Paññācakkhussa vibandhanato andhaṃ karotīti andhakaraṇoti āha ‘‘yassa rāgo uppajjatī’’tiādi.
Because it obstructs the eye of wisdom, it makes one blind, therefore andhakaraṇo (blinding). He says: "When lust arises in one..." and so on.
Vì nó che khuất nhãn tuệ nên làm cho mù lòa, do đó gọi là andhakaraṇo (làm cho mù lòa), như đã nói: “yassa rāgo uppajjatī” (khi tham ái phát sinh) và các câu tương tự.
Acakkhukaraṇoti asamatthasamāsoyaṃ ‘‘asūriyapassāni mukhānī’’tiādīsu viyāti āha ‘‘paññācakkhuṃ na karotīti acakkhukaraṇo’’ti.
Acakkhukaraṇo (not making an eye) is an irregular compound, as in "asūriyapassāni mukhānī" (faces not seeing the sun) and so on. He says: "It does not make the eye of wisdom, therefore acakkhukaraṇo."
Acakkhukaraṇo (làm mất mắt) là một hợp từ bất tương hợp, giống như trong các trường hợp “asūriyapassāni mukhānī” (những khuôn mặt không thấy mặt trời) và các câu tương tự, như đã nói: “paññācakkhuṃ na karotīti acakkhukaraṇo” (không tạo ra nhãn tuệ nên gọi là acakkhukaraṇo).
Paññānirodhikoti anuppannāya lokiyalokuttarāya paññāya uppajjituṃ na deti, lokiyapaññaṃ pana aṭṭhasamāpattipañcābhiññāvasena uppannampi samucchinditvā khipatīti paññānirodhikoti evampettha attho daṭṭhabbo.
Paññānirodhiko (obstructing wisdom) means it does not allow unarisen mundane and supramundane wisdom to arise, and it eradicates and casts away even arisen mundane wisdom by way of the eight attainments and five supernormal powers. This is how the meaning should be understood here for paññānirodhiko.
Paññānirodhiko (ngăn chặn tuệ) nghĩa là không cho phép tuệ thế gian và siêu thế chưa sinh khởi được phát sinh, và tuệ thế gian đã phát sinh do tám thiền chứng và năm thắng trí, nó cũng tiêu diệt và loại bỏ. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Anuppannānuppādauppannaparihāninimittatāya hi paññaṃ nirodhetīti paññānirodhiko.
For it obstructs wisdom by causing the non-arising of the unarisen and the decline of the arisen, hence paññānirodhiko.
Thật vậy, vì nó là nguyên nhân không cho tuệ chưa sinh khởi được phát sinh và làm suy giảm tuệ đã phát sinh, nên gọi là paññānirodhiko.
Vihanati vibādhatīti vighāto, dukkhanti āha ‘‘dukkhasaṅkhātassa vighātassā’’ti.
It harms, it obstructs, therefore vighāto (obstruction), meaning suffering. He says: "of the obstruction known as suffering."
Nó làm tổn hại, làm chướng ngại, nên gọi là vighāto (sự tổn hại), tức là khổ, như đã nói: “dukkhasaṅkhātassa vighātassā” (của sự tổn hại được gọi là khổ).
Kilesanibbānanti iminā asaṅkhatanibbānameva vadati.
Kilesanibbāna (Nibbāna from defilements) refers to the unconditioned Nibbāna itself.
Kilesanibbāna (Niết Bàn phiền não) bằng cách này, nói về Niết Bàn vô vi.
Asaṅkhatañhi nibbānaṃ nāma, taṃ paccakkhaṃ kātuṃ na detīti anibbānasaṃvattaniko.
Nibbāna is indeed unconditioned; it does not allow one to realize it directly, therefore anibbānasaṃvattaniko (not conducive to Nibbāna).
Niết Bàn là vô vi, nó không cho phép chứng ngộ Niết Bàn đó, nên gọi là anibbānasaṃvattaniko (không đưa đến Niết Bàn).
Lokuttaramissako kathito pubbabhāgiyassapi ariyamaggassa kathitattā.
Lokuttaramissako kathito (mixed with the supramundane is taught) because even the preliminary part of the noble path is taught.
Lokuttaramissako kathito (được nói là có pha trộn siêu thế) vì cả phần sơ khởi của Thánh đạo cũng được nói đến.
73. Dutiye na aññātukāmoti na ājānitukāmoyevāti attho.
73. In the second (sutta), na aññātukāmo means he is not desirous of knowing, that is the meaning.
73. Trong bài thứ hai, na aññātukāmo nghĩa là không muốn biết.
Tenāha ‘‘pariggaṇhanatthaṃ pana āgato’’ti, paññāya paricchinditvā upaparikkhitvā gaṇhanatthanti attho.
Therefore, he says: "But he came to comprehend," meaning to discern, examine, and grasp with wisdom.
Do đó, đã nói: “pariggaṇhanatthaṃ pana āgato” (đến để hiểu rõ), nghĩa là để nhận thức, suy xét và nắm bắt bằng tuệ.
Kāraṇāpadesoti kāraṇaniddeso.
Kāraṇāpadeso means an explanation of the reason.
Kāraṇāpadeso nghĩa là sự trình bày nguyên nhân.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
74. Tatiye gilānassa bhāvo gelaññanti āha ‘‘gilānabhāvato’’ti.
74. In the third (sutta), the state of being sick is gelañña. He says: "from the state of being sick."
74. Trong bài thứ ba, trạng thái của người bệnh là gelañña, như đã nói: “gilānabhāvato” (do trạng thái bệnh tật).
Dīpetīti desanākkameneva paññāpeti.
Dīpetī means he makes known according to the sequence of the teaching.
Dīpetī (làm sáng tỏ) nghĩa là trình bày theo thứ tự bài giảng.
Paṭhamañhi sekhasīlasamādhipaññāyo vatvā pacchā asekhasīlādīni vadanto imamatthaṃ dīpeti.
Indeed, having first spoken of the trainings of morality, concentration, and wisdom of a learner, and afterwards speaking of the morality, etc., of one beyond training, he illuminates this meaning.
Đầu tiên, sau khi nói về giới, định, tuệ của bậc hữu học, rồi sau đó nói về giới, định, tuệ của bậc vô học, điều này làm sáng tỏ ý nghĩa đó.
75. Catutthe haṃsavaṭṭakacchannenāti haṃsavaṭṭakaparicchannena, haṃsamaṇḍalākārenāti attho.
75. In the fourth (sutta), regarding haṃsavaṭṭakacchannena, it means "surrounded by a flock of geese," or "in the manner of a circle of geese."
75. Trong bài thứ tư, haṃsavaṭṭakacchannenā nghĩa là được bao phủ bởi hình tròn của đàn thiên nga, tức là hình dạng vòng tròn của thiên nga.
Natthi etassa parisesanti aparisesaṃ.
There is no remainder for this, therefore it is aparisesaṃ (without remainder).
Không có phần còn lại của nó, nên gọi là aparisesaṃ (không còn gì).
Tenāha ‘‘appamattakampi asesetvā’’ti.
Thus, he said, "without leaving even a little."
Do đó, đã nói: “appamattakampi asesetvā” (không để lại dù chỉ một chút).
Aparisesadhammajānanato vā aparisesasaṅkhātaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānātīti evampettha attho daṭṭhabbo.
Or, knowing the Dhamma that leaves no remainder, he acknowledges the vision and knowledge called "without remainder"—this is how the meaning here should be understood.
Hoặc, nên hiểu ý nghĩa ở đây là: vị ấy tuyên bố sự tri kiến được gọi là không còn dư sót, do biết các pháp không còn dư sót.
Satatanti niccaṃ.
Satataṃ means constantly.
Liên tục (satataṃ) nghĩa là thường xuyên.
Samitanti tasseva vevacananti āha ‘‘satataṃ samitanti sabbakālaṃ nirantara’’nti.
Samitaṃ is a synonym for that, so he said, "satataṃ samitaṃ means at all times, continuously."
Thường xuyên (samitaṃ) là từ đồng nghĩa của từ đó. Vị ấy nói: “Liên tục, thường xuyên nghĩa là mọi lúc không ngừng.”
Atha vā niccaṭṭhena satata-saddena abhiṇhappavatti jotitā siyāti ‘‘samita’’nti vuttaṃ.
Alternatively, the word satata might indicate frequent occurrence in the sense of constancy, so samita is stated.
Hoặc, từ “liên tục” (satata) có thể làm nổi bật sự vận hành thường xuyên theo nghĩa vĩnh viễn, nên đã nói “thường xuyên” (samitaṃ).
Tena nirantarappavattiṃ dassetīti āha ‘‘sabbakālaṃ nirantara’’nti.
Thereby, it shows continuous occurrence, so he said, "at all times, continuously."
Điều này cho thấy sự vận hành không ngừng. Vị ấy nói: “mọi lúc không ngừng.”
Visuddhisampāpanatthāyāti rāgādīhi malehi abhijjhāvisamalobhādīhi ca upakkiliṭṭhacittānaṃ sattānaṃ visuddhipāpanatthāya.
Visuddhisampāpanatthāyāti means for the attainment of purity for beings whose minds are defiled by defilements such as passion, and by unrighteous greed, etc.
Để đạt được sự thanh tịnh (visuddhisampāpanatthāyā) nghĩa là để các chúng sinh có tâm bị ô nhiễm bởi các cấu uế như tham ái, v.v., và bởi các bất thiện như tham lam bất chính, v.v., đạt được sự thanh tịnh.
Samatikkamanatthāyāti sokassa ca paridevassa ca pahānatthāya.
Samatikkamanatthāyāti means for the abandonment of sorrow and lamentation.
Để vượt qua (samatikkamanatthāyā) nghĩa là để đoạn trừ sầu bi.
Atthaṃ gamanatthāyāti kāyikadukkhassa ca cetasikadomanassassa cāti imesaṃ dvinnaṃ atthaṅgamanāya, nirodhāyāti attho.
Atthaṃ gamanatthāyāti means for the disappearance, for the cessation, of these two: bodily pain and mental distress.
Để đi đến sự diệt tận (atthaṃ gamanatthāyā) nghĩa là để hai điều này, tức khổ đau thân thể và ưu phiền tâm lý, đi đến sự diệt tận, tức là sự đoạn diệt.
Ñāyati nicchayena kamati nibbānaṃ.
Nibbāna is known with certainty and is reached.
Nibbāna được biết một cách chắc chắn và được đi đến.
Taṃ vā ñāyati paṭivijjhati etenāti ñāyo, ariyamaggoti āha ‘‘maggassa adhigamanatthāyā’’ti.
Or, it is known and penetrated by this, hence it is ñāyo, the Noble Path, so he said, "for the attainment of the path."
Hoặc người ta biết, thấu triệt điều đó bằng cái này, nên gọi là ñāya (phương pháp, chánh đạo), tức là Thánh Đạo. Do đó, nói ‘để đạt đến Đạo’.
Apaccayanibbānassa sacchikaraṇatthāyāti paccayarahitattā apaccayassa asaṅkhatassa taṇhāvānavirahitattā nibbānanti laddhanāmassa amatassa sacchikiriyāya, attapaccakkhatāyāti vuttaṃ hoti.
Apaccayanibbānassa sacchikaraṇatthāyāti means for the realization, for the direct experience, of the deathless, which is without condition because it is unconditioned, and which is called Nibbāna because it is free from the craving-thicket.
Để chứng ngộ Nibbāna vô điều kiện có nghĩa là để chứng ngộ cái bất tử (amata), cái được gọi là Nibbāna vì nó vô điều kiện do không có duyên (paccaya), là cái vô vi (asaṅkhata) và không có rừng ái (taṇhā-vāna). Tức là nói để tự mình trực tiếp chứng nghiệm.
Phusitvā phusitvāti patvā patvā.
Phusitvā phusitvāti means having reached, having reached.
Phusitvā phusitvā có nghĩa là đạt đến, đạt đến.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Các phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
76. Pañcame kiccakaraṇīyesu sahabhāvaṭṭhena amā hontīti amaccā.
76. In the fifth (sutta), those who are together in duties and tasks are amaccā (ministers).
76. Trong kinh thứ năm, những người cùng chung sống trong các việc cần làm được gọi là amaccā (bạn bè, quan chức).
‘‘Ayaṃ ajjhattiko’’ti evaṃ jānanti, ñāyanti vāti ñātī.
Those who know or are known as "this is internal" are ñātī (relatives).
Những người biết hoặc hiểu rằng “đây là nội tại” được gọi là ñātī (thân thuộc).
Sassusasurapakkhikāti sassusasurā ca tappakkhiko ca sassusasurapakkhikā.
Sassusasurapakkhikāti means the mother-in-law and father-in-law, and those on their side, are sassusasurapakkhikā.
Sassusasurapakkhikā là những người thuộc phe cha mẹ vợ/chồng, tức là cha mẹ vợ/chồng và những người thuộc phe của họ.
Lohitena sambaddhāti sālohitā.
Those bound by blood are sālohitā.
Những người có quan hệ huyết thống được gọi là sālohitā.
Pitupakkhikā vā ñātī, mātupakkhikā sālohitā.
Or, those on the father's side are ñātī, and those on the mother's side are sālohitā.
Hoặc những người thuộc phe cha là ñātī, những người thuộc phe mẹ là sālohitā.
Mātupitupakkhikā vā ñātī, sassusasurapakkhikā sālohitā.
Or, those on the mother's and father's side are ñātī, and those on the mother-in-law's and father-in-law's side are sālohitā.
Hoặc những người thuộc phe cha mẹ là ñātī, những người thuộc phe cha mẹ vợ/chồng là sālohitā.
Avecca ratanassa guṇe yāthāvato ñatvā pasādo aveccappasādo.
Aveccappasādo is confidence, having truly known the qualities of the gem without doubt.
Niềm tịnh tín thấu triệt (avecca) sau khi biết rõ ràng các đức tính của Tam Bảo được gọi là aveccappasādo (tịnh tín bất động).
So pana yasmā maggenāgatattā kenaci akampanīyo ca appadhaṃsiyo ca hoti, tasmā evaṃ vuttaṃ ‘‘acalappasādo’’ti.
Since this (confidence) is unshakeable and unassailable by anyone, having arisen through the path, it is thus called "acalappasādo" (unshakeable confidence).
Niềm tịnh tín này, vì đã được thành tựu qua Đạo (magga) nên không thể bị lay chuyển hay phá hoại bởi bất kỳ ai. Do đó, nó được gọi là ‘acalappasādo’ (tịnh tín bất động).
Bhāvaññathattanti sabhāvassa aññathattaṃ.
Bhāvaññathattaṃ means the alteration of nature.
Bhāvaññathatta là sự thay đổi bản chất.
Vīsatiyā koṭṭhāsesūti kesādimatthaluṅgapariyantesu.
Vīsatiyā koṭṭhāsesūti means in the twenty parts, from hair to brain.
Trong hai mươi phần là từ tóc đến óc.
Dvādasasu koṭṭhāsesūti pittādimuttapariyantesu.
Dvādasasu koṭṭhāsesūti means in the twelve parts, from bile to urine.
Trong mười hai phần là từ mật đến nước tiểu.
Catūsu koṭṭhāsesūti ‘‘yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca paridayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatī’’ti (ma. ni. 1.304) evaṃ vuttesu catūsu koṭṭhāsesu.
Catūsu koṭṭhāsesūti means in the four parts mentioned as: "by which one is satisfied, by which one decays, by which one is consumed, and by which what is eaten, drunk, chewed, and tasted is properly digested."
Trong bốn phần là bốn phần đã được nói đến như: “nhờ đó mà được nuôi dưỡng, nhờ đó mà suy yếu, nhờ đó mà bị thiêu đốt, và nhờ đó mà thức ăn, đồ uống, đồ nhai, đồ nếm được tiêu hóa đúng cách” (Ma. Ni. 1.304).
Chasu koṭṭhāsesūti ‘‘uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā vātā, aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso’’ti (ma. ni. 2.305) evaṃ vuttesu chasu koṭṭhāsesu.
Chasu koṭṭhāsesūti means in the six parts mentioned as: "upward-moving winds, downward-moving winds, winds in the belly, winds in the abdomen, winds circulating through the limbs, in-breath and out-breath."
Trong sáu phần là sáu phần đã được nói đến như: “gió đi lên, gió đi xuống, gió trong bụng, gió trong ruột, gió lưu chuyển khắp các chi thể, hơi thở vào hơi thở ra” (Ma. Ni. 2.305).
Vitthambhanaṃ sesabhūtattayasanthambhitatāpādanaṃ, ‘‘upakīḷana’’nti eke.
Vitthambhanaṃ is the causing of the remaining three elements to be supported; some say "upakīḷana" (playfulness).
Vitthambhanaṃ là sự làm cho ba yếu tố còn lại được kiên cố; một số người gọi là “upakīḷana” (sự vui đùa).
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Các phần còn lại rất dễ hiểu.
79. Aṭṭhame dukkarakārikānuyogoti dukkarakiriyāya anuyogo.
79. In the eighth (sutta), dukkarakārikānuyogoti means devotion to difficult practices.
79. Trong kinh thứ tám, dukkarakārikānuyogo là sự chuyên tâm thực hành khổ hạnh.
Upaṭṭhānena sāranti upaṭṭhānākārena sāraṃ.
Upaṭṭhānena sāraṃ means the essence in the manner of attendance.
Upaṭṭhānena sāra là cốt lõi theo cách hỗ trợ.
‘‘Idaṃ vara’’ntiādinā upaṭṭhānākāraṃ vibhāveti.
"This is excellent" and so on, explains the manner of attendance.
Bằng cách nói “cái này là tối thượng”, v.v., trình bày cách hỗ trợ.
Etthāti etasmiṃ satthārā pucchite pañhe.
Here means, in this question asked by the Teacher.
Etthā có nghĩa là trong câu hỏi này được Bậc Đạo Sư hỏi.
80. Navame mūle, mūlassa vā gandho mūlagandhoti āha ‘‘mūlavatthuko gandho’’ti.
80. In the ninth, the root, or the fragrance of the root, is root-fragrance, so he says "a fragrance whose basis is the root".
80. Trong kinh thứ chín, hương ở gốc, hoặc hương của gốc, được gọi là mūlagandho (hương gốc), nên nói ‘‘hương có gốc làm nền tảng’’.
Mūlaṃ vatthu etassāti mūlavatthuko.
Its basis is the root, therefore it is root-based.
Cái mà gốc là nền tảng của nó, đó là mūlavatthuko.
Idāni mūlaṃ gandhayogato gandhoti imamatthaṃ dassento ‘‘gandhasampannaṃ vā mūlameva mūlagandho’’ti āha.
Now, showing this meaning that the root is fragrance due to its connection with fragrance, he says, "or the root itself, endowed with fragrance, is root-fragrance".
Bây giờ, để chỉ rõ ý nghĩa này, rằng gốc là hương do sự kết hợp với hương, nên nói ‘‘hoặc chính cái gốc có hương là mūlagandho’’.
Pacchimoyevettha atthavikappo yuttataroti dassetuṃ ‘‘tassa hi gandho’’tiādimāha.
To show that the latter interpretation of the meaning is more suitable here, he says, "for its fragrance" and so on.
Để chỉ ra rằng cách giải thích ý nghĩa sau cùng là hợp lý hơn ở đây, nên nói ‘‘vì hương của nó’’ và tiếp theo.
Vassikapupphādīnanti sumanapupphādīnaṃ.
Of jasmine flowers and so on means, of jasmine flowers and so on.
Vassikapupphādīnaṃ có nghĩa là các loài hoa như hoa lài (sumanapuppha) và các loại khác.
81. Dasame aruṇavatisuttantaaṭṭhuppattiyanti ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā ahosi aruṇavā nāma.
81. In the tenth, in the origin story of the Aruṇavatī Suttanta which appears in the Brahmasaṃyutta (Saṃ. Ni. 1.185), beginning with "Once upon a time, bhikkhus, there was a king named Aruṇavā.
81. Trong kinh thứ mười, aruṇavatisuttantaaṭṭhuppattiyaṃ (trong sự khởi nguyên của Kinh Aruṇavatī) có nghĩa là trong sự khởi nguyên của Kinh Aruṇavatī được đề cập trong Tương Ưng Phạm Thiên (Saṃ. Ni. 1.185) với nội dung: ‘‘Này các Tỳ-khưu, thuở xưa có một vị vua tên là Aruṇavā.
Rañño kho pana, bhikkhave, aruṇavato aruṇavatī nāma rājadhānī ahosi.
And, bhikkhus, King Aruṇavā had a royal capital named Aruṇavatī.
Này các Tỳ-khưu, kinh đô của vua Aruṇavā tên là Aruṇavatī.
Aruṇavatiṃ kho pana, bhikkhave, rājadhāniṃ sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho upanissāya vihāsi.
And, bhikkhus, the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Awakened Buddha Sikhī, resided near the royal capital Aruṇavatī.
Này các Tỳ-khưu, Đức Phật Sikhī, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã trú ngụ gần kinh đô Aruṇavatī.
Sikhissa kho pana, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
And, bhikkhus, the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Awakened Buddha Sikhī, had a pair of chief disciples named Abhibhū and Sambhava, a supreme excellent pair.
Này các Tỳ-khưu, Đức Phật Sikhī, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, có một cặp đệ tử tối thượng, một cặp đệ tử tốt lành tên là Abhibhū và Sambhava.
Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesī’’tiādinā brahmasaṃyutte (saṃ. ni. 1.185) āgatassa aruṇavatisuttantassa aṭṭhuppattiyaṃ.
Then, bhikkhus, the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Awakened Buddha Sikhī, addressed the bhikkhu Abhibhū," and so on.
Rồi này các Tỳ-khưu, Đức Phật Sikhī, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã gọi Tỳ-khưu Abhibhū’’ và tiếp theo.
Atippagoti ativiya pago, ativiya pātoti attho, na tāva kulesu bhattaṃ niṭṭhātīti vuttaṃ hoti.
Too early means, exceedingly early, exceedingly at dawn, which means that the meal in the households was not yet finished.
Atippago có nghĩa là quá sớm, quá sớm mai, tức là bữa ăn chưa được chuẩn bị xong trong các gia đình.
Ujjhāyantīti avajhāyanti, heṭṭhā katvā cintenti, lāmakato cintenti.
Complaining means, disparaging, thinking lowly of, thinking of it as inferior.
Ujjhāyantī có nghĩa là phàn nàn, suy nghĩ với thái độ coi thường, suy nghĩ như là điều tệ hại.
Anekavihitaṃ iddhivikubbanaṃ katvāti ‘‘pakativaṇṇaṃ vijahitvā nāgavaṇṇaṃ vā dasseti, supaṇṇavaṇṇaṃ vā dassetī’’tiādinā (paṭi. ma. 3.13) nayena āgataṃ anekappakāraṃ iddhivikubbanaṃ katvā.
Having performed various kinds of psychic transformations means, having performed various kinds of psychic transformations as described in passages like "abandoning his natural form, he shows the form of a nāga, or shows the form of a supaṇṇa" and so on (Paṭi. Ma. 3.13).
Anekavihitaṃ iddhivikubbanaṃ katvā có nghĩa là đã thực hiện nhiều loại biến hóa thần thông như được đề cập theo cách ‘‘từ bỏ sắc tướng tự nhiên, hiện ra sắc tướng rắn, hoặc hiện ra sắc tướng chim thần’’ và tiếp theo (Paṭi. Ma. 3.13).
Sahassilokadhātunti cakkavāḷasahassaṃ.
A thousand world-systems means, a thousand cakkavāḷas.
Sahassilokadhātuṃ có nghĩa là một ngàn thế giới.
Gāthādvayaṃ abhāsīti thero kira ‘‘kathaṃ desitā kho dhammadesanā sabbesaṃ piyā manāpā’’ti cintetvā ‘‘sabbepi pāsaṇḍā sabbe devamanussā attano attano samaye purisakāraṃ vaṇṇayanti, vīriyassa avaṇṇavādī nāma natthi, vīriyappaṭisaṃyuttaṃ katvā desessāmi.
He uttered two stanzas means, the Elder, having reflected, "How can a Dhamma teaching be dear and pleasing to all?" and realizing that "All sectarians, all devas and humans praise their own efforts; there is no one who speaks against energy. I will teach it connected with energy.
Gāthādvayaṃ abhāsī có nghĩa là vị Trưởng lão đã suy nghĩ ‘‘làm thế nào để giáo pháp được thuyết giảng trở nên đáng yêu và khả ái đối với tất cả mọi người?’’ và nhận ra ‘‘tất cả các ngoại đạo, tất cả chư thiên và loài người đều ca ngợi sự nỗ lực của riêng mình, không ai chê bai tinh tấn. Ta sẽ thuyết giảng liên quan đến tinh tấn.
Evamassa dhammadesanā sabbesaṃ piyā bhavissati manāpā’’ti ñatvā tīsu piṭakesu vicinitvā ‘‘ārambhatha nikkamathā’’ti (saṃ. ni. 1.186) idaṃ gāthādvayaṃ abhāsi.
In this way, the Dhamma teaching will be dear and pleasing to all," he searched through the three Piṭakas and uttered these two stanzas: "Strive, go forth" (Saṃ. Ni. 1.186).
Như vậy, giáo pháp này sẽ đáng yêu và khả ái đối với tất cả mọi người’’. Sau khi tìm kiếm trong ba Tạng, ngài đã nói hai câu kệ ‘‘ārambhatha nikkamathā’’ (Saṃ. Ni. 1.186) này.
Kiṃ āloko ayanti kassa nu kho ayaṃ ālokoti.
Whose light is this? means, whose light is this?
Kiṃ āloko ayaṃ có nghĩa là ánh sáng này là của ai?
Vicinantānanti cintentānaṃ.
While reflecting means, while thinking.
Vicinantānaṃ có nghĩa là đang suy nghĩ.
Sabbeti lokadhātuyaṃ sabbe devā ca manussā ca.
All means, all devas and humans in the world-system.
Tất cả có nghĩa là tất cả chư thiên và loài người trong cõi giới.
Osaṭāya parisāyāti dhammassavanatthaṃ samosaṭāya parimitaparicchinnāya parisāya.
To the assembled audience means, to the limited and defined audience assembled to listen to the Dhamma.
Hội chúng đã tập hợp có nghĩa là hội chúng đã tập hợp, giới hạn và được xác định, để nghe Pháp.
Atthopi nesaṃ pākaṭo ahosīti na kevalaṃ te saddameva assosuṃ, atha kho atthopi tesaṃ pakatisavanūpacāre viya pākaṭo ahosi.
The meaning also became clear to them means, not only did they hear the sound, but the meaning also became clear to them, as if in the usual manner of listening.
Ý nghĩa cũng trở nên rõ ràng đối với họ có nghĩa là không chỉ họ nghe âm thanh, mà ý nghĩa cũng trở nên rõ ràng đối với họ, giống như cách nghe thông thường.
Tena sahassaṃ lokadhātuṃ viññāpetīti adhippāyo.
By that, it is intended that he made a thousand world-systems understand.
Ý nghĩa là điều đó khiến một ngàn cõi giới được hiểu biết.
Pariharantīti sineruṃ dakkhiṇato katvā parivattenti.
They circumambulate means, they revolve, keeping Sineru to their right.
Pariharantī nghĩa là lấy núi Sineru làm bên phải mà xoay vòng.
Virocamānāti attano jutiyā dibbamānā, sobhamānā vā.
Shining forth means, shining with their own brilliance, or being radiant.
Virocamānā nghĩa là tự thân chiếu sáng bằng ánh sáng của mình, hoặc rực rỡ.
Tāva sahassadhā lokoti yattako candimasūriyehi obhāsiyamāno lokadhātusaṅkhāto ekeko loko, tattakena pamāṇena sahassadhā loko, iminā cakkavāḷena saddhiṃ cakkavāḷasahassanti attho.
So a thousandfold world means, a thousandfold world by the measure of each world-system, which is illuminated by the moon and sun; that is to say, a thousand cakkavāḷas including this cakkavāḷa.
Tāva sahassadhā loko nghĩa là một ngàn thế giới có kích thước bằng một thế giới duy nhất được gọi là lokadhātu, được mặt trăng và mặt trời chiếu sáng; có nghĩa là một ngàn cõi luân hồi (cakkavāḷa) cùng với cõi luân hồi này.
Kasmā panesā ānītāti esā cūḷanikā lokadhātu kasmā bhagavatā ānītā, desitāti attho.
Why was this brought? means, why was this Cūḷanikā world-system brought by the Blessed One, or taught?
Kasmā panesā ānītā nghĩa là vì sao thế giới nhỏ này được Thế Tôn nêu ra, tức là được thuyết giảng.
Majjhimikāya lokadhātuyā paricchedadassanatthanti dvisahassilokadhātuyā parimāṇadassanatthaṃ.
To show the extent of the middle world-system means, to show the measure of the two-thousandfold world-system.
Majjhimikāya lokadhātuyā paricchedadassanattha nghĩa là để chỉ ra giới hạn của thế giới hai ngàn (dvisahassilokadhātu).
Sahassilokadhātuyā sahassī dvisahassilokadhātu, sā cakkavāḷagaṇanāya dasasatasahassacakkavāḷaparimāṇā.
A thousandfold world-system multiplied by a thousand is a two-thousandfold world-system, which in terms of cakkavāḷa count is a measure of ten hundred thousand cakkavāḷas.
Thế giới hai ngàn (dvisahassilokadhātu) là một ngàn của thế giới một ngàn (sahassilokadhātu), nó có số lượng mười vạn cõi luân hồi (cakkavāḷa).
Tenāha ‘‘sahassacakkavāḷāni sahassabhāgena gaṇetvā’’tiādi.
Therefore, he says, "counting a thousand cakkavāḷas by a thousand parts" and so on.
Vì vậy, có câu “sahassacakkavāḷāni sahassabhāgena gaṇetvā” (đếm một ngàn cõi luân hồi theo một ngàn phần) v.v.
Kampanadevatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena saha yogakkhemaṃ ṭhānaṃ jātikkhettaṃ.
The secure place together with the cakkavāḷa (world-system) that trembles, where devas assemble at the time of birth, etc., is called jātikkhetta (birth-field).
Nơi an toàn (yogakkhema) cùng với cõi luân hồi được sinh ra do sự rung chuyển của chư thiên và sự tụ tập v.v., được gọi là jātikkhettaṃ (cõi sinh).
Tattakāya eva jātikkhettabhāvo dhammatāvaseneva veditabbo, ‘‘pariggahavasenā’’ti keci.
Its state as a jātikkhetta should be understood by its very nature; some say "by way of its extent."
Việc cõi sinh có kích thước như vậy cần được hiểu chỉ do bản chất (dhammatā), một số người nói “do sự bao trùm”.
Sabbesampi buddhānaṃ evaṃ jātikkhettaṃ tannivāsīnaṃyeva ca devatānaṃ dhammābhisamayoti vadanti.
They say that for all Buddhas, such is the jātikkhetta, and it is where the devas residing there attain the Dhamma.
Họ nói rằng cõi sinh của tất cả chư Phật đều như vậy, và sự chứng ngộ Pháp (dhammābhisamaya) chỉ dành cho chư thiên cư trú trong đó.
Paṭisandhiggahaṇādīnaṃ sattannaṃyeva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanassa labbhanato.
The mention of the seven (occasions) such as paṭisandhiggahaṇa (conception) is merely an example, as that trembling occurs even at the time of the Great Renunciation, etc.
Việc chỉ đề cập đến bảy sự kiện như paṭisandhiggahaṇā (thọ sanh) v.v. chỉ là một ví dụ, vì sự rung chuyển đó cũng có thể xảy ra vào thời điểm Đại Ly Khai (mahābhinīhāra) v.v.
Sahassaṃ sahassadhā katvā gaṇitaṃ majjhimikantiādinā majjhimikāya lokadhātuyā sahassaṃ tisahassilokadhātu, sāyeva ca mahāsahassilokadhātūti dasseti.
By "a middle-sized thousand, calculated by multiplying a thousand by a thousand," it shows that a thousand middle-sized world-systems constitute a three-thousandfold world-system, and that is itself the great-thousandfold world-system.
Với câu “sahassaṃ sahassadhā katvā gaṇitaṃ majjhimika” (một ngàn được tính thành một ngàn phần, là trung bình) v.v., chỉ ra rằng một ngàn của thế giới trung bình (majjhimikā lokadhātu) là thế giới ba ngàn (tisahassilokadhātu), và đó chính là thế giới đại ngàn (mahāsahassilokadhātu).
Saraseneva āṇāpavattanaṃ āṇākkhettaṃ, yaṃ ekajjhaṃ saṃvaṭṭati vivaṭṭati ca.
The direct exercise of power is the āṇākkhetta (domain of power), which contracts and expands as one.
Sự vận hành của mệnh lệnh một cách tự nhiên là āṇākkhettaṃ (cõi quyền lực), nơi mọi thứ cùng nhau hoại diệt và tái tạo.
Āṇā pharatīti tannivāsidevatānaṃ sirasā sampaṭicchanena vattati, tañca kho kevalaṃ buddhānubhāveneva, adhippāyavasena ca pana ‘‘yāvatā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato buddhānaṃ avisayo nāma natthi, visayakkhettassa pamāṇaparicchedo nāma natthi.
Power extends means it operates through the acceptance by the devas residing there, and that is solely by the power of the Buddha; however, by intention, according to the saying "as far as one wishes" (A.I,281), there is nothing that is not within the Buddha's domain, and there is no measure or limit to the domain of power.
Āṇā pharatī (mệnh lệnh lan tỏa) nghĩa là nó vận hành do chư thiên cư trú trong đó cung kính chấp nhận, và điều đó chỉ do năng lực của chư Phật; tuy nhiên, theo ý định, không có gì là ngoài tầm với của chư Phật theo câu nói “yāvatā pana ākaṅkheyyā” (An. 3.81), không có giới hạn về phạm vi của cõi quyền lực.
Visamoti sūriyuggamanādīnaṃ visamabhāvato visamo.
Uneven (visama) means uneven due to the unevenness of sunrises, etc.
Visamo (không đồng đều) là không đồng đều do sự mọc của mặt trời v.v. không đồng đều.
Tenevāha ‘‘ekasmiṃ ṭhāne sūriyo uggato hotī’’tiādi.
Therefore, it is said, "in one place the sun has risen," etc.
Vì vậy, có câu “ekasmiṃ ṭhāne sūriyo uggato hotī” (mặt trời mọc ở một nơi) v.v.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
82-86. Catutthassa paṭhame sammā ādānaṃ gahaṇaṃ samādānanti āha ‘‘samādānaṃ vuccati gahaṇa’’nti.
82-86. In the first of the fourth (suttas), right acceptance, or taking, is samādāna, as it is said, "samādāna is called acceptance."
82-86. Trong kinh thứ nhất của phẩm thứ tư, sự thọ trì đúng đắn là sự nắm giữ, nên nói “samādānaṃ vuccati gahaṇa” (samādāna được gọi là sự nắm giữ).
Adhikaṃ visiṭṭhaṃ sīlanti adhisīlaṃ.
Superior, distinguished morality is adhisīla.
Giới luật cao cấp, đặc biệt là adhisīlaṃ (tăng thượng giới).
Lokiyasīlassa adhisīlabhāvo pariyāyenāti nippariyāyameva taṃ dassetuṃ ‘‘apica sabbampi lokiyasīla’’ntiādi vuttaṃ.
The state of mundane morality as adhisīla is by implication; to show it as direct, it is said, "furthermore, all mundane morality," etc.
Để chỉ ra rằng giới luật thế gian là tăng thượng giới một cách gián tiếp, và để chỉ ra điều đó một cách trực tiếp, đã nói “apica sabbampi lokiyasīla” (hơn nữa, tất cả giới luật thế gian) v.v.
Sikkhitabbatoti āsevitabbato.
By being trained means by being practiced.
Sikkhitabbato nghĩa là do được thực hành.
Pañcapi dasapi vā sīlāni sīlaṃ nāma, pātimokkhasaṃvaro adhisīlaṃ nāma anavasesakāyikacetasikasaṃvarabhāvato maggasīlassa padaṭṭhānabhāvato ca.
The five or ten precepts are called sīla, but the Pātimokkha restraint is called adhisīla because it is complete bodily and mental restraint, and because it is the proximate cause for the morality of the path.
Năm hoặc mười giới được gọi là giới (sīla), sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha được gọi là tăng thượng giới (adhisīla) do bản chất là sự phòng hộ toàn diện về thân và tâm, và do là nền tảng của giới Đạo (magga sīla).
Aṭṭha samāpattiyo cittaṃ, vipassanāpādakajjhānaṃ adhicittaṃ maggasamādhissa adhiṭṭhānabhāvato.
The eight attainments are citta (mind); insight-producing jhāna is adhicitta (higher mind) because it is the foundation for the concentration of the path.
Tám thiền định (samāpatti) là tâm (citta), thiền định làm nền tảng cho thiền quán (vipassanā) là tăng thượng tâm (adhicitta) do là nền tảng của định Đạo (magga samādhi).
Kammassakatañāṇaṃ paññā, vipassanā adhipaññā maggapaññāya adhiṭṭhānabhāvato.
Knowledge of kamma and its results is paññā (wisdom); insight is adhipaññā (higher wisdom) because it is the foundation for the wisdom of the path.
Trí tuệ về nghiệp (kammassakatañāṇa) là tuệ (paññā), thiền quán (vipassanā) là tăng thượng tuệ (adhipaññā) do là nền tảng của tuệ Đạo (magga paññā).
Apica nibbānaṃ patthayantena samādinnaṃ pañcasīlaṃ dasasīlampi adhisīlameva nibbānādhigamassa paccayabhāvato.
Furthermore, the five precepts or ten precepts undertaken by one aspiring for Nibbāna are also adhisīla, because they are a condition for the attainment of Nibbāna.
Hơn nữa, năm giới và mười giới được thọ trì bởi người mong cầu Niết Bàn cũng là tăng thượng giới (adhisīla) do là nhân duyên để đạt đến Niết Bàn.
Nibbānaṃ patthayantena samāpannā aṭṭha samāpattiyopi adhicittameva.
The eight attainments attained by one aspiring for Nibbāna are also adhicitta.
Tám thiền định được thành tựu bởi người mong cầu Niết Bàn cũng là tăng thượng tâm (adhicitta).
Evaṃ atīte anāgate ca vaṭṭamūlakadukkhasallakkhaṇavasena saṃvegavatthutāya vimuttiākaṅkhāya paccayabhūtā kammassakatapaññāpi adhipaññāti vadanti.
Thus, knowledge of kamma and its results, which is a condition for the desire for liberation due to being a cause for spiritual urgency by observing the root suffering of saṃsāra in the past and future, is also called adhipaññā.
Cả hai điều này đều phải chịu, vì hành động là nhân duyên.” Trí tuệ về nghiệp (kammassakataññā), là nhân duyên của sự khao khát giải thoát (vimuttiākaṅkhā), do là đối tượng của sự sợ hãi (saṃvegavatthutāya) theo cách nhận biết khổ đau gốc rễ của luân hồi trong quá khứ và vị lai, cũng được gọi là tăng thượng tuệ (adhipaññā).
Dutiyatatiyacatutthapañcamāni uttānatthāneva.
The second, third, fourth, and fifth (suttas) are straightforward in meaning.
Kinh thứ hai, thứ ba, thứ tư và thứ năm đều có nghĩa rõ ràng.
87. Chaṭṭhe samattakārīti anūnena paripūrena ākārena samannāgato.
87. In the sixth (sutta), samattakārī means endowed with a complete and perfect manner.
87. Trong kinh thứ sáu, samattakārī nghĩa là người thành tựu một cách đầy đủ, không thiếu sót.
Sikkhāpadānaṃ khuddānukhuddakattaṃ apekkhāsiddhanti āha ‘‘tatrāpi saṅghādisesaṃ khuddaka’’ntiādi.
The minor and major nature of the training rules is based on expectation, so it is said, "therein, even a saṅghādisesa is minor," etc.
Việc các giới luật có nhỏ nhặt hay không là tùy thuộc vào sự quan tâm, nên nói “tatrāpi saṅghādisesaṃ khuddaka” (trong đó, giới Tăng tàn là nhỏ nhặt) v.v.
Aṅguttaramahānikāyavaḷañjanakaācariyāti aṅguttaranikāyaṃ pariharantā ācariyā, aṅguttarabhāṇakāti vuttaṃ hoti.
Aṅguttaramahānikāyavaḷañjanakaācariyā means teachers who transmit the Aṅguttaranikāya; it means Aṅguttara reciters.
Aṅguttaramahānikāyavaḷañjanakaācariyā nghĩa là các vị thầy gìn giữ Tăng Chi Bộ Kinh, tức là các vị Aṅguttarabhāṇaka.
Lokavajjaṃ nāpajjati lokavajjasikkhāpadānaṃ vītikkamasādhakassa kilesagahanassa sabbaso pahīnattā.
One does not incur a worldly fault because the mass of defilements that causes transgression of training rules that are worldly faults has been entirely abandoned.
Lokavajjaṃ nāpajjati (không phạm lỗi thế gian) là do các phiền não sâu dày gây ra sự vi phạm các giới luật bị thế gian chỉ trích đã hoàn toàn được đoạn trừ.
Paṇṇattivajjameva āpajjati paṇṇattivītikkamaṃ vā ajānatopi āpattisambhavato.
One incurs only a disciplinary fault because a transgression of a rule can occur even unknowingly.
Paṇṇattivajjameva āpajjati (chỉ phạm lỗi do giới luật chế định) là do có thể phạm lỗi ngay cả khi không biết sự vi phạm giới luật chế định.
Cittena āpajjanto rūpiyappaṭiggahaṇaṃ āpajjatīti upanikkhittasādiyena āpajjati.
One incurs the fault of accepting gold and silver with intention means one incurs it by accepting what has been placed (for one).
Cittena āpajjanto rūpiyappaṭiggahaṇaṃ āpajjatī (người phạm lỗi bằng tâm thì phạm lỗi nhận tiền bạc) nghĩa là phạm lỗi do chấp nhận vật được đặt cọc.
Brahmacariyassa ādibhūtāni ādibrahmacariyāni, tāni eva ādibrahmacariyakāni yathā ‘‘vinayo eva venayiko’’ti āha ‘‘maggabrahmacariyassā’’tiādi.
The initial stages of the holy life are ādibrahmacariyāni; these are themselves ādibrahmacariyakāni, just as "vinaya itself is venayika," as it is said, "of the path of the holy life," etc.
