Milindapañhapāḷi

683

4. Meṇḍakapañho

4. The Questions of Meṇḍaka

4. Các Vấn Đề Nan Giải

684

1. Iddhibalavaggo

1. The Chapter on the Power of Accomplishment

1. Phẩm Năng Lực Thần Thông

685

1. Katādhikārasaphalapañho

1. The Question on the Fruitfulness of Merit Made

1. Vấn đề về việc làm có kết quả

686

1. Atha kho milindo rājā katāvakāso nipacca garuno pāde sirasi añjaliṃ katvā etadavoca ‘‘bhante nāgasena, ime titthiyā evaṃ bhaṇanti^* ‘yadi buddho pūjaṃ sādiyati, na parinibbuto buddho saṃyutto lokena antobhaviko lokasmiṃ lokasādhāraṇo, tasmā tassa kato adhikāro avañjho bhavati saphalo.

Then, King Milinda, having been granted the opportunity, prostrated himself at the venerable one's feet, placed his hands together on his head, and said this: "Venerable Nāgasena, these sectarians say this: 'If the Buddha accepts offerings, then the Buddha is not fully extinguished (parinibbuto), is connected with the world, is within the world, and is common to the world. Therefore, the merit made to him is not barren, but fruitful.

1. Bấy giờ, vua Milinda, sau khi được phép, đã cúi mình dưới chân bậc thầy, chắp tay trên đầu và thưa rằng: “Kính bạch ngài Nāgasena, các người ngoại đạo nói như thế này: ‘Nếu Đức Phật chấp nhận sự cúng dường, thì Đức Phật chưa viên tịch, còn liên hệ với thế gian, còn ở trong thế gian, thuộc về thế gian. Do đó, việc làm đối với ngài không vô ích, có kết quả.

Yadi parinibbuto visaṃyutto lokena nissaṭo sabbabhavehi, tassa pūjā nuppajjati, parinibbuto na kiñci sādiyati, asādiyantassa kato adhikāro vañjho bhavati aphalo’ti ubhato koṭiko eso pañho, neso visayo appattamānasānaṃ, mahantānaṃ yeveso visayo, bhindetaṃ diṭṭhijālaṃ ekaṃse ṭhapaya, taveso pañho anuppatto, anāgatānaṃ jinaputtānaṃ cakkhuṃ dehi paravādaniggahāyā’’ti.

If he is fully extinguished (parinibbuto), disconnected from the world, and released from all existences, then offerings to him do not arise; one who is fully extinguished (parinibbuto) accepts nothing. Merit made to one who accepts nothing is barren and fruitless.' This question is two-sided; it is not a matter for those whose minds have not attained liberation, but it is a matter only for great ones. Break this net of wrong views and establish it firmly in one aspect. This question has come to you. Grant the eye of wisdom to future sons of the Victor to refute the arguments of others."

Nếu ngài đã viên tịch, không còn liên hệ với thế gian, đã thoát khỏi mọi cõi hữu, thì sự cúng dường đối với ngài không thể phát sinh, người đã viên tịch không chấp nhận bất cứ điều gì. Đối với người không chấp nhận, việc làm trở nên vô ích, không có kết quả.’ Vấn đề này có hai vế, đây không phải là lĩnh vực của những người chưa đạt đến, mà là lĩnh vực của những bậc vĩ đại. Xin ngài hãy phá tan mạng lưới tà kiến này, hãy thiết lập một quan điểm duy nhất. Vấn đề này đã đến với ngài, xin hãy ban cho các con của Đức Chinh Phục Thắng trong tương lai con mắt trí tuệ để nhiếp phục các luận thuyết khác.”

687

Thero āha ‘‘parinibbuto, mahārāja, bhagavā, na ca bhagavā pūjaṃ sādiyati, bodhimūle yeva tathāgatassa sādiyanā pahīnā, kiṃ pana anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutassa.

The Elder said: "O great king, the Blessed One is fully extinguished (parinibbuto). The Blessed One does not accept offerings. The Blessed One's acceptance was abandoned at the foot of the Bodhi tree; how much more so for one who is fully extinguished (parinibbuto) in the Nibbāna-element without any remainder of clinging-aggregates?

Vị Trưởng lão nói: “Tâu Đại vương, Đức Thế Tôn đã viên tịch, và Đức Thế Tôn không chấp nhận sự cúng dường. Ngay tại cội Bồ-đề, sự chấp nhận của Như Lai đã được đoạn trừ, huống chi là khi đã viên tịch trong Niết-bàn giới vô dư y.

Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā –

This was also said, O great king, by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma:

Tâu Đại vương, điều này đã được Tôn giả Sāriputta, vị Tướng quân Chánh pháp, nói rằng –

688

‘‘‘Pūjiyantā^* asamasamā, sadevamānusehi te;

"‘Though worshipped by gods and humans,

“‘Các bậc Vô Song, được chư thiên và loài người cúng dường;

689

Na sādiyanti sakkāraṃ, buddhānaṃ esa dhammatā’’’ti.

They, the peerless ones, accept no homage—this is the nature of Buddhas.’"

Không chấp nhận sự tôn kính, đó là pháp tánh của các vị Phật.’”

690

Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, putto vā pituno vaṇṇaṃ bhāsati, pitā vā puttassa vaṇṇaṃ bhāsati, na cetaṃ kāraṇaṃ paravādānaṃ niggahāya, pasādappakāsanaṃ nāmetaṃ, iṅgha me tvaṃ tattha kāraṇaṃ sammā brūhi sakavādassa patiṭṭhāpanāya diṭṭhijālaviniveṭhanāyā’’ti.

The king said: "Venerable Nāgasena, a son praises his father, or a father praises his son. This is not a reason for refuting the arguments of others; this is merely an expression of devotion. Please, explain the reason to me properly for the establishment of our own doctrine and for the untangling of the net of wrong views."

Vua thưa: “Kính bạch ngài Nāgasena, con trai tán thán cha, hoặc cha tán thán con trai, điều này không phải là lý do để nhiếp phục các luận thuyết khác. Điều này chỉ gọi là biểu lộ lòng tín thành. Xin ngài hãy nói cho con biết lý do chính đáng trong vấn đề này để thiết lập luận thuyết của mình và để gỡ rối mạng lưới tà kiến.”

691

Thero āha ‘‘parinibbuto, mahārāja, bhagavā, na ca bhagavā pūjaṃ sādiyati, asādiyantasseva tathāgatassa devamanussā dhāturatanaṃ vatthuṃ karitvā tathāgatassa ñāṇaratanārammaṇena sammāpaṭipattiṃ sevantā tisso sampattiyo paṭilabhanti.

The Elder said: "O great king, the Blessed One is fully extinguished (parinibbuto). The Blessed One does not accept offerings. Even though the Tathāgata accepts nothing, gods and humans, making the relic-jewel a basis, and focusing on the Tathāgata's jewel of knowledge, practice the right path and attain the three kinds of prosperity.

Trưởng lão nói: "Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, và Đức Thế Tôn không ưa thích sự cúng dường. Mặc dù Đức Như Lai không ưa thích, chư thiên và loài người đã lấy châu báu xá lợi làm nơi nương tựa, và bằng cách thực hành đúng đắn, lấy châu báu trí tuệ của Đức Như Lai làm đối tượng, họ đạt được ba loại thành tựu: cõi người, cõi trời và Nibbāna.

692

‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahāaggikkhandho pajjalitvā nibbāyeyya, api nu kho so, mahārāja, mahāaggikkhandho sādiyati tiṇakaṭṭhupādāna’’nti?

"Just as, O great king, a very large mass of fire might blaze up and then be extinguished, would that large mass of fire, O great king, accept grass and wood as fuel?"

"Thưa Đại vương, ví như một đống lửa lớn bùng cháy rồi tắt đi, liệu đống lửa lớn đó có ưa thích việc lấy rơm củi làm nhiên liệu không?"

‘‘Jalamānopi so, bhante, mahāaggikkhandho tiṇakaṭṭhupādānaṃ na sādiyati, kiṃ pana nibbuto upasanto acetano sādiyati?

"Venerable sir, even while blazing, that large mass of fire does not accept grass and wood as fuel; how then could it accept them when it is extinguished, calmed, and inanimate?"

"Bạch Đại đức, ngay cả khi đang cháy, đống lửa lớn ấy cũng không ưa thích việc lấy rơm củi làm nhiên liệu, huống hồ gì khi đã tắt, đã an tịnh, vô tri giác thì làm sao ưa thích được?"

‘‘Tasmiṃ pana, mahārāja, aggikkhandhe uparate upasante loke aggi suñño hotī’’ti.

"But, O great king, when that mass of fire has ceased and become calm, is the world then devoid of fire?"

"Vậy thì, thưa Đại vương, khi đống lửa ấy đã tắt, đã an tịnh, thì lửa có vắng mặt trên thế gian này không?"

‘‘Na hi, bhante, kaṭṭhaṃ aggissa vatthu hoti upādānaṃ, ye keci manussā aggikāmā, te attano thāmabalavīriyena paccattapurisakārena kaṭṭhaṃ manthayitvā^* aggiṃ nibbattetvā tena agginā aggikaraṇīyāni kammāni karontī’’ti.

"No, venerable sir, wood is not the basis or fuel for fire. Any people who desire fire, by their own strength, power, and energy, by their own personal effort, rub wood together, generate fire, and with that fire perform tasks requiring fire."

"Bạch Đại đức, không, củi không phải là nơi nương tựa hay nhiên liệu của lửa. Bất cứ ai muốn có lửa, họ dùng sức mạnh, nghị lực và sự nỗ lực cá nhân của mình để cọ xát củi, tạo ra lửa, và dùng lửa đó để thực hiện các công việc cần lửa."

‘‘Tena hi, mahārāja, titthiyānaṃ vacanaṃ micchā bhavati ‘asādiyantassa kato adhikāro vañjho bhavati aphalo’ti.

"Therefore, O great king, the statement of the sectarians, 'Merit made to one who accepts nothing is barren and fruitless,' is false."

"Nếu vậy, thưa Đại vương, lời nói của các ngoại đạo là sai lầm khi cho rằng 'việc làm cho người không ưa thích là vô ích, không có kết quả'."

693

‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahāaggikkhandho pajjali, evameva bhagavā dasasahassiyā^* lokadhātuyā buddhasiriyā pajjali.

"Just as, O great king, a very large mass of fire blazes, even so did the Blessed One blaze with the glory of a Buddha in the ten-thousandfold world system.

"Thưa Đại vương, ví như một đống lửa lớn bùng cháy, cũng vậy, Đức Thế Tôn đã bừng sáng với vẻ huy hoàng của một vị Phật trong mười ngàn thế giới.

Yathā, mahārāja, mahatimahāaggikkhandho pajjalitvā nibbuto, evameva bhagavā dasasahassiyā lokadhātuyā buddhasiriyā pajjalitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto.

Just as, great king, a very great mass of fire, having blazed, is extinguished, even so the Blessed One, having blazed with the glory of a Buddha in the ten-thousandfold world system, attained parinibbāna with the Nibbāna-element without any remainder of clinging.

Thưa Đại vương, ví như một đống lửa lớn bùng cháy rồi tắt đi, cũng vậy, Đức Thế Tôn đã bừng sáng với vẻ huy hoàng của một vị Phật trong mười ngàn thế giới rồi nhập Vô Dư Y Nibbāna.

Yathā, mahārāja, nibbuto aggikkhandho tiṇakaṭṭhupādānaṃ na sādiyati, evameva kho lokahitassa sādiyanā pahīnā upasantā.

Just as, great king, an extinguished mass of fire does not delight in fuel of grass and wood, even so the desire for the welfare of the world has been abandoned and pacified.

Thưa Đại vương, ví như đống lửa đã tắt không ưa thích rơm củi làm nhiên liệu, cũng vậy, sự ưa thích lợi ích cho thế gian đã được đoạn trừ, đã an tịnh.

Yathā, mahārāja, manussā nibbute aggikkhandhe anupādāne attano thāmabalavīriyena paccattapurisakārena kaṭṭhaṃ manthayitvā aggiṃ nibbattetvā tena agginā aggikaraṇīyāni kammāni karonti, evameva kho devamanussā tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva dhāturatanaṃ vatthuṃ karitvā tathāgatassa ñāṇaratanārammaṇena sammāpaṭipattiṃ sevantā tisso sampattiyo paṭilabhanti, imināpi, mahārāja, kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphalo.

Just as, great king, when a mass of fire is extinguished and without fuel, people, by their own strength, power, and effort, by their personal exertion, rub wood and produce fire, and with that fire perform fire-related tasks, even so devas and humans, when the Tathāgata has attained parinibbāna, without his delighting in it, make the relic-jewel a basis and, by practicing rightly with the Tathāgata’s knowledge-jewel as their object, attain the three accomplishments. For this reason too, great king, the homage paid to the Tathāgata, even though he does not delight in it, is not barren; it is fruitful.

Thưa Đại vương, ví như con người khi đống lửa đã tắt, không có nhiên liệu, dùng sức mạnh, nghị lực và sự nỗ lực cá nhân của mình để cọ xát củi, tạo ra lửa, và dùng lửa đó để thực hiện các công việc cần lửa, cũng vậy, chư thiên và loài người, khi Đức Như Lai đã nhập Nibbāna, mặc dù Ngài không ưa thích, họ đã lấy châu báu xá lợi làm nơi nương tựa, và bằng cách thực hành đúng đắn, lấy châu báu trí tuệ của Đức Như Lai làm đối tượng, họ đạt được ba loại thành tựu. Với lý do này, thưa Đại vương, việc làm cho Đức Như Lai đã nhập Nibbāna, mặc dù Ngài không ưa thích, là không vô ích, có kết quả."

694

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphalo.

“Hear further, great king, another reason by which the homage paid to the Tathāgata, even though he does not delight in it, is not barren; it is fruitful.

"Thưa Đại vương, hãy nghe thêm một lý do nữa, nhờ đó việc làm cho Đức Như Lai đã nhập Nibbāna, mặc dù Ngài không ưa thích, là không vô ích, có kết quả.

Yathā, mahārāja, mahatimahāvāto vāyitvā uparameyya, api nu kho so, mahārāja, uparato vāto sādiyati puna nibbattāpana’’nti?

Just as, great king, a very great wind might blow and then cease, would that ceased wind, great king, delight in being produced again?”

Thưa Đại vương, ví như một trận gió lớn thổi rồi ngừng, liệu trận gió đã ngừng đó có ưa thích việc được thổi lại không?"

‘‘Na hi, bhante, uparatassa vātassa ābhogo vā manasikāro vā puna nibbattāpanāya’’.

“No, venerable sir, a ceased wind has no intention or mental advertence for being produced again.”

"Bạch Đại đức, trận gió đã ngừng không có ý định hay sự chú tâm để thổi lại."

‘‘Kiṃ kāraṇaṃ’’?

“For what reason?”

"Vì sao?"

‘‘Acetanā sā vāyodhātū’’ti.

“That wind-element is unconscious.”

"Vì đó là gió giới vô tri giác."

‘‘Api nu tassa, mahārāja, uparatassa vātassa vātoti samaññā apagacchatī’’ti?

“But, great king, does the designation ‘wind’ disappear for that ceased wind?”

"Liệu, thưa Đại vương, danh xưng 'gió' có biến mất đối với trận gió đã ngừng đó không?"

‘‘Na hi, bhante, tālavaṇṭavidhūpanāni vātassa uppattiyā paccayā, ye keci manussā uṇhābhitattā pariḷāhaparipīḷitā, te tālavaṇṭena vā vidhūpanena vā attano thāmabalavīriyena paccattapurisakārena taṃ nibbattetvā tena vātena uṇhaṃ nibbāpenti pariḷāhaṃ vūpasamentī’’ti.

“No, venerable sir, palm-leaf fans and winnowing fans are conditions for the arising of wind. Whatever people are afflicted by heat and oppressed by feverishness, they, by their own strength, power, and effort, by their personal exertion, produce that wind with a palm-leaf fan or a winnowing fan, and with that wind they extinguish the heat and pacify the feverishness.”

"Bạch Đại đức, không, quạt lá cọ hay quạt tay là những yếu tố để tạo ra gió. Bất cứ ai đang bị nóng bức, bị phiền não bởi sức nóng, họ dùng quạt lá cọ hay quạt tay, với sức mạnh, nghị lực và sự nỗ lực cá nhân của mình, để tạo ra gió và dùng gió đó để làm mát sức nóng, làm dịu đi sự phiền não."

‘‘Tena hi, mahārāja, titthiyānaṃ vacanaṃ micchā bhavati ‘asādiyantassa kato adhikāro vañjho bhavati aphalo’ti.

“In that case, great king, the statement of the sectarians, ‘Homage paid to one who does not delight in it is barren and fruitless,’ is false.

"Nếu vậy, thưa Đại vương, lời nói của các ngoại đạo là sai lầm khi cho rằng 'việc làm cho người không ưa thích là vô ích, không có kết quả'."

695

‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahāvāto vāyi, evameva bhagavā dasasahassiyā lokadhātuyā sītalamadhurasantasukhumamettāvātena upavāyi.

Just as, great king, a very great wind blew, even so the Blessed One blew with the cool, sweet, peaceful, subtle wind of mettā in the ten-thousandfold world system.

"Thưa Đại vương, ví như một trận gió lớn thổi, cũng vậy, Đức Thế Tôn đã thổi luồng gió từ bi mát mẻ, ngọt ngào, an tịnh, vi tế trong mười ngàn thế giới.

Yathā, mahārāja, mahatimahāvāto vāyitvā uparato, evameva bhagavā sītalamadhurasantasukhumamettāvātena upavāyitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto.

Just as, great king, a very great wind blew and then ceased, even so the Blessed One, having blown with the cool, sweet, peaceful, subtle wind of mettā, attained parinibbāna with the Nibbāna-element without any remainder of clinging.

Thưa Đại vương, ví như một trận gió lớn thổi rồi ngừng, cũng vậy, Đức Thế Tôn đã thổi luồng gió từ bi mát mẻ, ngọt ngào, an tịnh, vi tế rồi nhập Vô Dư Y Nibbāna.

Yathā, mahārāja, uparato vāto puna nibbattāpanaṃ na sādiyati, evameva lokahitassa sādiyanā pahīnā upasantā.

Just as, great king, a ceased wind does not delight in being produced again, even so the desire for the welfare of the world has been abandoned and pacified.

Thưa Đại vương, ví như trận gió đã ngừng không ưa thích việc được thổi lại, cũng vậy, sự ưa thích lợi ích cho thế gian đã được đoạn trừ, đã an tịnh.

Yathā, mahārāja, te manussā uṇhābhitattā pariḷāhaparipīḷitā, evameva devamanussā tividhaggisantāpapariḷāhaparipīḷitā.

Just as, great king, those people are afflicted by heat and oppressed by feverishness, even so devas and humans are oppressed by the feverishness of the three fires of suffering.

Thưa Đại vương, ví như những người ấy đang bị nóng bức, bị phiền não bởi sức nóng, cũng vậy, chư thiên và loài người đang bị phiền não bởi sức nóng của ba loại lửa: tham, sân, si.

Yathā tālavaṇṭavidhūpanāni vātassa nibbattiyā paccayā honti, evameva tathāgatassa dhātu ca ñāṇaratanañca paccayo hoti tissannaṃ sampattīnaṃ paṭilābhāya.

Just as palm-leaf fans and winnowing fans are conditions for the production of wind, even so the Tathāgata’s relics and knowledge-jewel are conditions for the attainment of the three accomplishments.

Ví như quạt lá cọ hay quạt tay là những yếu tố để tạo ra gió, cũng vậy, xá lợi và châu báu trí tuệ của Đức Như Lai là yếu tố để đạt được ba loại thành tựu.

Yathā manussā uṇhābhitattā pariḷāhaparipīḷitā tālavaṇṭena vā vidhūpanena vā vātaṃ nibbattetvā uṇhaṃ nibbāpenti pariḷāhaṃ vūpasamenti, evameva devamanussā tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva dhātuñca ñāṇaratanañca pūjetvā kusalaṃ nibbattetvā tena kusalena tividhaggisantāpapariḷāhaṃ nibbāpenti vūpasamenti.

Just as people afflicted by heat and oppressed by feverishness produce wind with a palm-leaf fan or a winnowing fan and extinguish the heat and pacify the feverishness, even so devas and humans, when the Tathāgata has attained parinibbāna, without his delighting in it, venerate his relics and knowledge-jewel, produce wholesome kamma, and with that wholesome kamma extinguish and pacify the feverishness of the three fires of suffering.

Ví như con người đang bị nóng bức, bị phiền não bởi sức nóng, dùng quạt lá cọ hay quạt tay để tạo ra gió, làm mát sức nóng, làm dịu đi sự phiền não, cũng vậy, chư thiên và loài người, khi Đức Như Lai đã nhập Nibbāna, mặc dù Ngài không ưa thích, họ đã cúng dường xá lợi và châu báu trí tuệ, tạo ra thiện nghiệp, và dùng thiện nghiệp đó để làm mát sức nóng, làm dịu đi sự phiền não của ba loại lửa: tham, sân, si.

Imināpi, mahārāja, kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphaloti.

For this reason too, great king, the homage paid to the Tathāgata, even though he does not delight in it, is not barren; it is fruitful.

Với lý do này, thưa Đại vương, việc làm cho Đức Như Lai đã nhập Nibbāna, mặc dù Ngài không ưa thích, là không vô ích, có kết quả."

696

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi paravādānaṃ niggahāya.

“Hear further, great king, another reason for refuting the arguments of others.

"Thưa Đại vương, hãy nghe thêm một lý do nữa để bác bỏ luận điệu của các đối thủ.

Yathā, mahārāja, puriso bheriṃ ākoṭetvā saddaṃ nibbatteyya, yo so bherisaddo purisena nibbattito, so saddo antaradhāyeyya, api nu kho so, mahārāja, saddo sādiyati puna nibbattāpana’’nti?

Just as, great king, a man might beat a drum and produce a sound, and that drum sound produced by the man might disappear, would that sound, great king, delight in being produced again?”

Thưa Đại vương, ví như một người đánh trống, tạo ra âm thanh, âm thanh trống đó do người ấy tạo ra rồi biến mất, liệu âm thanh đó có ưa thích việc được tạo ra lại không?"

‘‘Na hi, bhante, antarahito so saddo, natthi tassa puna uppādāya ābhogo vā manasikāro vā, sakiṃ nibbatte bherisadde antarahite so bherisaddo samucchinno hoti.

“No, Venerable Sir, that sound has disappeared. There is no intention or mental advertence for its re-arising. When the sound of the drum has arisen once and then disappeared, that sound of the drum is utterly cut off.

"Bạch Đại đức, âm thanh đó đã biến mất, không có ý định hay sự chú tâm để được tạo ra lại. Một khi âm thanh trống đã được tạo ra rồi biến mất, âm thanh trống đó đã bị đoạn diệt hoàn toàn.

Bherī pana, bhante, paccayo hoti saddassa nibbattiyā, atha puriso paccaye sati attajena vāyāmena bheriṃ akoṭetvā saddaṃ nibbattetī’’ti.

But, Venerable Sir, the drum is a condition for the arising of the sound. Then, when the condition exists, a person, with self-generated effort, strikes the drum and causes the sound to arise.”

Nhưng, bạch Đại đức, trống là yếu tố để tạo ra âm thanh, và người ấy, khi có yếu tố, dùng sự nỗ lực của mình để đánh trống, tạo ra âm thanh."

‘‘Evameva kho, mahārāja, bhagavā sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaparibhāvitaṃ dhāturatanañca dhammañca vinayañca anusiṭṭhañca^* satthāraṃ ṭhapayitvā sayaṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto, na ca parinibbute bhagavati sampattilābho upacchinno hoti, bhavadukkhapaṭipīḷitā sattā dhāturatanañca dhammañca vinayañca anusiṭṭhañca paccayaṃ karitvā sampattikāmā sampattiyo paṭilabhanti, imināpi, mahārāja, kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphaloti.

“Even so, great king, the Blessed One, having established the Dhātu-ratana, the Dhamma, the Vinaya, and the instruction, perfected by sīla, samādhi, paññā, vimutti, and vimuttiñāṇadassana, has attained parinibbāna with the anupādisesa nibbāna-dhātu. Yet, with the Blessed One having attained parinibbāna, the attainment of blessings is not cut off. Beings oppressed by the suffering of existence, making the Dhātu-ratana, the Dhamma, the Vinaya, and the instruction a condition, desiring blessings, attain blessings. For this reason too, great king, the service rendered to the Tathāgata, even though he does not desire it, is not fruitless but bears fruit.

"Cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã nhập Vô Dư Y Nibbāna, để lại châu báu xá lợi, Dhamma, Vinaya và những lời giáo huấn đã được thấm nhuần bởi giới, định, tuệ, giải thoát và giải thoát tri kiến, như một vị Đạo Sư thay thế chính Ngài. Và khi Đức Thế Tôn đã nhập Nibbāna, việc đạt được các thành tựu không bị gián đoạn. Chúng sinh đang bị phiền não bởi khổ đau của hữu, lấy châu báu xá lợi, Dhamma, Vinaya và những lời giáo huấn làm yếu tố, mong muốn các thành tựu, họ đạt được các thành tựu. Với lý do này, thưa Đại vương, việc làm cho Đức Như Lai đã nhập Nibbāna, mặc dù Ngài không ưa thích, là không vô ích, có kết quả."

697

‘‘Diṭṭhañcetaṃ, mahārāja, bhagavatā anāgatamaddhānaṃ.

“And this, great king, was foreseen by the Blessed One for the future time.

"Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã thấy được con đường tương lai này.

Kathitañca bhaṇitañca ācikkhitañca ‘siyā kho panānanda, tumhākaṃ evamassa atītasatthukaṃ pāvacanaṃ natthi no satthāti, na kho panetaṃ, ānanda, evaṃ daṭṭhabbaṃ, yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’ti.

And it was said, spoken, and declared: ‘It may be, Ānanda, that you might think: “The Teacher is gone; we have no Teacher.” But, Ānanda, it should not be seen thus. That Dhamma and Vinaya which I have taught and laid down for you, Ānanda, that shall be your Teacher after my passing.’

Và đã được nói, đã được tuyên bố, đã được chỉ rõ rằng: ‘Này Ānanda, có lẽ các con sẽ có suy nghĩ rằng: Giáo pháp này đã mất đi Bậc Đạo Sư, chúng ta không còn Bậc Đạo Sư nữa. Nhưng này Ānanda, các con không nên nhìn nhận như vậy. Này Ānanda, Pháp và Luật mà Ta đã giảng dạy và chế định cho các con, chính đó sẽ là Bậc Đạo Sư của các con sau khi Ta diệt độ.’

Parinibbutassa tathāgatassa asādiyantassa kato adhikāro vañjho bhavati aphaloti, taṃ tesaṃ titthiyānaṃ vacanaṃ micchā abhūtaṃ vitathaṃ alikaṃ viruddhaṃ viparītaṃ dukkhadāyakaṃ dukkhavipākaṃ apāyagamanīyanti.

Therefore, the statement of those sectarians that ‘the service rendered to the Tathāgata, who has attained parinibbāna and does not desire it, is fruitless and bears no fruit’ is false, untrue, distorted, erroneous, contradictory, perverse, leading to suffering, having a painful result, and leading to the lower realms.”

“Nếu nói rằng: ‘Việc thực hiện các công đức cho một vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, không còn chấp nhận, sẽ trở nên vô ích và không có kết quả’, thì lời nói đó của các ngoại đạo là sai lầm, không thật, không đúng, hư ngụy, trái ngược, nghịch lý, mang lại khổ đau, có quả báo khổ đau, và dẫn đến các cõi đọa lạc.”

698

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphalo.

“Listen, great king, to another further reason why the service rendered to the Tathāgata, who has attained parinibbāna and does not desire it, is not fruitless but bears fruit.

“Này Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do khác, nhờ đó mà việc thực hiện các công đức cho một vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù không còn chấp nhận, vẫn không vô ích mà có kết quả.

Sādiyati nu kho, mahārāja, ayaṃ mahāpathavī ‘sabbabījāni mayi saṃviruhantū’’’ti?

Does this great earth, great king, desire: ‘May all seeds sprout in me’?”

Này Đại vương, liệu đại địa này có chấp nhận rằng ‘tất cả các hạt giống hãy nảy mầm trên ta’ không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, bạch Ngài.”

‘‘Kissa pana tāni, mahārāja, bījāni asādiyantiyā mahāpathaviyā saṃviruhitvā daḷhamūlajaṭāpatiṭṭhitā khandhasārasākhāparivitthiṇṇā pupphaphaladharā hontī’’ti?

“Then why, great king, do those seeds, even though the great earth does not desire it, sprout and become firmly rooted with entwined roots, with strong trunks and heartwood, with wide-spreading branches, bearing flowers and fruits?”

“Vậy thì, này Đại vương, tại sao những hạt giống đó, dù đại địa không chấp nhận, vẫn nảy mầm, bám rễ sâu chắc, thân cây chắc khỏe, cành lá sum suê, và trổ hoa kết trái?”

‘‘Asādiyantīpi, bhante, mahāpathavī tesaṃ bījānaṃ vatthuṃ hoti paccayaṃ deti viruhanāya, tāni bījāni taṃ vatthuṃ nissāya tena paccayena saṃviruhitvā daḷhamūlajaṭāpatiṭṭhitā khandhasārasākhāparivitthiṇṇā pupphaphaladharā hontī’’ti.

“Even though the great earth, Venerable Sir, does not desire it, it is the basis for those seeds and provides the condition for their sprouting. Those seeds, relying on that basis and with that condition, sprout and become firmly rooted with entwined roots, with strong trunks and heartwood, with wide-spreading branches, bearing flowers and fruits.”

“Bạch Ngài, dù đại địa không chấp nhận, nhưng nó là nền tảng cho những hạt giống đó, cung cấp điều kiện để chúng nảy mầm. Những hạt giống đó nương vào nền tảng đó, nhờ điều kiện đó mà nảy mầm, bám rễ sâu chắc, thân cây chắc khỏe, cành lá sum suê, và trổ hoa kết trái.”

‘‘Tena hi, mahārāja, titthiyā sake vāde naṭṭhā honti hatā viruddhā, sace te bhaṇanti ‘asādiyantassa kato adhikāro vañjho bhavati aphalo’ ti.

“Then, great king, the sectarians are defeated, destroyed, and contradicted in their own doctrine if they say: ‘Service rendered to one who does not desire it is fruitless and bears no fruit.’

“Nếu vậy, này Đại vương, các ngoại đạo đã bị đánh bại, bị hủy diệt, bị phản bác trong giáo lý của chính họ, nếu họ nói rằng ‘việc thực hiện các công đức cho người không chấp nhận sẽ trở nên vô ích và không có kết quả’.

699

‘‘Yathā, mahārāja, mahāpathavī, evaṃ tathāgato arahaṃ sammāsambuddho.

“Just as, great king, is the great earth, so is the Tathāgata, Arahant, Perfectly Self-Enlightened One.

“Này Đại vương, giống như đại địa, vị Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác cũng vậy.

Yathā, mahārāja, mahāpathavī na kiñci sādiyati, evaṃ tathāgato na kiñci sādiyati.

Just as, great king, the great earth desires nothing, so the Tathāgata desires nothing.

Này Đại vương, giống như đại địa không chấp nhận bất cứ điều gì, vị Như Lai cũng không chấp nhận bất cứ điều gì.

