171. Tatiyassa paṭhame kāyasañcetanāhetūti kāyakammanimittaṃ, kāyikassa kammassa kaṭattā upacitattāti attho.
171. In the first of the third (sutta), kāyasañcetanāhetu means the sign of bodily action, that is, due to the performance and accumulation of bodily action.
171. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, kāyasañcetanāhetu (nguyên nhân của thân tư) là dấu hiệu của thân nghiệp, nghĩa là do thân nghiệp đã được tạo tác và tích lũy.
Esa nayo sesasañcetanādvayepi.
This method applies to the other two volitional actions as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho hai loại tư còn lại.
Uddhaccasahagatacetanā pavattivipākaṃ detiyevāti ‘‘vīsatividhā’’ti vuttaṃ.
It is stated as “twentyfold” because volitional action accompanied by restlessness certainly yields rebirth-producing results.
Tư tương ưng với phóng dật (uddhacca) vẫn tạo ra quả dị thục (vipāka), do đó được gọi là “hai mươi loại”.
Tathā vacīsañcetanā manosañcetanāti ettha kāmāvacarakusalākusalavasena vīsati cetanā labbhanti.
Here, similarly, volitional action of speech and volitional action of mind refers to the twenty volitional actions obtained based on wholesome and unwholesome actions in the sense-sphere.
Ở đây, cũng như khẩu tư và ý tư, có hai mươi loại tư được tìm thấy theo thiện và bất thiện trong cõi Dục giới.
Idaṃ tathā-saddena upasaṃharati.
This is summarized by the word “similarly”.
Điều này được tóm tắt bằng từ “cũng như” (tathā).
Apicettha nava mahaggatacetanāpi labbhantīti iminā navahi rūpārūpakusalacetanāhi saddhiṃ manodvāre ekūnatiṃsāti tīsu dvāresu ekūnasattati cetanā hontīti dasseti.
Furthermore, nine supramundane volitional actions are also obtained here means that with the nine rūpa and arūpa wholesome volitional actions, there are twenty-nine in the mind-door, thus showing that there are sixty-nine volitional actions across the three doors.
Hơn nữa, ở đây cũng có chín loại tư siêu thế (mahaggata cetanā), điều này cho thấy rằng với chín loại tư thiện sắc giới và vô sắc giới, có hai mươi chín loại tư ở ý môn, tổng cộng là sáu mươi chín loại tư ở ba môn.
Avijjāpaccayāvāti idaṃ tāpi cetanā avijjāpaccayāva hontīti dassanatthaṃ vuttaṃ.
Conditioned by ignorance is stated to show that these volitional actions are also conditioned by ignorance.
Do duyên vô minh – điều này được nói ra để chỉ rằng ngay cả những tư đó cũng do duyên vô minh.
Yathāvuttā hi ekūnasattati cetanā kusalāpi avijjāpaccayā honti, pageva itarā appahīnāvijjasseva uppajjanato pahīnāvijjassa anuppajjanato.
Indeed, the sixty-nine volitional actions as described, even the wholesome ones, are conditioned by ignorance, let alone the others, as they arise only in one whose ignorance is not abandoned, and do not arise in one whose ignorance is abandoned.
Thật vậy, sáu mươi chín loại tư đã nói ở trên, dù là thiện, cũng do duyên vô minh mà có, huống chi những loại tư khác chỉ phát sinh ở người chưa đoạn trừ vô minh, và không phát sinh ở người đã đoạn trừ vô minh.
Yasmā yaṃ taṃ yathāvuttaṃ cetanābhedaṃ kāyasaṅkhārañceva vacīsaṅkhārañca manosaṅkhārañca parehi anussāhito sāmampi asaṅkhārikacittena karoti, parehi kāriyamāno sasaṅkhārikacittenapi karoti, ‘‘idaṃ nāma kammaṃ karontopi tassa evarūpo nāma vipāko bhavissatī’’ti evaṃ kammaṃ vipākañca jānantopi karoti, mātāpitūsu cetiyavandanādīni karontesu anukaronto dārako viya kevalaṃ kammaññeva vijjānanto ‘‘imassa pana kammassa ayaṃ vipāko’’ti vipākaṃ ajānantopi karoti, tasmā taṃ dassetuṃ ‘‘sāmaṃ vā ta’’ntiādi vuttaṃ.
Because when one performs the aforementioned kinds of volitional actions—bodily formations, verbal formations, and mental formations—unprompted by others, with an unprompted mind, or when prompted by others, with a prompted mind; when one performs them knowing, “This kind of action will have this kind of result,” thus knowing both the action and its result; or when one performs them merely knowing the action, like a child imitating parents performing acts such as worshipping a cetiya, without knowing the result, "This action has this result"; therefore, to show this, it is stated “one performs it oneself” and so on.
Bởi vì những loại tư đã nói ở trên—thân hành, khẩu hành và ý hành—một người tự mình thực hiện với tâm không có tác động (asaṅkhārika) mà không được người khác khuyến khích; hoặc khi được người khác khuyến khích, anh ta thực hiện với tâm có tác động (sasaṅkhārika); hoặc anh ta thực hiện khi biết rằng “nghiệp này sẽ có quả dị thục như thế này” – tức là biết cả nghiệp và quả dị thục; hoặc như một đứa trẻ bắt chước cha mẹ khi họ lễ tháp, chỉ biết nghiệp mà không biết quả dị thục, tức là không biết “quả dị thục của nghiệp này là đây”; do đó, để chỉ ra điều đó, lời dạy “tự mình” v.v. đã được nói.
Parehi anāṇattoti saraseneva vattamāno.
Uncommanded by others means acting spontaneously.
Không được người khác ra lệnh có nghĩa là hành động tự nhiên.
Jānantoti anussavādivasena jānanto.
Knowing means knowing through tradition and so on.
Biết có nghĩa là biết qua truyền thống v.v.
Nanu ca khīṇāsavo cetiyaṃ vandati, dhammaṃ bhaṇati, kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, kathamassa kāyakammādayo na hontīti?
But does an Arahant worship a cetiya, preach the Dhamma, or attend to a meditation subject? How can their bodily actions and so on not exist?
Há không phải vị A-la-hán cũng lễ tháp, thuyết pháp, và tác ý đề mục thiền quán sao? Làm sao thân nghiệp v.v. của vị ấy lại không có?
Avipākattā.
Because they are without result.
Vì không có quả dị thục.
Khīṇāsavena hi katakammaṃ neva kusalaṃ hoti nākusalaṃ, avipākaṃ hutvā kiriyāmatte tiṭṭhati.
Indeed, actions performed by an Arahant are neither wholesome nor unwholesome; they remain mere functional actions without result.
Thật vậy, nghiệp do vị A-la-hán tạo ra không phải là thiện cũng không phải là bất thiện; nó chỉ tồn tại như một hành động (kiriya) không có quả dị thục.
Tenassa te kāyādayo na honti.
Therefore, those bodily actions and so on do not apply to them.
Vì vậy, những thân nghiệp v.v. đó không có ở vị ấy.
Tenevāha ‘‘khīṇāsavassa kāyena karaṇakammaṃ paññāyatī’’tiādi.
That is why it is said, “the action performed by an Arahant through the body is discerned” and so on.
Chính vì thế mà Đức Phật đã nói “hành động do thân của vị A-la-hán được biết đến” v.v.
Tanti kusalākusalaṃ.
That refers to wholesome and unwholesome actions.
Nó có nghĩa là thiện và bất thiện.
Khiḍḍāya padussantīti khiḍḍāpadosino, khiḍḍāpadosino eva khiḍḍāpadosikā.
They spoil through play, hence khiḍḍāpadosino; khiḍḍāpadosikā are precisely khiḍḍāpadosino.
Những vị bị hư hoại do vui chơi được gọi là khiḍḍāpadosino; chính những vị khiḍḍāpadosino này là khiḍḍāpadosikā.
Khiḍḍāpadoso vā etesaṃ atthīti khiḍḍāpadosikā.
Or, they are khiḍḍāpadosikā because they have khiḍḍāpadosa (spoiling through play).
Hoặc những vị này có sự hư hoại do vui chơi, nên được gọi là khiḍḍāpadosikā.
Te kira puññavisesādhigatena mahantena attano sirivibhavena nakkhattaṃ kīḷantā tāya sampattiyā mahantatāya ‘‘āhāraṃ paribhuñjimhā na paribhuñjimhā’’tipi na jānanti.
It is said that these devas, when playing during a festival with their great wealth and splendor acquired through special merit, do not even know whether they have eaten or not.
Những vị này, nhờ phước báu đặc biệt mà có được sự giàu sang và quyền lực lớn, khi vui chơi trong lễ hội, họ không biết mình đã ăn hay chưa ăn vì sự vĩ đại của tài sản đó.
Atha ekāhārātikkamato paṭṭhāya nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva na tiṭṭhanti.
Then, from the moment they miss one meal, even though they continuously eat and drink, they decay and do not remain.
Sau đó, từ khi bỏ lỡ một bữa ăn, dù họ ăn uống liên tục, họ vẫn suy yếu dần và không thể duy trì được.
Kammajatejassa balavatāya karajakāyassa mandatāya.
Because the energy generated by kamma is strong, and the physical body is weak.
Vì năng lực của nghiệp quá mạnh, còn thân thể do nghiệp tạo ra thì yếu ớt.
Manussānañhi kammajatejo mando, karajakāyo balavā.
For humans, the energy generated by kamma is weak, and the physical body is strong.
Thật vậy, năng lực nghiệp của loài người yếu, còn thân thể do nghiệp tạo ra thì mạnh.
Tesaṃ tejassa mandatāya kāyassa balavatāya sattāhampi atikkamitvā uṇhodakaacchayāguādīhi sakkā karajakāyaṃ upatthambhetuṃ.
Due to the weakness of their energy and the strength of their body, it is possible to sustain the physical body for even seven days by means of warm water gruel and so on.
Với năng lực yếu và thân thể mạnh của họ, có thể duy trì thân thể do nghiệp tạo ra bằng nước ấm, cháo v.v. ngay cả sau bảy ngày.
Devānaṃ pana tejo balavā hoti uḷārapuññanibbattattā uḷāragarusiniddhasudhāhārajīraṇato ca.
But for devas, the energy is strong because it is produced by abundant merit and because it digests rich, heavy, and delicious ambrosial food.
Nhưng năng lực của chư thiên lại mạnh mẽ, vì họ được sinh ra từ phước báu thù thắng và tiêu hóa được thức ăn cam lồ nặng nề, dầu mỡ, thù thắng.
Karajaṃ mandaṃ mudusukhumālabhāvato.
The physical body is weak because it is soft, subtle, and delicate.
Thân thể do nghiệp tạo ra thì yếu ớt vì mềm mại, tinh tế.
Te ekaṃ āhāravelaṃ akkamitvāva saṇṭhāpetuṃ na sakkonti.
They cannot sustain themselves even if they miss one mealtime.
Họ không thể duy trì được nếu bỏ lỡ một bữa ăn.
Yathā nāma gimhānaṃ majjhanhike tattapāsāṇe ṭhapitaṃ padumaṃ vā uppalaṃ vā sāyanhasamaye ghaṭasatenapi siñciyamānaṃ pākatikaṃ na hoti vinassatiyeva, evameva pacchā nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva na tiṭṭhanti.
Just as a lotus or water lily placed on a hot rock at midday in summer, even if watered with a hundred pots in the evening, does not return to its natural state but perishes; similarly, even if they continuously eat and drink afterwards, they decay and do not remain.
Giống như một bông sen hay hoa súng đặt trên tảng đá nóng vào giữa trưa mùa hè, dù tưới hàng trăm gáo nước vào buổi tối, nó cũng không trở lại bình thường mà chỉ héo tàn; tương tự, dù sau đó họ có ăn uống liên tục, họ vẫn suy yếu dần và không thể duy trì được.
Katame pana te devāti?
But which devas are these?
Vậy những vị thiên đó là ai?
‘‘Ime nāmā’’ti aṭṭhakathāya vicāraṇā natthi, ‘‘āhārūpacchedena ātape khittamālā viyā’’ti vuttattā ye keci kabaḷīkārāhārūpajīvino devā evaṃ karonti, te evaṃ cavantīti veditabbā.
There is no discussion in the commentary regarding "these are called" because, as it is said, "like garlands thrown into the sun due to the cessation of food," it should be understood that whatever devas subsist on solid food and do this, they pass away in this manner.
Trong chú giải không có sự phân tích “những vị này là ai”; nhưng vì đã nói “như những vòng hoa bị ném vào nắng do gián đoạn thức ăn”, nên cần hiểu rằng bất kỳ vị thiên nào sống nhờ thức ăn đoàn thực mà làm như vậy thì sẽ suy yếu dần như thế.
Abhayagirivāsino panāhu ‘‘nimmānaratiparanimmitavasavattino te devā, khiḍḍāya padussanamatteneva hete khiḍḍāpadosikāti vuttā’’ti.
However, the Abhayagirivāsins say, "Those devas are the Nimmānaratī and Paranimmitavasavattī devas; they are called 'khiḍḍāpadosikā' merely due to their indulgence in play."
Tuy nhiên, những vị cư ngụ tại Abhayagiri nói: “Những vị thiên đó là Nimmānaratī và Paranimmitavasavattī. Họ được gọi là khiḍḍāpadosikā chỉ vì họ bị hư hoại do vui chơi.”
Ko panettha devānaṃ āhāro, kā āhāravelāti?
What, then, is the food of devas, and what is the time for their food?
Vậy thức ăn của chư thiên là gì, và thời gian ăn là khi nào?
‘‘Sabbesampi kāmāvacaradevānaṃ sudhā āhāro, sā heṭṭhimehi heṭṭhimehi uparimānaṃ uparimānaṃ paṇītatamā hoti.
"For all devas of the sensuous realm, nectar (sudhā) is their food; it becomes increasingly exquisite for the higher ones compared to the lower ones.
“Thức ăn của tất cả chư thiên Dục giới là cam lồ, và cam lồ của những cõi thấp hơn thì kém tinh túy hơn cam lồ của những cõi cao hơn.
Taṃ yathāsakaṃ divasavaseneva divase divase bhuñjanti.
They partake of it daily according to their respective days.
Họ ăn cam lồ đó mỗi ngày theo thời gian riêng của mình.
Keci pana badarappamāṇaṃ sudhāhāraṃ paribhuñjanti.
Some, however, consume nectar food the size of a jujube fruit.
Một số vị ăn một lượng cam lồ bằng quả táo tàu.
So jivhāyaṃ ṭhapitamattoyeva yāva kesagganakhaggā kāyaṃ pharati, tesaṃyeva divasavasena sattadivasaṃ yāpanasamatthova hotī’’ti vadanti.
Once placed on the tongue, it pervades the body from the tips of the hair to the tips of the nails, and that alone is sufficient to sustain them for seven days, according to their days," so they say.
Ngay khi đặt lên lưỡi, nó lan tỏa khắp cơ thể từ đầu tóc đến móng chân, và chỉ một lượng đó đủ để họ sống sót trong bảy ngày, tùy theo ngày của họ,” họ nói.
