114. Dutiyassa paṭhame apāyesu nibbattanasīlatāya apāyūpagā āpāyikāti āha ‘‘apāyaṃ gacchissantīti āpāyikā’’ti.
114. In the first of the second, those who are prone to rebirth in the lower realms are āpāyika (destined for the lower realms), so it is said: " āpāyika means those who will go to the lower realms."
114. Trong kinh thứ hai, đầu tiên, āpāyikā (người sẽ rơi vào cõi khổ) là những người có thói quen tái sanh vào các cõi khổ (apāya), nên nói: “những người sẽ đi đến cõi khổ là āpāyikā”.
Aññe brahmacārino sunivatthe supārute sumbhakapattadhare gāmanigamarājadhānīsu piṇḍāya caritvā jīvikaṃ kappente disvā sayampi tādisena ākārena tathāpaṭipajjanato ‘‘ahaṃ brahmacārī’’ti paṭiññaṃ dento viya hotīti āha ‘‘brahmacāripaṭiññoti brahmacāripaṭirūpako’’ti.
Seeing other brahmacārīs, well-clothed, well-covered, carrying alms bowls, living by wandering for alms in villages, towns, and capitals, and then himself practicing in the same manner, it is as if he declares "I am a brahmacārī," so it is said: " brahmacāripaṭiñño means one who pretends to be a brahmacārī."
Khi thấy các Phạm hạnh khác mặc y phục chỉnh tề, che thân kỹ lưỡng, mang bát khất thực ở làng mạc, thị trấn, kinh đô để duy trì cuộc sống, và tự mình cũng thực hành theo cách đó, thì giống như đang tuyên bố “ta là Phạm hạnh”, nên nói: “brahmacāripaṭiñño là người giống Phạm hạnh”.
‘‘Ahampi bhikkhū’’ti vatvā uposathaṅgādīni pavisanto pana brahmacāripaṭiñño hotiyeva, tathā saṅghikaṃ lābhaṃ gaṇhanto.
However, one who says "I too am a bhikkhu" and enters into Uposatha observances and the like, is indeed a brahmacārī, as is one who receives communal requisites.
Tuy nhiên, người nói “ta cũng là Tỳ-khưu” và tham gia vào các giới luật Uposatha, v.v., thì chính là người tuyên bố Phạm hạnh, cũng như người nhận các lợi lộc của Tăng đoàn.
Tenāha ‘‘tesaṃ vā…pe… evaṃpaṭiñño’’ti.
Therefore, it is said: "or of them... such a one declares."
Do đó, nói rằng: “của những người đó…v.v… người tuyên bố như vậy”.
Akkosatīti ‘‘assamaṇosi, samaṇapaṭiññosī’’tiādinā akkosati.
Akkosati means to revile, saying "You are no recluse, you pretend to be a recluse," and so on.
Akkosatī (chửi rủa) có nghĩa là chửi rủa bằng cách nói “ngươi không phải Sa-môn, ngươi chỉ tuyên bố là Sa-môn”, v.v.
Paribhāsatīti ‘‘so tvaṃ ‘hotu, muṇḍakasamaṇo aha’nti maññasi, idāni te assamaṇabhāvaṃ āropessāmī’’tiādinā vadanto paribhāsati.
Paribhāsati means to speak disparagingly, saying "You think 'Let it be, I am a shaven-headed recluse,' but now I will show you your non-recluseship," and so on.
Paribhāsatī (phỉ báng) có nghĩa là nói những lời như “ngươi nghĩ rằng ‘được rồi, ta là Sa-môn đầu trọc’, bây giờ ta sẽ cho ngươi thấy sự không phải Sa-môn của ngươi”, v.v., để phỉ báng.
Kilesakāmopi assādiyamāno vatthukāmantogadhoyeva, kilesakāmavasena ca tesaṃ assādanaṃ siyāti āha ‘‘kilesakāmena vatthukāme sevantassā’’ti.
Even sensual pleasure in defilements, when savored, is included within sensual pleasure in objects; and the savoring of these may occur by way of sensual pleasure in defilements, so it is said: "for one who indulges in sensual pleasure in objects by way of sensual pleasure in defilements."
Dục phiền não (kilesakāma) khi được thọ hưởng cũng nằm trong dục đối với đối tượng (vatthukāma), và sự thọ hưởng của chúng có thể xảy ra theo dục phiền não, nên nói: “khi thọ hưởng dục đối với đối tượng bằng dục phiền não”.
Kilesakāmenāti karaṇatthe karaṇavacanaṃ.
By defilement-desire – this is an instrumental word in the sense of cause.
Kilesakāmena (bằng dục phiền não) là từ ở cách công cụ, mang nghĩa công cụ.
Natthi dosoti assādetvā visayaparibhoge natthi ādīnavo, tappaccayā na koci antarāyoti adhippāyo.
There is no fault – the intention is that there is no disadvantage in enjoying sense objects after savoring them, and due to that, there is no hindrance.
Natthi doso (không có lỗi) có nghĩa là không có tai họa khi thọ hưởng và sử dụng các đối tượng, không có chướng ngại nào do điều đó, đó là ý nghĩa.
Pātabbataṃ āpajjatīti paribhuñjanakataṃ upagacchati.
Comes to be enjoyed – attains the state of being consumed.
Pātabbataṃ āpajjatī (đạt đến trạng thái có thể uống) có nghĩa là đạt đến trạng thái có thể sử dụng.
Paribhogattho hi ayaṃ pā-saddo, kattusādhano ca tabba-saddo, yathāruci paribhuñjatīti attho.
Indeed, this word pā is for the meaning of consumption, and the word tabba is in the agentive sense; the meaning is that one consumes as one wishes.
Từ pā- ở đây mang nghĩa sử dụng, và từ tabba- là thể chủ động, có nghĩa là sử dụng tùy ý.
Pivitabbataṃ paribhuñjitabbatanti etthāpi kattuvaseneva attho veditabbo.
The state of being drunk, the state of being consumed – here too, the meaning should be understood in the agentive sense.
Trong pivitabbataṃ paribhuñjitabbataṃ (trạng thái có thể uống, có thể sử dụng) cũng phải hiểu theo nghĩa chủ động.
116. Tatiye sukhena metabboti yathā parittassa udakassa sukhena pamāṇaṃ gayhati, evameva ‘‘uddhato’’tiādinā yathāvuttehi aguṇaṅgehi samannāgatassa sukhena pamāṇaṃ gayhatīti, sukhena metabbo.
116. In the third, easily measurable means that just as the measure of a small amount of water is easily taken, so too, the measure of one endowed with the aforementioned unwholesome qualities such as being "puffed up" is easily taken; thus, easily measurable.
116. Trong kinh thứ ba, sukhena metabbo (dễ đo lường) có nghĩa là, giống như lượng nước ít có thể dễ dàng đo lường, cũng vậy, người có các yếu tố bất thiện như đã nói ở trên như “người kiêu căng” có thể dễ dàng đo lường, nên dễ đo lường.
Dukkhena metabboti yathā mahāsamuddassa dukkhena pamāṇaṃ gayhati, evameva ‘‘anuddhato’’tiādinā dassitehi guṇaṅgehi samannāgatassa dukkhena pamāṇaṃ gayhati, ‘‘anāgāmī nu kho khīṇāsavo nu kho’’ti vattabbataṃ gacchati, tenesa dukkhena metabbo.
Difficult to measure means that just as the measure of the great ocean is difficult to take, so too, the measure of one endowed with the wholesome qualities shown by "not puffed up" and so on, is difficult to take; such a person comes to be described as "Is he an Anāgāmī or an Arahant?"; therefore, he is difficult to measure.
Dukkhena metabbo (khó đo lường) có nghĩa là, giống như đại dương khó đo lường, cũng vậy, người có các yếu tố thiện như đã nói ở trên như “không kiêu căng” khó đo lường, có thể được gọi là “có phải là Bất Lai hay A-la-hán không”, do đó khó đo lường.
Pametuṃ na sakkotīti yathā ākāsassa na sakkā pamāṇaṃ gahetuṃ, evaṃ khīṇāsavassa, tenesa pametuṃ na sakkāti appameyyo.
Cannot be measured means that just as the measure of space cannot be taken, so too for an Arahant; therefore, he cannot be measured, hence immeasurable.
Pametuṃ na sakkotī (không thể đo lường) có nghĩa là, giống như không thể đo lường không gian, cũng vậy, A-la-hán không thể đo lường, do đó appameyyo (không thể đo lường).
Sārābhāvena tucchattā naḷo viya naḷo, mānoti āha ‘‘unnaḷoti uggatanaḷo’’ti, uṭṭhitatucchamānoti vuttaṃ hoti.
Due to the absence of essence, being empty, like a reed, it is māna (conceit); therefore, it is said ‘‘unnaḷa means an elevated reed’’, which means an arisen empty conceit.
Vì không có cốt lõi, rỗng tuếch như cây sậy, nên unnaḷoti uggatanaḷo (kiêu căng như cây sậy mọc cao), có nghĩa là đã nói lên sự kiêu căng rỗng tuếch.
Tenāha ‘‘tucchamānaṃ ukkhipitvā ṭhitoti attho’’ti.
Therefore, it is said ‘‘the meaning is one who stands having lifted up empty conceit’’.
Do đó, nói rằng: “có nghĩa là đã nâng cao sự kiêu căng rỗng tuếch”.
Mano hi seyyassa seyyoti sadisoti ca pavattiyā visesato tuccho.
Indeed, conceit is particularly empty in its manifestation as "superior to the superior" and "equal to the equal".
Thật vậy, ý (mano) là cao quý hơn cái cao quý và tương tự, nhưng đặc biệt trống rỗng trong sự vận hành của nó.
Cāpallenāti capalabhāvena, taṇhāloluppenāti attho.
By fickleness – by the state of being fickle, which means by the craving for greed.
Cāpallenāti có nghĩa là do sự dễ lay động, tức là do sự tham lam của ái dục.
Mukharoti mukhena pharuso, pharusavācoti attho.
Mukharo – harsh with the mouth, which means one with harsh speech.
Mukharoti có nghĩa là thô lỗ bằng miệng, tức là lời nói thô tục.
Vikiṇṇavācoti visaṭavacano samphappalāpitāya apariyantavacano.
Vikiṇṇavāco – scattered speech, boundless speech due to frivolous talk.
Vikiṇṇavācoti có nghĩa là lời nói tán loạn, lời nói không giới hạn do nói nhảm nhí.
Tenāha ‘‘asaññatavacano’’ti, divasampi niratthakavacanaṃ palāpīti vuttaṃ hoti.
Therefore, it is said ‘‘unrestrained in speech’’, which means one who idles away even a day with meaningless words.
Do đó, nói “asaññatavacano” (lời nói không được chế ngự), có nghĩa là nói nhảm nhí những lời vô ích suốt ngày.
Cittekaggatārahitoti upacārappanāsamādhirahito caṇḍasote baddhanāvā viya anavaṭṭhitakiriyo.
Devoid of one-pointedness of mind – devoid of access and absorption concentration, with unsteady actions like a boat tied in a swift current.
Cittekaggatārahitoti có nghĩa là không có định cận định và an chỉ định, hành động không ổn định như chiếc thuyền bị buộc vào dòng nước xiết.
Bhantacittoti anavaṭṭhitacitto paṇṇāruḷhavālamigasadiso.
Bhantacitto – with an unsteady mind, like a wild deer that has climbed onto a leaf.
Bhantacittoti có nghĩa là tâm không ổn định, giống như con thú rừng bị mắc kẹt trên cây.
Vivaṭindriyoti saṃvarābhāvena gihikāle viya asaṃvutacakkhādiindriyo.
Vivaṭindriyo – with unrestrained sense faculties such as the eye, as in the time of a layperson, due to the absence of restraint.
Vivaṭindriyoti có nghĩa là các căn mắt, v.v. không được chế ngự do thiếu sự phòng hộ, giống như khi còn là cư sĩ.
117. Catutthe saha byayati gacchatīti sahabyo, sahapavattanako.
117. In the fourth, sahabyo means "goes along with," "accompanying."
117. Trong kinh thứ tư, saha byayati nghĩa là đi cùng, đồng hành, tức là đồng thời vận hành.
Tassa bhāvo sahabyatā, sahapavattīti āha ‘‘sahabhāvaṃ upapajjatī’’ti.
Its state is sahabyatā, accompaniment; thus, it is said ‘‘attains companionship’’.
Trạng thái của nó là sahabyatā, đồng hành, do đó nói “sahabhāvaṃ upapajjatī” (đạt được sự đồng hành).
‘‘Yāvatakaṃ tesaṃ devānaṃ āyuppamāṇaṃ, taṃ sabbaṃ khepetvā nirayampi gacchatī’’tiādivacanato arūpabhavato cutassa apāyūpapatti vuttā viya dissatīti tannivattanatthaṃ bhagavato adhippāyaṃ vivaranto ‘‘sandhāyabhāsitamidaṃ vacana’’nti dīpeti ‘‘nirayādīhi avippamuttattā’’tiādinā.
From the statement ‘‘Having exhausted the entire lifespan of those deities, one goes to hell as well,’’ it appears that rebirth in the lower realms for one fallen from the immaterial realm is stated. To prevent this understanding, the Buddha's intention is clarified, indicating that ‘‘this statement was made with a specific intention,’’ by saying ‘‘because one is not freed from hell and so on’’.
Vì lời nói như “sau khi tiêu hết toàn bộ tuổi thọ của các vị trời đó, họ cũng đi vào địa ngục”, v.v. dường như nói về sự tái sinh vào các khổ cảnh của những người chết từ cõi vô sắc, để loại bỏ hiểu lầm đó, khi giải thích ý của Đức Phật, ngài làm rõ rằng “lời nói này là do có ý định” bằng cách nói “do chưa thoát khỏi địa ngục, v.v.”.
Na hi tassa upacārajjhānato balavataraṃ akusalaṃ atthīti.
For there is no unwholesome kamma more powerful than that access jhāna.
Thật vậy, không có nghiệp bất thiện nào mạnh hơn thiền cận định của người đó.
Iminā tato cavantānaṃ upacārajjhānameva paṭisandhijanakaṃ kammanti dīpeti.
By this, it is shown that for those who fall from there, the access jhāna itself is the kamma that generates rebirth.
Với điều này, ngài làm rõ rằng đối với những người chết từ đó, chính thiền cận định là nghiệp tạo ra sự tái sinh.
Adhikaṃ payasati payujjati etenāti adhippayāso, savisesaṃ itikattabbakiriyā.
Adhippayāso is that by which one strives or engages excessively; it is a special kind of activity.
Adhikaṃ payasati payujjati etena (nhờ đó mà nỗ lực, được áp dụng nhiều hơn) là adhippayāso, tức là sự hành động đặc biệt.
Tenāha ‘‘adhikappayogo’’ti.
Therefore, it is said ‘‘excessive effort’’.
Do đó, ngài nói “adhikappayogo” (sự áp dụng đặc biệt).
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Những phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
118. Pañcame dinnanti deyyadhammasīsena dānaṃ vuttanti āha ‘‘dinnassa phalābhāvaṃ sandhāya vadatī’’ti.
118. In the fifth, given refers to giving under the heading of a gift; thus, it is said ‘‘speaks with reference to the non-existence of the fruit of what is given’’.
118. Trong kinh thứ năm, dinnaṃ (sự cho) được nói đến như là sự bố thí theo phương diện pháp thí, do đó nói “dinnassa phalābhāvaṃ sandhāya vadatī” (nói đến việc không có quả của sự bố thí).
Dinnaṃ pana annādivatthuṃ kathaṃ paṭikkhipati.
But how does one reject what is given, such as food and so on?
Nhưng làm thế nào mà vật đã cho như thức ăn, v.v. lại bị bác bỏ?
Esa nayo ‘‘yiṭṭhaṃ huta’’nti etthāpi.
This method also applies to ‘‘sacrificed, offered’’.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “yiṭṭhaṃ hutaṃ” (sự cúng dường và tế lễ).
Mahāyāgoti sabbasādhāraṇaṃ mahādānaṃ.
Mahāyāgo – a great offering common to all.
Mahāyāgoti là sự bố thí lớn dành cho tất cả mọi người.
Paheṇakasakkāroti pāhunakānaṃ kātabbasakkāro.
Hospitality for guests means the hospitality to be shown to guests.
Paheṇakasakkāroti là sự đãi ngộ cần thiết đối với khách.
Phalanti ānisaṃsaphalaṃ nissandaphalañca.
Result means the result as a benefit and the result as a consequence.
Phalanti là quả lợi ích và quả tương ưng.
Vipākoti sadisaphalaṃ.
Retribution means a similar result.
Vipākoti là quả tương tự.
Paraloke ṭhitassa ayaṃ loko natthīti paraloke ṭhitassa kammunā laddhabbo ayaṃ loko na hoti.
For one established in the next world, this world does not exist means this world, which is to be obtained through kamma, does not exist for one established in the next world.
Paraloke ṭhitassa ayaṃ loko natthīti có nghĩa là đối với người đã an trú ở thế giới khác, thế giới này không thể đạt được bằng nghiệp.
Idhaloke ṭhitassapi paraloko natthīti idhaloke ṭhitassa kammunā laddhabbo paraloko na hoti.
For one established in this world, the next world also does not exist means the next world, which is to be obtained through kamma, does not exist for one established in this world.
Idhaloke ṭhitassapi paraloko natthīti có nghĩa là đối với người đã an trú ở thế giới này, thế giới khác không thể đạt được bằng nghiệp.
Tattha kāraṇamāha ‘‘sabbe tattha tattheva ucchijjantī’’ti.
There he states the reason: “All are cut off right there.”
Lý do được nói là “sabbe tattha tattheva ucchijjantī” (tất cả đều bị đoạn diệt ngay tại đó).
Ime sattā yattha yattha bhavayonigatiādīsu ṭhitā, tattha tattheva ucchijjanti, dvayavināsena vinassanti.
These beings, wherever they are established in states of existence, destinies, and so on, are cut off right there; they perish through a twofold destruction.
Những chúng sinh này, dù an trú ở đâu trong các cõi, chủng loại, cảnh giới, v.v., thì ngay tại đó chúng bị đoạn diệt, bị hủy hoại bởi sự diệt vong kép.
Phalābhāvavasenāti mātāpitūsu sammāpaṭipattimicchāpaṭipattīnaṃ phalassa abhāvavasena ‘‘natthi mātā, natthi pitā’’ti vadati, na mātāpitūnaṃ, nāpi tesu sammāpaṭipattimicchāpaṭipattīnaṃ abhāvavasena tesaṃ lokapaccakkhattā.
Due to the absence of results means that he speaks of “no mother, no father” due to the absence of the results of right conduct and wrong conduct towards mothers and fathers, and not due to the absence of mothers and fathers themselves, nor due to the absence of right conduct and wrong conduct towards them, as they are evident to the world.
Phalābhāvavasenāti có nghĩa là do không có quả của sự hành xử đúng đắn và hành xử sai lầm đối với cha mẹ, nên nói “không có mẹ, không có cha”, chứ không phải do không có cha mẹ, cũng không phải do không có sự hành xử đúng đắn hay sai lầm đối với họ, vì họ là điều hiển nhiên trong thế gian.
Pubbuḷakassa viya imesaṃ sattānaṃ uppādo nāma kevalo, na ca khanapubbakoti dassanatthaṃ ‘‘natthi sattā opapātikā’’ti vuttanti āha ‘‘cavitvā uppajjanakā sattā nāma natthīti vadatī’’ti.
To show that the arising of these beings is merely an occurrence, like that of a bubble, and not preceded by a moment, it is said “there are no spontaneously arisen beings,” meaning, he says, “there are no beings who, having passed away, are reborn.”
Để chỉ ra rằng sự sinh khởi của những chúng sinh này chỉ là thuần túy, không có trước một sát na nào, giống như bong bóng nước, nên nói “natthi sattā opapātikā” (không có chúng sinh hóa sinh), do đó nói “cavitvā uppajjanakā sattā nāma natthīti vadatī” (nói rằng không có chúng sinh nào sinh ra sau khi chết).
Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ abhivisiṭṭhāya paññāya sayaṃ paccakkhaṃ katvā pavedenti, te natthīti sabbaññubuddhānaṃ abhāvaṃ dīpeti.
Who, having directly known and realized, declare means that there are no such beings who, having directly realized this world and the next world with superior wisdom, declare them; this indicates the absence of omniscient Buddhas.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti (những người tự mình chứng ngộ bằng thắng trí và tuyên bố) nghĩa là không có những vị Phật Toàn Giác, những người tự mình chứng ngộ thế giới này và thế giới khác bằng trí tuệ siêu việt và tuyên bố điều đó.
122. Navame samucchedavasena pahīnasabbakāyaduccaritatāya kāye, kāyena vā suci kāyasuci.
122. In the ninth, pure in body means pure in body or by body, due to the complete abandonment of all bodily misconduct through eradication.
122. Trong kinh thứ chín, kāyasuci (thân thanh tịnh) là thân thanh tịnh do đã đoạn trừ hoàn toàn mọi ác hạnh thân, hoặc thanh tịnh bằng thân.
Tenāha ‘‘kāyadvāre’’tiādi.
Therefore, he says “at the bodily door,” and so on.
Do đó, nói “kāyadvāre” (ở cửa thân), v.v.
Soceyyasampannanti paṭippassaddhakilesattā parisuddhāya soceyyasampattiyā upetaṃ.
Endowed with purity means endowed with the attainment of purity, being thoroughly calmed of defilements.
Soceyyasampannaṃ (đầy đủ sự thanh tịnh) là đạt được sự thanh tịnh hoàn toàn do các phiền não đã được lắng dịu.
Ninhātā aggamaggasalilena vikkhālitā pāpā etenāti ninhātapāpako, khīṇāsavo.
Washed away sins means one by whom sins have been washed away with the water of the supreme path; an Arahant.
Pāpā (ác nghiệp) đã được rửa sạch bằng nước của con đường tối thượng bởi người này, do đó gọi là ninhātapāpako, tức là vị A-la-hán.
Tenāha ‘‘khīṇāsavova kathito’’ti.
Therefore, he says “he is indeed called an Arahant.”
Do đó, nói “khīṇāsavova kathito” (chỉ nói đến vị A-la-hán).
123. Dasame munino bhāvā moneyyāni, yehi dhammehi ubhayahitamunanato muni nāma hoti, te munibhāvakarā moneyyā paṭipadā dhammā eva vuttā.
123. In the tenth, the states of a sage are moneyya; the qualities by which one is called a sage due to understanding the welfare of both (self and others) are indeed the practices and qualities that produce the state of a sage, the moneyya.
123. Trong kinh thứ mười, trạng thái của bậc hiền trí (muni) là moneyyāni (các pháp hiền trí), tức là những pháp mà nhờ đó bậc hiền trí được gọi là muni do quán xét lợi ích của cả hai bên, chính những pháp đó là những pháp hiền trí, những con đường thực hành hiền trí.
Munino vā etāni moneyyāni, yathāvuttadhammā eva.
