21. Tatiyassa paṭhame mahāvelā viya mahāvelā, vipulavālikapuñjatāya mahanto velātaṭo viyāti attho.
21. In the first of the third chapter, mahāvelā means a great sandbank, like a great river bank, because of its vast piles of sand.
21. Trong kinh đầu tiên của chương thứ ba, mahāvelā giống như một bãi cát lớn, có nghĩa là một bờ cát lớn do có nhiều đống cát.
Tenāha ‘‘mahāvālikarāsīti attho’’ti.
Therefore it is said: "It means a great heap of sand."
Do đó đã nói “mahāvālikarāsīti attho” (nghĩa là một đống cát lớn).
Uru, maru, sikatā, vālukā, vaṇṇu, vālikāti ime saddā samānatthā, byañjanameva nānaṃ.
The words uru, maru, sikatā, vālukā, vaṇṇu, vālikā are synonymous; only the pronunciation differs.
Các từ uru, maru, sikatā, vālukā, vaṇṇu, vālikā đều có cùng nghĩa, chỉ khác nhau về phụ âm.
Tenāha ‘‘urūti vālikā vuccatī’’ti.
Therefore it is said: "Uru is said to mean sand."
Do đó đã nói “urūti vālikā vuccatī” (uru được gọi là vālikā).
Najjāti nadati saddāyatīti nadī, tassā najjā, nadiyā ninnagāyāti attho.
Najjā means of the river that makes a sound, of the stream, of the flowing water.
Najjā có nghĩa là của con sông (nadī), con sông mà nó phát ra tiếng (nadati saddāyati), nghĩa là của dòng sông, của con sông.
Nerañjarāyāti ‘‘nelañjalāyā’’ti vattabbe la-kārassa ra-kāraṃ katvā ‘‘nerañjarāyā’’ti vuttaṃ, kaddamasevālapaṇakādidosarahitasalilāyāti attho.
Nerañjarā is said as "Nerañjarā" by changing the 'la' sound to 'ra' where it should have been "Nelañjalā"; the meaning is "a river whose waters are free from faults like mud, moss, and aquatic plants."
Nerañjarāyā có nghĩa là được nói là “Nerañjarāyā” bằng cách biến âm chữ “la” thành “ra” thay vì nói “Nelañjalāyā”, nghĩa là con sông có nước sạch không có bùn, rong rêu, thực vật thủy sinh, v.v.
Keci ‘‘nīlaṃ-jalāyāti vattabbe nerañjarāyā’’ti vadanti.
Some say "Nerañjarā" is said where it should have been "Nīlaṃ-jalā" (blue water).
Một số người nói rằng “Nerañjarāyā” được nói thay vì “Nīlaṃ-jalāyā” (nước xanh).
Nāmameva vā etaṃ tassā nadiyāti veditabbaṃ.
Or it should be understood that this is simply the name of that river.
Hoặc nên hiểu đây chỉ là tên của con sông đó.
Tassā nadiyā tīre yattha bhagavā vihāsi, taṃ dassetuṃ ‘‘ajapālanigrodhe’’ti vuttaṃ.
To show where the Blessed One dwelled on the bank of that river, it is said, " at the Ajapāla Banyan tree."
Để chỉ nơi Đức Thế Tôn đã trú ngụ bên bờ con sông đó, đã nói “ajapālanigrodhe” (tại cây đa Ajapāla).
Kasmā panāyaṃ ajapālanigrodho nāma jātoti āha ‘‘tassā’’tiādi.
Why did this banyan tree come to be called Ajapāla? It is said, " its" and so on.
Tại sao cây đa này lại có tên là Ajapāla? Đã nói “tassā” (của nó), v.v.
Keci pana ‘‘yasmā tattha vede sajjhāyituṃ asamatthā mahallakabrāhmaṇā pākāraparikkhepayuttāni nivesanāni katvā sabbe vasiṃsu, tasmāssa ajapālanigrodhoti nāmaṃ jāta’’nti vadanti.
However, some say, "Because elderly brahmins, who were unable to recite the Vedas there, built houses surrounded by walls and all lived there, it came to be called Ajapāla Banyan."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “vì ở đó các Bà La Môn già không thể tụng Veda đã xây nhà có tường rào và tất cả đều sống ở đó, nên nó có tên là cây đa Ajapāla.”
Tatrāyaṃ vacanattho – na japantīti ajapā, mantānaṃ anajjhāyakāti attho.
Here is the meaning of the word: those who do not recite are ajapā, meaning those who do not study the mantras.
Ở đây, ý nghĩa của từ này là – những người không tụng (na japanti) là ajapā, nghĩa là những người không học thuộc các thần chú.
Ajapālanti ādiyanti nivāsaṃ etthāti ajapāloti.
Those who take up residence here are called Ajapāla.
Ajapālo là nơi họ bắt đầu (ādiyanti) cư trú (nivāsaṃ) ở đây.
Apare pana vadanti ‘‘yasmā majjhanhikasamaye antopaviṭṭhe aje attano chāyāya pāleti rakkhati, tasmā ‘ajapālo’tissa nāmaṃ ruḷha’’nti.
Others, however, say, "Because it protects (pāleti) goats (aje) with its shade when they enter it at midday, it became known as 'Ajapāla'."
Một số người khác lại nói: “Vì vào buổi trưa, cây bảo vệ và che chở con dê đi vào bên trong bằng bóng của nó, nên cái tên ‘ajapāla’ (người chăn dê) đã trở nên phổ biến.”
Sabbatthāpi nāmametaṃ tassa rukkhassa.
In all cases, this is the name of that tree.
Dù ở đâu, đây cũng là tên của cái cây đó.
Paṭhamābhisambuddhoti paṭhamaṃ abhisambuddho, anunāsikalopenāyaṃ niddeso.
Paṭhamābhisambuddho means "first fully enlightened," this is an expression with elision of the nasal sound.
Paṭhamābhisambuddho nghĩa là vị đã giác ngộ đầu tiên (paṭhamaṃ abhisambuddho), đây là sự diễn giải bằng cách lược bỏ âm mũi.
Tenevāha ‘‘sambuddho hutvā paṭhamamevā’’ti.
Therefore, it is said, " having become fully enlightened, for the very first time."
Do đó,* nói: “vừa thành Phật, ngay lập tức”.
Paṭhamanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso, tasmā abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ ajapālanigrodhe viharāmīti evamettha sambandho veditabbo.
And paṭhamaṃ is an expression in the neuter gender of state; therefore, the connection here should be understood as "having become fully enlightened, for the first time I dwelled at the Ajapāla Banyan tree."
Từ Paṭhama là một cách diễn đạt ở thể trung tính chỉ trạng thái; do đó, cần hiểu sự liên kết ở đây là: “sau khi thành Phật, ta trú tại cây Ajapāla nigrodha đầu tiên.”
Ayaṃ vitakkoti ayaṃ ‘‘kinnu khvāhaṃ…pe… vihareyya’’nti evaṃ pavattavitakko.
This thought refers to this thought that arose, "Now, what if I... (etc.)... were to dwell?"
Ayaṃ vitakko nghĩa là sự suy tư này, tức là “Ta có nên…pe… trú ngụ hay không?”
Hatthī ca vānaro ca tittiro ca hatthivānaratittirā.
An elephant, a monkey, and a partridge are elephant, monkey, and partridge.
Con voi, con vượn và con chim đa đa là hatthivānaratittirā.
Ye vuddhamapacāyantīti jātivuddho, vayovuddho, guṇavuddhoti tayo vuddhā.
Those who revere the elders refers to three types of elders: those elder by birth, those elder by age, and those elder by virtue.
Ye vuddhamapacāyantī (những ai tôn kính người lớn tuổi) có ba loại người lớn tuổi: lớn tuổi về dòng dõi (jātivuddho), lớn tuổi về tuổi tác (vayovuddho), và lớn tuổi về đức hạnh (guṇavuddho).
Tesu jātisampanno jātivuddho nāma, vaye ṭhito vayovuddho nāma, guṇasampanno guṇavuddho nāma.
Among these, one who is accomplished by birth is called elder by birth, one who is advanced in age is called elder by age, and one who is accomplished in virtues is called elder by virtue.
Trong số đó, người có dòng dõi cao quý gọi là jātivuddho; người có tuổi tác cao gọi là vayovuddho; người có đức hạnh đầy đủ gọi là guṇavuddho.
Tesu guṇasampanno vayovuddho imasmiṃ ṭhāne vuddhoti adhippeto.
Among these, an elder by age who is accomplished in virtues is intended as "elder" in this context.
Trong số đó, người lớn tuổi về đức hạnh và tuổi tác được hiểu là “vuddha” trong trường hợp này.
Apacāyantīti jeṭṭhāpacāyikākammena pūjenti.
Apacāyantī means they honor with the act of revering elders.
Apacāyantī nghĩa là tôn kính bằng hành động tôn kính bậc trưởng thượng.
Dhammassa kovidāti jeṭṭhāpacāyanadhammassa kovidā kusalā.
Skilled in the Dhamma means skilled and proficient in the Dhamma of revering elders.
Dhammassa kovidā nghĩa là thông thạo, thiện xảo trong pháp tôn kính bậc trưởng thượng.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
In this very life means in this very existence.
Diṭṭheva dhamme nghĩa là ngay trong đời sống này.
Pāsaṃsāti pasaṃsārahā.
Praiseworthy means worthy of praise.
Pāsaṃsā nghĩa là đáng được khen ngợi.
Samparāye ca suggatīti samparetabbe imaṃ lokaṃ hitvā gantabbe paralokepi tesaṃ sugatiyeva.
And a good destination in the future life means for them there is indeed a good destination even in the next world, to be gone to after leaving this world.
Samparāye ca suggatī nghĩa là trong đời sau, sau khi từ bỏ thế giới này và đi đến thế giới khác, họ cũng có thiện thú.
Ayaṃ panettha piṇḍattho – khattiyā vā hontu brāhmaṇā vā vessā vā suddā vā gahaṭṭhā vā pabbajitā vā tiracchānagatā vā, ye keci sattā jeṭṭhāpacitikammena sīlādiguṇasampannānaṃ vayovuddhānaṃ apacitiṃ karonti, te imasmiñca attabhāve jeṭṭhāpacitikārakāti pasaṃsaṃ vaṇṇanaṃ thomanaṃ labhanti, kāyassa ca bhedā sagge nibbattantīti.
The summary meaning here is this: whether they are khattiyas, brahmins, vessas, suddas, householders, monastics, or animals, whatever beings perform reverence to those who are elder by age and accomplished in virtues such as sīla, they receive praise, commendation, and eulogy in this very existence as performers of reverence to elders, and upon the breaking up of the body, they are reborn in heaven.
Đây là ý nghĩa tổng quát ở đây: Dù là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Thương nhân, Thủ-đà, gia chủ, xuất gia hay loài bàng sanh, bất cứ chúng sanh nào thực hiện sự tôn kính đối với những bậc lớn tuổi về tuổi tác, có đầy đủ các đức hạnh như giới, thì trong đời sống này họ được khen ngợi, tán thán là người biết tôn kính bậc trưởng thượng, và sau khi thân hoại mạng chung, họ được sanh lên cõi trời.
Aññasminti parasmiṃ.
Aññasmiṃ means in another.
Aññasmi nghĩa là người khác.
Attā na hotīti añño, paro.
That which is not oneself is añño, another.
Không phải tự ngã là añño, người khác.
So panettha na yo koci adhippeto, atha kho garuṭṭhāniyo.
Here, not just anyone is intended, but rather one who is worthy of respect.
Ở đây, không phải bất cứ ai cũng được đề cập, mà là người đáng tôn kính.
Tenāha ‘‘kañci garuṭṭhāne aṭṭhapetvā’’ti.
Therefore, it is said, " without establishing anyone in a position of respect."
Do đó,* nói: “không đặt ai vào vị trí đáng tôn kính”.
Patissati garuno āṇaṃ sampaṭicchatīti patisso, na patisso appatisso, patissayarahito, garupassayarahitoti attho.
One who accepts the command of a respected one is patisso; one who is not patisso is appatisso, meaning without respect, without reverence for a respected one.
Người vâng lời, chấp nhận mệnh lệnh của bậc tôn kính là patisso; không phải patisso là appatisso, tức là không có sự tôn kính, không có sự nương tựa vào bậc tôn kính.
Sadevaketi avayavena viggaho samudāyo samāsattho.
Sadevake is a compound meaning a collection of parts, a whole.
Sadevake là sự phân tích theo từng phần, ý nghĩa của từ ghép là toàn thể.
Sadevakaggahaṇena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ pārisesañāyena itaresaṃ padantarehi saṅgahitattā.
By the term sadevaka (with devas), the devas of the five sense-sphere heavens are included, by the rule of remainder, as others are already included by other terms.
Với từ Sadevaka, theo quy tắc loại trừ (pārisesañāya), chỉ các vị trời cõi Dục giới được đề cập, vì các vị trời khác đã được bao gồm trong các từ khác.
Samārakaggahaṇena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ paccāsattiñāyena.
By the term samāraka (with Māra), the devas of the sixth sense-sphere heaven are included, by the rule of proximity.
Với từ Samāraka, theo quy tắc gần gũi (paccāsattiñāyena), chỉ các vị trời cõi Dục giới thứ sáu được đề cập.
Tattha hi māro jāto tannivāsī ca hoti.
For there, Māra is born and dwells there.
Vì Ma vương sanh ra và trú ngụ ở đó.
Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ paccāsattiñāyeneva.
By the word sabrahmaka (with Brahmā), the Brahmās, such as the Brahmā-kāyika devas, are included, also by the rule of proximity.
Với từ Sabrahmaka, theo quy tắc gần gũi (paccāsattiñāyena), chỉ các vị Phạm thiên như Phạm chúng thiên được đề cập.
Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyāti sāsanassa paccatthikasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ.
Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā (with ascetics and brahmins) refers to those ascetics and brahmins who are adversaries of the Dispensation.
Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā là sự đề cập đến các Sa-môn và Bà-la-môn đối địch với giáo pháp.
Nidassanamattañcetaṃ apaccatthikānaṃ asamitābāhitapāpānañca samaṇabrāhmaṇānaṃ teneva vacanena gahitattā.
And this is merely an example, as non-adversarial ascetics and brahmins who have not extinguished and expelled evil are included by that very word.
Và đây chỉ là một ví dụ, vì các Sa-môn và Bà-la-môn không đối địch, không diệt trừ tội lỗi đã được bao gồm trong chính từ ngữ đó.
Kāmaṃ ‘‘sadevake’’tiādivisesanānaṃ vasena sattavisayo lokasaddoti viññāyati tulyayogavisayattā tesaṃ, ‘‘salomako sapakkhako’’tiādīsu pana atulyayoge ayaṃ samāso labbhatīti byabhicāradassanato pajāgahaṇanti pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ.
Although the word "loka" (world) is understood to refer to the realm of beings due to qualifying terms like "sadevake" (with devas) and so on, as these terms apply to similar categories, the term " pajā" (progeny, people) is used here to avoid the fallacy of over-application, as such a compound (like "salomako sapakkhako" - having hair, having wings) can be found in dissimilar categories; thus, by the word "pajā," the world of beings is understood.
Mặc dù các vị trời, Ma vương và Phạm thiên đã được bao gồm trong các từ đặc biệt như “sadevake”, v.v., để chỉ ra sự khác biệt đặc biệt của họ, nhưng vì chúng sanh là đối tượng của từ “loka” (thế giới) do có sự tương đồng trong việc áp dụng các từ đó, như trong “salomako sapakkhako” (có lông, có cánh), v.v., thì sự kết hợp này có thể xảy ra trong những trường hợp không tương đồng, do đó từ pajā (chúng sanh) được dùng để chỉ thế giới chúng sanh.
Devabhāvasāmaññena mārabrahmesu gahitesupi itarehi tesaṃ labbhamānavisesadassanatthaṃ visuṃ gahaṇanti dassento ‘‘māro nāmā’’tiādimāha.
To show that even though Māra and Brahmā are included by the general term "deva-state," they are mentioned separately to indicate the specific distinctions observable in them from others, he says " Māra by name" and so on.
Để cho thấy rằng dù Ma vương và Phạm thiên đã được bao gồm trong ý nghĩa chung của “devabhāva” (trạng thái của chư thiên), nhưng chúng được đề cập riêng để chỉ ra sự khác biệt đặc biệt của chúng, nên* nói “māro nāmā” (tên là Ma vương), v.v.
Māro brahmānampi vicakkhukammāya pahotīti āha ‘‘sabbesa’’nti.
Māra is capable of making even Brahmās blind, thus he says " of all."
Ma vương có khả năng làm cho ngay cả Phạm thiên cũng bị mù quáng, nên* nói “sabbesaṃ” (của tất cả).
Uparīti uparibhāge.
" Uparī" means in the upper part.
Uparī nghĩa là ở phần trên.
Brahmāti dasasahassibrahmānaṃ sandhāyāha.
" Brahmā" refers to the Brahmās of the ten-thousand-world system.
Brahmā ở đây chỉ Phạm thiên của mười ngàn thế giới.
Tathā cāha ‘‘dasahi aṅgulīhī’’tiādi.
And so it is said, " with ten fingers" and so on.
Và* cũng nói: “bằng mười ngón tay”, v.v.
Idha dīghanikāyādayo viya bāhirakānampi ganthanikāyo labbhatīti āha ‘‘ekanikāyādivasenā’’ti.
Here, a collection of texts belonging even to outsiders, like the Dīgha Nikāya and others, is found; thus, he says " in the manner of a single collection" and so on.
Ở đây, các bộ kinh bên ngoài cũng được tìm thấy giống như Dīghanikāya, v.v., nên* nói “ekanikāyādivasena” (theo cách của một bộ kinh, v.v.).
Vatthuvijjādīti ādi-saddena vijjāṭṭhānāni saṅgayhanti.
" Vatthuvijjādī" (knowledge of dwellings, etc.): by the word " ādi" (etc.), the branches of knowledge are included.
Vatthuvijjādī (khoa học về nhà cửa, v.v.) với từ ādi (v.v.) bao gồm các môn học khác.
Yathāsakaṃ kammakilesehi pajātattā nibbattattā pajā, sattanikāyo, tassā pajāya.