Những điều khởi đầu của Phạm hạnh (brahmacariya) là ādibrahmacariya (những điều Phạm hạnh ban đầu), chúng chính là ādibrahmacariyakāni (những điều Phạm hạnh ban đầu) giống như “Vinaya chính là Venayika”, nên nói “maggabrahmacariyassā” (của Phạm hạnh Đạo) v.v.
Cattāri mahāsīlasikkhāpadānīti cattāri pārājikāni sandhāya vadati.
"The four great moral precepts" refers to the four pārājikas.
Cattāri mahāsīlasikkhāpadānī (bốn giới luật đại giới) là nói đến bốn giới Pārājika.
Paṭipakkhadhammānaṃ anavasesato savanato paggharaṇato soto, ariyamaggoti āha ‘‘sotasaṅkhātena maggenā’’ti.
The stream (sota) is the Noble Path, because it flows and gushes forth without remainder of opposing qualities. Therefore, it is said: "by the path called stream."
Soto (dòng) là con đường cao quý (ariyamagga) do sự lắng nghe và tuôn chảy không còn sót lại các pháp đối nghịch, nên nói “sotasaṅkhātena maggenā” (bằng con đường được gọi là dòng).
Vinipāteti virūpaṃ sadukkhaṃ saupāyāsaṃ nipātetīti vinipāto, apāyadukkhe khipanako.
Vinipāta means to fall into a wretched, painful, and distressing state; it is that which casts one into the suffering of the lower realms.
Vinipāteti (làm cho rơi xuống) là làm cho rơi xuống một cách biến dạng, đau khổ, phiền não, nên vinipāto (sự rơi xuống) là kẻ ném vào khổ cảnh.
Dhammoti sabhāvo.
Dhammo means nature.
Dhammo nghĩa là bản chất.
Nāssa vinipāto dhammoti avinipātadhammo, na attānaṃ apāyesu vinipātanasabhāvoti vuttaṃ hoti.
Not having the nature of falling into vinipāta means avinipātadhammo, which means not having the nature of casting oneself into the lower realms.
Nāssa vinipāto dhammo (không có bản chất rơi xuống) nên avinipātadhammo (pháp không rơi xuống), nghĩa là không có bản chất tự mình rơi vào các khổ cảnh.
Ye dhammā apāyagamanīyā, tesaṃ pahīnattā.
Because those qualities that lead to the lower realms have been abandoned.
Vì các pháp dẫn đến khổ cảnh đã được đoạn trừ.
Tenāha ‘‘avinipātadhammoti catūsu apāyesu apatanasabhāvo’’ti.
Therefore, it is said: "Avinipātadhammo means having the nature of not falling into the four lower realms."
Vì vậy, có câu “avinipātadhammoti catūsu apāyesu apatanasabhāvo” (pháp không rơi xuống nghĩa là bản chất không rơi vào bốn khổ cảnh).
Tattha apatanasabhāvoti anuppajjanasabhāvo.
Here, "having the nature of not falling" means having the nature of not arising.
Trong đó, apatanasabhāvo nghĩa là bản chất không sinh khởi.
Sotāpattimagganiyāmena niyatoti uparimaggādhigamassa avassaṃbhāvībhāvato niyato.
"Determined by the regulation of the Sotāpatti-magga" means determined by the certainty of attaining the higher paths.
Sotāpattimagganiyāmena niyato (được định đoạt bởi sự chắc chắn của Đạo Tu-đà-hoàn) nghĩa là được định đoạt do sự chắc chắn của việc đạt được các Đạo cao hơn.
Tenevāha ‘‘sambodhiparāyaṇo’’ti.
Therefore, it is said: "bound for perfect enlightenment."
Vì vậy, có câu “sambodhiparāyaṇo” (hướng đến giác ngộ).
Heṭṭhimantato sattamabhavato upari anuppajjanadhammatāya vā niyato.
Or "determined" by the quality of not arising beyond the seventh existence from the lowest limit.
Hoặc niyato (được định đoạt) do bản chất không sinh khởi trở lại sau bảy kiếp ở cõi thấp nhất.
Sambujjhatīti sambodhi, ariyamaggo.
Sambodhi means perfect enlightenment, the Noble Path.
Sambujjhatīti sambodhi (sự giác ngộ là sambodhi), tức là Đạo cao quý (ariyamagga).
So pana paṭhamamaggassa adhigatattā avasiṭṭho ca adhigantabbabhāvena icchitabboti uparimaggattayasaṅkhātā sambodhi paraṃ ayanaṃ parā gati assāti sambodhiparāyaṇo.
Since the first path has been attained, and the remaining paths are to be attained and desired, the perfect enlightenment consisting of the three higher paths is its ultimate destination, its ultimate goal. Hence, sambodhiparāyaṇo.
Vì Đạo đầu tiên đã được chứng đắc, và phần còn lại cần được chứng đắc, nên sambodhiparāyaṇo (hướng đến giác ngộ) nghĩa là có sự giác ngộ bao gồm ba Đạo cao hơn làm mục tiêu cuối cùng.
Tenāha ‘‘uparimaggattayasambodhiparāyaṇo’’ti.
Therefore, it is said: "bound for perfect enlightenment, the three higher paths."
Vì vậy, có câu “uparimaggattayasambodhiparāyaṇo” (hướng đến sự giác ngộ của ba Đạo cao hơn).
Tanubhāvāti pariyuṭṭhānamandatāya ca kadāci karahaci uppattiyā ca tanubhāvena.
"Attenuation" means attenuation due to the weakness of the obsessions and their occasional, infrequent arising.
Tanubhāvā (do mỏng manh) nghĩa là do sự yếu kém của các phiền não (pariyuṭṭhāna) và do đôi khi chúng mới sinh khởi.
Tanuttañhi dvīhi kāraṇehi veditabbaṃ adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya ca.
For attenuation is to be understood by two reasons: infrequent arising and weakness of obsession.
Sự mỏng manh cần được hiểu qua hai nguyên nhân: sự sinh khởi không thường xuyên và sự yếu kém của các phiền não.
Sakadāgāmissa hi vaṭṭānusārimahājanassa viya kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci karahaci uppajjanti viraḷākārā hutvā viraḷavāpite khette aṅkurā viya.
For a Sakadāgāmī, defilements do not arise frequently like in ordinary people following the cycle of existence; they arise occasionally and infrequently, like sprouts in a sparsely sown field.
Đối với vị Nhất Lai (Sakadāgāmī), các phiền não không sinh khởi thường xuyên như đối với đại chúng trong vòng luân hồi, mà đôi khi chúng mới sinh khởi, trở nên thưa thớt như những mầm cây trên một cánh đồng được gieo thưa thớt.
Uppajjamānāpi ca vaṭṭānusārimahājanasseva maddantā pharantā chādentā andhakāraṃ karontā na uppajjanti, mandamandā uppajjanti tanukākārā hutvā abbhapaṭalamiva makkhikāpattamiva ca.
Even when they arise, they do not arise overwhelming, pervading, covering, and creating darkness like in ordinary people following the cycle of existence; they arise very weakly, in a subtle form, like a patch of cloud or a fly's wing.
Dù có khởi lên, chúng cũng không khởi lên như đối với đại chúng đang trôi lăn trong vòng luân hồi, tức là không khởi lên một cách mạnh mẽ, lan tràn, che lấp và tạo ra bóng tối; chúng khởi lên rất yếu ớt, với hình thái mỏng manh, như một lớp mây mỏng hay một cánh ruồi.
Tattha keci therā bhaṇanti ‘‘sakadāgāmissa kilesā kiñcāpi cirena uppajjanti, bahalāva uppajjanti.
Here, some elders say: "Although the defilements of a Sakadāgāmī arise after a long time, they arise intensely.
Trong đó, một số vị Trưởng lão nói rằng: “Dù phiền não của bậc Nhất Lai khởi lên chậm, chúng vẫn khởi lên nhiều.
Tathā hissa puttā ca dhītaro ca dissantī’’ti.
For indeed, his sons and daughters are seen."
Bằng chứng là các con trai và con gái của vị ấy vẫn còn được thấy.”
Etaṃ pana appamāṇaṃ.
But this is not a valid measure.
Tuy nhiên, điều này không phải là bằng chứng.
Puttadhītaro hi aṅgapaccaṅgaparāmasanamattenapi hontīti.
For sons and daughters can arise even from merely touching limbs and minor parts.
Vì con trai và con gái có thể sinh ra chỉ do sự chạm vào các chi phần cơ thể.
Dvīhiyeva kāraṇehissa kilesānaṃ tanuttaṃ veditabbaṃ adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya cāti.
The attenuation of his defilements is to be understood by these two reasons alone: infrequent arising and weakness of obsession.
Do hai nguyên nhân này, phiền não của vị ấy được biết là mỏng manh: do sự khởi lên hiếm hoi và do sự yếu ớt của các triền cái.
Heṭṭhābhāgiyānanti ettha heṭṭhāti mahaggatabhūmito heṭṭhā, kāmabhūmiyanti attho.
In "the lower fetters," "lower" means below the planes of absorption, meaning in the sense-sphere plane.
Ở đây, Heṭṭhābhāgiyāna (hạ phần) có nghĩa là heṭṭhā (phía dưới) tức là phía dưới các cõi đại phạm thiên, nghĩa là trong cõi dục giới.
Tesaṃ paccayabhāvena heṭṭhābhāgassa hitāti heṭṭhābhāgiyā, tesaṃ heṭṭhābhāgiyānaṃ, heṭṭhābhāgassa kāmabhavassa paccayabhāvena gahitānanti attho.
They are called heṭṭhābhāgiyā because they lead to the lower part by being a condition for it; meaning, they are taken as conditions for the lower part, the sense-sphere existence.
Vì chúng có lợi ích cho phần hạ giới do là nhân duyên cho phần hạ giới, nên gọi là heṭṭhābhāgiyā. Tức là, chúng được chấp thủ như là nhân duyên cho cõi dục giới.
Saṃyojenti bandhanti khandhagatibhavādīhi khandhagatibhavādayo, kammaṃ vā phalenāti saṃyojanānīti āha ‘‘saṃyojanānanti bandhanāna’’nti.
They bind, they connect the aggregates of existence with future aggregates of existence, or kamma with its fruit. Hence, saṃyojanāni (fetters). Therefore, it is said: "saṃyojanāni means bonds."
Chúng kết nối, trói buộc các uẩn, các kiếp sống v.v… với các uẩn, các kiếp sống v.v…; hoặc nghiệp với quả, nên gọi là saṃyojanāni (kiết sử). Do đó, có nói: “saṃyojanānanti bandhanāna” (kiết sử là những sự trói buộc).
Asamucchinnarāgādikassa hi etarahi khandhādīnaṃ āyatiṃ khandhādīhi sambandho, samucchinnarāgādikassa pana taṃ natthi, katānampi kammānaṃ asamatthabhāvāpattito rāgādīnaṃ anvayato byatirekato ca saṃyojanaṭṭho siddho.
Indeed, for one whose craving, etc., are not eradicated, there is a connection between the present aggregates and future aggregates; but for one whose craving, etc., are eradicated, that connection does not exist, because even performed kammas become ineffective. Thus, the meaning of "fetter" is established by the presence and absence of craving, etc.
Thật vậy, đối với người chưa đoạn tận tham ái v.v…, có sự liên kết giữa các uẩn hiện tại với các uẩn trong tương lai; còn đối với người đã đoạn tận tham ái v.v… thì không có điều đó, vì ngay cả những nghiệp đã tạo cũng trở nên vô hiệu. Do đó, ý nghĩa của kiết sử được xác lập từ sự hiện diện và vắng mặt của tham ái v.v….
Parikkhayenāti samucchedena.
"By the destruction" means by eradication.
Parikkhayenā (do sự đoạn tận) có nghĩa là do sự đoạn diệt hoàn toàn.
Opapātikoti upapātikayoniko upapatane sādhukārī.
Opapātiko means one born spontaneously, one who excels in spontaneous arising.
Opapātiko (hóa sinh) có nghĩa là sinh ra bằng cách hóa sinh, có khả năng hóa sinh.
Sesayonipaṭikkhepavacanametaṃ.
This is a statement excluding other modes of birth.
Đây là lời bác bỏ các loại sinh khác.
Tena gabbhavāsadukkhābhāvamāha.
By this, it states the absence of the suffering of gestation.
Qua đó, nói lên sự không có khổ đau của thai tạng.
Tattha parinibbāyīti iminā sesadukkhābhāvaṃ.
"There attaining final Nibbāna" implies the absence of other sufferings.
Tattha parinibbāyī (nhập Niết Bàn tại đó) nói lên sự không có các khổ đau còn lại.
Tattha parinibbāyitā cassa kāmaloke khandhabījassa apunāgamanavasenevāti dassetuṃ ‘‘anāvattidhammo’’ti vuttaṃ.
To show that his attainment of final Nibbāna there is by way of not returning to the sense-sphere with the seed of existence, it is said: "not liable to return."
Để chỉ ra rằng sự nhập Niết Bàn tại đó của vị ấy là do không còn trở lại cõi dục giới dưới dạng hạt giống uẩn, nên nói “anāvattidhammo” (không còn trở lại).
Upariyevāti brahmalokeyeva.
"Only in the higher realms" means only in the Brahma-world.
Upariyevā (chỉ ở trên) có nghĩa là chỉ ở cõi Phạm Thiên.
Anāvattidhammoti tato brahmalokā punappunaṃ paṭisandhivasena na āvattanadhammo.
Anāvattidhammo means not having the nature of returning again and again to that Brahma-world by way of rebirth.
Anāvattidhammo (không còn trở lại) có nghĩa là không còn trở lại từ cõi Phạm Thiên đó dưới dạng tái sinh lặp đi lặp lại.
Tenāha ‘‘yonigativasena anāgamanadhammo’’ti.
Therefore, it is said: "not having the nature of coming back by way of birth."
Do đó, có nói: “yonigativasena anāgamanadhammo” (không còn trở lại dưới dạng tái sinh).
Padesaṃ padesakārī ārādhetīti sīlakkhandhādīnaṃ pāripūriyā ekadesabhūtaṃ heṭṭhimamaggattayaṃ padeso, taṃ karonto padesaṃ ekadesabhūtaṃ heṭṭhimaṃ phalattayameva ārādheti, nipphādetīti attho.
"One who performs a part (padesa) accomplishes a part" means that the three lower paths, which constitute a portion of the perfection of the aggregates of morality and so forth, are called a "part" (padesa). One who performs that part accomplishes or brings about only the three lower fruits, which are a portion.
Padesaṃ padesakārī ārādhetī (người làm một phần thành tựu một phần) có nghĩa là, do sự hoàn thành các giới uẩn v.v…, ba đạo quả thấp hơn là một phần (padeso); người làm phần đó, tức là thành tựu ba quả thấp hơn chỉ là một phần, hoàn thành (nipphādeti) chúng. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘padesakārī puggalo nāma sotāpanno’’tiādi.
Therefore, it is said, "The person who performs a part is a Stream-Enterer," and so forth.
Do đó, có nói: “padesakārī puggalo nāma sotāpanno” (người làm một phần là bậc Dự Lưu) v.v….
Paripūraṃ paripūrakārīti sīlakkhandhādīhi saddhindriyādīhi ca parito pūraṇena paripūrasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ karonto nibbattento paripūraṃ arahattaphalaṃ ārādheti, nipphādetīti attho.
"One who performs completely accomplishes completely" means that one who performs or brings about the path of Arahantship, which is called "complete" due to its complete fulfillment by the aggregates of morality, the faculties of faith, and so forth, accomplishes or brings about the complete fruit of Arahantship.
Paripūraṃ paripūrakārī (người làm đầy đủ thành tựu đầy đủ) có nghĩa là, người làm ra, sinh ra đạo A-la-hán, được gọi là sự đầy đủ (paripūra), bằng cách làm đầy đủ từ mọi phía với các giới uẩn, tín căn v.v…; người đó thành tựu (ārādheti), hoàn thành (nipphādeti) quả A-la-hán một cách đầy đủ. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘paripūrakārī nāma arahā’’tiādi.
Therefore, it is said, "One who performs completely is an Arahant," and so forth.
Do đó, có nói: “paripūrakārī nāma arahā” (người làm đầy đủ là bậc A-la-hán) v.v….
88-91. Sattame kulā kulaṃ gamanakoti kulato kulaṃ gacchanto.
In the seventh (discourse), "one who goes from family to family" (kulā kulaṃ gamanako) means one who goes from one family to another.
Trong kinh thứ bảy, kulā kulaṃ gamanako (đi từ gia đình này đến gia đình khác) có nghĩa là đi từ gia đình này đến gia đình khác.
Dve vā tayo vā bhaveti devamanussavasena dve vā tayo vā bhave.
"May there be two or three" means there may be two or three existences in terms of gods and humans.
Dve vā tayo vā bhave (hai hoặc ba kiếp) có nghĩa là hai hoặc ba kiếp dưới dạng chư thiên và loài người.
Missakabhavavasena hetaṃ vuttaṃ.
This is stated with reference to mixed existences.
Điều này được nói dưới dạng kiếp sống hỗn hợp.
Desanāmattameva cetaṃ ‘‘dve vā tīṇi vā’’ti.
And this "two or three" is merely a way of teaching.
Và điều này “dve vā tīṇi vā” (hai hoặc ba) chỉ là một cách giảng dạy.
Yāva chaṭṭhabhavā saṃsarantopi kolaṃkolova hoti.
Even one who transmigrates up to the sixth existence is still a kolaṅkola.
Ngay cả khi luân hồi đến kiếp thứ sáu, vị ấy vẫn là Kolaṅkola.
Tenevāha ‘‘ayañhi dve vā bhave…pe… evamettha vikappo daṭṭhabbo’’ti.
Therefore, it is said, "For this one, there may be two existences... and so on... thus, this variation should be understood here."
Do đó, có nói: “ayañhi dve vā bhave…pe… evamettha vikappo daṭṭhabbo” (vị ấy có thể ở hai kiếp…v.v… sự phân loại này nên được hiểu như vậy).
Uḷārakulavacano vā ettha kulasaddo, kulato kulaṃ gacchatīti kolaṃkolo.
Or, the word "kula" here means a noble family; "kolaṅkola" means one who goes from family to family.
Hoặc ở đây, từ "kula" (gia đình) có nghĩa là gia đình cao quý; đi từ gia đình này đến gia đình khác, nên gọi là kolaṃkolo.
Sotāpattiphalasacchikiriyato paṭṭhāya hi nīcakule uppatti nāma natthi, mahābhogakulesu eva nibbattatīti attho.
For from the realization of the fruit of Stream-entry onwards, there is no rebirth in a low family; one is reborn only in families of great wealth, this is the meaning.
Thật vậy, kể từ khi chứng đắc quả Dự Lưu, không có sự tái sinh vào gia đình thấp kém, mà chỉ tái sinh vào các gia đình giàu có. Đó là ý nghĩa.
Kevalo hi kulasaddo mahākulameva vadati ‘‘kulaputto’’tiādīsu viya.
Indeed, the word "kula" by itself refers to a noble family, as in "kulaputta" (son of a good family) and so forth.
Thật vậy, từ "kula" (gia đình) một mình chỉ nói đến gia đình cao quý, như trong các trường hợp “kulaputto” (thiện gia nam tử) v.v….
Ekabījīti ettha khandhabījaṃ nāma kathitaṃ, khandhabījanti ca paṭisandhiviññāṇaṃ vuccati.
Here, "one-seeded" (ekabījī) refers to the seed of aggregates, and "seed of aggregates" refers to the rebirth-consciousness.
Ở đây, Ekabījī (nhất chủng) nói về hạt giống uẩn, và khandhabīja (hạt giống uẩn) được gọi là thức tái sinh.
Yassa hi sotāpannassa ekaṃ khandhabījaṃ atthi, ekaṃ bhavaggahaṇaṃ, so ekabījī nāma.
Indeed, a Stream-Enterer who has one seed of aggregates, one grasping of existence, is called "one-seeded."
Vị Dự Lưu nào có một hạt giống uẩn, tức là một lần chấp thủ kiếp sống, vị ấy được gọi là Ekabījī.
Tenāha ‘‘ekasseva bhavassa bījaṃ etassa atthīti ekabījī’’ti.
Therefore, it is said, "One who has the seed of only one existence is 'one-seeded'."
Do đó, có nói: “ekasseva bhavassa bījaṃ etassa atthīti ekabījī” (người có hạt giống của một kiếp sống duy nhất là Ekabījī).
‘‘Mānusakaṃ bhava’’nti idaṃ panettha desanāmattameva, ‘‘devabhavaṃ nibbattetī’’tipi pana vattuṃ vaṭṭatiyeva.
"Human existence" here is merely a way of teaching; it is also appropriate to say, "one brings about divine existence."
“Mānusakaṃ bhava” (kiếp người) ở đây chỉ là một cách giảng dạy; cũng có thể nói “sinh ra kiếp chư thiên”.
Uddhaṃvāhibhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ vaṭṭasotaṃ vāti uddhaṃsoto, uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃsoto.
"Uddhaṃsoto" (one who flows upstream) means that one's stream of craving, the stream of saṃsāra, flows upwards; or, one's stream of the path is upwards because it is to be attained by going upwards.
Do có dòng chảy đi lên, dòng tham ái của vị ấy là dòng luân hồi đi lên, nên gọi là uddhaṃsoto (thượng lưu nhân); hoặc do phải đi lên để đạt được, dòng đạo của vị ấy là dòng đi lên, nên gọi là uddhaṃsoto.
