Abhidhānappadāpikāpāṭha

677

2. Bhūkaṇḍa

2. Chương Đất

678

2. Puravagga

2. Phẩm Thành

679

198.

680

Puraṃ nagara mitthī vā, ṭhānīyaṃ puṭabhedanaṃ;

Pura (city) is nagara, and it is feminine; ṭhānīya is puṭabhedana (town).

Pura là thành phố (giống cái), ṭhānīya (thị trấn), puṭabhedana (thành phố lớn).

681

Thiyaṃ tu rājadhānī^* ca, khandhāvāro bhave tha ca.

In the feminine, it is rājadhānī (capital); and it is also khandhāvāra (military camp).

Rājadhānī (kinh đô) thì là giống cái; khandhāvāra (trại lính) cũng vậy.

682

199.

683

Sākhānagara maññatra, yaṃ taṃ mūlapurā puraṃ;

Sākhānagara (branch city) is another city from the main city.

Sākhānagara là thành phố khác, là thành phố phụ thuộc vào thành phố chính.

684

Bārāṇasī ca sāvatthi, vesālī mithilā, ḷavī.

Bārāṇasī, Sāvatthī, Vesālī, Mithilā, Aḷavī.

Bārāṇasī, Sāvatthi, Vesālī, Mithilā, Aḷavī.

685

200.

686

Kosambu, jjeniyo takka, silā campā ca sāgalaṃ;

Kosambī, Ujjenī, Takkasilā, Campā, and Sāgala.

Kosambī, Ujjenī, Takka, Silā, Campā, Sāgala.

687

Susumāragiraṃ^* rāja, gahaṃ kapilavatthu ca.

Susumāragira, Rājagaha, and Kapilavatthu.

Susumāragira, Rājagaha, Kapilavatthu.

688

201.

689

Sāketa, mindapatthañco, kkaṭṭhā pāṭaliputtakaṃ;

Sāketa, Indapatta, Ukkaṭṭhā, Pāṭaliputtaka.

Sāketa, Indapattha, Ukkaṭṭhā, Pāṭaliputta.

690

Jetuttarañca saṅkassaṃ, kusinārādayo purī.

Jetuttara, Saṅkassa, Kusinārā, and other cities.

Jetuttara, Saṅkassa, Kusinārā v.v. là các thành phố.

691

202.

692

Racchā ca visikhā vuttā, rathikā vīthi cāpyatha;

Racchā is said to be visikhā (street), rathikā, and vīthi.

Racchā được gọi là visikhā (đường phố), rathikā (đường nhỏ), vīthi (đường phố) cũng vậy.

693

Byūho racchā anibbiddhā, nibbiddhā tu pathaddhi ca.

An unbroken street is byūha; a broken one is pathaddhi.

Byūha là con đường chưa được mở; con đường đã mở thì là pathaddhi.

694

203.

695

Catukkaṃ caccare magga, sandhi siṅghāṭakaṃ bhave;

A crossroads is catukka, caccara, maggasandhi, and siṅghāṭaka.

Ngã tư đường, quảng trường, giao lộ đường là siṅghāṭaka.

696

Pākāro varaṇo cātha, udāpo^* upakārikā.

Pākāra (wall) is varaṇa; udāpa (rampart) is upakārikā.

Pākāra là tường thành, varaṇa cũng vậy; udāpa là hào nước, upakārikā (tường bao).

697

204.

698

Kuṭṭaṃ tu bhitti nārī tha, gopuraṃ dvārakoṭṭhako;

Kuṭṭa (wall) is bhitti; in the feminine; gopura (gatehouse) is dvārakoṭṭhaka.

Kuṭṭa là bhitti (tường) (giống cái); gopura là cổng thành.

699

Esikā indakhīlo ca, aṭṭo tvaṭṭālako bhave.

Esikā (pillar) is indakhīla (gate-post); aṭṭa (tower) is aṭṭālaka.

Esikā là cọc, indakhīla là cột trụ; aṭṭa thì là aṭṭālaka (tháp canh).

700

205.

701

Toraṇaṃ tu bahidvāraṃ, parikhātu ca dīghikā;

Toraṇa (archway) is bahidvāra (outer gate); parikhā (moat) is dīghikā (ditch).

Toraṇa là cổng ngoài; parikhā là hào nước.

702

Mandiraṃ sadanā, gāraṃ, nikāyo nilayā, layo.

Mandira, sadana, āgāra, nikāya, nilaya, alaya are dwellings.

Mandira, sadana, āgāra, nikāya, nilaya, alaya đều là nhà.

703

206.

704

Āvāso bhavanaṃ vesmaṃ, niketanaṃ nivesanaṃ;

Āvāsa, bhavana, vesma, niketana, nivesana are residences.

Āvāsa, bhavana, vesma, niketana, nivesana (đều là nhà).

705

Gharaṃ gahañcā, vasatho, saraṇañca patissayo.

Ghara, gaha, āvasatha, saraṇa, and patissaya are homes.

Ghara, gaha, āvasatha, saraṇa, patissaya cũng vậy.

706

207.

707

Okaṃ sālā khayo vāso, thiyaṃ kuṭi vasatya’pi;

Oka, sālā, khaya, vāsa; in the feminine, kuṭi and vasati are also.

Oka, sālā, khaya, vāsa (đều là nhà); kuṭi, vasatī (túp lều) thì là giống cái.

708

Gehañcā, nitthi sadumaṃ, cetiyā, yatanāni tu.

Geha and anitthi saduma are temples; cetiyā and āyatanāni are shrines.

Geha (nhà) thì là giống trung tính; cetiya, āyatana (đền thờ) cũng vậy.

709

208.

710

Pāsādo ceva yūpo tha, muṇḍacchado ca hammiyaṃ;

Pāsāda and yūpa; a flat-roofed building is hammiya.

Pāsāda (lầu đài), yūpa (cột thờ); muṇḍacchada (nhà mái bằng) là hammiya (lâu đài).

711

Yūpotu gajakumbhamhi, hatthinakho patiṭṭhito.

A yūpa (pillar) is hatthinakha, established on the elephant's forehead.

Yūpa là cột trụ được dựng trên đầu voi, hatthinakha (móng voi).

712

209.

713

Supaṇṇavaṅkacchadana, maḍḍhayogo siyā tha ca;

A roof with curving tiles like a supaṇṇa is also called aḍḍhayoga.

Mái nhà hình chim ưng là aḍḍhayoga (nhà nửa mái).

714

Ekakūṭayuto māḷo,

Māḷa is a building with a single peak.

Māḷa là nhà có một đỉnh,

715

Pāsādo caturassako.

Pāsāda is square.

Pāsāda là nhà hình vuông.

716

210.

717

Sabhāyañca sabhā cātha, maṇḍapaṃ vā janālayo;

A sabhā is an assembly hall; a maṇḍapa (pavilion) is a janālaya (public hall).

Sabhā là hội trường, maṇḍapa là nhà hội, janālaya (nơi tụ họp).

718

Atho āsanasālāyaṃ, paṭikkamana mīritaṃ.

Paṭikkamana được gọi là phòng ngồi nghỉ.

719

211.

720

Jinassa vāsabhavana, mitthī gandhakuṭi pyatha;

The Buddha's dwelling place, in the feminine, is also gandhakuṭi.

Nơi ở của Đức Phật là gandhakuṭi (hương thất) (giống cái).

721

Thiyaṃ rasavatī pāka, ṭṭhānañceva mahānasaṃ.

In the feminine, rasavatī, pākaṭṭhāna, and mahānasa are kitchens.

Rasavatī (nhà bếp), pākaṭṭhāna (nơi nấu ăn) và mahānasa (nhà bếp) đều là giống cái.

722

212.

723

Āvesanaṃ sippasālā, soṇḍā tu pānamandiraṃ;

Āvesana is a workshop; soṇḍā is a tavern.

Āvesana là xưởng thủ công; soṇḍā là quán rượu.

724

Vaccaṭṭhānaṃ vaccakuṭi, munīnaṃ ṭhāna massamo.

A latrine is vaccakuṭi; a dwelling place for ascetics is assama.

Vaccaṭṭhāna là vaccakuṭi (nhà vệ sinh); nơi ở của các ẩn sĩ là assama (tịnh thất).

725

213.

726

Paṇyavikkayasālā ku, āpaṇo paṇyavīthikā;

A shop is paṇyavikkayasālā, āpaṇa, paṇyavīthikā.

Paṇyavikkayasālā là cửa hàng, āpaṇa là chợ, paṇyavīthikā là phố buôn bán.

727

Udosito bhaṇḍasālā, caṅkamanaṃ tu caṅkamo.

Udosita is a storeroom; caṅkamana is a walking path.

Udosita là kho hàng, caṅkamana là đường đi kinh hành.

728

214.

729

Jantāgharaṃ tvaggisālā, papā pānīyasālikā;

Jantāghara is a hot bathhouse; papā is a water-dispensing hall.

Jantāghara là nhà tắm hơi; papā là quán nước uống.

730

Gabbho ovarako vāsā, gāraṃ tu sayaniggahaṃ.

Gabbha is a chamber; ovaraka is a sleeping room.

Gabbha là phòng, ovaraka là phòng riêng; vāsāgāra là phòng ngủ.

731

215.

732

Itthāgāraṃ tu orodho, suddhanto’ ntepurampi ca;

Itthāgāra (women's quarters) is orodha (harem), suddhanta (inner palace), and antepura (women's quarters).

Itthāgāra là hậu cung, orodha là nội cung, antepura cũng vậy.

733

Asabbavisayaṭṭhānaṃ, raññaṃ kacchantaraṃ mataṃ.

The king's private area, a place unsuitable for all, is known as kacchantara.

Nơi không cho phép người lạ vào của vua được gọi là kacchantara.

734

216.

735

Sopāno vā’rohaṇañca,

Sopāna is also ārohaṇa (staircase).

Sopāna là cầu thang, ārohaṇa cũng vậy,

736

Nisseṇī sā, dhirohiṇī;

Nisseṇī is sā, adhirohiṇī (ladder).

Nisseṇī (thang) là giống cái, adhirohiṇī (thang) cũng vậy.

737

Vātapānaṃ gavakkho ca, jālañca sīhapañjaraṃ.

Vātapāna (window) is gavakkha, jāla (lattice), and sīhapañjara (lion's cage window).

Vātapāna là cửa sổ, gavakkha là cửa sổ, jāla là lưới, sīhapañjara là cửa sổ hình chuồng sư tử.

738

217.

739

Ālokasandhi vutto tha, laṅgī’tthī paligho bhave;

Ālokasandhi is said (light opening); laṅgī (bar) is in the feminine, and paligha (crossbar) is also.

Ālokasandhi được gọi là khe sáng; laṅgī (chốt cửa) là giống cái, paligha (then cửa) cũng vậy.

740

Kapisīso, ggalatthambho, nibbaṃ tu chaddakoṭiyaṃ.

Kapisīsa is a bracket; aggalatthambha (door-post); nibba is the edge of a roof.

Kapisīsa là đầu cột, aggalatthambha là cột trụ; nibba là đầu mái nhà.

741

218.

742

Chadanaṃ paṭalaṃ chadda, majiraṃ caccaro, ṅgaṇaṃ;

Chadana (roof) is paṭala, chadda; ajira (courtyard) is caccara, aṅgaṇa.

Chadana là mái nhà, paṭala là mái nhà, chadda là mái nhà; ajira là sân, caccara là sân, aṅgaṇa là sân.

743

Paghāno paghanā, lindo, pamukhaṃ dvārabandhanaṃ.

Paghāna, paghanā, alinda are porticos; pamukha (façade) is dvārabandhana (door frame).

Paghāna là mái hiên, paghanā là mái hiên, alinda là mái hiên; pamukha là khung cửa.

744

219.

745

Piṭṭhasaṅghāṭakaṃ dvāra, bāhā kūṭaṃ tu kaṇṇikā;

Piṭṭhasaṅghāṭaka (door panel) is dvārabāhā (doorpost); kūṭa (summit) is kaṇṇikā (pinnacle).

Piṭṭhasaṅghāṭaka là cánh cửa, dvārabāhā là khung cửa; kūṭa là đỉnh, kaṇṇikā là góc.

746

Dvārañca paṭihāro tha, ummāro dehanī, tthiyaṃ.

Dvāra (door) is paṭihāra (gate); ummāra (threshold) is dehanī, in the feminine.

Dvāra là cửa, paṭihāra là cửa; ummāra là ngưỡng cửa, dehanī là ngưỡng cửa (giống cái).

747

220.

748

Eḷako indakhīlo tha, thambho thūṇo pumitthiyaṃ;

Eḷaka (pillar) is indakhīla (door-post); thambha and thūṇa are pillars, masculine and feminine.

Eḷaka là cọc, indakhīla là cột trụ; thambha là cột, thūṇa là cột (giống đực, giống cái).

749

Pāṭikā, ḍḍhendupāsāṇe, giñjakā tu ca iṭṭhakā.

Pāṭikā is a stone slab; giñjakā is a brick.

Pāṭikā là phiến đá, aḍḍhendupāsāṇa là đá hình bán nguyệt; giñjakā là gạch.

750

221.

751

Valabhicchādidārumhi, vaṅke gopānasī, tthiyaṃ;

Valabhi (rafter) is a roofing timber; a curved one is gopānasī, in the feminine.

Valabhī là gỗ mái nhà; gopānasī là thanh gỗ cong (giống cái).

752

Kapotapālikāyaṃ tu, viṭaṅko nitthiyaṃ bhave.

In the sense of a pigeon-house, viṭaṅka is neuter.

Trong kapotapālikā (mái hiên), viṭaṅka là giống trung tính.

753

222.

754

Kuñcikāvivaraṃ tāḷa, cchiggalo pyatha kuñcikā;

Kuñcikāvivara is a keyhole; tāḷacchiggala is also a keyhole; kuñcikā is a key.

Kuñcikāvivara là lỗ khóa, tāḷacchiggala cũng vậy; kuñcikā là chìa khóa.

755

Tāḷo’vāpuraṇaṃ cātha, vedikā vedi kathyate.

Tāḷa (lock) is also avāpuraṇa; vedikā is said to be vedi (fence).

Tāḷa là khóa, avāpuraṇa là khóa; vedikā được gọi là vedi (lan can).

756

223.

757

Saṅghāto pakkhapāso ca, mandiraṅgā tulā api;

Saṅghāta, pakkhapāsa, and the limbs of a dwelling are also tulā (beams).

Saṅghāta là thanh ngang, pakkhapāsa là xà ngang; tulā cũng là một phần của ngôi nhà.

758

Thiyaṃ sammujjanī ceva, sammajjanī ca sodhanī.

In the feminine, sammujjanī and sammajjanī are brooms.

Sammujjanī (chổi) là giống cái, sammajjanī (chổi) và sodhanī (dụng cụ làm sạch) cũng vậy.

759

224.

760

Saṅkaṭīraṃ tu saṅkāra, ṭṭhānaṃ saṅkārakūṭakaṃ;

Saṅkaṭīra is a rubbish dump, saṅkārakūṭaka (heap of rubbish).

Saṅkaṭīra là nơi đổ rác, saṅkārakūṭaka là đống rác.

761

Atho kacavaro, klāpo, saṅkāro ca kasambupi.

Also kacavara, akalāpa, saṅkāra, and kasamba are rubbish.

Kacavara là rác, aklāpa là rác, saṅkāra là rác và kasamba cũng vậy.

762

225.

763

Gharādibhūmi taṃ vatthu, gāmo saṃvasatho tha so;

The ground of a house, etc., is vatthu; a village is saṃvasatha.

Đất của ngôi nhà v.v. là vatthu (nền đất); gāma là làng, saṃvasatha cũng vậy.

764

Pākaṭo nigamo bhoga, maccādibhyo dhi tūdito^* .

A prominent nigama (market town) is said to be for trade, etc.

Nigama là thị trấn nổi tiếng, được gọi là nơi ở của thương gia v.v.

765

226.

766

Sīmā ca mariyādā tha,

Sīmā is a boundary.

Sīmā là ranh giới, mariyādā là ranh giới;

767

Ghoso gopālagāmakoti.

Ghosa is a cowherd village.

Ghosa là làng của người chăn bò, gopālagāmaka cũng vậy.

768

Puravaggo niṭṭhito.

The City Section is finished.

Phẩm Thành hoàn tất.

769

3. Naravagga

3. Phẩm Người

770

227.

771

Manusso mānuso macco, mānavo manujo naro;

Manussa, mānusa, macca, mānava, manuja, nara are humans.

Manussa, mānusa, macca, mānava, manuja, nara đều là người.

772

Poso pumā ca puriso,

Posa, pumā, and purisa are men.

Posa, pumā, purisa (đều là đàn ông);

773

Poriso pyatha paṇḍito.

Porisa is also a man; paṇḍita is a wise person.

Porisa cũng vậy; paṇḍita (người trí).

774

228.

775

Budho vidvā vibhāvī ca, santo sappañña kovidā;

Budha, vidvā, vibhāvī, santa, sappañña, kovidā are wise.

Budha, vidvā, vibhāvī, santa, sappañña, kovida (đều là người trí).

776

Dhīmā sudhī kavi byatto, vicakkhaṇo visārado.

Dhīmā, sudhī, kavi, byatta, vicakkhaṇa, visārada are intelligent.

Dhīmā, sudhī, kavi, byatta, vicakkhaṇa, visārada (đều là người trí).

777

229.

778

Medhāvī matimā pañño, viññū ca vidūro vidū;

Medhāvī, matimā, pañña, viññū, vidūro, vidū are intelligent.

Medhāvī, matimā, pañña, viññū, vidūra, vidū (đều là người trí).

779

Dhīro vipassī dosaññū, buddho ca dabba viddasu.

Dhīra, vipassī, dosaññū, buddha, dabba, viddasu are sagacious.

Dhīra, vipassī, dosaññū, buddha, dabba, viddasu (đều là người trí).

780

230.

781

Itthī sīmantinī nārī, thī vadhū vanitā, ṅganā;

Itthī, sīmantinī, nārī, thī, vadhū, vanitā, aṅganā are women.

Itthī, sīmantinī, nārī, thī, vadhū, vanitā, aṅganā (đều là phụ nữ).

782

Pamadā sundarī kantā, ramaṇī dayitā, balā.

Pamadā, sundarī, kantā, ramaṇī, dayitā, abalā are beautiful women.

Pamadā, sundarī, kantā, ramaṇī, dayitā, abalā (đều là phụ nữ).

783

231.

784

Mātugāmo ca mahilā, lalanā bhīru kāminī;

Mātugāma and mahilā are women; lalanā, bhīru, kāminī are alluring women.

Mātugāma là phụ nữ, mahilā là phụ nữ, lalanā là phụ nữ, bhīru là phụ nữ, kāminī là phụ nữ.

785

Kumārikā tu kaññā tha, yuvatī taruṇī bhave.

Kumārikā is a maiden; yuvatī is a young woman, taruṇī also.

Kumārikā là thiếu nữ, kaññā là thiếu nữ; yuvatī là thiếu nữ, taruṇī là thiếu nữ.

786

232.

787

Mahesī sābhisekāññā,

Mahesī is an anointed queen.

Mahesī là hoàng hậu đã làm lễ quán đảnh;

788

Bhoginī rājanāriyo;

Bhoginī is a royal consort.

Bhoginī là các phụ nữ của vua.

789

Dhavatthinī tu saṅketaṃ, yāti yā sā, bhisārikā.

She who goes to a rendezvous, desiring her husband, is abhisārikā.

Người phụ nữ có chồng mà đi hẹn hò thì là abhisārikā.

790

233.

791

Gaṇikā vesiyā vaṇṇa, dāsī nagarasobhinī;

Gaṇikā, vesiyā, vaṇṇadāsī, nagarasobhinī are courtesans.

Gaṇikā, vesiyā, vaṇṇadāsī, nagarasobhinī (đều là kỹ nữ).

792

Rūpūpajīvinī vesī, kulaṭā tu ca bandhakī.

Rūpūpajīvinī is a prostitute; kulaṭā is also a promiscuous woman.

Rūpūpajīvinī là kỹ nữ, vesī là kỹ nữ; kulaṭā là người phụ nữ phóng đãng, bandhakī cũng vậy.

793

234.

794

Varāroho, ttamā matta, kāsinī varavaṇṇinī;

Varāroha, uttamā, mattakāsinī, varavaṇṇinī are excellent women.

Varāroha (người có thân hình đẹp), uttamā (người phụ nữ xuất sắc), mattakāsinī (người phụ nữ xinh đẹp), varavaṇṇinī (người phụ nữ có màu da đẹp).

795

Patibbatā tvapi satī, kulitthī kulapālikā.

A devoted wife, also a virtuous woman, a woman of good family, a preserver of the family.

Người vợ trung trinh, người phụ nữ hiền đức, người vợ thuộc gia đình tốt, người giữ gìn gia đình.

796

235.

797

Vidhavā patisuññā tha, patimbarā sayambarā;

A widow, one bereft of a husband; also a woman who chooses a husband for herself, a self-chooser of a husband.

Góa phụ, người không chồng; người tự chọn chồng.

798

Vijātā tu pasūtā ca, jātāpaccā pasūtikā.

Indeed, one who has given birth, and one who has given birth to offspring, a woman who has given birth.

Người đã sinh con, người đã sinh nở, người đã có con, người đã sinh nở.

799

236.

800

Dūtī sañcārikā dāsī, tu ceṭī kuṭadhārikā;

A female messenger, a female messenger; indeed, a female servant, a female servant.

Sứ giả nữ, người đưa tin, nữ tỳ, người hầu gái, người giữ nhà;

801

Vāruṇī, kkhaṇikā tulyā, khattiyānī tu khattiyā.

A vāruṇī (wine-seller woman), a khaṇikā (temporary woman/courtesan) are similar; a noblewoman is a khattiyā.

Nữ tửu thần, người bán rượu (nữ) là tương đương, nữ chiến binh là nữ thuộc giai cấp Sát-đế-lợi.

802

237.

803

Dāro jāyā kalattañca, gharaṇī bhariyā piyā,

Wife, spouse, partner, mistress, wife, beloved,

Vợ, bạn đời, người vợ, người nội trợ, người vợ yêu dấu,

804

Pajāpatī ca dutiyā, sā pādaparicārikā.

And a co-wife, she is a husband's servant.

Người vợ và người bạn đời, người hầu hạ dưới chân.

805

238.

806

Sakhī tvā’lī vayassā tha, jārī cevā’ticārinī;

A female friend, a female companion; also an adulteress, an unchaste woman;

Bạn gái, người bạn thân, và người tình, kẻ ngoại tình;

807

Pume tū’tu rajo pupphaṃ, utunī tu rajassalā.

In masculine gender, utu (season), menstruation, flower; a menstruating woman is rajassalā.

Đối với nam giới: kinh nguyệt, máu kinh, hoa; người có kinh nguyệt là người đang hành kinh.

808

239.

239.

239.

809

Pupphavatī garugabbhā, pannasattā ca gabbhinī;

A pregnant woman is pupphavatī, garugabbhā, pannasattā, and gabbhinī;

Người đang hành kinh, người đang mang thai, người đang mang thai và người mang thai;

810

Gabbhāsayo jalābupi, kalalaṃ punnapuṃsake.

The womb is gabbhāsaya, the fluid is jalābu; kalala is neuter.

Tử cung, bọc nước, phôi thai là giống trung.

811

240.

240.

240.

812

Dhavotu sāmiko bhattā, kanto pati varo piyo;

Husband, lord, master, beloved, husband, chosen one, dear one;

Chồng, chủ, người nuôi dưỡng, người yêu, người chồng, người quý mến;

813

Atho papati jāro thā,

Then, a paramour is called pāpati;

Và người tình, kẻ gian phu.

814

Paccaṃ putto’trajo suto.

Here, a son is putto, atrajo, suto.

Con trai, người con trai, người con.

815

241.

241.

241.

816

Tanujo tanayo sūnu, puttādī dhītari’tthiyaṃ;

Son, child, offspring; puttādi (etc.) for a daughter in feminine gender;

Người con trai, người con trai, người con trai, v.v., đối với con gái là nữ giới;

817

Nāriyaṃ duhitā dhītā,

In feminine gender, daughter, girl;

Đối với nữ giới là con gái, con gái,

818

Sajāto tvo’ raso suto.

A legitimate son is an oraso son.

Con ruột là con trai ruột.

819

242.

242.

242.

820

Jāyāpatī janipatī, jayampatī tu dampatī^* ;

Husband and wife, lord and lady, married couple are dampatī;

Vợ chồng, vợ chồng, vợ chồng là đôi vợ chồng;^*

821

Atha vassavaro vutto, paṇḍako ca napuṃsakaṃ.

Then, a vassavara (eunuch) is called a paṇḍaka (eunuch) in neuter gender.

Và người thái giám được gọi là hoạn quan và giống trung.

822

243.

243.

243.

823

Bandhavo bandhu sajano, sagotto ñāti ñātako;

Relative, kinsman, kinsfolk, of the same clan, kinsman, relative;

Họ hàng, thân quyến, người thân, đồng tộc, bà con, người thân;

824

Sālohito sapiṇḍo ca,

Of the same blood, of the same family (related by pinda offering);

Cùng huyết thống, cùng họ,

825

Tāto tu janako pitā.

Father is janaka, pitā.

Cha là người sinh ra, cha.

826

244.

244.

244.

827

Amma, mbā jananī mātā, janetti janikā bhave;

Mother, ambā, jananī, mātā, janetti, janikā (she who gives birth);

Mẹ, mẹ, người sinh ra, mẹ, người mẹ, người sinh ra;

828

Upamātā tu dhāti’tthī,

A foster-mother is a dhātī (wet nurse) in feminine gender;

Mẹ kế là vú nuôi (nữ),

829

Sālo jāyāya bhātiko.

A sālo is the wife's brother.

Anh/em vợ là anh/em trai của vợ.

830

245.

245.

245.

831

Nanandā sāmibhaginī, mātāmahī tu ayyikā;

A nanandā is the husband's sister; a grandmother is an ayyikā;

Chị/em gái của chồng, bà ngoại là bà;

832

Mātulo mātubhātā,ssa, mātulānī pajāpati.

A mātulo is the mother's brother; his wife is mātulānī.

Cậu là anh/em trai của mẹ, thím/mợ là vợ của cậu.

833

246.

246.

246.

834

Jāyāpatīnaṃ jananī, sassu vuttātha tappitā;

The mother of husband and wife is called sassu (mother-in-law); and their father,

Mẹ của vợ chồng được gọi là mẹ vợ/mẹ chồng, và cha của họ;

835

Sasuro bhāgineyyotu, putto bhaginiyā bhave.

A sasuro (father-in-law); and a bhāgineyyo (nephew) is the sister's son.

Cha vợ/cha chồng, cháu trai là con của chị/em gái.

836

247.

247.

247.

837

Nattā vutto paputto tha, sāmibhātā tu devaro;

A grandson is called nattā, also paputto; the husband's brother is a devaro;

Cháu nội/ngoại được gọi là cháu trai, anh/em trai của chồng là em rể;

838

Dhītupati tu jāmātā,

The daughter's husband is a jāmātā;

Chồng của con gái là con rể,

839

Ayyako tu pitāmaho.

A grandfather is ayyako or pitāmaha.

Ông nội là ông nội.

840

248.

248.

248.

841

Mātucchā mātubhaginī, pitucchā bhaginī pitu;

A mātucchā is the mother's sister; a pitucchā is the father's sister;

Dì là chị/em gái của mẹ, cô là chị/em gái của cha;

842

Papitāmaho payyako,

A great-grandfather is papitāmaha or payyako;

Cụ nội là ông cố,

843

Suṇhā tu suṇisā husā.

A daughter-in-law is suṇhā, suṇisā, husā.

Con dâu là con dâu.

844

249.

249.

249.

845

Sodariyo sagabbho ca, sodaro sahajo pyatha;

Of the same womb, of the same embryo; also of the same brother, born together;

Anh/em ruột, cùng một dạ, anh/em ruột, cùng sinh ra;

846

Mātāpitū te pitaro, puttā tu puttadhītaro.

Parents, they are pitaro; puttā (children) are sons and daughters.

Cha mẹ là cha mẹ, con cái là con trai và con gái.

847

250.

250.

250.

848

Sasurā sassusasurā, bhātubhaginī bhātaro;

Parents-in-law are sassusasurā (mother-in-law and father-in-law); brothers and sisters are bhātaro;

Cha mẹ vợ/chồng là cha mẹ vợ/chồng, anh chị em là anh chị em;

849

Bālattaṃ bālatā bālyaṃ, yobbaññaṃtu ca yobbanaṃ.

Childhood, childhood, infancy; youth is yobbana.

Tuổi thơ ấu, tuổi thơ ấu, tuổi thơ ấu, tuổi thanh xuân là tuổi trẻ.

850

251.

251.

251.

851

Sukkā tu palitaṃ kesā, dayo tha jaratā jarā;

White hair is palita for hair; then old age, decrepitude, old age;

Tóc bạc là tóc bạc, v.v., và tuổi già, sự già nua;

852

Puthuko pillako chāpo, kumāro bāla potakā.

An infant, a baby, a young one; a boy, a child, a young animal.

Trẻ con, trẻ con, con non, thiếu niên, trẻ con, con non.

853

252.

252.

252.

854

Athu’ ttānasayu’ttāna, seyyakā thanapopi ca;

Then, uttānasayu (lying on the back), uttānaseyyaka (lying on the back); also thanapopī (suckling).

Và trẻ sơ sinh nằm ngửa, trẻ sơ sinh nằm ngửa và trẻ bú mẹ;

855

253.

253.

253.

856

Taruṇo ca vayaṭṭho ca, daharo ca yuvā susu;

Young, of age, youthful, young, tender;

Người trẻ, người ở độ tuổi, người trẻ, thanh niên, trẻ con;

857

Māṇavodārakocātha, sukumāro sukhedhito.

A youth, a boy; also tender, delicately raised.

Thiếu niên, trẻ con, và người mềm yếu, người được nuôi dưỡng trong sự sung sướng.

858

254.

254.

254.

859

Mahallako ca vuddho ca, thero jiṇṇo ca jiṇṇako;

Old, aged, elder, infirm, decrepit;

Người già, người lớn tuổi, trưởng lão, người già và người già yếu;

860

Aggajo pubbajo jeṭṭho, kaniyo kaniṭṭho nujo.

Eldest, born first, senior; younger, youngest, born later.

Người lớn nhất, người đi trước, trưởng bối, người nhỏ hơn, người nhỏ nhất, người đến sau.

861

255.

255.

255.

862

Valittaco tu valino; Tīsu’ttānasayādayo;

Wrinkled skin is valino; uttānasaya, etc., are in all three genders.

Người có da nhăn nheo là người nhăn nheo; trẻ sơ sinh nằm ngửa, v.v., là ba giống;

863

256.

256.

256.

864

Sīso’ttamaṅgāni siro, muddhā ca matthako bhave;

Head, top part, head, crown of the head, skull;

Đầu, phần trên cùng của cơ thể, đầu, đỉnh đầu và chỏm đầu;

865

Keso tu kuntalo vālo, ttamaṅgaruha muddhajā.

Hair is kuntala, vāla, hair of the head, hair of the scalp.

Tóc là tóc, lông, lông trên đầu, tóc trên đỉnh đầu.

866

257.

257.

257.

867

Dhammillo saṃyatā kesā,

Dhammilla refers to tied-up hair;

Tóc búi là tóc được buộc gọn,

868

Kākapakkho sikhaṇḍako;

kākapakkha (crow's wing) is a tuft of hair on the side of the head;

Tóc quạ là chỏm tóc;

869

Pāso hattho kesacaye;

pāsa and hattha refer to a mass of hair;

Búi tóc là búi tóc;

870

Tāpasānaṃ tahiṃ jaṭā.

For ascetics, jaṭā is there.

Tóc bện của các đạo sĩ là tóc bện.

871

258.

258.

258.

872

Thiyaṃ veṇī paveṇī ca;

For a woman, veṇī and paveṇī (braid);

Đối với phụ nữ là bím tóc, bím tóc dài;

873

Atho cūḷā sikhā siyā;

Then cūḷā (topknot) and sikhā (crest);

Và búi tóc, chỏm tóc;

874

Sīmanto tu mato nāri, kesamajjhamhi paddhati.

Sīmanta is considered the parting line in a woman's hair.

Đường rẽ ngôi là đường rẽ giữa tóc của phụ nữ.

875

259.

259.

259.

876

Lomaṃ tanuruhaṃ romaṃ, pamhaṃ pakhuma makkhigaṃ;

Body hair, hair of the body, hair; eyelashes, eyelids, eyelashes;

Lông, lông trên cơ thể, lông, lông mi, lông mi;

877

Massu vuttaṃ pumamukhe, bhū tvitthī bhamuko bhamu.

Massu is said for facial hair in men; bhū is feminine for eyebrow, bhamuko, bhamu.

Râu được gọi là râu trên mặt đàn ông, lông mày là lông mày của phụ nữ.

878

260.

260.

260.

879

Bappo^* nettajala’ssūni, nettatārā kanīnikā;

Tears, eye-water; pupil of the eye, iris;

Nước mắt, nước mắt, nước mắt, con ngươi là đồng tử;

880

Vadanaṃ tu mukhaṃ tuṇḍaṃ, vattaṃ lapana mānanaṃ.

Face, mouth, muzzle, mouth, speech, countenance.

Khuôn mặt là miệng, mỏ, khuôn mặt, môi, khuôn mặt.