"Pajā" means progeny or the group of beings, because they are born and arise from their respective kamma and defilements; for that " pajā."
Pajā là chúng sanh, tập hợp chúng sanh, vì chúng được sanh ra, được hình thành bởi nghiệp và phiền não của riêng mình; tassā pajāya (của chúng sanh đó).
Sadevamanussāyāti vā iminā sammutidevaggahaṇaṃ tadavasiṭṭhamanussalokaggahaṇañca daṭṭhabbaṃ.
Or, by this phrase " sadevamanussāyā" (with devas and humans), the inclusion of conventional devas and the remaining human world should be understood.
Hoặc với từ Sadevamanussāyā (cùng với chư thiên và loài người), cần hiểu là bao gồm các vị trời theo quy ước và thế giới loài người còn lại.
Evaṃ bhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetvā idāni abhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus explained the world by taking it in parts, he now states " apicetthā" and so on, to explain the world by taking it as a whole.
Sau khi giải thích thế giới bằng cách chia nhỏ các phần như vậy, bây giờ để giải thích thế giới mà không chia nhỏ,* đã nói “apicetthā” (hơn nữa, ở đây), v.v.
Lokavasena vuttāni ‘‘lokīyanti ettha kammaṃ kammaphalānī’’ti katvā.
" Lokavasena vuttāni" (stated in terms of the world) means "kamma and its results are 'lokīyati' (accumulated) here."
Lokavasena vuttāni (được nói theo nghĩa thế giới) vì “nghiệp và quả của nghiệp được chứa đựng ở đây.”
Pajāvasena ‘‘hetupaccayehi pajātā’’ti katvā.
" Pajāvasena" (in terms of progeny/people) means "they are born from causes and conditions."
Pajāvasena (theo nghĩa chúng sanh) vì “được sanh ra bởi các nhân duyên.”
Sīlasampannataranti ettha paripuṇṇasampannatā adhippetā ‘‘sampannaṃ sālikedāra’’ntiādīsu (jā. 1.14.1) viya.
Here, in " sīlasampannataraṃ" (more accomplished in virtue), complete accomplishment is intended, as in phrases like "sampannaṃ sālikedāraṃ" (a field of rice that is accomplished) and so on.
Trong Sīlasampannataraṃ, sự đầy đủ hoàn hảo được ngụ ý, giống như trong “sampannaṃ sālikedāraṃ” (ruộng lúa đầy đủ), v.v. (Jā. 1.14.1).
Tenāha ‘‘adhikataranti attho’’ti.
Therefore, he says, " the meaning is 'more abundant'."
Do đó,* nói: “có nghĩa là hơn thế nữa”.
Paripuṇṇañhi adhikataranti vattuṃ arahati.
For that which is complete is indeed worthy of being called more abundant.
Vì cái gì đầy đủ thì đáng được gọi là hơn thế nữa.
Kāraṇanti yuttiṃ.
" Kāraṇaṃ" means reason.
Kāraṇa nghĩa là lý do.
Atthanti aviparītatthaṃ.
" Atthaṃ" means the undistorted meaning.
Attha nghĩa là ý nghĩa không sai lệch.
Vaḍḍhinti ativaḍḍhinimittaṃ.
" Vaḍḍhiṃ" means the cause of great increase.
Vaḍḍhi nghĩa là nguyên nhân của sự tăng trưởng vượt trội.
Iminā vacanenāti imasmiṃ sutte anantaraṃ vuttavacanena.
" Iminā vacanenā" means by the statement just made in this Sutta.
Iminā vacanenā (bằng lời nói này) nghĩa là bằng lời nói vừa được nói trong kinh này.
Na kevalaṃ imināva, suttantarampi ānetvā paṭibāhitabboti dassento ‘‘na me ācariyo atthī’’tiādimāha.
To show that it should be refuted not only by this but also by bringing in other Suttas, he says " na me ācariyo atthī" (I have no teacher) and so on.
Không chỉ bằng lời nói này, mà còn bằng cách trích dẫn các kinh khác để bác bỏ, nên* nói “na me ācariyo atthī” (ta không có bậc thầy), v.v.
Tattha na me ācariyo atthīti lokuttaradhamme mayhaṃ ācariyo nāma natthi.
Therein, " na me ācariyo atthī" means I have no teacher in supramundane Dhamma.
Ở đó, na me ācariyo atthī (ta không có bậc thầy) nghĩa là ta không có bậc thầy nào về các pháp siêu thế.
Kiñcāpi lokiyadhammānampi yādiso lokanāthassa adhigamo, na tādiso adhigamo parūpadeso atthi.
Although the attainment of the World-Protector in mundane Dhamma is unique, there is no such attainment or instruction from another.
Mặc dù đối với các pháp thế tục, sự chứng đắc của Thế Tôn không giống như sự chứng đắc hay lời dạy của người khác.
Lokuttaradhamme panassa lesopi natthi.
However, in supramundane Dhamma, there is not even a trace of it for him.
Nhưng đối với các pháp siêu thế, Ngài không có một chút nào từ người khác.
Natthi me paṭipuggaloti mayhaṃ sīlādīhi guṇehi paṭinidhibhūto puggalo nāma natthi.
" Natthi me paṭipuggalo" means there is no person who is my equal in qualities such as virtue.
Natthi me paṭipuggalo (ta không có người đối địch) nghĩa là ta không có người nào sánh ngang về các đức hạnh như giới.
Saranti karaṇe etaṃ paccattavacananti āha ‘‘sarantenā’’ti, saranti vā saraṇahetu cāti attho.
" Saraṃ" is an instrumental case, thus he says " sarantenā" (by remembering); or, it means "because of remembering."
Sara (nhớ) là một từ ở cách công cụ, nên* nói “sarantenā” (bằng cách nhớ), hoặc sara có nghĩa là vì nguyên nhân của sự nhớ.
Yatoti bhummatthe tosaddoti āha ‘‘yasmiṃ kāle’’ti.
" Yato" is in the locative sense, so he says " yasmiṃ kāle" (at which time).
Yato (từ khi) là từ ở cách sở thuộc, nên* nói “yasmiṃ kāle” (vào thời điểm đó).
Rattiyo jānantīti rattaññū, attano pabbajitadivasato paṭṭhāya bahū rattiyo jānanti, cirapabbajitāti vuttaṃ hoti.
One who knows nights is "rattaññū" (one who knows many nights); one who knows many nights from the day of one's ordination is said to be "cirapabbajita" (long-ordained).
Người biết nhiều đêm là rattaññū, tức là người biết nhiều đêm kể từ ngày xuất gia, có nghĩa là đã xuất gia lâu năm.
Rattaññūnaṃ mahantabhāvo rattaññumahantaṃ.
The greatness of one who knows many nights is " rattaññumahantaṃ" (greatness in knowing many nights).
Sự vĩ đại của những người biết nhiều đêm là rattaññumahantaṃ.
Bhāvappadhāno esa niddeso.
This explanation is predominant in the sense of "being."
Đây là một cách diễn đạt nhấn mạnh trạng thái.
‘‘Rattaññumahatta’’nti vā pāṭho.
Or, the reading is "rattaññumahatta."
Hoặc có thể đọc là “rattaññumahattaṃ”.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Cách này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Theranavamajjhimānaṃ vasena vipulabhāvo vepullamahantaṃ.
The extensive nature in terms of elders, new monks, and middle monks is " vepullamahantaṃ" (greatness in extensiveness).
Sự rộng lớn về số lượng của các vị Trưởng lão, Trung niên và Tân học là vepullamahantaṃ.
Sikkhattayasaṅgahitassa sāsanabrahmacariyassa jhānābhiññādivasena vipulabhāvo brahmacariyamahantaṃ.
The extensive nature of the Sāsana's holy life, which comprises the three trainings, in terms of jhāna, abhiññā, and so on, is " brahmacariyamahantaṃ" (greatness in the holy life).
Sự rộng lớn của phạm hạnh giáo pháp bao gồm ba học pháp, về các thiền định, thắng trí, v.v., là brahmacariyamahantaṃ.
Visiṭṭhassa paccayalābhassa vipulabhāvo lābhaggamahantaṃ.
The extensive nature of excellent gain of requisites is " lābhaggamahantaṃ" (greatness in supreme gain).
Sự rộng lớn của sự thù thắng trong việc thọ nhận các vật dụng là lābhaggamahantaṃ.
Catubbidhena mahantenāti catubbidhena mahantabhāvena.
" Catubbidhena mahantenā" means by the four kinds of greatness.
Catubbidhena mahantenā (bằng bốn loại vĩ đại) nghĩa là bằng bốn loại vĩ đại.
Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāleti bhagavato saṅghe gāravassa pākaṭakāladassanamattaṃ.
" Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāle" (at the time of Mahāpajāpati's offering of a pair of robes) merely indicates the time when the Buddha's reverence for the Saṅgha became manifest.
Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāle (vào lúc Mahāpajāpatī dâng cặp y) chỉ là để chỉ ra thời điểm mà sự tôn kính của Đức Phật đối với Tăng đoàn trở nên rõ ràng.
Na hi bhagavā tato pubbe saṅghe gāravarahito vihāsi.
For the Buddha did not dwell without reverence for the Saṅgha before that time.
Vì Đức Phật không phải là không tôn kính Tăng đoàn trước đó.
22. Dutiye huhuṅkajātikenāti so kira diṭṭhamaṅgaliko mānavasena kodhavasena ca ‘‘huhu’’nti karonto vicarati, tasmā huhuṅkajātikoti vuccati.
22. In the second Sutta, " huhuṅkajātikena" means that person, being superstitious and motivated by Māra and anger, wandered about making "huhu" sounds, hence he is called "huhuṅkajātika."
22. Trong phần thứ hai, với người có bản tính huhuṅka – người này, vì kiêu mạn và sân hận, thường đi loanh quanh mà "huhu", do đó được gọi là huhuṅkajātika.
‘‘Huhukkajātiko’’tipi paṭhanti, tena saddhiṃ āgatāti attho.
Some also read "huhukkajātiko"; it means "accompanied by him."
Cũng có cách đọc là ‘‘Huhukkajātiko’’. Nghĩa là đã đến cùng với những người đó.
Jarājiṇṇāti jarāya khaṇḍadantapalitakesādibhāvaṃ āpāditā.
Jarājiṇṇā means having reached the state of broken teeth, grey hair, and so on, due to old age.
Jarājiṇṇā (già yếu) nghĩa là đã đạt đến trạng thái răng rụng, tóc bạc, v.v., do tuổi già.
Vayovuddhāti aṅgapaccaṅgānaṃ vuddhimariyādappattā.
Vayovuddhā means having reached the limit of growth of their limbs and minor limbs.
Vayovuddhā (lớn tuổi) nghĩa là đã đạt đến giới hạn phát triển của các chi và các bộ phận cơ thể.
Jātimahallakāti upapattiyā mahallakabhāvena samannāgatā.
Jātimahallakā means endowed with the state of being old by birth.
Jātimahallakā (già cả về dòng dõi) nghĩa là đã đạt đến trạng thái già cả do sự sinh ra.
Mahattaṃ lanti gaṇhantīti mahallakā, jātiyā mahallakā, na vibhavādināti jātimahallakā.
They receive greatness, thus they are mahallakā; great by birth, not by wealth and so on, thus they are jātimahallakā.
Những người đạt được sự vĩ đại thì là mahallakā (già cả); già cả về dòng dõi, chứ không phải về tài sản, v.v., do đó là jātimahallakā.
Vayoanuppattāti pacchimavayaṃ sampattā, pacchimavayo nāma vassasatassa pacchimo tatiyo bhāgo.
Vayoanuppattā means having reached the final age; the final age is the last third part of a hundred years.
Vayoanuppattā (đã đạt đến tuổi già) nghĩa là đã đạt đến tuổi cuối cùng; tuổi cuối cùng là một phần ba cuối cùng của một trăm năm.
Jiṇṇāti vā porāṇā, cirakālappavattakulanvayāti vuttaṃ hoti.
Jiṇṇā means old or ancient; it is said to be of a long-established lineage.
Hoặc Jiṇṇā (cổ xưa) nghĩa là đã là một dòng dõi gia tộc tồn tại lâu đời.
Vuddhāti sīlācārādiguṇavuddhiyuttā.
Vuddhā means endowed with the growth of virtues such as sīla and good conduct.
Vuddhā (trưởng lão) nghĩa là những người có sự tăng trưởng về các đức tính như giới hạnh.
Mahallakāti vibhavamahantatāya samannāgatā.
Mahallakā means endowed with great wealth.
Mahallakā (vĩ đại) nghĩa là những người có tài sản lớn.
Mahaddhanāti mahābhogā.
Mahaddhanā means having great possessions.
Mahaddhanā (giàu có) nghĩa là có nhiều của cải.
Addhagatāti maggappaṭipannā brāhmaṇānaṃ vatacariyādimariyādaṃ avītikkamma caramānā.
Addhagatā means having entered the path, behaving without transgressing the customary practices of brahmins.
Addhagatā (đã đi trên đường) nghĩa là những người đã đi trên con đường, sống theo giới hạn của các thực hành của Bà-la-môn mà không vượt quá.
Vayoanuppattāti jātivuddhabhāvaṃ antimavayaṃ anuppattā.
Vayoanuppattā means having reached the final stage of being old by birth.
Vayoanuppattā (đã đạt đến tuổi già) nghĩa là đã đạt đến tuổi già về dòng dõi, tuổi cuối cùng.
Sutaṃ netanti ettha sutaṃ no etanti padacchedo.
In Sutaṃ netaṃ, the word division is sutaṃ no etaṃ.
Trong cụm Sutaṃ netaṃ, cách chia từ là sutaṃ no etaṃ.
Noti ca karaṇatthe sāmivacanaṃ.
And no is a genitive case word in the sense of 'by'.
Và no là một từ sở hữu trong ý nghĩa của một công cụ.
Tenāha ‘‘amhehi suta’’nti.
Therefore, it says "amhehi sutaṃ" (heard by us).
Do đó, có câu ‘‘amhehi sutaṃ’’ (chúng tôi đã nghe).
Akāleti ayuttakāle.
Akāle means at an inappropriate time.
Akāle (không đúng lúc) nghĩa là vào thời điểm không thích hợp.
Asabhāvaṃ vadatīti yaṃ natthi, taṃ vadati.
Asabhāvaṃ vadati means he speaks of what does not exist.
Asabhāvaṃ vadatī (nói điều không đúng sự thật) nghĩa là nói điều không tồn tại.
Anatthaṃ vadatīti akāraṇanissitaṃ vadati.
Anatthaṃ vadati means he speaks of what is without cause.
Anatthaṃ vadatī (nói điều vô ích) nghĩa là nói điều không có nguyên nhân.
Akāraṇanissitanti ca nipphalanti attho.
And akāraṇanissitaṃ means it is fruitless.
Và Akāraṇanissitaṃ (không có nguyên nhân) nghĩa là vô ích.
Phalañhi kāraṇanissitaṃ.
For fruit is dependent on cause.
Vì quả dựa trên nguyên nhân.
Akāraṇanissitatā ca tadavinābhāvato akāraṇe nissitaṃ, nipphalaṃ samphanti vuttaṃ hoti.
And akāraṇanissitatā means dependent on what is without cause due to its inseparability from it; it is said to be fruitless, without benefit.
Và việc không có nguyên nhân là dựa trên điều không có nguyên nhân do sự không thể tách rời của nó, nghĩa là nó vô ích.
Avinayaṃ vadatīti na saṃvaravinayappaṭisaṃyuttaṃ vadati, attano suṇantassa ca na saṃvaravinayāvahaṃ vadatīti vuttaṃ hoti.
Avinayaṃ vadati means he speaks of what is not connected with restraint and discipline; it is said that he speaks of what does not lead to restraint and discipline for himself and for the listener.
Avinayaṃ vadatī (nói điều không đúng giới luật) nghĩa là nói điều không liên quan đến sự tiết chế và giới luật; nghĩa là nói điều không mang lại sự tiết chế và giới luật cho bản thân và người nghe.
Na hadaye nidhetabbayuttakanti ahitasaṃhitattā cittaṃ anuppavesetvā nidhetuṃ ayuttaṃ.
Na hadaye nidhetabbayuttakaṃ means it is unsuitable to be kept and stored in the mind, being unbeneficial.
Na hadaye nidhetabbayuttakaṃ (không đáng ghi nhớ trong tâm) nghĩa là không thích hợp để ghi nhớ trong tâm vì nó không mang lại lợi ích.
Kathetuṃ ayuttakālenāti dhammaṃ kathentena yo attho yasmiṃ kāle vattabbo, tato pubbe pacchā ca tassa akālo, tasmiṃ ayuttakāle vattā.
Kathetuṃ ayuttakālenā means speaking at an inappropriate time; for a Dhamma speaker, the time before and after the proper moment for a certain meaning to be spoken is an inappropriate time, and he speaks at that inappropriate time.
Kathetuṃ ayuttakālena (không đúng lúc để nói) nghĩa là người nói vào thời điểm không thích hợp, tức là trước hoặc sau thời điểm thích hợp để nói một ý nghĩa nhất định khi thuyết pháp.
Apadesarahitanti suttāpadesarahitaṃ.
Apadesarahitaṃ means devoid of Sutta references.
Apadesarahitaṃ (không có căn cứ) nghĩa là không có căn cứ từ kinh điển.
Sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na kathetīti ‘‘bhagavatā asuke sutte evaṃ vutta’’nti evaṃ sāpadesaṃ kāraṇasahitaṃ katvā na katheti.
Sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na katheti means he does not speak with references and reasons, saying, "The Blessed One said thus in such and such a Sutta."
Sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na kathetī (không nói có căn cứ và có lý do) nghĩa là không nói có căn cứ và có lý do như "Đức Thế Tôn đã nói như vậy trong kinh nọ".
Pariyantarahitanti paricchedarahitaṃ, suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhipitvā tassa anuyogaṃ upamaṃ vā vatthuṃ vā āharitvā yaṃ suttaṃ jātakaṃ vā nikkhipitaṃ, tassa sarīrabhūtaṃ kathaṃ anāmasitvā bāhirakathaṃyeva katheti, nikkhittaṃ nikkhittamattameva hoti, ‘‘suttaṃ nu kho katheti jātakaṃ nu kho, nāssa antaṃ vā koṭiṃ vā passāmā’’ti vattabbataṃ āpajjati.