Paṭisandhivasena akaniṭṭhabhavaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmī.
"Akaniṭṭhagāmī" (one who goes to Akaniṭṭha) means one who goes to the Akaniṭṭha existence by way of rebirth.
Do tái sinh mà đi đến cõi Akaniṭṭha, nên gọi là akaniṭṭhagāmī (đi đến cõi Akaniṭṭha).
Yattha katthacīti avihādīsu yattha katthaci.
"Wherever" means anywhere in the Avihā realms and so forth.
Yattha katthacī (ở bất cứ đâu) có nghĩa là ở bất cứ đâu trong các cõi Avihā v.v….
Sappayogenāti vipassanāñāṇābhisaṅkhārasaṅkhātena payogena saha, mahatā vipassanāpayogenāti attho.
"With effort" (sappayogenā) means together with effort, which refers to the mental formations of insight knowledge; the meaning is "with great insight effort."
Sappayogenā (với sự nỗ lực) có nghĩa là cùng với sự nỗ lực được gọi là sự chuẩn bị của tuệ quán, tức là với sự nỗ lực quán chiếu lớn lao.
Upahaccāti etassa upagantvāti attho.
The meaning of "upahaccā" is "having approached."
Upahaccā (đến gần) có nghĩa là đến gần.
Tena vemajjhātikkamo kālakiriyāpagamanañca saṅgahitaṃ hoti, tasmā āyuvemajjhaṃ atikkamitvā parinibbāyanto upahaccaparinibbāyī nāma hotīti āha ‘‘yo pana kappasahassāyukesu avihesū’’tiādi.
Thereby, the overcoming of the middle point (of life) and the passing away are included; therefore, one who attains final Nibbāna having passed beyond the middle of their lifespan is called "upahaccaparinibbāyī" (one who attains Nibbāna after cutting off), as it is said, "But one who in the Avihā realms, whose lifespan is a thousand aeons," and so forth.
Qua đó, bao gồm cả việc vượt qua tuổi thọ trung bình và sự chết đi. Do đó, người nhập Niết Bàn sau khi vượt qua tuổi thọ trung bình được gọi là Upahaccaparinibbāyī. Do đó, có nói: “yo pana kappasahassāyukesu avihesū” (người sống một ngàn kiếp ở cõi Avihā) v.v….
So tividho hotīti ñāṇassa tikkhamajjhamudubhāvena tividho hoti.
"That one is of three kinds" means one is of three kinds due to the keen, moderate, or soft nature of their knowledge.
So tividho hotī (vị ấy có ba loại) có nghĩa là có ba loại do trí tuệ sắc bén, trung bình và yếu ớt.
Tenāha ‘‘kappasahassāyukesū’’tiādi.
Therefore, it is said, "in the Avihā realms, whose lifespan is a thousand aeons," and so forth.
Do đó, có nói: “kappasahassāyukesū” (ở những cõi có tuổi thọ một ngàn kiếp) v.v….
Saddhādhurena abhinivisitvāti ‘‘sace saddhāya sakkā nibbattetuṃ, nibbattessāmi lokuttaramagga’’nti evaṃ saddhādhuravasena abhinivisitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā.
"Having entered with faith as the leading factor" (saddhādhurena abhinivisitvā) means having established insight with faith as the leading factor, thinking, "If it is possible to bring about the supramundane path through faith, I will bring it about."
Saddhādhurena abhinivisitvā (chuyên tâm với tín làm chủ) có nghĩa là chuyên tâm quán chiếu với tín làm chủ, như: “Nếu có thể thành tựu đạo siêu thế bằng tín, tôi sẽ thành tựu.”
Paññādhurena abhiniviṭṭhoti ‘‘sace paññāya sakkā, nibbattessāmi lokuttaramagga’’nti evaṃ paññādhuraṃ katvā abhiniviṭṭho.
"Having entered with wisdom as the leading factor" (paññādhurena abhiniviṭṭho) means having entered by making wisdom the leading factor, thinking, "If it is possible through wisdom, I will bring about the supramundane path."
Paññādhurena abhiniviṭṭho (chuyên tâm với tuệ làm chủ) có nghĩa là chuyên tâm, lấy tuệ làm chủ, như: “Nếu có thể thành tựu đạo siêu thế bằng tuệ, tôi sẽ thành tựu.”
Yathāvuttameva aṭṭhavidhattaṃ kolaṃkolasattakkhattuparamesu atidisanto ‘‘tathā kolaṃkolā sattakkhattuparamā cā’’ti āha.
Extending the aforementioned eightfold classification to the kolaṅkola and the sattakkhattuparama, it is said, "and likewise the kolaṅkola and the sattakkhattuparama."
Để gán tám loại như đã nói cho Kolaṅkola và Sattakkhattuparama, có nói: “tathā kolaṃkolā sattakkhattuparamā cā” (cũng vậy, Kolaṅkola và Sattakkhattuparama).
Vuttanayeneva aṭṭha kolaṃkolā, aṭṭha sattakkhattuparamāti vuttaṃ hoti.
It is stated that there are eight kolaṅkolas and eight sattakkhattuparama in the manner already explained.
Theo cách đã nói, có tám loại Kolaṅkola và tám loại Sattakkhattuparama.
Tattha sattakkhattuṃ paramā bhavūpapatti attabhāvaggahaṇaṃ assa, tato paraṃ aṭṭhamaṃ bhavaṃ nādiyatīti sattakkhattuparamo.
There, "sattakkhattuparama" means that one has a maximum of seven rebirths or grasps seven existences, and does not take an eighth existence beyond that.
Trong đó, Sattakkhattuparamo (tối đa bảy lần tái sinh) có nghĩa là vị ấy có tối đa bảy lần tái sinh, chấp thủ thân tướng; sau đó, vị ấy không chấp thủ kiếp sống thứ tám.
Bhagavatā gahitanāmavaseneva cetāni ariyāya jātiyā jātānaṃ tesaṃ nāmāni jātāni kumārānaṃ mātāpitūhi gahitanāmāni viya.
And these names for those born into the noble lineage, given by the Blessed One, are like the names given to children by their parents.
Những tên gọi này được đặt cho những vị đã sinh ra trong dòng dõi Thánh, giống như tên gọi được cha mẹ đặt cho các con trai, chỉ theo cách mà Đức Thế Tôn đã đặt tên.
Ettakañhi ṭhānaṃ gato ekabījī nāma hoti, ettakaṃ kolaṃkolo, ettakaṃ sattakkhattuparamoti bhagavatā etesaṃ nāmaṃ gahitaṃ.
Having reached such a stage, one is called an Ekabījī; such a one is a Kolaṅkola; such a one is a Sattakkhattuparama. These names were given by the Blessed One.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã đặt tên cho những vị đạt đến mức này là Ekabījī, mức này là Kolaṅkola, mức này là Sattakkhattuparama.
Niyamato pana ayaṃ ekabījī, ayaṃ kolaṃkolo, ayaṃ sattakkhattuparamoti natthi.
However, there is no definitive classification like "this one is an Ekabījī, this one is a Kolaṅkola, this one is a Sattakkhattuparama."
Tuy nhiên, không có sự quy định chắc chắn rằng đây là Ekabījī, đây là Kolaṅkola, đây là Sattakkhattuparama.
Ko pana nesaṃ etaṃ pabhedaṃ niyametīti?
But who determines this distinction among them?
Vậy ai quy định sự phân loại này của họ?
Keci tāva therā ‘‘pubbahetu niyametī’’ti vadanti, keci paṭhamamaggo, keci upari tayo maggā, keci tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanāti.
Some elders, for their part, say that "previous causes determine it"; some say the first path; some say the three higher paths; some say the insight of the three paths.
Một số vị Trưởng lão nói rằng “nhân duyên quá khứ quy định”, một số nói là đạo thứ nhất, một số nói là ba đạo trên, một số nói là tuệ quán của ba đạo.
Tattha ‘‘pubbahetu niyametī’’ti vāde paṭhamamaggassa upanissayo kato nāma hoti, ‘‘upari tayo maggā nirupanissayā uppannā’’ti vacanaṃ āpajjati.
Among these, in the view that "previous causes determine it," the first path would be considered to have a proximate cause, and the statement that "the three higher paths arise without a proximate cause" would follow.
Trong quan điểm “nhân duyên quá khứ quy định”, đạo thứ nhất được coi là có nhân duyên hỗ trợ, và lời nói “ba đạo trên khởi lên mà không có nhân duyên hỗ trợ” sẽ xảy ra.
‘‘Paṭhamamaggo niyamehī’’ti vāde upari tiṇṇaṃ maggānaṃ niratthakatā āpajjati.
In the view that "the first path determines it," the three higher paths would become meaningless.
Nếu nói rằng ‘Đạo đầu tiên xác định (kết quả)’, thì ba đạo trên sẽ trở nên vô nghĩa.
‘‘Upari tayo maggā niyamentī’’ti vāde paṭhamamagge anuppanneyeva upari tayo maggā uppannāti āpajjatīti.
In the view that "the three higher paths determine it," it would follow that the three higher paths arise even before the first path has arisen.
Nếu nói rằng ‘Ba đạo trên xác định (kết quả)’, thì ba đạo trên sẽ xuất hiện ngay cả khi đạo đầu tiên chưa sinh khởi.
‘‘Tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā niyametī’’ti vādo pana yujjati.
However, the view that "the insight of the three paths determines it" is reasonable.
Tuy nhiên, luận điểm rằng ‘vipassanā (tuệ quán) xác định ba đạo’ là hợp lý.
Sace hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā balavatī hoti, ekabījī nāma hoti, tato mandatarāya kolaṃkolo, tato mandatarāya sattakkhattuparamoti.
For if the insight of the three higher paths is strong, one is called an Ekabījī; if it is less strong, a Kolaṅkola; if it is even less strong, a Sattakkhattuparama.
Thật vậy, nếu vipassanā của ba đạo trên mạnh mẽ, thì đó là Ekabījī (Chủng tử nhất); nếu yếu hơn, đó là Kolaṅkola (Gia gia); nếu yếu hơn nữa, đó là Sattakkhattuparama (Thất lai).
Ekacco hi sotāpanno vaṭṭajjhāsayo hoti vaṭṭābhirato, punappunaṃ vaṭṭasmiṃyeva carati sandissati.
Indeed, some Sotāpanna is inclined towards saṃsāra, delights in saṃsāra, and repeatedly wanders and reappears in saṃsāra.
Thật vậy, một số Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) có khuynh hướng luân hồi, ưa thích luân hồi, và tái sinh liên tục trong luân hồi.
Anāthapiṇḍiko seṭṭhi, visākhā upāsikā, cūḷarathamahārathā devaputtā, anekavaṇṇo devaputto, sakko devarājā, nāgadatto devaputtoti ime hi ettakā janā vaṭṭajjhāsayā vaṭṭābhiratā ādito paṭṭhāya cha devaloke sodhetvā akaniṭṭhe ṭhatvā parinibbāyissanti, ime idha na gahitā.
Anāthapiṇḍika the householder, Visākhā the lay follower, the Cūḷaratha and Mahāratha devaputtas, the Anekavaṇṇa devaputta, Sakka the king of devas, and Nāgadatta the devaputta—these many individuals, being inclined towards saṃsāra and delighting in saṃsāra, will purify the six deva realms from the beginning, dwell in the Akaniṭṭha realm, and then attain final Nibbāna. These are not included here.
Trưởng giả Anāthapiṇḍika, nữ cư sĩ Visākhā, các thiên tử Cūḷaratha và Mahāratha, thiên tử Anekavaṇṇa, Thiên chủ Sakka, thiên tử Nāgadatta—những người này có khuynh hướng luân hồi, ưa thích luân hồi, và sẽ trải qua sáu cõi trời từ đầu cho đến cõi Akaniṭṭha rồi nhập Niết Bàn; những người này không được đề cập ở đây.
Na kevalañcimeva, yopi manussesuyeva sattakkhattuṃ saṃsaritvā arahattaṃ pāpuṇāti, yopi devaloke nibbatto devesuyeva sattakkhattuṃ aparāparaṃ saṃsaritvā arahattaṃ pāpuṇāti.
Not only these, but also one who wanders seven times among humans and attains Arahantship, and one who is reborn in the deva realm, wanders seven times among devas, and attains Arahantship.
Không chỉ những người này, mà cả những ai tái sinh bảy lần trong cõi người rồi đạt A-la-hán, và những ai tái sinh trong cõi trời, rồi tái sinh liên tục bảy lần trong cõi trời rồi đạt A-la-hán.
Imepi idha na gahitā, kālena deve, kālena manusse saṃsaritvā pana arahattaṃ pāpuṇantova idha gahito, tasmā ‘‘sattakkhattuparamo’’ti idaṃ idhaṭṭhakavokiṇṇabhavūpapattikasukkhavipassakassa nāmaṃ kathitanti veditabbaṃ.
These are also not included here. However, one who wanders sometimes among devas and sometimes among humans, and then attains Arahantship, is included here. Therefore, it should be understood that "Sattakkhattuparama" here refers to one who attains Nibbāna after mixed existences and practices dry insight.
Những người này cũng không được đề cập ở đây. Tuy nhiên, những ai tái sinh lúc thì cõi trời, lúc thì cõi người, rồi đạt A-la-hán, thì được đề cập ở đây. Do đó, cần hiểu rằng ‘Sattakkhattuparama’ ở đây là tên gọi của bậc tuệ quán khô khan (sukkhavipassaka) có các kiếp tái sinh xen kẽ.
‘‘Sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā’’ti (pu. pa. 34) vacanato pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekova gahito.
By the statement "having come to this world only once" (Pug. 34), only one out of the five Sakadāgāmins is included, excluding the other four.
Theo câu nói ‘‘chỉ đến thế giới này một lần nữa’’ (Pu. Pa. 34), trong năm loại Bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), bốn loại đã bị loại bỏ, chỉ một loại được đề cập.
Ekacco hi idha sakadāgāmiphalaṃ patvā idheva parinibbāyati, ekacco idha patvā devaloke parinibbāyati, ekacco devaloke patvā tattheva parinibbāyati, ekacco devaloke patvā idhūpapajjitvā parinibbāyati.
Indeed, some attain the fruit of Sakadāgāmin here and attain final Nibbāna right here; some attain it here and attain final Nibbāna in the deva realm; some attain it in the deva realm and attain final Nibbāna right there; some attain it in the deva realm, are reborn here, and then attain final Nibbāna.
Thật vậy, một số người đạt quả Nhất Lai ở đây và nhập Niết Bàn ngay tại đây; một số đạt quả ở đây và nhập Niết Bàn trong cõi trời; một số đạt quả trong cõi trời và nhập Niết Bàn ngay tại đó; một số đạt quả trong cõi trời, rồi tái sinh ở đây và nhập Niết Bàn.
Ime cattāropi idha na gahitā.
These four are not included here.
Cả bốn loại này đều không được đề cập ở đây.
Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukaṃ vasitvā puna idhūpapajjitvā parinibbāyissati, ayaṃ ekova idha gahitoti veditabbo.
But the one who attains it here, dwells in the deva realm for the full lifespan, is reborn here again, and then attains final Nibbāna—only this one is to be understood as included here.
Tuy nhiên, người đạt quả ở đây, sống trọn tuổi thọ trong cõi trời, rồi tái sinh ở đây và nhập Niết Bàn, thì chỉ một người này được đề cập ở đây.
Idāni tassa pabhedaṃ dassento ‘‘tīsu pana vimokkhesū’’tiādimāha.
Now, showing its distinction, he states, "Among the three liberations," and so on.
Bây giờ, để trình bày sự phân loại của vị ấy, kinh nói ‘‘trong ba giải thoát (vimokkha)’’ và tiếp theo.
Imassa pana sakadāgāmino ekabījinā saddhiṃ kiṃ nānākaraṇanti?
What is the difference between this Sakadāgāmin and an Ekabījī?
Vậy thì, có gì khác biệt giữa vị Nhất Lai này với vị Chủng tử nhất (Ekabījī)?
Ekabījissa ekāva paṭisandhi, sakadāgāmissa dve paṭisandhiyo, idaṃ tesaṃ nānākaraṇaṃ.
An Ekabījī has only one rebirth-linking, a Sakadāgāmin has two rebirth-linkings; this is their difference.
Vị Chủng tử nhất có một lần tái sinh, vị Nhất Lai có hai lần tái sinh; đây là sự khác biệt giữa họ.
Suññatavimokkhena vimuttakhīṇāsavo paṭipadāvasena catubbidho hoti, tathā animittaappaṇihitavimokkhehīti evaṃ dvādasa arahantā hontīti āha ‘‘yathā pana sakadāgāmino, tatheva arahanto dvādasa veditabbā’’ti.
An Arahant liberated by the Emptiness Liberation is of four kinds according to their practice; similarly, by the Signless and Undirected Liberations, there are thus twelve Arahants. He states, "Just as with the Sakadāgāmins, so too the Arahants are to be known as twelve."
Bậc A-la-hán đã diệt trừ các lậu hoặc được giải thoát bằng Không giải thoát (Suññatāvimokkha) có bốn loại theo con đường thực hành; tương tự, với Vô tướng giải thoát (Animittavimokkha) và Vô nguyện giải thoát (Appaṇihitavimokkha) cũng vậy. Như vậy có mười hai vị A-la-hán. Kinh nói ‘‘cũng như các vị Nhất Lai, các vị A-la-hán cũng cần được biết là mười hai loại’’.
Aṭṭhamanavamadasamāni uttānatthāneva.
The eighth, ninth, and tenth are indeed clear in meaning.
Các đoạn thứ tám, thứ chín và thứ mười đều dễ hiểu.
92. Ekādasame vihārapaṭibaddhanavakammādibhāraṃ harati pavattetīti bhārahāro.
92. In the eleventh, bhārahāro (burden-bearer) means one who carries and undertakes the burden of new construction related to monasteries.
92. Trong kinh thứ mười một, bhārahāro (người gánh vác) là người gánh vác và thực hiện các công việc mới liên quan đến tinh xá.
Tenevāha ‘‘nave āvāse samuṭṭhāpeti, purāṇe paṭijaggatī’’ti.
Therefore, it is said, "He establishes new residences, he maintains old ones."
Do đó, kinh nói ‘‘khởi dựng các trú xứ mới, trùng tu các trú xứ cũ’’.
Sikkhitabbato sikkhā, pajjitabbato, pajjanti etehīti vā padāni, sikkhāyeva padāni sikkhāpadānīti āha ‘‘sikkhāsaṅkhātehi padehī’’ti.
Sikkhā (training) because it is to be trained in; padāni (steps) because they are to be proceeded by, or because one proceeds by means of them. The steps of training are sikkhāpadāni (training rules). Thus, it is said, "by means of the steps called training."
Sikkhā (giới học) là những gì cần học; padāni (giới điều) là những gì cần thực hành, hoặc là những gì mà nhờ đó người ta thực hành; sīkkhāyeva padāni (các giới điều của giới học) được gọi là sikkhāpadānī (giới điều). Kinh nói ‘‘bởi các giới điều được gọi là giới học’’.
Dassetīti paccakkhato dasseti, hatthāmalakaṃ viya pākaṭe vibhūte katvā vibhāveti.
Dassetī (shows) means he shows directly, making them evident and clear like a myrobalan fruit in the hand, thus explaining them.
Dassetī (chỉ bày) là chỉ bày một cách trực tiếp, làm cho rõ ràng và hiển lộ như quả āmala trên tay.
Gaṇhāpetīti te dhamme manasā anupakkhite diṭṭhiyā suppaṭividdhe kārento uggaṇhāpeti.
He causes them to learn those Dhamma teachings, which were not yet comprehended by their minds, by making them well-penetrated by right view.
Gaṇhāpetī (khiến cho nắm giữ) là khiến cho họ nắm giữ những pháp ấy bằng cách làm cho tâm không bị ô nhiễm và làm cho chúng được thấu triệt bằng chánh kiến.
Samussāhetīti samādhimhi ussāhaṃ janeti.
He encourages them by generating enthusiasm for concentration.
Samussāhetī (khuyến khích) là tạo ra sự tinh tấn trong định.
Paṭiladdhaguṇehīti tāya desanāya tannissayapaccattapurisakārena ca tesaṃ paṭividdhaguṇehi.
By the qualities attained, meaning, by the qualities penetrated by them through that teaching and by their personal effort dependent on it.
Paṭiladdhaguṇehi (bởi những phẩm chất đã đạt được) là bởi những phẩm chất mà họ đã thấu triệt nhờ giáo pháp ấy, nhờ sự nương tựa vào giáo pháp ấy, và nhờ sự tinh tấn cá nhân.
Vodāpetīti tesaṃ cittasantānaṃ assaddhiyādikilesamalāpagamanena pabhassaraṃ karoti.
He purifies by making their mental continuum luminous through the removal of defilements and impurities such as lack of faith.
Vodāpetī (làm cho thanh tịnh) là làm cho dòng tâm thức của họ trở nên sáng chói bằng cách loại bỏ những cấu uế phiền não như bất tín.
Saṇhaṃ saṇhaṃ kathetīti ativiya sukhumaṃ katvā katheti.
He speaks very subtly, meaning, he speaks making it exceedingly subtle.
Saṇhaṃ saṇhaṃ kathetī (nói một cách tinh tế) là nói một cách vô cùng vi tế.
Accayanaṃ sādhumariyādaṃ madditvā vītikkamanaṃ accayoti āha ‘‘aparādho’’ti.
