Abhidhānappadāpikāpāṭha

341

Tamba mañjiṭṭha rohitā.

Copper-red, madder-red, and scarlet.

Đồng, đỏ son, đỏ sẫm.

342

96.

343

Nīlo kaṇhā’sitā kāḷo,

Blue, dark, black, and dusky,

Xanh, đen, không trắng, đen,

344

Mecako sāma sāmalā;

Deep black, dark green, and dark brown;

Đen nhánh, xanh đen, xanh sẫm;

345

Sitapītetu paṇḍu’tto, īsaṃpaṇḍutu dhūsaro.

White-yellow is called paṇḍu, and slightly yellow is dhūsaro.

Trắng vàng được gọi là paṇḍu, hơi vàng được gọi là dhūsaro.

346

97.

347

Aruṇo kiñciratto tha,

Aruṇo is reddish, and

Aruṇo là hơi đỏ, và

348

Pāṭalo setalohito;

Pāṭalo is white-red;

Pāṭalo là trắng đỏ;

349

Atho pīto halidyābho,

And yellow, turmeric-like,

Và vàng, màu nghệ,

350

Palāso harito hari.

Green, verdant, and tawny.

Xanh lá cây, xanh lục, xanh tươi.

351

98.

352

Kaḷāro kapilo nīla, pīte tha rocanappabhe;

Kaḷāro and kapilo are bluish-yellow, and bright like rocanā;

Kaḷāro và kapilo là xanh vàng, và màu vàng nghệ;

353

Piṅgo pisaṅgo pyathavā, kaḷārādī tu piṅgale.

Piṅgo and pisaṅgo; or kaḷāra and others are used for brownish-yellow.

Piṅgo và pisaṅgo cũng vậy, hoặc kaḷārādī là piṅgala.

354

99.

355

Kammāso sabalo citto,

Variegated, mottled, and speckled,

Đốm, vằn, nhiều màu,

356

Sāvo tu kaṇhapītake;

And sāvo is blackish-yellow;

Sāvo là đen vàng;

357

Vāccaliṅgā guṇinyete, guṇe sukkādayo pume.

These qualities, like "white" and so on, are adjectives and are masculine in gender when referring to qualities.

Những tính từ này là giống đực, các màu sắc như trắng v.v. là giống đực.

358

100.

359

Naccaṃ naṭṭañca naṭanaṃ, nattanaṃ lāsanaṃ bhave;

Dancing, acting, performing, posturing, and gesturing are dance;

Múa, vũ điệu, sự nhảy múa, sự trình diễn, sự lượn lờ;

360

Naccaṃ tu vāditaṃ gīta, miti nāṭumidaṃ tayaṃ.

Dance, instrumental music, and song—this trio is nāṭa.

Múa, nhạc cụ, ca hát, ba thứ này là nāṭu (kịch nghệ).

361

101.

362

Naccaṭṭhānaṃ siyā raṅgo, bhinayo sūcyasūcanaṃ;

A dance stage is raṅgo, abhinayo is indicative gesture;

Nơi múa là raṅgo, abhinayo là sự biểu đạt cử chỉ;

363

Aṅgahāro’ṅgavikkhepo, naṭṭako naṭako naṭo.

Gesture of limbs, bodily movement, and actor are naṭṭaka, naṭaka, and naṭa.

Cử chỉ, sự di chuyển của tay chân, vũ công, diễn viên, người múa.

364

102.

365

Siṅgāro karuṇo vīra, bbhuta hassa bhayānakā;

Erotic, pathetic, heroic, wondrous, humorous, fearful,

Tình yêu, bi thương, anh hùng, kinh ngạc, hài hước, sợ hãi,

366

Santo bībhaccha ruddāni, nava nāṭyarasā ime.

Peaceful, disgusting, and furious—these are the nine nāṭyarasa (dramatic sentiments).

Bình yên, ghê tởm, và giận dữ, đây là chín nāṭyarasā (hương vị kịch nghệ).

367

103.

368

Posassa nāriyaṃ pose, itthiyā saṅgamaṃ pati;

The longing of a man for a woman, or of a woman for a man,

Sự ham muốn của người đàn ông đối với phụ nữ, của phụ nữ đối với đàn ông,

369

Yā pihā esa siṅgāro, ratikīḷādikāraṇo.

That desire is siṅgāro, the cause of amorous play and so on.

Sự khao khát này là siṅgāro (tình yêu), là nguyên nhân của trò chơi tình ái v.v.

370

104.

371

Uttama ppakatippāyo, itthipurisahetuko;

Primarily pertaining to persons of high character, caused by man and woman;

Chủ yếu là bản chất cao thượng, do nam và nữ;

372

So sambhogo viyogoti,

That siṅgāro is known as two kinds:

Sambhogo (tình yêu hòa hợp) và viyogo (tình yêu ly biệt),

373

Siṅgāro duvidho mato.

Saṃbhoga (union) and viyoga (separation).

Tình yêu được xem là có hai loại.

374

105.

375

Bhāsitaṃ lapitaṃ bhāsā, vohāro vacanaṃ vaco;

Speech, utterance, language, discourse, saying, word;

Lời nói, sự trò chuyện, ngôn ngữ, cách nói, lời nói, lời;

376

Utti vācā girā vāṇī, bhāratī kathitā^* vacī.

Expression, voice, speech, saying, and spoken word are called vacī.

Lời nói, tiếng nói, âm thanh, giọng nói, lời nói được kể là ngôn ngữ.

377

106.

378

Ekākhyāto padacayo, siyā vākyaṃsakārako;

A collection of words with one main verb is a vākyaṃ (sentence), serving as a meaning-maker;

Một tập hợp từ có một động từ chính là vākyaṃ (câu);

379

Āmeḍitanti viññeyyaṃ, dvattikkhattu mudīraṇaṃ.