Pariyantarahitaṃ means without limit; having set aside a Sutta or a Jātaka, and having brought up a question, simile, or story related to it, he speaks only of external matters without touching upon the main body of the Sutta or Jātaka that was set aside. What was set aside remains merely set aside, and it becomes such that one would say, "Is he speaking a Sutta or a Jātaka? We see neither its end nor its limit."
Pariyantarahitaṃ (không có giới hạn) nghĩa là không có ranh giới. Người đó bỏ qua một bài kinh hoặc một bản Jātaka, và thay vì đề cập đến nội dung cốt lõi của bài kinh hoặc bản Jātaka đã được bỏ qua bằng cách đưa ra một câu hỏi, một ví dụ hoặc một câu chuyện, người đó chỉ nói những câu chuyện bên ngoài. Bài kinh đã bỏ qua chỉ là bài kinh đã bỏ qua. Người đó trở nên đáng nói rằng: "Liệu người này đang nói về một bài kinh hay một bản Jātaka? Chúng ta không thấy điểm đầu hay điểm cuối của nó."
Yathā vaṭarukkhasākhānaṃ gatagataṭṭhāne pārohā otaranti, otiṇṇo-tiṇṇaṭṭhāne viruḷhiṃ āpajjitvā puna vaḍḍhantiyeva, evaṃ aḍḍhayojanampi yojanampi gacchatiyeva.
Just as the aerial roots of a banyan tree descend wherever its branches go, and having descended, they grow again in the place where they have taken root, and thus it extends for half a yojana or even a yojana.
Giống như những cành cây đa, rễ phụ mọc xuống ở bất cứ nơi nào chúng đi đến, và khi đã mọc xuống, chúng lại phát triển và tiếp tục lan rộng, có thể đi nửa dojana hoặc một dojana.
Gacchante gacchante pana mūlarukkho vinassati, anujātapārohamūlāniyeva tiṭṭhanti, evaṃ ayampi nigrodhadhammakathiko nāma hoti.
But as it continues to extend, the original tree perishes, and only the roots of the newly formed aerial roots remain. In the same way, this person is called a nigrodhadhammakathika (banyan-tree Dhamma speaker).
Khi chúng tiếp tục lan rộng, cây gốc sẽ chết, chỉ còn lại những rễ phụ đã mọc. Tương tự, người này được gọi là một pháp sư theo kiểu cây đa.
Nikkhittaṃ nikkhittameva katvā passeneva pariharanto gacchati.
He makes what was set aside remain set aside, and carries it along only by the side.
Người đó chỉ giữ bài kinh đã bỏ qua như một vật trang trí bên cạnh mình.
Yo pana bahumpi bhaṇanto ‘‘etadatthamidaṃ vutta’’nti nikkhittasuttato aññampi anuyogūpamāvatthuvasena tadupayogīnaṃ āharitvā āharitvā jānāpetuṃ sakkoti, tathārūpassa dhammakathikassa bahumpi kathetuṃ vaṭṭati.
However, if one, even while speaking much, can make others understand by bringing up additional relevant questions, similes, and stories from the Sutta that was set aside, saying, "This was said for this purpose," then such a Dhamma speaker is permitted to speak much.
Tuy nhiên, một pháp sư có khả năng giải thích rằng "điều này được nói với mục đích đó" bằng cách đưa ra các câu hỏi, ví dụ và câu chuyện khác từ bài kinh gốc để làm rõ, thì người đó có thể nói nhiều.
Na lokiyalokuttaraatthanissitanti attano paresañca na lokiyalokuttarahitāvahaṃ.
Na lokiyalokuttaraatthanissitaṃ means it does not lead to worldly or supramundane benefit for oneself or others.
Na lokiyalokuttaraatthanissitaṃ (không dựa trên lợi ích thế gian và siêu thế) nghĩa là không mang lại lợi ích thế gian và siêu thế cho bản thân và người khác.
Pakaṭṭhānaṃ ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato sabhāvaniruttivasena ca buddhādīhi bhāsitattā pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi, pariyattidhammo.
Pāḷi is the pariyatti Dhamma, so called because it is the line of excellent words (pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷī) spoken by the Buddhas and others, due to its teaching of excellent virtues such as sīla, and by means of natural expression (sabhāvanirutti).
Do việc giác ngộ các ý nghĩa cao quý và xuất sắc như giới hạnh, và do được chư Phật, v.v., thuyết giảng bằng ngôn ngữ tự nhiên, nên Pāḷi là dòng văn bản của những lời nói cao quý, tức là Pháp học.
Purimassa atthassa pacchimena atthena anusandhānaṃ anusandhi, atthamukhena pana pāḷippadesānampi anusandhi hotiyeva.
Anusandhi is the connection of a preceding meaning with a subsequent meaning; however, there is also a connection of Pali passages by way of meaning.
Sự liên kết ý nghĩa của phần trước với phần sau là anusandhi (sự liên kết). Tuy nhiên, các đoạn văn Pali cũng có sự liên kết về ý nghĩa.
Svāyaṃ anusandhi pucchānusandhiajjhāsayānusandhiyathānusandhiādivasena catubbidho, taṃtaṃdesanānaṃ pana pubbāparapāḷivasena anusandhivasena pubbāparavasenāti paccekaṃ yojetabbaṃ.
This connection (anusandhi) is fourfold: connection by question (pucchānusandhi), connection by intention (ajjhāsayānusandhi), connection as it is (yathānusandhi), and so on. However, for those specific teachings, it should be applied to each by way of prior and later texts, by way of connection, and by way of prior and later.
Sự liên kết này có bốn loại: liên kết câu hỏi, liên kết ý định, liên kết phù hợp và liên kết ban đầu. Đối với mỗi bài thuyết giảng, cần phải kết nối theo trình tự trước sau của các đoạn Pali, tức là pubbāparavasena (theo trình tự trước sau).
Uggahitanti byañjanaso atthaso ca uddhaṃ uddhaṃ gahitaṃ, pariyāpuṇanavasena ceva paripucchāvasena ca hadayena gahitanti attho.
"Uggahita" means grasped higher and higher by its letters and by its meaning, and it means grasped by heart by way of mastering and by way of questioning.
Uggahita (đã nắm giữ) nghĩa là đã nắm giữ lên trên, lên trên, cả về mặt từ ngữ và ý nghĩa; nghĩa là đã nắm giữ trong tâm bằng cách học thuộc và bằng cách hỏi.
Vaṭṭadukkhanissaraṇatthikehi sotabbato sutaṃ, pariyattidhammo.
Because it should be heard by those desirous of liberation from the suffering of saṃsāra, it is "suta" (heard), the Dhamma of learning.
Sutaṃ (điều đã nghe) là Pháp học, vì nó phải được lắng nghe bởi những người mong muốn thoát khỏi khổ luân hồi.
Taṃ dhāretīti sutadharo.
He who holds it is a sutadhara.
Người giữ điều đã nghe là sutadharo (người giữ điều đã nghe).
Yo hi sutadharo, sutaṃ tasmiṃ patiṭṭhitaṃ hoti suppatiṭṭhitaṃ arogikaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘sutassa ādhārabhūto’’ti.
Indeed, for one who is a sutadhara, the suta is established in him, well-established, uncorrupted; therefore, it is said, "the foundation of suta."
Quả thật, nơi người giữ điều đã nghe, điều đã nghe được thiết lập vững chắc, không bị hư hoại. Do đó, có câu ‘‘sutassa ādhārabhūto’’ (là nền tảng của điều đã nghe).
Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi.
Therefore, he said, "yassa hī" and so on.
Do đó, có câu ‘‘yassa hī’’ (vì của ai) v.v.
Ekaṃ padaṃ ekakkharampi avinaṭṭhaṃ hutvā sannicīyatīti sannicayo, sutaṃ sannicayo etasminti sutasannicayo.
A collection is that which is accumulated without even a single word or a single letter being lost; "sutasannicayo" is that in which suta is accumulated.
Một từ, dù chỉ một chữ, không bị mất đi mà được tích lũy lại, đó là sannicayo (sự tích lũy). Nơi đó có sự tích lũy của điều đã nghe là sutasannicayo (sự tích lũy của điều đã nghe).
Ajjhosāyāti anuppavisitvā.
"Ajjhosāyā" means having penetrated.
Ajjhosāyā (đã thâm nhập) nghĩa là đã đi vào.
Tiṭṭhatīti na sammussati.
"Tiṭṭhatī" means it is not forgotten.
Tiṭṭhatī (đứng vững) nghĩa là không bị quên lãng.
Paguṇāti vācuggatā.
"Paguṇā" means committed to memory.
Paguṇā (thông thạo) nghĩa là đã thuộc lòng.
Niccalikanti aviparivattaṃ.
"Niccalikaṃ" means unchangeable.
Niccalikaṃ (không dao động) nghĩa là không thay đổi.
Saṃsanditvāti aññehi saṃsanditvā.
"Saṃsanditvā" means having compared with others.
Saṃsanditvā (đã đối chiếu) nghĩa là đã đối chiếu với những người khác.
Samanuggāhitvāti paripucchāvasena atthaṃ ogāhitvā.
"Samanuggāhitvā" means having penetrated the meaning by way of questioning.
Samanuggāhitvā (đã tìm hiểu kỹ) nghĩa là đã thâm nhập ý nghĩa bằng cách hỏi.
Pabandhassa vicchedābhāvato gaṅgāsotasadisaṃ.
It is like the flow of the Ganges because there is no break in the continuous stream.
Gaṅgāsotasadisaṃ (giống như dòng sông Hằng) vì không có sự gián đoạn trong chuỗi.
‘‘Bhavaṅgasotasadisa’’nti vā pāṭho, akittimaṃ sukhappavattīti attho.
Or the reading is "like the flow of bhavaṅga," meaning an unartificial, pleasant continuity.
Hoặc cách đọc là ‘‘Bhavaṅgasotasadisaṃ’’ (giống như dòng bhavaṅga), nghĩa là sự tiếp diễn hạnh phúc một cách tự nhiên.
Suttekadesassa suttamattassa ca vacasā paricayo idha nādhippeto, vaggādivasena pana adhippetoti āha ‘‘suttadasaka…pe… sajjhāyitā’’ti, ‘‘dasasuttāni gatāni, dasavaggāni gatānī’’tiādinā sallakkhetvā vācāya sajjhāyitāti attho.
Here, the familiarity with a part of a Sutta or merely a Sutta by recitation is not intended; rather, it is intended by way of sections and so on, therefore it is said, "suttadasaka...pe... sajjhāyitā," meaning it is recited vocally, having marked it as "ten suttas have been covered, ten sections have been covered," and so on.
Ở đây, không có ý định nói về sự quen thuộc bằng lời nói của một phần nhỏ của bài kinh hay chỉ bài kinh. Mà là có ý định nói về các nhóm, v.v., do đó có câu ‘‘suttadasaka…pe… sajjhāyitā’’ (đã tụng đọc… mười bài kinh, v.v.). Nghĩa là đã ghi nhớ và tụng đọc bằng lời nói, như "mười bài kinh đã xong, mười phẩm đã xong", v.v.
Manasā anu anu pekkhitā bhāgaso nijjhāyitā cintitā manasānupekkhitā.
"Manasānupekkhitā" means contemplated mentally, examined in parts, thought about.
Đã được quán xét kỹ lưỡng trong tâm, đã được suy tư và chiêm nghiệm từng phần trong tâm là manasānupekkhitā.
Rūpagataṃ viya paññāyatīti rūpagataṃ viya cakkhussa vibhūtaṃ hutvā paññāyati.
"Rūpagataṃ viya paññāyati" means it appears as if it has become visible to the eye, like a form.
Rūpagataṃ viya paññāyatī (hiển lộ như một hình ảnh) nghĩa là hiển lộ rõ ràng trước mắt như một hình ảnh.
Suppaṭividdhāti nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā suṭṭhu yāthāvato paṭividdhā.
"Suppaṭividdhā" means thoroughly penetrated as it truly is, having made it free from entanglement and obstruction.
Suppaṭividdhā (đã thấu hiểu rõ ràng) nghĩa là đã thấu hiểu một cách chính xác, đã loại bỏ sự rối rắm và phức tạp.
Adhikaṃ cetoti abhiceto, upacārajjhānacittaṃ.
That which is a superior mind is "abhiceto," the mind of access jhāna.
Tâm vượt trội là abhiceto (tâm siêu việt), tức là tâm thiền cận định.
Tassa pana adhikatā pākatikakāmāvacaracittehi sundaratāya, sā paṭipakkhato suddhiyāti āha ‘‘abhikkantaṃ visuddhaṃ citta’’nti.
Its superiority lies in its beauty compared to ordinary sensuous minds, and that beauty is purity from opposition, so it is said, "a beautiful, purified mind."
Sự vượt trội của nó là do sự thanh tịnh hơn so với các tâm dục giới thông thường, sự thanh tịnh đó là từ sự đối lập, do đó có câu ‘‘abhikkantaṃ visuddhaṃ cittaṃ’’ (tâm cao thượng và thanh tịnh).
Adhicittanti samādhimāha.
"Adhicitta" refers to samādhi.
Adhicittaṃ (tâm cao thượng) chỉ định samādhi (định).
Sopi upacārasamādhi daṭṭhabbo.
That too should be understood as access samādhi.
Định này cũng nên được hiểu là cận định.
Vivekajaṃ pītisukhaṃ, samādhijaṃ pītisukhaṃ, apītijaṃ kāyasukhaṃ, satipārisuddhijaṃ ñāṇasukhanti catubbidhampi jhānasukhaṃ paṭipakkhato nikkhantataṃ upādāya nekkhammasukhanti vuccatīti āha ‘‘nekkhammasukhaṃ vindatī’’ti.
The four kinds of jhāna-sukha—joy and happiness born of seclusion, joy and happiness born of samādhi, bodily happiness without joy, and happiness of knowledge due to purity of mindfulness—are called happiness of renunciation (nekkhammasukha) because they have emerged from opposition, so it is said, "he experiences the happiness of renunciation."
Hạnh phúc thiền định có bốn loại: hỷ lạc do viễn ly, hỷ lạc do định, thân lạc không hỷ, và trí lạc do sự thanh tịnh của niệm. Tất cả bốn loại này được gọi là hạnh phúc xuất ly (nekkhammasukha) vì chúng thoát khỏi sự đối lập. Do đó, có câu ‘‘nekkhammasukhaṃ vindatī’’ (đạt được hạnh phúc xuất ly).
Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti iminā tesu jhānesu samāpajjanavasībhāvamāha.
By "able to attain whenever he wishes," the mastery of attainment in those jhānas is stated.
Với câu “Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samattho” (có khả năng nhập thiền vào bất cứ lúc nào mong muốn), điều này nói lên sự thành thục trong việc nhập các thiền đó.
Nikāmalābhīti pana vacanato āvajjanādhiṭṭhānapaccavekkhaṇavasiyopi vuttā evāti veditabbā.
However, by the phrase "nikāmalābhī" (one who obtains at will), the masteries of adverting, determining, and reviewing are also understood to be stated.
Còn với lời nói “Nikāmalābhī” (được như ý muốn), cũng nên hiểu rằng sự thành thục trong việc hướng tâm (āvajjana), quyết định (adhiṭṭhāna) và quán xét (paccavekkhaṇa) cũng đã được nói đến.
Sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvāti etena tesaṃ jhānānaṃ sukhappaṭipadataṃ khippābhiññatañca dasseti.
By "having suppressed opposing phenomena with ease," it shows the pleasant path and quick realization of those jhānas.
Với câu “Sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvā” (dễ dàng chế ngự các pháp đối nghịch), điều này chỉ ra sự thực hành an lạc (sukha-paṭipadā) và sự chứng đắc nhanh chóng (khippābhiññā) của các thiền đó.
Vipulānanti vepullaṃ pāpitānaṃ jhānānaṃ.
"Vipulānaṃ" refers to jhānas that have attained vastness.
Vipulānaṃ (rộng lớn) là các thiền đã đạt đến sự rộng lớn.
Vipulatā nāma subhāvitabhāvena ciratarappavattiyā, sā ca paricchedānurūpāva icchitabbāti ‘‘vipulāna’’nti vatvā ‘‘yathāparicchedena vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hotī’’ti āha.
Vastness means prolonged duration due to being well-developed, and that should be desired in accordance with the determined period, so having said "vipulānaṃ" he states, "it is said that he is able to emerge in accordance with the determined period."
Sự rộng lớn (vipulatā) là do được tu tập tốt và duy trì lâu dài, và điều đó cần được mong muốn theo đúng giới hạn đã định, nên sau khi nói “vipulānaṃ”, Ngài nói “yathāparicchedena vuṭṭhātuṃ samattho’ti vuttaṃ hotī” (có khả năng xuất thiền theo đúng giới hạn đã định).
Paricchedakālañhi appatvāva vuṭṭhahanto akasiralābhī na hoti yāvadicchitaṃ pavattetuṃ asamatthattā.
For one who emerges before reaching the determined period, he is not one who obtains with ease, being unable to sustain it as long as he wishes.
Vì người xuất thiền trước khi đạt đến thời gian giới hạn sẽ không phải là người chứng đắc dễ dàng, do không thể duy trì thiền lâu như mong muốn.
Idāni yathāvutte samāpajjanādivasībhāve byatirekavasena vibhāvetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to explain the aforementioned masteries of attainment and so on by way of distinction, "ekacco hī" and so on is stated.
Bây giờ, để giải thích sự thành thục trong việc nhập thiền, v.v., như đã nói ở trên, theo cách phủ định, câu “ekacco hī” (có người) v.v. đã được nói đến.
Tattha lābhīyeva hotīti idaṃ paṭiladdhamattassa jhānassa vasena vuttaṃ.
There, "lābhīyeva hotī" is said with reference to the jhāna that has merely been obtained.
Trong đó, “lābhīyeva hotī” (chỉ là người chứng đắc) được nói đến theo nghĩa thiền đã được chứng đắc.
Tathāti icchiticchitakkhaṇe.
"Tathā" means at the very moment he wishes.
Tathā (như vậy) là vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Pāripanthiketi vasībhāvassa paccanīkadhamme.
"Pāripanthike" refers to phenomena that are obstacles to mastery.