Or these are the moneyya of a sage, indeed the qualities as described.
Hoặc những điều này là của bậc hiền trí, moneyyāni, chính là những pháp đã nói.
Tattha yasmā kāyena akattabbassa akaraṇaṃ, kattabbassa ca karaṇaṃ, ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādinā (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; saṃ. ni. 4.127; khu. pā. 3.dvattiṃsākāra) kāyasaṅkhātassa ārammaṇassa jānanaṃ, kāyassa ca samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇato ca yāthāvato parijānanatā, tathā parijānanavasena pana pavatto vipassanāmaggo, tena ca kāye chandarāgassa pajahanaṃ, kāyasaṅkhāraṃ nirodhetvā pattabbasamāpatti vā, sabbe ete kāyamukhena pavattā moneyyappaṭipadā dhammā kāyamoneyyaṃ nāma.
Among these, since not doing what should not be done with the body, and doing what should be done, knowing the object called the body by saying “in this body there are hairs,” and so on, truly knowing the body from its arising, passing away, gratification, danger, and escape, and the path of insight that proceeds from such true knowing, and thereby abandoning lust and attachment to the body, or the attainment to be reached by stopping the bodily formations—all these practices and qualities of moneyya that proceed through the body are called bodily moneyya.
Trong đó, bởi vì không làm những điều không nên làm bằng thân, và làm những điều nên làm, nhận biết đối tượng gọi là thân như “trong thân này có tóc”, v.v. (Dī. Ni. 2.377; Ma. Ni. 1.110; Saṃ. Ni. 4.127; Khu. Pā. 3.dvattiṃsākāra), và sự nhận biết đúng đắn về thân từ sự sinh khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự tai họa, và sự thoát ly, và con đường thiền quán (vipassanāmagga) vận hành theo sự nhận biết đúng đắn đó, và sự đoạn trừ tham ái đối với thân bằng con đường đó, hoặc sự nhập định đạt được bằng cách diệt trừ hành thân, tất cả những pháp hiền trí vận hành qua cửa thân này được gọi là kāyamoneyyaṃ (pháp hiền trí về thân).
Tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘katamaṃ kāyamoneyyaṃ?
Therefore, to show this meaning, the Pāḷi text states: “What is bodily moneyya? The abandonment of threefold bodily misconduct is bodily moneyya; threefold bodily good conduct is also bodily moneyya,” and so on.
Vì vậy, để chỉ ra ý nghĩa đó, kinh điển đã nói: “Thế nào là pháp hiền trí về thân?
Tividhakāyaduccaritassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ, tividhakāyasucaritampi kāyamoneyya’’ntiādinā (mahāni. 14) pāḷi āgatā.
The Pāḷi text states: “What is bodily moneyya? The abandonment of threefold bodily misconduct is bodily moneyya; threefold bodily good conduct is also bodily moneyya,” and so on.
Đoạn trừ ba loại ác hạnh thân là pháp hiền trí về thân, ba loại thiện hạnh thân cũng là pháp hiền trí về thân” (Mahāni. 14), v.v.
Idhāpi teneva pāḷinayena atthaṃ dassento ‘‘tividhakāyaduccaritappahānaṃ kāyamoneyyaṃ nāmā’’tiādimāha.
Here too, explaining the meaning in the same Pāḷi style, he says: “The abandonment of threefold bodily misconduct is called bodily moneyya,” and so on.
Ở đây cũng vậy, khi chỉ ra ý nghĩa theo cách của kinh điển đó, ngài nói “tividhakāyaduccaritappahānaṃ kāyamoneyyaṃ nāmā” (đoạn trừ ba loại ác hạnh thân là pháp hiền trí về thân), v.v.
Idāni ‘‘katamaṃ vacīmoneyyaṃ?
Now, “What is verbal moneyya?
Bây giờ, để giải thích thêm ý nghĩa được nói trong kinh điển: “Thế nào là pháp hiền trí về lời nói?
Catubbidhavacīduccaritassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ, catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ, vācārammaṇe ñāṇaṃ, vācāpariññā, pariññāsahagato maggo, vācāya chandarāgassa pahānaṃ, vacīsaṅkhāranirodho dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyya’’nti imāya pāḷiyā vuttamatthaṃ atidīpento ‘‘vacīmoneyyepi eseva nayo’’tiādimāha.
Elaborating on the meaning stated in this Pāḷi text — "The abandoning of the four kinds of verbal misconduct is verbal self-restraint (vacīmoneyya); the four kinds of verbal good conduct; knowledge regarding the object of speech; full understanding of speech; the path accompanied by full understanding; the abandoning of desire and lust for speech; the cessation of verbal formations; the attainment of the second jhāna is verbal self-restraint (vacīmoneyya)" — he said, "The same method applies to verbal self-restraint (vacīmoneyya)," and so on.
Đoạn trừ bốn loại ác hạnh lời nói là pháp hiền trí về lời nói, bốn loại thiện hạnh lời nói, trí tuệ về đối tượng lời nói, sự liễu tri về lời nói, con đường đi kèm với sự liễu tri, sự đoạn trừ tham ái đối với lời nói, sự diệt trừ hành lời nói, sự nhập nhị thiền là pháp hiền trí về lời nói”, ngài nói “vacīmoneyyepi eseva nayo” (nguyên tắc này cũng áp dụng cho pháp hiền trí về lời nói), v.v.
Tattha copanavācañceva saddavācañca ārabbha pavattā paññā vācārammaṇe ñāṇaṃ.
And there, the wisdom that arises concerning both conceptual speech and sound-speech is "knowledge regarding the object of speech."
Trong đó, trí tuệ vận hành liên quan đến lời nói dẫn dắt và lời nói có âm thanh là vācārammaṇe ñāṇaṃ (trí tuệ về đối tượng lời nói).
Tassā vācāya samudayādito parijānanaṃ vācāpariññā.
The full understanding of that speech from its origin, and so on, is "full understanding of speech."
Sự liễu tri về lời nói đó từ sự khởi nguyên, v.v. là ngữ liễu tri.
‘‘Katamaṃ manomoneyyaṃ?
"What is mental self-restraint (manomoneyya)?
‘‘Ý thanh tịnh là gì?
Tividhamanoduccaritassa pahānaṃ manomoneyyaṃ, tividhaṃ manosuccaritaṃ, manārammaṇe ñāṇaṃ, manapariññā, pariññāsahagato maggo, manasmiṃ chandarāgassa pahānaṃ, cittasaṅkhāranirodho saññāvedayitanirodhasamāpatti manomoneyya’’nti imāya pāḷiyā āgatanayena atthaṃ vibhāvento ‘‘manomoneyyepi imināva nayena atthaṃ ñatvā’’tiādimāha.
The abandoning of the three kinds of mental misconduct is mental self-restraint (manomoneyya); the three kinds of mental good conduct; knowledge regarding the object of mind; full understanding of mind; the path accompanied by full understanding; the abandoning of desire and lust for mind; the cessation of mental formations; the attainment of the cessation of perception and feeling is mental self-restraint (manomoneyya)" — explaining the meaning in the manner presented in this Pāḷi text, he said, "Having understood the meaning of mental self-restraint (manomoneyya) in this same way," and so on.
Sự đoạn trừ ba loại ý ác hạnh là ý thanh tịnh, ba loại ý thiện hạnh, trí tuệ về đối tượng của ý, ý liễu tri, đạo đi kèm với liễu tri, sự đoạn trừ tham ái đối với ý, sự diệt trừ hành tâm, nhập diệt thọ tưởng định là ý thanh tịnh’’ – khi giải thích ý nghĩa theo cách được nêu trong đoạn Pāḷi này, Ngài đã nói tiếp: ‘‘Và đối với ý thanh tịnh cũng vậy, sau khi biết ý nghĩa theo cách này’’.
Tattha ca ekāsītividhaṃ lokiyacittaṃ ārabbha pavattañāṇaṃ manārammaṇe ñāṇaṃ. Tassa samudayādito parijānanaṃ manapariññāti ayaṃ viseso.
And there, the knowledge that arises concerning the eighty-one kinds of mundane consciousness is "knowledge regarding the object of mind." The full understanding of that from its origin, and so on, is "full understanding of mind" — this is the distinction.
Và ở đó, trí tuệ phát sinh liên quan đến tám mươi mốt loại tâm thế gian là trí tuệ về đối tượng của ý. Sự liễu tri về nó từ sự khởi nguyên, v.v. là ý liễu tri – đây là điểm đặc biệt.
124-125. Tatiyassa paṭhame taṇhāgedhena gathitoti taṇhābandhanena baddho.
124-125. In the first of the third, "bound by the greed of craving" (taṇhāgedhena gathito) means bound by the fetter of craving.
124-125. Trong kinh thứ nhất của phẩm thứ ba, taṇhāgedhena gathito có nghĩa là bị trói buộc bởi sự ràng buộc của tham ái.
Taṇhāmucchanāyāti taṇhāya vasena mucchāpattiyā.
"By the infatuation of craving" (taṇhāmucchanāya) means by falling into infatuation due to craving.
Taṇhāmucchanāyā có nghĩa là do sự mê muội vì tham ái.
Mucchitoti mucchaṃ mohaṃ pamādaṃ āpanno.
"Infatuated" (mucchito) means having fallen into infatuation, delusion, heedlessness.
Mucchito có nghĩa là rơi vào sự mê muội, si mê, phóng dật.
Ajjhopannoti adhiopanno.
"Overwhelmed" (ajjhopanno) means completely fallen into.
Ajjhopanno có nghĩa là bị lấn át.
Taṇhāya adhibhavitvā ajjhotthaṭo gilitvā pariniṭṭhapetvā viya ṭhito.
Having been overcome by craving, he stands as if swallowed and completely consumed.
Bị tham ái lấn át, bị nuốt chửng, đứng như thể đã bị tiêu hóa hoàn toàn.
Tenāha ‘‘ajjhopannoti taṇhāya gilitvā pariniṭṭhapetvā pavatto’’ti.
Therefore, it is said, "‘Overwhelmed’ means having been swallowed and completely consumed by craving."
Vì thế, Ngài nói: ‘‘Ajjhopanno có nghĩa là bị tham ái nuốt chửng và đứng như thể đã bị tiêu hóa hoàn toàn’’.
Anādīnavadassāvīti gathitādibhāvena paribhoge ādīnavamattampi na passati.
"Not seeing danger" (anādīnavadassāvī) means not seeing even a trace of danger in consumption due to being bound, and so on.
Anādīnavadassāvī có nghĩa là không thấy dù chỉ một chút nguy hiểm trong việc sử dụng (các đối tượng dục lạc) do bị trói buộc, v.v.
Nissaraṇapaññoti ayamattho āhāraparibhogeti tattha payojanaparicchedikā ‘‘yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā’’tiādinā (ma. ni. 1.23; 2.24; 3.75; saṃ. ni. 4.120; a. ni. 6.58; 8.9) pavattā āhārapaṭibaddhachandarāganissaraṇabhūtā paññā assa atthīti nissaraṇapañño.
"Possessing wisdom of escape" (nissaraṇapañño): This meaning refers to the consumption of food, where the wisdom that determines the purpose, such as "only for the maintenance of this body," and so on, and which is the escape from desire and lust connected with food, is present in him, hence "possessing wisdom of escape."
Nissaraṇapañño – ý nghĩa này là: trí tuệ thoát ly tham ái và dục vọng liên quan đến thức ăn, được sử dụng trong việc sử dụng thức ăn để xác định mục đích, như ‘‘chỉ để duy trì sự tồn tại của thân này’’ (Ma. I.23; II.24; III.75; Saṃ. IV.120; A. III.58; IV.9), có mặt nơi vị ấy, nên vị ấy là nissaraṇapañño (người có trí tuệ xuất ly).
Sesamettha uttānameva.
The rest here is straightforward.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
Dutiye natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the second.
Trong kinh thứ hai không có gì để nói.
126. Tatiye sambahulāti pañcasatamattā.
126. In the third, "many" (sambahulā) means about five hundred.
126. Trong kinh thứ ba, sambahulā có nghĩa là khoảng năm trăm vị.
Pañcasatā kira brāhmaṇā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū aparabhāge bhagavato dhammadesanaṃ sutvā kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ passamānā bhagavato santike pabbajitvā na cirasseva sabbaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā pariyattiṃ nissāya mānaṃ uppādesuṃ – ‘‘yaṃ yaṃ bhagavā katheti, taṃ taṃ mayaṃ khippameva jānāma.
It is said that about five hundred brahmins, masters of the three Vedas, later heard the Buddha's teaching, saw the danger in sensual pleasures and the advantage in renunciation, and having gone forth in the presence of the Buddha, soon learned all the Buddha's words and, relying on their learning, developed conceit — "Whatever the Blessed One teaches, we quickly understand it. The Blessed One teaches nothing apart from the three genders, such as feminine, the four parts of speech, such as nouns, and the seven cases, starting with the nominative; and when it is taught in this way, there is no difficult word for us."
Có khoảng năm trăm vị Bà la môn, những người thông thạo ba bộ Veda, sau đó đã nghe pháp thoại của Đức Thế Tôn, thấy sự nguy hiểm trong các dục và lợi ích của sự xuất ly, đã xuất gia dưới Đức Thế Tôn và không lâu sau đó đã học thuộc lòng tất cả lời dạy của Đức Phật, và dựa vào sự học hỏi của mình, họ đã sinh ra kiêu mạn – ‘‘Bất cứ điều gì Đức Thế Tôn nói, chúng tôi đều nhanh chóng hiểu. Đức Thế Tôn không nói gì mà không có ba giống (đực, cái, trung), bốn loại từ (danh, động, tính, trạng), bảy cách biến cách (ngôi thứ nhất, v.v.), và khi nói như vậy, chúng tôi không có từ khó hiểu nào’’. Những vị ấy trở nên không tôn kính Đức Thế Tôn, và từ đó trở đi, họ không thường xuyên đến hầu hạ Đức Thế Tôn hoặc nghe pháp.
Bhagavā hi itthiliṅgādīni tīṇi liṅgāni, nāmādīni cattāri padāni, paṭhamādayo satta vibhattiyo muñcitvā na kiñci katheti, evaṃ kathite ca amhākaṃ gaṇṭhipadaṃ nāma natthī’’ti, te bhagavati agāravā hutvā tato paṭṭhāya bhagavato upaṭṭhānampi dhammassavanampi abhiṇhaṃ na gacchanti.
Having become disrespectful towards the Blessed One, from that time onwards, they did not frequently go for attendance on the Blessed One or for listening to the Dhamma.
Để chỉ những vị ấy, đã nói: ‘‘sambahulā kira brāhmaṇapabbajitā…pe… dhammassavanaṃ na gacchantī’’ (có nhiều vị Bà la môn xuất gia…v.v… không đến nghe pháp).
Te sandhāya vuttaṃ ‘‘sambahulā kira brāhmaṇapabbajitā…pe… dhammassavanaṃ na gacchantī’’ti.
Referring to them, it is said, "It is said that many brahmins who had gone forth... did not go for listening to the Dhamma."
Điều đó được nói liên quan đến họ: “Quả thật, nhiều Bà-la-môn và người xuất gia…pe… không đến nghe Pháp.”
Mukhapaṭiññaṃ gahetvāti ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave’’tiādinā tamatthaṃ paṭipucchitvā ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti tehi bhikkhūhi vuttaṃ paṭivacanaṃ gahetvā.
"Having taken their admission from their own mouths" (mukhapaṭiññaṃ gahetvā) means having questioned them about the matter, saying, "Is it true, monks, that you..." and having taken the reply given by those monks, "It is true, Blessed One."
Mukhapaṭiññaṃ gahetvā có nghĩa là sau khi hỏi lại điều đó bằng cách nói ‘‘Này các Tỳ khưu, có thật là các ông…’’ và nhận được câu trả lời từ các Tỳ khưu đó là ‘‘Bạch Đức Thế Tôn, thật vậy’’.
Tañhi attano mukheneva paṭiññātattā ‘‘mukhapaṭiññā’’ti vuccati.
For that is called "admission from the mouth" because it was admitted by their own mouths.
Quả thật, điều đó được gọi là ‘‘mukhapaṭiññā’’ (lời thú nhận bằng miệng) vì đã được thú nhận bằng chính miệng của họ.
Neva āgataṭṭhānaṃ na gataṭṭhānaṃ addasaṃsu.
They did not see either where he came from or where he went.
Họ không thấy nơi đến cũng không thấy nơi đi.
Aññāṇato.
Due to ignorance.
Vì vô minh.
Te kira tassa suttassa atthaṃ na jāniṃsu.
For they did not understand the meaning of that sutta.
Họ không hiểu ý nghĩa của kinh đó.
Tesañhi tasmiṃ samaye vicitranayaṃ desanāvilāsayuttampi taṃ suttaṃ ghanaputhulena dussapaṭṭena mukhaṃ baddhaṃ katvā purato ṭhapitamanuññabhojanaṃ viya ahosi.
For them, at that time, even that Sutta, which was endowed with a teaching style of various methods, was like delicious food placed before them with their mouths bound by a thick, broad cloth.
Đối với họ vào lúc đó, kinh đó, dù có phong cách thuyết giảng đa dạng và duyên dáng, giống như một món ăn ngon được đặt trước mặt nhưng bị bịt miệng bằng một tấm vải dày và rộng.
Nanu ca bhagavā attanā desitaṃ dhammaṃ pare ñāpetuṃ kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ patto, so kasmā yathā te na jānanti, tathā desetīti?
But did not the Blessed One, having fulfilled the perfections for four immeasurable eons plus a hundred thousand world-cycles and attained omniscience, in order to make others know the Dhamma taught by himself, why did he teach in such a way that they did not understand?
Há Đức Thế Tôn đã viên mãn các Ba la mật trong bốn A tăng kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để đạt được Nhất thiết trí nhằm làm cho người khác hiểu được Pháp do Ngài thuyết giảng, vậy tại sao Ngài lại thuyết giảng theo cách mà họ không hiểu?
Tesaṃ mānabhañjanatthaṃ.
For the breaking of their conceit.
Để phá vỡ sự kiêu mạn của họ.
Bhagavā hi ‘‘abhabbā ime imaṃ mānakhilaṃ anupahacca maggaṃ vā phalaṃ vā sacchikātu’’nti tesaṃ sutapariyattiṃ nissāya uppannaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā desanākusalo mānabhañjanatthaṃ ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’ntiādinā mūlapariyāyasuttaṃ (ma. ni. 1.1) abhāsi.
For the Blessed One, being skilled in teaching, knowing that "these are incapable of realizing the path or the fruit without destroying this stake of conceit," and having created the occasion based on their scriptural learning, spoke the Mūlapariyāya Sutta, beginning with "The Root of All Phenomena," for the purpose of breaking conceit.
Đức Thế Tôn, vì có tài năng thuyết giảng, đã nói kinh Mūlapariyāya (Ma. I.1) bắt đầu bằng ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’ (căn bản của tất cả các pháp) để phá vỡ sự kiêu mạn của họ, khi Ngài biết rằng ‘‘Những người này không thể chứng ngộ Đạo hay Quả nếu không phá bỏ cái chướng ngại kiêu mạn này’’, và đã tạo ra một sự kiện phát sinh từ sự học hỏi của họ.
Sammāsambuddho ‘‘mayhaṃ kathā niyyātī’’ti mukhasampattameva kathetīti cintayiṃsūti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ vaḷañjanakatantinīhārena vuttaṃ.
That the Perfectly Self-Enlightened One "speaks only of the excellence of his own discourse" is stated according to the tradition of the Aṅguttara Reciters.
Chư vị cho rằng Đức Chánh Đẳng Chánh Giác chỉ nói những lời hay ý đẹp khi nói ‘‘lời của ta dẫn đến sự giải thoát’’ – điều này được nói theo truyền thống của các vị Aṅguttarabhāṇaka.
Majjhimabhāṇakā pana evaṃ vadanti – evaṃ mānabhañjanatthaṃ desitañca pana taṃ suttaṃ sutvā te bhikkhū ‘‘taṃyeva kira pathaviṃ diṭṭhigatiko sañjānāti, sekhopi arahāpi tathāgatopi abhijānāti, ki nāmidaṃ kathaṃ nāmida’’nti cintentā ‘‘pubbe mayaṃ bhagavatā kathitaṃ yaṃkiñci khippameva jānāma, idāni panimassa mūlapariyāyassa antaṃ vā koṭiṃ vā na jānāma na passāma, aho buddhā nāma appameyyā atulā’’ti uddhatadāṭhā viya sappā nimmadā hutvā buddhūpaṭṭhānañca dhammassavanañca sakkaccaṃ agamaṃsu.
But the Majjhima Reciters say thus: Having heard that Sutta, which was taught for the breaking of conceit, those bhikkhus, wondering "Is it indeed that one perceives that very earth with a view? Does a learner, an Arahant, and a Tathāgata also understand it? What is this? How is this?", and thinking "Previously, whatever the Blessed One spoke, we understood quickly, but now we do not know or see the end or limit of this Mūlapariyāya. Oh, Buddhas are immeasurable, incomparable!", became like snakes with broken fangs, humbled, and diligently attended to the Buddha and listened to the Dhamma.
Tuy nhiên, các vị Majjhimabhāṇaka nói như sau: Sau khi nghe kinh đó được thuyết giảng để phá vỡ sự kiêu mạn, các Tỳ khưu đó đã suy nghĩ: ‘‘Chính đất này được một người có tà kiến nhận thức, và một vị Hữu học, một vị A la hán, và một vị Như Lai cũng nhận thức như vậy. Cái gì đây? Đây là cái gì?’’ Họ suy nghĩ: ‘‘Trước đây, bất cứ điều gì Đức Thế Tôn nói, chúng tôi đều nhanh chóng hiểu, nhưng bây giờ chúng tôi không biết không thấy giới hạn hay tận cùng của kinh Mūlapariyāya này. Ôi, chư Phật thật là vô lượng, vô song!’’ Họ trở nên khiêm tốn như những con rắn bị bẻ nanh, và đã cung kính đến hầu Phật và nghe pháp.
Tena samayena dhammasabhāyaṃ sannisinnā bhikkhū ‘‘aho buddhānaṃ ānubhāvo, te nāmabrāhmaṇapabbajitā tathā mānamadamattā bhagavatā mūlapariyāyadesanāya nihatamānā katā’’ti kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ.
At that time, the bhikkhus gathered in the Dhamma hall raised a discussion, saying, "Oh, the power of the Buddhas! Those brahmin ascetics, so intoxicated with conceit and pride, were made humble by the Blessed One's teaching of the Mūlapariyāya."
Vào lúc đó, các Tỳ khưu đang ngồi họp trong Pháp đường đã khởi lên câu chuyện: ‘‘Ôi, uy lực của chư Phật thật lớn lao! Những vị Bà la môn xuất gia kia, những người đầy kiêu mạn và tự mãn, đã được Đức Thế Tôn làm cho khiêm tốn bằng bài thuyết pháp Mūlapariyāya!’’