Repeating something two or three times should be known as āmeḍitaṃ.

Sự lặp lại hai hoặc ba lần được biết là āmeḍitaṃ.

380

107.

381

Bhaye kodhe pasaṃsāyaṃ, turite kotūhale’cchare;

In fear, anger, praise, haste, curiosity, surprise,

Trong sợ hãi, giận dữ, khen ngợi, vội vã, tò mò, ngạc nhiên;

382

Hāse soke pasāde ca, kare āmeḍitaṃ budho.

Laughter, sorrow, and pleasure, the wise use repetition.

Trong cười, buồn, và hoan hỷ, người trí tạo ra sự lặp lại.

383

108.

384

Iru nārī yaju sāma, miti vedā tayo siyuṃ;

Iru, yaju, and sāma—these are the three Vedas;

Iru, yaju, sāma, đây là ba kinh Veda;

385

Ete eva tayī nārī, vedo manto sutitthiyaṃ.

These same three are also called trayī, Veda, and mantra according to adherents.

Chính ba kinh này là Tam Veda, kinh Veda là thần chú.

386

109.

387

Aṭṭhako vāmako vāma, devo caṅgīraso bhagu;

Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Aṅgīrasa, Bhagu;

388

Yamadaggi ca vāsiṭṭho, bhāradvājo ca kassapo;

Yamadaggi, Vāsiṭṭha, Bhāradvāja, and Kassapa;

Yamadaggi, Vāsiṭṭha, Bhāradvāja, và Kassapa;

389

Vessāmittoti mantānaṃ, kattāro isayo ime.

And Vessāmitta—these are the sages, composers of mantras.

Vessāmitta, đây là các đạo sĩ, những người tạo ra thần chú.

390

110.

391

Kappo byākaraṇaṃ joti, satthaṃ sikkhā nirutti ca;

Kappo (ritual), Byākaraṇaṃ (grammar), Jotī (astronomy), Satthaṃ (treatises), Sikkhā (phonetics), and Nirutti (etymology);

Kappo (nghi lễ), byākaraṇaṃ (ngữ pháp), joti (chiêm tinh),

392

Chandoviciti cetāni, vedaṅgāni vadanti cha.

And Chandoviciti (prosody)—these six are called vedaṅgāni (limbs of the Veda).

Satthaṃ (từ nguyên), sikkhā (ngữ âm), nirutti (giải thích từ nguyên), và chandoviciti (thi luật), sáu điều này được gọi là vedaṅgāni (chi Veda).

393

111.

394

Itihāso purāvutta, ppabandho bhāratādiko;

Itihāso is a narrative based on ancient events, like the Mahābhārata and so on;

Itihāso là những câu chuyện cổ, như Mahābhārata v.v.;

395

Nāmappakāsakaṃ satthaṃ, rukkhādīnaṃ nighaṇḍu so.

A treatise that reveals names, for trees and so on, is nighaṇḍu (glossary).

Bộ sách giải thích tên gọi của cây cối v.v. là nighaṇḍu (từ điển).

396

112.

397

Vitaṇḍasatthaṃ viññeyyaṃ, yaṃ taṃ lokāyataṃ iti;

That which is a sophistical treatise should be known as lokāyataṃ;

Bộ sách tranh luận được biết là lokāyataṃ (triết học thế tục);

398

Keṭubhaṃ tu kriyākappa, vikappo kavinaṃ hito.

And keṭubhaṃ is a treatise on rites and ceremonies, beneficial for poets.

Keṭubhaṃ là sự lựa chọn các hành động và nghi lễ, hữu ích cho các nhà thơ.

399

113.

400

Ākhyāyikopaladdhatthā, pabandhakappanā kathā;

Ākhyāyikā is a narrative of an actual event, a composed story is kathā;

Ākhyāyiko là câu chuyện có thật, kathā là câu chuyện hư cấu;

401

Daṇḍanītya’tthasatthasmiṃ, vuttanto tu pavatti ca.

Daṇḍanīti is the science of politics, and a report is also pavatti.

Daṇḍanītya’tthasattha (khoa học chính trị) và tin tức là pavatti.

402

114.

403

Saññā, khyā, vhā samaññā cā, bhidhānaṃ nāma mavhayo;

Sign, renown, calling, appellation, name, and address;

Tên gọi, sự gọi, sự xưng hô, danh xưng, tên, sự kêu gọi;

404

Nāmadheyyā’ dhivacanaṃ, paṭivākyaṃ tu uttaraṃ.

Designation, appellation, and a response is an answer.

Tên gọi, sự chỉ định, và câu trả lời là uttaraṃ.

405

115.

406

Pañho tīsva nuyogo ca, pucchā pyatha nidassanaṃ;

Question, inquiry (in three ways), and asking, and also illustration;

Câu hỏi, sự tra vấn, sự hỏi, và sự minh họa;

407

Upogghāto ca diṭṭhanto, tatho’dāharaṇaṃ bhave.

Preface, example, and also instance.

Lời giới thiệu, ví dụ, và cũng là sự minh họa.

408

116.

409

Samā saṅkhepa saṃhārā, samāso saṅgaho pyatha;

Summary, abridgement, collection, compound, and also compilation;

Tóm tắt, rút gọn, tổng hợp, tóm tắt, và cũng là sự thu thập;

410

Sataṃ dhārayasī tyādya, bbhakkhānaṃ tucchabhāsanaṃ.

"You hold a hundred (virtues)" and so on – abbhakkhānaṃ is empty talk.

"Bạn giữ được trăm điều" v.v. là abbhakkhānaṃ (sự vu khống), lời nói trống rỗng.