Pāripanthike (các pháp chướng ngại) là các pháp đối nghịch với sự thành thục.
Jhānādhigamassa pana paccanīkadhammā pageva vikkhambhitā, aññathā jhānādhigamo eva na siyā.
However, phenomena that are obstacles to the attainment of jhāna were already suppressed; otherwise, there would be no attainment of jhāna at all.
Tuy nhiên, các pháp chướng ngại đối với sự chứng đắc thiền đã được chế ngự từ trước, nếu không thì sự chứng đắc thiền đã không thể xảy ra.
Kicchena vikkhambhetīti kicchena visodheti.
"Kicchena vikkhambhetī" means he purifies with difficulty.
Kicchena vikkhambhetī (khó khăn chế ngự) là khó khăn tịnh hóa.
Kāmādīnavapaccavekkhaṇādīhi kāmacchandādīnaṃ viya aññesampi samādhipāripanthikānaṃ dūrasamussāraṇaṃ idha vikkhambhanaṃ visodhanañcāti veditabbaṃ.
It should be understood that here, the far removal of sensual desire and other hindrances to samādhi, through reflecting on the drawbacks of sensual pleasures and so on, is suppression and purification.
Nên hiểu rằng sự chế ngự và tịnh hóa ở đây là sự loại bỏ xa các pháp chướng ngại thiền khác, như tham dục, v.v., thông qua việc quán xét sự nguy hiểm của dục lạc, v.v.
Nāḷikayantanti kālamānanāḷikayantamāha.
"Nāḷikāyanta" refers to a water-clock for measuring time.
Nāḷikayantaṃ (dụng cụ đo thời gian) nói đến cái đồng hồ nước.
Aṭṭhapitasaṅkappoti na sammāpaṇihitasaṅkappo.
"Aṭṭhapitasaṅkappo" means a thought not well-directed.
Aṭṭhapitasaṅkappo (tư duy chưa được thiết lập đúng đắn) là tư duy chưa được định hướng đúng đắn.
Abhiññāpāragūti sabbesaṃ lokiyalokuttaradhammānaṃ abhiññāya pāraṃ gato, sabbadhamme abhivisiṭṭhāya aggamaggapaññāya jānitvā ṭhitoti attho.
"Abhiññāpāragū" means one who has reached the perfection of direct knowledge of all mundane and supramundane phenomena; it means one who stands having known all phenomena with the exceedingly distinguished wisdom of the highest path.
Abhiññāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của thắng trí) là đã đạt đến bờ bên kia của thắng trí đối với tất cả các pháp thế gian và siêu thế, có nghĩa là đã an trú sau khi biết tất cả các pháp bằng trí tuệ tối thượng, đặc biệt.
Pariññāpāragūti pañcannaṃ khandhānaṃ pariññāya pāraṃ gato, pañcakkhandhe parijānitvā ṭhitoti attho.
"Pariññāpāragū" means one who has reached the perfection of full understanding of the five aggregates; it means one who stands having fully understood the five aggregates.
Pariññāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự liễu tri) là đã đạt đến bờ bên kia của sự liễu tri đối với năm uẩn, có nghĩa là đã an trú sau khi liễu tri năm uẩn.
Bhāvanāpāragūti catunnaṃ maggānaṃ bhāvanāya pāraṃ gato, cattāro magge bhāvetvā ṭhitoti attho.
"Bhāvanāpāragū" means one who has reached the perfection of development of the four paths; it means one who stands having developed the four paths.
Bhāvanāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự tu tập) là đã đạt đến bờ bên kia của sự tu tập đối với bốn đạo, có nghĩa là đã an trú sau khi tu tập bốn đạo.
Pahānapāragūti sabbakilesānaṃ pahānena pāraṃ gato, sabbakilese pajahitvā ṭhitoti attho.
"Pahānapāragū" means one who has reached the perfection of abandonment of all defilements; it means one who stands having abandoned all defilements.
Pahānapāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự đoạn trừ) là đã đạt đến bờ bên kia của sự đoạn trừ tất cả phiền não, có nghĩa là đã an trú sau khi đoạn trừ tất cả phiền não.
Sacchikiriyāpāragūti nirodhasacchikiriyāya pāraṃ gato, nirodhaṃ sacchikatvā ṭhitoti attho.
"Sacchikiriyāpāragū" means one who has reached the perfection of the realization of cessation; it means one who stands having realized cessation.
Sacchikiriyāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự chứng ngộ) là đã đạt đến bờ bên kia của sự chứng ngộ Niết Bàn, có nghĩa là đã an trú sau khi chứng ngộ Niết Bàn.
Samāpattipāragūti sabbasamāpattīnaṃ samāpajjanena pāraṃ gato, sabbā samāpattiyo samāpajjitvā ṭhitoti attho.
"Samāpattipāragū" means one who has reached the perfection of entering into all attainments; it means one who stands having entered into all attainments.
Samāpattipāragū (đã đạt đến bờ bên kia của các thiền định) là đã đạt đến bờ bên kia của việc nhập tất cả các thiền định, có nghĩa là đã an trú sau khi nhập tất cả các thiền định.
Brahmacariyassa kevalīti yaṃ brahmacariyassa kevalaṃ sakalabhāvo, tena samannāgato, sakalacatumaggabrahmacariyavāsoti attho.
"Brahmacariyassa kevalī" means one who is endowed with the entire completeness of the holy life; it means one who dwells in the entire four-path holy life.
Brahmacariyassa kevalī (hoàn tất Phạm hạnh) là người thành tựu trọn vẹn Phạm hạnh, có nghĩa là đã sống trọn vẹn Phạm hạnh của bốn đạo.
Tenāha ‘‘sakalabrahmacariyo’’ti, paripuṇṇamaggabrahmacariyoti attho.
Therefore, it says "sakalabrahmacariyo", meaning one whose holy life of the path is complete.
Vì vậy, Ngài nói “sakalabrahmacariyo” (Phạm hạnh toàn vẹn), có nghĩa là Phạm hạnh đạo đã viên mãn.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily comprehensible.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
23. Tatiye lokoti lujjanapalujjanaṭṭhena loko.
23. In the third (sutta), "loko" means world in the sense of decaying and falling apart.
23. Trong kinh thứ ba, loko (thế gian) là thế gian theo nghĩa hủy hoại và tan rã.
Atthato purimasmiṃ ariyasaccadvayaṃ, idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabbaṃ.
In terms of meaning, in the former (sutta) it refers to the two Noble Truths, but here it should be understood as the Noble Truth of Suffering.
Về ý nghĩa, trong kinh trước là hai Thánh đế, nhưng ở đây nên hiểu là Khổ Thánh đế.
Tenāha ‘‘lokoti dukkhasacca’’nti.
Therefore, it says "loko means the truth of suffering."
Vì vậy, Ngài nói “lokoti dukkhasacca” (thế gian là Khổ đế).
Visaṃyuttoti visaṃsaṭṭho na paṭibaddho, sabbesaṃ saṃyojanānaṃ sammadeva samucchinnattā tato vippamuttoti attho.
"Visaṃyutto" means disjoined, not bound, meaning completely liberated from all fetters, having utterly severed them.
Visaṃyutto (không bị ràng buộc) là không bị dính mắc, không bị trói buộc, có nghĩa là đã hoàn toàn giải thoát khỏi tất cả các kiết sử do đã đoạn trừ chúng một cách triệt để.
Lokasamudayoti suttantanayena taṇhā, abhidhammanayena pana abhisaṅkhārehi saddhiṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ.
"Lokasamudayo" means craving according to the Suttanta method, but according to the Abhidhamma method, it is one and a half thousand defilements together with volitional formations.
Lokasamudayo (nguyên nhân của thế gian) theo kinh điển là tham ái (taṇhā), còn theo Vi Diệu Pháp là một ngàn rưỡi phiền não cùng với các hành (abhisaṅkhāra).
Lokanirodhoti nibbānaṃ.
"Lokanirodho" means Nibbāna.
Lokanirodho (sự diệt của thế gian) là Niết Bàn.
Sacchikatoti attapaccakkho kato.
"Sacchikato" means realized personally.
Sacchikato (đã chứng ngộ) là đã tự mình chứng kiến.
Lokanirodhagāminī paṭipadāti sīlādikkhandhattayasaṅgaho ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
"Lokanirodhagāminī paṭipadā" means the Noble Eightfold Path, which comprises the three aggregates of morality and so on.
Lokanirodhagāminī paṭipadā (con đường đưa đến sự diệt của thế gian) là Bát Chánh Đạo, bao gồm ba nhóm giới, định, tuệ.
So hi lokanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati adhigacchati, tadatthaṃ ariyehi paṭipajjīyati cāti lokanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.
Indeed, it goes to, attains, Nibbāna, the cessation of the world, and is practiced by the Noble Ones for that purpose, hence it is called the path leading to the cessation of the world.
Vì con đường đó đi đến Niết Bàn, đạt được Niết Bàn, và được các bậc Thánh thực hành vì mục đích đó, nên được gọi là con đường đưa đến sự diệt của thế gian (lokanirodhagāminī paṭipadā).
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni.
"These four, bhikkhus, are true, unfailing, not otherwise.
“Này các Tỳ-kheo, có bốn điều này là như thật, không sai khác, không đổi khác.
Katamāni cattāri?
Which four?
Bốn điều nào?
Idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090; paṭi. ma. 2.8) vitthāro.
This is suffering, bhikkhus, this is true, this is unfailing, this is not otherwise," and so on in detail.
Này các Tỳ-kheo, đây là Khổ, điều này là như thật, điều này không sai khác, điều này không đổi khác” (Saṃ. Ni. 5.1090; Paṭi. Ma. 2.8), v.v.
Apica tathāya gatoti tathāgato, gatoti ca avagato atīto patto paṭipannoti attho.
Furthermore, "Tathāgato" means one who has gone according to truth, and "gato" means understood, surpassed, attained, practiced.
Hơn nữa, Tathāgato (Như Lai) là người đã đi đến sự thật (tathāya gato); gato (đi đến) có nghĩa là đã thấu hiểu, đã vượt qua, đã đạt được, đã thực hành.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā bhagavā sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya aviparītāya gato avagato, tasmā loko tathāgatena abhisambuddhoti tathāgato.
This is what is said: Because the Blessed One has gone, has understood, the entire world truly, without error, through the full understanding of discernment, therefore the world has been fully awakened by the Tathāgata, hence Tathāgata.
Điều này có nghĩa là: vì Đức Thế Tôn đã thấu hiểu toàn bộ thế gian một cách đúng đắn, không sai lệch, bằng trí tuệ liễu tri, nên thế gian đã được Như Lai giác ngộ, vì vậy Ngài là Như Lai.
Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato.
The Tathāgata has gone, has surpassed, the origin of the world truly, through the full understanding of abandonment, hence Tathāgata.
Nguyên nhân của thế gian đã được Ngài vượt qua một cách đúng đắn bằng trí tuệ đoạn trừ, vì vậy Ngài là Như Lai.
Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato.
The Tathāgata has gone, has attained, the cessation of the world truly, through realization, hence Tathāgata.
Sự diệt của thế gian đã được Ngài đạt đến một cách đúng đắn bằng sự chứng ngộ, vì vậy Ngài là Như Lai.
Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ aviparītaṃ gato paṭipannoti tathāgatoti.
The Tathāgata has gone, has practiced, the path leading to the cessation of the world truly, without error, hence Tathāgata.
Con đường đưa đến sự diệt của thế gian đã được Ngài thực hành một cách đúng đắn, không sai lệch, vì vậy Ngài là Như Lai.
Evaṃ imissā pāḷiyā tathāgatabhāvadīpanavasena attho veditabbo.
Thus, the meaning of this Pāḷi passage should be understood in the sense of revealing the state of being a Tathāgata.
Như vậy, ý nghĩa của đoạn kinh này nên được hiểu theo cách làm sáng tỏ phẩm chất Như Lai.
Iti bhagavā catusaccābhisambodhavasena attano tathāgatabhāvaṃ pakāsetvā idāni tattha diṭṭhādiabhisambodhavasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādimāha.
Thus, having declared his state of being a Tathāgata by way of the full awakening to the four truths, the Blessed One now says "Yaṃ, bhikkhave" and so on, to show it also by way of the full awakening to what is seen and so on.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã tuyên bố phẩm chất Như Lai của mình thông qua sự giác ngộ Tứ Thánh đế, bây giờ Ngài tiếp tục chỉ ra điều đó thông qua sự giác ngộ những gì đã thấy, v.v., bằng cách nói “yaṃ, bhikkhave” (này các Tỳ-kheo) v.v.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā’’ti vuttaṃ, taṃ tathāgatasaddabuddhasaddānaṃ atthato ninnānākaraṇataṃ dassetuṃ vuttaṃ.
However, in the Aṭṭhakathā, it is said "having spoken of his Buddhahood through the four truths," which is stated to show that the words "Tathāgata" and "Buddha" are not different in meaning.
Tuy nhiên, trong Chú giải, có nói “sau khi nói về phẩm chất Phật của mình bằng bốn Thánh đế”, điều đó được nói để chỉ ra sự không khác biệt về ý nghĩa giữa từ Tathāgata và từ Buddha.
Tathā ceva hi pāḷi pavattāti.
And indeed, the Pāḷi proceeds in that way.
Và kinh điển cũng diễn ra như vậy.
Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ daṭṭhabbato.
"Seen" refers to the visible object, because it is to be seen.
Diṭṭhaṃ (cái đã thấy) là sắc xứ (rūpāyatana) vì nó có thể được thấy.
Tena yaṃ diṭṭhaṃ yaṃ dissati, yaṃ dakkhati, yaṃ samavāye passeyya, taṃ sabbaṃ diṭṭhanteva gahitaṃ kālavisesassa anāmaṭṭhabhāvato yathā ‘‘duddha’’nti dasseti.
Therefore, whatever has been seen, whatever is seen, whatever will be seen, whatever one might see in any circumstance, all that is taken as "seen" because the particular time is not specified, as illustrated by "milk."
Do đó, tất cả những gì đã thấy, đang thấy, sẽ thấy, và có thể thấy trong mọi trường hợp, đều được bao gồm trong “cái đã thấy” vì không đề cập đến thời gian cụ thể, giống như cách từ “duddha” (sữa) chỉ ra.
Sutantiādīsupi eseva nayo.
The same principle applies to "heard" and so forth.
Đối với Sutaṃ (cái đã nghe) v.v., quy tắc cũng tương tự.
Sutanti saddāyatanaṃ sotabbato.
"Heard" refers to the sound object, because it is to be heard.
Sutaṃ (cái đã nghe) là thanh xứ (saddāyatana) vì nó có thể được nghe.
Mutanti sanissaye indriye nissayaṃ muñcitvā pāpuṇitvā gahetabbaṃ.
"Perceived" refers to what is to be grasped by a sense faculty with a physical basis, having reached it by releasing the basis.
Mutaṃ (cái đã biết) là cái có thể đạt được và nắm giữ bằng các căn có đối tượng, thoát khỏi đối tượng.
Tenāha ‘‘patvā gahetabbato’’ti.
Therefore, it is said, "because it is grasped upon reaching."
Vì vậy, Ngài nói “patvā gahetabbato” (vì có thể đạt được và nắm giữ).
Viññātanti vijānitabbaṃ.
"Discerned" refers to what is to be discerned.
Viññātaṃ (cái đã nhận thức) là cái có thể được nhận thức.
Taṃ pana diṭṭhādivinimuttaṃ viññeyyanti āha ‘‘sukhadukkhādi dhammārammaṇa’’nti.
That, however, being distinct from what is seen and so forth, is to be discerned, as it says, "the mind-object of pleasant and painful states and so forth."
Điều đó, khác với cái đã thấy, v.v., là cái có thể nhận thức, nên Ngài nói “sukhadukkhādi dhammārammaṇa” (đối tượng pháp như khổ, lạc, v.v.).
Pattanti yathā tathā patvā hatthagataṃ, adhigatanti attho.
"Attained" means having attained it in whatever way, having it in hand, meaning it is acquired.
Pattaṃ (cái đã đạt được) là cái đã đạt được bằng cách này hay cách khác, đã nằm trong tay, có nghĩa là đã chứng đắc.
Tenāha ‘‘pariyesitvā vā apariyesitvā vā’’ti.
Therefore, it is said, "whether sought or unsought."
Vì vậy, Ngài nói “pariyesitvā vā apariyesitvā vā” (dù đã tìm kiếm hay chưa tìm kiếm).
Pariyesitanti pattiyā atthaṃ pariyiṭṭhaṃ.
"Sought" refers to what has been searched for with a view to attainment.
Pariyesitaṃ (cái đã tìm kiếm) là cái đã được tìm kiếm để đạt được.
Taṃ pana pattaṃ vā siyā appattaṃ vā, ubhayathāpi pariyesitamevāti āha ‘‘pattaṃ vā appattaṃ vā’’ti.
That, however, may be attained or not attained; in either case, it is still sought, as it says, "whether attained or not attained."
Điều đó có thể đã đạt được hoặc chưa đạt được, dù bằng cách nào cũng là đã tìm kiếm, nên Ngài nói “pattaṃ vā appattaṃ vā” (dù đã đạt được hay chưa đạt được).
Dvayenapi dvippakārampi pattaṃ dvippakārampi pariyesitaṃ tena tena pakārena tathāgatena abhisambuddhanti dasseti.
By both, it shows that both types of attained and both types of sought were fully enlightened by the Tathāgata in their respective ways.
Cả hai đều chỉ ra rằng cái đã đạt được hai loại và cái đã tìm kiếm hai loại đều đã được Như Lai giác ngộ theo cách đó.
Cittena anusañcaritanti te pana apāpetvā citteneva anu anu sañcaritaṃ, viparitakkitanti attho.
"Mentally traversed" means that these, without being reached, were mentally traversed again and again, meaning they were contemplated in a contrary way.
Cittena anusañcaritaṃ (đã được tâm đi theo) là cái đã được tâm đi theo từng bước mà không đạt được, có nghĩa là đã được suy nghĩ sai lầm.
Pītakantiādīti ādisaddena lohitaodātādisabbaṃ rūpārammaṇabhāgaṃ saṅgaṇhāti.