Taṃ sutvā bhagavā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ahaṃ evaṃ ime mānapaggahitasīse carante nihatamāne akāsi’’nti vatvā atītaṃ āharanto ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave, aññataro disāpāmokkho brāhmaṇo bārāṇasiyaṃ paṭivasati tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇṭukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, so pañcamattāni māṇavakasatāni mante vāceti.
Hearing that, the Blessed One said, "Not only now, bhikkhus, but in the past too, I made those who walked with their heads held high due to conceit humble," and relating a past event, he said, "Bhikkhus, in the past, a certain brahmin, a world-renowned teacher, resided in Bārāṇasī, a master of the three Vedas with their glossaries and rituals, their phonetics and etymologies, and as the fifth, their histories, a reciter, a grammarian, faultless in the lore of the world and the marks of a great man. He taught mantras to five hundred young men.
Nghe vậy, Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này các Tỳ khưu, không chỉ bây giờ, mà ngay cả trong quá khứ, Ta cũng đã làm cho những người kiêu mạn như vậy trở nên khiêm tốn’’. Rồi Ngài kể lại một câu chuyện quá khứ: ‘‘Này các Tỳ khưu, thuở xưa, có một vị Bà la môn nổi tiếng khắp các phương, sống ở Bārāṇasī, thông thạo ba bộ Veda cùng với các từ điển và ngữ pháp, các phân loại chữ viết, và lịch sử là thứ năm, là một nhà ngữ pháp, một nhà văn phạm, không thiếu sót trong các dấu hiệu của một vĩ nhân theo thuyết thế tục. Vị ấy dạy kinh điển cho khoảng năm trăm học trò. Các học trò thông minh tiếp thu được nhiều và dễ dàng, và ghi nhớ rất tốt’’. Ngài đã kể một câu chuyện Jātaka như vậy.
Paṇḍitamāṇavakā bahuñca gaṇhanti lahuñca, suṭṭhu ca upadhārentī’’tiādinā jātakaṃ kathesi.
The clever young men learned much and quickly, and understood it very well," and so on, he told a Jātaka story.
Ngài đã kể câu chuyện Jātaka với lời rằng: “Các thanh niên trí thức tiếp thu nhiều và nhanh chóng, và họ ghi nhớ rất kỹ.”
Taṃ sutvā te bhikkhū ‘‘pubbepi mayaṃ māneneva upahatā’’ti bhiyyosomattāya nihatamānā hutvā attano upakārakammaṭṭhānaparāyaṇā ahesuṃ.
Hearing that, those bhikkhus, thinking "We were harmed by conceit even in the past," became even more humble and devoted themselves to their beneficial meditation subjects.
Nghe vậy, các Tỳ khưu đó đã trở nên khiêm tốn hơn nữa, suy nghĩ ‘‘Ngay cả trong quá khứ, chúng ta cũng đã bị kiêu mạn làm hại’’, và họ đã chuyên tâm vào các đề mục thiền định có lợi cho mình.
Tato bhagavā ekaṃ samayaṃ janapadacārikaṃ caranto vesāliṃ patvā gotamake cetiye viharanto imesaṃ pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ ñāṇaparipākaṃ viditvā idaṃ gotamakasuttaṃ kathesi.
Then, one time, the Blessed One, while wandering on a tour through the country, arrived at Vesālī and, residing at the Gotamaka Shrine, knowing the maturity of the knowledge of these five hundred bhikkhus, taught this Gotamaka Sutta.
Sau đó, một lần nọ, Đức Thế Tôn đi du hóa trong các vùng quê, đến Vesālī và trú tại Gotamaka Cetiya. Biết được sự chín muồi về trí tuệ của năm trăm Tỳ khưu này, Ngài đã thuyết giảng kinh Gotamaka này.
Idañca suttaṃ sutvā te pañcasatā bhikkhū tasmiṃyeva āsane saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
And having heard this Sutta, those five hundred bhikkhus attained Arahantship with the analytical knowledges right on that very seat.
Và sau khi nghe kinh này, năm trăm Tỳ khưu đó đã chứng đắc A la hán quả cùng với các phân tích tuệ ngay trên chỗ ngồi đó.
Abhiññāyāti kusalādibhedaṃ khandhādibhedañca desetabbaṃ dhammaṃ, veneyyānañca āsayānusayacariyādhimuttiādibhedaṃ, tassa ca nesaṃ desetabbappakāraṃ yāthāvato abhijānitvāti attho.
By direct knowledge means having truly known the Dhamma to be taught, which is distinguished by wholesome and so on, and by aggregates and so on; and also the dispositions, latent tendencies, and inclinations of the disciples; and the manner in which it should be taught to them.
Abhiññāya (Trực quán) có nghĩa là, sau khi đã thấu triệt một cách chân thật pháp cần được thuyết giảng, được phân loại theo thiện và các loại khác, và theo uẩn và các loại khác; đồng thời cũng thấu triệt các loại khuynh hướng, tùy miên, hành vi, và xu hướng của những người có thể được giáo hóa, cùng với cách thức mà pháp cần được thuyết giảng cho họ.
Ime pañcakkhandhā dvādasāyatanānītiādi panettha nidassanamattaṃ vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that "these five aggregates, twelve sense bases" and so on, are mentioned here merely as examples.
Ime pañcakkhandhā dvādasāyatanānī (Năm uẩn này, mười hai xứ này), v.v… ở đây cần được hiểu là chỉ được đề cập như một ví dụ.
Sappaccayanti sakāraṇaṃ, veneyyānaṃ ajjhāsayena vā pucchāya vā aṭṭhuppattiyā vā sanimittaṃ hetūdāharaṇasahitañcāti attho.
With conditions means with causes; or, according to the disposition of the disciples, or by question, or by occasion, with a sign, accompanied by reasons and examples.
Sappaccaya (Có nhân duyên) có nghĩa là có nguyên nhân, tức là có dấu hiệu, cùng với các lý do và ví dụ, tùy theo khuynh hướng của những người có thể được giáo hóa, hoặc câu hỏi của họ, hoặc tùy theo sự việc phát sinh.
Rāgādīnaṃ paṭiharaṇaṃ paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ, saha pāṭihāriyenāti sappāṭihāriyaṃ.
Repelling defilements like lust is a repelling; that itself is a wonder; together with a wonder is with wonder-working power.
Sự loại bỏ tham ái, v.v… là paṭihāriya, chính điều đó là pāṭihāriya. Cùng với pāṭihāriya là sappāṭihāriya (có thần thông).
Rāgādippaṭisedhanavaseneva hi satthā dhammaṃ deseti.
For the Teacher teaches the Dhamma precisely by way of repelling defilements like lust.
Thật vậy, Thế Tôn thuyết pháp chủ yếu để đẩy lùi tham ái, v.v….
Tenāha ‘‘paccanīkapaṭiharaṇena sappāṭihāriyameva katvā’’ti.
Therefore, it is said, "by repelling the adversaries, making it with wonder-working power."
Vì thế, Ngài nói “bằng cách loại bỏ các đối nghịch, làm cho có thần thông”.
Apare pana ‘‘yathārahaṃ iddhiādesanānusāsanipāṭihāriyasahita’’nti vadanti anusāsanipāṭihāriyarahitā desanā natthīti katvā.
Others, however, say, "accompanied by the appropriate miracles of psychic power, mind-reading, and instruction," reasoning that there is no teaching without the miracle of instruction.
Những vị khác thì nói “cùng với thần thông tùy theo khả năng, như thần thông thần túc, thần thông đọc tâm, và thần thông giáo hóa”, vì không có giáo pháp nào mà không có thần thông giáo hóa.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is obvious.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
127. Catutthe āḷārakālāmakāleti āḷārakālāmānaṃ dharamānakāle.
127. In the fourth, at the time of Āḷāra Kālāma means during the lifetime of Āḷāra Kālāma.
127. Trong kinh thứ tư, āḷārakālāmakāle (vào thời của Āḷāra Kālāma) có nghĩa là vào thời Āḷāra Kālāma còn sống.
Pariññanti pahānapariññaṃ.
Full understanding means the full understanding of abandonment (pahāna-pariññā).
Pariñña (Liễu tri) có nghĩa là đoạn trừ liễu tri.
Sā hi samatikkamo, na itarā.
For that is transcendence, not the other.
Vì điều đó là sự vượt qua, chứ không phải điều khác.
Tenāha ‘‘pariññā nāma samatikkamo’’ti.
Therefore, it is said: "Full understanding is transcendence."
Vì thế, Ngài nói “liễu tri có nghĩa là sự vượt qua”.
Ettha ca paṭhamo satthā rūpāvacarasamāpattilābhī daṭṭhabbo, dutiyo arūpāvacarasamāpattilābhī, tatiyo sammāsambuddho daṭṭhabbo.
Here, the first teacher should be understood as one who has attained the rūpāvacara jhāna, the second as one who has attained the arūpāvacara jhāna, and the third as a Sammāsambuddha.
Ở đây, vị đạo sư thứ nhất cần được xem là người đã chứng đắc các thiền định sắc giới, vị thứ hai là người đã chứng đắc các thiền định vô sắc giới, và vị thứ ba cần được xem là Đức Chánh Đẳng Giác.
Vuttañhetaṃ puggalapaññattiyaṃ (pu. pa. 130) –
For this was stated in the Puggalapaññatti:
Điều này đã được nói trong Puggalapaññatti (Pu. Pa. 130) –
‘‘Yvāyaṃ satthā kāmānaṃ pariññaṃ paññāpeti, na rūpānaṃ pariññaṃ paññāpeti, na vedanānaṃ pariññaṃ paññāpeti, rūpāvacarasamāpattiyā lābhī satthā tena daṭṭhabbo.
"That teacher who declares the full understanding of sensual pleasures, but does not declare the full understanding of form, nor the full understanding of feelings, should be understood as a teacher who has attained the rūpāvacara jhāna.
“Vị đạo sư nào tuyên bố sự liễu tri các dục, không tuyên bố sự liễu tri các sắc, không tuyên bố sự liễu tri các thọ, vị đạo sư đó cần được xem là người đã chứng đắc thiền định sắc giới.
Yvāyaṃ satthā kāmānañca pariññaṃ paññāpeti, rūpānañca pariññaṃ paññāpeti, na vedanānaṃ pariññaṃ paññāpeti, arūpāvacarasamāpattiyā lābhī satthā tena daṭṭhabbo.
That teacher who declares the full understanding of sensual pleasures and also the full understanding of form, but does not declare the full understanding of feelings, should be understood as a teacher who has attained the arūpāvacara jhāna.
Vị đạo sư nào tuyên bố sự liễu tri các dục và tuyên bố sự liễu tri các sắc, không tuyên bố sự liễu tri các thọ, vị đạo sư đó cần được xem là người đã chứng đắc thiền định vô sắc giới.
Yvāyaṃ satthā kāmānañca pariññaṃ paññāpeti, rūpānañca pariññaṃ paññāpeti, vedanānañca pariññaṃ paññāpeti, sammāsambuddho satthā tena daṭṭhabbo’’ti.
That teacher who declares the full understanding of sensual pleasures, and also the full understanding of form, and also the full understanding of feelings, should be understood as a Sammāsambuddha."
Vị đạo sư nào tuyên bố sự liễu tri các dục, tuyên bố sự liễu tri các sắc, và tuyên bố sự liễu tri các thọ, vị đạo sư đó cần được xem là Đức Chánh Đẳng Giác.”
Tattha titthiyā samayaṃ jānantā kāmānaṃ pariññaṃ paññāpeyyuṃ paṭhamajjhānaṃ vadamānā.
There, the sectarians, knowing the doctrine, might declare the full understanding of sensual pleasures, speaking of the first jhāna.
Trong đó, các ngoại đạo, biết về các giáo lý của họ, có thể tuyên bố sự liễu tri các dục khi nói về sơ thiền.
Rūpānaṃ pariññaṃ paññāpeyyuṃ arūparāgaṃ vadamānā.
They might declare the full understanding of form, speaking of the arūparāga.
Họ có thể tuyên bố sự liễu tri các sắc khi nói về tham ái sắc giới.
Vedanāpariññaṃ paññāpeyyuṃ asaññārāgaṃ vadamānā.
They might declare the full understanding of feelings, speaking of the asaññārāga.
Họ có thể tuyên bố sự liễu tri các thọ khi nói về tham ái vô tưởng xứ.
Te pana ‘‘idaṃ nāma paṭhamajjhānaṃ, ayaṃ rūpabhavo, ayaṃ asaññābhavo’’tipi na jānanti.
But they do not even know "this is called the first jhāna, this is the realm of form, this is the realm of non-perception."
Nhưng họ không biết “đây là sơ thiền, đây là sắc hữu, đây là vô tưởng hữu” là gì.
Te paññāpetuṃ asakkontāpi kevalaṃ ‘‘paññāpemā’’ti vadanti.
Though unable to declare them, they merely say, "we declare them."
Dù không thể tuyên bố, họ chỉ nói “chúng tôi tuyên bố”.
Tathāgato pana kāmānaṃ pariññaṃ anāgāmimaggena paññāpeti, rūpavedanānaṃ arahattamaggena.
The Tathāgata, however, declares the full understanding of sensual pleasures by means of the anāgāmi path, and of form and feelings by means of the arahant path.
Tuy nhiên, Đức Như Lai tuyên bố sự liễu tri các dục bằng đạo Vô Hoàn, và sự liễu tri các sắc và thọ bằng đạo A La Hán.
Evamettha dve janā bāhirakā, eko sammāsambuddhoti imasmiṃ loke tayo satthāro nāma.
Thus, in this world, there are three kinds of teachers: two are outsiders, and one is a Sammāsambuddha.
Như vậy, trong thế gian này có ba vị đạo sư: hai vị là ngoại đạo, và một vị là Đức Chánh Đẳng Giác.
128. Pañcame abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti.
128. In the fifth, abhikkantā means passed, gone, so it says "is seen in its passing."
128. Trong kinh thứ năm, abhikkantā (đã qua) có nghĩa là đã trôi qua, đã mất đi; vì thế nói “hiện rõ trong sự tiêu diệt”.
Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti anantaraṃ vuttaṃ.
For this reason, it is immediately said, "the first watch has passed."
Chính vì vậy, ngay sau đó đã được nói “canh đầu đã qua”.
Abhikkantataroti ativiya kantataro.
Abhikkantataro means exceedingly lovely.
Abhikkantataro (rất đẹp) có nghĩa là rất đáng yêu.
Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti.
And such a one is called beautiful and excellent, so it says "is seen in its beauty."
Và một người như vậy được gọi là đẹp đẽ, tốt lành; vì thế nói “hiện rõ trong sự đẹp đẽ”.
Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo?
Who? Among devas, nāgas, yakkhas, gandhabbas, etc., who is it?
Ko (Ai) có nghĩa là ai trong số chư thiên, long vương, dạ xoa, càn thát bà, v.v…?
Meti mama.
Me means my.
Me (của tôi) có nghĩa là của tôi.
Pādānīti pāde.
Pādāni means feet.
Pādāni (bàn chân) có nghĩa là bàn chân.
Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā.
Iddhiyā means with such psychic power as this.
Iddhiyā (bằng thần thông) có nghĩa là bằng thần thông của chư thiên như vậy.
Yasasāti iminā edisena parivārena paricchedena.
Yasasā means with such a retinue, with such a measure of fame as this.
Yasasā (bằng danh tiếng) có nghĩa là bằng sự tùy tùng, sự bao quanh như vậy.
Jalanti vijjotamāno.
Jalaṃ means blazing forth.
Jalaṃ (tỏa sáng) có nghĩa là đang chiếu sáng.
Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena.
Abhikkantena means with exceedingly lovely, pleasing, beautiful.
Abhikkantena (với vẻ đẹp) có nghĩa là với vẻ đẹp rất đáng yêu, với hình dáng xinh đẹp.
Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya.
Vaṇṇena means with skin color, with the radiance of the body.
Vaṇṇena (với dung mạo) có nghĩa là với màu da, với vẻ đẹp của thân thể.
Sabbā obhāsayaṃ disāti dasa disā pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho.
Sabbā obhāsayaṃ disā means illuminating the ten directions, making a single radiance, a single light, like the moon or the sun; this is the meaning of the verse.
Sabbā obhāsayaṃ disā (chiếu sáng khắp các phương) có nghĩa là chiếu sáng mười phương, làm cho một ánh sáng, một sự rực rỡ như mặt trăng hay mặt trời; đó là ý nghĩa của kệ ngôn.
Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe.
Abhirūpe means in noble form, in perfect form.
Abhirūpe (với hình dáng tuyệt mỹ) có nghĩa là với hình dáng cao quý, hình dáng hoàn hảo.
Abbhanumodaneti sampahaṃsane.
Abbhanumodane means in rejoicing.
Abbhanumodane (trong sự tán thán) có nghĩa là trong sự hoan hỷ.
Idha panāti ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ti etasmiṃ pade.
Idha panā means in the phrase "abhikkantāya rattiyā" (when the night is far advanced).
Idha pana (nhưng ở đây) có nghĩa là trong cụm từ “abhikkantāya rattiyā” (khi đêm đã qua).
Tenāti sundarapariyāyattā.
Tena means due to its being a synonym for beautiful.
Tena (vì vậy) có nghĩa là vì là từ đồng nghĩa với “đẹp đẽ”.
Khaye vā idha abhikkantasaddo daṭṭhabbo, tena ‘‘abhikkantāya parikkhīṇāya rattiyā’’ti vuttaṃ hoti.
Here, the word abhikkanta should be understood as "passing away" or "ending," so it means "when the night is far advanced, ended."
Hoặc từ abhikkanta ở đây cần được hiểu là sự tiêu diệt; vì vậy, có nghĩa là “khi đêm đã qua, đã tiêu diệt”.
Rūpāyatanādīsūti ādisaddena akkharādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Rūpāyatanādīsu means that the word ādi (etc.) should be understood as including akkharā (letters) and so on.
Rūpāyatanādīsu (trong sắc xứ, v.v…) có nghĩa là từ ādi (v.v…) cần được hiểu là bao gồm các chữ cái, v.v….
Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇacchavīti ayamettha atthoti āha ‘‘chaviya’’nti.
Suvaṇṇavaṇṇo means having a golden complexion; this is the meaning here, so it says "by complexion."
Suvaṇṇavaṇṇo (màu vàng) có nghĩa là có màu da vàng; đây là ý nghĩa ở đây; vì thế nói “chaviyā” (bằng màu da).
Tathā hi vuttaṃ ‘‘kañcanasannibhattaco’’ti (ma. ni. 2.399; su. ni. 556).
For it is said, "having skin like gold."
Thật vậy, đã được nói “có da như vàng ròng” (Ma. Ni. 2.399; Su. Ni. 556).
Saññūḷhāti sambandhitā, ganthitāti attho.
Saññūḷhā means connected, bound together.
Saññūḷhā (được kết nối) có nghĩa là được liên kết, được buộc lại.
Vaṇṇāti guṇavaṇṇāti āha ‘‘thutiya’’nti, thomanāyanti attho.
Vaṇṇā means qualities, so it says "by praise," meaning by commendation.
Vaṇṇā (lời khen) có nghĩa là lời khen ngợi phẩm chất; vì thế nói “thutiya” (bằng lời tán thán), tức là bằng sự ca ngợi.
Kulavaggeti khattiyādikulakoṭṭhāse.
Kulavagge means in the division of families such as khattiyas.
Kulavagge (trong nhóm chủng tánh) có nghĩa là trong các bộ phận chủng tánh như Sát đế lỵ, v.v….
Tattha ‘‘accho vippasanno’’tiādinā vaṇṇitabbaṭṭhena vaṇṇo, chavi.
There, vaṇṇo means complexion, in the sense of being describable by "clear, serene," etc.
Ở đó, vaṇṇo (sắc) là màu da, vì được mô tả bằng “trong suốt, thanh tịnh”, v.v….
Vaṇṇanaṭṭhena abhitthavaṭṭhena vaṇṇo, thuti.
Vaṇṇo means praise, in the sense of describing or extolling.
Vaṇṇo (lời tán thán) là lời ca ngợi, vì là sự mô tả, sự tán thán.
Aññamaññaṃ asaṅkarato vaṇṇetabbato ṭhapetabbato vaṇṇo, khattiyādikulavaggo.
Because of not mixing with one another, and because of being describable and establishable, it is vaṇṇa (class), referring to the group of castes such as khattiya.
Vaṇṇo (nhóm chủng tánh) là nhóm chủng tánh Sát đế lỵ, v.v…, vì được mô tả và được phân loại mà không lẫn lộn với nhau.
Vaṇṇīyati ñāpīyati etenāti vaṇṇo, ñāpakakāraṇaṃ.
That by which something is described, by which it is known, is vaṇṇa (a cause for knowing).
Vaṇṇo (nguyên nhân nhận biết) là nguyên nhân nhận biết, vì nhờ đó mà được mô tả, được nhận biết.
Vaṇṇanato thūlarassādibhāvena upaṭṭhānato vaṇṇo, saṇṭhānaṃ.
Because of appearing, because of presenting itself in the manner of being large, short, etc., it is vaṇṇa (shape).
Vaṇṇo (hình dáng) là hình dáng, vì được mô tả, được biểu hiện bằng các đặc tính như thô, nhỏ, v.v….
Mahantaṃ khuddakaṃ majjhimanti vaṇṇetabbato pamitabbato vaṇṇo, pamāṇaṃ.
Because of being describable and measurable as large, small, or medium, it is vaṇṇa (measure).
Vaṇṇo (kích thước) là kích thước, vì được mô tả, được đo lường là lớn, nhỏ, trung bình.
Vaṇṇīyati cakkhunā passīyatīti vaṇṇo, rūpāyatananti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇasaddassa pavatti veditabbā.
That which is seen by the eye, that which is perceived, is vaṇṇa (visible object). Thus, the usage of the word vaṇṇa should be understood in these various meanings.
Vaṇṇo (sắc xứ) là sắc xứ, vì được mô tả, được nhìn thấy bằng mắt; như vậy, sự xuất hiện của từ vaṇṇa trong từng ý nghĩa cần được hiểu.
Soti vaṇṇasaddo.
So means the word vaṇṇa.
So (nó) có nghĩa là từ vaṇṇa.
Chaviyā daṭṭhabbo rūpāyatane gayhamānassapi chavimukheneva gahetabbato.
To be seen with the skin means that even though it is grasped as a visible object, it must be grasped through the skin.
Chaviyā daṭṭhabbo (cần được thấy bằng màu da), ngay cả khi được nắm bắt trong sắc xứ, cũng được nắm bắt qua phương diện màu da.
Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.
Others say that the vaṇṇa element inherent in the skin is what is taken by the word vaṇṇa here in "suvaṇṇavaṇṇo" (golden color).
Những vị khác nói rằng, yếu tố màu sắc liên quan đến màu da chính là điều được nắm bắt bằng từ vaṇṇa trong “suvaṇṇavaṇṇo”.
Kevalaparipuṇṇanti ekadesampi asesetvā niravasesatova paripuṇṇanti ayamettha atthoti āha ‘‘anavasesatā attho’’ti.