Having crushed good custom, a transgression is called an accayo (offence), so it says "aparādho" (fault).
Accayo (sự vi phạm) là sự vượt qua, chà đạp lên giới hạn tốt đẹp. Kinh nói ‘‘aparādho’’ (tội lỗi).
Acceti atikkamati etenāti vā accayo, vītikkamassa pavattanako akusaladhammo.
Or, that by which one transgresses is an accayo, an unwholesome quality that causes transgression.
Hoặc accayo là điều mà nhờ đó người ta vượt qua, một ác pháp gây ra sự vi phạm.
So eva aparajjhati etenāti aparādho.
That same (quality) is that by which one errs, hence aparādho.
Chính điều đó là aparādho (tội lỗi) vì nhờ nó mà người ta phạm lỗi.
So hi aparajjhantaṃ purisaṃ adhibhavitvā pavattati.
For it arises by overcoming the person who errs.
Thật vậy, nó vượt trội và chi phối người phạm lỗi.
Tenāha ‘‘atikkamma adhibhavitvā pavatto’’ti.
Therefore, it says, "it arises by overcoming and dominating".
Do đó, kinh nói ‘‘vượt qua và chi phối’’.
Paṭiggaṇhātūti adhivāsanavasena sampaṭicchatūti atthoti āha ‘‘khamatū’’ti.
Paṭiggaṇhātū means "may he accept" in the sense of "may he consent," so it says "khamatū" (may he forgive).
Paṭiggaṇhātū (xin chấp nhận) có nghĩa là xin hoan hỷ chấp nhận. Kinh nói ‘‘khamatū’’ (xin tha thứ).
Sadevakena lokena nissaraṇanti araṇīyato ariyo, tathāgatoti āha ‘‘ariyassa vinayeti buddhassa bhagavato sāsane’’ti.
That which is a refuge for the world with its devas, that which is to be resorted to, is an ariyo (noble one), meaning the Tathāgata, so it says, "in the discipline of the Noble One, meaning, in the Dispensation of the Buddha, the Blessed One".
Vì là sự xuất ly khỏi thế gian cùng chư thiên, nên là ariyo (Thánh), tức là Như Lai. Kinh nói ‘‘trong giới luật của bậc Thánh, tức là giáo pháp của Đức Phật Thế Tôn’’.
Puggalādhiṭṭhānaṃ karontoti kāmaṃ ‘‘vuddhi hesā’’ti dhammādhiṭṭhānavasena vākyaṃ āraddhaṃ, tathāpi desanaṃ pana puggalādhiṭṭhānaṃ karonto ‘‘saṃvaraṃ āpajjatī’’ti āhāti yojanā.
Making it person-based: Although the statement was begun as Dhamma-based, thinking "this is growth," yet, making the teaching person-based, he says, "one undertakes restraint"—this is the connection.
Puggalādhiṭṭhānaṃ karonto (làm cho dựa trên cá nhân) có nghĩa là, mặc dù câu nói được khởi xướng dựa trên pháp (dhammādhiṭṭhāna) với ý nghĩa ‘‘đây là sự tăng trưởng’’, nhưng khi làm cho giáo pháp dựa trên cá nhân, kinh nói ‘‘đạt đến sự chế ngự’’.
93. Pañcamassa paṭhame atipātikānīti sīghaṃ pavattetabbāni.
In the first of the fifth, atipātikāni means "to be carried out quickly."
93. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ năm, atipātikāni (khẩn cấp) là những việc cần được thực hiện nhanh chóng.
Karaṇīyānīti ettha avassake anīyasaddo daṭṭhabboti āha ‘‘avassakiccānī’’ti.
In karaṇīyāni, the suffix -anīya should be understood in the sense of "necessity," so it says "avassakiccānī" (necessary duties).
Trong karaṇīyāni (những việc cần làm), cần hiểu rằng hậu tố anīya có nghĩa là bắt buộc. Kinh nói ‘‘những việc cần thiết’’.
Nikkhantasetaṅkurānīti bījato nikkhantasetaṅkurāni.
Nikkhantasetaṅkurāni means "white shoots that have emerged from the seed."
Nikkhantasetaṅkurāni (những mầm trắng đã nhú) là những mầm trắng đã nhú ra từ hạt giống.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều dễ hiểu.
94. Dutiye sāṇehi vākehi nibbattitāni sāṇāni.
In the second, sāṇāni are those made from hemp fibers.
94. Trong kinh thứ hai, sāṇāni là những thứ được làm từ cây gai hoặc vỏ cây.
Missasāṇāni masāṇāni na bhaṅgāni.
Mixed hemp fibers are masāṇāni, not broken ones.
Masāṇāni là những thứ được pha trộn từ sợi gai, không phải là sợi gai.
Erakatiṇādīnīti ādi-saddena akkamakacikadalivākādīnaṃ saṅgaho.
Erakatiṇādīni: The term ādi (etc.) includes akkamaka, kacika, banana fibers, and so on.
Erakatiṇādīni (cỏ eraka và những thứ khác): từ ādi (và những thứ khác) bao gồm vỏ cây akkamaka, kacika, kadali, v.v.
Erakādīhi katāni hi chavāni lāmakāni dussānīti ‘‘chavadussānī’’ti vattabbataṃ labhanti.
Indeed, cloths made from era grass and the like are inferior cloths, hence they are called "chavadussāni".
Thật vậy, những tấm vải xấu xí được làm từ cỏ eraka và những thứ khác được gọi là ‘‘chavadussāni’’ (vải xấu).
Kuṇḍakanti tanutaraṃ taṇḍulappakaraṇaṃ.
Kuṇḍaka means "very fine rice husks."
Kuṇḍakaṃ là cám gạo mỏng hơn.
Pañca dussīlyānīti pāṇātipātādīni pañca.
Pañca dussīlyāni are the five immoralities, such as the destruction of life.
Pañca dussīlyāni (năm ác giới) là năm giới như sát sinh.
Cattāro āsavāti kāmāsavādayo cattāro āsavā.
Cattāro āsavā are the four cankers, such as the canker of sensual desire.
Cattāro āsavā (bốn lậu hoặc) là bốn lậu hoặc như dục lậu.
Sīlaggappattoti sīlena, sīlassa vā aggappatto.
Sīlaggappatto means "one who has attained the summit of sīla, or the summit by sīla."
Sīlaggappatto (đạt đến đỉnh cao của giới) là đạt đến đỉnh cao của giới hoặc của giới hạnh.
95. Tatiye viddheti dūrībhūte.
In the third, viddhe means "far removed."
95. Trong kinh thứ ba, viddhe (trong sạch) là xa lìa.
Dūrabhāvo ca ākāsassa valāhakavigamena hotīti āha ‘‘valāhakavigamena dūrībhūte’’ti.
And the state of being far removed occurs with the departure of clouds from the sky, so it says "far removed with the departure of clouds".
Và trạng thái xa lìa của bầu trời là do mây tan biến. Kinh nói ‘‘xa lìa do mây tan biến’’.
Teneva hi ‘‘viddhe vigatavalāhake’’ti vuttaṃ.
Therefore, it is said, "viddhe vigatavalāhake" (far removed, with clouds departed).
Do đó, kinh nói ‘‘viddhe vigatavalāhake’’ (trong sạch, mây đã tan biến).
Nabhaṃ abbhussakkamānoti ākāsaṃ abhilaṅghanto.
Nabhaṃ abbhussakkamāno means "ascending into the sky."
Nabhaṃ abbhussakkamāno (vượt lên bầu trời) là vượt qua bầu trời.
Iminā taruṇasūriyabhāvo dassito.
This indicates the state of being a young sun.
Điều này cho thấy trạng thái của mặt trời non trẻ.
Nātidūrodite hi ādicce taruṇasūriyasamaññā.
For when the sun has not risen too far, it is called a young sun.
Thật vậy, khi mặt trời không quá xa, đó là tên gọi của mặt trời non trẻ.
Duvidhamevassa saṃyojanaṃ natthīti orambhāgiyauddhambhāgiyavasena duvidhampi saṃyojanaṃ assa paṭhamajjhānalābhino ariyasāvakassa natthi.
Duvidhamevassa saṃyojanaṃ natthī means "for that noble disciple who has attained the first jhāna, there are no fetters of either kind, meaning, both the lower and higher fetters."
Duvidhamevassa saṃyojanaṃ natthī (hai loại kiết sử ấy không có nơi vị ấy) là cả hai loại kiết sử, tức là hạ phần kiết sử và thượng phần kiết sử, đều không có nơi vị Thánh đệ tử đã đạt sơ thiền.
Kasmā panassa uddhambhāgiyasaṃyojanampi natthīti vuttaṃ.
Why is it said that he also has no higher fetters?
Tại sao lại nói rằng ngay cả thượng phần kiết sử cũng không có nơi vị ấy?
Orambhāgiyasaṃyojanānameva hettha pahānaṃ vuttanti āha ‘‘itarampī’’tiādi, itaraṃ uddhambhāgiyasaṃyojanaṃ puna imaṃ lokaṃ paṭisandhivasena ānetuṃ asamatthatāya natthīti vuttanti attho.
Here, only the abandonment of the lower fetters is mentioned, so it says "itarampī" and so on, meaning, the other, the higher fetter, is said not to exist because it is incapable of bringing one back to this world through rebirth.
Ở đây, việc đoạn trừ các kiết sử hạ phần (orambhāgiyasaṃyojanā) đã được nói đến, nên* nói “cái khác cũng vậy” v.v... Cái khác là kiết sử thượng phần (uddhambhāgiyasaṃyojana) không có khả năng dẫn đến tái sanh trong cõi này, đó là ý nghĩa được nói đến.
Jhānalābhino hi sabbepi ariyā brahmalokūpapannā heṭṭhā na uppajjanti, uddhaṃ uddhaṃ uppajjantāpi vehapphalaṃ akaniṭṭhaṃ bhavaggañca patvā na punaññattha jāyanti, tattha tattheva arahattaṃ patvā parinibbāyanti.
Indeed, all noble ones who have attained jhāna are reborn in the Brahma realms and do not arise in lower existences; even if they arise in higher and higher existences, they reach Vehapphala, Akaniṭṭha, and the highest existence, and do not arise anywhere else again, but attain Arahantship right there and attain final Nibbāna.
Vì tất cả các bậc Thánh đắc thiền đều sanh về cõi Phạm thiên, không sanh trở lại cõi thấp. Dù sanh lên các cõi cao hơn như cõi Vô Tưởng (Vehapphala), cõi Tối Thượng (Akaniṭṭha), cõi Hữu Đỉnh (Bhavagga), họ cũng không tái sanh ở nơi nào khác, mà chứng A-la-hán và nhập Niết-bàn ngay tại đó.
Tenevāha ‘‘imasmiṃ sutte jhānānāgāmī nāma kathito’’ti.
Therefore, it says, "in this Sutta, one who is a jhāna-anāgāmī is spoken of".
Vì thế* nói “trong kinh này, bậc Bất Lai do thiền (jhānānāgāmī) được đề cập”.
Jhānavasena hi heṭṭhā na āgacchatīti jhānānāgāmī.
For, by means of jhāna, one does not return to lower existences, hence a jhāna-anāgāmī.
Vì do thiền mà không trở lại cõi thấp, nên gọi là bậc Bất Lai do thiền (jhānānāgāmī).
96. Catutthe paccayabāhullikāti cīvarādibāhullāya paṭipannā.
96. In the fourth, paccayabāhullikā means those who are devoted to an abundance of requisites like robes.
96. Trong kinh thứ tư, paccayabāhullikā nghĩa là những người thực hành để có nhiều y phục v.v...
Avītataṇhatāya hi taṃ taṃ parikkhārajātaṃ bahuṃ lanti ādiyantīti bahulā, te eva bāhulikā yathā ‘‘venayiko’’ti (ma. ni. 1.246; a. ni. 8.11; pārā. 8).
Indeed, because of unabandoned craving, they desire and acquire many such requisites, hence they are "bahulā"; these very ones are bāhulikā, just as "venayiko".
Vì không đoạn trừ tham ái nên họ thâu nhận nhiều vật dụng đó, gọi là bahulā. Những người đó chính là bāhulikā, giống như “venayiko” (Ma. Ni. 1.246; A. Ni. 8.11; Pārā. 8).
Te paccayabāhullāya yuttappayuttā hontīti cīvarādibāhullāya paṭipannā nāma honti.
They are engaged and devoted to an abundance of requisites, hence they are called those who are devoted to an abundance of robes and so on.
Những người đó chuyên tâm vào việc có nhiều vật dụng, tức là những người thực hành để có nhiều y phục v.v...
Sikkhāya agāravabhāvato sithilaṃ agāḷhaṃ gaṇhantīti sāthalikā.
Because of disrespect for the training, they grasp loosely, not firmly, hence they are sāthalikā.
Vì không tôn trọng giới luật nên nắm giữ lỏng lẻo, không chắc chắn, gọi là sāthalikā.
Sithilanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso.
And sithila is an expression in the neuter gender denoting a state.
Và sithilaṃ là cách dùng danh từ trung tính chỉ sự biểu hiện.
Sithilasaddena samānatthassa sathalasaddassa vasena sāthalikāti padasiddhi veditabbā.
The derivation of the word sāthalikā should be understood by means of the word sathala, which has the same meaning as the word sithila.
Từ sāthalikā được thành lập dựa trên từ sathala có cùng nghĩa với từ sithila.
Avagamanaṭṭhenāti adhogamanaṭṭhena, orambhāgiyabhāvenāti attho.
By the meaning of descending means by the meaning of going downwards, that is, by being of the lower fetters.
Avagamanaṭṭhenāti nghĩa là theo nghĩa đi xuống, tức là theo nghĩa hạ phần (orambhāgiyabhāvena).
Nikkhittadhurāti oropitadhurā ujjitussāhā.
Nikkhittadhurā means those who have laid down their burden, who have abandoned energy.
Nikkhittadhurā là những người đã buông bỏ gánh nặng, đã từ bỏ tinh tấn.
Upadhiviveko nibbānaṃ.
Upadhiviveko is Nibbāna.
Upadhiviveko là Niết-bàn.
Duvidhampi vīriyanti kāyikaṃ cetasikañca vīriyaṃ.
Both kinds of energy means bodily and mental energy.
Duvidhampi vīriyaṃ là tinh tấn thân và tinh tấn tâm.
Bhaṇḍanaṃ jātaṃ etesanti bhaṇḍanajātā.
Those for whom strife has arisen are bhaṇḍanajātā.
Những người đã phát sinh sự tranh cãi, gọi là bhaṇḍanajātā.
Visesanassa paranipātavasena cetaṃ vuttaṃ.
And this is stated with the adjective placed after the noun.
Và điều này được nói theo cách đặt tính ngữ sau danh từ.
Aṭṭhakathāyaṃ pana visesanassa pubbanipātavaseneva atthaṃ dassento ‘‘jātabhaṇḍanā’’ti āha.
In the Aṭṭhakathā, however, explaining the meaning with the adjective placed before the noun, it says "jātabhaṇḍanā".
Tuy nhiên, trong Chú giải, để chỉ nghĩa theo cách đặt tính ngữ trước danh từ,* nói “jātabhaṇḍanā”.
Kalaho jāto etesanti kalahajātāti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies here for kalahajātā, meaning those for whom a quarrel has arisen.
Cũng theo cách này đối với kalahajātā (những người đã phát sinh sự cãi vã).
Kalahassa pubbabhāgoti kalahassa hetubhūtā paṭibhāgā taṃsadisī ca aniṭṭhakiriyā.
The preceding part of a quarrel means the causes of a quarrel, the opposing parties, and similar undesirable actions.
Kalahassa pubbabhāgo là những nguyên nhân gây ra sự cãi vã, những đối tượng tương tự và những hành động không mong muốn.
Hatthaparāmāsādivasenāti kujjhitvā aññamaññassa hatthe gahetvā palapanaacchindanādivasena.
By way of seizing hands and so on means by way of getting angry and seizing each other's hands, babbling, snatching, and so on.
Hatthaparāmāsādivasenāti nghĩa là do giận dữ, nắm tay nhau, la mắng, giằng co v.v...
‘‘Ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo’’tiādinā viruddhavādabhūtaṃ vivādaṃ āpannāti vivādapannā.
Those who have fallen into a dispute, which is a contradictory statement, saying "This is Dhamma, this is not Dhamma," and so on, are vivādapannā.
Những người đã rơi vào tranh luận đối nghịch như “đây là Pháp, đây không phải là Pháp” v.v... gọi là vivādapannā.
Tenāha ‘‘viruddhavādaṃ āpannā’’ti.
Therefore, it says "have fallen into contradictory speech".
Vì thế* nói “đã rơi vào tranh luận đối nghịch”.
Mukhasannissitatāya vācā idha ‘‘mukha’’nti adhippetāti āha ‘‘pharusā vācā mukhasattiyo’’ti.
Because speech is associated with the mouth, "mouth" is intended here, hence it says "harsh words are spears of the mouth".
Vì lời nói gắn liền với miệng, nên ở đây “miệng” được hiểu là lời nói, vì thế* nói “lời nói thô tục là những mũi tên từ miệng”.
Satipi ubhayesaṃ kalāpānaṃ paramatthato bhede pacurajanehi pana duviññeyyanānattaṃ khīrodakasammoditaṃ accantametaṃ saṃsaṭṭhaṃ viya hutvā tiṭṭhatīti āha ‘‘khīrodakaṃ viya bhūtā’’ti.
Even though there is a ultimate distinction between the two groups, for most people, the difference is difficult to discern, and it appears to be completely mixed, like milk and water blended together, hence it says "like milk and water".
Mặc dù trên thực tế có sự khác biệt giữa hai nhóm, nhưng vì sự khác biệt đó khó nhận biết đối với đa số người, và chúng dường như hòa quyện vào nhau như sữa và nước, nên* nói “như sữa và nước”.
Yathā khīrañca udakañca aññamaññaṃ saṃsandati, visuṃ na hoti, ekattaṃ viya upeti, evaṃ sāmaggivasena ekattūpagatacittuppādāti attho.
Just as milk and water blend with each other, are not separate, and become as if one, so too are states of mind that have attained unity through harmony.
Như sữa và nước hòa quyện vào nhau, không tách rời, dường như trở thành một, ý nghĩa là vậy, tức là các tâm sanh đã đạt đến sự hợp nhất do hòa hợp.
Mettacittaṃ paccupaṭṭhāpetvā olokanaṃ cakkhūni viya cakkhūni nāmāti āha ‘‘upasantehi mettacakkhūhī’’ti.
Looking with a mind of loving-kindness is like eyes, hence it says "with peaceful, loving eyes".
Việc nhìn bằng cách thiết lập tâm từ được gọi là con mắt từ bi, như con mắt, vì thế* nói “với đôi mắt từ bi thanh tịnh”.
Piyabhāvadīpakāni hi cakkhūni piyacakkhūni.
Indeed, eyes that indicate affection are piyacakkhūni (loving eyes).
Đôi mắt biểu lộ sự thân ái chính là piyacakkhūni (đôi mắt thân ái).
Pamuditassa pīti jāyatīti pamodapaccayabalavapītimāha.
Joy arises in one who is delighted refers to strong joy conditioned by delight.
Pamuditassa pīti jāyatī nghĩa là niềm hỷ mạnh mẽ phát sinh do sự hoan hỷ.
Pañcavaṇṇā pīti uppajjatīti khuddikādibhedena pañcappakārā pīti uppajjati.
Five kinds of joy arise means five types of joy, such as minor joy, arise.
Pañcavaṇṇā pīti uppajjatī nghĩa là năm loại hỷ phát sinh, với các loại như hỷ nhỏ v.v...
Pītimanassāti tāya pītiyā pīṇitamanassa, passaddhiāvahehi uḷārehi pītivegehi tintacittassāti attho.
Pītimanassā means one whose mind is gladdened by that joy, whose mind is saturated with sublime surges of joy that bring about tranquility.
Pītimanassā nghĩa là tâm được nuôi dưỡng bởi niềm hỷ đó, tức là tâm được thấm nhuần bởi những làn sóng hỷ mãnh liệt mang lại sự an tịnh.
Vigatadarathoti kilesapariḷāhānaṃ dūrībhāvena vūpasantadaratho.
Vigatadaratho means one whose agitation has subsided due to the removal of the fever of defilements.
Vigatadaratho nghĩa là sự lo âu đã lắng dịu do các phiền não và sự thiêu đốt đã biến mất.
Kena udakena dārito pabbatappadesoti katvā āha ‘‘kandaro nāmā’’tiādi.
Asking by what water a mountain region is carved, it says "kandaro nāmā" and so on.
Vì sao một vùng núi bị nước xói mòn? Vì thế* nói “kandaro nāmā” v.v...
Udakassa yathāninnaṃ pavattiyā nadinibbattanabhāvena ‘‘nadikuñjo’’tipi vuccati.
Due to water flowing downwards and forming rivers, it is also called "nadikuñjo" (river valley).
Do nước chảy theo chỗ trũng, tạo thành sông, nên cũng được gọi là “nadikuñjo” (hẻm núi sông).
Sāvaṭṭā nadiyo padarā.
Rivers with whirlpools are padarā.
Những con sông có xoáy nước là padarā.
Aṭṭha māseti hemantagimhautuvasena aṭṭha māse.
Eight months means eight months during the cold and hot seasons.