"Yellow and so forth": by the word "and so forth", all categories of visible objects such as red, white, and so on, are included.
Pītakantiādī (vàng v.v.), từ ādi (v.v.) bao gồm tất cả các phần của đối tượng sắc, như đỏ, trắng v.v.
Sumanoti rāgavasena lobhavasena saddhādivasena vā sumano.
"Cheerfully-minded" means cheerfully-minded due to lust, greed, faith, and so forth.
Sumano (tâm hoan hỷ) là tâm hoan hỷ do tham ái, do lòng tham, hoặc do tín v.v.
Dummanoti byāpādavitakkavasena vā vihiṃsāvitakkavasena vā dummano.
"Sadly-minded" means sadly-minded due to thoughts of ill-will or thoughts of harming.
Dummano (tâm buồn rầu) là tâm buồn rầu do tà tư duy sân hận hoặc do tà tư duy hại người.
Majjhattoti aññāṇavasena, ñāṇavasena vā majjhatto.
"Neutral" means neutral due to ignorance or due to knowledge.
Majjhatto (tâm trung tính) là tâm trung tính do vô minh, hoặc do trí tuệ.
Esa nayo sabbattha.
This principle applies everywhere.
Quy tắc này áp dụng cho tất cả.
Tattha ādisaddena saṅkhasaddo, paṇavasaddo, pattagandho, pupphagandho, puppharaso, phalaraso, upādinnaṃ, anupādinnaṃ, majjhattavedanā kusalakammaṃ akusalakammanti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, by the word "and so forth", the inclusion of sounds like conch-shells, drums, the scent of leaves, the scent of flowers, the taste of flowers, the taste of fruits, appropriated objects, unappropriated objects, neutral feeling, wholesome kamma, unwholesome kamma, and so on, should be understood.
Ở đây, từ ādi (v.v.) cần được hiểu là bao gồm âm thanh của vỏ ốc, âm thanh của trống, mùi lá, mùi hoa, vị hoa, vị quả, cái được chấp thủ, cái không được chấp thủ, thọ trung tính, nghiệp thiện, nghiệp bất thiện, v.v.
Appattanti ñāṇena asampattaṃ, aviditanti attho.
"Unattained" means not reached by knowledge, meaning unknown.
Appattaṃ (chưa đạt được) có nghĩa là chưa đạt được bằng trí tuệ, chưa biết.
Tenāha ‘‘ñāṇena asacchikata’’nti.
Therefore, it is said, "not realized by knowledge."
Vì thế Ngài nói: “chưa chứng ngộ bằng trí tuệ.”
Lokena gatanti lokena ñātaṃ.
"Gone by the world" means known by the world.
Lokena gataṃ (đã được thế gian biết) là đã được thế gian biết.
Tatheva gatattāti tatheva ñātattā abhisambuddhattā, gatasaddena ekattaṃ buddhiatthanti attho.
"Because he has gone thus" means because he has known thus, because he has become fully enlightened, meaning the word "gone" has the sense of understanding.
Tatheva gatattā (vì đã đi như vậy) có nghĩa là vì đã biết như vậy, đã giác ngộ hoàn toàn; từ gata ở đây có nghĩa là trí tuệ.
Gatiattho hi dhātavo buddhiatthā bhavantīti akkharacintakā.
For grammarians say that verbs of motion have the sense of understanding.
Các nhà ngữ pháp cho rằng các căn có nghĩa là “đi” cũng có nghĩa là “biết.”
Yañca, bhikkhave, ratiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃ tathāāgatattādiatthena tathāgato bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā uttaritarābhāvato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ āsavakkhayañāṇena saddhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ adhigacchati.
"And that night, bhikkhus, when the Tathāgata attained unsurpassed perfect self-enlightenment": that is, on the night of the full moon of Vesākha, when the Bhagavā, the Tathāgata (meaning one who has come thus, etc.), seated on the unconquered seat at the Bodhi-maṇḍa, crushed the heads of the three Māras and attained unsurpassed perfect self-enlightenment, meaning omniscience together with the knowledge of the destruction of the Taints, because there is nothing superior to it.
Yañca, bhikkhave, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatī (Này các tỳ khưu, đêm nào Như Lai chứng ngộ vô thượng Chánh Đẳng Giác), nghĩa là vào đêm trăng tròn Visākha, Như Lai, bậc Thế Tôn, với ý nghĩa là đã đến như vậy v.v., ngồi trên tòa bất bại tại Bồ-đề đạo tràng, đã nghiền nát đầu ba Ma-vương, và chứng đắc Vô thượng Chánh Đẳng Giác, tức là Nhất thiết trí, cùng với trí tuệ đoạn tận các lậu hoặc, vì không có gì cao hơn.
Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃyeva kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati.
"And that night when he passed away into the Nibbāna-element with no remainder of clinging": that is, on that very night of the full moon of Vesākha, in Kusinārā, in the Upavattana Sāla Grove of the Mallas, between the twin Sāla trees, he passed away into the Nibbāna-element with no remainder of clinging.
Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatī (Và đêm nào Ngài nhập Niết-bàn vô dư y), nghĩa là vào chính đêm trăng tròn Visākha, tại Kusinārā, trong rừng Sa-la của dòng Malla, giữa hai cây sa-la song thọ, Ngài nhập Niết-bàn vô dư y.
Yaṃ etasmiṃ antareti imāsaṃ dvinnaṃ saupādisesaanupādisesanibbānadhātūnaṃ majjhe pañcacattālīsavassaparimāṇakāle paṭhamabodhiyampi majjhimabodhiyampi pacchimabodhiyampi yaṃ suttageyyādippabhedaṃ dhammaṃ bhāsati nidassanavasena, lapati uddisanavasena, niddisati pariniddisanavasena.
"Whatever is in between this": that is, in the period of forty-five years between these two Nibbāna-elements with remainder and without remainder, whether in the first period of enlightenment, the middle period of enlightenment, or the last period of enlightenment, whatever Dhamma, classified as Sutta, Geyya, and so forth, he speaks by way of illustration, declares by way of designation, expounds by way of detailed exposition.
Yaṃ etasmiṃ antare (Điều gì trong khoảng thời gian này), nghĩa là trong khoảng thời gian bốn mươi lăm năm giữa hai Niết-bàn hữu dư y và vô dư y này, cả trong thời kỳ giác ngộ đầu tiên, giữa và cuối cùng, Ngài đã bhāsati (thuyết giảng) Pháp dưới dạng Sutta, Geyya v.v. theo cách minh họa, lapati (nói) theo cách chỉ định, niddisati (giải thích) theo cách phân tích chi tiết.
Sabbaṃ taṃ tatheva hotīti taṃ etthantare desitaṃ sabbaṃ suttageyyādinavaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato byañjanato ca anūnaṃ anadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ dosamadanimmadanaṃ mohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, ekamuddikāya lañchitaṃ viya ekāya nāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya ca taṃ tatheva hoti yassatthāya bhāsitaṃ, ekanteneva tassa sādhanato, no aññathā, tasmā tathaṃ avitathaṃ anaññathaṃ.
"All that is just so": that is, all that nine-fold Buddha-word, such as Sutta and Geyya, taught in this interval, is complete in every respect, without deficiency or excess, both in meaning and expression; it is the subduing of the intoxication of lust, the subduing of the intoxication of hatred, the subduing of the intoxication of delusion. There is not even a hair's breadth of fault in it; it is just so, as if stamped with a single seal, as if measured with a single measure, as if weighed with a single balance, for the purpose for which it was spoken, because it absolutely accomplishes that purpose, "and not otherwise"; therefore, it is true, unfailing, and unalterable.
Sabbaṃ taṃ tatheva hotī (Tất cả điều đó là như vậy), nghĩa là tất cả lời Phật dạy chín chi phần như Sutta, Geyya v.v. đã được thuyết giảng trong khoảng thời gian này, về ý nghĩa và văn tự, đều không thiếu không thừa, hoàn hảo về mọi mặt, làm tiêu diệt sự kiêu mạn của tham, sự kiêu mạn của sân, sự kiêu mạn của si. Không có một chút nào sai lệch, dù chỉ bằng đầu sợi tóc. Nó là như vậy, như thể được đóng dấu bằng một con dấu, như thể được đo bằng một cái ống, như thể được cân bằng một cái cân, vì mục đích đã được thuyết giảng, nó hoàn toàn chứng minh điều đó, không khác, do đó nó là chân thật, không hư dối, không sai khác.
Etena tathāvāditāya tathāgatoti dasseti.
By this, it is shown that he is a Tathāgata through speaking thus.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng Ngài là Tathāgata (Như Lai) vì Ngài nói chân thật.
Gadaattho ayaṃ gatasaddo da-kārassa ta-kāraṃ katvā, tasmā tathaṃ gadatīti tathāgatoti attho.
This word 'gata' has the meaning of 'gada' (to speak), by changing the 'da' to 'ta'; therefore, the meaning is 'one who speaks thus' (tathaṃ gadati), hence Tathāgata.
Từ gata này có nghĩa là gada (nói), với sự thay đổi của âm da thành ta. Do đó, Tathāgata có nghĩa là người nói chân thật.
Atha vā āgadanaṃ āgado, vacananti attho.
Alternatively, 'āgadana' is 'āgado', which means 'speech'.
Hoặc āgadana là āgado, có nghĩa là lời nói.
Tato aviparīto āgado assāti da-kārassa ta-kāraṃ katvā tathāgatoti evamettha padasiddhi veditabbā.
From that, 'there is unperverted speech' (aviparīto āgado assa); by changing 'da' to 'ta', it becomes Tathāgata. Thus, the etymology of the word here should be understood.
Từ đó, cần hiểu rằng sự thành lập của từ này là Tathāgata, với sự thay đổi của âm da thành ta, vì Ngài có lời nói không sai lệch.
Yathāvādīti ye dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā akusalā sāvajjā viññugarahitā samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti paresaṃ dhammaṃ desento vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ pahāsi.
Yathāvādī means: those dhammas which the Blessed One declares to others, saying, "These dhammas are unwholesome, blameworthy, censured by the wise, completely undertaken, leading to harm and suffering," those dhammas he himself has utterly abandoned.
Yathāvādī (nói như làm), nghĩa là những pháp nào mà Thế Tôn thuyết giảng cho người khác rằng: “Những pháp này là bất thiện, có tội lỗi, bị người trí chỉ trích, được thực hành và chấp thủ, dẫn đến điều bất lợi và khổ đau,” thì Ngài tự mình đoạn trừ hoàn toàn những pháp đó.
Ye pana dhamme bhagavā – ‘‘ime dhammā kusalā anavajjā viññuppasatthā samattā samādinnā hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ upasampajja viharati, tasmā yathāvādī bhagavā tathākārīti veditabbo.
But those dhammas which the Blessed One declares, "These dhammas are wholesome, blameless, praised by the wise, completely undertaken, leading to welfare and happiness," those dhammas he himself has utterly attained and dwells in. Therefore, the Blessed One should be understood as Yathāvādī (as he speaks) and Tathākārī (as he acts).
Còn những pháp nào mà Thế Tôn nói rằng: “Những pháp này là thiện, không có tội lỗi, được người trí tán thán, được thực hành và chấp thủ, dẫn đến điều lợi ích và an lạc,” thì Ngài tự mình chứng đắc và an trú hoàn toàn trong những pháp đó. Do đó, cần hiểu rằng Thế Tôn nói như làm.
Tathā sammadeva sīlādiparipūraṇavasena sammāpaṭipadāyaṃ yathākārī bhagavā, tatheva dhammadesanāya paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena tathāvādī.
Similarly, the Blessed One is Tathākārī through perfect practice by fully completing sīla and so on, and Tathāvādī through establishing others in that practice by means of Dhamma teaching.
Tương tự như vậy, Thế Tôn tathākārī (làm như nói) trong chánh hạnh bằng cách hoàn thiện giới v.v. một cách đúng đắn, và Ngài tathāvādī (nói như làm) bằng cách khiến người khác an trú trong đó qua việc thuyết giảng Pháp.
Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti.
Indeed, the Blessed One's body conforms to his speech, and his speech to his body. Therefore, he is Yathāvādī (as he speaks) and Tathākārī (as he acts), and Tathākārī (as he acts) and Yathāvādī (as he speaks).
Thật vậy, thân của Thế Tôn phù hợp với lời nói, và lời nói của Ngài cũng phù hợp với thân. Do đó, Ngài nói như làm, và làm như nói.
Evaṃbhūtassa ca yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto.
For such a being, just as his speech, so too his body has gone and proceeded.
Đối với bậc như vậy, lời nói như thế nào, thân cũng vận hành như thế đó.
Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti attho.
And just as his body, so too his speech has gone and proceeded; this is the meaning.
Và thân như thế nào, lời nói cũng vận hành như thế đó, đó là ý nghĩa.
Abhibhū anabhibhūtoti upari bhavaggaṃ, heṭṭhā avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu bhagavā sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi.
Abhibhū anabhibhūto means: encompassing the entire realm from the highest bhavagga to the lowest Avīci hell, and across countless world-systems, the Blessed One surpasses all beings in sīla, samādhi, paññā, and vimutti. There is no equal or measure to him.
Abhibhū anabhibhūto (bậc chiến thắng, không bị ai chiến thắng), nghĩa là Thế Tôn chiến thắng tất cả chúng sinh trong vô số thế giới, từ Bhavagga ở trên đến địa ngục Avīci ở dưới, và theo chiều ngang, bằng giới, bằng định, bằng tuệ, bằng giải thoát. Không có ai sánh bằng hoặc đo lường được Ngài.
Asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo atulo appameyyo anuttaro dhammarājā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā, tato eva ayaṃ na kenaci abhibhūto.
He is incomparable, unequalled, peerless, matchless, without rival, immeasurable, unsurpassed, the Dhamma-king, the god of gods, superior to Sakka, superior to Brahmā. Therefore, he is not overcome by anyone.
Ngài là bậc vô song, vô song tuyệt đối, vô tỷ, vô đối, vô cân, vô lượng, vô thượng Pháp vương, Thiên thượng thiên, vượt trên các Sakka, vượt trên các Brahmā. Do đó, Ngài không bị ai chiến thắng.
Dakkhatīti sabbaṃ passati.
Dakkhatī means he sees everything.
Dakkhatī (thấy) là thấy tất cả.
Visesavacanicchāyapi abhāvato anavasesavisayo dasasaddo.
The word 'dasa' (to see) has an unlimited scope, as there is no desire for a specific designation.
Từ dasa (thấy) có phạm vi bao quát tất cả, vì không có ý muốn chỉ định một điều cụ thể.
Tena yaṃ kiñci neyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya passatīti dīpeti.
By this, it is shown that he sees whatever is knowable, just like an āmalaka fruit in the palm of his hand.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng Ngài thấy tất cả những gì có thể biết được, như một quả Amalaka trong lòng bàn tay.
Aviparītaṃ āsayādiavabodhena hitūpasaṃhārādinā ca satte, bhāvaññatthattūpanayavasena saṅkhāre, sabbākārena suciṇṇavasitāya samāpattiyo, cittañca vase vattetīti vasavattīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Vasavattī means he brings under his control beings through unperverted understanding of their intentions and so on, and by guiding them to what is beneficial; he brings under his control formations by presenting them as having the nature of knowledge; and he brings under his control attainments and mind by perfectly practicing mastery in all ways. Thus, this meaning should be understood here.
Cần hiểu ý nghĩa ở đây là vasavattī (bậc làm chủ) vì Ngài làm chủ chúng sinh bằng cách thấu hiểu ý định v.v. một cách không sai lệch và mang lại lợi ích; làm chủ các hành bằng cách đưa chúng vào trạng thái đã biết và đã thấu hiểu; làm chủ các thiền định bằng cách thực hành thành thạo mọi mặt; và làm chủ tâm.
Abhibhavitvā ṭhitoti tabbisayakilesappahānena abhibhuyya atikkamitvā ṭhito.
Abhibhavitvā ṭhito means having overcome and transcended by abandoning the defilements pertaining to them.
Abhibhavitvā ṭhito (đứng vững sau khi chiến thắng) là đứng vững sau khi chiến thắng và vượt qua bằng cách đoạn trừ các phiền não liên quan đến chúng.
Cattāropi ganthe mocetvā ṭhitoti sabbe abhijjhākāyaganthādike sakasantānato mocetvā ṭhito.
Cattāropi ganthe mocetvā ṭhito means having released all ties, such as the bodily ties of covetousness, from his own continuum.
Cattāropi ganthe mocetvā ṭhito (đứng vững sau khi giải thoát khỏi bốn kiết sử) là đứng vững sau khi giải thoát khỏi tất cả các kiết sử như kiết sử tham ái thân v.v. khỏi dòng tâm thức của chính mình.
Veneyyasantāne vā attano desanāvilāsena tesaṃ pamocanoti sabbaganthappamocano.
Or, sabbaganthappamocano means releasing those in the continuum of those to be trained through the charm of his teaching.
Hoặc sabbaganthappamocano (giải thoát khỏi tất cả các kiết sử) là giải thoát chúng sinh khỏi các kiết sử trong dòng tâm thức của họ bằng sự khéo léo trong thuyết pháp của Ngài.
Phuṭṭhassa paramā santīti assa anena khīṇāsavena buddhena paramā santi ñāṇaphusanena phuṭṭhāti evamettha sambandho veditabbo.
Phuṭṭhassa paramā santī means that ultimate peace has been touched by the knowledge-contact of this Arahant, this Buddha. Thus, the connection here should be understood.
Phuṭṭhassa paramā santī (sự an tịnh tối thượng đã chạm đến) có nghĩa là sự an tịnh tối thượng này đã được bậc A-la-hán, bậc Phật, chạm đến bằng sự xúc chạm của trí tuệ, cần được hiểu theo cách này.
Tenāha ‘‘phuṭṭhassā’’tiādi.
Therefore, it is said, " phuṭṭhassā" and so on.
Vì thế Ngài nói: “phuṭṭhassā” (đã chạm đến) v.v.
Nibbāne kutoci bhayaṃ natthīti kutoci bhayakāraṇato nibbāne bhayaṃ natthi asaṅkhatabhāvena sabbaso khemattā.
Nibbāne kutoci bhayaṃ natthī means there is no fear in Nibbāna from any cause of fear, being utterly secure due to its unconditioned nature.
