642. Idāni tadanantare appamaññāvibhaṅge catassoti gaṇanaparicchedo.
642. Now, in the Appamaññāvibhaṅga, which follows immediately after that*, catasso is a numerical determination.
642. Bây giờ, trong phần phân tích vô lượng tâm (appamaññāvibhaṅga) tiếp theo đó, bốn (catasso) là sự phân định theo số lượng.
Appamaññāyoti pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyo.
Appamaññāyo refers to the illimitables by way of boundless pervasion.
Vô lượng tâm (Appamaññāyo) là vô lượng tâm theo nghĩa lan tỏa vô lượng.
Etā hi ārammaṇavasena appamāṇe vā satte pharanti, ekasattampi vā anavasesapharaṇavasena pharantīti pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyoti vuccanti.
These illimitables, indeed, pervade beings who are boundless as objects, or they pervade even a single being without remainder by way of pervasion; thus, they are called appamaññā by way of boundless pervasion.
Thật vậy, những tâm này lan tỏa đến vô lượng chúng sanh theo đối tượng, hoặc lan tỏa đến một chúng sanh theo nghĩa lan tỏa không sót lại, nên được gọi là vô lượng tâm theo nghĩa lan tỏa vô lượng.
Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu.
Idha bhikkhū means a bhikkhu in this Dispensation.
Ở đây, này các Tỳ Khưu (Idha bhikkhū) có nghĩa là Tỳ Khưu trong giáo pháp này.
Mettāsahagatenāti mettāya samannāgatena.
Mettāsahagatenā means accompanied by mettā.
Với tâm câu hữu với từ (Mettāsahagatena) có nghĩa là với tâm đầy lòng từ.
Cetasāti cittena.
Cetasā means with the mind.
Với tâm (Cetasā) có nghĩa là với ý.
Ekaṃ disanti ekissā disāya.
Ekaṃ disaṃ means in one direction.
Một phương (Ekaṃ disaṃ) có nghĩa là một hướng.
Paṭhamapariggahitaṃ sattaṃ upādāya ekadisāpariyāpannasattapharaṇavasena vuttaṃ.
This is stated with reference to pervading beings belonging to one direction, taking as a basis a being previously encompassed.
Điều này được nói đến theo nghĩa lan tỏa lòng từ đến các chúng sanh thuộc một phương, dựa trên chúng sanh đã được nắm giữ trước tiên.
Pharitvāti phusitvā ārammaṇaṃ katvā.
Pharitvā means touching and making it an object.
Lan tỏa (Pharitvā) có nghĩa là chạm đến và biến thành đối tượng.
Viharatīti brahmavihārādhiṭṭhitaṃ iriyāpathavihāraṃ pavatteti.
Viharatī means he engages in the mode of living founded upon a Brahmavihāra.
An trú (Viharatī) có nghĩa là duy trì oai nghi của Phạm trú.
Tathā dutiyanti yathā puratthimādīsu disāsu yaṃ kiñci ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tatheva tadanantaraṃ dutiyaṃ tatiyaṃ catutthañcāti attho.
Tathā dutiyaṃ means, just as he pervades one direction, such as the eastern, and dwells, so too, immediately after that, he pervades the second, third, and fourth directions.
Cũng vậy, phương thứ hai (Tathā dutiyaṃ) có nghĩa là cũng như lan tỏa đến một phương bất kỳ như phương đông, v.v., và an trú, thì cũng vậy, lần lượt đến phương thứ hai, thứ ba, và thứ tư.
Iti uddhanti teneva ca nayena uparimaṃ disanti vuttaṃ hoti.
Iti uddhaṃ means, by the same method, the upward direction.
Như vậy, phương trên (Iti uddhaṃ) có nghĩa là theo cách đó, phương trên được nói đến.
Adho tiriyanti adhodisampi tiriyaṃdisampi evameva.
Adho tiriyaṃ means the downward direction and the transverse direction are likewise.
Dưới và ngang (Adho tiriyaṃ) có nghĩa là phương dưới và phương ngang cũng vậy.
Ettha ca adhoti heṭṭhā, tiriyanti anudisā.
Here, adho means downwards, and tiriyaṃ means the intermediate directions.
Ở đây, dưới (adho) là phương thấp, ngang (tiriyaṃ) là các phương phụ.
Evaṃ sabbadisāsu assamaṇḍale assamiva mettāsahagataṃ cittaṃ sāretipi paccāsāretipīti ettāvatā ekamekaṃ disaṃ pariggahetvā odhiso mettāpharaṇaṃ dassitaṃ.
Thus, by saying that in all directions, just as a horse in a horse-circle drives the horse forward and backward, so too, the mind accompanied by mettā directs it forward and backward; hereby, the pervasion of mettā in a limited way, by taking each single direction, is shown.
Như vậy, việc lan tỏa lòng từ theo từng phương đã được trình bày, như thể một người điều khiển ngựa trong một vòng ngựa, điều khiển tâm câu hữu với từ đi khắp mọi hướng, tiến tới và lùi lại.
Sabbadhītiādi pana anodhiso dassanatthaṃ vuttaṃ.
Sabbadhī and so on, however, are stated to show the unlimited pervasion.
Còn khắp mọi nơi (Sabbadhī) v.v., được nói đến để chỉ sự lan tỏa không giới hạn.
Tattha sabbadhīti sabbattha.
Therein, sabbadhī means everywhere.
Trong đó, khắp mọi nơi (sabbadhī) có nghĩa là ở khắp mọi chỗ.
Sabbattatāyāti sabbesu hīnamajjhimukkaṭṭhamittasapattamajjhattādippabhedesu attatāya ‘ayaṃ parasatto’ti vibhāgaṃ akatvā attasamatāyāti vuttaṃ hoti; atha vā sabbattatāyāti sabbena cittabhāvena īsakampi bahi avikkhipamānoti vuttaṃ hoti.
Sabbattatāyā means by the state of self in all beings, whether lowly, middling, or excellent, or friends, enemies, or neutral, without making a distinction such as 'this is another being,' it means by the state of equality with oneself; or sabbattatāyā means without scattering even slightly outwards with the entire state of mind.
Với tất cả chúng sanh (Sabbattatāyā) có nghĩa là không phân biệt ‘đây là chúng sanh khác’ đối với tất cả chúng sanh thuộc các loại thấp, trung, cao, bạn, thù, trung lập, v.v., mà coi như chính mình; hoặc với tất cả chúng sanh có nghĩa là không chút nào để tâm tán loạn ra ngoài với tất cả trạng thái của tâm.
Sabbāvantanti sabbasattavantaṃ, sabbasattayuttanti attho.
Sabbāvantaṃ means encompassing all beings, implying endowed with all beings.
Khắp cả (Sabbāvantaṃ) có nghĩa là khắp tất cả chúng sanh, tức là bao gồm tất cả chúng sanh.
Lokanti sattalokaṃ.
Lokaṃ means the sentient world.
Thế giới (Lokaṃ) có nghĩa là thế giới chúng sanh.
Vipulenātievamādipariyāyadassanato panettha puna ‘‘mettāsahagatenā’’ti vuttaṃ.
It is stated again here as "mettāsahagatena" (accompanied by mettā) to indicate such a method as vipulenā (extensive) and so on.
Rộng lớn (Vipulenā) v.v., ở đây lại được nói là “với tâm câu hữu với từ” để chỉ ra ý nghĩa của các từ đồng nghĩa.
Yasmā vā ettha odhiso pharaṇe viya puna ‘tathā’saddo ‘iti’saddo vā na vutto, tasmā puna ‘‘mettāsahagatena cetasā’’ti vuttaṃ; nigamanavasena vā etaṃ vuttaṃ.
Or, since the words 'tathā' or 'iti' are not stated again here as in the limited pervasion, it is stated again as "mettāsahagatena cetasā"; or this is stated by way of conclusion.
Hoặc vì ở đây không có từ ‘cũng vậy’ hay ‘như vậy’ được nói đến như trong việc lan tỏa có giới hạn, nên lại được nói là “với tâm câu hữu với từ”; hoặc điều này được nói đến theo nghĩa kết luận.
Vipulenāti ettha ca pharaṇavasena vipulatā daṭṭhabbā.
And here, in vipulenā, the extensiveness should be understood by way of pervasion.
Ở đây, trong từ rộng lớn (Vipulenā), sự rộng lớn cần được hiểu theo nghĩa lan tỏa.
Bhūmivasena pana taṃ mahaggataṃ, paguṇavasena appamāṇaṃ, sattārammaṇavasena ca appamāṇaṃ, byāpādapaccatthikappahānena averaṃ, domanassappahānato abyāpajjhaṃ, niddukkhanti vuttaṃ hoti.
By way of sphere, it is mahaggataṃ (exalted); by way of proficiency, it is appamāṇaṃ (immeasurable); and by way of sentient beings as its object, it is appamāṇaṃ. By abandoning malevolence and enemies, it is averaṃ (without enmity); by abandoning displeasure, it is abyāpajjhaṃ (without ill-will), meaning without suffering.
Còn theo cõi, tâm đó là đại hành (mahaggataṃ), theo sự thuần thục là vô lượng (appamāṇaṃ), và theo đối tượng là chúng sanh cũng là vô lượng, do đoạn trừ sự sân hận và kẻ thù là không oán thù (averaṃ), do đoạn trừ sự ưu phiền là không ác ý (abyāpajjhaṃ), tức là không khổ.
Ayaṃ tāva ‘‘mettāsahagatena cetasā’’tiādinā nayena ṭhapitāya mātikāya attho.
This, first, is the meaning of the mātikā established by the method beginning with "mettāsahagatena cetasā."
Đây là ý nghĩa của phần tóm tắt đã được thiết lập theo cách “với tâm câu hữu với từ” v.v.
643. Idāni yadetaṃ ‘‘kathañca, bhikkhave, mettāsahagatena cetasā’’tiādinā nayena vuttaṃ padabhājanīyaṃ, tattha yasmā idaṃ kammaṭṭhānaṃ dosacaritassa sappāyaṃ, tasmā yathārūpe puggale ayaṃ mettā appanaṃ pāpuṇāti, taṃ mettāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ tāva dassetuṃ seyyathāpi nāma ekaṃ puggalantiādi vuttaṃ.
643. Now, concerning the word-division stated by the method beginning with "Kathañca, bhikkhave, mettāsahagatena cetasā" (And how, bhikkhus, with a mind accompanied by mettā...), since this meditation subject is suitable for one of a malicious temperament, in order to show, first, the individual who serves as the basis for mettā and in whom this mettā attains absorption, it is stated: seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ (just as a certain individual) and so on.
643. Bây giờ, trong phần phân tích từ ngữ đã được nói đến theo cách “Này các Tỳ Khưu, với tâm câu hữu với từ như thế nào” v.v., vì đề mục thiền này thích hợp cho người có tánh sân, nên để trình bày chúng sanh là đối tượng của lòng từ, tức là chúng sanh mà lòng từ này đạt đến sự an định, trước tiên đã được nói đến ví như một người (seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ) v.v.
Tattha seyyathāpi nāmāti opammatthe nipāto, yathā ekaṃ puggalanti attho.
Therein, seyyathāpi nāmā is a particle in the sense of a simile, meaning "just as a certain individual."
Trong đó, ví như (seyyathāpi nāmā) là một tiểu từ mang ý nghĩa ví dụ, tức là như một người.
Piyanti pemanīyaṃ.
Piyaṃ means lovable.
Dễ thương (Piyaṃ) có nghĩa là đáng yêu.
Manāpanti hadayavuḍḍhikaraṃ.
Manāpaṃ means delightful to the heart.
Dễ mến (Manāpaṃ) có nghĩa là làm cho tâm tăng trưởng.
Tattha pubbeva sannivāsena paccuppannahitena vā piyo nāma hoti, sīlādiguṇasamāyogena manāpo nāma; dānasamānattatāhi vā piyatā, piyavacanaatthacariyatāhi manāpatā veditabbā.
Therein, one is called 'piya' either through previous association or through present benefit, and 'manāpa' through being endowed with virtues such as sīla; or, 'piya-tā' (lovableness) should be understood through generosity and equality, and 'manāpa-tā' (delightfulness) through pleasant speech and beneficial conduct.
Trong đó, người dễ thương là người đã từng sống chung trước đây hoặc người hiện tại mang lại lợi ích; người dễ mến là người có những đức tính như giới hạnh; hoặc sự dễ thương được biết đến qua sự bố thí và bình đẳng, sự dễ mến qua lời nói dễ thương và hành động lợi ích.
Yasmā cettha piyatāya imassa byāpādassa pahānaṃ hoti, tato mettā sukhaṃ pharati, manāpatāya udāsīnatā na saṇṭhāti, hirottappañca paccupaṭṭhāti, tato hirottappānupālitā mettā na parihāyati, tasmā taṃ upamaṃ katvā idaṃ vuttaṃ – piyaṃ manāpanti.
And since here, by lovableness, this malevolence is abandoned, thereby mettā pervades pleasantly, and by delightfulness, indifference does not settle, and hirottappa arises; thereby mettā, protected by hirottappa, does not decline. Therefore, making that an analogy, this is stated: piyaṃ manāpaṃ.
Vì ở đây, nhờ sự dễ thương mà sự sân hận này được đoạn trừ, từ đó lòng từ lan tỏa an lạc; nhờ sự dễ mến mà sự thờ ơ không tồn tại, và hổ thẹn, ghê sợ tội lỗi xuất hiện, từ đó lòng từ được bảo vệ bởi hổ thẹn, ghê sợ tội lỗi không suy giảm, do đó, điều này được nói đến bằng cách ví dụ đó – dễ thương, dễ mến.
Mettāyeyyāti mettāya phareyya; tasmiṃ puggale mettaṃ kareyya pavatteyyāti attho.
Mettāyeyyā means he should pervade with mettā; it means he should cultivate mettā towards that individual, he should make it arise.
Nên có từ tâm (Mettāyeyyā) có nghĩa là nên lan tỏa lòng từ; tức là nên phát triển lòng từ đối với người đó.
Evameva sabbe satteti yathā piyaṃ puggalaṃ mettāyeyya, evaṃ tasmiṃ puggale appanāppattāya vasībhāvaṃ upagatāya mettāya majjhattaverisaṅkhātepi sabbe satte anukkamena pharatīti attho.
Evameva sabbe satte means, just as one would cultivate mettā towards a beloved individual, so too, by means of mettā that has attained absorption and reached mastery concerning that individual, one pervades all beings gradually, including those who are neutral and enemies.
Cũng vậy, đối với tất cả chúng sanh (Evameva sabbe satte) có nghĩa là cũng như nên có từ tâm đối với người dễ thương, thì cũng vậy, với lòng từ đã đạt đến sự an định và làm chủ được, người đó lan tỏa lòng từ lần lượt đến tất cả chúng sanh, kể cả những chúng sanh trung lập và kẻ thù.
Metti mettāyanātiādīni vuttatthāneva.
Metti mettāyanā and so on are already explained.
Các từ tâm từ, phát triển từ tâm (Metti mettāyanā) v.v., đã được giải thích ý nghĩa.
650. Vipulādiniddese yasmā yaṃ appanāppattaṃ hutvā anantasattapharaṇavasena vipulaṃ, taṃ niyamato bhūmivasena mahaggataṃ hoti.
650. In the explanation of vipulā and so on, since that which, having attained absorption, is extensive by way of pervading endless beings, is necessarily mahaggataṃ (exalted) by way of sphere.
650. Trong phần giải thích rộng lớn (Vipulā) v.v., vì tâm từ đã đạt đến sự an định và rộng lớn theo nghĩa lan tỏa đến vô số chúng sanh, thì chắc chắn nó là đại hành (mahaggataṃ) theo cõi.
Yañca mahaggataṃ taṃ appamāṇagocaravasena appamāṇaṃ.
And that which is mahaggataṃ, is appamāṇaṃ (immeasurable) by way of having an immeasurable object.
Và cái gì là đại hành thì là vô lượng (appamāṇaṃ) theo đối tượng vô lượng.
Yaṃ appamāṇaṃ taṃ paccatthikavighātavasena averaṃ.
That which is appamāṇaṃ, is averaṃ (without enmity) by way of defeating enemies.
Cái gì là vô lượng thì là không oán thù (averaṃ) theo nghĩa tiêu diệt kẻ thù.
Yañca averaṃ taṃ vihatabyāpajjatāya abyāpajjaṃ.
And that which is averaṃ, is abyāpajjaṃ (without ill-will) by having destroyed malevolence.
Và cái gì là không oán thù thì là không ác ý (abyāpajjaṃ) do sự tiêu trừ ác ý.
Tasmā ‘‘yaṃ vipulaṃ taṃ mahaggata’’ntiādi vuttaṃ.
Therefore, it is stated, "That which is extensive is exalted," and so on.
Do đó, đã được nói đến “cái gì rộng lớn thì là đại hành” v.v.
Avero abyāpajjoti cettha liṅgavipariyāyena vuttaṃ.
Here, in avero abyāpajjo, it is stated with a change of gender.
Ở đây, trong không oán thù, không ác ý (Avero abyāpajjo), được nói đến bằng cách thay đổi giống.
Manena vā saddhiṃ yojanā kātabbā – yaṃ appamāṇaṃ cittaṃ, so avero mano; yo avero so abyāpajjoti.
Or, the words should be joined with 'mano' (mind): "the immeasurable mind is without enmity; that which is without enmity is without ill-will."
Hoặc nên kết hợp với tâm (mano) – tâm vô lượng đó là tâm không oán thù; tâm không oán thù đó là tâm không ác ý.
Apicettha heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ padaṃ uparimassa uparimassa, uparimaṃ vā uparimaṃ heṭṭhimassa heṭṭhimassa atthotipi veditabbo.
Furthermore, here, the lower term should be understood as the meaning of the higher term, or the higher term as the meaning of the lower term.
Hơn nữa, ở đây, từ dưới cùng có thể được hiểu là ý nghĩa của từ trên cùng, hoặc từ trên cùng là ý nghĩa của từ dưới cùng.
653. Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ duggataṃ durupetanti idampi karuṇāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
653. Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ duggataṃ durupetaṃ is also stated to show the individual who serves as the basis for karuṇā.
653. Ví như một người khốn khổ, bất hạnh (Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ duggataṃ durupetaṃ) điều này cũng được nói đến để chỉ ra chúng sanh là đối tượng của lòng bi.
Evarūpasmiñhi puggale balavakāruññaṃ uppajjati.
For, strong compassion arises towards such an individual.
Quả thật, nơi hạng người như vậy, lòng bi mẫn mạnh mẽ khởi lên.
Tattha duggatanti dukkhena samaṅgībhāvaṃ gataṃ.
Therein, duggataṃ means one who has reached a state of being endowed with suffering.
Trong đó, duggata (khổ cảnh) nghĩa là đã đến trạng thái đầy đủ khổ đau.
Durupetanti kāyaduccaritādīhi upetaṃ.
Durupetaṃ means one who is afflicted by bodily misconduct and so on.
Durupeta (ác hạnh) nghĩa là bị vây hãm bởi thân ác hạnh, v.v.
Gatikulabhogādivasena vā tamabhāve ṭhito puggalo duggato, kāyaduccaritādīhi upetattā tamaparāyaṇabhāve ṭhito durupetoti evamettha attho veditabbo.
Alternatively, an individual who exists in a state of darkness by way of destination, family, wealth, and so on, is called duggata; one who exists in a state of having darkness as their refuge due to being afflicted by bodily misconduct and so on, is called durupeta. This is how the meaning should be understood here.
Hoặc là, một người sống trong cảnh u tối do vận mệnh, dòng tộc, tài sản, v.v., thì gọi là duggata; một người sống trong cảnh nương tựa vào u tối do bị vây hãm bởi thân ác hạnh, v.v., thì gọi là durupeta. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
673. Neva manāpaṃ na amanāpanti idampi upekkhāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
673. Neither agreeable nor disagreeable: This was also stated to show the individual who is the basis for equanimity (upekkhā).
673. Neva manāpaṃ na amanāpa (không khả ái cũng không bất khả ái) – điều này cũng được nói ra để chỉ rõ người là đối tượng của xả (upekkhā).
Tattha mittabhāvaṃ asampattatāya neva manāpo, amittabhāvaṃ asampattatāya na amanāpoti veditabbo.
Among these "neither agreeable nor disagreeable" individuals, one is neither agreeable due to not having attained the state of a friend, and not disagreeable due to not having attained the state of an enemy.
Trong đó, người chưa đạt đến trạng thái bạn bè thì được hiểu là neva manāpo (không khả ái); người chưa đạt đến trạng thái kẻ thù thì được hiểu là na amanāpo (không bất khả ái).
Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ heṭṭhā cittuppādakaṇḍe vuttameva.
All the rest that should be said here has already been stated in the section on the arising of consciousness (cittuppāda-kaṇḍa) below.
Tất cả những gì cần nói thêm ở đây đều đã được nói trong phần Khởi Tâm (Cittuppādakaṇḍa) ở dưới.
Bhāvanāvidhānampi etesaṃ kammaṭṭhānānaṃ visuddhimagge vitthārato kathitamevāti.
The method of developing these meditation subjects has also been explained in detail in the Visuddhimagga.
Phương pháp tu tập các đề mục thiền này cũng đã được trình bày chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Pañhāpucchake pāḷianusāreneva mettādīnaṃ kusalādibhāvo veditabbo.
In the Pañhāpucchaka, the wholesome nature of loving-kindness (mettā) and so forth should be understood in accordance with the Pāḷi.
Trong phần Vấn Đáp (Pañhāpucchaka), trạng thái thiện, v.v., của từ bi, v.v., cần được hiểu theo đúng như Pāḷi.
Ārammaṇattikesu pana sabbāpi tīsu tikesu navatabbārammaṇā eva.
However, in all three dyads regarding the object (ārammaṇattika), all the appamaññās have only objects that are not to be designated as finite or infinite, etc., that is, beings (satta-paññatti).
Tuy nhiên, trong ba loại đối tượng (ārammaṇattika), tất cả ba loại đều là đối tượng không thể nói đến (navatabbārammaṇa) (tức là đối tượng là chúng sinh hữu tình).
Ajjhattārammaṇattike bahiddhārammaṇāti.
In the dyad regarding internal objects (ajjhattārammaṇattika), they have external phenomena as objects.
Trong loại đối tượng nội tại (ajjhattārammaṇattika) là đối tượng ngoại tại (bahiddhārammaṇa).
Imasmiṃ pana appamaññāvibhaṅge sammāsambuddhena suttantabhājanīyepi lokiyā eva appamaññāyo kathitā, abhidhammabhājanīyepi pañhāpucchakepi.
But in this Appamaññā-Vibhaṅga, the Sammāsambuddha taught only worldly (lokiya) appamaññās in the Suttanta-Bhājanīya, and also in the Abhidhamma-Bhājanīya and the Pañhāpucchaka.
Nhưng trong Appamaññāvibhaṅga này, Đức Chánh Đẳng Giác đã giảng về các vô lượng tâm (appamaññā) thuộc cõi thế (lokiya) trong cả phần phân tích theo Kinh Tạng (Suttantabhājanīya), phần phân tích theo Vi Diệu Pháp (Abhidhammabhājanīya) và phần Vấn Đáp (Pañhāpucchaka).
Tayopi hi ete nayā lokiyattā ekaparicchedā eva.
Indeed, all three of these methods, being worldly, have the same division.
Vì cả ba phương pháp này đều thuộc cõi thế nên chúng có cùng một phạm vi (pariccheda).
Evamayaṃ appamaññāvibhaṅgopi teparivaṭṭaṃ nīharitvāva bhājetvā dassitoti.
Thus, this Appamaññā-Vibhaṅga has also been analyzed by extracting the three phases.
Như vậy, Appamaññāvibhaṅga này cũng đã được phân tích và trình bày theo ba vòng (teparivaṭṭa).
703. Idāni tadanantare sikkhāpadavibhaṅge pañcāti gaṇanaparicchedo.
703. Now, in the Sikkhāpada-Vibhaṅga that immediately follows, five (pañca) is a numerical classification.
703. Giờ đây, trong phần Phân Tích Giới Hạnh (Sikkhāpadavibhaṅga) tiếp theo đó, pañcā (năm) là sự phân định về số lượng.
Sikkhāpadānīti sikkhitabbapadāni; sikkhākoṭṭhāsāti attho.
Sikkhāpadāni means parts to be trained; that is, sections of training.
Sikkhāpadāni (các giới hạnh) nghĩa là các điều cần học; tức là các phần của sự học (sikkhākoṭṭhāsa).
Apica upari āgatā sabbepi kusalā dhammā sikkhitabbato sikkhā.
Moreover, all wholesome states (kusalā dhammā) that appear above are called training (sikkhā) because they are to be practiced.
Hơn nữa, tất cả các pháp thiện (kusala dhammā) được đề cập ở trên đều là sự học (sikkhā) vì chúng là những điều cần học.
Pañcasu pana sīlaṅgesu yaṃkiñci aṅgaṃ tāsaṃ sikkhānaṃ patiṭṭhānaṭṭhena padanti sikkhānaṃ padattā sikkhāpadāni.
And any one of the five moral precepts (sīlaṅgesu) is called a sikkhāpada because it is a foundation (pada) for those trainings (sikkhānaṃ).
Tuy nhiên, bất kỳ chi phần nào trong năm chi phần của giới (sīlaṅga) đều là nền tảng (pada) cho những sự học đó, nên chúng là sikkhāpadāni (các điều học) vì là nền tảng của sự học.
Pāṇātipātāti pāṇassa atipātā ghātanā māraṇāti attho.
Pāṇātipātā means the killing, slaughtering, or taking of life.
Pāṇātipātā (sát sinh) nghĩa là sự hủy hoại, sự giết hại sinh mạng.
Veramaṇīti virati.
Veramaṇī means abstaining.
Veramaṇī (kiêng cữ) nghĩa là sự từ bỏ.
Adinnādānāti adinnassa ādānā; parapariggahitassa haraṇāti attho.
Adinnādānā means taking what is not given; that is, stealing what is possessed by another.
Adinnādānā (trộm cắp) nghĩa là lấy của không cho; tức là lấy tài sản của người khác đã chiếm hữu.
Kāmesūti vatthukāmesu.
Kāmesu means with reference to objective sensual pleasures (vatthu-kāma).
Kāmesu (trong các dục) nghĩa là trong các dục cảnh (vatthukāma).
Micchācārāti kilesakāmavasena lāmakācārā.
Micchācārā means bad conduct due to defiling sensual pleasures (kilesa-kāma).
Micchācārā (tà hạnh) nghĩa là hành vi xấu xa do các dục phiền não (kilesakāma).
Musāvādāti abhūtavādato.
Musāvādā means from speaking untruth.
Musāvādā (nói dối) nghĩa là từ lời nói không đúng sự thật.
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānāti ettha surāti piṭṭhasurā, pūvasurā, odanasurā, kiṇṇapakkhittā, sambhārasaṃyuttāti pañca surā.
Here, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā: surā refers to five types of liquor: flour liquor, cake liquor, rice liquor, liquor with yeast added, and liquor mixed with ingredients.
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā (uống rượu, bia, các chất say làm mất sự tỉnh táo): Trong đó, surā (rượu) là năm loại rượu: rượu bột gạo, rượu bánh, rượu cơm, rượu có men, và rượu có pha chế các nguyên liệu.
Merayanti pupphāsavo, phalāsavo, guḷāsavo, madhvāsavo, sambhārasaṃyuttoti pañca āsavā.
Meraya refers to five types of fermented drinks: flower extract, fruit extract, molasses extract, honey extract, and extract mixed with ingredients.
Meraya (bia) là năm loại bia: bia hoa, bia trái cây, bia mật đường, bia mật ong, và bia có pha chế các nguyên liệu.
Tadubhayampi madanīyaṭṭhena majjaṃ.
Both of these are intoxicants (majjaṃ) because they cause intoxication.
Cả hai loại đó đều là majjaṃ (chất say) vì chúng làm say.
Yāya cetanāya taṃ pivanti, sā pamādakāraṇattā pamādaṭṭhānaṃ; tasmā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā.
The volition by which one drinks them is the cause of heedlessness (pamādaṭṭhānaṃ) because it is a cause of heedlessness; therefore, it is abstaining from intoxicants, liquor, and fermented drinks which cause heedlessness.
Ý chí (cetanā) mà người ta uống chúng, đó là pamādaṭṭhānaṃ (nguyên nhân của sự phóng dật) vì nó là nguyên nhân của sự phóng dật; do đó, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā (kiêng cữ uống rượu, bia, các chất say làm mất sự tỉnh táo).
Ayaṃ tāvettha mātikānikkhepassa attho.
This is the meaning of the summary (mātikā-nikkhepa) here, for now.
Đây là ý nghĩa của phần tóm tắt (mātikānikkhepa) ở đây.
704. Padabhājanīye pana yasmiṃ samaye kāmāvacarantiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
In the analysis of terms (pada-bhājanīya), everything beginning with "At the time when kāmāvacara" and so forth, is clear in meaning as it has been stated below.
704. Trong phần phân tích từng từ (Padabhājanīya), tất cả những gì như yasmiṃ samaye kāmāvacara (vào lúc nào, thuộc cõi dục), v.v., đều đã được nói ở dưới nên ý nghĩa rất rõ ràng.
Yasmā pana na kevalaṃ viratiyeva sikkhāpadaṃ, cetanāpi sikkhāpadameva, tasmā taṃ dassetuṃ dutiyanayo dassito.
Since not only abstinence (virati) is a training rule (sikkhāpada), but also volition (cetanā) is a training rule, a second method has been shown to illustrate this.
Tuy nhiên, vì không chỉ sự kiêng cữ (virati) là giới hạnh (sikkhāpada), mà ý chí (cetanā) cũng là giới hạnh, nên phương pháp thứ hai đã được trình bày để chỉ rõ điều đó.
Yasmā ca na kevalaṃ eteyeva dve dhammā sikkhāpadaṃ, cetanāsampayuttā pana paropaṇṇāsadhammāpi sikkhitabbakoṭṭhāsato sikkhāpadameva, tasmā tatiyanayopi dassito.
And since not only these two states are training rules, but also over fifty states (paropaṇṇāsadhammā) associated with volition are training rules because they are parts to be trained, a third method has also been shown.
Và vì không chỉ hai pháp này là giới hạnh, mà hơn năm mươi pháp đi kèm với ý chí (cetanāsampayutta dhammā) cũng là giới hạnh do thuộc về phần cần học, nên phương pháp thứ ba cũng đã được trình bày.
Tattha duvidhaṃ sikkhāpadaṃ pariyāyasikkhāpadaṃ nippariyāyasikkhāpadañca.
Here, there are two kinds of training rules: conventional training rules (pariyāya-sikkhāpada) and ultimate training rules (nippariyāya-sikkhāpada).
Trong đó, có hai loại giới hạnh: giới hạnh gián tiếp (pariyāyasikkhāpada) và giới hạnh trực tiếp (nippariyāyasikkhāpada).
Tattha virati nippariyāyasikkhāpadaṃ.
Here, abstinence (virati) is the ultimate training rule.
Trong đó, sự kiêng cữ (virati) là giới hạnh trực tiếp.
Sā hi ‘‘pāṇātipātā veramaṇī’’ti pāḷiyaṃ āgatā, no cetanā.
For it is abstinence that is stated in the Pāḷi as "abstinence from killing living beings (pāṇātipātā veramaṇī)," not volition.
Vì nó được đề cập trong Pāḷi là "kiêng cữ sát sinh" (pāṇātipātā veramaṇī), chứ không phải ý chí (cetanā).
Viramanto ca tāya eva tato tato viramati, na cetanāya.
And one abstains from those various things by means of that abstinence, not by volition.
Và khi một người kiêng cữ, người ấy kiêng cữ khỏi điều này điều nọ chính là nhờ sự kiêng cữ đó, chứ không phải nhờ ý chí.
Cetanaṃ pana āharitvā dassesi.
However, volition was brought in and shown.
Tuy nhiên, ý chí đã được đưa ra để chỉ rõ.
Tathā sesacetanāsampayuttadhamme.
The same applies to the other states associated with volition.
Cũng vậy đối với các pháp khác đi kèm với ý chí.
Vītikkamakāle hi veracetanā dussīlyaṃ nāma.
Indeed, at the time of transgression, the volition of enmity (veracetanā) is called immorality (dussīlyaṃ).
Quả thật, vào thời điểm vi phạm, ý chí thù địch (veracetanā) được gọi là sự bất thiện (dussīlya).
Tasmā sā viratikālepi susīlyavasena vuttā.
Therefore, even at the time of abstinence, it is spoken of as being endowed with good morality.
Do đó, ý chí đó cũng được nói đến dưới dạng thiện hạnh (susīlya) vào thời điểm kiêng cữ.
Phassādayo taṃsampayuttattā gahitāti.
Contact (phassa) and so forth are included because they are associated with that.
Xúc (phassa), v.v., được bao gồm vì chúng đi kèm với ý chí đó.
‘Vedanāto’ pāṇātipāto dukkhavedano.
'In terms of feeling': killing living beings (pāṇātipāta) is accompanied by painful feeling (dukkhavedana).
‘Vedanāto’ (về cảm thọ): Sát sinh (pāṇātipāta) có cảm thọ khổ (dukkhavedana).
Adinnādānaṃ tivedanaṃ.
Taking what is not given (adinnādāna) is accompanied by three kinds of feeling.
Trộm cắp (adinnādāna) có ba loại cảm thọ.
Tañhi haṭṭhatuṭṭhassa adinnaṃ ādiyato sukhavedanaṃ hoti, bhītakāle dukkhavedanaṃ, majjhattassa hutvā gaṇhato adukkhamasukhavedanaṃ.
For when one takes what is not given while joyful and delighted, it is accompanied by pleasant feeling (sukhavedana); when one takes it out of fear, it is accompanied by painful feeling; and when one takes it with an indifferent attitude, it is accompanied by neither-painful-nor-pleasant feeling (adukkhamasukhavedana).
Khi một người vui vẻ, hoan hỷ mà lấy của không cho, thì đó là cảm thọ lạc (sukhavedana); khi sợ hãi, đó là cảm thọ khổ (dukkhavedana); khi một người trung lập mà lấy, đó là cảm thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhavedana).
Micchācāro sukhavedano vā adukkhamasukhavedano vā.
Sexual misconduct (micchācāra) is accompanied by either pleasant feeling or neither-painful-nor-pleasant feeling.
Tà hạnh (micchācāra) có cảm thọ lạc (sukhavedana) hoặc không khổ không lạc (adukkhamasukhavedana).
Musāvādo adinnādānaṃ viya tivedano.
False speech (musāvāda), like taking what is not given, is accompanied by three kinds of feeling.
Nói dối (musāvāda) có ba loại cảm thọ, giống như trộm cắp.
Surāpānaṃ sukhamajjhattavedanaṃ.
Drinking intoxicants (surāpāna) is accompanied by pleasant or neutral feeling.
Uống rượu (surāpāna) có cảm thọ lạc và trung lập (sukhamajjhattavedana).
‘Mūlato’ pāṇātipāto dosamohamūlo.
'In terms of root': killing living beings (pāṇātipāta) has hatred (dosa) and delusion (moha) as its roots.
‘Mūlato’ (về căn bản): Sát sinh (pāṇātipāta) có căn bản là sân (dosa) và si (moha).
Adinnādānaṃ kiñcikāle lobhamohamūlaṃ, kiñcikāle dosamohamūlaṃ.
Taking what is not given (adinnādāna) sometimes has greed (lobha) and delusion as its roots, and sometimes hatred and delusion as its roots.
Trộm cắp (adinnādāna) đôi khi có căn bản là tham (lobha) và si (moha), đôi khi có căn bản là sân (dosa) và si (moha).
Micchācāro lobhamohamūlo.
Sexual misconduct (micchācāra) has greed and delusion as its roots.
Tà hạnh (micchācāra) có căn bản là tham (lobha) và si (moha).
Musāvādo kiñcikāle lobhamohamūlo, kiñcikāle dosamohamūlo.
False speech (musāvāda) sometimes has greed and delusion as its roots, and sometimes hatred and delusion as its roots.
Nói dối (musāvāda) đôi khi có căn bản là tham (lobha) và si (moha), đôi khi có căn bản là sân (dosa) và si (moha).
Surāpānaṃ lobhamohamūlaṃ.
Drinking intoxicants (surāpāna) has greed and delusion as its roots.
Uống rượu (surāpāna) có căn bản là tham (lobha) và si (moha).
Ayaṃ pana aparo nayo – kunthakipillikassa hi vadho appasāvajjo, tato mahantatarassa mahāsāvajjo; sopi appasāvajjo, tato mahantatarāya sakuṇikāya mahāsāvajjo; tato godhāya, tato sasakassa, tato migassa, tato gavayassa, tato assassa, tato hatthissa vadho mahāsāvajjo, tatopi dussīlamanussassa, tato gorūpasīlakamanussassa, tato saraṇagatassa, tato pañcasikkhāpadikassa, tato sāmaṇerassa, tato puthujjanabhikkhuno, tato sotāpannassa, tato sakadāgāmissa, tato anāgāmissa, tato khīṇāsavassa vadho atimahāsāvajjoyeva.
Now, this is another method: the killing of an ant or a termite is slightly blameworthy; the killing of a larger creature is greatly blameworthy; yet that too is slightly blameworthy compared to killing a much larger bird, which is greatly blameworthy; then compared to a monitor lizard; then a rabbit; then a deer; then a wild buffalo; then a horse; then the killing of an elephant is greatly blameworthy; and even more greatly blameworthy is the killing of an immoral person; then a person of bovine-like morality; then one who has taken refuge; then one who observes the five precepts; then a novice (sāmaṇera); then a common monk (puthujjana bhikkhu); then a stream-enterer (sotāpanna); then a once-returner (sakadāgāmī); then a non-returner (anāgāmī); then the killing of an Arahant (khīṇāsava) is extremely blameworthy.
Đây là một phương pháp khác – việc giết côn trùng nhỏ như mối, kiến là tội nhỏ; việc giết loài vật lớn hơn là tội lớn; tội đó (giết loài vật lớn hơn) cũng là tội nhỏ, nhưng việc giết một con chim lớn hơn nữa là tội lớn; từ đó (việc giết chim), việc giết kỳ đà; từ đó, việc giết thỏ; từ đó, việc giết hươu; từ đó, việc giết bò rừng; từ đó, việc giết ngựa; từ đó, việc giết voi là tội lớn; hơn nữa, việc giết người vô giới; từ đó, việc giết người có giới hạnh như bò; từ đó, việc giết người đã quy y; từ đó, việc giết người giữ năm giới; từ đó, việc giết Sa-di; từ đó, việc giết Tỳ-khưu phàm phu; từ đó, việc giết Bậc Dự Lưu; từ đó, việc giết Bậc Nhất Lai; từ đó, việc giết Bậc Bất Hoàn; từ đó, việc giết Bậc A-la-hán là tội cực kỳ lớn.
Tattha ‘dhammato’ti pariyāyasīlavasena paṭipāṭiyā pañca cetanādhammāva.
Among these, 'by way of phenomenon' means simply the five phenomena of volition in sequence, by way of indirect sīla.
Trong đó, ‘về pháp (dhammato)’ là năm pháp tâm sở (cetanādhamma) theo thứ tự, xét theo giới hạnh tùy duyên (pariyāyasīla).
‘Koṭṭhāsato’ti pañcapi kammapathā eva.
'By way of division' means simply the five courses of action.
‘Về thành phần (koṭṭhāsato)’ là chính năm nghiệp đạo (kammapatha).
‘Ārammaṇato’ti pāṇātipātā veramaṇī parassa jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā attano veracetanāya viramati.
'By way of object': Abstinence from the destruction of living beings means one refrains from the volition of animosity, taking the life-faculty of another as the object.
‘Về đối tượng (ārammaṇato)’, sự kiêng cữ sát sinh (pāṇātipātā veramaṇī) kiêng cữ do tâm sở kiêng cữ (veracetanā) của chính mình, lấy sinh mạng của người khác làm đối tượng.
Itarāsupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Các giới khác cũng theo phương pháp này.
Sabbāpi hi etā vītikkamitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā veracetanāhiyeva viramanti.
Indeed, all these volitions of abstinence refrain from the volition of animosity, taking the object to be transgressed as the object.
Tất cả các tâm sở kiêng cữ này đều kiêng cữ do tâm sở kiêng cữ, lấy đối tượng đáng vượt qua làm đối tượng.
‘Vedanāto’ti sabbāpi sukhavedanā vā honti majjhattavedanā vā.
'By way of feeling': All are either associated with pleasant feeling or indifferent feeling.
‘Về cảm thọ (vedanāto)’, tất cả đều là cảm thọ lạc (sukhavedanā) hoặc cảm thọ trung tính (majjhattavedanā).
‘Mūlato’ti ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohamūlā honti, ñāṇavippayuttacittena viramantassa alobhaadosamūlā honti.
'By way of root': For one who refrains with consciousness associated with knowledge, the roots are non-greed, non-hatred, and non-delusion; for one who refrains with consciousness dissociated from knowledge, the roots are non-greed and non-hatred.
‘Về cội rễ (mūlato)’, đối với người kiêng cữ với tâm tương ưng trí tuệ (ñāṇasampayuttacitta), các cội rễ là vô tham (alobha), vô sân (adosa), vô si (amoha); đối với người kiêng cữ với tâm bất tương ưng trí tuệ (ñāṇavippayuttacitta), các cội rễ là vô tham, vô sân.
‘Kammato’ti musāvādā veramaṇīyevettha vacīkammaṃ; sesā kāyakammaṃ.
'By way of action': Here, only abstinence from false speech is verbal action; the rest are bodily action.
‘Về nghiệp (kammato)’, ở đây, sự kiêng cữ nói dối (musāvādā veramaṇī) là khẩu nghiệp (vacīkamma); các giới còn lại là thân nghiệp (kāyakamma).
‘Khaṇḍato’ti gahaṭṭhā yaṃ yaṃ vītikkamanti, taṃ tadeva khaṇḍaṃ hoti bhijjati, avasesaṃ na bhijjati.
'By way of breach': Whatever the householders transgress, that specific precept is breached and broken; the remaining ones are not broken.
‘Về sự phá vỡ (khaṇḍato)’, những giới nào mà cư sĩ vi phạm, giới đó bị phá vỡ, bị đứt đoạn; các giới còn lại không bị phá vỡ.
Gahaṭṭhā hi anibaddhasīlā honti, yaṃ yaṃ sakkonti taṃ tadeva gopenti.
Because householders have un-fixed sīla; they protect only those they are able to protect.
Vì cư sĩ có giới hạnh không cố định, họ giữ giới nào mà họ có thể.
Sāmaṇerānaṃ pana ekasmiṃ vītikkamante sabbāni bhijjanti.
However, for sāmaṇeras, when one precept is transgressed, all are broken.
Nhưng đối với Sa-di, khi một giới bị vi phạm, tất cả các giới đều bị phá vỡ.
Na kevalañca etāni, sesasīlānipi bhijjantiyeva.
Not only these, but the other precepts are also broken.
Không chỉ những giới này, mà các giới còn lại cũng bị phá vỡ.
Tesaṃ pana vītikkamo daṇḍakammavatthuko.
However, their transgression is a matter of disciplinary action.
Tuy nhiên, sự vi phạm của họ là đối tượng của hành vi trừng phạt (daṇḍakamma).
‘Puna evarūpaṃ na karissāmī’ti daṇḍakamme kate sīlaṃ paripuṇṇaṃ hoti.
When disciplinary action is performed, resolving "I will not do such a thing again," the sīla becomes complete.
Khi hành vi trừng phạt được thực hiện với lời thề ‘Tôi sẽ không làm điều như vậy nữa’, giới hạnh sẽ được hoàn thiện.
‘Samādānato’ti sayameva ‘pañca sīlāni adhiṭṭhahāmī’ti adhiṭṭhahantenapi, pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ samādiyantenapi samādiṇṇāni honti.
'By way of undertaking': They are undertaken either by oneself resolving, "I undertake the five precepts," or by undertaking each precept individually.
‘Về sự thọ trì (samādānato)’, các giới được thọ trì khi tự mình phát nguyện ‘Tôi thọ trì năm giới’ hoặc khi thọ trì từng giới một.
Aññassa santike nisīditvā ‘pañca sīlāni samādiyāmī’ti samādiyantenapi, pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ samādiyantenapi samādinnāneva honti.
They are also undertaken either by sitting with another and resolving, "I undertake the five precepts," or by undertaking each precept individually.
Các giới cũng được thọ trì khi ngồi trước người khác và phát nguyện ‘Tôi thọ trì năm giới’ hoặc khi thọ trì từng giới một.
‘Payogato’ sabbānipi sāhatthikapayogānevāti veditabbāni.
'By way of application': All are to be understood as applications by one's own hand.
‘Về phương thức thực hiện (payogato)’, tất cả đều được hiểu là tự tay thực hiện.
712. Idāni yāsaṃ sikkhānaṃ koṭṭhāsabhāvena imāni pañca sikkhāpadāni vuttāni, tāni dassetuṃ katame dhammā sikkhāti ayaṃ sikkhāvāro āraddho.
712. Now, to show the trainings of which these five training rules were stated as divisions, this section on training, "What are the phenomena that are training?" is commenced.
712. Bây giờ, để trình bày những giáo pháp (sikkhā) mà năm giới này được nói đến như là một phần, chương về giáo pháp (sikkhāvāra) này được bắt đầu với câu hỏi “Những pháp nào là giáo pháp?”.
Tattha yasmā sabbepi catubhūmakakusalā dhammā sikkhitabbabhāvato sikkhā, tasmā te dassetuṃ yasmiṃ samaye kāmāvacarantiādi vuttaṃ.
Therein, since all wholesome phenomena belonging to the four planes (catubhūmaka) are trainings because they are to be trained, "At the time when kāma-realm..." and so on was stated to show them.
Trong đó, vì tất cả các pháp thiện (kusala dhamma) thuộc bốn cõi (catubhūmaka) đều là giáo pháp (sikkhā) do chúng cần được tu học, nên để trình bày chúng, câu “Khi nào tâm thuộc cõi dục (kāmāvacara)...” đã được nói đến.
Tattha heṭṭhā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 1) vuttanayeneva pāḷiṃ vitthāretvā attho veditabbo.
Therein, the meaning should be understood by elaborating the text in the same way as stated in the section on the origin of consciousness (Dhs. 1).
Trong đó, ý nghĩa cần được hiểu bằng cách mở rộng bản Pali theo phương pháp đã được nói đến trong phần tâm sinh (cittuppādakaṇḍa).
Idha pana mukhamattameva dassitanti.
Here, however, only a brief overview is presented.
Ở đây, chỉ trình bày phần mở đầu mà thôi.
714. Pañhāpucchake pāḷianusāreneva sikkhāpadānaṃ kusalādibhāvo veditabbo.
714. In the Question-Answer section, the wholesome nature of the training rules, and so on, should be understood according to the Pali text.
714. Trong phần hỏi đáp, trạng thái thiện (kusala) và các trạng thái khác của các giới cần được hiểu theo bản Pali.
Ārammaṇattikesu pana yāni sikkhāpadāni ettha sattārammaṇānīti vuttāni, tāni yasmā sattoti saṅkhaṃ gate saṅkhāreyeva ārammaṇaṃ karonti, yasmā ca sabbānipi etāni sampattavirativaseneva niddiṭṭhāni, tasmā ‘‘parittārammaṇā’’ti ca ‘‘paccuppannārammaṇā’’ti ca vuttaṃ.
However, regarding the triads of objects, those training rules stated here as having sentient beings as their object (sattārammaṇa) are said to have 'limited objects' (parittārammaṇa) and 'present objects' (paccuppannārammaṇa) because they only take as their object those formations (saṅkhāra) that are designated as sentient beings, and because all of them are indicated only by way of abstinence from transgression.
Tuy nhiên, trong ba nhóm về đối tượng (ārammaṇattika), những giới được nói là có đối tượng là chúng sinh (sattārammaṇa) ở đây, vì chúng chỉ lấy các hành (saṅkhāra) được gọi là chúng sinh làm đối tượng, và vì tất cả những giới này đều được chỉ định theo cách kiêng cữ tự phát (sampattavirati), nên chúng được nói là “có đối tượng nhỏ (parittārammaṇa)” và “có đối tượng hiện tại (paccuppannārammaṇa)”.
Yato pana viramati tassa vatthuno accantabahiddhattā sabbesampi bahiddhārammaṇatā veditabbāti.
And because the object from which one refrains is entirely external, all of them should be understood as having external objects.
Vì đối tượng mà người ta kiêng cữ hoàn toàn là ngoại cảnh, nên cần hiểu rằng tất cả các giới đều có đối tượng là ngoại cảnh.
718. Idāni tadanantare paṭisambhidāvibhaṅge catassoti gaṇanaparicchedo.
718. Now, in the immediately following Paṭisambhidāvibhaṅga, "four" (catasso) is a numerical classification.
718. Bây giờ, trong phần phân tích Tứ Vô Ngại Giải (Paṭisambhidā-vibhaṅga) tiếp theo, “bốn (catasso)” là sự phân định về số lượng.
Paṭisambhidāti pabhedā.
Paṭisambhidā means distinctions.
“Vô Ngại Giải (Paṭisambhidā)” có nghĩa là các loại trí tuệ khác nhau.
Yasmā pana parato atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha, tasmā na aññassa kassaci pabhedā, ñāṇasseva pabhedāti veditabbā.
However, since it is stated later, "knowledge of the meaning is atthapaṭisambhidā," and so on, it should be understood that these are not distinctions of anything else, but only distinctions of knowledge.
Vì sau đó có nói rằng trí tuệ về ý nghĩa là Atthapaṭisambhidā, v.v., nên cần phải hiểu rằng đây không phải là sự phân loại của bất kỳ điều gì khác, mà chỉ là sự phân loại của trí tuệ (ñāṇa) mà thôi.
Iti ‘‘catasso paṭisambhidā’’ti padena cattāro ñāṇappabhedāti ayamattho saṅgahito.
Thus, by the phrase "catasso paṭisambhidā," the meaning "four distinctions of knowledge" is included.
Như vậy, với cụm từ ‘‘bốn Paṭisambhidā’’, ý nghĩa ‘‘bốn loại trí tuệ’’ đã được bao hàm.
Atthapaṭisambhidāti atthe paṭisambhidā; atthappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇanti attho.
Atthapaṭisambhidā means paṭisambhidā regarding meaning; that is, knowledge pertaining to the distinctions of meaning, capable of discerning, clarifying, and establishing the distinctions of meaning.
Atthapaṭisambhidā là Paṭisambhidā về ý nghĩa (attha); có nghĩa là trí tuệ (ñāṇa) có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự phân loại của ý nghĩa (attha).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the other terms.
Trong các cụm từ còn lại cũng theo cùng một cách này.
Dhammappabhedassa hi sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā nāma.
Indeed, knowledge pertaining to the distinctions of phenomena, capable of discerning, clarifying, and establishing the distinctions of phenomena, is called dhammapaṭisambhidā.
Thật vậy, trí tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự phân loại của pháp (dhamma) được gọi là Dhammapaṭisambhidā.
Niruttippabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā nāma.
Knowledge pertaining to the distinctions of expression, capable of discerning, clarifying, and establishing the distinctions of expression (nirutti-abhilāpa), is called niruttipaṭisambhidā.
Trí tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự phân loại của ngôn ngữ (nirutti) được gọi là Niruttipaṭisambhidā.
Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.
Knowledge pertaining to the distinctions of analytical insight, capable of discerning, clarifying, and establishing the distinctions of analytical insight, is called paṭibhānapaṭisambhidā.
Trí tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự phân loại của biện tài (paṭibhāna) được gọi là Paṭibhānapaṭisambhidā.
Idāni yathānikkhittā paṭisambhidā bhājetvā dassento atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha.
Now, in order to present the Paṭisambhidās as they were stated, by analyzing them, it says "knowledge of the meaning is atthapaṭisambhidā," and so on.
Bây giờ, để phân tích và trình bày các Paṭisambhidā đã được nêu ra, Ngài nói: trí tuệ về ý nghĩa là Atthapaṭisambhidā, v.v.
Tattha atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ.
Therein, attho (meaning) is, in brief, cause and effect.
Trong đó, attha (ý nghĩa) tóm tắt là nhân và quả.
Tañhi hetuvasena araṇīyaṃ gantabbaṃ pattabbaṃ, tasmā atthoti vuccati.
For that* is to be known, to be reached, to be attained by way of cause; therefore, it is called attha (meaning/purpose).
Vì điều đó cần được thực hiện, cần được đạt đến, cần được chứng đắc theo phương diện nhân, nên được gọi là attha.
Pabhedato pana yaṃkiñci paccayasamuppannaṃ, nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā.
Moreover, in terms of classification, these five phenomena should be known as 'attha': whatever arises from conditions, Nibbāna, the meaning of what is spoken, vipāka (resultant consciousness), and kiriyā (functional consciousness).
Tuy nhiên, theo sự phân loại, năm pháp sau đây được gọi là attha: bất cứ điều gì phát sinh do duyên, Nibbāna, ý nghĩa của lời nói, quả dị thục (vipāka), và hành động (kiriyā).
Taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
The knowledge that has entered into the classifications concerning that attha for one who reflects upon that attha is atthapaṭisambhidā (analytical knowledge of meaning).
Trí tuệ về sự phân loại trong ý nghĩa đó khi quán xét ý nghĩa đó là Atthapaṭisambhidā.
Dhammoti saṅkhepato paccayo.
Dhamma is, in brief, a condition.
Dhamma (pháp) tóm tắt là nhân (paccaya).
So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati.
For since it arranges and brings about each specific result, and also causes it to manifest and attain, therefore it is called 'dhamma'.
Vì nó tạo ra, làm phát sinh và dẫn đến những điều đó, nên được gọi là dhamma.
Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu, ariyamaggo, bhāsitaṃ, kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā.
Moreover, in terms of classification, these five phenomena should be known as 'dhamma': any cause that produces a result, the noble path, what is spoken, wholesome, and unwholesome.
Tuy nhiên, theo sự phân loại, năm pháp sau đây được gọi là dhamma: bất cứ nhân nào tạo ra quả, con đường Thánh (ariyamagga), lời thuyết giảng (bhāsita), thiện (kusala), và bất thiện (akusala).
Taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
The knowledge that has entered into the classifications concerning that dhamma for one who reflects upon that dhamma is dhammapaṭisambhidā (analytical knowledge of the Dhamma).
Trí tuệ về sự phân loại trong pháp đó khi quán xét pháp đó là Dhammapaṭisambhidā.
Tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti, tassā abhilāpe taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā.
Knowledge concerning the expression of the Dharma-terminology (dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ) means that the knowledge that has entered into the classifications concerning the expression of that sabhāva-nirutti (natural terminology)—by making that sabhāva-nirutti, that sound, its object—for one who reflects upon that attha and dhamma, is niruttipaṭisambhidā (analytical knowledge of language).
Trí tuệ về ngôn ngữ biểu đạt trong pháp đó (Tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ) có nghĩa là trí tuệ về sự phân loại trong ngôn ngữ biểu đạt đó, khi quán xét ngôn ngữ biểu đạt chân thực đó bằng cách lấy âm thanh của ngôn ngữ biểu đạt chân thực làm đối tượng, đối với ngôn ngữ biểu đạt chân thực trong ý nghĩa (attha) và pháp (dhamma) đó là Niruttipaṭisambhidā.
Evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na paññattiārammaṇā.
Thus, this niruttipaṭisambhidā is said to have sound as its object, not concept as its object.
Như vậy, Niruttipaṭisambhidā này được gọi là có đối tượng là âm thanh (saddārammaṇā), không phải có đối tượng là khái niệm (paññattiārammaṇā).
Yasmā saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānanti.
Because by hearing a sound, people know: "This is a natural terminology, this is not a natural terminology."
Vì khi nghe âm thanh, người ta biết ‘‘đây là ngôn ngữ chân thực, đây không phải là ngôn ngữ chân thực’’.
Paṭisambhidāppatto hi ‘‘phasso’’ti vutte ‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānāti, ‘‘phassā’’ti vā ‘‘phassa’’nti vā vutte pana ‘‘ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti.
Indeed, one who has attained paṭisambhidā knows, when 'phasso' is uttered, "This is a natural terminology," but when 'phassā' or 'phassaṃ' is uttered, one knows, "This is not a natural terminology."
Thật vậy, người đã đạt được Paṭisambhidā, khi nghe từ ‘‘phasso’’ thì biết ‘‘đây là ngôn ngữ chân thực’’, nhưng khi nghe ‘‘phassā’’ hoặc ‘‘phassaṃ’’ thì biết ‘‘đây không phải là ngôn ngữ chân thực’’.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to vedanā and so forth.
Trong trường hợp vedanā, v.v., cũng theo cùng một cách.
Aññaṃ panesa nāmaākhyātaupasaggabyañjanasaddaṃ jānāti na jānātīti?
Does this person know or not know other sounds such as nouns, verbs, prepositions, and particles?
Vậy người này có biết các từ danh từ, động từ, giới từ, và tiểu từ khác hay không?
Yadaggena saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti, tadaggena tampi jānissatīti.
To the extent that one knows, upon hearing a sound, "This is a natural terminology, this is not a natural terminology," to that extent one will also know those other sounds.
Cho đến mức mà khi nghe âm thanh, người đó biết ‘‘đây là ngôn ngữ chân thực, đây không phải là ngôn ngữ chân thực’’, thì người đó cũng sẽ biết những điều đó.
Taṃ pana nayidaṃ paṭisambhidākiccanti paṭikkhipitvā idaṃ vatthu kathitaṃ –
However, rejecting that this is a function of paṭisambhidā, this story was told—
Tuy nhiên, điều đó không phải là công việc của Paṭisambhidā, bác bỏ điều này, câu chuyện sau đây đã được kể:
Tissadattatthero kira bodhimaṇḍe suvaṇṇasalākaṃ gahetvā aṭṭhārasasu bhāsāsu ‘katarabhāsāya kathemī’ti pavāresi.
It is said that Thera Tissadatta, holding a golden staff at the Bodhi-maṇḍa (platform under the Bodhi tree), declared in eighteen languages, "In which language shall I speak?"
Tương truyền, Đại Trưởng lão Tissadatta đã cầm một thanh vàng tại Bồ đề đạo tràng và tuyên bố bằng mười tám ngôn ngữ: ‘Tôi nên thuyết giảng bằng ngôn ngữ nào?’
Taṃ pana tena attano uggahe ṭhatvā pavāritaṃ, na paṭisambhidāya ṭhitena.
However, he made that declaration based on his own acquired knowledge, not by relying on paṭisambhidā.
Tuy nhiên, điều đó được Ngài tuyên bố dựa trên sự học tập của mình, chứ không phải dựa trên Paṭisambhidā.
So hi mahāpaññatāya taṃ taṃ bhāsaṃ kathāpetvā kathāpetvā uggaṇhi; tato uggahe ṭhatvā evaṃ pavāresi.
For, due to his great wisdom, he learned each of those languages by having teachers speak them repeatedly; then, standing on his acquired knowledge, he made that declaration.
Thật vậy, do trí tuệ vĩ đại, Ngài đã học từng ngôn ngữ bằng cách yêu cầu người khác nói, và sau đó Ngài đã tuyên bố như vậy dựa trên sự học tập của mình.
Bhāsaṃ nāma sattā uggaṇhantīti vatvā ca panettha idaṃ kathitaṃ.
And it is said here that beings learn language.
Và ở đây, điều này đã được kể khi nói rằng chúng sinh học ngôn ngữ.
Mātāpitaro hi daharakāle kumārake mañce vā pīṭhe vā nipajjāpetvā taṃ taṃ kathayamānā tāni tāni kiccāni karonti.
For parents, when their children are young, lay them on a bed or a stool and speak various things while doing their various tasks.
Cha mẹ thường đặt con cái của mình lên giường hoặc ghế khi còn nhỏ, nói chuyện với chúng về những điều khác nhau và thực hiện các công việc khác nhau.
Dārakā tesaṃ taṃ taṃ bhāsaṃ vavatthāpenti – iminā idaṃ vuttaṃ, iminā idaṃ vuttanti.
The children distinguish those various languages of theirs, thinking, "This was said by this one, this was said by that one."
Những đứa trẻ phân biệt từng ngôn ngữ của họ – ‘‘cái này được nói bởi người này, cái kia được nói bởi người kia’’.
Gacchante gacchante kāle sabbampi bhāsaṃ jānanti.
As time passes, they come to know all languages.
Theo thời gian, chúng biết tất cả các ngôn ngữ.
Mātā damiḷī, pitā andhako.
If the mother is a Tamilian and the father is an Andhra,
Nếu người mẹ là người Tamil, người cha là người Andhra.
Tesaṃ jāto dārako sace mātukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, damiḷabhāsaṃ bhāsissati; sace pitukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, andhakabhāsaṃ bhāsissati.
the child born to them will speak Tamil if it first hears the mother's speech; if it first hears the father's speech, it will speak Andhra.
Nếu đứa trẻ sinh ra từ họ nghe tiếng mẹ trước, nó sẽ nói tiếng Tamil; nếu nghe tiếng cha trước, nó sẽ nói tiếng Andhra.
Ubhinnampi pana kathaṃ assuṇanto māgadhabhāsaṃ bhāsissati.
But if it hears neither of their speeches, it will speak Māgadhī language.
Nhưng nếu không nghe tiếng của cả hai, nó sẽ nói tiếng Magadha.
Yopi agāmake mahāraññe nibbatto, tattha añño kathento nāma natthi, sopi attano dhammatāya vacanaṃ samuṭṭhāpento māgadhabhāsameva bhāsissati.
Even one who is born in a great forest without a village, where there is no one else speaking, will, by its own nature, when it utters words, speak only the Māgadhī language.
Ngay cả người sinh ra trong một khu rừng lớn không có làng, nơi không có ai nói chuyện, người đó cũng sẽ nói tiếng Magadha khi tự nhiên phát ra lời nói.
Niraye, tiracchānayoniyaṃ, pettivisaye, manussaloke, devaloketi sabbattha māgadhabhāsāva ussannā.
In the hells, animal wombs, ghost realms, human world, and divine worlds, the Māgadhī language is prevalent everywhere.
Ở địa ngục, trong loài súc sinh, trong cõi ngạ quỷ, trong thế giới loài người, trong cõi trời, tiếng Magadha là phổ biến nhất ở khắp mọi nơi.
Tattha sesā oṭṭakirātaandhakayonakadamiḷabhāsādikā aṭṭhārasa bhāsā parivattanti.
Among these, the other eighteen languages, such as the Oṭṭa, Kirāta, Andhra, Yonaka, and Damiḷa languages, change.
Trong số đó, mười tám ngôn ngữ khác như tiếng Oṭṭa, Kirāta, Andhra, Yonaka, Tamil, v.v., đều thay đổi.
Ayamevekā yathābhuccabrahmavohāraariyavohārasaṅkhātā māgadhabhāsā na parivattati.
Only this one Māgadhī language, known as the truly noble and exalted speech, does not change.
Chỉ có một ngôn ngữ Magadha này, được gọi là ngôn ngữ chân thực của Phạm Thiên và ngôn ngữ cao quý của bậc Thánh, là không thay đổi.
Sammāsabuddhopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ tantiṃ āropento māgadhabhāsāya eva āropesi.
The Perfectly Self-Enlightened One himself, when he arranged the Tipiṭaka Buddha-word into the Tanti (canonical text), did so in the Māgadhī language.
Chính Đức Chánh Đẳng Giác cũng đã đưa lời Phật dạy Tam Tạng vào truyền thống (tanti) bằng ngôn ngữ Magadha.
Evañhi atthaṃ āharituṃ sukhaṃ hoti.
Because it is easy to extract the meaning thus.
Vì như vậy sẽ dễ dàng để truyền đạt ý nghĩa.
Māgadhabhāsāya hi tantiṃ āruḷhassa buddhavacanassa paṭisambhidāppattānaṃ sotapathāgamanameva papañco; sote pana saṅghaṭṭitamatteyeva nayasatena nayasahassena attho upaṭṭhāti.
For the Buddha-word that has been put into the Tanti in Māgadhī, for those who have attained paṭisambhidā, it is only a proliferation when it reaches the ear-path; but as soon as it strikes the ear, the meaning appears in hundreds and thousands of ways.
Thật vậy, đối với lời Phật dạy đã được đưa vào truyền thống bằng ngôn ngữ Magadha, việc đến tai những người đã đạt được Paṭisambhidā chỉ là một sự chậm trễ; khi nó vừa chạm vào tai, ý nghĩa sẽ hiện ra bằng hàng trăm, hàng ngàn cách.
Aññāya pana bhāsāya tantiṃ āruḷhaṃ pothetvā pothetvā uggahetabbaṃ hoti.
But if it is put into the Tanti in another language, it has to be learned by painstaking effort again and again.
Nhưng đối với lời Phật dạy được đưa vào truyền thống bằng một ngôn ngữ khác, người ta phải học bằng cách phân tích từng chút một.
Bahumpi uggahetvā pana puthujjanassa paṭisambhidāppatti nāma natthi.
However, even after learning much, there is no attainment of paṭisambhidā for an ordinary person (puthujjana).
Và sau khi học nhiều, phàm nhân không thể đạt được Paṭisambhidā.
Ariyasāvako no paṭisambhidāppato nāma natthi.
There is no noble disciple (ariyasāvaka) who has not attained paṭisambhidā.
Không có đệ tử Thánh nào mà không đạt được Paṭisambhidā.
Ñāṇesu ñāṇanti sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā ñāṇaṃ paccavekkhantassa pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidāti.
Knowledge regarding knowledge means that the knowledge which has entered into the classifications concerning knowledge for one who reflects upon knowledge, making knowledge of everything (sabbatthañāṇaṃ) its object, is paṭibhānapaṭisambhidā (analytical knowledge of ready wit).
Trí tuệ về các trí tuệ (Ñāṇesu ñāṇaṃ) là Paṭibhānapaṭisambhidā, tức là trí tuệ về sự phân loại khi quán xét trí tuệ, lấy trí tuệ về tất cả các đối tượng làm đối tượng.
Imā pana catassopi paṭisambhidā dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti, pañcahi kāraṇehi visadā hontīti veditabbā.
It should be understood that these four paṭisambhidās are classified in two ways and become clear due to five reasons.
Tuy nhiên, cần biết rằng cả bốn Paṭisambhidā này được phân loại ở hai cấp độ và trở nên rõ ràng nhờ năm nguyên nhân.
Katamesu dvīsu?
In which two ways?
Hai cấp độ nào?
Sekkhabhūmiyañca asekkhabhūmiyañca.
In the trainee stage (sekkhabhūmi) and in the non-trainee stage (asekkhabhūmi).
Đó là cấp độ của bậc Hữu học (sekkhabhūmi) và cấp độ của bậc Vô học (asekkhabhūmi).
Tattha sāriputtattherassa mahāmoggallānattherassa mahākassapattherassa mahākaccāyanattherassa mahākoṭṭhitattherassāti asītiyāpi mahātherānaṃ paṭisambhidā asekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatā.
Among these, the paṭisambhidās of the eighty great theras, such as Thera Sāriputta, Thera Mahāmoggallāna, Thera Mahākassapa, Thera Mahākaccāyana, and Thera Mahākoṭṭhita, have become classified in the non-trainee stage.
Trong đó, Paṭisambhidā của tám mươi vị Đại Trưởng lão như Trưởng lão Sāriputta, Trưởng lão Mahāmoggallāna, Trưởng lão Mahākassapa, Trưởng lão Mahākaccāyana, Trưởng lão Mahākoṭṭhita, v.v., đã được phân loại ở cấp độ Vô học.
Ānandattherassa cittassa gahapatino dhammikassa upāsakassa upālissa gahapatino khujjuttarāya upāsikāyāti evamādīnaṃ paṭisambhidā sekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatāti imāsu dvīsu bhūmīsu pabhedaṃ gacchanti.
The paṭisambhidās of Thera Ānanda, Cittagahapati, Dhammika Upāsaka, Upāli Gahapati, Khujjuttarā Upāsikā, and others, have become classified in the trainee stage; thus, they are classified in these two stages.
Paṭisambhidā của Trưởng lão Ānanda, gia chủ Citta, cận sự nam Dhammika, gia chủ Upāli, cận sự nữ Khujjuttarā, v.v., đã được phân loại ở cấp độ Hữu học, như vậy chúng được phân loại ở hai cấp độ này.
Katamehi pañcahi kāraṇehi paṭisambhidā visadā hontīti?
Due to which five reasons do the paṭisambhidās become clear?
Paṭisambhidā trở nên rõ ràng nhờ năm nguyên nhân nào?
Adhigamena, pariyattiyā, savanena, paripucchāya, pubbayogenāti.
Due to attainment, Pariyatti, hearing, questioning, and prior practice.
Nhờ sự chứng đắc (adhigama), sự học tập (pariyatti), sự lắng nghe (savana), sự chất vấn (paripucchā), và sự tu tập từ trước (pubbayoga).
Tattha ‘adhigamo’ nāma arahattaṃ.
Among these, 'attainment' means Arahantship.
Trong đó, ‘adhigama’ (chứng đắc) là Arahantship.
Tañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti.
For the paṭisambhidās of one who has attained it become clear.
Thật vậy, Paṭisambhidā của người đã đạt được điều đó trở nên rõ ràng.
‘Pariyatti’ nāma buddhavacanaṃ.
'Pariyatti' means the Buddha's Teaching.
‘Pariyatti’ (học tập) là lời Phật dạy.
Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti.
For the paṭisambhidās of one who studies it become clear.
Thật vậy, Paṭisambhidā của người học điều đó trở nên rõ ràng.
‘Savanaṃ’ nāma dhammassavanaṃ.
'Hearing' means listening to the Dhamma.
‘Savana’ (lắng nghe) là sự lắng nghe Pháp.
Sakkaccañhi dhammaṃ suṇantassa paṭisambhidā visadā honti.
For the paṭisambhidās of one who listens to the Dhamma diligently become clear.
Quả thật, đối với người thành tâm lắng nghe Pháp, các tuệ phân tích (paṭisambhidā) trở nên trong sáng.
‘Paripucchā’ nāma aṭṭhakathā.
'Questioning' means the commentaries (aṭṭhakathā).
‘Paripucchā’ (sự hỏi han) có nghĩa là chú giải (aṭṭhakathā).
Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa hi paṭisambhidā visadā honti.
For the paṭisambhidās of one who explains the meaning of the learned Pāḷi become clear.
Quả thật, đối với người giảng giải ý nghĩa của Pāḷi đã học, các tuệ phân tích (paṭisambhidā) trở nên trong sáng.
‘Pubbayogo’ nāma pubbayogāvacaratā, atītabhave haraṇapaccāharaṇanayena pariggahitakammaṭṭhānatā; pubbayogāvacarassa hi paṭisambhidā visadā honti.
'Prior practice' (pubbayoga) means the state of having prior practice, the state of having embraced a meditation subject in a past life through the method of going forth and returning; for the paṭisambhidās of one who has prior practice become clear.
‘Pubbayoga’ (sự thực hành trong quá khứ) có nghĩa là sự thành tựu của người đã thực hành trong quá khứ (pubbayogāvacaratā), là việc đã nắm giữ đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) theo phương pháp tiến và lùi trong các kiếp quá khứ; quả thật, đối với người đã thực hành trong quá khứ, các tuệ phân tích (paṭisambhidā) trở nên trong sáng.
Tattha arahattappattiyā punabbasukuṭumbikaputtassa tissattherassa paṭisambhidā visadā ahesuṃ.
Among these, the paṭisambhidās of Thera Tissa, the son of the householder Punabbasu, became clear due to his attainment of Arahantship.
Trong số đó, nhờ sự chứng đắc A-la-hán quả (arahatta), các tuệ phân tích (paṭisambhidā) của Trưởng lão Tissa, con trai của gia chủ Punabbasu, đã trở nên trong sáng.
So kira tambapaṇṇidīpe buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paratīraṃ gantvā yonakadhammarakkhitattherassa santike buddhavacanaṃ uggaṇhitvā āgacchanto nāvaṃ abhiruhanatitthe ekasmiṃ pade uppannakaṅkho yojanasatamaggaṃ nivattitvā ācariyassa santikaṃ gacchanto antarāmagge ekassa kuṭumbikassa pañhaṃ kathesi.
It is said that he, after learning the Buddha's Teaching on the island of Tambapaṇṇī and going to the other shore, learned the Buddha's Teaching from Thera Yonaka Dhammarakkhita, and on his way back, when he had a doubt about a certain word at the landing place for boarding the boat, he returned a hundred leagues and went to his teacher, and on the way he solved a problem for a certain householder.
Ngài đã học Phật ngôn ở đảo Tambapaṇṇi, rồi sang bờ bên kia, học Phật ngôn từ Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita, và khi trở về, tại bến thuyền, Ngài đã nảy sinh nghi ngờ về một từ, bèn quay lại con đường dài một trăm do-tuần để đến chỗ thầy của mình, và trên đường đi, Ngài đã giải đáp một câu hỏi cho một gia chủ.
So pasīditvā satasahassagghanikaṃ kambalaṃ adāsi.
That householder, being pleased, gave him a blanket worth one hundred thousand.
Vị gia chủ đó hoan hỷ và cúng dường một tấm chăn trị giá một trăm ngàn (đồng).
Sopi taṃ āharitvā ācariyassa adāsi.
And he (Thera Tissa) took it and gave it to his teacher.
Ngài cũng mang tấm chăn đó đến cúng dường thầy mình.
Thero vāsiyā koṭṭetvā nisīdanaṭṭhāne paribhaṇḍaṃ kāresi.
The teacher (Thera Yonaka Dhammarakkhita) cut it into small pieces with a knife and made it into a seat-cover for his sitting place.
Vị Trưởng lão (thầy) dùng dao nhỏ cắt tấm chăn và may thành vật trải ngồi.
Kimatthāyāti?
For what purpose?
Để làm gì?
Pacchimāya janatāya anuggahatthāyāti.
For the welfare of future generations.
Để làm lợi ích cho thế hệ sau.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘amhākaṃ gatamaggaṃ āvajjetvā anāgate sabrahmacārino paṭipattiṃ pūretabbaṃ maññissantī’’ti.
Thus, it is said that he thought, "Our co-celibates in the future will reflect on the path we have traveled and will consider that the practice should be fulfilled."
Ngài đã nghĩ như thế này: “Các vị đồng Phạm hạnh trong tương lai sẽ suy xét con đường chúng ta đã đi và nghĩ rằng mình nên hoàn thành sự thực hành.”
Tissattheropi ācariyassa santike kaṅkhaṃ chinditvā jambukolapaṭṭane oruyha cetiyaṅgaṇaṃ sammajjanavelāya vālikavihāraṃ patvā sammajji.
And Thera Tissa, having resolved his doubt with his teacher, disembarked at Jambukola port and, at the time of sweeping the shrine courtyard, arrived at Vālikavihāra and swept it.
Trưởng lão Tissa cũng đã giải tỏa nghi ngờ của mình tại chỗ thầy, rồi xuống thuyền tại cảng Jambukola, và vào lúc quét sân tháp, Ngài đến tu viện Vāḷika và quét dọn.
Tassa sammajjitaṭṭhānaṃ disvā ‘idaṃ vītarāgassa bhikkhuno sammaṭṭhaṭṭhāna’nti therassa vīmaṃsanatthāya pañhaṃ pucchiṃsu.
Seeing the place swept by him, they asked the Thera a question to test him, thinking, “This is a place swept by a bhikkhu free from defilements (vītarāga).”
Thấy chỗ Ngài đã quét dọn, họ hỏi một câu hỏi để thử Trưởng lão, rằng: “Đây là chỗ quét dọn của một Tỳ-khưu đã ly tham.”
Thero paṭisambhidāppattatāya pucchitapucchite pañhe kathesīti.
And the Thera, having attained the Paṭisambhidā, answered the questions asked of him.
Trưởng lão, do đã chứng đắc các tuệ phân tích (paṭisambhidā), đã giải đáp các câu hỏi đã được hỏi.
Pariyattiyā pana tissadattattherassa ceva nāgasenattherassa ca paṭisambhidā visadā ahesuṃ.
However, by means of pariyatti, the Paṭisambhidā of Thera Tissadatta and Thera Nāgasena were clear.
Tuy nhiên, nhờ sự học hỏi (pariyatti), các tuệ phân tích (paṭisambhidā) của Trưởng lão Tissadatta và Trưởng lão Nāgasena đã trở nên trong sáng.
Sakkaccadhammasavanena sudhammasāmaṇerassa paṭisambhidā visadā ahesuṃ.
By respectfully listening to the Dhamma, the Paṭisambhidā of Sudhamma Sāmaṇera were clear.
Nhờ sự lắng nghe Pháp một cách thành tâm, các tuệ phân tích (paṭisambhidā) của Sa-di Sudhamma đã trở nên trong sáng.
So kira talaṅgaravāsī dhammadinnattherassa bhāgineyyo khuraggeyeva arahattaṃ patto mātulattherassa dhammavinicchayaṭṭhāne nisīditvā suṇantoyeva tīṇi piṭakāni paguṇāni akāsi.
It is said that he, a nephew of Thera Dhammadinna residing in Talaṅgara, attained Arahantship immediately after his shaving ceremony, and while sitting in his uncle’s court of Dhamma judgement and listening, he mastered the three Piṭakas.
Ngài là cháu trai của Trưởng lão Dhammadinna, người sống ở Talaṅgara, đã chứng đắc A-la-hán quả ngay sau khi cạo tóc, và khi ngồi nghe tại nơi Trưởng lão (chú) giải quyết các vấn đề Pháp, Ngài đã thông suốt Tam Tạng (Tipiṭaka).
Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa pana tissadattattherassa eva paṭisambhidā visadā ahesuṃ.
But for Thera Tissadatta, who expounded the meaning of the learned Pāli, his Paṭisambhidā alone were clear.
Tuy nhiên, nhờ giảng giải ý nghĩa của Pāḷi đã học, các tuệ phân tích (paṭisambhidā) của chính Trưởng lão Tissadatta đã trở nên trong sáng.
Gatapaccāgatavattaṃ pana pūretvā yāva anulomaṃ kammaṭṭhānaṃ ussukkāpetvā āgatānaṃ visadabhāvappattapaṭisambhidānaṃ pubbayogāvacarānaṃ anto natthi.
There is no end to the early meditators (pubbayogāvacara) whose Paṭisambhidā have become clear after fulfilling the practice of coming and going (gatapaccāgata-vatta) and having developed the meditation subject (kammaṭṭhāna) up to anuloma.
Không có giới hạn đối với những người đã thực hành hạnh Gatapaccāgata, đã nỗ lực tu tập đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) cho đến khi thuận chiều (anuloma), và đã đạt được các tuệ phân tích (paṭisambhidā) trong sáng, những người đã thực hành trong quá khứ (pubbayogāvacara).
Etesu pana kāraṇesu pariyatti, savanaṃ, paripucchāti imāni tīṇi pabhedasseva balavakāraṇāni.
Among these causes, pariyatti (learning), savana (listening), and paripucchā (questioning) — these three are the strong causes for the distinctness (of Paṭisambhidā).
Trong các nguyên nhân này, sự học hỏi (pariyatti), sự lắng nghe (savana) và sự hỏi han (paripucchā) là ba nguyên nhân mạnh mẽ của sự phân biệt (pabheda).
Pubbayogo adhigamassa balavapaccayo, pabhedassa hoti na hotīti?
Is pubbayoga (past striving) a strong condition for attainment (adhigama), but not for distinctness (of Paṭisambhidā)?
Sự thực hành trong quá khứ (pubbayoga) là một duyên mạnh mẽ cho sự chứng đắc (adhigama), nhưng có phải là duyên cho sự phân biệt (pabheda) hay không?
Hoti, na pana tathā.
It is, but not in the same way.
Có, nhưng không đến mức đó.
Pariyattisavanaparipucchā hi pubbe hontu vā mā vā, pubbayogena pubbe ceva etarahi ca saṅkhārasammasanaṃ vinā paṭisambhidā nāma natthi.
Whether there were pariyatti, savana, and paripucchā previously or not, there is no Paṭisambhidā without the discerning of formations (saṅkhārasammasana) through pubbayoga, both in the past and in the present.
Thật vậy, dù sự học hỏi, lắng nghe và hỏi han có tồn tại trong quá khứ hay không, thì không có tuệ phân tích (paṭisambhidā) nào mà không có sự quán xét các hành (saṅkhāra) trong quá khứ và hiện tại, nhờ sự thực hành trong quá khứ (pubbayoga).
Ime pana dvepi ekato hutvā paṭisambhidā upatthambhetvā visadā karontīti.
However, these two, being together, support and clarify the Paṭisambhidā.
Tuy nhiên, hai điều này (pubbayoga và adhigama) cùng nhau hỗ trợ và làm cho các tuệ phân tích (paṭisambhidā) trở nên trong sáng.
719. Idāni ye saṅgahavāre pañca atthā ca dhammā ca saṅgahitā, tesaṃ pabhedadassananayena paṭisambhidā vibhajituṃ puna catassotiādinā nayena pabhedavāro āraddho.
Now, to distinguish the Paṭisambhidā by showing the divisions of the five meanings (attha) and five dhammas that were included in the Saṅgahavāra, the section on divisions (pabhedavāra) has been begun again with "four" (catasso) and so forth.
Bây giờ, để phân loại các tuệ phân tích (paṭisambhidā) theo cách trình bày các loại của năm ý nghĩa (attha) và năm pháp (dhamma) đã được tổng hợp trong phần Tổng hợp (Saṅgahavāra), Phần Phân loại (Pabhedavāra) lại được bắt đầu bằng cách nói “bốn” (catasso) và các phần khác.
So saccavārahetuvāradhammavārapaccayākāravārapariyattivāravasena pañcavidho.
This is fivefold: the Saccavāra, the Hetuvāra, the Dhammavāra, the Paccayākāravāra, and the Pariyattivāra.
Phần đó có năm loại theo Phần Chân lý (Saccavāra), Phần Nguyên nhân (Hetuvāra), Phần Pháp (Dhammavāra), Phần Duyên khởi (Paccayākāravāra) và Phần Học hỏi (Pariyattivāra).
Tattha paccayasamuppannassa dukkhasaccassa paccayena pattabbassa nibbānassa ca atthabhāvaṃ, phalanibbattakassa samudayassa nibbānasampāpakassa ariyamaggassa ca dhammabhāvañca dassetuṃ ‘saccavāro’ vutto.
Among these, the Saccavāra is stated to show the nature of meaning (atthabhāva) of the suffering truth (dukkhasacca) which arises from causes (paccayasamuppanna), and of Nibbāna which is to be attained through causes, and the nature of dhamma (dhammabhāva) of the origin (samudaya) which produces results, and of the Noble Path (ariyamagga) which leads to Nibbāna.
Trong số đó, Phần Chân lý (Saccavāra) được nói đến để trình bày bản chất ý nghĩa (atthabhāva) của Khổ đế (Dukkhasacca) sinh khởi do duyên, và của Niết-bàn (Nibbāna) có thể đạt được do duyên; và bản chất pháp (dhammabhāva) của Tập đế (Samudaya) là nhân sinh quả, và của Bát Chánh Đạo (Ariyamagga) dẫn đến Niết-bàn.
Yassa kassaci pana hetuphalanibbattakassa hetuno dhammabhāvaṃ, hetuphalassa ca atthabhāvaṃ dassetuṃ ‘hetuvāro’ vutto.
The Hetuvāra is stated to show the nature of dhamma of the cause (hetu) which produces results from any cause, and the nature of meaning of the result of that cause.
Phần Nguyên nhân (Hetuvāra) được nói đến để trình bày bản chất pháp (dhammabhāva) của nguyên nhân sinh ra quả của bất kỳ nguyên nhân nào, và bản chất ý nghĩa (atthabhāva) của quả của nguyên nhân đó.
Tattha ca hetuphalakkamavasena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ dhammapaṭisambhidā niddiṭṭhā.
In that (Hetuvāra), Dhammapaṭisambhidā is first indicated in reverse order, according to the sequence of cause and effect.
Và trong đó, tuệ phân tích về Pháp (Dhammapaṭisambhidā) được trình bày trước theo thứ tự ngược lại của nguyên nhân và kết quả.
Ye pana dhammā tamhā tamhā rūpārūpappabhedā hetuto jātā, tesaṃ atthabhāvaṃ, tassa tassa ca rūpārūpadhammappabhedassa hetuno dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘dhammavāro’ vutto.
The Dhammavāra is stated to show the nature of meaning of those dhammas which, distinguished as rūpa and arūpa, arise from various causes, and the nature of dhamma of those various rūpa and arūpa dhammas (as causes).
Phần Pháp (Dhammavāra) được nói đến để trình bày bản chất ý nghĩa (atthabhāva) của các pháp là kết quả, sinh ra từ các nguyên nhân khác nhau có phân loại sắc và vô sắc; và bản chất pháp (dhammabhāva) của các nguyên nhân khác nhau có phân loại sắc và vô sắc đó.
Jarāmaraṇādīnaṃ pana atthabhāvaṃ, jarāmaraṇādisamudayasaṅkhātānaṃ jātiādīnañca dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘paccayākāravāro’ vutto.
The Paccayākāravāra is stated to show the nature of meaning of old age, death, and so forth, and the nature of dhamma of birth, and so forth, which are reckoned as the origin of old age, death, and so forth.
Phần Duyên khởi (Paccayākāravāra) được nói đến để trình bày bản chất ý nghĩa (atthabhāva) của sự già chết (jarāmaraṇa) và các pháp khác; và bản chất pháp (dhammabhāva) của sự sinh (jāti) và các pháp khác, được gọi là nguyên nhân của sự già chết và các pháp khác.
Tato pariyattisaṅkhātassa tassa tassa bhāsitassa dhammabhāvaṃ, bhāsitasaṅkhātena paccayena pattabbassa bhāsitatthassa ca atthabhāvaṃ dassetuṃ ‘pariyattivāro’ vutto.
Thereafter, the Pariyattivāra is stated to show the nature of dhamma of various recitations (bhāsita) which are reckoned as pariyatti, and the nature of meaning of the meaning of recitation (bhāsitattha) which is to be attained by means of the recitation.
Sau đó, Phần Học hỏi (Pariyattivāra) được nói đến để trình bày bản chất pháp (dhammabhāva) của mỗi lời dạy được gọi là học hỏi (pariyatti); và bản chất ý nghĩa (atthabhāva) của ý nghĩa của lời dạy có thể đạt được do duyên là lời dạy.
Tattha ca yasmā bhāsitaṃ ñatvā tassattho ñāyati, tasmā bhāsitabhāsitatthakkamena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ dhammapaṭisambhidā niddiṭṭhā.
And in this (Pariyattivāra), since the meaning is known after understanding the recitation, Dhammapaṭisambhidā is indicated first in reverse order, according to the sequence of recitation and meaning of recitation.
Và trong đó, vì ý nghĩa của lời dạy được biết sau khi biết lời dạy, nên tuệ phân tích về Pháp (Dhammapaṭisambhidā) được trình bày trước theo thứ tự ngược lại của lời dạy và ý nghĩa của lời dạy.
Pariyattidhammassa ca pabhedadassanatthaṃ ‘‘tattha katamā dhammapaṭisambhidā’’ti pucchāpubbaṅgamo paṭiniddesavāro vutto.
And to show the divisions of the pariyatti-dhamma, the Paṭiniddesavāra, preceded by the question “What is Dhammapaṭisambhidā here?”, is stated.
Và để trình bày các loại của Pháp học (Pariyattidhamma), Phần Trình bày chi tiết (Paṭiniddesavāra) được nói đến, với câu hỏi “Trong đó, tuệ phân tích về Pháp (Dhammapaṭisambhidā) là gì?” làm phần mở đầu.
Tattha suttantiādīhi navahi aṅgehi nippadesato tanti gahitā.
There, the text (tanti) is taken without exception by the nine sections such as Sutta.
Trong đó, Pāḷi (tanti) được lấy một cách toàn diện bằng chín chi phần như Suttanta và các phần khác.
Ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa atthoti imasmimpi ṭhāne bhāsitavasena nippadesato tanti eva gahitāti.
And in this place too, the text (tanti) alone is taken without exception, in terms of recitation, with the phrases “This is the meaning of this recitation, this is the meaning of this recitation.”
Trong trường hợp này cũng vậy, Pāḷi (tanti) được lấy một cách toàn diện theo lời dạy, với các câu như: “Đây là ý nghĩa của lời dạy này, đây là ý nghĩa của lời dạy này.”
725. Tattha tisso paṭisambhidā lokiyā.
Among these, the three Paṭisambhidā are mundane (lokiya).
Trong đó, ba tuệ phân tích (paṭisambhidā) là thế gian (lokiya).
Atthapaṭisambhidā lokiyalokuttaramissakā.
Atthapaṭisambhidā is a mixture of mundane and supramundane.
Tuệ phân tích về Ý nghĩa (Atthapaṭisambhidā) là hỗn hợp thế gian và siêu thế (lokuttara).
Sā hi nibbānārammaṇānaṃ maggaphalañāṇānaṃ vasena lokuttarāpi hoti.
For it can also be supramundane by way of the knowledge of paths and fruits which have Nibbāna as their object.
Thật vậy, tuệ đó cũng là siêu thế (lokuttara) theo các trí tuệ về Đạo và Quả (maggaphalañāṇa) có Niết-bàn (Nibbāna) làm đối tượng.
Abhidhammabhājanīye kusalākusalavipākakiriyānaṃ vasena catūhi vārehi vibhattaṃ.
In the Abhidhammabhājanīya, it is divided into four sections by way of wholesome (kusala), unwholesome (akusala), resultant (vipāka), and functional (kiriya).
Trong phần Phân tích Vi diệu pháp (Abhidhammabhājanīya), nó được phân loại thành bốn phần theo thiện (kusala), bất thiện (akusala), quả (vipāka) và hành vi (kiriya).
Tattha yattakāni heṭṭhā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 1 ādayo) kusalacittāni vibhattāni, tesaṃ sabbesampi vasena ekekasmiṃ cittaniddese catasso catasso paṭisambhidā vibhattāti veditabbā.
In this, it should be understood that in each cittaniddesa (explanation of a consciousness), four Paṭisambhidā are divided for all the wholesome consciousnesses that were explained below in the section on the arising of consciousness (cittuppādakaṇḍa).
Trong đó, tất cả các tâm thiện (kusalacitta) đã được phân loại trong phần Tâm khởi (Cittuppādakaṇḍa) ở dưới (Dhamma. Sa. 1 và các phần khác) đều được biết là đã phân loại bốn tuệ phân tích (paṭisambhidā) trong mỗi phần trình bày về tâm.
Akusalacittesupi eseva nayo.
The same method applies to unwholesome consciousnesses.
Đối với các tâm bất thiện (akusalacitta) cũng vậy.
Vipākakiriyavāresu vipākakiriyānaṃ atthena saṅgahitattā, dhammapaṭisambhidaṃ chaḍḍetvā, ekekasmiṃ vipākacitte ca kiriyacitte ca tisso tissova paṭisambhidā vibhattā.
In the sections on resultant and functional consciousnesses, since the resultant and functional states are included by meaning (attha), three Paṭisambhidā are divided for each resultant consciousness and each functional consciousness, omitting Dhammapaṭisambhidā.
Trong các phần về quả (vipāka) và hành vi (kiriya), vì quả và hành vi được bao gồm trong ý nghĩa (attha), nên tuệ phân tích về Pháp (Dhammapaṭisambhidā) bị loại bỏ, và chỉ có ba tuệ phân tích (paṭisambhidā) được phân loại trong mỗi tâm quả (vipākacitta) và tâm hành vi (kiriyacitta).
Pāḷi pana mukhamattameva dassetvā saṃkhittā.
The Pāli, however, is abbreviated, showing only an outline.
Tuy nhiên, Pāḷi chỉ trình bày phần chính và được tóm tắt.
Sā heṭṭhā āgatavitthāravaseneva veditabbā.
It should be understood according to the detailed explanation given below.
Nó nên được hiểu theo cách giải thích chi tiết đã được trình bày ở dưới.
Kasmā pana yathā kusalākusalavāresu ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti vuttaṃ, evamidha ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime vipākā, tesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti evaṃ na vuttanti?
Why is it that, just as in the wholesome and unwholesome sections it is said, "Knowledge of their results is Atthapaṭisambhidā," it is not said here, "Knowledge of the dhammas whose results these are, is Dhammapaṭisambhidā"?
Tại sao, như trong các phần thiện và bất thiện đã nói: “Trí tuệ về quả của chúng là tuệ phân tích về Ý nghĩa (Atthapaṭisambhidā)”, mà ở đây lại không nói: “Trí tuệ về các pháp mà những quả này thuộc về là tuệ phân tích về Pháp (Dhammapaṭisambhidā)”?
Heṭṭhā vuttattā.
Because it has been stated below.
Vì đã được nói ở dưới.
Yadi evaṃ, ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti heṭṭhā vuttattā ayaṃ atthapaṭisambhidāpi idha na vattabbā siyāti?
If so, since "Knowledge of their results is Atthapaṭisambhidā" has been stated below, this Atthapaṭisambhidā should also not be stated here?
Nếu vậy, vì đã nói ở dưới: “Trí tuệ về quả của chúng là tuệ phân tích về Ý nghĩa (Atthapaṭisambhidā)”, thì tuệ phân tích về Ý nghĩa này cũng không nên được nói ở đây chăng?
No na vattabbā.
No, it should be stated.
Không, không phải là không nên nói.
Heṭṭhā vipākakiriyacittuppādavasena avuttattā.
Because it was not stated below by way of resultant and functional consciousness-arising.
Vì ở dưới chưa nói theo cách tâm quả (vipākacitta) và tâm hành vi (kiriyacitta) khởi lên.
Kiriyavāre ca ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime kiriyā’’ti vacanameva na yujjatīti dvīsupi imesu vāresu tisso tissova paṭisambhidā vibhattā.
And in the functional section, the statement "The dhammas whose functional states these are" is not appropriate; therefore, in both these sections, only three Paṭisambhidā are divided.
Và trong phần Kiriyavāra, chính lời nói “những pháp này là hành động” là không phù hợp. Do đó, trong cả hai phần này, chỉ có ba Paṭisambhidā được phân loại.
Tattha yāya niruttiyā tesaṃ dhammānaṃ paññatti hotīti yāya niruttiyā tesaṃ phasso hotītiādinā nayena vuttānaṃ dhammānaṃ ‘‘ayaṃ phasso, ayaṃ vedanā’’ti evaṃ paññatti hoti.
Here, “That by which linguistic expression (nirutti) there is a designation of those dhammas” means that by that linguistic expression by which "this is contact, this is feeling" and so forth are stated regarding those dhammas, there is such a designation.
Trong đó, yāya niruttiyā tesaṃ dhammānaṃ paññatti hotīti (pháp được biết đến bằng ngôn ngữ nào) có nghĩa là: bằng ngôn ngữ nào mà các pháp đã được nói đến theo cách thức như “đây là xúc, đây là thọ”, v.v., thì sự chỉ định (paññatti) về chúng xảy ra như vậy.
Tattha dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe dhamme ca pavattamānāya tassā dhammaniruttiyā sabhāvapaññattiyā abhilāpe ñāṇaṃ.
And “Knowledge in the expression of the Dhamma-nirutti” means knowledge in the declaration of the true designation of that Dhamma-nirutti which occurs in that meaning and in that Dhamma.
Trong đó, dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ (trí tuệ về sự diễn đạt ngôn ngữ của các pháp) là trí tuệ về sự diễn đạt (abhilāpa) của ngôn ngữ pháp (dhammanirutti) đó, tức là sự chỉ định bản chất chân thật (sabhāvapaññatti), đang diễn ra trong ý nghĩa (attha) và pháp (dhamma) đó.
Abhilāpasaddaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannañāṇameva idhāpi kathitaṃ.
Here too, it is indeed the knowledge that has arisen taking the word "expression" (abhilāpa) as its object that is spoken of.
Ở đây, cũng đã nói đến trí tuệ phát sinh khi lấy lời diễn đạt (abhilāpasadda) làm đối tượng.
Yena ñāṇenāti yena paṭibhānapaṭisambhidāñāṇena.
“By which knowledge” refers to by which Paṭibhānapaṭisambhidā-knowledge.
Yena ñāṇena (bằng trí tuệ nào) là bằng trí tuệ Paṭibhānapaṭisambhidā.
Tāni ñāṇāni jānātīti itarāni tīṇi paṭisambhidāñāṇāni jānāti.
“He knows those knowledges” means he knows the other three Paṭisambhidā-knowledges.
Tāni ñāṇāni jānātīti (biết những trí tuệ đó) là biết ba trí tuệ Paṭisambhidā khác.
Idāni yathā yaṃ ñāṇaṃ tāni ñāṇāni jānāti, tathā tassa tesu pavattiṃ dassetuṃ imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti vuttaṃ.
Now, to show how that knowledge knows those knowledges, its occurrence in them is stated as “These knowledges are illuminators of this meaning.”
Bây giờ, để chỉ ra sự vận hành của trí tuệ đó trong các trí tuệ khác, theo cách mà trí tuệ đó biết những trí tuệ kia, đã nói rằng imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti (những trí tuệ này làm sáng tỏ ý nghĩa này).
Tattha idamatthajotakānīti imassa atthassa jotakāni pakāsakāni; imaṃ nāma atthaṃ jotenti pakāsenti paricchindantīti attho.
Here, “illuminators of this meaning” means illuminators, revealers of this meaning; that is, they illuminate, reveal, and define this particular meaning.
Trong đó, idamatthajotakānīti (làm sáng tỏ ý nghĩa này) có nghĩa là làm sáng tỏ, làm hiển lộ ý nghĩa này; chúng làm sáng tỏ, làm hiển lộ, xác định một ý nghĩa cụ thể.
Iti ñāṇesu ñāṇanti iminā ākārena pavattaṃ tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.
“Thus, knowledge in knowledges” means the knowledge that occurs in this manner in the three knowledges is called Paṭibhānapaṭisambhidā.
Iti ñāṇesu ñāṇaṃ (trí tuệ trong các trí tuệ như vậy) là trí tuệ vận hành theo cách này, tức là trí tuệ trong ba trí tuệ (Attha, Dhamma, Nirutti) được gọi là Paṭibhānapaṭisambhidā.
Tattha kiñcāpi ayaṃ paṭibhānapaṭisambhidā ‘imissā idaṃ kiccaṃ, imissā idaṃ kicca’nti itarāsaṃ paṭisambhidānaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana tāsaṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkoti, bahussutadhammakathiko viya appassutadhammakathikassa.
Here, although this paṭibhānapaṭisambhidā knows the function of the other paṭisambhidās, saying 'this is the function of this, this is the function of this,' yet it cannot perform their functions itself, just like a much-learned Dhamma speaker compared to a little-learned Dhamma speaker.
Trong đó, mặc dù Paṭibhānapaṭisambhidā này biết nhiệm vụ của các Paṭisambhidā khác, rằng “đây là nhiệm vụ của cái này, đây là nhiệm vụ của cái kia”, nhưng bản thân nó không thể thực hiện nhiệm vụ của chúng, giống như một vị thuyết pháp đa văn (bahussuta) đối với một vị thuyết pháp ít học (appassuta).
Dve kira bhikkhū.
There were, it is said, two bhikkhus.
Tương truyền có hai tỳ khưu.
Eko bahussuto, eko appassuto.
One was much-learned, one was little-learned.
Một vị là đa văn, một vị là ít học.
Te ekatova ekaṃ dhammakathāmaggaṃ uggaṇhiṃsu.
They both learned one method of Dhamma discourse.
Cả hai cùng học một phương pháp thuyết pháp.
Tattha appassuto sarasampanno ahosi, itaro mandassaro.
Among them, the little-learned one had a beautiful voice, while the other had a weak voice.
Trong đó, vị ít học có giọng nói hay, còn vị kia có giọng nói yếu.
Tesu appassuto gatagataṭṭhāne attano sarasampattiyā sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathesi.
Among these two Dhamma-teaching bhikkhus, the little-learned one, wherever he went, stirred the entire assembly with his vocal accomplishment and taught the Dhamma.
Trong số đó, vị ít học, nhờ giọng nói hay của mình, đã làm cho toàn bộ hội chúng phấn khích và thuyết pháp ở mọi nơi ông đến.
Dhammaṃ suṇamānā haṭṭhatuṭṭhamānasā hutvā – ‘yathā esa dhammaṃ kathesi, eko tipiṭakadharo maññe bhavissatī’ti vadanti.
Those who listened to the Dhamma, with joyful and pleased minds, said, 'Just as he taught the Dhamma, he must be a master of the Tipiṭaka.'
Những người nghe pháp, với tâm hoan hỷ và vui sướng, nói rằng: “Cách ông ấy thuyết pháp, chắc hẳn ông ấy là một vị Tam Tạng Pháp Sư.”
Bahussutabhikkhu pana – ‘dhammasavane jānissatha ayaṃ tipiṭakadharo vā no vā’ti āha.
But the much-learned bhikkhu said, 'You will know when listening to the Dhamma whether he is a master of the Tipiṭaka or not.'
Còn vị tỳ khưu đa văn thì nói: “Khi nghe pháp, quý vị sẽ biết vị này có phải là Tam Tạng Pháp Sư hay không.”
So kiñcāpi evamāha, yathā pana sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathetuṃ sakkoti, evamassa kathanasamatthatā natthi.
Although he said this, he himself did not possess the ability to teach the Dhamma in such a way as to stir the entire assembly.
Mặc dù ông ấy nói như vậy, nhưng ông ấy không có khả năng thuyết pháp để làm cho toàn bộ hội chúng phấn khích.
Tattha kiñcāpi paṭibhānapaṭisambhidā, bahussuto viya appassutassa, itarāsaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana taṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkotīti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that although paṭibhānapaṭisambhidā knows the functions of the other paṭisambhidās, like the much-learned one knowing the little-learned one's (function), it cannot perform those functions itself.
Trong đó, mặc dù Paṭibhānapaṭisambhidā biết nhiệm vụ của các Paṭisambhidā khác, giống như vị đa văn biết nhiệm vụ của vị ít học, nhưng bản thân nó không thể thực hiện nhiệm vụ đó, điều này cần được hiểu.
Sesaṃ uttānatthameva.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại là ý nghĩa rõ ràng.
746. Evaṃ kusalacittuppādādivasena paṭisambhidā vibhajitvā idāni tāsaṃ uppattiṭṭhānabhūtaṃ khettaṃ dassetuṃ puna catasso paṭisambhidātiādimāha.
746. Having thus analyzed the paṭisambhidās according to the origination of wholesome consciousness, etc., now, to show the field that is the place of their arising, it is stated again, "The four paṭisambhidās", etc.
746. Như vậy, sau khi phân loại Paṭisambhidā theo sự phát sinh của các tâm thiện (kusalacittuppāda), v.v., bây giờ để chỉ ra lĩnh vực là nơi phát sinh của chúng, lại nói rằng catasso paṭisambhidāti (bốn Paṭisambhidā), v.v.
Tattha tisso paṭisambhidā kāmāvacarakusalato catūsu ñāṇasampayuttesu cittuppādesūti idaṃ sekkhānaṃ vasena vuttaṃ.
Here, the statement "The three paṭisambhidās (arise) in four kāmāvacara wholesome cittas associated with knowledge" is said with reference to those undergoing training (sekhas).
Trong đó, tisso paṭisambhidā kāmāvacarakusalato catūsu ñāṇasampayuttesu cittuppādesu (ba Paṭisambhidā trong bốn tâm thiện dục giới tương ưng với trí tuệ) là lời nói được nói đến theo cách của các bậc Hữu học (Sekkhā).
Tesañhipi dhammapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati.
For them, too, when reflecting on Dhamma, dhammapaṭisambhidā arises in the four wholesome cittas associated with knowledge, taking the five kinds of Dhamma mentioned below as an object.
Đối với họ, trong lúc quán xét các pháp, Paṭisambhidā về pháp phát sinh trong bốn tâm thiện tương ưng với trí tuệ, khi lấy năm loại pháp đã nói ở trên làm đối tượng.
Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.
Similarly, when reflecting on expression (nirutti), niruttipaṭisambhidā arises taking sound as an object; and when reflecting on knowledge, paṭibhānapaṭisambhidā arises taking all-encompassing knowledge as an object.
Tương tự, vào lúc quán xét về ngữ, sau khi lấy âm thanh làm đối tượng, là niruttipaṭisambhidā; vào lúc quán xét về trí tuệ, sau khi lấy trí tuệ ở khắp mọi nơi làm đối tượng, là paṭibhānapaṭisambhidā.
Kiriyato catūsūti idaṃ pana asekkhānaṃ vasena vuttaṃ.
But "In four functional cittas" is said with reference to those who are accomplished (asekha).
Kiriyato catūsūti (trong bốn tâm hành) — lời này được nói theo phương diện của các bậc Vô học.
Tesañhi dhammaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati.
For them, when reflecting on Dhamma, dhammapaṭisambhidā arises in the four functional cittas associated with knowledge, taking the five kinds of Dhamma mentioned below as an object.
Quả vậy, đối với các vị ấy, vào lúc quán xét về pháp, sau khi lấy pháp có năm loại đã được nói ở dưới làm đối tượng, dhammapaṭisambhidā sanh khởi trong bốn tâm hành tương ưng trí tuệ.
Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.
Similarly, when reflecting on expression, niruttipaṭisambhidā arises taking sound as an object; and when reflecting on knowledge, paṭibhānapaṭisambhidā arises taking all-encompassing knowledge as an object.
Tương tự, vào lúc quán xét về ngữ, sau khi lấy âm thanh làm đối tượng, là niruttipaṭisambhidā; vào lúc quán xét về trí tuệ, sau khi lấy trí tuệ ở khắp mọi nơi làm đối tượng, là paṭibhānapaṭisambhidā.
Atthapaṭisambhidā etesu ceva uppajjatīti idaṃ pana sekkhāsekkhānaṃ vasena vuttaṃ.
But "Atthapaṭisambhidā arises in these very (cittas)" is said with reference to both those undergoing training and those who are accomplished.
Atthapaṭisambhidā etesu ceva uppajjatīti (atthapaṭisambhidā sanh khởi chính trong những tâm này) — lời này được nói theo phương diện của các bậc Hữu học và Vô học.
Tathā hi sekkhānaṃ atthapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedaṃ atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu ayaṃ uppajjati, maggaphalakāle ca maggaphalesu.
Indeed, for those undergoing training, when reflecting on meaning (attha), this (atthapaṭisambhidā) arises in the four wholesome cittas associated with knowledge, taking the kind of meaning mentioned below as an object, and at the time of path and fruition, it arises in the path and fruition (cittas).
Quả vậy, đối với các bậc Hữu học, vào lúc quán xét về nghĩa, sau khi lấy nghĩa có các loại đã được nói ở dưới làm đối tượng, tuệ này sanh khởi trong bốn tâm thiện tương ưng trí tuệ, và vào lúc đạo và quả, (sanh khởi) trong đạo và quả.
Asekkhassa pana atthaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedameva atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu uppajjati, phalakāle ca uparime sāmaññaphaleti.
For those who are accomplished, however, when reflecting on meaning, it arises in the four functional cittas associated with knowledge, taking the very kind of meaning mentioned below as an object, and at the time of fruition, in the higher noble fruitions.
Còn đối với bậc Vô học, vào lúc quán xét về nghĩa, sau khi lấy chính nghĩa có các loại đã được nói ở dưới làm đối tượng, (tuệ này) sanh khởi trong bốn tâm hành tương ưng trí tuệ, và vào lúc quả, (sanh khởi) trong sa-môn quả ở bậc trên.
Evametā sekkhāsekkhānaṃ uppajjamānā imāsu bhūmīsu uppajjantīti bhūmidassanatthaṃ ayaṃ nayo dassitoti.
Thus, this method is shown for the purpose of indicating the planes in which these paṭisambhidās arise for both those undergoing training and those who are accomplished.
Như vậy, các tuệ này khi sanh khởi cho các bậc Hữu học và Vô học, chúng sanh khởi trong các cảnh giới này, do đó, phương pháp này được chỉ ra nhằm mục đích trình bày cảnh giới.
747. Pañhāpucchake pāḷianusāreneva catunnaṃ paṭisambhidānaṃ kusalādibhāvo veditabbo.
In the question-asking section, the wholesome, etc., nature of the four paṭisambhidās should be understood in accordance with the Pāḷi text.
747. Trong phần vấn đáp, tính chất thiện v.v... của bốn tuệ phân tích cần được hiểu theo đúng như trong Chánh tạng.
Ārammaṇattikesu pana niruttipaṭisambhidā saddameva ārammaṇaṃ karotīti parittārammaṇā.
Among the triplets of objects, niruttipaṭisambhidā takes only sound as its object, thus it has a limited object (parittārammaṇa).
Tuy nhiên, trong ba loại đối tượng, niruttipaṭisambhidā chỉ lấy âm thanh làm đối tượng, nên có đối tượng nhỏ (parittārammaṇa).
Atthapaṭisambhidā kāmāvacaravipākakiriyasaṅkhātañceva paccayasamuppannañca atthaṃ paccavekkhantassa parittārammaṇā; vuttappabhedameva rūpāvacarārūpāvacaraṃ atthaṃ paccavekkhantassa mahaggatārammaṇā; lokuttaravipākatthañceva paramatthañca nibbānaṃ paccavekkhantassa appamāṇārammaṇā.
Atthapaṭisambhidā, for one who reflects on effect (attha) which is kāmāvacara-vipāka and kāmāvacara-kiriya, and that which arises dependent on conditions (paccayasamuppanna), has a limited object; for one who reflects on rūpāvacara and arūpāvacara meaning of the kind mentioned, it has a sublime object (mahaggatārammaṇa); for one who reflects on lokuttara-vipāka meaning and ultimate Nibbāna, it has an immeasurable object (appamāṇārammaṇa).
Atthapaṭisambhidā, đối với người đang quán xét nghĩa được gọi là quả và hành của cõi dục và nghĩa do duyên sanh, có đối tượng nhỏ; đối với người đang quán xét chính nghĩa thuộc cõi sắc và cõi vô sắc có các loại đã được nói, có đối tượng lớn (mahaggatārammaṇa); đối với người đang quán xét nghĩa quả siêu thế và Nibbāna là nghĩa chân đế, có đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇa).
Dhammapaṭisambhidā kāmāvacaraṃ kusaladhammaṃ akusaladhammaṃ paccayadhammañca paccavekkhantassa parittārammaṇā; rūpāvacarārūpāvacaraṃ kusalaṃ dhammaṃ paccayadhammañca paccavekkhantassa mahaggatārammaṇā; lokuttaraṃ kusalaṃ dhammaṃ paccayadhammañca paccavekkhantassa appamāṇārammaṇā.
Dhammapaṭisambhidā, for one who reflects on kāmāvacara wholesome Dhamma, unwholesome Dhamma, and conditioned Dhamma, has a limited object; for one who reflects on rūpāvacara and arūpāvacara wholesome Dhamma and conditioned Dhamma, it has a sublime object; for one who reflects on lokuttara wholesome Dhamma and conditioned Dhamma, it has an immeasurable object.
Dhammapaṭisambhidā, đối với người đang quán xét pháp thiện cõi dục, pháp bất thiện, và pháp duyên, có đối tượng nhỏ; đối với người đang quán xét pháp thiện cõi sắc và cõi vô sắc, và pháp duyên, có đối tượng lớn; đối với người đang quán xét pháp thiện siêu thế và pháp duyên, có đối tượng vô lượng.
Paṭibhānapaṭisambhidā kāmāvacarakusalavipākakiriyañāṇāni paccavekkhantassa parittārammaṇā; rūpāvacarārūpāvacarāni kusalavipākakiriyañāṇāni paccavekkhantassa tesaṃ ārammaṇāni vijānantassa mahaggatārammaṇā; lokuttarāni kusalavipākañāṇāni paccavekkhantassa appamāṇārammaṇā.
Paṭibhānapaṭisambhidā, for one who reflects on kāmāvacara wholesome, resultant, and functional knowledges, has a limited object; for one who reflects on rūpāvacara and arūpāvacara wholesome, resultant, and functional knowledges, and for one who knows their objects, it has a sublime object; for one who reflects on lokuttara wholesome and resultant knowledges, it has an immeasurable object.
Biện tài vô ngại giải, đối với người quán xét các trí thiện, quả, và hành thuộc Dục giới, có đối tượng là hạ liệt; đối với người quán xét các trí thiện, quả, và hành thuộc Sắc giới và Vô sắc giới, và đối với người biết rõ các đối tượng của chúng, có đối tượng là đại hành; đối với người quán xét các trí thiện và quả thuộc Siêu thế, có đối tượng là vô lượng.
Atthapaṭisambhidā sahajātahetuvasena siyā maggahetukā, vīriyajeṭṭhikāya maggabhāvanāya siyā maggādhipati, chandacittajeṭṭhikāya navattabbā, phalakālepi navattabbā eva.
Atthapaṭisambhidā, in terms of co-nascent root, may have the path as its root; in the development of the path led by energy, it may have the path as its dominator; if led by desire or consciousness, it is not to be spoken of in that way; and at the time of fruition, it is likewise not to be spoken of.
Nghĩa vô ngại giải, do năng lực của nhân đồng sanh, có thể có đạo là nhân; trong khi tu tập đạo với tinh tấn làm trưởng, có thể có đạo là trưởng; khi tu tập với dục và tâm làm trưởng, thì không thể nói là có đạo là nhân hay đạo là trưởng; trong thời điểm của quả, cũng không thể nói như vậy.
Dhammapaṭisambhidā maggaṃ paccavekkhaṇakāle maggārammaṇā, maggaṃ garuṃ katvā paccavekkhantassa ārammaṇādhipativasena maggādhipati.
Dhammapaṭisambhidā, when reflecting on the path, has the path as its object; for one who reflects on the path considering it as weighty, it has the path as its dominator in terms of objective dominance.
Pháp vô ngại giải, vào thời điểm quán xét đạo, có đạo là đối tượng; đối với người quán xét đạo bằng cách xem trọng đạo, do năng lực của đối tượng trưởng, có đạo là trưởng.
Paṭibhānapaṭisambhidā maggañāṇaṃ paccavekkhaṇakāle maggārammaṇā, maggaṃ garuṃ katvā paccavekkhantassa maggādhipati, sesañāṇaṃ pañcavekkhaṇakāle navattabbārammaṇā.
Paṭibhānapaṭisambhidā, when reflecting on path-knowledge, has the path as its object; for one who reflects on the path considering it as weighty, it has the path as its dominator; when reflecting on other knowledges, it has an object not to be spoken of (in terms of path-dominance).
Biện tài vô ngại giải, vào thời điểm quán xét trí đạo, có đạo là đối tượng; đối với người quán xét đạo bằng cách xem trọng đạo, có đạo là trưởng; vào thời điểm quán xét các trí còn lại, có đối tượng không thể nói đến.
Niruttipaṭisambhidā paccuppannameva saddaṃ ārammaṇaṃ karotīti paccuppannārammaṇā.
Niruttipaṭisambhidā takes only present sound as its object, thus it has a present object.
Ngữ vô ngại giải, vì chỉ lấy âm thanh hiện tại làm đối tượng, nên có đối tượng là hiện tại.
Atthapaṭisambhidā atītaṃ vipākatthaṃ kiriyatthaṃ paccayasamuppannañca paccavekkhantassa atītārammaṇā, anāgataṃ paccavekkhantassa anāgatārammaṇā, paccuppannaṃ paccavekkhantassa paccuppannārammaṇā, lokuttaraṃ paramatthaṃ paccavekkhantassa navattabbārammaṇā.
Atthapaṭisambhidā, for one who reflects on past resultant meaning, functional meaning, and dependently arisen meaning, has a past object; for one who reflects on future (meaning), it has a future object; for one who reflects on present (meaning), it has a present object; for one who reflects on lokuttara ultimate meaning (Nibbāna), it has an object not to be spoken of (in terms of time).
Nghĩa vô ngại giải, đối với người quán xét quả là nghĩa, hành là nghĩa, và pháp do duyên sanh đã qua, có đối tượng là quá khứ; đối với người quán xét pháp vị lai, có đối tượng là vị lai; đối với người quán xét pháp hiện tại, có đối tượng là hiện tại; đối với người quán xét pháp chân đế siêu thế, có đối tượng không thể nói đến.
Dhammapaṭisambhidā atītaṃ kusalaṃ akusalaṃ paccayadhammañca paccavekkhantassa atītārammaṇā, anāgataṃ paccavekkhantassa anāgatārammaṇā, paccuppannaṃ paccavekkhantassa paccuppannārammaṇā.
Dhammapaṭisambhidā, for one who reflects on past wholesome, unwholesome, and conditioned Dhamma, has a past object; for one who reflects on future (Dhamma), it has a future object; for one who reflects on present (Dhamma), it has a present object.
Pháp vô ngại giải, đối với người quán xét pháp thiện, pháp bất thiện, và pháp duyên đã qua, có đối tượng là quá khứ; đối với người quán xét pháp vị lai, có đối tượng là vị lai; đối với người quán xét pháp hiện tại, có đối tượng là hiện tại.
Paṭibhānapaṭisambhidā atītaṃ kusalañāṇaṃ vipākañāṇaṃ kiriyañāṇañca paccavekkhantassa atītārammaṇā, anāgataṃ paccavekkhantassa anāgatārammaṇā, paccuppannaṃ paccavekkhantassa paccuppannārammaṇā.
Paṭibhānapaṭisambhidā, for one who reflects on past wholesome knowledge, resultant knowledge, and functional knowledge, has a past object; for one who reflects on future (knowledge), it has a future object; for one who reflects on present (knowledge), it has a present object.
Biện tài vô ngại giải, đối với người quán xét trí thiện, trí quả, và trí hành đã qua, có đối tượng là quá khứ; đối với người quán xét pháp vị lai, có đối tượng là vị lai; đối với người quán xét pháp hiện tại, có đối tượng là hiện tại.
Niruttipaṭisambhidā saddārammaṇattā bahiddhārammaṇā.
Niruttipaṭisambhidā, due to having sound as its object, has an external object.
Ngữ vô ngại giải, do có đối tượng là âm thanh, nên có đối tượng là bên ngoài.
Itarāsu tīsu atthapaṭisambhidā ajjhattaṃ vipākatthaṃ kiriyatthaṃ paccayasamuppannañca paccavekkhantassa ajjhattārammaṇā, bahiddhā paccavekkhantassa bahiddhārammaṇā, ajjhattabahiddhā paccavekkhantassa ajjhattabahiddhārammaṇā, paramatthaṃ paccavekkhantassa bahiddhārammaṇā eva.
Among the other three, atthapaṭisambhidā, for one who reflects on internal resultant meaning, functional meaning, and dependently arisen meaning, has an internal object; for one who reflects on external (meaning), it has an external object; for one who reflects on internal and external (meaning), it has an internal and external object; for one who reflects on ultimate meaning, it has an external object.
Trong ba loại còn lại, Nghĩa vô ngại giải, đối với người quán xét quả là nghĩa, hành là nghĩa, và pháp do duyên sanh ở nội phần, có đối tượng là nội phần; đối với người quán xét ở ngoại phần, có đối tượng là ngoại phần; đối với người quán xét ở nội phần và ngoại phần, có đối tượng là nội phần và ngoại phần; đối với người quán xét pháp chân đế, chỉ có đối tượng là ngoại phần.
Dhammapaṭisambhidā ajjhattaṃ kusalākusalaṃ paccayadhammaṃ paccavekkhaṇakāle ajjhattārammaṇā, bahiddhā kusalākusalaṃ paccayadhammaṃ paccavekkhaṇakāle bahiddhārammaṇā, ajjhattabahiddhā kusalākusalaṃ paccayadhammaṃ paccavekkhaṇakāle ajjhattabahiddhārammaṇā.
Dhammapaṭisambhidā, when reflecting on wholesome and unwholesome condition-dhammas that are internal, has internal objects; when reflecting on wholesome and unwholesome condition-dhammas that are external, has external objects; when reflecting on wholesome and unwholesome condition-dhammas that are both internal and external, has both internal and external objects.
Pháp vô ngại giải (Dhammapaṭisambhidā), khi quán xét pháp thiện, bất thiện và pháp duyên ở nội phần thì có đối tượng nội phần; khi quán xét pháp thiện, bất thiện và pháp duyên ở ngoại phần thì có đối tượng ngoại phần; khi quán xét pháp thiện, bất thiện và pháp duyên ở cả nội và ngoại phần thì có đối tượng cả nội và ngoại phần.
Paṭibhānapaṭisambhidā ajjhattaṃ kusalavipākakiriyañāṇaṃ paccavekkhaṇakāle ajjhattārammaṇā, bahiddhā…pe… ajjhattabahiddhā kusalavipākakiriyañāṇaṃ paccavekkhaṇakāle ajjhattabahiddhārammaṇāti.
Paṭibhānapaṭisambhidā, when reflecting on wholesome, resultant, or functional knowledge (kusalavipākakiriyañāṇa) that is internal, has internal objects;…(similarly)… when reflecting on wholesome, resultant, or functional knowledge that is both internal and external, has both internal and external objects.
Biện tài vô ngại giải (Paṭibhānapaṭisambhidā), khi quán xét trí thiện, quả, và duy tác ở nội phần thì có đối tượng nội phần; khi... tương tự... khi quán xét trí thiện, quả, và duy tác ở cả nội và ngoại phần thì có đối tượng cả nội và ngoại phần.
Idhāpi tisso paṭisambhidā lokiyā; atthapaṭisambhidā lokiyalokuttarā.
Herein, too, three of the paṭisambhidās are mundane (lokiya); Atthapaṭisambhidā is both mundane and supramundane (lokiya-lokuttarā).
Ở đây cũng vậy, ba loại vô ngại giải là pháp thế gian; nghĩa vô ngại giải (atthapaṭisambhidā) là pháp thế gian và siêu thế.
Imasmiñhi paṭisambhidāvibhaṅge sammāsambuddhena tayopi nayā lokiyalokuttaramissakattā ekaparicchedāva kathitā.
Indeed, in this Paṭisambhidāvibhaṅga, the Fully Enlightened One spoke of all three approaches as having a single classification, due to their being mixed with the mundane and supramundane.
Quả vậy, trong Phân Tích Vô Ngại Giải này, Đức Chánh Đẳng Giác đã thuyết cả ba phương pháp này như một chương duy nhất vì chúng là sự hỗn hợp giữa pháp thế gian và siêu thế.
Tīsupi hi etāsu tisso paṭisambhidā lokiyā, atthapaṭisambhidā lokiyalokuttarāti.
For in all these three approaches, the three paṭisambhidās are mundane, and Atthapaṭisambhidā is both mundane and supramundane.
Quả vậy, trong cả ba phương pháp này, ba loại vô ngại giải là pháp thế gian, còn nghĩa vô ngại giải là pháp thế gian và siêu thế.
Evamayaṃ paṭisambhidāvibhaṅgopi teparivaṭṭaṃ nīharitvāva bhājetvā dassitoti.
Thus, this Paṭisambhidāvibhaṅga also presents its divisions after having extracted the three aspects.
Như vậy, Phân Tích Vô Ngại Giải này cũng được trình bày sau khi đã phân chia và rút ra ba vòng xoay (teparivaṭṭa).