411

117.

412

Vohāro tu vivādo tha, sapanaṃ sapathopi ca;

Dispute is a quarrel, and an oath is also a vow;

Tranh chấp là vivādo, và lời thề là sapathopi;

413

Yaso siloko kittitthī,

Fame, renown, glory, and praise;

Danh tiếng, lời khen, sự nổi tiếng,

414

Ghosanā tu’ccasaddanaṃ.

Proclamation is a loud sound.

Sự công bố là tiếng lớn.

415

118.

416

Paṭighoso paṭiravo, tho’ paññāso vacīmukhaṃ;

Echo, reverberation, and a hint is a preliminary statement;

Tiếng vọng, âm vang, và sự gợi ý là lời mở đầu;

417

Katthanā ca silāghā ca, vaṇṇanā ca nuti tthuti.

Narration, laudation, description, eulogy, and praise.

Sự kể lể, sự tán dương, sự mô tả, sự ca ngợi, sự tán tụng.

418

119.

419

Thomanañca^* pasaṃsātha, kekā nādo sikhaṇḍinaṃ;

Praise and commendation; and kekā is the cry of peacocks;

Sự tán dương và sự khen ngợi, kekā là tiếng kêu của chim công;

420

Gajānaṃ koñcanādo tha,

Koñcanādo is the cry of elephants; and

Koñcanādo là tiếng kêu của voi,

421

Matā hesā hayaddhani.

Hesā is considered the neigh of horses.

Hesā là tiếng hí của ngựa.

422

120.

423

Pariyāyo vevacanaṃ, sākacchā tu ca saṃkathā;

Synonym, identical word, a conversation is also a discussion;

Đồng nghĩa, từ đồng nghĩa, và cuộc trò chuyện là sự đàm thoại;

424

Upavādo cu’pakkosā, vaṇṇavādā’nuvādo ca;

Reproach, blame, censure, and calumny;

Sự chỉ trích, sự phàn nàn, sự nói xấu, sự phỉ báng;

425

Janavādā’pavādāpi, parivādo ca tulyatthā.

Public talk, slander, and gossip are synonymous.

Sự đồn đại, sự phỉ báng, và sự nói xấu có cùng nghĩa.

426

121.

427

Khepo nindā tathā kucchā, jigucchā garahā bhave;

Reproach, blame, censure, and disgust are blame;

Sự chỉ trích, sự khiển trách, và sự ghê tởm là sự chê bai;

428

Nindāpubbo upārambho, paribhāsana muccate.

Blame followed by reproof is called paribhāsana.

Sự trách móc trước lời chỉ trích được gọi là paribhāsanaṃ.

429

122.

430

Aṭṭhānariyavohāra, vasena yā pavattitā;

Speech that arises by way of ignoble discourse is called abhivākyaṃ;

Lời nói được phát ra theo cách đối xử không cao thượng,

431

Abhivākyaṃ siyā vācā, sā vītikkamadīpanī.

That speech signifies transgression.

Đó là abhivākyaṃ (lời lăng mạ), lời nói biểu thị sự vi phạm.

432

123.

433

Muhuṃbhāsā nulāpotha, palāpo natthikā girā;

Repeated speaking is anulāpo; and palāpo is meaningless talk;

Nói đi nói lại là nulāpo, palāpo là lời nói vô nghĩa;

434

Ādobhāsana mālāpo,

Initial speaking is ālāpo; and

Lời nói đầu tiên là ālāpo,

435

Vilāpo tu pariddavo.

Vilāpo is lamentation.

Vilāpo là sự than vãn.

436

124.

437

Vippalāpo virodhotti, sandesotti tu vācikaṃ;

Contradictory talk is vippaḷāpo, a message is vācikaṃ;

Vippalāpo là lời nói mâu thuẫn, sandesotti là lời nhắn;

438

Sambhāsanaṃ tu sallāpo, virodharahitaṃ mithu.

Mutual conversation free from contradiction is sallāpo.

Sự trò chuyện là sallāpo, sự nói chuyện thân mật không có mâu thuẫn.

439

125.

440

Pharusaṃ niṭṭhuraṃ vākyaṃ, manuññaṃ hadayaṅgamaṃ;

Pharusaṃ is harsh speech, pleasant speech is hadayaṅgamaṃ;

Pharusaṃ là lời nói thô tục, hadayaṅgamaṃ là lời nói dễ chịu;

441

Saṃkulaṃ tu kiliṭṭhañca, pubbāparavirodhinī.

Saṃkulaṃ is kiliṭṭha (confused or contradictory), contradicting what came before or after.

Saṃkulaṃ là kiliṭṭhañca (lời nói hỗn loạn), mâu thuẫn trước sau.

442

126.

443

Samudāyattharahitaṃ, abaddhamiti^* kittitaṃ;

Devoid of collective meaning is said to be abaddha;

Lời nói thiếu ý nghĩa tổng thể được gọi là abaddhaṃ;

444

Vitathaṃ tu musā cātha^* , pharusādī tiliṅgikā.

Vitathaṃ is false; and harsh and so on are adjectives (used in three genders).

Vitathaṃ là lời nói dối, và pharusa v.v. là ba giống.

445

127.

446

Sammā byayañcā vitathaṃ, saccaṃ tacchaṃ yathātathaṃ;

Right, truth, unfalse, true, factual, as it is;

Đúng đắn, không sai, chân thật, đúng sự thật, như thật;

447

Tabbantā tīsva līkaṃ tva, saccaṃ micchā musā byayaṃ.

Corresponding to that truth (in three ways), false, untrue, wrong, false talk.

Những từ đó là ba giống, lời nói dối là không thật, sai, dối trá.