Kevalaparipuṇṇa means completely perfect, leaving nothing out, without any remainder. This is the meaning here, so he says: "without remainder is the meaning."
Kevalaparipuṇṇa (hoàn toàn đầy đủ) có nghĩa là hoàn toàn đầy đủ mà không bỏ sót một phần nào; đây là ý nghĩa ở đây; vì thế nói “anavasesatā attho” (không còn sót lại là ý nghĩa).
Kevalakappāti kappa-saddo nipāto padapūraṇamattaṃ, ‘‘kevalaṃ’’icceva attho.
Kevalakappā: the word kappa is a particle, merely for filling out the phrase; the meaning is simply "kevalaṃ."
Kevalakappā (toàn bộ) từ kappa là một giới từ chỉ để làm đầy câu, ý nghĩa là “kevalaṃ” (chỉ).
Kevalasaddo ca bahulavācīti āha ‘‘yebhuyyatā attho’’ti.
And the word kevala means "many," so he says: "abundance is the meaning."
Và từ kevala có nghĩa là số nhiều; vì thế nói “yebhuyyatā attho” (phần lớn là ý nghĩa).
Keci pana ‘‘īsakaṃ asamattaṃ kevalaṃ kevalakappa’’nti vadanti.
Some, however, say, "slightly incomplete is kevalaṃ, kevalakappa."
Một số vị nói “kevalaṃ là chưa hoàn thành một chút nào, kevalakappa là toàn bộ”.
Anavasesattho ettha kevalasaddo siyā, anatthantarena pana kappasaddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ ‘‘kevalā eva kevalakappā’’ti.
Here, the word kevala might mean "without remainder," but the word kappa is added without another meaning to extend the phrase, as in "kevalā eva kevalakappā" (solely, entirely).
Ở đây, từ kevala có thể có nghĩa là không còn sót lại, nhưng từ kappa chỉ được thêm vào để làm đầy câu, “kevalā eva kevalakappā” (chỉ toàn bộ là toàn bộ).
Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā.
Or, they are kevalakappā because they are to be fitted/arranged, to be made known.
Hoặc, chúng là kevalakappā (toàn bộ) vì chúng có thể được hình thành, có thể được tuyên bố.
Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā.
Abyāmissatā means not mixed with something of a different kind, purity.
Abyāmissatā (không pha trộn) là không lẫn lộn với những thứ khác loại, là sự thanh tịnh.
Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo.
Anatirekatā means being limited to that, the absence of distinction.
Anatirekatā (không vượt quá) là tối thượng, không có sự đặc biệt.
Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho.
Kevalakappa means to make it completely firm.
Kevalakappa (hoàn toàn) có nghĩa là làm cho vững chắc.
Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā, taṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
Nibbāna is called kevala because it is separate from all conditioned things. One who has attained it is kevalī, a person who has realized cessation, whose taints are destroyed.
Nibbāna được gọi là kevala (độc nhất) vì nó tách biệt khỏi mọi pháp hữu vi; người đã chứng đạt điều đó được gọi là kevalī (người độc nhất), tức là vị A La Hán đã chứng đắc sự diệt tận.
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappasaddassa atthuddhāre okappaniyapadaṃ anidassanameva siyā.
The word kappa, with or without a prefix, indicates only the word okappa found in the term okappaniya, otherwise the term okappaniya would not be illustrative in explaining the meaning of kappa.
Từ Kappa ở đây, với ý nghĩa có giới từ và không có giới từ, chỉ ra từ "okappa" được tìm thấy trong từ "okappaniya" (được phép); nếu không, từ "okappaniya" sẽ không phải là ví dụ trong việc giải thích ý nghĩa của từ "kappa".
Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi.
Samaṇakappehī means by monastic customs established in the Vinaya.
Samaṇakappehīti: theo những cách ứng xử của Sa-môn được quy định trong Luật (Vinaya).
Niccakappanti niccakālaṃ.
Niccakappa means always.
Niccakappanti: luôn luôn.
Paññattīti nāmaṃ.
Paññattī means a name.
Paññattīti: là tên.
Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti.
This is the name of that venerable one, namely Kappa.
Tên này của vị Tôn giả ấy chính là Kappa.
Kappitakesamassūti kattariyā cheditakesamassu.
Kappitakesamassū means hair and beard cut with scissors.
Kappitakesamassūti: tóc và râu đã được cắt bằng kéo.
Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo.
Dvaṅgulakappo means a kappa of two finger-breadths when the midday time has passed.
Dvaṅgulakappoti: sự cho phép (kappa) hai ngón tay sau khi quá giữa trưa.
Lesoti apadeso.
Leso means a pretext.
Lesoti: là lý do.
Anavasesaṃ pharituṃ samatthassa obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasseva pharatīti dassetuṃ samantattho kappasaddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
Even an illumination capable of pervading completely might, for some reason, pervade only a part. But to show that this pervades everything, the word kappa meaning "all-around" is taken, so he says: "completely, all-around."
Sự lan tỏa một phần của ánh sáng có khả năng lan tỏa khắp nơi, vì một lý do nào đó, cũng có thể xảy ra; nhưng để chỉ ra rằng ánh sáng này lan tỏa khắp mọi nơi, từ "kappa" với nghĩa "khắp mọi nơi" đã được dùng, nên nói “anavasesaṃ samantato” (khắp mọi nơi không sót lại).
129. Chaṭṭhe gāvīnaṃ kayavikkayavasena yogo etthāti goyogo, kayavikkayaṃ karonto gāvīhi yujjanti etthāti vā goyogo, gāvīnaṃ vikkayaṭṭhānaṃ.
129. In the sixth, goyoga means a place where cows are bought and sold, or where one engages in conflict with cows by buying and selling them; it is a cow market.
129. Trong kinh thứ sáu, goyogo là nơi có sự kết hợp (yoga) của bò cái theo cách mua bán; hoặc goyogo là nơi mà người ta chiến đấu với bò cái khi mua bán chúng, tức là nơi bán bò cái.
Tattha jāto pilakkharukkho goyogapilakkho, tasmiṃ.
A fig tree (pilakkha) that grew there is goyogapilakkho; at that place.
Cây pilakkha mọc ở đó được gọi là goyogapilakkho, trên cây ấy.
Samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ.
And this locative case is in the sense of proximity.
Và đây là cách dùng địa cách với nghĩa gần.
Tenāha ‘‘gāvīnaṃ vikkayaṭṭhāne uṭṭhitapilakkhassa santike’’ti.
Therefore, he says: "near the fig tree that grew in the cow market."
Do đó, nói “gāvīnaṃ vikkayaṭṭhāne uṭṭhitapilakkhassa santike” (gần cây pilakkha mọc ở nơi bán bò cái).
Ritto assādo etassāti rittassādo.
That which has an empty taste is rittassādo.
Rittassādo là cái mà vị ngọt của nó trống rỗng.
Tenāha ‘‘jhānasukhābhāvena rittassāda’’nti.
Therefore, he says: "empty of taste due to the absence of the joy of jhāna."
Do đó, nói “jhānasukhābhāvena rittassāda”nti (vị ngọt trống rỗng do không có lạc của thiền định).
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ nghĩa.
133. Dasame thiraṭṭhānatoti thiraṭṭhānatova.
In the tenth (sutta), from a firm place means indeed from a firm place.
133. Trong kinh thứ mười, thiraṭṭhānatoti: từ nơi vững chắc.
Pāsāṇe lekhasadisā parāparādhanibbattā kodhalekhā yassa so pāsāṇalekhūpamasamannāgato pāsāṇalekhūpamoti vutto.
One who is endowed with a stone-like inscription, meaning one whose anger-inscription, born of offenses against others, is like an inscription on a stone, is called one like a stone inscription (pāsāṇalekhūpamo).
Người mà vết hằn của sự giận dữ, phát sinh từ những lỗi lầm của người khác, giống như vết khắc trên đá, được gọi là pāsāṇalekhūpamo (ví như vết khắc trên đá).
Evaṃ itarepi.
The same applies to the others.
Tương tự với những người khác.
Anusetīti appahīnatāya anuseti.
Lingers (anusetī) means it lingers due to not being abandoned.
Anusetīti: nằm tiềm ẩn do chưa đoạn trừ.
Na khippaṃ lujjatīti na antarā nassati kammaṭṭhāneneva nassanato.
Does not quickly perish (na khippaṃ lujjatī) means it does not get destroyed in between, but only through meditation.
Na khippaṃ lujjatīti: không bị hủy diệt giữa chừng, vì nó không bị hủy diệt bởi đề mục thiền định.
Evamevanti evaṃ tassapi puggalassa kodho na antarā punadivase vā aparadivase vā niṭṭhāti, addhaniyo pana hoti, maraṇeneva niṭṭhātīti attho.
Just so (evamevaṃ) means that the anger of such a person does not cease in between, on the next day or the day after, but it is long-lasting; it ceases only with death, so is the meaning.
Evamevanti: Cũng vậy, sự giận dữ của người ấy không chấm dứt vào ngày hôm sau hay ngày kia, mà kéo dài, có nghĩa là nó chỉ chấm dứt khi chết.
Kakkhaḷenāti atikakkhaḷena dhammacchedakena thaddhavacanena.
With harshness (kakkhaḷena) means with extreme harshness, with speech that cuts off the Dhamma, with stubborn words.
Kakkhaḷenāti: bằng lời nói rất thô lỗ, cắt đứt pháp, cứng nhắc.
Saṃsandatīti ekībhavati.
Associates (saṃsandatī) means becomes one.
Saṃsandatīti: trở thành một.
Sammodatīti nirantaro hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Rejoices together (sammodatī) means becomes continuous; this is how the meaning should be understood here.
Sammodatīti: trở nên liên tục; ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Atha vā sandhiyatīti ṭhānagamanādīsu kāyakiriyāsu kāyena samodhānaṃ gacchati, tilataṇḍulā viya missībhāvaṃ upetīti attho.
Alternatively, is joined (sandhiyati) means in bodily actions such as going to places, one becomes united with the body, meaning one becomes mixed like sesame seeds and rice.
Hoặc nữa, sandhiyatīti: trong các hành động thân thể như đi đứng, thân thể hòa hợp, có nghĩa là trở nên trộn lẫn như mè và gạo.
Saṃsandatīti cittakiriyāsu cittena samodhānaṃ gacchati, khīrodakaṃ viya ekībhāvaṃ upetīti attho.
Associates (saṃsandatī) means in mental actions, one becomes united with the mind, meaning one becomes one like milk and water.
Saṃsandatīti: trong các hành động tâm ý, tâm ý hòa hợp, có nghĩa là trở nên một như sữa và nước.
Sammodatīti uddesaparipucchādīsu vacīkiriyāsu vācāya samodhānaṃ gacchati, vippavāsāgatopi piyasahāyako viya piyatarabhāvaṃ upetīti attho.
Rejoices together (sammodatī) means in verbal actions such as instruction and inquiry, one becomes united with speech, meaning one becomes more beloved like a dear friend who has returned from a journey.
Sammodatīti: trong các hành động lời nói như giảng dạy và hỏi đáp, lời nói hòa hợp, có nghĩa là trở nên thân thiết hơn như một người bạn thân yêu vừa trở về sau chuyến đi xa.
Apica kiccakaraṇīyesu tehi saddhiṃ ādītova ekakiriyābhāvaṃ upagacchanto sandhiyati, yāva majjhā pavattanto saṃsandati, yāva pariyosānā anivattanto sammodatīti veditabbo.
Furthermore, in duties and tasks, one who becomes one in action with them from the very beginning is to be understood as joined (sandhiyati); one who continues until the middle is associating (saṃsandati); and one who does not turn back until the end is rejoicing together (sammodati).
Hơn nữa, khi làm các việc cần làm với họ, người ấy bắt đầu thực hiện hành động chung được gọi là sandhiyati; tiếp tục cho đến giữa chừng là saṃsandati; và không quay lại cho đến cuối cùng là sammodatīti nên được hiểu như vậy.
134. Catutthassa paṭhame yujjhanaṃ yodho, so ājīvo etassāti yodhājīvo.
In the first of the fourth (sutta), fighting is yodha, and one whose livelihood this is, is a warrior (yodhājīvo).
134. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, yujjhanaṃ là chiến đấu (yodha), người lấy đó làm kế sinh nhai được gọi là yodhājīvo (chiến sĩ).
Yuddhamupajīvatīti vā etasmiṃ atthe yodhājīvoti niruttinayena padasiddhi veditabbā.
Or, in this sense, the formation of the word yodhājīvo should be understood according to the rule of etymology, meaning 'one who lives by fighting'.
Hoặc trong ý nghĩa này, sự thành lập từ yodhājīvo nên được hiểu theo cách giải thích từ nguyên là người sống bằng chiến đấu.
Tenāha ‘‘yuddhaṃ upajīvatīti yodhājīvo’’ti.
Therefore, it is said: "One who lives by fighting is a warrior."
Do đó, nói “yuddhaṃ upajīvatīti yodhājīvo”ti (người sống bằng chiến đấu là yodhājīvo).
Saha…pe… passatīti pubbabhāge vipassanāpaññāya sammasanavasena, maggakkhaṇe abhisamayavasena attapaccakkhena ñāṇena passati.
Sees…pe… with (saha…pe… passatī) means in the earlier stage, one sees with direct knowledge through insight-wisdom by contemplating; at the moment of the path, one sees through realization.
Saha…pe… passatīti: ở phần trước, thấy bằng tuệ quán sát theo cách quán chiếu; vào khoảnh khắc Đạo, thấy bằng trí tuệ tự thân theo cách chứng ngộ.
135. Dutiye appaṭipucchitvā vinītāti ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’tiādinā appaṭipucchitvā kevalaṃ dhammadesanāvaseneva vinītaparisā.
In the second (sutta), a trained assembly without being questioned (appaṭipucchitvā vinītā) is an assembly trained merely by means of Dhamma teaching, without being questioned with phrases like "What do you think, bhikkhus, is form permanent or impermanent?"
135. Trong kinh thứ hai, appaṭipucchitvā vinītāti: hội chúng được giáo hóa chỉ bằng cách thuyết pháp mà không cần hỏi lại như “Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?”.
Dubbinītaparisāti dukkhena vinītaparisā.
An ill-trained assembly (dubbinītaparisā) is an assembly that is trained with difficulty.
Dubbinītaparisāti: hội chúng khó giáo hóa.
Pucchitvā vinītāti ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave’’tiādinā pucchitvā anumatiggahaṇavasena vinītā.
A trained assembly after being questioned (pucchitvā vinītā) is an assembly trained by means of obtaining agreement after being questioned with phrases like "What do you think, bhikkhus?"
Pucchitvā vinītāti: hội chúng được giáo hóa bằng cách hỏi và nhận được sự đồng ý, như “Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao?”.
Suvinītaparisāti sukhena vinītaparisā.
A well-trained assembly (suvinītaparisā) is an assembly that is trained with ease.
Suvinītaparisāti: hội chúng dễ giáo hóa.
Anumatiggahaṇavasena vinayanañhi na dukkaraṃ hoti.
For training by means of obtaining agreement is not difficult.
Thật vậy, việc giáo hóa bằng cách nhận được sự đồng ý không khó khăn.
137. Catutthe uppādā vā tathāgatānanti tathāgatānaṃ uppādepi veneyyapuggalānaṃ maggaphaluppatti viya saṅkhārānaṃ aniccādisabhāvo na tathāgatuppādāyatto, atha kho tathāgatānaṃ uppādepi anuppādepi hotimevāti vuttaṃ hoti.
In the fourth (sutta), whether Tathāgatas arise or not (uppādā vā tathāgatānaṃ) means that even with the arising of Tathāgatas, the impermanent nature of formations, etc., is not dependent on the arising of Tathāgatas, like the arising of paths and fruits for those capable of being trained. Rather, it is stated that it exists whether Tathāgatas arise or not.
137. Trong kinh thứ tư, uppādā vā tathāgatānanti: ngay cả khi có sự xuất hiện của chư Như Lai, bản chất vô thường, v.v., của các hành không phải do sự xuất hiện của chư Như Lai quyết định, như sự thành tựu Đạo Quả của những người có thể được giáo hóa; mà có nghĩa là bản chất ấy vẫn tồn tại dù chư Như Lai có xuất hiện hay không.
Ṭhitāva sā dhātūti ṭhito eva so aniccasabhāvo byabhicārābhāvato na kadāci saṅkhārā aniccā na hoti.
That element is established (ṭhitāva sā dhātu) means that impermanent nature is indeed established, because there is no deviation; formations are never not impermanent.
Ṭhitāva sā dhātūti: bản chất vô thường ấy vẫn tồn tại, vì không có sự sai khác, các hành không bao giờ không vô thường.
Kāmaṃ asaṅkhatā viya dhātu na nicco so sabhāvo, tathāpi sabbakālikoyevāti adhippāyo.
Although that nature is not permanent like the unconditioned element, the intention is that it is always existent.
Mặc dù bản chất đó không thường còn như các pháp vô vi, nhưng ý nghĩa là nó luôn tồn tại.
Aparo nayo – ṭhitāva sā dhātūti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti esā dhātu esa sabhāvo tathāgatānaṃ uppādato pubbe uddhañca appaṭivijjhiyamāno na tathāgatehi uppādito, atha kho sabbakālaṃ sabbe saṅkhārā aniccā, ṭhitāva sā dhātu, kevalaṃ pana sayambhuñāṇena abhisambujjhanato ‘‘ayaṃ dhammo tathāgatena abhisambuddho’’ti pavedanato ca tathāgato dhammassāmīti vuccati apubbassa tassa uppādanato.
Another method (of explanation) – "that element is constant" means that this element, this nature, "all conditioned phenomena are impermanent," was not produced by the Tathāgatas, being unpenetrated before and after the appearance of the Tathāgatas. Rather, all conditioned phenomena are impermanent at all times; that element is constant. However, because it is fully awakened to by self-existent knowledge (sayambhuñāṇa) and declared as "this Dhamma has been fully awakened to by the Tathāgata," the Tathāgata is called the master of the Dhamma, not because he produced something unprecedented.
Một cách khác – ṭhitāva sā dhātūti: bản chất “tất cả các hành là vô thường” này, bản chất ấy, không phải do chư Như Lai tạo ra, mặc dù nó không được chứng ngộ trước và sau sự xuất hiện của chư Như Lai; mà là tất cả các hành luôn luôn vô thường, bản chất ấy vẫn tồn tại. Chỉ vì chư Như Lai chứng ngộ bằng Tuệ Tự Sinh và tuyên bố “Pháp này đã được Như Lai chứng ngộ” mà Như Lai được gọi là chủ nhân của Pháp, không phải vì Ngài tạo ra cái chưa từng có.
Tena vuttaṃ ‘‘ṭhitāva sā dhātū’’ti.
Therefore it is said, "that element is constant."
Do đó, nói “ṭhitāva sā dhātū”ti.
Abhisambujjhatīti ñāṇena abhisambujjhati.
Abhisambujjhati means fully awakens by knowledge.
Abhisambujjhatīti: chứng ngộ bằng trí tuệ.
Abhisametīti ñāṇena abhisamāgacchati.
Abhisameti means fully comprehends by knowledge.
Abhisametīti: chứng đạt bằng trí tuệ.
Ācikkhatīti katheti.
Ācikkhati means declares.
Ācikkhatīti: nói ra.
Desetīti dasseti.
Deseti means teaches.
Desetīti: chỉ bày.
Paññāpetīti jānāpeti.
Paññāpeti means makes known.
Paññāpetī có nghĩa là làm cho biết.
Paṭṭhapetīti ñāṇamukhe ṭhapeti.
Paṭṭhapeti means establishes in the forefront of knowledge.
Paṭṭhapetī có nghĩa là thiết lập vào cửa ngõ của trí tuệ.
Vivaratīti vivaritvā dasseti.
Vivarati means clarifies by revealing.
Vivaratī có nghĩa là mở ra và chỉ bày.
Vibhajatīti vibhāgato dasseti.
Vibhajati means explains by distinguishing.
Vibhajatī có nghĩa là chỉ bày theo từng phần.
Uttānīkarotīti pākaṭaṃ karoti.
Uttānīkaroti means makes clear.
Uttānīkarotī có nghĩa là làm cho hiển lộ.
Atha vā abhisambujjhatīti paccakkhakaraṇena abhimukhaṃ bujjhati, yāthāvato paṭivijjhati.
Alternatively, abhisambujjhati means fully awakens directly by realizing, penetrates truly.
Hoặc là, abhisambujjhatī có nghĩa là giác ngộ trực diện bằng sự chứng kiến trực tiếp, thâm nhập chân lý đúng như thật.
Tato eva abhisameti abhimukhaṃ samāgacchati.
For that very reason, abhisameti means directly comprehends.
Vì thế, abhisameti có nghĩa là đạt đến trực diện.
Ādito kathento ācikkhati, uddisatīti attho.
Initially declaring, ācikkhati, which means points out.
Khi nói từ ban đầu, ācikkhati có nghĩa là chỉ ra, tức là uddisati.
Tameva uddesaṃ pariyosāpento deseti.
Completing that very pointing out, deseti.
Khi kết thúc sự chỉ ra đó, deseti.
Yathāuddiṭṭhamatthaṃ nidassanavasena pakārehi ñāpento paññāpeti.
Making that pointed-out meaning known through various ways by way of illustration, paññāpeti.
Khi làm cho ý nghĩa đã được chỉ ra trở nên rõ ràng bằng các cách thức theo lối ví dụ, paññāpeti.
Pakārehi etamatthaṃ patiṭṭhapento paṭṭhapeti.
Establishing this meaning in various ways, paṭṭhapeti.
Khi thiết lập ý nghĩa đó bằng các cách thức, paṭṭhapeti.
Yathāuddiṭṭhaṃ paṭinidassanavasena vivarati vibhajati.
By way of counter-illustration to what was pointed out, vivarati vibhajati.
Theo lối chỉ ra và ví dụ, vivarati vibhajati.
Vivaṭaṃ vibhattañca atthaṃ hetūdāharaṇadassanehi pākaṭaṃ karonto uttānīkaroti.
Making the clarified and distinguished meaning clear by showing reasons and examples, uttānīkaroti.
Khi làm cho ý nghĩa đã được mở ra và phân tích trở nên hiển lộ bằng cách trình bày lý do và ví dụ, uttānīkaroti.
138-143. Pañcame tantāvutānaṃ vatthānanti idaṃ ‘‘yāni kānicī’’ti iminā samānādhikaraṇanti āha ‘‘paccatte sāmivacana’’nti.
138-143. In the fifth (sutta), regarding tantāvutānaṃ vatthānaṃ (woven cloths), it is in apposition with ‘‘yāni kānicī’’ (whatever), and so it says ‘‘paccatte sāmivacana’’ (genitive case for each individual item).
Trong kinh thứ năm, tantāvutānaṃ vatthāna – điều này đồng vị với ‘‘yāni kānicī’’ – nên nói ‘‘paccatte sāmivacana’’ (danh từ sở hữu ở số ít).
Vāyitānanti vītānaṃ.