Aṭṭha māse nghĩa là tám tháng trong mùa đông và mùa hè.
Khuddakā udakavāhiniyo sākhā viyāti sākhā.
Small water channels are like branches, hence sākhā (branches).
Những dòng nước nhỏ như cành cây, gọi là sākhā.
Khuddakasobbhā kusubbhā okārassa ukāraṃ katvā.
A small pit is kusubbhā, by changing 'o' to 'u'.
Hố nhỏ là kusubbhā, bằng cách biến âm ‘o’ thành ‘u’.
Yattha upari unnatappadesato udakaṃ āgantvā tiṭṭhati ceva sandati ca, te kusubbhā khuddakaāvāṭā.
Those small pits where water comes from a high place and stands and flows are kusubbhā.
Nơi mà nước từ vùng cao chảy xuống và đọng lại hoặc chảy đi, đó là những kusubbhā, những hố nhỏ.
Khuddakanadiyoti pabbatapādādito nikkhantā khuddakā nadiyo.
Khuddakanadiyo means small rivers emerging from the foothills of mountains.
Khuddakanadiyo nghĩa là những con sông nhỏ chảy ra từ chân núi.
97-99. Pañcame anucchavikoti rañño paribhuñjanayoggo.
97-99. In the fifth, anucchaviko means suitable for the king's use.
97-99. Trong kinh thứ năm, anucchaviko nghĩa là phù hợp để vua sử dụng.
Hatthapādādiaṅgasamatāyāti hatthapādādiavayavasamatāya, rañño vā senāya aṅgabhūtattā rañño aṅganti vuccati.
By the equality of limbs such as hands and feet means by the equality of parts such as hands and feet, or it is called "the king's limb" because it is a limb of the king's army.
Hatthapādādiaṅgasamatāyā nghĩa là sự cân đối của các bộ phận như tay, chân v.v... hoặc được gọi là “rañño aṅga” (chi phần của vua) vì là một phần của quân đội vua.
Ānetvā hunitabbanti āhunaṃ, āhutīti atthato ekanti āha ‘‘āhutisaṅkhātaṃ piṇḍapāta’’nti.
Āhunaṃ is that which is to be brought and offered, which is essentially the same as āhuti, hence it says "alms-food called āhuti".
Đồ cúng dường (āhunaṃ) là thứ được mang đến để cúng dường, có cùng nghĩa với āhuti, vì thế* nói “bình bát cúng dường”.
Dūratopi ānetvā sīlavantesu dātabbassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for that which should be brought even from afar and given to those who are virtuous.
Đây là một tên gọi cho sự bố thí cho những người có giới đức, ngay cả khi họ ở xa.
Piṇḍapātanti ca nidassanamattaṃ.
"Piṇḍapāta" is merely an example.
Và piṇḍapāta chỉ là một ví dụ.
Ānetvā hunitabbānañhi cīvarādīnaṃ catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ āhunanti.
Indeed, "āhuna" is a term for the four requisites, such as robes, that are to be brought and offered.
Āhunaṃ là tên gọi chung cho bốn vật dụng như y phục v.v... cần được mang đến để cúng dường.
Taṃ arahatīti āhuneyyo.
He is worthy of that (offering), thus āhuneyyo.
Người xứng đáng với điều đó, gọi là āhuneyyo.
Paṭiggahetuṃ yuttoti tassa mahapphalabhāvakaraṇato paṭiggaṇhituṃ anucchaviko.
"Fit to receive" means suitable to receive, as it makes the offering greatly fruitful.
Paṭiggahetuṃ yutto nghĩa là phù hợp để thọ nhận vì làm cho quả báo lớn lao.
Pāhunakabhattassāti disavidisato āgatānaṃ piyamanāpānaṃ ñātimittānaṃ atthāya sakkāre paṭiyattassa āgantukabhattassa.
Pāhunakabhattassā (of the meal for guests) refers to the meal prepared with respect for beloved and pleasing relatives and friends who have come from various directions, a meal for guests.
Pāhunakabhattassā nghĩa là bữa ăn dành cho khách, được chuẩn bị để tiếp đãi bà con, bạn bè thân yêu từ các phương đến.
Tañhi ṭhapetvā te tathārūpe pāhunake saṅghasseva dātuṃ yuttaṃ, saṅghova taṃ paṭiggahetuṃ yutto.
Indeed, setting aside such guests, it is proper to give it to the Saṅgha alone; only the Saṅgha is fit to receive it.
Bữa ăn đó, ngoài việc dành cho những vị khách như vậy, chỉ nên cúng dường cho Tăng đoàn, và chỉ Tăng đoàn mới xứng đáng thọ nhận.
Saṅghasadiso hi pāhunako natthi.
Indeed, there is no guest like the Saṅgha.
Vì không có vị khách nào sánh bằng Tăng đoàn.
Tathā hesa ekasmiṃ buddhantare vītivatte dissati, kadāci asaṅkhyeyyepi kappe vītivatte.
Thus, it is seen that such a guest (the Saṅgha) endures through one Buddha-interval, and sometimes even through immeasurable eons.
Vì Tăng đoàn như vậy xuất hiện trong một thời kỳ Phật pháp, đôi khi ngay cả sau vô số kiếp.
Abbokiṇṇañca piyamanāpatādikarehi dhammehi samannāgato.
And it is endowed with qualities that bring about continuous pleasantness and agreeableness.
Và Tăng đoàn luôn luôn đầy đủ các pháp mang lại sự thân ái, dễ mến v.v...
Evaṃ pāhunamassa dātuṃ yuttaṃ, pāhunañca paṭiggahetuṃ yuttoti pāhuneyyo.
Thus, it is proper to give a gift to it, and it is proper for it to receive a gift, hence pāhuneyyo.
Vì vậy, xứng đáng dâng cúng cho Tăng đoàn, và Tăng đoàn xứng đáng thọ nhận, nên gọi là pāhuneyyo (xứng đáng được khách cúng dường).
Ayañhettha adhippāyo ‘‘ñātimittā vippavuṭṭhā na cirasseva samāgacchanti, anavaṭṭhitā ca tesu piyamanāpatā, na evamariyasaṅgho, tasmā saṅghova pāhuneyyo’’ti.
The intention here is: "Relatives and friends who have departed return after not too long; their pleasantness and agreeableness are impermanent. The Noble Saṅgha is not like this. Therefore, the Saṅgha alone is worthy of hospitality."
Ý nghĩa ở đây là: “Bà con, bạn bè xa cách không lâu sau sẽ gặp lại, và sự thân ái, dễ mến của họ không ổn định, không như Thánh Tăng đoàn. Vì vậy, Tăng đoàn mới là bậc xứng đáng được khách cúng dường.”
Dakkhanti etāya sattā yathādhippetāhi sampattīhi vaḍḍhantīti dakkhiṇā, paralokaṃ saddahitvā dānaṃ.
Beings grow with desired attainments through it, hence "dakkhiṇā" (offering), a gift given with faith in the next world.
Các chúng sanh nhờ điều này mà tăng trưởng những thành tựu như mong muốn, gọi là dakkhiṇā (sự cúng dường), tức là bố thí với niềm tin vào đời sau.
Taṃ dakkhiṇaṃ arahati, dakkhiṇāya vā hito yasmā mahapphalakaraṇatāya visodhetīti dakkhiṇeyyo.
He is worthy of that offering, or he is beneficial to the offering because he purifies it by making it greatly fruitful, thus dakkhiṇeyyo.
Người xứng đáng với sự cúng dường đó, hoặc người có lợi cho sự cúng dường vì làm cho quả báo lớn lao, nên gọi là dakkhiṇeyyo (bậc đáng được cúng dường).
Puññatthikehi añjali karaṇīyo etthāti añjalikaraṇīyo.
Here, those seeking merit should make the añjali (reverential salutation), thus añjalikaraṇīyo.
Nơi mà những người cầu phước nên chắp tay, gọi là añjalikaraṇīyo.
Ubho hettha sirasi patiṭṭhāpetvā sabbalokena kayiramānaṃ añjalikammaṃ arahatīti vā añjalikaraṇīyo.
Or, he is worthy of the añjali-action performed by all the world, placing both hands on the head, thus añjalikaraṇīyo.
Hoặc người xứng đáng với hành động chắp tay mà toàn thế gian thực hiện bằng cách đặt hai tay lên đầu, nên gọi là añjalikaraṇīyo.
Tenāha ‘‘añjalipaggahaṇassa anucchaviko’’ti.
Therefore, it is said, "worthy of the raising of joined hands".
Vì thế* nói “xứng đáng được chắp tay tôn kính”.
Yadipi pāḷiyaṃ ‘‘anuttara’’nti vuttaṃ, natthi ito uttaraṃ visiṭṭhanti hi anuttaraṃ, samampissa pana natthīti dassento ‘‘asadisa’’nti āha.
Although "anuttara" (unsurpassed) is stated in the Pāḷi, meaning there is nothing superior or more excellent than this, to show that there is also nothing equal to it, it is stated as "asadisa" (unequalled).
Mặc dù trong kinh văn Pali có nói “anuttaraṃ” (vô thượng), nghĩa là không có gì cao hơn, nhưng để chỉ rằng không có gì sánh bằng,* nói “asadisa” (vô song).
Khittaṃ vuttaṃ bījaṃ mahapphalabhāvakaraṇena tāyati rakkhati, khipanti vapanti ettha bījānīti vā khettaṃ, kedārādi, khettaṃ viya khettaṃ, puññānaṃ khettaṃ puññakkhettaṃ.
The sown seed protects (tāyati) by making it greatly fruitful, or "khetta" (field) is where seeds are thrown (khipanti) or sown (vapanti), like a rice field, etc. A field like a field, a field of merit is puññakkhettaṃ.
Ruộng phước (puññakkhettaṃ) là ruộng (khettaṃ) bảo vệ (tāyati) hạt giống đã gieo (khittaṃ vuttaṃ bījaṃ) bằng cách làm cho nó có quả lớn (mahapphalabhāvakaraṇena); hoặc ruộng là nơi người ta gieo (vapanti) hạt giống (bījāni) vào đó (ettha), như ruộng lúa, v.v.; ruộng giống như ruộng, là ruộng của phước báu.
Yathā hi rañño vā amaccassa vā sālīnaṃ vā yavānaṃ vā viruhanaṭṭhānaṃ ‘‘rañño sālikkhetaṃ yavakkheta’’nti vuccati, evaṃ saṅgho sabbalokassa puññānaṃ viruhanaṭṭhānaṃ.
Just as the place where rice or barley grows for a king or minister is called "the king's rice field" or "barley field," so too is the Saṅgha the place where the merits of all the world grow.
Cũng như nơi lúa hoặc lúa mạch của vua hoặc quan lại mọc lên được gọi là “ruộng lúa của vua, ruộng lúa mạch”, thì Tăng đoàn là nơi phước báu của tất cả thế gian mọc lên.
Saṅghaṃ nissāya hi lokassa nānappakārahitasukhasaṃvattanikāni puññāni viruhanti, tasmā saṅgho anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
Indeed, relying on the Saṅgha, the diverse merits of the world, conducive to welfare and happiness, grow. Therefore, the Saṅgha is the unsurpassed field of merit for the world.
Vì nhờ Tăng đoàn mà các phước báu mang lại lợi ích và hạnh phúc đa dạng cho thế gian mọc lên, do đó Tăng đoàn là ruộng phước vô thượng của thế gian.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Chaṭṭhasattamāni uttānatthāneva.
The sixth and seventh are indeed clear in meaning.
Thứ sáu và thứ bảy có ý nghĩa rõ ràng.
100. Aṭṭhame navoti navavāyimo.
100. In the eighth (sutta), navo means newly woven.
100. Trong kinh thứ tám, mới có nghĩa là mới dệt.
Tenāha ‘‘karaṇaṃ upādāya vuccatī’’ti.
Therefore, it is said, "it is spoken with reference to the making".
Do đó, nói rằng “được gọi là dựa trên nguyên nhân”.
Vākamayavatthanti sāṇādivākasāṭakaṃ.
Vākamayavatthaṃ means a garment made of bark fiber, such as hemp.
Y phục làm bằng vỏ cây có nghĩa là y phục làm từ vỏ cây gai dầu, v.v.
Dubbaṇṇoti vivaṇṇo.
Dubbaṇṇo means discolored.
Xấu màu có nghĩa là mất màu.
Dukkhasamphassoti kharasamphasso.
Dukkhasamphasso means rough to the touch.
Khó chịu khi chạm vào có nghĩa là thô ráp khi chạm vào.
Appaṃ agghatīti appaggho.
It is of little value, hence appaggho.
Có giá trị ít ỏi nên giá trị thấp.
Atibahuṃ agghanto kahāpaṇagghanako hoti.
One that is worth very much is worth a kahāpaṇa.
Nếu có giá trị rất cao thì nó có giá trị bằng đồng tiền vàng.
Paribhogamajjhimoti paribhogakālavasena majjhimo.
Paribhogamajjhimo means medium in terms of its period of use.
Trung bình về việc sử dụng có nghĩa là trung bình về thời gian sử dụng.
So hi navabhāvaṃ atikkamitvā jiṇṇabhāvaṃ appatto majjhe paribhogakālepi dubbaṇṇo ca dukkhasamphasso ca appagghoyeva hoti.
Having passed its newness but not yet reached old age, it is still discolored, rough to the touch, and of little value even in the middle period of use.
Vì nó đã vượt qua giai đoạn mới nhưng chưa đạt đến giai đoạn cũ nát, nên ngay cả trong thời gian sử dụng trung bình, nó vẫn xấu màu, khó chịu khi chạm vào và giá trị thấp.
Atibahuṃ agghanto aḍḍhaṃ agghati, jiṇṇakāle pana aḍḍhamāsakaṃ vā kākaṇikaṃ vā agghati.
One that is worth very much is worth half (a kahāpaṇa), but in its old age, it is worth half a māsa or a kākaṇika.
Nếu có giá trị rất cao thì nó có giá trị bằng nửa đồng tiền; nhưng khi cũ nát thì nó có giá trị bằng nửa đồng xu hoặc một đồng kākaṇika.
Ukkhaliparipuñchananti kāḷukkhaliparipuñchanaṃ.
Ukkhaliparipuñchanaṃ means for wiping a black pot.
Giẻ lau nồi có nghĩa là giẻ lau nồi đen.
Navotipi upasampadāya pañcavassakālato heṭṭhā jātiyā saṭṭhivassopi navoyeva.
Navo (new) also refers to one who is sixty years old by birth but is still "new" (junior) if he has been ordained for less than five years.
Mới cũng có nghĩa là một người đã sáu mươi tuổi theo tuổi đời nhưng vẫn còn mới nếu chưa đủ năm năm kể từ khi thọ đại giới.
Dubbaṇṇatāyāti sarīravaṇṇenapi guṇavaṇṇenapi dubbaṇṇatāya.
Dubbaṇṇatāyā means by being discolored in body and discolored in qualities.
Do sự xấu xí, tức là do sự xấu xí về cả vẻ ngoài thân thể lẫn vẻ đẹp của phẩm chất.
Dussīlassa hi parisamajjhe nittejatāya sarīravaṇṇopi na sampajjati, guṇavaṇṇena vattabbameva natthi.
Indeed, for an immoral person, due to his lack of radiance in the midst of the assembly, his body's complexion does not appear well, and there is no need to speak of the complexion of his qualities.
Thật vậy, đối với người ác giới, giữa hội chúng, do sự thiếu uy lực, ngay cả vẻ ngoài thân thể cũng không được tốt đẹp, còn về vẻ đẹp phẩm chất thì không có gì để nói.
Aṭṭhakathāyaṃ pana sarīravaṇṇena dubbaṇṇatāpi guṇavaṇṇassa abhāvena dubbaṇṇatāyāti vuttaṃ.
In the Aṭṭhakathā, however, it is stated as "discolored in body and discolored due to the absence of the complexion of qualities."
Tuy nhiên, trong Chú giải, đã nói rằng đó là sự xấu xí về vẻ ngoài thân thể và sự xấu xí do thiếu vẻ đẹp phẩm chất.
Ye kho panassāti ye kho pana tassa upaṭṭhākā vā ñātimittādayo vā etaṃ puggalaṃ sevanti.
Ye kho panassā means those who attend to that person, whether attendants or relatives and friends.
Những ai của người ấy, tức là những ai của người đó, hoặc là người hầu cận, hoặc là bà con, bạn bè, v.v., phụng sự người này.
Tesanti tesaṃ puggalānaṃ cha satthāre sevantānaṃ micchādiṭṭhikānaṃ viya.
To them means for those individuals who serve the six teachers, like those with wrong views.
Đối với họ, tức là đối với những người ấy, giống như những người tà kiến phụng sự sáu vị đạo sư.
Devadatte sevantānaṃ kokālikādīnaṃ viya ca taṃ sevanaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti.
And like Kokālika and others who served Devadatta, that service is for their harm and suffering for a long time.
Và giống như Kokālika và những người khác phụng sự Devadatta, sự phụng sự ấy sẽ là bất lợi và đau khổ trong một thời gian dài.
Majjhimoti pañcavassakālato paṭṭhāya yāva navavassakālā majjhimo nāma.
Majjhima means one who, starting from the age of five years up to the age of nine years, is called a middle one.
Trung niên, tức là từ năm tuổi trở đi cho đến chín tuổi là trung niên.
Theroti dasavassato paṭṭhāya thero nāma.
Thera means one who, starting from ten years, is called an elder.
Trưởng lão, tức là từ mười tuổi trở đi là trưởng lão.
Evamāhaṃsūti evaṃ vadanti.
Thus they spoke means thus they say.
Họ đã nói như vậy, tức là họ nói như vậy.
Kiṃ nu kho tuyhanti tuyhaṃ bālassa bhaṇitena ko atthoti vuttaṃ hoti.
What indeed is to you means what is the purpose of your foolish speech?
Lời nói của ngươi có ích gì, tức là lời nói của ngươi, kẻ ngu si, có ích gì?
Tathārūpanti tathājātikaṃ tathāsabhāvaṃ ukkhepanīyakammassa kāraṇabhūtaṃ.
Such means of such a nature, of such a character, being the cause of the act of suspension (ukkhepanīyakamma).
Như vậy, tức là có bản chất như vậy, có đặc tính như vậy, là nguyên nhân của hành động khai trừ.
Tesaṃ taṃ hotīti tesaṃ sammāsambuddhādayo sevantā viya taṃ sevanaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hoti.
That is for them means for them, like those who serve the Perfectly Self-Enlightened Buddhas, that service is for their welfare and happiness for a long time.
Điều đó là của họ, tức là sự phụng sự ấy sẽ là lợi ích và an lạc trong một thời gian dài đối với họ, giống như những người phụng sự các vị Chánh Đẳng Giác.
Sammāsambuddhañhi ekaṃ nissāya yāvajjakālā muccanakasattānaṃ pamāṇaṃ natthi, tathā sāriputtattheramahāmoggallānatthere avasese ca asīti mahāsāvake nissāya saggagatasattānaṃ pamāṇaṃ natthi, yāvajjakālā tesaṃ diṭṭhānugatiṃ paṭipannasattānampi pamāṇaṃ natthiyeva.
Indeed, the number of beings liberated by relying on one Perfectly Self-Enlightened Buddha up to the present day is immeasurable; similarly, the number of beings who have gone to heaven by relying on the Elder Sāriputta, the Great Elder Moggallāna, and the remaining eighty great disciples is immeasurable; and the number of beings who have followed their example up to the present day is also immeasurable.
Thật vậy, nhờ nương tựa một vị Chánh Đẳng Giác, số lượng chúng sinh được giải thoát cho đến ngày nay là vô kể. Tương tự, nhờ nương tựa Tôn giả Sāriputta, Tôn giả Mahāmoggallāna và các vị Đại Thanh Văn còn lại trong tám mươi vị, số lượng chúng sinh lên cõi trời là vô kể, và số lượng chúng sinh đã đi theo con đường của các vị ấy cho đến ngày nay cũng là vô kể.
Ādheyyaṃ gacchatīti tassa mahātherassa taṃ atthanissitaṃ vacanaṃ yathā gandhakaraṇḍake kāsikavatthaṃ ādhātabbataṃ ṭhapetabbataṃ gacchati, evaṃ uttamaṅge sirasmiṃ hadaye ca ādhātabbataṃ ṭhapetabbataṃ gacchati.
It goes to be placed means that word of the great elder, which is based on meaning, goes to be placed and kept on the head, on the crown, and in the heart, just as a Kāsī cloth is placed and kept in a perfume box.
Đi vào sự chứa đựng, tức là lời nói có ý nghĩa của vị Đại Trưởng lão ấy đi vào sự chứa đựng, sự đặt để trên đỉnh đầu, trong trái tim, giống như tấm vải Kāsi được đặt vào hộp đựng hương.
101. Navame yathā yathā kammaṃ karotīti yena yena pakārena pāṇaghātādipāpakammaṃ karoti.
101. In the ninth, in whatever way one performs kamma means in whatever way one performs evil kamma such as killing living beings.
101. Trong kinh thứ chín, tùy theo cách hành động, tức là tùy theo cách thức thực hiện các hành động ác như sát sinh.
Vipākaṃ paṭisaṃvediyatevāti avadhāraṇena kammasiddhiyaṃ tabbipākassa appavatti nāma natthīti dīpeti.
One experiences the result indicates by way of emphasis that there is no such thing as the non-occurrence of its result when kamma is perfected.