448

128.

449

Ravo ninādo ninado ca saddo,

Sound, loud noise, noise, and sound;

Tiếng ồn, âm thanh, tiếng động, và âm thanh,

450

Nigghosa nāda ddhanayo ca rāvo;

Roar, sound, and deep tones are rāva;

Tiếng vang, tiếng ồn, âm thanh, và tiếng kêu;

451

Ārāva saṃrāva virāva ghosā,

Shout, clamor, cry, and noise,

Tiếng kêu lớn, tiếng vang, tiếng ồn, tiếng động,

452

Ravā sutitthī sara nissanā ca.

Sounds, musical notes, and voices.

Tiếng kêu là danh từ giống cái, âm thanh và tiếng vang.

453

129.

454

Vissaṭṭha mañju viññeyyā, savanīyā visārino;

Clear, charming, pleasant, agreeable to hear, distinct,

Rõ ràng, du dương, dễ nghe, lan tỏa;

455

Bindu gambhīra ninnādī, tyeva maṭṭhaṅgiko saro.

Deep, profound, resonant—thus is the eightfold voice.

Trầm bổng, sâu lắng, vang vọng, đó là maṭṭhaṅgiko saro (âm thanh tám phẩm tính).

456

130.

457

Tiracchānagatānañhi, rutaṃ vassita muccate;

The cry of animals is called vassita;

Tiếng kêu của loài vật được gọi là vassitaṃ;

458

Kolāhalo kalahalo,

Uproar, commotion;

Tiếng ồn ào, sự huyên náo,

459

Gītaṃ gānañca gītikā.

Song, singing, and melody.

Bài hát, sự ca hát, và ca khúc.

460

131.

461

Sarā satta tayo gāmā, cekavīsati mucchanā;

Seven notes, three modes (gāma), twenty-one melodic variations (mucchanā);

Bảy nốt, ba gam, và hai mươi mốt mucchanā;

462

Tānā^* cekūnapaññāsa, iccetaṃ saramaṇḍalaṃ.

Forty-nine melodic structures (tāna)—this is the saramaṇḍala (musical scale).

Bốn mươi chín tānā, đây là saramaṇḍalaṃ (hệ thống âm nhạc).

463

132.

464

Usabho dhevato ceva, chajja gandhāra majjhimā;

Usabha, Dhevata, Chajja, Gandhara, Majjhima;

Usabha, dhevata, chajja, gandhāra, majjhima;

465

Pañcamo ca nisādoti, satte’te gaditā sarā.

Pañcama, and Nisāda—these are the seven notes declared.

Pañcama và nisāda, đây là bảy nốt nhạc được nói đến.

466

133.

467

Nadanti usabhaṃ gāvo, turagā dhevataṃ tathā;

Cows low with Usabha, and horses with Dhevata;

Bò kêu usabhaṃ, ngựa kêu dhevataṃ cũng vậy;

468

Chajjaṃ mayūrā gandhāra, majā koñcā ca majjhimaṃ.

Peacocks sound Chajja, goats Gandhāra, and cranes Majjhima.

Công kêu chajjaṃ, dê và sếu kêu majjhimaṃ.

469

134.

470

Pañcamaṃ parapuṭṭhādī, nisādampi ca vāraṇā;

Cuckoos and others sing Pañcama, and elephants also Nisāda;

Chim cu v.v. kêu pañcamaṃ, và voi kêu nisādaṃ;

471

Chajjo ca majjhimo gāmā,

Chajja and Majjhima are modes (gāma),

Chajjo và majjhimo là các gam,

472

Tayo sādhāraṇoti ca.

And so is Sādhāraṇa.

Và sādhāraṇo là ba loại.

473

135.

474

Saresu tesu pacceke, tisso tisso hi mucchanā;

In each of these notes, there are three melodic variations (mucchanā);

Trong mỗi nốt nhạc đó, có ba mucchanā;

475

Siyuṃ tatheva tānāni^* , satta satteva labbhare.

Likewise, there are seven melodic structures (tāna) to be found.

Cũng vậy, có bảy tānā.

476

136.

477

Tisso duve catasso ca, catasso kamato sare;

Three, two, four, and four in consecutive notes;

Ba, hai, bốn, và bốn theo thứ tự trong các nốt nhạc;

478

Tisso duve catassoti, dvāvīsati sutī siyuṃ.

Three, two, and four—thus there are twenty-two microtones (suti).

Ba, hai, và bốn, đó là hai mươi hai sutī.

479

137.

480

Uccatare rave tāro, thābyatte madhure kalo;

In a high sound, it is shrill; in a clear and sweet^*, it is gentle.

Trong âm thanh cao hơn là tāra (âm cao), trong âm thanh rõ ràng, ngọt ngào là kala (âm trầm, du dương);

481

Gambhīre tu rave mando, tārādī tīsvatho kale;

But in a deep sound, it is low. Thus, tāra and the others are in these three (qualities), and also in kala (sweetness).

Nhưng trong âm thanh sâu lắng là manda (âm thấp); những từ như tāra được dùng cho ba loại âm thanh này.

482

Kākalī sukhume vutto,

Kākalī is said to be subtle.

Kākalī được nói là nhỏ nhẹ,

483

Kriyādisamatā layo.

The similarity of actions and so on is laya (rhythm).

Sự đồng điệu trong hành động, v.v., là laya (nhịp điệu).

484

138.

485

Vīṇā ca vallakī satta, tantī sā parivādinī;

Vīṇā and vallakī are a seven-stringed instrument, that is parivādinī.