881

261.

261.

261.

882

Dvijo lapanajo danto, dasano radano rado;

Tooth, born from the lips, tooth, grinder, tooth, tusk;

Răng, răng, răng, răng, răng;

883

Dāṭhā tudantabhedasmiṃ, apāṅgo tvakkhikoṭisu.

Dāṭhā refers to a type of tooth (tusk); apāṅga refers to the outer corner of the eye.

Răng nanh là loại răng, khóe mắt là góc mắt.

884

262.

262.

262.

885

Dantāvaraṇa moṭṭho cā, pya’dharo dasanacchado;

Lip, upper lip, also lower lip, covering of teeth;

Môi, môi và môi, môi che răng;

886

Gaṇḍo kapolo hanvitthī^* ,

Cheek, jaw; jaw is feminine;

Má, gò má, hàm (nữ giới),

887

Cubukaṃ tva’ dharā adho.

Cubuka is the chin, below the lower lip.

Cằm là dưới môi.

888

263.

263.

263.

889

Galo ca kaṇṭho gīvā ca, kandharā ca sirodharā;

Throat, neck, nape, back of the neck, supporter of the head;

Cổ, cổ họng, cổ và gáy, phần giữ đầu;

890

Kambugīvā tu yā gīvā, suvaṇṇāliṅgasannibhā;

Kambugīvā is a neck that resembles a conch shell;

Cổ hình vỏ ốc là cổ giống như vỏ ốc vàng;

891

Aṅkitā tīhi lekhāhi, kambugīvā thavā matā.

Marked with three lines, it is also called kambugīvā.

Được đánh dấu bằng ba đường, cổ hình vỏ ốc được coi là.

892

264.

264.

264.

893

Aṃso nitthī bhujasiro, khandho tassandhi jattu taṃ;

Shoulder, not feminine, head of the arm, shoulder joint, that is the jattu (collarbone);

Vai (nam giới), đầu cánh tay, vai, khớp vai là khớp đó;

894

Bāhumūlaṃ tu kaccho, dho, tva’ssa passa manitthiyaṃ.

The armpit is the base of the arm; its underside is passa (side) in neuter gender.

Nách là dưới nách, đó là sườn (nam giới).

895

265.

265.

265.

896

Bāhu bhujādvīsu bāhā, hattho tu kara pāṇayo;

Arm, arm in dual; hand, hand, palm;

Cánh tay, hai cánh tay, bàn tay là tay, bàn tay;

897

Maṇibandho pakoṭṭhanto, kapparo tu kapoṇya’tha.

Maṇibandha is the wrist; kappara is the elbow.

Cổ tay là cuối cẳng tay, khuỷu tay là khuỷu tay.

898

266.

266.

266.

899

Maṇibandha kaniṭṭhānaṃ, pāṇissa karabho,ntaraṃ;

Between the wrist and the little finger of the hand is the karabha (back of the hand);

Khoảng cách giữa cổ tay và ngón út của bàn tay là bàn tay;

900

Karasākhā, ṅgulī tā tu, pañca, ṅguṭṭho ca tajjanī;

Fingers are the branches of the hand, they are five: thumb and index finger;

Các chi của bàn tay, các ngón tay, chúng là năm, ngón cái và ngón trỏ;

901

Majjhimā nāmikā cāpi, kaniṭṭhā’ti kamā siyuṃ.

Middle, ring, and little finger, in order.

Ngón giữa, ngón áp út và ngón út theo thứ tự.

902

267.

267.

267.

903

Padeso tālagokaṇṇā, vidatthi,tthī kamā tate;

A span, tālagokaṇṇa (from thumb to cow's ear), vidatthī (span) in feminine gender, in that order;

Chiều dài từ ngón cái đến ngón trỏ, sải tay (nữ giới) theo thứ tự ở đó;

904

Tajjanyādiyute’ṅguṭṭhe, pasato pāṇi kuñcito.

When the thumb is joined with the index finger, a pasata (handful) is a cupped hand.

Khi ngón cái được nối với ngón trỏ, v.v., nắm tay là bàn tay nắm lại.

905

268.

268.

268.

906

Ratanaṃ kukku hattho tha, pume karapuṭo,ñjali;

A cubit, a measure from elbow to fingertip; then, in masculine, cupped hands, folded hands;

Cẳng tay, khuỷu tay, và đối với nam giới là bàn tay chắp lại, sự chắp tay;

907

Karajo tu nakho nitthī, khaṭako muṭṭhi ca dvīsu.

Fingernail is nakha in neuter gender; khaṭaka (snapping fingers) and muṭṭhi (fist) are in both genders.

Móng tay là móng tay (nam giới), nắm tay, nắm tay ở cả hai giống.

908

269.

269.

269.

909

Byāmo sahakarā bāhu, dve passadvayavitthatā;

Byāma is the span of outstretched arms, extended across both sides;

Sải tay là hai cánh tay dang rộng sang hai bên;

910

Uddhantata bhujaposa, ppamāṇe porisaṃ tisu.

The measure of a man's height with raised arms, porisa, is in all three genders.

Chiều cao của một người với cánh tay giơ lên là chiều cao của một người (ba giống).

911

270.

270.

270.

912

Uro ca hadayaṃ cātha, thano kuca payodharā;

Chest and heart; then breast, bosom, mammary gland;

Ngực và tim, và vú, bầu vú, bầu vú;

913

Cūcukaṃ tu thanaggasmiṃ, piṭṭhaṃ tu piṭṭhi nāriyaṃ.

Cūcuka is the nipple; piṭṭha (back) is piṭṭhī in feminine gender.

Núm vú là đầu vú, lưng là lưng (nữ giới).

914

271.

271.

271.

915

Majjho’nitthī vilaggo ca, majjhimaṃ kucchi^* tu dvisu;

Waist, not feminine, slender; middle, stomach in both genders;

Eo (nam giới), eo thon và eo, bụng (hai giống);

916

Gahaṇītthyudaraṃ gabbho, koṭṭhonto kucchisambhave.

The intestine, womb, embryo, inner part of the belly.

Bụng (nữ giới), bụng, thai nhi, bên trong bụng là nơi thai nhi hình thành.

917

272.

272.

272.

918

Jaghanaṃ tu nitambo ca, soṇī ca kaṭi nāriyaṃ;

Hip, buttocks, loins, waist in feminine gender;

Hông và mông, hông và eo (nữ giới);

919

Aṅgajātaṃ rahassaṅgaṃ, vatthaguyhañca mehanaṃ.

Genital organ, secret organ, private part, penis.

Bộ phận sinh dục, bộ phận kín, bộ phận sinh dục và dương vật.

920

273.

273.

273.

921

Nimittañca varaṅgañca, bījañca phalameva ca;

Sign, excellent organ, seed, and fruit;

Dấu hiệu và bộ phận đẹp, và hạt giống và quả;

922

Liṅgaṃ aṇḍaṃ tu koso ca,

Lingam, testicle, scrotum;

Dương vật, tinh hoàn là bìu,

923

Yoni tvitthīpumebhagaṃ.

Yoni is feminine, pumebhaga (male organ).

Âm đạo là bộ phận sinh dục nữ và nam.

924

274.

274.

274.

925

Asuci sambhavo sukkaṃ, pāyu tu purise gudaṃ;

Impure seminal fluid, semen; anus, in men, rectum;

Tinh dịch là tinh dịch, hậu môn là hậu môn của nam giới;

926

Vā pume gūtha karīsa, vaccāni ca malaṃ chakaṃ.

Or in men, feces, excrement, feces, waste, dung.

Hoặc đối với nam giới là phân, phân, chất thải và phân.

927

275.

275.

275.

928

Uccāro mīḷha mukkāro, passāvo mutta muccate;

Excrement, feces, urine, urine is said;

Phân, chất thải, phân, nước tiểu, nước tiểu được gọi là;

929

Pūtimuttañca gomutte, ssādīnaṃ chakaṇaṃ male.

Pūtimutta (foul urine) is cow urine; for cattle, chakaṇa (dung) is excrement.

Nước tiểu thối là nước tiểu bò, v.v., phân là chất thải.

930

276.

276.

276.

931

Dvīsvadho nābhiyā vatthi, ucchaṅga’ṅkā tu’bho pume;

Below the navel, in both genders, vatthi (bladder); lap, embrace, in both men;

Dưới rốn (hai giống) là bàng quang, lòng (nam giới) là cả hai;

932

Ūru satthi pume ūru, pabbaṃ tu jāṇu jaṇṇu ca.

Thigh, thigh; thigh in masculine; joint, knee, knee.

Đùi (nam giới) là đùi, khớp là đầu gối, đầu gối.

933

277.

277.

277.

934

Gopphako pādagaṇṭhipi, pume tu paṇhi pāsaṇi;

Ankle, foot-bone; in masculine, heel, heel;

Mắt cá chân, mắt cá chân, đối với nam giới là gót chân, gót chân;

935

Pādaggaṃ papado pādo, tu pado caraṇañca vā.

Foot-front, instep, foot, also pada (foot) or caraṇa (foot).

Mũi chân, mu bàn chân, bàn chân hoặc chân.

936

278.

278.

278.

937

Aṅgaṃtva’vayavo vutto, phāsulikā tu phāsukā;

Aṅga is called a limb; phāsulikā (rib) is phāsukā;

Chi là bộ phận cơ thể, xương sườn là xương sườn;

938

Paṇḍake aṭṭhi dhātvitthī, galantaṭṭhi tu akkhako.

Bone is aṭṭhi (neuter) or dhātu (feminine); the collarbone is akkhaka.

Xương là xương (nữ giới), xương đòn là xương đòn.

939

279.

279.

279.

940

Kapparo tu kapālaṃ vā, kaṇḍarā tu mahāsirā;

Skull, also cranium; kaṇḍarā (tendon) is a great vein;

Sọ là sọ, gân là tĩnh mạch lớn;

941

Pume nhāru citthī sirā, dhamanī tha rasaggasā.

In masculine, nerve, tendon, feminine, vein, artery; then rasaggasā (lymph vessel).

Đối với nam giới là dây thần kinh, đối với nữ giới là tĩnh mạch, động mạch và thực quản.

942

280.

280.

280.

943

Rasaharaṇya’tho maṃsa, māmisaṃ pisitaṃ bhave;

Lymph-carrying vessel; then flesh, meat, raw meat;

Ống dẫn dịch, và thịt, thịt, thịt;

944

Tiliṅgikaṃ tu vallūra, muttattaṃ atha lohitaṃ.

Vallūra (dried meat) is in all three genders; then blood.

Thịt khô là thịt khô, và máu.

945

281.

281.

281.

946

Rudhiraṃ soṇitaṃ rattaṃ, lālā kheḷo elā bhave;

Blood, gore, red; saliva, phlegm, spittle;

Máu, huyết, máu, nước bọt, đờm là nước bọt;

947

Purise māyu pittañca, semho nitthī silesumo.

In men, māyu (bile) and bile; phlegm is feminine, silesumo (phlegm).

Đối với nam giới là tủy, mật, và đờm (nữ giới) là chất nhầy.

948

282.

282.

282.

949

Vasā vilīnasneho tha, medo ceva vapā bhave;

Fat, melted grease; then fat, also membrane;

Mỡ lỏng là mỡ, và mỡ, mỡ;

950

Ākappo veso nepacchaṃ, maṇḍanaṃ tu pasādhanaṃ.

Adornment, dress, attire, embellishment, decoration.

Trang phục, y phục, trang sức, trang điểm là trang sức.

951

283.

283.

283.

952

Vibhūsanaṃ cābharaṇaṃ, alaṅkāro pilandhanaṃ;

Ornament, jewelry, adornment, embellishment;

Trang sức và đồ trang sức, đồ trang sức, đồ trang sức;

953

Kirīṭa makuṭā’nitthī, cūḷāmaṇi siromaṇi.

A crown, a diadem, a crest-gem, a head-gem.

Vương miện, mũ miện; châu báu đội đầu, ngọc trên búi tóc.

954

284.

955

Siroveṭhana muṇhīsaṃ, kuṇḍalaṃ kaṇṇaveṭhanaṃ;

A turban, a head-wrap; an earring, an ear-ornament;

Khăn quấn đầu, khăn xếp; hoa tai, khuyên tai;

956

Kaṇṇikā kaṇṇapūro ca, siyā kaṇṇavibhūsanaṃ.

Kaṇṇikā and kaṇṇapūra are ear-decorations.

khuyên tai, đồ trang sức tai; đó là đồ trang sức cho tai.

957

285.

958

Kaṇṭhabhūsā tu gīveyyaṃ, hāro muttāvali’tthiyaṃ;

A neck-ornament (gīveyyaṃ), a necklace (hāro); a string of pearls (muttāvali) is feminine;

Đồ trang sức cổ là vòng cổ; chuỗi hạt, chuỗi ngọc trai (là giống cái);

959

Niyuro valayo nitthī, kaṭakaṃ parihārakaṃ.

Niyuro and valayo are bracelets (masculine); kaṭaka and parihāraka are bracelets.

vòng đeo tay, vòng tay (là giống cái); vòng tay, vòng đeo tay.

960

286.

961

Kaṅkaṇaṃ karabhūsā tha, kiṅkiṇī^* khuddaghaṇṭikā;

Kaṅkaṇa is a hand-ornament; kiṅkiṇī is a small bell;

Vòng tay, đồ trang sức tay; chuông nhỏ, chuông con;

962

Aṅgulīyaka maṅgulyā, bharaṇaṃ, sākkharaṃ tu taṃ.

Aṅgulīyaka is a finger-ring, and sākkharaṃ is also that.

nhẫn, đồ trang sức ngón tay; có chữ khắc thì là vậy.

963

287.

964

Muddikā’ṅgulimuddā tha, rasanā mekhalā bhave;

Muddikā and aṅgulimuddā are finger-rings; rasanā is a girdle;

Nhẫn, nhẫn ngón tay; thắt lưng, dây lưng;

965

Keyūra maṅgadañceva, bāhumūlavibhūsanaṃ.

Keyūra and aṅgada are armlet decorations.

kiềng tay, vòng tay; đồ trang sức bắp tay.

966

288.

967

Pādaṅgadaṃ tu mañjīro, pādakaṭaka nūpurā;

Pādaṅgada is an anklet; pādakaṭaka and nūpurā are anklets.

Vòng chân là lắc chân, vòng chân, kiềng chân;

968

289.

969

Alaṅkārappabhedā tu, mukhaphullaṃ tatho’ ṇṇataṃ;

Types of ornaments are mukhaphulla and uṇṇata;

Các loại đồ trang sức là mặt hoa, và nổi lên;

970

Uggatthanaṃ giṅgamaka, miccevamādayo siyuṃ.

Uggatthana and giṅgamaka, and so on.

nổi lên, giṅgamaka, và những thứ tương tự.

971

290.

972

Cela macchādanaṃ vatthaṃ, vāso vasana maṃsukaṃ;

Cela, acchādana, vattha, vāsa, vasana, aṃsuka;

Vải, áo che thân, y phục, quần áo, áo choàng;

973

Ambarañca paṭo nitthī, dussaṃ colo ca sāṭako.

Ambara and paṭa are cloth (neuter); dussa, cola, and sāṭaka are also cloth.

vải, tấm vải (là giống cái); vải, áo, tấm vải.

974

291.

975

Khomaṃ dukūlaṃ koseyyaṃ, pattuṇṇaṃ kambalo ca vā;

Khoma, dukūla, koseyya, pattuṇṇa, or kambala;

Vải lanh, lụa tơ tằm, vải lụa, vải len;

976

Sāṇaṃ koṭamburaṃ bhaṅga, ntyādi vatthantaraṃ mataṃ.

Sāṇa, koṭambura, bhaṅga, etc., are considered vatthantara (other kinds of cloth).

vải gai dầu, vải bông, vải sợi gai dầu, v.v., được xem là các loại vải khác.

977

292.

978

Nivāsana ntarīyānya, ntaramantaravāsako;

Nivāsana, antarīyā, antara, and antaravāsaka are undergarments;

Y phục mặc trong, y phục trong, áo lót;

979

Pāvāro tu’ttarāsaṅgo, upasaṃbyāna muttaraṃ.

Pāvāra is an outer robe, an upasaṃbyāna, an uttaraṃ.

áo choàng là y khoác ngoài, áo choàng, áo ngoài.

980

293.

981

Uttarīya matho vattha, mahatanti mataṃ navaṃ;

Uttarīya and vattha (garment) are mahata (new);

Y khoác ngoài, và vải, mới được xem là mới;

982

Nantakaṃ kappaṭo jiṇṇa, vasanaṃ tu paṭaccaraṃ.

Nantaka, kappaṭa, jiṇṇa, vasana, and paṭaccara are old clothes.

vải vụn, giẻ rách, y phục cũ là vải rách.

983

294.

984

Kañcuko vāravāṇaṃ vā, tha vatthāvayave dasā;

Kañcuka or vāravāṇa is a jacket; dasā (fringe) are parts of a garment;

Áo khoác hoặc áo giáp, và viền ở các phần của y phục;

985

Nālipaṭṭoti kathito, uttamaṅgamhi kañcuko.

A kañcuka (jacket) worn on the head is called nālipaṭṭa.

áo khoác trên đầu được gọi là Nālipaṭṭa.

986

295.

987

Āyāmo dīghatā roho,

Āyāma is length,

Chiều dài, độ dài, chiều cao,

988

Pariṇāho visālatā.

Pariṇāha is breadth.

chiều rộng, độ rộng.

989

296.

990

Arahaddhajo ca kāsāya, kāsāvāni ca cīvaraṃ;

Arahaddhaja, kāsāya, kāsāva, and cīvara are monk's robes;

Cờ của A-la-hán, y cà-sa, và y cà-sa là y phục;

991

Maṇḍalaṃ tu tadaṅgāni, vivaṭṭa kusiādayo.

Maṇḍala is its components, such as vivaṭṭa and kusi.

vòng tròn là các bộ phận của nó, vivaṭṭa, kusi và những thứ tương tự.

992

297.

993

Phala,ttaca, kimi, romā, nyetā vatthassa yoniyo;

Fruit, bark, worms, hair—these are the origins of cloth;

Quả, vỏ cây, côn trùng, lông; đây là những nguồn gốc của vải;

994

Phālaṃ kappāsikaṃ tīsu, khomādī tu tacabbhavā.

Phāla is kappāsika (cotton) for three garments; khoma etc. are from bark.

quả là bông (trong ba giống), vải lanh v.v. là từ vỏ cây.

995

298.

996

Koseyyaṃ kimijaṃ, roma, mayaṃ tu kambalaṃ bhave;

Koseyya is from worms; kambala is from hair;

Lụa tơ tằm là từ côn trùng, len là từ lông;

997

Samānatthā javanikā, sā tirokaraṇī pyatha.

Javanikā is synonymous; sā and tirokaraṇī are also screens.

màn, rèm có cùng nghĩa; đó là màn che.

998

299.

999

Punnapuṃsaka mullocaṃ, vitānaṃ dvaya mīritaṃ;

Ulloca (neuter/masculine) and vitāna are said to be two types of canopy;

Màn che (là giống đực/trung tính), mái che được nói là hai loại;

1000

Nahānañca sināne tho, bbaṭṭanu’mmajjanaṃ samaṃ.

Nahāna and sināna are bathing; ubaṭṭana and ummajjana are cleansing (rubbing the body).

tắm và rửa; và chà xát, xoa bóp là như nhau.

1001

300.

1002

Visesako tu tilako, tyūbho nitthī ca cittakaṃ;

Visesaka and tilaka are forehead marks (neuter/feminine); cittaka is a dot on the forehead;

Dấu chấm trên trán, dấu chấm; cả hai (là giống cái) và dấu chấm;

1003

Candano nitthiyaṃ gandha, sāro malayajo pyatha.

Candana (masculine/feminine) is fragrant wood, sāro and malayajo are also sandalwood.

gỗ đàn hương (là giống cái), tinh chất hương liệu, gỗ đàn hương từ Malaya.

1004

301.

1005

Gosīsaṃ telapaṇṇikaṃ, pume vā haricandanaṃ;

Gosīsa and telapaṇṇika are (masculine) haricandana (yellow sandalwood);

Gỗ đàn hương vàng, dầu lá cây; hoặc gỗ đàn hương vàng (là giống đực);

1006

Tilapaṇṇī tu pattaṅga, rañjanaṃ rattacandanaṃ.

Tilapaṇṇī is pattaṅga; rañjana is rattacandana (red sandalwood).

lá cây dầu là thuốc nhuộm, gỗ đàn hương đỏ.

1007

302.

1008

Kāḷānusārī kāḷiyaṃ, lohaṃ tvā’garu cā’gaḷu;

Kāḷānusārī and kāḷiya are aloeswood; loha, agaru, and agaḷu are also aloeswood;

Kāḷānusārī, kāḷiyaṃ; trầm hương, trầm hương;

1009

Kāḷāgarutu kāḷe’smiṃ, turukkhotu ca piṇḍako.

Kāḷāgaru is black aloeswood; turukkho and piṇḍako are types of incense.

trầm hương đen là trầm hương đen, turukkha là piṇḍaka.

1010

303.

1011

Katthūrikā migamado, kuṭṭhaṃ tu ajapālakaṃ;

Katthūrikā is musk; kuṭṭha is ajapālaka;

Xạ hương, xạ hương hươu; bạch chỉ là ajapālaka;

1012

Lavaṅgaṃ devakusumaṃ, kasmīrajaṃ tu kuṅkumaṃ.

Lavaṅga is cloves; kasmīraja is saffron.

đinh hương, hoa thần; nghệ tây là kuṅkuma.

1013

304.

1014

Yakkhadhūpo sajjulaso, takkolaṃ tu ca kolakaṃ;

Yakkhadhūpo is sajjulaso; takkola is kolaka;

Nhựa thơm, nhựa cây; takkola là kolaka;

1015

Kosaphala matho jāti, kosaṃ jātiphalaṃ bhave.

Kosaphala, jātikosa, and jātiphala are nutmeg.

vỏ quả, và nhục đậu khấu, quả nhục đậu khấu.

1016

305.

1017

Ghanasāro sitabbho ca, kappūraṃ punnapuṃsake;

Ghanasāra and sitabbha are camphor (neuter/masculine);

Long não, long não trắng, long não (là giống đực/trung tính);

1018

Alattako yāvako ca, lākhā jatu napuṃsake.

Alattaka, yāvaka, lākhā, and jatu are lac (neuter/masculine).

sơn, yāvaka, cánh kiến, nhựa cây (là giống trung tính).

1019

306.

1020

Sirivāso tu sarala, ddavo’ ñjanaṃ tu kajjalaṃ;

Sirivāsa is pine resin; añjana is kajjala (collyrium);

Nhựa cây thông là nhựa thông; thuốc kẻ mắt là bồ hóng;

1021

Vāsacuṇṇaṃ vāsayogo, vaṇṇakaṃ tu vilepanaṃ.

Vāsacuṇṇa is fragrant powder; vaṇṇaka is a cosmetic paste.

bột thơm, hỗn hợp thơm; thuốc xức là thuốc bôi.

1022

307.

1023

Gandhamālyādisaṅkhāro, yo taṃ vāsana muccate;

The preparation of perfumes, flowers, etc., is called vāsana;

Sự chuẩn bị nước hoa, vòng hoa, v.v., được gọi là ướp hương;

1024

Mālā mālyaṃ pupphadāme^* , bhāvitaṃ vāsitaṃ tisu.

Mālā, mālya, and pupphadāma are garlands; bhāvita and vāsita are fragrant (in three genders).

vòng hoa, vòng hoa, vòng hoa; ướp hương, tẩm hương (trong ba giống).

1025

308.

1026

Uttaṃso sekharā’ veḷā, muddhamālye vaṭaṃsako;

Uttaṃsa, sekhara, āveḷā, muddhamālya, and vaṭaṃsaka are head-garlands;

Vòng hoa đội đầu, vòng hoa cài tóc, vòng hoa; vòng hoa trên đầu;

1027

Seyyā ca sayanaṃ senaṃ, pallaṅko tu ca mañcako.

Seyyā, sayana, and sena are beds; pallaṅka and mañcaka are couches.

giường, chỗ ngủ, giường; giường dài, ghế dài.

1028

309.

1029

Mañcādhāro paṭipādo, mañcaṅge tvaṭanī tthiyaṃ,

Mañcādhāra is the support of a bed; paṭipāda; the leg of a bed is called tvaṭanī (feminine).

Chân giường, chân; thanh ngang ở các bộ phận của giường (là giống cái),

1030

310.

1031

Kuḷīrapādo āhacca, pādo ceva masārako;

Kuḷīrapāda, āhaccapāda, and masāraka;

Chân cua, chân chạm đất, và chân không có bánh xe;

1032

Cattāro bundikābaddho, time mañcantarā siyuṃ.

Cattāro, bundikābaddho, and time are other kinds of beds ( mañcantarā).

bốn chân buộc lại; đây là ba loại giường.

1033

311.

1034

Bibbohanaṃ co’ padhānaṃ, pīṭhikā pīṭha māsanaṃ;

Bibbohana and upadhāna are pillows; pīṭhikā, pīṭha, and āsana are seats;

Gối, gối; ghế đẩu, ghế, chỗ ngồi;

1035

Kocchaṃ tu bhaddapīṭhe thā, sandī pīṭhantare matā.

Koccha is a royal seat; sandī is another kind of seat.

ghế bện là ghế tốt; và ghế bện được xem là một loại ghế khác.

1036

312.

1037

Mahanto kojavo dīgha,

Mahanta, kojava, dīgha,

Thảm lớn, thảm lông dài,

1038

Lomako gonako mato;

Lomaka, and gonaka are known as woolen blankets;

thảm lông bò được xem là;

1039

Uṇṇāmayaṃ tvattharaṇaṃ, cittakaṃ vānacittakaṃ.

Uṇṇāmayaṃ is a woolen covering; cittaka is a variegated woolen rug.

chăn len, thảm thêu là thảm thêu hình động vật.

1040

313.

1041

Ghanapupphaṃ paṭalikā, setaṃ tu paṭikā pyatha;

Ghanapuppha is paṭalikā; seta is paṭikā;

Thảm hoa dày là paṭalikā, thảm trắng là paṭikā;

1042

Dvidasekadasānyu’ dda,lomi ekantalomino.

Dvidasa, ekadasa, and uddalomi are rugs with one side shaggy.

thảm có hai viền, mười hai viền, mười viền, thảm có lông một bên.

1043

314.

1044

Tadeva soḷasitthīnaṃ, naccayoggañhi kuttakaṃ;

The same as kuttaka (a rug suitable for sixteen female dancers);

Cùng một loại thảm phù hợp cho mười sáu vũ nữ là kuttaka;

1045

Sīhabyagghādirūpehi, cittaṃ vikatikā bhave.

A rug adorned with figures of lions, tigers, etc., is vikatikā.

thảm thêu hình sư tử, hổ, v.v., là vikatikā.

1046

315.

1047

Kaṭṭissaṃ koseyyaṃ ratana, parisibbita mattharaṇaṃ kamā;

Kaṭṭissa is a silk rug interwoven with jewels, in order;

Kaṭṭissa (từ lụa tơ tằm) và koseyya (từ lụa tơ tằm) là thảm thêu đá quý theo thứ tự;

1048

Kosiyakaṭṭissamayaṃ, kosiyasuttena pakatañca.

Kosiyakaṭṭissamayaṃ is made of silk thread.

làm từ lụa tơ tằm và kaṭṭissa, và làm từ sợi lụa tơ tằm.

1049

316.

1050

Dīpo padīpo pajjoto, pume tvādāsa dappaṇā;

Dīpa, padīpa, and pajjota are lamps; ādāsa and dappaṇā are mirrors (masculine);

Đèn, đèn, đèn dầu; gương, gương (là giống đực);

1051

Geṇḍuko kaṇḍuko tāla, vaṇṭaṃ tu bījanītthiyaṃ.

Geṇḍuka and kaṇḍuka are balls; tālavaṇṭa and bījanī are fans (feminine).

quả bóng, quả bóng; quạt lá cọ (là giống cái).

1052

317.

1053

Caṅkoṭako karaṇḍo ca, samuggo sampuṭo bhave;

Caṅkoṭaka, karaṇḍa, samugga, and sampuṭa are boxes;

Hộp nhỏ, hộp; hộp, hộp nhỏ;

1054

Gāmadhammo asaddhammo, byavāyo methunaṃ rati.

Gāmadhamma, asaddhamma, byavāya, and methuna are sexual intercourse.

hành vi làng xã, hành vi bất thiện, giao hợp, tình dục.

1055

318.

1056

Vivāho payamā pāṇi, ggaho pariṇayo pyatha;

Vivāha, payamā, pāṇiggaha, and pariṇaya are marriage;

Hôn nhân, đám cưới, nắm tay, kết hôn;

1057

Tivaggo dhamma, kāma,tthā, catuvaggo samokkhakā.

Tivagga is Dhamma, Kāma, and Attha; catuvagga includes emancipation.

ba điều là Pháp, dục, lợi; bốn điều là cùng với giải thoát.

1058

319.

1059

Khujjo ca gaṇḍulo rassa, vāmanā tu lakuṇḍako;

Khujja, gaṇḍula, rassa, and vāmana are dwarfs or hunchbacks;

Người gù, người lùn, người thấp, người lùn;

1060

Paṅgulo pīṭhasappī ca, paṅgu chinniriyāpatho.

Paṅgula, pīṭhasappī, and paṅgu are cripples or those whose movements are hindered.

người què, người bò bằng mông, người què, người tàn tật.

1061

320.

1062

Pakkho khañjo tu khoṇḍo tha,

Pakkha and khañja are lame (khoṇḍa);

Người liệt, người què; và

1063

Mūgo suññavaco bhave;

Mūga is one who cannot speak; suññavaco;

người câm là người không nói được;

1064

Kuṇī hatthādivaṅko ca, valiro tu ca kekaro.

Kuṇī is one with a deformed hand, etc.; valira and kekara are squinters.

người tàn tật là người có tay chân cong vẹo; người lác mắt là người mắt lác.

1065

321.

1066

Nikkesasīso khallāṭo,

Nikkesasīsa is bald,

Người trọc đầu, người hói đầu,

1067

Muṇḍo tu bhaṇḍu muṇḍiko;

Muṇḍa, bhaṇḍu, and muṇḍika are shaven-headed;

người cạo trọc là người trọc đầu, người cạo;

1068

Kāṇo akkhīna mekena,

Kāṇa is blind in one eye;

người mù một mắt là người mù một mắt,

1069

Suñño andho dvayena tha.

Suñña and andha are blind in both eyes.

người mù là người mù cả hai mắt.

1070

322.

1071

Badhiro sutihīno tha, gilāno byādhitā’turā;

Badhira is deaf; gilāna, byādhitā, and ātura are sick;

Người điếc là người mất thính giác; người bệnh, người ốm, người đau khổ;

1072

Ummādavati ummatto, khujjādī vāccaliṅgikā.

Ummādavati and ummatta are insane; khujja etc. are of various genders (adjectives).

người điên, người mất trí; người gù và những người khác là từ ngữ chỉ giới tính.

1073

323.

324.

1074

Ātaṅko āmayo byādhi, gado rogo rujāpi ca;

Ātaṅka, āmaya, byādhi, gada, roga, and rujā are diseases;

Bệnh tật, bệnh tật, bệnh tật, bệnh tật, đau đớn, đau nhức;

1075

Gelaññākalla mābādho,

Gelañña, ākalla, and ābādha are sickness;

ốm yếu, không khỏe, bệnh tật,

1076

Soso tu ca khayo siyā.

Sosa and khaya are consumption.

suy mòn là bệnh lao.

1077

324.

1078

Pīnaso^* nāsikārogo,

Pīnāsa is a nasal disease;

Viêm xoang mũi là bệnh mũi,

1079

Ghāne siṅghānikā ssavo;

Siṅghānikā is nasal discharge;

chảy nước mũi ở mũi là siṅghānikā;

1080

Ñeyyaṃ tva’ru vaṇo nitthī, phoṭo tu piḷakā bhave.

Aru and vaṇa are known as wounds (neuter/feminine); phoṭa is a boil or blister.

mụn nhọt, vết thương (là giống cái), mụn mủ là mụn nhọt.

1081

325.

1082

Pubbo pūyo tha rattāti, sāro pakkhandikā pyatha;

Pubba and pūya are pus; rattisāra and pakkhandikā are dysentery;

Mủ, mủ; và tiêu chảy, kiết lỵ;

1083

Apamāro apasmāro, pādaphoṭo vipādikā.

Apamāra and apasmāra are epilepsy; pādaphoṭa and vipādikā are chilblains.

động kinh, động kinh; nứt chân là nứt gót chân.

1084

326.

1085

Vuḍḍhirogo tu vātaṇḍaṃ, sīpadaṃ bhārapādatā;

Vuḍḍhiroga is elephantiasis; sīpada and bhārapādatā are swelling of the legs;

Bệnh sưng bìu là thoát vị bẹn, bệnh chân voi là chân nặng;

1086

Kaṇḍū kaṇḍūti kaṇḍūyā, khajju kaṇḍūvanaṃ pyatha.

Kaṇḍū, kaṇḍūti, kaṇḍūyā, khajju, and kaṇḍūvana are itching.

ngứa, ngứa, ngứa, gãi là ngứa.

1087

327.