Vāyitānaṃ means woven.
Vāyitāna có nghĩa là được dệt.
Lāmakoti nihīno, makkhali moghapurisoti ettha makkhalīti tassa nāmaṃ.
Lāmako means base; in makkhali moghapuriso (Makkhali, the deluded man), makkhalī is his name.
Lāmako có nghĩa là thấp kém, trong cụm makkhali moghapuriso, makkhalī là tên của người đó.
Taṃ kira sakaddamāya bhūmiyā telaghaṭaṃ gahetvā gacchantaṃ, ‘‘tāta, mā khalī’’ti sāmiko āha.
It is said that when he was going with an oil pot on muddy ground, his master said, "Son, don't slip (mā khalī)."
Nghe nói, khi người đó đang đi trên đất lầy lội mang theo một bình dầu, chủ nhân đã nói: “Này con, đừng có trượt ngã.”
So pamādena khalitvā patitvā sāmikassa bhayena palāyituṃ āraddho.
He, through carelessness, slipped and fell, and out of fear of his master, began to flee.
Người đó đã bất cẩn trượt ngã và té, vì sợ chủ nhân nên bắt đầu bỏ chạy.
Sāmiko upadhāvitvā naṃ dussakaṇṇe aggahesi, sāṭakaṃ chaḍḍetvā acelako hutvā palāyi.
The master ran up and grabbed him by the corner of his cloth; he threw off his cloak and fled naked.
Chủ nhân chạy theo và nắm lấy góc áo của người đó, người đó vứt bỏ tấm áo và trần truồng bỏ chạy.
So paṇṇena vā tiṇena vā paṭicchādetumpi ajānanto jātarūpeneva ekaṃ gāmaṃ pāvisi.
Not knowing how to cover himself with leaves or grass, he entered a village just as he was.
Người đó không biết cách che thân bằng lá hay cỏ, đã đi vào một ngôi làng trong tình trạng trần truồng.
Manussā taṃ disvā ‘‘ayaṃ samaṇo arahā appiccho, natthi iminā sadiso’’ti pūvabhattādīni gahetvā upasaṅkamanti.
People, seeing him, approached him with cakes and food, saying, "This ascetic is an Arahant, content with little; there is no one like him."
Mọi người thấy vậy liền nói: “Vị Sa-môn này là A-la-hán, ít dục, không ai sánh bằng,” rồi mang bánh, cơm và các thứ khác đến gần cúng dường.
So ‘‘mayhaṃ sāṭakaṃ anivatthabhāvena idaṃ uppanna’’nti tato paṭṭhāya sāṭakaṃ labhitvāpi na nivāsesi, tadeva ca pabbajjaṃ aggahesi.
He thought, "This has arisen because I am unclothed," and from then on, even when he received a cloak, he did not wear it, and he took up that very ascetic practice.
Người đó nghĩ: “Điều này xảy ra là do ta không mặc áo,” từ đó về sau, dù có nhận được áo cũng không mặc, và đã chấp nhận lối sống xuất gia đó.
Tassa santike aññepi aññepīti pañcasatā manussā pabbajiṃsu.
Five hundred other people also went forth (pabbajiṃsu) under him.
Năm trăm người khác cũng đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của người đó.
Taṃ sandhāyāha ‘‘makkhali moghapuriso’’ti.
Referring to him, it is said, "Makkhali, the deluded man."
Nhắc đến điều đó nên nói ‘‘makkhali moghapuriso’’ (Makkhali, kẻ vô dụng).
Chaṭṭhādīni uttānatthāni eva.
The sixth and subsequent (suttas) are indeed simple in meaning.
Các kinh từ thứ sáu trở đi thì ý nghĩa hiển nhiên.
144-146. Ekādasame akuppadhammatāya khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā, evaṃ aparihāyanasabhāvattā accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭho.
144-146. In the eleventh (sutta), accantaniṭṭho means having gone beyond the limit, which is destruction and decay, due to its unshakeable nature; thus, it has an ultimate conclusion because its nature is not to decline.
Trong kinh thứ mười một, do tính chất bất động (akuppadhamma), đã vượt qua cái tận cùng gọi là hoại diệt (khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītā) nên là accantā, do tính chất không suy giảm như vậy nên accantaniṭṭho có nghĩa là sự hoàn tất của nó là tuyệt đối.
Tenāha ‘‘antaṃ atikkantaniṭṭho’’tiādi.
Therefore it is said, "having an ultimate conclusion that surpasses the limit," and so on.
Vì thế nói ‘‘antaṃ atikkantaniṭṭho’’ (vượt qua sự tận cùng, hoàn tất tuyệt đối) và các điều tương tự.
Na hi paṭividdhassa lokuttaradhammassa dassanaṃ kuppanaṃ nāma atthi.
For there is no such thing as the shaking of the vision of the supermundane Dhamma that has been penetrated.
Thật vậy, không có sự lay chuyển nào đối với sự thấy biết của pháp siêu thế đã được chứng đắc.
Dhuvaniṭṭhoti satataniṭṭho.
Dhuvaniṭṭho means having a constant conclusion.
Dhuvaniṭṭho có nghĩa là sự hoàn tất vĩnh viễn.
Accantameva catūhi yogehi khemo etassa atthīti accantayogakkhemī, niccayogakkhemīti attho.
Accantayogakkhemī means one for whom there is absolute security from the four bonds (yoga); it means one who has constant security.
Người mà sự an ổn khỏi bốn ách kiết là tuyệt đối, nên là accantayogakkhemī, có nghĩa là người an ổn vĩnh viễn.
Maggabrahmacariyassa vusitattā tassa avihāyanasabhāvattā accantaṃ brahmacārīti accantabrahmacārī, niccabrahmacārīti attho.
Accantabrahmacārī means one who has absolutely completed the holy life (brahmacariya), due to its unshakeable nature; it means one who has constantly completed the holy life.
Do đã hoàn thành phạm hạnh đạo (maggabrahmacariya) và do tính chất không suy giảm của nó, nên là phạm hạnh tuyệt đối, accantabrahmacārī, có nghĩa là phạm hạnh vĩnh viễn.
Pariyosānanti brahmacariyapariyosānaṃ vaṭṭadukkhapariyosānañca.
Pariyosāna means the conclusion of the holy life and the conclusion of the suffering of saṃsāra.
Pariyosāna có nghĩa là sự kết thúc của phạm hạnh và sự kết thúc của khổ luân hồi.
Accantaṃ pariyosānamassāti accantapariyosāno.
Accantapariyosāno means one for whom there is an ultimate conclusion.
Người mà sự kết thúc là tuyệt đối, nên là accantapariyosāno.
Dvādasamaterasamāni uttānatthāneva.
The twelfth and thirteenth (suttas) are indeed simple in meaning.
Các kinh thứ mười hai và mười ba thì ý nghĩa hiển nhiên.
157-163. Ito paresu pana suttapadesu ‘‘gāḷhā’’ti vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘kakkhaḷā’’ti āha.
157-163. In the subsequent Sutta passages, explaining the meaning expressed by "gāḷhā", he says "kakkhaḷā" (harsh).
157-163. Trong các đoạn kinh tiếp theo, khi giải thích ý nghĩa của ‘‘gāḷhā’’ được nói đến, thì nói ‘‘kakkhaḷā’’ (cứng rắn).
Kakkhaḷacāro cassā na lūkhasabhāvo.
Its harsh conduct is not of a rough nature.
Lối sống khắc nghiệt của người đó không phải là thô lậu.
Atha kho taṇhāvasena thiraggahaṇanti āha ‘‘lobhavasena thiraggahaṇā’’ti.
Rather, he says it is a firm grasping due to craving, "a firm grasping due to greed."
Mà là sự chấp thủ vững chắc do tham ái, nên nói ‘‘lobhavasena thiraggahaṇā’’ (chấp thủ vững chắc do tham ái).
Agāḷhā paṭipadāti vā kāmānaṃ ogāhanaṃ paṭipatti, kāmasukhānuyogoti attho.
Or, "the un-harsh practice" means the practice of immersing oneself in sensual pleasures, which is the pursuit of sensual delights.
Hoặc là, agāḷhā paṭipadā có nghĩa là sự chìm đắm vào các dục, là thực hành, tức là sự đắm mình trong lạc thú dục vọng.
Nijjhāmā paṭipadāti kāyassa nijjhāpanavasena khepanavasena pavattā paṭipatti, attakilamathānuyogoti attho.
"The scorching practice" means the practice that proceeds by way of scorching and wasting the body, which is the pursuit of self-mortification.
Nijjhāmā paṭipadā có nghĩa là thực hành được duy trì theo cách làm khô héo, làm hao mòn thân thể, tức là sự đắm mình trong khổ hạnh ép xác.
Nicceloti nissaṭṭhacelo sabbena sabbaṃ paṭikkhittacelo.
"Niccelo" (without clothes) means having discarded clothes, having completely rejected clothes.
Niccelo có nghĩa là không có áo, hoàn toàn từ bỏ y phục.
Naggiyavatasamādānena naggo.
He is naked by undertaking the vow of nakedness.
Do thọ trì giới trần truồng nên naggo (trần truồng).
Ṭhitakova uccāraṃ karotītiādi nidassanamattaṃ vamitvā mukhavikkhālanādiācārassapi tena vissaṭṭhattā.
"He urinates while standing" and so on are merely examples, as he has abandoned practices such as rinsing the mouth.
Ṭhitakova uccāraṃ karotī (đứng tiểu tiện) và các điều tương tự chỉ là ví dụ, vì người đó cũng từ bỏ các lễ nghi như rửa mặt sau khi nôn mửa.
Jivhāya hatthaṃ apalekhati avalekhati udakena adhovanato.
"He licks his hand with his tongue" means he scrapes it, because he does not wash it with water.
Jivhāya hatthaṃ apalekhati (liếm tay bằng lưỡi) có nghĩa là avalekhati (liếm), vì không rửa bằng nước.
Dutiyavikappepi eseva nayo.
The same method applies to the second alternative.
Trong trường hợp thứ hai cũng vậy.
‘‘Ehi, bhadante’’ti vutte upagamanasaṅkhāto vidhi ehibhadanto, taṃ caratīti ehibhadantiko, tappaṭikkhepena na ehibhadantiko.
When it is said, "Come, venerable sir," the procedure of approaching is called ehibhadanta; one who practices it is an ehibhadantika; by rejecting it, he is "not an ehibhadantika."
Khi được nói ‘‘Ehi, bhadante’’ (Lại đây, thưa Tôn giả), nghi thức đi đến đó gọi là ehibhadanto, người thực hành nghi thức đó là ehibhadantiko, bằng cách từ chối điều đó nên na ehibhadantiko (không phải là người ehibhadantiko).
Na karoti ‘‘samaṇena nāma parassa vacanakarena na bhavitabba’’nti adhippāyena.
He does not do it with the intention that "a recluse should not be obedient to another's word."
Na karoti (không làm) với ý nghĩ ‘‘một Sa-môn không nên làm theo lời người khác’’.
Puretaranti taṃ ṭhānaṃ attano upagamanato puretaraṃ.
"Puretaraṃ" means before his own approach to that place.
Puretara có nghĩa là trước khi người đó đến nơi đó.
Taṃ kira so ‘‘bhikkhunā nāma yadicchakā eva bhikkhā gahetabbā’’ti adhippāyena na gaṇhāti.
He does not accept it, thinking, "A bhikkhu should accept alms food only as he wishes."
Nghe nói, người đó không nhận (thức ăn) với ý nghĩ ‘‘một Tỳ-kheo nên nhận thức ăn tùy ý’’.
Uddissa kataṃ mama nimittabhāvena bahū khuddakā pāṇā saṅghātaṃ āpāditāti na gaṇhāti.
He does not accept "food prepared specially for him" because many small creatures would be killed on his account.
Uddissa kataṃ (được làm dành riêng) có nghĩa là không nhận vì nghĩ rằng ‘‘do sự hiện diện của mình, nhiều sinh vật nhỏ đã bị giết hại’’.
Nimantanaṃ na sādiyati evaṃ tesaṃ vacanaṃ kataṃ bhavissatīti.
"He does not accept an invitation" thinking that their word will be fulfilled in this way.
Nimantanaṃ na sādiyati (không chấp nhận lời mời) vì nghĩ rằng ‘‘lời mời của họ sẽ được thực hiện như vậy’’.
Kumbhi ādīsupi so sattasaññīti āha ‘‘kumbhi-kaḷopiyo’’tiādi.
Even in the case of pots and so on, he perceives sentient beings, so he says "kumbhi-kaḷopiyo" (pots, rice-pots) and so on.
Ngay cả trong nồi, chậu, người đó cũng thấy có sinh vật, nên nói ‘‘kumbhi-kaḷopiyo’’ (nồi, chậu) và các điều tương tự.
Kabaḷantarāyo hotīti uṭṭhitassa dvinnampi kabaḷantarāyo hoti.
"There is an interval between mouthfuls" means there is an interval between mouthfuls for both who have risen.
Kabaḷantarāyo hotī (có sự gián đoạn trong việc ăn) có nghĩa là có sự gián đoạn trong việc ăn của cả hai người khi đứng dậy.
Gāmasabhāgādivasena saṅgamma kittenti etissāti saṅkitti, yathāsaṃhatataṇḍulādisañcayo.
"Saṅkitti" is that for which they gather and praise, such as a collection of rice grains gathered together.
Saṅkitti là nơi người ta tụ tập và tán tụng theo phong tục làng xã, giống như nơi tích trữ gạo đã được thu gom.
Mānusakānīti veyyāvaccakarā manussā.
"Mānusakānī" refers to human attendants.
Mānusakānī có nghĩa là những người phục vụ.
Surāpānamevāti majjalakkhaṇappattāya surāya pānameva.
"Surāpānameva" means only the drinking of surā, which has the characteristic of intoxicating liquor.
Surāpānamevā có nghĩa là việc uống rượu đã đạt đến đặc tính của chất say.
Surāgahaṇenevettha merayampi saṅgahitaṃ.
By the mention of surā, meraya is also included here.
Ở đây, khi nói surā (rượu), meraya (rượu mật) cũng được bao gồm.
Ekāgārameva uñchatīti ekāgāriko.
One who gleans from only one house is an "ekāgāriko".
Người chỉ khất thực ở một nhà là ekāgāriko.
Ekālopeneva vattatīti ekālopiko.
One who subsists on only one mouthful is an "ekālopiko".
Người chỉ sống bằng một miếng ăn là ekālopiko.
Dīyati etāyāti datti, dvattiālopamattaggāhi khuddakaṃ bhikkhādānabhājanaṃ.
"Datti" is that by which it is given, a small alms-giving vessel for taking only two mouthfuls.
Datti là vật dùng để cho, là một vật đựng thức ăn khất thực nhỏ chỉ nhận một hoặc hai miếng ăn.
Tenāha ‘‘khuddakapātī’’ti.
Therefore, he says "khuddakapātī" (small bowl).
Vì thế nói ‘‘khuddakapātī’’ (bát nhỏ).
Abhuñjanavasena eko aho etassa atthīti ekāhiko, āhāro, taṃ ekāhikaṃ.
One who has one day without eating is an ekāhiko (one-dayer); that food is "ekāhikaṃ".
Người có một ngày không ăn là ekāhiko, thức ăn đó là ekāhikaṃ.
So pana atthato ekadivasaṃ laṅghako hotīti āha ‘‘ekādivasantarika’’nti.
He is, in essence, one who fasts for one day, so he says "ekādivasantarikaṃ" (with one day's interval).
Thật ra, người đó là người nhịn ăn một ngày, nên nói ‘‘ekādivasantarika’’ (cách một ngày).
Dvāhikantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "dvāhikaṃ" (two-dayer) and so on.
Trong dvāhika và các điều tương tự cũng vậy.
Ekāhaṃ abhuñjitvā ekāhaṃ bhuñjanaṃ ekāhavāro, taṃ ekāhikameva atthato.
Eating after not eating for one day is "ekāhavāro" (one-day turn), which is essentially ekāhika.
Nhịn ăn một ngày rồi ăn một ngày là ekāhavāro, về bản chất thì đó là ekāhika.
Dvīhaṃ abhuñjitvā dvīhaṃ bhuñjanaṃ dvīhavāro.
Eating after not eating for two days is "dvīhavāro" (two-day turn).
Nhịn ăn hai ngày rồi ăn hai ngày là dvīhavāro.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two terms.
Trong hai từ còn lại cũng vậy.
Ukkaṭṭho pana pariyāyabhattabhojaniko dvīhaṃ abhuñjitvā ekāhameva bhuñjati.
However, the highest type of one who eats food by turns eats only one day after not eating for two days.
Tuy nhiên, người ăn bữa luân phiên cao cấp nhất thì nhịn ăn hai ngày rồi chỉ ăn một ngày.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two.
Trong hai trường hợp còn lại cũng vậy.
Micchāvāyāmavaseneva ukkuṭikavatānuyogoti āha ‘‘ukkuṭikavīriyamanuyutto’’ti.
He says "ukkuṭikavīriyamanuyutto" (devoted to the effort of squatting) because the practice of squatting is solely due to wrong exertion.
Sự thực hành khổ hạnh ngồi xổm chỉ là do sự tinh tấn sai lầm, nên nói ‘‘ukkuṭikavīriyamanuyutto’’ (người thực hành tinh tấn ngồi xổm).
Attakilamathānuyoganti attano kilamathānuyogaṃ, sarīradukkhakāraṇanti attho.
"Attakilamathānuyogaṃ" means the pursuit of self-mortification, which is the cause of bodily suffering.
Attakilamathānuyoga có nghĩa là sự đắm mình trong khổ hạnh của bản thân, tức là nguyên nhân gây ra đau khổ cho thân thể.
Sarīrapariyāyo hi idha attasaddo ‘‘attantapo’’tiādīsu (ma. ni. 2.413) viya.
Here, the word atta (self) is a synonym for body, as in "attamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ" and so on.
Thật vậy, ở đây từ atta là từ đồng nghĩa với thân thể, như trong ‘‘attantapo’’ (tự hành hạ) và các ví dụ tương tự.
Dve anteti ubho koṭiyo, ubho lāmakapaṭipattiyoti attho.
"Dve ante" means the two extremes, which is to say, the two bad practices.
Dve ante có nghĩa là hai cực đoan, tức là hai lối thực hành thấp kém.
Lāmakampi hi antoti vuccati ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ (saṃ. ni. 3.80; itivu. 61), koṭṭhako anto’’ti evamādīsu.
For a bad thing is also called an anta (extreme), as in "This, bhikkhus, is an extreme of livelihoods" and "a portion is an extreme" and so on.
Thật vậy, "thấp kém" cũng được gọi là "cực đoan" trong các trường hợp như: "Này các Tỳ-khưu, đây là cực đoan của các sinh kế", "bên trong kho lúa" v.v.
Majjhimapaṭipadāya uppathabhāvena amanīyā gantabbā ñātabbāti antā.
These "extremes" are to be known as undesirable and to be avoided, being deviations from the Middle Path.
Do tính chất là con đường sai lạc đối với Trung Đạo, không đáng mong muốn, nên đi đến, nên biết, đó là các cực đoan.
Tato eva lāmakā.
Hence, they are bad.
Chính vì thế mà chúng thấp kém.
1-2. Catukkanipātassa paṭhame anubodho pubbabhāgiyaṃ ñāṇaṃ, paṭivedho anubodhena abhisamayo.
1-2. In the first discourse of the Book of the Fours, 'anubodha' is preliminary knowledge, 'paṭivedha' is realization through 'anubodha'.
1-2. Trong Tứ Pháp, bài kinh đầu tiên, sự giác ngộ sơ khởi (anubodha) là trí tuệ thuộc phần trước, sự thâm nhập (paṭivedha) là sự chứng ngộ nhờ sự giác ngộ sơ khởi.
Tattha yasmā anubodhapubbako paṭivedho anubodhena vinā na hoti.
Therein, since realization is preceded by understanding, realization does not occur without understanding.
Ở đây, vì sự thâm nhập có trước sự giác ngộ sơ khởi, sự thâm nhập không thể có nếu không có sự giác ngộ sơ khởi.
Anubodho hi ekacco paṭivedhasambaddho, tadubhayābhāvahetukañca vaṭṭe saṃsaraṇaṃ, tasmā vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘ananubodhā…pe… tumhākañcā’’ti.
Indeed, understanding is sometimes connected with realization, and wandering in the cycle of existence (saṃsāra) is due to the absence of both. Therefore, it is said in the Pāḷi: "Because of not understanding... etc. ... and yours."
Thật vậy, sự giác ngộ sơ khởi có liên quan đến sự thâm nhập, và sự luân hồi trong vòng sinh tử là do không có cả hai điều đó, vì vậy Pāḷi đã nói: "Do không giác ngộ sơ khởi…pe… của các ông".
Paṭisandhiggahaṇavasena bhavato bhavantarūpagamanaṃ sandhāvanaṃ, aparāparaṃ cavanūpapajjanavasena sañcaraṇaṃ saṃsaraṇanti āha ‘‘bhavato’’tiādi.
Going from one existence to another by way of rebirth is sandhāvana (transmigration), and wandering by way of repeatedly passing away and reappearing is saṃsaraṇa (wandering on). Thus, it says "from existence..." etc.
Sự chuyển từ đời này sang đời khác theo cách tái tục là sự lang thang (sandhāvanaṃ), sự di chuyển liên tục theo cách chết đi và tái sinh là sự luân hồi (saṃsaraṇaṃ), vì vậy đã nói "từ đời này" v.v.
Sandhāvitasaṃsaritapadānaṃ kammasādhanataṃ sandhāyāha ‘‘mayā ca tumhehi cā’’ti paṭhamavikappe.
Referring to the agentive sense of the terms "sandhāvitā" and "saṃsaritā," it says "by me and by you" in the first interpretation.
Để chỉ rõ hai từ sandhāvitasaṃsarita là túc từ, đã nói "do tôi và do các ông" trong cách giải thích thứ nhất.
Dutiyavikappe pana bhāvasādhanataṃ hadaye katvā ‘‘mamañceva tumhākañcā’’ti yathārutavaseneva vuttaṃ.
In the second interpretation, however, having in mind the abstract noun sense, it is stated as "mine and yours" according to the literal meaning.
Trong cách giải thích thứ hai, giữ trong tâm ý nghĩa của danh từ hành động, đã nói "của tôi và của các ông" theo nghĩa đen.
Dīgharajjunā baddhasakuṇaṃ viya rajjuhattho puriso desantaraṃ taṇhārajjunā baddhaṃ sattasantānaṃ abhisaṅkhāro bhavantaraṃ neti etāyāti bhavanetti.
Just as a man holding a rope leads a bird bound by a long rope to another place, so too, formations (abhisaṅkhāra) lead the stream of beings bound by the rope of craving (taṇhā) to another existence. This is called bhavanetti (the leading to existence).
Giống như người cầm dây thừng dẫn chim bị buộc bằng dây thừng dài đi nơi khác, thì bhavanetti là cái dẫn dòng hữu tình bị buộc bằng sợi dây tham ái đến đời khác.