Vīṇā và Vallakī có bảy dây, đó là parivādinī (một loại đàn vīṇā);

486

Pokkharo doṇi vīṇāya,

The sounding board of a vīṇā is the pokkhara (body/belly);

Pokkhara là thân đàn vīṇā,

487

Upavīṇo tu veṭhako.

The neck of the vīṇā is the veṭhaka.

Còn upavīṇa là veṭhaka (bộ phận cuốn dây).

488

139.

489

Ātatañceva vitata, mātatavitataṃ ghanaṃ;

Tūriya (musical instrument) is said to be five-fold: ātata, vitata, ātata-vitata, ghana,

Ātata, vitata, ātatavitata, ghana,

490

Susiraṃ ceti tūriyaṃ, pañcaṅgika mudīritaṃ.

and susira.

Và susira—những loại nhạc cụ này được gọi là tūriya pañcaṅgika (nhạc cụ năm loại).

491

140.

492

Ātataṃ nāma cammāva, naddhesu bheriyādisu;

Ātata means instruments like drums (bherī) covered with skin on one side,

Ātata là những loại được bọc da ở một mặt, như bherī (trống lớn),

493

Tale’kekayutaṃ kumbha, thuṇa daddarikādikaṃ.

such as the kumbhathuṇa and daddarikā, which have one face.

Kumbhathuṇa, daddarikā, v.v., chỉ có một mặt.

494

141.

495

Vitataṃ co’bhayatalaṃ, tūriyaṃ murajādikaṃ;

Vitata is a two-faced instrument, like the muraja;

Vitata là nhạc cụ có hai mặt, như muraja (trống nhỏ);

496

Ātatavitataṃ sabba, vinaddhaṃ paṇavādikaṃ.

Ātatavitata refers to all instruments that are covered on both sides, like the paṇava.

Ātatavitata là tất cả các loại được bọc da, như paṇava (trống nhỏ).

497

142.

498

Susiraṃ vaṃsasaṅkhādi, sammatālādikaṃ ghanaṃ;

Susira refers to instruments like flutes (vaṃsa) and conch shells (saṅkha); ghana refers to instruments like cymbals (sammatāla).

Susira là sáo trúc, tù và, v.v.; ghana là cồng chiêng, v.v.;

499

Ātojjaṃ tu ca vādittaṃ, vāditaṃ vajja muccate.

Ātojja, vāditta, vādita, and vajja are all said to mean musical instrument.

Ātojja, vāditta, vādita và vajja đều được gọi là nhạc cụ.

500

143.

501

Bherī (bheri) dundubhi vutto tha,

Bherī (bheri) is called dundubhi; then

Bherī được gọi là dundubhi; và

502

Mudiṅgo murajossa tu;

Mudiṅga is muraja.

Mudiṅga là muraja; còn

503

Āliṅga, ṅkyo, ddhakā bhedā,

Āliṅga, ṅkya, and ddakā are types;

Āliṅga, aṅkya, uddhakā là các loại; và

504

Tiṇavo tu ca ḍiṇḍimo.

Tiṇava is ḍiṇḍima.

Tiṇava là ḍiṇḍima.

505

144.

506

Ālambaro tu paṇavo, koṇo vīṇādivādanaṃ;

Ālambara is paṇava; the koṇa is the plectrum for playing the vīṇā and so on;

Ālambara là paṇava; koṇa là dụng cụ để chơi đàn vīṇā, v.v.;

507

Daddarī paṭaho bheri, ppabhedā maddalādayo.

Daddarī and paṭaha are types of drums; maddala and others are types of bherī.

Daddarī và paṭaha là các loại trống bherī; maddalā v.v.

508

145.

509

Janappiye vimadduṭṭhe, gandhe parimalo bhave;

A popular, gentle, pleasant fragrance is parimala;

Mùi hương dễ chịu, lan tỏa trong dân gian là parimala;

510

So tvā modo dūragāmī, vissantā tīsvito paraṃ.

When that moda (fragrance) travels far, it is called vissanta, and these three are beyond that.

Nếu mùi hương đó lan xa thì là āmoda; sau đó là vissantā được dùng cho cả ba loại.

511

146.

512

Iṭṭhagandho ca surabhi, sugandho ca sugandhi ca;

Pleasant fragrance is surabhi, sugandha, and sugandhi;

Iṭṭhagandha, surabhi, sugandha và sugandhi đều là mùi thơm;

513

Pūtigandhi tu duggandho, tha vissaṃ āmagandhi yaṃ.

A foul odor is duggandha; and raw smell is vissa.

Pūtigandhi là mùi hôi; và vissa là mùi tanh.

514

147.

515

Kuṅkumañceva yavana, pupphañca tagaraṃ tathā;

Saffron (kuṅkuma), jasmine (yavana puppha), tagara,

Kuṅkuma và yavana,

516

Turukkhoti catujjāti, gandhā ete pakāsitā.

and turukkha—these are declared to be the four-fold fragrances.

Puppha, và tagara,

517

148.

Turukkha—những thứ này được công bố là catujjāti gandhā (bốn loại hương).

518

Kasāvo nitthiyaṃ titto, madhuro lavaṇo ime;

Astringent (kasāva) (neuter gender), bitter (titta), sweet (madhura), salty (lavaṇa)—these

148.

519

Ambilo kaṭuko ceti, cha rasā tabbatī tisu.

are sour (ambila) and pungent (kaṭuka), thus there are six tastes; the possessor of taste is in three genders.

Vị chát (kasāva) là giống cái; vị đắng (titta), vị ngọt (madhura), vị mặn (lavaṇa),

520

149.

Vị chua (ambila), và vị cay (kaṭuka)—đây là sáu vị; tabbatī được dùng cho cả ba loại.

521

Siyā phasso ca phoṭṭhabbo,

Contact can be phassa or phoṭṭhabba;

149.