Issāpakatattā paduṭṭhena manasā padussantīti manopadosikā.
They are manopadosikā (mentally corrupt) because, being overcome by envy, they become corrupt with a defiled mind.
Vì bị chi phối bởi sự đố kỵ, họ bị hư hoại với tâm ô nhiễm, nên được gọi là manopadosikā (những vị bị hư hoại do ý).
Usūyavasena vā manaso padoso manopadoso, so etesaṃ atthi vināsahetubhūtoti manopadosikā.
Or, the defilement of the mind due to jealousy is manopadosa, and since this exists for them as a cause of destruction, they are manopadosikā.
Hoặc sự ô nhiễm của tâm do sự ganh tỵ là manopadosa, và điều đó hiện hữu nơi họ như nguyên nhân của sự hủy diệt, nên họ được gọi là manopadosikā.
Akkuddho rakkhatīti kuddhassa so kodho itarasmiṃ akkujjhante anupādāno ekavārameva uppattiyā anāsevano cāvetuṃ na sakkoti, udakantaṃ patvā aggi viya nibbāyati, tasmā akkuddho taṃ cavanato rakkhati.
"One who is not angry protects" means that the anger of an angry person, when the other is not angry, being without fuel and not repeated by a single arising, cannot cause the other to pass away; it extinguishes like fire reaching water. Therefore, one who is not angry protects them from passing away.
Người không giận dữ bảo vệ có nghĩa là, khi người kia không giận dữ, cơn giận đó của người giận dữ không có sự chấp thủ, không có sự tiếp tục phát sinh lần thứ hai, nên không thể làm cho người kia suy yếu; nó tắt đi như lửa chạm nước. Vì vậy, người không giận dữ bảo vệ khỏi sự suy yếu đó.
Ubhosu pana kuddhesu bhiyyo bhiyyo aññamaññamhi parivaḍḍhanavasena tikhiṇasamudācāro nissayadahanaraso kodho uppajjamāno hadayavatthuṃ nidahanto accantasukhumālaṃ karajakāyaṃ vināseti, tato sakalopi attabhāvo antaradhāyati.
However, when both are angry, anger, which is sharp in its conduct and has the nature of burning its basis, arises by increasing more and more in each other, burning the heart-base and making the delicate physical body extremely fragile, after which the entire existence disappears.
Tuy nhiên, khi cả hai đều giận dữ, cơn giận phát sinh ngày càng tăng lên giữa họ, trở nên sắc bén và đốt cháy nơi nương tựa, nó thiêu đốt vật ý căn (hadayavatthu) và hủy hoại thân thể do nghiệp tạo ra vốn cực kỳ tinh tế; sau đó, toàn bộ tự ngã biến mất.
Tenāha ‘‘ubhosu panā’’tiādi.
Therefore, it is said, " when both, however," and so on.
Chính vì thế mà Đức Phật đã nói “khi cả hai” v.v.
Tathā cāha bhagavā ‘‘aññamaññamhi paduṭṭhacittā kilantakāya…pe… cavantī’’ti (dī. ni. 1.47).
Thus, the Blessed One said, "with minds defiled towards each other, with bodies exhausted...pe... they pass away" (Dī. Ni. 1.47).
Và Đức Thế Tôn cũng đã nói: “Với tâm ô nhiễm lẫn nhau, thân mệt mỏi… v.v. … họ suy yếu dần” (Dī. Ni. 1.47).
172. Dutiye atthappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
172. In the second, the knowledge capable of discerning, elucidating, and determining the distinctions of meaning is atthapaṭisambhidā (analytical knowledge of meaning).
172. Trong kinh thứ hai, atthapaṭisambhidā (Vô ngại giải nghĩa) là tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự phân biệt của ý nghĩa.
Atthoti cettha saṅkhepato hetuphalaṃ.
Here, meaning (attho), in brief, is cause and effect.
Ở đây, ý nghĩa (attha), tóm lại, là nhân và quả.
Tañhi hetuvasena araṇīyaṃ gantabbaṃ pattabbaṃ, tasmā ‘‘attho’’ti vuccati.
For that is to be done, to be reached, to be attained by way of cause; therefore, it is called "meaning."
Thật vậy, nó là điều cần được đạt đến, cần được đến, cần được thành tựu theo nhân, do đó được gọi là “ý nghĩa” (attha).
Pabhedato pana yaṃ kiñci paccayasamuppannaṃ, nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā ‘‘attho’’ti veditabbā, taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
However, in terms of distinctions, whatever arises dependently, Nibbāna, the meaning of what is spoken, result (vipāka), and action (kiriyā)—these five phenomena should be understood as "meaning." The knowledge that discerns the distinctions in that meaning, when one reflects on that meaning, is atthapaṭisambhidā.
Theo sự phân biệt, bất cứ điều gì phát sinh do duyên, Niết Bàn, ý nghĩa của lời thuyết giảng, quả dị thục, và hành động—năm pháp này nên được hiểu là “ý nghĩa”; tuệ nhận biết sự phân biệt trong ý nghĩa đó khi quán chiếu ý nghĩa đó là atthapaṭisambhidā.
Tenāha ‘‘pañcasu atthesu pabhedagataṃ ñāṇa’’nti.
Therefore, it is said, " knowledge that discerns the distinctions in the five meanings."
Do đó, Ngài nói: “tuệ phân biệt trong năm loại nghĩa”.
Ācikkhāmītiādīsu ādito kathento ācikkhati nāma, uddisatīti attho.
Among "I declare" (ācikkhāmī) and so on, one who speaks from the beginning is said to declare (ācikkhati); that is, one who points out.
Trong các từ như ‘Ācikkhāmi’ (tôi sẽ chỉ ra), ‘ācikkhati’ có nghĩa là nói từ đầu, tức là nêu lên.
Tameva uddesaṃ pariyosāpento deseti.
One who brings that pointing out to completion teaches (deseti).
Kết thúc việc nêu lên đó là ‘deseti’ (thuyết giảng).
Yathāuddiṭṭhamatthaṃ uddisanavasena pakārehi ñāpento ñāpeti.
One who makes known the meaning as pointed out, by way of pointing out, informs (ñāpeti).
Làm cho người khác biết nghĩa đã được nêu lên bằng cách chỉ ra các phương diện là ‘ñāpeti’ (làm cho biết).
Pakārehi eva tamatthaṃ patiṭṭhāpento paṭṭhapeti.
One who establishes that meaning in various ways sets forth (paṭṭhapeti).
Làm cho nghĩa đó được thiết lập bằng các phương diện là ‘paṭṭhapeti’ (thiết lập).
Yathāuddiṭṭhaṃ paṭiniddisanavasena vivarati.
One who unfolds (vivarati) by way of reiterating what has been pointed out.
Giải thích lại những gì đã được nêu lên là ‘vivarati’ (mở ra, giải thích).
Vivaṭaṃ vibhajati.
One who analyzes (vibhajati) what has been unfolded.
Phân tích những gì đã được giải thích là ‘vibhajati’ (phân tích).
Vibhattaatthaṃ hetūdāharaṇadassanehi pākaṭaṃ karonto uttāniṃ karoti.
One who makes the analyzed meaning clear by showing causes and examples makes it plain (uttāniṃ karoti).
Làm cho nghĩa đã được phân tích trở nên rõ ràng bằng cách đưa ra các lý do và ví dụ là ‘uttāniṃ karoti’ (làm cho rõ ràng).
Tisso paṭisambhidāti dhammaniruttipaṭibhānapaṭisambhidā.
Three analytical knowledges (tisso paṭisambhidā) are analytical knowledge of phenomena (dhamma), analytical knowledge of language (nirutti), and analytical knowledge of ready wit (paṭibhāna).
Ba Tuệ Phân Tích (paṭisambhidā) là Pháp Tuệ Phân Tích (dhammapaṭisambhidā), Ngữ Tuệ Phân Tích (niruttipaṭisambhidā) và Biện Tuệ Phân Tích (paṭibhānapaṭisambhidā).
Tattha dhammapaṭisambhidā nāma dhammappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ ñāṇaṃ.
Among these, dhammapaṭisambhidā (analytical knowledge of phenomena) is the knowledge capable of discerning, elucidating, and determining the distinctions of phenomena.
Trong đó, Pháp Tuệ Phân Tích (dhammapaṭisambhidā) là tuệ có khả năng nhận biết, làm sáng tỏ và xác định sự phân loại của pháp.
Dhammoti ca saṅkhepato paccayo.
Phenomenon (dhammo), in brief, is cause.
Và ‘Pháp’ (dhamma) tóm lại là nhân duyên.
So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā ‘‘dhammo’’ti vuccati.
For since it brings about, causes to occur, and leads to this or that, it is called "phenomenon."
Vì nó làm phát sinh, vận hành và đưa đến cái này cái kia, nên nó được gọi là ‘pháp’.
Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu, ariyamaggo, bhāsitaṃ, kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā ‘‘dhammo’’ti veditabbā, taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
However, by way of distinction, whatever cause produces a result, the Noble Path, spoken word, wholesome, and unwholesome—these five things are to be understood as "Dhamma." The knowledge that has reached distinction in that Dhamma, for one who reviews that Dhamma, is Dhammapaṭisambhidā (discrimination of Dhamma).
Về sự phân loại, bất kỳ nhân nào tạo ra quả, Bát Chánh Đạo, lời nói, thiện pháp, bất thiện pháp, năm pháp này được biết là ‘pháp’; tuệ phân biệt trong pháp đó khi quán xét pháp đó là Pháp Tuệ Phân Tích.
Niruttippabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidāti.
The knowledge that has reached distinction in the expression of language, capable of discerning, clarifying, and determining the distinction of language, is Niruttipaṭisambhidā (discrimination of language).
Tuệ phân biệt trong lời nói có khả năng nhận biết, làm sáng tỏ và xác định sự phân loại của lời nói là Ngữ Tuệ Phân Tích (niruttipaṭisambhidā).
Idaṃ vuttaṃ hoti – atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti, taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidāti.
This is what is meant: the natural expression (language) which is in the meaning and in the Dhamma—the knowledge that has reached distinction in that natural linguistic expression, for one who reviews that natural linguistic sound as an object, is Niruttipaṭisambhidā.
Điều này có nghĩa là: Ngữ Tuệ Phân Tích là tuệ phân biệt trong lời nói bản chất, khi quán xét lời nói bản chất đó, tức là âm thanh, trong nghĩa và pháp.
Evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na paññattiārammaṇā.
Thus, this Niruttipaṭisambhidā arises with sound as its object, not with concept as its object.
Như vậy, Ngữ Tuệ Phân Tích này có đối tượng là âm thanh, chứ không phải đối tượng là khái niệm.
Yasmā saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānanti.
Because hearing a sound, they know, "This is a natural expression."
Vì khi nghe âm thanh, người ta biết “đây là lời nói bản chất”.
Paṭisambhidāppatto hi ‘‘phasso’’ti vutte ‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānāti, ‘‘phassā’’ti vā ‘‘phassa’’nti vā vutte pana ‘‘ayaṃ asabhāvaniruttī’’ti jānāti.
Indeed, one who has attained the Paṭisambhidā, when "phasso" is uttered, knows "This is a natural expression"; but when "phassā" or "phassa" are uttered, he knows "This is not a natural expression."
Người đã đạt được tuệ phân tích khi nghe từ “xúc” (phasso) thì biết “đây là lời nói bản chất”, nhưng khi nghe “phassā” hay “phassaṃ” thì biết “đây không phải là lời nói bản chất”.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling (vedanā) and so on.
Đối với thọ (vedanā) và các pháp khác cũng theo cách này.
Aññaṃ panesa nāmākhyātaupasaggabyañjanasaddaṃ jānāti na jānātīti?
Does he know or not know other sounds of nouns, verbs, prefixes, and particles?
Vậy người đó có biết các âm thanh danh từ, động từ, giới từ, và phụ từ khác không?
Yadaggena saddaṃ jānitvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ asabhāvaniruttī’’ti jānāti, tadaggena tampi jānissatīti.
Insofar as he knows a sound and knows, "This is a natural expression, this is not a natural expression," he will also know them.
Vì người đó biết âm thanh đến mức biết “đây là lời nói bản chất, đây không phải là lời nói bản chất”, nên người đó cũng sẽ biết những điều đó.
Taṃ pana ‘‘nayidaṃ paṭisambhidākicca’’nti paṭikkhipitvā idaṃ vatthu kathitaṃ –
However, rejecting that as "this is not the function of Paṭisambhidā," this story was told:
Nhưng điều đó không phải là “việc của tuệ phân tích”, nên đã bị bác bỏ, và câu chuyện này được kể:
Tissadattatthero kira bodhimaṇḍe suvaṇṇasalākaṃ gahetvā ‘‘aṭṭhārasasu bhāsāsu katarabhāsāya kathemī’’ti pavāresi.
It is said that Elder Tissadatta, holding a golden rod at the Bodhi-maṇḍa, declared, "In which of the eighteen languages shall I speak?"
Nghe nói, Trưởng lão Tissadatta đã cầm một thanh vàng tại Bồ Đề Đạo Tràng và tuyên bố: “Tôi sẽ nói bằng ngôn ngữ nào trong mười tám thứ tiếng?”
Taṃ pana tena attano uggahe ṭhatvā pavāritaṃ, na paṭisambhidāya ṭhitena.
But he made that declaration based on his learning, not based on Paṭisambhidā.
Nhưng điều đó do vị ấy tuyên bố dựa trên sự học hỏi của mình, chứ không phải dựa trên tuệ phân tích.
So hi mahāpaññatāya taṃ taṃ bhāsaṃ kathāpetvā uggahetvā evaṃ pavāresi.
For, due to his great wisdom, he had caused those various languages to be spoken and had learned them, and thus he made this declaration.
Vì vị ấy, nhờ trí tuệ lớn, đã khiến người khác nói các ngôn ngữ đó và học hỏi rồi mới tuyên bố như vậy.
‘‘Bhāsaṃ nāma sattā uggaṇhantī’’ti vatvā panettha idaṃ kathitaṃ.
Saying "Beings learn language," this was told here:
Sau khi nói “Chúng sinh học ngôn ngữ”, điều này đã được kể ở đây:
Mātāpitaro hi daharakāle kumārake mañce vā pīṭhe vā nipajjāpetvā taṃ taṃ kathayamānā tāni tāni kiccāni karonti.
Parents, in the early years, lay their children on a bed or a stool and perform various tasks while speaking various things to them.
Cha mẹ khi còn nhỏ thường đặt con cái lên giường hoặc ghế và nói chuyện này chuyện kia, làm các việc này việc kia.
Dārakā tesaṃ taṃ taṃ bhāsaṃ vavatthāpenti ‘‘iminā idaṃ vutta’’nti.
The children distinguish their various languages, understanding "this was said by this one."
Trẻ con phân biệt các ngôn ngữ của họ, “cái này được nói bởi người này”.
Gacchante gacchante kāle sabbampi bhāsaṃ jānanti.
As time passes, they know all languages.
Càng lớn, chúng càng biết tất cả các ngôn ngữ.
Mātā damiḷī, pitā andhako.