Tenāha ‘‘bhavarajjū’’tiādī.
Therefore, it says "the rope of existence" etc.
Vì thế, đã nói "sợi dây luân hồi" v.v.
Vaṭṭadukkhassa antakaroti sakalavaṭṭadukkhassa sakasantāne parasantāne ca vināsakaro abhāvakaro.
The Ender of the suffering of the cycle of existence means the destroyer, the annihilator, of all suffering of the cycle of existence in one's own continuum and in the continuum of others.
Kết thúc khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭadukkhassa antakaro) có nghĩa là người tiêu diệt, làm cho không còn tất cả khổ đau của vòng luân hồi trong tự thân và trong thân người khác.
Buddhacakkhudhammacakkhudibbacakkhumaṃsacakkhusamantacakkhusaṅkhātehi pañcahi cakkhūhi cakkhumā.
Possessing vision means having the five eyes, namely, the Buddha-eye, the Dhamma-eye, the divine eye, the physical eye, and the eye of all-round knowledge.
Người có mắt (cakkhumā) là người có năm loại mắt: Phật nhãn, Pháp nhãn, Thiên nhãn, Nhục nhãn, và Toàn tri nhãn.
Savāsanānaṃ kilesānaṃ samucchinnattā sātisayaṃ kilesaparinibbānena parinibbuto.
He is parinibbuta (fully unburdened) by the complete extinguishing of defilements, together with their latent tendencies, through the extraordinary Nibbāna of defilements.
Do các phiền não cùng với tùy miên đã được đoạn tận hoàn toàn, nên parinibbuto là người đã nhập Niết-bàn phiền não một cách đặc biệt.
Dutiyaṃ uttānameva.
The second discourse is straightforward.
Bài kinh thứ hai là rõ ràng.
3-4. Tatiye kalinti aparādhaṃ.
3-4. In the third discourse, kali means offense.
3-4. Trong bài kinh thứ ba, kali có nghĩa là tội lỗi.
Vicinātīti ācinoti pasavati.
Vicināti means accumulates, produces.
Tạo ra (Vicinātī) có nghĩa là tích lũy, sinh ra.
Tena ca kalinā sukhaṃ na paṭilabhatīti tena aparādhena sukhaṃ na vindati.
Tena ca kalinā sukhaṃ na paṭilabhati means he does not find happiness through that offense.
Và do tội lỗi đó, không đạt được hạnh phúc (Tena ca kalinā sukhaṃ na paṭilabhatī) có nghĩa là do tội lỗi đó, không tìm thấy hạnh phúc.
Nindiyappasaṃsāya hi pasaṃsiyanindāya ca samakova vipāko.
For, the evil result of praising the blameworthy and blaming the praiseworthy is the same.
Thật vậy, việc tán thán người đáng bị chỉ trích và chỉ trích người đáng được tán thán có quả báo như nhau.
Pasaṃsiyanindāti ca sampannaguṇaparidhaṃsanavasena pavattiyā mahāsāvajjatāya kaṭukataravipākā.
And blaming the praiseworthy is of very serious demerit and brings a more bitter result, as it occurs by way of disparaging those endowed with virtues.
Và chỉ trích người đáng được tán thán là điều có quả báo cay đắng hơn do tính chất đại trọng tội khi hành động theo cách phỉ báng những phẩm chất tốt đẹp.
Nindiyappasaṃsā pana kathaṃ tāya samavipākāti ce?
But how is praising the blameworthy equal in result to that?
Còn việc tán thán người đáng bị chỉ trích thì tại sao lại có quả báo như vậy?
Tasmiṃ avijjamānaguṇasamāropanena attano paresañca micchāpaṭipattihetubhāvato pasaṃsiyena tassa sabbhāvakaraṇato ca.
Because by attributing non-existent virtues to him, it becomes a cause for one's own and others' wrong practice, and because it makes him appear as if he possesses praiseworthy qualities.
Vì việc gán ghép những phẩm chất không có cho người đó là nguyên nhân của tà hạnh cho chính mình và người khác, và vì việc làm cho người đáng được tán thán trở thành người có phẩm chất đó.
Lokepi hi asūraṃ sūrena samaṃ karonto gārayho hoti, pageva duppaṭipannaṃ suppaṭipannena samaṃ karontoti.
Even in the world, one who equates a non-hero with a hero is blameworthy, how much more so one who equates a wrong-doer with a right-doer.
Ngay cả trong thế gian, người làm cho người không dũng cảm ngang hàng với người dũng cảm cũng bị khiển trách, huống chi là người làm cho người tà hạnh ngang hàng với người chánh hạnh.
Sakena dhanenāti attano sāpateyyena.
Sakena dhanena means with one's own property.
Với tài sản của mình (Sakena dhanenā) có nghĩa là với của cải của chính mình.
Appamattakova kalīti diṭṭhadhammikattā sappaṭikārattā ca appamattako aparādho.
Appamattakova kalī means a minor offense, because it pertains to this visible world and is remediable.
Tội lỗi nhỏ (Appamattakova kalī) là tội lỗi nhỏ do thuộc về hiện tại và có thể khắc phục được.
Ayaṃ…pe… mahantataro kali katūpacitattā samparāyikattā appaṭikārattā ca.
Ayaṃ…pe… mahantataro kali (this... etc. ... is a greater offense) because it is accumulated, pertains to the future, and is irremediable.
Tội lỗi này…pe… lớn hơn (Ayaṃ…pe… mahantataro kali) là do đã tích lũy, thuộc về đời sau và không thể khắc phục được.
Nirabbudoti gaṇanāviseso esoti āha ‘‘nirabbudagaṇanāyā’’ti, satasahassaṃ nirabbudāti attho.
Nirabbudo is a specific enumeration, so it says "by the calculation of nirabbuda," meaning one hundred thousand nirabbudas.
Nirabbuda là một loại số đếm, vì vậy đã nói "theo số Nirabbuda", nghĩa là một trăm ngàn Nirabbuda.
Nirabbudaparimāṇaṃ pana vassagaṇanāya evaṃ veditabbaṃ.
The measure of nirabbuda, however, should be understood in terms of years thus:
Số Nirabbuda tính theo năm cần được hiểu như sau.
Yatheva hi sataṃ satasahassānaṃ koṭi hoti, evaṃ sataṃ satasahassānaṃ koṭiyo pakoṭi nāma hoti, sataṃ satasahassānaṃ pakoṭiyo koṭipakoṭi, sataṃ satasahassakoṭipakoṭiyo nahutaṃ, sataṃ satasahassanahutāni ninnahutaṃ, sataṃ satasahassaninnahutāni ekaṃ abbudaṃ, tato vīsatiguṇitaṃ nirabbudaṃ.
Just as a hundred hundred-thousands make a koṭi, so too, a hundred hundred-thousands of koṭis is called a pakoṭi; a hundred hundred-thousands of pakoṭis is a koṭipakoṭi; a hundred hundred-thousands of koṭipakoṭis is a nahuta; a hundred hundred-thousands of nahutas is a ninnahuta; a hundred hundred-thousands of ninnahutas is one abbuda; and twenty times that is a nirabbuda.
Cũng như một trăm ngàn là một Koṭi, thì một trăm ngàn Koṭi được gọi là Pakoṭi, một trăm ngàn Pakoṭi là Koṭipakoṭi, một trăm ngàn Koṭipakoṭi là Nahuta, một trăm ngàn Nahuta là Ninnahuta, một trăm ngàn Ninnahuta là một Abbuda, và hai mươi lần Abbuda là Nirabbuda.
Yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjatīti ariye garahanto yaṃ nirabbudasaṅkhātaṃ nirayaṃ upapajjati, nirabbudoti ca pāṭiyekko nirayo natthi, avīcimhiyeva pana nirabbudagaṇanāya paccitabbaṭṭhānassetaṃ nāmaṃ.
Yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjati means that by blaming noble ones, one is reborn in the hell called nirabbuda. And there is no specific hell called nirabbuda; rather, it is the name of a place in Avīci where one must suffer for a duration calculated in nirabbudas.
Người chỉ trích bậc Thánh sẽ tái sinh vào địa ngục (Yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjatī) có nghĩa là người chỉ trích bậc Thánh sẽ tái sinh vào địa ngục được gọi là Nirabbuda; và không có địa ngục riêng biệt tên là Nirabbuda, nhưng đó là tên của nơi phải chịu quả báo theo số Nirabbuda trong địa ngục Avīci.
Catutthaṃ uttānameva.
The fourth discourse is straightforward.
Bài kinh thứ tư là rõ ràng.
5. Pañcame anusotaṃ gacchatīti saṃsārasotassa anukūlabhāvena gacchati.
5. In the fifth discourse, anusotaṃ gacchati means one goes in conformity with the stream of saṃsāra.
5. Trong bài kinh thứ năm, đi xuôi dòng (anusotaṃ gacchati) có nghĩa là đi theo dòng luân hồi.
Paccanīkapaṭipattiyāti saṃsārasotassa paṭikūlavasena pavattanibbidānupassanādipaṭipattiyā.
By the opposing practice means by the practice of insight into disenchantment, etc., that arises in a way adverse to the current of saṃsāra.
Với hạnh đối nghịch (Paccanīkapaṭipattiyā) có nghĩa là với hạnh xả ly, quán chiếu chán ghét, v.v., đi ngược lại dòng luân hồi.
Ṭhitasabhāvoti acalappasādādisamannāgamena ṭhitasabhāvo.
One whose nature is firm means one whose nature is firm by being endowed with unshakeable faith, etc.
Người có bản chất vững chắc (Ṭhitasabhāvo) có nghĩa là người có bản chất vững chắc với lòng tin bất động, v.v.
Anāgāmī hi assaddhiyehi kāmarāgabyāpādehi akampaniyacittatāya tamhā lokā anāvattidhammatāya ca ṭhitasabhāvo nāma.
Indeed, an Anāgāmī is called one whose nature is firm due to an unshakeable mind, unswayed by faithlessness, sensual desire, and ill-will, and by the nature of not returning from that world.
Thật vậy, bậc Anāgāmī được gọi là người có bản chất vững chắc do tâm không bị lay chuyển bởi sự vô tín, tham dục và sân hận, và do không còn tái sinh vào cõi đó.
Oghaṃ taritvāti kāmoghādicatubbidhaṃ oghaṃ atikkamitvā.
Having crossed the flood means having overcome the four kinds of floods, such as the flood of sensuality.
Đã vượt qua dòng lũ (Oghaṃ taritvā) có nghĩa là đã vượt qua bốn loại dòng lũ như dòng lũ dục.
Paratīraṃ gatoti nibbānapāraṃ gato.
Gone to the other shore means gone to the shore of Nibbāna.
Đã đến bờ bên kia (Paratīraṃ gato) có nghĩa là đã đến bờ Niết-bàn.
Brāhmaṇoti bāhitapāpatāya brāhmaṇoti saṅkhaṃ gato khīṇāsavo.
Brāhmaṇa means a khīṇāsava, who is so called because evil has been expelled.
Brahmin (Brāhmaṇo) là bậc A-la-hán được gọi là Brahmin do đã gột rửa tội lỗi.
Tenāha ‘‘seṭṭho niddoso’’ti.
Therefore, it is said, "supreme, faultless."
Vì thế, đã nói "bậc tối thượng, vô tội".
Pañcaverakammanti pāṇātipātādipañcaduccaritaṃ.
Five evil actions means the five evil conducts such as taking life.
Năm hành vi tội lỗi (Pañcaverakammaṃ) là năm ác hạnh như sát sinh.
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenāti kilesapariyuṭṭhāne sati uppannena dukkhadomanassena saddhimpi.
Even with suffering, even with mental pain means even with the suffering and mental pain that arise when defilements beset the mind.
Dù có khổ đau, dù có ưu phiền (Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenā) có nghĩa là dù có khổ đau và ưu phiền phát sinh khi phiền não quấy nhiễu.
Paripuṇṇanti tissannaṃ sikkhānaṃ ekāyapi anūnaṃ.
Complete means not lacking even one of the three trainings.
Hoàn hảo (Paripuṇṇaṃ) có nghĩa là không thiếu một trong ba học giới.
Parisuddhanti nirupakkilesaṃ.
Pure means free from defilements.
Thanh tịnh (Parisuddhaṃ) có nghĩa là không có phiền não.
Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ.
Holy life means supreme conduct.
Phạm hạnh (Brahmacariyaṃ) có nghĩa là hạnh tối thượng.
Iminā vārena sotāpannasakadāgāmino kathitā.
By this explanation, the Sotāpanna and Sakadāgāmī are spoken of.
Với cách này, các bậc Dự Lưu và Nhất Lai đã được nói đến.
Kiṃ pana te rudantā brahmacariyaṃ carantīti?
But do they lead the holy life while weeping?
Vậy họ có thực hành phạm hạnh trong khi khóc không?
Āma, kilesarodanena rodantā caranti nāma, sīlasampanno puthujjanabhikkhu ettheva saṅgahito.
Yes, they lead it while weeping with the weeping of defilements; a virtuous ordinary bhikkhu is included here.
Vâng, họ thực hành phạm hạnh trong khi khóc bằng tiếng khóc của phiền não; vị Tỳ-khưu phàm phu đầy đủ giới hạnh cũng được bao gồm ở đây.
Cetovimuttinti phalasamādhiṃ.
Liberation of mind means the fruit-concentration.
Tâm giải thoát (Cetovimuttiṃ) có nghĩa là định quả.
Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ.
Liberation by wisdom means the fruit-knowledge.
Tuệ giải thoát (Paññāvimuttiṃ) có nghĩa là trí tuệ quả.
Chahākārehi pāragatoti abhiññāpāragū, pariññāpāragū, bhāvanāpāragū, pahānapāragū, sacchikiriyāpāragū, samāpattipāragūti evaṃ chahi ākārehi sabbadhammānaṃ pāraṃ pariyosānaṃ gato.
Gone to the other shore in six ways means one who has reached the other shore of all phenomena in these six ways: one who has reached the other shore of direct knowledge, of full understanding, of development, of abandonment, of realization, and of attainment.
Đã đến bờ bên kia theo sáu cách (Chahākārehi pāragato) có nghĩa là đã đến bờ, đến cuối cùng của tất cả pháp theo sáu cách như: người đã đến bờ của thắng trí, người đã đến bờ của sự hiểu biết toàn diện, người đã đến bờ của sự tu tập, người đã đến bờ của sự đoạn trừ, người đã đến bờ của sự chứng đắc, người đã đến bờ của các thiền định.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understandable.
Phần còn lại ở đây là rất dễ hiểu.
6. Chaṭṭhe appakaṃ sutaṃ hotīti navaṅgasatthusāsane kiñcideva sutaṃ hoti.
6. In the sixth, "his learning is little" means he has learned only a little of the nine-fold teaching of the Master.
6. Trong bài kinh thứ sáu, có ít điều đã nghe (appakaṃ sutaṃ hotī) có nghĩa là chỉ có một vài điều đã được nghe trong Giáo Pháp chín phần của Đức Bổn Sư.
Tadeva navaṅgasatthusāsanaṃ dassetuṃ ‘‘suttaṃ geyya’’ntiādi vuttaṃ.
To show that nine-fold teaching itself, it is said, "Sutta, Geyya," etc.
Để chỉ rõ chính Giáo Pháp chín phần đó, đã nói "Sutta, Geyya" v.v.
Tattha suttādīni vibhajitvā dassento ‘‘ubhatovibhaṅganiddesakkhandhakaparivārā’’tiādimāha.
There, intending to show the Suttas, etc., by dividing them, he says, "Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra," etc.
Ở đây, khi phân loại và chỉ rõ các Sutta v.v., đã nói "cả hai phần Vibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra" v.v.
Kathaṃ panāyaṃ vibhāgo yujjeyya.
But how can this division be justified?
Nhưng sự phân loại này phù hợp như thế nào?
Sagāthakañhi suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇaṃ.
For a Sutta with verses is Geyya, and a Sutta without verses is Veyyākaraṇa.
Thật vậy, Sutta có kệ là Geyya, Sutta không có kệ là Veyyākaraṇa.
Tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññārahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā.
And there is no Sutta free from both of these, devoid of special designations like Udāna, that could be a Suttaṅga.
Và không có bài kinh nào thoát khỏi cả hai điều đó, không có các đặc tính đặc biệt như udāna, v.v., mà có thể là một phần của kinh (suttaṅga).
Maṅgalasuttādīnañca (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) suttaṅgasaṅgaho na siyā gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya.
And the Maṅgala Sutta, etc., would not be included in the Suttaṅga because they contain verses, like the Dhammapada, etc.
Và các bài kinh như Maṅgala Sutta, v.v., không thể được xếp vào phần kinh (suttaṅga) do chúng là kệ ngôn, giống như Pháp Cú (Dhammapada), v.v.
Geyyaṅgasaṅgaho vā siyā sagāthakattā sagāthāvaggassa viya.
Or they might be included in the Geyyaṅga because they contain verses, like the Sagāthā Vagga.
Hoặc có thể được xếp vào phần kệ tụng (geyyaṅga) do có kệ ngôn, giống như phần có kệ ngôn (sagāthāvagga).
Tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti?
Similarly, what about the parts with verses in Ubhatovibhaṅga, etc.?
Tương tự, các đoạn có kệ ngôn trong Ubhatovibhaṅga, v.v., thì sao?
Vuccate –
It is said:
Được nói rằng –
Sabbassapi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi.
Indeed, Sutta is this general rule for all the words of the Buddha.
Đối với tất cả lời Phật dạy, “kinh” là quy tắc chung này.
Tenevāha āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ (netti. saṅgahavāro) ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said in the Netti, "the nine-fold search for suttanta."
Chính vì thế, Tôn giả Mahākaccāna đã nói trong Netti rằng “tìm kiếm chín loại kinh điển (suttanta)”.
Ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 655, 1242) sakavāde pañca suttasatānīti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) evamādi ca etassa atthassa sādhakaṃ.
Such statements as "so much of the Bhagavā's teaching is contained in the Suttas" and "five hundred Suttas in one's own doctrine" also confirm this meaning.
“Tất cả những gì thuộc về kinh điển của Đức Thế Tôn, những gì nằm trong kinh điển”, “năm trăm bài kinh trong tông phái của mình”, v.v., những điều này chứng minh cho ý nghĩa đó.
Visesavidhayo pare sanimittā tadekadesesu geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā.
The others are specific rules, established by signs; Geyya, etc., are specific rules in those particular parts, established by their respective signs.
Các quy tắc đặc biệt khác có dấu hiệu là các quy tắc đặc biệt như kệ tụng (geyya), v.v., được thiết lập trong các phần cụ thể bằng các dấu hiệu riêng biệt.
Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ.
Thus, the presence of verses is the sign of Geyya.
Thật vậy, việc có kệ ngôn là dấu hiệu của kệ tụng (geyya).
Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ vā cuṇṇiyaganthaṃ ‘‘geyya’’nti vadanti.
Even in the world, a text with verses or prose with verses is called "geyya."
Ngay cả trong thế gian, người ta cũng gọi một tác phẩm văn xuôi có kệ ngôn là “kệ tụng (geyya)”.
Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ.
However, in the absence of verses, the nature of asking a question and providing an answer is the sign of Veyyākaraṇa.
Nhưng khi không có kệ ngôn, việc đặt câu hỏi và trả lời là dấu hiệu của giải thích (veyyākaraṇa).
Pucchāvissajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati.
For asking and answering is called "byākaraṇa."
Thật vậy, hỏi và đáp được gọi là “byākaraṇa” (giải thích).
Byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ.
Byākaraṇa itself is Veyyākaraṇa.
Byākaraṇa chính là veyyākaraṇa.
Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā vissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti?
If this is so, then even those with verses that proceed by asking questions and providing answers would become Veyyākaraṇa?
Nếu vậy, các bài có kệ ngôn, v.v., được trình bày theo cách hỏi và đáp, cũng sẽ trở thành giải thích (veyyākaraṇa) ư?
Nāpajjati geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato, ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca.
The designations of Geyya and so on do not arise due to the absence of opportunity, and because it is specified as "when there is an absence of stanzas."
Không phải vậy, vì các tên gọi như kệ tụng (geyya), v.v., không có chỗ đứng, và vì đã được xác định rõ là “khi không có kệ ngôn”.
Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādīvacanasambandhesu abbhutadhammappaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā, satipi pañhavissajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.
Indeed, thus, in specific Suttas such as the Dhammapada, which consist solely of stanzas, and in those connected with stanzas born of joy and knowledge, and in those connected with phrases like "this has been said," and in those connected with wonderful phenomena, the designations of Gāthā, Udāna, Itivuttaka, and Abbhutadhamma are established respectively. Similarly, even though they are in stanzaic form, the designation of Jātaka is established for those that reveal the Lord's past existences and the power of his conduct. And even though they involve answering questions and contain stanzas, the designation of Vedalla is established for some Suttas because they lead to the attainment of knowledge. Thus, by means of such distinguishing marks as the presence of stanzas, the designations of Geyya and so on are established in those specific Suttas; hence, Geyya and the others are specific categories distinct from the Sutta category.
Thật vậy, trong các tác phẩm chỉ có kệ ngôn như Pháp Cú (Dhammapada), v.v., các tên gọi kệ ngôn (gāthā), cảm hứng (udāna), như vậy đã được nói (itivuttaka), và pháp lạ thường (abbhutadhamma) được thiết lập lần lượt trong các loại kinh đặc biệt có kệ ngôn chứa đựng trí tuệ hoan hỷ, có liên quan đến các câu nói như “điều này đã được nói”, và có liên quan đến các pháp lạ thường; tương tự, mặc dù có dạng kệ ngôn, tên gọi bổn sanh (jātaka) được thiết lập trong các bài kinh nói về các hành vi và uy lực của Đức Phật trong các kiếp quá khứ; và mặc dù có dạng hỏi đáp và có kệ ngôn trong một số bài kinh, tên gọi vedalla được thiết lập do việc đạt được sự hiểu biết. Như vậy, các tên gọi như kệ tụng (geyya), v.v., được thiết lập trong các loại kinh đặc biệt ấy bằng các dấu hiệu như có kệ ngôn, v.v., do đó, các quy tắc đặc biệt như kệ tụng (geyya), v.v., là khác biệt so với phần kinh (suttaṅga).
Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanato.
Whatever here is devoid of the distinguishing marks of the Geyya category and so on, that is the Sutta category, because it operates by a general designation, without the loss of specific designations.
Cái gì ở đây không có dấu hiệu của các phần như kệ tụng (geyyaṅga), v.v., thì đó là phần kinh (suttaṅga) do được trình bày bằng tên gọi chung mà không có tên gọi đặc biệt.
Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthāvāti?
"But surely, a Sutta with stanzas is Geyya, and a Sutta without stanzas is Veyyākaraṇa, so the Sutta category would not be possible"—is the objection still valid?
Chẳng phải bài kinh có kệ ngôn là kệ tụng (geyya), bài kinh không có kệ ngôn là giải thích (veyyākaraṇa), và như vậy phần kinh (suttaṅga) là không thể có, nên lời chất vấn vẫn còn đó ư?