Nibbāne kutoci bhayaṃ natthī (trong Niết-bàn không có sợ hãi từ bất cứ đâu) có nghĩa là trong Niết-bàn không có sợ hãi từ bất cứ nguyên nhân sợ hãi nào, vì nó là vô vi, hoàn toàn an ổn.
Tenāha bhagavā – ‘‘khemañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi khemagāminiñca paṭipada’’ntiādi (saṃ. ni. 4.379-408).
Therefore, the Blessed One said, "Monks, I will teach you the secure Dhamma and the path leading to security," and so on (Saṃ. Ni. 4.379-408).
Vì thế Thế Tôn nói: “Này các tỳ khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các con về Pháp an ổn và con đường dẫn đến an ổn” v.v. (Saṃ. Ni. 4.379-408).
Nibbānappattassa vā kutoci bhayaṃ natthīti nibbānaṃ akutobhayanti evamettha attho daṭṭhabbo, na kutoci bhayaṃ ettha etasmiṃ adhigateti akutobhayaṃ, nibbānanti evamettha nibbacanañca daṭṭhabbaṃ.
Or, there is no fear for one who has attained Nibbāna from any source; thus, the meaning of nibbānaṃ akutobhayaṃ should be understood here. And the explanation here should be understood as: akutobhayaṃ means there is no fear here, in this, when it is attained, that is, Nibbāna.
Hoặc người đã đạt đến Nibbāna không có nỗi sợ hãi từ bất cứ đâu, do đó Nibbāna được gọi là akutobhaya (không sợ hãi từ bất cứ đâu); ý nghĩa này cần được hiểu ở đây. Không có nỗi sợ hãi từ bất cứ đâu khi đạt được điều này, do đó là akutobhaya, Nibbāna; cách giải thích từ ngữ này cũng cần được hiểu ở đây.
Anīgho niddukkho.
Anīgho means free from suffering.
Anīgho (không phiền não) nghĩa là không khổ đau.
Sabbakammakkhayaṃ pattoti sabbesaṃ kammānaṃ khayaṃ pariyosānaṃ accantabhāvaṃ patto.
Sabbakammakkhayaṃ patto means having reached the cessation, the end, the absolute non-existence of all kamma.
Sabbakammakkhayaṃ patto (đã đạt đến sự diệt tận của mọi nghiệp) nghĩa là đã đạt đến sự diệt tận, sự kết thúc, sự chấm dứt hoàn toàn của mọi nghiệp.
Upadhī sammadeva khīyanti etthāti upadhisaṅkhayo, nibbānanti āha ‘‘upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne’’ti.
Where the corruptions (upadhi) are completely exhausted, that is upadhisaṅkhaya (the exhaustion of corruptions), Nibbāna; thus it is said, "in Nibbāna, which is called the exhaustion of corruptions."
Các upadhi được tận diệt hoàn toàn ở đây, nên gọi là upadhisaṅkhayo (sự tận diệt upadhi). Do đó, Niết Bàn được nói là “Niết Bàn, tức là sự tận diệt upadhi”.
Cakkanti dhammacakkaṃ.
Cakka means the Dhamma-wheel.
Cakka (Bánh xe) là Pháp luân.
Pavattayīti teparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ pavattesi.
Pavattayī means he set in motion the three-turn, twelve-aspect Dhamma-wheel.
Pavattayī (đã vận chuyển) nghĩa là đã vận chuyển Pháp luân ba chuyển, mười hai cách.
Mahantehi sīlādiguṇehi samannāgatattā mahantaṃ.
It is mahantaṃ (great) because it is endowed with great qualities such as virtue.
Vì được đầy đủ các đức tính lớn như giới, v.v., nên mahantaṃ (vĩ đại).
Vītasāradanti catuvesārajjayogena vītasāradaṃ.
Vītasārada (devoid of timidity) means devoid of timidity due to being endowed with the four kinds of self-confidence (vesārajja).
Vītasārada (không sợ hãi) nghĩa là không sợ hãi nhờ sự kết hợp của bốn sự vô úy.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại là rõ ràng.
24. Catutthe bāḷhaṃ kho ne pasaṃsasīti ne samaṇe bāḷhaṃ katvā pasaṃsasi vaṇṇayasi.
24. In the fourth (sutta), bāḷhaṃ kho ne pasaṃsasī means you greatly praise and commend those ascetics.
24. Trong đoạn thứ tư, bāḷhaṃ kho ne pasaṃsasī (ông ca ngợi họ nhiều) nghĩa là ông ca ngợi, tán dương những vị Sa-môn ấy rất nhiều.
Kīdisaṃ sīlaṃ etesanti kiṃsīlā.
What kind of virtue do they possess? Thus kiṃsīlā (what is their virtue?).
Giới của họ như thế nào, nên gọi là kiṃsīlā (giới hạnh gì).
Ko samācāro etesanti kiṃsamācārā.
What is their conduct? Thus kiṃsamācārā (what is their conduct?).
Oai nghi của họ như thế nào, nên gọi là kiṃsamācārā (oai nghi gì).
Guṇamaggasaṇṭhitāti guṇaggasaṇṭhitā.
Guṇamaggasaṇṭhitā means established in the best qualities.
Guṇamaggasaṇṭhitā (an trú trên con đường phẩm hạnh) là guṇaggasaṇṭhitā (an trú trên phẩm hạnh tối thượng).
Ma-kāro padasandhikaro, aggaguṇe patiṭṭhitāti vuttaṃ hoti.
The letter ma is a euphonic connective; it means they are established in the highest qualities.
Chữ ma là để nối từ, có nghĩa là an trú trên các phẩm hạnh tối thượng.
Santindriyā santamānasā, ‘‘santaṃ tesaṃ gataṃ ṭhita’’ntipi paṭhanti.
Santindriyā means with tranquil minds; some also read "santaṃ tesaṃ gataṃ ṭhitaṃ" (their going and standing are tranquil).
Santindriyā (các căn an tịnh) là tâm an tịnh, cũng đọc là “santaṃ tesaṃ gataṃ ṭhitaṃ” (sự đi đứng của họ an tịnh).
Ekakiyāti ekakā, catūsu iriyāpathesu ekakā hutvā viharantīti adhippāyo.
Ekakiyā means solitary; the intention is that they dwell solitarily in the four postures.
Ekakiyā (độc cư) là một mình, ý nghĩa là sống một mình trong bốn oai nghi.
Tenevāha ‘‘adutiyā’’ti.
Therefore, it is said "adutiyā" (without a second).
Do đó, Ngài nói “adutiyā” (không có người thứ hai).
Tādisā samaṇā mamātīti ettha iti-saddo ādiattho.
In tādisā samaṇā mamāti (such ascetics are mine), the word iti has the meaning of 'and so on'.
Trong câu Tādisā samaṇā mamātī (những Sa-môn như vậy là của Ta), chữ iti có nghĩa là v.v.
Tena –
By this, it includes such statements as:
Do đó, nó bao gồm –
‘‘Dūre santo’’tiādigāthāya ayamattho.
The meaning of the verse "Dūre santo" and so on is this:
Ý nghĩa của bài kệ “Dūre santo” (người thiện lành ở xa) v.v., là như sau:
Santoti rāgādīnaṃ santatāya buddhādayo santo nāma, idha pana pubbabuddhesu katādhikārā ussannakusalamūlā bhāvitabhāvanā sattā santoti adhippetā.
Santo (the good ones) are called Buddhas and others who are tranquil due to the tranquilization of defilements such as lust. Here, however, it refers to beings who have made aspirations under previous Buddhas, whose roots of merit are abundant, and who have developed their spiritual faculties.
Santo (người thiện lành) là chư Phật v.v., vì sự an tịnh của tham ái v.v. Ở đây, ý nói đến các chúng sinh đã tạo công đức từ các vị Phật quá khứ, có căn lành dồi dào, đã tu tập thiền định là người thiện lành.
Pakāsantīti dūre ṭhitāpi buddhānaṃ ñāṇapathaṃ āgacchantā pākaṭā honti.
Pakāsantīti (they shine forth) means that even when they are far away, they become manifest as they come into the range of the Buddhas' knowledge.
Pakāsantī (hiển lộ) nghĩa là dù ở xa, họ vẫn hiển lộ rõ ràng khi đi vào tầm trí tuệ của chư Phật.
Himavantovāti yathā tiyojanasahassavitthato pañcayojanasatubbedho caturāsītiyā kūṭasahassehi paṭimaṇḍito himavantapabbato dūre ṭhitānampi abhimukhe ṭhito viya pakāsati, evaṃ pakāsantīti attho.
Himavantovā (like the Himālaya) means that just as the Himālaya mountain, which is three thousand yojanas wide, five hundred yojanas high, and adorned with eighty-four thousand peaks, appears manifest even to those standing far away as if it were directly in front of them, so too do they shine forth.
Himavantovā (như dãy Hy Mã Lạp Sơn) nghĩa là như dãy núi Hy Mã Lạp Sơn rộng ba ngàn dojana, cao năm trăm dojana, được trang điểm bởi tám mươi bốn ngàn đỉnh núi, dù ở xa cũng hiển lộ như đang ở trước mặt những người đứng đó, ý nghĩa là như vậy.
Asantettha na dissantīti lābhagarukā, vitthiṇṇaparalokā, āmisacakkhukā, jīvikatthāya pabbajitā, bālapuggalā asanto nāma.
Asantettha na dissantīti (the bad ones do not appear here) refers to those who are attached to gain, who have extensive worldly concerns, whose vision is obscured by material things, who have gone forth for the sake of livelihood, and who are foolish individuals.
Asantettha na dissantī (kẻ bất thiện không được thấy ở đây) là những người tham lam lợi lộc, có thế giới bên kia rộng lớn, có mắt thịt, xuất gia vì sinh kế, những người ngu si là kẻ bất thiện.
Te ettha buddhānaṃ dakkhiṇassa jāṇumaṇḍalassa santike nisinnāpi na dissanti na paññāyanti.
Even though they may be seated near the right knee of the Buddhas, they are not seen, they are not perceived.
Những người đó, dù ngồi gần đầu gối phải của chư Phật, cũng không được thấy, không được nhận biết.
Rattiṃ khittā yathā sarāti rattiṃ caturaṅgasamannāgate andhakāre khittā sarā viya tathārūpassa upanissayabhūtassa pubbahetuno abhāvena na paññāyantīti attho.
Rattiṃ khittā yathā sarā (like arrows shot at night) means they are not perceived due to the absence of such a prior cause that would serve as a supporting condition, just like arrows shot in the four-fold darkness of night.
Rattiṃ khittā yathā sarā (như mũi tên bắn trong đêm) nghĩa là vì không có nhân duyên hỗ trợ trước đó như vậy, họ không được nhận biết, như những mũi tên bắn trong bóng tối dày đặc bao phủ bốn phương vào ban đêm.
Diṭṭhaṃ na maññatīti ettha diṭṭhanti maṃsacakkhunāpi diṭṭhaṃ, dibbacakkhunāpi diṭṭhaṃ, rūpāyatanassetaṃ adhivacanaṃ.
In diṭṭhaṃ na maññatīti (he does not conceive of what is seen), diṭṭhaṃ (what is seen) refers to what is seen with the physical eye and also what is seen with the divine eye; this is a designation for the rūpāyatana (visible object base).
Trong câu Diṭṭhaṃ na maññatī (không cho là đã thấy), diṭṭhaṃ (đã thấy) là cái đã được thấy bằng mắt thịt, cũng là cái đã được thấy bằng thiên nhãn, đây là tên gọi của sắc xứ.
Yañhi cakkhudvayena katadassanakiriyāsamāpanaṃ, yaṃ cakkhudvayaṃ passati apassi passissati, samavāye passeyya, taṃ sabbaṃ kālavisesavacanicchāya abhāvato ‘‘diṭṭha’’nteva vuttaṃ yathā ‘‘duddha’’nti.
Indeed, any act of seeing completed by the eye-door, whatever the eye-door sees, has seen, or will see, or would see if conditions were met—all of that is simply called "diṭṭha" due to the absence of a specific temporal distinction, just like "duddha" (milk).
Bất cứ hành động thấy nào đã được thực hiện bằng hai mắt, bất cứ cái gì hai mắt thấy, đã thấy, sẽ thấy, có thể thấy khi hội đủ điều kiện, tất cả những điều đó đều được gọi là “diṭṭhaṃ” (đã thấy) vì không có sự phân biệt thời gian, giống như “duddhaṃ” (sữa đã vắt).
Tenevāha ‘‘diṭṭhaṃ rūpāyatana’’nti.
Therefore, it is said "diṭṭhaṃ rūpāyatana" (the seen visible object).
Do đó, Ngài nói “diṭṭhaṃ rūpāyatana” (sắc xứ đã thấy).
Evarūpāni hi vacanānīti ‘‘daṭṭhabbaṃ sotabba’’ntiādīni.
Evarūpāni hi vacanānīti (such expressions) are "what is to be seen, what is to be heard," and so on.
Evarūpāni hi vacanānī (những lời nói như vậy) là “daṭṭhabbaṃ sotabbaṃ” (cần thấy, cần nghe) v.v.
25. Pañcame nayidanti ettha na-iti paṭisedhe nipāto, tassa ‘‘vussatī’’ti iminā sambandho ‘‘na vussatī’’ti, ya-kāro padasandhikaro.
25. In the fifth (sutta), regarding nayidaṃ, here the particle na is for negation, and it connects with "vussati" as "na vussati" (is not lived). The letter ya is for euphonic conjunction.
25. Trong đoạn thứ năm, ở chỗ nayidaṃ (điều này không), chữ na là một giới từ phủ định, nó liên kết với “vussatī” thành “na vussatī” (không được sống), chữ ya là để nối từ.
Idaṃ-saddo ‘‘ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle’’tiādīsu (dī. ni. 2.91; ma. ni. 1.501) nipātamattaṃ, ‘‘idaṃ kho taṃ, bhikkhave, appamattakaṃ sīlamattaka’’ntiādīsu (dī. ni. 1.27) yathāvutte āsannapaccakkhe āgato.
The word idaṃ is merely a particle in passages such as "Monks, on one occasion I was dwelling at Ukkaṭṭhā in the Subhaga Grove at the root of a royal sal tree", and it appears in the sense of a proximate direct object, as stated, in passages such as "Monks, this is indeed a small amount of virtue".
Chữ idaṃ (này) là một giới từ trong các câu như “ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle” (Này các Tỳ-khưu, một thời Ta trú ở Ukkaṭṭhā, tại gốc cây Sala trong rừng Subhaga) (Dī. Ni. 2.91; Ma. Ni. 1.501), v.v., và nó xuất hiện trong các câu như “idaṃ kho taṃ, bhikkhave, appamattakaṃ sīlamattakaṃ” (Này các Tỳ-khưu, đây là một phần nhỏ của giới) (Dī. Ni. 1.27) để chỉ một điều gần gũi và trực tiếp như đã nói.
Vussatīti vusīyati, carīyatīti attho.
Vussati means to be lived, to be practiced.
Vussatī có nghĩa là được thực hành, được sống.
Janakuhanatthanti ‘‘aho ayyo sīlavā vattasampanno appiccho santuṭṭho mahiddhiko mahānubhāvo’’tiādinā janassa sattalokassa vimhāpanatthaṃ.
Janakuhanatthaṃ means for the purpose of deceiving people, that is, for the purpose of astonishing sentient beings, saying, "Oh, this venerable one is virtuous, accomplished in conduct, of few wishes, content, of great power, of great majesty," and so on.
Janakuhanattha có nghĩa là để làm cho mọi người, chúng sinh kinh ngạc, như: “Ôi, bậc Tôn giả này có giới hạnh, có oai nghi, ít dục, biết tri túc, có đại thần lực, có đại uy đức,” v.v.
Keci pana ‘‘kuhanatthanti pāpicchassa icchāpakatassa sato sāmantajappanairiyāpathanissitapaccayapaṭisevanasaṅkhātena tividhena kuhanavatthunā kuhakabhāvena janassa vimhāpanattha’’nti vadanti.
Some, however, say "kuhanatthaṃ" means for the purpose of astonishing people by the three kinds of deceptive practices, which consist of flattery, maintaining a certain posture, and partaking of requisites, as one who is evil-wishing and overcome by desire.
Một số người nói rằng: “ Kuhanattha có nghĩa là để làm cho mọi người kinh ngạc bởi sự lừa dối của kẻ có ác dục, kẻ bị dục vọng chế ngự, thông qua ba loại vật lừa dối: sự giả vờ, oai nghi giả tạo, và sự thọ dụng vật phẩm.”
Idhāpi ayamevattho dassito.
Here too, this very meaning is indicated.
Ở đây, ý nghĩa này cũng được trình bày.
Tenevāha ‘‘tīhi kuhanavatthūhi janassa kuhanatthāyā’’ti, janassa vimhāpanatthāyāti attho.
Therefore, it is said, "by means of three kinds of deception, for the purpose of deceiving people," meaning, for the purpose of astonishing people.
Vì thế, có lời nói: “Tīhi kuhanavatthūhi janassa kuhanatthāyā” có nghĩa là để lừa dối mọi người bằng ba loại vật lừa dối, tức là để làm cho mọi người kinh ngạc.
Janalāpanatthanti ‘‘evarūpassa nāma ayyassa dinnaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti pasannacittehi ‘‘kenattho, kiṃ āharīyatū’’ti vadāpanatthaṃ.
For the purpose of inducing people to speak: for the purpose of making those with confident minds say, "Indeed, what is given to a venerable one of such a nature will be greatly fruitful," and "What is needed? What shall be brought?"
Janalāpanattha có nghĩa là để khiến những người có tâm hoan hỷ nói: “Cúng dường cho bậc Tôn giả như thế này sẽ mang lại quả báo lớn,” “Ngài cần gì? Chúng con nên mang gì đến?”
‘‘Janalapanattha’’ntipi paṭhanti, tassa pāpicchassa sato paccayatthaṃ parikathobhāsādivasena lapanabhāvena upalāpakabhāvena janassa lapanatthanti attho.
Some also read "janalapanatthaṃ" (for the purpose of people flattering). The meaning is, for the purpose of people flattering that person of evil wishes, by means of flattery, alluring speech, and so on, for the sake of requisites, by means of flattering, by means of cajoling.