If the mother is Damila and the father is Andhaka.
Nếu mẹ là người Damili, cha là người Andhaka.
Tesaṃ jāto dārako sace mātukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, damiḷabhāsaṃ bhāsissati.
If their child first hears the mother's speech, he will speak the Damila language.
Đứa trẻ sinh ra nếu nghe tiếng mẹ trước, sẽ nói tiếng Damili.
Sace pitukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, andhakabhāsaṃ bhāsissati.
If he first hears the father's speech, he will speak the Andhaka language.
Nếu nghe tiếng cha trước, sẽ nói tiếng Andhaka.
Ubhinnampi pana kathaṃ assuṇanto māgadhabhāsaṃ bhāsissati.
But if he hears neither's speech, he will speak the Magadha language.
Nhưng nếu không nghe tiếng của cả hai, sẽ nói tiếng Magadha.
Yopi agāmake mahāaraññe nibbatto, tattha añño kathento nāma natthi.
Even one born in a great forest without a village, where there is no one else speaking.
Ngay cả người sinh ra trong rừng lớn không có làng mạc, nơi không có ai nói chuyện.
Sopi attano dhammatāya vacanaṃ samuṭṭhāpento, māgadhabhāsameva bhāsissati.
Even he, by his own nature, will utter words and will speak only the Magadha language.
Người đó cũng sẽ nói tiếng Magadha khi tự mình phát ra lời nói theo bản chất của mình.
Niraye, tiracchānayoniyaṃ, pettivisaye, manussaloke, devaloketi sabbattha māgadhabhāsāva ussannā, sesā oṭṭakirātaandhakayonakadamiḷabhāsādikā aṭṭhārasa bhāsā parivattanti, kālantarena aññathā honti ca nassanti ca.
In hell, in the animal realm, in the realm of hungry ghosts, in the human world, and in the deva world—everywhere the Magadha language is predominant, while the other eighteen languages, such as Oṭṭa, Kirāta, Andhaka, Yonaka, and Damila languages, change, and in time they become different and perish.
Trong địa ngục, cõi súc sinh, cõi ngạ quỷ, cõi người, cõi trời, tiếng Magadha luôn phổ biến khắp mọi nơi, còn mười tám thứ tiếng khác như tiếng Oṭṭa, Kirāta, Andhaka, Yonaka, Damili, v.v. thì thay đổi, theo thời gian trở nên khác đi và biến mất.
Ayamevekā yathābhuccabrahmavohāraariyavohārasaṅkhātā māgadhabhāsā na parivattati.
Only this one Magadha language, known as the truly Brahma-speech and Noble-speech, does not change.
Chỉ có một mình tiếng Magadha này, được gọi là tiếng Phạm thiên chân thật và tiếng Thánh, không thay đổi.
Sā hi katthaci kadāci parivattantīpi na sabbattha sabbadā sabbathāva parivattati, kappavināsepi tiṭṭhatiyeva.
For even if it changes somewhere, sometime, it does not change everywhere, always, in every way; it persists even through the destruction of a world-cycle.
Mặc dù đôi khi nó có thay đổi ở một số nơi, nhưng không phải lúc nào, ở đâu, và theo mọi cách đều thay đổi; ngay cả khi kiếp hoại, nó vẫn tồn tại.
Sammāsambuddhopi hi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ tantiṃ āropento māgadhabhāsāya eva āropesi.
Indeed, the Perfectly Enlightened One, too, when compiling the Tipiṭaka Buddha-word, compiled it only in the Magadha language.
Chính Đức Chánh Đẳng Giác cũng đã đưa Phật ngôn tam tạng vào kinh điển bằng tiếng Magadha.
Evañhi āharituṃ sukhaṃ hoti.
Because it is easy to transmit in this way.
Vì như vậy dễ dàng để truyền bá.
Māgadhabhāsāya hi tantiṃ āruḷhassa buddhavacanassa paṭisambhidāppattānaṃ sotapathāgamanameva papañco.
For the Buddha-word compiled in the Magadha language, its mere arrival within the hearing range of those who have attained Paṭisambhidā is its elaboration.
Đối với Phật ngôn đã được đưa vào kinh điển bằng tiếng Magadha, chỉ cần đến tai của những người đã đạt được tuệ phân tích là đã đủ sự khai triển.
Tena saṅghaṭitamatteneva nayasatena nayasahassena attho upaṭṭhāti.
By that very arrangement, the meaning arises in hundreds and thousands of ways.
Chỉ với sự kết hợp như vậy, nghĩa sẽ hiện rõ theo hàng trăm, hàng ngàn cách.
Aññāya bhāsāya tantiṃ āruḷhakaṃ sodhetvā uggahetabbaṃ hoti, bahumpi uggahetvā pana puthujjanassa paṭisambhidāppatti nāma natthi, ariyasāvako nopaṭisambhidāppatto nāma natthi.
A text compiled in another language would have to be purified and learned; but even having learned much, there is no attainment of Paṭisambhidā for a worldling, and there is no noble disciple who has not attained Paṭisambhidā.
Kinh điển được đưa vào bằng ngôn ngữ khác thì phải được thanh lọc và học hỏi; nhưng dù học hỏi nhiều, phàm phu không thể đạt được tuệ phân tích, còn Thánh đệ tử thì không có ai không đạt được tuệ phân tích.
Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.
The knowledge that has reached distinction in spontaneous knowledge, capable of discerning, clarifying, and determining the distinction of spontaneous knowledge, is Paṭibhānapaṭisambhidā (discrimination of spontaneous knowledge).
Tuệ phân biệt trong biện tài, có khả năng nhận biết, làm sáng tỏ và xác định sự phân loại của biện tài là Biện Tuệ Phân Tích (paṭibhānapaṭisambhidā).
Atthadhammādivisayesu hi tīsu ñāṇesu ‘‘imāni ñāṇāni idamatthajotakānī’’ti (vibha. 725-731) evaṃ pavattañāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
Indeed, regarding the three knowledges concerning meaning, Dhamma, etc., this is a designation for the knowledge that proceeds thus: "These knowledges illuminate this meaning."
Đây là tên gọi của tuệ vận hành như vậy: “Những tuệ này làm sáng tỏ nghĩa này” trong ba tuệ liên quan đến nghĩa, pháp, v.v. (Vibh. 725-731).
Imā pana catasso paṭisambhidā dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti, pañcahi kāraṇehi visadā hontīti veditabbā.
But these four analytical knowledges branch out in two ways, and they become clear through five causes—this should be understood.
Bốn tuệ phân tích này được biết là phân biệt ở hai nơi và trở nên rõ ràng nhờ năm nguyên nhân.
Katamesu dvīsu?
In which two?
Hai nơi đó là gì?
Sekkhabhūmiyañca asekkhabhūmiyañca, tattha sāriputtattherassa mahāmoggallānattherassa mahākassapattherassa mahākaccāyanattherassa mahākoṭṭhikattherassāti asītiyāpi mahātherānaṃ paṭisambhidā asekkhabhūmiyaṃ pabhedagatā.
In the trainee's stage (sekkhabhūmi) and the accomplished one's stage (asekkhabhūmi). There, the analytical knowledges of the Elder Sāriputta, the Elder Mahāmoggallāna, the Elder Mahākassapa, the Elder Mahākaccāyana, the Elder Mahākoṭṭhika, and so forth, even of eighty great elders, have branched out in the accomplished one's stage.
Trong cảnh giới hữu học và cảnh giới vô học. Trong đó, tuệ phân tích của Trưởng lão Sāriputta, Trưởng lão Mahāmoggallāna, Trưởng lão Mahākassapa, Trưởng lão Mahākaccāyana, Trưởng lão Mahākoṭṭhika và tám mươi vị Đại Trưởng lão khác đều phân biệt trong cảnh giới vô học.
Ānandattherassa, cittassa gahapatino, dhammikassa upāsakassa, upālissa gahapatino, khujjuttarāya upāsikāyāti evamādīnaṃ paṭisambhidā sekkhabhūmiyaṃ pabhedagatāti imāsu dvīsu bhūmīsu pabhedaṃ gacchanti.
The analytical knowledges of the Elder Ānanda, Citta the householder, Dhammika the lay follower, Upāli the householder, Khujjuttarā the lay follower, and so on, have branched out in the trainee's stage. Thus, they branch out in these two stages.
Tuệ phân tích của Trưởng lão Ānanda, gia chủ Citta, cận sự nam Dhammika, gia chủ Upāli, cận sự nữ Khujjuttarā, v.v. thì phân biệt trong cảnh giới hữu học. Như vậy, chúng phân biệt ở hai cảnh giới này.
Pabhedo nāma maggehi adhigatānaṃ paṭisambhidānaṃ pabhedagamanaṃ.
"Branching out" refers to the branching out of the analytical knowledges attained through the paths.
Sự phân biệt (pabheda) có nghĩa là sự phân biệt của các tuệ phân tích đã đạt được bằng các đạo.
Katamehi pañcahi kāraṇehi paṭisambhidā visadā hontīti?
Through which five causes do the analytical knowledges become clear?
Nhờ năm nguyên nhân nào mà các tuệ phân tích trở nên rõ ràng?
Adhigamena, pariyattiyā, savanena, paripucchāya, pubbayogena.
Through attainment, through learning, through listening, through questioning, and through prior practice.
Nhờ sự chứng đắc, sự học hỏi, sự lắng nghe, sự thưa hỏi, và sự tu tập trước đây.
Tattha adhigamo nāma arahattaṃ.
Among these, attainment refers to arahantship.
Trong đó, sự chứng đắc là A-la-hán quả.
Tañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti.
For one who has attained it, the analytical knowledges become clear.
Vì đối với người đã đạt được quả đó, các tuệ phân tích trở nên rõ ràng.
Savanaṃ nāma dhammassavanaṃ.
Listening refers to listening to the Dhamma.
Sự lắng nghe là sự nghe pháp.
Sakkaccaṃ suṇantassa hi paṭisambhidā visadā honti.
For one who listens attentively, the analytical knowledges become clear.
Vì đối với người lắng nghe một cách cẩn trọng, các tuệ phân tích trở nên rõ ràng.
Paripucchā nāma aṭṭhakathā.
Questioning refers to the commentaries.
Sự thưa hỏi là chú giải.
Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa hi paṭisambhidā visadā honti.
For one who explains the meaning of the learned Pāḷi, the analytical knowledges become clear.
Vì đối với người giảng nghĩa của kinh điển đã học, các tuệ phân tích trở nên rõ ràng.
Pubbayogo nāma pubbayogāvacaratā haraṇapaccāharaṇanayena parihaṭakammaṭṭhānatā.
Prior practice refers to being accustomed to prior practice, having cultivated the meditation subject through the method of bringing forth and bringing back.
Sự tu tập trước đây là sự quen thuộc với sự tu tập trước đây, tức là sự thực hành thiền định đã được thực hành theo cách đưa vào và đưa ra.
Pubbayogāvacarassa hi paṭisambhidā visadā honti.
For one accustomed to prior practice, the analytical knowledges become clear.
Vì đối với người quen thuộc với sự tu tập trước đây, các tuệ phân tích trở nên rõ ràng.
Etesu pana pariyatti, savanaṃ, paripucchāti imāni tīṇi pabhedasseva balavakāraṇāni, pubbayogo adhigamassa balavapaccayo.
Among these, learning, listening, and questioning—these three are strong causes for branching out, while prior practice is a strong condition for attainment.
Trong số đó, học hỏi (pariyatti), lắng nghe (savanaṃ), và hỏi han (paripucchā) là ba nguyên nhân mạnh mẽ của sự phân biệt (pabheda). Còn nghiệp quá khứ (pubbayoga) là duyên mạnh mẽ của sự thành tựu (adhigama).
Pabhedassa hoti na hotīti?
Is it a cause for branching out or not?
Sự phân biệt (pabheda) có hay không?
Hoti, na pana yathā adhigamassa balavapaccayo hoti, tathā pabhedassa.
It is, but not as strong a condition for branching out as it is for attainment.
Có, nhưng không phải là duyên mạnh mẽ của sự phân biệt như nó là duyên mạnh mẽ của sự thành tựu.
Pariyattisavanaparipucchā hi pubbe hontu vā mā vā, pubbayogena pana pubbe ceva etarahi ca saṅkhārasammasanaṃ vinā paṭisambhidādhigamo nāma natthi.
For whether learning, listening, and questioning existed before or not, there is no attainment of analytical knowledges without the contemplation of formations, both in the past and in the present, through prior practice.
Thật vậy, việc học hỏi, lắng nghe và hỏi han có thể có hoặc không có trước đây, nhưng không có sự quán sát các hành (saṅkhārasammasanaṃ) thông qua nghiệp quá khứ (pubbayoga) cả trước đây và hiện tại, thì không có sự thành tựu các tuệ phân tích (paṭisambhidā).
Ime pana dvepi ekato hutvā paṭisambhidā upatthambhetvā visadā hontīti.
But when these two come together, the analytical knowledges are supported and become clear.
Tuy nhiên, hai điều này khi kết hợp lại sẽ hỗ trợ và làm cho các tuệ phân tích trở nên rõ ràng.
173-4. Tatiye phassāyatanānanti ettha ākaraṭṭho āyatanasaddoti āha ‘‘phassākarāna’’ntiādi.
173-4. In the third*, regarding phassāyatanānaṃ (sense bases of contact), the word āyatana here means "source," thus it says "phassākarānaṃ" (sources of contact), etc.
Trong kinh thứ ba, về các xứ xúc (phassāyatanānaṃ), từ āyatana ở đây có nghĩa là nguồn (ākara). Do đó, có câu ‘các nguồn xúc’ (phassākarānaṃ) v.v.
‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ, rajatāyatana’’ntiādīsu ākaropi ‘‘āyatana’’nti vutto, sañjātisamosaraṇādivasenapi āyatanaṭṭho labbhatiyeva.
In phrases like "suvaṇṇāyatanaṃ, rajatāyatanaṃ" (source of gold, source of silver), "āyatana" is also used to mean "source"; the meaning of "source" is also obtained in terms of origination, confluence, etc.
Trong các cụm từ như ‘nguồn vàng’ (suvaṇṇāyatanaṃ), ‘nguồn bạc’ (rajatāyatanaṃ) v.v., nguồn cũng được gọi là āyatana. Nghĩa āyatana cũng có thể được hiểu theo nghĩa nơi phát sinh (sañjāti) và nơi hội tụ (samosaraṇa) v.v.
Mā-iti paṭisedhe nipāto.
Mā is a particle of prohibition.
Từ Mā là một giới từ phủ định.
Svāyaṃ channaṃ phassāyatanānaṃ asesaṃ virāganirodhā atthaññaṃ vacanaṃ kiñcīti sandhāyāhāti āha ‘‘mā bhaṇīti attho’’ti.
And it is said with reference to there being nothing else to say apart from the complete fading away and cessation of the six sense bases of contact; thus, it says "mā bhaṇīti attho" (the meaning is "do not speak").
Nó được nói với ý nghĩa rằng không có lời nào khác ngoài sự ly tham và đoạn diệt hoàn toàn sáu xứ xúc, do đó có câu ‘có nghĩa là chớ nói’.