522

Visayī tvakkha mindriyaṃ;

The object (of sense) is visaya, the faculty is akkhi (eye) or indriya (sense organ);

Phassa có thể là phoṭṭhabba;

523

Nayanaṃ tvakkhi nettañca, locanaṃ ca’cchi cakkhu ca.

The eye is nayana, akkhi, netta, locana, acchi, and cakkhu.

Visayī là giác quan (indriya); nayana, akkhi, netta, locana, acchi và cakkhu đều là mắt.

524

150.

525

Sotaṃ saddaggaho kaṇṇo, savanaṃ suti natthu tu;

The ear is sota, saddaggaha, kaṇṇa, savana, suti; the nose is natthu,

Sota là cơ quan tiếp nhận âm thanh; kaṇṇa, savana, suti đều là tai; natthu là

526

Nāsā ca nāsikā ghānaṃ, jivhātu rasanā bhave.

nāsā, nāsikā, ghāna; the tongue is jivhā, or rasanā.

Nāsā, nāsikā, ghāna đều là mũi; jivhā là rasanā (lưỡi).

527

151.

528

Sarīraṃ vapu gattañcā, ttabhāvo bondi viggaho;

Body (sarīra) is vapu, gatta, attabhāva, bondi, viggaha;

Sarīra, vapu, gatta, attabhāva, bondi, viggaha;

529

Dehaṃ vā purise kāyo, thiyaṃ tanu kaḷevaraṃ.

Deha, kāya (masculine); tanu (feminine), kaḷevara.

Deha, kāya (giống đực), tanu (giống cái), kaḷevara đều là thân thể.

530

152.

531

Cittaṃ ceto mano nitthī, viññāṇaṃ hadayaṃ tathā;

Mind (citta) is ceto, mano (neuter), viññāṇa, hadaya;

Citta, ceto, mano (giống cái), viññāṇa, hadaya;

532

Mānasaṃ dhī tu paññā ca, buddhi medhā mati muti.

Mānasa; intelligence (dhī) is paññā, buddhi, medhā, mati, muti.

Mānasa là tâm; dhī, paññā, buddhi, medhā, mati, muti đều là trí tuệ.

533

153.

534

Bhūrī mantā ca paññāṇaṃ, ñāṇaṃ vijjā ca yoni ca;

Bhūrī, mantā, paññāṇa, ñāṇa, vijjā, yoni;

Bhūrī, mantā, paññāṇa, ñāṇa, vijjā và yoni;

535

Paṭibhāna mamoho tha, paññābhedā vipassanā.

Paṭibhāna, amoho; then the types of wisdom are vipassanā

Paṭibhāna, amoho; sau đó, vipassanā là một loại paññā.

536

154.

537

Sammādiṭṭhi pabhutikā, vīmaṃsā tu vicāraṇā;

beginning with sammādiṭṭhi (right view); examination is vīmaṃsā, vicāraṇā;

Sammādiṭṭhi v.v.; vīmaṃsā là vicāraṇā (sự xem xét);

538

Sampajaññaṃ tu nepakkaṃ, vedayitaṃ tu vedanā.

Comprehension is sampajañña, nepakka; feeling is vedayita, vedanā.

Sampajañña là nepakka (sự tỉnh giác); vedayita là vedanā (cảm thọ).

539

155.

540

Takko vitakko saṅkappo,

Thinking is takka, vitakka, saṅkappa;

Takka, vitakka, saṅkappa;

541

Ppano’ hā’ yu tu jīvitaṃ;

Life is āyu, jīvita;

Pano, āyu là jīvita (sự sống);

542

Ekaggatā tu samatho, avikkhepo samādhi ca.

One-pointedness is ekaggatā, samatha, avikkhepa, and samādhi.

Ekaggatā là samatha (sự định tâm); avikkhepa là samādhi (định).

543

156.

544

Ussāhā’ tappa paggāhā, vāyāmo ca parakkamo;

Exertion (ussāha) is ātappa, paggāha, vāyāma, parakkama;

Ussāha, ātappa, paggāha, vāyāma và parakkama;

545

Padhānaṃ vīriyaṃ cehā, uyyāmo ca dhiti tthiyaṃ.

Padhāna, vīriya, īhā, uyyāma, and dhiti (feminine).

Padhāna, vīriya, cehā, uyyāma, và dhiti (giống cái) đều là tinh tấn.

546

157.

547

Cattāri vīriyaṅgāni, tacassa ca nahāruno;

The four factors of energy are the remaining of the skin and sinews,

Bốn vīriyaṅga (phần của tinh tấn) là: da và gân;

548

Avasissana maṭṭhissa, maṃsalohitasussanaṃ.

the remaining of the bones, and the drying up of flesh and blood.

Xương còn lại, thịt và máu khô cạn.

549

158.

550

Ussoḷhī tva dhimattehā, sati tva nussati tthiya;

Ussoḷhī is supreme effort; mindfulness is sati, anussati (feminine);

Ussoḷhī là sự tinh tấn tột bậc; sati là anussati (giống cái);

551

Lajjā hirī samānā tha, ottappaṃ pāpabhīrutā.

Shame is lajjā, hirī, samānā; then fear of wrong-doing is ottappa, pāpabhīrutā.

Lajjā, hirī, samānā là sự hổ thẹn; ottappa là pāpabhīrutā (sự sợ hãi tội lỗi).

552

159.

553

Majjhattatā tu’pekkhā ca, adukkhamasukhā siyā;

Equanimity is upekkhā, and is neither painful nor pleasant;

Majjhattatā là upekkhā (xả), có thể là adukkhamasukha (không khổ không lạc);

554

Cittābhogo manakkāro,

Attention is cittābhoga, manakkāra;

Cittābhoga là manakkāra (sự chú ý của tâm);

555

Adhimokkho tu nicchayo.