Na tadavatthā sodhitattā.
It is not still valid, as it has been clarified.
Không phải vậy, vì đã được làm rõ.
Sodhitañhi pubbe ‘‘gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimitta’’nti.
For it was previously clarified that "when stanzas are absent, the presence of questions and answers is the distinguishing mark of Veyyākaraṇa."
Trước đây đã được làm rõ rằng “khi không có kệ ngôn, việc hỏi đáp là dấu hiệu của giải thích (veyyākaraṇa).”
Yañca vuttaṃ – ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, taṃ na, niruḷhattā.
And what was said—"due to the presence of stanzas, the Maṅgalasutta and others would not be included in the Sutta category"—that is not so, because they are well-established.
Và điều đã nói rằng – “do là kệ ngôn, Maṅgala Sutta, v.v., không thể được xếp vào phần kinh (suttaṅga)” – điều đó không đúng, do thông thường.
Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo.
Indeed, the nature of the Maṅgalasutta and others as Suttas is well-established.
Thật vậy, trạng thái là kinh của Maṅgala Sutta, v.v., là điều thông thường.
Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, atha kho suttabhāveneva, teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.
For they are not known by their stanzaic nature, like the Dhammapada, Buddhavaṃsa, and so on, but rather by their Sutta nature. For this very reason, the Aṭṭhakathā uses the name "Suttanāmaka."
Chúng không được biết đến là kệ ngôn như Pháp Cú (Dhammapada), Phật Sử (Buddhavaṃsa), v.v., mà là kinh. Chính vì thế, trong Chú Giải, tên gọi “suttanāmaka” (tên là kinh) đã được đặt.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena.
What was said, "due to having stanzas, they would be included in the Geyya category," that too is not so, because they are accompanied by something else.
Còn điều đã nói rằng “do có kệ ngôn, có thể được xếp vào phần kệ tụng (geyyaṅga)” – điều đó cũng không đúng, vì kết hợp với cái khác.
Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ.
For "sagāthaka" means "with stanzas."
“Cùng với kệ ngôn” (saha gāthāhi) chính là có kệ ngôn (sagāthaka).
Sahabhāvo nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttappadeso atthi, yo ‘‘saha gāthāhī’’ti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi.
Being "with" implies being with something else in meaning, and in the Maṅgalasutta and others, there is no Sutta passage distinct from the stanzas that could be called "with stanzas," nor is there any such collection.
Sự cùng tồn tại (sahabhāva) có nghĩa là có một cái gì đó khác biệt về mặt ý nghĩa, nhưng trong Maṅgala Sutta, v.v., không có đoạn kinh nào tách rời khỏi kệ ngôn mà có thể được gọi là “cùng với kệ ngôn”, và cũng không có một tổng thể nào như vậy.
Yadapi vuttaṃ – ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi na, aññato.
What was also said—"the passages with stanzas in the Ubhatovibhaṅga and others would be included in the Geyya category"—that too is not so, because they are different.
Điều đã nói rằng – “các đoạn có kệ ngôn trong Ubhatovibhaṅga, v.v., có thể được xếp vào phần kệ tụng (geyyaṅga)” – điều đó cũng không đúng, vì từ cái khác.
Aññā eva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā.
For those stanzas are indeed different, being included in the Jātaka and so on.
Thật vậy, những kệ ngôn đó là khác biệt, vì chúng thuộc về bổn sanh (jātaka), v.v.
Ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti.
Therefore, the Ubhatovibhaṅga and others do not belong to the Geyya category by means of those stanzas.
Do đó, Ubhatovibhaṅga, v.v., không có trạng thái kệ tụng (geyyaṅga) bởi những kệ ngôn đó.
Evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññaṃ saṅkarābhāvo veditabbo.
Thus, the absence of confusion among the categories of Sutta and so on should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu rằng không có sự lẫn lộn giữa các phần như kinh (sutta), v.v.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya sāratthadīpaniyā (sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā) amhehi pakāsito, icchantehi tatoyeva gahetabbo.
This is a summary here; the detailed explanation has been presented by us in the Sāratthadīpanī, the commentary on the Vinaya in the Samantapāsādikā (Sārattha. Ṭī. 1. Paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā). Those who wish to know more should refer to it.
Đây là phần tóm tắt, còn phần mở rộng đã được chúng tôi trình bày trong Sāratthadīpanī, phần bình luận về Vinaya của Samantapāsādikā; những ai muốn tìm hiểu có thể tham khảo từ đó.
7. Sattame paññāveyyattiyenāti saccasampaṭivedhādipaññāveyyattiyena.
7. In the seventh (Sutta), by the dexterity of wisdom means by the dexterity of wisdom related to the penetration of truths and so on.
Trong bài thứ bảy, paññāveyyattiyenāti (bằng sự khéo léo của trí tuệ) có nghĩa là bằng sự khéo léo của trí tuệ như sự thấu hiểu các sự thật, v.v.
Vinayaṃ upetāti tadaṅgādivasena kilesānaṃ vinayaṃ upetā.
Attained discipline means attained the discipline of defilements by way of their suppression and so on.
Vinayaṃ upetāti (đạt đến sự điều phục) có nghĩa là đạt đến sự điều phục các phiền não bằng cách đoạn trừ từng phần, v.v.
Vesārajjenāti sārajjakarānaṃ diṭṭhivicikicchādipāpadhammānaṃ vigamanato vesārajjena, sārajjarahitenāti attho.
By intrepidity means by intrepidity due to the disappearance of evil qualities such as wrong views and doubt that cause timidity; the meaning is "devoid of timidity."
Vesārajjenāti (bằng sự vô úy) có nghĩa là bằng sự vô úy do sự diệt trừ các pháp bất thiện gây ra sự lo lắng như tà kiến, hoài nghi, v.v.; tức là không còn sự lo lắng.
Tepiṭakavasena bahu sutaṃ etesanti bahussutā.
Bahussutā (well-learned) are those for whom much has been heard by way of the Tepiṭaka.
Bahussutā (đa văn) là những người đã nghe nhiều theo Tipiṭaka.
Tameva pariyattidhammaṃ dhārenti suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasaṃ viya vinassantaṃ akatvā suppaguṇasuppavattibhāvena hadaye ṭhapentīti dhammadharā.
Dhammadharā (Dhamma-holders) are those who retain that very Pariyatti Dhamma, keeping it in their hearts in a well-practiced and well-rehearsed manner, without allowing it to perish like a lion's bile placed in a golden vessel.
Dhammadharā (người nắm giữ Pháp) là những người giữ gìn Pháp học đó trong tâm bằng cách thuộc lòng và thực hành tốt, không để nó bị hư hoại như nọc rắn được đựng trong bình vàng.
Edisā ca attanā sutassa dhammassa ādhārabhūtā nāma hontīti āha ‘‘sutadhammānaṃ ādhārabhūtā’’ti.
And such persons are indeed the receptacles of the Dhamma they have heard, so it is said: "They are the receptacles of the heard Dhamma."
Những người như vậy là những người làm nền tảng cho Pháp đã được nghe bởi chính họ, nên đã nói “sutadhammānaṃ ādhārabhūtā” (là nền tảng cho Pháp đã được nghe).
8. Aṭṭhame byāmohavasena saraṇapariyesanaṃ sārajjanaṃ sārado, byāmohabhayaṃ.
8. In the eighth (point), seeking refuge due to delusion is agitation; agitation is fear of delusion.
Trong bài thứ tám, sự tìm kiếm nơi nương tựa do sự mê lầm là sự lo lắng (sārajjana), là sợ hãi (sārado), là nỗi sợ hãi do mê lầm.
Vigato sārado etassāti visārado, tassa bhāvo vesārajjaṃ.
One from whom agitation has departed is confident (visārada); the state of that is confidence (vesārajja).
Người đã diệt trừ sự sợ hãi đó là vô úy (visārado), trạng thái của người đó là vesārajjaṃ (sự vô úy).
Taṃ pana ñāṇasampadaṃ, pahānasampadaṃ, desanāvisesasampadaṃ khemañca nissāya pavattaṃ catubbidhapaccavekkhaṇañāṇaṃ.
That, moreover, is the fourfold knowledge of reflection, arisen depending on the perfection of knowledge, the perfection of abandonment, the perfection of excellent teaching, and security.
Điều đó là trí tuệ viên mãn, sự đoạn trừ viên mãn, sự giảng dạy đặc biệt viên mãn, và là trí tuệ quán xét bốn phương diện phát sinh dựa trên sự an ổn.
Tenāha ‘‘catūsu ṭhānesū’’tiādi.
Therefore, it is said, "in four instances," and so on.
Chính vì thế, đã nói “catūsu ṭhānesū” (ở bốn nơi), v.v.
Usabhassa idanti āsabhaṃ, seṭṭhaṭṭhānaṃ.
This belongs to a bull (leader) is supreme (āsabha), a supreme position.
Đây là của con bò chúa (usabha), nên là āsabhaṃ, là vị trí tối thượng.
Sabbaññutapaṭijānanavasena abhimukhaṃ gacchanti, aṭṭha vā parisā upasaṅkamantīti āsabhā, pubbabuddhā.
They go forward by way of proclaiming omniscience, or the eight assemblies approach, thus āsabhā, the former Buddhas.
Là āsabhā (con bò chúa), tức là các vị Phật quá khứ, những người tiến về phía trước bằng cách tuyên bố sự Toàn Giác, hoặc tám hội chúng đến gần.
Idaṃ panāti buddhānaṃ ṭhānaṃ sabbaññutameva vadati.
This, moreover, refers to the position of the Buddhas, namely omniscience.
Idaṃ panāti (nhưng điều này) chỉ nói về vị trí Toàn Giác của chư Phật.
Tiṭṭhamānovāti avadantopi tiṭṭhamānova paṭijānāti nāmāti attho.
Even while standing means that even without speaking, one proclaims (it) by standing.
Tiṭṭhamānovāti (ngay cả khi đứng im) có nghĩa là ngay cả khi không nói, người ấy vẫn tuyên bố.
Upagacchatīti anujānāti.
Approaches means agrees.
Upagacchatīti (chấp nhận) có nghĩa là đồng ý.
Aṭṭhasu parisāsūti ‘‘abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, anekasataṃ khattiyaparisaṃ upasaṅkamitā…pe… brāhmaṇaparisaṃ gahapatiparisaṃ, samaṇaparisaṃ, cātumahārājikaparisaṃ, tāvatiṃsaparisaṃ, māraparisaṃ, brahmaparisaṃ upasaṅkamitā, tatrapi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā.
In the eight assemblies refers to the assemblies mentioned thus: "I truly know, Sāriputta, that I have approached many hundreds of assemblies of khattiyas... assemblies of brahmins, assemblies of householders, assemblies of recluses, assemblies of the Four Great Kings, assemblies of the Tāvatiṃsa devas, assemblies of Māra, assemblies of Brahmā; and there, I have previously sat down, conversed, and engaged in discussion.
Trong tám hội chúng có nghĩa là: “Này Sāriputta, Ta biết rằng Ta đã từng đến nhiều trăm hội chúng Sát đế lỵ… cho đến… hội chúng Bà la môn, hội chúng gia chủ, hội chúng Sa môn, hội chúng chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương, hội chúng chư Thiên Đao Lợi, hội chúng Ma vương, hội chúng Phạm Thiên, và ở đó Ta đã từng ngồi xuống, đã từng nói chuyện, đã từng tranh luận.”
Tatra vata maṃ ‘bhayaṃ vā sārajjaṃ vā okkamissatī’ti nimittametaṃ, sāriputta, na samanupassāmī’’ti (ma. ni. 1.151) evaṃ vuttaparisāsu.
There, Sāriputta, I do not perceive any sign that 'fear or agitation will overcome me'."
Này Sāriputta, Ta không thấy dấu hiệu nào cho thấy ‘sợ hãi hay bối rối sẽ xâm chiếm Ta’ ở những hội chúng được nói đến như vậy (Ma. Ni. 1.151).
Abhītanādaṃ nadatīti parato dassitañāṇayogena visārado ahanti abhītanādaṃ nadati.
Roars a fearless lion's roar means that by the knowledge shown by others, "I am confident," he roars a fearless lion's roar.
Hống tiếng rống sư tử không sợ hãi có nghĩa là, với sự kết hợp của trí tuệ được chỉ ra sau đó, “Ta là bậc vô úy,” nên hống tiếng rống sư tử không sợ hãi.
Sīhanādasuttenāti khandhavagge āgatena sīhanādasuttena.
By the Sīhanāda Sutta means by the Sīhanāda Sutta found in the Khandha Vagga.
Bằng kinh Sīhanāda có nghĩa là bằng kinh Sīhanāda được đề cập trong phần Khandhavagga.
‘‘Devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’ti (a. ni. 4.31) suttasesena sappurisūpanissayādiphalasampattipavatti vuttā, purimasappurisūpanissayādiupanissayā pacchimasappurisūpanissayādisampattipavatti vā vuttā.
By the remainder of the discourse, "The four wheels of devas and humans revolve" (A. IV, 31), the occurrence of the perfection of results, such as reliance on good people, is stated, or the occurrence of the perfection of reliance on later good people, which is the reliance on former good people and so on.
“Bốn bánh xe của chư Thiên và loài người xoay chuyển” (A. Ni. 4.31) là phần còn lại của kinh nói về sự thành tựu của quả báu như nương tựa bậc thiện nhân, hoặc nói về sự thành tựu của quả báu như nương tựa bậc thiện nhân sau này, nhờ sự nương tựa bậc thiện nhân trước đó.
Ādi-saddena tattha ca cakkasaddassa gahaṇaṃ veditabbaṃ.
By the word "ādi" (etc.), the inclusion of the word "cakka" (wheel) there should be understood.
Cũng nên biết rằng từ “ādi” (v.v.) ở đây bao gồm cả từ “cakka” (bánh xe).
Vicakkasaṇṭhānā asani eva asanivicakkaṃ.
A thunderbolt in the form of a wheel is asanivicakkaṃ.
Sấm sét có hình dạng bánh xe chính là asanivicakkaṃ (bánh xe sấm sét).
Uracakkādīsū ti ādi-saddena āṇāsamūhādīsupi cakkasaddassa pavatti veditabbā.
In uracakka and so on, by the word "ādi" (etc.), the occurrence of the word "cakka" in contexts like groups of commands should also be understood.
Trong uracakkādīsu (bánh xe ngực, v.v.), nên biết rằng từ “cakka” cũng được dùng trong các trường hợp như nhóm quyền lực, v.v., nhờ từ ādi (v.v.).
‘‘Saṅghabhedaṃ karissāma cakkabheda’’ntiādīsu (pārā. 409; cūḷava. 343) hi āṇā ‘‘cakka’’nti vuttā.
For in "We shall cause a schism in the Saṅgha, a schism of the wheel" and so on, "command" is called "cakka."
Thật vậy, trong “Ta sẽ gây chia rẽ Tăng, chia rẽ bánh xe” (Pārā. 409; Cūḷava. 343), quyền lực được gọi là “cakka”.
‘‘Devacakkaṃ asuracakka’’ntiādīsu samūhoti.
In "the wheel of devas, the wheel of asuras" and so on, it means a group.
Trong “Devacakkaṃ asuracakkaṃ” (bánh xe chư Thiên, bánh xe A-tu-la), đó là nhóm.
Paṭivedhaniṭṭhattā arahattamaggañāṇaṃ paṭivedhoti ‘‘phalakkhaṇe uppannaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
Because it is for penetration, the knowledge of the Arahantship path is penetration; thus it is said, " arisen at the moment of fruition."
Trí tuệ đạo A-la-hán, do đã hoàn thành sự thâm nhập, được gọi là sự thâm nhập, nên được nói là “phát sinh vào thời điểm của quả”.
Tena paṭiladdhassapi desanāñāṇassa kiccanipphatti parassa bujjhanamattena hotīti ‘‘aññāsikoṇḍaññassa sotāpatti…pe… phalakkhaṇe pavattaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
Even for the knowledge of teaching thus attained, the completion of its function occurs merely by the other person's understanding; thus it is said, " the stream-entry of Aññāsikoṇḍañña... occurred at the moment of fruition."
Do đó, sự hoàn thành công việc của trí tuệ thuyết pháp, dù đã đạt được, chỉ xảy ra khi người khác hiểu, nên được nói là “sự chứng đắc Sơ quả của Aññāsikoṇḍañña… cho đến… xảy ra vào thời điểm của quả”.
Tato paraṃ pana yāva parinibbānā desanāñāṇappavatti tasseva pavattitassa dhammacakkassa ṭhānanti veditabbaṃ.
Beyond that, the continuation of the knowledge of teaching up to parinibbāna should be understood as the standing of that very Dhamma-wheel that has been set in motion.
Và nên biết rằng từ đó cho đến khi nhập Niết Bàn, sự hoạt động của trí tuệ thuyết pháp là sự duy trì của Pháp luân đã được vận chuyển đó.
Dassitadhammesūti vuttadhammesu.
In the Dhamma shown means in the Dhamma spoken.
Trong những pháp được chỉ ra có nghĩa là trong những pháp được nói đến.
Vacanamattameva hi tesaṃ, na pana dassanaṃ tādisasseva dhammassa abhāvato.
For theirs is merely words, not insight, due to the absence of such Dhamma.
Thật vậy, đó chỉ là lời nói của họ, chứ không phải sự thấy biết, vì không có pháp như vậy.
Bhagavato eva vā ‘‘ime dhammā anabhisambuddho’’ti parassa vacanavasena dassitadhammesu.
Or, in the Dhamma shown by way of the Blessed One's saying to another, "These dhammas are not fully awakened to."
Hoặc là, theo lời nói của người khác rằng “những pháp này chưa được Thế Tôn giác ngộ,” nên trong những pháp được chỉ ra.
‘‘Dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 718-721) viya dhamma-saddo hetupariyāyoti āha ‘‘sahadhammenāti sahetunā’’ti.
Just as in "Dhammapaṭisambhidā" and so on, the word dhamma is a synonym for cause; thus it is said, " sahadhammena means with a cause."
Cũng như trong “Pháp phân tích” (Vibhā. 718-721), từ pháp là một từ đồng nghĩa với nhân, nên nói “sahadhammenāti sahetunā” (với pháp có nghĩa là với nhân).
Hetūti ca upapattisādhanahetu veditabbo, na kārako, sampāpako vā.
And hetu (cause) should be understood as the cause that leads to occurrence, not the agent or the one who brings about.
Và nhân nên được hiểu là nhân thành tựu sự tái sinh, chứ không phải là tác nhân hay người mang đến.
Nimittanti codanāya kāraṇaṃ.
Nimitta (sign) is the reason for the urging.
Dấu hiệu là nguyên nhân của sự thúc giục.
Tattha codako codanaṃ karotīti kāraṇaṃ, dhammo codanaṃ karoti etenāti kāraṇaṃ.
There, the urger makes the urging, thus kāraṇaṃ (reason); the Dhamma makes the urging by this, thus kāraṇaṃ (reason).
Ở đó, người thúc giục thực hiện sự thúc giục nên là nguyên nhân, pháp thực hiện sự thúc giục qua đó nên là nguyên nhân.
Tenāha ‘‘puggalopī’’tiādi.
Therefore, it is said, " a person too," and so on.
Do đó nói “con người cũng vậy” v.v..
Khemanti kenaci appaṭibāhiyabhāvena anupaddutaṃ.
Khema (security) is undisturbed by anything, being unimpeded by anyone.
An toàn có nghĩa là không bị quấy nhiễu bởi bất cứ điều gì, do không bị ai cản trở.
Antarāyo etesaṃ atthi, antarāye vā niyuttāti antarāyikā.
These have obstacles, or are engaged in obstacles, thus antarāyikā (causing obstacles).
Những gì có chướng ngại, hoặc bị ràng buộc vào chướng ngại, là antarāyikā (gây chướng ngại).
Evaṃbhūtā pana te yasmā antarāyakarā nāma honti, tasmā āha ‘‘antarāyaṃ karontīti antarāyikā’’ti.
However, since such things are indeed called obstacle-causers, it is said, " they cause obstacles, thus antarāyikā."
Tuy nhiên, vì những điều như vậy được gọi là gây chướng ngại, nên nói “những gì gây chướng ngại là antarāyikā”.
Asañcicca vītikkame nātisāvajjāti katvā vuttaṃ ‘‘sañcicca vītikkantā’’ti.
It is said, " having intentionally transgressed," because transgression without intention is not very blameworthy.
Vì phạm lỗi không cố ý không quá nặng, nên nói “cố ý phạm lỗi”.
Satta āpattikkhandhātiādi nidassanamattaṃ itaresampi catunnaṃ ‘‘antarāyikā’’ti vuttadhammānaṃ tabbhāve byabhicārābhāvato.
The seven groups of offenses and so on is merely an example, because there is no deviation from the nature of the other four doctrines stated as "obstructive."
Bảy loại tội v.v. chỉ là ví dụ, vì không có sự sai khác trong việc bốn pháp khác được gọi là “gây chướng ngại” cũng có tính chất đó.
Idha pana methunadhammo adhippetoti idaṃ aṭṭhuppattivasena vuttaṃ ariṭṭhasikkhāpadaṃ (pāci. 417) viya.
Here, however, the sexual act is intended – this is said in the sense of an origin story, like the Ariṭṭha training rule.
Ở đây, pháp tà dâm được đề cập là được nói theo sự kiện phát sinh, giống như giới Ariṭṭha (Pāci. 417).
Yasmā taṃkhaṇampi kāmānaṃ ādīnavaṃ disvā virato hoti ce, visesaṃ adhigacchati, na kāmesu āsatto, tasmā vuttaṃ ‘‘methuna…pe…antarāyo hotī’’ti.
Since, if one sees the danger of sensual pleasures even for a moment and abstains, one attains distinction and is not attached to sensual pleasures, therefore it is said, "sexual intercourse... is an obstacle."
Vì nếu ngay lập tức thấy được sự nguy hiểm của các dục và từ bỏ, thì sẽ đạt được sự đặc biệt, không còn dính mắc vào dục, nên nói “tà dâm… cho đến… là chướng ngại”.
Tattha yassa kassacīti na kevalaṃ pabbajitasseva, atha kho yassa kassaci.
There, for anyone at all means not only for a renunciant, but for anyone at all.
Ở đó, yassa kassacī (của bất cứ ai) không chỉ là của người xuất gia, mà là của bất cứ ai.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘methunamanuyuttassa, mussatevāpi sāsana’’nti (su. ni. 820).
For thus it is said, "For one devoted to sexual intercourse, the teaching is indeed forgotten."
Thật vậy, đã nói rằng “kẻ nào hành tà dâm, giáo pháp của y sẽ bị lu mờ” (Su. Ni. 820).
9. Navame bhavati etena ārogyanti bhavo, gilānapaccayo.
9. In the ninth, that by which health comes to be is existence (bhava), a requisite for the sick.
9. Trong kinh thứ chín, điều này làm cho khỏe mạnh nên là bhavo (sự tồn tại), nhân duyên của bệnh.
Parivuddho bhavo abhavo.