Pañcaphassāyatanāni niruddhānīti cakkhādīnañca tattha abhāvaṃ sandhāya vadati.
Pañcaphassāyatanāni niruddhānīti (the five sense bases of contact have ceased) is said with reference to the absence of eye, etc., there.
Năm xứ xúc đã đoạn diệt (pañcaphassāyatanāni niruddhāni) được nói đến với ý nghĩa là các xứ như mắt v.v. không còn ở đó.
Chaṭṭhassāti manāyatanassa.
Chaṭṭhassa (of the sixth) refers to the mind-base.
Cái thứ sáu là ý xứ.
Catutthe natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the fourth*.
Trong kinh thứ tư không có gì để nói.
175-6. Pañcame vijjāyāti dibbacakkhupubbenivāsānussatiāsavakkhayañāṇasaṅkhātāya tividhāya vijjāya, aṭṭhavidhāya vā.
175-6. In the fifth*, vijjāya (knowledge) refers to the three kinds of knowledge, namely the divine eye, recollection of past lives, and the knowledge of the destruction of cankers, or it refers to the eight kinds of knowledge.
Trong kinh thứ năm, trí tuệ (vijjāya) là ba loại trí tuệ bao gồm thiên nhãn thông (dibbacakkhu), túc mạng thông (pubbenivāsānussati) và lậu tận thông (āsavakkhayañāṇa), hoặc tám loại.
Aṭṭhavidhāpi hi vijjā vipassanāñāṇena manomayiddhiyā ca saha abhiññā pariggahetvā vuttā.
Indeed, the eight kinds of knowledge are stated by including insight knowledge and the mind-made psychic power (manomayiddhi) as special knowledges (abhiññā).
Tám loại trí tuệ này được nói đến khi bao gồm các thắng trí (abhiññā) cùng với tuệ quán (vipassanāñāṇa) và thần thông do ý tạo (manomayiddhī).
Pannarasadhammabhedena caraṇena samannāgatoti sīlasaṃvaro, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, jāgariyānuyogo, saddhā, hirī, ottappaṃ, bāhusaccaṃ, vīriyaṃ, sati, paññā, cattāri rūpāvacarajjhānānīti evaṃ pannarasabhedena caraṇadhammena samannāgato.
Pannarasadhammabhedena caraṇena samannāgato (endowed with conduct consisting of fifteen qualities) refers to one endowed with the conduct-qualities of fifteen kinds, namely: restraint in morality, guarding the sense doors, moderation in eating, devotion to wakefulness, faith, shame, fear of wrongdoing, extensive learning, energy, mindfulness, wisdom, and the four rūpāvacara jhāna.
Người đầy đủ mười lăm pháp hạnh (pannarasadhammabhedena caraṇena samannāgato) là người đầy đủ các pháp hạnh gồm mười lăm loại như sau: giới luật (sīlasaṃvaro), sự hộ trì các căn (indriyesu guttadvāratā), tiết độ trong ăn uống (bhojane mattaññutā), chuyên cần tỉnh thức (jāgariyānuyogo), đức tin (saddhā), hổ thẹn (hirī), ghê sợ (ottappaṃ), đa văn (bāhusaccaṃ), tinh tấn (vīriyaṃ), niệm (sati), tuệ (paññā), và bốn thiền sắc giới (cattāri rūpāvacarajjhānāni).
Imeyeva hi pannarasa dhammā yasmā etehi carati ariyasāvako gacchati amataṃ disaṃ, tasmā ‘‘caraṇa’’nti vuttā.
Indeed, these fifteen qualities are called "caraṇa" (conduct) because through them, the noble disciple conducts himself and goes to the deathless direction.
Chính mười lăm pháp này được gọi là ‘hạnh’ (caraṇa) vì nhờ chúng mà vị Thánh đệ tử hành trì và đi đến phương bất tử.
Chaṭṭhe natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the sixth*.
Trong kinh thứ sáu không có gì để nói.
177. Sattame pathavīdhāturevesāti duvidhāpesā thaddhaṭṭhena, kakkhaḷaṭṭhena, pharusaṭṭhena ekalakkhaṇā pathavīdhātu evāti ajjhattikaṃ bāhirāya saddhiṃ yojetvā dasseti.
177. In the seventh*, 'this is just the earth element' means that although it is twofold, it is shown by connecting the internal* with the external, as it is just the earth element having a single characteristic by way of hardness, coarseness, and roughness.
Trong kinh thứ bảy, chính là địa đại này (pathavīdhāturevesā) được nói đến để chỉ ra rằng cả hai loại địa đại này đều có một đặc tính là cứng chắc (thaddhaṭṭhena), thô cứng (kakkhaḷaṭṭhena), và thô ráp (pharusaṭṭhena), kết nối cái nội tại với cái bên ngoài.
Bāhirāya pathavīdhātuyā acetanābhāvo pākaṭo, na ajjhattikāya, tasmā bāhirāya saddhiṃ ekasadisā acetanāyevāti gaṇhantassa sukhapariggāhā hoti, yathā kiṃ?
The non-conscious nature of the external earth element is evident, but not of the internal. Therefore, for one who grasps it as being non-conscious and similar to the external, it is easy to comprehend. Like what?
Vì tính vô tri của địa đại bên ngoài là rõ ràng, nhưng không phải của địa đại nội tại. Do đó, đối với người hiểu rằng địa đại nội tại cũng vô tri giống như địa đại bên ngoài, thì việc nắm bắt sẽ dễ dàng. Giống như điều gì?
Dantena goṇena saddhiṃ yojito adanto katipāhameva visukāyati vipphandati, atha na cirasseva damathaṃ upeti, evaṃ ajjhattikaṃ bāhirāya saddhiṃ ekasadisāti gaṇhantassa katipāhameva acetanabhāvena upaṭṭhāti, atha na cirenevassā acetanabhāvo pākaṭo hoti dhātumattatāya dassanato.
An untamed ox, yoked with a tamed ox, struggles and thrashes for a few days, then soon becomes tame. Similarly, for one who grasps the internal as being similar to the external, its non-conscious nature becomes apparent within a few days, and soon its non-conscious nature becomes evident by virtue of being merely an element.
Một con bò chưa thuần khi được cột chung với một con bò đã thuần, trong vài ngày đầu nó sẽ quẫy đạp, nhưng không lâu sau nó sẽ trở nên thuần phục. Tương tự, đối với người hiểu rằng địa đại nội tại cũng giống như địa đại bên ngoài, trong vài ngày đầu nó sẽ hiện hữu với tính vô tri, nhưng không lâu sau tính vô tri của nó sẽ trở nên rõ ràng do chỉ là một yếu tố (dhātumattatāya).
Netaṃ mama…pe… daṭṭhabbanti taṃ ubhayampi ‘‘na etaṃ mama, na esohamasmi, na eso me attā’’ti evaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
'This is not mine... should be seen' means that both of these should be seen as they actually are, with right wisdom, thus: "This is not mine, I am not this, this is not my self."
Cái này không phải của tôi… v.v… nên được thấy (netaṃ mama…pe… daṭṭhabbaṃ) có nghĩa là cả hai điều đó phải được thấy bằng trí tuệ chân chánh (sammappaññāya) một cách như thật (yathābhūtaṃ) rằng ‘cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải là tự ngã của tôi’.
Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ.
'As they actually are' means according to their true nature.
Như thật (yathābhūtaṃ) có nghĩa là đúng với bản chất.
Tañhi aniccādisabhāvaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattāti evaṃ daṭṭhabbanti attho.
For it has the nature of impermanence and so forth; therefore, the meaning is that it should be seen as impermanent, suffering, and non-self.
Vì bản chất của nó là vô thường v.v., nên có nghĩa là phải thấy rằng nó là vô thường, khổ, vô ngã.
Yasmā ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti passanto neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, tasmā vuttaṃ ‘‘catukoṭikasuññatā nāma kathitā’’ti.
Since one who sees "This is not mine, I am not this, this is not my self" does not see a self anywhere, nor does he see that as something to be brought into the possession of another, nor does he see the self of another as something to be brought into his own possession, therefore it is said, "the fourfold emptiness is declared."
Vì người thấy rằng ‘cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải là tự ngã của tôi’ thì không thấy tự ngã ở bất cứ đâu, không thấy điều đó có thể được gán cho là của người khác, và không thấy tự ngã của người khác có thể được gán cho là của mình, do đó được nói là ‘tứ cú không’ (catukoṭikasuññatā nāma kathitā).
178. Aṭṭhame santanti aṅgasantatāya ceva ārammaṇasantatāya ca kamanīyaṃ manoharaṃ.
178. In the eighth*, 'peaceful' means agreeable and delightful, both by way of the peacefulness of the factors and the peacefulness of the object.
Trong kinh thứ tám, tĩnh lặng (santaṃ) có nghĩa là khả ái, dễ chịu, do sự tĩnh lặng của các chi và sự tĩnh lặng của đối tượng.
Cetovimuttinti rūpārūpāvacaraṃ cittavimuttiṃ.
'Liberation of mind' means the liberation of mind pertaining to the rūpa and arūpa realms.
Tâm giải thoát (cetovimuttiṃ) là sự giải thoát của tâm trong cõi sắc và vô sắc.
Tenevāha ‘‘aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ aññataraṃ samāpatti’’nti.
Therefore, it is said, "one of the eight attainments."
Do đó, có câu ‘một trong tám thiền định’ (aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ aññataraṃ samāpattiṃ).
Lepamakkhitenāti lākhāmakkhitena.
'Smeared with lac' means smeared with lac.
Bị trét bằng keo (lepamakkhitenā) có nghĩa là bị trét bằng sơn mài.
Pāripanthike asodhetvāti kāmacchandādipāripanthike asodhetvā.
'Without clearing away the obstacles' means without clearing away obstacles such as sensual desire.
Chưa thanh lọc các chướng ngại (pāripanthike asodhetvā) có nghĩa là chưa thanh lọc các chướng ngại như dục tham v.v.
Yo hi kāmādīnavapaccavekkhaṇādīhi kāmacchandaṃ na suṭṭhu vikkhambhetvā kāyappassaddhivasena duṭṭhullaṃ suppaṭippassaddhaṃ akatvā ārambhadhātumanasikārādivasena thinamiddhaṃ na suṭṭhu paṭivinodetvā samathanimittamanasikārādivasena uddhaccakukkuccaṃ na samūhataṃ katvā aññepi samādhiparipanthe dhamme na suṭṭhu sodhetvā jhānaṃ samāpajjati.
For he who enters into jhāna without thoroughly suppressing sensual desire by reflecting on the disadvantages of sensual pleasures and so forth, without making the gross thoroughly tranquil by means of bodily tranquility, without thoroughly dispelling sloth and torpor by means of attention to the element of exertion and so forth, without eradicating restlessness and remorse by means of attention to the sign of tranquility and so forth, and without thoroughly clearing away other obstructive factors to concentration.
Vì người nào không quán sát sự nguy hiểm của dục v.v. để trấn áp dục tham một cách triệt để, không làm cho sự thô tháo lắng xuống hoàn toàn nhờ sự an tịnh thân, không loại bỏ hôn trầm thụy miên một cách triệt để nhờ sự tác ý đến giới khởi điểm v.v., không diệt trừ trạo cử hối hận nhờ sự tác ý đến tướng chỉ tịnh v.v., và không thanh lọc các pháp chướng ngại thiền định khác một cách triệt để mà nhập thiền.
So asodhitaṃ āsayaṃ paviṭṭhabhamaro viya asuddhaṃ uyyānaṃ paviṭṭharājā viya ca khippameva nikkhamati.
Such a one, like a bee entering an uncleared hive or a king entering an impure garden, quickly departs.
Người đó sẽ nhanh chóng xuất thiền, giống như con ong bay vào tổ chưa được thanh lọc, hoặc vị vua bước vào khu vườn chưa được thanh tịnh.
Yo pana samādhiparipanthe dhamme suṭṭhu visodhetvā jhānaṃ samāpajjati, so suvisodhitaṃ āsayaṃ paviṭṭhabhamaro viya suparisuddhaṃ uyyānaṃ paviṭṭharājā viya ca sakalampi divasabhāgaṃ antosamāpattiyaṃyeva hoti.
But he who enters into jhāna after thoroughly purifying the obstructive factors to concentration, like a bee entering a well-cleared hive or a king entering a thoroughly pure garden, remains in the attainment for the entire day.
Còn người nào đã thanh lọc các pháp chướng ngại thiền định một cách triệt để rồi nhập thiền, người đó sẽ ở trong thiền định suốt cả ngày, giống như con ong bay vào tổ đã được thanh lọc kỹ lưỡng, hoặc vị vua bước vào khu vườn đã được thanh tịnh hoàn toàn.
Āyamukhānīti naditaḷākakandarapadarādito āgamanamaggā.
'Inlet mouths' are the paths of entry from rivers, lakes, caves, chasms, and so forth.
Các cửa vào (āyamukhāni) là các con đường dẫn vào từ sông, hồ, hang động, khe núi v.v.
Te ca kandarāyevāti āha ‘‘catasso pavisanakandarā’’ti.
And these are just caves, so it is said, "four entering caves."
Và chúng chính là các hang động, do đó có câu ‘bốn hang động để vào’ (catasso pavisanakandarā).
Apāyamukhānīti apagamanamaggā.
'Outlet mouths' are the paths of exit.
Các cửa thoát (apāyamukhāni) là các con đường thoát ra.
Apenti apagacchanti etehīti hi apāyā, te eva mukhānīti apāyamukhāni.
For they go out, they depart through these, hence they are 'outlets,' and these are the mouths, thus 'outlet mouths.'
Thật vậy, chúng được gọi là apāya (khổ cảnh) vì người ta đi ra (apenti apagacchanti) qua chúng, và chúng chính là các cửa, do đó gọi là apāyamukhāni.
Tāni ca udakanikkhamanacchiddānīti āha ‘‘apavāhanacchiddānī’’ti, apāyasaṅkhātāni udakanikkhamanacchiddānīti attho.
And these are holes for water to flow out, so it is said, "holes for carrying away." The meaning is, holes for water to flow out, which are called outlets.
Và chúng là các lỗ thoát nước, do đó có câu ‘các lỗ thoát nước’ (apavāhanacchiddānī), có nghĩa là các lỗ thoát nước được gọi là khổ cảnh.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
‘‘Katamā hānabhāginī paññā?
"What is wisdom pertaining to decline?
“Tuệ nào là tuệ thuộc phần suy thoái?
Paṭhamassa jhānassa lābhiṃ kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā, tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.
For one who has attained the first jhāna, perceptions and mental formations associated with sensual pleasure arise: this is wisdom pertaining to decline. Mindfulness in accordance with that Dhamma persists: this is wisdom pertaining to stability.
Đối với người đạt được sơ thiền, các tưởng và tác ý liên quan đến dục phát sinh là tuệ thuộc phần suy thoái; niệm tương ứng với pháp đó tồn tại là tuệ thuộc phần ổn định.
Avitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.
Perceptions and mental formations associated with absence of initial application arise: this is wisdom pertaining to distinction.