Chắc chắn cảm nhận quả báo, bằng cách nhấn mạnh, điều đó cho thấy rằng khi hành động đã thành tựu thì không thể nào không có quả báo của nó.
Tenevāha ‘‘na hi sakkā’’tiādi.
Therefore, it is said “it is not possible” and so on.
Chính vì thế mà đã nói ‘‘không thể được’’ v.v.
Evaṃ santanti bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘evaṃ sante’’ti.
Thus being is a locative case expressing usage, thus it says “thus being”.
Như vậy, tức là câu nói mang ý nghĩa về trạng thái, nên nói ‘‘khi đã như vậy’’.
Abhisaṅkhāraviññāṇanirodhenāti kammaviññāṇassa āyatiṃ anuppattidhammatāpajjanena.
By the cessation of volitional consciousness means by the non-arising of kamma-consciousness in the future.
Do sự diệt trừ của nghiệp thức, tức là do nghiệp thức không còn tái sinh trong tương lai.
‘‘Ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’’tiādinā kāyassa asubhāniccādiākāraanupassanā kāyabhāvanāti āha ‘‘kāyānupassanāsaṅkhātāya tāya bhāvanāyā’’ti.
The contemplation of the body's impurity, impermanence, and so on, by statements such as “This body is of such a nature, of such a destiny, not beyond such a state,” is called kāyabhāvanā, thus it says “by that development called contemplation of the body”.
‘‘Thân này cũng có bản chất như vậy, có khả năng như vậy, không thể vượt qua được như vậy’’ v.v., sự quán chiếu các khía cạnh bất tịnh, vô thường của thân được gọi là tu tập thân, nên nói ‘‘do sự tu tập ấy, tức là sự quán niệm thân’’.
Rāgādīnanti ādi-saddena dosamohānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Of lust and so on; by the word “and so on”, the inclusion of hatred and delusion should be understood.
Tham ái v.v., với từ v.v., cần hiểu là bao gồm sân và si.
‘‘Rāgo kho, āvuso, pamāṇakaraṇo, doso pamāṇakaraṇo, moho pamāṇakaraṇo, te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā’’ti (ma. ni. 1.459) hi vuttaṃ.
For it is said: “Lust, friend, is a measure-maker; hatred is a measure-maker; delusion is a measure-maker. For a bhikkhu whose taints are destroyed, these are abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, and are of a nature not to arise in the future.”
Thật vậy, đã nói: ‘‘Này các Hiền giả, tham ái là yếu tố đo lường, sân là yếu tố đo lường, si là yếu tố đo lường. Đối với một Tỳ-kheo đã diệt tận lậu hoặc, những điều ấy đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt ngọn, không còn khả năng tái sinh trong tương lai’’.
Yathā hi pabbatapāde pūtipaṇṇassa udakaṃ nāma hoti, kāḷavaṇṇaṃ olokentānaṃ byāmasataṃ gambhīraṃ viya khāyati, yaṭṭhiṃ vā rajjuṃ vā gahetvā minantassa piṭṭhipādoddharaṇamattampi na hoti, evameva ekaccassa yāva rāgādayo nuppajjanti, tāva taṃ puggalaṃ sañjānituṃ na sakkā hoti, sotāpanno viya sakadāgāmī viya anāgāmī viya ca khāyati.
Just as at the foot of a mountain there is water in a putrid leaf, which appears to those looking at its dark color to be a hundred cubits deep, but when measured with a stick or rope, it is not even enough to lift the heel; even so, it is not possible to recognize some individual until lust and so on arise in him; he appears like a stream-enterer, like a once-returner, or like a non-returner.
Giống như ở chân núi có một vũng nước lá mục, khi nhìn vào, nó có màu đen và dường như sâu hàng trăm sải tay, nhưng khi dùng gậy hoặc dây đo thì không sâu bằng một gang chân. Tương tự, đối với một số người, chừng nào tham ái v.v. chưa khởi lên, chừng đó không thể nhận biết được người ấy, và người ấy dường như là một vị Nhập Lưu, một vị Nhất Lai, hoặc một vị Bất Hoàn.
Yadā panassa rāgādayo uppajjanti, tadā ratto duṭṭho mūḷhoti paññāyati.
But when lust and so on arise in him, then he is known to be lustful, hateful, and deluded.
Nhưng khi tham ái v.v. khởi lên nơi người ấy, lúc đó người ấy được nhận biết là tham lam, sân hận, si mê.
Iti te rāgādayo ‘‘ettako aya’’nti puggalassa pamāṇaṃ dassentāva uppajjantīti pamāṇakaraṇā nāma vuttā.
Thus, those lusts and so on are called measure-makers because they arise as if showing the measure of the individual, saying “this one is so much.”
Như vậy, những tham ái v.v. đó được gọi là yếu tố đo lường vì chúng khởi lên như thể đang chỉ ra ‘‘người này là như vậy’’.
Jāpetunti jinadhanaṃ kātuṃ.
To make it perish means to make it the property of the victor.
Để làm cho mất đi, tức là để làm cho tài sản của Chư Phật bị mất đi.
Soti rājā, mahāmatto vā.
He means the king or the chief minister.
Người ấy, tức là nhà vua, hoặc vị đại thần.
Assāti añjaliṃ paggahetvā yācantassa.
To him means to the one who raises his joined hands and begs.
Của người ấy, tức là của người đang chắp tay cầu xin.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
102. Dasame anīhatadosanti anapanītathūlakāḷakaṃ.
102. In the tenth, with unremoved impurities means with unremoved coarse blackness.
102. Trong kinh thứ mười, chưa loại bỏ những vết dơ, tức là chưa loại bỏ những vết đen thô.
Anapanītakasāvanti anapagatasukhumakāḷakaṃ.
With unremoved stains means with unremoved fine blackness.
Chưa loại bỏ những vết bẩn, tức là chưa loại bỏ những vết đen mịn.
Pahaṭamattanti āhaṭamattaṃ.
Just brought means just brought.
Đã mang đến, tức là đã được mang đến.
Dasakusalakammapathavasena uppannaṃ cittaṃ cittameva, vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticittaṃ vipassanācittañca tato cittato adhikaṃ cittanti adhicittanti āha ‘‘adhicittanti samathavipassanācitta’’nti.
The mind arisen through the ten wholesome courses of action is just mind; the mind of the eight attainments based on insight (vipassanā) and the insight mind are minds superior to that mind, therefore it is called adhicitta (higher mind). He says: "Adhicitta means the mind of tranquility (samatha) and insight (vipassanā)."
Tâm khởi lên dựa trên mười nghiệp thiện là tâm, còn tâm thiền định tám bậc làm nền tảng cho thiền quán và tâm thiền quán thì cao hơn tâm đó, nên gọi là tâm cao thượng, tức là nói ‘‘tâm cao thượng là tâm chỉ và quán’’.
Anuyuttassāti anuppannassa uppādanavasena uppannassa paṭibrūhanavasena anu anu yuttassa, tattha yuttappayuttassāti attho.
Anuyuttassa (for one devoted/engaged): This means one who is engaged again and again in the sense of causing what has not arisen to arise and developing what has arisen. In this context, it means one who is properly engaged.
Anuyuttassā (đã được vận dụng), có nghĩa là đã được vận dụng để làm phát sinh điều chưa phát sinh, đã được vận dụng để làm tăng trưởng điều đã phát sinh, đã được vận dụng liên tục, trong đó có nghĩa là đã được vận dụng và thực hành.
Ettha ca purebhattaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdanaṃ ādāya ‘‘asukasmiṃ rukkhamūle vā vanasaṇḍe vā pabbhāre vā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti nikkhamantopi tattha gantvā hatthehi vā pādehi vā nisajjaṭṭhānato tiṇapaṇṇāni apanentopi adhicittaṃ anuyuttoyeva.
Here, even one who, having wandered for alms before noon, and having returned from the alms-round after noon, takes his sitting-mat and sets out, thinking, "I will practice the ascetic's duty (samaṇadhamma) at such-and-such a tree root, or in a forest grove, or in a mountain cave," and having gone there, removes grass and leaves from the sitting place with his hands or feet, is still engaged in adhicitta.
Và ở đây, sau khi đi khất thực trước bữa ăn, sau bữa ăn đã từ bỏ việc khất thực, lấy chỗ ngồi của mình, và nghĩ rằng "Tôi sẽ thực hành pháp Sa-môn dưới gốc cây kia, hoặc trong khu rừng kia, hoặc trong hang động kia," dù đang ra đi, dù sau khi đến đó, dù đang dùng tay hoặc chân dọn dẹp cỏ và lá cây khỏi chỗ ngồi, vị ấy vẫn đang chuyên tâm vào tâm tối thượng (adhicitta).
Nisīditvā pana hatthapāde dhovitvā mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto bhāvanāya appanaṃ appattāyapi adhicittamanuyuttoyeva tadatthenapi taṃsaddavohārato.
However, one who, having sat down, washed his hands and feet, taken up his basic meditation object (kammaṭṭhāna), and engaged in meditation, is still engaged in adhicitta, even if he has not yet attained absorption (appanā) in meditation, because of the use of that term in that sense.
Nhưng sau khi đã ngồi xuống, rửa tay chân, nắm giữ đề mục thiền định căn bản (mūlakammaṭṭhāna), và chuyên tâm tu tập, dù chưa đạt đến sự an định (appana) trong thiền định, vị ấy vẫn đang chuyên tâm vào tâm tối thượng (adhicitta), vì theo nghĩa đó mà thuật ngữ ấy được sử dụng.
Cittasampannoti dhammacittassa samannāgatattā sampannacitto.
Cittasampanno (endowed with mind): One whose mind is accomplished due to being endowed with the Dhamma-mind.
Cittasampanno (có tâm đầy đủ) nghĩa là có tâm đầy đủ do được trang bị tâm pháp (dhammacitta).
Paṇḍitajātikoti paṇḍitasabhāvo.
Paṇḍitajātiko (of a wise nature): Possessing the nature of a wise person.
Paṇḍitajātiko (thuộc loại trí tuệ) nghĩa là có bản chất trí tuệ.
Kāme ārabbhāti vatthukāme ārabbha.
Kāme ārabbhā (concerning sensual pleasures): Concerning material sensual pleasures.
Kāme ārabbhā (liên quan đến dục) nghĩa là liên quan đến các đối tượng dục (vatthukāma).
Kāmarāgasaṅkhātena vā kāmena paṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko.
A thought (vitakka) connected with sensual pleasure, in the sense of sensual passion (kāmarāga), is a kāmavitakka (thought of sensual pleasure).
Tư duy liên quan đến dục vọng (kāmarāga) hoặc tư duy liên quan đến dục được gọi là kāmavitakko (tầm dục).
Byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso.
Byāpādo (ill will): That by which the mind is afflicted; hatred (dosa).
Tâm bị tổn hại bởi điều này, nên gọi là byāpādo (sân hận), tức là sự phẫn nộ.
Vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā tesaṃ etanti vihiṃsā, paresaṃ viheṭhanākārena pavattassa karuṇāpaṭipakkhassa pāpadhammassetaṃ adhivacanaṃ.
Vihiṃsā (cruelty): That by which beings are harmed, or that which is their harm. This is a term for the unwholesome quality that arises in the form of tormenting others, which is the opposite of compassion.
Các chúng sinh bị làm hại bởi điều này, hoặc sự làm hại của chúng sinh là điều này, nên gọi là vihiṃsā (hại), đây là tên gọi của ác pháp đối nghịch với lòng bi, biểu hiện dưới hình thức làm tổn hại người khác.
Ñātake ārabbha uppanno vitakkoti ñātake ārabbha gehassitapemavasena uppanno vitakko.
Ñātake ārabbha uppanno vitakko (a thought arisen concerning relatives): A thought arisen concerning relatives due to household-bound affection.
Ñātake ārabbha uppanno vitakko (tầm khởi lên liên quan đến bà con) nghĩa là tầm khởi lên liên quan đến bà con do sự quyến luyến gia đình.
Janapadamārabbha uppanno vitakkoti etthāpi eseva nayo.
Janapadamārabbha uppanno vitakko (a thought arisen concerning the countryside): The same method applies here.
Janapadamārabbha uppanno vitakko (tầm khởi lên liên quan đến đất nước) ở đây cũng theo nguyên tắc tương tự.
Aho vata maṃ…pe… uppanno vitakkoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti evaṃ uppannavitakko.
Aho vata maṃ…pe… uppanno vitakko (a thought arisen, "Oh, if only I..."): A thought arisen thus: "Oh, if only others would not despise me, would not consider me inferior, but would treat me with respect like a stone umbrella."
Aho vata maṃ…pe… uppanno vitakko (tầm khởi lên: "Ôi, ước gì tôi...") nghĩa là tầm khởi lên như thế này: "Ôi, ước gì người khác đừng khinh thường tôi, đừng xem thường tôi, mà hãy tôn trọng tôi như một tảng đá quý."
Dasavipassanupakkilesavitakkāti obhāsādidasavipassanupakkilese ārabbha uppannavitakkā.
Dasavipassanupakkilesavitakkā (the ten defiling thoughts of insight): Thoughts arisen concerning the ten defilements of insight (vipassanā), such as the radiance (obhāsa).
Dasavipassanupakkilesavitakkā (mười tầm uế tạp của thiền quán) nghĩa là các tầm khởi lên liên quan đến mười uế tạp của thiền quán như ánh sáng (obhāsa) v.v.
Avasiṭṭhā dhammavitakkā etassāti avasiṭṭhadhammavitakko, vipassanāsamādhi.
Avasiṭṭhadhammavitakko (one for whom the remaining Dhamma-thoughts exist): This refers to insight concentration (vipassanāsamādhi).
Các tầm pháp còn lại của vị ấy, nên gọi là avasiṭṭhadhammavitakko (tầm pháp còn lại), tức là thiền định quán (vipassanāsamādhi).
Na ekaggabhāvappatto na ekaggataṃ patto.
Na ekaggabhāvappatto (not attained to the state of one-pointedness): Not attained to one-pointedness.
Na ekaggabhāvappatto (chưa đạt đến trạng thái nhất tâm) nghĩa là chưa đạt đến sự nhất tâm.
Ekaṃ udetīti hi ekodi, paṭipakkhehi anabhibhūtattā aggaṃ seṭṭhaṃ hutvā udetīti attho.
Ekodi (solitary): It arises as one. The meaning is that it arises as supreme, unvanquished by opponents.
Thật vậy, điều gì xuất hiện một mình (ekaṃ udeti) thì gọi là ekodi (nhất độc), nghĩa là xuất hiện một cách tối thượng, không bị đối nghịch lấn át.
Seṭṭhopi hi loke ekoti vuccati, ekasmiṃ ārammaṇe samādhānavasena pavattacittassetaṃ adhivacanaṃ.
Indeed, even the supreme in the world is called "one." This is a term for the mind that arises through concentration on a single object.
Điều tối thượng cũng được gọi là "eka" (một) trong thế gian; đây là tên gọi của tâm hoạt động theo sự an định trên một đối tượng duy nhất.
Ekodissa bhāvo ekodibhāvo, ekaggatāyetaṃ adhivacanaṃ.
Ekodibhāvo (solitariness): The state of being solitary. This is a term for one-pointedness (ekaggatā).
Trạng thái của ekodi là ekodibhāvo (trạng thái nhất độc), đây là tên gọi của sự nhất tâm (ekaggatā).
Niyakajjhattanti attasantānassetaṃ adhivacanaṃ.
Niyakajjhattaṃ (one's own inner self): This is a term for one's own continuum (attasantāna).
Niyakajjhattaṃ (nội tại của chính mình) đây là tên gọi của dòng tâm thức của tự thân.
Gocarajjhattanti idha nibbānaṃ adhippetaṃ.
Gocarajjhattaṃ (inner range): Here, Nibbāna is intended.
Gocarajjhattaṃ (nội tại của đối tượng) ở đây có ý nghĩa là Niết-bàn.
Tenāha ‘‘ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatī’’ti.
Therefore, he says: "It remains solely on Nibbāna as its object."
Vì vậy, kinh nói "ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatī" (chỉ an trú trong cảnh giới Niết-bàn duy nhất).
Suṭṭhu nisīdatīti samādhipaṭipakkhe kilese sannisīdento suṭṭhu nisīdati.
Suṭṭhu nisīdati (it settles well): It settles well by suppressing the defilements that are opposed to concentration.
Suṭṭhu nisīdati (an trú tốt đẹp) nghĩa là an trú tốt đẹp, làm lắng dịu các phiền não đối nghịch với thiền định.
Ekaggaṃ hotīti abyaggabhāvappattiyā ekaggaṃ hoti.
Ekaggaṃ hoti (it becomes one-pointed): It becomes one-pointed by attaining a state of undistractedness.
Ekaggaṃ hotī (trở thành nhất tâm) nghĩa là trở thành nhất tâm do đạt đến trạng thái không phân tán.
Sammā ādhiyatīti yathā ārammaṇe suṭṭhu appitaṃ hoti, evaṃ sammā sammadeva ādhiyati.
Sammā ādhiyati (it is rightly established): It is rightly and properly established, just as it is well applied to the object.
Sammā ādhiyatī (được an định đúng đắn) nghĩa là được an định đúng đắn, được đặt đúng cách, như khi được an lập vững chắc trên đối tượng.
Abhiññā sacchikaraṇīyassāti ettha ‘‘abhiññāya sacchikaraṇīyassā’’ti vattabbe ‘‘abhiññā’’ti ya-kāralopena pana puna kālakiriyāniddeso katoti āha ‘‘abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassā’’ti.
Regarding abhiññā sacchikaraṇīyassā (of that which is to be realized by direct knowledge), it should have been "abhiññāya sacchikaraṇīyassā" (of that which is to be realized by direct knowledge). However, by the elision of the 'ya' and the repetition of the word indicating time, he says: "of that which is to be made manifest directly by knowing."
Đối với Abhiññā sacchikaraṇīyassā (cho điều cần được chứng ngộ bằng thắng trí), đáng lẽ phải nói là "abhiññāya sacchikaraṇīyassā" (cho điều cần được chứng ngộ bằng thắng trí), nhưng ở đây, với sự lược bỏ âm 'ya' và sau đó là sự nhắc lại hành động, nên kinh nói "abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassā" (cho điều cần được trực tiếp chứng ngộ sau khi đã thắng tri).
Abhiññāya iddhividhādiñāṇena sacchikiriyaṃ iddhividhapaccanubhavanādikaṃ abhiññāsacchikaraṇīyanti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning here should be understood as: abhiññāsacchikaraṇīya (to be realized by direct knowledge) means the realization of psychic powers (iddhividha) and other things through direct knowledge (abhiññā), such as experiencing psychic powers.
Hoặc ý nghĩa ở đây nên được hiểu là: sự chứng ngộ bằng thắng trí (abhiññā) là sự thực chứng các thần thông (iddhividhādiñāṇa) như thần thông (iddhividha) v.v., và abhiññāsacchikaraṇīya là sự thể nghiệm thần thông v.v.
Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātīti ettha pana yassa paccakkhaṃ atthi, so sakkhī, sakkhino bhabbatā sakkhibhabbatā, sakkhibhavananti vuttaṃ hoti.
Regarding sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti (attains the capacity to be a witness), one who has direct experience is a witness (sakkhī). The capacity of a witness is sakkhibhabbatā. It is said to be the state of being a witness.
Đối với Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātī (đạt đến khả năng làm chứng), ở đây, người nào có sự trực tiếp thì là sakkhī (người chứng), khả năng của người chứng là sakkhibhabbatā (khả năng làm chứng), tức là trở thành người chứng.
Sakkhī ca so bhabbo cāti sakkhibhabbo.
He is a witness and he is capable, thus sakkhibhabbo (a capable witness).
Người ấy là người chứng và có khả năng, nên gọi là sakkhibhabbo (người chứng có khả năng).
Ayañhi iddhividhādīnaṃ bhabbo tattha ca sakkhīti sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā, taṃ pāpuṇātīti attho.
Indeed, he is capable of psychic powers (iddhividha) and so forth, and he is a witness to them, thus sakkhibhabbo. The meaning is that he attains the state of being a capable witness.
Vị ấy có khả năng đối với các thần thông (iddhividha) v.v. và là người chứng ở đó, nên gọi là sakkhibhabbo; trạng thái của vị ấy là sakkhibhabbatā, nghĩa là đạt đến trạng thái đó.
Abhiññāpādakajjhānādibhedeti ettha abhiññāpādā ca abhiññāpādakajjhānañca abhiññāpādakajjhānāni.
Here, in the phrase Abhiññāpādakajjhānādibhede (in the category of jhānas that are the basis for higher knowledges, etc.), abhiññāpādā (higher knowledges as a basis) and abhiññāpādakajjhāna (jhāna as a basis for higher knowledges) are (collectively referred to as) abhiññāpādakajjhānāni.
Đối với Abhiññāpādakajjhānādibhede (trong các loại thiền định làm nền tảng cho thắng trí v.v.), ở đây, thắng trí (abhiññāpādā) và thiền định làm nền tảng cho thắng trí (abhiññāpādakajjhāna) là các thiền định làm nền tảng cho thắng trí (abhiññāpādakajjhānāni).
Ādi-saddena arahattañca arahattassa vipassanā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the word ādi (etc.) encompasses arahatta (arahantship) and the vipassanā (insight) leading to arahatta.
Nên hiểu rằng từ ādi (v.v.) bao gồm cả A-la-hán và thiền quán của A-la-hán.
Teneva majjhimanikāyaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.198) –
It is for this reason that in the Majjhimanikāyaṭṭhakathā:
Vì vậy, trong Majjhimanikāyaṭṭhakathā (Chú giải Trung Bộ Kinh 2.198) có nói:
‘‘Sati satiāyataneti sati satikāraṇe.
‘‘Sati satiāyataneti means 'mindfulness is the cause of mindfulness'.
"Sati satiāyatane ti sati satikāraṇe." (Có một cơ sở, có một nguyên nhân).
Kiñcettha kāraṇaṃ?
What is the cause here?
"Kiñcettha kāraṇaṃ?" (Nguyên nhân ở đây là gì?)
Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana arahattaṃ vā kāraṇaṃ arahattassa vipassanā vāti veditabba’’nti vuttaṃ.
It should be understood that either higher knowledge or a jhāna that is the basis for higher knowledge is the cause, and ultimately, either arahatta or the vipassanā leading to arahatta is the cause,’’ it is stated.
"Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana arahattaṃ vā kāraṇaṃ arahattassa vipassanā vāti veditabba"nti vuttaṃ. (Nên hiểu rằng thắng trí hoặc thiền định làm nền tảng cho thắng trí là nguyên nhân; cuối cùng, A-la-hán hoặc thiền quán của A-la-hán là nguyên nhân).
Yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ.
Indeed, for the experiencing of psychic powers, etc., which is called sakkhibhabbatā (direct experience) in various contexts, higher knowledge is the cause.
Thật vậy, điều được gọi là khả năng làm chứng (sakkhibhabbatā) như sự thể nghiệm thần thông v.v. ở từng trường hợp, thì thắng trí là nguyên nhân của nó.
Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ.
If the experiencing of psychic powers, etc., is higher knowledge, then in that case, the jhāna that is the basis for higher knowledge is the cause.
Nếu sự thể nghiệm thần thông v.v. là thắng trí, thì thiền định làm nền tảng cho thắng trí là nguyên nhân.
Avasāne chaṭṭhābhiññāya pana arahattaṃ, arahattassa vipassanā vā kāraṇaṃ.
Ultimately, for the sixth higher knowledge, arahatta or the vipassanā leading to arahatta is the cause.
Cuối cùng, đối với thắng trí thứ sáu, A-la-hán hoặc thiền quán của A-la-hán là nguyên nhân.
Arahattañhi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi upasampajja viharantī’’ti (ma. ni. 1.465; 3.307) anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā abhiññā nibbattentassa kāraṇaṃ.
Indeed, arahatta is the cause for one who, having established a longing for the unsurpassed liberations—thinking, ‘‘When shall I attain and dwell in that attainment which the Noble Ones now attain and dwell in?’’—brings forth higher knowledges.
Thật vậy, A-la-hán là nguyên nhân cho người phát sinh thắng trí, sau khi đã khởi lên sự khao khát đối với các giải thoát vô thượng: "Khi nào tôi sẽ chứng đạt và an trú trong cảnh giới mà các bậc Thánh đang chứng đạt và an trú?" (Trung Bộ Kinh 1.465; 3.307).
Idañca sādhāraṇaṃ na hoti, sādhāraṇavasena pana arahattassa vipassanā kāraṇaṃ.
This is not common (to all), but in a general sense, the vipassanā leading to arahatta is the cause.
Điều này không phải là phổ biến, nhưng theo nghĩa phổ biến, thiền quán của A-la-hán là nguyên nhân.
Imasmiñhi sutte arahattaphalavasena chaṭṭhābhiññā vuttā.
In this Sutta, the sixth higher knowledge is spoken of in terms of the fruit of arahatta.
Trong kinh này, thắng trí thứ sáu được nói đến theo nghĩa quả vị A-la-hán.
Tenevāha ‘‘āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabba’’nti.
Therefore, it is stated: ‘‘Here, the destruction of the asavas, etc., should be understood as spoken in terms of the attainment of fruition.’’
Vì vậy, kinh nói "āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabba" (Nên hiểu rằng "sự diệt trừ các lậu hoặc" v.v. ở đây được nói đến theo nghĩa nhập quả).
103. Ekādasame yehi phalaṃ nimīyati, uppajjanaṭṭhāne pakkhipamānaṃ viya hoti, tāni nimittāni.
103. In the eleventh (sutta), those things by which a result is indicated, as if being placed in the place of arising, are called nimittāni (signs).
103. Trong kinh thứ mười một, những điều mà nhờ đó quả vị được biểu thị, như thể được đặt vào nơi phát sinh, đó là nimittāni (tướng, dấu hiệu).
Tenāha ‘‘tīṇi kāraṇānī’’ti.
Therefore, it is stated: ‘‘tīṇi kāraṇāni’’ (three causes).
Vì vậy, kinh nói "tīṇi kāraṇānī" (ba nguyên nhân).
Kālena kālanti ettha kālenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ.
In the phrase kālena kālaṃ, kālena is an instrumental case expressing location.
Trong Kālena kālaṃ (đúng lúc), kālena là cách công cụ (karaṇavacana) theo nghĩa vị trí (bhummattha).
Kālanti ca upayogavacananti āha ‘‘kāle kāle’’ti.
And kālaṃ is an accusative case expressing usage, thus it is stated: ‘‘kāle kāle’’ (from time to time).
Và kālaṃ là cách đối cách (upayogavacana), nên kinh nói "kāle kāle" (đúng lúc).
Manasi kātabbāti citte kātabbā, uppādetabbāti attho.
Manasi kātabbā means to be done in the mind, that is, to be produced.
Manasi kātabbā (cần được tác ý) nghĩa là cần được thực hiện trong tâm, cần được phát sinh.
Upalakkhitasamādhānākāro samādhiyeva idha samādhinimittanti āha ‘‘ekaggatā hi idha samādhinimittanti vuttā’’ti.
The state of concentration characterized by being well-marked, which is concentration itself, is here called samādhinimitta (sign of concentration), thus it is stated: ‘‘ekaggatā hi idha samādhinimittanti vuttā’’ (for one-pointedness is here called the sign of concentration).
Trạng thái an định được nhận biết, chính thiền định đó ở đây được gọi là samādhinimitta (tướng của thiền định), nên kinh nói "ekaggatā hi idha samādhinimittanti vuttā" (Thật vậy, sự nhất tâm ở đây được gọi là tướng của thiền định).
Ṭhānaṃ taṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyyāti ettha ṭhānaṃ atthīti vacanaseso.
In the phrase ṭhānaṃ taṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyyā (that mind might conduce to idleness, there is a possibility), the remaining part of the statement is that ṭhānaṃ atthī (there is a possibility).
Trong Ṭhānaṃ taṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyyā (Có một nguyên nhân khiến tâm ấy dẫn đến biếng nhác), có một phần còn thiếu trong câu là "ṭhānaṃ atthīti" (có một nguyên nhân).
Taṃ bhāvanācittaṃ kosajjāya saṃvatteyya, tassa saṃvattanassa kāraṇaṃ atthīti attho.
That mind of development might conduce to idleness; there is a cause for its conducing to idleness—this is the meaning.
Tâm tu tập ấy có thể dẫn đến biếng nhác, nghĩa là có một nguyên nhân cho sự dẫn đến ấy.
Taṃ vā manasikaraṇaṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya, etassa ṭhānaṃ kāraṇaṃ atthīti attho.
Or, that act of mental engagement might conduce to idleness; there is a cause for this—this is the meaning.
Hoặc sự tác ý taṃ có thể khiến cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya (tâm dẫn đến biếng nhác), nghĩa là có một nguyên nhân cho điều này.
Tenāha ‘‘kāraṇaṃ vijjatī’’tiādi.
Therefore, it is stated: ‘‘kāraṇaṃ vijjatī’’ (a cause exists), etc.
Vì vậy, kinh nói "kāraṇaṃ vijjatī" (có một nguyên nhân) v.v.
Ñāṇajavanti saṅkhāresu aniccādivasena pavattamānaṃ paññājavaṃ.
Ñāṇajavaṃ means the swiftness of wisdom, which proceeds in impermanence, etc., with regard to mental formations.
Ñāṇajavaṃ (sự nhanh nhẹn của trí tuệ) nghĩa là sự nhanh nhẹn của tuệ quán (paññājavaṃ) hoạt động trên các hành (saṅkhāra) theo nghĩa vô thường v.v.
Yaṃ kiñci suvaṇṇatāpanayoggaaṅgārabhājanaṃ idha ‘‘ukkā’’ti adhippetanti āha ‘‘aṅgārakapalla’’nti.
Any charcoal pan suitable for heating gold is here intended as ukkā (torch), thus it is stated: ‘‘aṅgārakapalla’’ (charcoal pan).
Bất kỳ vật chứa than nào thích hợp để nung vàng ở đây đều có ý nghĩa là "ukkā" (lò nung), nên kinh nói "aṅgārakapalla" (chậu than).
Sajjeyyāti yathā tattha pakkhittaṃ suvaṇṇaṃ tappati, evaṃ paṭiyādiyeyya.
Sajjeyyā means he should prepare it, just as gold placed therein is heated.
Sajjeyyā (nên chuẩn bị) nghĩa là nên chuẩn bị như vàng được nung trong đó.
Ālimpeyyāti ādiyeyya, jaleyyāti attho.
Ālimpeyyā means he should ignite it, he should light it.
Ālimpeyyā (nên đốt) nghĩa là nên đốt, nên thắp sáng.
Tenāha ‘‘tattha aṅgāre…pe… gāhāpeyyā’’ti.
Therefore, it is stated: ‘‘tattha aṅgāre…pe… gāhāpeyyā’’ (there, the charcoal… etc. …he should make it catch fire).
Vì vậy, kinh nói "tattha aṅgāre…pe… gāhāpeyyā" (ở đó, than... v.v. nên được đốt).
Mūsāya vā pakkhipeyyāti tattake vā pakkhipeyya.
Mūsāya vā pakkhipeyyā means he should put it into the crucible.
Mūsāya vā pakkhipeyyā (hoặc nên đặt vào khuôn) nghĩa là hoặc nên đặt vào khuôn nung.
Upadhāretīti sallakkheti.
Upadhāretī means he observes carefully.
Upadhāretī (quan sát kỹ) nghĩa là nhận biết rõ ràng.
104-106. Tatiyassa paṭhame sambodhito pubbevāti sambodho vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ ‘‘sāmaṃ sammā bujjhi etenā’’ti katvā, tato pubbeyevāti attho.
104-106. In the first (sutta) of the third (paṇṇāsaka), sambodhito pubbevā means before sambodha, which is called knowledge in the four paths because ‘‘one comprehends by oneself, perfectly,’’ so it means even before that.
104-106. Trong kinh thứ ba, đầu tiên, sambodhito pubbevā (trước khi giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là sambodha (giác ngộ hoàn toàn) được gọi là trí tuệ trong bốn đạo (Tứ Thánh Đạo), vì “tự mình giác ngộ chân chánh bằng điều này”, và pubbeyeva (chỉ trước đó) là nghĩa.
Tenāha ‘‘ariyamaggappattito aparabhāgeyevā’’ti.
Therefore, it is stated: ‘‘ariyamaggappattito aparabhāgeyevā’’ (even before the attainment of the noble path).
Do đó, nói rằng: “chỉ ở phần sau từ sự đạt được Thánh Đạo”.
Bodhisattasseva satoti ettha yathā udakato uggantvā ṭhitaṃ paripākagataṃ padumaṃ sūriyarasmisamphassena avassaṃ bujjhissatīti bujjhanakapadumanti vuccati.
Here, in the phrase bodhisattasseva sato (being indeed a Bodhisatta), just as a fully developed lotus that has emerged from the water is called a "lotus that will bloom" because it will certainly bloom upon contact with the sun's rays;
Ở đây, cụm từ Bodhisattasseva sato (chỉ là Bồ Tát): Giống như một hoa sen đã chín muồi, sau khi nổi lên khỏi nước và đứng vững, chắc chắn sẽ nở ra khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nên được gọi là ‘hoa sen sẽ nở’.
Evaṃ buddhānaṃ santike byākaraṇassa laddhattā avassaṃ anantarāyena pāramiyo pūretvā bujjhissatīti bujjhanakasattoti bodhisatto.
similarly, one who has received a prediction from the Buddhas, and will certainly complete the perfections without hindrance and attain enlightenment, is called a "being who will attain enlightenment," hence Bodhisatta.
Cũng vậy, vì đã nhận được lời thọ ký từ chư Phật, vị ấy chắc chắn sẽ hoàn thành các ba-la-mật mà không gặp chướng ngại và sẽ giác ngộ, nên được gọi là ‘chúng sanh sẽ giác ngộ’, tức là Bodhisatta.
Tenāha ‘‘bujjhanakasattasseva…pe… ārabhantasseva sato’’ti.
Therefore, it is said: "of a being who is awakening...of a being who is striving."
Do đó, nói rằng: “chỉ là chúng sanh sẽ giác ngộ…v.v… chỉ là người đang khởi sự”.
Yā vā esā catumaggañāṇasaṅkhātā bodhi, ‘‘taṃ bodhiṃ kudāssu nāmāhaṃ pāpuṇissāmī’’ti patthayamāno paṭipajjatīti bodhiyaṃ satto āsattotipi bodhisatto.
Or this awakening, which is called the knowledge of the four paths, is that which a being, desiring "When indeed shall I attain that awakening?", practices for; or a being attached to awakening is a Bodhisatta.
Hoặc, bodhi là trí tuệ của Tứ Thánh Đạo, vị ấy thực hành với nguyện ước “Khi nào ta sẽ đạt được bodhi đó?”, nên Bodhisatta cũng có nghĩa là chúng sanh bị ràng buộc vào bodhi.
Tenāha ‘‘sambodhiyā vā sattasseva laggasseva sato’’ti.
Therefore, it is said: "or of a being attached to perfect awakening."
Do đó, nói rằng: “hoặc chỉ là chúng sanh bị ràng buộc vào sambodhi”.
Atha vā bodhīti ñāṇaṃ ‘‘bujjhati etenā’’ti katvā, bodhimā satto bodhisatto, purimapade uttarapadalopaṃ katvā yathā ‘‘ñāṇasatto’’ti, ñāṇavā paññavā paṇḍito sattoti attho.
Or else, Bodhi means knowledge, thinking "one awakens by this"; a being possessing Bodhi is a Bodhisatta, having dropped the latter part of the previous word, just as "ñāṇasatto" (a being of knowledge), meaning a being endowed with knowledge, wisdom, and discernment.
Hoặc, bodhi là trí tuệ vì “người ta giác ngộ bằng điều này”, chúng sanh có bodhi là bodhisatta, sau khi loại bỏ hậu tố của từ trước, giống như “ñāṇasatto” (chúng sanh có trí tuệ), có nghĩa là chúng sanh có trí tuệ, có tuệ giác, là người hiền trí.
Buddhānañhi pādamūle abhinīhārato paṭṭhāya paṇḍitova so satto, na andhabāloti bodhisatto.
For, from the time of his aspiration at the feet of the Buddhas, that being is discerning, not foolish, hence a Bodhisatta.
Quả thật, kể từ khi phát nguyện dưới chân chư Phật, chúng sanh đó là người hiền trí, không phải là kẻ ngu si, nên gọi là Bodhisatta.
Evaṃ guṇavato uppannanāmavasena bodhisattasseva sato.
Thus, of a Bodhisatta, being one with such qualities, by virtue of his acquired name.
Với ý nghĩa này, chỉ là Bodhisatta theo tên đã được đặt cho người có đức tính như vậy.
Assādīyatīti assādo, sukhaṃ.
That which is savored is assāda, pleasure.
Điều được thọ hưởng là assādo, tức là sự an lạc.
Tañca sātākāralakkhaṇanti āha ‘‘assādoti madhurākāro’’ti.
And that has the characteristic of pleasantness, so it is said: " Assāda means a sweet aspect."
Và điều đó có đặc tính là vị ngọt, nên nói: “assādo là trạng thái ngọt ngào”.
Chandarāgo vinīyati ceva pahīyati ca etthāti nibbānaṃ ‘‘chandarāgavinayo chandarāgappahānañcā’’ti vuccati.
That in which lust and attachment are removed and abandoned is Nibbāna, which is called "the removal of lust and attachment, and the abandoning of lust and attachment."
Tham ái được loại bỏ và được đoạn trừ ở đây, nên Nibbāna được gọi là “sự loại bỏ tham ái, sự đoạn trừ tham ái”.
Tenāha ‘‘nibbāna’’ntiādi.
Therefore, it is said: " Nibbāna" and so on.
Do đó, nói rằng: “Nibbāna” và những điều tương tự.
Tattha āgammāti idaṃ yo jano rāgaṃ vineti pajahati ca, tassa ārammaṇakaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
There, āgamma (having approached) refers to making it an object for the person who removes and abandons lust.
Trong đó, āgammā (dựa vào) điều này được nói để chỉ việc lấy Nibbāna làm đối tượng cho người nào loại bỏ và đoạn trừ tham ái.
Dutiyatatiyāni uttānatthāneva.
The second and third are of obvious meaning.
Kinh thứ hai và thứ ba có nghĩa rõ ràng.
107-112. Catutthe sāmaññanti ariyamaggo, tena araṇīyato upagantabbato sāmaññatthaṃ, ariyaphalanti āha ‘‘sāmaññatthanti catubbidhaṃ ariyaphala’’nti.
107-112. In the fourth, sāmañña (recluseship) is the Noble Path, and because it is to be attained and approached, sāmaññattha (the goal of recluseship) means the Noble Fruits, so it is said: " Sāmaññattha means the fourfold Noble Fruits."
107-112. Trong kinh thứ tư, sāmañña (đời sống Sa-môn) là Thánh Đạo, vì cần phải đạt được, cần phải đến, nên sāmaññatthaṃ (mục đích của đời sống Sa-môn) là Thánh quả, do đó nói: “sāmaññatthaṃ là Tứ Thánh quả”.
Brahmaññatthanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to brahmaññattha (the goal of brahminhood).
Trong brahmaññattha (mục đích của đời sống Phạm hạnh) cũng theo cách tương tự.
Tenāha ‘‘itaraṃ tasseva vevacana’’nti.
Therefore, it is said: "The other is a synonym for it."
Do đó, nói rằng: “cái kia là đồng nghĩa của cái này”.
Ariyamaggasaṅkhātaṃ sāmaññameva vā araṇīyato sāmaññatthanti āha ‘‘sāmaññatthena vā cattāro maggā’’ti.
Or, sāmaññattha means the four paths, which are recluseship itself, called the Noble Path, because they are to be attained, so it is said: "Or sāmaññattha means the four paths."
Hoặc, chính sāmañña (đời sống Sa-môn) là Thánh Đạo, vì cần phải đạt được, nên sāmaññattha (mục đích của đời sống Sa-môn) có nghĩa là Tứ Thánh Đạo.
Pañcamādīni uttānatthāneva.
The fifth and subsequent ones are of obvious meaning.
Kinh thứ năm và các kinh tiếp theo có nghĩa rõ ràng.
113. Dasame vivaṭṭagāmikammānanti vivaṭṭūpanissayakammānaṃ.
113. In the tenth, vivaṭṭagāmikammānaṃ means actions that are a basis for freedom from the round of rebirths.
113. Trong kinh thứ mười, vivaṭṭagāmikammānaṃ (các nghiệp dẫn đến sự xoay chuyển) là các nghiệp có duyên với sự xoay chuyển (Nibbāna).
Tadabhinivattetīti ettha taṃ-saddena paccāmasanassa vipākassa parāmāsoti āha ‘‘taṃ abhinivattetī’’ti, taṃ vipākaṃ abhibhavitvā nivattetīti attho.
In " tadabhinivatteti," the word taṃ refers to the result, so it is said: " taṃ abhinivatteti" means overcoming and turning away that result.
Trong cụm từ tadabhinivattetī (ngăn chặn điều đó), từ taṃ (điều đó) ám chỉ đến quả báo, nên nói: “taṃ abhinivattetī” (ngăn chặn điều đó), có nghĩa là chế ngự và ngăn chặn quả báo đó.
Idāni na kevalaṃ vipākasseva parāmāso taṃ-saddena, atha kho chandarāgaṭṭhāniyānaṃ dhammānaṃ tabbipākassa ca parāmāso daṭṭhabboti āha ‘‘yadā vā tenā’’tiādi.
Now, the word taṃ does not refer only to the result, but also to the states that are the basis of lust and attachment, and their results; so it is said: " yadā vā tena" and so on.
Bây giờ, từ taṃ không chỉ ám chỉ quả báo, mà còn phải hiểu là ám chỉ các pháp thuộc về tham ái và quả báo của chúng, nên nói: “yadā vā tenā” (hoặc khi đó) và những điều tương tự.
Te ceva dhammeti te chandarāgaṭṭhāniye dhamme.
Te ceva dhamme means those states that are the basis of lust and attachment.
Te ceva dhamme (chính những pháp đó) là những pháp thuộc về tham ái.
Nibbijjhitvā passatīti kilese nibbijjhitvā vibhūtaṃ pākaṭaṃ katvā passatīti.
Nibbijjhitvā passati means seeing clearly, having become disenchanted with defilements.
Nibbijjhitvā passatī (nhận thấy bằng sự nhàm chán) có nghĩa là nhận thấy các phiền não một cách rõ ràng, minh bạch.