Existence that has grown is non-existence (abhava).
Sự tồn tại được tăng trưởng là abhavo (sự không tồn tại).
Vuddhiattho hi ayamakāro yathā ‘‘saṃvarāsaṃvaro, phalāphala’’nti ca.
Indeed, this prefix 'a' is in the sense of growth, as in "saṃvarāsaṃvaro" (restraint and non-restraint) and "phalāphala" (fruit and non-fruit).
Thật vậy, chữ “a” này có nghĩa là tăng trưởng, giống như “saṃvarāsaṃvaro” (sự tiết chế và không tiết chế), “phalāphala” (quả và không quả).
Sappinavanītādīnīti ādi-saddena telamadhuphāṇitādīnaṃ gahaṇaṃ.
Ghee, fresh butter, etc. – the word etcetera includes oil, honey, treacle, and so on.
Bơ sữa, bơ tươi, v.v. có nghĩa là từ ādi (v.v.) bao gồm dầu, mật ong, đường thốt nốt, v.v.
Sappinavanītādiggahaṇañcettha nidassanamattaṃ, sabbassapi gilānapaccayassa saṅgaho daṭṭhabbo.
The mention of ghee, fresh butter, etc., here is merely an example; the inclusion of all requisites for the sick should be understood.
Việc đề cập bơ sữa, bơ tươi, v.v. ở đây chỉ là ví dụ, nên hiểu rằng tất cả các nhân duyên của bệnh đều được bao gồm.
Bhavābhavoti vā khuddako ceva mahanto ca upapattibhavo veditabbo.
Or existence and non-existence (bhavābhavo) should be understood as both small and great existences (upapattibhava).
Hoặc bhavābhavo nên được hiểu là sự tồn tại nhỏ và lớn của sự tái sinh.
Tenevāha ‘‘sampattibhavesū’’tiādi.
Therefore, it is said, "in existences of prosperity" and so on.
Do đó nói “trong các sự tồn tại thành tựu” v.v..
Bhavoti vā sampatti, abhavoti vipatti.
Or existence (bhava) is prosperity, non-existence (abhava) is adversity.
Hoặc bhavo là sự thành tựu, abhavo là sự thất bại.
Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni.
Existence (bhava) is growth, non-existence (abhava) is decline.
Bhavo là sự tăng trưởng, abhavo là sự suy giảm.
Taṃnimittañca taṇhā uppajjatīti vuttaṃ ‘‘bhavābhavahetu vā’’ti.
And craving arises due to these, hence it is said, "or due to existence and non-existence."
Và ái dục phát sinh do nhân duyên đó, nên nói “hoặc do nhân duyên của sự tồn tại và không tồn tại”.
Taṇhādutiyoti taṇhāsahāyo.
Accompanied by craving means having craving as a companion.
Taṇhādutiyo (có ái dục làm người bạn thứ hai) có nghĩa là có ái dục làm bạn đồng hành.
Taṇhā hi nirudakakantāre marīcikāya udakasaññā viya pipāsābhibhūtaṃ tasitaṃ sattaṃ assāsadassanavasena sahāyakiccaṃ karontī bhavādīsu anibbinnaṃ katvā paribbhamāpeti.
For craving, like the mirage of water in a waterless desert, performs the function of a companion by showing reassurance to a thirsty being overcome by thirst, making them unwearied of existences and so on, and causes them to wander.
Thật vậy, ái dục, giống như ảo ảnh nước trong sa mạc khô cằn, làm công việc của một người bạn đồng hành bằng cách cho thấy sự an ủi đối với chúng sinh khát nước bị cơn khát hành hạ, khiến chúng không chán ghét các sự tồn tại, và lang thang khắp nơi.
Tathā hi taṃ papātakaṃ acintetvā madhuggaṇhanakaluddakā viya anekādīnavākulesu bhavesu ānisaṃsameva dassentī anatthajāle sā paribbhamāpeti, tasmā taṇhā ‘‘purisassa dutiyā’’ti vuttā.
Thus, without considering the precipice, like honey-gathering hunters, it causes one to wander in a net of misfortune by showing only advantages in existences fraught with many dangers; therefore, craving is called "a man's companion."
Thật vậy, nó không nghĩ đến vực thẳm, mà chỉ cho thấy lợi ích trong các sự tồn tại đầy vô số nguy hiểm, giống như những người săn mật ong không nghĩ đến vách đá, và khiến chúng lang thang trong lưới của sự bất lợi, do đó ái dục được gọi là “người bạn thứ hai của con người.”
Nanu ca aññepi kilesādayo bhavanibbattipaccayāti?
Are not other defilements, etc., also conditions for the arising of existence?
Chẳng phải các phiền não khác cũng là nhân duyên của sự tái sinh sao?
Saccametaṃ, na pana tathā visesapaccayo, yathā taṇhā.
That is true, but they are not a special condition in the same way that craving is.
Điều đó đúng, nhưng không phải là nhân duyên đặc biệt như ái dục.
Tathā hi sā kusalehi vinā akusalehi, kāmāvacarādikusalehi ca vinā rūpāvacarādikusalehi bhavanibbattiyā visesapaccayo.
For it is a special condition for the arising of existence, even without wholesome actions, with unwholesome actions, and without wholesome actions of the sense-sphere, with wholesome actions of the form-sphere and so on.
Thật vậy, nó là nhân duyên đặc biệt cho sự tái sinh, không có các thiện pháp, với các bất thiện pháp, và không có các thiện pháp Dục giới, với các thiện pháp Sắc giới, v.v.
Yato samudayasaccanti vuccatīti.
Because of this, it is called the truth of the origin of suffering (samudaya sacca).
Vì vậy nó được gọi là Khổ tập đế.
Itthabhāvaññathābhāvanti itthabhāvo ca aññathābhāvo ca itthabhāvaññathābhāvo, so etassa atthīti itthabhāvaññathābhāvo, saṃsāro, taṃ itthabhāvaññathābhāvaṃ.
This state and other states (itthabhāvaññathābhāvaṃ) means this state and other states, which is this state and other states; that which has this is this state and other states, which is saṃsāra; that this state and other states.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ (sự tồn tại như thế này và sự tồn tại khác) là itthabhāvo (sự tồn tại như thế này) và aññathābhāvo (sự tồn tại khác), điều đó có ở nó nên là itthabhāvaññathābhāvo (sự luân hồi), đó là sự luân hồi.
Tattha itthabhāvo manussattaṃ, aññathābhāvo tato avasiṭṭhasattāvāsā.
There, this state is human existence, other states are the remaining abodes of beings.
Ở đó, itthabhāvo là thân người, aññathābhāvo là các cõi chúng sinh còn lại.
Itthabhāvo vā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ paccuppanno attabhāvo, aññathābhāvo anāgatattabhāvo.
Or this state is the present self-existence of those various beings, other states are future self-existences.
Hoặc itthabhāvo là thân hiện tại của các chúng sinh đó, aññathābhāvo là thân vị lai.
Evarūpo vā aññopi attabhāvo itthabhāvo, na evarūpo aññathābhāvo.
Or any other self-existence of this kind is this state, and what is not of this kind is other states.
Hoặc thân như vậy là itthabhāvo, thân không như vậy là aññathābhāvo.
Tenevāha ‘‘itthabhāvaññathābhāvanti ettha itthabhāvo nāma ayaṃ attabhāvo’’tiādi.
Therefore, it is said, "Here, 'this state and other states' means this self-existence" and so on.
Do đó nói “ở đây, itthabhāvo trong itthabhāvaññathābhāva có nghĩa là thân này” v.v..
Saṃsaraṇaṃ saṃsāro.
Wandering on is saṃsāra.
Sự lang thang là saṃsāro (luân hồi).
Evamādīnavaṃ ñatvāti ettha etamādīnavaṃ ñatvātipi paṭhanti, etaṃ sakalavaṭṭadukkhassa sambhavaṃ samudayaṃ taṇhaṃ ādīnavaṃ ñatvāti attho.
Here, "having known this danger" is also read as etamādīnavaṃ ñatvā (having known this danger). It means having known the origin, the arising, and craving, which is the danger of all suffering in the cycle of existence.
Trong câu “biết được sự nguy hiểm này” (evamādīnavaṃ ñatvā), người ta cũng đọc là “biết được sự nguy hiểm này” (etamādīnavaṃ ñatvā), nghĩa là biết được sự nguy hiểm của tham ái, nguồn gốc của sự khổ đau trong toàn bộ vòng luân hồi.
Atha vā evamādīnavaṃ ñatvāti etaṃ yathāvuttaṃ saṃsārānativattanaādīnavaṃ dosaṃ ñatvā.
Or, "having known this danger" means having known this fault, this danger of not transcending saṃsāra, as explained.
Hoặc là, “biết được sự nguy hiểm này” (evamādīnavaṃ ñatvā) nghĩa là biết được sự nguy hiểm, lỗi lầm của sự không vượt qua được luân hồi như đã nói.
Niggahaṇoti caturūpādānasaṅkhātassa sabbassa gahaṇassa paṭinissajjanena niggahaṇo, khandhaparinibbānena saṅkhārappavattito apagaccheyyāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
"Niggahaṇa" (suppression/restraint) here means suppression by relinquishing all grasping, which is reckoned as the four clingings. Or, it should be understood here as: one should depart from the occurrence of formations through the complete Nibbāna of the aggregates.
Sự từ bỏ (niggahaṇo) nghĩa là sự từ bỏ tất cả sự chấp thủ được gọi là bốn thủ (upādāna), hoặc ở đây có thể hiểu là sự thoát ly khỏi sự diễn tiến của các hành (saṅkhāra) bằng sự diệt tận các uẩn (khandha-parinibbāna).
10. Dasame yojentīti kammaṃ vipākena bhavādiṃ, bhavantarādīhi dukkhena sattaṃ yojenti ghaṭentīti yogā.
10. In the tenth (sutta), "they yoke" (yojenti) means kamma yokes or binds beings with results, with existences, and with suffering from one existence to another. Thus, they are yokes (yogā).
10. Trong kinh thứ mười, “yojenti” nghĩa là các pháp đó kết nối (yojenti) chúng sinh với nghiệp và quả dị thục (vipāka), với các cõi sống khác, với khổ đau, tức là các trói buộc (yogā).
Kāmanaṭṭhena kāmo ca so yathāvuttenatthena yogo cāti kāmayogo.
Craving (kāma) in the sense of desiring, and it is a yoke (yoga) in the sense explained, thus it is kāmayoga (the yoke of sensual desire).
Vì có tính chất mong muốn nên là dục (kāma), và vì có tính chất trói buộc như đã nói nên là dục trói buộc (kāmayoga).
Bhavayogo nāma bhavarāgoti dassetuṃ ‘‘rūpārūpabhavesū’’tiādi vuttaṃ.
To show that bhavayoga (the yoke of existence) is bhavarāga (craving for existence), it is said: "in the rūpa and arūpa existences," and so on.
Để chỉ ra rằng hữu trói buộc (bhavayoga) là hữu ái (bhavarāga), nên đã nói “trong các cõi sắc và vô sắc” (rūpārūpabhavesu) v.v.
Tattha paṭhamo upapattibhavesu rāgo, dutiyo kammabhavesu, tatiyo bhavadiṭṭhisahagato yathā rajjanaṭṭhena rāgo, evaṃ yujjanaṭṭhena yogoti vutto.
Here, the first (bhavayoga) is attachment to rebirth-existences, the second is to kamma-existences, and the third is accompanied by views of existence; just as it is rāga in the sense of clinging, so it is called yoga in the sense of yoking.
Trong đó, ái thứ nhất là sự tham ái trong các cõi tái sinh, ái thứ hai là trong các cõi nghiệp, ái thứ ba là sự tham ái đồng hành với tà kiến về hữu; cũng như tham ái được gọi là ái vì có tính chất tham đắm, thì trói buộc được gọi là trói buộc vì có tính chất kết nối.
Catūsu saccesu aññāṇanti idaṃ suttantanayaṃ nissāya vuttaṃ.
"Ignorance of the four noble truths" is stated here based on the Suttanta method.
Sự vô minh về bốn chân lý (catūsu saccesu aññāṇaṃ) điều này được nói dựa theo phương pháp của kinh điển (suttanta-naya).
Suttantasaṃvaṇṇanā hesāti, tadantogadhattā vā pubbantādīnaṃ.
This is because it is a Suttanta commentary, or because the past and future are included within it.
Vì đây là chú giải kinh điển, hoặc vì các quá khứ v.v. nằm trong đó.
Samudayanti dve samudayā khaṇikasamudayo paccayasamudayo ca.
"Origin" (samudaya) means two kinds of origin: momentary origin and causal origin.
Sự tập khởi (samudaya) có hai loại tập khởi: tập khởi sát na (khaṇikasamudaya) và tập khởi duyên (paccayasamudaya).
Uppādakkhaṇo khaṇikasamudayo, paccayova paccayasamudayo.
The moment of arising is momentary origin; the cause itself is causal origin.
Sát na sinh khởi là tập khởi sát na, chính các duyên là tập khởi duyên.
Samudayate samudayanaṃ samudayo, samudeti etasmāti samudayoti evaṃ ubhinnaṃ samudayānaṃ saddatthatopi bhedo veditabbo.
The difference in the meaning of the word for both origins should thus be understood: samudaya as "that which arises" (samudayate) or "the act of arising" (samudayanaṃ), and samudaya as "that from which it arises" (samudeti etasmā).
Sự tập khởi là sự sinh khởi, là nơi từ đó sinh khởi; như vậy, sự khác biệt về nghĩa của từ giữa hai loại tập khởi cần được hiểu rõ.
Paccayasamudayaṃ pajānantopi bhikkhu khaṇikasamudayaṃ pajānāti, khaṇikasamudayaṃ pajānantopi paccayasamudayaṃ pajānāti.
A bhikkhu who understands causal origin also understands momentary origin, and one who understands momentary origin also understands causal origin.
Vị Tỳ-kheo hiểu biết về tập khởi duyên cũng hiểu biết về tập khởi sát na, và vị Tỳ-kheo hiểu biết về tập khởi sát na cũng hiểu biết về tập khởi duyên.
Paccayato hi saṅkhārānaṃ udayaṃ passato khaṇato ca nesaṃ udayadassanaṃ sukhaṃ hoti, khaṇato ca nesaṃ udayaṃ passato pageva paccayānaṃ suggahitattā paccayato dassanaṃ sukhena ijjhati.
For one who sees the arising of formations from their causes, it is easy to see their arising moment by moment; and for one who sees their arising moment by moment, it is easy to see their arising from causes, because the causes have been well grasped beforehand.
Vì khi quán sát sự sinh khởi của các hành từ các duyên, thì việc quán sát sự sinh khởi của chúng từ sát na trở nên dễ dàng; và khi quán sát sự sinh khởi của chúng từ sát na, thì việc quán sát từ các duyên cũng dễ dàng thành tựu vì các duyên đã được nắm giữ tốt trước đó.
Idha pana khaṇikasamudayaṃ dassento āha ‘‘samudayanti uppatti’’nti.
Here, however, showing momentary origin, it is said: "samudaya means arising."
Ở đây, khi chỉ ra tập khởi sát na, đã nói: “samudayanti nghĩa là sự sinh khởi (uppatti)”.
Atthaṅgamopi duvidho accantatthaṅgamo, bhedatthaṅgamoti.
Cessation (atthaṅgama) is also of two kinds: absolute cessation and dissolution-cessation.
Sự diệt cũng có hai loại: sự diệt tuyệt đối (accantatthaṅgama) và sự diệt tan rã (bhedatthaṅgama).
Accantatthaṅgamo appavattinirodho, nibbānanti keci.
Absolute cessation is the cessation of non-occurrence; some say it is Nibbāna.
Sự diệt tuyệt đối là sự đoạn diệt không tái diễn, một số người nói là Nibbāna.
Bhedatthaṅgamo khaṇikanirodho.
Dissolution-cessation is momentary cessation.
Sự diệt tan rã là sự diệt sát na (khaṇikanirodha).
Tadubhayaṃ pubbabhāge uggahaparipucchādivasena passato aññataradassanena itaradassanampi siddhameva hoti.
When one sees both of these in the preliminary stage through learning and inquiry, the seeing of one implies the seeing of the other.
Khi quán sát cả hai điều đó trong giai đoạn chuẩn bị thông qua việc học hỏi và hỏi han v.v., thì khi quán sát một trong hai, việc quán sát điều còn lại cũng được thành tựu.
Pubbabhāgeyeva ārammaṇavasena khayato vayato sammasanādikāle bhedatthaṅgamaṃ passanto byatirekavasena anussavādito accantatthaṅgamaṃ passati, maggakkhaṇe pana ārammaṇato accantatthaṅgamaṃ passanto asammohato itarampi passati.
In the preliminary stage, when one contemplates dissolution-cessation as the exhaustion and fading away of the object, one sees absolute cessation by way of inference from tradition and so on; but at the moment of the path, seeing absolute cessation as the object, one also sees the other through non-delusion.
Khi quán sát sự diệt tan rã trong giai đoạn chuẩn bị, vào thời điểm quán xét sự suy tàn và hoại diệt v.v. theo đối tượng, thì vị ấy quán sát sự diệt tuyệt đối theo cách gián tiếp từ sự nghe nói v.v.; còn vào sát na đạo (magga-khaṇa), khi quán sát sự diệt tuyệt đối theo đối tượng, thì vị ấy cũng quán sát điều còn lại một cách không lầm lẫn.
Idha pana bhedatthaṅgamaṃ dassento āha ‘‘atthaṅgamanti bheda’’nti.
Here, however, showing dissolution-cessation, it is said: "atthaṅgama means dissolution."
Ở đây, khi chỉ ra sự diệt tan rã, đã nói: “atthaṅgamaṃ nghĩa là sự tan rã (bheda)”.
Kāmānaṃ uppattibhedaggahaṇeneva cettha yathā kāmānaṃ paṭiccasamuppannatā vibhāvitā, evaṃ kāmavatthunopīti ubhayesampi aniccatā dukkhatā anattatā ca vibhāvitāti daṭṭhabbaṃ.
And here, by grasping the arising and dissolution of sensual desires, just as the dependent co-arising of sensual desires is elucidated, so too is that of the objects of sensual desire; thus, the impermanence, suffering, and non-self of both should be understood as elucidated.
Ở đây, chỉ với sự nắm giữ sự sinh khởi và tan rã của các dục (kāma), thì sự duyên khởi của các dục đã được làm sáng tỏ; cũng như vậy, của các đối tượng dục (kāmavatthu); như vậy, sự vô thường, khổ và vô ngã của cả hai đã được làm sáng tỏ.
Madhurabhāvanti iminā kāmasannissitaṃ sukhaṃ somanassaṃ dasseti.
By "sweetness" (madhurabhāva), it shows the pleasure and joy associated with sensual desires.
Với “sự ngọt ngào” (madhurabhāvaṃ), điều này chỉ ra sự lạc và hỷ liên quan đến các dục.
‘‘Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (ma. ni. 1.166) hi vuttaṃ.
For it is said: "Monks, whatever pleasure and joy arise dependent on these five strands of sensual pleasure, this is the gratification of sensual desires" (MN 1.166).
Vì đã nói: “Này các Tỳ-kheo, sự lạc và hỷ sinh khởi do năm dục công đức này là vị ngọt của các dục” (ma. ni. 1.166).
Amadhurabhāvanti iminā pana kāmahetukaṃ dukkhaṃ domanassaṃ dasseti.
By "unsweetness" (amadhurabhāva), however, it shows the suffering and displeasure caused by sensual desires.
Với “sự không ngọt ngào” (amadhurabhāvaṃ), điều này chỉ ra sự khổ và ưu do các dục gây ra.
Phassāyatanānanti chadvārikassa phassassa kāraṇabhūtānaṃ cakkhādiāyatanānaṃ.
"Of the sense bases for contact" means of the eye and other sense bases, which are the causes of contact through the six doors.
Các xứ xúc (phassāyatanānaṃ) nghĩa là các xứ như mắt v.v. là nguyên nhân của xúc sáu cửa.
Tenāha ‘‘cakkhādīnaṃ cakkhusamphassādikāraṇāna’’nti.
Therefore, it is said: "of the eye and so on, which are the causes of eye-contact and so on."
Do đó, đã nói: “của các xứ như mắt v.v. là nguyên nhân của nhãn xúc v.v.”.
Punabbhavakaraṇaṃ punobhavo uttarapadalopena, mano-saddassa viya ca purimapadassa okārantatā daṭṭhabbā.
"Causing renewed existence" (punabbhavakaraṇaṃ) becomes punobhavo by elision of the latter part of the compound, and the word purima (former) should be understood as having an o-ending, like the word mano.
Sự tạo tác tái sinh là punobhava (tái sinh) do lược bỏ hậu tố, và sự biến đổi nguyên âm cuối của tiền tố thành o, giống như trường hợp của từ mano, cần được hiểu rõ.
Punobhavo sīlametesanti ponobhavikā.
Those whose nature it is to have renewed existence are ponobhavikā.
Có bản chất tái sinh là ponobhavikā.
Atha vā sīlatthena ikasaddena gamitatthattā kiriyāvācakasaddassa adassanaṃ daṭṭhabbaṃ yathā apūpabhakkhanasīlo āpūpiko.
Or alternatively, since the meaning is conveyed by the suffix '-ika' in the sense of 'habit', the absence of a verb-indicating word should be understood, just as 'one whose habit is to eat cakes' is 'āpūpika'.
Hoặc, vì ý nghĩa của bản chất đã được biểu thị bằng hậu tố ikasadda, nên sự vắng mặt của động từ cần được hiểu, giống như người có thói quen ăn bánh là āpūpiko.
Atha vā punabbhavaṃ denti, punabbhavāya saṃvattanti, punappunabbhave nibbattentīti ponobhavikā.
Or alternatively, they give rebirth, they lead to renewed existence, they produce renewed existence again and again—thus they are ponobhavikā (leading to renewed existence).
Hoặc, những gì mang lại sự tái sinh, những gì dẫn đến sự tái sinh, những gì làm cho chúng sinh tái sinh hết lần này đến lần khác là ponobhavikā.
‘‘Taddhitā’’ti hi bahuvacananiddesā vicittattā vā taddhitānaṃ abhidhānalakkhaṇattā vā ‘‘punabbhavaṃ dentī’’tiādīsupi atthesu ponobhavikasaddasiddhi daṭṭhabbā.
Indeed, due to the plural designation "taddhitā" (derivatives), or due to the varied nature of taddhitas, or due to their characteristic of denoting, the formation of the word 'ponobhavika' should be understood even in meanings such as "they give rebirth" and so on.
Vì có sự chỉ định số nhiều “taddhitā”, hoặc vì sự đa dạng của các taddhita, hoặc vì tính chất chỉ định, nên sự thành lập của từ ponobhavika cũng cần được hiểu trong các nghĩa như “mang lại sự tái sinh” v.v.