Cũng có bản đọc là “Janalapanattha”, có nghĩa là để kẻ có ác dục đó dụ dỗ mọi người bằng cách nói chuyện, tâng bốc, v.v., nhằm mục đích vật phẩm.
Tenevāha ‘‘na janalapanatthanti na janassa upalāpanattha’’nti.
Therefore, it is said, "not for the purpose of inducing people to speak," meaning, not for the purpose of cajoling people.
Vì thế, có lời nói: “Na janalapanatthanti na janassa upalāpanattha” có nghĩa là không phải để dụ dỗ mọi người.
Na itivādappamokkhānisaṃsatthanti ettha ‘‘na lābhasakkārasilokānisaṃsattha’’ntipi paṭhanti.
In "not for the purpose of the advantage of such speech," some also read "not for the purpose of the advantage of gains, honor, and renown."
Trong cụm từ Na itivādappamokkhānisaṃsattha, cũng có bản đọc là “Na lābhasakkārasilokānisaṃsattha” (không phải vì lợi lộc, cung kính, danh tiếng).
Tattha yvāyaṃ ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu ‘lābhī assaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’nti, sīlesvevassa paripūrakārī’’ti (ma. ni. 1.65) sīlānisaṃsabhāvena vutto catupaccayalābho ca.
Therein, the acquisition of the four requisites, which is mentioned as an advantage of sīla, as in "If, bhikkhus, a bhikkhu should wish, 'May I be an acquirer of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick,' he should be a perfect fulfiller of sīla."
Trong đó, sự thọ nhận bốn vật phẩm được nói đến như là lợi ích của giới hạnh: “Này các Tỳ-kheo, nếu một Tỳ-kheo ước muốn ‘Tôi sẽ được y phục, thực phẩm khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh,’ thì vị ấy phải hoàn thiện trong giới hạnh.”
Catunnaṃ paccayānaṃ sakkaccadānasaṅkhāto ādarabahumānagarukaraṇasaṅkhāto ca sakkāro, yo ca ‘‘sīlasampanno bahussuto sutadharo āraddhavīriyo’’tiādinā nayena uggacchanakathutighosasaṅkhāto siloko brahmacariyaṃ vasantānaṃ diṭṭhadhammiko ānisaṃso, tadatthanti attho.
And the honor, which is giving the four requisites respectfully, meaning with respect, reverence, and esteem; and the renown, which is the rising praise and eulogy, as in "endowed with sīla, learned, a holder of the Suttas, one who has aroused energy," and so on – these are the advantages seen in this very life for those who live the holy life. The meaning is, for that purpose.
Sự cung kính là sự kính trọng, tôn trọng, quý trọng khi dâng cúng bốn vật phẩm một cách cẩn thận. Danh tiếng là tiếng tăm tốt đẹp, lời khen ngợi lan truyền như: “Vị ấy có giới hạnh, đa văn, giữ gìn giáo pháp, tinh tấn,” v.v. Đây là lợi ích hiện tại của những người sống phạm hạnh. Ý nghĩa là không phải vì những điều đó.
Keci pana ‘‘lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti pāpicchasseva sato lābhādigarutāya lābhasakkārasilokasaṅkhātassa ānisaṃsassa udayassa nipphādanattha’’nti evamatthaṃ vadanti.
However, some explain the meaning of "for the purpose of the advantage of gains, honor, and renown" as: for the purpose of achieving the rise of the advantage called gains, honor, and renown, due to the importance placed on gains and so on, for one who is of evil wishes.
Một số người lại nói rằng: “Lābhasakkārasilokānisaṃsattha” có nghĩa là để tạo ra lợi ích dưới dạng lợi lộc, cung kính, danh tiếng cho kẻ có ác dục, kẻ coi trọng lợi lộc, v.v.
Na iti maṃ jano jānātūti evaṃ brahmacariyavāse sati ‘‘sīlavā kalyāṇadhammo’’tiādinā maṃ loko jānātu sambhāvetūti attano santaguṇavasena sambhāvanatthampi na idaṃ brahmacariyaṃ vussatīti sambandho.
"Not for the purpose that people should know me thus": the connection is that when one lives the holy life in this way, it is not for the purpose that the world should know and esteem me, "He is virtuous, of good conduct," and so on, based on my existing qualities.
Na iti maṃ jano jānātū (không phải để mọi người biết ta như thế này): ý nghĩa là không phải để mọi người biết và tôn trọng ta như một người có giới hạnh, có pháp lành, v.v., dựa trên những phẩm chất tốt đẹp của ta. Phạm hạnh này không được sống vì mục đích được tôn trọng như vậy.
Keci pana ‘‘pāpicchassa sato asantaguṇasambhāvanādhippāyena ‘iti evaṃguṇoti maṃ loko jānātū’ti na idaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti evamettha atthaṃ vadanti.
However, some explain the meaning here as: "for one of evil wishes, with the intention of being esteemed for non-existent qualities, 'not for the purpose that the world should know me as having such qualities' is this holy life lived."
Một số người nói rằng: “Phạm hạnh này không được sống với ý định để kẻ có ác dục, với những phẩm chất không có thật, muốn mọi người biết mình là người có những phẩm chất như vậy.”
Sabbatthāpi panettha purimo purimoyeva atthavikappo sundarataro.
In all these cases, the former interpretation is the more excellent one.
Trong tất cả các trường hợp, cách giải thích trước đó là tốt hơn.
Atha khoti ettha athāti aññatthe nipāto, khoti avadhāraṇe.
In "atha kho," "atha" is a particle indicating another meaning, and "kho" is for emphasis.
Trong cụm từ Atha kho, athā là một giới từ chỉ ý nghĩa khác, kho là một giới từ nhấn mạnh.
Tena kuhanādito aññadatthaṃyeva idaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ vussatīti dasseti.
Thereby, it shows that this holy life, bhikkhus, is lived for a purpose other than deception and so on.
Qua đó, nó chỉ ra rằng: “Này các Tỳ-kheo, phạm hạnh này được sống vì một mục đích khác ngoài sự lừa dối, v.v.”
Idāni taṃ payojanaṃ dassento ‘‘saṃvaratthaṃ pahānattha’’nti āha.
Now, showing that purpose, it says, "for the purpose of restraint, for the purpose of abandonment."
Bây giờ, để chỉ ra mục đích đó, Đức Phật nói: “Saṃvaratthaṃ pahānatthaṃ” (vì sự chế ngự, vì sự đoạn trừ).
Tattha pañcavidho saṃvaro – pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti.
Therein, restraint is fivefold: Pātimokkha restraint, mindfulness restraint, knowledge restraint, patience restraint, energy restraint.
Trong đó, có năm loại chế ngự: Pātimokkha-saṃvara (chế ngự giới bổn), Sati-saṃvara (chế ngự niệm), Ñāṇa-saṃvara (chế ngự trí tuệ), Khanti-saṃvara (chế ngự nhẫn nại), Vīriya-saṃvara (chế ngự tinh tấn).
‘‘Iti iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto’’tiādinā (vibha. 511) nayena āgato ayaṃ pātimokkhasaṃvaro, sīlasaṃvarotipi vuccati.
This Pātimokkha restraint, which is mentioned in the way of "thus he is endowed, fully endowed with this Pātimokkha restraint," is also called sīla restraint.
Pātimokkha-saṃvara này được nói đến trong kinh như: “Vị ấy được trang bị, hoàn toàn trang bị với sự chế ngự giới bổn này,” v.v. Nó còn được gọi là Sīla-saṃvara (chế ngự giới hạnh).
‘‘Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) āgato ayaṃ satisaṃvaro.
This mindfulness restraint is mentioned in the way of "he guards the eye faculty, he undertakes restraint in the eye faculty."
Sati-saṃvara này được nói đến trong kinh như: “Vị ấy giữ gìn nhãn căn, thực hành sự chế ngự trong nhãn căn,” v.v.
Atthato pana pāṇātipātādīnaṃ pajahanavasena vattappaṭivattānaṃ pūraṇavasena ca pavattā cetanā ceva virati ca.
In essence, it is both volition and abstention, which proceed by way of abandoning the taking of life and so on, and by way of fulfilling the duties and counter-duties.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, đó là ý chí và sự tránh xa được thực hành để từ bỏ sát sinh, v.v., và để hoàn thành các giới luật và bổn phận.
Saṅkhepato sabbo kāyavacīsaṃyamo, vitthārato sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamo sīlasaṃvaro.
In brief, all physical and verbal self-control; in detail, the non-transgression of the seven groups of offenses is sīla restraint.
Tóm lại, đó là tất cả sự chế ngự thân và khẩu; chi tiết hơn, Sīla-saṃvara là sự không vi phạm bảy nhóm tội.
Sati eva satisaṃvaro, satippadhānā vā kusalā khandhā.
Mindfulness itself is mindfulness restraint, or wholesome aggregates where mindfulness is predominant.
Niệm chính là Sati-saṃvara, hoặc các uẩn thiện lấy niệm làm chủ đạo.
Ñāṇameva ñāṇasaṃvaro.
Knowledge itself is knowledge restraint.
Trí tuệ chính là Ñāṇa-saṃvara.
Adhivāsanavasena adoso, adosappadhānā vā tathāpavattā kusalā khandhā khantisaṃvaro, paññāti eke.
Non-aversion by way of endurance, or wholesome aggregates that thus arise, having non-aversion as their chief, is patience-restraint; some say it is wisdom.
Sự không sân hận thông qua sự nhẫn chịu, hoặc các uẩn thiện được thực hành như vậy với sự không sân hận làm chủ đạo, là Khanti-saṃvara; một số người nói đó là trí tuệ.
Kāmavitakkādīnaṃ abhibhavanavasena pavattaṃ vīriyameva vīriyasaṃvaro.
The energy that arises by way of overcoming thoughts of sensual desire and so on is energy-restraint.
Tinh tấn được thực hành thông qua sự chế ngự các tư duy dục lạc, v.v., chính là Vīriya-saṃvara.
Tesu paṭhamo kāyaduccaritādīsu dussīlassa saṃvaraṇato saṃvaro, dutiyo muṭṭhassaccassa, tatiyo aññāṇassa, catuttho akkhantiyā, pañcamo kosajjassa saṃvaraṇato pidahanato saṃvaroti veditabbo.
Among these, the first is restraint because it restrains immorality in bodily misconduct and so on; the second, forgetfulness; the third, ignorance; the fourth, impatience; the fifth, sloth, is to be understood as restraint because it restrains and covers.
Trong số đó, loại thứ nhất được hiểu là sự chế ngự vì nó ngăn chặn người có ác giới khỏi các ác hạnh thân, v.v.; loại thứ hai ngăn chặn sự thất niệm; loại thứ ba ngăn chặn sự vô minh; loại thứ tư ngăn chặn sự không nhẫn nại; loại thứ năm ngăn chặn sự biếng nhác.
Evametassa saṃvarassa atthāya saṃvaratthaṃ saṃvaranipphādanatthanti attho.
Thus, the meaning here is that for the purpose of this restraint, for restraint means for the accomplishment of restraint.
Vì mục đích của sự chế ngự này, saṃvaratthaṃ có nghĩa là vì sự thành tựu của sự chế ngự.
Tīhi pahānehīti tadaṅgavikkhambhanasamucchedasaṅkhātehi tīhi pahānehi.
By three kinds of abandoning means by the three kinds of abandoning, namely, abandoning by substitution, abandoning by suppression, and abandoning by eradication.
Tīhi pahānehī (bằng ba sự đoạn trừ) có nghĩa là bằng ba sự đoạn trừ được gọi là tadaṅga (từng phần), vikkhambhana (đè nén), và samuccheda (nhổ tận gốc).
Pañcavidhappahānampi idha vattuṃ vaṭṭatiyeva.
The fivefold abandoning is also appropriate to mention here.
Ở đây, cũng có thể nói về năm loại đoạn trừ.
Pañcavidhañhi pahānaṃ tadaṅgavikkhambhanasamucchedappaṭippassaddhinissaraṇavasena.
For the fivefold abandoning is by way of abandoning by substitution, abandoning by suppression, abandoning by eradication, abandoning by tranquillization, and abandoning by escape.
Năm loại đoạn trừ là tadaṅga (từng phần), vikkhambhana (đè nén), samuccheda (nhổ tận gốc), paṭippassaddhi (an tịnh), và nissaraṇa (thoát ly).
Tattha yaṃ dīpālokeneva tamassa paṭipakkhabhāvato alobhādīhi lobhādikassa nāmarūpaparicchedādivipassanāñāṇehi tassa tassa anatthassa pahānaṃ, seyyathidaṃ – pariccāgena lobhādimalassa, sīlena pāṇātipātādidussīlyassa, saddhādīhi assaddhiyādikassa, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ahaṃmamāti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhaye abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya, upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyaṃ nibbāne ca paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.
Among these, the abandoning of defilements like greed by non-greed and so on, which are opposed to them, just as darkness is opposed by the light of a lamp; the abandoning of various harms by insight-knowledge such as the discernment of mind-and-matter, for example: the defilement of greed by generosity; immorality like killing by sīla; lack of faith by faith and so on; wrong view of individuality (sakkāyadiṭṭhi) by the discernment of mind-and-matter; views of no cause or wrong cause by the comprehension of conditions; doubt by the removal of doubt in its subsequent stage; the grasping of "I" and "mine" by comprehending aggregates; the perception of the path in what is not the path by discerning the path and not-path; the view of annihilation by seeing rise; the view of eternality by seeing fall; the perception of fearlessness in what is fearful by seeing danger; the perception of gratification by seeing drawbacks; the perception of delight by contemplating disenchantment; the desire to be liberated by the knowledge of wishing to be liberated; non-equanimity by the knowledge of equanimity; opposition to the stability of Dhamma and Nibbāna by conformity; the grasping of the sign of formations by gotrabhū-ñāṇa—this is called abandoning by substitution.
Trong đó, sự đoạn trừ những bất lợi tương ứng, giống như ánh đèn xua tan bóng tối, do tính đối lập của nó, bằng các trí tuệ tuệ quán như phân biệt danh sắc, v.v., đối với tham, v.v., bằng các pháp như vô tham, v.v. Cụ thể là: đoạn trừ cấu uế tham, v.v. bằng sự bố thí; đoạn trừ ác giới sát sinh, v.v. bằng giới; đoạn trừ vô tín, v.v. bằng tín, v.v.; đoạn trừ tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) bằng sự phân biệt danh sắc; đoạn trừ các tà kiến vô nhân, bất bình đẳng nhân bằng sự nắm giữ các duyên (paccayapariggaha); đoạn trừ trạng thái hoài nghi bằng sự vượt qua hoài nghi (kaṅkhāvitaraṇa) trong giai đoạn sau của chính pháp đó; đoạn trừ sự chấp thủ “ta và của ta” bằng sự quán xét từng nhóm (kalāpasammasana); đoạn trừ sự nhận lầm con đường là không phải con đường bằng sự phân biệt đạo và phi đạo (maggāmaggavavatthāna); đoạn trừ đoạn kiến bằng sự thấy sự sinh khởi (udayadassana); đoạn trừ thường kiến bằng sự thấy sự hoại diệt (vayadassana); đoạn trừ sự nhận lầm không sợ hãi trong cái đáng sợ bằng sự thấy sự đáng sợ (bhayadassana); đoạn trừ sự nhận lầm vị ngọt bằng sự thấy sự nguy hiểm (ādīnavadassana); đoạn trừ sự nhận lầm thích thú bằng sự quán nhàm chán (nibbidānupassanā); đoạn trừ sự không muốn giải thoát bằng trí tuệ muốn giải thoát (muccitukamyatāñāṇa); đoạn trừ sự không xả bằng trí tuệ xả (upekkhāñāṇa); đoạn trừ trạng thái đối nghịch trong sự an trú pháp (dhammaṭṭhiti) và Niết Bàn bằng sự thuận theo (anuloma); đoạn trừ sự chấp thủ tướng các hành bằng Gotrabhū. Đây được gọi là đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna).
Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa, tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma.
That abandoning of various defilements such as the hindrances, by preventing their arising through concentration, which is of the nature of access and absorption, just as moss on the surface of water is removed by striking it with a pot—this is called abandoning by suppression.
Còn sự đoạn trừ các pháp như các triền cái, v.v. bằng sự ngăn chặn sự sinh khởi của chúng nhờ định theo cách cận định và an định, giống như dùng búa đập rong rêu trên mặt nước. Đây được gọi là đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanappahāna).
Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagahaṇassa accantaṃ appavattibhāvena samucchindanaṃ, etaṃ samucchedappahānaṃ nāma.
That complete eradication of the group of defilements that are of the nature of origination, as stated in phrases like "for the abandoning of wrong views" (Dhs. 277; Vibh. 628), by the non-arising of such defilements in one's own continuum, due to the cultivation of the four noble paths by one who possesses that path—this is called abandoning by eradication.
Và sự đoạn tận hoàn toàn sự chấp thủ phiền não thuộc về tập đế, được nói đến theo cách “để đoạn trừ các tà kiến”, v.v. trong dòng tâm thức của người đã chứng đắc đạo tương ứng, do sự tu tập bốn Thánh Đạo. Đây được gọi là đoạn trừ tận gốc (samucchedappahāna).
Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhatthaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma.
That tranquillization of defilements at the moment of fruition is called abandoning by tranquillization.
Còn sự đoạn trừ phiền não để chúng được an tịnh trong sát na quả. Đây được gọi là đoạn trừ bằng cách an tịnh (paṭippassaddhippahāna).
Yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma.
That Nibbāna, which is free from all conditioned things, having abandoned all conditioned things, is called abandoning by escape.
Còn Niết Bàn, là pháp đã đoạn trừ tất cả các pháp hữu vi do thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi. Đây được gọi là đoạn trừ bằng cách xuất ly (nissaraṇappahāna).
Tassa pañcavidhassapi tathā tathā rāgādikilesānaṃ paṭinissajjanaṭṭhena samatikkamanaṭṭhena vā pahānassa atthāya, pahānasādhanatthanti evamettha attho daṭṭhabbo.
The meaning here should be understood as: for the purpose of abandoning, or for the accomplishment of abandoning, of defilements like greed in such ways, by way of relinquishment or by way of transcendence, even for all five kinds of abandoning.