Decision is adhimokkha, nicchaya.

Adhimokkha là nicchaya (sự quyết định).

556

160.

557

Dayā’ nukampā kāruññaṃ, karuṇā ca anuddayā;

Compassion is dayā, anukampā, kāruñña, karuṇā, and anuddayā;

Dayā, anukampā, kāruñña, karuṇā và anuddayā đều là lòng bi mẫn;

558

Thiyaṃ veramaṇī ceva, viratyā’ rati cāpyatha.

Abstinence is veramaṇī (feminine), virati, and ārati.

Veramaṇī (giống cái), virati và arati đều là sự kiêng cữ.

559

161.

560

Titikkhā khanti khamanaṃ, khamā mettā tu metya’tha;

Forbearance is titikkhā, khanti, khamana, khamā; loving-kindness is mettā, metya;

Titikkhā, khanti, khamana, khamā đều là sự nhẫn nại; mettā là metya;

561

Dassanaṃ diṭṭhi laddhitthī, siddhanto samayo bhave.

View is dassana, diṭṭhi, laddhi (feminine); doctrine is siddhanta, samaya.

Dassana, diṭṭhi, laddhi (giống cái), siddhanta và samaya đều là quan điểm.

562

162.

563

Taṇhā ca tasiṇā ejā, jālinī ca visattikā;

Craving is taṇhā, tasiṇā, ejā, jālinī, visattikā;

Taṇhā, tasiṇā, ejā, jālinī và visattikā;

564

Chando jaṭā nikantyā’sā, sibbinī bhavanetti ca.

Desire is chanda, jaṭā, nikanti, āsā, sibbinī, and bhavanetti.

Chanda, jaṭā, nikanti, āsā, sibbinī và bhavanetti đều là ái.

565

163.

566

Abhijjhā vanatho vānaṃ, lobho rāgo ca ālayo;

Covetousness is abhijjhā, vanatha, vāna; greed is lobha, rāga, ālaya;

Abhijjhā, vanatha, vāna, lobha, rāga và ālayo;

567

Pihā manoratho icchā, bhilāso kāma dohaḷā;

Longing is pihā, manoratha, icchā, abhilāsa, kāma, dohaḷā;

Pihā, manoratha, icchā, abhilāsa, kāma, dohaḷā;

568

Ākaṅkhā ruci vuttā sā, tvadhikā lālasā dvisu.

Wish is ākaṅkhā, ruci. When it is excessive, it is called lālasā (in two genders).

Ākaṅkhā, ruci được gọi; còn cái đó, khi mạnh mẽ, là lālasā (dùng cho cả hai giống).

569

164.

570

Veraṃ virodho viddeso, doso ca paṭighañca vā;

Enmity is vera, virodha, viddesa, dosa, and paṭigha;

Vera, virodha, viddesa, dosa và paṭigha;

571

Kodhā’ ghātā kopa rosā,

Anger is kodha, aghāta, kopa, rosa;

Kodha, aghāta, kopa, rosa;

572

Byāpādo’ nabhiraddhi ca.

Ill-will is byāpāda, anabhiraddhi.

Byāpāda và anabhiraddhi đều là sân hận.

573

165.

574

Baddhavera mupanāho, siyā soko tu socanaṃ;

Cherished enmity is upanāha; sorrow can be soka, socana;

Baddhavera là upanāha (sự hiềm hận); soka có thể là socana (sự than khóc);

575

Roditaṃ kanditaṃ ruṇṇaṃ, paridevo pariddavo.

Weeping is rodita, kandita, ruṇṇa; lamentation is parideva, pariddava.

Rodita, kandita, ruṇṇa, parideva và pariddava đều là sự than khóc.

576

166.

577

Bhītitthi bhaya muttāso, bheravaṃ tu mahabbhayaṃ;

Fear is bhīti (feminine), bhaya, uttāsa; great terror is bherava.

Bhīti (giống cái), bhaya, uttāsa đều là sợ hãi; bherava là mahabbhaya (sự sợ hãi lớn).

578

167.

579

Bheravaṃ bhīsanaṃ bhīmaṃ, dāruṇañca bhayānakaṃ;

Bherava, bhīsana, bhīma, dāruṇa, and bhayānaka;

Bherava, bhīsana, bhīma, dāruṇa và bhayānaka;

580

Ghoraṃ paṭibhayaṃ bhesmaṃ, bhayaṅkara mime tīsu.

Ghora, paṭibhaya, bhesma, bhayaṅkara—these are in three genders.

Ghora, paṭibhaya, bhesma, bhayaṅkara—những từ này được dùng cho cả ba giống.

581

168.

582

Issā usūyā maccheraṃ, tu macchariya maccharaṃ;

Envy is issā, usūyā, macchera, macchariya, macchara;

Issā, usūyā, macchera, macchariya và macchara đều là sự ganh tị;

583

Moho’vijjā tathā’ñāṇaṃ, māno vidhā ca unnati.

Delusion is moha, avijjā, tathā añāṇa; conceit is māna, vidhā, unnati.

Moha, avijjā và añāṇa đều là si mê; māna, vidhā và unnati đều là kiêu mạn.

584

169.

585

Uddhacca muddhaṭaṃ cātha^* , tāpo kukkuccameva ca;

Restlessness is uddhacca, uddhaṭa; then remorse is tāpa, kukkucca;

Uddhacca, uddhaṭa; và sau đó, tāpa là kukkucca (sự hối hận);

586

Pacchātāpo nutāpo ca, vippaṭisāro pakāsito.

Pacchātāpa, anutāpa, and vippaṭisāra are declared.

Pacchātāpa, anutāpa và vippaṭisāra đều được công bố là sự hối hận.

587

170.

588

Manovilekha sandehā, saṃsayo ca kathaṃkathā;

Doubt is manovilekha, sandeha, saṃsaya, kathaṃkathā;

Manovilekha, sandeha, saṃsaya và kathaṃkathā;

589

Dveḷhakaṃ vicikicchā ca, kaṅkhā saṅkā vimatyapi.

Dveḷhaka, vicikicchā, kaṅkhā, saṅkā, and vimati.

Dveḷhaka, vicikicchā, kaṅkhā, saṅkā và vimati đều là sự nghi ngờ.

590

171.

591

Gabbo bhimāno’haṃkāro, cintātu jhāna muccate;

Arrogance is gabba, abhimāna, ahaṃkāra; thought is said to be cintā, jhāna;

Gabba, abhimāna, ahaṃkāra đều là ngã mạn; cintā được gọi là jhāna (sự suy tư);

592

Nicchayo niṇṇayo vutto, paṭiññā tu paṭissavo.

Resolution is nicchaya, niṇṇaya; promise is paṭiññā, paṭissava.

Nicchaya được gọi là niṇṇaya (sự quyết định); paṭiññā là paṭissava (lời hứa).

593

172.

594

Avamānaṃ tirakkāro, paribhavo pya’ nādaro;

Disrespect is avamāna, tirakkāra, paribhava, anādara;

Avamāna, tirakkāra, paribhava và anādara;

595

Parābhavo pya’ vaññā tha, ummādo cittavibbhamo.

Defeat is parābhava, avaññā; then madness is ummāda, cittavibbama.

Parābhava và avaññā; sau đó, ummāda là cittavibbrama (sự điên loạn).

596

173.

597

Pemaṃ sineho sneho tha, cittapīḷā visaññitā;

Love is pema, sineha, sneha; then mental anguish is cittapīḷā, visaññitā;

Pema, sineha, sneha đều là tình yêu; sau đó, cittapīḷā là visaññitā (sự đau khổ trong tâm);

598

Pamādo sativossaggo, kotūhalaṃ kutūhalaṃ.

Negligence is pamāda, sativossagga; curiosity is kotūhala, kutūhala.

Pamāda là sativossagga (sự lơ đễnh); kotūhala là kutūhala (sự tò mò).

599

174.

600

Vilāso lalitaṃ līlā, hāvo heḷā ca vibbhamo;

Playfulness is vilāsa, lalita, līlā, hāva, heḷā, and vibbhama;

Vilāsa, lalita, līlā, hāva, heḷā và vibbhama;

601

Iccādikā siyuṃ nāri, siṅgārabhāvajā kiriyā.

These and similar are actions born of a woman's amorous sentiment (siṅgārabhāva).

V.v., những điều này là những hành động phát sinh từ sự duyên dáng của phụ nữ.

602

175.

603

Hasanaṃ hasitaṃ hāso, mando so mihitaṃ sitaṃ;

Laughter is hasana, hasita, hāsa; a gentle smile is mihita, sita;

Hasana, hasita, hāsa đều là cười; nụ cười nhẹ là mihita, sita;

604

Aṭṭahāso mahāhāso,

Loud laughter is aṭṭahāsa, mahāhāsa;

Aṭṭahāsa là mahāhāsa (cười lớn);

605

Romañco lomahaṃsanaṃ.

Goosebumps is romañca, lomahaṃsana.

Romañca là lomahaṃsana (nổi da gà).

606

176.

607

Parihāso davo khiḍḍā, keḷi kīḷā ca kīḷitaṃ;

Jest is parihāsa, dava; play is khiḍḍā, keḷi, kīḷā, and kīḷita;

Parihāsa, dava, khiḍḍā, keḷi, kīḷā và kīḷita đều là trò đùa;

608

Niddā tu supinaṃ soppaṃ, middhañca pacalāyikā.

Sleep is niddā, supina, soppa, middha, and pacalāyikā.

Niddā là supina, soppa, middha và pacalāyikā đều là giấc ngủ.

609

177.

610

Thiyaṃ nikati kūṭañca, dambho sāṭhyañca ketavaṃ;

Deceit is nikati (feminine), kūṭa, dambha, sāṭhya, and ketava;

Nikati (giống cái), kūṭa, dambha, sāṭhya và ketava đều là sự lừa dối;

611

Sabhāvo tu nissaggo ca, sarūpaṃ pakatitthiyaṃ.

Nature is sabhāva, nissagga, sarūpa, and pakati (feminine).

Sabhāva là nissagga, sarūpa và pakati (giống cái) đều là bản chất.

612

178.

613

Sīlañca lakkhaṇaṃ bhāvo,

Character is sīla, lakkhaṇa, bhāva;

Sīla, lakkhaṇa và bhāva đều là đặc tính;

614

Ussavo tu chaṇo maho^* .

Festival is ussava, chaṇa, maho.

Ussava là chaṇa, maha đều là lễ hội.

615

179.

616

Dhārento jantu sasneha, mabhidhānappadīpikaṃ;

A being, holding this Abhidhānappadīpikā with affection,

Người mang cuốn Abhidhānappadīpikā này với lòng yêu mến,

617

Khuddakādyatthajātāni^* , sampassati yathāsukhaṃ.

perceives the small and other kinds of meanings as he pleases.

Sẽ dễ dàng hiểu được các loại ý nghĩa nhỏ nhặt, v.v.

618

Saggakaṇḍo niṭṭhito.

The Chapter on Heaven is finished.

Chương Thiên Giới đã hoàn thành.

Table of Contents

Settings