1088

Pāmaṃ vitacchikā kacchu, sotho tu sayathū’dito;

Pāma, vitacchikā, and kacchu are scabies; sotha and sayathū are swelling;

Ghẻ lở, ghẻ, ghẻ; sưng tấy là sưng;

1089

Dunnāmakañca arisaṃ, chaddikā vamathū’dito.

Dunnāmaka and arisa are piles; chaddikā and vamathū are vomiting.

bệnh trĩ và bệnh trĩ; nôn mửa là nôn mửa.

1090

328.

1091

Davathu paritāpo tha, tilako tilakāḷako;

Davathu and paritāpa are fever; tilaka and tilakāḷaka are moles;

Sốt, nóng; nốt ruồi, nốt ruồi đen;

1092

Visūcikā iti mahā, vireko tha bhagandalo^* .

Visūcikā is severe diarrhea; bhagandala is fistula.

bệnh tả là tiêu chảy nặng; và rò hậu môn.

1093

329.

1094

Meho jaro kāsa sāsā, kuṭṭhaṃ sūlā mayantarā;

Meha, jara, kāsa, sāsa, kuṭṭha, and sūlā are other diseases ( mayantarā);

Bệnh tiểu đường, sốt, ho, hen suyễn, bệnh phong, đau bụng, các bệnh khác;

1095

Vutto vejjo bhisakko ca, rogahārī tikicchako.

Vejja, bhisakko, rogahārī, and tikicchaka are physicians.

bác sĩ, thầy thuốc, người chữa bệnh, người điều trị.

1096

330.

1097

Sallavejjo sallakatto, tikicchā tu patikriyā;

Sallavejja and sallakatta are surgeons; tikicchā and patikriyā are treatment;

Bác sĩ phẫu thuật, người mổ; điều trị là phương pháp chữa bệnh;

1098

Bhesajja magado ceva, bhesajaṃ mo’sadhaṃ pyatha.

Bhesajja, agada, bhesaja, and osadha are medicine.

thuốc, thuốc; thuốc, thuốc.

1099

331.

1100

Kusalā nāmayā rogyaṃ,

Kusala, āmaya, and arogya are well-being;

Khỏe mạnh, không bệnh tật, khỏe mạnh,

1101

Atha kallo nirāmayoti,

Kalla and nirāmaya mean healthy.

và khỏe mạnh, không bệnh tật.

1102

Naravaggo niṭṭhito.

The chapter on Humans is concluded.

Phẩm Con người kết thúc.

1103

4. Catubbaṇṇavagga

4. Phẩm Bốn Giai Cấp

1104

Khattiyavagga

Phẩm Sát-đế-lợi

1105

332.

1106

Kulaṃ vaṃso ca santānā, bhijanā gotta manvayo;

Kula, vaṃsa, santāna, abhijana, gotta, and anvaya are lineage;

Gia đình, dòng dõi, con cháu, tổ tiên, dòng họ, huyết thống;

1107

Thiyaṃ santatya tho vaṇṇā, cattāro khattiyādayo.

Santati (feminine) is progeny; vaṇṇa are the four castes, khattiyas and others.

sự liên tục (là giống cái); và bốn giai cấp là Sát-đế-lợi và những người khác.

1108

333.

1109

Kulīno sajjano sādhu,

Kulīna, sajjana, sādhu,

Người quý tộc, người tốt, người đức hạnh,

1110

Sabhyo cāyyo mahākulo;

Sabhya, āyya, and mahākula are noble;

người lịch sự, người đáng kính, người thuộc dòng dõi cao quý;

1111

Rājā bhūpati bhūpālo, patthivo ca narādhipo.

Rājā, bhūpati, bhūpāla, patthiva, and narādhipa are kings.

vua, chúa đất, người bảo hộ đất đai, vua, chúa tể loài người.

1112

334.

1113

Bhūnātho jagatipālo, disampati janādhipo;

Bhūnātha, jagatipāla, disampati, and janādhipa are rulers of the land and people;

Chúa tể đất đai, người bảo hộ thế giới, chúa tể các phương, chúa tể loài người;

1114

Raṭṭhādhipo naradevo, bhūmipo bhūbhujo pyatha.

Raṭṭhādhipo, naradevo, bhūmipo, bhūbhujo are also (synonyms for) king.

Chúa tể quốc gia, vua của loài người, người bảo vệ đất đai, người hưởng thụ đất đai.

1115

335.

1116

Rājañño khattiyo khattaṃ, muddhābhisitta bāhujā;

Rājañño, khattiyo, khattaṃ (in the neuter gender), muddhābhisitta, bāhujā (are all synonyms for) a king;

Người thuộc dòng vua, Sát-đế-lợi, vua, người được xức dầu trên đầu, người sinh ra từ cánh tay;

1117

Sabbabhummo cakkavattī, bhūpoñño maṇḍalissaro.

Sabbabhummo (and) cakkavattī (refer to) a universal monarch; bhūpoñño (means) another king; maṇḍalissaro (is a) feudal lord.

Vua của toàn cõi đất, Chuyển Luân Vương, vua khác, chúa tể một vùng.

1118

336.

1119

Pume licchavi vajjī ca, sakyo tu sākiyo tha ca;

In the masculine gender, licchavi and vajjī; and sakyo and sākiyo (are synonyms for a Sakyan);

Trong giống đực là Licchavi và Vajjī, Sakya hay Sākiya;

1120

Bhaddakaccānā^* rāhula, mātā bimbā yasodharā.

Bhaddakaccānā and bimbā are synonyms for Rahula’s mother, Yasodharā.

Bhaddakaccānā, mẹ của Rāhula, Bimbā Yasodharā.

1121

337.

1122

Koṭīnaṃ heṭṭhimantena, sataṃ yesaṃ nidhānagaṃ;

Those whose stored wealth is one hundred koṭis (of kahāpaṇas), not less (than that),

Những người có một trăm ngàn vạn (koṭi) kho báu trở xuống;

1123

Kahāpaṇānaṃ divasa, vaḷañjo vīsatambaṇaṃ.

and whose daily expenditure of kahāpaṇas is twenty ambaṇas,

Và hai mươi ambaṇa kahāpaṇa chi tiêu hằng ngày.

1124

338.

1125

Te khattiyamahāsālā, sīti koṭidhanāni tu;

those are called khattiyamahāsālā (great Khattiya families). And those whose stored wealth is eighty koṭis (of kahāpaṇas),

Họ là đại gia Sát-đế-lợi, và tám mươi ngàn vạn tài sản;

1126

Nidhānagāni divasa, vaḷañjo ca dasambaṇaṃ.

and whose daily expenditure is ten ambaṇas,

Là kho báu, và mười ambaṇa chi tiêu hằng ngày.

1127

339.

1128

Yesaṃ dvijamahāsālā, tadupaḍḍhe nidhānage;

those are dvijamahāsālā (great Brahmin families). And those whose stored wealth is half of that,

Những người có một nửa số kho báu đó là đại gia Bà-la-môn;

1129

Vaḷañje ca gahapati, mahāsālā dhane siyuṃ.

and whose expenditure is half of that, those are gahapati mahāsālā (great householder families) in wealth.

Và chi tiêu, là đại gia gia chủ về tài sản.

1130

340.

1131

Mahāmatto padhānañca, matisajīvo mantinī;

Mahāmatto, padhānañca, matisajīvo, mantinī (in the feminine gender);

Đại thần, quan trọng, người có trí tuệ, cố vấn;

1132

Sajīvo sacivā, macco, senānī tu camūpati.

Sajīvo, sacivā, macco (are synonyms for) minister; senānī (is a) commander-in-chief, camūpati (is a) general.

Cố vấn, cận thần, tướng quân, là chỉ huy quân đội.

1133

341.

1134

Nyāsādīnaṃ vivādānaṃ, akkhadasso padaṭṭhari;

For disputes concerning deposits and so on, akkhadasso (is) an arbiter; padaṭṭhari (is a) judge;

Trong các tranh chấp về tài sản ký thác, quan tòa là người quyết định;

1135

Dovāriko patīhāro, dvāraṭṭho dvārapālako.

Dovāriko, patīhāro, dvāraṭṭho, dvārapālako (are synonyms for) doorkeeper.

Người gác cổng, người gác cửa, người đứng ở cửa, người giữ cửa.

1136

342.

1137

Anīkaṭṭhoti rājūnaṃ, aṅgarakkhagaṇo mato;

Anīkaṭṭho is considered the royal bodyguard;

Anīkaṭṭha được xem là đội cận vệ của các vị vua;

1138

Kañcukī sovidallo ca, anujīvī tu sevako.

Kañcukī (and) sovidallo (are) chamberlains; anujīvī (is a) follower, sevako (is a) servant.

Thị vệ, thái giám, người hầu, là người phục vụ.

1139

343.

1140

Ajjhakkho dhikato ceva,

Ajjhakkho (and) adhikato (are) superintendents;

Giám sát viên, người được ủy quyền,

1141

Heraññiko tu nikkhiko;

Heraññiko (is a) treasurer, nikkhiko (is a) money-changer;

Người giữ kho bạc, là người giữ tiền vàng;

1142

Sadesānantaro sattu, mittorājā tato paraṃ.

The king of a neighboring country is an sattu (enemy), a king beyond that is a mitto (friend).

Vị vua láng giềng là kẻ thù, vị vua xa hơn là bạn.

1143

344.

1144

Amitto ripu verī ca, sapattā rāti satva’ri; (Sattu+ari)

Amitto, ripu, verī, sapattā, arāti, sattarī (are synonyms for) enemy;

Kẻ thù, đối thủ, địch thủ, đối phương, kẻ địch, kẻ thù;

1145

Paccatthiko paripanthī, paṭipakkhā hitāparo.

Paccatthiko, paripanthī, paṭipakkhā, hitāparo (are also synonyms for enemy).

Kẻ đối nghịch, kẻ cản đường, phe đối lập, kẻ không có lợi.

1146

345.

1147

Paccāmitto vipakkho ca, paccanīka virodhino;

Paccāmitto, vipakkho, paccanīka, virodhino (are synonyms for) adversary;

Kẻ thù, phe đối lập, kẻ chống đối, kẻ thù;

1148

Viddesī ca diso diṭṭho,thā nurodho nuvattanaṃ.

Viddesī, diso, diṭṭho (mean) hostile; anurodho (is) compliance, anuvattanaṃ (is) following.

Kẻ căm ghét, kẻ thù được thấy, sự tuân thủ, sự vâng lời.

1149

346.

1150

Mitto nitthī vayasso ca, sahāyo^* suhado sakhā;

Mitto, nitthī, vayasso, sahāyo, suhado, sakhā (are synonyms for) friend;

Bạn, người bạn, đồng hành, người bạn tốt, bạn bè;

1151

Sambhatto daḷhamitto tha, sandiṭṭho diṭṭhamattako.

Sambhatto (is a) close friend; sandiṭṭho (is) merely an acquaintance.

Sambhatto là bạn thân, sandiṭṭho là người chỉ mới gặp.

1152

347.

1153

Caro ca guḷhapuriso, pathāvī pathiko’ddhagū;

Caro (is a) spy, guḷhapuriso (is a) secret agent; pathāvī, pathiko, addhagū (are synonyms for) traveler;

Gián điệp, người bí mật, lữ khách, người đi đường, người du hành;

1154

Dūto tu sandesaharo, gaṇako tu muhuttiko.

Dūto (is a) messenger, sandesaharo (is a) bearer of messages; gaṇako (is an) accountant, muhuttiko (is an) astrologer.

Sứ giả là người mang tin, nhà chiêm tinh là người tính toán thời vận.

1155

348.

1156

Lekhako lipikāro ca, vaṇṇo tu akkharo pyatha;

Lekhako (and) lipikāro (are) scribes; vaṇṇo (and) akkharo (are) letters;

Thư ký, người viết chữ, chữ viết, là ký tự;

1157

Bhedo daṇḍo sāma dānā, nyupāyā caturo ime.

Bhedo (dissension), daṇḍo (punishment), sāma (conciliation), dānā (gifts) — these four are upāyā (means of statecraft).

Phân chia, trừng phạt, hòa giải, bố thí, bốn phương pháp này.

1158

349.

1159

Upajāpotu bhedo ca, daṇḍo tu sāhasaṃ damo;

Upajāpotu (is) instigation, bhedo (is) causing division; daṇḍo (is) punishment, sāhasaṃ (is) violence, damo (is) subjugation;

Sự chia rẽ là sự phân chia, sự trừng phạt là sự bạo lực, sự chế ngự;

1160

350.

1161

Sāmya’ macco sakhā koso, duggañca vijitaṃ balaṃ;

King, minister, friend, treasury, fort, territory, army;

Vua, cận thần, bạn bè, kho báu, thành trì, lãnh thổ, quân đội;

1162

Rajjaṅgānīti sattete, siyuṃ pakatiyo pica.

These seven are called rajjaṅgāni (constituents of a kingdom), and are also pakatiyo (elements).

Bảy yếu tố này là yếu tố của vương quốc, cũng là các thành phần tự nhiên.

1163

351.

1164

Pabhāvu’ssāha, mantānaṃ, vasā tisso hi sattiyo;

Through the power of might, energy, and counsel, there are three sattiyo (powers);

Ba quyền lực này là do sức mạnh, sự nhiệt tình và sự cố vấn;

1165

Pabhāvo daṇḍajo tejo,

Pabhāvo (is) the splendor arising from coercive power (daṇḍa);

Sức mạnh là uy lực do hình phạt,

1166

Patāpo tu ca kosajo.

Patāpo (is) splendor arising from wealth (kosa).

Uy thế là do kho báu.

1167

352.

1168

Manto ca mantanaṃ so tu, catukkaṇṇo dvigocaro;

Manto (is) counsel, and that is catukkaṇṇo (four-eared) when two people are involved;

Sự cố vấn là sự bàn bạc, đó là tứ nhĩ (hai người bàn bạc);

1169

Tigocaro tu chakkaṇṇo, rahassaṃ guyha muccate.

When three people are involved, it is chakkaṇṇo (six-eared); rahassaṃ (and) guyhaṃ are said to be secrets.

Sáu nhĩ (ba người bàn bạc), bí mật được gọi là điều kín đáo.

1170

353.

1171

Tīsu vivitta vijana, channā, raho raho byayaṃ;

In three genders, vivitta, vijana, channā (mean) secluded, raho (and) raho (also mean) secretly;

Ở ba nơi là nơi vắng vẻ, nơi kín đáo, nơi bí mật, nơi riêng tư;

1172

Vissāso tu ca vissambho,

Vissāso (and) vissambho (are) trust;

Sự tin tưởng, sự tín nhiệm,

1173

Yuttaṃ tvo’pāyikaṃ tisu.

Yuttaṃ (and) upāyikaṃ (mean) suitable, in all three genders.

Sự phù hợp là sự thích hợp ở ba nơi.

1174

354.

1175

Ovādo cānusiṭṭhitthī, pumavajje nusāsanaṃ;

Ovādo (is) advice, anusiṭṭhi (is) instruction (in the feminine gender); in the masculine gender, anusāsanaṃ (is) admonition;

Lời khuyên, lời giáo huấn cho nữ giới, lời khuyên răn cho nam giới;

1176

Āṇā ca sāsanaṃ ñeyyaṃ, uddānaṃ tu ca bandhanaṃ.

Āṇā (is) command, sāsanaṃ (is) order; uddānaṃ (is) summary, bandhanaṃ (is) binding.

Mệnh lệnh được biết là sự chỉ thị, sự tóm tắt là sự ràng buộc.

1177

355.

1178

Āgu vutta^* maparādho, karo tu bali muccate;

Āgu (and) aparādho (are) offense; karo (is) tribute, bali is also said (to be tribute);

Tội lỗi được nói là sự phạm lỗi, thuế được gọi là cống vật;

1179

Puṇṇapatto tuṭṭhidāyo, upadā tu ca pābhataṃ.

Puṇṇapatto (is) a gift of satisfaction; upadā (is) a present, pābhataṃ (is) an offering.

Người đầy đủ là người ban phước, quà tặng là lễ vật.

1180

356.

1181

Tatho’pāyana mukkoco, paṇṇākāro paheṇakaṃ;

Likewise upāyana, ukkoco, paṇṇākāro, paheṇakaṃ (are synonyms for gift or offering);

Cũng là quà tặng, hối lộ, lễ vật, quà biếu;

1182

Suṅkaṃ tvanitthī gumbādi, deyye thā’yo dhanāgamo.

Suṅkaṃ (is) a toll or duty (in the neuter gender) due at a barrier or checkpoint; āyo (is) revenue, dhanāgamo (is) income.

Thuế là những thứ phải nộp tại trạm gác, v.v., còn thu nhập là nguồn tài chính.

1183

357.

1184

Ātapattaṃ tathā chattaṃ, raññaṃ tu hemamāsanaṃ;

Ātapattaṃ (and) chattaṃ (are) parasols; hemamāsanaṃ (is) a golden seat for kings;

Dù che, cũng là lọng, ngai vàng bằng vàng của các vị vua;

1185

Sīhāsanaṃ atho vāḷa, bījanītthī ca cāmaraṃ.

Sīhāsanaṃ (is a) lion-throne; vālabījanī (is a) yak-tail whisk (in the feminine gender), cāmaraṃ (is a) fly-whisk.

Ngai sư tử, cũng như quạt lông đuôi bò (cāmara) của nữ giới.

1186

358.

1187

Khaggo ca chatta muṇhīsaṃ, pādukā vālabījanī;

Sword, parasol, turban, sandals, yak-tail whisk;

Gươm, lọng, mũ miện, dép, quạt lông đuôi bò;

1188

Ime kakudhabhaṇḍāni, bhavanti pañca rājunaṃ.

These five are the kakudhabhaṇḍāni (royal insignia) of kings.

Năm vật này là bảo vật vương quyền của các vị vua.

1189

359.

1190

Bhaddakumbho puṇṇakumbho, bhiṅkāro jaladāyako;

Bhaddakumbho (is) an auspicious pot, puṇṇakumbho (is) a full pot; bhiṅkāro (is) a water vessel;

Bình phước đức, bình đầy, bình nước, người dâng nước;

1191

Hatthi,ssa,ratha,pattī tu, senā hi caturaṅginī.

Hatthi (elephants), assa (horses), ratha (chariots), pattī (infantry) — these are the four components of senā (army), hence caturaṅginī (four-limbed).

Voi, ngựa, xe, bộ binh, là quân đội bốn binh chủng.

1192

360.

1193

Kuñjaro vāraṇo hatthī, mātaṅgo dvirado gajo;

Kuñjaro, vāraṇo, hatthī, mātaṅgo, dvirado, gajo (are synonyms for) elephant;

Voi, voi chiến, voi, voi hai ngà, voi;

1194

Nāgo dvipo ibho dantī,

Nāgo, dvipo, ibho, dantī (are also synonyms for elephant);

Voi, voi hai ngà, voi, voi có ngà,

1195

Yūthajeṭṭho tu yūthapo.

Yūthajeṭṭho (is) the leader of a herd, yūthapo (is) a herd-master.

Thủ lĩnh đàn voi là voi đầu đàn.

1196

361.

1197

Kāḷāvaka gaṅgeyyā, paṇḍara tambā ca piṅgalo gandho;

Kāḷāvaka, Gaṅgeyya, Paṇḍara, Tamba, Piṅgala, Gandha,

Kāḷāvaka, Gaṅgeyya, Paṇḍara, Tamba và Piṅgala Gandha;

1198

Maṅgala hemo’posatha,

Maṅgala, Hema, Uposatha,

1199

Chaddantā gajakulāni etāni.

and Chaddanta — these are the gajakulāni (families of elephants).

Chaddanta, đây là các giống voi.

1200

362.

1201

Kalabho ceva bhiṅkotha, pabhinno matta gajjitā;

Kalabho (is) a young elephant, bhiṅkotha (is also a young elephant); pabhinno (is) an elephant in rut, matta (is) maddened, gajjitā (is) roaring;

Voi con, voi non, voi động dục, voi rống;

1202

Hatthighaṭā tu gajatā, hatthīnī tu kareṇukā.

Hatthighaṭā (is) a troop of elephants, gajatā (is) elephantine nature; hatthīnī (is) a female elephant, kareṇukā (is also a female elephant).

Đàn voi là sự tập trung của voi, voi cái là kareṇukā.

1203

363.

1204

Kumbho hatthisiropiṇḍā, kaṇṇamūlaṃ tu cūlikā;

Kumbho (is) the protuberance on an elephant's head; kaṇṇamūlaṃ (is) the base of the ear, which is cūlikā;

Kumbha là phần đầu voi, gốc tai là cūlikā;

1205

Āsanaṃ khandhadesamhi, pucchamūlaṃ tu mecako.

Āsanaṃ (is) the shoulder region; pucchamūlaṃ (is) the base of the tail, which is mecako.

Āsana là phần vai, gốc đuôi là mecaka.

1206

364.

1207

Ālāna māḷhako thambho, nitthītu nigaḷo’nduko;

Ālāna, āḷhako, thambho (are synonyms for) a post (in the neuter gender); nigaḷo (is) a fetter, anduko (is also a fetter);

Cọc buộc voi, cọc, trụ, xiềng xích của nữ giới, còng chân;

1208

Saṅkhalaṃ tīsvatho gaṇḍo,

Saṅkhalaṃ (is) a chain, in three genders; gaṇḍo (is) an elephant’s cheek,

Xích sắt ở ba nơi, còn vết sưng,

1209

Kaṭo dānaṃ tu so mado.

kaṭo (is) the temple; dānaṃ (is) rut-juice, and mado (is also rut-juice).

Vết thương, sự chảy nước là sự say.

1210

365.

1211

Soṇḍo tu dvīsu hattho tha,

Soṇḍo (is) the trunk, in two genders; hattho (is also the trunk);

Vòi voi ở hai nơi là tay,

1212

Karaggaṃ pokkharaṃ bhave;

Karaggaṃ (is) the tip of the trunk, which is pokkharaṃ;

Đầu vòi là hoa sen;

1213

Majjhamhi bandhanaṃ kacchā, kappano tu kuthādayo.

The binding in the middle is kacchā; kappano (is) a housing, a caparison and so on.

Dây buộc ở giữa là kacchā, kappana là các tấm vải phủ.

1214

366.

1215

Opavayho rājavayho, sajjito tu ca kappito;

Opavayho (is) an elephant fit for riding, rājavayho (is) a royal elephant; sajjito (is) accoutered, kappito (is) prepared;

Voi cưỡi, voi của vua, voi đã được trang bị, voi đã được chuẩn bị;

1216

Tomaro nitthiyaṃ pāde, siyā vijjhanakaṇṭako.

Tomaro (is) an iron goad for the feet (in the feminine gender); it is a piercing thorn.

Tomara là cây giáo nhọn dùng để đâm vào chân của nữ giới.

1217

367.

1218

Tuttaṃ tu kaṇṇamūlamhi, matthakamhi tu aṅkuso;

Tuttaṃ (is) a goad at the base of the ear; aṅkuso (is) a hook at the forehead;

Tutta là ở gốc tai, aṅkusa là ở đỉnh đầu;

1219

Hatthāroho hatthimeṇḍo,

Hatthāroho (is) an elephant rider, hatthimeṇḍo (is) an elephant trainer;

Người cưỡi voi, người huấn luyện voi,

1220

Hatthipo hatthigopako.

Hatthipo (is) an elephant keeper, hatthigopako (is) an elephant guard.

Người điều khiển voi, người chăn voi.

1221

368.

1222

Gāmaṇīyo tu mātaṅga, hayādyācariyo bhave;

Gāmaṇīyo (is) an instructor for elephants, horses, and so on;

Gāmaṇīya là người huấn luyện voi, ngựa, v.v.;

1223

Hayo turaṅgo turago,

Hayo, turaṅgo, turago (are synonyms for) horse;

Ngựa, ngựa nhanh, ngựa,

1224

Vāho asso ca sindhavo.

Vāho, asso, sindhavo (are also synonyms for horse).

Ngựa kéo, ngựa, ngựa Sindhu.

1225

369.

1226

Bhedo assataro tassā,

A kind (of horse) is assataro (a mule);

Loại ngựa lai, của nó,

1227

Jāniyo tu kulīnako;

Jāniyo (is) a noble horse, a pure-bred one;

Jāniya là ngựa thuần chủng;

1228

Sukhavāhī vinīto tha,

Sukhavāhī (is) an easy-to-ride horse, vinīto (is) a well-trained horse;

Ngựa kéo êm ái là vinīta,

1229

Kisoro hayapotako.

Kisoro (is) a colt, hayapotako (is) a young horse.

Kisora là ngựa con.

1230

370.

1231

Ghoṭako tu khaḷuṅko tha, javano ca javādhiko;

Ghoṭako (is) a wild horse, khaḷuṅko (is also a wild horse); javano (is) swift, javādhiko (is) very swift;

Ngựa con là ngựa non, ngựa nhanh là ngựa rất nhanh;

1232

Mukhādhānaṃ khalīno vā, kasā tva ssābhitāḷinī.

Mukhādhānaṃ (is) a bridle, khalīno (is) a bit; kasā (is) a whip, which strikes horses.

Hàm thiếc, dây cương, roi là vật đánh ngựa.

1233

371.

1234

Kusā tu nāsarajjumhi, vaḷavā’ssā khuro saphaṃ;

Kusā (is) a nose-rope (in the feminine gender); vaḷavā (is) a mare; assā (is a female horse); khuro (is) a hoof, saphaṃ (is also a hoof);

Kusā là dây mũi, ngựa cái, móng ngựa là móng guốc;

1235

Puccha manitthī naṅguṭṭhaṃ, vālahattho ca vāladhi.

Puccha (is) a tail (in the neuter gender), naṅguṭṭhaṃ (is also a tail); vālahattho (is) a yak-tail, vāladhi (is also a yak-tail).

Đuôi của nữ giới, đuôi ngựa, lông đuôi ngựa.

1236

372.

1237

Sandano ca ratho phussa, ratho tu naraṇāya so;

Sandano (is) a chariot, ratho (is) a carriage; phussaratho (is) a chariot for people;

Xe, cũng là xe phussa, xe đó dùng cho con người;

1238

Cammāvuto ca veyaggho,

Cammāvuto (is) covered with hides, veyaggho (is) made of tiger-skin;

Xe bọc da là veyaggha,

1239

Deppo byagghassa dīpino.

Deppo (is) made of tiger or leopard skin.

Deppa là của hổ và báo.

1240

373.

1241

Sivikā yāpyayānañcā, nitthī tu sakaṭo pya’naṃ^* ;

Sivikā (is) a palanquin, yāpyayānaṃ (is) a conveyance; sakaṭo (is) a cart, anaṃ (is also a cart) (both in the neuter gender);

Kiệu, xe đi lại, xe của nữ giới, cũng là xe bò, xe tải;

1242

Cakkaṃ rathaṅga mākhyātaṃ, tassanto nemi nāriyaṃ.

Cakkaṃ (is) a wheel, rathaṅgaṃ (is) a chariot part; the rim of it (the wheel) is nemi (in the feminine gender).

Bánh xe được gọi là rathaṅga, phần bên trong của nó là nemi của nữ giới.

1243

374.

1244

Tammajjhe piṇḍikā nābhi, kubbaro tu yugandharo;

The hub in its middle is nābhi; kubbaro (is) the pole of a chariot, yugandharo (is) the yoke-bearer;

Phần trung tâm của bánh xe là nābhi, trục xe là yugandhara;

1245

Akkhaggakīle āṇītthī, varutho rathagutya’tha.

Āṇī (is) the linchpin at the end of the axle (in the feminine gender); varutho (is) the side-covering of a chariot for protection.

Chốt ở đầu trục là āṇī của nữ giới, varutha là bộ phận bảo vệ xe.

1246

375.

1247

Dhuro mukhe rathassaṅgā, tva kkho pakkharaādayo;

Dhuro (is) the forepart; the parts of a chariot are the axle, the body, and so on;

Dhura ở phía trước, các bộ phận của xe là trục, bánh xe, v.v.;

1248

Yānañca vāhanaṃ yoggaṃ, sabbahatthyādivāhane.

Yānañca, vāhanaṃ, yoggaṃ (are synonyms for) vehicle, for all elephants and other conveyances.

Phương tiện, vật chuyên chở, vật kéo, tất cả các loại xe ngựa, voi, v.v.

1249

376.

1250

Rathacārī tu sūto ca, pājitā ceva sārathī;

Rathacārī (is) a charioteer, sūto (is) a driver, pājitā (is) a driver, sārathī (is) a charioteer;

Người lái xe, cũng là người điều khiển, cũng là người đánh xe;

1251

Rathāroho ca rathiko,

Rathāroho (is) a chariot warrior, rathiko (is also a chariot warrior);

Người cưỡi xe, cũng là người trên xe,

1252

Rathī yodho tu yo bhaṭo.

Rathī (is) a warrior, yodho (is) a fighter, bhaṭo (is) a soldier.

Người trên xe, chiến binh là người lính.

1253

377.

1254

Padāti pattī tu pume, padago padiko mato;

Padāti (is) an infantryman, pattī (is) a foot soldier (in the masculine gender); padago (is) a pedestrian, padiko (is) a foot soldier;

Bộ binh, bộ binh ở giống đực, người đi bộ, người lính bộ binh;

1255

Sannāho kaṅkaṭo vammaṃ, kavaco vā uracchado.

Sannāho, kaṅkaṭo, vammaṃ, kavaco (are synonyms for) armor, uracchado (is) a breastplate.

Áo giáp, áo giáp, giáp, áo giáp, hoặc tấm che ngực.

1256

378.

1257

Jālikā tha ca sannaddho, sajjo ca vammiko bhave;

Jālikā (is) a coat of mail; sannaddho (is) armored, sajjo (is) prepared, vammiko (is) armored;

Lưới sắt, cũng như người mặc áo giáp, người đã chuẩn bị, cũng là người mặc áo giáp;

1258

Āmukko paṭimukko tha, purecārī purecaro.

Āmukko (is) put on, paṭimukko (is) put on; purecārī (is) a vanguard, purecaro (is) a forerunner.

Đã mặc, đã đội, người đi trước, người đi đầu.

1259

379.

1260

Pubbaṅgamo puregāmī, mandagāmī tu mantharo;

Pubbaṅgamo (is) a leader, puregāmī (is) a forerunner; mandagāmī (is) slow-going, mantharo (is) slow;

Người dẫn đầu, người đi trước, người đi chậm là người chậm chạp;

1261

Javano turito vegī, jetabbaṃ jeyya muccate.

Javano (is) swift, turito (is) hurried, vegī (is) speedy; jetabbaṃ (is) conquerable, jeyya is also said (to be conquerable).

Nhanh nhẹn, vội vã, nhanh chóng, điều cần chinh phục được gọi là jeyya.

1262

380.

1263

Sūra vīrā tu vikkanto, sahāyo nucaro samā;

Sūra (is) brave, vīrā (is) heroic; vikkanto (is) valiant, sahāyo (is) a companion, anucaro (is) a follower, samā (is) equal;

Dũng cảm, anh hùng, mạnh mẽ, bạn bè, người đi theo, giống nhau;

1264

Sannaddhappabhutī tīsu, pātheyyaṃ tu ca sambalaṃ.

Sannaddhappabhutī (means) from the state of being armored, in three genders; pātheyyaṃ (is) provisions, sambalaṃ (is also provisions).

Đã trang bị, v.v. ở ba giống, lương thực đi đường, cũng là đồ dự trữ.

1265

381.

1266

Vāhinī dhajinī senā, camū cakkaṃ balaṃ tathā;

Vāhinī, dhajinī, senā, camū, cakkaṃ, balaṃ are synonyms for army;

Quân đội, quân đội có cờ, quân đội, quân đội, binh lực, cũng vậy;

1267

Anīko vā tha vinyāso,

Anīko (is) a division; vinyāso (is) arrangement,

Quân đội, hoặc sự sắp xếp,

1268

Byūho senāya kathyate.

byūho (is) a battle formation for an army.

Byūha được nói là sự bố trí quân đội.

1269

382.

1270

Hatthī dvādasaposo,ti,

Hatthī (elephant) has twelve men as its support;

Voi là mười hai người,

1271

Puriso turago, ratho;

Puriso (infantryman), turago (horse), ratho (chariot);

Người, ngựa, xe;

1272

Catuposoti etena, lakkhaṇenā dhamantato.

Each of these has four men as its support, according to this characteristic.

Bốn người, với đặc điểm này, từ đó.

1273

383.

1274

Hatthānīkaṃ hayānīkaṃ, rathānīkaṃ tayo tayo;

Hatthānīkaṃ (elephant corps), hayānīkaṃ (cavalry corps), rathānīkaṃ (chariot corps) — these are three, each (consisting of) three;

Binh đoàn voi, binh đoàn ngựa, binh đoàn xe mỗi loại ba;

1275

Gajādayo sasatthā tu, pattānīkaṃ catujjanā.

Elephants and others with their weapons constitute the pattānīkaṃ (infantry corps), with four persons (each).

Voi, v.v. với vũ khí của chúng, binh đoàn bộ binh là bốn người.

1276

384.

1277

Saṭṭhivaṃsakalāpesu, paccekaṃ saṭṭhidaṇḍisu;

In sixty bundles of bamboo, each with sixty staves;

Trong sáu mươi phần tre, mỗi phần có sáu mươi gậy;

1278

Dhūlīkatesu senāya, yantiyā kkhobhanī^* tthiyaṃ.

When made into dust by a marching army, akkhobhiṇī (female) is said.

Khi bị quân đội đang di chuyển nghiền thành bụi, (đó gọi là) akkhobhiṇī (giống cái).

1279

385.

1280

Sampatti sampadā lakkhī, sirī vipatti āpadā;

Sampatti, sampadā, lakkhī, sirī (mean) prosperity; vipatti, āpadā (mean) calamity.

Sampatti, sampadā, lakkhī, sirī (là sự thịnh vượng); vipatti, āpadā (là tai họa);

1281

Athā vudhañca^* heti’tthī, satthaṃ paharaṇaṃ bhave.

Now, āvudha, heti (female), sattha, and paharaṇa are weapons.

Và āyudha, heti (giống cái), sattha, paharaṇa (là vũ khí).

1282

386.

1283

Muttāmutta mamuttañca, pāṇito muttameva ca;

Thrown-and-not-thrown, not-thrown, and thrown from the hand;

Muttāmutta, amutta, pāṇimutta,

1284

Yantamuttanti sakalaṃ, āyudhaṃ taṃ catubbidhaṃ.

And thrown by a machine—all these are the four kinds of weapons.

Và yantamutta, tất cả vũ khí ấy có bốn loại.

1285

387.

1286

Muttāmuttañca yaṭṭhyādi, amuttaṃ churikādikaṃ;

Thrown-and-not-thrown (is) a staff, etc.; not-thrown (is) a knife, etc.;

Muttāmutta là gậy, v.v.; amutta là dao găm, v.v.;

1287

Pāṇimuttaṃ tu satyādi, yantamuttaṃ sarādikaṃ.

Thrown by hand (is) a spear, etc.; thrown by machine (is) an arrow, etc.

Pāṇimutta là thương, v.v.; yantamutta là tên, v.v.

1288

388.

1289

Issāso dhanu kodaṇḍaṃ, cāpo nitthī sarāsanaṃ;

Issāsa, dhanu, kodaṇḍa, cāpa, nitthī, and sarāsana (mean) bow;

Issāsa, dhanu, kodaṇḍa, cāpa, nitthī, sarāsana (là cung);

1290

Atho guṇo jiyā jyā tha,

Then guṇa, jiyā, jyā (mean) bowstring;

Và guṇa, jiyā, jyā (là dây cung);

1291

Saro patti ca sāyako.

Sara, patti, and sāyaka (mean) arrow.

Saro, patti, sāyaka (là mũi tên).

1292

389.

1293

Vāṇo kaṇḍa musu dvīsu, khurappo^* tejanā’sanaṃ;

Vāṇa, kaṇḍa, musu (in both genders), khurappa, tejaka, and asana (mean) arrow;

Vāṇa, kaṇḍa, musu (là tên, cả hai giống); khurappa, tejana, asana (là mũi tên);

1294

Tūṇītthiyaṃ kalāpo ca, tūṇo tūṇīra vāṇadhi.

Tūṇī (female), kalāpa, tūṇa, tūṇīra, and vāṇadhi (mean) quiver.

Tūṇī (giống cái), kalāpa, tūṇa, tūṇīra, vāṇadhi (là ống tên).

1295

390.

1296

Pakkho tu vājo diddho tu, visappito saro bhave;

Pakkha and vāja (mean) feather; a poisoned arrow is called diddha;

Pakka, vāja (là cánh); diddha là mũi tên tẩm độc;

1297

Lakkhaṃ vejjhaṃ sarabyañca, sarābhyāso tu’ pāsanaṃ.

Lakkha, vejja, and sarabya (mean) target; practice of archery is upāsana.

Lakkha, vejjha, sarabya (là mục tiêu); sarābhyāsa là upāsana (luyện bắn).

1298

391.

1299

Maṇḍalaggo tu nettiṃso, asi khaggo ca sāyako;

Maṇḍalagga, nettiṃsa, asi, khagga, and sāyaka (mean) sword;

Maṇḍalagga, nettiṃsa, asi, khagga, sāyaka (là kiếm);

1300

Kositthī tabbidhāne tho, tharu khaggādimuṭṭhiyaṃ.

Kosi (female) is its sheath; then tharu (is) the hilt of a sword, etc.

Kosi (giống cái) là vỏ kiếm; và tharu là cán kiếm, v.v.

1301

392.

1302

Kheṭakaṃ phalakaṃ cammaṃ, illī tu karapālikā;

Kheṭaka, phalaka, camma (mean) shield; illī (is) a small shield;

Kheṭaka, phalaka, camma (là khiên); illī, karapālikā (là dao găm);

1303

Churikā satya’siputtī, laguḷo tu ca muggaro.

Churikā, satti, asiputtī (mean) knife; laguḷa and muggaro (mean) club.

Churikā, satya, asiputtī (là dao nhỏ); laguḷa, muggara (là chùy).

1304

393.

1305

Sallo nitthi saṅku pume, vāsī tu tacchanītthiyaṃ;

Salla (female) and saṅku (male) (mean) dart; vāsī (female) (is) an adze;

Salla (giống cái), saṅku (giống đực) (là cọc); vāsī (giống cái), tacchanī (giống cái) (là rìu);

1306

Kuṭhārī^* tthīpharasuso, ṭaṅko pāsāṇadāraṇo.

Kuṭhārī (female) and pharasu (mean) axe; ṭaṅka (is) a stone-splitter.

Kuṭhārī (giống cái), pharasu (là rìu); ṭaṅka (là đục đá).

1307

394.

1308

Kaṇayo bhindivāḷo ca, cakkaṃ kunto gadā tathā;

Kaṇaya, bhindivāla, cakka, kunta, and gadā likewise;

Kaṇaya, bhindivāḷa (là lao); cakka (là bánh xe); kunta (là giáo); gadā (là chùy);

1309

Satyā’dī satthabhedā tha,

Satti and so on are the types of weapons; then koṇa (is) corner, koṭi (female).

Satya, v.v. là các loại vũ khí; và

1310

Koṇo’sso koṭi nāriyaṃ.

Koṇa and koṭi are feminine.

Koṇa, assa, koṭi (là góc, giống cái).

1311

395.

1312

Niyyānaṃ gamanaṃ yātrā, paṭṭhānañca gamo gati;

Niyyāna, gamana, yātrā, paṭṭhāna, gama, and gati (mean) going;

Niyyāna, gamana, yātrā, paṭṭhāna, gama, gati (là sự ra đi);

1313

Cuṇṇo paṃsu rajo ceva, dhūlī’tthī reṇu ca dvisu.

Cuṇṇa, paṃsu, rajo (mean) dust; dhūlī (female) and reṇu (in both genders) (mean) dust.

Cuṇṇa, paṃsu, raja, dhūlī (giống cái), reṇu (cả hai giống) (là bụi).

1314

396.

1315

Māgadho madhuko vutto, vandī tu thutipāṭhako;

Māgadha is said to be madhuka; vandī (is) a eulogist;

Māgadha, madhuka (là người ca ngợi); vandī (là người đọc tụng ca ngợi);

1316

Vetāḷiko bodhakaro,

Vetāḷika (is) one who awakens (at dawn with praise);

Vetāḷika (là người đánh thức);

1317

Cakkiko tu ca ghaṇṭiko.

Cakkika (is) a bell-ringer.

Cakkika, ghaṇṭika (là người đánh chuông).

1318

397.

1319

Ketu dhajo paṭākā ca, kadalī ketanaṃ pyatha;

Ketu, dhaja, paṭākā, kadalī, and ketana (mean) banner;

Ketu, dhaja, paṭākā (giống cái), kadalī, ketana (là cờ);

1320

Yo’haṃkāro’ññamaññassa, sā’ hamahamikā bhave.

That 'I am I' attitude towards one another is ahamahamikā.

Cái ngã mạn của người này đối với người kia, đó là ahamahamikā (sự tranh giành).

1321

398.

1322

Balaṃ thāmo sahaṃ satti, vikkamo tvatisūratā;

Bala, thāma, saha, satti (mean) strength; vikkama (is) extreme bravery;

Bala, thāma, saha, satti (là sức mạnh); vikkama là sự dũng cảm tột độ;

1323

Raṇe jitassa yaṃ pānaṃ, jayapānanti taṃ mataṃ.

The drink of one victorious in battle is called jayapāna.

Thức uống của người chiến thắng trong trận chiến, đó được gọi là jayapāna (rượu chiến thắng).

1324

399.

1325

Saṅgāmo sampahāro cā, nitthiyaṃ samaraṃ raṇaṃ;

Saṅgāma, sampahāra (in both genders), samara, raṇa;

Saṅgāma, sampahāra (giống cái), samara, raṇa (là trận chiến);

1326

Ājitthī āhavo yuddha, māyodhanañca saṃyugaṃ.

Āji (female), āhava, yuddha, āyodhana, and saṃyuga (mean) battle.

Āji (giống cái), āhava, yuddha, āyodhana, saṃyuga (là trận chiến).

1327

400.

1328

Bhaṇḍanaṃ tu vivādo ca, viggaho kalaha medhagā;

Bhaṇḍana, vivāda, viggaha, kalaha, medhaga (mean) quarrel;

Bhaṇḍana, vivāda, viggaha, kalaha, medhaga (là tranh cãi);

1329

Mucchā moho tha pasayho,

Mucchā, moha (mean) swoon; then pasayha,

Mucchā, moha (là sự ngất xỉu); và pasayha,

1330

Balakkāro haṭho bhave.

Balakkāra, and haṭha (mean) force.

Balakkāra, haṭha (là sự cưỡng bức).

1331

401.

1332

Uppādo^* bhūtavikati, yā subhāsubhasūcikā;

Uppāda (is) an unusual phenomenon, which indicates good or bad;

Uppāda là sự biến đổi của các yếu tố, báo hiệu điều tốt lành hay không tốt lành;

1333

Īti tvitthī ajaññañca, upasaggo upaddavo.

Īti (female), ajañña, upasagga, upaddava (mean) calamity.

Īti (giống cái), ajañña, upasagga, upaddava (là tai họa).

1334

402.

1335

Nibbuddhaṃ^* mallayuddhamhi, jayo tu vijayo bhave;

Nibbuddhaṃ (is) wrestling; jaya is victory;

Nibbuddha là đấu vật; jaya, vijaya (là chiến thắng);

1336

Parājayo raṇe bhaṅgo, palāyana mapakkamo.

Parājaya (is) defeat in battle; palāyana (is) retreat.

Parājaya là thất bại trong trận chiến; palāyana, apakkama (là sự bỏ chạy).

1337

403.

1338

Māraṇaṃ hananaṃ ghāto, nāsanañca nisūdanaṃ;

Māraṇa, hanana, ghāta, nāsana, nisūdana;

Māraṇa, hanana, ghāta, nāsana, nisūdana (là sự giết hại);

1339

Hiṃsanaṃ saraṇaṃ hiṃsā, vadho sasana ghātanaṃ.

Hiṃsana, saraṇa, hiṃsā, vadha, sasana, ghātana (mean) killing.

Hiṃsana, saraṇa, hiṃsā, vadha, sasana, ghātana (là sự giết hại).

1340

404.

1341

Maraṇaṃ kālakiriyā, palayo maccu accayo;

Maraṇa, kālakiriyā, palaya, maccu, accaya;

Maraṇa, kālakiriyā, palaya, maccu, accaya (là cái chết);

1342

Nidhano nitthiyaṃ nāso, kālo’nto cavanaṃ bhave.

Nidhana (female), nāsa, kāla, anta, cavana (mean) death.

Nidhana (giống cái), nāsa, kāla, anta, cavana (là cái chết).

1343

405.

1344

Tīsu peto pareto ca,

Peta and pareta (in three genders) (mean) dead;

Peta, pareta (là người chết, cả ba giống);

1345

Mato tha citako cito;

Then citaka, cita (mean) pyre;

Mata (là người chết); và citaka, cita (là giàn hỏa táng);

1346

Āḷahanaṃ susānañcā, nitthiyaṃ kuṇapo chavo.

Āḷahana and susāna (female) (mean) cemetery; kuṇapa and chava (mean) corpse.

Āḷahana, susāna (giống cái), kuṇapa, chava (là xác chết).

1347

406.

1348

Kabandho nitthiyaṃ deho, sirosuñño sahakriyo;

Kabandha (female) (is) a body without a head, still active;

Kabandha (giống cái) là thân không đầu, vẫn hoạt động;

1349

Atha sivathikā vuttā, susānasmiñhi āmake.

Then sivathikā is said to be an unsanctified cemetery.

Và sivathikā được nói đến là nghĩa địa hoang.

1350

407.

1351

Vandītthiyaṃ karamaro, pāṇo tva’su pakāsito;

Vandī (female) (is) imprisonment; pāṇa is proclaimed as life;

Vandī (giống cái), karamara (là sự giam cầm); pāṇa, asu (là hơi thở);

1352

Kārā tu bandhanāgāraṃ, kāraṇā tu ca yātanā.

Kārā (is) a prison; kāraṇā (is) torture.

Kārā là nhà tù; kāraṇā, yātanā (là sự tra tấn).

1353

Iti khattiyavaggo.

Here ends the chapter on royalty.

Đây là chương về Khattiya.

1354

408.

1355

Brahmabandhu dvijo vippo, brahmā bhovādī brāhmaṇo;

Brahmabandhu, dvija, vippa, brahmā, bhovādī, brāhmaṇa (mean) brahmin;

Brahmabandhu, dvija, vippa, brahmā, bhovādī, brāhmaṇa (là Bà la môn);

1356

Sottiyo chandaso so tha,

Sottiya, chandasa (mean) learned in Vedas; then

Sottiya, chandasa (là người thông thạo kinh Veda); và

1357

Sissa’ ntevāsino pume.

Sissa and antavasī (male) (mean) disciple.

Sissa, antevāsī (là học trò, giống đực).

1358

409.

1359

Brahmacārī gahaṭṭho ca, vanappattho ca bhikkhuti;

Brahmacārī, gahaṭṭha, vanappattha, and bhikkhu;

Brahmacārī (người sống phạm hạnh), gahaṭṭha (gia chủ), vanappattha (người sống trong rừng), bhikkhu (tỳ khưu);

1360

Bhavanti cattāro ete, assamā punnapuṃsake.

These four are stages of life (neuter).

Bốn người này là cattāro assamā (bốn giai đoạn cuộc đời), (giống) trung tính.

1361

410.

1362

Carantā saha sīlādī, sabrahmacārino mithu;

Those who live together in sīla, etc., are sabrahmacārī (mutual);

Những người cùng thực hành giới, v.v., là sabrahmacārī (những người cùng phạm hạnh) với nhau;

1363

Upajjhāyo upajjhā thā, cariyo nissayadādiko^* .

Upajjhāya, upajjhā (mean) preceptor; ācariya (is) one who provides dependence, etc.

Upajjhāya, upajjhā (là thầy tế); ācariya (là người ban nissaya, v.v.).

1364

411.

1365

Upanīyā thavā pubbaṃ, veda majjhāpaye dvijo;

A brahmin who, having performed the Upanayana ceremony, then first teaches the Veda,

Vị Bà la môn nào trước tiên dẫn dắt rồi dạy Veda,

1366

Yo saṅgaṃ sarahassañcā, cariyo brāhmaṇesu so.

Along with its auxiliary branches and secrets—that ācariya is among the brahmins.

Cùng với các phần phụ và bí mật, người đó là ācariya trong số các Bà la môn.

1367

412.

1368

Pārampariya metihyaṃ, upadeso tathe’tihā;

Pārampariya, itihya, upadesa (mean) tradition; likewise itihā (mean) legend;

Pārampariya, itihya, upadesa, itihā (là truyền thống);

1369

Yāgo tu katu yañño tha, vedītthī bhū parikkhatā.

Yāga (is) a sacrifice; then vedī (female) (is) an altar made of earth.

Yāga, katu, yañña (là lễ tế); và vedī (giống cái) là đất được bao quanh.

1370

413.

1371

Assamedho ca purisa, medho ceva niraggaḷo;

Assamedha, purisamedha, niraggaḷa;

Assamedha, purisamedha, niraggaḷa;

1372

Sammāpāso vājapeyya, miti yāgā mahā ime.

Sammāpāsa, vājapeyya—these are the great sacrifices.

Sammāpāsa, vājapeyya, đây là những đại lễ tế.

1373

414.

1374

Itvijo^* yājako cātha,

Itvija and yājaka (mean) sacrificer; then

Itvija, yājaka (là người tế lễ); và

1375

Sabhyo sāmājiko pyatha;

Sabhya and sāmājika (mean) member of an assembly; then

Sabhya, sāmājika (là thành viên hội đồng); và

1376

Parisā sabhā samajjā ca, tathā samiti saṃsado.

Parisā, sabhā, samajjā, samiti, saṃsada (mean) assembly.

Parisā, sabhā, samajjā, samiti, saṃsada (là hội đồng).

1377

415.

1378

Catasso parisā bhikkhu, bhikkhunī ca upāsakā;

The four assemblies are bhikkhus, bhikkhunīs, upāsakas;

Bốn hội chúng là tỳ khưu, tỳ khưu ni, cận sự nam;

1379

Upāsikāyoti imā, thavā ṭṭha parisā siyuṃ.

And upāsikās; then these are the eight assemblies.

Và cận sự nữ; hoặc có tám hội chúng.

1380

416.

1381

Tāvatiṃsa,dvija,kkhatta,māra,ggahapatissa ca;

Of Tāvatiṃsa gods, brahmins, khattiyas, Māra, householders;

Dựa trên Tāvatiṃsa, Bà la môn, Sát đế lỵ, Māra, gia chủ;

1382

Samaṇānaṃ vasā cātu, mahārājika, brahmunaṃ.

Of recluses, Four Great Kings, and Brahmā.

Và các sa môn, Tứ Đại Thiên Vương, Phạm thiên.

1383

417.

1384

Gāyattippamukhaṃ chandaṃ, catuvīsa’kkharaṃ tu yaṃ;

The chanda beginning with Gāyattī, which has twenty-four syllables;

Cái chandas (vần điệu) có hai mươi bốn âm tiết, bắt đầu bằng Gāyattī;

1385

Vedāna mādibhūtaṃ sā, sāvittī tipadaṃ siyā.

That is the origin of the Vedas, it is the three-footed sāvittī.

Cái đó là khởi nguyên của các kinh Veda, đó là sāvittī ba câu.

1386

418.

1387

Habyapāke caru mato, sujā tu homadabbiyaṃ;

Caru (is) cooked food for offerings; sujā (is) a ladle for offerings;

Caru được cho là cơm nấu cho lễ tế; sujā là dụng cụ cúng dường;

1388

Paramannaṃ tu pāyāso, habyaṃ tu havi kathyate.

Pāyāsa (is) rice porridge; habya is called oblation.

Paramanna là pāyāsa (cháo sữa); habya được gọi là havi (vật cúng dường).

1389

419.

1390

Yūpo thūṇāyaṃ nimmantya, dārumhi tva’raṇī dvisu;

Yūpa (is) a sacrificial post; araṇī (in both genders) (is) wood for kindling fire;

Yūpa là trụ tế; araṇī (cả hai giống) là cây gỗ dùng để nhóm lửa;

1391

Gāhappaccā’havanīyo, dakkhiṇaggi tayo’ ggayo.

Gāhapatya, āhavanīya, dakkhiṇāggi (are) the three fires.

Gāhappacca, āhavanīya, dakkhiṇaggi, ba ngọn lửa này là aggayo.

1392

420.

1393

Cāgo vissajjanaṃ dānaṃ, vossaggo cāpadesanaṃ;

Cāga, vissajjana, dāna, vossagga, apadesana;

Cāga, vissajjana, dāna, vossagga, apadesana (là sự bố thí);

1394

Vissāṇanaṃ vitaraṇaṃ, vihāyitā pavajjanaṃ.

Vissāṇana, vitaraṇa, vihāyitā, pavajjana (mean) giving/renunciation.

Vissāṇana, vitaraṇa, vihāyitā, pavajjana (là sự bố thí).

1395

421.

1396

Pañca mahāpariccāgo, vutto seṭṭha, dhanassa ca;

The five great renunciations are said (to be) the best, of wealth,

Năm đại bố thí được nói đến là bố thí của người cao quý, của cải;

1397

Vasena putta dārānaṃ, rajjassa’ ṅgāna meva ca.

Of sons and wives, of sovereignty, and of one's own limbs.

Con cái, vợ con, vương quốc và cả các chi phần cơ thể.

1398

422.

1399

Annaṃ pānaṃ gharaṃ vatthaṃ, yānaṃ mālā vilepanaṃ;

Food, drink, dwelling, clothing, vehicle, garland, anointing cream;

Thức ăn, thức uống, nhà cửa, y phục, xe cộ, vòng hoa, thuốc xoa;

1400

Gandho seyyā padīpeyyaṃ, dānavatthū siyuṃ dasa.

Perfume, bed, light—these are the ten bases of giving.

Hương, giường, đèn, đây là mười vật bố thí.

1401

423.

1402

Matatthaṃ tadahe dānaṃ, tīsveta muddhadehikaṃ;

A gift given for the dead on the same day is uddhadehika (in three genders);

Bố thí cho người chết vào cùng ngày, cái này là uddhadehika (cả ba giống);

1403

Pitudānaṃ tu nivāpo, saddhaṃ tu taṃva sātthato.

A gift to the ancestors is nivāpa; saddha (is) that same offering with faith.

Bố thí cho tổ tiên là nivāpa; saddha là cái đó cùng với ý nghĩa.

1404

424.

1405

Pume atithi āgantu, pāhunā vesikā pyatha;

Atithi, āgantu, pāhuna, āvesika (male) (mean) guest;

Atithi (giống đực), āgantu, pāhunā, āvesika (là khách); và

1406

Aññattha gantu micchanto, gamiko thā ggha magghiyaṃ.

One wishing to go elsewhere is gamika; then aggha, agghiya (mean) welcome offering.

Người muốn đi nơi khác là gamika (người lữ hành); và aggha, agghiya (là vật cúng dường khách).

1407

425.

1408

Pajjaṃ pādodakādo tha, sattā’gantvādayo tisu;

Pajja (is) water for feet, etc.; sattā (means) guest, etc. (in three genders);

Pajja là nước rửa chân, v.v.; sattā, āgantvādayo (là khách, v.v., cả ba giống);

1409

Apacitya’ccanā pūjā, pahāro bali mānanā.

Apacitya, accanā, pūjā, pahāra, bali, mānanā (mean) worship/honor.

Apacitya, accanā, pūjā, pahāra, bali, mānanā (là sự tôn kính).

1410

426.

1411

Namassā tu namakkāro, vandanā cābhivādanaṃ;

Namassā, namakkāra, vandanā, abhivādana (mean) salutation;

Namassā, namakkāra, vandanā, abhivādana (là sự đảnh lễ);

1412

Patthanā paṇidhānañca, purise paṇidhīrito.

Patthanā and paṇidhāna (mean) aspiration; in male, paṇidhī is said.

Patthanā, paṇidhāna (là lời nguyện); paṇidhī được nói đến là (lời nguyện) ở giống đực.

1413

427.

1414

Ajjhesanā tu sakkāra, pubbaṅgamaniyojanaṃ;

Ajjhesanā (is) an invitation preceded by honor;

Ajjhesanā là lời mời có kèm theo sự tôn kính;

1415

428.

1416

Pariyesanā nvesanā, pariyeṭṭhi gavesanā;

Pariyesanā, anvesanā, pariyeṭṭhi, gavesanā (mean) seeking;

Pariyesanā, anvesanā, pariyeṭṭhi, gavesanā (là sự tìm kiếm);

1417

Upāsanaṃ tu sussūsā, sā pāricariyā bhave.

Upāsana (is) attendance; that is pāricariyā.

Upāsana, sussūsā, pāricariyā (là sự phụng sự).

1418

429.

1419

Mona mabhāsanaṃ tuṇhī, bhāvo tha paṭipāṭi sā;

Mona, abhāsana, tuṇhībhāva (mean) silence; then paṭipāṭi (is) sequence;

Mona, abhāsana, tuṇhībhāva (là sự im lặng); và paṭipāṭi (là thứ tự);

1420

Anukkamo pariyāyo, anupubbya’pume kamo.

Anukkama, pariyāya, anupubbya (neuter), kama (mean) order.

Anukkama, pariyāya, anupubba (là thứ tự, giống trung tính), kama (là thứ tự).

1421

430.

1422

Tapo ca saṃyamo sīlaṃ, niyamo tu vatañca vā;

Tapa, saṃyama, sīla, niyama, and vata (mean) observance;

Tapa, saṃyama, sīla, niyama, vata (là sự kiêng cữ);

1423

Vītikkamo’ jjhacāro tha, viveko puthugattatā.

Vītikkama, ajjhacāra (mean) transgression; then viveka (is) separateness.

Vītikkama, ajjhacāra (là sự vi phạm); và viveka (là sự tách biệt), puthugattatā (là sự riêng biệt).

1424

431.

1425

Khuddānukhuddakaṃ ābhi, samācārika muccate;

Minor and lesser (rules) are called ābhisamācārika;

Các giới nhỏ và giới phụ được gọi là ābhisamācārika (các quy tắc ứng xử);

1426

Ādibrahmacariyaṃ tu, tadaññaṃ sīla mīritaṃ.

Ādibrahmacariya (is) other than that, it is called sīla.

Ādibrahmacariya được nói đến là giới khác (ngoài các quy tắc ứng xử).

1427

432.

1428

Yo pāpehi upāvatto, vāso saddhiṃ guṇehi so;

That dwelling, turned away from evil, with virtues, is called brahmacariya.

Sự sống chung với các đức tính, khi đã thoát khỏi các ác pháp, đó là

1429

Upavāsoti viññeyyo, sabbabhogavivajjito.

Upavāsa should be understood as the renunciation of all enjoyments.

Uposatha nên được hiểu là từ bỏ mọi hưởng thụ.

1430

433.

1431

Tapassī bhikkhu samaṇo, pabbajito tapodhano;

An ascetic, a bhikkhu, a samaṇa, a renunciant, one whose wealth is asceticism;

Tỳ-khưu khổ hạnh, Sa-môn, người xuất gia, người tu khổ hạnh;

1432

Vācaṃyamo tu muni ca, tāpaso tu isī rito.

And one who controls speech is a muni, and a tāpasa is called an isi.

Bậc giữ lời nói là bậc ẩn sĩ (muni), bậc khổ hạnh được gọi là ẩn sĩ (isi).

1433

434.

1434

Yesaṃyatindriyagaṇā, yatayo vasino ca te;

Those whose groups of faculties are restrained are yatī and vasī;

Những người có nhóm căn đã được điều phục, họ là các bậc tự chủ (yati) và bậc điều phục (vasī);

1435

Sāriputto’patisso tu, dhammasenāpatī rito.

Sāriputta, indeed Upatissa, is called the General of the Dhamma.

Sāriputta, còn gọi là Upatissa, được gọi là Pháp Tướng quân.

1436

435.

1437

Kolito moggallāno tha,

Kolita, Moggallāna, and then,

Kolita và Moggallāna,

1438

Ariyo dhigato siyā;

A Noble One is one who has attained;

Có thể đạt được bậc Thánh (ariya);

1439

Sotāpannādikā sekhā, nariyo tu puthujjano.

Stream-enterers and so on are trainees, but an ignoble person is a puthujjana.

Bậc Dự lưu (Sotāpanna) và các bậc tương tự là các bậc Hữu học (sekha), còn phàm phu là phi Thánh.

1440

436.

1441

Aññā tu arahattañca, thūpo tu cetiyaṃ bhave;

Aññā is arahantship, and a thūpa becomes a cetiya;

Aññā là A-la-hán quả, tháp (thūpa) là chi-ti (cetiya);

1442

Dhammabhaṇḍāgāriko ca, ānando dve samā tha ca.

Dhammabhaṇḍāgārika, and Ānanda are two like that.

Thủ kho Pháp bảo (Dhammabhaṇḍāgārika) và Ānanda là hai vị tương tự.

1443

437.

1444

Visākhā migāramātā, sudatto’ nāthapiṇḍiko;

Visākhā, Migāramātā, Sudatta, Anāthapiṇḍika;

Visākhā là Migāramātā, Sudatta là Anāthapiṇḍika;

1445

438.

1446

Bhikkhupi sāmaṇero ca, sikkhamānā ca bhikkhunī;

A bhikkhu, a sāmaṇera, a sikkhamānā, and a bhikkhunī;

Tỳ-khưu và Sa-di, Tỳ-khưu-ni và Thức-xoa-ma-na;

1447

Sāmaṇerīti kathitā, pañcete sahadhammikā.

And a sāmaṇerī are said to be these five fellow-Dhamma followers.

Sa-di-ni được gọi là năm vị này là người cùng sống Phạm hạnh (sahadhammika).

1448

439.

1449

Patto ticīvaraṃ kāya, bandhanaṃ vāsi sūci ca;

Bowl, three robes, body-band, razor, needle;

Bát, ba y, dây lưng, dao cạo, kim;

1450

Parissāvana miccete, parikkhārā’ṭṭha bhāsitā.

And strainer—these are called the eight requisites.

Lọc nước, đây là tám vật dụng thiết yếu (parikkhāra) được nói đến.

1451

440.

1452

Sāmaṇero ca samaṇu, ddeso cātha digambaro;

A sāmaṇera, and a samaṇuddesa, and then a digambara;

Sa-di và Sa-môn trẻ, và cả người khỏa thân (digambara);

1453

Aceḷako nigaṇṭho ca, jaṭilo tu jaṭādharo.

An aceḷaka, a nigaṇṭha, and a jaṭila is one who wears matted hair.

Người không y (aceḷaka), Nigaṇṭha, và người búi tóc (jaṭilo) là người có tóc bện (jaṭādharo).

1454

441.

1455

Kuṭīsakādikā catu, ttiṃsa dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo;

Thirty-four views like Kuṭīsakā and sixty-two views;

Bốn mươi ba quan điểm như Kuṭīsaka, sáu mươi hai quan điểm;

1456

Iti channavuti ete, pāsaṇḍā sampakāsitā.

Thus these ninety-six are declared as heretics.

Như vậy, chín mươi sáu vị này được tuyên bố là các ngoại đạo (pāsaṇḍa).

1457

442.

1458

Pavitto payato pūto, cammaṃ tu ajinaṃ pyatha;

Holy, purified, pure; and skin is ajina;

Trong sạch (pavitto), thanh tịnh (payato), thuần khiết (pūto), da thú (cammaṃ) cũng là da dê (ajina);

1459

Dantapoṇo dantakaṭṭhaṃ, vakkalo vā tirīṭakaṃ.

Dantapoṇa is dantakaṭṭha, and bark is tirīṭaka.

Bàn chải răng (dantapoṇo) là cây xỉa răng (dantakaṭṭhaṃ), vỏ cây (vakkalo) là vỏ cây (tirīṭakaṃ).

1460

443.

1461

Patto pātitthiyaṃnitthī, kamaṇḍalu tu kuṇḍikā;

Patto in the sense of pātitthiya; kamaṇḍalu is kuṇḍikā;

Bát (patto), bình bát (pātitthiyaṃ), bình nước (kamaṇḍalu) là bình (kuṇḍikā);

1462

Athālambaṇadaṇḍasmiṃ, kattarayaṭṭhi nāriyaṃ.

Then in the sense of a supporting stick, kattarayaṭṭhi is feminine.

Còn gậy chống (ālambaṇadaṇḍa) là gậy chống (kattarayaṭṭhi), là danh từ giống cái.

1463

444.

1464

Yaṃ dehasādhanāpekkhaṃ, niccaṃ kammamayaṃ yamo;

That which is aimed at maintaining the body, always consisting of action, is yama;

Việc luôn luôn cần thiết cho sự duy trì thân thể, đó là sự kiềm chế (yama);

1465

Āgantusādhanaṃ kammaṃ, aniccaṃ niyamo bhave.

Action aimed at an incoming purpose, impermanent, is niyama.

Việc cần thiết tạm thời là sự tuân thủ (niyama).

1466

Iti brāhmaṇavaggo.

Thus the chapter on Brahmins.

Chương Bà-la-môn chấm dứt.

1467

445.

1468

Vesso ca vesiyāno tha, jīvanaṃ vutti jīvikā;

Vessa and vesiyāna; and livelihood, profession, means of living;

Thương gia (vesso) và người buôn bán (vesiyāno), sinh kế (jīvanaṃ) là nghề nghiệp (vutti), sự sống (jīvikā);

1469

Ājīvo vattanaṃ cātha, kasikammaṃ kasitthiyaṃ.

Ājīva and vattana; and agriculture is kasitthi.

Sinh hoạt (ājīvo) và sự duy trì (vattanaṃ), còn việc cày cấy (kasikammaṃ) là nông nghiệp (kasitthiyaṃ).

1470

446.

1471

Vāṇijjañca vaṇijjā tha, gorakkhā pasupālanaṃ;

Trade and vaṇijjā; cattle-rearing, animal husbandry;

Buôn bán (vāṇijjaṃ) và thương mại (vaṇijjā), chăn nuôi bò (gorakkhā) là chăn nuôi gia súc (pasupālanaṃ);

1472

Vessassa vuttiyo tisso, gahaṭṭhā’gārikā gihi.

These are the three occupations of a vessa; a householder, āgārika, gihi.

Ba nghề nghiệp (vutti) của thương gia, gia chủ (gahaṭṭhā) là người tại gia (āgārikā), cư sĩ (gihi).

1473

447.

1474

Khettājīvo kassako tha, khettaṃ kedāra muccate;

Khettājīva is a kassaka; khetta is said to be kedāra;

Người sống bằng ruộng đất (khettājīvo) là nông dân (kassako), ruộng (khettaṃ) được gọi là cánh đồng (kedāra);

1475

Leḍḍu’tto mattikākhaṇḍo, khaṇitti’tthya’vadāraṇaṃ.

Leḍḍu is said to be a lump of earth; khaṇitti is feminine, avadāraṇa is breaking up.

Cục đất (leḍḍu) được nói là cục đất sét (mattikākhaṇḍo), cuốc (khaṇitti) là dụng cụ đào (avadāraṇaṃ).

1476

448.

1477

Dāttaṃ lavitta masitaṃ^* , patodo tutta pājanaṃ;

Dātta, lavitta, asita; patoda, tutta, pājana;

Liềm (dāttaṃ), hái (lavittaṃ), lưỡi hái (asitaṃ), roi (patodo), dùi (tutta), gậy thúc (pājanaṃ);

1478

Yottaṃ tu rajju rasmitthī, phālo tu kasako bhave.

Yotta is a rope, rasmi is feminine; phāla is a ploughshare.

Dây thừng (yottaṃ) là dây (rajju), dây cương (rasmitthī), lưỡi cày (phālo) là người cày (kasako).

1479

449.

1480

Naṅgalañca halaṃ sīro, īsā naṅgaladaṇḍako;

Naṅgala, hala, sīra; īsā is the plough-handle;

Cày (naṅgalaṃ) và cày (halaṃ), lưỡi cày (sīro), cán cày (īsā) là tay cầm cày (naṅgaladaṇḍako);

1481

Sammā tu yugakīlasmiṃ, sītā tu halapaddhati.

Sammā is a yoke-peg; sītā is a plough-furrow.

Chốt (sammā) là chốt ách (yugakīlasmiṃ), luống cày (sītā) là đường cày (halapaddhati).

1482

450.

1483

Muggādike paraṇṇañca, pubbaṇṇaṃ sāliādike;

Mung beans and so on are paraṇṇa, and rice and so on are pubbaṇṇa;

Các loại hạt đậu (mugga) và các loại tương tự là ngũ cốc phụ (paraṇṇa), ngũ cốc chính (pubbaṇṇa) là lúa (sāli) và các loại tương tự;

1484

Sāli vīhi ca kudrūso, godhumo varako yavo;

Sāli, vīhi, kudrūsa, godhūma, varaka, yava;

Lúa (sāli), lúa (vīhi), kê (kudrūso), lúa mì (godhumo), varaka, lúa mạch (yavo);

1485

Kaṅgūti satta dhaññāni, nīvārādī tu tabbhidā.

Kaṅgū are the seven grains; nīvāra and so on are their varieties.

Kê (kaṅgū) là bảy loại ngũ cốc (satta dhaññāni), nīvāra và các loại tương tự là các loại của chúng.

1486

451.

1487

Caṇako ca kaḷāyo tha,

Caṇaka and kaḷāya, then,

Đậu gà (caṇako) và đậu (kaḷāyo),

1488

Siddhattho sāsapo bhave.

Siddhattha is sāsapa.

Hạt mù tạt trắng (siddhattho) là hạt mù tạt (sāsapo).

1489

452.

1490

Atha kaṅgu piyaṅgu’tthī, ummā tu atasī bhave;

Then kaṅgu, piyaṅgu are feminine; ummā is atasī;

Còn kê (kaṅgu) là kê (piyaṅgu), cây lanh (ummā) là cây lanh (atasī);

1491

Kiṭṭhañca sassaṃ dhaññañca^* , vīhi thambakarī^* rito.

Kiṭṭha, sassa, and dhañña are said to be vīhi thambakarī.

Cây trồng (kiṭṭhaṃ) và vụ mùa (sassaṃ), ngũ cốc (dhaññaṃ), lúa (vīhi) được gọi là thân cây (thambakarī).

1492

453.

1493

Kaṇḍo tu nāḷa matha so, palālaṃ nitthi nipphalo;

Kaṇḍa is nāḷa; then it, palāla is feminine, nipphala;

Thân cây (kaṇḍo) là ống (nāḷa), và nó là rơm (palālaṃ), không có quả (nipphalo);

1494

Bhusaṃ kaliṅgaro cātha, thuso dhaññattace tha ca.

Bhūsa, kaliṅgara; and thusa is the husk of grain.

Trấu (bhusaṃ) và vỏ trấu (kaliṅgaro), còn vỏ trấu (thuso) là vỏ hạt ngũ cốc.

1495

454.

1496

Setaṭṭikā sassarogo,

Setaṭṭikā is a crop disease;

Bệnh lúa trắng (setaṭṭikā) là bệnh cây trồng,

1497

Kaṇo tu kuṇḍako bhave;

Kaṇa is kuṇḍaka;

Cám (kaṇo) là cám (kuṇḍako);

1498

Khalo ca dhaññakaraṇaṃ, thambo^* gumbo tiṇādinaṃ.

Khala is a threshing floor; thamba is a clump of grass and so on.

Sân đập lúa (khalo) là nơi làm ngũ cốc, bụi cây (thambo) là bụi cỏ và các loại tương tự.

1499

455.

1500

Ayoggo musalo nitthī, kullo suppa manitthiyaṃ;

Ayogga is a musala, feminine; kulla, suppa, neuter;

Cối (ayoggo) là chày (musalo), sàng (kullo) là nia (suppaṃ);

1501

Atho’ddhanañca culli’tthī, kilañjo tu kaṭo bhave.

Then uddhana, culli is feminine; kilañja is a mat.

Còn bếp (oddhanaṃ) là lò (culli), chiếu (kilañjo) là tấm thảm (kaṭo).

1502

456.

1503

Kumbhī’tthī piṭharo kuṇḍaṃ, khaḷopyu’kkhali thālyu’khā;

Kumbhī, feminine; piṭhara, kuṇḍa, khaḷa, ukkhali, thālī, ukhā;

Nồi (kumbhī) là nồi (piṭharo), chậu (kuṇḍaṃ), nồi đất (khaḷo) là nồi (ukkhalī), chảo (thālī) là nồi (ukhā);

1504

Kolambo cātha maṇikaṃ, bhāṇako ca arañjaro.

Kolamba, maṇika, bhāṇaka, arañjara.

Bình (kolambo) và chén (maṇikaṃ), bình (bhāṇako) và bình (arañjaro).

1505

457.

1506

Ghaṭo dvīsu kuṭo nitthī, kumbho kalasa, vārakā;

Ghaṭa in two genders; kuṭa is feminine; kumbha, kalasa, vāraka;

Bình (ghaṭo) có hai loại, bình (kuṭo), bình (kumbho), bình (kalasa), bình (vārakā);

1507

Kaṃso bhuñjanapatto thā, mattaṃ patto ca bhājanaṃ.

Kaṃsa is a eating-bowl; then matta, patta, bhājana.

Bát đồng (kaṃso) là bát ăn (bhuñjanapatto), bát (mattaṃ), bát (patto) và đồ chứa (bhājanaṃ).

1508

458.

1509

Aṇḍupakaṃ cumbaṭakaṃ, sarāvo tu ca mallako;

Aṇḍupaka, cumbaṭaka; sarāva and mallaka;

Vòng đệm (aṇḍupakaṃ) là vòng đệm (cumbaṭakaṃ), bát đất (sarāvo) là bát đất (mallako);

1510

Pume kaṭacchudabbi’tthī, kusūlo koṭṭha muccate.

In masculine, kaṭacchu, dabbi is feminine; kusūla is said to be koṭṭha.

Trong giống đực, thìa (kaṭacchu) là muỗng (dabbi), kho thóc (kusūlo) được gọi là kho thóc (koṭṭhaṃ).

1511

459.

1512

Sāko anitthiyaṃ ḍāko, siṅgīveraṃtu addakaṃ;

Sāka, neuter, ḍāka; siṅgīvera is addaka;

Rau (sāko) là rau (ḍāko), gừng (siṅgīveraṃ) là gừng (addakaṃ);

1513

Mahosadhaṃ tu taṃ sukkhaṃ, maricaṃ tu ca kolakaṃ.

Mahosadha is that which is dry; marica and kolaka.

Thuốc quý (mahāosadhaṃ) là gừng khô (taṃ sukkhaṃ), tiêu (maricaṃ) là tiêu (kolakaṃ).

1514

460.

1515

Sovīraṃ kañjiyaṃ vuttaṃ, āranāḷaṃ thusodakaṃ;

Sovīra is said to be kañjiya, āranāḷa, thusodaka;

Giấm gạo (sovīraṃ) được gọi là cháo chua (kañjiyaṃ), nước cám (āranāḷaṃ) là nước cám (thusodakaṃ);

1516

Dhaññambilaṃ biḷaṅgo tha, lavaṇaṃ loṇa muccate.

Dhaññambila, biḷaṅga; and lavaṇa is said to be loṇa.

Nước chua từ ngũ cốc (dhaññambilaṃ) là nước chua (biḷaṅgo), muối (lavaṇaṃ) được gọi là muối (loṇaṃ).

1517

461.

1518

Sāmuddaṃ sindhavo nitthī, kāḷaloṇaṃ tu ubbhidaṃ;

Sāmudda, sindhava, feminine; kāḷaloṇa is ubbhida;

Muối biển (sāmuddaṃ), muối đá (sindhavo), muối đen (kāḷaloṇaṃ) là muối mỏ (ubbidaṃ);

1519

Biḷakaṃ^* ceti pañcete, pabhedā lavaṇassa hi.

Biḷaka—these are the five varieties of salt.

Muối biḷaka, đây là năm loại (pabhedā) của muối.

1520

462.

1521

Guḷo ca phāṇitaṃ khaṇḍo, macchaṇḍī sakkharā iti;

Guḷa, phāṇita, khaṇḍa, macchaṇḍī, sakkharā, thus;

Đường thô (guḷo) và đường tán (phāṇitaṃ), đường cục (khaṇḍo), đường mía tinh luyện (macchaṇḍī), đường (sakkharā);

1522

Ime ucchuvikārā tha, guḷasmiṃ visakaṇṭakaṃ.

These are sugar-cane products; and in guḷa, visakaṇṭaka.

Đây là các sản phẩm từ mía (ucchuvikārā), còn trong đường thô là cặn đường (visakaṇṭakaṃ).

1523

463.

1524

Lājā siyā’kkhataṃ cātha, dhānā bhaṭṭhayave bhave;

Lājā can be akkhata; and dhānā is parched barley;

Bỏng gạo (lājā) là gạo lứt (akkhataṃ), còn bỏng lúa mạch (dhānā) là lúa mạch rang;

1525

Abaddhasattu mantho ca, pūpā’ pūpā tu piṭṭhako.

Unmixed flour is mantha; pūpā and piṭṭhaka are cakes.

Bột không trộn (abaddhasattu) là nước giải khát (mantho), bánh (pūpā) là bánh (piṭṭhako).

1526

464.

1527

Bhattakāro sūpakāro, sūdo āḷāriko tathā;

Bhattakāra, sūpakāra, sūda, and āḷārika;

Người nấu cơm (bhattakāro), người nấu canh (sūpakāro), đầu bếp (sūdo), và người nấu ăn (āḷāriko);

1528

Odaniko ca rasako, sūpo tu byañjanaṃ bhave.

Odanika and rasaka; sūpa is byañjana.

Người nấu cơm (odaniko) và người nếm (rasako), canh (sūpo) là món ăn kèm (byañjanaṃ).

1529

465.

1530

Odano vā kuraṃ bhattaṃ, bhikkhā cā’nna mathā sanaṃ;

Odana, kura, bhatta, bhikkhā, and anna, then asana;

Cơm (odano) hoặc cơm (kuraṃ), cơm (bhattaṃ), vật thực (bhikkhā) và thức ăn (annaṃ), còn sự ăn (asanaṃ);

1531

Āhāro bhojanaṃ ghāso,

Āhāra, bhojana, ghāsa;

Thức ăn (āhāro), bữa ăn (bhojanaṃ), miếng ăn (ghāso),

1532

Taralaṃ yāgu nāriyaṃ.

Tarala, yāgu are feminine.

Cháo lỏng (taralaṃ) là cháo (yāgu).

1533

466.

1534

Khajjaṃ tu bhojja leyyāni, peyyanti catudhā’ sanaṃ;

Khajja, bhojja, leyya, peyya are the four types of food;

Thức ăn cứng (khajjaṃ), thức ăn mềm (bhojja), thức ăn liếm (leyyāni), thức uống (peyyaṃ) là bốn loại thức ăn (asanaṃ);

1535

Nissāvo ca tathā’cāmo,

Nissāva and acāma;

Nước cơm (nissāvo) và nước cơm (acāmo),

1536

Ālopo kabaḷo bhave.

Ālopa is kabaḷa.

Miếng ăn (ālopo) là miếng ăn (kabaḷo).

1537

467.

1538

Maṇḍo nitthīrasaggasmiṃ, vighāso bhuttasesake;

Maṇḍa is feminine in the sense of cream; vighāsa in the sense of remnants of food;

Váng cháo (maṇḍo) là phần tinh túy của nước cơm, thức ăn thừa (vighāso) là phần còn lại sau khi ăn;

1539

Vighāsādo ca damako, pipāsā tu ca tassanaṃ.

Vighāsāda is damaka; pipāsā is tassana.

Người ăn thức ăn thừa (vighāsādo) là người điều phục (damako), khát (pipāsā) là khát (tassanaṃ).

1540

468.

1541

Khuddā jighacchā, maṃsassa, paṭicchādaniyaṃ raso;

Khuddā is jighacchā; the essence of meat is paṭicchādaniya;

Đói (khuddā) là sự đói, gia vị (paṭicchādaniyaṃ) là vị của thịt;

1542

Udreko ceva uggāro, sohiccaṃ titti tappanaṃ.

Udreka and uggāra; sohicca, titti, tappana are satisfaction.

Ợ (udreko) và ợ (uggāro), sự no đủ (sohiccaṃ) là sự thỏa mãn (titti), sự no đủ (tappanaṃ).

1543

469.

1544

Kāmaṃ tviṭṭhaṃ nikāmañca, pariyattaṃ yathacchitaṃ;

Kāma, iṭṭha, nikāma, pariyatta, yathacchita;

Mong muốn (kāmaṃ) là mong muốn (iṭṭhaṃ), sự hài lòng (nikāmaṃ) là sự đủ (pariyattaṃ), như ý muốn (yathacchitaṃ);

1545

Kayavikkayiko sattha,vāhā’ paṇika vāṇijā.

Kayavikkayika, satthavāha, apaṇika, vāṇija.

Người mua bán (kayavikkayiko) là người buôn bán (satthavāhā), người bán hàng (apaṇika), thương gia (vāṇijā).

1546

470.

1547

Vikkayiko tu vikketā,

Vikkayika is vikketā;

Người bán (vikkayiko) là người bán (vikketā),

1548

Kayiko tu ca kāyiko;

Kayika is kāyika;

Người mua (kayiko) là người mua (kāyiko);

1549

Uttamaṇṇo ca dhaniko, dhamaṇṇo tu iṇāyiko.

Uttamaṇṇa is dhanika; adhamaṇṇa is iṇāyika.

Chủ nợ (uttamaṇṇo) là người cho vay (dhaniko), con nợ (dhamaṇṇo) là người mắc nợ (iṇāyiko).

1550

471.

1551

Uddhāro tu iṇaṃ vuttaṃ, mūlaṃ tu pābhataṃ bhave;

Uddhāra is said to be iṇa; mūla is pābhata;

Nợ (uddhāro) được gọi là nợ (iṇaṃ), vốn (mūlaṃ) là quà tặng (pābhataṃ);

1552

Saccāpanaṃ saccaṃkāro, vikkeyyaṃ paṇiyyaṃ tisu.

Saccāpana, saccaṃkāra; vikkeyya and paṇiyya in three genders.

Sự cam kết (saccāpanaṃ) là tiền đặt cọc (saccaṃkāro), hàng hóa để bán (vikkeyyaṃ) là hàng hóa (paṇiyyaṃ) trong ba giống.

1553

472.

1554

Paṭidānaṃ parivatto, nyāso tū’panidhī rito;

Paṭidāna, parivatta; nyāsa is said to be upanidhi;

Sự trả lại (paṭidānaṃ) là sự trao đổi (parivatto), tiền gửi (nyāso) được gọi là tiền gửi (upanidhī);

1555

473.

1556

Aṭṭhārasantā saṅkhyeyye, saṅkhyā ekādayo tisu;

Eighteen in counting, one and so on in three genders;

Mười tám (aṭṭhārasantā) trong số đếm, số đếm một đến mười (ekādayo) trong ba giống;

1557

Saṅkhyāne tu ca saṅkhyeyye, ekatte vīsatādayo;

In counting and in that which is counted, twenty and so on in the singular;

Trong số đếm và số lượng, hai mươi (vīsatā) và các số tương tự trong số ít;

1558

Vaggabhede bahuttepi, tā ānavuti nāriyaṃ.

In a group and in the plural, those up to ninety are feminine.

Trong các nhóm khác biệt và trong số nhiều, chúng đến chín mươi (ānavuti) là giống cái.

1559

474.

1560

Sataṃ sahassaṃ niyutaṃ^* , lakkhaṃ koṭi pakoṭiyo;

Sata, sahassa, niyuta, lakkha, koṭi, pakoṭiyo;

Một trăm (sataṃ), một ngàn (sahassaṃ), mười ngàn (niyutaṃ), một trăm ngàn (lakkhaṃ), một vạn (koṭi), mười vạn (pakoṭiyo);

1561

Koṭipakoṭi nahutaṃ, tathā ninnahutampi ca.

Koṭipakoṭi, nahuta, and ninnahuta.

Mười vạn (koṭipakoṭi), một trăm vạn (nahutaṃ), và cả một ngàn vạn (ninnahutaṃ).

1562

475.

1563

Akkhobhanītthiyaṃ^* bindu, abbudañca nirabbudaṃ;

Akkhobhanī, feminine; bindu, abbuda, nirabbuda;

Akkhobhanī (giống cái), bindu, abbuda và nirabbuda;

1564

Ahahaṃ ababaṃ cevā, ṭaṭaṃ sogandhi kuppalaṃ.

Ahaha, ababa, and aṭaṭa, sogandhi, kuppala.

Ahahaṃ, ababaṃ, aṭaṭaṃ, sogandhi, kuppalaṃ.

1565

476.

1566

Kumudaṃ puṇḍarīkañca, padumaṃ kathānampi ca;

Kumuda, puṇḍarīka, paduma, kathāna;

Kumuda, puṇḍarīka và paduma, và cả kathāna;

1567

Mahākathānā’saṅkhyeyyā, ni’ccetāsu satādi ca.

Mahākathāna, asaṅkhyeyya—these, starting from sata, and so on.

Mahākathāna, asaṅkhyeyya, và các số từ một trăm trở lên.

1568

477.

1569

Koṭyādikaṃ dasaguṇaṃ, satalakkhaguṇaṃ kamā;

From koṭi onwards, ten times, a hundred thousand times successively;

Từ koṭi trở đi nhân mười, từ một trăm ngàn trở đi nhân theo thứ tự;

1570

Catuttho’ḍḍhena aḍḍhuḍḍho,

The fourth with a half is aḍḍhuḍḍha;

Thứ tư là một và một nửa (aḍḍhuḍḍho),

1571

Tatiyo ḍḍhatiyo tathā.

The third is likewise aḍḍhatiya.

Thứ ba là một và một phần ba (ḍḍhatiyo).

1572

478.

1573

Aḍḍhateyyo diyaḍḍho tu,

Aḍḍhateyya is diyaḍḍha;

Một và một phần ba (aḍḍhateyyo), một và một nửa (diyaḍḍho),

1574

Divaḍḍho dutiyo bhave;

Divaḍḍha is the second;

Một và một nửa (divaḍḍho) là thứ hai;

1575

Tulā, pattha, ṅguli, vasā, tidhā māna matho siyā.

Tulā, pattha, aṅguli, vasā, thus measures are of three kinds.

Cân (tulā), đấu (pattha), ngón tay (aṅguli), vasā, ba loại đo lường (māna).

1576

479.

477.

479.

1577

Cattāro vihayo guñjā,

Four viha are guñjā;

Bốn viha là guñjā,

1578

Dve guñjā māsako bhave;

Two guñjā are a māsaka;

Hai guñjā là māsaka;

1579

Dve akkhā māsakā pañca, kkhānaṃ dharaṇamaṭṭhakaṃ.

Two akkha are māsakas; five akkha are a dharaṇa; eight.

Hai akkha, năm māsaka là dharaṇa, tám.

1580

480.

478.

480.

1581

Suvaṇṇo pañcadharaṇaṃ, nikkhaṃ tvanitthi pañca te;

Suvaṇṇa is five dharaṇas; nikkha is neuter, those five.

Vàng (suvaṇṇo) là năm dharaṇa, nikkha là năm đơn vị đó.

1582

Pādo bhāge catutthe tha, dharaṇāni palaṃ dasa.

A pāda is the fourth part; ten dharaṇas are a pala.

Pādo là một phần tư, và mười dharaṇa là một pala.

1583

481.

1584

Tulā palasataṃ cātha, bhāro vīsati tā tulā;

A hundred palas are a tulā; twenty such tulās are a bhāra;

Một trăm pala là một tulā, và hai mươi tulā là một bhāra;

1585

Atho kahāpaṇo nitthī, kathyate karisāpaṇo.

And a kahāpaṇa (neuter) is called a karisāpaṇa.

Cũng vậy, kahāpaṇa là danh từ giống đực, được gọi là karisāpaṇa.

1586

482.

1587

Kuḍuvo pasato eko,

One pasata is a kuḍuva,

Một pasata là một kuḍuva,

1588

Pattho te caturo siyuṃ;

Four of those (kuḍuvas) are a pattha;

Bốn cái đó là một pattha;

1589

Āḷhako caturo patthā, doṇaṃ vācaturā’ḷhakaṃ.

Four patthas are an āḷhaka; four āḷhakas are a doṇa.

Bốn pattha là một āḷhaka, và bốn āḷhaka là một doṇa.

1590

483.

1591

Mānikā caturo doṇā, khārītthī catumānikā;

Four doṇas are a mānikā; four mānikās are a khārī (feminine);

Bốn doṇa là một mānikā, bốn mānikā là một khārī (giống cái);

1592

Khāriyo vīsa vāho tha,

Twenty khārīs are a vāha;

Hai mươi khārī là một vāha,

1593

Siyā kumbho dasambaṇaṃ.

And a kumbha is ten ambaṇas.

Mười ambaṇa là một kumbha.

1594

484.

1595

Āḷhako nitthiyaṃ tumbho, patthotu nāḷi nāriyaṃ;

An āḷhaka (neuter) is a tumbha; a pattha (masculine) is a nāḷi (feminine);

Āḷhaka là tumbha (giống đực), pattha là nāḷi (giống cái);

1596

Vāho tu sakaṭo cekā,

A vāha is a sakaṭa; and ten doṇas are an ambaṇa.

Vāha là sakaṭa (một xe chở),

1597

Dasa doṇā tu ambaṇaṃ.

Ten doṇas is an ambaṇa.

Mười doṇa là một ambaṇa.

1598

485.

1599

Paṭivīso ca koṭṭhāso,

A paṭivīsa, a koṭṭhāsa,

Paṭivīsa và koṭṭhāsa,

1600

Aṃso bhāgo dhanaṃ tu so;

An aṃsa, and a bhāga are wealth;

Aṃsa và bhāga đều là tài sản;

1601

Dabbaṃ vittaṃ sāpateyyaṃ, vasva’ttho vibhavo bhave.

Dabba, vitta, sāpateyya, vasu, attha, and vibhava exist.

Dabba, vitta, sāpateyya, vasu, attha, vibhava cũng là vậy.

1602

486.

1603

Koso hiraññañca katā, kataṃ kañcana, rūpiyaṃ;

A kosa is also hirañña, refined gold, and silver;

Kosa là kho tàng, hirañña là vàng bạc đã được chế tác hoặc chưa chế tác, kañcana là vàng;

1604

Kuppaṃ tadaññaṃ tambādi, rūpiyaṃ dvaya māhataṃ.

Kuppaṃ is anything else, like copper; rūpiyaṃ is coined money.

Kuppa là những thứ khác như đồng, v.v., rūpiya là tiền đúc.

1605

487.

1606

Suvaṇṇaṃ kanakaṃ jāta, rūpaṃ soṇṇañca kañcanaṃ;

Suvaṇṇa, kanaka, jātarūpa, soṇṇa, and kañcana are gold;

Suvaṇṇa, kanaka, jātarūpa, soṇṇa và kañcana đều là vàng;

1607

Satthuvaṇṇo harī kambu, cāru hemañca hāṭakaṃ.

Satthuvaṇṇa, harī, kambu, cāru, hema, and hāṭaka (masculine).

Satthuvaṇṇa, harī, kambu, cāru, hema và hāṭaka cũng vậy.

1608

488.

1609

Tapaniyaṃ hiraññaṃ ta, bbhedā cāmīkarampi ca;

Tapaniya and hirañña are its varieties; cāmīkara too;

Tapaniya, hirañña là vàng, tbhedā (các loại của nó) là cāmīkara;

1610

Sātakumbhaṃ tathā jambu, nadaṃ siṅgī ca nāriyaṃ.

Sātakumbha, and jambunada, and siṅgī (feminine).

Sātakumbha, jambunada và siṅgī là danh từ giống cái.

1611

489.

1612

Rūpiyaṃ rajataṃ sajjhu, rūpī sajjhaṃ atho vasu;

Rūpiya, rajata, sajjhu, rūpī, sajjha are silver; and vasu (neuter);

Rūpiya, rajata, sajjhu, rūpī, sajjha và vasu đều là bạc;

1613

Ratanañca maṇi dvīsu, puppharāgādī tabbhidā.

Ratana and maṇi (masculine/neuter); puppharāgā and others are its varieties.

Ratana và maṇi là danh từ lưỡng tính, puppharāgādī là các loại của chúng.

1614

490.

1615

Suvaṇṇaṃ rajataṃ muttā, maṇi veḷuriyāni ca;

Gold, silver, pearls, gems, lapis lazuli,

Vàng, bạc, ngọc trai, ngọc bích,

1616

Vajirañca pavāḷanti, sattā’hu ratanāni’ me.

Diamond, and coral—these seven are called jewels.

Kim cương và san hô – bảy thứ này được gọi là ratana.

1617

491.

1618

Lohitaṅko ca paduma, rāgo rattamaṇi pyatha;

Lohitaṅka, padumarāga, and rattamaṇi are rubies;

Lohitaṅka, padumarāga và rattamaṇi là hồng ngọc;

1619

Vaṃsavaṇṇo veḷuriyaṃ, pavāḷaṃ vā ca viddumo.

Vaṃsavaṇṇa is lapis lazuli; pavāḷa is also vidduma (coral).

Vaṃsavaṇṇa là ngọc bích, pavāḷa và vidduma là san hô.

1620

492.

1621

Masāragallaṃ kabaramaṇi, atha muttā ca muttikaṃ;

Masāragalla is a speckled gem; and muttā is muttikaṃ (pearl);

Masāragalla là mã não, mutta và muttika là ngọc trai;

1622

Rīti^* tthī ārakūṭo vā, amalaṃ tva’bbhakaṃ bhave.

Rīti (feminine) is ārakūṭa (brass); abbbhaka is amala (mica).

Rīti (giống cái) và ārakūṭa là đồng thau, abbhaka là mica.

1623

493.

1624

Loho nitthī ayo kāḷā,

Loho (neuter) is iron (dark),

Loha là danh từ giống đực, ayo là sắt đen,

1625

Yasañca pārado raso;

Yasa is zinc; pārada is mercury;

Yasa là kẽm, pārada là thủy ngân;

1626

Kāḷatipu tu sīsañca, haritālaṃ tu pītanaṃ.

Kāḷatipu is lead; haritāla is orpiment.

Kāḷatipu là chì, haritāla là hùng hoàng.

1627

494.

1628

Cinapiṭṭhañca sindūraṃ, atha tūlo tathā picu;

Cinapiṭṭha and sindūra are vermillion; and tūla is picu (cotton);

Cinapiṭṭha là chu sa, tūla và picu là bông;

1629

Khuddajaṃ tu madhu khuddaṃ, madhucchiṭṭhaṃ tu sitthakaṃ.

Khuddaja is honey; madhucchiṭṭha is sitthaka (beeswax).

Khuddaja và madhu là mật ong, madhucchiṭṭha là sáp ong.

1630

495.

1631

Gopālo gopa gosaṅkhyā,

Gopāla, gopa, gosaṅkhyā,

Gopāla, gopa và gosaṅkhyā là người chăn bò,

1632

Gomā tu gomiko pyatha;

Gomā, and gomika are cattle owners;

Gomā và gomika là người có bò;

1633

Usabho balībaddho^* ca, goṇo govasabho vuso.

Usabha, balībaddha, goṇa, govasabha, and vuso are bulls.

Usabha, balībaddha, goṇa, govasabha và vusa là bò đực.

1634

496.

1635

Vuddho jaraggavo so tha, dammo vacchataro samā;

A vṛddha is an old bull; dammā and vacchatara are calves;

Bò đực già là jaraggava, damma và vacchatara là bê con;

1636

Dhuravāhī tu dhorayho, govindo dhikato gavaṃ.

Dhuravāhī is a draught animal; govinda is one in charge of cattle.

Dhuravāhī là bò kéo, govinda là người cai quản bò.

1637

497.

1638

Vaho ca khandhadeso tha, kakudho^* kaku vuccate;

Vaha is the shoulder region; kakudha is called kaku (hump);

Vaha là vai, kakudha và kaku là bướu;

1639

Atho visāṇaṃ siṅgañca, rattagāvī tu rohiṇī.

Atho visāṇa is a horn; rattagāvī is rohiṇī (a red cow).

Visāṇa và siṅga là sừng, rattagāvī là bò cái đỏ.

1640

498.

1641

Gāvī ca siṅginī go ca, vañjhā tu kathyate vasā;

Gāvī, siṅginī, and go are cows; a barren cow is called a vasā;

Gāvī, siṅginī, go là bò cái, vañjhā được gọi là vasā (bò cái tơ);

1642

Navappasūtikā dhenu, vacchakāmā tu vacchalā.

A newly calved cow is a dhenu; one longing for a calf is vacchalā.

Navappasūtikā là bò cái mới sinh, vacchakāmā là bò cái thương con.

1643

499.

1644

Gaggarī manthanītthī dve, sandānaṃ dāmamuccate;

Gaggarī and manthanī (feminine) are two; sandāna is called dāma (rope);

Gaggarī và manthanī là hai danh từ giống cái, sandāna được gọi là dây buộc;

1645

Gomiḷho gomayo nitthī, atho sappi ghataṃ bhave.

Gomiḷha and gomaya (neuter) are cow dung; and sappi is ghee.

Gomiḷha và gomaya là phân bò (giống đực), sappi và ghata là bơ lỏng.

1646

500.

1647

Navuddhaṭaṃ tu nonītaṃ, damimaṇḍaṃ tu matthu ca,

Newly extracted nonīta (fresh butter); damimaṇḍa is matthu (whey),

Nonīta là bơ mới vớt, dadimaṇḍa và matthu là sữa đông;

1648

Khīraṃ duddhaṃ payo thaññaṃ, takkaṃ tu mathitaṃ pyatha.

Khīra, duddha, paya, and thañña are milk; takka is also mathita (buttermilk).

Khīra, duddha, payo, thañña là sữa, takka và mathita là sữa bơ.

1649

501.

1650

Khīraṃ dadhi ghataṃ takkaṃ, nonītaṃ pañca gorasā;

Milk, curd, ghee, buttermilk, and fresh butter are the five products of a cow;

Sữa, sữa đông, bơ lỏng, sữa bơ, bơ tươi là năm gorasa (sản phẩm từ bò);

1651

Urabbho meṇḍa mesā ca, uraṇo avi eḷako.

Urabbha, meṇḍa, mesa, uraṇa, avi, and eḷaka are sheep.

Urabbha, meṇḍa, mesa, uraṇa, avi và eḷaka là cừu đực.

1652

502.

1653

Vasso tvajo chagalako,

Vassa is a goat, chagalaka;

Vassa là dê con, aja và chagalaka là dê đực,

1654

Oṭṭho tu karabho bhave;

Oṭṭha is a karabha (camel);

Oṭṭha và karabha là lạc đà;

1655

Gadrabho tu kharo vutto, uraṇī tu ajī ajā.

Gadrabha is called a khara (donkey); uraṇī is ajī and ajā (she-goat).

Gadrabha được gọi là lừa, uraṇī, ajī và ajā là dê cái.

1656

Iti vessavaggo.

Here ends the Vessa Vagga.

Chương Vessa (Thương gia) kết thúc.

1657

503.

1658

Suddo’ntavaṇṇo vasalo, saṃkiṇṇā māgadhādayo;

A sudda is an untouchable, a vasala; saṃkiṇṇa are those of mixed caste, like māgadha, etc.;

Sudda, antavaṇṇa và vasala là người hạ tiện, saṃkiṇṇa là những người lai tạp như māgadha;

1659

Māgadho suddakhattājo, uggo suddāya khattajo.

A māgadha is born of a sudda and a khattiya woman; an ugga is born of a sudda woman and a khattiya man.

Māgadha là con của đàn ông Sudda và phụ nữ Khattiya, ugga là con của đàn ông Khattiya và phụ nữ Sudda.

1660

504.

1661

Dvijākhattiyajo sūto, kārutu sippikopume;

A sūta is born of a dvija and a khattiya woman; kāru (masculine) is a craftsman;

Sūta là con của đàn ông Dvijā và phụ nữ Khattiya, kāru và sippika là thợ thủ công (giống đực);

1662

Saṅghātotu sajātīnaṃ, tesaṃ seṇī dvisuccate.

A saṅghāta is an assembly of those of the same caste; their seṇī is said to be two-fold.

Saṅghāta là sự tụ họp của những người cùng chủng tộc, seṇī là hai danh từ đó.

1663

505.

1664

Tacchako tantavāyo ca, rajako ca nahāpito;

A tacchaka (carpenter), a tantavāya (weaver), a rajaka (launderer), and a nahāpita (barber);

Thợ mộc, thợ dệt, thợ giặt và thợ cắt tóc;

1665

Pañcamo cammakāroti, kāravo pañcime siyuṃ.

The fifth is a cammakāra (leatherworker)—these five are kārava.

Thứ năm là thợ da, năm người này là kārava (nghệ nhân).

1666

506.

1667

Tacchako vaḍḍhakī mato, palagaṇḍo thapatyapi;

A tacchaka is known as a vaḍḍhakī, palagaṇḍa, and thapatyapi;

Tacchaka được biết đến là vaḍḍhakī, palagaṇḍa và thapati cũng vậy;

1668

Rathakāro tha suvaṇṇa, kāro nāḷindhamo bhave.

Rathakāra is a cartwright; a suvaṇṇakāra is a nāḷindhama (goldsmith).

Rathakāra là thợ làm xe, suvaṇṇakāra là thợ vàng, nāḷindhama là thợ đúc ống.

1669

507.

1670

Tantavāyo pesakāro,

A tantavāya is a pesakāra (weaver),

Tantavāya là thợ dệt,

1671

Mālākāro tu māliko;

A mālākāra is a mālika (garland-maker);

Mālākāra là người làm vòng hoa;

1672

Kumbhakāro kulālo tha,

A kumbhakāra is a kulāla (potter);

Kumbhakāra là thợ gốm, kulāla cũng vậy,

1673

Tunnavāyo ca sūciko.

A tunnavāya is a sūcika (tailor).

Tunnavāya và sūcika là thợ may.

1674

508.

1675

Cammakāro rathakāro, kappako tu nahāpito;

A cammakāra (leatherworker), a rathakāra (cartwright), a kappaka is a nahāpita (barber);

Cammakāra là thợ da, rathakāra là thợ làm xe, kappaka là thợ cắt tóc;

1676

Raṅgājīvo cittakāro, pukkuso pupphachaḍḍako.

A raṅgājīva is a cittakāra (painter); a pukkusa is a pupphachaḍḍaka (flower-sweeper).

Raṅgājīva là thợ nhuộm, cittakāra là họa sĩ, pukkusa là người quét dọn hoa.

1677

509.

1678

Veno vilīvakāro ca, naḷakāro samā tayo;

Vena, vilīvakāra, and naḷakāra are three synonyms;

Vena, vilīvakāra và naḷakāra là ba từ đồng nghĩa;

1679

Cundakāro bhamakāro,

Cundakāra, bhamakāra,

Cundakāra là thợ làm vôi, bhamakāra là thợ quay,

1680

Kammāro lohakārako.

Kammāra, and lohakāraka are blacksmiths.

Kammāra là thợ rèn, lohakāraka là thợ kim loại.

1681

510.

1682

Ninnejako ca rajako, nettiko udahārako;

Ninnejaka is a rajaka (launderer); nettika is udahāraka (water carrier);

Ninnejaka và rajaka là thợ giặt, nettika và udahāraka là người kéo nước;

1683

Vīṇāvādī veṇiko tha, usukāro’ suvaḍḍhakī.

Vīṇāvādī is a veṇika (lute player); usukāra is an asuvaḍḍhakī (fletcher).

Vīṇāvādī và veṇika là người chơi đàn vīṇā, usukāra và asuvaḍḍhakī là thợ làm tên.

1684

511.

1685

Veṇudhamo veṇaviko,

Veṇudhama is a veṇavika (flute player),

Veṇudhama và veṇavika là người thổi sáo,

1686

Pāṇivādo tu pāṇigho^* ;

Pāṇivāda is a pāṇigha (hand drummer);

Pāṇivāda và pāṇigha là người đánh trống bằng tay;

1687

Pūpiyo pūpapaṇiyo, soṇḍiko majjavikkayī.

Pūpiya is a pūpapaṇiya (baker); soṇḍika is a majjavikkayī (liquor seller).

Pūpiya và pūpapaṇiya là người bán bánh, soṇḍika là người bán rượu.

1688

512.

1689

Māyā tu sambarī māyā, kāro tu indajāliko;

Māyā is sambarī (feminine); māyākāra is indajāliko (magician).

Māyā là ảo thuật, sambarī và māyākāra là nhà ảo thuật;

1690

513.

1691

Orabbhikā sūkarikā, māgavikā te ca sākuṇikā;

Orabbhika, sūkarika, māgavika, and sākuṇika are those who,

Orabbhika, sūkarika, māgavika và sākuṇika;

1692

Hantvā jīvante’ḷaka, sūkara, miga, pakkhino kamato.

Having killed, subsist on sheep, pigs, deer, and birds respectively.

Là những người sống bằng nghề giết cừu, heo, hươu và chim tương ứng.

1693

514.

1694

Vāguriko jāliko tha,

Vāgurika is a jālika (hunter);

Vāgurika và jālika là người đánh lưới,

1695

Bhāravāho tu bhāriko;

Bhāravāha is a bhārika (porter);

Bhāravāha và bhārika là người khuân vác;

1696

Vetaniko tu bhatako, kammakaro tha kiṃ karo;

Vetanika is a bhataka (hired worker); kammakara is kiṃkara (servant);

Vetanika và bhataka là người làm thuê, kammakara và kiṃkara là người làm công;

1697

Dāso ca ceṭako pesso, bhacco ca paricāriko.

Dāsa, ceṭaka, pessa, bhacca, and paricārika are servants.

Dāsa, ceṭaka, pessa, bhacca và paricārika là người hầu.

1698

515.

1699

Antojāto dhanakkīto, dāsabyo’pagato sayaṃ;

Born within the house, bought with money, one who becomes a slave by choice;

Người sinh ra trong nhà, người được mua, người tự nguyện làm nô lệ;

1700

Dāsā karamarānīto, ccevaṃ te catudhā siyuṃ.

Slaves brought as prisoners of war—thus they are four kinds.

Và nô lệ bị bắt về làm nô lệ – như vậy, họ có bốn loại.

1701

516.

1702

Adāso tu bhujisso tha,

One who is not a slave is bhujissa (freedman);

Người không phải nô lệ là bhujissa, nīca, jamma và nihīnaka là người thấp kém;

1703

Nīco jammo nihīnako;

Nīca, jamma, and nihīnaka are low-born;

Nikkosajja là người không lười biếng, akilāsu là người không mệt mỏi,

1704

Nikkosajjo akilāsu,

Nikkosajja is not lazy;

Manda và alasa là người lười biếng.

1705

Mando tu alaso pyatha.

Manda is also alasa (lazy).

517.

1706

517.

Sapāka, caṇḍāla, mātaṅga và sapaca là những người hạ tiện;

1707

Sapāko ceva caṇḍālo, mātaṅgo sapaco bhave;

Sapāka, caṇḍāla, mātaṅga, and sapaca are outcasts;

Các loại của họ là các bộ tộc milakkha, như kirāta và savara.

1708

Tabbhedā milakkhajātī, kirāta, savarādayo.

Their varieties are barbarian tribes such as kirāta and savara.

518.

1709

518.

Nesāda, luddaka và byādha là thợ săn,

1710

Nesādo luddako byādho,

Nesāda, luddaka, and byādha are hunters;

Migava và migabyadha là người săn thú;

1711

Migavo tu migabyadho;

Migava is a deer hunter;

Sārameyya, sunakha, suna, soṇa và kukkura là chó.

1712

Sārameyyo ca sunakho, suno soṇo ca kukkuro.

Sārameyya, sunakha, suna, soṇa, and kukkura are dogs.

513.

1713

519.

Svāna, suvāna, sāḷūra,

1714

Svāno suvāno sāḷūro,

Svāna, suvāna, sāḷūra,

Sūna và sāna là chó cái (giống đực);

1715

Sūno sāno ca sā pume;

Sūna, sāṇa (masculine), and sā (feminine) are also dogs;

Con chó bị điên là aḷakka.

1716

Ummattādita māpanno, aḷakkoti suno mato.

A dog afflicted by madness, etc., is known as aḷakka.

514.

1717

520.

1718

Sābandhanaṃ tu gaddūlo, dīpako tu ca cetako;

Sābandhana is a gaddūla (dog leash); dīpaka is also cetaka (a tracking dog);

Sābandhana là dây xích chó, dīpaka và cetaka là chó săn;

1719

Bandhanaṃ gaṇṭhi pāso tha, vāgurā^* migabandhanī.

Bandhana, gaṇṭhi, and pāsa are a snare; vāgurā is a trap for deer.

Bandhana là nút thắt, pāsa là thòng lọng, vāgurā là lưới bẫy thú.

1720

521.

1721

Thiyaṃ kuveṇī kumīnaṃ, ānayo jāla muccate;

In the feminine, kuveṇī and kumīna are fishing nets; a trap is called jāla;

Kuveṇī (giống cái) và kumīna là lưới đánh cá, ānaya được gọi là lưới;

1722

Āghātanaṃ vadhaṭṭhānaṃ, sūnā tu adhikoṭṭanaṃ.

Āghātana is a slaughterhouse; sūnā is a place for butchering.

Āghātana là nơi giết mổ, sūnā là lò mổ.

1723

522.

1724

Takkaro mosako coro,

Takkara, mosaka, and cora are thieves;

Takkara, mosaka và cora là kẻ trộm,

1725

Thene’kāgāriko samā;

Thena and ekāgārika are synonyms;

Thena và ekāgārika là kẻ trộm nhà;

1726

Theyyañca corikā moso,

Theyya, corikā, and mosa are theft;

Theyya, corikā và mosa là hành vi trộm cắp,

1727

Vemo vāyanadaṇḍako.

Vema is a weaving loom.

Vema là khung dệt.

1728

523.

1729

Suttaṃ tantu pume tantaṃ, potthaṃ lepyādikammani;

Sutta and tantu (masculine) are thread; pottha is for painting and similar crafts;

Sutta và tantu là sợi (giống đực), pottha là công việc đắp tượng, v.v.;

1730

Pañcālikā potthalikā, vatthadantādinimmitā.

Pañcālikā and potthalikā are dolls made of cloth, ivory, etc.

Pañcālikā và potthalikā là búp bê làm bằng vải, ngà, v.v.

1731

524.

1732

Ugghāṭanaṃ ghaṭīyantaṃ, kūpambubbāhanaṃ bhave;

Ugghāṭana and ghaṭīyanta are a well-drawing machine;

Ugghāṭana và ghaṭīyanta là dụng cụ kéo nước giếng;

1733

Mañjūsā peḷā piṭako, tvitthiyaṃ pacchi peṭako.

Mañjūsā, peḷā, and piṭaka are a basket; pacchi and peṭaka (masculine/neuter).

Mañjūsā, peḷā và piṭaka là hộp, pacchi và peṭaka là giỏ (giống cái).

1734

525.

1735

Byābhaṅgī tvitthiyaṃ kājo, sikkā tvatrā’valambanaṃ;

Byābhaṅgī (feminine) is a kāja (carrying pole); sikkā is a hanging rope;

Byābhaṅgī (giống cái) là đòn gánh, sikkā là dây treo;

1736

Upāhano vā pādu’tthī, tabbhedā pādukā pyatha.

Upāhana or pādu (feminine) are shoes; pādukā is also a variety of shoe.

Upāhana và pādu là giày (giống cái), pādukā là các loại giày dép.

1737

526.

1738

Varattā vaddhikā naddhi, bhastā cammapasibbakaṃ;

Varattā, vaddhikā, and naddhi are straps; bhastā is a cammapasibbaka (leather bag);

Varattā, vaddhikā và naddhi là dây da, bhastā là túi da;

1739

Soṇṇādyāvattanī mūsā,

A crucible for melting gold, etc., is a mūsā;

Mūsā là khuôn đúc vàng bạc, v.v.,

1740

Tha kūṭaṃ vā ayoghano.

And kūṭa is an ayoghano (sledgehammer).

Kūṭa và ayoghano là búa tạ.

1741

527.

1742

Kammārabhaṇḍā saṇḍāso, muṭṭhyā’dhikaraṇītthīyaṃ;

Among blacksmith's tools, saṇḍāsa is tongs; muṭṭhyādhikaraṇī (feminine) is an anvil;

Kammārabhaṇḍā là kìm, muṭṭhyādhikaraṇī là cái đe (giống cái);

1743

Tabbhastā gaggarī nārī, sattaṃ tu pipphalaṃ bhave.

Tabbhastā and gaggarī (feminine) are bellows; sattaṃ is pipphalaṃ (a bolt/latch).

Tabbhastā là ống thổi của thợ rèn, gaggarī là danh từ giống cái, satta là pipphala.

1744

528.

1745

Sāṇo tu nikaso vutto,

Sāṇa is called nikasa (touchstone);

Sāṇa được gọi là đá thử vàng,

1746

Ārā tu sūcivijjhanaṃ;

Ārā is sūcivijjhana (awl);

Ārā là dùi đục kim;

1747

Kharo ca kakaco nitthī, sippaṃ kammaṃ kalādikaṃ.

Khara and kakaca (neuter) are a saw; sippa is kamma and kalā (art/craft).

Khara và kakaca là cưa (giống đực), sippa là nghề nghiệp, nghệ thuật, v.v.

1748

529.

1749

Paṭimā paṭibimbañca, bimbo paṭinidhīrito;

Paṭimā, paṭibimba, bimba, and paṭinidhi are images/likenesses;

Paṭimā, paṭibimba và bimba được gọi là hình ảnh, bản sao;

1750

Tīsu samo paṭibhāgo, sannikāso sarikkhako.

Sama, paṭibhāga, sannikāsa, and sarikkhaka are similar.

Paṭibhāga, sannikāsa và sarikkhaka là giống nhau (ba giống).

1751

530.

1752

Samāno sadiso tulyo,

Samāna, sadisa, tulya (equal, similar, alike),

Giống nhau, tương tự, ngang bằng,

1753

Saṅkāso sannibho nibho;

saṅkāsa, sannibha, nibha (resembling, like, similar);

Tựa như, giống như, như là;

1754

Opamma mupamānaṃ cu, pamā bhati tu nāriyaṃ.

Opamma, upamāna, and pamā are feminine (for comparison).

Sự ví von, sự so sánh, và sự tương đồng (là những từ giống cái).

1755

531.

1756

Nibbeso vetanaṃ mūlyaṃ, jūtaṃ tvanitthi ketavaṃ;

Nibbesa, vetana, mūlya (wage/payment). Jūta is neuter (gambling), ketava is masculine/neuter;

Tiền công, tiền lương, giá cả; cờ bạc (là từ không giống cái), sự lừa dối;

1757

Dhutto’kkhadhutto kitavo, jūtakāra, kkhadevino.

Dhutta, akkhadhutta, kitava, jūtakāra, akkhadevī (gambler).

Kẻ lừa đảo, kẻ cờ bạc, kẻ chơi xúc xắc, người chơi cờ bạc, người chơi xúc xắc.

1758

532.

1759

Pāṭibhogotu paṭibhū, akkho tu pāsako bhave;

Pāṭibhoga is paṭibhū (surety/guarantor). Akka is pāsaka (dice);

Người bảo lãnh là người bảo lãnh, xúc xắc là quân cờ;

1760

Pumevā’ ṭṭhapadaṃ^* sāri, phalake tha paṇo, bbhuto.

Aṭṭhapada (chess board) is masculine. Sāri (dice-man), phalaka (board). Paṇa (stake) is what is gained.

Bàn cờ (là từ giống đực) và quân cờ trên bàn cờ, và tiền đặt cược.

1761

533.

1762

Kiṇṇaṃ tu madirābīje, madhu madhvāsave mataṃ;

Kiṇṇa is for liquor seeds. Madhu is for honey and mead;

Kiṇṇa là men rượu, madhu được biết đến là mật ong và rượu mật ong;

1763

Madirā vāruṇī majjaṃ, surā bhavo tu merayaṃ.

Madirā, vāruṇī, majja (intoxicating drink). Surā is meraya.

Rượu mạnh, rượu vang, rượu, rượu gạo là meraya.

1764

534.

1765

Sarako casako nitthī, āpānaṃ pānamaṇḍalaṃ;

Saraka, casaka are feminine (cup). Āpāna is pānamaṇḍala (drinking party);

Chén rượu, cốc (là từ không giống cái), tiệc rượu, hội uống rượu;

1766

535.

1767

Ye’tra bhūrippayogattā, yogikekasmi mīritā;

Those (words) mentioned in one gender here due to frequent usage,

Những từ được nói đến ở đây chỉ một nghĩa do thường được sử dụng rộng rãi,

1768

Liṅgantarepi te ñeyyā, taddhammattā’ññavuttiyanti.

should be known in other genders as well, because of that quality of being applicable elsewhere.

Cũng nên biết chúng trong các giống khác vì bản chất của chúng là như vậy.

1769

Iti suddavaggo.

Here ends the Suddavagga.

Chuyên mục Suddhavagga kết thúc.

1770

Catubbaṇṇavaggo niṭṭhito.

The Catubbaṇṇavagga is finished.

Chuyên mục Catubbaṇṇavagga kết thúc.

1771

5. Araññavagga

5. Chuyên mục Araññavagga

1772

536.

1773

Araññaṃ kānanaṃ dāyo, gahanaṃ vipinaṃ vanaṃ;

Arañña, kānana, dāya, gahana, vipina, vana (forest);

Rừng, rừng rậm, khu rừng, rừng sâu, rừng cây, rừng;

1774

Aṭavī’tthī mahāraññaṃ, tva, raññānītthiyaṃ bhave.

Aṭavī is feminine (large forest). Araññānī is also feminine.

Rừng (là từ giống cái), đại lâm, araññānī (là từ giống cái).

1775

537.

1776

Nagarā nātidūrasmiṃ, santehi yo bhiropito;

A grove of trees, not too far from a city,

Khu rừng cây được trồng bởi những người tốt ở nơi không quá xa thành phố

1777

Tarusaṇḍo sa ārāmo, tatho pavana muccate.

planted by good people, is called ārāma, and also upavana.

Được gọi là ārāma, và cũng được gọi là upavana.

1778

538.

1779

Sabbasādhāraṇā’raññaṃ, rañña muyyāna muccate;

A common forest, belonging to a king, is called uyyāna;

Khu rừng công cộng được gọi là uyyāna của vua;

1780

Ñeyyaṃ tadeva pamada, vana mantepurocitaṃ.

That same (uyyāna) is known as pamadavana when located inside a palace.

Cũng nên biết rằng đó là pamadavana (rừng giải trí) được nói đến trước đây.

1781

539.

1782

Panti vīthyā’vali seṇī, pāḷi lekhā tu rāji ca;

Panti, vīthi, āvali, seṇī, pāḷi, lekhā, rāji (row/line);

Hàng, lối đi, dãy, hàng; hàng, đường kẻ, và rāji;

1783

Pādapo viṭapī rukkho, ago sālo mahīruho.

Pādapa, viṭapī, rukkha, aga, sāla, mahīruha (tree).

Cây, cây thân gỗ, cây, cây không di chuyển, cây to, cây mọc trên đất.

1784

540.

1785

Dumo taru kujo sākhī, gaccho tu khuddapādapo;

Duma, taru, kuja, sākhī (tree). Gaccha is a small tree;

Cây, cây thân gỗ, cây mọc từ đất, cây có cành; gaccha là cây nhỏ;

1786

Phalanti ye vinā pupphaṃ, te vuccanti vanappatī.

Those that bear fruit without flowers are called vanappatī.

Những cây ra quả mà không có hoa được gọi là vanappatī.

1787

541.

1788

Phalapākāvasāne yo,

That which dies at the end of its fruit-ripening,

Cây chết sau khi ra hoa và kết quả

1789

Maratyo sadhi sā bhave;

is an osadhi (herbaceous plant).

Được gọi là osadhi (dược thảo);

1790

Tīsu vañcyā’phalā cātha, phalino phalavā phalī.

Vañjyā (barren) is used in three genders for fruitless (trees). And phalin, phalavā, phalī (fruit-bearing).

Vañcyā (cây vô sinh) là cây không có quả (trong ba giống), còn cây có quả là phalavā, phalī.

1791

542.

1792

Samphullito tu vikaco, phullo vikasito tisu;

Samphullita, vikaca, phulla, vikasita (blossomed) are used in three genders;

Nở rộ là vikaca, phullo là đã nở (trong ba giống);

1793

Siro’ggaṃ sikharo nitthī, sākhā tu kathitā latā.

Sira, agga, sikhara (peak) are feminine. Sākhā is called latā (branch/creeper).

Đỉnh, ngọn, chóp (là từ không giống cái), cành được gọi là latā.

1794

543.

1795

Dalaṃ palāsaṃ chadanaṃ, paṇṇaṃ pattaṃ chado pyatha;

Dala, palāsa, chadana, paṇṇa, patta, chada (leaf);

Lá, lá cây, vỏ bọc, lá, lá, và cả chado;

1796

Pallavo vā kisalayaṃ, navubbhinne tu aṅkuro.

Pallava or kisalaya (sprout). Aṅkura is a newly sprouted shoot.

Chồi non hoặc mầm non, aṅkura là chồi mới nhú.

1797

544.

1798

Makulaṃ vā kuṭumalo, khārako tu ca jālakaṃ;

Makula or kuṭumala (bud). Khāraka is jālaka (bud/cluster);

Nụ hoặc nụ hoa, khāraka và cả jālaka;

1799

Kalikā korako nitthī, vaṇṭaṃ pupphādibandhanaṃ.

Kalikā, koraka are feminine (bud). Vaṇṭa is the stalk of a flower or fruit.

Nụ hoa, chồi hoa (là từ không giống cái), vaṇṭa là cuống hoa, v.v.

1800

545.

1801

Pasavo kusumaṃ pupphaṃ, parāgo pupphajo rajo;

Pasava, kusuma, puppha (flower). Parāga is pollen from flowers;

Hoa, bông hoa, hoa; parāga là phấn hoa;

1802

Makarando madhu mataṃ, thavako tu ca gocchako.

Makaranda is madhu (nectar). Thavaka is gocchaka (cluster/bunch).

Mật hoa được biết đến là mật ong, thavaka và cả gocchaka.

1803

546.

1804

Phale tvā’me salāṭu’tto,

For unripe fruit, salāṭu is said;

Quả non được gọi là salāṭu;

1805

Phalaṃ tu pakka muccate;

Ripe fruit is called phala;

Quả chín được gọi là phala;

1806

Campaka’mbādikusuma, phalanāmaṃ napuṃsake.

The names of flowers and fruits like campaka and amba are in the neuter gender.

Tên hoa và quả như campaka, amba, v.v., là từ giống trung.

1807

547.

1808

Mallikādī tu kusume, saliṅgā vīhayo phale;

For flowers like mallikā, they are of their own gender. Vīhi (rice) for fruit;

Còn hoa như mallikā, v.v., là từ giống cái; vīhi (lúa) là từ giống đực đối với quả;

1809

Jambū’tthī jambavaṃ jambū, viṭapo viṭabhī’tthiyaṃ.

Jambū is feminine for the tree, jambava for the fruit. Viṭapa (branch) is viṭabhī in the feminine.

Jambū (cây ổi) là từ giống cái, jambavaṃ là quả ổi, jambū là cây ổi, viṭapo là cành cây, viṭabhī là cành cây (giống cái).

1810

548.

1811

Mūla mārabbha sākhanto, khandho bhāgo tarussa tha;

The part of a tree from the root to the branches is the khandha (trunk);

Từ gốc đến cành là thân cây, phần của cây;

1812

Koṭaro nitthiyaṃ rukkha, cchidde kaṭṭhaṃ tu dāru ca.

Koṭara (hollow) is feminine for a tree cavity. Kaṭṭha (wood) is dāru.

Koṭara (hốc cây) là từ giống cái đối với lỗ trên cây, gỗ là dāru.

1813

549.

1814

Bundo mūlañca pādo tha, saṅku’tto khāṇunitthiyaṃ;

Bunda, mūla, pāda (root). Saṅku is khāṇu in the feminine (stake/stump);

Gốc, rễ và chân; saṅku được gọi là khāṇu (cọc) (là từ không giống cái);

1815

Karahāṭaṃ tu kando tha, kaḷīro matthako bhave.

Karahāṭa is kanda (tuber). Kaḷīra is matthaka (bud/top).

Karahāṭa là củ, kaḷīra là ngọn.

1816

550.

1817

Vallarī mañjarī nārī, vallī tu kathitā latā;

Vallarī, mañjarī are feminine (creeper/tendril). Vallī is called latā;

Vallarī, mañjarī (là từ giống cái), vallī được gọi là latā (dây leo);

1818

Thambho gumbo ca akkhandhe, latā virū patāninī.

Thambha, gumba (bush/clump) are not akkhandha (trunk). Latā is virū (creeper) and patāninī (climbing plant).

Thambho, gumbo (bụi cây) là thân cây, latā là virū (dây leo) và patāninī (dây leo).

1819

551.

1820

Assattho bodhi ca dvīsu, nigrodho tu vaṭo bhave;

Assattha and bodhi are in two genders. Nigrodha is vaṭa (banyan tree);

Assattho và bodhi (trong hai giống), nigrodho là vaṭo (cây đa);

1821

Kabiṭṭho ca kapittho ca, yaññaṅgo tu udumbaro.

Kabiṭṭha and kapittha (wood apple). Yaññaṅga is udumbara (cluster fig).

Kabiṭṭho và kapittho, yaññaṅgo là udumbaro (cây sung).

1822

552.

1823

Koviḷāro yugapatto, uddālo vātaghātako;

Koviḷāra is yugapatta (camel's foot tree). Uddāla is vātaghātaka (Cassia fistula);

Koviḷāro là yugapatto, uddālo là vātaghātako;

1824

Rājarukkho katamālī, ndīvaro byādhighātako.

Rājarukkha is katamālī (Indian laburnum). Indīvara is byādhighātaka (another name for Cassia fistula).

Rājarukkho là katamālī, indīvaro là byādhighātako.

1825

553.

1826

Dantasaṭho ca jambhīro, varaṇo tu kareri ca;

Dantasaṭha is jambhīra (citron). Varaṇa is kareri (caper tree);

Dantasaṭho và jambhīro, varaṇo là kareri;

1827

Kiṃ suko pālibhaddotha, vañjulo tu ca vetaso.

Kiṃsuka is pālibhadda (flame of the forest). Vañjula is vetasa (rattan/willow).

Kiṃsuko là pālibhaddotha, vañjulo và vetaso.

1828

554.

1829

Ambāṭakopītanako, madhuko tu madhuddumo;

Ambāṭaka is opītanaka (hog plum). Madhuka is madhudduma (mahua tree);

Ambāṭako là pītanako, madhuko là madhuddumo;

1830

Atho guḷaphalo pīlu, sobhañjano ca siggu ca.

And guḷaphala is pīlu (salvadora persica). Sobhañjana is siggu (drumstick tree).

Atho guḷaphalo là pīlu, sobhañjano và siggu.

1831

555.

1832

Sattapaṇṇi chattapaṇṇo, tiniso tva timuttako;

Sattapaṇṇi is chattapaṇṇa (Alstonia scholaris). Tinisa is timuttaka (Ougeinia oojeinensis);

Sattapaṇṇi là chattapaṇṇo, tiniso là timuttako;

1833

Kiṃ suko tu palāso tha,

Kiṃsuka is palāsa (flame of the forest). And

Kiṃsuko là palāso tha,

1834

Ariṭṭho phenilo bhave.

Ariṭṭha is phenila (soapberry tree).

Ariṭṭho là phenilo.

1835

556.

1836

Mālūra beluvābillo, punnāgo tu ca kesaro;

Mālūra, beluva, ābilla (Bael tree). Punnāga is kesara (Alexandrian Laurel);

Mālūra là beluvābillo, punnāgo và kesaro;

1837

Sālavo tu ca loddo tha, piyālo sannakaddu ca.

Sālava is lodda (Symplocos racemosa). Piyāla is sannakaddu (Buchanania lanzan).

Sālavo và loddo tha, piyālo là sannakaddu.

1838

557.

1839

Likocako tathā’ṅkolo,

Likocaka and aṅkola (Alangium salviifolium);

Likocako và aṅkolo,

1840

Atha guggulu kosiko;

Then guggulu is kosika (Indian bdellium tree);

Atha guggulu là kosiko;

1841

Ambo cūto saho tveso,

Amba, cūta (mango tree). This is saha (mango);

Ambo, cūto là saho,

1842

Sahakāro sugandhavā.

Sahakāra (mango tree) is fragrant.

Sahakāro là sugandhavā.

1843

558.

1844

Puṇḍarīko ca setambo, selu tu bahuvārako;

Puṇḍarīka is setamba (white mango). Selu is bahuvāraka (Cordia dichotoma);

Puṇḍarīko và setambo, selu là bahuvārako;

1845

Sepaṇṇī kāsmirī cātha, kolī ca badarītthiyaṃ.

Sepaṇṇī and kāsmirī (jujube tree). And kolī is badarī in the feminine (jujube tree).

Sepaṇṇī, kāsmirī và kolī là badarī (là từ giống cái).

1846

559.

1847

Kolaṃ cānitthī badaro, pilakkho pippalī’tthiyaṃ;

Kola is neuter badara (jujube fruit). Pilakkha is pippalī in the feminine (fig tree);

Kolaṃ (là từ không giống cái) là badaro, pilakkho là pippalī (là từ giống cái);

1848

Pāṭalī kaṇhavantā ca, sādukaṇṭo vikaṅkato.

Pāṭalī is kaṇhavantā (trumpet flower tree). Sādukaṇṭa is vikaṅkata (Flacourtia indica).

Pāṭalī là kaṇhavantā, sādukaṇṭo là vikaṅkato.

1849

560.

1850

Tinduko kāḷakkhandho ca, timbarūsaka timbarū;

Tinduka is kāḷakkhandha (persimmon tree). Timbarūsaka is timbarū (Diospyros exsculpta);

Tinduko là kāḷakkhandho, timbarūsaka là timbarū;

1851

Erāvato tu nāraṅgo, kulako kākatinduko.

Erāvata is nāraṅga (orange tree). Kulaka is kākatinduka (another persimmon variety).

Erāvato là nāraṅgo, kulako là kākatinduko.

1852

561.

1853

Kadambo piyako nīpo, bhallī bhallātako tisu;

Kadamba, piyaka, nīpa (कदंब tree). Bhallī, bhallātaka (marking nut tree) are in three genders;

Kadambo, piyako, nīpo, bhallī, bhallātako (trong ba giống);

1854

Jhāvuko piculo cātha, tilako khurako bhave.

Jhāvuka is picula (tamarisk tree). And tilaka is khuraka (tilak tree).

Jhāvuko, piculo và tilako là khurako.

1855

562.

1856

Ciñcā ca tintiṇī cātha, gaddabhaṇḍo kapītano;

Ciñcā and tintiṇī (tamarind). And gaddabhaṇḍa is kapītana (wood apple tree);

Ciñcā và tintiṇī, gaddabhaṇḍo là kapītano;

1857

Sālo’ssakaṇṇo sajjo tha,

Sāla, assakaṇṇa, sajja (sal tree). And

Sālo, assakaṇṇo, sajjo tha,

1858

Ajjuno kakudho bhave.

Ajjuna is kakudha (arjuna tree).

Ajjuno là kakudho.

1859

563.

1860

Niculo mucalindo ca, nīpo tha piyako tathā;

Nicula, mucalinda (Barringtonia acutangula). Then nīpa and piyaka are the same;

Niculo, mucalindo và nīpo là piyako;

1861

Asano pītasālo tha,

Asana is pītasāla (Indian kino tree). Then

Asano, pītasālo tha,

1862

Golīso jhāṭalo bhave.

Golīsa is jhāṭala (Pongamia pinnata).

Golīso là jhāṭalo.

1863

564.

1864

Khīrikā rājāyatanaṃ, kumbhī kumudikā bhave;

Khīrikā is rājāyatana (Mimusops hexandra). Kumbhī is kumudikā (Careya arborea);

Khīrikā là rājāyatanaṃ, kumbhī là kumudikā;

1865

Yūpo^* tu kamuko cātha, paṭṭi lākhāpasādano.

Yūpa is kamuka (areca nut palm). And paṭṭi is lākhāpasādana (a kind of tree).

Yūpo là kamuko và paṭṭi là lākhāpasādano.

1866

565.

1867

Iṅgudī tāpasataru, bhujapatto tu ābhujī;

Iṅgudī is tāpasataru (desert date tree). Bhujapatta is ābhujī (birch tree);

Iṅgudī là tāpasataru, bhujapatto là ābhujī;

1868

Picchilā simbalī dvīsu, rocano koṭasimbalī.

Picchilā and simbalī (silk-cotton tree) are in two genders. Rocana is koṭasimbalī.

Picchilā, simbalī (trong hai giống), rocano là koṭasimbalī.

1869

566.

1870

Pakiriyo pūtiko tha, rohī rohitako bhave;

Pakiriya is pūtika (Gleditsia). And rohī is rohitaka (Tecomella undulata);

Pakiriyo là pūtiko, rohī là rohitako;

1871

Eraṇḍo tu ca āmaṇḍo, atha sattuphalā samī.

Eraṇḍa is āmaṇḍa (castor plant). Then sattuphalā is samī (Prosopis cineraria).

Eraṇḍo và āmaṇḍo, atha sattuphalā là samī.

1872

567.

1873

Nattamālo karañjo tha, khadiro dantadhāvano;

Nattamāla is karañja (Indian beech tree). Khadira is dantadhāvana (acacia catechu);

Nattamālo là karañjo, khadiro là dantadhāvano;

1874

Somavakko tu kadaro, sallotu madano bhave.

Somavakka is kadara (acacia suma). Salla is madana (Randia spinosa).

Somavakko là kadaro, sallotu là madano.

1875

568.

1876

Athāpi indasālo ca, sallakī khārako siyā;

And indasāla (Boswellia serrata). Sallakī is khāraka;

Và indasālo, sallakī là khārako;

1877

Devadāru bhaddadāru, campeyyo tu ca campako.

Devadāru is bhaddadāru (deodar). Campeyya is campaka (Magnolia champaca).

Devadāru là bhaddadāru, campeyyo là campako.

1878

569.

1879

Panaso kaṇṭakiphalo, abhayā tu harītakī;

Panasa is kaṇṭakiphala (jackfruit tree). Abhayā is harītakī (Terminalia chebula);

Panaso là kaṇṭakiphalo, abhayā là harītakī;

1880

Akkho vibhītako tīsu, amatā’malakī tisu.

Akka is vibhītaka (Terminalia bellirica) in three genders. Amatā is āmalakī (Indian gooseberry) in three genders.

Akkho là vibhītako (trong ba giống), amatā là amalaka (trong ba giống).

1881

570.

1882

Labujo likuco cātha, kaṇikāro dumuppalo;

Labuja and likuco (breadfruit tree). And kaṇikāra is dumuppala (Pterospermum acerifolium);

Labujo, likuco và kaṇikāro là dumuppalo;

1883

Nimbo’riṭṭho pucimando, karako tu ca dāḷimo.

Nimba, ariṭṭha, pucimanda (neem tree). Karaka is dāḷima (pomegranate tree).

Nimbo, ariṭṭho, pucimando, karako là dāḷimo.

1884

571.

1885

Saralo pūtikaṭṭhañca, kapilā tu ca siṃsapā;

Sarala is pūtikaṭṭha (pine tree). And kapilā is siṃsapā (Dalbergia sissoo);

Saralo là pūtikaṭṭhañca, kapilā là siṃsapā;

1886

Sāmā piyaṅgu kaṅgupi, sirīso tu ca bhaṇḍilo.

Sāmā, piyaṅgu, kaṅgu (panicgrass). Sirīsa is bhaṇḍila (Albizia lebbeck).

Sāmā, piyaṅgu, kaṅgupi, sirīso là bhaṇḍilo.

1887

572.

1888

Soṇako dīghavanto ca,

Soṇaka is dīghavanta (Oroxylum indicum). And

Soṇako là dīghavanto,

1889

Vakulo tu ca kesaro;

Vakula is kesara (Mimusops elengi);

Vakulo là kesaro;

1890

Kākodumbarikā pheggu, nāgo tu nāgamālikā.

Kākodumbarikā is pheggu (Ficus hispida). Nāga is nāgamālikā (Mesua ferrea).

Kākodumbarikā là pheggu, nāgo là nāgamālikā.

1891

573.

1892

Asoko vañjulo cātha, takkārī vejayantikā;

Asoka is vañjula (Ashoka tree). And takkārī is vejayantikā (Clerodendrum phlomidis);

Asoko, vañjulo và takkārī là vejayantikā;

1893

Tāpiñcho ca tamālo tha, kuṭajo girimallikā.

Tāpiñcha is tamāla (Cinnamomum tamala). Kuṭaja is girimallikā (Wrightia antidysenterica).

Tāpiñcho và tamālo, kuṭajo là girimallikā.

1894

574.

1895

Indayavo phale tassā, ggimantho kaṇikā bhave;

Indayava is its fruit. Aggimantha is kaṇikā (Premna integrifolia);

Indayavo là quả của nó, aggimantho là kaṇikā;

1896

Niguṇṭhi’tthī sinduvāro, tiṇasuññaṃ^* tu mallikā.

Niguṇṭhi is feminine sinduvāra (Vitex negundo). Tiṇasuñña is mallikā (jasmine).

Niguṇṭhi (là từ giống cái) là sinduvāro, tiṇasuññaṃ là mallikā.

1897

575.

1898

Sephālikā nīlikā tha, apphoṭā vanamallikā;

Sephālikā, nīlikā (Nyctanthes arbor-tristis). Then apphoṭā is vanamallikā (wild jasmine);

Sephālikā là nīlikā, apphoṭā là vanamallikā;

1899

Bandhuko jayasumanaṃ, bhaṇḍiko bandhujīvako.

Bandhuka is jayasumana (Ixora coccinea). Bhaṇḍika is bandhujīvaka (Pentas lanceolata).

Bandhuko là jayasumanaṃ, bhaṇḍiko là bandhujīvako.

1900

576.

1901

Sumanā jātisumanā, mālatī jāti vassikī;

Sumanā, jātisumanā (jasmine). Mālatī, jāti, vassikī (Malati jasmine);

Sumanā là jātisumanā, mālatī là jāti vassikī;

1902

Yūthikā māgadhī cātha, sattalā navamallikā.

Yūthikā and māgadhī (Jasmine sambac). Then sattalā is navamallikā (jasmine).

Yūthikā là māgadhī, sattalā là navamallikā.

1903

577.

1904

Vāsantī,tthī atimutto, karavīro’ssamārako;

Vāsantī is feminine atimutta (Gaertnera racemosa). Karavīra is assamāraka (oleander);

Vāsantī (là từ giống cái) là atimutto, karavīro là assamārako;

1905

Mātuluṅgo bījapūro, ummatto tu ca mātulo.

Mātuluṅga is bījapūra (citron). Ummatta is mātula (datura).

Mātuluṅgo là bījapūro, ummatto là mātulo.

1906

578.

1907

Karamando suseno ca, kundaṃ tu māghya muccate;

Karamanda is susena (Carissa carandas). Kunda is called māghya (star jasmine);

Karamando là suseno, kundaṃ được gọi là māghya;

1908

Devatāso^* tu jīmūto,

Devatāsa is jīmūta (Luffa acutangula). Then

Devatāso là jīmūto,

1909

Thā’milāto mahāsahā.

Āmilāta is mahāsahā.

Thā’milāto là mahāsahā.

1910

579.

1911

Atho sereyyako dāsī,

Then sereyyaka is dāsī (Barleria prionitis);

Và sereyyako là dāsī,

1912

Kiṃ kirāto kuraṇṭako;

Kiṃkirāta is kuraṇṭaka (yellow amaranth);

Kiṃ kirāto là kuraṇṭako;

1913

Ajjuko sitapaṇṇāso, samīraṇo phaṇijjako.

Ajjuka is sitapaṇṇāsa (Ocimum gratissimum). Samīraṇa is phaṇijjaka (Ocimum basilicum).

Ajjuko là sitapaṇṇāso, samīraṇo là phaṇijjako.

1914

580.

1915

Japā tu jayasumanaṃ, karīro kakaco bhave;

Hibiscus (japā) and jasmine (jayasumanaṃ); karīra and kakaca exist;

Japā là jayasumanaṃ, karīro là kakaco;

1916

Rukkhādanī ca vandākā, cittako tva’ggisaññito.

Rukkhādanī (tree-eater) and vandākā (mistletoe); cittaka is also called aggisaññita.

Rukkhādanī là vandākā, cittako là aggisaññito.

1917

581.

1918

Akko vikīraṇo tasmiṃ,

Akka and vikīraṇa in that (sense);

Cây Ắc-cô (Akko) là cây vikīraṇa,

1919

Tva’ ḷakko setapupphake;

And ḷakka for white-flowered.

Cây ḷakka là cây hoa trắng;

1920

Pūtilatā gaḷocī ca, mubbā madhurasā pyatha.

Pūtilatā and gaḷocī, also mubbā and madhurasā.

Dây thối (Pūtilatā), dây thần nông (Gaḷocī) và cây mubbā, cây madhurasā cũng vậy.

1921

582.

1922

Kapikacchu duphasso tha, mañjiṭṭhā vikasā bhave;

Kapikacchu and duphassa, then mañjiṭṭhā and vikasā;

Cây kapikacchu là cây duphassa, cây mañjiṭṭhā là cây vikasa;

1923

Ambaṭṭhā ca tathā pāṭhā, kaṭukā kaṭurohiṇī.

Ambaṭṭhā and pāṭhā, kaṭukā and kaṭurohiṇī.

Cây ambaṭṭhā và cây pāṭhā cũng vậy, cây kaṭukā là cây kaṭurohiṇī.

1924

583.

1925

Apāmaggo sekhariko, pippalī māgadhī matā;

Apāmagga is sekharika, pippalī is considered māgadhī;

Cây apāmagga là cây sekharika, cây pippalī được cho là māgadhī;

1926

Gokaṇṭako ca siṅghāṭo, kolavallī’bhapippalī.

Gokaṇṭaka and siṅghāṭa, kolavallī is abhapippalī.

Cây gokaṇṭaka và củ siṅghāṭa, cây kolavallī là abhapippalī.

1927

584.

1928

Golomī tu vacā cātha, girikaṇya’parājitā;

Golomī is vacā, and also girikaṇyā is aparājitā;

Cây golomī là cây vacā, cây girikaṇyā là aparājitā;

1929

Sīhapucchī pañhipaṇṇī, sālapaṇṇī tu ca’tthirā; (Cathirā).

Sīhapucchī, pañhipaṇṇī, and sālapaṇṇī is atthirā.

Cây sīhapucchī, pañhipaṇṇī, sālapaṇṇī là atthirā.

1930

585.

1931

Nididdhikā tu byagghī ca, atha nīlī ca nīlinī;

Nididdhikā is byagghī, and then nīlī is nīlinī;

Cây nididdhikā là byagghī, và cây nīlī là nīlinī;

1932

Jiñjuko^* ceva guñjā tha, satamūlī satāvarī.

Jiñjuka and guñjā, then satamūlī is satāvarī.

Cây jiñjuka và cây guñjā, cây satamūlī là satāvarī.

1933

586.

1934

Mahosadhaṃ tva’tivisā, bākucī somavallikā;

Mahosadha is ativisā, bākucī is somavallikā;

Cây mahosadha là ativisā, cây bākucī là somavallikā;

1935

Dābbī dāruhaliddā tha, biḷaṅgaṃ citrataṇḍulā.

Dābbī is dāruhaliddā, then biḷaṅga is citrataṇḍulā.

Cây dābbī là dāruhaliddā, cây biḷaṅga là citrataṇḍulā.

1936

587.

1937

Nuhī ceva mahānāmo, muddikā tu madhurasā;

Nuhī is mahānāma, muddikā is madhurasā;

Cây nuhī là mahānāma, cây muddikā là madhurasā;

1938

Athāpi madhukaṃ yaṭṭhi, madhukāmadhuyaṭṭhikā^* .

Also madhuka is yaṭṭhi, madhukā and madhuyaṭṭhikā.

Cây madhuka là yaṭṭhi, madhukā, madhuyaṭṭhikā.

1939

588.

1940

Vātiṅgaṇo ca bhaṇḍākī, vāttākī brahatī pyatha;

Vātiṅgaṇa is bhaṇḍākī, vāttākī is also brahatī;

Cây vātiṅgaṇa là bhaṇḍākī, cây vāttākī là brahatī cũng vậy;

1941

Nāgabalā ceva jhasā, lāṅgalī tu ca sāradī.

Nāgabalā and jhasā, lāṅgalī is also sāradī.

Cây nāgabalā là jhasā, cây lāṅgalī là sāradī.

1942

589.

1943

Rambhā ca kadalī moco, kappāsī badarā bhave;

Rambhā is kadalī and moca, kappāsī is badarā;

Cây rambhā là kadalī, moca, cây kappāsī là badarā;

1944

Nāgalatā tu tambūlī, aggijālā tu dhātakī.

Nāgalatā is tambūlī, aggijālā is dhātakī.

Cây nāgalatā là tambūlī, cây aggijālā là dhātakī.

1945

590.

1946

Tivutā tipuṭā cātha, sāmā kāḷā ca kathyate;

Tivutā and tipuṭā are said to be sāmā and kāḷā;

Cây tivutā là tipuṭā, và cây sāmā được gọi là kāḷā;

1947

Atho siṅgī ca usabho, reṇukā kapiḷā bhave.

Then siṅgī is usabha, reṇukā is kapiḷā.

Và cây siṅgī là usabha, cây reṇukā là kapiḷā.

1948

591.

1949

Hiriverañca vālañca, rattaphalā tu bimbikā;

Hirivera and vāla, rattaphalā is bimbikā;

Cây hirivera và vāla, cây rattaphalā là bimbikā;

1950

Seleyya’ masmapupphañca, elā tu bahulā bhave.

Seleyya and asmapuppha, elā is bahulā.

Cây seleyya và asmapuppha, cây elā là bahulā.

1951

592.

1952

Kuṭṭhañca byādhi kathito, vāneyyaṃ tu kuṭannaṭaṃ;

Kuṭṭha is said to be byādhi, vāneyya is kuṭannaṭa;

Kuṭṭha được gọi là byādhi, vāneyya là kuṭannaṭa;

1953

Osadhi jātimattamhi, osadhaṃ sabba’ majātiyaṃ.

Osadhi is merely a medicinal plant, osadha is all non-plants.

Osadhi chỉ là một loại, osadha là tất cả các loại.

1954

593.

1955

Mūlaṃ pattaṃ kaḷīra’ggaṃ, kandaṃ miñjā phalaṃ tathā;

Root, leaf, sprout, tip, tuber, pith, and fruit;

Rễ, lá, chồi non, ngọn, củ, lõi, quả cũng vậy;

1956

Taco pupphañca chattanti, sākaṃ dasavidhaṃ mataṃ.

Bark, flower, and mushroom— sāka is considered ten-fold.

Vỏ, hoa và nấm (chattā) – sāka được cho là có mười loại.

1957

594.

598.

1958

Papunnāṭo eḷagalo,

Papunnāṭa is eḷagala,

Cây papunnāṭa là eḷagala,

1959

Taṇḍuleyyo’ppamāriso;

Taṇḍuleyya is appamārisa;

Cây taṇḍuleyya là appamārisa;

1960

Jīvanti jīvanī cātha, madhurako ca jīvako.

Jīvanti and jīvanī, also madhuraka and jīvaka.

Cây jīvantī là jīvanī, và cây madhuraka là jīvaka.

1961

595.

1962

Mahākando ca lasuṇaṃ, palaṇḍu tu sukandako;

Mahākanda is lasuṇa, palaṇḍu is sukandaka;

Củ mahākanda là lasuṇa, củ palaṇḍu là sukandaka;

1963

Paṭolo tittako cātha, bhiṅgarājo ca makkavo.

Paṭola is tittaka, and bhiṅgarāja is makkava.

Cây paṭola là tittaka, và cây bhiṅgarāja là makkava.

1964

596.

1965

Punannavā sothaghātī, vitunnaṃ sunisaṇṇakaṃ;

Punannavā is sothaghātī, vitunna is sunisaṇṇaka;

Cây punannavā là sothaghātī, cây vitunna là sunisaṇṇaka;

1966

Kāravello tu susavī, tumbyā’lābu ca lābu sā.

Kāravella is susavī, tumbī and alābu are lābu.

Cây kāravella là susavī, cây tumbī, alābu là lābu.

1967

597.

1968

Eḷālukañca kakkārī, kumbhaṇḍo tu ca vallibho;

Eḷāluka and kakkārī, kumbhaṇḍa is vallibha;

Cây eḷāluka là kakkārī, cây kumbhaṇḍa là vallibha;

1969

Indavāruṇī visālā, vatthukaṃ vatthuleyyako.

Indavāruṇī is visālā, vatthuka is vatthuleyyaka.

Cây indavāruṇī là visālā, cây vatthuka là vatthuleyyaka.

1970

598.

1971

Mūlako nitthiyaṃ cuccu, tambako ca kalambako;

Mūlaka is cuccu in the feminine, tambaka is kalambaka;

Củ mūlaka là cuccu (giống cái), cây tambaka là kalambaka;

1972

Sākabhedā kāsamadda, jhajjharī phaggavā’dayo.

Sākabhedā are kāsamadda, jhajjharī, phaggavā and others.

Các loại rau (sākabhedā) là kāsamadda, jhajjharī, phaggava, v.v.

1973

599.

1974

Saddalo ceva dubbā ca, golomī sā sitā bhave;

Saddala is dubbā, and golomī is sitā;

Cỏ saddala là dubbā, golomī là sā sitā;

1975

Gundā ca bhaddamuttañca, rasālo tu’cchu veḷu tu.

Gundā and bhaddamutta, rasāla is icchu, veḷu is tu.

Cây gundā là bhaddamutta, cây rasāla là ucchu, veḷu.

1976

600.

1977

Tacasāro veṇu vaṃso, pabbaṃ tu phalu gaṇṭhiso;

Tacasāra, veṇu, vaṃsa, pabba is phalu and gaṇṭhiso;

Tacasāra là veṇu, vaṃsa, pabba là phalu, gaṇṭhisa;

1978

Kīcakā te siyuṃ veṇū, ye nadantyā’niladdhutā.

Those veṇu which sound, shaken by the wind, are kīcaka.

Những cây tre kīcaka là những cây veṇu, chúng kêu vang khi gió thổi.

1979

601.

1980

Naḷo ca dhamano poṭa, galo tu kāsa mitthi na;

Naḷa is dhamana and poṭa, gala is kāsa (masculine, not feminine);

Cây naḷa là dhamana, poṭa, galo là kāsa (giống đực);

1981

Tejano tu saro, mūlaṃ, tū’ sīraṃ bīraṇassa hi.

Tejana is sara, and the root of bīraṇa is usīra.

Tejana là saro, rễ của cây bīraṇa là usīra.

1982

602.

1983

Kuso varahisaṃ dabbo, bhūtiṇakaṃ tu bhūtiṇaṃ;

Kusa, varahisa, dabba, bhūtiṇaka is bhūtiṇa;

Cỏ kusa là varahisa, dabba, cỏ bhūtiṇaka là bhūtiṇa;

1984

Ghāso tu yavaso cātha,

Ghāsa is yavaso, and then

Ghāsa là yavaso, và

1985

Pūgo tu kamuko bhave.

Pūga is kamuka.

Pūga là kamuka.

1986

603.

1987

Tālo vibhedikā cātha, khajjurī sindi vuccati;

Tāla is vibhedikā, and khajjurī is called sindi;

Cây tāla là vibhedikā, và khajjurī được gọi là sindi;

1988

604.

1989

Hintāla, tāla, khajjūrī, nālikerā tatheva ca;

Hintāla, tāla, khajjurī, and nālikera;

Cây hintāla, tāla, khajjurī, và nālikera cũng vậy;

1990

Tālī ca ketakī nārī, pūgo ca tiṇapādapāti.

Tālī, ketakī, nārī, and pūga are tiṇapādapā.

Tālī, ketakī, nārī, pūga được gọi là tiṇapādapā (cây thân cỏ).

1991

Iti araññavaggo.

Thus ends the chapter on Forests.

Kết thúc phần Araññavagga.

1992

6. Araññādivagga

6. Chapter on Forests, etc.

6. Araññādivagga

1993

605.

1994

Pabbato giri selo’ddi, nagā’cala, siluccayā;

Pabbata, giri, sela, addi, naga, acala, siluccaya;

1995

Sikharī bhūdharotha bbha, pāsāṇā’smo’palo silā.

Sikharī, bhūdhara, and abbha, pāsāṇa, asma, upala, silā.

Sikharī, bhūdhara, và abbha, pāsāṇa, asma, opala, silā (đá).

1996

606.

1997

Gijjhakūṭo ca vebhāro, vepullo’sigilī nagā;

Gijjhakūṭa, vebhāra, vepulla, asigili are naga;

Gijjhakūṭa và vebhāra, vepulla, asigilī là các ngọn núi (nagā);

1998

Viñjho paṇḍava vaṅkādī, pubbaselo tu co’dayo;

Viñjha, paṇḍava, vaṅkādī; pubbasela is udaya;

Viñjha, paṇḍava, vaṅkādī, pubbasela là udaya;

1999

Mandaro paraselo’ttho, himavā tu himācalo.

Mandara is parasela, and himavā is himācala.

Mandara, parasela là attha, himavā là himācala.

2000

607.

2001

Gandhamādana kelāsa, cittakūṭa sudassanā;

Gandhamādana, kelāsa, cittakūṭa, sudassana;

2002

Kālakūṭo tikūṭā’ssa, pattho tu sānu nitthiyaṃ.

Kālakūṭa, tikūṭa; pattha is sānu (feminine).

Kālakūṭa, tikūṭa, và pattha là sānu (giống đực).

2003

608.

2004

Kūṭo vā sikharaṃ siṅgaṃ, papāto tu taṭo bhave;

Kūṭa or sikhara, siṅga; papāta is taṭa;

Kūṭa hoặc sikhara là siṅga (đỉnh), papāta là taṭa (vách đá);

2005

Nitambo kaṭako nitthī, nijjharo pasavo’mbuno.

Nitamba, kaṭaka (feminine); nijjhara is the outpouring of water.

Nitamba, kaṭaka (giống đực), nijjhara là pasava (suối) của nước.

2006

609.

2007

Darī’tthī kandaro dvīsu, leṇaṃ tu gabbharaṃ guhā;

Darī (feminine), kandara (dual gender); leṇa is gabbhara, guhā;

Darī (giống cái), kandara (hai giống), leṇa là gabbhara, guhā (hang động);

2008

Silāpokkharaṇī soṇḍī, kuñjaṃ nikuñja mitthi na.

Silāpokkharaṇī, soṇḍī; kuñja, nikuñja (not feminine).

Silāpokkharaṇī, soṇḍī, kuñja, nikuñja (giống đực).

2009

610.

2010

Uddha madhiccakā sela, ssāsannā bhūmyu paccakā;

Above the mountain is adhiccakā, the nearby land is upaccakā;

Phần trên của núi là adhiccakā, vùng đất gần núi là upaccakā;

2011

Pādo tu’pantaselo tha,

Pāda is the foot of the mountain; then

Pāda là chân núi, và

2012

Dhātu’tto gerikādiko.

Dhātu refers to gerika and so on.

Dhātu ở đây là các loại quặng như gerika.

2013

Iti selavaggo.

Thus ends the chapter on Mountains.

Kết thúc phần Selavagga.

2014

611.

2015

Migindo kesarī sīho, taraccho tu migādano;

Miginda, kesarī, sīha; taraccha is migādana;

Miginda, kesarī là sīha (sư tử), taraccha là migādana (chó rừng);

2016

Byaggho tu puṇḍarīko tha, saddūlo dīpinī’rito.

Byaggha is puṇḍarīka, then saddūla is said to be dīpinī.

Byaggha là puṇḍarīka, saddūla được gọi là dīpinī (hổ).

2017

612.

2018

Accho ikko ca isso tu,

Accha, ikka, and issa,

Accha, ikka và issa,

2019

Kāḷasīho iso pyatha;

Kāḷasīha is also isa;

Kāḷasīha, isa cũng vậy;

2020

Rohiso rohito cātha,

Rohisa is rohita, and then

Rohisa, rohita và

2021

Gokaṇṇo gaṇi kaṇṭakā.

Gokaṇṇa, gaṇi, kaṇṭaka.

Gokaṇṇa, gaṇi, kaṇṭakā.

2022

613.

2023

Khagga khaggavisāṇā tu, palāsādo ca gaṇḍako;

Khagga, khaggavisāṇa, and palāsāda are gaṇḍaka;

Khagga, khaggavisāṇa là palāsāda và gaṇḍaka (tê giác);

2024

Byagghādike vāḷamigo, sāpado tha plavaṅgamo.

Byaggha and so on are vāḷamiga, sāpada; then plavaṅgama.

Byagghādika là vāḷamiga, sāpada (thú dữ), và plavaṅgama (khỉ).

2025

614.

2026

Makkaṭo vānaro sākhā, migo kapi valīmukho;

Makkaṭa, vānara, sākhāmiga, kapi, valīmukha;

2027

Palavaṅgo, kaṇhatuṇḍo,

Palavaṅga, kaṇhatuṇḍa,

2028

Gonaṅgulo^* ti so mato.

Is considered gonaṅgula.

Được gọi là gonaṅgula.

2029

615.

2030

Siṅgālo^* jambuko kotthu, bheravo ca sivā pyatha;

Siṅgāla, jambuka, kotthu, bherava is also sivā;

Siṅgāla, jambuka, kotthu, bherava và sivā cũng vậy;

2031

Biḷāro babbu mañjāro, koko tu ca vako bhave.

Biḷāra, babbu, mañjāra; koka is also vaka.

Biḷāra, babbu là mañjāra (mèo), koka là vaka (sói).

2032

616.

2033

Mahiṃso^* ca lulāyo tha,

Mahiṃsa is lulāya, then

Mahiṃsa là lulāya, và

2034

Gavajo gavayo samā;

Gavaja and gavaya are synonyms;

Gavaja, gavaya là đồng nghĩa;

2035

Sallo tu sallako thā’ssa,

Salla is sallaka, and then its

Salla là sallaka, và

2036

Lomamhi salalaṃ salaṃ.

Hair is salala, sala.

Lông của nó là salala, sala.

2037

617.

2038

Hariṇo miga sāraṅgā, mago ajinayoni ca;

Hariṇa, miga, sāriṅga, maga, ajinayoni;

Hariṇa, miga, sāraṅga, maga là ajinayoni;

2039

Sūkaro tu varoho tha,

Sūkara is varāha, then

Sūkara là varoha, và

2040

Pelako ca saso bhave.

Pelaka is sasa.

Pelaka là sasa (thỏ).

2041

618.

2042

Eṇeyyo eṇīmigo ca, pampaṭako tu pampako;

Eṇeyya and eṇīmiga, pampaṭaka is pampaka;

Eṇeyya là eṇīmiga, pampaṭaka là pampaka;

2043

Vātamigo tu calanī, mūsiko tvā’khu unduro.

Vātamiga is calanī, mūsika is ākhu, undura.

Vātamiga là calanī, mūsika là ākhu, undura (chuột).

2044

619.

2045

Camaro pasado ceva, kuruṅgo migamātukā;

Camara and pasada, kuruṅga is migamātukā;

Camara, pasada và kuruṅga là migamātukā;

2046

Ruru raṅku ca nīko ca, sarabhādī migantarā.

Ruru, raṅku, and nīka; sarabha and others are migantara.

Ruru, raṅku và nīka, sarabhādī là migantara (các loài hươu khác).

2047

620.

2048

Piyako camūru kadalī, migādī cammayonayo;

Piyaka, camūru, kadalī; migādī are cammayonaya;

Piyaka, camūru, kadalī, migādī là cammayonaya (sinh ra từ da);

2049

Migā tu pasavo sīhā, dayo sabbacatuppadā.

Migā are pasava, such as sīha and other quadrupeds.

Migā (thú rừng) là pasava (động vật), sư tử và tất cả các loài bốn chân.

2050

621.

2051

Lūtā tu lūtikā uṇṇa, nābhi makkaṭako siyā;

Lūtā, lūtikā, uṇṇanābhi, makkaṭaka;

Lūtā là lūtikā, uṇṇanābhi là makkaṭaka (nhện);

2052

Vicchiko tvā’ḷi kathito, sarabū gharagoḷikā.

Vicchika is said to be āḷi, sarabū is gharagoḷikā.

Vicchika được gọi là āḷi (bò cạp), sarabū là gharagoḷikā (thằn lằn nhà).

2053

622.

2054

Godhā kuṇḍo pyatho kaṇṇa, jalūkā satapadyatha;

Godhā, kuṇḍa; then kaṇṇajalūkā, satapadī;

Godhā, kuṇḍa và kaṇṇajalūkā là satapadyatha (đỉa);

2055

Kalandako kāḷakā tha, nakulo maṅguso bhave.

Kalandaka, kāḷaka; then nakula is maṅgusa.

Kalandaka là kāḷaka, nakula là maṅgusa (chồn).

2056

623.

2057

Kakaṇṭako ca saraṭo, kīṭo tu puḷavo kimi;

Kakaṇṭaka and saraṭa, kīṭa is puḷava, kimi;

Kakaṇṭaka là saraṭa (thằn lằn), kīṭa là puḷava, kimi (sâu bọ);

2058

Pāṇako cāpyatho uccā,

Pāṇaka, and also ucca,

Pāṇaka và uccā,

2059

Liṅgo lomasapāṇako.

Liṅga is lomasapāṇaka.

Liṅga là lomasapāṇaka (sâu lông).

2060

624.

2061

Vihaṅgo vihago pakkhī, vihaṅgama khaga’ṇḍajā;

Vihaṅga, vihaga, pakkhī, vihaṅgama, khaga, aṇḍaja;

Vihaṅga, vihaga, pakkhī, vihaṅgama, khaga, aṇḍajā (chim);

2062

Sakuṇo ca sakunto vi, pataṅgo sakuṇī dvijo.

Sakuṇa, sakunta, vipataṅga, sakuṇī, dvija.

Sakuṇa và sakunta, vi, pataṅga, sakuṇī, dvija.

2063

625.

2064

Vakkaṅgo pattayāno ca, patanto nīḷajo bhave;

Vakkaṅga, pattayāna, and patanta are nīḷaja;

Vakkaṅga, pattayāna và patanta là nīḷaja (chim làm tổ);

2065

Tabbhedā vaṭṭakā jīva, ñjīvo cakora tittirā.

Their kinds are vaṭṭaka, jīvañjīva, cakora, tittira.

Các loại chim này là vaṭṭaka, jīvañjīva, cakora, tittira.

2066

626.

2067

Sāḷikā karavīko ca, ravihaṃso kukutthako;

Sāḷikā, karavīka, ravihaṃsa, kukutthaka;

Sāḷikā, karavīka và ravihaṃsa, kukutthaka;

2068

Kāraṇḍavo ca pilavo^* , pokkharasātakā’dayo.

Kāraṇḍava and pilava, pokkharasātakā and others.

Kāraṇḍava và pilava, pokkharasātaka, v.v.

2069

627.

2070

Patattaṃ pekhuṇaṃ pattaṃ, pakkho piñchaṃ chado garu;

Patatta, pekhuṇa, patta, pakkha, piñcha, chada, garu;

Patatta, pekhuṇa, patta, pakkha, piñcha, chada, garu (lông, cánh);

2071

Aṇḍaṃ tu pakkhibīje tha, nīḷo nitthī kulāvakaṃ.

Aṇḍa refers to the bird's egg, nīḷa (feminine) is kulāvaka.

Aṇḍa là trứng chim, nīḷa (giống đực) là kulāvaka (tổ chim).

2072

628.

2073

Supaṇṇamātā vinatā, mithunaṃ thīpumadvayaṃ;

Supaṇṇa's mother is vinatā, mithuna is a pair of male and female;

Mẹ của Supaṇṇa là vinatā, mithuna là cặp đôi nam nữ;

2074

Yugaṃ tu yugalaṃ dvandaṃ, yamakaṃ yamalaṃ yamaṃ.

Yuga is yugala, dvanda, yamaka, yamala, yama.

Yuga là yugala, dvanda, yamaka, yamala, yama.

2075

629.

2076

Samūho gaṇa saṅghātā, samudāyo ca sañcayo;

Samūha, gaṇa, saṅghāta, samudāya, and sañcaya;

Samūha, gaṇa, saṅghāta, samudāya và sañcaya;

2077

Sandoho nivaho ogho, visaro nikaro cayo.

Sandoha, nivaha, ogha, visara, nikara, caya.

2078

630.

2079

Kāyo khandho samudayo, ghaṭā samiti saṃhati;

Kāya, khandha, samudaya, ghaṭā, samiti, saṃhati;

Kāya, khandha, samudāya, ghaṭā, samiti, saṃhati;

2080

Rāsi puñjo samavāyo, pūgo jātaṃ kadambakaṃ.

Rāsi, puñja, samavāya, pūga, jāta, kadambaka.

2081

631.

631.

631.

2082

Byūho vitāna gumbā ca, kalāpo jāla maṇḍalaṃ;

A collection, a canopy, a cluster, a bundle, a net, a circle;

Sự sắp đặt, tán che, bụi cây, và bó, lưới, vòng tròn;

2083

Samānānaṃ gaṇo vaggo,

a group of similar ones is vagga;

Nhóm của những cái giống nhau là vaggo (loại, phần).

2084

Saṅgho sattho tu jantunaṃ.

saṅgha and sattha are for beings.

Còn Saṅgho (Tăng đoàn) và sattho (đoàn lữ hành) là của chúng sinh.

2085

632.

2086

Sajātikānaṃ tu kulaṃ, nikāyo tu sadhamminaṃ;

Of those of the same kind is kula, and nikāya is of those of the true Dhamma;

Còn kulaṃ (dòng dõi) là của những loài cùng loại; còn nikāyo (bộ) là của những người cùng Pháp;

2087

Yūtho nitthī sajātiya, tiracchānānamuccate.

yūtha is said of female animals and those of the same species.

Yūtho (đàn) là danh từ giống cái được dùng để chỉ bầy của loài súc sinh.

2088

633.

2089

Supaṇṇo venateyyo ca, garuḷo vihagādhipo;

Supaṇṇa, Venateyya, Garuḷa, the king of birds;

Supaṇṇa, Venateyya, Garuḷa là chúa tể của các loài chim;

2090

Parapuṭṭho parabhato, kuṇālo kokilo piko.

Parapuṭṭha, Parabhatta, Kuṇāla, Kokila, Pika (all for cuckoo).

Parapuṭṭha, Parabhatta, Kuṇāla, Kokila, Pika (là chim cu).

2091

634.

2092

Moro mayūro varahī, nīlagīva sikhaṇḍino;

Mora, Mayūra, Varahī, Nīlagīva, Sikhaṇḍī (all for peacock);

Mora, Mayūra, Varahī, Nīlagīva, Sikhaṇḍī (là chim công);

2093

Kalāpī ca sikhī kekī, cūḷā tu ca sikhā bhave.

Kalāpī, Sikhī, Kekī; and cūḷā is sikhā (crest/tuft).

Kalāpī và Sikhī, Kekī (cũng là chim công); còn cūḷā (mào) là sikhā.

2094

635.

2095

Sikhaṇḍo varahañceva, kalāpo piñcha mapyatha;

Sikhaṇḍa, Varaha, and also Kalāpa, Piñcha (all for peacock's tail);

Sikhaṇḍa, Varahañca, Kalāpa, Piñcha cũng là lông đuôi (công);

2096

Candako mecako cātha, chappado ca madhubbato.

Candaka, Mecaka; and Chappada, Madhubbata (all for bee).

Candaka và Mecaka (là những đốm trên lông công); còn Chappada và Madhubbhata (là ong).

2097

636.

2098

Madhulīho madhukaro, madhupo bhamaro ali;

Madhulīha, Madhukara, Madhupa, Bhamara, Ali (all for bee);

Madhulīha, Madhukara, Madhupa, Bhamara, Ali (là ong);

2099

Pārāvato kapoto ca, kakuṭo ca pārevato.

Pārāvata, Kapota, Kakuṭa, Pārevata (all for pigeon).

Pārāvata, Kapota, Kakuṭa và Pārevata (là bồ câu).

2100

637.

2101

Gijjho gaddhotha kulalo, seno byagghīnaso pyatha;

Gijjha, Gaddha, Kulala, Sena, Byagghīnasa (all for vulture/hawk);

Gijjha, Gaddha, Kulala, Sena, Byagghīnasa (là kên kên, diều hâu);

2102

Tabbhedā sakuṇagghi’tthī, āṭo dabbimukhadvijo.

its varieties are Sakuṇagghī, Āṭa, Dabbimukha, Dvija (all for bird of prey).

Các loại của chúng là Sakuṇagghī (giống cái), Āṭa, Dabbimukha, Dvija.

2103

638.

2104

Uhuṅkāro ulūko ca, kosiyo vāyasāri ca;

Uhuṅkāra, Ulūka, Kosī, Vāyasārī (all for owl);

Uhuṅkāra, Ulūka, Kosīya (là cú); Vāyasārī (là kẻ thù của quạ);

2105

Kāko tva’riṭṭho dhaṅko ca, balipuṭṭho ca vāyaso.

Kāka, Ariṭṭha, Dhaṅka, Balipuṭṭha, Vāyasa (all for crow).

Kāka, Ariṭṭha, Dhaṅka, Balipuṭṭha và Vāyasa (là quạ).

2106

639.

2107

Kākolo vanakāko tha,

Kākola is a jungle crow;

Kākola là quạ rừng;

2108

Lāpo laṭukikā pyatha;

Lāpa and Laṭukikā (both for quail);

Lāpa và Laṭukikā (là chim cút);

2109

Vāraṇo hatthiliṅgo ca, hatthisoṇḍavihaṅgamo.

Vāraṇa, Hatthiliṅga, Hatthisoṇḍavihaṅgama (all for a kind of bird, perhaps hornbill).

Vāraṇa, Hatthiliṅga và Hatthisoṇḍavihaṅgama (là chim gõ kiến).

2110

640.

2111

Ukkuso kuraro kola,ṭṭhipakkhimhi ca kukkuho;

Ukkusa, Kurara, Kolaṭṭhi, and Pakkhi, Kukkuha (all for a type of bird);

Ukkusa, Kurara, Kolaṭṭhipakkhī và Kukkuha (là chim cuốc);

2112

Suvo tu kīro ca suko, tambacūḷo tu kukkuṭo.

Suva, Kīra, Suka (all for parrot); Tambacūḷa is Kukkuṭa (cock).

Suva, Kīra và Suka (là vẹt); còn Tambacūḷa là Kukkuṭa (gà).

2113

641.

2114

Vanakukkuṭo ca nijjivho, atha koñcā ca kuntanī;

Vanakukkuṭa and Nijjivha (for jungle fowl); and Koñcā and Kuntanī (both for crane);

Vanakukkuṭa và Nijjivha (là gà rừng); còn Koñcā và Kuntanī (là sếu);

2115

Cakkavāko tu cakkavho, sāraṅgotu ca cātako.

Cakkavāka is Cakkavha (ruddy sheldrake); Sāraṅga is Cātaka (pied cuckoo).

Cakkavāka là Cakkavha (vịt trời); Sāraṅga là Cātaka (chim chích chòe).

2116

642.

2117

Tuliyo pakkhibiḷālo,

Tulī and Pakkhibiḷāla (both for a bird that steals food from birds);

Tulīya là chim mèo;

2118

Satapatto tu sāraso;

Satapatta is Sārasa (Indian crane);

Satapatta là Sārasa (sếu);

2119

Bako tu sukkakākotha,

Baka is Sukkakāka (heron, lit. white crow);

Baka là cò trắng;

2120

Balākā visakaṇṭhikā.

Balākā is Visakaṇṭhikā (crane).

Balākā là Visakaṇṭhikā (cò).

2121

643.

2122

Lohapiṭṭho tathā kaṅko, khañjarīṭo tu khañjano;

Lohapiṭṭha, and Kaṅka (both for a type of heron); Khañjarīṭa is Khañjana (wagtail);

Lohapiṭṭha và Kaṅka (là diều hâu); Khañjarīṭa là Khañjana (chim chích);

2123

Kalaviṅko tu cāṭako, dindibho tu kikī bhave.

Kalaviṅka is Cāṭaka (sparrow); Dindibha is Kikī (jay).

Kalaviṅka là Cāṭaka (chim sẻ); Dindibha là Kikī (chim trĩ).

2124

644.

2125

Kādambo kāḷahaṃsotha, sakunto bhāsapakkhini;

Kādamba, Kāḷahaṃsa (both for a type of goose); Sakuṇta, Bhāsapakkhin (both for bird);

Kādamba là Kāḷahaṃsa (ngỗng đen); Sakuṇṭa là Bhāsapakkhinī (chim ưng);

2126

Dhūmyāṭo tu kaliṅgotha,

Dhūmyāṭa is Kaliṅga (kingfisher);

Dhūmyāṭa là Kaliṅga;

2127

Dātyūho kāḷakaṇṭhako.

Dātyūha, Kāḷakaṇṭhaka (both for a type of cuckoo).

Dātyūha là Kāḷakaṇṭhaka (chim cu gáy).

2128

645.

2129

Khuddādī makkhikābhedā, ḍaṃso piṅgalamakkhikā;

Khuddā and others are varieties of flies; Ḍaṃsa is Piṅgalamakkhikā (horsefly);

Khuddā và những loại ruồi khác; Ḍaṃsa là ruồi vàng;

2130

Āsāṭikā makkhikāṇḍaṃ, pataṅgo salabho bhave.

Āsāṭikā is Makkhikāṇḍa (larva of a fly); Pataṅga is Salabha (moth/grasshopper).

Āsāṭikā là trứng ruồi; Pataṅga là Salabha (bướm).

2131

646.

2132

Sūcimukho ca makaso, cīrī tu jhallikā^* tha ca;

Sūcimukha and Makasa (both for mosquito); Cīrī and Jhallikā (both for cricket/cicada);

Sūcimukha là muỗi; Cīrī và Jhallikā (là ve sầu);

2133

Jatukā jinapattā tha, haṃso setacchado bhave.

Jatukā and Jinapattā (both for bat); Haṃsa is Setacchada (swan, lit. white-winged).

Jatukā là dơi; Haṃsa là Setacchada (thiên nga trắng).

2134

647.

2135

Te rājahaṃsā rattehi, pādatuṇḍehi bhāsitā;

They are called rājahaṃsa (royal swans) by their red feet and beaks;

Những con có mỏ và chân màu đỏ được gọi là Rājahaṃsa (thiên nga hoàng gia);

2136

Mallikā’khyā dhataraṭṭhā, malīnehya’sitehi ca.

those with dirty and black parts are called mallikā and dhataraṭṭha.

Những con có tên là Mallikā và Dhataraṭṭha là những con có màu đen.

2137

648. Tiraccho tu tiracchāno, tiracchānagato siyāti.

648. A quadruped is a terrestrial animal; it is also called a tiracchānagata (gone crookedly).

648. Tiraccha là Tiracchāna (súc sinh), Tiracchānagata (đi ngang) cũng vậy.

2138

Iti araññādivaggo.

Here ends the chapter on Forests, etc.

Như vậy là chương về Rừng và các loài động vật.

2139

7. Pātālavagga

7. The Chapter on the Lower World

7. Chương Pātāla

2140

649.

2141

Adhobhuvanaṃ pātālaṃ, nāgaloko rasātalaṃ;

The netherworld (adhobhuvana) is Pātāla, Nāgaloka, Rasātala (all for the underworld);

Adhobhuvana (thế giới bên dưới) là Pātāla (địa ngục), Nāgaloka (thế giới loài rắn), Rasātala (thế giới dưới đất);

2142

Randhaṃ tu vivaraṃ chiddaṃ, kuharaṃ susiraṃ bilaṃ.

Randha, Vivara, Chidda, Kuhara, Susira, Bila (all for hole/cavity).

Randha là Vivara (lỗ hổng), Chidda (lỗ), Kuhara (hang), Susira (rỗng), Bila (hang).

2143

650.

2144

Susi’tthī chiggalaṃ sobbhaṃ, sacchidde susiraṃ tisu;

Susī, Chiggala, Sobha (all feminine for hole/cavity); susira (hollow) is in three genders for having a hole;

Susī (giống cái), Chiggala, Sobba (là lỗ hổng); Susiraṃ (rỗng) là ba giống từ có lỗ;

2145

Thiyaṃ tu kāsu āvāṭo, sapparājā tu vāsukī.

Kāsu and Āvāṭa are feminine for pit; Sapparājā is Vāsukī (king of snakes).

Giống cái là Kāsu (hố), Āvāṭa (hố); Sapparājā (vua rắn) là Vāsukī.

2146

651.

2147

Ananto nāgarājā tha, vāhaso’jagaro bhave;

Ananta is Nāgarājā (king of nāgas); Vāhasa is Ajagara (boa/python);

Ananta là Nāgarājā (vua rắn); Vāhasa là Ajagara (trăn);

2148

Gonaso tu tiliccho tha,

Gonasa is Tiliccha (a type of snake);

Gonasa là Tiliccha;

2149

Deḍḍubho rājulo bhave.

Deḍḍubha is Rājula (a harmless water snake).

Deḍḍubha là Rājula (rắn nước).

2150

652.

2151

Kambalo’ssataro meru, pāde nāgātha dhammanī;

Kambala and Assatara are nāgas at the foot of Meru; and Dhammanī;

Kambala, Assatara, Meru (là tên các loài rắn lớn); Pāda (chân) là Nāga (rắn); Dhammanī (gân);

2152

Silutto gharasappo tha, nīlasappo silābhu ca.

Silutta is Gharasappa (house snake); Nīlasappa is Silābhu (blue snake).

Siluṭṭa là Gharasappa (rắn nhà); Nīlasappa là Silābhu (rắn xanh).

2153

653.

2154

Āsiviso bhujaṅgo’hi, bhujago ca bhujaṅgamo;

Āsivisa, Bhujaṅga, Ahi, Bhujaga, Bhujaṅgama (all for venomous snake);

Āsīvisa (rắn độc), Bhujaṅga, Ahi, Bhujaga và Bhujaṅgama (là rắn);

2155

Sarīsapo phaṇī sappā, lagaddā bhogi pannagā.

Sarīsapa, Phaṇī, Sappa, Lagaddā, Bhogī, Pannagā (all for snake).

Sarīsapa, Phaṇī, Sappa, Lagaddā, Bhogī, Pannagā (là rắn).

2156

654.

2157

Dvijivho urago vāḷo, dīgho ca dīghapiṭṭhiko;

Dvijivha, Uraga, Vāḷa, Dīgha, Dīghapiṭṭhika (all for snake, lit. long-backed);

Dvijivha (hai lưỡi), Uraga (bò sát), Vāḷa (rắn độc), Dīgha (dài) và Dīghapiṭṭhika (lưng dài);

2158

Pādūdaro visadharo, bhogo tu phaṇino tanu.

Pādūdara, Visadhara (all for snake, lit. belly-footed, poison-bearer); bhoga is the body of a snake.

Pādūdara (bụng chân), Visadhara (mang nọc độc); Bhoga là thân rắn.

2159

655.

2160

Āsī’tthī sappadāṭhā tha, nimmoko kañcuko samā;

Āsī (feminine) is a snake's fangs; Nimmoka is Kañcuka (slough of a snake);

Āsī (giống cái) là răng nanh rắn; Nimmoka và Kañcuka giống nhau (là da rắn lột);

2161

Visaṃ tva’nitthī garaḷaṃ, tabbhedā vā halāhalo.

Visa (neuter) is Garaḷa (poison); its variety is halāhala.

Visa (nọc độc) là giống trung Garaḷa; một loại của nó là Halāhala.

2162

656.

2163

Kāḷakūṭādayo cātha, vāḷaggātya’hituṇḍiko;

Kāḷakūṭa and others are also; Vāḷagga is Ahituṇḍika (snake charmer).

Kāḷakūṭa và các loại khác (là nọc độc); Vāḷagga là Ahituṇḍika (người bắt rắn).

2164

657.

2165

Nirayo duggati’tthī ca, narako, so mahā’ṭṭhadhā;

Niraya, Duggati (feminine), Naraka (all for hell); it is said to be eightfold;

Niraya (địa ngục) là Duggati (khổ cảnh) giống cái, Naraka (địa ngục), nó có tám loại lớn;

2166

Sañjīvo kāḷasutto ca, mahāroruva roruvā;

Sañjīva, Kāḷasutta, Mahāroruva, Roruva;

2167

Patāpano avīci’tthī, saṅghāto tāpano iti.

Patāpana, Avīci (feminine), Saṅghāta, Tāpana.

Patāpana, Avīci (giống cái), Saṅghāta, Tāpana, v.v.

2168

658.

2169

Thiyaṃ vetaraṇī loha, kumbhī tattha jalāsayā;

Vetaraṇī, Loha, Kumbhī (all feminine) are reservoirs there;

Giống cái Vetaraṇī, Lohakumbhī là các hồ nước ở đó;

2170

Kāraṇiko nirayapo,

Kāraṇika is Nirayapa (guardian of hell);

Kāraṇika là Nirayapa (người cai quản địa ngục);

2171

Nerayiko tu nārako.

Nerayika is Nāraka (inhabitant of hell).

Nerayika là Nāraka (chúng sinh trong địa ngục).

2172

659.

2173

Aṇṇavo sāgaro sindhu, samuddo ratanākaro;

Aṇṇava, Sāgara, Sindhu, Samudda, Ratanākara (all for ocean);

Aṇṇava, Sāgara, Sindhu, Samudda, Ratanākara (là biển);

2174

Jalanijhu’ dadhi, tassa, bhedā khīraṇṇavādayo.

Jalanidhi, Udadhī (all for ocean); its varieties are khīraṇṇava and so on.

Jalanidhi, Udadhī (là biển); các loại của nó là Khīraṇṇava (biển sữa) và các loại khác.

2175

660.

2176

Velā’ssa kūladeso tha,

Velā is its shore;

Velā là bờ biển của nó;

2177

Āvaṭṭo salilabbhamo;

Āvaṭṭa is Salilabbhama (whirlpool);

Āvaṭṭa là xoáy nước;

2178

Thevo tu bindu phusitaṃ, bhamo tu jalaniggamo.

Theva is Bindu, Phusita (drop); Bhama is Jalaniggama (outlet of water).

Theva là giọt, phusita (giọt nước); Bhama là dòng nước chảy ra.

2179

661.

2180

Āpo payo jalaṃ vāri, pānīyaṃ salilaṃ dakaṃ;

Āpa, Paya, Jala, Vāri, Pānīya, Salila, Daka (all for water);

Āpa, Paya, Jala, Vāri, Pānīya, Salila, Daka (là nước);

2181

Aṇṇo nīraṃ vanaṃ vālaṃ, toyaṃ ambu’dakañca kaṃ.

Aṇṇa, Nīra, Vana, Vāla, Toya, Ambu, Udaka, Ka (all for water).

Aṇṇa, Nīra, Vana, Vāla, Toya, Ambu, Udaka và Ka (là nước).

2182

662.

2183

Taraṅgo ca tathā bhaṅgo, ūmi vīci pumitthiyaṃ;

Taraṅga, and also Bhaṅga, Ūmi, Vīci (wave) are masculine and feminine;

Taraṅga và Bhaṅga, Ūmi, Vīci (là sóng, giống đực và giống cái);

2184

Ullolo tu ca kallolo, mahāvīcīsu kathyate.

Ullola and Kallola are said of large waves.

Ullola và Kallola được nói đến cho những con sóng lớn.

2185

663.

2186

Jambālo kalalaṃ paṅko, cikkhallaṃ kaddamo pyatha;

Jambāla, Kalala, Paṅka, Cikkhalla, Kaddama (all for mud);

Jambāla, Kalala, Paṅka, Cikkhalla và Kaddama (là bùn);

2187

Pulinaṃ vālukā vaṇṇu, marū’ru sikatā bhave.

Pulina, Vālukā, Vaṇṇu, Maru, Uru, Sikatā (all for sand/sandy bank).

Pulina, Vālukā, Vaṇṇu, Maru, Aru (là cát), Sikatā (là cát).

2188

664.

2189

Antarīpañca dīpo vā, jalamajjhagataṃ thalaṃ;

Antarīpa and dīpa (island) are land in the middle of water;

Antarīpa và Dīpa (là đảo), đất nằm giữa nước;

2190

Tīraṃ tu kūlaṃ rodhañca, patīrañca taṭaṃ tisu.

Tīra, Kūla, Rodha, Patīra, Taṭa (all for bank/shore) are in three genders.

Tīra, Kūla, Rodha, Patīra và Taṭa (là bờ, ba giống).

2191

665.

2192

Pāraṃ paramhi tīramhi, oraṃ tva’ pāra muccate;

Pāra is the far bank; apāra is said of the near bank;

Pāraṃ (bờ bên kia) là bờ xa; còn apāra (bờ bên này) được gọi là bờ gần;

2193

Uḷumpo^* tu plavo kullo, taro ca paccarī’tthiyaṃ.

Uḷumpa, Plava, Kulla, Tara, Paccarī (feminine) (all for raft/boat).

Uḷumpa, Plava, Kulla, Tara và Paccarī (giống cái) (là bè).

2194

666.

2195

Taraṇī tari nāvā ca, kūpako tu ca kumbhakaṃ;

Taraṇī, Tari, Nāva (all for boat); Kūpaka is Kumbhaka (mast);

Taraṇī, Tari, Nāva (là thuyền); Kūpaka và Kumbhaka (là cột buồm);

2196

Pacchābandho goṭaviso, kaṇṇadhāro tu nāviko.

Pacchābandha is Goṭavisa (rudder/helm); Kaṇṇadhāra is Nāvika (sailor).

Pacchābandha là Goṭavisa (dây buồm); Kaṇṇadhāra là Nāvika (thủy thủ).

2197

667.

2198

Arittaṃ kenipāto tha,

Aritta is Kenipāta (oar);

Aritta là Kenipāta (mái chèo);

2199

Potavāho niyāmako;

Potavāha is Niyāmaka (captain/pilot);

Potavāha là Niyāmaka (thuyền trưởng);

2200

Saṃyattikā tu nāvāya, vāṇijjamācaranti ye.

Saṃyattikā are those who engage in trade by boat.

Saṃyattikā là những người buôn bán bằng thuyền.

2201

668.

2202

Nāvāya’ṅgā’ laṅkāro ca, vaṭākāro phiyādayo;

Nāvāya’ṅgā are its decorations, and Vaṭākāra, Phiyā and so on;

Nāvāyaṅgā (các bộ phận của thuyền) là Laṅkāra, Vaṭākāra, Phi, v.v.;

2203

Poto pavahanaṃ vuttaṃ, doṇi tvi’tthī tathā’mbaṇaṃ^* .

Pota is said to be Pavahana (vessel); Doṇī is feminine, and Ambaṇa (small boat).

Pota (thuyền) được gọi là Pavahana (phương tiện vận chuyển); Doṇī (giống cái) cũng là Ambaṇa (thuyền nhỏ).

2204

669.

2205

Gabhīra ninna gambhīrā, tho ttānaṃ tabbipakkhake;

Gabhīra, Ninna, Gambhīra (all for deep); ttāna is its opposite (shallow);

Gabhīra, Ninna, Gambhīra (là sâu); còn ttānaṃ (cạn) là đối nghĩa của nó;

2206

Agādhaṃ tva’talamphassaṃ, anaccho kalusā’vilā.

Agādha is Atalamphassa (fathomless); Anaccha, Kalusa, Avilā (all for turbid).

Agādha là Atalamphassa (không đáy); Anaccha là Kalusa, Āvila (đục).

2207

670.

2208

Accho pasanno vimalo, gabhīrappabhutī tisu;

Accha, Pasanna, Vimala (all for clear/pure); Gabhīra and others are in three genders;

Accha, Pasanna, Vimala (là trong sạch, ba giống); Gabhīra và các loại khác (là sâu, ba giống);

2209

Dhīvaro macchiko maccha, bandha kevaṭṭa jālikā.

Dhīvara, Macchika, Macchabandha, Kevaṭṭa, Jālika (all for fisherman).

Dhīvara, Macchika, Macchabandha, Kevaṭṭa, Jālika (là ngư dân).

2210

671.

2211

Maccho mīno jalacaro, puthulomo’mbujo jhaso;

Maccha, Mīna, Jalacara, Puthuloma, Ambuja, Jhasa (all for fish);

Maccha, Mīna, Jalacara, Puthuloma, Ambuja, Jhasa (là cá);

2212

Rohito magguro siṅgī, balajo muñja pāvusā.

Rohita, Maggura, Siṅgī, Balaja, Muñja, Pāvusa (all for types of fish).

Rohita, Maggura, Siṅgī, Balaja, Muñja, Pāvusa (là các loại cá).

2213

672.

2214

Sattavaṅko savaṅko ca, naḷamīno ca gaṇḍako;

Sattavaṅka, Savaṅka, Naḷamīna, Gaṇḍaka (all for types of fish);

Sattavaṅka, Savaṅka và Naḷamīna, Gaṇḍaka;

2215

Susukā sapharī maccha, ppabhedā makarādayo.

Susukā, Sapharī are varieties of fish; Makara and others.

Susukā, Sapharī (là cá); các loại cá là Makara và các loại khác.

2216

673.

2217

Mahāmacchā timi timi, ṅgalo timirapiṅgalo;

Mahāmacchā (great fish) are Timi, Timiṅgala, Timirapiṅgala;

Các loài cá lớn là Timi, Timiṅgala, Timirapiṅgala;

2218

Ānando timinando ca, ajjhāroho mahātimi.

Ānanda, Timinanda, Ajjhāroha, Mahātimi.

2219

674.

2220

Pāsāṇamaccho pāṭhīno, vaṅko tu baḷiso bhave;

Pāsāṇamaccha, Pāṭhīna (all for types of fish); Vaṅka is Baḷisa (fishhook);

Pāsāṇamaccha là Pāṭhīna (cá đá); Vaṅka là Baḷisa (lưỡi câu);

2221

Susumāro^* tu kumbhīlo,

Susumāro is Kumbhīla (crocodile);

Susumāra là Kumbhīla (cá sấu);

2222

Nakko kummo tu kacchapo.

Nakka, Kumma are Kacchapa (turtle/tortoise).

Nakka là Kumma (rùa); Kacchapa (rùa) cũng vậy.

2223

675.

2224

Kakkaṭako kuḷīro ca, jalūkā tu ca rattapā;

Kakkaṭaka, Kuḷīra (both for crab); Jalūkā is Rattapā (leech, lit. blood-drinker);

Kakkaṭaka là Kuḷīra (cua); Jalūkā là Rattapā (đỉa);

2225

Maṇḍūko dadduro bheko;

Maṇḍūka, Dadura, Bheka (all for frog);

Maṇḍūka, Dadura, Bheka (là ếch);

2226

Gaṇḍuppādo mahīlatā.

Gaṇḍuppāda is Mahīlatā (earthworm).

Gaṇḍuppāda là Mahīlatā (giun đất).

2227

676.

2228

Atha sippī ca sutti’tthī, saṅkhe tu kambu’nitthiyaṃ;

And Sippī, Sutti (feminine) (both for oyster/mussel); Saṅkha is Kambu (conch shell) (neuter);

Còn Sippī và Suttī (giống cái) (là sò); Saṅkha là giống trung Kambu (vỏ ốc);

2229

Khuddasaṅkhye saṅkhanakho, jalasutti ca sambuko.

Khuddasaṅkha is Saṅkhanakha (small conch); Jalasutti is Sambuka (water snail).

Saṅkhanakha (ốc nhỏ), Jalasutti và Sambuka (là các loại sò ốc).

2230

677.

2231

Jalāsayo jalādhāro, gambhīro rahado tha ca;

Jalāsaya, Jalādhāra (both for reservoir); Gabhīra is rahada (deep lake);

Jalāsaya, Jalādhāra (là hồ nước); Gambhīra là Rahada (hồ sâu);

2232

Udapāno pānakūpo, khātaṃ pokkharaṇī’tthiyaṃ.

Udapāna, Pānakūpa (both for well); Khāta is Pokkharaṇī (feminine) (pond).

Udapāna là Pānakūpa (giếng nước); Khāta là Pokkharaṇī (ao, giống cái).

2233

678.

2234

Taḷāko ca saro’nitthī, vāpī ca sarasī’tthiyaṃ;

Taḷāka, Sara (neuter) (both for pond/lake); Vāpī, Sarasī (feminine) (both for tank/large pond);

Taḷāka và Sara (là hồ, giống trung); Vāpī và Sarasī (là hồ, giống cái);

2235

Daho’mbujākaro cātha, pallalaṃ khuddako saro.

Daha, Ambujākara (both for lake); pallala is a small lake.

Daha, Ambujākara (là hồ sen); còn Pallalaṃ (ao nhỏ) là hồ nhỏ.

2236

679.

2237

Anotatto tathā kaṇṇa, muṇḍo ca rathakārako;

Anotatta, Kaṇṇamuṇḍa, Rathakāraka;

Anotatta, Kaṇṇamuṇḍa và Rathakāraka;

2238

Chaddanto ca kuṇālo ca, vuttā mandākinī’tthiyaṃ.

Chaddanta, Kuṇāla are mentioned, and Mandākinī (feminine).

Chaddanta và Kuṇāla (là tên các hồ); Mandākinī (giống cái) cũng được nói đến.

2239

680.

2240

Tathā sīhappapātoti, ete satta mahāsarā;

And Sīhappapāta; these are the seven great lakes;

Và Sīhappapāta, những cái này là bảy hồ lớn;

2241

Āhāvo tu nipānañcā, khātaṃ tu devakhātakaṃ.

Āhāva is Nipāna (watering place); and Khāta is Devakhātaka (natural pond).

Āhāva là Nipāna (hồ nước uống); Khāta là Devakhātaka (hồ tự nhiên).

2242

681.

2243

Savantī ninnagā sindhu, saritā āpagā nadī;

Savantī, Ninnagā, Sindhu, Saritā, Āpagā, Nadī (all for river);

Savantī, Ninnagā, Sindhu, Saritā, Āpagā, Nadī (là sông);

2244

Bhāgīrathī tu gaṅgā tha, sambhedo sindhusaṅgamo.

The Bhāgīrathī is the Ganges, and a confluence is a meeting of rivers.

Sông Bhāgīrathī là sông Gaṅgā, còn nơi hợp lưu là Sindhusaṅgama.

2245

682.

2246

Gaṅgā’ciravatī ceva, yamunā sarabhū (sarabū^* ) mahī;

The Ganges, Aciravatī, Yamunā, Sarabhū, and Mahī;

Gaṅgā, Aciravatī, Yamunā, Sarabhū và Mahī;

2247

Imā mahānadī pañca, candabhāgā sarassatī^* .

These five great rivers (are): Candabhāgā, Sarasvatī.

Năm con sông này là mahānadī (sông lớn), Candabhāgā, Sarasvatī.

2248

683.

2249

Nerañjarā ca kāverī, nammadādī ca ninnagā;

Nerañjarā, Kāverī, Nammadā, and others are rivers (streams);

Nerañjarā và Kāverī, Nammadā và những sông khác là ninnagā (sông);

2250

Vārimaggo paṇālī’tthī^* , pume candanikā tu ca.

A water channel is a paṇālī, and in the masculine, it is a candanikā.

Đường nước là paṇālī, ở giống đực là candanikā.

2251

684.

2252

Jambālī oligallo ca, gāmadvāramhi kāsuyaṃ;

Jambālī and oligallo are a ditch at the village gate;

Jambālī và oligallo là mương ở cổng làng;

2253

Saroruhaṃ satapattaṃ, aravindañca vārijaṃ.

Saroruha, satapatta, aravinda, and vārija.

Saroruha, satapatta, aravinda và vārija.

2254

685.

2255

Anitthī padumaṃ paṅke, ruhaṃ nalina pokkharaṃ;

Paduma (neuter), paṅkeruha, nalina, pokkhara;

Paduma, paṅkeruha, nalina và pokkhara là hoa sen (giống trung);

2256

Muḷālapupphaṃ kamalaṃ, bhisapupphaṃ kusesayaṃ.

Muḷālapuppha, kamala, bhisapuppha, kusesaya.

Muḷālapuppha, kamala, bhisapuppha và kusesaya.

2257

686.

2258

Puṇḍarīkaṃ sitaṃ, rattaṃ, kokanadaṃ kokāsako;

Puṇḍarīka is white, kokanada is red (kokāsaka);

Puṇḍarīka là sen trắng, kokanada và kokāsaka là sen đỏ;

2259

Kiñjakkho kesaro nitthī, daṇḍo tu nāla muccate.

Kiñjakkha and kesara are neuter, and the stem is called nāla.

Kiñjakkha và kesara là nhụy hoa (giống trung), thân hoa được gọi là nāla.

2260

687.

2261

Bhisaṃ muḷālo nitthī ca, bījakoso tu kaṇṇikā;

Bhisa and muḷāla are neuter, and the seed-pod is kaṇṇikā;

Bhisa và muḷāla là ngó sen (giống trung), bījakosa là đài hoa;

2262

Padumādisamūhe tu, bhave saṇḍamanitthiyaṃ.

A group of lotuses, etc., is a saṇḍa (neuter).

Cụm hoa sen và những loại tương tự là saṇḍa (giống trung).

2263

688.

2264

Uppalaṃ kuvalayañca, nīlaṃ tvi’ ndīvaraṃ siyā;

Uppala, kuvalaya; blue is indīvara;

Uppala và kuvalaya là hoa súng, hoa súng xanh là indīvara;

2265

Setetu kumudañcassa, kando sālūka muccate.

And white is kumuda; its root is called sālūka.

Hoa súng trắng là kumuda, củ của nó được gọi là sālūka.

2266

689.

2267

Sogandhikaṃ kallahāraṃ, dakasītalikaṃ pyatha;

Sogandhika, kallahāra, and dakasītalika;

Sogandhika, kallahāra, dakasītalika cũng như;

2268

Sevālo nīlikā cātha, bhisinya’mbujinī bhave.

Sevāḷa, nīlikā, and also bhisinya, ambujinī.

Sevāla và nīlikā, bhisinya và ambujinī là đầm sen.

2269

690. Sevālā tilabījañca, saṅkhe ca paṇakādayoti.

690. Sevālā, tilabīja, and in brief, paṇakādayo.

690. Sevālā là rong rêu, hạt mè và những loài thủy sinh khác.

2270

Iti pātālavaggo.

Thus ends the Pātālavagga.

Đây là Phẩm Pātāla.

2271

Bhūkaṇḍo dutiyo.

Second, the Bhūkaṇḍa.

Chương Bhūkaṇḍa thứ hai.

Table of Contents

2. Bhūkaṇḍa

2. Bhūkaṇḍa

2. Chương Đất

2. Puravagga

2. Puravagga

2. Phẩm Thành

3. Naravagga

3. Naravagga

3. Phẩm Người

4. Catubbaṇṇavagga

4. Catubbaṇṇavagga

4. Phẩm Bốn Giai Cấp

5. Araññavagga

5. Araññavagga

5. Chuyên mục Araññavagga

6. Araññādivagga

6. Chapter on Forests, etc.

6. Araññādivagga

7. Pātālavagga

7. The Chapter on the Lower World

7. Chương Pātāla

Settings