Các tưởng và tác ý không có tầm phát sinh là tuệ thuộc phần thù thắng.
Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā’’ti (vibha. 799) –
Perceptions and mental formations associated with disenchantment arise, connected with dispassion: this is wisdom pertaining to penetration" (Vibha. 799) –
Các tưởng và tác ý liên quan đến sự nhàm chán phát sinh là tuệ thuộc phần xuyên thấu, liên quan đến sự ly tham” (Vibha. 799) –
Tattha paṭhamassa jhānassa lābhinti yvāyaṃ appaguṇassa paṭhamassa jhānassa lābhī, taṃ.
Therein, one who has attained the first jhāna means whoever has attained the first jhāna of undeveloped quality, him.
Ở đó, người đạt được sơ thiền (paṭhamassa jhānassa lābhiṃ) có nghĩa là người đạt được sơ thiền với phẩm chất thấp.
Kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācarantīti tato vuṭṭhitaṃ ārammaṇavasena kāmasahagatā hutvā saññāmanasikārā samudācaranti tudanti codenti.
Perceptions and mental engagements associated with sensual desire arise means, having emerged from that (jhāna), perceptions and mental engagements, by way of object, become associated with sensual desire and arise, tormenting and urging.
Các tưởng và tác ý liên quan đến dục phát sinh (kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācarantī) có nghĩa là các tưởng và tác ý, sau khi xuất khỏi thiền đó, phát sinh theo đối tượng liên quan đến dục, chúng thúc đẩy và kích thích.
Tassa kāmānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena sā paṭhamajjhānapaññā hāyati parihāyati, tasmā ‘‘hānabhāginī paññā’’ti vuttā.
By means of those perceptions and mental engagements that intrude upon sensual desires, that wisdom of the first jhāna declines and deteriorates. Therefore, it is called 'wisdom prone to decline'.
Do những sự lao xao đến dục lạc, do sự tác ý và tưởng của người ấy, tuệ thiền thứ nhất ấy suy giảm, mất đi; do đó, được gọi là “tuệ thuộc phần suy giảm”.
Tadanudhammatāti tadanurūpasabhāvā.
Its conformity means its corresponding nature.
Tadanudhammatā (sự tương ứng với pháp ấy) là có bản chất tương ứng với điều đó.
Sati santiṭṭhatīti idaṃ micchāsatiṃ sandhāya vuttaṃ, na sammāsatiṃ.
Mindfulness remains—this is said with reference to wrong mindfulness, not right mindfulness.
Sati santiṭṭhatī (niệm an trú) – điều này được nói đến để chỉ tà niệm, không phải chánh niệm.
Yassa hi paṭhamajjhānānurūpasabhāvā paṭhamajjhānaṃ santato paṇītato disvā assādayamānā abhinandamānā nikanti uppajjati, tassa nikantivasena paṭhamajjhānapaññā neva hāyati na vaḍḍhati, ṭhitikoṭṭhāsikā hoti.
For one in whom, seeing the first jhāna as continuous and refined, and delighting in and rejoicing in it, craving arises due to that delight, the wisdom of the first jhāna neither declines nor increases; it remains stable.
Quả thật, đối với người mà sự ham muốn khởi lên do sự thích thú, hoan hỷ khi nhìn thấy thiền thứ nhất có bản chất tương ứng với thiền thứ nhất, là cao quý và an tịnh; thì do sự ham muốn ấy, tuệ thiền thứ nhất của người ấy không suy giảm cũng không tăng trưởng, mà trở thành thuộc phần an trú.
Tena vuttaṃ ‘‘ṭhitibhāginī paññā’’ti.
Therefore, it is said 'wisdom prone to stability'.
Do đó, được nói là “ṭhitibhāginī paññā” (tuệ thuộc phần an trú).
Avitakkasahagatāti avitakkaṃ dutiyajjhānaṃ santato paṇītato manasikaroto ārammaṇavasena avitakkasahagatā saññāmanasikārā.
Associated with the non-discursive means perceptions and mental engagements associated with the non-discursive, by way of object, for one who mentally engages with the second jhāna as continuous and refined.
Avitakkasahagatā (tương ưng với vô tầm) là những tưởng và tác ý tương ưng với vô tầm do sự tác ý thiền thứ hai là an tịnh, là cao quý, như là đối tượng.
Samudācarantīti paguṇato paṭhamajjhānato vuṭṭhitaṃ dutiyajjhānādhigamatthāya tudanti codenti, tassa upari dutiyajjhānānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena sā paṭhamajjhānapaññā visesabhūtassa dutiyajjhānassa uppattipadaṭṭhānatāya ‘‘visesabhāginī’’ti vuttā.
Arise means, having emerged from the developed first jhāna, they torment and urge for the attainment of the second jhāna. By means of those perceptions and mental engagements that do not intrude upon the second jhāna, that wisdom of the first jhāna is called 'wisdom prone to distinction' because it is the proximate cause for the arising of the distinguished second jhāna.
Samudācarantī (khởi lên) là thúc đẩy, khuyến khích người đã xuất khỏi sơ thiền thành thục để đạt đến nhị thiền; do những tưởng và tác ý lao xao đến nhị thiền cao quý hơn của người ấy, tuệ sơ thiền ấy được gọi là “visesabhāginī” (thuộc phần thù thắng) vì là nhân cận cho sự khởi lên của nhị thiền đặc biệt.
Nibbidāsahagatāti taṃyeva paṭhamajjhānalābhiṃ jhānato vuṭṭhitaṃ nibbidāsaṅkhātena vipassanāñāṇena sahagatā.
Associated with disenchantment means, for that same one who has attained the first jhāna, having emerged from the jhāna, it is associated with the wisdom of insight, which is disenchantment.
Nibbidāsahagatā (tương ưng với sự nhàm chán) là tương ưng với tuệ quán được gọi là sự nhàm chán của người đã đắc thiền ấy, đã xuất khỏi thiền.
Vipassanāñāṇañhi jhānaṅgabhede vattante nibbindati ukkaṇṭhati, tasmā ‘‘nibbidā’’ti vuccati.
For the wisdom of insight, when operating on the constituents of jhāna, becomes disenchanted and weary; therefore, it is called 'disenchantment'.
Quả thật, tuệ quán khi các chi thiền khác biệt đang diễn ra thì nhàm chán, chán ghét; do đó, được gọi là “nibbidā” (sự nhàm chán).
Samudācarantīti nibbānasacchikiriyatthāya tudanti codenti.
Arise means they torment and urge for the realization of Nibbāna.
Samudācarantī (khởi lên) là thúc đẩy, khuyến khích để chứng ngộ Nibbāna.
Virāgūpasañhitāti virāgasaṅkhātena nibbānena upasaṃhitā.
Connected with dispassion means connected with Nibbāna, which is dispassion.
Virāgūpasañhitā (liên hệ đến sự ly tham) là liên hệ đến Nibbāna được gọi là sự ly tham.
Vipassanāñāṇañhi sakkā iminā maggena virāgaṃ nibbānaṃ sacchikātunti pavattito ‘‘virāgūpasaṃhita’’nti vuccati.
For the wisdom of insight, when it proceeds with the thought, "By this path, dispassion, Nibbāna, can be realized," it is called 'connected with dispassion'.
Quả thật, tuệ quán khi diễn tiến với ý nghĩ “có thể chứng ngộ Nibbāna, sự ly tham bằng con đường này” thì được gọi là “virāgūpasaṃhita” (liên hệ đến sự ly tham).
Taṃsampayuttasaññāmanasikārāpi virāgūpasaṃhitā eva nāma.
The perceptions and mental engagements associated with it are also called 'connected with dispassion'.
Những tưởng và tác ý tương ưng với nó cũng được gọi là virāgūpasaṃhita.
Tassa tesaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena sā paṭhamajjhānapaññā ariyamaggappaṭivedhassa padaṭṭhānatāya ‘‘nibbedhabhāginī’’ti vuttāti.
By means of those perceptions and mental engagements, that wisdom of the first jhāna is called 'wisdom prone to penetration' because it is the proximate cause for the penetration of the Noble Path.
Do những tưởng và tác ý ấy của người ấy, tuệ sơ thiền ấy được gọi là “nibbedhabhāginī” (thuộc phần xuyên thấu) vì là nhân cận cho sự chứng đắc Thánh đạo.
180. Dasame mahāokāseti mahante okāse mahantāni dhammassa patiṭṭhāpanaṭṭhānāni.
In the tenth (sutta), great opportunities refers to great opportunities, great places for the establishment of the Dhamma.
Trong kinh thứ mười, mahāokāse (trong đại xứ) là những nơi rộng lớn, những nơi để thiết lập giáo pháp vĩ đại.
Yesu patiṭṭhāpito dhammo nicchīyati asandehato.
In which the Dhamma, when established, is determined without doubt.
Giáo pháp được thiết lập ở những nơi ấy thì được xác định không còn nghi ngờ.
Kāni pana tāni?
What are these?
Vậy những nơi ấy là gì?
Āgamanavisiṭṭhāni suttotaraṇādīni.
They are distinguished by tradition, such as the descent into suttas.
Là những điều đặc biệt trong kinh điển như việc đối chiếu với các bài kinh (suttotaraṇa), v.v..
Dutiyavikappe apadisīyantīti apadesā, mahantā apadesā etesanti mahāpadesā.
In the second alternative, they are referred to as 'apadesa', and since these have great apadesas, they are mahāpadesas.
Trong trường hợp thứ hai, apadisīyanti (được chỉ ra) là apadesā (những điều chỉ dẫn), những điều chỉ dẫn lớn là mahāpadesā (đại giáo giới).
‘‘Sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato suta’’ntiādinā kenaci ābhatassa dhammoti vinicchayane kāraṇaṃ.
The reason for determining the Dhamma brought by someone with phrases like "This, friends, I heard directly from the Blessed One."
Là lý do để xác định giáo pháp do ai đó mang đến với lời nói “Này chư hiền, điều này tôi đã nghe trực tiếp từ Thế Tôn”, v.v..
Kiṃ pana tanti?
What is that?
Vậy điều đó là gì?
Tassa yathābhatassa suttotaraṇādi eva.
It is the descent into suttas, etc., of what has been brought.
Chính là việc đối chiếu với các bài kinh, v.v. của giáo pháp được mang đến như vậy.
Yadi evaṃ kathaṃ cattāroti?
If so, how are there four?
Nếu vậy, tại sao lại có bốn?
Yasmā dhammassa dve sampadāyo satthā sāvako ca.
Because there are two recipients of the Dhamma: the Teacher and the disciples.
Vì giáo pháp có hai nguồn truyền thừa: Bậc Đạo Sư và các đệ tử.
Tesu sāvakā saṅghagaṇapuggalavasena tividhā.
Among these, the disciples are of three kinds: Saṅgha, group, and individual.
Trong đó, các đệ tử có ba loại theo chúng Tăng, đoàn thể và cá nhân.
Evamimamhā mayāyaṃ dhammo paṭiggahitoti apadisitabbānaṃ bhedena cattāro.
Thus, there are four due to the distinction of those to whom it must be referred, as in "I received this Dhamma from this one."
Như vậy, có bốn loại do sự khác biệt của những điều cần chỉ ra rằng “giáo pháp này chúng tôi đã tiếp nhận từ vị này”.
Tenāha ‘‘sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato suta’’ntiādi.
Therefore, it is said, "This, friends, I heard directly from the Blessed One," and so on.
Do đó, đã nói “sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato sutaṃ” (Này chư hiền, điều này tôi đã nghe trực tiếp từ Thế Tôn), v.v..
Tathā ca vuttaṃ nettiyaṃ (netti. 4.18) ‘‘cattāro mahāpadesā buddhāpadeso, saṅghāpadeso, gaṇāpadeso, puggalāpadeso.
And it is said in the Netti (Netti. 4.18): "There are four great authorities (mahāpadesas): the Buddha as authority, the Saṅgha as authority, the group as authority, the individual as authority.
Và cũng đã nói trong Netti (Netti. 4.18): “Bốn đại giáo giới là: giáo giới của Đức Phật, giáo giới của Tăng đoàn, giáo giới của đoàn thể, giáo giới của cá nhân.
Ime cattāro mahāpadesā’’ti.
These are the four great authorities."
Đây là bốn đại giáo giới.”
Buddho apadeso etassāti buddhāpadeso.
Buddha as authority means the Buddha is its authority.
Đức Phật là giáo giới của điều này, nên là buddhāpadeso (giáo giới của Đức Phật).
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Điều này cũng tương tự với các điều còn lại.
Tenāha ‘‘buddhādayo…pe… mahākāraṇānī’’ti.
Therefore, it is said, "The Buddha and others... (etc.)... are great reasons."
Do đó, đã nói “buddhādayo…pe… mahākāraṇānī” (Đức Phật, v.v… là những đại nhân).
Neva abhinanditabbanti na sampaṭicchitabbaṃ, ganthassa sampaṭicchanaṃ nāma savananti āha ‘‘na sotabba’’nti.
Should not be rejoiced in means should not be accepted. The acceptance of a text is hearing, so it says "should not be listened to."
Neva abhinanditabbaṃ (không nên hoan hỷ) là không nên chấp nhận, việc chấp nhận văn bản được gọi là lắng nghe, nên đã nói “na sotabbaṃ” (không nên nghe).
Padabyañjanānīti padāni ca byañjanāni ca, atthapadāni byañjanapadāni cāti attho.
Words and syllables means words and syllables, that is, meaning-words and expression-words.
Padabyañjanāni (các từ và chữ) là các từ và các chữ, nghĩa là các từ nghĩa và các từ chữ.
Pajjati attho etehīti padāni, akkharādīni byañjanapadāni.
Words are that by which meaning arises; syllables are letters and so on, which are expression-words.
Nghĩa được tạo ra bởi chúng, nên là padāni (các từ), các chữ cái, v.v. là các từ chữ.
Pajjitabbato padāni, saṅkāsanādīni atthapadāni.
Words (padāni) because they are to be comprehended; meaning-terms such as indicating, etc.
Do cần được tạo ra, nên là padāni (các từ), việc trình bày, v.v. là các từ nghĩa.
‘‘Aṭṭhakathāyaṃ padasaṅkhātāni byañjanānīti byañjanapadāneva vuttānī’’ti keci.
Some say, "In the Commentary, only expression-words (byañjanapadāni) are stated as expressions (byañjanāni) reckoned as words."
Một số người nói rằng “Trong Chú giải, các chữ được gọi là các từ, nên chỉ nói đến các từ chữ”.
Atthaṃ byañjentīti byañjanāni, byañjanapadāni.
Because they express meaning, they are expressions (byañjanāni), expression-words.
Biểu lộ nghĩa, nên là byañjanāni (các chữ), các từ chữ.
Tehi byañjitabbato byañjanāni, atthapadānīti ubhayasaṅgahato.
Because meaning is expressed by them, they are expressions (byañjanāni); meaning-terms, due to the inclusion of both.
Do cần được biểu lộ bởi chúng, nên là byañjanāni (các chữ), các từ nghĩa, bao gồm cả hai.
Imasmiṃ ṭhāneti tenābhatasuttassa imasmiṃ padese.