Trong trường hợp này, ý nghĩa cần được hiểu là: vì mục đích đoạn trừ, tức là vì mục đích thành tựu sự đoạn trừ các phiền não tham, v.v. theo năm cách như vậy, theo nghĩa từ bỏ hoặc vượt qua chúng.
Tattha saṃvarena kilesānaṃ cittasantāne pavesanivāraṇaṃ pahānena ca pavesanivāraṇameva samugghāto cāti vadanti.
Some say that restraint prevents defilements from entering the mind-stream, and abandoning prevents their entry and also eradicates them.
Trong đó, người ta nói rằng sự ngăn chặn phiền não xâm nhập vào dòng tâm thức là sự phòng hộ (saṃvara), và sự ngăn chặn sự xâm nhập đó là sự đoạn trừ (pahāna) và sự nhổ tận gốc (samugghāta).
Ubhayenapi pana yathārahaṃ ubhayaṃ sampajjatīti daṭṭhabbaṃ.
However, it should be understood that both are accomplished by both, as appropriate.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng cả hai đều thành tựu cả hai một cách thích đáng.
Sīlādidhammā eva hi saṃvaraṇato saṃvaraṃ, pajahanato pahānanti.
For the qualities such as sīla are restraint because they restrain, and abandoning because they abandon.
Chính các pháp như giới, v.v. là sự phòng hộ (saṃvara) vì chúng phòng hộ, và là sự đoạn trừ (pahāna) vì chúng đoạn trừ.
Anītihanti ītiyo vuccanti upaddavā diṭṭhadhammikā samparāyikā ca.
Anītihaṃ – "īti" refers to dangers, both in this life and the next.
Anītihaṃ – “Īti” được gọi là các tai họa, cả trong hiện tại và vị lai.
Ītiyo hantīti ītihaṃ, anu ītihanti anītihaṃ, sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca.
"Ītihaṃ" means that which destroys dangers; anītihaṃ means that which is without dangers, referring to the holy life of the Dispensation and the holy life of the path.
“Ītihaṃ” là cái diệt trừ các tai họa. “Anu ītihanti” là anītihaṃ, tức là phạm hạnh của giáo pháp và phạm hạnh của con đường.
Atha vā ītīhi anatthehi saddhiṃ hananti gacchanti pavattantīti ītihā, taṇhādiupakkilesā.
Alternatively, "ītihā" means those that go or proceed with dangers and harms, such as defilements like craving.
Hoặc, “ītihā” là những phiền não phụ như tham ái, v.v., vì chúng đi cùng (hananti), tức là sinh khởi cùng với các tai họa (anattha).
Natthi ettha ītihāti anītihaṃ.
That in which there are no "ītihā" is anītihaṃ.
Không có “ītihā” ở đây, nên gọi là anītihaṃ.
Ītihā vā yathāvuttenatthena titthiyasamayā, tappaṭipakkhato idaṃ anītihaṃ.
Or, "ītihā" are sectarian doctrines in the sense explained, and this is anītihaṃ because it is opposed to them.
Hoặc “ītihā” là các giáo phái ngoại đạo theo nghĩa đã nói, và đây là anītihaṃ do đối lập với chúng.
‘‘Anitiha’’ntipi pāṭho.
"Anitihaṃ" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Anitihaṃ”.
Tassattho – ‘‘itihāya’’nti dhammesu anekaṃsaggāhabhāvato vicikicchā itihaṃ nāma, sammāsambuddhappaveditattā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantānaṃ nikkaṅkhabhāvasādhanato ca natthi ettha itihanti anitihaṃ, aparapattiyanti attho.
Its meaning is: "Itiha" (hearsay) is doubt arising from grasping many aspects in the teachings. Because it was proclaimed by the Perfectly Self-Enlightened One and establishes a state of freedom from doubt for those who practice as instructed, there is no itiha here; thus it is anitihaṃ, meaning it is not based on tradition.
Ý nghĩa của nó là: sự hoài nghi (vicikicchā) là “itihaṃ”, do trạng thái không chắc chắn đối với các pháp; và đây là anitihaṃ, vì do được Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng, nó thành tựu trạng thái không hoài nghi cho những ai thực hành theo lời giáo huấn. Nghĩa là không có sự chấp thủ sai lầm ở đây.
Vuttañhetaṃ ‘‘paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti, ‘‘atakkāvacaro’’ti (dī. ni. 2.67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7-8) ca.
This has been said as "to be personally realized by the wise" and "beyond the scope of reasoning."
Điều này đã được nói: “người trí tự mình chứng biết” và “không phải là đối tượng của suy luận” (atakkāvacaro).
Gāthābandhasukhatthaṃ pana ‘‘anītiha’’nti dīghaṃ katvā paṭhanti.
But for the sake of ease in versification, they recite "anītiha" by lengthening the vowel.
Tuy nhiên, vì sự dễ dàng của thể thơ, người ta đọc kéo dài thành “anītihaṃ”.
Pacchimaṃ panettha atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘itihaparivajjita’’ntiādi vuttaṃ.
To show the latter alternative meaning here, "itihaparivajjita" and so on were stated.
Để chỉ ra một cách giải thích khác về ý nghĩa sau này, đã nói “itihaparivajjita” (không có sự chấp thủ sai lầm), v.v.
Nibbānasaṅkhātaṃ ogadhaṃ patiṭṭhaṃ pāraṃ gacchatīti nibbānogadhagāmī, vimuttirasattā ekanteneva nibbānasampāpakoti attho, taṃ nibbānogadhagāminaṃ brahmacariyaṃ.
One who goes to the refuge, the foundation, the other shore, which is Nibbāna, is a Nibbāna-leading one (nibbānogadhagāmī). This means one who is certain to attain Nibbāna, due to the flavor of liberation. That Nibbāna-leading holy life.
Đi đến Niết Bàn, nơi được gọi là sự trú ẩn, nương tựa, bờ bên kia, nên gọi là nibbānogadhagāmī; nghĩa là hoàn toàn đưa đến Niết Bàn do có vị giải thoát. Đó là phạm hạnh nibbānogadhagāminaṃ.
Nibbānogadhoti vā ariyamaggo vuccati tena vinā nibbānāvagāhaṇassa asambhavato tassa ca nibbānaṃ anālambitvā appavattanato, tañcetaṃ ekantasampādanena gacchatīti nibbānogadhagāmī.
Or Nibbāna-leading refers to the Noble Path, because without it, the penetration of Nibbāna is impossible, and it does not proceed without taking Nibbāna as its object; and it goes to attain Nibbāna with certainty, thus it is Nibbāna-leading.
Hoặc, nibbānogadho được gọi là Thánh Đạo, vì không có nó thì không thể đi vào Niết Bàn, và nó không sinh khởi nếu không lấy Niết Bàn làm đối tượng. Và nó đi đến (gacchati) bằng cách hoàn toàn thành tựu điều đó, nên gọi là nibbānogadhagāmī.
Atha vā nibbānogadhagāminanti nibbānassa antogāminaṃ.
Alternatively, Nibbāna-leading means going within Nibbāna.
Hoặc, nibbānogadhagāminaṃ có nghĩa là đi vào bên trong Niết Bàn (nibbānassa antogāminaṃ).
Maggabrahmacariyañhi nibbānaṃ ārammaṇaṃ karitvā tassa anto eva pavattatīti.
For the holy life of the path, taking Nibbāna as its object, proceeds only within Nibbāna.
Vì phạm hạnh của đạo lấy Niết Bàn làm đối tượng và chỉ sinh khởi bên trong Niết Bàn.
Imameva ca atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘nibbānassa antogāmina’’ntiādi vuttaṃ.
And to show this very alternative meaning, "nibbānassa antogāmina" and so on were stated.
Và để chỉ ra cách giải thích ý nghĩa này, đã nói “nibbānassa antogāmina” (đi vào bên trong Niết Bàn), v.v.
Soti yo so samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, so bhagavā adesayi desesi.
He refers to the Blessed One who, having fulfilled the thirty pāramīs and shattered all defilements, attained supreme perfect enlightenment; that Blessed One taught.
So (Ngài ấy) – tức là Đức Thế Tôn, người đã viên mãn ba mươi pháp ba-la-mật, đoạn trừ tất cả phiền não, và chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, Ngài adesayi (đã thuyết giảng).
Mahantehīti mahāātumehi uḷārajjhāsayehi.
By the great ones means by those with great souls, with noble aspirations.
Mahantehi – bởi những bậc có đại tự ngã (mahāātumehi), có ý chí cao thượng (uḷārajjhāsayehi).
Mahantaṃ nibbānaṃ, mahante vā sīlakkhandhādike esanti gavesantīti mahesino, buddhādayo ariyā.
They seek or investigate the great Nibbāna, or they seek the great virtue aggregates and so on, thus they are mahesino (great seekers), referring to the Buddhas and other Noble Ones.
Những bậc tìm cầu (esanti) Niết Bàn vĩ đại (mahantaṃ nibbānaṃ) hoặc các uẩn giới vĩ đại như giới uẩn, v.v., nên gọi là mahesino (đại sĩ), tức là các bậc Thánh như chư Phật, v.v.
Tehi anuyāto paṭipanno.
Followed by them means practiced by them.
Được anuyāto (noi theo, thực hành) bởi các vị ấy.
Yathā buddhena desitanti yathā abhiññeyyādibhāvena sammāsambuddhena mayā desitaṃ, evaṃ ye etaṃ maggabrahmacariyaṃ tadatthaṃ sāsanabrahmacariyañca paṭipajjanti.
As taught by the Buddha means as I, the Perfectly Self-Enlightened One, have taught concerning what is to be directly known and so on, so too those who practice this holy life of the path and the holy life of the Dispensation for that purpose.
Yathā buddhena desitaṃ (như Đức Phật đã thuyết giảng) – như chư Phật Chánh Đẳng Giác đã thuyết giảng về các pháp cần phải thắng tri, v.v., thì những ai thực hành phạm hạnh của đạo và phạm hạnh của giáo pháp vì mục đích đó.
Te diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsantassa satthu mayhaṃ sāsanakārino ovādappaṭikarā sakalassa vaṭṭadukkhassa antaṃ pariyantaṃ appavattiṃ karissanti, dukkhassa vā antaṃ nibbānaṃ sacchikarissantīti.
They, being obedient to the Teacher's instructions and acting upon his advice, will put an end to all suffering of saṃsāra—its cessation—or they will realize Nibbāna, the end of suffering, according to what is appropriate in this present life, in future lives, and in the ultimate sense.
Những người ấy, là những người thực hành giáo pháp của Bậc Đạo Sư, là những người đáp lại lời giáo huấn của Ngài, người đã giáo huấn họ một cách thích đáng bằng các pháp lợi ích hiện tại, lợi ích vị lai và lợi ích tối thượng, sẽ chấm dứt, tức là làm cho toàn bộ khổ luân hồi không còn sinh khởi, hoặc sẽ chứng đắc Niết Bàn là sự chấm dứt khổ đau.
26. Chaṭṭhe kuhakāti sāmantajappanādinā kuhanavatthunā kuhakā, asantaguṇasambhāvanicchāya kohaññaṃ katvā paresaṃ viddhaṃsakāti attho.
26. In the sixth sutta, kuhakā (deceitful ones) are those who are deceitful by means of deceitful practices such as flattering speech; this means those who, by acting with hypocrisy to make others believe in their non-existent qualities, mislead others.
26. Trong kinh thứ sáu, kuhakā (những kẻ lừa đảo) – là những kẻ lừa đảo bằng cách lừa dối qua việc nói năng giả dối, v.v.; nghĩa là những kẻ hủy hoại người khác bằng cách thực hiện sự lừa dối với ý định tạo ra ấn tượng về những phẩm chất không có thật.
Thaddhāti ‘‘kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyatī’’ti (a. ni. 3.25, 27) evaṃ vuttena kodhena ca, ‘‘dubbaco hoti dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsani’’nti (ma. ni. 1.181; pārā. 426).
Thaddhā (stubborn) are those who, due to anger as stated: "He is angry and full of distress; even when spoken to a little, he gets angry, becomes enraged, becomes hostile, and becomes defiant," and due to stubbornness as stated: "He is difficult to admonish, endowed with qualities that make him difficult to admonish, impatient, accepting advice unfavorably,"
Thaddhā (cứng nhắc) – là những người do sân hận, được nói đến như: “là người hay sân hận, dễ bất mãn, dù được nói ít lời cũng nổi giận, phẫn nộ, căm tức, cứng đầu” và do sự khó dạy, được nói đến như: “là người khó dạy, có những pháp khiến khó dạy, không kiên nhẫn, không tiếp thu lời giáo huấn một cách khéo léo”.
Evaṃ vuttena dovacassena ca, ‘‘jātimado, gottamado, lābhamado, ārogyamado, yobbanamado, jīvitamado’’ti (vibha. 832) evaṃ vuttajātimadādibhedena mānena ca garukātabbesu garūsupi nipaccakāraṃ akatvā ayosalākaṃ gilitvā ṭhitā viya anonatā hutvā vicaraṇakā.
and due to conceit, which is of various kinds such as "conceit of birth, conceit of clan, conceit of gain, conceit of health, conceit of youth, conceit of life," act without showing respect even to those worthy of respect, like one who has swallowed an iron spike, remaining unbowed.
Và do kiêu mạn, được nói đến như: “kiêu mạn về dòng dõi, kiêu mạn về gia tộc, kiêu mạn về lợi lộc, kiêu mạn về sức khỏe, kiêu mạn về tuổi trẻ, kiêu mạn về sự sống”, v.v., họ không cúi mình trước những người đáng kính trọng, mà đi lại như thể đã nuốt một thanh sắt, không chịu khuất phục.
Tenāha ‘‘kodhena cā’’tiādi.
Therefore, it is said "kodhena cā" (and with anger) and so on.
Do đó, đã nói “kodhena cā” (và do sân hận), v.v.
Upalāpakāti micchājīvavasena kulasaṅgaṇhakā.
Upalāpakā (flatterers) are those who gather support from families by means of wrong livelihood.
Upalāpakā (những kẻ nịnh hót) – là những kẻ thu hút các gia đình bằng cách sống sai trái.
Lapāti paccayatthaṃ payuttavācāvasena nippesikatāvasena lapakāti attho.
Lapā (talkative) means those who are talkative by means of speech used for gain, by means of being a go-between.
Lapā (những kẻ nói nhiều) – nghĩa là những kẻ nói nhiều do lời nói được dùng vì lợi lộc hoặc do tính chất mách lẻo.
Siṅganti siṅgāraṃ.
Siṅga means siṅgāra (adornment/charm).
Siṅgaṃ – là sự trang sức.
Tañhi kusalassa vijjhanato suṭṭhu āsevitatāya sīse parikkhittaṃ sunibbattaṃ visāṇaṃ viya thirattā ca siṅgaṃ viyāti siṅgaṃ, nāgarikabhāvasaṅkhātassa kilesasiṅgassetaṃ nāmaṃ.
This is called siṅga because it pierces what is wholesome, and because it is well-cultivated, it is like a firmly established horn on the head; it is a name for the defilement-horn of urbanity.
Thật vậy, "siṅgaṃ" (sừng) là vì nó đâm thủng điều thiện, được thực hành tốt, được bao bọc trên đầu và vững chắc như một cái sừng đã hình thành tốt. Đây là tên gọi của phiền não siṅgaṃ, tức sự khéo léo (nāgarikabhāva).
Siṅgārabhāvo siṅgāratā, siṅgārakaraṇakaākāro vā.
The state of being charming is siṅgāratā, or the manner of making oneself charming.
Trạng thái trang điểm là siṅgāratā, hoặc cách thức trang điểm.
Cāturabhāvo cāturatā.
The state of being clever is cāturatā.
Trạng thái khéo léo là cāturatā.
Tathā cāturiyaṃ.
Similarly, cāturiyaṃ.
Cũng vậy, cāturiyaṃ.
Parikkhatabhāvo parikkhatatā, parikhaṇitvā ṭhapitasseva daḷhasiṅgārassetaṃ nāmaṃ.
The state of being parikkhata is parikkhatatā. This is the name for strong pride, as if dug around and firmly established.
Trạng thái được bao quanh là parikkhatatā, đây là tên gọi của sự trang điểm vững chắc như thể đã được đào và đặt.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is just a synonym for it.
Cái còn lại là đồng nghĩa với nó.
Evaṃ sabbehi vārehi kilesasiṅgāratāva kathitā.
Thus, in all these instances, defiled pride is spoken of.
Như vậy, trong tất cả các trường hợp, chỉ nói về sự trang điểm của phiền não (kilesasiṅgāratā).
Uggatanaḷāti naḷasadisaṃ tucchamānaṃ ukkhipitvā vicaraṇakā.
Uggatanaḷā means those who go about lifting up empty pride like a reed.
Uggatanaḷā (những người có cây sậy nhô cao) là những người đi lại bằng cách nâng cao sự kiêu mạn rỗng tuếch giống như cây sậy.
Tenāha ‘‘tucchamānaṃ ukkhipitvā ṭhitā’’ti.
Therefore, it is said: "They stand lifting up empty pride."
Vì vậy, đã nói “những người đứng bằng cách nâng cao sự kiêu mạn rỗng tuếch”.
Yasmā te kuhanādiyogato na sammāpaṭipannā, tasmā ‘‘mama santakā na hontī’’ti vuttaṃ.
Since they are not rightly practicing due to engaging in deception, etc., therefore it is said: "They do not belong to me."
Bởi vì những người đó không thực hành đúng đắn do sự gian xảo, v.v., nên đã nói “họ không thuộc về tôi”.
Apagatāti yadipi te mama sāsane pabbajitā, yathānusiṭṭhaṃ pana appaṭipajjanato apagatā eva imasmā dhammavinayā, ito te suvidūre ṭhitāti dasseti.
Apagatā: Although they have gone forth in my Dispensation, by not practicing as instructed, they are indeed far removed from this Dhamma and Discipline; it shows that they stand very far from it.
Apagatā (đã rời xa) là, mặc dù họ đã xuất gia trong giáo pháp của tôi, nhưng do không thực hành theo những gì đã được dạy, họ đã rời xa giáo pháp và giới luật này; điều này cho thấy họ đứng rất xa khỏi đây.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói: