Abhidhānappadāpikāpāṭha

1103

4. Catubbaṇṇavagga

4. Phẩm Bốn Giai Cấp

1104

Khattiyavagga

Phẩm Sát-đế-lợi

1105

332.

1106

Kulaṃ vaṃso ca santānā, bhijanā gotta manvayo;

Kula, vaṃsa, santāna, abhijana, gotta, and anvaya are lineage;

Gia đình, dòng dõi, con cháu, tổ tiên, dòng họ, huyết thống;

1107

Thiyaṃ santatya tho vaṇṇā, cattāro khattiyādayo.

Santati (feminine) is progeny; vaṇṇa are the four castes, khattiyas and others.

sự liên tục (là giống cái); và bốn giai cấp là Sát-đế-lợi và những người khác.

1108

333.

1109

Kulīno sajjano sādhu,

Kulīna, sajjana, sādhu,

Người quý tộc, người tốt, người đức hạnh,

1110

Sabhyo cāyyo mahākulo;

Sabhya, āyya, and mahākula are noble;

người lịch sự, người đáng kính, người thuộc dòng dõi cao quý;

1111

Rājā bhūpati bhūpālo, patthivo ca narādhipo.

Rājā, bhūpati, bhūpāla, patthiva, and narādhipa are kings.

vua, chúa đất, người bảo hộ đất đai, vua, chúa tể loài người.

1112

334.

1113

Bhūnātho jagatipālo, disampati janādhipo;

Bhūnātha, jagatipāla, disampati, and janādhipa are rulers of the land and people;

Chúa tể đất đai, người bảo hộ thế giới, chúa tể các phương, chúa tể loài người;

1114

Raṭṭhādhipo naradevo, bhūmipo bhūbhujo pyatha.

Raṭṭhādhipo, naradevo, bhūmipo, bhūbhujo are also (synonyms for) king.

Chúa tể quốc gia, vua của loài người, người bảo vệ đất đai, người hưởng thụ đất đai.

1115

335.

1116

Rājañño khattiyo khattaṃ, muddhābhisitta bāhujā;

Rājañño, khattiyo, khattaṃ (in the neuter gender), muddhābhisitta, bāhujā (are all synonyms for) a king;

Người thuộc dòng vua, Sát-đế-lợi, vua, người được xức dầu trên đầu, người sinh ra từ cánh tay;

1117

Sabbabhummo cakkavattī, bhūpoñño maṇḍalissaro.

Sabbabhummo (and) cakkavattī (refer to) a universal monarch; bhūpoñño (means) another king; maṇḍalissaro (is a) feudal lord.

Vua của toàn cõi đất, Chuyển Luân Vương, vua khác, chúa tể một vùng.

1118

336.

1119

Pume licchavi vajjī ca, sakyo tu sākiyo tha ca;

In the masculine gender, licchavi and vajjī; and sakyo and sākiyo (are synonyms for a Sakyan);

Trong giống đực là Licchavi và Vajjī, Sakya hay Sākiya;

1120

Bhaddakaccānā^* rāhula, mātā bimbā yasodharā.

Bhaddakaccānā and bimbā are synonyms for Rahula’s mother, Yasodharā.

Bhaddakaccānā, mẹ của Rāhula, Bimbā Yasodharā.

1121

337.

1122

Koṭīnaṃ heṭṭhimantena, sataṃ yesaṃ nidhānagaṃ;

Those whose stored wealth is one hundred koṭis (of kahāpaṇas), not less (than that),

Những người có một trăm ngàn vạn (koṭi) kho báu trở xuống;

1123

Kahāpaṇānaṃ divasa, vaḷañjo vīsatambaṇaṃ.

and whose daily expenditure of kahāpaṇas is twenty ambaṇas,

Và hai mươi ambaṇa kahāpaṇa chi tiêu hằng ngày.

1124

338.

1125

Te khattiyamahāsālā, sīti koṭidhanāni tu;

those are called khattiyamahāsālā (great Khattiya families). And those whose stored wealth is eighty koṭis (of kahāpaṇas),

Họ là đại gia Sát-đế-lợi, và tám mươi ngàn vạn tài sản;

1126

Nidhānagāni divasa, vaḷañjo ca dasambaṇaṃ.

and whose daily expenditure is ten ambaṇas,

Là kho báu, và mười ambaṇa chi tiêu hằng ngày.

1127

339.

1128

Yesaṃ dvijamahāsālā, tadupaḍḍhe nidhānage;

those are dvijamahāsālā (great Brahmin families). And those whose stored wealth is half of that,

Những người có một nửa số kho báu đó là đại gia Bà-la-môn;

1129

Vaḷañje ca gahapati, mahāsālā dhane siyuṃ.

and whose expenditure is half of that, those are gahapati mahāsālā (great householder families) in wealth.

Và chi tiêu, là đại gia gia chủ về tài sản.

1130

340.

1131

Mahāmatto padhānañca, matisajīvo mantinī;

Mahāmatto, padhānañca, matisajīvo, mantinī (in the feminine gender);

Đại thần, quan trọng, người có trí tuệ, cố vấn;

1132

Sajīvo sacivā, macco, senānī tu camūpati.

Sajīvo, sacivā, macco (are synonyms for) minister; senānī (is a) commander-in-chief, camūpati (is a) general.

Cố vấn, cận thần, tướng quân, là chỉ huy quân đội.

1133

341.

1134

Nyāsādīnaṃ vivādānaṃ, akkhadasso padaṭṭhari;

For disputes concerning deposits and so on, akkhadasso (is) an arbiter; padaṭṭhari (is a) judge;

Trong các tranh chấp về tài sản ký thác, quan tòa là người quyết định;

1135

Dovāriko patīhāro, dvāraṭṭho dvārapālako.

Dovāriko, patīhāro, dvāraṭṭho, dvārapālako (are synonyms for) doorkeeper.

Người gác cổng, người gác cửa, người đứng ở cửa, người giữ cửa.

1136

342.

1137

Anīkaṭṭhoti rājūnaṃ, aṅgarakkhagaṇo mato;

Anīkaṭṭho is considered the royal bodyguard;

Anīkaṭṭha được xem là đội cận vệ của các vị vua;

1138

Kañcukī sovidallo ca, anujīvī tu sevako.

Kañcukī (and) sovidallo (are) chamberlains; anujīvī (is a) follower, sevako (is a) servant.

Thị vệ, thái giám, người hầu, là người phục vụ.

1139

343.

1140

Ajjhakkho dhikato ceva,

Ajjhakkho (and) adhikato (are) superintendents;

Giám sát viên, người được ủy quyền,

1141

Heraññiko tu nikkhiko;

Heraññiko (is a) treasurer, nikkhiko (is a) money-changer;

Người giữ kho bạc, là người giữ tiền vàng;

1142

Sadesānantaro sattu, mittorājā tato paraṃ.

The king of a neighboring country is an sattu (enemy), a king beyond that is a mitto (friend).

Vị vua láng giềng là kẻ thù, vị vua xa hơn là bạn.

1143

344.

1144

Amitto ripu verī ca, sapattā rāti satva’ri; (Sattu+ari)

Amitto, ripu, verī, sapattā, arāti, sattarī (are synonyms for) enemy;

Kẻ thù, đối thủ, địch thủ, đối phương, kẻ địch, kẻ thù;

1145

Paccatthiko paripanthī, paṭipakkhā hitāparo.

Paccatthiko, paripanthī, paṭipakkhā, hitāparo (are also synonyms for enemy).

Kẻ đối nghịch, kẻ cản đường, phe đối lập, kẻ không có lợi.

1146

345.

1147

Paccāmitto vipakkho ca, paccanīka virodhino;

Paccāmitto, vipakkho, paccanīka, virodhino (are synonyms for) adversary;

Kẻ thù, phe đối lập, kẻ chống đối, kẻ thù;

1148

Viddesī ca diso diṭṭho,thā nurodho nuvattanaṃ.

Viddesī, diso, diṭṭho (mean) hostile; anurodho (is) compliance, anuvattanaṃ (is) following.

Kẻ căm ghét, kẻ thù được thấy, sự tuân thủ, sự vâng lời.

1149

346.

1150

Mitto nitthī vayasso ca, sahāyo^* suhado sakhā;

Mitto, nitthī, vayasso, sahāyo, suhado, sakhā (are synonyms for) friend;

Bạn, người bạn, đồng hành, người bạn tốt, bạn bè;

1151

Sambhatto daḷhamitto tha, sandiṭṭho diṭṭhamattako.

Sambhatto (is a) close friend; sandiṭṭho (is) merely an acquaintance.

Sambhatto là bạn thân, sandiṭṭho là người chỉ mới gặp.

1152

347.

1153

Caro ca guḷhapuriso, pathāvī pathiko’ddhagū;

Caro (is a) spy, guḷhapuriso (is a) secret agent; pathāvī, pathiko, addhagū (are synonyms for) traveler;

Gián điệp, người bí mật, lữ khách, người đi đường, người du hành;

1154

Dūto tu sandesaharo, gaṇako tu muhuttiko.

Dūto (is a) messenger, sandesaharo (is a) bearer of messages; gaṇako (is an) accountant, muhuttiko (is an) astrologer.

Sứ giả là người mang tin, nhà chiêm tinh là người tính toán thời vận.

1155

348.

1156

Lekhako lipikāro ca, vaṇṇo tu akkharo pyatha;

Lekhako (and) lipikāro (are) scribes; vaṇṇo (and) akkharo (are) letters;

Thư ký, người viết chữ, chữ viết, là ký tự;

1157

Bhedo daṇḍo sāma dānā, nyupāyā caturo ime.

Bhedo (dissension), daṇḍo (punishment), sāma (conciliation), dānā (gifts) — these four are upāyā (means of statecraft).

Phân chia, trừng phạt, hòa giải, bố thí, bốn phương pháp này.

1158

349.

1159

Upajāpotu bhedo ca, daṇḍo tu sāhasaṃ damo;

Upajāpotu (is) instigation, bhedo (is) causing division; daṇḍo (is) punishment, sāhasaṃ (is) violence, damo (is) subjugation;

Sự chia rẽ là sự phân chia, sự trừng phạt là sự bạo lực, sự chế ngự;

1160

350.

1161

Sāmya’ macco sakhā koso, duggañca vijitaṃ balaṃ;

King, minister, friend, treasury, fort, territory, army;

Vua, cận thần, bạn bè, kho báu, thành trì, lãnh thổ, quân đội;

1162

Rajjaṅgānīti sattete, siyuṃ pakatiyo pica.

These seven are called rajjaṅgāni (constituents of a kingdom), and are also pakatiyo (elements).

Bảy yếu tố này là yếu tố của vương quốc, cũng là các thành phần tự nhiên.

1163

351.

1164

Pabhāvu’ssāha, mantānaṃ, vasā tisso hi sattiyo;

Through the power of might, energy, and counsel, there are three sattiyo (powers);

Ba quyền lực này là do sức mạnh, sự nhiệt tình và sự cố vấn;

1165

Pabhāvo daṇḍajo tejo,

Pabhāvo (is) the splendor arising from coercive power (daṇḍa);

Sức mạnh là uy lực do hình phạt,

1166

Patāpo tu ca kosajo.

Patāpo (is) splendor arising from wealth (kosa).

Uy thế là do kho báu.

1167

352.

1168

Manto ca mantanaṃ so tu, catukkaṇṇo dvigocaro;

Manto (is) counsel, and that is catukkaṇṇo (four-eared) when two people are involved;

Sự cố vấn là sự bàn bạc, đó là tứ nhĩ (hai người bàn bạc);

1169

Tigocaro tu chakkaṇṇo, rahassaṃ guyha muccate.

When three people are involved, it is chakkaṇṇo (six-eared); rahassaṃ (and) guyhaṃ are said to be secrets.

Sáu nhĩ (ba người bàn bạc), bí mật được gọi là điều kín đáo.

1170

353.

1171

Tīsu vivitta vijana, channā, raho raho byayaṃ;

In three genders, vivitta, vijana, channā (mean) secluded, raho (and) raho (also mean) secretly;

Ở ba nơi là nơi vắng vẻ, nơi kín đáo, nơi bí mật, nơi riêng tư;

1172

Vissāso tu ca vissambho,

Vissāso (and) vissambho (are) trust;

Sự tin tưởng, sự tín nhiệm,

1173

Yuttaṃ tvo’pāyikaṃ tisu.

Yuttaṃ (and) upāyikaṃ (mean) suitable, in all three genders.

Sự phù hợp là sự thích hợp ở ba nơi.

1174

354.

1175

Ovādo cānusiṭṭhitthī, pumavajje nusāsanaṃ;

Ovādo (is) advice, anusiṭṭhi (is) instruction (in the feminine gender); in the masculine gender, anusāsanaṃ (is) admonition;

Lời khuyên, lời giáo huấn cho nữ giới, lời khuyên răn cho nam giới;

1176

Āṇā ca sāsanaṃ ñeyyaṃ, uddānaṃ tu ca bandhanaṃ.

Āṇā (is) command, sāsanaṃ (is) order; uddānaṃ (is) summary, bandhanaṃ (is) binding.

Mệnh lệnh được biết là sự chỉ thị, sự tóm tắt là sự ràng buộc.

1177

355.

1178

Āgu vutta^* maparādho, karo tu bali muccate;

Āgu (and) aparādho (are) offense; karo (is) tribute, bali is also said (to be tribute);

Tội lỗi được nói là sự phạm lỗi, thuế được gọi là cống vật;

1179

Puṇṇapatto tuṭṭhidāyo, upadā tu ca pābhataṃ.

Puṇṇapatto (is) a gift of satisfaction; upadā (is) a present, pābhataṃ (is) an offering.

Người đầy đủ là người ban phước, quà tặng là lễ vật.

1180

356.

1181

Tatho’pāyana mukkoco, paṇṇākāro paheṇakaṃ;

Likewise upāyana, ukkoco, paṇṇākāro, paheṇakaṃ (are synonyms for gift or offering);

Cũng là quà tặng, hối lộ, lễ vật, quà biếu;

1182

Suṅkaṃ tvanitthī gumbādi, deyye thā’yo dhanāgamo.

Suṅkaṃ (is) a toll or duty (in the neuter gender) due at a barrier or checkpoint; āyo (is) revenue, dhanāgamo (is) income.

Thuế là những thứ phải nộp tại trạm gác, v.v., còn thu nhập là nguồn tài chính.

1183

357.

1184

Ātapattaṃ tathā chattaṃ, raññaṃ tu hemamāsanaṃ;

Ātapattaṃ (and) chattaṃ (are) parasols; hemamāsanaṃ (is) a golden seat for kings;

Dù che, cũng là lọng, ngai vàng bằng vàng của các vị vua;

1185

Sīhāsanaṃ atho vāḷa, bījanītthī ca cāmaraṃ.

Sīhāsanaṃ (is a) lion-throne; vālabījanī (is a) yak-tail whisk (in the feminine gender), cāmaraṃ (is a) fly-whisk.

Ngai sư tử, cũng như quạt lông đuôi bò (cāmara) của nữ giới.

1186

358.

1187

Khaggo ca chatta muṇhīsaṃ, pādukā vālabījanī;

Sword, parasol, turban, sandals, yak-tail whisk;

Gươm, lọng, mũ miện, dép, quạt lông đuôi bò;

1188

Ime kakudhabhaṇḍāni, bhavanti pañca rājunaṃ.

These five are the kakudhabhaṇḍāni (royal insignia) of kings.

Năm vật này là bảo vật vương quyền của các vị vua.

1189

359.

1190

Bhaddakumbho puṇṇakumbho, bhiṅkāro jaladāyako;

Bhaddakumbho (is) an auspicious pot, puṇṇakumbho (is) a full pot; bhiṅkāro (is) a water vessel;

Bình phước đức, bình đầy, bình nước, người dâng nước;

1191

Hatthi,ssa,ratha,pattī tu, senā hi caturaṅginī.

Hatthi (elephants), assa (horses), ratha (chariots), pattī (infantry) — these are the four components of senā (army), hence caturaṅginī (four-limbed).

Voi, ngựa, xe, bộ binh, là quân đội bốn binh chủng.

1192

360.

1193

Kuñjaro vāraṇo hatthī, mātaṅgo dvirado gajo;

Kuñjaro, vāraṇo, hatthī, mātaṅgo, dvirado, gajo (are synonyms for) elephant;

Voi, voi chiến, voi, voi hai ngà, voi;

1194

Nāgo dvipo ibho dantī,

Nāgo, dvipo, ibho, dantī (are also synonyms for elephant);

Voi, voi hai ngà, voi, voi có ngà,

1195

Yūthajeṭṭho tu yūthapo.

Yūthajeṭṭho (is) the leader of a herd, yūthapo (is) a herd-master.

Thủ lĩnh đàn voi là voi đầu đàn.

1196

361.

1197

Kāḷāvaka gaṅgeyyā, paṇḍara tambā ca piṅgalo gandho;

Kāḷāvaka, Gaṅgeyya, Paṇḍara, Tamba, Piṅgala, Gandha,

Kāḷāvaka, Gaṅgeyya, Paṇḍara, Tamba và Piṅgala Gandha;

1198

Maṅgala hemo’posatha,

Maṅgala, Hema, Uposatha,

1199

Chaddantā gajakulāni etāni.

and Chaddanta — these are the gajakulāni (families of elephants).

Chaddanta, đây là các giống voi.

1200

362.

1201

Kalabho ceva bhiṅkotha, pabhinno matta gajjitā;

Kalabho (is) a young elephant, bhiṅkotha (is also a young elephant); pabhinno (is) an elephant in rut, matta (is) maddened, gajjitā (is) roaring;

Voi con, voi non, voi động dục, voi rống;

1202

Hatthighaṭā tu gajatā, hatthīnī tu kareṇukā.

Hatthighaṭā (is) a troop of elephants, gajatā (is) elephantine nature; hatthīnī (is) a female elephant, kareṇukā (is also a female elephant).

Đàn voi là sự tập trung của voi, voi cái là kareṇukā.

1203

363.

1204

Kumbho hatthisiropiṇḍā, kaṇṇamūlaṃ tu cūlikā;

Kumbho (is) the protuberance on an elephant's head; kaṇṇamūlaṃ (is) the base of the ear, which is cūlikā;

Kumbha là phần đầu voi, gốc tai là cūlikā;

1205

Āsanaṃ khandhadesamhi, pucchamūlaṃ tu mecako.

Āsanaṃ (is) the shoulder region; pucchamūlaṃ (is) the base of the tail, which is mecako.

Āsana là phần vai, gốc đuôi là mecaka.

1206

364.

1207

Ālāna māḷhako thambho, nitthītu nigaḷo’nduko;

Ālāna, āḷhako, thambho (are synonyms for) a post (in the neuter gender); nigaḷo (is) a fetter, anduko (is also a fetter);

Cọc buộc voi, cọc, trụ, xiềng xích của nữ giới, còng chân;

1208

Saṅkhalaṃ tīsvatho gaṇḍo,

Saṅkhalaṃ (is) a chain, in three genders; gaṇḍo (is) an elephant’s cheek,

Xích sắt ở ba nơi, còn vết sưng,

1209

Kaṭo dānaṃ tu so mado.

kaṭo (is) the temple; dānaṃ (is) rut-juice, and mado (is also rut-juice).

Vết thương, sự chảy nước là sự say.

1210

365.

1211

Soṇḍo tu dvīsu hattho tha,

Soṇḍo (is) the trunk, in two genders; hattho (is also the trunk);

Vòi voi ở hai nơi là tay,

1212

Karaggaṃ pokkharaṃ bhave;

Karaggaṃ (is) the tip of the trunk, which is pokkharaṃ;

Đầu vòi là hoa sen;

1213

Majjhamhi bandhanaṃ kacchā, kappano tu kuthādayo.

The binding in the middle is kacchā; kappano (is) a housing, a caparison and so on.

Dây buộc ở giữa là kacchā, kappana là các tấm vải phủ.

1214

366.

1215

Opavayho rājavayho, sajjito tu ca kappito;

Opavayho (is) an elephant fit for riding, rājavayho (is) a royal elephant; sajjito (is) accoutered, kappito (is) prepared;

Voi cưỡi, voi của vua, voi đã được trang bị, voi đã được chuẩn bị;

1216

Tomaro nitthiyaṃ pāde, siyā vijjhanakaṇṭako.

Tomaro (is) an iron goad for the feet (in the feminine gender); it is a piercing thorn.

Tomara là cây giáo nhọn dùng để đâm vào chân của nữ giới.

1217

367.

1218

Tuttaṃ tu kaṇṇamūlamhi, matthakamhi tu aṅkuso;

Tuttaṃ (is) a goad at the base of the ear; aṅkuso (is) a hook at the forehead;

Tutta là ở gốc tai, aṅkusa là ở đỉnh đầu;

1219

Hatthāroho hatthimeṇḍo,

Hatthāroho (is) an elephant rider, hatthimeṇḍo (is) an elephant trainer;

Người cưỡi voi, người huấn luyện voi,

1220

Hatthipo hatthigopako.

Hatthipo (is) an elephant keeper, hatthigopako (is) an elephant guard.

Người điều khiển voi, người chăn voi.

1221

368.

1222

Gāmaṇīyo tu mātaṅga, hayādyācariyo bhave;

Gāmaṇīyo (is) an instructor for elephants, horses, and so on;

Gāmaṇīya là người huấn luyện voi, ngựa, v.v.;

1223

Hayo turaṅgo turago,

Hayo, turaṅgo, turago (are synonyms for) horse;

Ngựa, ngựa nhanh, ngựa,

1224

Vāho asso ca sindhavo.

Vāho, asso, sindhavo (are also synonyms for horse).

Ngựa kéo, ngựa, ngựa Sindhu.

1225

369.

1226

Bhedo assataro tassā,

A kind (of horse) is assataro (a mule);

Loại ngựa lai, của nó,

1227

Jāniyo tu kulīnako;

Jāniyo (is) a noble horse, a pure-bred one;

Jāniya là ngựa thuần chủng;

1228

Sukhavāhī vinīto tha,

Sukhavāhī (is) an easy-to-ride horse, vinīto (is) a well-trained horse;

Ngựa kéo êm ái là vinīta,

1229

Kisoro hayapotako.

Kisoro (is) a colt, hayapotako (is) a young horse.

Kisora là ngựa con.

1230

370.

1231

Ghoṭako tu khaḷuṅko tha, javano ca javādhiko;

Ghoṭako (is) a wild horse, khaḷuṅko (is also a wild horse); javano (is) swift, javādhiko (is) very swift;

Ngựa con là ngựa non, ngựa nhanh là ngựa rất nhanh;

1232

Mukhādhānaṃ khalīno vā, kasā tva ssābhitāḷinī.

Mukhādhānaṃ (is) a bridle, khalīno (is) a bit; kasā (is) a whip, which strikes horses.

Hàm thiếc, dây cương, roi là vật đánh ngựa.

1233

371.

1234

Kusā tu nāsarajjumhi, vaḷavā’ssā khuro saphaṃ;

Kusā (is) a nose-rope (in the feminine gender); vaḷavā (is) a mare; assā (is a female horse); khuro (is) a hoof, saphaṃ (is also a hoof);

Kusā là dây mũi, ngựa cái, móng ngựa là móng guốc;

1235

Puccha manitthī naṅguṭṭhaṃ, vālahattho ca vāladhi.

Puccha (is) a tail (in the neuter gender), naṅguṭṭhaṃ (is also a tail); vālahattho (is) a yak-tail, vāladhi (is also a yak-tail).

Đuôi của nữ giới, đuôi ngựa, lông đuôi ngựa.

1236

372.

1237

Sandano ca ratho phussa, ratho tu naraṇāya so;

Sandano (is) a chariot, ratho (is) a carriage; phussaratho (is) a chariot for people;

Xe, cũng là xe phussa, xe đó dùng cho con người;

1238

Cammāvuto ca veyaggho,

Cammāvuto (is) covered with hides, veyaggho (is) made of tiger-skin;

Xe bọc da là veyaggha,

1239

Deppo byagghassa dīpino.

Deppo (is) made of tiger or leopard skin.

Deppa là của hổ và báo.

1240

373.

1241

Sivikā yāpyayānañcā, nitthī tu sakaṭo pya’naṃ^* ;

Sivikā (is) a palanquin, yāpyayānaṃ (is) a conveyance; sakaṭo (is) a cart, anaṃ (is also a cart) (both in the neuter gender);

Kiệu, xe đi lại, xe của nữ giới, cũng là xe bò, xe tải;

1242

Cakkaṃ rathaṅga mākhyātaṃ, tassanto nemi nāriyaṃ.

Cakkaṃ (is) a wheel, rathaṅgaṃ (is) a chariot part; the rim of it (the wheel) is nemi (in the feminine gender).

Bánh xe được gọi là rathaṅga, phần bên trong của nó là nemi của nữ giới.

1243

374.

1244

Tammajjhe piṇḍikā nābhi, kubbaro tu yugandharo;

The hub in its middle is nābhi; kubbaro (is) the pole of a chariot, yugandharo (is) the yoke-bearer;

Phần trung tâm của bánh xe là nābhi, trục xe là yugandhara;

1245

Akkhaggakīle āṇītthī, varutho rathagutya’tha.

Āṇī (is) the linchpin at the end of the axle (in the feminine gender); varutho (is) the side-covering of a chariot for protection.

Chốt ở đầu trục là āṇī của nữ giới, varutha là bộ phận bảo vệ xe.

1246

375.

1247

Dhuro mukhe rathassaṅgā, tva kkho pakkharaādayo;

Dhuro (is) the forepart; the parts of a chariot are the axle, the body, and so on;

Dhura ở phía trước, các bộ phận của xe là trục, bánh xe, v.v.;

1248

Yānañca vāhanaṃ yoggaṃ, sabbahatthyādivāhane.

Yānañca, vāhanaṃ, yoggaṃ (are synonyms for) vehicle, for all elephants and other conveyances.

Phương tiện, vật chuyên chở, vật kéo, tất cả các loại xe ngựa, voi, v.v.

1249

376.

1250

Rathacārī tu sūto ca, pājitā ceva sārathī;

Rathacārī (is) a charioteer, sūto (is) a driver, pājitā (is) a driver, sārathī (is) a charioteer;

Người lái xe, cũng là người điều khiển, cũng là người đánh xe;

1251

Rathāroho ca rathiko,

Rathāroho (is) a chariot warrior, rathiko (is also a chariot warrior);

Người cưỡi xe, cũng là người trên xe,

1252

Rathī yodho tu yo bhaṭo.

Rathī (is) a warrior, yodho (is) a fighter, bhaṭo (is) a soldier.

Người trên xe, chiến binh là người lính.

1253

377.

1254

Padāti pattī tu pume, padago padiko mato;

Padāti (is) an infantryman, pattī (is) a foot soldier (in the masculine gender); padago (is) a pedestrian, padiko (is) a foot soldier;

Bộ binh, bộ binh ở giống đực, người đi bộ, người lính bộ binh;

1255

Sannāho kaṅkaṭo vammaṃ, kavaco vā uracchado.

Sannāho, kaṅkaṭo, vammaṃ, kavaco (are synonyms for) armor, uracchado (is) a breastplate.

Áo giáp, áo giáp, giáp, áo giáp, hoặc tấm che ngực.

1256

378.

1257

Jālikā tha ca sannaddho, sajjo ca vammiko bhave;

Jālikā (is) a coat of mail; sannaddho (is) armored, sajjo (is) prepared, vammiko (is) armored;

Lưới sắt, cũng như người mặc áo giáp, người đã chuẩn bị, cũng là người mặc áo giáp;

1258

Āmukko paṭimukko tha, purecārī purecaro.

Āmukko (is) put on, paṭimukko (is) put on; purecārī (is) a vanguard, purecaro (is) a forerunner.

Đã mặc, đã đội, người đi trước, người đi đầu.

1259

379.

1260

Pubbaṅgamo puregāmī, mandagāmī tu mantharo;

Pubbaṅgamo (is) a leader, puregāmī (is) a forerunner; mandagāmī (is) slow-going, mantharo (is) slow;

Người dẫn đầu, người đi trước, người đi chậm là người chậm chạp;

1261

Javano turito vegī, jetabbaṃ jeyya muccate.

Javano (is) swift, turito (is) hurried, vegī (is) speedy; jetabbaṃ (is) conquerable, jeyya is also said (to be conquerable).

Nhanh nhẹn, vội vã, nhanh chóng, điều cần chinh phục được gọi là jeyya.

1262

380.

1263

Sūra vīrā tu vikkanto, sahāyo nucaro samā;

Sūra (is) brave, vīrā (is) heroic; vikkanto (is) valiant, sahāyo (is) a companion, anucaro (is) a follower, samā (is) equal;

Dũng cảm, anh hùng, mạnh mẽ, bạn bè, người đi theo, giống nhau;

1264

Sannaddhappabhutī tīsu, pātheyyaṃ tu ca sambalaṃ.

Sannaddhappabhutī (means) from the state of being armored, in three genders; pātheyyaṃ (is) provisions, sambalaṃ (is also provisions).

Đã trang bị, v.v. ở ba giống, lương thực đi đường, cũng là đồ dự trữ.

1265

381.

1266

Vāhinī dhajinī senā, camū cakkaṃ balaṃ tathā;

Vāhinī, dhajinī, senā, camū, cakkaṃ, balaṃ are synonyms for army;

Quân đội, quân đội có cờ, quân đội, quân đội, binh lực, cũng vậy;

1267

Anīko vā tha vinyāso,

Anīko (is) a division; vinyāso (is) arrangement,

Quân đội, hoặc sự sắp xếp,

1268

Byūho senāya kathyate.

byūho (is) a battle formation for an army.

Byūha được nói là sự bố trí quân đội.

1269

382.

1270

Hatthī dvādasaposo,ti,

Hatthī (elephant) has twelve men as its support;

Voi là mười hai người,

1271

Puriso turago, ratho;

Puriso (infantryman), turago (horse), ratho (chariot);

Người, ngựa, xe;

1272

Catuposoti etena, lakkhaṇenā dhamantato.

Each of these has four men as its support, according to this characteristic.

Bốn người, với đặc điểm này, từ đó.

1273

383.

1274

Hatthānīkaṃ hayānīkaṃ, rathānīkaṃ tayo tayo;

Hatthānīkaṃ (elephant corps), hayānīkaṃ (cavalry corps), rathānīkaṃ (chariot corps) — these are three, each (consisting of) three;

Binh đoàn voi, binh đoàn ngựa, binh đoàn xe mỗi loại ba;

1275

Gajādayo sasatthā tu, pattānīkaṃ catujjanā.

Elephants and others with their weapons constitute the pattānīkaṃ (infantry corps), with four persons (each).

Voi, v.v. với vũ khí của chúng, binh đoàn bộ binh là bốn người.

1276

384.

1277

Saṭṭhivaṃsakalāpesu, paccekaṃ saṭṭhidaṇḍisu;

In sixty bundles of bamboo, each with sixty staves;

Trong sáu mươi phần tre, mỗi phần có sáu mươi gậy;

1278

Dhūlīkatesu senāya, yantiyā kkhobhanī^* tthiyaṃ.

When made into dust by a marching army, akkhobhiṇī (female) is said.

Khi bị quân đội đang di chuyển nghiền thành bụi, (đó gọi là) akkhobhiṇī (giống cái).

1279

385.

1280

Sampatti sampadā lakkhī, sirī vipatti āpadā;

Sampatti, sampadā, lakkhī, sirī (mean) prosperity; vipatti, āpadā (mean) calamity.

Sampatti, sampadā, lakkhī, sirī (là sự thịnh vượng); vipatti, āpadā (là tai họa);

1281

Athā vudhañca^* heti’tthī, satthaṃ paharaṇaṃ bhave.

Now, āvudha, heti (female), sattha, and paharaṇa are weapons.

Và āyudha, heti (giống cái), sattha, paharaṇa (là vũ khí).

1282

386.

1283

Muttāmutta mamuttañca, pāṇito muttameva ca;

Thrown-and-not-thrown, not-thrown, and thrown from the hand;

Muttāmutta, amutta, pāṇimutta,

1284

Yantamuttanti sakalaṃ, āyudhaṃ taṃ catubbidhaṃ.

And thrown by a machine—all these are the four kinds of weapons.

Và yantamutta, tất cả vũ khí ấy có bốn loại.

1285

387.

1286

Muttāmuttañca yaṭṭhyādi, amuttaṃ churikādikaṃ;

Thrown-and-not-thrown (is) a staff, etc.; not-thrown (is) a knife, etc.;

Muttāmutta là gậy, v.v.; amutta là dao găm, v.v.;

1287

Pāṇimuttaṃ tu satyādi, yantamuttaṃ sarādikaṃ.

Thrown by hand (is) a spear, etc.; thrown by machine (is) an arrow, etc.

Pāṇimutta là thương, v.v.; yantamutta là tên, v.v.

1288

388.

1289

Issāso dhanu kodaṇḍaṃ, cāpo nitthī sarāsanaṃ;

Issāsa, dhanu, kodaṇḍa, cāpa, nitthī, and sarāsana (mean) bow;

Issāsa, dhanu, kodaṇḍa, cāpa, nitthī, sarāsana (là cung);

1290

Atho guṇo jiyā jyā tha,

Then guṇa, jiyā, jyā (mean) bowstring;

Và guṇa, jiyā, jyā (là dây cung);

1291

Saro patti ca sāyako.

Sara, patti, and sāyaka (mean) arrow.

Saro, patti, sāyaka (là mũi tên).

1292

389.

1293

Vāṇo kaṇḍa musu dvīsu, khurappo^* tejanā’sanaṃ;

Vāṇa, kaṇḍa, musu (in both genders), khurappa, tejaka, and asana (mean) arrow;

Vāṇa, kaṇḍa, musu (là tên, cả hai giống); khurappa, tejana, asana (là mũi tên);

1294

Tūṇītthiyaṃ kalāpo ca, tūṇo tūṇīra vāṇadhi.

Tūṇī (female), kalāpa, tūṇa, tūṇīra, and vāṇadhi (mean) quiver.

Tūṇī (giống cái), kalāpa, tūṇa, tūṇīra, vāṇadhi (là ống tên).

1295

390.

1296

Pakkho tu vājo diddho tu, visappito saro bhave;

Pakkha and vāja (mean) feather; a poisoned arrow is called diddha;

Pakka, vāja (là cánh); diddha là mũi tên tẩm độc;

1297

Lakkhaṃ vejjhaṃ sarabyañca, sarābhyāso tu’ pāsanaṃ.

Lakkha, vejja, and sarabya (mean) target; practice of archery is upāsana.

Lakkha, vejjha, sarabya (là mục tiêu); sarābhyāsa là upāsana (luyện bắn).

1298

391.

1299

Maṇḍalaggo tu nettiṃso, asi khaggo ca sāyako;

Maṇḍalagga, nettiṃsa, asi, khagga, and sāyaka (mean) sword;

Maṇḍalagga, nettiṃsa, asi, khagga, sāyaka (là kiếm);

1300

Kositthī tabbidhāne tho, tharu khaggādimuṭṭhiyaṃ.

Kosi (female) is its sheath; then tharu (is) the hilt of a sword, etc.

Kosi (giống cái) là vỏ kiếm; và tharu là cán kiếm, v.v.

1301

392.

1302

Kheṭakaṃ phalakaṃ cammaṃ, illī tu karapālikā;

Kheṭaka, phalaka, camma (mean) shield; illī (is) a small shield;

Kheṭaka, phalaka, camma (là khiên); illī, karapālikā (là dao găm);

1303

Churikā satya’siputtī, laguḷo tu ca muggaro.

Churikā, satti, asiputtī (mean) knife; laguḷa and muggaro (mean) club.

Churikā, satya, asiputtī (là dao nhỏ); laguḷa, muggara (là chùy).

1304

393.

1305

Sallo nitthi saṅku pume, vāsī tu tacchanītthiyaṃ;

Salla (female) and saṅku (male) (mean) dart; vāsī (female) (is) an adze;

Salla (giống cái), saṅku (giống đực) (là cọc); vāsī (giống cái), tacchanī (giống cái) (là rìu);

1306

Kuṭhārī^* tthīpharasuso, ṭaṅko pāsāṇadāraṇo.

Kuṭhārī (female) and pharasu (mean) axe; ṭaṅka (is) a stone-splitter.

Kuṭhārī (giống cái), pharasu (là rìu); ṭaṅka (là đục đá).

1307

394.

1308

Kaṇayo bhindivāḷo ca, cakkaṃ kunto gadā tathā;

Kaṇaya, bhindivāla, cakka, kunta, and gadā likewise;

Kaṇaya, bhindivāḷa (là lao); cakka (là bánh xe); kunta (là giáo); gadā (là chùy);

1309

Satyā’dī satthabhedā tha,

Satti and so on are the types of weapons; then koṇa (is) corner, koṭi (female).

Satya, v.v. là các loại vũ khí; và

1310

Koṇo’sso koṭi nāriyaṃ.

Koṇa and koṭi are feminine.

Koṇa, assa, koṭi (là góc, giống cái).

1311

395.

1312

Niyyānaṃ gamanaṃ yātrā, paṭṭhānañca gamo gati;

Niyyāna, gamana, yātrā, paṭṭhāna, gama, and gati (mean) going;

Niyyāna, gamana, yātrā, paṭṭhāna, gama, gati (là sự ra đi);

1313

Cuṇṇo paṃsu rajo ceva, dhūlī’tthī reṇu ca dvisu.

Cuṇṇa, paṃsu, rajo (mean) dust; dhūlī (female) and reṇu (in both genders) (mean) dust.

Cuṇṇa, paṃsu, raja, dhūlī (giống cái), reṇu (cả hai giống) (là bụi).

1314

396.

1315

Māgadho madhuko vutto, vandī tu thutipāṭhako;

Māgadha is said to be madhuka; vandī (is) a eulogist;

Māgadha, madhuka (là người ca ngợi); vandī (là người đọc tụng ca ngợi);

1316

Vetāḷiko bodhakaro,

Vetāḷika (is) one who awakens (at dawn with praise);

Vetāḷika (là người đánh thức);

1317

Cakkiko tu ca ghaṇṭiko.

Cakkika (is) a bell-ringer.

Cakkika, ghaṇṭika (là người đánh chuông).

1318

397.

1319

Ketu dhajo paṭākā ca, kadalī ketanaṃ pyatha;

Ketu, dhaja, paṭākā, kadalī, and ketana (mean) banner;

Ketu, dhaja, paṭākā (giống cái), kadalī, ketana (là cờ);

1320

Yo’haṃkāro’ññamaññassa, sā’ hamahamikā bhave.

That 'I am I' attitude towards one another is ahamahamikā.

Cái ngã mạn của người này đối với người kia, đó là ahamahamikā (sự tranh giành).

1321

398.

1322

Balaṃ thāmo sahaṃ satti, vikkamo tvatisūratā;

Bala, thāma, saha, satti (mean) strength; vikkama (is) extreme bravery;

Bala, thāma, saha, satti (là sức mạnh); vikkama là sự dũng cảm tột độ;

1323

Raṇe jitassa yaṃ pānaṃ, jayapānanti taṃ mataṃ.

The drink of one victorious in battle is called jayapāna.

Thức uống của người chiến thắng trong trận chiến, đó được gọi là jayapāna (rượu chiến thắng).

1324

399.

1325

Saṅgāmo sampahāro cā, nitthiyaṃ samaraṃ raṇaṃ;

Saṅgāma, sampahāra (in both genders), samara, raṇa;

Saṅgāma, sampahāra (giống cái), samara, raṇa (là trận chiến);

1326

Ājitthī āhavo yuddha, māyodhanañca saṃyugaṃ.

Āji (female), āhava, yuddha, āyodhana, and saṃyuga (mean) battle.

Āji (giống cái), āhava, yuddha, āyodhana, saṃyuga (là trận chiến).

1327

400.

1328

Bhaṇḍanaṃ tu vivādo ca, viggaho kalaha medhagā;

Bhaṇḍana, vivāda, viggaha, kalaha, medhaga (mean) quarrel;

Bhaṇḍana, vivāda, viggaha, kalaha, medhaga (là tranh cãi);

1329

Mucchā moho tha pasayho,

Mucchā, moha (mean) swoon; then pasayha,

Mucchā, moha (là sự ngất xỉu); và pasayha,

1330

Balakkāro haṭho bhave.

Balakkāra, and haṭha (mean) force.

Balakkāra, haṭha (là sự cưỡng bức).

1331

401.

1332

Uppādo^* bhūtavikati, yā subhāsubhasūcikā;

Uppāda (is) an unusual phenomenon, which indicates good or bad;

Uppāda là sự biến đổi của các yếu tố, báo hiệu điều tốt lành hay không tốt lành;

1333

Īti tvitthī ajaññañca, upasaggo upaddavo.

Īti (female), ajañña, upasagga, upaddava (mean) calamity.

Īti (giống cái), ajañña, upasagga, upaddava (là tai họa).

1334

402.

1335

Nibbuddhaṃ^* mallayuddhamhi, jayo tu vijayo bhave;

Nibbuddhaṃ (is) wrestling; jaya is victory;

Nibbuddha là đấu vật; jaya, vijaya (là chiến thắng);

1336

Parājayo raṇe bhaṅgo, palāyana mapakkamo.

Parājaya (is) defeat in battle; palāyana (is) retreat.

Parājaya là thất bại trong trận chiến; palāyana, apakkama (là sự bỏ chạy).

1337

403.

1338

Māraṇaṃ hananaṃ ghāto, nāsanañca nisūdanaṃ;

Māraṇa, hanana, ghāta, nāsana, nisūdana;

Māraṇa, hanana, ghāta, nāsana, nisūdana (là sự giết hại);

1339

Hiṃsanaṃ saraṇaṃ hiṃsā, vadho sasana ghātanaṃ.

Hiṃsana, saraṇa, hiṃsā, vadha, sasana, ghātana (mean) killing.

Hiṃsana, saraṇa, hiṃsā, vadha, sasana, ghātana (là sự giết hại).

1340

404.

1341

Maraṇaṃ kālakiriyā, palayo maccu accayo;

Maraṇa, kālakiriyā, palaya, maccu, accaya;

Maraṇa, kālakiriyā, palaya, maccu, accaya (là cái chết);

1342

Nidhano nitthiyaṃ nāso, kālo’nto cavanaṃ bhave.

Nidhana (female), nāsa, kāla, anta, cavana (mean) death.

Nidhana (giống cái), nāsa, kāla, anta, cavana (là cái chết).

1343

405.

1344

Tīsu peto pareto ca,

Peta and pareta (in three genders) (mean) dead;

Peta, pareta (là người chết, cả ba giống);

1345

Mato tha citako cito;

Then citaka, cita (mean) pyre;

Mata (là người chết); và citaka, cita (là giàn hỏa táng);

1346

Āḷahanaṃ susānañcā, nitthiyaṃ kuṇapo chavo.

Āḷahana and susāna (female) (mean) cemetery; kuṇapa and chava (mean) corpse.

Āḷahana, susāna (giống cái), kuṇapa, chava (là xác chết).

1347

406.

1348

Kabandho nitthiyaṃ deho, sirosuñño sahakriyo;

Kabandha (female) (is) a body without a head, still active;

Kabandha (giống cái) là thân không đầu, vẫn hoạt động;

1349

Atha sivathikā vuttā, susānasmiñhi āmake.

Then sivathikā is said to be an unsanctified cemetery.

Và sivathikā được nói đến là nghĩa địa hoang.

1350

407.

1351

Vandītthiyaṃ karamaro, pāṇo tva’su pakāsito;

Vandī (female) (is) imprisonment; pāṇa is proclaimed as life;

Vandī (giống cái), karamara (là sự giam cầm); pāṇa, asu (là hơi thở);

1352

Kārā tu bandhanāgāraṃ, kāraṇā tu ca yātanā.

Kārā (is) a prison; kāraṇā (is) torture.

Kārā là nhà tù; kāraṇā, yātanā (là sự tra tấn).

1353

Iti khattiyavaggo.

Here ends the chapter on royalty.

Đây là chương về Khattiya.

1354

408.

1355

Brahmabandhu dvijo vippo, brahmā bhovādī brāhmaṇo;

Brahmabandhu, dvija, vippa, brahmā, bhovādī, brāhmaṇa (mean) brahmin;

Brahmabandhu, dvija, vippa, brahmā, bhovādī, brāhmaṇa (là Bà la môn);

1356

Sottiyo chandaso so tha,

Sottiya, chandasa (mean) learned in Vedas; then

Sottiya, chandasa (là người thông thạo kinh Veda); và

1357

Sissa’ ntevāsino pume.

Sissa and antavasī (male) (mean) disciple.

Sissa, antevāsī (là học trò, giống đực).

1358

409.

1359

Brahmacārī gahaṭṭho ca, vanappattho ca bhikkhuti;

Brahmacārī, gahaṭṭha, vanappattha, and bhikkhu;

Brahmacārī (người sống phạm hạnh), gahaṭṭha (gia chủ), vanappattha (người sống trong rừng), bhikkhu (tỳ khưu);

1360

Bhavanti cattāro ete, assamā punnapuṃsake.

These four are stages of life (neuter).

Bốn người này là cattāro assamā (bốn giai đoạn cuộc đời), (giống) trung tính.

1361

410.

1362

Carantā saha sīlādī, sabrahmacārino mithu;

Those who live together in sīla, etc., are sabrahmacārī (mutual);

Những người cùng thực hành giới, v.v., là sabrahmacārī (những người cùng phạm hạnh) với nhau;

1363

Upajjhāyo upajjhā thā, cariyo nissayadādiko^* .

Upajjhāya, upajjhā (mean) preceptor; ācariya (is) one who provides dependence, etc.

Upajjhāya, upajjhā (là thầy tế); ācariya (là người ban nissaya, v.v.).

1364

411.

1365

Upanīyā thavā pubbaṃ, veda majjhāpaye dvijo;

A brahmin who, having performed the Upanayana ceremony, then first teaches the Veda,

Vị Bà la môn nào trước tiên dẫn dắt rồi dạy Veda,

1366

Yo saṅgaṃ sarahassañcā, cariyo brāhmaṇesu so.

Along with its auxiliary branches and secrets—that ācariya is among the brahmins.

Cùng với các phần phụ và bí mật, người đó là ācariya trong số các Bà la môn.

1367

412.

1368

Pārampariya metihyaṃ, upadeso tathe’tihā;

Pārampariya, itihya, upadesa (mean) tradition; likewise itihā (mean) legend;

Pārampariya, itihya, upadesa, itihā (là truyền thống);

1369

Yāgo tu katu yañño tha, vedītthī bhū parikkhatā.

Yāga (is) a sacrifice; then vedī (female) (is) an altar made of earth.

Yāga, katu, yañña (là lễ tế); và vedī (giống cái) là đất được bao quanh.

1370

413.

1371

Assamedho ca purisa, medho ceva niraggaḷo;

Assamedha, purisamedha, niraggaḷa;

Assamedha, purisamedha, niraggaḷa;

1372

Sammāpāso vājapeyya, miti yāgā mahā ime.

Sammāpāsa, vājapeyya—these are the great sacrifices.

Sammāpāsa, vājapeyya, đây là những đại lễ tế.

1373

414.

1374

Itvijo^* yājako cātha,

Itvija and yājaka (mean) sacrificer; then

Itvija, yājaka (là người tế lễ); và

1375

Sabhyo sāmājiko pyatha;

Sabhya and sāmājika (mean) member of an assembly; then

Sabhya, sāmājika (là thành viên hội đồng); và

1376

Parisā sabhā samajjā ca, tathā samiti saṃsado.

Parisā, sabhā, samajjā, samiti, saṃsada (mean) assembly.

Parisā, sabhā, samajjā, samiti, saṃsada (là hội đồng).

1377

415.

1378

Catasso parisā bhikkhu, bhikkhunī ca upāsakā;

The four assemblies are bhikkhus, bhikkhunīs, upāsakas;

Bốn hội chúng là tỳ khưu, tỳ khưu ni, cận sự nam;

1379

Upāsikāyoti imā, thavā ṭṭha parisā siyuṃ.

And upāsikās; then these are the eight assemblies.

Và cận sự nữ; hoặc có tám hội chúng.

1380

416.

1381

Tāvatiṃsa,dvija,kkhatta,māra,ggahapatissa ca;

Of Tāvatiṃsa gods, brahmins, khattiyas, Māra, householders;

Dựa trên Tāvatiṃsa, Bà la môn, Sát đế lỵ, Māra, gia chủ;

1382

Samaṇānaṃ vasā cātu, mahārājika, brahmunaṃ.

Of recluses, Four Great Kings, and Brahmā.

Và các sa môn, Tứ Đại Thiên Vương, Phạm thiên.

1383

417.

1384

Gāyattippamukhaṃ chandaṃ, catuvīsa’kkharaṃ tu yaṃ;

The chanda beginning with Gāyattī, which has twenty-four syllables;

Cái chandas (vần điệu) có hai mươi bốn âm tiết, bắt đầu bằng Gāyattī;

1385

Vedāna mādibhūtaṃ sā, sāvittī tipadaṃ siyā.

That is the origin of the Vedas, it is the three-footed sāvittī.

Cái đó là khởi nguyên của các kinh Veda, đó là sāvittī ba câu.

1386

418.

1387

Habyapāke caru mato, sujā tu homadabbiyaṃ;

Caru (is) cooked food for offerings; sujā (is) a ladle for offerings;

Caru được cho là cơm nấu cho lễ tế; sujā là dụng cụ cúng dường;

1388

Paramannaṃ tu pāyāso, habyaṃ tu havi kathyate.

Pāyāsa (is) rice porridge; habya is called oblation.

Paramanna là pāyāsa (cháo sữa); habya được gọi là havi (vật cúng dường).

1389

419.

1390

Yūpo thūṇāyaṃ nimmantya, dārumhi tva’raṇī dvisu;

Yūpa (is) a sacrificial post; araṇī (in both genders) (is) wood for kindling fire;

Yūpa là trụ tế; araṇī (cả hai giống) là cây gỗ dùng để nhóm lửa;

1391

Gāhappaccā’havanīyo, dakkhiṇaggi tayo’ ggayo.

Gāhapatya, āhavanīya, dakkhiṇāggi (are) the three fires.

Gāhappacca, āhavanīya, dakkhiṇaggi, ba ngọn lửa này là aggayo.

1392

420.

1393

Cāgo vissajjanaṃ dānaṃ, vossaggo cāpadesanaṃ;

Cāga, vissajjana, dāna, vossagga, apadesana;

Cāga, vissajjana, dāna, vossagga, apadesana (là sự bố thí);

1394

Vissāṇanaṃ vitaraṇaṃ, vihāyitā pavajjanaṃ.

Vissāṇana, vitaraṇa, vihāyitā, pavajjana (mean) giving/renunciation.

Vissāṇana, vitaraṇa, vihāyitā, pavajjana (là sự bố thí).

1395

421.

1396

Pañca mahāpariccāgo, vutto seṭṭha, dhanassa ca;

The five great renunciations are said (to be) the best, of wealth,

Năm đại bố thí được nói đến là bố thí của người cao quý, của cải;

1397

Vasena putta dārānaṃ, rajjassa’ ṅgāna meva ca.

Of sons and wives, of sovereignty, and of one's own limbs.

Con cái, vợ con, vương quốc và cả các chi phần cơ thể.

1398

422.

1399

Annaṃ pānaṃ gharaṃ vatthaṃ, yānaṃ mālā vilepanaṃ;

Food, drink, dwelling, clothing, vehicle, garland, anointing cream;

Thức ăn, thức uống, nhà cửa, y phục, xe cộ, vòng hoa, thuốc xoa;

1400

Gandho seyyā padīpeyyaṃ, dānavatthū siyuṃ dasa.

Perfume, bed, light—these are the ten bases of giving.

Hương, giường, đèn, đây là mười vật bố thí.

1401

423.

1402

Matatthaṃ tadahe dānaṃ, tīsveta muddhadehikaṃ;

A gift given for the dead on the same day is uddhadehika (in three genders);

Bố thí cho người chết vào cùng ngày, cái này là uddhadehika (cả ba giống);

1403

Pitudānaṃ tu nivāpo, saddhaṃ tu taṃva sātthato.

A gift to the ancestors is nivāpa; saddha (is) that same offering with faith.

Bố thí cho tổ tiên là nivāpa; saddha là cái đó cùng với ý nghĩa.

1404

424.

1405

Pume atithi āgantu, pāhunā vesikā pyatha;

Atithi, āgantu, pāhuna, āvesika (male) (mean) guest;

Atithi (giống đực), āgantu, pāhunā, āvesika (là khách); và

1406

Aññattha gantu micchanto, gamiko thā ggha magghiyaṃ.

One wishing to go elsewhere is gamika; then aggha, agghiya (mean) welcome offering.

Người muốn đi nơi khác là gamika (người lữ hành); và aggha, agghiya (là vật cúng dường khách).

1407

425.

1408

Pajjaṃ pādodakādo tha, sattā’gantvādayo tisu;

Pajja (is) water for feet, etc.; sattā (means) guest, etc. (in three genders);

Pajja là nước rửa chân, v.v.; sattā, āgantvādayo (là khách, v.v., cả ba giống);

1409

Apacitya’ccanā pūjā, pahāro bali mānanā.

Apacitya, accanā, pūjā, pahāra, bali, mānanā (mean) worship/honor.

Apacitya, accanā, pūjā, pahāra, bali, mānanā (là sự tôn kính).

1410

426.

1411

Namassā tu namakkāro, vandanā cābhivādanaṃ;

Namassā, namakkāra, vandanā, abhivādana (mean) salutation;

Namassā, namakkāra, vandanā, abhivādana (là sự đảnh lễ);

1412

Patthanā paṇidhānañca, purise paṇidhīrito.

Patthanā and paṇidhāna (mean) aspiration; in male, paṇidhī is said.

Patthanā, paṇidhāna (là lời nguyện); paṇidhī được nói đến là (lời nguyện) ở giống đực.

1413

427.

1414

Ajjhesanā tu sakkāra, pubbaṅgamaniyojanaṃ;

Ajjhesanā (is) an invitation preceded by honor;

Ajjhesanā là lời mời có kèm theo sự tôn kính;

1415

428.

1416

Pariyesanā nvesanā, pariyeṭṭhi gavesanā;

Pariyesanā, anvesanā, pariyeṭṭhi, gavesanā (mean) seeking;

Pariyesanā, anvesanā, pariyeṭṭhi, gavesanā (là sự tìm kiếm);

1417

Upāsanaṃ tu sussūsā, sā pāricariyā bhave.

Upāsana (is) attendance; that is pāricariyā.

Upāsana, sussūsā, pāricariyā (là sự phụng sự).

1418

429.

1419

Mona mabhāsanaṃ tuṇhī, bhāvo tha paṭipāṭi sā;

Mona, abhāsana, tuṇhībhāva (mean) silence; then paṭipāṭi (is) sequence;

Mona, abhāsana, tuṇhībhāva (là sự im lặng); và paṭipāṭi (là thứ tự);

1420

Anukkamo pariyāyo, anupubbya’pume kamo.

Anukkama, pariyāya, anupubbya (neuter), kama (mean) order.

Anukkama, pariyāya, anupubba (là thứ tự, giống trung tính), kama (là thứ tự).

1421

430.

1422

Tapo ca saṃyamo sīlaṃ, niyamo tu vatañca vā;

Tapa, saṃyama, sīla, niyama, and vata (mean) observance;

Tapa, saṃyama, sīla, niyama, vata (là sự kiêng cữ);

1423

Vītikkamo’ jjhacāro tha, viveko puthugattatā.

Vītikkama, ajjhacāra (mean) transgression; then viveka (is) separateness.

Vītikkama, ajjhacāra (là sự vi phạm); và viveka (là sự tách biệt), puthugattatā (là sự riêng biệt).

1424

431.

1425

Khuddānukhuddakaṃ ābhi, samācārika muccate;

Minor and lesser (rules) are called ābhisamācārika;

Các giới nhỏ và giới phụ được gọi là ābhisamācārika (các quy tắc ứng xử);

1426

Ādibrahmacariyaṃ tu, tadaññaṃ sīla mīritaṃ.

Ādibrahmacariya (is) other than that, it is called sīla.

Ādibrahmacariya được nói đến là giới khác (ngoài các quy tắc ứng xử).

1427

432.

1428

Yo pāpehi upāvatto, vāso saddhiṃ guṇehi so;

That dwelling, turned away from evil, with virtues, is called brahmacariya.

Sự sống chung với các đức tính, khi đã thoát khỏi các ác pháp, đó là

1429

Upavāsoti viññeyyo, sabbabhogavivajjito.

Upavāsa should be understood as the renunciation of all enjoyments.

Uposatha nên được hiểu là từ bỏ mọi hưởng thụ.

1430

433.

1431

Tapassī bhikkhu samaṇo, pabbajito tapodhano;

An ascetic, a bhikkhu, a samaṇa, a renunciant, one whose wealth is asceticism;

Tỳ-khưu khổ hạnh, Sa-môn, người xuất gia, người tu khổ hạnh;

1432

Vācaṃyamo tu muni ca, tāpaso tu isī rito.

And one who controls speech is a muni, and a tāpasa is called an isi.

Bậc giữ lời nói là bậc ẩn sĩ (muni), bậc khổ hạnh được gọi là ẩn sĩ (isi).

1433

434.

1434

Yesaṃyatindriyagaṇā, yatayo vasino ca te;

Those whose groups of faculties are restrained are yatī and vasī;

Những người có nhóm căn đã được điều phục, họ là các bậc tự chủ (yati) và bậc điều phục (vasī);

1435

Sāriputto’patisso tu, dhammasenāpatī rito.

Sāriputta, indeed Upatissa, is called the General of the Dhamma.

Sāriputta, còn gọi là Upatissa, được gọi là Pháp Tướng quân.

1436

435.

1437

Kolito moggallāno tha,

Kolita, Moggallāna, and then,

Kolita và Moggallāna,

1438

Ariyo dhigato siyā;

A Noble One is one who has attained;

Có thể đạt được bậc Thánh (ariya);

1439

Sotāpannādikā sekhā, nariyo tu puthujjano.

Stream-enterers and so on are trainees, but an ignoble person is a puthujjana.

Bậc Dự lưu (Sotāpanna) và các bậc tương tự là các bậc Hữu học (sekha), còn phàm phu là phi Thánh.

1440

436.

1441

Aññā tu arahattañca, thūpo tu cetiyaṃ bhave;

Aññā is arahantship, and a thūpa becomes a cetiya;

Aññā là A-la-hán quả, tháp (thūpa) là chi-ti (cetiya);

1442

Dhammabhaṇḍāgāriko ca, ānando dve samā tha ca.

Dhammabhaṇḍāgārika, and Ānanda are two like that.

Thủ kho Pháp bảo (Dhammabhaṇḍāgārika) và Ānanda là hai vị tương tự.

1443

437.

1444

Visākhā migāramātā, sudatto’ nāthapiṇḍiko;

Visākhā, Migāramātā, Sudatta, Anāthapiṇḍika;

Visākhā là Migāramātā, Sudatta là Anāthapiṇḍika;

1445

438.

1446

Bhikkhupi sāmaṇero ca, sikkhamānā ca bhikkhunī;

A bhikkhu, a sāmaṇera, a sikkhamānā, and a bhikkhunī;

Tỳ-khưu và Sa-di, Tỳ-khưu-ni và Thức-xoa-ma-na;

1447

Sāmaṇerīti kathitā, pañcete sahadhammikā.

And a sāmaṇerī are said to be these five fellow-Dhamma followers.

Sa-di-ni được gọi là năm vị này là người cùng sống Phạm hạnh (sahadhammika).

1448

439.

1449

Patto ticīvaraṃ kāya, bandhanaṃ vāsi sūci ca;

Bowl, three robes, body-band, razor, needle;

Bát, ba y, dây lưng, dao cạo, kim;

1450

Parissāvana miccete, parikkhārā’ṭṭha bhāsitā.

And strainer—these are called the eight requisites.

Lọc nước, đây là tám vật dụng thiết yếu (parikkhāra) được nói đến.

1451

440.

1452

Sāmaṇero ca samaṇu, ddeso cātha digambaro;

A sāmaṇera, and a samaṇuddesa, and then a digambara;

Sa-di và Sa-môn trẻ, và cả người khỏa thân (digambara);

1453

Aceḷako nigaṇṭho ca, jaṭilo tu jaṭādharo.

An aceḷaka, a nigaṇṭha, and a jaṭila is one who wears matted hair.

Người không y (aceḷaka), Nigaṇṭha, và người búi tóc (jaṭilo) là người có tóc bện (jaṭādharo).

1454

441.

1455

Kuṭīsakādikā catu, ttiṃsa dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo;

Thirty-four views like Kuṭīsakā and sixty-two views;

Bốn mươi ba quan điểm như Kuṭīsaka, sáu mươi hai quan điểm;

1456

Iti channavuti ete, pāsaṇḍā sampakāsitā.

Thus these ninety-six are declared as heretics.

Như vậy, chín mươi sáu vị này được tuyên bố là các ngoại đạo (pāsaṇḍa).

1457

442.

1458

Pavitto payato pūto, cammaṃ tu ajinaṃ pyatha;

Holy, purified, pure; and skin is ajina;

Trong sạch (pavitto), thanh tịnh (payato), thuần khiết (pūto), da thú (cammaṃ) cũng là da dê (ajina);

1459

Dantapoṇo dantakaṭṭhaṃ, vakkalo vā tirīṭakaṃ.

Dantapoṇa is dantakaṭṭha, and bark is tirīṭaka.

Bàn chải răng (dantapoṇo) là cây xỉa răng (dantakaṭṭhaṃ), vỏ cây (vakkalo) là vỏ cây (tirīṭakaṃ).

1460

443.

1461

Patto pātitthiyaṃnitthī, kamaṇḍalu tu kuṇḍikā;

Patto in the sense of pātitthiya; kamaṇḍalu is kuṇḍikā;

Bát (patto), bình bát (pātitthiyaṃ), bình nước (kamaṇḍalu) là bình (kuṇḍikā);

1462

Athālambaṇadaṇḍasmiṃ, kattarayaṭṭhi nāriyaṃ.

Then in the sense of a supporting stick, kattarayaṭṭhi is feminine.

Còn gậy chống (ālambaṇadaṇḍa) là gậy chống (kattarayaṭṭhi), là danh từ giống cái.

1463

444.

1464

Yaṃ dehasādhanāpekkhaṃ, niccaṃ kammamayaṃ yamo;

That which is aimed at maintaining the body, always consisting of action, is yama;

Việc luôn luôn cần thiết cho sự duy trì thân thể, đó là sự kiềm chế (yama);

1465

Āgantusādhanaṃ kammaṃ, aniccaṃ niyamo bhave.

Action aimed at an incoming purpose, impermanent, is niyama.

Việc cần thiết tạm thời là sự tuân thủ (niyama).

1466

Iti brāhmaṇavaggo.

Thus the chapter on Brahmins.

Chương Bà-la-môn chấm dứt.

1467

445.

1468

Vesso ca vesiyāno tha, jīvanaṃ vutti jīvikā;

Vessa and vesiyāna; and livelihood, profession, means of living;

Thương gia (vesso) và người buôn bán (vesiyāno), sinh kế (jīvanaṃ) là nghề nghiệp (vutti), sự sống (jīvikā);

1469

Ājīvo vattanaṃ cātha, kasikammaṃ kasitthiyaṃ.

Ājīva and vattana; and agriculture is kasitthi.

Sinh hoạt (ājīvo) và sự duy trì (vattanaṃ), còn việc cày cấy (kasikammaṃ) là nông nghiệp (kasitthiyaṃ).

1470

446.

1471

Vāṇijjañca vaṇijjā tha, gorakkhā pasupālanaṃ;

Trade and vaṇijjā; cattle-rearing, animal husbandry;

Buôn bán (vāṇijjaṃ) và thương mại (vaṇijjā), chăn nuôi bò (gorakkhā) là chăn nuôi gia súc (pasupālanaṃ);

1472

Vessassa vuttiyo tisso, gahaṭṭhā’gārikā gihi.

These are the three occupations of a vessa; a householder, āgārika, gihi.

Ba nghề nghiệp (vutti) của thương gia, gia chủ (gahaṭṭhā) là người tại gia (āgārikā), cư sĩ (gihi).

1473

447.

1474

Khettājīvo kassako tha, khettaṃ kedāra muccate;

Khettājīva is a kassaka; khetta is said to be kedāra;

Người sống bằng ruộng đất (khettājīvo) là nông dân (kassako), ruộng (khettaṃ) được gọi là cánh đồng (kedāra);

1475

Leḍḍu’tto mattikākhaṇḍo, khaṇitti’tthya’vadāraṇaṃ.

Leḍḍu is said to be a lump of earth; khaṇitti is feminine, avadāraṇa is breaking up.

Cục đất (leḍḍu) được nói là cục đất sét (mattikākhaṇḍo), cuốc (khaṇitti) là dụng cụ đào (avadāraṇaṃ).

1476

448.

1477

Dāttaṃ lavitta masitaṃ^* , patodo tutta pājanaṃ;

Dātta, lavitta, asita; patoda, tutta, pājana;

Liềm (dāttaṃ), hái (lavittaṃ), lưỡi hái (asitaṃ), roi (patodo), dùi (tutta), gậy thúc (pājanaṃ);

1478

Yottaṃ tu rajju rasmitthī, phālo tu kasako bhave.

Yotta is a rope, rasmi is feminine; phāla is a ploughshare.

Dây thừng (yottaṃ) là dây (rajju), dây cương (rasmitthī), lưỡi cày (phālo) là người cày (kasako).

1479

449.

1480

Naṅgalañca halaṃ sīro, īsā naṅgaladaṇḍako;

Naṅgala, hala, sīra; īsā is the plough-handle;

Cày (naṅgalaṃ) và cày (halaṃ), lưỡi cày (sīro), cán cày (īsā) là tay cầm cày (naṅgaladaṇḍako);

1481

Sammā tu yugakīlasmiṃ, sītā tu halapaddhati.

Sammā is a yoke-peg; sītā is a plough-furrow.

Chốt (sammā) là chốt ách (yugakīlasmiṃ), luống cày (sītā) là đường cày (halapaddhati).

1482

450.

1483

Muggādike paraṇṇañca, pubbaṇṇaṃ sāliādike;

Mung beans and so on are paraṇṇa, and rice and so on are pubbaṇṇa;

Các loại hạt đậu (mugga) và các loại tương tự là ngũ cốc phụ (paraṇṇa), ngũ cốc chính (pubbaṇṇa) là lúa (sāli) và các loại tương tự;

1484

Sāli vīhi ca kudrūso, godhumo varako yavo;

Sāli, vīhi, kudrūsa, godhūma, varaka, yava;

Lúa (sāli), lúa (vīhi), kê (kudrūso), lúa mì (godhumo), varaka, lúa mạch (yavo);

1485

Kaṅgūti satta dhaññāni, nīvārādī tu tabbhidā.

Kaṅgū are the seven grains; nīvāra and so on are their varieties.

Kê (kaṅgū) là bảy loại ngũ cốc (satta dhaññāni), nīvāra và các loại tương tự là các loại của chúng.

1486

451.

1487

Caṇako ca kaḷāyo tha,

Caṇaka and kaḷāya, then,

Đậu gà (caṇako) và đậu (kaḷāyo),

1488

Siddhattho sāsapo bhave.

Siddhattha is sāsapa.

Hạt mù tạt trắng (siddhattho) là hạt mù tạt (sāsapo).

1489

452.

1490

Atha kaṅgu piyaṅgu’tthī, ummā tu atasī bhave;

Then kaṅgu, piyaṅgu are feminine; ummā is atasī;

Còn kê (kaṅgu) là kê (piyaṅgu), cây lanh (ummā) là cây lanh (atasī);

1491

Kiṭṭhañca sassaṃ dhaññañca^* , vīhi thambakarī^* rito.

Kiṭṭha, sassa, and dhañña are said to be vīhi thambakarī.

Cây trồng (kiṭṭhaṃ) và vụ mùa (sassaṃ), ngũ cốc (dhaññaṃ), lúa (vīhi) được gọi là thân cây (thambakarī).

1492

453.

1493

Kaṇḍo tu nāḷa matha so, palālaṃ nitthi nipphalo;

Kaṇḍa is nāḷa; then it, palāla is feminine, nipphala;

Thân cây (kaṇḍo) là ống (nāḷa), và nó là rơm (palālaṃ), không có quả (nipphalo);

1494

Bhusaṃ kaliṅgaro cātha, thuso dhaññattace tha ca.

Bhūsa, kaliṅgara; and thusa is the husk of grain.

Trấu (bhusaṃ) và vỏ trấu (kaliṅgaro), còn vỏ trấu (thuso) là vỏ hạt ngũ cốc.

1495

454.

1496

Setaṭṭikā sassarogo,

Setaṭṭikā is a crop disease;

Bệnh lúa trắng (setaṭṭikā) là bệnh cây trồng,

1497

Kaṇo tu kuṇḍako bhave;

Kaṇa is kuṇḍaka;

Cám (kaṇo) là cám (kuṇḍako);

1498

Khalo ca dhaññakaraṇaṃ, thambo^* gumbo tiṇādinaṃ.

Khala is a threshing floor; thamba is a clump of grass and so on.

Sân đập lúa (khalo) là nơi làm ngũ cốc, bụi cây (thambo) là bụi cỏ và các loại tương tự.

1499

455.

1500

Ayoggo musalo nitthī, kullo suppa manitthiyaṃ;

Ayogga is a musala, feminine; kulla, suppa, neuter;

Cối (ayoggo) là chày (musalo), sàng (kullo) là nia (suppaṃ);

1501

Atho’ddhanañca culli’tthī, kilañjo tu kaṭo bhave.

Then uddhana, culli is feminine; kilañja is a mat.

Còn bếp (oddhanaṃ) là lò (culli), chiếu (kilañjo) là tấm thảm (kaṭo).

1502

456.

1503

Kumbhī’tthī piṭharo kuṇḍaṃ, khaḷopyu’kkhali thālyu’khā;

Kumbhī, feminine; piṭhara, kuṇḍa, khaḷa, ukkhali, thālī, ukhā;

Nồi (kumbhī) là nồi (piṭharo), chậu (kuṇḍaṃ), nồi đất (khaḷo) là nồi (ukkhalī), chảo (thālī) là nồi (ukhā);

1504

Kolambo cātha maṇikaṃ, bhāṇako ca arañjaro.

Kolamba, maṇika, bhāṇaka, arañjara.

Bình (kolambo) và chén (maṇikaṃ), bình (bhāṇako) và bình (arañjaro).

1505

457.

1506

Ghaṭo dvīsu kuṭo nitthī, kumbho kalasa, vārakā;

Ghaṭa in two genders; kuṭa is feminine; kumbha, kalasa, vāraka;

Bình (ghaṭo) có hai loại, bình (kuṭo), bình (kumbho), bình (kalasa), bình (vārakā);

1507

Kaṃso bhuñjanapatto thā, mattaṃ patto ca bhājanaṃ.

Kaṃsa is a eating-bowl; then matta, patta, bhājana.

Bát đồng (kaṃso) là bát ăn (bhuñjanapatto), bát (mattaṃ), bát (patto) và đồ chứa (bhājanaṃ).

1508

458.

1509

Aṇḍupakaṃ cumbaṭakaṃ, sarāvo tu ca mallako;

Aṇḍupaka, cumbaṭaka; sarāva and mallaka;

Vòng đệm (aṇḍupakaṃ) là vòng đệm (cumbaṭakaṃ), bát đất (sarāvo) là bát đất (mallako);

1510

Pume kaṭacchudabbi’tthī, kusūlo koṭṭha muccate.

In masculine, kaṭacchu, dabbi is feminine; kusūla is said to be koṭṭha.

Trong giống đực, thìa (kaṭacchu) là muỗng (dabbi), kho thóc (kusūlo) được gọi là kho thóc (koṭṭhaṃ).

1511

459.

1512

Sāko anitthiyaṃ ḍāko, siṅgīveraṃtu addakaṃ;

Sāka, neuter, ḍāka; siṅgīvera is addaka;

Rau (sāko) là rau (ḍāko), gừng (siṅgīveraṃ) là gừng (addakaṃ);

1513

Mahosadhaṃ tu taṃ sukkhaṃ, maricaṃ tu ca kolakaṃ.

Mahosadha is that which is dry; marica and kolaka.

Thuốc quý (mahāosadhaṃ) là gừng khô (taṃ sukkhaṃ), tiêu (maricaṃ) là tiêu (kolakaṃ).

1514

460.

1515

Sovīraṃ kañjiyaṃ vuttaṃ, āranāḷaṃ thusodakaṃ;

Sovīra is said to be kañjiya, āranāḷa, thusodaka;

Giấm gạo (sovīraṃ) được gọi là cháo chua (kañjiyaṃ), nước cám (āranāḷaṃ) là nước cám (thusodakaṃ);

1516

Dhaññambilaṃ biḷaṅgo tha, lavaṇaṃ loṇa muccate.

Dhaññambila, biḷaṅga; and lavaṇa is said to be loṇa.

Nước chua từ ngũ cốc (dhaññambilaṃ) là nước chua (biḷaṅgo), muối (lavaṇaṃ) được gọi là muối (loṇaṃ).

1517

461.

1518

Sāmuddaṃ sindhavo nitthī, kāḷaloṇaṃ tu ubbhidaṃ;

Sāmudda, sindhava, feminine; kāḷaloṇa is ubbhida;

Muối biển (sāmuddaṃ), muối đá (sindhavo), muối đen (kāḷaloṇaṃ) là muối mỏ (ubbidaṃ);

1519

Biḷakaṃ^* ceti pañcete, pabhedā lavaṇassa hi.

Biḷaka—these are the five varieties of salt.

Muối biḷaka, đây là năm loại (pabhedā) của muối.

1520

462.

1521

Guḷo ca phāṇitaṃ khaṇḍo, macchaṇḍī sakkharā iti;

Guḷa, phāṇita, khaṇḍa, macchaṇḍī, sakkharā, thus;

Đường thô (guḷo) và đường tán (phāṇitaṃ), đường cục (khaṇḍo), đường mía tinh luyện (macchaṇḍī), đường (sakkharā);

1522

Ime ucchuvikārā tha, guḷasmiṃ visakaṇṭakaṃ.

These are sugar-cane products; and in guḷa, visakaṇṭaka.

Đây là các sản phẩm từ mía (ucchuvikārā), còn trong đường thô là cặn đường (visakaṇṭakaṃ).

1523

463.

1524

Lājā siyā’kkhataṃ cātha, dhānā bhaṭṭhayave bhave;

Lājā can be akkhata; and dhānā is parched barley;

Bỏng gạo (lājā) là gạo lứt (akkhataṃ), còn bỏng lúa mạch (dhānā) là lúa mạch rang;

1525

Abaddhasattu mantho ca, pūpā’ pūpā tu piṭṭhako.

Unmixed flour is mantha; pūpā and piṭṭhaka are cakes.

Bột không trộn (abaddhasattu) là nước giải khát (mantho), bánh (pūpā) là bánh (piṭṭhako).

1526

464.

1527

Bhattakāro sūpakāro, sūdo āḷāriko tathā;

Bhattakāra, sūpakāra, sūda, and āḷārika;

Người nấu cơm (bhattakāro), người nấu canh (sūpakāro), đầu bếp (sūdo), và người nấu ăn (āḷāriko);

1528

Odaniko ca rasako, sūpo tu byañjanaṃ bhave.

Odanika and rasaka; sūpa is byañjana.

Người nấu cơm (odaniko) và người nếm (rasako), canh (sūpo) là món ăn kèm (byañjanaṃ).

1529

465.

1530

Odano vā kuraṃ bhattaṃ, bhikkhā cā’nna mathā sanaṃ;

Odana, kura, bhatta, bhikkhā, and anna, then asana;

Cơm (odano) hoặc cơm (kuraṃ), cơm (bhattaṃ), vật thực (bhikkhā) và thức ăn (annaṃ), còn sự ăn (asanaṃ);

1531

Āhāro bhojanaṃ ghāso,

Āhāra, bhojana, ghāsa;

Thức ăn (āhāro), bữa ăn (bhojanaṃ), miếng ăn (ghāso),

1532

Taralaṃ yāgu nāriyaṃ.

Tarala, yāgu are feminine.

Cháo lỏng (taralaṃ) là cháo (yāgu).

1533

466.

1534

Khajjaṃ tu bhojja leyyāni, peyyanti catudhā’ sanaṃ;

Khajja, bhojja, leyya, peyya are the four types of food;

Thức ăn cứng (khajjaṃ), thức ăn mềm (bhojja), thức ăn liếm (leyyāni), thức uống (peyyaṃ) là bốn loại thức ăn (asanaṃ);

1535

Nissāvo ca tathā’cāmo,

Nissāva and acāma;

Nước cơm (nissāvo) và nước cơm (acāmo),

1536

Ālopo kabaḷo bhave.

Ālopa is kabaḷa.

Miếng ăn (ālopo) là miếng ăn (kabaḷo).

1537

467.

1538

Maṇḍo nitthīrasaggasmiṃ, vighāso bhuttasesake;

Maṇḍa is feminine in the sense of cream; vighāsa in the sense of remnants of food;

Váng cháo (maṇḍo) là phần tinh túy của nước cơm, thức ăn thừa (vighāso) là phần còn lại sau khi ăn;

1539

Vighāsādo ca damako, pipāsā tu ca tassanaṃ.

Vighāsāda is damaka; pipāsā is tassana.

Người ăn thức ăn thừa (vighāsādo) là người điều phục (damako), khát (pipāsā) là khát (tassanaṃ).

1540

468.

1541

Khuddā jighacchā, maṃsassa, paṭicchādaniyaṃ raso;

Khuddā is jighacchā; the essence of meat is paṭicchādaniya;

Đói (khuddā) là sự đói, gia vị (paṭicchādaniyaṃ) là vị của thịt;

1542

Udreko ceva uggāro, sohiccaṃ titti tappanaṃ.

Udreka and uggāra; sohicca, titti, tappana are satisfaction.

Ợ (udreko) và ợ (uggāro), sự no đủ (sohiccaṃ) là sự thỏa mãn (titti), sự no đủ (tappanaṃ).

1543

469.

1544

Kāmaṃ tviṭṭhaṃ nikāmañca, pariyattaṃ yathacchitaṃ;

Kāma, iṭṭha, nikāma, pariyatta, yathacchita;

Mong muốn (kāmaṃ) là mong muốn (iṭṭhaṃ), sự hài lòng (nikāmaṃ) là sự đủ (pariyattaṃ), như ý muốn (yathacchitaṃ);

1545

Kayavikkayiko sattha,vāhā’ paṇika vāṇijā.

Kayavikkayika, satthavāha, apaṇika, vāṇija.

Người mua bán (kayavikkayiko) là người buôn bán (satthavāhā), người bán hàng (apaṇika), thương gia (vāṇijā).

1546

470.

1547

Vikkayiko tu vikketā,

Vikkayika is vikketā;

Người bán (vikkayiko) là người bán (vikketā),

1548

Kayiko tu ca kāyiko;

Kayika is kāyika;

Người mua (kayiko) là người mua (kāyiko);

1549

Uttamaṇṇo ca dhaniko, dhamaṇṇo tu iṇāyiko.

Uttamaṇṇa is dhanika; adhamaṇṇa is iṇāyika.

Chủ nợ (uttamaṇṇo) là người cho vay (dhaniko), con nợ (dhamaṇṇo) là người mắc nợ (iṇāyiko).

1550

471.

1551

Uddhāro tu iṇaṃ vuttaṃ, mūlaṃ tu pābhataṃ bhave;

Uddhāra is said to be iṇa; mūla is pābhata;

Nợ (uddhāro) được gọi là nợ (iṇaṃ), vốn (mūlaṃ) là quà tặng (pābhataṃ);

1552

Saccāpanaṃ saccaṃkāro, vikkeyyaṃ paṇiyyaṃ tisu.

Saccāpana, saccaṃkāra; vikkeyya and paṇiyya in three genders.

Sự cam kết (saccāpanaṃ) là tiền đặt cọc (saccaṃkāro), hàng hóa để bán (vikkeyyaṃ) là hàng hóa (paṇiyyaṃ) trong ba giống.

1553

472.

1554

Paṭidānaṃ parivatto, nyāso tū’panidhī rito;

Paṭidāna, parivatta; nyāsa is said to be upanidhi;

Sự trả lại (paṭidānaṃ) là sự trao đổi (parivatto), tiền gửi (nyāso) được gọi là tiền gửi (upanidhī);

1555

473.

1556

Aṭṭhārasantā saṅkhyeyye, saṅkhyā ekādayo tisu;

Eighteen in counting, one and so on in three genders;

Mười tám (aṭṭhārasantā) trong số đếm, số đếm một đến mười (ekādayo) trong ba giống;

1557

Saṅkhyāne tu ca saṅkhyeyye, ekatte vīsatādayo;

In counting and in that which is counted, twenty and so on in the singular;

Trong số đếm và số lượng, hai mươi (vīsatā) và các số tương tự trong số ít;

1558

Vaggabhede bahuttepi, tā ānavuti nāriyaṃ.

In a group and in the plural, those up to ninety are feminine.

Trong các nhóm khác biệt và trong số nhiều, chúng đến chín mươi (ānavuti) là giống cái.

1559

474.

1560

Sataṃ sahassaṃ niyutaṃ^* , lakkhaṃ koṭi pakoṭiyo;

Sata, sahassa, niyuta, lakkha, koṭi, pakoṭiyo;

Một trăm (sataṃ), một ngàn (sahassaṃ), mười ngàn (niyutaṃ), một trăm ngàn (lakkhaṃ), một vạn (koṭi), mười vạn (pakoṭiyo);

1561

Koṭipakoṭi nahutaṃ, tathā ninnahutampi ca.

Koṭipakoṭi, nahuta, and ninnahuta.

Mười vạn (koṭipakoṭi), một trăm vạn (nahutaṃ), và cả một ngàn vạn (ninnahutaṃ).

1562

475.

1563

Akkhobhanītthiyaṃ^* bindu, abbudañca nirabbudaṃ;

Akkhobhanī, feminine; bindu, abbuda, nirabbuda;

Akkhobhanī (giống cái), bindu, abbuda và nirabbuda;

1564

Ahahaṃ ababaṃ cevā, ṭaṭaṃ sogandhi kuppalaṃ.

Ahaha, ababa, and aṭaṭa, sogandhi, kuppala.

Ahahaṃ, ababaṃ, aṭaṭaṃ, sogandhi, kuppalaṃ.

1565

476.

1566

Kumudaṃ puṇḍarīkañca, padumaṃ kathānampi ca;

Kumuda, puṇḍarīka, paduma, kathāna;

Kumuda, puṇḍarīka và paduma, và cả kathāna;

1567

Mahākathānā’saṅkhyeyyā, ni’ccetāsu satādi ca.

Mahākathāna, asaṅkhyeyya—these, starting from sata, and so on.

Mahākathāna, asaṅkhyeyya, và các số từ một trăm trở lên.

1568

477.

1569

Koṭyādikaṃ dasaguṇaṃ, satalakkhaguṇaṃ kamā;

From koṭi onwards, ten times, a hundred thousand times successively;

Từ koṭi trở đi nhân mười, từ một trăm ngàn trở đi nhân theo thứ tự;

1570

Catuttho’ḍḍhena aḍḍhuḍḍho,

The fourth with a half is aḍḍhuḍḍha;

Thứ tư là một và một nửa (aḍḍhuḍḍho),

1571

Tatiyo ḍḍhatiyo tathā.

The third is likewise aḍḍhatiya.

Thứ ba là một và một phần ba (ḍḍhatiyo).

1572

478.

1573

Aḍḍhateyyo diyaḍḍho tu,

Aḍḍhateyya is diyaḍḍha;

Một và một phần ba (aḍḍhateyyo), một và một nửa (diyaḍḍho),

1574

Divaḍḍho dutiyo bhave;

Divaḍḍha is the second;

Một và một nửa (divaḍḍho) là thứ hai;

1575

Tulā, pattha, ṅguli, vasā, tidhā māna matho siyā.

Tulā, pattha, aṅguli, vasā, thus measures are of three kinds.

Cân (tulā), đấu (pattha), ngón tay (aṅguli), vasā, ba loại đo lường (māna).

1576

479.

477.

479.

1577

Cattāro vihayo guñjā,

Four viha are guñjā;

Bốn viha là guñjā,

1578

Dve guñjā māsako bhave;

Two guñjā are a māsaka;

Hai guñjā là māsaka;

1579

Dve akkhā māsakā pañca, kkhānaṃ dharaṇamaṭṭhakaṃ.

Two akkha are māsakas; five akkha are a dharaṇa; eight.

Hai akkha, năm māsaka là dharaṇa, tám.

1580

480.

478.

480.

1581

Suvaṇṇo pañcadharaṇaṃ, nikkhaṃ tvanitthi pañca te;

Suvaṇṇa is five dharaṇas; nikkha is neuter, those five.

Vàng (suvaṇṇo) là năm dharaṇa, nikkha là năm đơn vị đó.

1582

Pādo bhāge catutthe tha, dharaṇāni palaṃ dasa.

A pāda is the fourth part; ten dharaṇas are a pala.

Pādo là một phần tư, và mười dharaṇa là một pala.

1583

481.

1584

Tulā palasataṃ cātha, bhāro vīsati tā tulā;

A hundred palas are a tulā; twenty such tulās are a bhāra;

Một trăm pala là một tulā, và hai mươi tulā là một bhāra;

1585

Atho kahāpaṇo nitthī, kathyate karisāpaṇo.

And a kahāpaṇa (neuter) is called a karisāpaṇa.

Cũng vậy, kahāpaṇa là danh từ giống đực, được gọi là karisāpaṇa.

1586

482.

1587

Kuḍuvo pasato eko,

One pasata is a kuḍuva,

Một pasata là một kuḍuva,

1588

Pattho te caturo siyuṃ;

Four of those (kuḍuvas) are a pattha;

Bốn cái đó là một pattha;

1589

Āḷhako caturo patthā, doṇaṃ vācaturā’ḷhakaṃ.

Four patthas are an āḷhaka; four āḷhakas are a doṇa.

Bốn pattha là một āḷhaka, và bốn āḷhaka là một doṇa.

1590

483.

1591

Mānikā caturo doṇā, khārītthī catumānikā;

Four doṇas are a mānikā; four mānikās are a khārī (feminine);

Bốn doṇa là một mānikā, bốn mānikā là một khārī (giống cái);

1592

Khāriyo vīsa vāho tha,

Twenty khārīs are a vāha;

Hai mươi khārī là một vāha,

1593

Siyā kumbho dasambaṇaṃ.

And a kumbha is ten ambaṇas.

Mười ambaṇa là một kumbha.

1594

484.

1595

Āḷhako nitthiyaṃ tumbho, patthotu nāḷi nāriyaṃ;

An āḷhaka (neuter) is a tumbha; a pattha (masculine) is a nāḷi (feminine);

Āḷhaka là tumbha (giống đực), pattha là nāḷi (giống cái);

1596

Vāho tu sakaṭo cekā,

A vāha is a sakaṭa; and ten doṇas are an ambaṇa.

Vāha là sakaṭa (một xe chở),

1597

Dasa doṇā tu ambaṇaṃ.

Ten doṇas is an ambaṇa.

Mười doṇa là một ambaṇa.

1598

485.

1599

Paṭivīso ca koṭṭhāso,

A paṭivīsa, a koṭṭhāsa,

Paṭivīsa và koṭṭhāsa,

1600

Aṃso bhāgo dhanaṃ tu so;

An aṃsa, and a bhāga are wealth;

Aṃsa và bhāga đều là tài sản;

1601

Dabbaṃ vittaṃ sāpateyyaṃ, vasva’ttho vibhavo bhave.

Dabba, vitta, sāpateyya, vasu, attha, and vibhava exist.

Dabba, vitta, sāpateyya, vasu, attha, vibhava cũng là vậy.

1602

486.

1603

Koso hiraññañca katā, kataṃ kañcana, rūpiyaṃ;

A kosa is also hirañña, refined gold, and silver;

Kosa là kho tàng, hirañña là vàng bạc đã được chế tác hoặc chưa chế tác, kañcana là vàng;

1604

Kuppaṃ tadaññaṃ tambādi, rūpiyaṃ dvaya māhataṃ.

Kuppaṃ is anything else, like copper; rūpiyaṃ is coined money.

Kuppa là những thứ khác như đồng, v.v., rūpiya là tiền đúc.

1605

487.

1606

Suvaṇṇaṃ kanakaṃ jāta, rūpaṃ soṇṇañca kañcanaṃ;

Suvaṇṇa, kanaka, jātarūpa, soṇṇa, and kañcana are gold;

Suvaṇṇa, kanaka, jātarūpa, soṇṇa và kañcana đều là vàng;

1607

Satthuvaṇṇo harī kambu, cāru hemañca hāṭakaṃ.

Satthuvaṇṇa, harī, kambu, cāru, hema, and hāṭaka (masculine).

Satthuvaṇṇa, harī, kambu, cāru, hema và hāṭaka cũng vậy.

1608

488.

1609

Tapaniyaṃ hiraññaṃ ta, bbhedā cāmīkarampi ca;

Tapaniya and hirañña are its varieties; cāmīkara too;

Tapaniya, hirañña là vàng, tbhedā (các loại của nó) là cāmīkara;

1610

Sātakumbhaṃ tathā jambu, nadaṃ siṅgī ca nāriyaṃ.

Sātakumbha, and jambunada, and siṅgī (feminine).

Sātakumbha, jambunada và siṅgī là danh từ giống cái.

1611

489.

1612

Rūpiyaṃ rajataṃ sajjhu, rūpī sajjhaṃ atho vasu;

Rūpiya, rajata, sajjhu, rūpī, sajjha are silver; and vasu (neuter);

Rūpiya, rajata, sajjhu, rūpī, sajjha và vasu đều là bạc;

1613

Ratanañca maṇi dvīsu, puppharāgādī tabbhidā.

Ratana and maṇi (masculine/neuter); puppharāgā and others are its varieties.

Ratana và maṇi là danh từ lưỡng tính, puppharāgādī là các loại của chúng.

1614

490.

1615

Suvaṇṇaṃ rajataṃ muttā, maṇi veḷuriyāni ca;

Gold, silver, pearls, gems, lapis lazuli,

Vàng, bạc, ngọc trai, ngọc bích,

1616

Vajirañca pavāḷanti, sattā’hu ratanāni’ me.

Diamond, and coral—these seven are called jewels.

Kim cương và san hô – bảy thứ này được gọi là ratana.

1617

491.

1618

Lohitaṅko ca paduma, rāgo rattamaṇi pyatha;

Lohitaṅka, padumarāga, and rattamaṇi are rubies;

Lohitaṅka, padumarāga và rattamaṇi là hồng ngọc;

1619

Vaṃsavaṇṇo veḷuriyaṃ, pavāḷaṃ vā ca viddumo.

Vaṃsavaṇṇa is lapis lazuli; pavāḷa is also vidduma (coral).

Vaṃsavaṇṇa là ngọc bích, pavāḷa và vidduma là san hô.

1620

492.

1621

Masāragallaṃ kabaramaṇi, atha muttā ca muttikaṃ;

Masāragalla is a speckled gem; and muttā is muttikaṃ (pearl);

Masāragalla là mã não, mutta và muttika là ngọc trai;

1622

Rīti^* tthī ārakūṭo vā, amalaṃ tva’bbhakaṃ bhave.

Rīti (feminine) is ārakūṭa (brass); abbbhaka is amala (mica).

Rīti (giống cái) và ārakūṭa là đồng thau, abbhaka là mica.

1623

493.

1624

Loho nitthī ayo kāḷā,

Loho (neuter) is iron (dark),

Loha là danh từ giống đực, ayo là sắt đen,

1625

Yasañca pārado raso;

Yasa is zinc; pārada is mercury;

Yasa là kẽm, pārada là thủy ngân;

1626

Kāḷatipu tu sīsañca, haritālaṃ tu pītanaṃ.

Kāḷatipu is lead; haritāla is orpiment.

Kāḷatipu là chì, haritāla là hùng hoàng.

1627

494.

1628

Cinapiṭṭhañca sindūraṃ, atha tūlo tathā picu;

Cinapiṭṭha and sindūra are vermillion; and tūla is picu (cotton);

Cinapiṭṭha là chu sa, tūla và picu là bông;

1629

Khuddajaṃ tu madhu khuddaṃ, madhucchiṭṭhaṃ tu sitthakaṃ.

Khuddaja is honey; madhucchiṭṭha is sitthaka (beeswax).

Khuddaja và madhu là mật ong, madhucchiṭṭha là sáp ong.

1630

495.

1631

Gopālo gopa gosaṅkhyā,

Gopāla, gopa, gosaṅkhyā,

Gopāla, gopa và gosaṅkhyā là người chăn bò,

1632

Gomā tu gomiko pyatha;

Gomā, and gomika are cattle owners;

Gomā và gomika là người có bò;

1633

Usabho balībaddho^* ca, goṇo govasabho vuso.

Usabha, balībaddha, goṇa, govasabha, and vuso are bulls.

Usabha, balībaddha, goṇa, govasabha và vusa là bò đực.

1634

496.

1635

Vuddho jaraggavo so tha, dammo vacchataro samā;

A vṛddha is an old bull; dammā and vacchatara are calves;

Bò đực già là jaraggava, damma và vacchatara là bê con;

1636

Dhuravāhī tu dhorayho, govindo dhikato gavaṃ.

Dhuravāhī is a draught animal; govinda is one in charge of cattle.

Dhuravāhī là bò kéo, govinda là người cai quản bò.

1637

497.

1638

Vaho ca khandhadeso tha, kakudho^* kaku vuccate;

Vaha is the shoulder region; kakudha is called kaku (hump);

Vaha là vai, kakudha và kaku là bướu;

1639

Atho visāṇaṃ siṅgañca, rattagāvī tu rohiṇī.

Atho visāṇa is a horn; rattagāvī is rohiṇī (a red cow).

Visāṇa và siṅga là sừng, rattagāvī là bò cái đỏ.

1640

498.

1641

Gāvī ca siṅginī go ca, vañjhā tu kathyate vasā;

Gāvī, siṅginī, and go are cows; a barren cow is called a vasā;

Gāvī, siṅginī, go là bò cái, vañjhā được gọi là vasā (bò cái tơ);

1642

Navappasūtikā dhenu, vacchakāmā tu vacchalā.

A newly calved cow is a dhenu; one longing for a calf is vacchalā.

Navappasūtikā là bò cái mới sinh, vacchakāmā là bò cái thương con.

1643

499.

1644

Gaggarī manthanītthī dve, sandānaṃ dāmamuccate;

Gaggarī and manthanī (feminine) are two; sandāna is called dāma (rope);

Gaggarī và manthanī là hai danh từ giống cái, sandāna được gọi là dây buộc;

1645

Gomiḷho gomayo nitthī, atho sappi ghataṃ bhave.

Gomiḷha and gomaya (neuter) are cow dung; and sappi is ghee.

Gomiḷha và gomaya là phân bò (giống đực), sappi và ghata là bơ lỏng.

1646

500.

1647

Navuddhaṭaṃ tu nonītaṃ, damimaṇḍaṃ tu matthu ca,

Newly extracted nonīta (fresh butter); damimaṇḍa is matthu (whey),

Nonīta là bơ mới vớt, dadimaṇḍa và matthu là sữa đông;

1648

Khīraṃ duddhaṃ payo thaññaṃ, takkaṃ tu mathitaṃ pyatha.

Khīra, duddha, paya, and thañña are milk; takka is also mathita (buttermilk).

Khīra, duddha, payo, thañña là sữa, takka và mathita là sữa bơ.

1649

501.

1650

Khīraṃ dadhi ghataṃ takkaṃ, nonītaṃ pañca gorasā;

Milk, curd, ghee, buttermilk, and fresh butter are the five products of a cow;

Sữa, sữa đông, bơ lỏng, sữa bơ, bơ tươi là năm gorasa (sản phẩm từ bò);

1651

Urabbho meṇḍa mesā ca, uraṇo avi eḷako.

Urabbha, meṇḍa, mesa, uraṇa, avi, and eḷaka are sheep.

Urabbha, meṇḍa, mesa, uraṇa, avi và eḷaka là cừu đực.

1652

502.

1653

Vasso tvajo chagalako,

Vassa is a goat, chagalaka;

Vassa là dê con, aja và chagalaka là dê đực,

1654

Oṭṭho tu karabho bhave;

Oṭṭha is a karabha (camel);

Oṭṭha và karabha là lạc đà;

1655

Gadrabho tu kharo vutto, uraṇī tu ajī ajā.

Gadrabha is called a khara (donkey); uraṇī is ajī and ajā (she-goat).

Gadrabha được gọi là lừa, uraṇī, ajī và ajā là dê cái.

1656

Iti vessavaggo.

Here ends the Vessa Vagga.

Chương Vessa (Thương gia) kết thúc.

1657

503.

1658

Suddo’ntavaṇṇo vasalo, saṃkiṇṇā māgadhādayo;

A sudda is an untouchable, a vasala; saṃkiṇṇa are those of mixed caste, like māgadha, etc.;

Sudda, antavaṇṇa và vasala là người hạ tiện, saṃkiṇṇa là những người lai tạp như māgadha;

1659

Māgadho suddakhattājo, uggo suddāya khattajo.

A māgadha is born of a sudda and a khattiya woman; an ugga is born of a sudda woman and a khattiya man.

Māgadha là con của đàn ông Sudda và phụ nữ Khattiya, ugga là con của đàn ông Khattiya và phụ nữ Sudda.

1660

504.

1661

Dvijākhattiyajo sūto, kārutu sippikopume;

A sūta is born of a dvija and a khattiya woman; kāru (masculine) is a craftsman;

Sūta là con của đàn ông Dvijā và phụ nữ Khattiya, kāru và sippika là thợ thủ công (giống đực);

1662

Saṅghātotu sajātīnaṃ, tesaṃ seṇī dvisuccate.

A saṅghāta is an assembly of those of the same caste; their seṇī is said to be two-fold.

Saṅghāta là sự tụ họp của những người cùng chủng tộc, seṇī là hai danh từ đó.

1663

505.

1664

Tacchako tantavāyo ca, rajako ca nahāpito;

A tacchaka (carpenter), a tantavāya (weaver), a rajaka (launderer), and a nahāpita (barber);

Thợ mộc, thợ dệt, thợ giặt và thợ cắt tóc;

1665

Pañcamo cammakāroti, kāravo pañcime siyuṃ.

The fifth is a cammakāra (leatherworker)—these five are kārava.

Thứ năm là thợ da, năm người này là kārava (nghệ nhân).

1666

506.

1667

Tacchako vaḍḍhakī mato, palagaṇḍo thapatyapi;

A tacchaka is known as a vaḍḍhakī, palagaṇḍa, and thapatyapi;

Tacchaka được biết đến là vaḍḍhakī, palagaṇḍa và thapati cũng vậy;

1668

Rathakāro tha suvaṇṇa, kāro nāḷindhamo bhave.

Rathakāra is a cartwright; a suvaṇṇakāra is a nāḷindhama (goldsmith).

Rathakāra là thợ làm xe, suvaṇṇakāra là thợ vàng, nāḷindhama là thợ đúc ống.

1669

507.

1670

Tantavāyo pesakāro,

A tantavāya is a pesakāra (weaver),

Tantavāya là thợ dệt,

1671

Mālākāro tu māliko;

A mālākāra is a mālika (garland-maker);

Mālākāra là người làm vòng hoa;

1672

Kumbhakāro kulālo tha,

A kumbhakāra is a kulāla (potter);

Kumbhakāra là thợ gốm, kulāla cũng vậy,

1673

Tunnavāyo ca sūciko.

A tunnavāya is a sūcika (tailor).

Tunnavāya và sūcika là thợ may.

1674

508.

1675

Cammakāro rathakāro, kappako tu nahāpito;

A cammakāra (leatherworker), a rathakāra (cartwright), a kappaka is a nahāpita (barber);

Cammakāra là thợ da, rathakāra là thợ làm xe, kappaka là thợ cắt tóc;

1676

Raṅgājīvo cittakāro, pukkuso pupphachaḍḍako.

A raṅgājīva is a cittakāra (painter); a pukkusa is a pupphachaḍḍaka (flower-sweeper).

Raṅgājīva là thợ nhuộm, cittakāra là họa sĩ, pukkusa là người quét dọn hoa.

1677

509.

1678

Veno vilīvakāro ca, naḷakāro samā tayo;

Vena, vilīvakāra, and naḷakāra are three synonyms;

Vena, vilīvakāra và naḷakāra là ba từ đồng nghĩa;

1679

Cundakāro bhamakāro,

Cundakāra, bhamakāra,

Cundakāra là thợ làm vôi, bhamakāra là thợ quay,

1680

Kammāro lohakārako.

Kammāra, and lohakāraka are blacksmiths.

Kammāra là thợ rèn, lohakāraka là thợ kim loại.

1681

510.

1682

Ninnejako ca rajako, nettiko udahārako;

Ninnejaka is a rajaka (launderer); nettika is udahāraka (water carrier);

Ninnejaka và rajaka là thợ giặt, nettika và udahāraka là người kéo nước;

1683

Vīṇāvādī veṇiko tha, usukāro’ suvaḍḍhakī.

Vīṇāvādī is a veṇika (lute player); usukāra is an asuvaḍḍhakī (fletcher).

Vīṇāvādī và veṇika là người chơi đàn vīṇā, usukāra và asuvaḍḍhakī là thợ làm tên.

1684

511.

1685

Veṇudhamo veṇaviko,

Veṇudhama is a veṇavika (flute player),

Veṇudhama và veṇavika là người thổi sáo,

1686

Pāṇivādo tu pāṇigho^* ;

Pāṇivāda is a pāṇigha (hand drummer);

Pāṇivāda và pāṇigha là người đánh trống bằng tay;

1687

Pūpiyo pūpapaṇiyo, soṇḍiko majjavikkayī.

Pūpiya is a pūpapaṇiya (baker); soṇḍika is a majjavikkayī (liquor seller).

Pūpiya và pūpapaṇiya là người bán bánh, soṇḍika là người bán rượu.

1688

512.

1689

Māyā tu sambarī māyā, kāro tu indajāliko;

Māyā is sambarī (feminine); māyākāra is indajāliko (magician).

Māyā là ảo thuật, sambarī và māyākāra là nhà ảo thuật;

1690

513.

1691

Orabbhikā sūkarikā, māgavikā te ca sākuṇikā;

Orabbhika, sūkarika, māgavika, and sākuṇika are those who,

Orabbhika, sūkarika, māgavika và sākuṇika;

1692

Hantvā jīvante’ḷaka, sūkara, miga, pakkhino kamato.

Having killed, subsist on sheep, pigs, deer, and birds respectively.

Là những người sống bằng nghề giết cừu, heo, hươu và chim tương ứng.

1693

514.

1694

Vāguriko jāliko tha,

Vāgurika is a jālika (hunter);

Vāgurika và jālika là người đánh lưới,

1695

Bhāravāho tu bhāriko;

Bhāravāha is a bhārika (porter);

Bhāravāha và bhārika là người khuân vác;

1696

Vetaniko tu bhatako, kammakaro tha kiṃ karo;

Vetanika is a bhataka (hired worker); kammakara is kiṃkara (servant);

Vetanika và bhataka là người làm thuê, kammakara và kiṃkara là người làm công;

1697

Dāso ca ceṭako pesso, bhacco ca paricāriko.

Dāsa, ceṭaka, pessa, bhacca, and paricārika are servants.

Dāsa, ceṭaka, pessa, bhacca và paricārika là người hầu.

1698

515.

1699

Antojāto dhanakkīto, dāsabyo’pagato sayaṃ;

Born within the house, bought with money, one who becomes a slave by choice;

Người sinh ra trong nhà, người được mua, người tự nguyện làm nô lệ;

1700

Dāsā karamarānīto, ccevaṃ te catudhā siyuṃ.

Slaves brought as prisoners of war—thus they are four kinds.

Và nô lệ bị bắt về làm nô lệ – như vậy, họ có bốn loại.

1701

516.

1702

Adāso tu bhujisso tha,

One who is not a slave is bhujissa (freedman);

Người không phải nô lệ là bhujissa, nīca, jamma và nihīnaka là người thấp kém;

1703

Nīco jammo nihīnako;

Nīca, jamma, and nihīnaka are low-born;

Nikkosajja là người không lười biếng, akilāsu là người không mệt mỏi,

1704

Nikkosajjo akilāsu,

Nikkosajja is not lazy;

Manda và alasa là người lười biếng.

1705

Mando tu alaso pyatha.

Manda is also alasa (lazy).

517.

1706

517.

Sapāka, caṇḍāla, mātaṅga và sapaca là những người hạ tiện;

1707

Sapāko ceva caṇḍālo, mātaṅgo sapaco bhave;

Sapāka, caṇḍāla, mātaṅga, and sapaca are outcasts;

Các loại của họ là các bộ tộc milakkha, như kirāta và savara.

1708

Tabbhedā milakkhajātī, kirāta, savarādayo.

Their varieties are barbarian tribes such as kirāta and savara.

518.

1709

518.

Nesāda, luddaka và byādha là thợ săn,

1710

Nesādo luddako byādho,

Nesāda, luddaka, and byādha are hunters;

Migava và migabyadha là người săn thú;

1711

Migavo tu migabyadho;

Migava is a deer hunter;

Sārameyya, sunakha, suna, soṇa và kukkura là chó.

1712

Sārameyyo ca sunakho, suno soṇo ca kukkuro.

Sārameyya, sunakha, suna, soṇa, and kukkura are dogs.

513.

1713

519.

Svāna, suvāna, sāḷūra,

1714

Svāno suvāno sāḷūro,

Svāna, suvāna, sāḷūra,

Sūna và sāna là chó cái (giống đực);

1715

Sūno sāno ca sā pume;

Sūna, sāṇa (masculine), and sā (feminine) are also dogs;

Con chó bị điên là aḷakka.

1716

Ummattādita māpanno, aḷakkoti suno mato.

A dog afflicted by madness, etc., is known as aḷakka.

514.

1717

520.

1718

Sābandhanaṃ tu gaddūlo, dīpako tu ca cetako;

Sābandhana is a gaddūla (dog leash); dīpaka is also cetaka (a tracking dog);

Sābandhana là dây xích chó, dīpaka và cetaka là chó săn;

1719

Bandhanaṃ gaṇṭhi pāso tha, vāgurā^* migabandhanī.

Bandhana, gaṇṭhi, and pāsa are a snare; vāgurā is a trap for deer.

Bandhana là nút thắt, pāsa là thòng lọng, vāgurā là lưới bẫy thú.

1720

521.

1721

Thiyaṃ kuveṇī kumīnaṃ, ānayo jāla muccate;

In the feminine, kuveṇī and kumīna are fishing nets; a trap is called jāla;

Kuveṇī (giống cái) và kumīna là lưới đánh cá, ānaya được gọi là lưới;

1722

Āghātanaṃ vadhaṭṭhānaṃ, sūnā tu adhikoṭṭanaṃ.

Āghātana is a slaughterhouse; sūnā is a place for butchering.

Āghātana là nơi giết mổ, sūnā là lò mổ.

1723

522.

1724

Takkaro mosako coro,

Takkara, mosaka, and cora are thieves;

Takkara, mosaka và cora là kẻ trộm,

1725

Thene’kāgāriko samā;

Thena and ekāgārika are synonyms;

Thena và ekāgārika là kẻ trộm nhà;

1726

Theyyañca corikā moso,

Theyya, corikā, and mosa are theft;

Theyya, corikā và mosa là hành vi trộm cắp,

1727

Vemo vāyanadaṇḍako.

Vema is a weaving loom.

Vema là khung dệt.

1728

523.

1729

Suttaṃ tantu pume tantaṃ, potthaṃ lepyādikammani;

Sutta and tantu (masculine) are thread; pottha is for painting and similar crafts;

Sutta và tantu là sợi (giống đực), pottha là công việc đắp tượng, v.v.;

1730

Pañcālikā potthalikā, vatthadantādinimmitā.

Pañcālikā and potthalikā are dolls made of cloth, ivory, etc.

Pañcālikā và potthalikā là búp bê làm bằng vải, ngà, v.v.

1731

524.

1732

Ugghāṭanaṃ ghaṭīyantaṃ, kūpambubbāhanaṃ bhave;

Ugghāṭana and ghaṭīyanta are a well-drawing machine;

Ugghāṭana và ghaṭīyanta là dụng cụ kéo nước giếng;

1733

Mañjūsā peḷā piṭako, tvitthiyaṃ pacchi peṭako.

Mañjūsā, peḷā, and piṭaka are a basket; pacchi and peṭaka (masculine/neuter).

Mañjūsā, peḷā và piṭaka là hộp, pacchi và peṭaka là giỏ (giống cái).

1734

525.

1735

Byābhaṅgī tvitthiyaṃ kājo, sikkā tvatrā’valambanaṃ;

Byābhaṅgī (feminine) is a kāja (carrying pole); sikkā is a hanging rope;

Byābhaṅgī (giống cái) là đòn gánh, sikkā là dây treo;

1736

Upāhano vā pādu’tthī, tabbhedā pādukā pyatha.

Upāhana or pādu (feminine) are shoes; pādukā is also a variety of shoe.

Upāhana và pādu là giày (giống cái), pādukā là các loại giày dép.

1737

526.

1738

Varattā vaddhikā naddhi, bhastā cammapasibbakaṃ;

Varattā, vaddhikā, and naddhi are straps; bhastā is a cammapasibbaka (leather bag);

Varattā, vaddhikā và naddhi là dây da, bhastā là túi da;

1739

Soṇṇādyāvattanī mūsā,

A crucible for melting gold, etc., is a mūsā;

Mūsā là khuôn đúc vàng bạc, v.v.,

1740

Tha kūṭaṃ vā ayoghano.

And kūṭa is an ayoghano (sledgehammer).

Kūṭa và ayoghano là búa tạ.

1741

527.

1742

Kammārabhaṇḍā saṇḍāso, muṭṭhyā’dhikaraṇītthīyaṃ;

Among blacksmith's tools, saṇḍāsa is tongs; muṭṭhyādhikaraṇī (feminine) is an anvil;

Kammārabhaṇḍā là kìm, muṭṭhyādhikaraṇī là cái đe (giống cái);

1743

Tabbhastā gaggarī nārī, sattaṃ tu pipphalaṃ bhave.

Tabbhastā and gaggarī (feminine) are bellows; sattaṃ is pipphalaṃ (a bolt/latch).

Tabbhastā là ống thổi của thợ rèn, gaggarī là danh từ giống cái, satta là pipphala.

1744

528.

1745

Sāṇo tu nikaso vutto,

Sāṇa is called nikasa (touchstone);

Sāṇa được gọi là đá thử vàng,

1746

Ārā tu sūcivijjhanaṃ;

Ārā is sūcivijjhana (awl);

Ārā là dùi đục kim;

1747

Kharo ca kakaco nitthī, sippaṃ kammaṃ kalādikaṃ.

Khara and kakaca (neuter) are a saw; sippa is kamma and kalā (art/craft).

Khara và kakaca là cưa (giống đực), sippa là nghề nghiệp, nghệ thuật, v.v.

1748

529.

1749

Paṭimā paṭibimbañca, bimbo paṭinidhīrito;

Paṭimā, paṭibimba, bimba, and paṭinidhi are images/likenesses;

Paṭimā, paṭibimba và bimba được gọi là hình ảnh, bản sao;

1750

Tīsu samo paṭibhāgo, sannikāso sarikkhako.

Sama, paṭibhāga, sannikāsa, and sarikkhaka are similar.

Paṭibhāga, sannikāsa và sarikkhaka là giống nhau (ba giống).

1751

530.

1752

Samāno sadiso tulyo,

Samāna, sadisa, tulya (equal, similar, alike),

Giống nhau, tương tự, ngang bằng,

1753

Saṅkāso sannibho nibho;

saṅkāsa, sannibha, nibha (resembling, like, similar);

Tựa như, giống như, như là;

1754

Opamma mupamānaṃ cu, pamā bhati tu nāriyaṃ.

Opamma, upamāna, and pamā are feminine (for comparison).

Sự ví von, sự so sánh, và sự tương đồng (là những từ giống cái).

1755

531.

1756

Nibbeso vetanaṃ mūlyaṃ, jūtaṃ tvanitthi ketavaṃ;

Nibbesa, vetana, mūlya (wage/payment). Jūta is neuter (gambling), ketava is masculine/neuter;

Tiền công, tiền lương, giá cả; cờ bạc (là từ không giống cái), sự lừa dối;

1757

Dhutto’kkhadhutto kitavo, jūtakāra, kkhadevino.

Dhutta, akkhadhutta, kitava, jūtakāra, akkhadevī (gambler).

Kẻ lừa đảo, kẻ cờ bạc, kẻ chơi xúc xắc, người chơi cờ bạc, người chơi xúc xắc.

1758

532.

1759

Pāṭibhogotu paṭibhū, akkho tu pāsako bhave;

Pāṭibhoga is paṭibhū (surety/guarantor). Akka is pāsaka (dice);

Người bảo lãnh là người bảo lãnh, xúc xắc là quân cờ;

1760

Pumevā’ ṭṭhapadaṃ^* sāri, phalake tha paṇo, bbhuto.

Aṭṭhapada (chess board) is masculine. Sāri (dice-man), phalaka (board). Paṇa (stake) is what is gained.

Bàn cờ (là từ giống đực) và quân cờ trên bàn cờ, và tiền đặt cược.

1761

533.

1762

Kiṇṇaṃ tu madirābīje, madhu madhvāsave mataṃ;

Kiṇṇa is for liquor seeds. Madhu is for honey and mead;

Kiṇṇa là men rượu, madhu được biết đến là mật ong và rượu mật ong;

1763

Madirā vāruṇī majjaṃ, surā bhavo tu merayaṃ.

Madirā, vāruṇī, majja (intoxicating drink). Surā is meraya.

Rượu mạnh, rượu vang, rượu, rượu gạo là meraya.

1764

534.

1765

Sarako casako nitthī, āpānaṃ pānamaṇḍalaṃ;

Saraka, casaka are feminine (cup). Āpāna is pānamaṇḍala (drinking party);

Chén rượu, cốc (là từ không giống cái), tiệc rượu, hội uống rượu;

1766

535.

1767

Ye’tra bhūrippayogattā, yogikekasmi mīritā;

Those (words) mentioned in one gender here due to frequent usage,

Những từ được nói đến ở đây chỉ một nghĩa do thường được sử dụng rộng rãi,

1768

Liṅgantarepi te ñeyyā, taddhammattā’ññavuttiyanti.

should be known in other genders as well, because of that quality of being applicable elsewhere.

Cũng nên biết chúng trong các giống khác vì bản chất của chúng là như vậy.

1769

Iti suddavaggo.

Here ends the Suddavagga.

Chuyên mục Suddhavagga kết thúc.

1770

Catubbaṇṇavaggo niṭṭhito.

The Catubbaṇṇavagga is finished.

Chuyên mục Catubbaṇṇavagga kết thúc.

Table of Contents

4. Catubbaṇṇavagga

4. Catubbaṇṇavagga

4. Phẩm Bốn Giai Cấp

Settings