In this place means in this section of the Sutta that has been brought forth.
Imasmiṃ ṭhāne (trong chỗ này) là trong phần này của bài kinh do người ấy mang đến.
Pāḷi vuttāti kevalo pāḷidhammo vutto.
The Pāḷi is stated means the pure Pāḷi Dhamma is stated.
Pāḷi vuttā (Pāḷi được nói) là chỉ giáo pháp Pāḷi được nói.
Attho vuttoti pāḷiyā attho vutto niddiṭṭho.
The meaning is stated means the meaning of the Pāḷi is stated, explained.
Attho vutto (nghĩa được nói) là nghĩa của Pāḷi được nói, được chỉ định.
Anusandhi kathitoti yathāraddhadesanāya uparidesanāya ca anusandhānaṃ kathitaṃ, sambandho kathito.
The connection is explained means the connection of the initial teaching with the subsequent teaching is explained, the relationship is explained.
Anusandhi kathito (sự liên kết được nói) là sự liên kết của lời dạy trên với lời dạy dưới được nói, mối quan hệ được nói.
Pubbāparaṃ kathitanti pubbena paraṃ avirujjhanañceva visesaṭṭhānañca kathitaṃ pakāsitaṃ.
The preceding and succeeding are explained means that which does not contradict the preceding and also the specific point are explained, revealed.
Pubbāparaṃ kathitaṃ (trước sau được nói) là điều sau không mâu thuẫn với điều trước và chỗ đặc biệt được nói, được trình bày.
Evaṃ pāḷidhammādīni sammadeva sallakkhetvā gahaṇaṃ sādhukaṃ uggahaṇanti āha ‘‘suṭṭhu gahetvā’’ti.
Thus, correctly discerning and grasping the Pāḷi Dhamma and so on is a good comprehension, so it is said: "having thoroughly grasped."
Như vậy, việc xem xét kỹ lưỡng các giáo pháp Pāḷi, v.v. và nắm giữ chúng một cách tốt đẹp là việc học hỏi kỹ lưỡng, nên đã nói “suṭṭhu gahetvā” (sau khi nắm giữ kỹ lưỡng).
Sutte otāretabbānīti ñāṇena sutte ogāhetvā tāretabbāni.
To be brought down into the Sutta means to be immersed and brought across into the Sutta by wisdom.
Sutte otāretabbāni (cần được đối chiếu trong kinh) là cần được đưa vào và đối chiếu trong kinh bằng trí tuệ.
Taṃ pana ogāhetvā taraṇaṃ tattha otaraṇaṃ anuppavesanaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘otaritabbānī’’ti.
And that immersion and crossing over is an entering into it, a penetration, so it is said: "to be entered."
Việc đưa vào và đối chiếu ấy là việc đi vào, thâm nhập vào đó, nên đã nói “otaritabbāni” (cần được đi vào).
Saṃsandetvā dassanaṃ sandassananti āha ‘‘vinaye saṃsandetabbānī’’ti.
Comparing and showing is sandassana, so it is said: "to be compared with the Vinaya."
Việc so sánh và trình bày là sự so sánh, nên đã nói “vinaye saṃsandetabbāni” (cần được so sánh trong Luật).
‘‘Kiṃ pana taṃ suttaṃ, ko vā vinayo’’ti vicāraṇāyaṃ ācariyānaṃ matibhedamukhena tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ.
To show that meaning through the differing views of teachers in response to the question, "What is that Sutta, or what is the Vinaya?", the phrase "and here" and so on is stated.
Để trình bày ý nghĩa đó thông qua sự khác biệt ý kiến của các vị thầy khi xem xét “Vậy kinh đó là gì, hay Luật là gì?”, đã nói “ettha cā” (và ở đây), v.v..
Vinayoti vibhaṅgapāṭhamāha.
Vinaya refers to the Vibhaṅga section.
Vinayo (Luật) là chỉ phần Vibhaṅga Pāṭha.
So hi mātikāsaññitassa suttassa atthe sūcanato ‘‘sutta’’nti vattabbataṃ arahati.
For it is worthy of being called "Sutta" because it indicates the meaning of the Sutta, which is called the mātikā.
Vì nó có khả năng chỉ ra ý nghĩa của bài kinh được gọi là Mātika, nên xứng đáng được gọi là “sutta” (kinh).
Vividhanayattā visiṭṭhanayattā ca vinayo, khandhakapāṭho.
Vinaya (discipline) because of its various methods and its specific methods, refers to the Khandhaka section.
Do có nhiều phương pháp, có phương pháp đặc biệt, nên là vinayo (Luật), phần Khandhaka Pāṭha.
Evanti evaṃ suttavinayesu pariggayhamānesu vinayapiṭakampi na pariyādiyati parivārapāḷiyā asaṅgahitattā.
Thus, even if the Sutta and Vinaya are understood in this way, the Vinaya Piṭaka is not exhausted because it does not include the Parivāra Pāḷi.
Evaṃ (như vậy) là ngay cả khi kinh và Luật được phân loại như vậy, Tạng Luật cũng không hoàn toàn được bao gồm vì không được bao gồm trong Pāḷi của Parivāra.
Suttantābhidhammapiṭakāni vā suttaṃ atthasūcanādiatthasambhavato.
Or the Suttanta and Abhidhamma Piṭakas are Sutta because they possess the quality of indicating meaning, etc.
Hay Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp là suttaṃ (kinh) vì có thể có ý nghĩa như chỉ ra nghĩa, v.v..
Evampīti suttantābhidhammapiṭakāni suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evaṃ suttavinayavibhāge vuccamānepi.
Even so, even when the Suttanta and Abhidhamma Piṭakas are called Sutta, and the Vinaya Piṭaka is called Vinaya, in such a division of Sutta and Vinaya.
Evampī (ngay cả như vậy) là ngay cả khi Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp là kinh, và Tạng Luật là Luật, khi sự phân chia kinh và Luật được nói như vậy.
Na tāva pariyādiyantīti na tāva anavasesato pariggayhanti.
They are not yet exhausted means they are not yet completely encompassed.
Na tāva pariyādiyantī (chưa hoàn toàn bao gồm) là chưa hoàn toàn được bao gồm một cách không sót.
Kasmāti ceti āha ‘‘asuttanāmakañhī’’tiādi.
Why? This is why it is said, "for there is that which is not named Sutta" and so on.
Nếu hỏi tại sao, thì đã nói “asuttanāmakañhī” (vì có những điều không mang tên kinh), v.v..
Yasmā suttanti imaṃ nāmaṃ anāropetvā saṅgītaṃ jātakādibuddhavacanaṃ atthi, tasmā vuttanayena tīṇi piṭakāni na pariyādiyantīti.
Because there is Buddha-word such as the Jātaka and so on, which was recited without being given the name "Sutta," therefore, the three Piṭakas are not exhausted in the manner stated.
Vì có những lời Phật dạy như Jātaka, v.v. đã được kết tập mà không mang tên kinh, do đó, ba Tạng theo cách đã nói chưa hoàn toàn được bao gồm.
Suttanipātaudānaitivuttakāni dīghanikāyādayo viya suttanti nāmaṃ āropetvā asaṅgītānīti adhippāyenettha jātakādīhi saddhiṃ tānipi gahitāni.
It is with the intention that the Suttanipāta, Udāna, and Itivuttaka, which were not recited with the name "Sutta" like the Dīghanikāya and others, are also included here along with the Jātaka and so on.
Với ý định rằng Suttanipāta, Udāna, Itivuttaka không được kết tập với tên kinh như Dīghanikāya, v.v., nên ở đây chúng cũng được bao gồm cùng với Jātaka, v.v..
Buddhavaṃsacariyāpiṭakānaṃ panettha aggahaṇe kāraṇaṃ maggitabbaṃ, kiṃ vā etena magganena.
The reason for not including the Buddhavaṃsa and Cariyāpiṭaka here should be sought, or what is the need for this search?
Cần tìm lý do tại sao Buddhavaṃsa và Cariyāpiṭaka không được bao gồm ở đây, hoặc việc tìm kiếm này có ích gì.
Sabbopāyaṃ vaṇṇanānayo theravādadassanamukhena paṭikkhitto evāti.
The method of explanation in every way is already rejected from the perspective of the Theravāda doctrine.
Tất cả các phương pháp chú giải đều đã bị bác bỏ theo quan điểm của Theravāda.
Dhammeti pariyattidhamme.
In the Dhamma means in the Dhamma of study (pariyatti).
Pháp (Dhamme) tức là Pháp học (pariyattidhamma).
Sarāgāyāti sarāgabhāvāya kāmarāgabhavarāgaparibrūhanāya.
For attachment means for the state of being attached, for the proliferation of sensual craving and craving for existence.
Để có tham ái (sarāgāya) tức là để có trạng thái tham ái, để tăng trưởng dục tham (kāmarāga) và hữu tham (bhavarāga).
Saṃyogāyāti bhavasaṃyojanāya.
For bondage means for the fetter of existence.
Để có kiết sử (saṃyogāya) tức là để có hữu kiết sử (bhavasaṃyojana).
Saupādānāyāti caturūpādānūpasaṃhitatāya.
For clinging means for being associated with the four clingings.
Để có chấp thủ (saupādānāya) tức là để có sự liên kết với bốn loại chấp thủ (upādāna).
Mahicchatāyāti mahicchabhāvāya.
For great desires means for the state of having great desires.
Để có đại dục (mahicchatāya) tức là để có trạng thái đại dục.
Asantuṭṭhiyāti asantuṭṭhabhāvāya.
For discontent means for the state of being discontent.
Để không biết đủ (asantuṭṭhiyā) tức là để có trạng thái không biết đủ.
Kosajjāyāti kusītabhāvāya.
For laziness means for the state of being lazy.
Để có biếng nhác (kosajjāya) tức là để có trạng thái biếng nhác.
Saṅgaṇikāyāti kilesasaṅgaṇikavihārāya.
For association means for dwelling in association with defilements.
Để có sự tụ tập (saṅgaṇikāya) tức là để có sự an trú trong sự tụ tập phiền não.
Ācayāyāti tividhavaṭṭācayāya.
For accumulation means for the accumulation of the three rounds (of existence).
Để tích lũy (ācayāya) tức là để tích lũy ba loại luân hồi (vaṭṭa).
Virāgāyāti sakalavaṭṭato virajjanatthāya.
For dispassion means for becoming dispassionate from the entire round (of existence).
Để ly tham (virāgāya) tức là để ly tham khỏi toàn bộ luân hồi.
Visaṃyogāyāti kāmarāgādīhi visaṃyujjanatthāya.
For disunion means for being disjoined from sensual craving and so on.
Để không kiết sử (visaṃyogāya) tức là để không bị kiết sử bởi dục tham (kāmarāga) v.v.
Anupādānāyāti sabbassapi kammabhavassa aggahaṇāya.
For non-clinging means for the non-grasping of all kamma-existence.
Để không chấp thủ (anupādānāya) tức là để không nắm giữ tất cả các nghiệp hữu (kammabhava).
Appicchatāyāti paccayappicchatādivasena sabbaso icchāya apagamāya.
For fewness of wishes means for the complete disappearance of wishes, in terms of fewness of wishes for requisites and so on.
Để ít dục (appicchatāya) tức là để tất cả các dục vọng biến mất, theo nghĩa ít dục về vật dụng v.v.
Santuṭṭhiyāti dvādasavidhasantuṭṭhabhāvāya.
For contentment means for the state of twelve kinds of contentment.
Để biết đủ (santuṭṭhiyā) tức là để có trạng thái biết đủ mười hai loại.
Vīriyārambhāyāti kāyikassa ceva cetasikassa ca vīriyassa paggaṇhanatthāya.
For the exertion of effort means for the arousal of physical and mental effort.
Để tinh tấn (vīriyārambhāya) tức là để nỗ lực tinh tấn cả về thân lẫn tâm.
Vivekāyāti pavivittabhāvāya kāmavivekāditadaṅgavivekādivivekasiddhiyā.
For seclusion means for the state of being secluded, for the attainment of seclusion, such as seclusion from sensual pleasures and seclusion by way of substitution.
Để viễn ly (vivekāya) tức là để có trạng thái viễn ly, để thành tựu sự viễn ly như viễn ly dục (kāmaviveka) và viễn ly tạm thời (tadaṅgaviveka) v.v.
Apacayāyāti sabbassapi vaṭṭassa apacayanāya, nibbānāyāti attho.
For diminution means for the diminution of all saṃsāra; the meaning is for Nibbāna.
Để tiêu trừ (apacayāya) tức là để tiêu trừ tất cả luân hồi; nghĩa là để Niết Bàn.
Evaṃ yo pariyattidhammo uggahaṇadhāraṇaparipucchāmanasikāravasena yoniso paṭipajjantassa sarāgādibhāvaparivajjanassa kāraṇaṃ hutvā virāgādibhāvāya saṃvattati, ekaṃsato eso dhammo, eso vinayo sammadeva apāyādīsu apatanavasena dhāraṇato kilesānaṃ vinayanato ca.
Thus, whichever Dhamma of study, by way of learning, memorizing, questioning, and wise attention, becoming a cause for one who practices wisely to avoid states like attachment and leading to states like dispassion, is certainly this Dhamma, this Vinaya, because it truly sustains by way of not falling into woeful states and so on, and by subduing defilements.
Như vậy, Pháp học (pariyattidhamma) nào, nhờ sự học hỏi, ghi nhớ, hỏi đáp và tác ý đúng đắn, trở thành nguyên nhân để tránh xa trạng thái tham ái v.v., và dẫn đến trạng thái ly tham v.v., thì chắc chắn "đó là Pháp, đó là Vinaya", vì sự thọ trì đúng đắn giúp không rơi vào các cõi khổ (apāya) v.v., và vì điều phục được các phiền não.
Satthu sammāsambuddhassa ovādānurūpappavattibhāvato etaṃ satthusāsananti ca jāneyyāsīti attho.
The meaning is, you should also know it as this is the Teacher's Dispensation, because it proceeds in accordance with the advice of the Fully Awakened Teacher.
Và ngươi nên biết "đó là lời dạy của Bậc Đạo Sư" (etaṃ satthusāsana) vì đó là sự thực hành phù hợp với lời khuyên của Bậc Đạo Sư Toàn Giác (Sammāsambuddha), là ý nghĩa.
Catusaccatthasūcanaṃ suttanti āha ‘‘sutteti tepiṭake buddhavacane’’ti.
He says "sutta means the Tipiṭaka Buddha-word" to indicate that the Sutta reveals the meaning of the Four Noble Truths.
Về việc kinh (sutta) chỉ rõ ý nghĩa của Tứ Thánh Đế (catusacca), nên nói "kinh (sutta) tức là Phật ngôn trong Tam Tạng (Tepiṭaka)".
Tepiṭakañhi buddhavacanaṃ saccavinimuttaṃ natthi.
Indeed, there is no Buddha-word in the Tipiṭaka that is devoid of the Truths.
Quả thật, không có Phật ngôn nào trong Tam Tạng mà không liên quan đến chân lý.
Rāgādivinayakāraṇaṃ yathā tena suttapadena pakāsitanti āha ‘‘vinayeti etasmiṃ rāgādivinayakāraṇe’’ti.
He says "vinaya means in this cause for the subduing of attachment and so on" to explain how the cause for subduing attachment and so on is revealed by that Sutta passage.
Về việc nguyên nhân điều phục tham ái v.v. được hiển bày trong kinh đó như thế nào, nên nói "Vinaya tức là trong nguyên nhân điều phục tham ái v.v. này".
Sutte otaraṇañcettha tepiṭakabuddhavacanapariyāpannatāvaseneva veditabbaṃ, na aññathāti āha ‘‘suttappaṭipāṭiyā katthaci anāgantvā’’ti.
The inclusion in the Sutta here should be understood only by way of its being comprised within the Tipiṭaka Buddha-word, and not otherwise, thus he says "not coming anywhere in the Sutta tradition".
Sự đi vào kinh ở đây nên được hiểu là do nó thuộc về Phật ngôn trong Tam Tạng, chứ không phải theo cách khác, nên nói "không xuất hiện ở bất cứ đâu trong chuỗi kinh".
Challiṃ uṭṭhapetvāti arogassa mahato rukkhassa tiṭṭhato upakkamena challikāya sakalikāya papaṭikāya vā uṭṭhāpanaṃ viya arogassa sāsanadhammassa tiṭṭhato byañjanamattena tappariyāpannaṃ viya hutvā challisadisaṃ pubbāparaviruddhatādidosaṃ uṭṭhapetvā paridīpetvā.
Having raised a skin means, just as one might, by effort, raise a piece of bark or a scale from a healthy, large, standing tree, so too, becoming as if comprised within the healthy Dispensation-Dhamma by mere words, like a skin, having raised and revealed a fault such as contradiction between earlier and later parts.
Bóc vỏ (challiṃ uṭṭhapetvā) giống như việc bóc vỏ, lột vảy của một cây khỏe mạnh đang đứng vững bằng một phương tiện nào đó, thì ở đây cũng vậy, Phật Pháp khỏe mạnh đang đứng vững, bằng cách chỉ dùng từ ngữ, như thể nó thuộc về Phật Pháp, bóc tách ra một lớp vỏ tương tự, hiển bày những lỗi như sự mâu thuẫn trước sau.
Tādisāni pana ekaṃsato guḷhavessantarādipariyāpannāni hontīti āha ‘‘guḷhavessantara…pe… paññāyantīti attho’’ti.
Such things certainly belong to the category of the Guḷhavessantara and so on, thus he says "Guḷhavessantara... etc. ... the meaning is they are discerned".
Những điều như vậy chắc chắn thuộc về những câu chuyện ẩn giấu như Vessantara v.v., nên nói "Guḷhavessantara... v.v... là ý nghĩa được thấy rõ".
Rāgādivinayeti rāgādivinayanatthena atadākāratāya apaññāyamānāni chaḍḍetabbāni cajitabbāni na gahetabbāni.
In the subduing of attachment and so on means, by the meaning of subduing attachment and so on, by not being of that nature, things not discerned should be discarded, abandoned, not taken.
Trong việc điều phục tham ái v.v. (rāgādivinaye) tức là theo nghĩa điều phục tham ái v.v., những điều không phù hợp với bản chất đó nên bị loại bỏ (apaññāyamānāni chaḍḍetabbāni), nên bị từ bỏ, không nên chấp nhận.
Sabbatthāti sabbavāresu.
Everywhere means on all occasions.
Trong mọi trường hợp (sabbatthā) tức là trong mọi lúc.
184. Catutthe socatīti citte uppannabalavasokena socati, cittasantāpena anto nijjhāyatīti attho.
184. In the fourth, grieves means grieves with strong sorrow arisen in the mind; the meaning is, burns internally with mental anguish.
184. Trong kinh thứ tư, sầu khổ (socati) tức là sầu khổ do tâm phát sinh sầu khổ mạnh mẽ, nghĩa là nội tâm bị thiêu đốt bởi sự phiền não.
Kilamatīti tasseva sokassa vasena kāye ca uppannadukkhena kilamati.
Is tormented means is tormented by suffering arisen in the body due to that very sorrow.
Khổ não (kilamati) tức là khổ não do thân phát sinh khổ đau vì sầu khổ đó.
Paridevatīti sokuddehakavasena taṃ taṃ vippalapanto vācāya paridevati.
Laments means laments with speech, uttering various things due to the outburst of sorrow.
Than vãn (paridevati) tức là than vãn bằng lời nói, lảm nhảm đủ thứ do sự kích động của sầu khổ.
Urattāḷinti urattāḷaṃ, uraṃ tāḷetvāti attho.
Striking the breast means striking the breast, the meaning is, having struck the breast.
Đấm ngực (urattāḷiṃ) tức là đấm ngực, nghĩa là đấm vào ngực.
Tenāha ‘‘uraṃ tāḷetvā’’ti.
Therefore, he says "having struck the breast".
Vì thế, nói "đấm vào ngực".
Kaṅkhāvicikicchāti ettha ‘‘ekamevidaṃ pañcamaṃ nīvaraṇaṃ.
Here, regarding doubt and perplexity, "this is one and the same fifth hindrance.
Ở đây, về hoài nghi, do dự (kaṅkhāvicikicchā), đây là một trong năm triền cái.
Kiṃ nu kho ida’’nti ārammaṇaṃ kaṅkhanato kaṅkhā, ‘‘idameva vara’’nti nicchetuṃ asamatthabhāvato ‘‘vicikicchā’’ti vuccati – ‘‘dhammasabhāvaṃ vicinanto kicchati, vigatā cikicchā’’ti vā katvā.
What is this?" – it is called doubt because of doubting the object, and perplexity because of being unable to decide "this alone is excellent" – or by saying "one is tormented while investigating the nature of Dhamma, or perplexity has departed".
Nó được gọi là hoài nghi (kaṅkhā) vì nghi ngờ đối tượng "cái gì đây?"; và được gọi là do dự (vicikicchā) vì không thể quyết định "cái này là tốt nhất", hoặc do "người tìm hiểu bản chất của Pháp bị khổ sở, hoặc là sự do dự đã biến mất".
185. Pañcame etthāti etasmiṃ suññatānupassanādhikāre.
185. In the fifth, here means in this context of insight into emptiness.
185. Trong kinh thứ năm, ở đây (etthā) tức là trong phạm vi quán Không (suññatānupassanā) này.
Kvacīti katthaci ṭhāne, kāle, dhamme vā.
Anywhere means in any place, time, or Dhamma.
Ở đâu đó (kvacī) tức là ở một nơi, thời gian, hoặc pháp nào đó.
Atha vā kvacīti ajjhattaṃ bahiddhā vā.
Or anywhere means internally or externally.
Hoặc ở đâu đó (kvacī) tức là bên trong hay bên ngoài.
Attano attānanti sakattānaṃ ‘‘ayaṃ kho, bho brahmā, mahābrahmā…pe… vasī pitā bhūtabhabyāna’’ntiādinā (dī. ni. 1.42) parehi parikappitaṃ attānañca kassaci kiñcanabhūtaṃ na passatīti dassento ‘‘kassacī’’tiādimāha.
One's own self means one's own self, and the self conceived by others as "this, venerable Brahmā, is the Great Brahmā... etc. ... the sovereign father of all that has been and will be" – to show that one does not see it as belonging to anyone, he says "to anyone" and so on.
Tự ngã của mình (attano attānaṃ) tức là tự ngã của chính mình, và ngã mà người khác đã tưởng tượng như "Này các Bà La Môn, Đại Phạm Thiên... v.v... là đấng toàn năng, cha của mọi loài hữu tình" (Dī. Ni. 1.42), và không thấy bất cứ điều gì thuộc về bất cứ ai, nên nói "của bất cứ ai" v.v.
Tattha parassāti parajāti paro purisoti vā evaṃ gahitassa.
There, of another means of another person, or a person so taken.
Trong đó, của người khác (parassā) tức là của một chủng tộc khác, hoặc của một người đàn ông khác được chấp nhận như vậy.
Na ca mama kvacanīti ettha mama-saddo aṭṭhānappayuttoti āha ‘‘mama-saddaṃ tāva ṭhapetvā’’ti.
Here, regarding "nor is anything of mine anywhere", the word mine is used in an inappropriate place, so he says "setting aside the word 'mine' for now".
Và không có gì thuộc về tôi ở đâu đó (na ca mama kvacanī) ở đây, từ "tôi" (mama) được dùng không đúng chỗ, nên nói "trước hết hãy bỏ từ 'tôi'".
Parassa cāti attano aññassa.
And of another means of someone other than oneself.
Và của người khác (parassa cā) tức là của người khác ngoài mình.
Paro puriso nāma atthi mamatthāya ṭhito.
There is a person who stands for my sake.
Có một người đàn ông khác đứng đó vì lợi ích của tôi.
Tassa vasena mayhaṃ sabbaṃ ijjhatīti ekaccadiṭṭhigatikaparikappitavasena paraṃ attānaṃ tañca attano kiñcanabhūtaṃ na passatīti dassento ‘‘na ca kvacanī’’tiādimāha.
"Through that, everything succeeds for me"—showing that one does not see another's self, nor that self as one's own possession, in the manner conceived by some holding certain views, it is said, " nor anywhere," etc.
Để chỉ ra rằng người đó không thấy tự ngã của người khác theo cách tưởng tượng của một số người theo tà kiến, và không thấy điều gì thuộc về mình, nên nói "và không có gì ở đâu đó" v.v.
Ettha ca nāhaṃ kvacanīti sakaattano sabbhāvaṃ na passati.
Here, by " I am not anywhere," one does not see the existence of one's own self.
Ở đây, tôi không có ở đâu đó (nāhaṃ kvacanī) tức là không thấy sự tồn tại của tự ngã của mình.
Na kassaci kiñcanatasminti sakaattano eva kassaci attaniyataṃ na passati.
By " I am not anyone's possession," one does not see one's own self as belonging to anyone.
Tôi không phải là vật sở hữu của bất cứ ai (na kassaci kiñcanatasmiṃ) tức là không thấy tự ngã của mình là thuộc về ai đó.
Na ca mamāti etaṃ dvayaṃ yathārahaṃ sambandhitabbaṃ, atthi-padaṃ paccekaṃ.
The phrase " Nor mine" should be connected appropriately to these two; the word 'is' (atthi) applies to each.
Và không phải của tôi (na ca mamā) hai điều này phải được liên kết một cách thích đáng, với từ "là" (atthi) cho mỗi phần.
Na ca kvacani parassa attā atthīti parassa attano abhāvaṃ passati.
By " Nor is there a self of another anywhere," one sees the non-existence of another's self.
Và không có tự ngã của người khác ở đâu đó (na ca kvacani parassa attā atthī) tức là thấy sự không tồn tại của tự ngã của người khác.
Tassa parassa attano mama kiñcanatā natthīti parassa attano anattaniyataṃ passati.
By " There is no possession of mine in that self of another," one sees the non-belonging of another's self.
Tự ngã của người khác đó không phải là vật sở hữu của tôi (tassa parassa attano mama kiñcanatā natthī) tức là thấy tự ngã của người khác không phải là của mình.
Evaṃ ajjhattaṃ bahiddhā khandhānaṃ attattaniyasuññatā-suddhasaṅkhārapuñjatā-catukoṭikasuññatāpariggaṇhanena niṭṭhā hoti.
Thus, by comprehending the aggregates, internally and externally, as devoid of self and what belongs to self, as a mere heap of pure phenomena (suddhasaṅkhārapuñjatā), and as possessing a fourfold emptiness, completion is achieved.
Như vậy, sự quán xét các uẩn (khandha) bên trong và bên ngoài về sự không có tự ngã và không có gì thuộc về tự ngã, sự thuần túy là một khối các hành (saṅkhāra), và sự quán xét Tứ Không (catukoṭikasuññatā) được hoàn thành.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
186. Chaṭṭhe ākaḍḍhīyatīti cittavasiko loko tattha tattha upakaḍḍhīyati.
186. In the sixth, is drawn means that the world, being under the sway of the mind, is drawn hither and thither.
186. Trong kinh thứ sáu, bị lôi kéo (ākaḍḍhīyatī) tức là thế gian bị lôi kéo đến đó đây theo ý của tâm.
Tesaṃyevettha gahaṇaṃ veditabbanti ye apariññātavatthukā cittassa vasaṃ gacchanti, tesaṃyeva gahaṇaṃ.
Here, the grasping of those very ones should be understood means the grasping of those who, not having fully understood the objects, come under the sway of the mind.
Ở đây, nên hiểu rằng chỉ những người đó bị nắm giữ (tesaṃyevettha gahaṇaṃ veditabbaṃ) tức là chỉ những người không hiểu rõ sự vật và đi theo ý của tâm mới bị nắm giữ.
Na hi pariññātakkhandhā pahīnakilesā cittassa vasaṃ gacchanti, cittaṃ pana attano vase vattenti.
For those who have fully understood the aggregates and abandoned defilements do not come under the sway of the mind; rather, they keep the mind under their own control.
Vì những người đã thấu hiểu các uẩn và đã đoạn trừ phiền não thì không đi theo ý của tâm, mà tâm lại theo ý của họ.
Saha sīlenāti cārittavārittasīlena saddhiṃ.
Together with sīla means together with the sīla of conduct and restraint.
Cùng với giới (saha sīlena) tức là cùng với giới luật về hành vi và giới luật về sự kiêng cữ.
Pubbabhāgapaṭipadanti dhutaṅgamādiṃ katvā yāva gotrabhuñāṇaṃ, tāva pavattetabbaṃ samathavipassanāsaṅkhātaṃ sammāpaṭipadaṃ.
The preliminary path refers to the right practice (sammāpaṭipada) comprising samatha and vipassanā, which is to be cultivated, starting from the ascetic practices (dhutaṅga) up to the gotrabhuñāṇa.
Con đường thực hành ban đầu (pubbabhāgapaṭipadaṃ) tức là chánh đạo (sammāpaṭipada) bao gồm thiền định (samatha) và thiền quán (vipassanā) cần được thực hành, bắt đầu từ các pháp đầu đà (dhutaṅga) cho đến trí chuyển dòng (gotrabhuñāṇa).
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
187. Sattame vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmattoti ettha vassakāroti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ.
187. In the seventh, concerning Vassakāra, the brāhmaṇa, the chief minister of Magadha, Vassakāra is the name of that brāhmaṇa.
187. Trong bài thứ bảy, câu “Bà-la-môn Vassakāra, đại thần xứ Magadha”; ở đây, Vassakāra là tên của vị Bà-la-môn đó.
Mahatiyā issariyamattāya samannāgato mahāmatto.
He was a chief minister endowed with great power and authority.
Một đại thần được phú cho quyền lực to lớn.
Issariyamattāyāti ca issariyappamāṇenāti attho, issariyena ceva vittūpakaraṇena cāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo, upabhogūpakaraṇānipi hi loke ‘‘mattā’’ti vuccanti.
Issariyamattāya means by the measure of authority; or, the meaning here should be understood as by authority and by wealth and possessions, for even articles of enjoyment are called "mattā" in the world.
Và issariyamattā có nghĩa là theo mức độ quyền lực; hoặc ở đây, ý nghĩa nên được hiểu là bằng quyền lực và các phương tiện tài sản, vì các phương tiện sử dụng cũng được gọi là ‘mattā’ trong thế gian.
Magadharañño, magadharaṭṭhe vā mahāmattoti magadhamahāmatto.
He was the chief minister of the king of Magadha, or in the country of Magadha, hence magadhamahāmatto.
Đại thần của vua Magadha, hoặc đại thần ở xứ Magadha, nên gọi là magadhamahāmatto (đại thần xứ Magadha).
Tudisaññito gāmo nivāso etassāti todeyyo.
He whose dwelling is the village named Tudi, hence Todeyyo.
Ngôi làng tên Tudi là nơi cư ngụ của ông ấy, nên gọi là todeyyo (người làng Tudi).
Tenevāha ‘‘tudigāmavāsikassā’’ti.
Therefore, it is said, " of one residing in Tudigāma."
Vì thế, đã nói “của người cư ngụ tại làng Tudi”.
Tudigāmavāsitā cassa tattha adhipatibhāvenāti daṭṭhabbā.
And his residence in Tudigāma should be understood as in the capacity of an overlord there.
Và việc ông ấy cư ngụ tại làng Tudi nên được hiểu là với tư cách là người đứng đầu ở đó.
So hi taṃ gāmaṃ soṇadaṇḍo viya, campaṃ kūṭadanto viya, khāṇumataṃ adhipatibhāvena ajjhāvasati.
For he dwells in that village as an overlord, like Soṇadaṇḍa in Campā, or Kūṭadanta in Khāṇumata.
Vì ông ấy cư ngụ tại làng đó với tư cách là người đứng đầu, giống như Soṇadaṇḍa ở Campā, Kūṭadanta ở Khāṇumata.
Mahaddhano hoti pañcacattālīsakoṭivibhavo.
He is very wealthy means he possesses wealth worth forty-five crores.
Là người giàu có lớn, có tài sản bốn mươi lăm crore (bốn trăm năm mươi triệu).
Parisatīti parisāyaṃ, janasamūheti attho.
Parisatī means in an assembly, that is, in a gathering of people.
Parisatī có nghĩa là trong hội chúng, trong đám đông dân chúng.
Tenāha ‘‘sannipatitāya parisāyā’’ti.
Therefore, it is said, " in an assembled gathering."
Vì thế, đã nói “trong hội chúng đã tụ họp”.
Abhippasannoti ettha abhikkamanattho abhi-saddoti āha ‘‘atikkamma pasanno’’ti, pasādanīyaṃ ṭhānaṃ atikkamitvā appasādanīyaṭṭhāne pasannoti adhippāyo.
In abhippasanno, the prefix abhi means "exceeding," so it is said, " exceedingly pleased," the intention being that he is pleased in a disagreeable situation, surpassing a pleasing situation.
Trong abhippasanno (hoàn toàn tịnh tín), từ abhi có nghĩa là vượt qua, nên đã nói “vượt quá sự tịnh tín”, ý nghĩa là vượt quá nơi đáng tịnh tín để tịnh tín vào nơi không đáng tịnh tín.
Taṃ taṃ kiccaṃ atthaṃ passatīti atthadasā, alaṃ samatthā paṭibalā atthadasā alamatthadasā, alamatthadase atisayantīti alamatthadasatarā.
One who sees various matters and purposes is an atthadasā; one who is capable, competent, and able in matters is an alamatthadasā; those who surpass the alamatthadasā are alamatthadasatarā.
Người thấy được các việc, các ý nghĩa đó là atthadasā (người thấy ý nghĩa); alamatthadasā (người đủ khả năng thấy ý nghĩa) là người đủ năng lực, có khả năng; alamatthadasatarā (người thấy ý nghĩa siêu việt hơn) là người vượt trội hơn alamatthadasā.
Tenāha ‘‘atthe passituṃ samatthā’’tiādi.
Therefore, it is said, " capable of seeing matters," etc.
Vì thế, đã nói “có khả năng thấy các ý nghĩa” v.v.
Neva sappurisaṃ na asappurisaṃ jānāti sappurisadhammānaṃ asappurisadhammānañca yāthāvato ajānanato.
He knows neither a good person nor a bad person due to not knowing the true nature of the qualities of good people and bad people.
Không biết người thiện cũng không biết người bất thiện là do không biết đúng như thật các pháp của người thiện và các pháp của người bất thiện.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is straightforward.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
188. Aṭṭhame nibbattivasena nirayaṃ arahati, nirayasaṃvattaniyena vā kammunā niraye niyuttoti nerayiko.
188. In the eighth, nerayiko means one who deserves hell by way of rebirth, or one who is destined for hell by kamma leading to hell.
188. Trong bài thứ tám, người xứng đáng đọa địa ngục do được tái sinh vào đó, hoặc người bị định vào địa ngục do nghiệp dẫn đến địa ngục, nên gọi là nerayiko (người địa ngục).
Avīcimhi uppajjitvā tattha āyukappasaññitaṃ antarakappaṃ tiṭṭhatīti kappaṭṭho.
Kappaṭṭho means one who, having arisen in Avīci, remains there for an intermediate eon (antarakappa) called an age-eon (āyukappa).
Người sinh ra ở Avīci và ở đó suốt một antarakappa (tiểu kiếp) được gọi là āyukappa, nên gọi là kappaṭṭho (người tồn tại suốt kiếp).
Nirayūpapattiṃ pariharaṇavasena tikicchituṃ asakkuṇeyyoti atekiccho.
Atekiccho means one who cannot be cured in the sense of avoiding rebirth in hell.
Người không thể chữa trị được, theo nghĩa không thể tránh khỏi sự tái sinh vào địa ngục, nên gọi là atekiccho (không thể chữa trị).
Apariyādinnāvāti aparikkhīṇāyeva.
Apariyādinnāvā means not yet exhausted.
Apariyādinnāvā có nghĩa là không bao giờ cạn kiệt.
Sace hi eko bhikkhu kāyānupassanaṃ pucchati, añño vedanānupassanaṃ…pe… cittānupassanaṃ.
For if one bhikkhu asks about contemplation of the body, another about contemplation of feelings... and so on... about contemplation of the mind.
Nếu một Tỳ-kheo hỏi về quán thân, một người khác hỏi về quán thọ… v.v… quán tâm.
‘‘Iminā puṭṭhe ahaṃ pucchāmī’’ti eko ekaṃ na oloketi, evaṃ santepi tesaṃ vāro paññāyati eva, buddhānaṃ pana vāro na paññāyati.
"When asked by this one, I will ask that one" – one does not look at the other. Even so, their turn is thus evident, but the Buddhas' turn is not evident.
Một người không nhìn người khác mà nói “khi người này hỏi, tôi sẽ hỏi”, dù vậy, vẫn có lượt của họ, nhưng đối với các vị Phật thì không có lượt.
Vidatthicaturaṅgulaṃ chāyaṃ atikkamanato puretaraṃyeva bhagavā cuddasavidhena kāyānupassanaṃ, navavidhena vedanānupassanaṃ, soḷasavidhena cittānupassanaṃ, pañcavidhena dhammānupassanaṃ katheti.
Even before the shadow has moved a span and four fingers, the Blessed One teaches fourteen kinds of contemplation of the body, nine kinds of contemplation of feelings, sixteen kinds of contemplation of mind, and five kinds of contemplation of phenomena.
Trước khi bóng nắng vượt quá một vidatthi (gang tay) và bốn ngón tay, Thế Tôn đã thuyết về quán thân mười bốn loại, quán thọ chín loại, quán tâm mười sáu loại, quán pháp năm loại.
Tiṭṭhantu vā evaṃ cattāro.
Let these four stand aside.
Hãy để bốn người như vậy.
Sace hi aññe cattāro sammappadhānesu, aññe iddhipādesu, aññe pañcindriyesu, aññe pañcabalesu, aññe sattabojjhaṅgesu, aññe aṭṭhamaggaṅgesu pañhe puccheyyuṃ, tampi bhagavā katheyya.
If, indeed, other four were to ask questions about the right exertions, others about the bases of psychic power, others about the five faculties, others about the five powers, others about the seven factors of awakening, others about the eight path factors, the Blessed One would still teach them.
Nếu có bốn người khác hỏi về chánh cần, bốn người khác về thần túc, bốn người khác về ngũ căn, bốn người khác về ngũ lực, bốn người khác về thất giác chi, bốn người khác về bát chánh đạo, thì Thế Tôn cũng sẽ thuyết.
Tiṭṭhantu vā ete aṭṭha.
Let these eight stand aside.
Hãy để tám người này.
Sace aññe sattatiṃsa janā bodhipakkhiyesu pañhe puccheyyuṃ, tampi bhagavā tāvadeva katheyya.
If other thirty-seven people were to ask questions about the factors of awakening, the Blessed One would still teach them at that very moment.
Nếu có ba mươi bảy người khác hỏi về các pháp trợ bồ-đề, thì Thế Tôn cũng sẽ thuyết ngay lập tức.
Yāvatā hi lokiyamahājane ekaṃ padaṃ kathente tāva ānandatthero aṭṭha padāni katheti.
Indeed, while an ordinary person speaks one word, Venerable Ānanda speaks eight words.
Trong khi một người phàm tục nói một từ, thì Tôn giả Ānanda nói tám từ.
Ānandatthere pana ekaṃ padaṃ kathenteyeva bhagavā soḷasa padāni katheti.
But while Venerable Ānanda speaks one word, the Blessed One speaks sixteen words.
Và khi Tôn giả Ānanda nói một từ, thì Thế Tôn nói mười sáu từ.
Bhagavato hi jivhā mudu, dantāvaraṇaṃ suphusitaṃ, vacanaṃ agaḷitaṃ, bhavaṅgaparivāso lahuko.
Indeed, the Blessed One's tongue is soft, the covering of his teeth is well-formed, his speech is unhindered, and his abiding in the subconscious is swift.
Vì lưỡi của Thế Tôn mềm mại, răng được che phủ khéo léo, lời nói không bị vướng mắc, sự lưu chuyển của bhavanga (tâm hữu phần) nhanh chóng.
Tena vuttaṃ – ‘‘apariyādinnāvassa tathāgatassa dhammadesanā, apariyādinnaṃ dhammapadabyañjana’’nti.
Therefore, it is said: "The Tathāgata's teaching of the Dhamma is inexhaustible, the Dhamma words and phrases are inexhaustible."
Vì thế, đã nói – “sự thuyết pháp của Như Lai không bao giờ cạn kiệt, các từ ngữ pháp cũng không bao giờ cạn kiệt”.
Tattha dhammadesanāti tantiṭṭhapanā.
Here, dhammadesanā means the establishment of the tradition.
Ở đây, dhammadesanā (thuyết pháp) là việc thiết lập giáo pháp.
Dhammapadabyañjananti ettha dhammoti pāḷi.
In dhammapadabyañjana, dhamma means the Pāḷi text.
Trong dhammapadabyañjana (các từ ngữ pháp), dhamma là Pāḷi.
Pajjati attho etenāti padaṃ.
That by which meaning is produced is pada (word).
Ý nghĩa được diễn đạt qua nó, nên gọi là padaṃ (từ).
Vākyañca padeneva saṅgahitaṃ.
And a sentence is included by words.
Và câu cũng được bao gồm trong từ.
Atthaṃ byañjetīti byañjanaṃ, akkharaṃ.
That which expresses meaning is byañjana (expression), a letter.
Cái diễn tả ý nghĩa là byañjanaṃ (chữ, âm tiết).
Tañhi padavākyaṃ paricchijjamānaṃ taṃ taṃ atthaṃ byañjeti pakāseti.
Indeed, when a word or sentence is analyzed, it expresses and reveals that particular meaning.
Vì khi từ ngữ và câu được phân tích, chúng diễn tả, làm sáng tỏ các ý nghĩa đó.
Etena aparāparehi padabyañjanehi sucirampi kālaṃ kathentassa tathāgatassa na kadāci tesaṃ pariyādānaṃ atthīti dasseti.
By this, it shows that for the Tathāgata, who teaches for a very long time with various words and expressions, there is never an exhaustion of them.
Điều này cho thấy rằng, dù Như Lai thuyết pháp trong một thời gian rất dài bằng các từ ngữ và câu liên tiếp, chúng không bao giờ cạn kiệt.
Guṇadhaṃsīti guṇadhaṃsanasīlo.
Guṇadhaṃsī means one whose nature is to destroy virtues.
Guṇadhaṃsī (người hủy hoại đức hạnh) là người có thói quen hủy hoại đức hạnh.
Pagabboti vācāpāgabbiyena samannāgato.
Pagabbo means endowed with verbal impertinence.
Pagabbo (người ngạo mạn) là người có sự ngạo mạn trong lời nói.
190. Dasame tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti āmeḍitavacanaṃ byāpanicchāvasena vuttanti āha ‘‘yato yato anuviloketī’’ti.
190. In the tenth, the reduplication tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ is said to express extensive looking, as stated: "yato yato anuviloketī" (wherever he looks around).
190. Trong bài thứ mười, từ lặp lại tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ (im lặng, im lặng) được nói với ý nghĩa mong muốn sự rộng khắp, nên đã nói “từ nơi này đến nơi kia nhìn khắp”.
Anuviloketvāti ettha anu-saddopi byāpanicchāvacanamevāti anu anu viloketvāti attho, pañcapasādappaṭimaṇḍitāni akkhīni ummīletvā tato tato viloketvāti vuttaṃ hoti.
In anuviloketvā, the prefix anu also denotes extensive looking, so the meaning is "looking again and again," which means opening the eyes adorned with the five sense-faculties and looking here and there.
Trong anuviloketvā (nhìn khắp), từ anu cũng là từ chỉ sự mong muốn rộng khắp, nên có nghĩa là nhìn khắp nơi này nơi kia, tức là mở mắt được trang điểm bằng năm giác quan và nhìn khắp nơi này nơi kia.
Alanti yuttaṃ, opāyikanti attho ‘‘alameva nibbinditu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.272; saṃ. ni. 2.124-126) viya.
Alaṃ means suitable, appropriate, as in "alameva nibbindituṃ" (it is enough to be disenchanted) and so on.
Alaṃ (đủ) có nghĩa là thích hợp, có lợi, giống như trong “alameva nibbindituṃ” (đủ để nhàm chán) v.v… (Dī. Ni. 2.272; Saṃ. Ni. 2.124-126).
Puṭabandhanena pariharitvā asitabbaṃ puṭosaṃ sambalaṃ a-kārassa o-kāraṃ katvā.
Puṭosaṃ is provisions to be carried in a bundle and eaten, with the 'a' sound changed to 'o'.
Puṭosaṃ là lương thực, đồ ăn được bảo quản trong gói, bằng cách đổi âm a thành o.
Tenāha ‘‘pātheyya’’nti.
Therefore, it is said "pātheyya" (provisions for a journey).
Vì thế, đã nói “pātheyya” (lương thực đi đường).
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understandable.
Phần còn lại ở đây là dễ hiểu.