Yathā, mahārāja, tāni bījāni pathaviṃ nissāya saṃviruhitvā daḷhamūlajaṭāpatiṭṭhitā khandhasārasākhāparivitthiṇṇā pupphaphaladharā honti, evaṃ devamanussā tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva dhātuñca ñāṇaratanañca nissāya daḷhakusalamūlapatiṭṭhitā samādhikkhandhadhammasārasīlasākhāparivitthiṇṇā vimuttipupphasāmaññaphaladharā honti, imināpi, mahārāja, kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphaloti.

Just as, great king, those seeds, relying on the earth, sprout and become firmly rooted with entwined roots, with strong trunks and heartwood, with wide-spreading branches, bearing flowers and fruits, even so, devas and humans, relying on the Dhātu and the Ñāṇa-ratana of the Tathāgata, who has attained parinibbāna and does not desire it, become firmly established with strong roots of wholesome kamma, with strong trunks of samādhi and heartwood of Dhamma, with wide-spreading branches of sīla, bearing the flowers of vimutti and the fruits of the noble path (sāmañña). For this reason too, great king, the service rendered to the Tathāgata, who has attained parinibbāna and does not desire it, is not fruitless but bears fruit.”

Này Đại vương, giống như những hạt giống đó nương vào đất mà nảy mầm, bám rễ sâu chắc, thân cây chắc khỏe, cành lá sum suê, và trổ hoa kết trái, thì chư thiên và loài người cũng nương vào xá-lợi và viên ngọc trí tuệ của vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù Ngài không còn chấp nhận, mà bám rễ vững chắc vào các căn lành, cành lá giới hạnh sum suê nhờ khối định và tinh túy Pháp, và trổ hoa giải thoát, kết quả Sa-môn. Này Đại vương, nhờ lý do này, việc thực hiện các công đức cho vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù Ngài không còn chấp nhận, vẫn không vô ích mà có kết quả.”

700

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphalo.

“Listen, great king, to another further reason why the service rendered to the Tathāgata, who has attained parinibbāna and does not desire it, is not fruitless but bears fruit.

“Này Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do khác, nhờ đó mà việc thực hiện các công đức cho một vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù không còn chấp nhận, vẫn không vô ích mà có kết quả.

Sādiyanti nu kho, mahārāja, ime oṭṭhā goṇā gadrabhā ajā pasū manussā antokucchismiṃ kimikulānaṃ sambhava’’nti?

Do these camels, oxen, donkeys, goats, cattle, and humans, great king, desire the arising of worm families within their bellies?”

Này Đại vương, liệu những con lạc đà, bò, lừa, dê, gia súc, và con người này có chấp nhận sự phát sinh của các loài sâu bọ trong bụng của chúng không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, bạch Ngài.”

‘‘Kissa pana te, mahārāja, kimayo tesaṃ asādiyantānaṃ antokucchismiṃ sambhavitvā bahuputtanattā vepullataṃ pāpuṇantī’’ti?

“But why, O great king, do those worms, having arisen in the stomachs of those who do not desire them, attain proliferation due to their numerous offspring?”

“Vậy thì, này Đại vương, tại sao những loài sâu bọ đó, dù chúng không chấp nhận, lại phát sinh trong bụng của chúng và sinh sôi nảy nở đông đúc?”

‘‘Pāpassa, bhante, kammassa balavatāya asādiyantānaṃ yeva tesaṃ sattānaṃ antokucchismiṃ kimayo sambhavitvā bahuputtanattā vepullataṃ pāpuṇantī’’ti.

“Bhante, it is due to the power of unwholesome kamma that those worms, having arisen in the stomachs of those beings who do not desire them, attain proliferation due to their numerous offspring.”

“Bạch Ngài, do sức mạnh của nghiệp ác, dù những chúng sinh đó không chấp nhận, các loài sâu bọ vẫn phát sinh trong bụng của chúng và sinh sôi nảy nở đông đúc.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva dhātussa ca ñāṇārammaṇassa ca balavatāya tathāgate kato adhikāro avañjho bhavati saphaloti.

“Even so, O great king, when the Tathāgata has attained Parinibbāna, due to the power of the relics and the object of wisdom, any effort made towards the Tathāgata is fruitful and not in vain.

“Cũng vậy, này Đại vương, do sức mạnh của xá-lợi và đối tượng trí tuệ của vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù Ngài không còn chấp nhận, việc thực hiện các công đức cho vị Như Lai vẫn không vô ích mà có kết quả.”

701

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphalo.

“Listen, O great king, to another further reason why, even when the Tathāgata has attained Parinibbāna, an effort made towards him is fruitful and not in vain.

“Này Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do khác, nhờ đó mà việc thực hiện các công đức cho một vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù không còn chấp nhận, vẫn không vô ích mà có kết quả.

Sādiyanti nu kho, mahārāja, ime manussā ime aṭṭhanavuti rogā kāye nibbattantū’’ti?

Do these people, O great king, desire these ninety-eight diseases to arise in their bodies?”

Này Đại vương, liệu những con người này có chấp nhận chín mươi tám loại bệnh tật phát sinh trong thân thể của họ không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, Bhante.”

“Không, bạch Ngài.”

‘‘Kissa pana te, mahārāja, rogā asādiyantānaṃ kāye nipatantī’’ti?

“But why, O great king, do these diseases befall the bodies of those who do not desire them?”

“Vậy thì, này Đại vương, tại sao những bệnh tật đó lại giáng xuống thân thể của những người không chấp nhận?”

‘‘Pubbe katena, bhante, duccaritenā’’ti.

“Due to unwholesome conduct done in the past, Bhante.”

“Bạch Ngài, do ác hạnh đã làm trong quá khứ.”

‘‘Yadi, mahārāja, pubbe kataṃ akusalaṃ idha vedanīyaṃ hoti, tena hi, mahārāja, pubbe katampi idha katampi kusalākusalaṃ kammaṃ avañjhaṃ bhavati saphalanti.

“If, O great king, unwholesome kamma done in the past is to be experienced here, then, O great king, wholesome and unwholesome kamma, whether done in the past or done here, is fruitful and not in vain.

“Nếu vậy, này Đại vương, nếu nghiệp bất thiện đã làm trong quá khứ phải chịu quả báo ở đây, thì nghiệp thiện và bất thiện đã làm trong quá khứ và đã làm trong hiện tại đều không vô ích mà có kết quả.

Imināpi, mahārāja, kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphaloti.

For this reason too, O great king, when the Tathāgata has attained Parinibbāna, an effort made towards him, even by one who does not desire it, is fruitful and not in vain.”

Này Đại vương, nhờ lý do này, việc thực hiện các công đức cho vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù Ngài không còn chấp nhận, vẫn không vô ích mà có kết quả.”

702

‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, nandako nāma yakkho theraṃ sāriputtaṃ āsādayitvā pathaviṃ paviṭṭho’’ti?

“Have you heard, O great king, that a yakkha named Nandaka, having offended the Elder Sāriputta, sank into the earth?”

“Này Đại vương, Ngài có từng nghe câu chuyện về Dạ-xoa Nandaka, kẻ đã xúc phạm Trưởng lão Sāriputta và bị chìm xuống đất không?”

‘‘Āma, bhante, suyyati, loke pākaṭo eso’’ti.

“Yes, Bhante, it is heard; it is well-known in the world.”

“Vâng, bạch Ngài, con có nghe, chuyện đó nổi tiếng trong thế gian.”

‘‘Api nu kho, mahārāja, thero sāriputto sādiyi nandakassa yakkhassa mahāpathavigilana’’nti^* .

“Did the Elder Sāriputta, O great king, desire Nandaka the yakkha to be swallowed by the great earth?”

“Này Đại vương, liệu Trưởng lão Sāriputta có chấp nhận việc Dạ-xoa Nandaka bị đại địa nuốt chửng không?”

‘‘Ubbattiyantepi, bhante, sadevake loke patamānepi chamāyaṃ candimasūriye vikirantepi sinerupabbatarāje thero sāriputto na parassa dukkhaṃ sādiyeyya.

“Even if, Bhante, the world with its devas were to be turned upside down, even if the sun and moon were to fall to the earth, even if the king of mountains, Sineru, were to scatter, the Elder Sāriputta would not desire another’s suffering.

“Bạch Ngài, ngay cả khi thế giới với chư thiên bị lật úp, ngay cả khi mặt trăng và mặt trời rơi xuống đất, ngay cả khi núi chúa Sineru bị tan rã, Trưởng lão Sāriputta cũng sẽ không chấp nhận nỗi khổ của người khác.

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

Vì sao vậy?

Yena hetunā thero sāriputto kujjheyya vā dusseyya vā, so hetu therassa sāriputtassa samūhato samucchinno, hetuno samugghātitattā, bhante, thero sāriputto jīvitahārakepi kopaṃ na kareyyā’’ti.

The cause by which the Elder Sāriputta might become angry or offended, that cause has been uprooted and cut off for the Elder Sāriputta; due to the eradication of that cause, Bhante, the Elder Sāriputta would not harbor anger even towards one who sought to take his life.”

Bởi vì, bạch Ngài, cái nguyên nhân khiến Trưởng lão Sāriputta có thể nổi giận hay làm ác đã bị tận diệt, đã bị cắt đứt hoàn toàn. Do nguyên nhân đã bị loại bỏ hoàn toàn, Trưởng lão Sāriputta sẽ không nổi giận ngay cả với kẻ muốn lấy mạng mình.”

‘‘Yadi, mahārāja, thero sāriputto nandakassa yakkhassa pathavigilanaṃ na sādiyi, kissa pana nandako yakkho pathaviṃ paviṭṭho’’ti?

“If, O great king, the Elder Sāriputta did not desire Nandaka the yakkha to be swallowed by the earth, why then did Nandaka the yakkha sink into the earth?”

“Nếu vậy, này Đại vương, nếu Trưởng lão Sāriputta không chấp nhận việc Dạ-xoa Nandaka bị đất nuốt chửng, thì tại sao Dạ-xoa Nandaka lại bị chìm xuống đất?”

‘‘Akusalassa, bhante, kammassa balavatāyā’’ti.

“Due to the power of unwholesome kamma, Bhante.”

“Bạch Ngài, do sức mạnh của nghiệp bất thiện.”

‘‘Yadi, mahārāja, akusalassa kammassa balavatāya nandako yakkho pathaviṃ paviṭṭho, asādiyantassāpi kato aparādho avañjho bhavati saphalo.

“If, O great king, Nandaka the yakkha sank into the earth due to the power of unwholesome kamma, then an offense committed, even by one who does not desire it, is fruitful and not in vain.

“Nếu vậy, này Đại vương, nếu do sức mạnh của nghiệp bất thiện mà Dạ-xoa Nandaka bị chìm xuống đất, thì tội lỗi đã gây ra cho người không chấp nhận cũng không vô ích mà có kết quả.

Tena hi, mahārāja, akusalassapi kammassa balavatāya asādiyantassa kato adhikāro avañjho bhavati saphaloti.

Therefore, O great king, due to the power of unwholesome kamma, an effort made by one who does not desire it is fruitful and not in vain.

Vậy thì, này Đại vương, do sức mạnh của nghiệp bất thiện, việc thực hiện các công đức cho người không chấp nhận cũng không vô ích mà có kết quả.

Imināpi, mahārāja, kāraṇena tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphaloti.

For this reason too, O great king, when the Tathāgata has attained Parinibbāna, an effort made towards him, even by one who does not desire it, is fruitful and not in vain.”

Này Đại vương, nhờ lý do này, việc thực hiện các công đức cho vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù Ngài không còn chấp nhận, vẫn không vô ích mà có kết quả.”

703

‘‘Kati nu kho te, mahārāja, manussā, ye etarahi mahāpathaviṃ paviṭṭhā, atthi te tattha savaṇa’’nti?

“How many people, O great king, are there who have now sunk into the great earth? Have you heard of them?”

“Này Đại vương, có bao nhiêu người mà Ngài nghe nói hiện đang bị chìm xuống đại địa? Ngài có biết về điều đó không?”

‘‘Āma, bhante, suyyatī’’ti.

“Yes, Bhante, it is heard.”

“Vâng, bạch Ngài, con có nghe.”

‘‘Iṅgha tvaṃ, mahārāja, sāvehī’’ti?

“Pray tell, O great king.”

“Vậy thì, này Đại vương, hãy kể ra xem.”

‘‘Ciñcamāṇavikā, bhante, suppabuddho ca sakko, devadatto ca thero, nandako ca yakkho, nando ca māṇavakoti.

“Ciñcamāṇavikā, Bhante, and Suppabuddha the Sakyan, and the Elder Devadatta, and Nandaka the yakkha, and Nanda the youth.

“Bạch Ngài, đó là Ciñcāmāṇavikā, Sakka Suppabuddha, Trưởng lão Devadatta, Dạ-xoa Nandaka, và thanh niên Nanda.

Sutametaṃ, bhante, ime pañca janā mahāpathaviṃ paviṭṭhā’’ti.

I have heard, Bhante, that these five individuals sank into the great earth.”

Bạch Ngài, con có nghe nói năm người này đã bị chìm xuống đại địa.”

‘‘Kismiṃ te, mahārāja, aparaddhā’’ti?

“Against whom, O great king, did they commit an offense?”

“Này Đại vương, họ đã xúc phạm ai?”

‘‘Bhagavati ca, bhante, sāvakesu cā’’ti.

“Against the Blessed One, Bhante, and against his disciples.”

“Bạch Ngài, họ đã xúc phạm Đức Thế Tôn và các đệ tử của Ngài.”

‘‘Api nu kho, mahārāja, bhagavā vā sāvakā vā sādiyiṃsu imesaṃ mahāpathavipavisana’’nti?

“Did the Blessed One, O great king, or his disciples, desire their sinking into the great earth?”

“Này Đại vương, liệu Đức Thế Tôn hay các đệ tử có chấp nhận việc họ bị chìm xuống đại địa không?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“No, Bhante.”

“Không, bạch Ngài.”

‘‘Tena hi, mahārāja, tathāgatassa parinibbutassa asādiyantasseva kato adhikāro avañjho bhavati saphalo’’ti.

“Therefore, O great king, when the Tathāgata has attained Parinibbāna, an effort made towards him, even by one who does not desire it, is fruitful and not in vain.”

“Vậy thì, này Đại vương, việc thực hiện các công đức cho vị Như Lai đã nhập Niết Bàn, dù Ngài không còn chấp nhận, vẫn không vô ích mà có kết quả.”

‘‘Suviññāpito, bhante nāgasena, pañho gambhīro uttānīkato, guyhaṃ vidaṃsitaṃ, gaṇṭhi bhinno, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, naṭṭhā paravādā, bhaggā kudiṭṭhī, nippabhā jātā kutitthiyā, tvaṃ gaṇīvarapavaramāsajjā’’ti.

“Venerable Nāgasena, the profound question has been well-explained and made clear, the hidden has been revealed, the knot has been untied, the dense thicket has been made clear, other doctrines have perished, wrong views have been shattered, and the heretics have become powerless, having approached you, the foremost of the venerable leaders.”

“Thưa Đại đức Nāgasena, vấn đề sâu xa đã được giải thích rõ ràng, điều bí ẩn đã được phơi bày, nút thắt đã được tháo gỡ, chốn hiểm trở đã trở nên dễ đi. Các luận thuyết khác đã bị tiêu diệt, các tà kiến đã bị phá vỡ, các ngoại đạo đã trở nên lu mờ, vì Ngài là bậc tối thượng trong các vị thủ lĩnh.”

704

Katādhikārasaphalapañho paṭhamo.

The First Question on the Fruitfulness of Accomplished Deeds.

Vấn đề thứ nhất về thành quả của sự thực hành đã hoàn tất.

705

2. Sabbaññubhāvapañho

2. The Question on Omniscience

2. Vấn đề về Trí Tuệ Toàn Tri (Sabbaññubhāva)

706

2. ‘‘Bhante nāgasena, buddho sabbaññū’’ti?

2. “Venerable Nāgasena, is the Buddha omniscient?”

“Thưa Đại đức Nāgasena, Đức Phật có phải là bậc Toàn tri không?”

‘‘Āma, mahārāja, bhagavā sabbaññū, na ca bhagavato satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ, āvajjanapaṭibaddhaṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjitvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.

“Yes, great king, the Blessed One is omniscient, but the Blessed One’s knowledge and vision are not constantly and continuously present. The Blessed One’s omniscience is dependent on advertence; having adverted, he knows whatever he wishes.”

“Thưa Đại vương, đúng vậy, Thế Tôn là bậc Toàn tri, nhưng trí tuệ quán kiến của Thế Tôn không phải lúc nào cũng hiện hữu liên tục. Trí tuệ Toàn tri của Thế Tôn bị ràng buộc bởi sự chú ý. Sau khi chú ý, Ngài biết mọi điều tùy theo ý muốn.”

‘‘Tena hi, bhante nāgasena, buddho asabbaññūti.

“In that case, Venerable Nāgasena, the Buddha is not omniscient.

“Nếu vậy, thưa Đại đức Nāgasena, Đức Phật không phải là bậc Toàn tri.

Yadi tassa pariyesanāya sabbaññutañāṇaṃ hotī’’ti.

If his omniscience arises through searching.”

Nếu trí tuệ Toàn tri của Ngài phải được tìm kiếm (bằng sự chú ý) thì sao?”

‘‘Vāhasataṃ kho, mahārāja, vīhīnaṃ aḍḍhacūḷañca vāhā vīhisattambaṇāni dve ca tumbā ekaccharākkhaṇe pavattacittassa ettakā vīhī lakkhaṃ ṭhapīyamānā^* parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyuṃ?

“Great king, would a hundred cartloads of rice, and a half-chūḷa of a cartload, and seven ambaṇas of rice, and two tumbas, if each grain were marked and counted in the space of a single finger-snap, come to an end, to exhaustion?

“Thưa Đại vương, một trăm xe lúa, cộng thêm nửa xe và bảy ambaṇa lúa cùng hai tumba lúa, nếu được đếm từng hạt một trong một khoảnh khắc tâm khởi lên, liệu số lúa đó có cạn kiệt, có hết được không?”

707

‘‘Tatrime sattavidhā cittā pavattanti, ye te, mahārāja, sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

“Therein, great king, these seven kinds of minds arise. Those, great king, who are with lust, with hatred, with delusion, with defilements, whose bodies are undeveloped, whose virtue is undeveloped, whose minds are undeveloped, whose wisdom is undeveloped—for them, that mind arises heavily and proceeds slowly.

“Ở đây, có bảy loại tâm khởi lên. Thưa Đại vương, những người còn tham ái, còn sân hận, còn si mê, còn phiền não, những người chưa tu tập thân, chưa tu tập giới, chưa tu tập tâm, chưa tu tập tuệ, tâm của họ khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Abhāvitattā cittassa.

Due to the undeveloped state of the mind.

Vì tâm chưa được tu tập.

Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa vitatassa visālassa vitthiṇṇassa saṃsibbitavisibbitassa sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa garukaṃ hoti āgamanaṃ dandhaṃ.

Just as, great king, when a bamboo thicket, extensive, widespread, and entangled with interwoven branches, is pulled, its coming is heavy and slow.

Thưa Đại vương, ví như khi kéo một cây tre rậm rạp, rộng lớn, um tùm, với các cành đan xen, rối rắm, thì việc kéo ra rất nặng nề và chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Saṃsibbitavisibbitattā sākhānaṃ.

Due to the branches being interwoven and entangled.

Vì các cành tre đan xen, rối rắm.

Evameva kho, mahārāja, ye te sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

Even so, great king, for those who are with lust, with hatred, with delusion, with defilements, whose bodies are undeveloped, whose virtue is undeveloped, whose minds are undeveloped, whose wisdom is undeveloped—for them, that mind arises heavily and proceeds slowly.

Cũng vậy, thưa Đại vương, những người còn tham ái, còn sân hận, còn si mê, còn phiền não, những người chưa tu tập thân, chưa tu tập giới, chưa tu tập tâm, chưa tu tập tuệ, tâm của họ khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Saṃsibbitavisibbitattā kilesehi, idaṃ paṭhamaṃ cittaṃ.

Due to being interwoven and entangled with defilements. This is the first mind.

Vì bị phiền não đan xen, rối rắm. Đây là loại tâm thứ nhất.

708

‘‘Tatridaṃ dutiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati.

“Therein, this second mind becomes differentiated—those, great king, who are Stream-Enterers, whose lower realms are closed off, who have attained right view, who have understood the Teacher’s Dispensation—for them, that mind arises lightly and proceeds lightly in three stages.

“Ở đây, loại tâm thứ hai được phân biệt như sau: Thưa Đại vương, những bậc Dự Lưu (Sotāpanna), những người đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp của Bậc Đạo Sư, tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong ba trường hợp (tức là ba hạ phần kiết sử: thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ).

Uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

In the higher stages, it arises heavily and proceeds slowly.

Trong các tầng cao hơn, tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā.

Due to the mind being purified in three stages, and the defilements not yet abandoned in the higher stages.

Vì tâm đã thanh tịnh trong ba trường hợp, nhưng các phiền não ở các tầng cao hơn chưa được đoạn trừ.

Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa tipabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva tipabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ.

Just as, great king, when a bamboo thicket, purified in its first three knots, but entangled with branches higher up, is pulled, it comes lightly up to the third knot, but from there upwards it is stiff.

Thưa Đại vương, ví như khi kéo một cây tre đã thanh tịnh ba mắt tre phía dưới nhưng phía trên vẫn còn cành lá rối rắm, thì cho đến ba mắt tre đó, nó di chuyển nhẹ nhàng, nhưng từ đó trở lên thì cứng nhắc.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā.

Due to being purified below and entangled with branches above.

Vì phía dưới đã thanh tịnh, còn phía trên cành lá vẫn rối rắm.

Evameva kho, mahārāja, ye te sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

Even so, great king, for those who are Stream-Enterers, whose lower realms are closed off, who have attained right view, who have understood the Teacher’s Dispensation—for them, that mind arises lightly and proceeds lightly in three stages; in the higher stages, it arises heavily and proceeds slowly.

Cũng vậy, thưa Đại vương, những bậc Dự Lưu, những người đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp của Bậc Đạo Sư, tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong ba trường hợp, nhưng trong các tầng cao hơn, tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ dutiyaṃ cittaṃ.

Due to the mind being purified in three stages, and the defilements not yet abandoned in the higher stages. This is the second mind.

Vì tâm đã thanh tịnh trong ba trường hợp, nhưng các phiền não ở các tầng cao hơn chưa được đoạn trừ. Đây là loại tâm thứ hai.

709

‘‘Tatridaṃ tatiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

“Therein, this third mind becomes differentiated—those, great king, who are Once-Returners, for whom lust, hatred, and delusion are attenuated—for them, that mind arises lightly and proceeds lightly in five stages; in the higher stages, it arises heavily and proceeds slowly.

“Ở đây, loại tâm thứ ba được phân biệt như sau: Thưa Đại vương, những bậc Nhất Lai (Sakadāgāmin), những người có tham, sân, si đã trở nên mỏng manh, tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong năm trường hợp (tức là năm hạ phần kiết sử và tham, sân, si đã mỏng manh), nhưng trong các tầng cao hơn, tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā.

Due to the mind being purified in five stages, and the defilements not yet abandoned in the higher stages.

Vì tâm đã thanh tịnh trong năm trường hợp, nhưng các phiền não ở các tầng cao hơn chưa được đoạn trừ.

Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa pañcapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva pañcapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ.

Just as, great king, when a bamboo thicket, purified in its first five knots, but entangled with branches higher up, is pulled, it comes lightly up to the fifth knot, but from there upwards it is stiff.

Thưa Đại vương, ví như khi kéo một cây tre đã thanh tịnh năm mắt tre phía dưới nhưng phía trên vẫn còn cành lá rối rắm, thì cho đến năm mắt tre đó, nó di chuyển nhẹ nhàng, nhưng từ đó trở lên thì cứng nhắc.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā.

Due to being purified below and entangled with branches above.

Vì phía dưới đã thanh tịnh, còn phía trên cành lá vẫn rối rắm.

Evameva kho, mahārāja, ye te sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

Even so, great king, for those who are Once-Returners, for whom lust, hatred, and delusion are attenuated—for them, that mind arises lightly and proceeds lightly in five stages; in the higher stages, it arises heavily and proceeds slowly.

Cũng vậy, thưa Đại vương, những bậc Nhất Lai, những người có tham, sân, si đã trở nên mỏng manh, tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong năm trường hợp, nhưng trong các tầng cao hơn, tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ tatiyaṃ cittaṃ.

Because the mind is purified in five respects, and the defilements above are not yet abandoned, this is the third type of mind.

Vì tâm đã thanh tịnh trong năm trường hợp, nhưng các phiền não ở các tầng cao hơn chưa được đoạn trừ. Đây là loại tâm thứ ba.

710

‘‘Tatridaṃ catutthaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

“Herein, great king, the fourth type of mind is distinguished – for those Anāgāmins, great king, for whom the five lower fetters have been abandoned, their mind arises lightly and proceeds lightly in ten respects, but it arises heavily and proceeds slowly in the higher realms.

“Ở đây, loại tâm thứ tư được phân biệt như sau: Thưa Đại vương, những bậc Bất Hoàn (Anāgāmin), những người đã đoạn trừ năm hạ phần kiết sử, tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong mười trường hợp (tức là năm hạ phần kiết sử và năm thượng phần kiết sử đã được đoạn trừ ở mức độ nhất định), nhưng trong các tầng cao hơn, tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā.

Because the mind is purified in ten respects, and the defilements above are not yet abandoned.

Vì tâm đã thanh tịnh trong mười trường hợp, nhưng các phiền não ở các tầng cao hơn chưa được đoạn trừ.

Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa dasapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva dasapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ.

Just as, great king, when a bamboo shaft, purified of its ten knots, but entangled with branches above, is pulled, it comes lightly up to the tenth knot, but beyond that, it is stiff.

Thưa Đại vương, ví như khi kéo một cây tre đã thanh tịnh mười mắt tre phía dưới nhưng phía trên vẫn còn cành lá rối rắm, thì cho đến mười mắt tre đó, nó di chuyển nhẹ nhàng, nhưng từ đó trở lên thì cứng nhắc.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā.

Because it is purified below, but entangled with branches above.

Vì phía dưới đã thanh tịnh, còn phía trên cành lá vẫn rối rắm.

Evameva kho, mahārāja, ye te anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

Even so, great king, for those Anāgāmins, for whom the five lower fetters have been abandoned, their mind arises lightly and proceeds lightly in ten respects, but it arises heavily and proceeds slowly in the higher realms.

Cũng vậy, thưa Đại vương, những bậc Bất Hoàn, những người đã đoạn trừ năm hạ phần kiết sử, tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong mười trường hợp, nhưng trong các tầng cao hơn, tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ catutthaṃ cittaṃ.

Because the mind is purified in ten respects, and the defilements above are not yet abandoned, this is the fourth type of mind.

Vì tâm đã thanh tịnh trong mười trường hợp, nhưng các phiền não ở các tầng cao hơn chưa được đoạn trừ. Đây là loại tâm thứ tư.

711

‘‘Tatridaṃ pañcamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

“Herein, great king, the fifth type of mind is distinguished – for those Arahants, great king, whose taints are destroyed, whose defilements are washed away, who have vomited forth defilements, who have lived the holy life, who have done what had to be done, who have laid down the burden, who have attained their own true goal, whose fetters of existence are exhausted, who have attained the analytical knowledges, and who are purified in the domain of disciples, their mind arises lightly and proceeds lightly in the domain of disciples, but it arises heavily and proceeds slowly in the domain of Paccekabuddhas.

“Ở đây, loại tâm thứ năm được phân biệt như sau: Thưa Đại vương, những bậc A-la-hán (Arahant), những người đã đoạn trừ các lậu hoặc (āsava), đã gột rửa mọi cấu uế, đã nôn bỏ các phiền não, đã sống đời Phạm hạnh, đã hoàn thành việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích tối thượng, đã đoạn trừ các kiết sử tái sinh, đã đạt được các Tuệ phân tích (Paṭisambhidā), đã hoàn toàn thanh tịnh trong phạm vi của các Thanh Văn (Sāvaka), tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong phạm vi của Thanh Văn, nhưng trong phạm vi của các Bích Chi Phật (Paccekabuddha), tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye.

Because it is purified in the domain of disciples, but not purified in the domain of Paccekabuddhas.

Vì đã thanh tịnh trong phạm vi của Thanh Văn, nhưng chưa thanh tịnh trong phạm vi của Bích Chi Phật.

Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa sabbapabbagaṇṭhiparisuddhassa ākaḍḍhiyantassa lahukaṃ hoti āgamanaṃ adandhaṃ.

Just as, great king, when a bamboo shaft, purified of all its knots, is pulled, its coming is light and not slow.

Thưa Đại vương, ví như khi kéo một cây tre đã hoàn toàn thanh tịnh mọi mắt tre, thì việc kéo ra rất nhẹ nhàng và không chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Sabbapabbagaṇṭhiparisuddhattā agahanattā vaṃsassa.

Because all its knots are purified, and the bamboo is not entangled.

Vì mọi mắt tre đều đã thanh tịnh, cây tre không còn vướng mắc.

Evameva kho, mahārāja, ye te arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

Even so, great king, for those Arahants, whose taints are destroyed, whose defilements are washed away, who have vomited forth defilements, who have lived the holy life, who have done what had to be done, who have laid down the burden, who have attained their own true goal, whose fetters of existence are exhausted, who have attained the analytical knowledges, and who are purified in the domain of disciples, their mind arises lightly and proceeds lightly in the domain of disciples, but it arises heavily and proceeds slowly in the domain of Paccekabuddhas.

Cũng vậy, thưa Đại vương, những bậc A-la-hán, những người đã đoạn trừ các lậu hoặc, đã gột rửa mọi cấu uế, đã nôn bỏ các phiền não, đã sống đời Phạm hạnh, đã hoàn thành việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích tối thượng, đã đoạn trừ các kiết sử tái sinh, đã đạt được các Tuệ phân tích, đã hoàn toàn thanh tịnh trong phạm vi của các Thanh Văn, tâm của họ khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhanh chóng trong phạm vi của Thanh Văn, nhưng trong phạm vi của các Bích Chi Phật, tâm khởi lên nặng nề, vận hành chậm chạp.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye, idaṃ pañcamaṃ cittaṃ.

Because it is purified in the domain of disciples, but not purified in the domain of Paccekabuddhas, this is the fifth type of mind.

Vì đã thanh tịnh trong phạm vi của Thanh Văn, nhưng chưa thanh tịnh trong phạm vi của Bích Chi Phật. Đây là loại tâm thứ năm.

712

‘‘Tatridaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

“Herein, great king, the sixth type of mind is distinguished – for those Paccekabuddhas, great king, who are self-enlightened, without a teacher, solitary wanderers, like a rhinoceros horn, with a mind purified and stainless in their own domain, their mind arises lightly and proceeds lightly in their own domain, but it arises heavily and proceeds slowly in the domain of the Omniscient Buddhas.

“Ở đây, tâm thứ sáu này trở nên phân biệt – này Đại vương, những vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) tự giác ngộ, không có thầy, độc hành như sừng tê giác, có tâm thanh tịnh, không cấu uế trong lĩnh vực của mình; tâm của các vị ấy khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhẹ nhàng trong lĩnh vực của mình, nhưng lại khởi lên nặng nề và vận hành chậm chạp trong các cảnh giới của Chư Phật Toàn Giác.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa.

Because it is purified in their own domain, but the domain of the Omniscient Buddhas is vast.

Vì sự thanh tịnh trong lĩnh vực của mình và sự rộng lớn của cảnh giới Chư Phật Toàn Giác.

Yathā, mahārāja, puriso sakavisayaṃ parittaṃ nadiṃ rattimpi divāpi yadicchaka acchambhito otareyya, atha parato mahāsamuddaṃ gambhīraṃ vitthataṃ agādhamapāraṃ disvā bhāyeyya, dandhāyeyya na visaheyya otarituṃ.

Just as, great king, a person might fearlessly cross a small river in his own domain, day or night, as he pleases, but then, seeing a great ocean beyond, deep, vast, unfathomable, and shoreless, he would be afraid, he would hesitate, he would not dare to cross.

Ví như, này Đại vương, một người không sợ hãi có thể tùy ý lội qua một con sông nhỏ trong lĩnh vực của mình, dù ngày hay đêm; nhưng sau đó, khi nhìn thấy đại dương sâu thẳm, rộng lớn, không đáy, không bờ, thì người ấy sẽ sợ hãi, chần chừ và không dám lội qua.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Tiṇṇattā^* sakavisayassa, mahantattā ca mahāsamuddassa.

Because he is accustomed to his own domain, and because the great ocean is vast.

Vì đã quen thuộc với lĩnh vực của mình và sự rộng lớn của đại dương.

Evameva kho, mahārāja, ye te paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati.

Even so, great king, for those Paccekabuddhas, who are self-enlightened, without a teacher, solitary wanderers, like a rhinoceros horn, with a mind purified and stainless in their own domain, their mind arises lightly and proceeds lightly in their own domain, but it arises heavily and proceeds slowly in the domain of the Omniscient Buddhas.

Cũng vậy, này Đại vương, những vị Độc Giác Phật tự giác ngộ, không có thầy, độc hành như sừng tê giác, có tâm thanh tịnh, không cấu uế trong lĩnh vực của mình; tâm của các vị ấy khởi lên nhẹ nhàng, vận hành nhẹ nhàng trong lĩnh vực của mình, nhưng lại khởi lên nặng nề và vận hành chậm chạp trong các cảnh giới của Chư Phật Toàn Giác.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa, idaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ.

Because it is purified in their own domain, but the domain of the Omniscient Buddhas is vast, this is the sixth type of mind.

Vì sự thanh tịnh trong lĩnh vực của mình và sự rộng lớn của cảnh giới Chư Phật Toàn Giác. Đây là tâm thứ sáu.

713

‘‘Tatridaṃ sattamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati.

“Herein, great king, this seventh consciousness becomes differentiated: those Sammāsambuddhas, who are omniscient, possessing the ten powers, skilled in the four forms of intrepidity, endowed with the eighteen Buddha-qualities, infinite conquerors, with unobstructed knowledge—their consciousness arises swiftly everywhere, it proceeds swiftly everywhere.

“Ở đây, tâm thứ bảy này trở nên phân biệt – này Đại vương, những vị Chánh Đẳng Chánh Giác, Toàn Giác, có mười lực, tự tin với bốn điều vô úy, đầy đủ mười tám Phật pháp, vô biên chiến thắng, có trí tuệ vô ngại; tâm của các vị ấy khởi lên nhẹ nhàng và vận hành nhẹ nhàng ở khắp mọi nơi.

Kiṃ kāraṇā?

Why is that?

Vì lý do gì?

Sabbattha parisuddhattā.

Because of its purity everywhere.

Vì sự thanh tịnh ở khắp mọi nơi.

Api nu kho, mahārāja, nārācassa sudhotassa vimalassa niggaṇṭhissa sukhumadhārassa ajimhassa avaṅkassa akuṭilassa daḷhacāpasamārūḷhassa khomasukhume vā kappāsasukhume vā kambalasukhume vā balavanipātitassa dandhāyitattaṃ vā lagganaṃ vā hotī’’ti?

Now, great king, when a well-cleaned, spotless, knotless, fine-pointed, straight, unbent, uncrooked, unknotted arrow, shot from a strong bow, strikes fine linen, or fine cotton, or fine wool, propelled with force, does it become slow or get stuck?”

Này Đại vương, một mũi tên nārāca được mài sạch, không cấu uế, không có mấu, có mũi nhọn tinh vi, không cong, không vẹo, không xoắn, được đặt trên một cây cung mạnh mẽ, và được bắn ra với sức mạnh, liệu nó có bị chậm lại hay vướng mắc vào vải lanh mịn, vải bông mịn hay vải len mịn không?”

‘‘Na hi, bhante, ‘‘kiṃ kāraṇā’’?

“No, Venerable Sir.” “Why is that?”

“Bạch Đại đức, không. ‘Vì lý do gì?’”

‘‘Sukhumattā vatthānaṃ sudhotattā nārācassa nipātassa ca balavattā’’ti, evameva kho, mahārāja, ye te sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati.

“Because of the fineness of the cloths, the cleanliness of the arrow, and the force of the shot.” Just so, great king, those Sammāsambuddhas, who are omniscient, possessing the ten powers, skilled in the four forms of intrepidity, endowed with the eighteen Buddha-qualities, infinite conquerors, with unobstructed knowledge—their consciousness arises swiftly everywhere, it proceeds swiftly everywhere.

“Vì sự tinh tế của vải, sự sạch sẽ của mũi tên nārāca và sức mạnh của cú bắn,” cũng vậy, này Đại vương, những vị Chánh Đẳng Chánh Giác, Toàn Giác, có mười lực, tự tin với bốn điều vô úy, đầy đủ mười tám Phật pháp, vô biên chiến thắng, có trí tuệ vô ngại; tâm của các vị ấy khởi lên nhẹ nhàng và vận hành nhẹ nhàng ở khắp mọi nơi.

Kiṃ kāraṇā?

Why is that?

Vì lý do gì?

Sabbattha parisuddhattā, idaṃ sattamaṃ cittaṃ.

Because of its purity everywhere. This is the seventh consciousness.

Vì sự thanh tịnh ở khắp mọi nơi. Đây là tâm thứ bảy.

714

‘‘Tatra, mahārāja, yadidaṃ sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ, taṃ channampi cittānaṃ gaṇanaṃ atikkamitvā asaṅkhyeyyena guṇena parisuddhañca lahukañca.

“Among these, great king, the consciousness of the omniscient Buddhas surpasses the count of the six consciousnesses, being immeasurably purified and swift in quality.

“Này Đại vương, tâm của Chư Phật Toàn Giác vượt qua sự tính toán của sáu loại tâm kia, thanh tịnh và nhẹ nhàng với vô số phẩm chất.

Yasmā ca bhagavato cittaṃ parisuddhañca lahukañca, tasmā, mahārāja, bhagavā yamakapāṭihīraṃ dasseti.

And because the Bhagavā’s consciousness is pure and swift, therefore, great king, the Bhagavā performs the Twin Miracle (Yamakapāṭihīra).

Vì tâm của Đức Thế Tôn thanh tịnh và nhẹ nhàng, nên, này Đại vương, Đức Thế Tôn hiển thị Song Thần Thông (Yamakapāṭihīra).

Yamakapāṭihīre, mahārāja, ñātabbaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ cittaṃ evaṃ lahuparivattanti, na tattha sakkā uttariṃ kāraṇaṃ vattuṃ, tepi, mahārāja, pāṭihīrā sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ upādāya gaṇanampi saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upenti, āvajjanapaṭibaddhaṃ, mahārāja, bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.

In the Twin Miracle, great king, it should be known that the consciousness of the Buddhas, the Bhagavās, revolves so swiftly; no further reason can be stated there. And those miracles, great king, when compared to the consciousness of the omniscient Buddhas, do not amount to a calculation, a number, a fraction, or even a tiny fraction. The omniscient knowledge of the Bhagavā, great king, is bound to advertence; having adverted, he knows whatever he wishes.

Trong Song Thần Thông, này Đại vương, cần phải biết rằng tâm của Chư Phật, các bậc Thế Tôn, vận hành nhanh chóng như vậy; không thể nói thêm lý do nào khác ở đó. Này Đại vương, những thần thông đó cũng không thể sánh bằng, không thể tính đếm, không thể so sánh, không thể bằng một phần nhỏ, hay một phần của một phần nhỏ, khi so với tâm của Chư Phật Toàn Giác. Này Đại vương, trí tuệ Toàn Giác của Đức Thế Tôn phụ thuộc vào sự tác ý, sau khi tác ý, Ngài biết mọi điều tùy ý.

715

‘‘Yathā, mahārāja, puriso hatthe ṭhapitaṃ yaṃ kiñci dutiye hatthe ṭhapeyya vivaṭena mukhena vācaṃ nicchāreyya, mukhagataṃ bhojanaṃ gileyya, ummīletvā vā nimīleyya, nimīletvā vā ummīleyya, samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, cirataraṃ etaṃ, mahārāja, lahutaraṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, lahutaraṃ āvajjanaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti, āvajjanavikalamattakena na tāvatā buddhā bhagavanto asabbaññuno nāma hontī’’ti.

“Just as, great king, a person might place anything held in one hand into the other hand, or utter words with an open mouth, or swallow food in the mouth, or open the eyes after closing them, or close the eyes after opening them, or extend a bent arm, or bend an extended arm—that, great king, is slower. The omniscient knowledge of the Bhagavā is swifter; his advertence is swifter; having adverted, he knows whatever he wishes. Buddhas, the Bhagavās, are not called non-omniscient merely by a momentary lack of advertence.”

“Ví như, này Đại vương, một người đặt bất cứ thứ gì trong tay này sang tay kia, nói ra lời từ miệng mở, nuốt thức ăn trong miệng, mở mắt rồi nhắm mắt, hoặc nhắm mắt rồi mở mắt, co cánh tay đã duỗi ra, hoặc duỗi cánh tay đã co lại; điều đó, này Đại vương, còn chậm hơn nhiều so với trí tuệ Toàn Giác của Đức Thế Tôn, sự tác ý còn nhanh hơn. Sau khi tác ý, Ngài biết mọi điều tùy ý. Chỉ vì một chút thiếu sót trong sự tác ý mà Chư Phật, các bậc Thế Tôn, không được gọi là không Toàn Giác.”

716

‘‘Āvajjanampi, bhante nāgasena, pariyesanāya kātabbaṃ, iṅgha maṃ tattha kāraṇena saññāpehī’’ti.

“Advertence, Venerable Nāgasena, must also be done by seeking. Please enlighten me on that point with a reason.”

“Bạch Đại đức Nāgasena, sự tác ý cũng phải được thực hiện bằng cách tìm kiếm. Xin hãy giải thích cho con bằng một lý do.”

‘‘Yathā, mahārāja, purisassa aḍḍhassa mahaddhanassa mahābhogassa pahūtajātarūparajatassa pahūtavittūpakaraṇassa pahūtadhanadhaññassa sālivīhiyavataṇḍulatilamuggamāsapubbaṇṇāparaṇṇasappitelanavanītakhīradadhimadhuguḷaphāṇitā ca khaḷopikumbhipīṭharakoṭṭhabhājanagatā bhaveyyuṃ, tassa ca purisassa pāhunako āgaccheyya bhattāraho bhattābhikaṅkhī, tassa ca gehe yaṃ randhaṃ bhojanaṃ, taṃ pariniṭṭhitaṃ bhaveyya, kumbhito taṇḍule nīharitvā bhojanaṃ randheyya, api ca kho so, mahārāja, tāvatakena bhojanavekallamattakena adhano nāma kapaṇo nāma bhaveyyā’’ti?

“Just as, great king, a rich man, of great wealth and great possessions, with abundant gold and silver, abundant resources and implements, abundant riches and grains, whose rice, paddy, barley, grains, sesame, mung beans, lentils, early and late crops, ghee, oil, butter, milk, curds, honey, jaggery, and molasses are stored in large and small pots, jars, and bins—if a guest were to arrive at his house, worthy of a meal and desiring food, and the cooked food in his house were finished, he would take rice from a pot and cook a meal. Would that man, great king, merely by that momentary lack of cooked food, be called poor or destitute?”

“Ví như, này Đại vương, một người giàu có, nhiều tài sản, nhiều của cải, nhiều vàng bạc, nhiều vật dụng, nhiều tiền bạc và ngũ cốc, gạo lúa mạch, mè, đậu xanh, đậu đen, các loại ngũ cốc và đậu, bơ sữa, dầu, bơ tươi, sữa, sữa chua, mật ong, đường thốt nốt, đường phèn, đều được chứa trong các chum, vại, nồi, thùng; và một vị khách đáng được đãi cơm, đang đói bụng, đến nhà người ấy, mà thức ăn đã nấu trong nhà đã hết, người ấy sẽ lấy gạo từ vại ra và nấu cơm. Này Đại vương, liệu chỉ vì một chút thiếu sót về thức ăn đó mà người ấy được gọi là nghèo khó hay khốn khổ không?”

‘‘Na hi, bhante, cakkavattirañño gharepi, bhante, akāle bhojanavekallaṃ hoti, kiṃ pana gahapatikassā’’ti?

“No, Venerable Sir. Even in the house of a Wheel-turning Monarch, Venerable Sir, there can be a lack of food at an untimely moment; how much more so for a householder?”

“Bạch Đại đức, không. Bạch Đại đức, ngay cả trong nhà của một vị Vua Chuyển Luân Thánh Vương cũng có lúc thiếu thức ăn không đúng lúc, huống chi là nhà của một gia chủ?”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanavikalamattakaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.

“Just so, great king, the Tathāgata’s omniscient knowledge has only a momentary lack of advertence; having adverted, he knows whatever he wishes.

“Cũng vậy, này Đại vương, trí tuệ Toàn Giác của Đức Như Lai chỉ thiếu một chút tác ý, sau khi tác ý, Ngài biết mọi điều tùy ý.”

717

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, rukkho assa phalito oṇatavinato piṇḍibhārabharito, na kiñci tattha patitaṃ phalaṃ bhaveyya, api nu kho so, mahārāja, rukkho tāvatakena patitaphalavekallamattakena aphalo nāma bhaveyyā’’ti?

Or again, great king, if there were a tree laden with fruit, bowed and bent, heavy with clusters of fruit, and not a single fruit had fallen from it, would that tree, great king, merely by that momentary lack of fallen fruit, be called fruitless?”

“Hoặc nữa, này Đại vương, một cái cây đầy trái, cành lá trĩu nặng, đầy ắp những chùm trái, mà không có một trái nào rơi xuống. Này Đại vương, liệu chỉ vì một chút thiếu sót về trái cây rơi xuống đó mà cái cây ấy được gọi là không có trái không?”

‘‘Na hi, bhante, patanapaṭibaddhāni tāni rukkhaphalāni, patite yadicchakaṃ labhatī’’ti.

"Venerable sir, those tree fruits are not dependent on falling; when they fall, one obtains whatever one desires."

“Bạch Đại đức, không. Những trái cây đó phụ thuộc vào sự rơi xuống, khi chúng rơi xuống, người ta có thể lấy tùy ý.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanapaṭibaddhaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.

"Even so, great king, the Tathāgata's omniscience is dependent on advertence; having adverted, he knows whatever he desires."

“Cũng vậy, này Đại vương, trí tuệ Toàn Giác của Đức Như Lai phụ thuộc vào sự tác ý, sau khi tác ý, Ngài biết mọi điều tùy ý.”

718

‘‘Bhante nāgasena, āvajjetvā āvajjetvā buddho yadicchakaṃ jānātī’’ti?

"Venerable Nāgasena, does the Buddha know whatever he desires, by advertence after advertence?"

“Bạch Đại đức Nāgasena, Đức Phật tác ý rồi tác ý, Ngài biết mọi điều tùy ý phải không?”

‘‘Āma, mahārāja, bhagavā āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.

"Yes, great king, the Blessed One knows whatever he desires, by advertence after advertence."

“Vâng, này Đại vương, Đức Thế Tôn tác ý rồi tác ý, Ngài biết mọi điều tùy ý.”

719

‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā yadā cakkaratanaṃ sarati ‘upetu me cakkaratana’nti, sarite cakkaratanaṃ upeti, evameva kho, mahārāja, tathāgato āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.

"Just as, great king, when a Universal Monarch recollects his wheel-gem, saying, 'Let my wheel-gem approach,' and upon recollection, the wheel-gem approaches; even so, great king, the Tathāgata knows whatever he desires, by advertence after advertence."

“Ví như, này Đại vương, khi một vị Vua Chuyển Luân Thánh Vương nhớ đến bánh xe báu ‘mong bánh xe báu đến với ta’, khi được nhớ đến, bánh xe báu sẽ đến. Cũng vậy, này Đại vương, Đức Như Lai tác ý rồi tác ý, Ngài biết mọi điều tùy ý.”

‘‘Daḷhaṃ, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, buddho sabbaññū, sampaṭicchāma buddho sabbaññū’’ti.

"Firm is the reason, Venerable Nāgasena; the Buddha is omniscient. We accept that the Buddha is omniscient."

“Bạch Đại đức Nāgasena, lý do thật vững chắc, Đức Phật là bậc Toàn Giác, chúng con chấp nhận Đức Phật là bậc Toàn Giác.”

720

Buddhasabbaññubhāvapañho dutiyo.

The Second Question on the Buddha's Omniscience.

Câu hỏi về sự Toàn Giác của Đức Phật, thứ hai.

721

3. Devadattapabbajjapañho

3. The Question of Devadatta's Ordination

3. Câu hỏi về sự xuất gia của Devadatta

722

3. ‘‘Bhante nāgasena, devadatto kena pabbājito’’ti?

"Venerable Nāgasena, by whom was Devadatta ordained?"

3. “Bạch Đại đức Nāgasena, Devadatta đã được ai cho xuất gia?”

‘‘Cha yime, mahārāja, khattiyakumārā bhaddiyo ca anuruddho ca ānando ca bhagu ca kimilo^* ca devadatto ca upālikappako sattamo abhisambuddhe satthari sakyakulānandajanane bhagavantaṃ anupabbajantā nikkhamiṃsu, te bhagavā pabbājesī’’ti.

"Great king, these six Khattiya princes—Bhaddiya, Anuruddha, Ānanda, Bhagu, Kimila, and Devadatta—with Upāli the barber as the seventh, went forth, following the Blessed One, the Teacher who had attained full enlightenment and brought joy to the Sākya clan. The Blessed One ordained them."

“Tâu Đại vương, sáu vị hoàng tử dòng Sākyā này là Bhaddiya, Anuruddha, Ānanda, Bhagu, Kimila, Devadatta, và người thứ bảy là thợ cắt tóc Upāli, đã xuất gia noi theo Đức Thế Tôn, bậc Đạo Sư đã giác ngộ, Đấng mang lại niềm vui cho dòng Sākyā. Đức Thế Tôn đã cho họ xuất gia.”

‘‘Nanu, bhante, devadattena pabbajitvā saṅgho bhinno’’ti?

"Venerable sir, did Devadatta not, after being ordained, split the Saṅgha?"

“Bạch Tôn giả, chẳng phải Devadatta sau khi xuất gia đã chia rẽ Tăng đoàn sao?”

‘‘Āma, mahārāja, devadattena pabbajitvā saṅgho bhinno, na gihī saṅghaṃ bhindati, na bhikkhunī, na sikkhamānā, na sāmaṇero, na sāmaṇerī saṅghaṃ bhindati, bhikkhu pakatatto samānasaṃvāsako samānasīmāyaṃ ṭhito saṅghaṃ bhindatīti.

"Yes, great king, Devadatta, after being ordained, split the Saṅgha. A layperson does not split the Saṅgha, nor does a bhikkhunī, nor a sikkhamānā, nor a sāmaṇera, nor a sāmaṇerī split the Saṅgha. A bhikkhu, being in good standing, living in concord, and dwelling within the same boundary, splits the Saṅgha."

“Vâng, tâu Đại vương, Devadatta sau khi xuất gia đã chia rẽ Tăng đoàn. Người cư sĩ không chia rẽ Tăng đoàn, Tỳ-kheo-ni không chia rẽ Tăng đoàn, Sa-di-ni không chia rẽ Tăng đoàn, Sa-di không chia rẽ Tăng đoàn, Sa-di-ni không chia rẽ Tăng đoàn. Một Tỳ-kheo bình thường, cùng chung sinh hoạt, sống trong cùng một giới hạn, mới có thể chia rẽ Tăng đoàn.”

Saṅghabhedako, bhante, puggalo kiṃ kammaṃ phusatī’’ti?

"Venerable sir, what kamma does a person who splits the Saṅgha incur?"

“Bạch Tôn giả, người chia rẽ Tăng đoàn sẽ phải chịu quả báo gì?”

‘‘Kappaṭṭhitikaṃ, mahārāja, kammaṃ phusatī’’ti.

"He incurs kamma that endures for an eon, great king."

“Tâu Đại vương, người ấy sẽ phải chịu nghiệp kéo dài suốt một kiếp.”

723

‘‘Kiṃ pana, bhante nāgasena, buddho jānāti ‘devadatto pabbajitvā saṅghaṃ bhindissati, saṅghaṃ bhinditvā kappaṃ niraye paccissatī’’’ti?

"But Venerable Nāgasena, did the Buddha know, 'Devadatta, after being ordained, will split the Saṅgha, and having split the Saṅgha, will suffer in hell for an eon'?"

“Bạch Tôn giả Nāgasena, vậy Đức Phật có biết rằng Devadatta sau khi xuất gia sẽ chia rẽ Tăng đoàn, và chia rẽ Tăng đoàn rồi sẽ phải chịu khổ trong địa ngục suốt một kiếp không?”

‘‘Āma, mahārāja, tathāgato jānāti ‘devadatto pabbajitvā saṅghaṃ bhindissati, saṅghaṃ bhinditvā kappaṃ niraye paccissatī’’’ti.

"Yes, great king, the Tathāgata knew, 'Devadatta, after being ordained, will split the Saṅgha, and having split the Saṅgha, will suffer in hell for an eon'."

“Vâng, tâu Đại vương, Đức Như Lai biết rằng Devadatta sau khi xuất gia sẽ chia rẽ Tăng đoàn, và chia rẽ Tăng đoàn rồi sẽ phải chịu khổ trong địa ngục suốt một kiếp.”

‘‘Yadi, bhante nāgasena, buddho jānāti ‘devadatto pabbajitvā saṅghaṃ bhindissati, saṅghaṃ bhinditvā kappaṃ niraye paccissatī’ti, tena hi, bhante nāgasena, buddho kāruṇiko anukampako hitesī sabbasattānaṃ ahitaṃ apanetvā hitamupadahatīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

"If, Venerable Nāgasena, the Buddha knew, 'Devadatta, after being ordained, will split the Saṅgha, and having split the Saṅgha, will suffer in hell for an eon,' then, Venerable Nāgasena, the statement that the Buddha is compassionate, sympathetic, and benevolent, removing harm and establishing benefit for all beings, is false."

“Nếu vậy, bạch Tôn giả Nāgasena, nếu Đức Phật biết rằng Devadatta sau khi xuất gia sẽ chia rẽ Tăng đoàn, và chia rẽ Tăng đoàn rồi sẽ phải chịu khổ trong địa ngục suốt một kiếp, thì lời nói rằng ‘Đức Phật là bậc từ bi, thương xót, vì lợi ích, loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sinh’ là sai lầm.

Yadi taṃ ajānitvā pabbājesi, tena hi buddho asabbaññūti, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, vijaṭehi etaṃ mahājaṭaṃ, bhinda parāpavādaṃ, anāgate addhāne tayā sadisā buddhimanto bhikkhū dullabhā bhavissanti, ettha tava balaṃ pakāsehī’’ti.

"If he ordained him without knowing that, then the Buddha is not omniscient. This two-edged question has come to you. Untangle this great tangle, break the opponent's argument. In the future, bhikkhus as wise as you will be rare. Here, display your strength!"

Nếu Ngài không biết điều đó mà vẫn cho xuất gia, thì Đức Phật không phải là bậc Toàn tri. Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả. Xin hãy gỡ rối mối tơ vò lớn này, hãy phá tan những lời chỉ trích của người khác. Trong tương lai, những Tỳ-kheo trí tuệ như Tôn giả sẽ rất hiếm. Xin hãy thể hiện sức mạnh của Tôn giả ở đây.”

724

‘‘Kāruṇiko, mahārāja, bhagavā sabbaññū ca, kāruññena, mahārāja, bhagavā sabbaññutañāṇena devadattassa gatiṃ olokento addasa devadattaṃ āpāyikaṃ kammaṃ^* āyūhitvā anekāni kappakoṭisatasahassāni nirayena nirayaṃ vinipātena vinipātaṃ gacchantaṃ, taṃ bhagavā sabbaññutañāṇena jānitvā imassa apariyantakataṃ kammaṃ mama sāsane pabbajitassa pariyantakataṃ bhavissati, purimaṃ upādāya pariyantakataṃ dukkhaṃ bhavissati, apabbajitopi ayaṃ moghapuriso kappaṭṭhiyameva kammaṃ āyūhissatīti kāruññena devadattaṃ pabbājesī’’ti.

"Great king, the Blessed One is compassionate and omniscient. Out of compassion, great king, the Blessed One, looking at Devadatta's destiny with his omniscience, saw Devadatta, having accumulated kamma leading to states of woe, going from one hell to another, from one state of suffering to another, for many hundreds of thousands of crores of eons. Knowing this with his omniscience, the Blessed One thought: 'The endless kamma of this one will become limited if he is ordained in my Dispensation; compared to his past, his suffering will be limited. Even if unordained, this deluded man would accumulate kamma lasting for an eon.' Thus, out of compassion, he ordained Devadatta."

“Tâu Đại vương, Đức Thế Tôn là bậc từ bi và Toàn tri. Tâu Đại vương, với lòng từ bi, Đức Thế Tôn đã quán sát đường đi của Devadatta bằng Tuệ Toàn tri và thấy Devadatta đã tích lũy nghiệp ác dẫn đến khổ cảnh, sẽ đi từ địa ngục này đến địa ngục khác, từ khổ cảnh này đến khổ cảnh khác trong vô số trăm ngàn vạn kiếp. Đức Thế Tôn, biết điều đó bằng Tuệ Toàn tri, đã nghĩ: ‘Nghiệp vô tận mà người này sẽ tạo ra, khi xuất gia trong giáo pháp của Ta, sẽ trở nên hữu hạn. Khổ đau sẽ trở nên hữu hạn so với trước đây. Ngay cả khi không xuất gia, người đàn ông vô dụng này cũng sẽ tạo ra nghiệp kéo dài suốt một kiếp.’ Vì lòng từ bi, Ngài đã cho Devadatta xuất gia.”

725

‘‘Tena hi, bhante nāgasena, buddho vadhitvā telena makkheti, papāte pātetvā hatthaṃ deti, māretvā jīvitaṃ pariyesati, yaṃ so paṭhamaṃ dukkhaṃ datvā pacchā sukhaṃ upadahatī’’ti?

"Then, Venerable Nāgasena, the Buddha strikes and then anoints with oil, pushes one into a precipice and then extends a hand, kills and then seeks to restore life, in that he first gives suffering and then establishes happiness?"

“Nếu vậy, bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Phật đánh rồi xoa dầu, đẩy xuống vực rồi đưa tay ra, giết rồi tìm cách cứu sống sao? Điều đó có nghĩa là Ngài đã ban khổ trước rồi sau đó mới ban lạc sao?”

‘‘Vadhetipi, mahārāja, tathāgato sattānaṃ hitavasena, pātetipi sattānaṃ hitavasena, māretipi sattānaṃ hitavasena, vadhitvāpi, mahārāja, tathāgato sattānaṃ hitameva upadahati, pātetvāpi sattānaṃ hitameva upadahati, māretvāpi sattānaṃ hitameva upadahati.

“Even if the Tathāgata strikes, O great king, it is for the welfare of beings; even if he causes to fall, it is for the welfare of beings; even if he causes to die, it is for the welfare of beings. Even having struck, O great king, the Tathāgata provides only for the welfare of beings; even having caused to fall, he provides only for the welfare of beings; even having caused to die, he provides only for the welfare of beings.

“Tâu Đại vương, Đức Như Lai đánh đập chúng sinh vì lợi ích của chúng sinh, đẩy xuống vì lợi ích của chúng sinh, giết hại vì lợi ích của chúng sinh. Tâu Đại vương, ngay cả khi đánh đập, Đức Như Lai cũng chỉ mang lại lợi ích cho chúng sinh; ngay cả khi đẩy xuống, Ngài cũng chỉ mang lại lợi ích cho chúng sinh; ngay cả khi giết hại, Ngài cũng chỉ mang lại lợi ích cho chúng sinh.

Yathā, mahārāja, mātāpitaro nāma vadhitvāpi pātayitvāpi puttānaṃ hitameva upadahanti, evameva kho, mahārāja, tathāgato vadhetipi sattānaṃ hitavasena, pātetipi sattānaṃ hitavasena, māretipi sattānaṃ hitavasena, vadhitvāpi, mahārāja, tathāgato sattānaṃ hitameva upadahati, pātetvāpi sattānaṃ hitameva upadahati, māretvāpi sattānaṃ hitameva upadahati, yena yena yogena sattānaṃ guṇavuḍḍhi hoti, tena tena yogena sabbasattānaṃ hitameva upadahati.

Just as, O great king, parents provide only for the welfare of their children, even if they strike or cause them to fall, even so, O great king, the Tathāgata strikes for the welfare of beings, causes to fall for the welfare of beings, causes to die for the welfare of beings. Even having struck, O great king, the Tathāgata provides only for the welfare of beings; even having caused to fall, he provides only for the welfare of beings; even having caused to die, he provides only for the welfare of beings. By whatever means the growth of good qualities for beings occurs, by those very means he provides only for the welfare of all beings.

Tâu Đại vương, giống như cha mẹ, ngay cả khi đánh đập hay đẩy xuống, cũng chỉ mang lại lợi ích cho con cái, thì cũng vậy, tâu Đại vương, Đức Như Lai đánh đập chúng sinh vì lợi ích của chúng sinh, đẩy xuống vì lợi ích của chúng sinh, giết hại vì lợi ích của chúng sinh. Tâu Đại vương, ngay cả khi đánh đập, Đức Như Lai cũng chỉ mang lại lợi ích cho chúng sinh; ngay cả khi đẩy xuống, Ngài cũng chỉ mang lại lợi ích cho chúng sinh; ngay cả khi giết hại, Ngài cũng chỉ mang lại lợi ích cho chúng sinh. Ngài mang lại lợi ích cho tất cả chúng sinh bằng bất kỳ phương tiện nào giúp tăng trưởng phẩm hạnh cho chúng sinh.

Sace, mahārāja, devadatto na pabbājeyya, gihibhūto samāno nirayasaṃvattanikaṃ bahuṃ pāpakammaṃ katvā anekāni kappakoṭisatasahassāni nirayena nirayaṃ vinipātena vinipātaṃ gacchanto bahuṃ dukkhaṃ vedayissati, taṃ bhagavā jānamāno kāruññena devadattaṃ pabbājesi, ‘mama sāsane pabbajitassa dukkhaṃ pariyantakataṃ bhavissatī’ti kāruññena garukaṃ dukkhaṃ lahukaṃ akāsi.

If, O great king, Devadatta had not gone forth, remaining a layperson, he would have performed much evil kamma leading to hell, and for hundreds of thousands of crores of eons, going from one hell to another, from one state of woe to another, he would have experienced much suffering. Knowing this, the Bhagavā, out of compassion, ordained Devadatta, thinking, ‘For one who has gone forth in my Dispensation, suffering will have an end.’ Out of compassion, he made heavy suffering light.

Tâu Đại vương, nếu Devadatta không xuất gia, thì khi còn là cư sĩ, hắn sẽ tạo ra nhiều nghiệp ác dẫn đến địa ngục, và sẽ phải chịu nhiều khổ đau khi đi từ địa ngục này đến địa ngục khác, từ khổ cảnh này đến khổ cảnh khác trong vô số trăm ngàn vạn kiếp. Đức Thế Tôn, biết điều đó, vì lòng từ bi đã cho Devadatta xuất gia, nghĩ rằng ‘khổ đau của người này khi xuất gia trong giáo pháp của Ta sẽ trở nên hữu hạn.’ Với lòng từ bi, Ngài đã biến khổ đau nặng nề thành nhẹ nhàng.”

726

‘‘Yathā vā, mahārāja, dhanayasasiriñātibalena balavā puriso attano ñātiṃ vā mittaṃ vā raññā garukaṃ daṇḍaṃ dhārentaṃ attano bahuvissatthabhāvena samatthatāya garukaṃ daṇḍaṃ lahukaṃ akāsi, evameva kho, mahārāja, bhagavā bahūni kappakoṭisatasahassāni dukkhaṃ vedayamānaṃ devadattaṃ pabbājetvā sīlasamādhipaññāvimuttibalasamatthabhāvena garukaṃ dukkhaṃ lahukaṃ akāsi.

“Or, O great king, just as a powerful man, strong in wealth, fame, glory, and relatives, by his great trustworthiness and capability, made light a heavy punishment that the king had imposed on his relative or friend, even so, O great king, the Bhagavā, by ordaining Devadatta, who would have experienced suffering for many hundreds of thousands of crores of eons, made that heavy suffering light by the power and capability of sīla, samādhi, paññā, and vimutti.

“Tâu Đại vương, giống như một người đàn ông quyền lực, nhờ tài sản, danh tiếng, uy tín, bà con và sức mạnh, đã làm cho hình phạt nặng nề mà nhà vua áp đặt lên người thân hoặc bạn bè của mình trở nên nhẹ nhàng nhờ sự tự tin và khả năng của mình, thì cũng vậy, tâu Đại vương, Đức Thế Tôn đã cho Devadatta xuất gia, người sẽ phải chịu khổ đau trong vô số trăm ngàn vạn kiếp, và đã biến khổ đau nặng nề thành nhẹ nhàng nhờ sức mạnh và khả năng của Giới, Định, Tuệ và Giải thoát.”

727

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kusalo bhisakko sallakatto garukaṃ rogaṃ balavosadhabalena lahukaṃ karoti, evameva kho, mahārāja, bahūni kappakoṭisatasahassāni dukkhaṃ vedayamānaṃ devadattaṃ bhagavā rogaññutāya pabbājetvā kāruññabalo patthaddhadhammosadhabalena garukaṃ dukkhaṃ lahukaṃ akāsi.

“Or again, O great king, just as a skilled physician-surgeon makes a severe illness light by the power of potent medicine, even so, O great king, the Bhagavā, knowing the illness (of suffering), ordained Devadatta, who would have experienced suffering for many hundreds of thousands of crores of eons, and by the power of compassion, supported by the power of the medicine of Dhamma, he made that heavy suffering light.

“Hoặc nữa, tâu Đại vương, giống như một thầy thuốc phẫu thuật lành nghề làm cho một căn bệnh nặng trở nên nhẹ nhàng nhờ sức mạnh của thuốc mạnh, thì cũng vậy, tâu Đại vương, Đức Thế Tôn, vì biết bệnh tình, đã cho Devadatta xuất gia, người sẽ phải chịu khổ đau trong vô số trăm ngàn vạn kiếp, và đã biến khổ đau nặng nề thành nhẹ nhàng nhờ sức mạnh của lòng từ bi và sức mạnh của thuốc pháp kiên cố.”

Api nu kho so, mahārāja, bhagavā bahuvedanīyaṃ devadattaṃ appavedanīyaṃ karonto kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

Would that Bhagavā, O great king, incur any demerit by making Devadatta’s much-to-be-experienced suffering into little-to-be-experienced suffering?”

Vậy, tâu Đại vương, Đức Thế Tôn, khi làm cho Devadatta, người đáng lẽ phải chịu nhiều khổ đau, chỉ chịu ít khổ đau, có phạm bất kỳ điều bất thiện nào không?”

‘‘Na kiñci, bhante, apuññaṃ āpajjeyya antamaso gaddūhanamattampī’’ti.

“No, Venerable Sir, he would not incur any demerit, not even as much as a single milking.”

“Bạch Tôn giả, Ngài không phạm bất kỳ điều bất thiện nào, dù chỉ là một chút nhỏ như một lần vắt sữa bò.”

‘‘Imampi kho, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena bhagavā devadattaṃ pabbājesi.

“Accept this reason too, O great king, by which reason the Bhagavā ordained Devadatta.

“Tâu Đại vương, xin hãy chấp nhận lý do này một cách chân thật, vì lý do này mà Đức Thế Tôn đã cho Devadatta xuất gia.”

728

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena bhagavā devadattaṃ pabbājesi.

“Listen, O great king, to another further reason by which the Bhagavā ordained Devadatta.

“Tâu Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do này mà Đức Thế Tôn đã cho Devadatta xuất gia.”

Yathā, mahārāja, coraṃ āgucāriṃ gahetvā rañño dasseyyuṃ, ‘ayaṃ kho, deva, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.

Just as, O great king, they might seize a criminal thief and show him to the king, saying, ‘This, Your Majesty, is a criminal thief; inflict upon him whatever punishment you wish.’

Tâu Đại vương, giống như khi bắt được một tên trộm phạm tội, người ta sẽ trình lên nhà vua và tâu: ‘Tâu bệ hạ, đây là tên trộm đã phạm tội, xin bệ hạ hãy ra lệnh trừng phạt hắn theo ý muốn của bệ hạ.’

Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya ‘tena hi, bhaṇe, imaṃ coraṃ bahinagaraṃ nīharitvā āghātane sīsaṃ chindathā’’ti, ‘evaṃ devā’ti kho te rañño paṭissutvā taṃ bahinagaraṃ nīharitvā āghātanaṃ nayeyyuṃ.

Then the king might say, ‘Well then, sirs, take this thief outside the city and execute him by beheading at the place of execution.’ ‘Yes, Your Majesty,’ those men would reply to the king and, having assented, would take him outside the city to the place of execution.

Và nhà vua sẽ nói: ‘Vậy thì, này các ngươi, hãy đưa tên trộm này ra ngoài thành và chém đầu hắn tại pháp trường.’ ‘Vâng, tâu bệ hạ,’ những người đó vâng lời nhà vua, đưa hắn ra ngoài thành và dẫn đến pháp trường.

Tamenaṃ passeyya kocideva puriso rañño santikā laddhavaro laddhayasadhanabhogo ādeyyavacano balavicchitakārī, so tassa kāruññaṃ katvā te purise evaṃ vadeyya ‘alaṃ, bho, kiṃ tumhākaṃ imassa sīsacchedanena, tena hi bho imassa hatthaṃ vā pādaṃ vā chinditvā jīvitaṃ rakkhatha, ahametassa kāraṇā rañño santike paṭivacanaṃ karissāmī’ti.

Then some man, who had received a boon from the king, who had received fame, wealth, and possessions, whose word was accepted, and who was powerful and capable of acting according to his will, might see him. Out of compassion for him, he might say to those men, ‘Enough, sirs! What good is it for you to behead this man? Well then, sirs, cut off this man’s hand or foot and preserve his life. I will answer to the king on his behalf.’

Khi đó, một người nào đó, đã được nhà vua ban ân, có danh tiếng, tài sản, được mọi người tin cậy và có khả năng làm theo ý muốn của mình, nhìn thấy tên trộm ấy, vì lòng từ bi, sẽ nói với những người đó: ‘Này các ông, đủ rồi, các ông chém đầu hắn làm gì? Vậy thì, này các ông, hãy chặt tay hoặc chân của hắn và giữ cho hắn sống sót. Ta sẽ trả lời nhà vua về việc này.’

Te tassa balavato vacanena tassa corassa hatthaṃ vā pādaṃ vā chinditvā jīvitaṃ rakkheyyuṃ.

Then, by the word of that powerful man, they would cut off that thief’s hand or foot and preserve his life.

Theo lời của người có quyền lực đó, họ sẽ chặt tay hoặc chân của tên trộm và giữ cho hắn sống sót.

Api nu kho so, mahārāja, puriso evaṃ kārī tassa corassa kiccakārī assā’’ti?

Would that man, O great king, having acted thus, have done a service for that thief?”

“Thưa Đại vương, người ấy, khi làm như vậy, có phải là người đã làm việc cho tên trộm đó không?”

‘‘Jīvitadāyako so, bhante, puriso tassa corassa, jīvite dinne kiṃ tassa akataṃ nāma atthī’’ti?

“That man, Venerable Sir, was a giver of life to that thief. What is there that he did not do for him, having given him life?”

“Bạch Đại đức, người ấy là người đã ban sự sống cho tên trộm đó. Khi sự sống đã được ban cho, còn điều gì mà người ấy chưa làm cho tên trộm đó nữa?”

‘‘Yā pana hatthapādacchedane vedanā, so tāya vedanāya kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

"And as for the suffering from cutting off hands and feet, would he incur any demerit because of that suffering?"

“Còn về nỗi khổ đau do việc chặt tay chân, người ấy có phải chịu bất kỳ sự bất thiện nào từ nỗi khổ đau đó không?”

‘‘Attano katena so, bhante, coro dukkhavedanaṃ vedayati, jīvitadāyako pana puriso na kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti.

"Venerable sir, that thief experiences painful feeling due to his own actions, but the person who gave him life would not incur any demerit."

“Bạch Đại đức, tên trộm đó phải chịu nỗi khổ đau do chính việc làm của mình. Còn người đã ban sự sống thì không phải chịu bất kỳ sự bất thiện nào.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, bhagavā kāruññena devadattaṃ pabbājesi ‘mama sāsane pabbajitassa dukkhaṃ pariyantakataṃ bhavissatī’ti.

"Just so, great king, the Fortunate One, out of compassion, ordained Devadatta, thinking: 'For one ordained in my Dispensation, suffering will be brought to an end.'"

“Cũng vậy, thưa Đại vương, Thế Tôn đã xuất gia cho Devadatta với lòng từ bi, (nghĩ rằng): ‘Nỗi khổ của người đã xuất gia trong giáo pháp của Ta sẽ có giới hạn.’

Pariyantakatañca, mahārāja, devadattassa dukkhaṃ, devadatto, mahārāja, maraṇakāle –

"And, great king, Devadatta's suffering was brought to an end. Great king, Devadatta, at the time of his death –"

Và nỗi khổ của Devadatta, thưa Đại vương, đã có giới hạn. Devadatta, thưa Đại vương, vào lúc lâm chung –

729

‘‘‘Imehi aṭṭhīhi tamaggapuggalaṃ, devātidevaṃ naradammasārathiṃ;

"‘With these bones, I go for refuge to that foremost person,

‘‘‘Với những xương cốt này, con xin nương tựa bậc tối thượng, bậc hơn cả chư thiên, người điều ngự những người đáng điều phục;

730

Samantacakkhuṃ satapuññalakkhaṇaṃ, pāṇehi buddhaṃ saraṇaṃ upemī’ti.

the God of gods, the trainer of men to be tamed, the All-seeing, adorned with a hundred marks of merit, the Buddha, with my very life!’"

Bậc có mắt toàn diện, với trăm tướng phước báu, con xin nương tựa Đức Phật với sinh mạng này.’”

731

‘‘Pāṇupetaṃ saraṇamagamāsi.

"He went for refuge with his life."

Người ấy đã nương tựa cho đến trọn đời. Thưa Đại vương, Devadatta đã phá hòa hợp Tăng trong phần đầu của một kiếp được chia thành sáu phần, sau khi chịu khổ trong địa ngục năm phần kiếp, thoát ra khỏi đó sẽ trở thành một vị Phật Độc Giác tên là Aṭṭhissara.

Devadatto, mahārāja, cha koṭṭhāse kate kappe atikkante paṭhamakoṭṭhāse saṅghaṃ bhindi, pañca koṭṭhāse niraye paccitvā tato muccitvā aṭṭhissaro nāma paccekabuddho bhavissati.

"Great king, Devadatta broke the Saṅgha after the first sixth of a kappa had passed. After suffering in hell for five sixths of a kappa, he will be freed from there and become a Paccekabuddha named Aṭṭhissara."

Devadatta, thưa Đại vương, đã phá hòa hợp Tăng trong phần đầu của một kiếp được chia thành sáu phần, sau khi chịu khổ trong địa ngục năm phần kiếp, thoát ra khỏi đó sẽ trở thành một vị Phật Độc Giác tên là Aṭṭhissara.

Api nu kho so, mahārāja, bhagavā evaṃ kārī devadattassa kiccakārī assā’’ti?

"Now, great king, would the Fortunate One, acting in such a way, be considered as having rendered a service to Devadatta?"

“Thưa Đại vương, Thế Tôn có phải là người đã làm việc cho Devadatta khi làm như vậy không?”

‘‘Sabbadado, bhante nāgasena, tathāgato devadattassa, yaṃ tathāgato devadattaṃ paccekabodhiṃ pāpessati, kiṃ tathāgatena devadattassa akataṃ nāma atthī’’ti?

"Venerable Nāgasena, the Tathāgata gave everything to Devadatta. Since the Tathāgata will lead Devadatta to Paccekabodhi, what could the Tathāgata not have done for Devadatta?"

“Bạch Đại đức Nāgasena, Như Lai là người ban mọi thứ cho Devadatta. Khi Như Lai sẽ đưa Devadatta đến quả vị Phật Độc Giác, còn điều gì mà Như Lai chưa làm cho Devadatta nữa?”

‘‘Yaṃ pana, mahārāja, devadatto saṅghaṃ bhinditvā niraye dukkhavedanaṃ vedayati, api nu kho bhagavā tatonidānaṃ kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

"But, great king, as Devadatta broke the Saṅgha and experiences painful feeling in hell, would the Fortunate One incur any demerit on that account?"

“Còn về nỗi khổ Devadatta phải chịu trong địa ngục do phá hòa hợp Tăng, Thế Tôn có phải chịu bất kỳ sự bất thiện nào từ nguyên nhân đó không?”

‘‘Na hi, bhante, attanā katena, bhante, devadatto kappaṃ niraye paccati, dukkhapariyantakārako satthā na kiñci apuññaṃ āpajjatī’’ti.

"No, venerable sir. Venerable sir, Devadatta suffers in hell for a kappa due to his own actions. The Teacher, who brings suffering to an end, does not incur any demerit."

“Không, bạch Đại đức. Devadatta phải chịu khổ trong địa ngục một kiếp do chính việc làm của mình. Bậc Đạo Sư, người đã kết thúc khổ đau, không phải chịu bất kỳ sự bất thiện nào.”

‘‘Imampi kho, tvaṃ mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena bhagavā devadattaṃ pabbājesi.

"Great king, you should accept this reason as true, the reason why the Fortunate One ordained Devadatta."

“Thưa Đại vương, hãy chấp nhận lý do này là sự thật, vì lý do đó Thế Tôn đã xuất gia cho Devadatta.

732

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena bhagavā devadattaṃ pabbājesi.

"Great king, listen further to another reason why the Fortunate One ordained Devadatta."

Thưa Đại vương, hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do đó Thế Tôn đã xuất gia cho Devadatta. Thưa Đại vương, ví như một vị lương y, một thầy giải phẫu lành nghề, để chữa lành một vết thương bị tấn công bởi sự kết hợp của phong, đờm, mật, do thay đổi thời tiết, do sự bất thường trong việc tiêu hóa không đúng cách, bị bao phủ bởi mùi hôi thối của thịt thối rữa, có vật nhọn bên trong, có lỗ rỗng chứa đầy mủ và máu, ông ta bôi thuốc sắc, cay, chát, cứng, nhọn lên miệng vết thương để làm chín nó. Khi vết thương đã chín và mềm đi, ông ta dùng dao mổ để rạch ra và dùng que sắt nung đỏ để đốt. Sau khi đốt, ông ta bôi muối kiềm và thuốc để vết thương lành lại, để bệnh nhân được khỏe mạnh. Thưa Đại vương, vị lương y, thầy giải phẫu đó có phải với tâm ác ý mà bôi thuốc, rạch bằng dao mổ, đốt bằng que sắt nung đỏ, và bôi muối kiềm không?”

Yathā, mahārāja, kusalo bhisakko sallakatto vātapittasemhasannipātautupariṇāmavisamaparihāraopakkamikopakkantaṃ pūtikuṇapaduggandhābhisañchannaṃ antosallaṃ susiragataṃ pubbaruhirasampuṇṇaṃ vaṇaṃ vūpasamento vaṇamukhaṃ kakkhaḷatikhiṇakhārakaṭukena bhesajjena anulimpati paripaccanāya, paripaccitvā mudubhāvamupagataṃ satthena vikantayitvā ḍahati salākāya, daḍḍhe khāralavaṇaṃ deti, bhesajjena anulimpati vaṇaruhanāya byādhitassa sotthibhāvamanuppattiyā, api nu kho so, mahārāja, bhisakko sallakatto ahitacitto bhesajjena anulimpati, satthena vikanteti, ḍahati salākāya, khāralavaṇaṃ detī’’ti?

"Great king, just as a skilled physician or surgeon, wishing to heal a large wound that is affected by wind, bile, phlegm, and their combination, by changes of season, by improper conduct, or by an incidental cause, a wound filled with putrid, foul-smelling pus and blood, with a thorn embedded inside, or with an internal cavity, applies a rough, sharp, caustic, and pungent medicine to the mouth of the wound to bring it to maturity. After it has matured and become soft, he cuts it open with a knife, burns it with a probe, and after it is burned, he applies caustic salt and medicine to make the wound heal, for the well-being of the patient. Now, great king, does that physician or surgeon apply medicine, cut with a knife, burn with a probe, and apply caustic salt with ill-will?"

Thưa Đại vương, ví như một vị lương y, một thầy giải phẫu lành nghề, để chữa lành một vết thương bị tấn công bởi sự kết hợp của phong, đờm, mật, do thay đổi thời tiết, do sự bất thường trong việc tiêu hóa không đúng cách, bị bao phủ bởi mùi hôi thối của thịt thối rữa, có vật nhọn bên trong, có lỗ rỗng chứa đầy mủ và máu, ông ta bôi thuốc sắc, cay, chát, cứng, nhọn lên miệng vết thương để làm chín nó. Khi vết thương đã chín và mềm đi, ông ta dùng dao mổ để rạch ra và dùng que sắt nung đỏ để đốt. Sau khi đốt, ông ta bôi muối kiềm và thuốc để vết thương lành lại, để bệnh nhân được khỏe mạnh. Thưa Đại vương, vị lương y, thầy giải phẫu đó có phải với tâm ác ý mà bôi thuốc, rạch bằng dao mổ, đốt bằng que sắt nung đỏ, và bôi muối kiềm không?”

‘‘Na hi, bhante, hitacitto sotthikāmo tāni kiriyāni karotī’’ti.

"No, venerable sir, he performs those actions with a benevolent mind, desiring well-being."

“Không, bạch Đại đức, ông ta làm những việc đó với tâm thiện ý, mong muốn sự khỏe mạnh.”

‘‘Yā panassa bhesajjakiriyākaraṇena uppannā dukkhavedanā, tatonidānaṃ so bhisakko sallakatto kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

"And as for the painful feeling that arises from his medical treatment, would that physician or surgeon incur any demerit on that account?"

“Còn về nỗi khổ đau phát sinh do việc thực hiện các phương pháp chữa bệnh đó, vị lương y, thầy giải phẫu đó có phải chịu bất kỳ sự bất thiện nào từ nguyên nhân đó không?”

‘‘Hitacitto, bhante, sotthikāmo bhisakko sallakatto tāni kiriyāni karoti, kiṃ so tatonidānaṃ apuññaṃ āpajjeyya, saggagāmī so, bhante, bhisakko sallakatto’’ti.

"Venerable sir, the physician or surgeon performs those actions with a benevolent mind, desiring well-being. How could he incur demerit on that account? Venerable sir, that physician or surgeon is bound for heaven."

“Bạch Đại đức, vị lương y, thầy giải phẫu đó làm những việc đó với tâm thiện ý, mong muốn sự khỏe mạnh. Sao ông ta có thể chịu bất thiện từ nguyên nhân đó được? Bạch Đại đức, vị lương y, thầy giải phẫu đó sẽ đi đến cõi trời.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, kāruññena bhagavā devadattaṃ pabbājesi dukkhaparimuttiyā.

"Just so, great king, the Fortunate One, out of compassion, ordained Devadatta for the release from suffering."

“Cũng vậy, thưa Đại vương, Thế Tôn đã xuất gia cho Devadatta với lòng từ bi vì sự giải thoát khỏi khổ đau.”

733

‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena bhagavā devadattaṃ pabbājesi.

"Great king, listen further to another reason why the Fortunate One ordained Devadatta."

“Thưa Đại vương, hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do đó Thế Tôn đã xuất gia cho Devadatta.

Yathā, mahārāja, puriso kaṇṭakena viddho assa, athaññataro puriso tassa hitakāmo sotthikāmo tiṇhena kaṇṭakenavā satthamukhena vā samantato chinditvā paggharantena lohitena taṃ kaṇṭakaṃ nīhareyya, api nu kho so, mahārāja, puriso ahitakāmo taṃ kaṇṭakaṃ nīharatī’’ti?

"Great king, just as if a man were pricked by a thorn, and another man, wishing him well and desiring his well-being, would cut around the thorn with a sharp thorn or the tip of a knife, and with the flowing blood, extract that thorn. Now, great king, does that man extract the thorn with ill-will?"

Thưa Đại vương, ví như một người bị gai đâm, rồi một người khác vì muốn lợi ích, muốn sự khỏe mạnh cho người đó, dùng một cái gai nhọn hoặc một lưỡi dao để cắt xung quanh và rút cái gai đó ra cùng với máu chảy ra. Thưa Đại vương, người ấy có phải với tâm ác ý mà rút cái gai đó ra không?”

‘‘Na hi, bhante, hitakāmo so, bhante, puriso sotthikāmo taṃ kaṇṭakaṃ nīharati.

"No, venerable sir. Venerable sir, that man extracts the thorn with a benevolent mind, desiring his well-being."

“Không, bạch Đại đức. Người ấy, bạch Đại đức, vì muốn lợi ích, muốn sự khỏe mạnh mà rút cái gai đó ra.

Sace so, bhante, taṃ kaṇṭakaṃ na nīhareyya, maraṇaṃ vā so tena pāpuṇeyya maraṇamattaṃ vā dukkha’’nti.

"Venerable sir, if he did not extract that thorn, the man might either die or experience suffering equivalent to death."

Nếu người ấy, bạch Đại đức, không rút cái gai đó ra, thì người đó có thể sẽ chết hoặc chịu nỗi khổ đau đến mức chết.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato kāruññena devadattaṃ pabbājesi dukkhaparimuttiyā.

‘‘Just so, great king, the Tathāgata, out of compassion, ordained Devadatta for liberation from suffering.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai đã xuất gia cho Devadatta với lòng từ bi vì sự giải thoát khỏi khổ đau.

Sace mahārāja, bhagavā devadattaṃ na pabbājeyya, kappakoṭisatasahassampi devadatto bhavaparamparāya niraye pacceyyā’’ti.

If, great king, the Blessed One had not ordained Devadatta, Devadatta would have suffered in hell for a hundred thousand crores of eons, throughout the succession of existences.’’

Nếu Thế Tôn, thưa Đại vương, không xuất gia cho Devadatta, thì Devadatta đã phải chịu khổ trong địa ngục qua hàng trăm ngàn kiếp trong chuỗi luân hồi.”

734

‘‘Anusotagāmiṃ, bhante nāgasena, devadattaṃ tathāgato paṭisotaṃ pāpesi, vipanthapaṭipannaṃ devadattaṃ panthe paṭipādesi, papāte patitassa devadattassa patiṭṭhaṃ adāsi, visamagataṃ devadattaṃ tathāgato samaṃ āropesi, ime ca, bhante nāgasena, hetū imāni ca kāraṇāni na sakkā aññena sandassetuṃ aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.

‘‘Venerable Nāgasena, the Tathāgata led Devadatta, who was going downstream, upstream; he guided Devadatta, who was on the wrong path, to the right path; he gave a foothold to Devadatta, who had fallen into a chasm; the Tathāgata led Devadatta, who had gone astray, to the straight path. These reasons and these causes, Venerable Nāgasena, cannot be explained by anyone else, except by one as wise as yourself.’’

“Bạch Đại đức Nāgasena, Như Lai đã đưa Devadatta, người đang xuôi dòng, đi ngược dòng; đã đưa Devadatta, người đang đi lạc lối, trở lại con đường chính; đã ban chỗ dựa cho Devadatta, người đang rơi xuống vực thẳm; đã đưa Devadatta, người đang đi trên con đường gồ ghề, trở lại con đường bằng phẳng. Bạch Đại đức Nāgasena, những nguyên nhân và lý do này không thể được giải thích bởi bất kỳ ai khác ngoài một người trí tuệ như ngài.”

735

Devadattapabbajjapañho tatiyo.

The Third Question on Devadatta’s Ordination.

Vấn đề về sự xuất gia của Devadatta, thứ ba.

736

4. Pathavicalanapañho

4. The Question on the Earth Tremor

4. Vấn đề về sự rung chuyển của trái đất

737

4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā – ‘aṭṭhime, bhikkhave^* , hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’ti.

4. ‘‘Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, there are these eight causes, eight conditions, for the appearance of a great earthquake.’

4. “Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã nói rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, có tám nguyên nhân, tám điều kiện cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn.’

Asesavacanaṃ idaṃ, nissesavacanaṃ idaṃ, nippariyāyavacanaṃ idaṃ, natthañño navamo hetu mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.

This statement is complete, this statement is exhaustive, this statement is definitive; there is no other ninth cause for the appearance of a great earthquake.

Lời này là lời toàn diện, lời này là lời không còn gì sót lại, lời này là lời trực tiếp, không có nguyên nhân thứ chín nào khác cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn.

Yadi, bhante nāgasena, añño navamo hetu bhaveyya mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, tampi hetuṃ bhagavā katheyya.

If, Venerable Nāgasena, there were another ninth cause for the appearance of a great earthquake, the Blessed One would have declared that cause as well.

Nếu, bạch Đại đức Nāgasena, có một nguyên nhân thứ chín khác cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn, thì Thế Tôn đã nói về nguyên nhân đó rồi.

Yasmā ca kho, bhante nāgasena, natthañño navamo hetu mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, tasmā anācikkhito bhagavatā, ayañca navamo hetu dissati mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, yaṃ vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitāti.

But since, Venerable Nāgasena, there is no other ninth cause for the appearance of a great earthquake, it was not declared by the Blessed One. Yet, this ninth cause is observed for the appearance of a great earthquake: when King Vessantara gave his great donation, the great earth quaked seven times.

Nhưng bởi vì, bạch Đại đức Nāgasena, không có nguyên nhân thứ chín nào khác cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn, nên Thế Tôn đã không nói đến. Tuy nhiên, nguyên nhân thứ chín này lại được thấy cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn, đó là khi vua Vessantara thực hiện đại bố thí, trái đất đã rung chuyển bảy lần.

Yadi, bhante nāgasena, aṭṭheva hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, tena hi vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitāti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, there are indeed only eight causes and eight conditions for the appearance of a great earthquake, then the statement that the great earth quaked seven times when King Vessantara gave his great donation is false.

Nếu, bạch Đại đức Nāgasena, chỉ có tám nguyên nhân, tám điều kiện cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn, thì lời nói rằng khi vua Vessantara thực hiện đại bố thí, trái đất đã rung chuyển bảy lần, là sai.

Yadi vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, tena hi aṭṭheva hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyāti tampi vacanaṃ micchā.

If the great earth quaked seven times when King Vessantara gave his great donation, then the statement that there are indeed only eight causes and eight conditions for the appearance of a great earthquake is also false.

Nếu khi vua Vessantara thực hiện đại bố thí, trái đất đã rung chuyển bảy lần, thì lời nói rằng chỉ có tám nguyên nhân, tám điều kiện cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn, cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho sukhumo dunniveṭhiyo andhakaraṇo ceva gambhīro ca, so tavānuppatto, neso aññena ittarapaññena sakkā visajjetuṃ aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.

This question, too, is two-edged, subtle, difficult to unravel, bewildering, and profound; it has come to you. It cannot be answered by any other person of ordinary wisdom, except by one as wise as yourself.’’

Vấn đề hai mặt này thật vi tế, khó giải quyết, gây bối rối và sâu sắc. Nó đã đến với ngài, không ai khác có trí tuệ tầm thường có thể giải quyết được, ngoài một người trí tuệ như ngài.”

738

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘aṭṭhime, bhikkhave, hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’ti.

‘‘It was indeed spoken by the Blessed One, great king: ‘Monks, there are these eight causes, eight conditions, for the appearance of a great earthquake.’

“Này đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, có tám nguyên nhân, tám duyên cớ khiến đại địa chấn động lớn lao.’

Yaṃ vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, tañca pana akālikaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, tasmā agaṇitaṃ aṭṭhahi hetūhi.

And that the great earth quaked seven times when King Vessantara gave his great donation, that was untimely, occurring only on rare occasions, and free from the eight causes; therefore, it is not reckoned among the eight causes.

Việc đại địa chấn động bảy lần khi vua Vessantara đang thực hiện đại thí, điều đó là phi thời, đôi khi mới xảy ra, và thoát ly khỏi tám nguyên nhân (chấn động địa cầu). Do đó, nó không được tính vào tám nguyên nhân (đó).

739

‘‘Yathā, mahārāja, loke tayo yeva meghā gaṇīyanti vassiko hemantiko pāvusakoti.

‘‘Just as, great king, in the world, only three types of clouds are reckoned: the rainy season cloud, the winter cloud, and the early monsoon cloud.

“Này đại vương, giống như trên thế gian, chỉ có ba loại mưa được tính đến: mưa mùa mưa, mưa mùa đông, và mưa mùa hè.

Yadi te muñcitvā añño megho pavassati, na so megho gaṇīyati sammatehi meghehi, akālameghotveva saṅkhaṃ gacchati.

If another cloud rains apart from these, that cloud is not reckoned among the recognized clouds; it is merely called an unseasonal cloud.

Nếu có một trận mưa khác xảy ra ngoài ba loại đó, thì trận mưa đó không được tính vào các loại mưa đã được công nhận; nó chỉ được xem là mưa trái mùa.

Evameva kho, mahārāja, vessantarena raññā mahādāne dīyamāne yaṃ sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, akālikaṃ etaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, na taṃ gaṇīyati aṭṭhahi hetūhi.

Just so, great king, that the great earth quaked seven times when King Vessantara gave his great donation, this was untimely, occurring only on rare occasions, and free from the eight causes; it is not reckoned among the eight causes.

Cũng vậy, này đại vương, việc đại địa chấn động bảy lần khi vua Vessantara đang thực hiện đại thí, điều đó là phi thời, đôi khi mới xảy ra, và thoát ly khỏi tám nguyên nhân (chấn động địa cầu); nó không được tính vào tám nguyên nhân (đó).

740

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, himavantā pabbatā pañca nadisatāni sandanti, tesaṃ, mahārāja, pañcannaṃ nadisatānaṃ daseva nadiyo nadigaṇanāya gaṇīyanti.

‘‘Or again, great king, five hundred rivers flow from the Himavanta mountains. Of these five hundred rivers, only ten rivers are reckoned in the count of rivers.

“Hoặc nữa, này đại vương, từ dãy núi Hy Mã Lạp Sơn có năm trăm con sông chảy ra, nhưng trong số năm trăm con sông đó, chỉ có mười con sông được tính vào danh sách các con sông.

Seyyathīdaṃ, gaṅgā yamunā aciravatī sarabhū mahī sindhu sarassatī vetravatī vītaṃsā candabhāgāti, avasesā nadiyo nadigaṇanāya agaṇitā.

Namely, the Gaṅgā, Yamunā, Aciravatī, Sarabhū, Mahī, Sindhu, Sarasvatī, Vetravatī, Vītaṃsā, and Candabhāgā. The remaining rivers are not reckoned in the count of rivers.

Đó là: Gaṅgā, Yamunā, Aciravatī, Sarabhū, Mahī, Sindhu, Sarasvatī, Vetravatī, Vītaṃsā, và Candabhāgā. Các con sông còn lại không được tính vào danh sách các con sông.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì sao?

Na tā nadiyo dhuvasalilā.

Those rivers do not have constant water.

Vì những con sông đó không có nước quanh năm.

Evameva kho, mahārāja, vessantarena raññā mahādāne dīyamāne yaṃ sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, akālikaṃ etaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, na taṃ gaṇīyati aṭṭhahi hetūhi.

Just so, great king, that the great earth quaked seven times when King Vessantara gave his great donation, this was untimely, occurring only on rare occasions, and free from the eight causes; it is not reckoned among the eight causes.

Cũng vậy, này đại vương, việc đại địa chấn động bảy lần khi vua Vessantara đang thực hiện đại thí, điều đó là phi thời, đôi khi mới xảy ra, và thoát ly khỏi tám nguyên nhân (chấn động địa cầu); nó không được tính vào tám nguyên nhân (đó).

741

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, rañño satampi dvisatampi tisatampi amaccā honti, tesaṃ cha yeva janā amaccagaṇanāya gaṇīyanti.

“Or, great king, just as a king may have a hundred, two hundred, or three hundred ministers, but only six persons are counted in the enumeration of ministers.

“Hoặc nữa, này đại vương, một vị vua có thể có một trăm, hai trăm, hoặc ba trăm vị quan, nhưng chỉ có sáu người được tính vào hàng quan chức.

Seyyathīdaṃ, senāpati purohito akkhadasso bhaṇḍāgāriko chattaggāhako khaggaggāhako.

Namely, the general, the chaplain, the judge, the treasurer, the umbrella-bearer, and the sword-bearer.

Đó là: tổng tư lệnh, vị thầy tế, quan xét xử, quan giữ kho, người cầm lọng, và người cầm gươm.

Ete yeva amaccagaṇanāya gaṇīyanti.

Only these are counted in the enumeration of ministers.

Chỉ những người này mới được tính vào hàng quan chức.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì sao?

Yuttattā rājaguṇehi, avasesā agaṇitā, sabbe amaccātveva saṅkhaṃ gacchanti.

Because of their close association with the king's virtues. The rest, though uncounted, are all considered ministers.

Vì họ phù hợp với phẩm chất của vua; những người còn lại không được tính, tất cả chỉ được gọi chung là quan chức.

Evameva kho, mahārāja, vessantarena raññā mahādāne dīyamāne yaṃ sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, akālikaṃ etaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, na taṃ gaṇīyati aṭṭhahi hetūhi.

Even so, great king, when King Vessantara was giving his great gift, the fact that the great earth quaked seven times is an untimely, occasional event, free from the eight causes, and is not counted among the eight causes.

Cũng vậy, này đại vương, việc đại địa chấn động bảy lần khi vua Vessantara đang thực hiện đại thí, điều đó là phi thời, đôi khi mới xảy ra, và thoát ly khỏi tám nguyên nhân (chấn động địa cầu); nó không được tính vào tám nguyên nhân (đó).

742

‘‘Suyyati nu kho, mahārāja, etarahi jinasāsane katādhikārānaṃ diṭṭhadhammasukhavedanīyakammaṃ, kitti ca yesaṃ abbhuggatā devamanussesū’’ti?

“Is it heard, great king, that in the Dispensation of the Conqueror there are deeds that bring pleasant feeling in this very life for those who have performed meritorious deeds, and whose fame has risen among devas and humans?”

“Này đại vương, bây giờ có nghe nói về nghiệp mang lại cảm giác an lạc trong hiện tại của những người đã tạo công đức trong giáo pháp của Đức Phật, và danh tiếng của họ đã lan rộng khắp chư thiên và loài người không?”

‘‘Āma, bhante, suyyati etarahi jinasāsane katādhikārānaṃ diṭṭhadhammasukhavedanīyakammaṃ, kitti ca yesaṃ abbhuggatā devamanussesu satta janāti’’.

“Yes, venerable sir, it is heard that in the Dispensation of the Conqueror there are seven persons whose deeds bring pleasant feeling in this very life, and whose fame has risen among devas and humans.”

“Bạch Ngài, vâng, bây giờ có nghe nói về nghiệp mang lại cảm giác an lạc trong hiện tại của những người đã tạo công đức trong giáo pháp của Đức Phật, và danh tiếng của họ đã lan rộng khắp chư thiên và loài người, đó là bảy người.”

‘‘Ke ca te, mahārājā’’ti?

“And who are they, great king?”

“Này đại vương, đó là những ai?”

‘‘Sumano ca, bhante, mālākāro, ekasāṭako ca brāhmaṇo, puṇṇo ca bhatako, mallikā ca devī, gopālamātā ca devī, suppiyā ca upāsikā, puṇṇā ca dāsīti ime satta diṭṭhadhammasukhavedanīyā sattā, kitti ca imesaṃ abbhuggatā devamanussesū’’ti.

“Sumana the garland-maker, the brahmin Ekasāṭaka, Puṇṇa the hired laborer, Queen Mallikā, Queen Gopālamātā, the female lay follower Suppiyā, and the slave woman Puṇṇā—these seven are beings who experience pleasant feeling in this very life, and their fame has risen among devas and humans.”

“Bạch Ngài, đó là người làm vườn Sumana, Bà-la-môn Ekasāṭaka, người làm thuê Puṇṇa, hoàng hậu Mallikā, hoàng hậu Gopālamātā, nữ cư sĩ Suppiyā, và nữ tỳ Puṇṇā – bảy người này là những chúng sinh hưởng an lạc trong hiện tại, và danh tiếng của họ đã lan rộng khắp chư thiên và loài người.”

743

‘‘Aparepi suyyanti nu kho atīte mānusakeneva sarīradehena tidasabhavanaṃ gatā’’ti?

“Are there others, too, who are heard to have gone to the realm of the Thirty-three Devas in the past with that very human body?”

“Này đại vương, có nghe nói về những người khác trong quá khứ đã lên cõi trời Ba Mươi Ba với chính thân người này không?”

‘‘Āma, bhante, suyyantī’’ti.

“Yes, venerable sir, it is heard.”

“Bạch Ngài, vâng, có nghe nói.”

‘‘Ke ca te, mahārājā’’ti?

“And who are they, great king?”

“Này đại vương, đó là những ai?”

‘‘Guttilo ca gandhabbo, sādhīno ca rājā, nimi ca rājā, mandhātā ca rājāti ime caturo janā suyyanti, teneva mānusakena sarīradehena tidasabhavanaṃ gatā’’ti.

“Guttila the musician, King Sādhīna, King Nimi, and King Mandhātā—these four persons are heard to have gone to the realm of the Thirty-three Devas with that very human body.”

“Bạch Ngài, đó là nhạc sĩ Guttila, vua Sādhīna, vua Nimi, và vua Mandhātā – bốn người này được nghe nói là đã lên cõi trời Ba Mươi Ba với chính thân người này.”

‘‘Sucirampi kataṃ suyyati sukatadukkaṭanti?

“It is heard that good and bad deeds, even if done long ago, bear fruit.

“Việc thiện ác đã làm, dù rất lâu rồi, vẫn được nghe kể lại phải không?

Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, atīte vā addhāne vattamāne vā addhāne itthannāmassa dāne dīyamāne sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā mahāpathavī kampitā’’ti?

But have you ever heard, great king, in the past or in the present, of the great earth quaking once, twice, or thrice when a gift of a certain name was given?”

Này đại vương, đã bao giờ ngài nghe nói rằng trong quá khứ hay hiện tại, khi một người nào đó tên là ‘như vậy’ đang bố thí, đại địa đã chấn động một lần, hai lần, hay ba lần chưa?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“No, venerable sir.”

“Bạch Ngài, chưa từng.”

‘‘Atthi me, mahārāja, āgamo adhigamo pariyatti savanaṃ sikkhābalaṃ sussūsā paripucchā ācariyupāsanaṃ, mayāpi na sutapubbaṃ ‘itthannāmassa dāne dīyamāne sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā mahāpathavī kampitā’ti ṭhapetvā vessantarassa rājavasabhassa dānavaraṃ.

“I have, great king, tradition, realization, learning, listening, the power of training, obedience, inquiry, and attendance upon teachers, yet I have never heard of the great earth quaking once, twice, or thrice when a gift of a certain name was given, except for the supreme gift of King Vessantara, the bull among kings.

“Này đại vương, ta có sự truyền thừa, sự chứng đắc, sự học hỏi, sự lắng nghe, sức mạnh của sự tu tập, sự chú tâm lắng nghe, sự truy vấn, sự phụng sự thầy tổ. Ta cũng chưa từng nghe nói rằng ‘khi một người nào đó tên là ‘như vậy’ đang bố thí, đại địa đã chấn động một lần, hai lần, hay ba lần’, ngoại trừ đại thí tuyệt vời của vua Vessantara.

Bhagavato ca, mahārāja, kassapassa, bhagavato ca sakyamuninoti dvinnaṃ buddhānaṃ antare gaṇanapathaṃ vītivattā vassakoṭiyo atikkantā, tatthapi me savanaṃ natthi ‘itthannāmassa dāne dīyamāne sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā mahāpathavī kampitā’ti.

And, great king, between the two Buddhas, Bhagavat Kassapa and Bhagavat Sakyamuni, countless crores of years have passed, yet even then I have not heard of the great earth quaking once, twice, or thrice when a gift of a certain name was given.

Này đại vương, giữa thời Đức Phật Kassapa và Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, đã có hàng vạn năm trôi qua, vượt khỏi mọi sự tính toán, nhưng ta cũng chưa từng nghe nói rằng ‘khi một người nào đó đang bố thí, đại địa đã chấn động một lần, hai lần, hay ba lần’.

Na, mahārāja, tāvatakena vīriyena tāvatakena parakkamena mahāpathavī kampati, guṇabhārabharitā, mahārāja, sabbasoceyyakiriyaguṇabhārabharitā dhāretuṃ na visahantī mahāpathavī calati kampati pavedhati.

No, great king, the great earth does not quake with such a degree of effort or such a degree of exertion; but, great king, laden with the burden of virtues, laden with the burden of all virtues of purity, the great earth cannot bear to hold itself, so it moves, quakes, and trembles.

Này đại vương, đại địa không chấn động chỉ với chừng ấy tinh tấn, chừng ấy nỗ lực. Này đại vương, khi đại địa quá nặng nề với gánh nặng công đức, quá nặng nề với gánh nặng của mọi hành động thanh tịnh, nó không thể chịu đựng được, nó rung chuyển, chấn động và lay động.

744

‘‘Yathā, mahārāja, sakaṭassa atibhārabharitassa nābhiyo ca nemiyo ca phalanti akkho bhijjati, evameva kho, mahārāja, sabbasoceyyakiriyaguṇabhārabharitā mahāpathavī dhāretuṃ na visahantī calati kampati pavedhati.

“Just as, great king, when a cart is overloaded, its hubs and felloes burst and its axle breaks, even so, great king, the great earth, laden with the burden of all virtues of purity, cannot bear to hold itself, so it moves, quakes, and trembles.

“Này đại vương, giống như khi một chiếc xe bò quá tải, trục và vành bánh xe bị vỡ, trục bị gãy, cũng vậy, này đại vương, đại địa quá nặng nề với gánh nặng của mọi hành động thanh tịnh, không thể chịu đựng được, nó rung chuyển, chấn động và lay động.

745

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, gaganaṃ anilajalavegasañchāditaṃ ussannajalabhārabharitaṃ ativātena phuṭitattā nadati ravati gaḷagaḷāyati, evameva kho, mahārāja, mahāpathavī rañño vessantarassa dānabalavipulaussannabhārabharitā dhāretuṃ na visahantī calati kampati pavedhati.

“Or, great king, just as the sky, covered by the force of wind and water, laden with a great burden of water, roars, thunders, and rumbles due to being struck by a strong wind, even so, great king, the great earth, laden with the vast, abundant burden of the power of King Vessantara’s generosity, cannot bear to hold itself, so it moves, quakes, and trembles.

“Hoặc nữa, này đại vương, giống như bầu trời bị che phủ bởi sức mạnh của gió và nước, quá nặng nề với gánh nặng của nước dâng cao, do bị gió mạnh thổi tới nên gầm thét, rền rĩ và ầm ầm, cũng vậy, này đại vương, đại địa quá nặng nề với gánh nặng lớn lao do sức mạnh của sự bố thí của vua Vessantara, không thể chịu đựng được, nó rung chuyển, chấn động và lay động.

Na hi, mahārāja, rañño vessantarassa cittaṃ rāgavasena pavattati, na dosavasena pavattati, na mohavasena pavattati, na mānavasena pavattati, na diṭṭhivasena pavattati, na kilesavasena pavattati, na vitakkavasena pavattati, na arativasena pavattati, atha kho dānavasena bahulaṃ pavattati ‘kinti anāgatā yācakā mama santike āgaccheyyuṃ, āgatā ca yācakā yathākāmaṃ labhitvā attamanā bhaveyyu’nti satataṃ samitaṃ dānaṃ pati mānasaṃ ṭhapitaṃ hoti.

Indeed, great king, the mind of King Vessantara does not proceed by way of lust, nor by way of hatred, nor by way of delusion, nor by way of conceit, nor by way of wrong view, nor by way of defilements, nor by way of thoughts, nor by way of discontent. Rather, his mind frequently proceeds by way of generosity, constantly and continuously fixed on giving, thinking: ‘How might future beggars come to me, and having come, obtain what they desire and be delighted?’

Thật vậy, này đại vương, tâm của vua Vessantara không vận hành theo tham ái, không vận hành theo sân hận, không vận hành theo si mê, không vận hành theo kiêu mạn, không vận hành theo tà kiến, không vận hành theo phiền não, không vận hành theo tầm (suy nghĩ), không vận hành theo sự bất mãn; mà tâm của ngài thường xuyên vận hành nhiều theo sự bố thí, với ý nghĩ: ‘Làm sao những người cầu xin chưa đến có thể đến với ta, và những người cầu xin đã đến có thể nhận được điều họ muốn và hoan hỷ?’

Rañño, mahārāja, vessantarassa satataṃ samitaṃ dasasu ṭhānesu mānasaṃ ṭhapitaṃ hoti dame same khantiyaṃ saṃvare yame niyame akkodhe avihiṃsāyaṃ sacce soceyye.

Great king, the mind of King Vessantara is constantly and continuously fixed on ten things: self-control, equanimity, patience, restraint, moral discipline (yama), strict observance (niyama), non-anger, non-violence, truthfulness, and purity.

Này đại vương, tâm của vua Vessantara thường xuyên được đặt vào mười điều: sự tự chế, sự bình đẳng, sự nhẫn nại, sự phòng hộ, sự tự chủ, sự điều phục, sự không giận dữ, sự không làm hại, sự chân thật, sự thanh tịnh.

Rañño, mahārāja, vessantarassa kāmesanā pahīnā, bhavesanā paṭippassaddhā, brahmacariyesanāya yeva ussukkaṃ āpanno, rañño, mahārāja, vessantarassa attarakkhā^* pahīnā, sabbasattarakkhāya ussukkaṃ āpanno ‘kinti ime sattā samaggā assu arogā sadhanā dīghāyukā’ti bahulaṃ yeva mānasaṃ pavattati.

Great king, King Vessantara has abandoned the craving for sensual pleasures (kāmesanā), the craving for existence (bhavesanā) has subsided, and he is diligent in the search for the holy life (brahmacariyesanā). Great king, King Vessantara has abandoned self-protection and is diligent in the protection of all beings, frequently thinking: ‘How might these beings be harmonious, healthy, wealthy, and long-lived?’

Này đại vương, vua Vessantara đã đoạn trừ dục ái, đã lắng dịu hữu ái, chỉ chuyên tâm vào phạm hạnh. Này đại vương, vua Vessantara đã từ bỏ sự tự bảo vệ, mà chuyên tâm vào sự bảo vệ tất cả chúng sinh, với ý nghĩ: ‘Làm sao những chúng sinh này có thể hòa hợp, không bệnh tật, giàu có, sống lâu?’ Tâm của ngài thường xuyên vận hành nhiều theo ý nghĩ đó.”

Dadamāno ca, mahārāja, vessantaro rājā taṃ dānaṃ na bhavasampattihetu deti, na dhanahetu deti, na paṭidānahetu deti, na upalāpanahetu deti, na āyuhetu deti, na vaṇṇahetu deti, na sukhahetu deti, na balahetu deti, na yasahetu deti, na puttahetu deti, na dhītuhetu deti, atha kho sabbaññutañāṇahetu sabbaññutañāṇaratanassa kāraṇā evarūpe atulavipulānuttare dānavare adāsi, sabbaññutaṃ patto ca imaṃ gāthaṃ abhāsi –

And, great king, King Vessantara, in giving that gift, did not give it for the sake of worldly prosperity, nor for wealth, nor for a return gift, nor for flattery, nor for long life, nor for beauty, nor for happiness, nor for strength, nor for fame, nor for sons, nor for daughters. Rather, for the sake of omniscience, for the sake of the jewel of omniscience, he gave such an incomparable, vast, and supreme gift of generosity. Having attained omniscience, he uttered this verse:

Thưa Đại vương, khi bố thí, vua Vessantara không cho sự bố thí ấy vì nhân là tài sản trong các cõi, không cho vì nhân là của cải, không cho vì nhân là sự đền đáp, không cho vì nhân là sự tâng bốc, không cho vì nhân là tuổi thọ, không cho vì nhân là dung sắc, không cho vì nhân là an lạc, không cho vì nhân là sức mạnh, không cho vì nhân là danh vọng, không cho vì nhân là con trai, không cho vì nhân là con gái, mà trái lại, ngài đã thực hiện những sự bố thí cao thượng, vô song, rộng lớn, không gì sánh bằng như vậy chính vì nhân là Toàn Giác Trí, vì nguyên nhân là bảo vật Toàn Giác Trí. Và khi đã đạt đến Toàn Giác, ngài đã nói lên bài kệ này –

746

‘‘‘Jāliṃ kaṇhājinaṃ dhītaṃ, maddideviṃ patibbataṃ;

“When I gave Jāli and Kaṇhājina, my children, and Maddīdevī, my devoted wife,

“‘Jāli, công chúa Kaṇhājinā, và hoàng hậu Maddī trung貞;

747

Cajamāno na cintesiṃ, bodhiyā yeva kāraṇā’ti.

I did not hesitate, but only for the sake of awakening.”

Khi từ bỏ, ta đã không do dự, chỉ vì nguyên nhân là Giác Ngộ’.

748

‘‘Vessantaro, mahārāja, rājā akkodhena kodhaṃ jināti, asādhuṃ sādhunā jināti, kadariyaṃ dānena jināti, alikavādinaṃ saccena jināti, sabbaṃ akusalaṃ kusalena jināti.

Great king, King Vessantara conquers anger with non-anger, the bad with the good, the miserly with generosity, the liar with truth, and all unwholesome things with wholesome things.

“Thưa Đại vương, vua Vessantara chiến thắng sân hận bằng vô sân, chiến thắng điều bất thiện bằng điều thiện, chiến thắng sự keo kiệt bằng sự bố thí, chiến thắng kẻ nói dối bằng sự thật, chiến thắng mọi điều ác bằng điều thiện.

Tassa evaṃ dadamānassa dhammānugatassa dhammasīsakassa^* dānanissandabalava^* vīriyavipulavipphārena heṭṭhā mahāvātā sañcalanti saṇikaṃ saṇikaṃ sakiṃ sakiṃ ākulākulā vāyanti onamanti unnamanti vinamanti, chinnapattapādapā^* papatanti, gumbaṃ gumbaṃ valāhakā gagane sandhāvanti, rajosañcitā vātā dāruṇā honti, gaganaṃ uppīḷitā vātā vāyanti, sahasā dhamadhamāyanti, mahābhīmo saddo niccharati, tesu vātesu kupitesu udakaṃ saṇikaṃ saṇikaṃ calati, udake calite khubbhanti macchakacchapā, yamakayamakā ūmiyo jāyanti, jalacarā sattā tasanti, jalavīci yuganaddho vattati, vīcinādo pavattati, ghorā bubbuḷā^* uṭṭhahanti, pheṇamālā bhavanti, uttarati mahāsamuddo, disāvidisaṃ dhāvati udakaṃ, uddhaṃsotapaṭisotamukhā sandanti saliladhārā, tasanti asurā garuḷā nāgā yakkhā, ubbijjanti ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho, sāgaro viparivattatī’ti, gamanapathamesanti bhītacittā, khubhite luḷite jaladhāre pakampati mahāpathavī sanagā sasāgarā, parivattati sinerugiri kūṭaselasikharo vinamamāno hoti, vimanā honti ahinakulabiḷārakoṭṭhukasūkaramigapakkhino, rudanti yakkhā appesakkhā, hasanti yakkhā mahesakkhā kampamānāya mahāpathaviyā.

As he gave thus, following the Dhamma, with the Dhamma as his head, by the vast and expansive power of the flow of his generosity and energy, the great winds below began to stir, gently, gently, again and again, swirling and blowing, bending down, rising up, swaying. Trees with broken leaves fell. Clouds gathered in clumps and raced across the sky. Winds laden with dust became fierce. Winds pressed against the sky and blew, roaring suddenly, and a great terrifying sound issued forth. When these winds were agitated, the waters gently stirred. When the waters stirred, fish and turtles were agitated, and paired waves arose. Aquatic beings trembled. The water current flowed in pairs, and the sound of waves arose. Terrible bubbles rose, and foam garlands formed. The great ocean rose up, water flowed in all directions, and streams of water flowed upstream and downstream. Asuras, Garuḷas, Nāgas, and Yakkhas trembled, alarmed, thinking: ‘What is this? How is this? The ocean is turning upside down!’ With frightened minds, they sought paths to flee. As the water current was agitated and churned, the great earth, with its mountains and oceans, trembled. Mount Sineru, with its peak of rocky mountains, turned around, swaying and bending like a heated cane shoot. Snakes, mongooses, cats, jackals, pigs, deer, and birds became disoriented. Yakkhas of little power wept, while Yakkhas of great power laughed, as the great earth trembled.

Khi ngài bố thí như vậy, người thuận theo Pháp, người có Pháp làm đầu, do sức mạnh của quả báo từ sự bố thí và sự lan tỏa rộng lớn của tinh tấn, các luồng gió lớn bên dưới chuyển động, thổi từ từ, từng lúc, cuộn xoáy, chúng cúi xuống, vươn lên, uốn cong, cây cối gãy cành lá đổ rạp, từng đám mây trôi dạt trên bầu trời, những cơn gió cuốn bụi trở nên dữ dội, những cơn gió thổi ép nén bầu trời, chúng bất ngờ gầm thét, một âm thanh kinh hoàng vang lên. Khi những cơn gió ấy nổi giận, nước bắt đầu chuyển động từ từ, khi nước chuyển động, cá và rùa hoảng loạn, những con sóng dâng lên từng cặp, các loài thủy tộc kinh hãi, sóng nước cuộn thành từng cặp, tiếng sóng gầm vang, những bong bóng nước khủng khiếp nổi lên, những vòng hoa bọt được tạo thành, đại dương dâng trào, nước chảy về mọi phương hướng, các dòng nước chảy ngược xuôi, các vị asura, garuḷa, nāga, yakkha kinh hãi, họ hoảng sợ nghĩ rằng: ‘Chuyện gì thế này, tại sao thế này, đại dương đang đảo lộn chăng?’, với tâm trí sợ hãi, họ tìm đường thoát thân. Khi dòng nước xáo động, sôi sục, đại địa cùng với núi non và biển cả rung chuyển, đỉnh núi Sineru xoay vần, nghiêng ngả, các loài rắn, chồn, mèo, cáo, heo, hươu, chim trở nên hoảng loạn, các yakkha có ít oai lực thì khóc than, các yakkha có nhiều oai lực thì cười vui khi đại địa rung chuyển.

749

‘‘Yathā, mahārāja, mahati mahāpariyoge uddhanagate udakasampuṇṇe ākiṇṇataṇḍule heṭṭhato aggi jalamāno paṭhamaṃ tāva pariyogaṃ santāpeti, pariyogo santatto udakaṃ santāpeti, udakaṃ santattaṃ taṇḍulaṃ santāpeti, taṇḍulaṃ santattaṃ ummujjati nimujjati, bubbuḷakajātaṃ hoti, pheṇamālā uttarati; evameva kho, mahārāja, vessantaro rājā yaṃ loke duccajaṃ, taṃ caji, tassa taṃ duccajaṃ cajantassa dānassa sabhāvanissandena heṭṭhā mahāvātā dhāretuṃ na visahantā parikuppiṃsu^* , mahāvātesu parikupitesu^* udakaṃ kampi, udake kampite mahāpathavī kampi, iti tadā mahāvātā ca udakañca mahāpathavī cāti ime tayo ekamanā viya ahesuṃ mahādānanissandena vipulabalavīriyena natthediso, mahārāja, aññassa dānānubhāvo, yathā vessantarassa rañño mahādānānubhāvo.

“Just as, great king, when a large pot, full of water and filled with rice, is placed on a stove and fire is kindled from below, first the pot is heated, the heated pot heats the water, the heated water heats the rice, and the heated rice floats up and sinks down, forming bubbles, and foam rises; even so, great king, King Vessantara renounced what is difficult to renounce in the world. Due to the natural consequence of his giving, as he renounced that which was difficult to renounce, the great winds below, unable to sustain it, became agitated. When the great winds became agitated, the water trembled; when the water trembled, the great earth trembled. Thus, at that time, the great winds, the water, and the great earth—these three—became as if of one mind due to the great gift's consequence and immense power and energy. There is no such power of giving, great king, belonging to anyone else, as the power of King Vessantara's great giving.

“Thưa Đại vương, ví như một cái nồi lớn đặt trên bếp, chứa đầy nước và gạo, khi lửa cháy bên dưới, trước hết nó làm nóng cái nồi, nồi nóng làm nước nóng, nước nóng làm gạo nóng, gạo nóng trồi lên sụt xuống, nổi bong bóng, bọt dâng lên; cũng vậy, thưa Đại vương, vua Vessantara đã từ bỏ những gì khó từ bỏ trên đời. Khi ngài từ bỏ những thứ khó từ bỏ ấy, do quả báo tự nhiên của sự bố thí, các luồng gió lớn bên dưới không thể chịu đựng nổi nên đã nổi giận, khi các luồng gió lớn nổi giận, nước rung động, khi nước rung động, đại địa rung chuyển. Như vậy, vào lúc đó, các luồng gió lớn, nước và đại địa dường như đã đồng một tâm, do quả báo của sự đại thí và do tinh tấn có sức mạnh rộng lớn. Thưa Đại vương, không có uy lực bố thí nào của người khác giống như đại uy lực bố thí của vua Vessantara.

Yathā, mahārāja, mahiyā bahuvidhā maṇayo vijjanti.

Just as, great king, various kinds of gems are found on earth.

Thưa Đại vương, ví như trên mặt đất có nhiều loại bảo châu.

Seyyathīdaṃ, indanīlo mahānīlo jotiraso veḷuriyo ummāpuppho sirīsapuppho manoharo sūriyakanto candakanto vajiro khajjopanako phussarāgo lohitaṅgo masāragalloti, ete sabbe atikkamma cakkavattimaṇi aggamakkhāyati, cakkavattimaṇi, mahārāja, samantā yojanaṃ obhāseti.

Namely, sapphire, great sapphire, jotirasa, beryl, ummāpuppha, sirīsapuppha, manohara, sunstone, moonstone, diamond, firefly gem, topaz, ruby, and masāragalla—all these are surpassed, and the Cakkavattimaṇi is declared supreme. The Cakkavattimaṇi, great king, illuminates a yojana all around.

Cụ thể là, indanīla, mahānīla, jotirasa, veḷuriya, ummāpuppha, sirīsapuppha, manohara, sūriyakanta, candakanta, vajira, khajjopanaka, phussarāga, lohitaṅga, và masāragalla. Vượt trên tất cả những loại này, bảo châu của Chuyển Luân Vương được gọi là tối thượng. Thưa Đại vương, bảo châu của Chuyển Luân Vương chiếu sáng một do-tuần xung quanh.

Evameva kho, mahārāja, yaṃ kiñci mahiyā dānaṃ vijjati api asadisadānaṃ paramaṃ, taṃ sabbaṃ atikkamma vessantarassa rañño mahādānaṃ aggamakkhāyati, vessantarassa, mahārāja, rañño mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā’’ti.

Even so, great king, whatever gift exists on earth, even an incomparable supreme gift, all of it is surpassed, and King Vessantara's great gift is declared supreme. When King Vessantara's great gift was being given, great king, the great earth trembled seven times.”

Cũng vậy, thưa Đại vương, bất kỳ sự bố thí nào có trên mặt đất, ngay cả sự bố thí vô song tối thượng, vượt trên tất cả những sự bố thí ấy, sự đại thí của vua Vessantara được gọi là tối thượng. Thưa Đại vương, khi sự đại thí của vua Vessantara được thực hiện, đại địa đã rung chuyển bảy lần.”

750

‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, abbhutaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, yaṃ tathāgato bodhisatto samāno asamo lokena evaṃkhanti evaṃcitto evaṃadhimutti evaṃadhippāyo, bodhisattānaṃ, bhante nāgasena, parakkamo dakkhāpito, pāramī ca jinānaṃ bhiyyo obhāsitā, cariyaṃ caratopi tāva tathāgatassa sadevake loke seṭṭhabhāvo anudassito.

“It is wonderful, Venerable Nāgasena, the quality of the Buddhas! It is amazing, Venerable Nāgasena, the quality of the Buddhas! That the Tathāgata, as a Bodhisatta, was so incomparable in the world, with such patience, such a mind, such a resolve, such an intention! The Bodhisattas’ endeavor, Venerable Nāgasena, has been demonstrated, and the pāramīs of the Jinas have been made to shine even more. Even while practicing the conduct, the Tathāgata's supremacy in the world with its devas has been shown.

“Thật kỳ diệu, thưa ngài Nāgasena, về các vị Phật! Thật phi thường, thưa ngài Nāgasena, về các vị Phật! Việc Như Lai, khi còn là Bồ-tát, đã không ai sánh bằng trong thế gian, có lòng kham nhẫn như vậy, tâm trí như vậy, quyết tâm như vậy, ý định như vậy. Thưa ngài Nāgasena, sự nỗ lực của các vị Bồ-tát đã được chỉ rõ, và các pāramī của các bậc Chiến Thắng lại càng được làm cho sáng tỏ. Ngay cả khi còn đang thực hành hạnh nguyện, sự tối thượng của Như Lai trong thế giới cùng với chư thiên đã được biểu thị.

Sādhu, bhante nāgasena, thomitaṃ jinasāsanaṃ, jotitā jinapāramī, chinno titthiyānaṃ vādagaṇṭhi, bhinno parāpavādakumbho^* , pañho gambhīro uttānīkato, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, sammā laddhaṃ jinaputtānaṃ nibbāhanaṃ^* , evametaṃ gaṇivarapavara tathā sampaṭicchāmā’’ti.

Excellent, Venerable Nāgasena! The teaching of the Jina has been praised, the pāramīs of the Jina have been illuminated, the knot of the sectarians’ arguments has been severed, the pot of opposing arguments has been shattered, the profound question has been made clear, the difficult has been made easy, the liberation of the Jina’s sons has been rightly attained. So it is, O foremost among the leaders of groups, we accept it as such.”

Lành thay, thưa ngài Nāgasena, giáo pháp của bậc Chiến Thắng đã được tán thán, các pāramī của bậc Chiến Thắng đã được soi sáng, nút thắt trong tà thuyết của các ngoại đạo đã được cắt đứt, cái bình của tà kiến đã bị phá vỡ, câu hỏi sâu sắc đã được làm cho sáng tỏ, điều phức tạp đã được làm cho đơn giản, các con của bậc Chiến Thắng đã đạt được sự giải thoát một cách chân chính. Thưa bậc tôn quý đứng đầu các hội chúng, chúng tôi xin chấp nhận điều này đúng như vậy.”

751

Pathavicalanapañho catuttho.

The Fourth Question on the Earth's Trembling.

Câu hỏi về sự rung chuyển của trái đất, thứ tư.

752

5. Sivirājacakkhudānapañho

5. The Question on King Sivi's Gift of Eyes

5. Câu hỏi về việc vua Sivi bố thí mắt

753

5. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe evaṃ bhaṇatha ‘sivirājena yācakassa cakkhūni dinnāni, andhassa sato puna dibbacakkhūni uppannānī’ti, etampi vacanaṃ sakasaṭaṃ saniggahaṃ sadosaṃ ‘hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ natthi dibbacakkhussa uppādo’ti sutte vuttaṃ, yadi, bhante nāgasena, sivirājena yācakassa cakkhūni dinnāni, tena hi ‘puna dibbacakkhūni uppannānī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā; yadi dibbacakkhūni uppannāni, tena hi ‘sivirājena yācakassa cakkhūni dinnānī’ti yaṃ vacanaṃ, tampi micchā.

“Venerable Nāgasena, you say, ‘King Sivi gave his eyes to a beggar, and though he was blind, divine eyes arose in him again.’ This statement is also flawed, objectionable, and faulty, for it is stated in the Suttas that ‘when the cause is uprooted, in the absence of a cause, in the absence of a basis, there is no arising of a divine eye.’ If, Venerable Nāgasena, King Sivi gave his eyes to a beggar, then the statement ‘divine eyes arose in him again’ is false. If divine eyes arose, then the statement ‘King Sivi gave his eyes to a beggar’ is also false.

5. “Thưa ngài Nāgasena, ngài nói rằng: ‘Vua Sivi đã cho đôi mắt của mình cho một người ăn xin, và sau khi bị mù, ngài lại có được thiên nhãn’. Lời nói này cũng có sai lầm, có thể bị khiển trách, có khuyết điểm, vì trong kinh đã nói: ‘Khi nhân bị hủy diệt, không có nhân, không có cơ sở, thì thiên nhãn không thể khởi sanh’. Thưa ngài Nāgasena, nếu vua Sivi đã cho đôi mắt của mình cho một người ăn xin, thì lời nói ‘lại có được thiên nhãn’ là sai. Nếu ngài có được thiên nhãn, thì lời nói ‘vua Sivi đã cho đôi mắt của mình cho một người ăn xin’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro veṭhatopi veṭhataro gahanatopi gahanataro, so tavānuppatto, tattha chandamabhijanehi nibbāhanāya paravādānaṃ niggahāyā’’ti.

This question, too, is double-edged, more knotted than a knot, more twisted than a twist, more profound than profundity. It has come to you. Therefore, generate the will to resolve it and to refute the arguments of others.”

Câu hỏi lưỡng nan này càng thêm rắc rối, càng thêm phức tạp, càng thêm khó khăn, nay đã đến lượt ngài. Xin ngài hãy phát khởi ý muốn để giải quyết nó, để bác bỏ các tà thuyết.”

754

‘‘Dinnāni, mahārāja, sivirājena yācakassa cakkhūni, tattha mā vimatiṃ uppādehi, puna dibbāni ca cakkhūni uppannāni, tatthāpi mā vimatiṃ janehī’’ti.

“Indeed, great king, King Sivi gave his eyes to a beggar; do not entertain doubt about that. And divine eyes arose again; do not generate doubt about that either.”

“Thưa Đại vương, vua Sivi đã cho đôi mắt của mình cho một người ăn xin, xin ngài đừng nghi ngờ về điều đó. Và ngài cũng đã có được thiên nhãn, xin ngài cũng đừng hoài nghi về điều đó.”

‘‘Api nu kho, bhante nāgasena, hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjatī’’ti?

“But, Venerable Nāgasena, does a divine eye arise when the cause is uprooted, in the absence of a cause, in the absence of a basis?”

“Vậy thưa ngài Nāgasena, khi nhân bị hủy diệt, không có nhân, không có cơ sở, thiên nhãn có thể khởi sanh được không?”

‘‘Na hi, mahārājā’’ti.

“No, great king.”

“Thưa Đại vương, không thể.”

‘‘Kiṃ pana, bhante, ettha kāraṇaṃ, yena kāraṇena hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjati, iṅgha tāva kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti?

"But what, Venerable Sir, is the reason here, by which reason the divine eye arises in a cause-uprooted, causeless, baseless state? Please, first, make me understand the reason."

“Bạch Thế Tôn, vậy thì ở đây lý do là gì, do lý do nào mà khi nhân đã diệt, không có nhân, không có căn cứ, thiên nhãn lại phát sinh? Xin Ngài hãy giải thích cho con về lý do đó.”

755

‘‘Kiṃ pana, mahārāja, atthi loke saccaṃ nāma, yena saccavādino saccakiriyaṃ karontī’’ti?

"But, great king, is there such a thing as truth in the world, by which truth-speakers perform acts of truth?"

“Vậy này Đại vương, có phải trên đời có một thứ gọi là chân lý, mà nhờ đó những người nói chân thật thực hiện lời thề chân thật không?”

‘‘Āma, bhante, atthi loke saccaṃ nāma, saccena, bhante nāgasena, saccavādino saccakiriyaṃ katvā devaṃ vassāpenti, aggiṃ nibbāpenti, visaṃ paṭihananti, aññampi vividhaṃ kattabbaṃ karontī’’ti.

"Yes, Venerable Sir, there is such a thing as truth in the world. By truth, Venerable Nāgasena, truth-speakers, having performed an act of truth, make it rain, extinguish fire, neutralize poison, and perform various other deeds."

“Thưa bạch Thế Tôn, vâng, trên đời có một thứ gọi là chân lý. Bạch Thế Tôn Nāgasena, nhờ chân lý, những người nói chân thật sau khi thực hiện lời thề chân thật có thể khiến trời mưa, dập tắt lửa, hóa giải chất độc, và thực hiện nhiều việc khác nữa.”

‘‘Tena hi, mahārāja, yujjati sameti sivirājassa saccabalena dibbacakkhūni uppannānīti, saccabalena, mahārāja, avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjati, saccaṃ yeva tattha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāya.

"In that case, great king, it is fitting and proper that the divine eyes of King Sivi arose by the power of truth. By the power of truth, great king, the divine eye arises in a baseless state; truth itself becomes the basis for the arising of the divine eye there.

“Vậy thì, này Đại vương, điều đó hợp lý và đúng đắn rằng nhờ sức mạnh của chân lý mà thiên nhãn của vua Sīvi đã phát sinh. Này Đại vương, nhờ sức mạnh của chân lý mà thiên nhãn phát sinh ngay cả khi không có căn cứ (vật lý). Chân lý chính là căn cứ ở đó để thiên nhãn phát sinh.”

756

‘‘Yathā, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘mahāmegho pavassatū’ti, tesaṃ saha saccamanugītena mahāmegho pavassati, api nu kho, mahārāja, atthi ākāse vassahetu sannicito ‘yena hetunā mahāmegho pavassatī’’’ti?

Just as, great king, whatever beings proclaim truth, saying, 'Let a great cloud rain!', with their proclamation of truth, a great cloud rains. Now, great king, is there a cause accumulated in the sky by which reason a great cloud rains?"

“Này Đại vương, ví như bất kỳ chúng sanh nào tụng niệm chân lý rằng: ‘Mưa lớn hãy đổ xuống!’ thì ngay khi tụng niệm chân lý, mưa lớn liền đổ xuống. Vậy này Đại vương, có phải trên hư không có một nguyên nhân nào được tích tụ sẵn để mưa lớn đổ xuống không?”

‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha hetu bhavati mahato meghassa pavassanāyā’’ti.

"No, Venerable Sir, truth itself becomes the cause there for the raining of a great cloud."

“Không, bạch Thế Tôn, chân lý chính là nguyên nhân ở đó để mưa lớn đổ xuống.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tassa pakatihetu, saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.

"Even so, great king, there is no natural cause for it; truth itself becomes the basis for the arising of the divine eye there.

“Cũng vậy, này Đại vương, không có nguyên nhân tự nhiên nào cho điều đó; chân lý chính là căn cứ ở đó để thiên nhãn phát sinh.”

757

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘jalitapajjalitamahāaggikkhandho paṭinivattatū’ti, tesaṃ saha saccamanugītena jalitapajjalitamahāaggikkhandho khaṇena paṭinivattati.

Or just as, great king, whatever beings proclaim truth, saying, 'Let this blazing, burning mass of great fire turn back!', with their proclamation of truth, the blazing, burning mass of great fire instantly turns back.

“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như bất kỳ chúng sanh nào tụng niệm chân lý rằng: ‘Khối lửa lớn đang cháy rực rỡ hãy tắt đi!’ thì ngay khi tụng niệm chân lý, khối lửa lớn đang cháy rực rỡ liền tắt ngấm trong chốc lát.”

Api nu kho, mahārāja, atthi tasmiṃ jalitapajjalite mahāaggikkhandhe hetu sannicito ‘yena hetunā jalitapajjalitamahāaggikkhandho khaṇena paṭinivattatī’’ti?

Now, great king, is there a cause accumulated in that blazing, burning mass of great fire by which reason the blazing, burning mass of great fire instantly turns back?"

“Vậy này Đại vương, có phải trong khối lửa lớn đang cháy rực rỡ đó có một nguyên nhân nào được tích tụ sẵn để khối lửa lớn đang cháy rực rỡ đó tắt ngấm trong chốc lát không?”

‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha vatthu hoti tassa jalitapajjalitassa mahāaggikkhandhassa khaṇena paṭinivattanāyā’’ti.

"No, Venerable Sir, truth itself becomes the basis there for the instant turning back of that blazing, burning mass of great fire."

“Không, bạch Thế Tôn, chân lý chính là căn cứ ở đó để khối lửa lớn đang cháy rực rỡ đó tắt ngấm trong chốc lát.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tassa pakatihetu, saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.

"Even so, great king, there is no natural cause for it; truth itself becomes the basis for the arising of the divine eye there.

“Cũng vậy, này Đại vương, không có nguyên nhân tự nhiên nào cho điều đó; chân lý chính là căn cứ ở đó để thiên nhãn phát sinh.”

758

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘visaṃ halāhalaṃ agadaṃ bhavatū’ti.

Or just as, great king, whatever beings proclaim truth, saying, 'Let the deadly poison become an antidote!'

“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như bất kỳ chúng sanh nào tụng niệm chân lý rằng: ‘Chất độc halāhala hãy trở thành thuốc giải!’”

Tesaṃ saha saccamanugītena visaṃ halāhalaṃ khaṇena agadaṃ bhavati, api nu kho, mahārāja, atthi tasmiṃ halāhalavise hetu sannicito ‘yena hetunā visaṃ halāhalaṃ khaṇena agadaṃ bhavatī’’’ti?

With their proclamation of truth, the deadly poison instantly becomes an antidote. Now, great king, is there a cause accumulated in that deadly poison by which reason the deadly poison instantly becomes an antidote?"

“Ngay khi tụng niệm chân lý, chất độc halāhala liền trở thành thuốc giải trong chốc lát. Vậy này Đại vương, có phải trong chất độc halāhala đó có một nguyên nhân nào được tích tụ sẵn để chất độc halāhala liền trở thành thuốc giải trong chốc lát không?”

‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha hetu bhavati visassa halāhalassa khaṇena paṭighātāyā’’ti.

"No, Venerable Sir, truth itself becomes the cause there for the instant neutralization of the deadly poison."

“Không, bạch Thế Tôn, chân lý chính là nguyên nhân ở đó để chất độc halāhala được hóa giải trong chốc lát.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, vinā pakatihetuṃ saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.

"Even so, great king, without a natural cause, truth itself becomes the basis for the arising of the divine eye there.

“Cũng vậy, này Đại vương, không có nguyên nhân tự nhiên; chân lý chính là căn cứ ở đó để thiên nhãn phát sinh.”

759

‘‘Catunnampi, mahārāja, ariyasaccānaṃ paṭivedhāya natthaññaṃ vatthu, saccaṃ vatthuṃ katvā cattāri ariyasaccāni paṭivijjhantīti.

For the penetration of the four Noble Truths too, great king, there is no other basis; making truth the basis, one penetrates the four Noble Truths."

“Này Đại vương, để thấu hiểu Tứ Diệu Đế, không có căn cứ nào khác; lấy chân lý làm căn cứ, Tứ Diệu Đế được thấu hiểu.”

Atthi, mahārāja, cīnavisaye cīnarājā, so mahāsamudde kīḷitukāmo^* catumāse catumāse saccakiriyaṃ katvā saha rathena antomahāsamudde yojanaṃ pavisati, tassa rathasīsassa purato purato mahāvārikkhandho paṭikkamati, nikkhantassa puna ottharati, api nu kho, mahārāja, so mahāsamuddo sadevamanussenapi lokena pakatikāyabalena sakkā paṭikkamāpetu’’nti?

"There is, great king, a Chinese king in the country of China. Desiring to sport in the great ocean, he performs an act of truth every four months and enters the great ocean for a yojana with his chariot. Before the front of his chariot, a great mass of water recedes; when he emerges, it covers it again. Now, great king, can that great ocean be made to recede by the natural bodily strength of the world with its devas and humans?"

“Này Đại vương, ở xứ Trung Hoa có một vị vua Trung Hoa. Ngài muốn vui chơi trên đại dương, cứ bốn tháng một lần, sau khi thực hiện lời thề chân thật, Ngài cùng với cỗ xe tiến sâu vào giữa đại dương một dojana. Phía trước mũi xe của Ngài, một khối nước lớn rút lui, và khi Ngài rời đi, nước lại tràn về. Vậy này Đại vương, đại dương đó có thể bị đẩy lùi bằng sức mạnh thể chất tự nhiên bởi cả thế giới với chư thiên và loài người không?”

‘‘Atiparittakepi, bhante, taḷāke udakaṃ na sakkā sadevamanussenapi lokena pakatikāyabalena paṭikkamāpetuṃ, kiṃ pana mahāsamudde udaka’’nti?

"No, Venerable Sir, even the water in a very small pond cannot be made to recede by the natural bodily strength of the world with its devas and humans, let alone the water in the great ocean!"

“Bạch Thế Tôn, ngay cả nước trong một cái ao rất nhỏ cũng không thể bị đẩy lùi bằng sức mạnh thể chất tự nhiên bởi cả thế giới với chư thiên và loài người, huống chi là nước trong đại dương?”

‘‘Imināpi, mahārāja, kāraṇena saccabalaṃ ñātabbaṃ ‘natthi taṃ ṭhānaṃ, yaṃ saccena na pattabba’nti.

"By this reason too, great king, the power of truth should be known: 'There is no place that cannot be reached by truth.'"

“Này Đại vương, qua lý do này, cần phải biết sức mạnh của chân lý rằng: ‘Không có nơi nào mà chân lý không thể đạt tới’.”

760

‘‘Nagare, mahārāja, pāṭaliputte asoko dhammarājā sanegamajānapadaamaccabhaṭabalamahāmattehi parivuto gaṅgaṃ nadiṃ^* navasalilasampuṇṇaṃ samatitthikaṃ sambharitaṃ pañcayojanasatāyāmaṃ yojanaputhulaṃ sandamānaṃ disvā amacce evamāha ‘atthi koci, bhaṇe, samattho, yo imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpetu’nti.

“O great king, in the city of Pāṭaliputta, King Asoka, the righteous king, surrounded by ministers, royal attendants, soldiers, and great ministers from towns and rural areas, saw the Gaṅgā river flowing, full of fresh water, level with its banks, five hundred yojanas long and one yojana wide. He then said to his ministers, ‘Sirs, is there anyone capable of making this great Gaṅgā flow upstream, against the current?’

“Này Đại vương, tại thành Pāṭaliputta, vua Asoka, vị vua Chánh Pháp, được bao quanh bởi các thương gia, dân chúng, quan lại, binh lính, tướng lĩnh, và đại thần, nhìn thấy sông Gaṅgā đầy nước mới, nước dâng ngang bờ, rộng một dojana, dài năm trăm dojana, đang chảy xiết, liền nói với các quan rằng: ‘Này các khanh, có ai có thể làm cho dòng sông Gaṅgā lớn này chảy ngược dòng không?’”

Amaccā āhaṃsu ‘dukkaraṃ devā’ti.

The ministers replied, ‘It is difficult, O King.’

Các quan đáp: ‘Thưa Đại vương, điều đó thật khó’.”

761

‘‘Tasmiṃ yeva gaṅgākūle ṭhitā bandhumatī nāma gaṇikā assosi raññā kira evaṃ vuttaṃ ‘sakkā nu kho imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpetu’nti, sā evamāha ‘ahañhi nagare pāṭaliputte gaṇikā rūpūpajīvinī antimajīvikā, mama tāva rājā saccakiriyaṃ passatū’ti.

“Standing on that very bank of the Gaṅgā, a courtesan named Bandhumatī heard that the king had asked, ‘Is it possible to make this great Gaṅgā flow upstream?’ She then said, ‘I am a courtesan in the city of Pāṭaliputta, earning my livelihood through beauty, living the lowest form of life. Let the king first witness my act of truth.’

“Ngay trên bờ sông Gaṅgā đó, có một kỹ nữ tên là Bandhumatī nghe nói nhà vua đã hỏi: ‘Có thể nào làm cho dòng sông Gaṅgā lớn này chảy ngược dòng không?’ Cô ấy liền nói: ‘Tôi là một kỹ nữ ở thành Pāṭaliputta, sống bằng sắc đẹp, là người có nghề nghiệp thấp hèn nhất. Xin nhà vua hãy xem lời thề chân thật của tôi!’”

Atha sā saccakiriyaṃ akāsi, saha tassā saccakiriyāya khaṇena sā mahāgaṅgā gaḷagaḷāyantī paṭisotaṃ sandittha mahato janakāyassa passato.

Then she performed an act of truth. Instantly, with her act of truth, that great Gaṅgā, roaring, flowed upstream before the eyes of a large crowd.

Rồi cô ấy thực hiện lời thề chân thật. Ngay khi cô ấy thực hiện lời thề chân thật, dòng sông Gaṅgā lớn đó, với tiếng nước chảy ầm ầm, liền chảy ngược dòng trong chốc lát, trước mắt đông đảo quần chúng.”

762

‘‘Atha rājā gaṅgāya āvaṭṭaūmivegajanitaṃ halāhalasaddaṃ sutvā vimhito acchariyabbhutajāto amacce evamāha ‘kissāyaṃ, bhaṇe, mahāgaṅgā paṭisotaṃ sandatī’ti?

“Then the king, hearing the tumultuous sound generated by the swirling waves of the Gaṅgā, was astonished and filled with wonder, and he asked his ministers, ‘Sirs, why is this great Gaṅgā flowing upstream?’

“Khi đó, nhà vua nghe tiếng nước xoáy ầm ầm do sóng nước sông Gaṅgā tạo ra, kinh ngạc và thán phục, liền hỏi các quan: ‘Này các khanh, tại sao dòng sông Gaṅgā lớn này lại chảy ngược dòng?’”

‘Bandhumatī, mahārāja, gaṇikā tava vacanaṃ sutvā saccakiriyaṃ akāsi, tassā saccakiriyāya mahāgaṅgā uddhaṃmukhā sandatī’ti.

‘O great king, the courtesan Bandhumatī, having heard your words, performed an act of truth. Due to her act of truth, the great Gaṅgā is flowing upwards.’

‘Thưa Đại vương, kỹ nữ Bandhumatī, sau khi nghe lời của Ngài, đã thực hiện lời thề chân thật. Nhờ lời thề chân thật của cô ấy mà dòng sông Gaṅgā đang chảy ngược lên’.”

763

‘‘Atha saṃviggahadayo rājā turitaturito sayaṃ gantvā taṃ gaṇikaṃ pucchi ‘saccaṃ kira, je, tayā saccakiriyāya ayaṃ gaṅgā paṭisotaṃ sandāpitā’ti?

“Then the king, with a heart stirred, quickly went in person and asked that courtesan, ‘Is it true, my dear, that you made this Gaṅgā flow upstream by an act of truth?’

“Khi đó, nhà vua, với trái tim bàng hoàng, vội vàng tự mình đến hỏi kỹ nữ đó: ‘Này cô, có thật là cô đã làm cho dòng sông Gaṅgā này chảy ngược dòng bằng lời thề chân thật không?’”

‘Āma devā’ti.

‘Yes, O King,’ she replied.

‘Vâng, thưa Đại vương’.”

Rājā āha ‘kiṃ te tattha balaṃ atthi, ko vā te vacanaṃ ādiyati anummatto, kena tvaṃ balena imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesī’ti?

The king said, ‘What power do you possess in that regard? Who would heed your words, unless insane? By what power did you make this great Gaṅgā flow upstream?’

Nhà vua nói: ‘Cô có sức mạnh gì ở đó? Ai lại tin lời cô, một người không điên? Cô đã dùng sức mạnh nào để làm cho dòng sông Gaṅgā lớn này chảy ngược dòng?’”

Sā āha ‘saccabalenāhaṃ, mahārāja, imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesi’nti.

She replied, ‘O great king, I made this great Gaṅgā flow upstream by the power of truth.’

Cô ấy đáp: ‘Thưa Đại vương, tôi đã làm cho dòng sông Gaṅgā lớn này chảy ngược dòng bằng sức mạnh của chân lý’.”

Rājā āha ‘kiṃ te saccabalaṃ atthi coriyā dhuttiyā asatiyā chinnikāya pāpiyā bhinnasīlāya^* hiriatikkantikāya andhajanapalobhikāyā’ti.

The king said, ‘What power of truth do you possess, you who are a thief, a rogue, unchaste, shameless, wicked, broken in virtue, one who transgresses modesty, and a deceiver of the ignorant?’

Nhà vua nói: ‘Cô có sức mạnh chân lý gì, một kẻ trộm cắp, lừa dối, bất chính, vô liêm sỉ, độc ác, phá giới, vượt qua sự hổ thẹn, lừa gạt kẻ mù quáng?’”

‘Saccaṃ, mahārāja, tādisikā ahaṃ, tādisikāyapi me, mahārāja, saccakiriyā atthi, yāyāhaṃ icchamānā sadevakampi lokaṃ parivatteyya’nti.

‘It is true, O great king, I am such a one. But even for such a one as me, O great king, there is an act of truth, by which, if I wished, I could overturn even the world with its devas.’

‘Thưa Đại vương, tôi đúng là người như vậy. Nhưng ngay cả một người như tôi, thưa Đại vương, cũng có một lời thề chân thật, mà nếu tôi muốn, tôi có thể xoay chuyển cả thế giới với chư thiên’.”

Rājā āha ‘katamā pana sā hoti saccakiriyā, iṅgha maṃ sāvehī’ti.

The king said, ‘What, then, is that act of truth? Please tell me.’

Nhà vua nói: ‘Vậy lời thề chân thật đó là gì? Xin hãy nói cho tôi nghe’.”

‘Yo me, mahārāja, dhanaṃ deti khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā añño vā koci, tesaṃ samakaṃ yeva upaṭṭhahāmi, ‘‘khattiyo’’ti viseso natthi, ‘‘suddo’’ti atimaññanā^* natthi, anunayappaṭighavippamuttā dhanassāmikaṃ paricarāmi, esā me deva saccakiriyā, yāyāhaṃ imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesi’nti.

‘O great king, whoever gives me money, be it a khattiya, a brāhmaṇa, a vessa, a sudda, or anyone else, I serve them equally. There is no distinction, thinking “This is a khattiya,” nor is there disdain, thinking “This is a sudda.” Free from affection and aversion, I attend to the owner of the wealth. This, O King, is my act of truth, by which I made this great Gaṅgā flow upstream.’

‘Thưa Đại vương, bất cứ ai cho tôi tiền, dù là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà, hay bất kỳ ai khác, tôi đều phục vụ họ một cách bình đẳng. Không có sự phân biệt ‘đây là Sát-đế-lợi’, không có sự khinh thường ‘đây là Thủ-đà’. Tôi phục vụ chủ nhân của tiền bạc mà không có sự yêu thích hay ghét bỏ. Thưa Đại vương, đây chính là lời thề chân thật của tôi, nhờ đó tôi đã làm cho dòng sông Gaṅgā lớn này chảy ngược dòng’.”

764

‘‘Itipi, mahārāja, sacce ṭhitā na kiñci atthaṃ na vindanti.

“Thus, O great king, those who stand firm in truth gain no benefit. No, they certainly gain benefits.

“Như vậy, này Đại vương, những ai an trú trong chân lý sẽ không thiếu bất cứ lợi ích nào.”

Dinnāni ca, mahārāja, sivirājena yācakassa cakkhūni, dibbacakkhūni ca uppannāni, tañca saccakiriyāya.

And, O great king, the eyes given by King Sivi to the beggar, and the divine eyes that arose, were also due to an act of truth.

Thưa Đại vương, vua Sivi đã cho đôi mắt của mình cho một người ăn xin, và thiên nhãn đã khởi sanh, điều đó là nhờ vào sự thành tựu của lời chân thật.

Yaṃ pana sutte vuttaṃ ‘maṃsacakkhusmiṃ naṭṭhe ahetusmiṃ avatthusmiṃ natthi dibbacakkhussa uppādo’ti.

As for what is stated in the Suttas, ‘When the physical eye is lost, there is no arising of a divine eye without cause or basis,’

Còn điều đã được nói trong kinh rằng: ‘Khi nhục nhãn bị hủy hoại, không có nhân, không có vật nền, thì không có sự sanh khởi của thiên nhãn’.

Taṃ bhāvanāmayaṃ cakkhuṃ sandhāya vuttaṃ, evametaṃ, mahārāja, dhārehī’’ti.

that was said with reference to the eye developed through meditation. Understand it thus, O great king.”

Điều đó được nói là nhắm đến con mắt do tu tập mà thành. Tâu Đại vương, xin hãy ghi nhớ điều này như vậy.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, suniddiṭṭho niggaho, sumadditā paravādā, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena! The problem has been well-resolved, the refutation well-demonstrated, and the arguments of others well-crushed. I accept it as such.”

“Lành thay, kính bạch ngài Nāgasena, câu hỏi đã được giải đáp khéo, sự khiển trách đã được chỉ ra khéo, các tà thuyết đã được nghiền nát khéo. Điều này là như vậy, trẫm xin chấp nhận như vậy.”

765

Sivirājacakkhudānapañho pañcamo.

The Fifth Problem: The Gift of Eyes by King Sivi.

Câu hỏi về việc vua Sivi bố thí mắt, thứ năm.

766

6. Gabbhāvakkantipañho

6. The Problem of Conception in the Womb

6. Câu hỏi về sự nhập thai

767

6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhave, sannipātā gabbhassa avakkanti^* hoti, idha mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca utunī hoti, gandhabbo ca paccupaṭṭhito hoti, imesaṃ kho, bhikkhave, tiṇṇaṃ sannipātā gabbhassa avakkanti hotī’ti, asesavacanametaṃ, nissesavacanametaṃ, nippariyāyavacanametaṃ, arahassavacanametaṃ, sadevamanussānaṃ majjhe nisīditvā bhaṇitaṃ, ayañca dvinnaṃ sannipātā gabbhassa avakkanti dissati, dukūlena tāpasena pārikāya tāpasiyā utunikāle dakkhiṇena hatthaṅguṭṭhena nābhi parāmaṭṭhā, tassa tena nābhiparāmasanena sāmakumāro nibbatto.

6. ‘‘Venerable Nāgasena, this has been taught by the Blessed One: ‘Bhikkhus, the descent of a foetus occurs with the convergence of three factors. Here, when mother and father have come together, and the mother is in season, and a gandhabba is present, it is with the convergence of these three factors, bhikkhus, that the descent of a foetus occurs.’ This statement is complete, this statement is exhaustive, this statement is direct, this statement is not secret, it was spoken while seated among devas and humans. Yet, the descent of a foetus is seen to occur with the convergence of two factors. The ascetic Dukūla touched the navel of the female ascetic Pārikā with his right thumb when she was in season, and by that touch of the navel, Prince Sāma was born.

6. “Kính bạch ngài Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỷ-kheo, do sự hội hợp của ba yếu tố mà có sự nhập thai. Ở đây, cha và mẹ có giao hợp, người mẹ đang trong thời kỳ rụng trứng, và gandhabba có hiện diện. Này các Tỷ-kheo, do sự hội hợp của ba yếu tố này mà có sự nhập thai.’ Đây là lời nói đầy đủ, lời nói không thiếu sót, lời nói không có ý nghĩa khác, lời nói không bí mật, được thuyết giảng khi ngài ngự giữa chư thiên và nhân loại. Nhưng ở đây lại thấy có sự nhập thai do sự hội hợp của hai yếu tố: đạo sĩ Dukūla đã dùng ngón tay cái bên phải xoa rốn của nữ đạo sĩ Pārikā vào thời kỳ bà rụng trứng, và do việc xoa rốn ấy mà Sāmakumāra đã được sanh ra.

Mātaṅgenāpi isinā brāhmaṇakaññāya utunikāle dakkhiṇena hatthaṅguṭṭhena nābhi parāmaṭṭhā, tassa tena nābhiparāmasanena maṇḍabyo nāma māṇavako nibbattoti.

And the sage Mātaṅga touched the navel of a brahmin maiden with his right thumb when she was in season, and by that touch of the navel, the young man named Maṇḍabya was born.

Cũng vậy, đạo sĩ Mātaṅga đã dùng ngón tay cái bên phải xoa rốn của một thiếu nữ Bà-la-môn vào thời kỳ cô rụng trứng, và do việc xoa rốn ấy mà một thanh niên tên là Maṇḍabya đã được sanh ra.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhave, sannipātā gabbhassa avakkanti hotī’ti.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Bhikkhus, the descent of a foetus occurs with the convergence of three factors,’

Kính bạch ngài Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: ‘Này các Tỷ-kheo, do sự hội hợp của ba yếu tố mà có sự nhập thai,’

Tena hi sāmo ca kumāro maṇḍabyo ca māṇavako ubhopi te nābhiparāmasanena nibbattāti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

then the statement that ‘Prince Sāma and the young man Maṇḍabya were both born by the touch of the navel’ is false.

thì lời nói rằng cả Sāmakumāra và thanh niên Maṇḍabya đều được sanh ra do việc xoa rốn là sai lầm.

Yadi, bhante, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘sāmo ca kumāro maṇḍabyo ca māṇavako nābhiparāmasanena nibbattā’’ti, tena hi ‘tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhave, sannipātā gabbhassa avakkanti hotī’ti yaṃ vacanaṃ, tampi micchā.

If, Venerable Sir, the Tathāgata said, ‘Prince Sāma and the young man Maṇḍabya were born by the touch of the navel,’ then the statement that ‘Bhikkhus, the descent of a foetus occurs with the convergence of three factors’ is also false.

Kính bạch ngài, nếu Đức Như Lai đã thuyết giảng rằng: ‘Sāmakumāra và thanh niên Maṇḍabya được sanh ra do việc xoa rốn,’ thì lời nói rằng: ‘Này các Tỷ-kheo, do sự hội hợp của ba yếu tố mà có sự nhập thai’ cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho sugambhīro sunipuṇo visayo buddhimantānaṃ, so tavānuppatto, chinda vimatipathaṃ, dhārehi ñāṇavarappajjota’’nti.

This too is a dilemma, profound and subtle, a matter for the wise. It has come to you; cut off the path of doubt, ignite the lamp of supreme knowledge.”

Đây là một câu hỏi lưỡng nan, rất sâu sắc, rất tế nhị, là lĩnh vực của những người có trí tuệ, đã đến lượt ngài. Xin hãy chặt đứt con đường nghi ngờ, hãy thắp lên ngọn đuốc trí tuệ cao thượng.”

768

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhave, sannipātā gabbhassa avakkanti hoti, idha mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca utunī hoti, gandhabbo ca paccupaṭṭhito hoti, evaṃ tiṇṇaṃ sannipātā gabbhassa avakkanti hotī’ti.

‘‘It has been taught by the Blessed One, great king: ‘Bhikkhus, the descent of a foetus occurs with the convergence of three factors. Here, when mother and father have come together, and the mother is in season, and a gandhabba is present, thus the descent of a foetus occurs with the convergence of three factors.’

“Tâu Đại vương, điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỷ-kheo, do sự hội hợp của ba yếu tố mà có sự nhập thai. Ở đây, cha và mẹ có giao hợp, người mẹ đang trong thời kỳ rụng trứng, và gandhabba có hiện diện. Do sự hội hợp của ba yếu tố này mà có sự nhập thai.’

Bhaṇitañca ‘sāmo ca kumāro maṇḍabyo ca māṇavako nābhiparāmasanena nibbattā’’ti.

And it has been said that ‘Prince Sāma and the young man Maṇḍabya were born by the touch of the navel.’

Và cũng có lời nói rằng: ‘Sāmakumāra và thanh niên Maṇḍabya được sanh ra do việc xoa rốn.’”

‘‘Tena hi, bhante nāgasena, yena kāraṇena pañho suvinicchito hoti, tena kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.

‘‘Then, Venerable Nāgasena, enlighten me with the reason by which the problem is well resolved.”

“Vậy thì, kính bạch ngài Nāgasena, xin hãy giải thích cho trẫm nguyên nhân để câu hỏi này được giải quyết rõ ràng.”

769

‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, saṃkicco ca kumāro isisiṅgo ca tāpaso thero ca kumārakassapo ‘iminā nāma te nibbattā’’ti?

‘‘Have you heard before, great king, that ‘Prince Saṅkicca, the ascetic Isisiṅga, and the elder Kumārakassapa were born by such and such means’?”

“Tâu Đại vương, ngài đã từng nghe rằng Saṅkiccakumāra, đạo sĩ Isisṅga, và Trưởng lão Kumārakassapa đã được sanh ra do nguyên nhân này chăng?”

‘‘Āma, bhante, suyyati, abbhuggatā tesaṃ jāti, dve migadhenuyo tāva utunikāle dvinnaṃ tāpasānaṃ passāvaṭṭhānaṃ āgantvā sasambhavaṃ passāvaṃ piviṃsu, tena passāvasambhavena saṃkicco ca kumāro isisiṅgo ca tāpaso nibbattā.

‘‘Yes, venerable sir, it is heard that their births were widely known. First, two female deer, when in season, came to the urinating place of two ascetics and drank the urine mixed with semen. Due to that urine mixed with semen, Prince Saṅkicca and the ascetic Isisiṅga were born.

“Vâng, kính bạch ngài, trẫm có nghe. Sự sanh của các vị ấy đã được lan truyền. Trước hết, hai con nai cái vào thời kỳ rụng trứng đã đến nơi đi tiểu của hai vị đạo sĩ và uống nước tiểu có lẫn tinh dịch. Do tinh dịch trong nước tiểu ấy mà Saṅkiccakumāra và đạo sĩ Isisṅga đã được sanh ra.

Therassa udāyissa bhikkhunupassayaṃ upagatassa rattacittena bhikkhuniyā aṅgajātaṃ upanijjhāyantassa sambhavaṃ kāsāve mucci.

When the elder Udāyi approached the bhikkhunī monastery, his semen was released into his outer robe as he gazed intently with a lustful mind at the private parts of a bhikkhunī.

Khi Trưởng lão Udāyi đến tu viện của các Tỷ-kheo-ni, trong lúc ngài nhìn vào bộ phận sinh dục của một Tỷ-kheo-ni với tâm ái nhiễm, tinh dịch đã xuất ra trong y nội.

Atha kho āyasmā udāyi taṃ bhikkhuniṃ etadavoca ‘gaccha bhagini, udakaṃ āhara antaravāsakaṃ dhovissāmī’ti.

Then the Venerable Udāyi said to that bhikkhunī: ‘Go, sister, fetch water; I will wash my inner robe.’

Khi ấy, Đại đức Udāyi nói với vị Tỷ-kheo-ni ấy rằng: ‘Này hiền muội, hãy đi lấy nước, tôi sẽ giặt y nội.’

‘Āharayya ahameva dhovissāmī’ti.

‘Bring it, venerable sir, I will wash it myself,’ she said.

‘Bạch Đại đức, hãy để tôi mang đến, chính tôi sẽ giặt.’

Tato sā bhikkhunī utunisamaye taṃ sambhavaṃ ekadesaṃ mukhena aggahesi, ekadesaṃ aṅgajāte pakkhipi, tena thero kumārakassapo nibbattoti etaṃ jano āhā’’ti.

Then, when she was in season, that bhikkhunī took a portion of that semen into her mouth and inserted another portion into her private parts. Due to this, the elder Kumārakassapa was born. This is what people say.”

Sau đó, vị Tỷ-kheo-ni ấy, vào thời kỳ rụng trứng, đã lấy một phần tinh dịch ấy bằng miệng, và đặt một phần vào bộ phận sinh dục của mình. Do đó, Trưởng lão Kumārakassapa đã được sanh ra. Người đời đã nói như vậy.”

770

‘‘Api nu kho tvaṃ, mahārāja, saddahasi taṃ vacana’’nti?

‘‘Do you, great king, believe that statement?”

“Tâu Đại vương, vậy ngài có tin lời nói đó không?”

‘‘Āma bhante, balavaṃ tattha mayaṃ kāraṇaṃ upalabhāma, yena mayaṃ kāraṇena saddahāma ‘iminā kāraṇena nibbattā’’ti.

‘‘Yes, venerable sir, we find a strong reason there, by which we believe that ‘they were born by this reason’.”

“Vâng, kính bạch ngài, ở đó chúng trẫm nhận thấy có một nguyên nhân mạnh mẽ, do nguyên nhân đó mà chúng trẫm tin rằng các vị ấy đã được sanh ra do nguyên nhân này.”

‘‘Kiṃ panettha, mahārāja, kāraṇa’’nti?

‘‘What is the reason here, great king?”

“Tâu Đại vương, nguyên nhân ở đây là gì?”

‘‘Suparikammakate, bhante, kalale bījaṃ nipatitvā khippaṃ saṃviruhatī’’ti.

‘‘Venerable sir, when a seed falls into well-prepared mud, does it not quickly sprout?”

“Kính bạch ngài, khi hạt giống rơi vào bùn đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, nó sẽ nảy mầm nhanh chóng.”

‘‘Āma mahārājā’’ti.

‘‘Yes, great king,” he said.

“Vâng, tâu Đại vương.”

‘‘Evameva kho, bhante, sā bhikkhunī utunī samānā saṇṭhite kalale ruhire pacchinnavege ṭhitāya dhātuyā taṃ sambhavaṃ gahetvā tasmiṃ kalale pakkhipi, tena tassā gabbho saṇṭhāsi, evaṃ tattha kāraṇaṃ paccema tesaṃ nibbattiyā’’ti.

“Just so, Venerable Sir, that bhikkhunī, being in her menstrual period, when the kalala (embryonic fluid) was well-established, when the flow of blood had ceased, and when the menstruation had stopped, she took that semen from inside her undergarment and placed it in that kalala. By that, a fetus was formed for her. Thus, we believe in the cause of their birth in that way.”

“Cũng vậy, kính bạch ngài, vị Tỷ-kheo-ni ấy, đang trong thời kỳ rụng trứng, khi kalala đã ổn định, huyết đã ngừng chảy, và yếu tố kinh nguyệt đã lắng đọng, bà đã lấy tinh dịch ấy đặt vào kalala đó. Do đó, bào thai đã hình thành trong bà. Chúng trẫm tin vào nguyên nhân về sự sanh ra của các vị ấy là như vậy.”

‘‘Evametaṃ, mahārāja, tathā sampaṭicchāmi, yonippavesena gabbho sambhavatīti.

“It is so, great king. I accept it thus: a fetus comes into being through penetration into the womb.

“Đúng vậy, tâu Đại vương, ta chấp nhận như vậy, rằng bào thai có thể hình thành do sự xâm nhập vào đường sinh dục.

Sampaṭicchasi pana, tvaṃ mahārāja, therassa kumārakassapassa gabbhāvakkamana’’nti?

Do you, great king, accept the conception of the Elder Kumārakassapa?”

Vậy, tâu Đại vương, ngài có chấp nhận sự nhập thai của Trưởng lão Kumārakassapa không?”

‘‘Āma bhante’’ti.

“Yes, Venerable Sir.”

“Vâng, kính bạch ngài.”

‘‘Sādhu, mahārāja, paccāgatosi mama visayaṃ, ekavidhenapi gabbhāvakkantiṃ kathayanto mamānubalaṃ bhavissasi, atha yā pana tā dve migadhenuyo passāvaṃ pivitvā gabbhaṃ paṭilabhiṃsu, tāsaṃ tvaṃ saddahasi gabbhassāvakkamana’’nti?

“Excellent, great king! You have come over to my side. By speaking of conception in even one way, you will be my supporter. Now, do you believe in the conception of those two doe-deer who conceived after drinking urine?”

“Lành thay, tâu Đại vương, ngài đã quay trở lại lĩnh vực của ta. Khi nói về sự nhập thai dù chỉ bằng một cách, ngài sẽ là người ủng hộ ta. Còn về hai con nai cái đã thụ thai sau khi uống nước tiểu, ngài có tin vào sự nhập thai của chúng không?”

‘‘Āma, bhante, yaṃ kiñci bhuttaṃ pītaṃ khāyitaṃ lehitaṃ, sabbaṃ taṃ kalalaṃ osarati, ṭhānagataṃ vuḍḍhimāpajjati.

“Yes, Venerable Sir. Whatever is eaten, drunk, chewed, or licked, all of it descends into the kalala and, when established there, grows.

“Vâng, kính bạch ngài. Bất cứ thứ gì được ăn, uống, nhai, nếm, tất cả đều đi xuống thành kalala, và khi đến đúng nơi, nó sẽ phát triển.

Yathā, bhante nāgasena, yā kāci saritā nāma, sabbā tā mahāsamuddaṃ osaranti, ṭhānagatā vuḍḍhimāpajjanti.

Just as, Venerable Nāgasena, all rivers flow into the great ocean and, when established there, grow.

Ví như, kính bạch ngài Nāgasena, bất kỳ con sông nào, tất cả chúng đều chảy ra đại dương, và khi đến nơi, chúng sẽ lớn mạnh thêm.

Evameva kho, bhante nāgasena, yaṃ kiñci bhuttaṃ pītaṃ khāyitaṃ lehitaṃ, sabbaṃ taṃ kalalaṃ osarati, ṭhānagataṃ vuḍḍhimāpajjati, tenāhaṃ kāraṇena saddahāmi mukhagatenapi gabbhassa avakkanti hotī’’ti.

Even so, Venerable Nāgasena, whatever is eaten, drunk, chewed, or licked, all of it descends into the kalala and, when established there, grows. For that reason, I believe that conception can occur even through the mouth.”

Cũng vậy, kính bạch ngài Nāgasena, bất cứ thứ gì được ăn, uống, nhai, nếm, tất cả đều đi xuống thành kalala, và khi đến đúng nơi, nó sẽ phát triển. Do nguyên nhân đó, trẫm tin rằng sự nhập thai cũng có thể xảy ra qua đường miệng.”

‘‘Sādhu, mahārāja, gāḷhataraṃ upagatosi mama visayaṃ, mukhapānenapi dvayasannipāto bhavati.

“Excellent, great king! You have come over to my side even more firmly. A dual union occurs even through oral intake.

“Lành thay, tâu Đại vương, ngài đã tiến sâu hơn vào lĩnh vực của ta. Ngay cả qua việc uống bằng miệng, sự hội hợp của hai yếu tố cũng xảy ra.

Saṃkiccassa ca, mahārāja, kumārassa isisiṅgassa ca tāpasassa therassa ca kumārakassapassa gabbhāvakkamanaṃ sampaṭicchasī’’ti?

And do you, great king, accept the conception of Prince Saṃkicca, and of the ascetic Isisiṅga, and of the Elder Kumārakassapa?”

Vậy, tâu Đại vương, ngài có chấp nhận sự nhập thai của Saṅkiccakumāra, đạo sĩ Isisṅga, và Trưởng lão Kumārakassapa không?”

‘‘Āma, bhante, sannipāto osaratī’’ti.

“Yes, Venerable Sir, the union descends.”

“Vâng, kính bạch ngài, sự hội hợp đã xảy ra.”

771

‘‘Sāmopi, mahārāja, kumāro maṇḍabyopi māṇavako tīsu sannipātesu antogadhā, ekarasā yeva purimena, tattha kāraṇaṃ vakkhāmi.

“Prince Sāma, great king, and the young man Maṇḍabya, are included in these three unions; they are of the same essence as the former. I will explain the reason for that.

“Tâu Đại vương, cả Sāmakumāra và thanh niên Maṇḍabya cũng nằm trong ba sự hội hợp, bản chất giống như trường hợp trước. Ta sẽ nói về nguyên nhân ở đây.

Dukūlo ca, mahārāja, tāpaso pārikā ca tāpasī ubhopi te araññavāsā ahesuṃ pavivekādhimuttā uttamatthagavesakā, tapatejena yāva brahmalokaṃ santāpesuṃ.

The ascetic Dukūla, great king, and the female ascetic Pārikā, both of them were forest dwellers, devoted to solitude, seeking the highest goal, and by the power of their ascetic practice, they heated up the world even to the Brahmā realm.

Tâu Đại vương, cả đạo sĩ Dukūla và nữ đạo sĩ Pārikā đều sống trong rừng, ưa thích sự tĩnh lặng, tìm cầu lợi ích tối thượng. Với năng lực khổ hạnh, họ đã làm nóng đến tận cõi Phạm thiên.

Tesaṃ tadā sakko devānamindo sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchati.

At that time, Sakka, king of the devas, came to attend upon them morning and evening.

Khi ấy, Sakka, vua của chư thiên, thường đến hầu hạ họ vào buổi sáng và buổi chiều.

So tesaṃ garukatamettatāya upadhārento addasa anāgatamaddhāne dvinnampi tesaṃ cakkhūnaṃ antaradhānaṃ, disvā te evamāha ‘ekaṃ me, bhonto, vacanaṃ karotha, sādhu ekaṃ puttaṃ janeyyātha, so tumhākaṃ upaṭṭhāko bhavissati ālambano cā’ti.

Observing them with profound loving-kindness, he saw in the future the loss of sight for both of them. Having seen this, he said to them: ‘Please, Venerables, do one thing for me. It would be good if you were to beget a son; he will be your attendant and support.’

Khi vị ấy quán xét với lòng từ bi sâu sắc đối với họ, vị ấy thấy rằng trong tương lai, mắt của cả hai sẽ bị mù lòa. Thấy vậy, vị ấy nói với họ: "Thưa quý vị, xin hãy làm theo lời tôi. Xin hãy sinh một người con trai, người ấy sẽ là người hầu cận và là chỗ nương tựa cho quý vị."

‘Alaṃ, kosiya, mā evaṃ bhaṇī’ti.

‘Enough, Kosiya, do not speak thus!’

"Đủ rồi, Kosiya, đừng nói như vậy nữa!"

Te tassa taṃ vacanaṃ na sampaṭicchiṃsu.

They did not accept his words.

Họ không chấp thuận lời thỉnh cầu đó của vị ấy.

Anukampako atthakāmo sakko devānamindo dutiyampi…pe… tatiyampi te evamāha ‘ekaṃ me, bhonto, vacanaṃ karotha, sādhu ekaṃ puttaṃ janeyyātha, so tumhākaṃ upaṭṭhāko bhavissati ālambano cā’ti.

Sakka, king of the devas, being compassionate and wishing their welfare, a second time… and a third time said to them: ‘Please, Venerables, do one thing for me. It would be good if you were to beget a son; he will be your attendant and support.’

Vì lòng bi mẫn và mong muốn lợi ích, Sakka, chúa tể chư thiên, lần thứ hai… (cũng như vậy)… lần thứ ba nói với họ: "Thưa quý vị, xin hãy làm theo lời tôi. Xin hãy sinh một người con trai, người ấy sẽ là người hầu cận và là chỗ nương tựa cho quý vị."

Tatiyampi te āhaṃsu ‘alaṃ, kosiya, mā tvaṃ kho amhe anatthe niyojehi, kadāyaṃ kāyo na bhijjissati, bhijjatu ayaṃ kāyo bhedanadhammo, bhijjantiyāpi dharaṇiyā patantepi selasikhare phalantepi ākāse patantepi candimasūriye neva mayaṃ lokadhammehi missayissāma, mā tvaṃ amhākaṃ sammukhabhāvaṃ upagaccha, upagatassa te eso vissāso, anatthacaro tvaṃ maññe’ti.

A third time they said: ‘Enough, Kosiya, do not urge us to what is unbeneficial. When will this body not break? Let this body, which is subject to breaking, break. Even if the earth breaks, even if the peak of a mountain falls, even if the sky splits, even if the sun and moon fall, we will never mingle with worldly affairs. Do not come into our presence. If you do come, that familiarity of yours is improper. I think you are one who acts against our welfare.’

Lần thứ ba, họ nói: "Đủ rồi, Kosiya, đừng lôi kéo chúng tôi vào những điều vô ích. Thân này nào có lúc nào không tan rã? Hãy để thân này tan rã, vì nó có bản chất tan rã. Dù đất có nứt, đỉnh núi đá có sụp đổ, bầu trời có vỡ tan, mặt trăng và mặt trời có rơi xuống, chúng tôi cũng sẽ không hòa lẫn với các pháp thế gian. Xin ngài đừng đến gần chúng tôi. Nếu ngài đến gần, đó là một sự thân mật không thích hợp. Tôi nghĩ ngài là kẻ gây hại cho chúng tôi."

772

Tato sakko devānamindo tesaṃ manaṃ alabhamāno garukato pañjaliko puna yāci ‘yadi me vacanaṃ na ussahatha kātuṃ, yadā tāpasī utunī hoti pupphavatī, tadā tvaṃ, bhante, dakkhiṇena hatthaṅguṭṭhena nābhiṃ parāmaseyyāsi, tena sā gabbhaṃ lacchati, sannipāto yevesa gabbhāvakkantiyā’ti.

Then Sakka, king of the devas, failing to obtain their consent, respectfully and with clasped hands, pleaded again: ‘If you cannot bring yourselves to do my bidding, then when the female ascetic is in her menstrual period, in flower, then, Venerable Sir, you should touch her navel with your right thumb. By that, she will conceive. This is indeed a union for conception.’

Sau đó, Sakka, chúa tể chư thiên, vì không đạt được ý muốn của họ, với lòng kính trọng, chắp tay và lại thỉnh cầu: "Nếu quý vị không thể làm theo lời tôi, thì khi vị ẩn sĩ nữ đến kỳ kinh nguyệt, xin ngài, thưa Tôn giả, hãy dùng ngón cái tay phải chạm vào rốn của cô ấy. Nhờ đó, cô ấy sẽ thụ thai. Đó chính là sự kết hợp cho việc nhập thai."

‘Sakkomahaṃ, kosiya, taṃ vacanaṃ kātuṃ, na tāvatakena amhākaṃ tapo bhijjati, hotū’ti sampaṭicchiṃsu.

‘Kosiya, I can do that. Our ascetic practice will not be broken by that much. Let it be so,’ they agreed.

Họ chấp thuận và nói: "Kosiya, chúng tôi có thể làm theo lời đó. Sự tu khổ hạnh của chúng tôi sẽ không bị phá vỡ vì điều đó. Cứ như vậy đi."

Tāya ca pana velāya devabhavane atthi devaputto ussannakusalamūlo khīṇāyuko āyukkhayappatto yadicchakaṃ samattho okkamituṃ api cakkavattikulepi.

And at that time, in the deva realm, there was a deva son with abundant roots of merit, whose lifespan was exhausted, who had reached the end of his life, and who was capable of descending wherever he wished, even into the family of a universal monarch.

Vào thời điểm đó, trong cõi trời có một vị thiên tử tích lũy nhiều căn lành, sắp hết thọ mạng, đã đến lúc chấm dứt tuổi thọ, có khả năng tái sinh tùy ý, thậm chí vào gia đình của một vị Chuyển Luân Vương.

Atha sakko devānamindo taṃ devaputtaṃ upasaṅkamitvā evamāha ‘ehi kho, mārisa, supabhāto te divaso, atthasiddhi upagatā, yamahaṃ te upaṭṭhānamāgamiṃ, ramaṇīye te okāse vāso bhavissati, patirūpe kule paṭisandhi bhavissati, sundarehi mātāpitūhi vaḍḍhetabbo, ehi me vacanaṃ karohī’ti yāci.

Then Sakka, king of devas, approached that deva-son and said, ‘Come, dear sir, your day has dawned well, the accomplishment of your purpose has arrived, for which I came to attend upon you. Your dwelling will be in a delightful place, your rebirth will be in a suitable family, and you will be nurtured by beautiful parents. Come, do my bidding,’ thus he pleaded.

Sau đó, Sakka, chúa tể chư thiên, đến gặp vị thiên tử đó và nói: "Này hiền giả, hãy đến đây. Ngày của ngài đã rạng sáng tốt đẹp, sự thành tựu mục đích đã đến. Tôi đến đây để phục vụ ngài. Ngài sẽ có nơi ở dễ chịu, sẽ tái sinh vào một gia đình phù hợp, sẽ được nuôi dưỡng bởi cha mẹ tốt đẹp. Này hiền giả, hãy đến và làm theo lời tôi," vị ấy thỉnh cầu.

Dutiyampi…pe… tatiyampi yāci sirasi pañjalikato.

A second time… and a third time he pleaded, with clasped hands above his head.

Lần thứ hai… (cũng như vậy)… lần thứ ba, vị ấy chắp tay trên đầu mà thỉnh cầu.

773

Tato so devaputto evamāha ‘katamaṃ taṃ, mārisa, kulaṃ, yaṃ tvaṃ abhikkhaṇaṃ kittayasi punappuna’nti.

Then that deva-son said, ‘Which family is that, dear sir, which you repeatedly praise again and again?’

Sau đó, vị thiên tử ấy nói: "Thưa hiền giả, gia đình nào mà ngài thường xuyên ca ngợi hết lần này đến lần khác vậy?"

‘Dukūlo ca tāpaso pārikā ca tāpasī’ti.

‘The ascetic Dukūla and the ascetic Pārikā.’

"Đó là ẩn sĩ Dukūla và ẩn sĩ nữ Pārikā."

So tassa vacanaṃ sutvā tuṭṭho sampaṭicchi ‘sādhu, mārisa, yo tava chando, so hotu, ākaṅkhamāno ahaṃ, mārisa, patthite kule uppajjeyyaṃ, kimhi kule uppajjāmi aṇḍaje vā jalābuje vā saṃsedaje vā opapātike vā’ti?

Hearing his words, he was pleased and assented, ‘Good, dear sir, may your wish be fulfilled. If I desire it, dear sir, I would be born in the desired family. In which family shall I be born—egg-born, womb-born, moisture-born, or spontaneously arisen?’

Nghe lời vị ấy nói, vị thiên tử hoan hỷ chấp thuận: "Tốt lắm, hiền giả, ước muốn của ngài sẽ được thành tựu. Này hiền giả, tôi mong muốn được tái sinh vào gia đình mà ngài đã nói. Tôi sẽ tái sinh vào loại gia đình nào, trứng sinh (aṇḍaja) hay thai sinh (jalābuja), thấp sinh (saṃsedaja) hay hóa sinh (opapātika)?"

‘Jalābujāya, mārisa, yoniyā uppajjāhī’ti.

‘Be born, dear sir, in the womb-born lineage.’

"Này hiền giả, hãy tái sinh vào thai sinh (jalābuja)!"

Atha sakko devānamindo uppattidivasaṃ vigaṇetvā dukūlassa tāpasassa ārocesi ‘asukasmiṃ nāma divase tāpasī utunī bhavissati pupphavatī, tadā tvaṃ, bhante, dakkhiṇena hatthaṅguṭṭhena nābhiṃ parāmaseyyāsī’ti.

Then Sakka, king of devas, calculating the day of conception, informed the ascetic Dukūla: ‘On such and such a day, Venerable Sir, the female ascetic will be in her season, in bloom. At that time, Venerable Sir, you should touch her navel with your right thumb.’

Sau đó, Sakka, chúa tể chư thiên, tính toán ngày tái sinh và báo cho ẩn sĩ Dukūla: "Thưa Tôn giả, vào ngày này, ẩn sĩ nữ sẽ đến kỳ kinh nguyệt. Khi đó, xin ngài hãy dùng ngón cái tay phải chạm vào rốn của cô ấy."

Tasmiṃ, mahārāja, divase tāpasī ca utunī pupphavatī ahosi, devaputto ca tatthūpago paccupaṭṭhito ahosi, tāpaso ca dakkhiṇena hatthaṅguṭṭhena tāpasiyā nābhiṃ parāmasi, iti te tayo sannipātā ahesuṃ, nābhiparāmasanena tāpasiyā rāgo udapādi, so panassā rāgo nābhiparāmasanaṃ paṭicca mā tvaṃ sannipātaṃ ajjhācārameva maññi, ūhasanampi^* sannipāto, ullapanampi sannipāto, upanijjhāyanampi sannipāto, pubbabhāgabhāvato rāgassa uppādāya āmasanena sannipāto jāyati, sannipātā okkamanaṃ hotīti.

On that day, great king, the female ascetic was in her season, in bloom, and the deva-son was present there, ready to descend. And the ascetic touched the female ascetic’s navel with his right thumb. Thus, these three convergences occurred. Due to the touching of the navel, passion arose in the female ascetic. You should not, however, consider that passion, which arose in her due to the touching of the navel, to be only an act of transgression. Even a smile is a convergence, even speaking is a convergence, even gazing intently is a convergence. Due to being a prior condition for the arising of passion, convergence arises through touching, and from convergence, conception occurs.

Vào ngày đó, thưa Đại vương, ẩn sĩ nữ đến kỳ kinh nguyệt, và vị thiên tử cũng đã đến đó, sẵn sàng tái sinh. Ẩn sĩ đã dùng ngón cái tay phải chạm vào rốn của ẩn sĩ nữ. Như vậy, có ba sự kết hợp đó. Do việc chạm vào rốn, dục ái đã khởi lên trong ẩn sĩ nữ. Dục ái đó khởi lên do việc chạm vào rốn. Ngài đừng nghĩ rằng sự kết hợp chỉ là hành vi giao cấu. Cười đùa cũng là sự kết hợp, trò chuyện cũng là sự kết hợp, nhìn chằm chằm cũng là sự kết hợp. Do là phần khởi đầu cho sự phát sinh dục ái, sự kết hợp sinh ra do chạm vào, và từ sự kết hợp mà có sự nhập thai.

774

‘‘Anajjhācārepi, mahārāja, parāmasanena gabbhāvakkanti hoti.

Even without transgression, great king, conception occurs through touching.

"Thưa Đại vương, ngay cả khi không có hành vi giao cấu, việc chạm vào cũng có thể dẫn đến sự nhập thai.

Yathā, mahārāja, aggi jalamāno aparāmasanopi upagatassa sītaṃ byapahanti, evameva kho, mahārāja, anajjhācārepi parāmasanena gabbhāvakkanti hoti.

Just as, great king, a burning fire dispels the cold of one who approaches it, even without being touched, so too, great king, does conception occur through touching, even without transgression.

Cũng như, thưa Đại vương, lửa đang cháy, dù không chạm vào, cũng có thể xua tan cái lạnh cho người đến gần, thì cũng vậy, thưa Đại vương, ngay cả khi không có hành vi giao cấu, việc chạm vào cũng có thể dẫn đến sự nhập thai.

775

‘‘Catunnaṃ, mahārāja, vasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti kammavasena yonivasena kulavasena āyācanavasena, api ca sabbepete sattā kammasambhavā kammasamuṭṭhānā.

Great king, conception of beings occurs in four ways: by way of kamma, by way of lineage, by way of family, and by way of aspiration. Nevertheless, all these beings are kamma-born, kamma-originated.

"Thưa Đại vương, sự nhập thai của chúng sinh xảy ra theo bốn cách: theo nghiệp, theo chủng loại, theo dòng dõi, và theo lời thỉnh cầu. Tuy nhiên, tất cả những chúng sinh này đều sinh ra từ nghiệp, và có nghiệp làm nguyên nhân khởi sinh.

776

‘‘Kathaṃ, mahārāja, kammavasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti?

How, great king, does conception of beings occur by way of kamma?

"Thưa Đại vương, sự nhập thai của chúng sinh xảy ra theo nghiệp như thế nào?

Ussannakusalamūlā, mahārāja, sattā yadicchakaṃ uppajjanti khattiyamahāsālakule vā brāhmaṇamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā devesu vā aṇḍajāya vā yoniyā jalābujāya vā yoniyā saṃsedajāya vā yoniyā opapātikāya vā yoniyā.

Beings with abundant roots of wholesome kamma, great king, are born as they wish, in a great royal family, or in a great brahmin family, or in a great householder family, or among devas, or in the egg-born lineage, or in the womb-born lineage, or in the moisture-born lineage, or in the spontaneously arisen lineage.

Thưa Đại vương, những chúng sinh có căn lành dồi dào sẽ tái sinh tùy ý vào gia đình đại gia tộc Sát-đế-lợi, hay gia đình đại gia tộc Bà-la-môn, hay gia đình đại gia tộc gia chủ, hay trong cõi trời, hay theo loại trứng sinh (aṇḍaja), hay loại thai sinh (jalābuja), hay loại thấp sinh (saṃsedaja), hay loại hóa sinh (opapātika).

Yathā, mahārāja, puriso aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño pahūtañātipakkho dāsiṃ vā dāsaṃ vā khettaṃ vā vatthuṃ vā gāmaṃ vā nigamaṃ vā janapadaṃ vā yaṃ kiñci manasā abhipatthitaṃ, yadicchakaṃ dviguṇatiguṇampi dhanaṃ datvā kiṇāti, evameva kho, mahārāja, ussannakusalamūlā sattā yadicchakaṃ uppajjanti khattiyamahāsālakule vā brāhmaṇamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā devesu vā aṇḍajāya vā yoniyā jalābujāya vā yoniyā saṃsedajaya vā yoniyā opapātikāya vā yoniyā.

Just as, great king, a wealthy, rich, and prosperous man, possessing much gold and silver, abundant wealth and provisions, much grain and treasure, and many relatives and associates, buys whatever he desires with his mind—a slave or a servant, a field or a plot of land, a village or a town, a district or a country—by giving even double or triple the amount of money; even so, great king, beings with abundant roots of wholesome kamma are born as they wish, in a great royal family, or in a great brahmin family, or in a great householder family, or among devas, or in the egg-born lineage, or in the womb-born lineage, or in the moisture-born lineage, or in the spontaneously arisen lineage.

Thưa Đại vương, cũng như một người đàn ông giàu có, tài sản lớn, của cải dồi dào, vàng bạc nhiều, vật dụng phong phú, lúa gạo đầy đủ, bà con đông đảo, muốn mua bất cứ thứ gì mình mong muốn trong tâm, dù là nô tỳ nam hay nô tỳ nữ, ruộng vườn hay đất đai, làng mạc hay thị trấn, hay một vùng đất, thì người ấy có thể trả gấp đôi, gấp ba số tiền để mua, thì cũng vậy, thưa Đại vương, những chúng sinh có căn lành dồi dào sẽ tái sinh tùy ý vào gia đình đại gia tộc Sát-đế-lợi, hay gia đình đại gia tộc Bà-la-môn, hay gia đình đại gia tộc gia chủ, hay trong cõi trời, hay theo loại trứng sinh (aṇḍaja), hay loại thai sinh (jalābuja), hay loại thấp sinh (saṃsedaja), hay loại hóa sinh (opapātika).

Evaṃ kammavasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti.

Thus, conception of beings occurs by way of kamma.

Như vậy, sự nhập thai của chúng sinh xảy ra theo nghiệp.

777

‘‘Kathaṃ yonivasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti?

How does conception of beings occur by way of lineage?

"Thưa Đại vương, sự nhập thai của chúng sinh xảy ra theo chủng loại như thế nào?

Kukkuṭānaṃ, mahārāja, vātena gabbhāvakkanti hoti.

Conception of fowls, great king, occurs by wind.

Thưa Đại vương, gà trống thụ thai nhờ gió.

Balākānaṃ meghasaddena gabbhāvakkanti hoti.

Conception of cranes occurs by the sound of thunder.

Cò thụ thai nhờ tiếng sấm.

Sabbepi devā agabbhaseyyakā sattā yeva, tesaṃ nānāvaṇṇena gabbhāvakkanti hoti.

All devas are beings who do not lie in a womb; their conception occurs in various forms.

Tất cả chư thiên đều là chúng sinh không nằm trong thai, sự nhập thai của họ xảy ra theo nhiều cách khác nhau.

Yathā, mahārāja, manussā nānāvaṇṇena mahiyā caranti, keci purato paṭicchādenti, keci pacchato paṭicchādenti, keci naggā honti, keci bhaṇḍū honti setapaṭadharā, keci moḷibaddhā honti, keci bhaṇḍū kāsāvavasanā honti, keci kāsāvavasanā moḷibaddhā honti, keci jaṭino vākacīradharā^* honti, keci cammavasanā honti, keci rasmiyo nivāsenti, sabbepete manussā nānāvaṇṇena mahiyā caranti, evameva kho, mahārāja, sattā yeva te sabbe, tesaṃ nānāvaṇṇena gabbhāvakkanti hoti.

Just as, great king, people move about on earth in various guises: some cover themselves in front, some cover themselves behind, some are naked, some are shaven-headed and wear white robes, some wear topknots, some are shaven-headed and wear saffron robes, some wear saffron robes and topknots, some are matted-haired and wear bark-fiber garments, some wear animal skins, some wear cords; all these people move about on earth in various guises. Even so, great king, all those are beings, and their conception into a womb occurs in various forms.

Thưa Đại vương, cũng như loài người đi lại trên trái đất với nhiều hình dáng khác nhau: có người che thân phía trước, có người che thân phía sau, có người trần truồng, có người cạo đầu mặc áo trắng, có người búi tóc, có người cạo đầu mặc áo cà sa, có người mặc áo cà sa búi tóc, có người để tóc bện mặc vỏ cây, có người mặc da thú, có người mặc dây thừng. Tất cả những người này đều đi lại trên trái đất với nhiều hình dáng khác nhau. Thì cũng vậy, thưa Đại vương, tất cả đều là chúng sinh, sự nhập thai của họ xảy ra theo nhiều cách khác nhau.

Evaṃ yonivasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti.

Thus, the conception of beings into a womb occurs according to their origin.

Như vậy, sự nhập thai của chúng sinh xảy ra theo chủng loại.

778

‘‘Kathaṃ kulavasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti?

“How does the conception of beings into a womb occur according to their family?

"Thưa Đại vương, sự nhập thai của chúng sinh xảy ra theo dòng dõi như thế nào?

Kulaṃ nāma, mahārāja, cattāri kulāni aṇḍajaṃ jalābujaṃ saṃsedajaṃ opapātikaṃ.

Family, great king, refers to four families: egg-born (aṇḍaja), womb-born (jalābuja), moisture-born (saṃsedaja), and spontaneous (opapātika).

Thưa Đại vương, dòng dõi có bốn loại: trứng sinh (aṇḍaja), thai sinh (jalābuja), thấp sinh (saṃsedaja), hóa sinh (opapātika).

Yadi tattha gandhabbo yato kutoci āgantvā aṇḍaje kule uppajjati, so tattha aṇḍajo hoti…pe… jalābuje kule…pe… saṃsedaje kule…pe… opapātike kule uppajjati, so tattha opapātiko hoti.

If a gandhabba, coming from anywhere, is born into an egg-born family, he is egg-born there…pe… into a womb-born family…pe… into a moisture-born family…pe… into a spontaneous family, he is spontaneous there.

Nếu ở đó, một gandhabba từ bất cứ nơi nào đến và sinh ra trong một gia đình noãn sinh, thì nó trở thành noãn sinh ở đó…(v.v.)… trong một gia đình thai sinh…(v.v.)… trong một gia đình thấp sinh…(v.v.)… sinh ra trong một gia đình hóa sinh, thì nó trở thành hóa sinh ở đó.

Tesu tesu kulesu tādisā yeva sattā sambhavanti.

In those respective families, beings of that kind are born.

Trong những gia đình đó, chỉ có những chúng sinh như vậy được sinh ra.

Yathā, mahārāja, himavati nerupabbataṃ ye keci migapakkhino upenti, sabbe te sakavaṇṇaṃ vijahitvā suvaṇṇavaṇṇā honti, evameva kho, mahārāja, yo koci gandhabbo yato kutoci āgantvā aṇḍajaṃ yoniṃ upagantvā sabhāvavaṇṇaṃ vijahitvā aṇḍajo hoti…pe… jalābujaṃ…pe… saṃsedajaṃ…pe… opapātikaṃ yoniṃ upagantvā sabhāvavaṇṇaṃ vijahitvā opapātiko hoti, evaṃ kulavasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti.

Just as, great king, any animals and birds that approach Mount Neru in the Himalayas, all abandon their own color and become golden-colored; even so, great king, any gandhabba coming from anywhere, having entered an egg-born origin, abandons its natural form and becomes egg-born…pe… having entered a womb-born…pe… a moisture-born…pe… a spontaneous origin, abandons its natural form and becomes spontaneous. Thus, the conception of beings into a womb occurs according to their family.

Tâu Đại vương, giống như bất cứ loài thú hay chim nào đến núi Neru trên dãy Hy Mã Lạp Sơn, tất cả chúng đều từ bỏ màu sắc tự nhiên của mình mà trở thành màu vàng. Cũng vậy, tâu Đại vương, bất cứ gandhabba nào từ bất cứ nơi nào đến, khi nhập vào thai noãn sinh, từ bỏ màu sắc tự nhiên của mình mà trở thành noãn sinh…(v.v.)… nhập vào thai thai sinh…(v.v.)… thai thấp sinh…(v.v.)… nhập vào thai hóa sinh, từ bỏ màu sắc tự nhiên của mình mà trở thành hóa sinh. Sự nhập thai của chúng sinh là như vậy, tùy theo chủng loại.

779

‘‘Kathaṃ āyācanavasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti?

“How does the conception of beings into a womb occur by supplication?

“Sự nhập thai của chúng sinh xảy ra như thế nào theo sự thỉnh cầu?

Idha, mahārāja, kulaṃ hoti aputtakaṃ bahusāpateyyaṃ saddhaṃ pasannaṃ sīlavantaṃ kalyāṇadhammaṃ tapanissitaṃ, devaputto ca ussannakusalamūlo cavanadhammo hoti.

Here, great king, there is a family that is childless, wealthy, faithful, serene, virtuous, of good conduct, devoted to ascetic practices; and a devaputta whose roots of merit are abundant is on the verge of passing away.

Tâu Đại vương, ở đây có một gia đình không con, có nhiều tài sản, có đức tin, trong sạch, giữ giới, có thiện pháp, nương tựa vào sự tu tập. Và có một thiên tử đã tích lũy nhiều căn lành, sắp chuyển kiếp.

Atha sakko devānamindo tassa kulassa anukampāya taṃ devaputtaṃ āyācati ‘paṇidhehi, mārisa, asukassa kulassa mahesiyā kucchi’nti.

Then Sakka, king of the devas, out of compassion for that family, supplicates that devaputta, saying, ‘Resolve, good sir, to be conceived in the womb of the queen of such-and-such a family.’

Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, vì lòng thương xót gia đình đó, đã thỉnh cầu thiên tử ấy: ‘Thưa ngài, hãy nguyện nhập vào tử cung của hoàng hậu gia đình kia!’

So tassa āyācanahetu taṃ kulaṃ paṇidheti.

Due to that supplication, he resolves upon that family.

Do sự thỉnh cầu đó, vị ấy nguyện nhập vào gia đình đó.

Yathā, mahārāja, manussā puññakāmā samaṇaṃ manobhāvanīyaṃ āyācitvā gehaṃ upanenti, ayaṃ upagantvā sabbassa kulassa sukhāvaho bhavissatīti.

Just as, great king, people desirous of merit supplicate a monk who is pleasing to the mind and bring him home, thinking, ‘This one, having come, will bring happiness to the entire family.’

Tâu Đại vương, giống như con người muốn làm phước, thỉnh cầu một vị Sa-môn đáng kính trong tâm mà đưa về nhà, (nghĩ rằng) ‘vị này đến sẽ mang lại hạnh phúc cho cả gia đình’.

Evameva kho, mahārāja, sakko devānamindo taṃ devaputtaṃ āyācitvā taṃ kulaṃ upaneti.

Even so, great king, Sakka, king of the devas, supplicates that devaputta and brings him to that family.

Cũng vậy, tâu Đại vương, Sakka, vua của chư thiên, thỉnh cầu thiên tử ấy mà đưa đến gia đình đó.

Evaṃ āyācanavasena sattānaṃ gabbhāvakkanti hoti.

Thus, the conception of beings into a womb occurs by supplication.

Sự nhập thai của chúng sinh là như vậy, tùy theo sự thỉnh cầu.

780

‘‘Sāmo, mahārāja, kumāro sakkena devānamindena āyācito pārikāya tāpasiyā kucchiṃ okkanto.

“Prince Sāma, great king, was conceived in the womb of the female ascetic Pārikā, having been supplicated by Sakka, king of the devas.

Tâu Đại vương, hoàng tử Sāma đã được Sakka, vua của chư thiên, thỉnh cầu mà nhập vào tử cung của vị ẩn sĩ nữ Pārikā.

Sāmo, mahārāja, kumāro katapuñño, mātāpitaro sīlavanto kalyāṇadhammā, āyācako sakko, tiṇṇaṃ cetopaṇidhiyā sāmo kumāro nibbatto.

Prince Sāma, great king, was one who had performed merit; his parents were virtuous and of good conduct; the supplicator was Sakka. By the mental resolve of these three, Prince Sāma was born.

Tâu Đại vương, hoàng tử Sāma là người đã tạo phước, cha mẹ ngài là người giữ giới, có thiện pháp, người thỉnh cầu là Sakka. Hoàng tử Sāma được sinh ra do sự nguyện cầu của ba người.

Idha, mahārāja, nayakusalo puriso sukaṭṭhe anūpakhette bījaṃ ropeyya, api nu tassa bījassa antarāyaṃ vivajjentassa vuḍḍhiyā koci antarāyo bhaveyyā’’ti?

Here, great king, if a skilled farmer were to sow seeds in a well-plowed, well-watered field, would there be any obstacle to the growth of those seeds if they were protected from harm?”

Tâu Đại vương, nếu một người nông dân khéo léo gieo hạt giống trên một thửa ruộng đã được cày xới kỹ lưỡng và gần nguồn nước, liệu có bất kỳ trở ngại nào đối với sự phát triển của hạt giống đó khi người ấy tránh được mọi hiểm nguy không?”

‘‘Na hi, bhante, nirupaghātaṃ bījaṃ khippaṃ saṃviruheyyā’’ti.

“No, venerable sir, unhindered seeds would sprout quickly.”

“Thưa Đại đức, không có. Hạt giống không bị tổn hại sẽ nhanh chóng nảy mầm.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, sāmo kumāro mutto uppannantarāyehi tiṇṇaṃ cetopaṇidhiyā nibbatto.

“Even so, great king, Prince Sāma, free from arising obstacles, was born by the mental resolve of the three.

Cũng vậy, tâu Đại vương, hoàng tử Sāma thoát khỏi mọi hiểm nguy đã phát sinh, được sinh ra nhờ nguyện lực của ba người.

781

‘‘Api nu kho, mahārāja, sutapubbaṃ tayā isīnaṃ manopadosena iddho phīto mahājanapado sajano samucchinno’’ti?

“Have you ever heard, great king, of a prosperous, flourishing, populous great country, with its people, being utterly destroyed due to the mental defilement of ascetics?”

“Tâu Đại vương, ngài đã từng nghe nói về việc một vùng đất rộng lớn, thịnh vượng, đông dân cư bị hủy diệt hoàn toàn do tâm sân hận của các vị ẩn sĩ chưa?”

‘‘Āma, bhante, suyyati.

“Yes, venerable sir, I have heard.

“Thưa Đại đức, vâng, tôi đã nghe.

Mahiyā daṇḍakāraññaṃ^* majjhāraññaṃ kāliṅgāraññaṃ mātaṅgāraññaṃ, sabbaṃ taṃ araññaṃ araññabhūtaṃ, sabbepete janapadā isīnaṃ manopadosena khayaṃ gatā’’ti.

On earth, the Daṇḍaka forest, the Majjha forest, the Kalinga forest, the Mātaṅga forest—all those forests became mere wilderness, and all those countries perished due to the mental defilement of ascetics.”

Rừng Daṇḍakārañña, rừng Majjhārañña, rừng Kāliṅgārañña, rừng Mātaṅgārañña trên mặt đất, tất cả những khu rừng đó đã trở thành hoang dã; tất cả những vùng đất này đều bị hủy diệt do tâm sân hận của các vị ẩn sĩ.”

‘‘Yadi, mahārāja, tesaṃ manopadosena susamiddhā janapadā ucchijjanti, api nu kho tesaṃ manopasādena kiñci nibbatteyyā’’ti?

“If, great king, well-established countries are destroyed by their mental defilement, would anything be born by their mental serenity?”

“Tâu Đại vương, nếu những vùng đất thịnh vượng bị hủy diệt do tâm sân hận của họ, vậy liệu có điều gì được tạo ra nhờ tâm hoan hỷ của họ không?”

‘‘Āma bhante’’ti.

“Yes, venerable sir.”

“Thưa Đại đức, vâng.”

‘‘Tena hi, mahārāja, sāmo kumāro tiṇṇaṃ balavantānaṃ cetopasādena nibbatto isinimmito devanimmito puññanimmitoti.

‘‘Then, great king, Prince Sāma was born through the mental purity of three powerful beings, created by ascetics, created by devas, and created by merit.

“Vậy thì, tâu Đại vương, hoàng tử Sāma được sinh ra do tâm hoan hỷ của ba người mạnh mẽ: do các ẩn sĩ tạo ra, do chư thiên tạo ra, do phước báu tạo ra.

Evametaṃ, mahārāja, dhārehi.

Remember this, great king.

Tâu Đại vương, hãy ghi nhớ điều này.”

782

‘‘Tayome, mahārāja, devaputtā sakkena devānamindena āyācitā kulaṃ uppannā.

‘‘Great king, these three devaputtas were born into families at the request of Sakka, king of devas.

“Tâu Đại vương, có ba vị thiên tử đã được Sakka, vua của chư thiên, thỉnh cầu mà sinh ra trong các gia đình.

Katame tayo?

Who are these three?

Ba vị đó là ai?

Sāmo kumāro mahāpanādo kusarājā, tayopete bodhisattā’’ti.

Prince Sāma, King Mahāpanāda, and King Kusa; these three are Bodhisattas.’’

Hoàng tử Sāma, Mahāpanāda, và vua Kusa. Cả ba vị này đều là Bồ tát.”

‘‘Suniddiṭṭhā, bhante nāgasena, gabbhāvakkanti, sukathitaṃ kāraṇaṃ, andhakāro āloko kato, jaṭā vijaṭitā, nicchuddhā paravādā, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Well-explained, Venerable Nāgasena, is the conception, well-stated is the reason, darkness has been turned into light, tangles have been untangled, the arguments of others have been refuted; thus I accept it as such.’’

“Thưa Đại đức Nāgasena, sự nhập thai đã được giải thích rõ ràng, lý do đã được trình bày khéo léo, bóng tối đã được biến thành ánh sáng, những nút thắt đã được gỡ bỏ, những lập luận của đối phương đã bị bác bỏ. Tôi chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”

783

Gabbhāvakkantipañho chaṭṭho.

The Sixth Question on Conception.

Vấn Đề Nhập Thai, thứ sáu.

784

7. Saddhammantaradhānapañho

7. The Question of the Disappearance of the True Dhamma

7. Vấn Đề Sự Biến Mất của Chánh Pháp

785

7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni^* saddhammo ṭhassatī’ti.

7. ‘‘Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years.’

7. “Thưa Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã từng dạy rằng: ‘Này Ānanda, Chánh Pháp sẽ tồn tại trong năm trăm năm nữa.’

Puna ca parinibbānasamaye subhaddena paribbājakena pañhaṃ puṭṭhena bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ime ca, subhadda^* , bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti, asesavacanametaṃ, nissesavacanametaṃ, nippariyāyavacanametaṃ.

And again, at the time of his Parinibbāna, when questioned by the wanderer Subhadda, the Blessed One said: ‘If, Subhadda, these bhikkhus live righteously, the world will not be devoid of Arahants.’ This is a complete statement, a conclusive statement, a direct statement.

Và rồi, vào lúc sắp nhập Niết Bàn, khi được du sĩ Subhadda hỏi, Thế Tôn đã nói: ‘Này Subhadda, nếu các Tỳ-khưu này sống đúng Chánh Pháp, thế gian sẽ không trống vắng các vị A-la-hán.’ Lời này là lời trọn vẹn, lời không còn gì để nói thêm, lời trực tiếp.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti, tena hi ‘asuñño loko arahantehi assā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata said: ‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years,’ then that statement, ‘the world will not be devoid of Arahants,’ is false.

Thưa Đại đức Nāgasena, nếu Thế Tôn đã dạy: ‘Này Ānanda, Chánh Pháp sẽ tồn tại trong năm trăm năm nữa,’ thì lời ‘thế gian sẽ không trống vắng các vị A-la-hán’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘asuñño loko arahantehi assā’ti, tena hi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said: ‘the world will not be devoid of Arahants,’ then that statement, ‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years,’ is also false.

Nếu Thế Tôn đã dạy: ‘thế gian sẽ không trống vắng các vị A-la-hán,’ thì lời ‘Này Ānanda, Chánh Pháp sẽ tồn tại trong năm trăm năm nữa’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho gahanatopi gahanataro balavatopi balavataro gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro, so tavānuppatto, tattha te ñāṇabalavipphāraṃ dassehi makaro viya sāgarabbhantaragato’’ti.

This two-edged question is deeper than deep, stronger than strong, more intricate than intricate; it has come to you. Show the expanse of your knowledge and power there, like a makara entering the ocean.’’

Vấn đề hai mặt này còn sâu xa hơn cả sâu xa, mạnh mẽ hơn cả mạnh mẽ, phức tạp hơn cả phức tạp. Nó đã đến lượt ngài rồi, xin ngài hãy thể hiện sức mạnh trí tuệ của mình ở đó, như một con cá sấu trong lòng đại dương.”

786

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti.

‘‘It was said by the Blessed One, great king: ‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years.’

“Tâu Đại vương, Thế Tôn đã dạy: ‘Này Ānanda, Chánh Pháp sẽ tồn tại trong năm trăm năm nữa.’

Parinibbānasamaye ca subhaddassa paribbājakassa bhaṇitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.

And at the time of his Parinibbāna, it was said to the wanderer Subhadda: ‘If, Subhadda, these bhikkhus live righteously, the world will not be devoid of Arahants.’

Và vào lúc sắp nhập Niết Bàn, ngài đã nói với du sĩ Subhadda: ‘Này Subhadda, nếu các Tỳ-khưu này sống đúng Chánh Pháp, thế gian sẽ không trống vắng các vị A-la-hán.’

Tañca pana, mahārāja, bhagavato vacanaṃ nānatthañceva hoti nānābyañjanañca, ayaṃ sāsanaparicchedo, ayaṃ paṭipatti paridīpanāti dūraṃ vivajjitā te ubho aññamaññaṃ.

But that statement of the Blessed One, great king, has a different meaning and a different expression. This is a limitation of the Dispensation, this is a declaration of practice; those two are far removed from each other.

Tuy nhiên, tâu Đại vương, lời dạy của Thế Tôn đó có ý nghĩa khác nhau và cách diễn đạt khác nhau. Một lời là giới hạn giáo pháp, một lời là chỉ rõ sự thực hành. Hai lời đó hoàn toàn khác biệt nhau.

Yathā, mahārāja, nabhaṃ pathavito dūraṃ vivajjitaṃ, nirayaṃ saggato dūraṃ vivajjitaṃ, kusalaṃ akusalato dūraṃ vivajjitaṃ, sukhaṃ dukkhato dūraṃ vivajjitaṃ.

Just as, great king, the sky is far removed from the earth, hell is far removed from heaven, wholesome is far removed from unwholesome, happiness is far removed from suffering.

Tâu Đại vương, giống như trời và đất khác biệt xa nhau, địa ngục và thiên giới khác biệt xa nhau, thiện và bất thiện khác biệt xa nhau, khổ và lạc khác biệt xa nhau.

Evameva kho, mahārāja, te ubho aññamaññaṃ dūraṃ vivajjitā.

Even so, great king, those two are far removed from each other.

Cũng vậy, tâu Đại vương, hai lời đó khác biệt xa nhau.

787

‘‘Api ca, mahārāja, mā te pucchā moghā assa^* , rasato te saṃsanditvā kathayissāmi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti yaṃ bhagavā āha, taṃ khayaṃ paridīpayanto sesakaṃ paricchindi, vassasahassaṃ, ānanda, saddhammo tiṭṭheyya, sace bhikkhuniyo na pabbājeyyuṃ.

‘‘Moreover, great king, let your question not be in vain. I will explain to you by comparing them in essence. What the Blessed One said, ‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years,’ that was when he revealed the decline and limited the remainder. If bhikkhunīs had not been ordained, Ānanda, the True Dhamma would have lasted for a thousand years.

Hơn nữa, tâu Đại vương, xin đừng để câu hỏi của ngài trở nên vô ích. Tôi sẽ giải thích cho ngài bằng cách so sánh ý nghĩa. Khi Thế Tôn nói: ‘Này Ānanda, Chánh Pháp sẽ tồn tại trong năm trăm năm nữa,’ ngài đã chỉ ra sự suy tàn và giới hạn phần còn lại. ‘Này Ānanda, Chánh Pháp sẽ tồn tại một ngàn năm nếu các Tỳ-khưu-ni không được xuất gia.

Pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatīti.

‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years.’

Nhưng bây giờ, này Ānanda, Chánh Pháp sẽ chỉ tồn tại năm trăm năm.’

Api nu kho, mahārāja, bhagavā evaṃ vadanto saddhammassa antaradhānaṃ vā vadeti abhisamayaṃ vā paṭikkosatī’’ti?

But, great king, by saying this, did the Blessed One declare the disappearance of the True Dhamma or did he reject the attainment of realization?’’

Tâu Đại vương, khi Thế Tôn nói như vậy, ngài có nói về sự biến mất của Chánh Pháp hay ngài có từ chối sự chứng ngộ không?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

‘‘No, Venerable Sir.’’

“Thưa Đại đức, không.”

‘‘Naṭṭhaṃ, mahārāja, parikittayanto sesakaṃ paridīpayanto paricchindi.

‘‘Great king, he declared what was lost, and revealing the remainder, he limited it.

“Tâu Đại vương, ngài đã nói về điều đã mất, và chỉ ra phần còn lại, giới hạn nó.

Yathā, mahārāja, puriso naṭṭhāyiko sabbasesakaṃ gahetvā janassa paridīpeyya ‘ettakaṃ me bhaṇḍaṃ naṭṭhaṃ, idaṃ sesaka’nti.

Just as, great king, a person whose property is lost, taking all that remains, might declare to the people: ‘So much of my property is lost; this is what remains.’

Tâu Đại vương, giống như một người bị mất của, sau khi gom tất cả phần còn lại, chỉ cho mọi người thấy: ‘Tôi đã mất chừng này của cải, đây là phần còn lại’.”

Evameva kho, mahārāja, bhagavā naṭṭhaṃ paridīpayanto sesakaṃ devamanussānaṃ kathesi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti.

Even so, great king, the Blessed One, revealing what was lost, told devas and humans what remained: ‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years.’

Tâu Đại vương, cũng vậy, Thế Tôn đã nói với chư thiên và loài người, khi nêu rõ phần đã mất và chỉ ra phần còn lại, rằng: ‘Này Ānanda, nay Chánh pháp sẽ tồn tại năm trăm năm.’

Yaṃ pana, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti, sāsanaparicchedo eso.

But what the Blessed One said, great king, ‘Now, Ānanda, the True Dhamma will last for only five hundred years,’ that is a limitation of the Dispensation.

Tâu Đại vương, lời Thế Tôn đã nói rằng: ‘Này Ānanda, nay Chánh pháp sẽ tồn tại năm trăm năm,’ đó là sự phân định thời gian của Giáo pháp.

788

‘‘Yaṃ pana parinibbānasamaye subhaddassa paribbājakassa samaṇe parikittayanto āha ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti, paṭipattiparidīpanā esā, tvaṃ pana taṃ paricchedañca paridīpanañca ekarasaṃ karosi.

“That which was spoken at the time of the Parinibbāna, when addressing Subhadda the wanderer, saying, ‘If these bhikkhus, Subhadda, were to live righteously, the world would not be empty of Arahants’—this is a declaration of the power of practice. But you, great king, make that distinction and that declaration to be of one essence.

‘‘Tâu Đại vương, lời Thế Tôn đã nói khi ca ngợi các sa-môn với du sĩ Subhadda vào lúc Ngài sắp nhập Niết Bàn rằng: ‘Này Subhadda, nếu các Tỳ-khưu này sống đúng đắn, thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán,’ đó là sự chỉ rõ về Paṭipatti (sự thực hành). Còn ngài thì lại xem sự phân định thời gian và sự chỉ rõ này là một.

Yadi pana te chando, ekarasaṃ katvā kathayissāmi, sādhukaṃ suṇohi manasikarohi avikkhittamānaso^* .

If you, great king, wish for it to be of one essence, I will explain it, having made it so. Listen well and pay attention with an unagitated mind.”

Nếu ngài muốn xem chúng là một, tôi sẽ nói cho ngài nghe; hãy lắng nghe kỹ và chú tâm, với tâm không xao động.

789

‘‘Idha, mahārāja, taḷāko bhaveyya navasalilasampuṇṇo sammukhamuttariyamāno paricchinno parivaṭumakato, apariyādiṇṇe yeva tasmiṃ taḷāke udakūpari mahāmegho aparāparaṃ anuppabandho abhivasseyya, api nu kho, mahārāja, tasmiṃ taḷāke udakaṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyā’’ti?

“Here, great king, suppose there were a pond, full of fresh water, overflowing its banks, delimited and made round by its embankments. While the water in that pond was not yet exhausted, a great cloud would continuously and repeatedly rain down from above the water. Would the water in that pond, great king, become diminished and exhausted?”

‘‘Tâu Đại vương, ví như có một cái hồ đầy nước mới, nước tràn qua miệng hồ, được bao quanh bởi bờ đắp; nếu một đám mây lớn liên tục đổ mưa xuống mặt nước hồ đó khi nước chưa cạn, thì tâu Đại vương, nước trong hồ đó có cạn kiệt không?’’

‘‘Na hi bhante’’ti.

“No, venerable sir.”

‘‘Bạch Đại đức, không ạ.’’

‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti?

“For what reason, great king?”

‘‘Tâu Đại vương, vì lý do gì?’’

‘‘Meghassa, bhante, anuppabandhatāyā’’ti.

“Because of the continuous rain of the cloud, venerable sir.”

‘‘Bạch Đại đức, vì đám mây liên tục đổ mưa ạ.’’

‘‘Evameva kho, mahārāja, jinasāsanavarasaddhammataḷāko ācārasīlaguṇavattapaṭipattivimalanavasalilasampuṇṇo uttariyamāno bhavaggamabhibhavitvā ṭhito.

“Even so, great king, the excellent Sāsana, the True Dhamma pond of the Buddha, is full of pure fresh water, namely, the practice of conduct, morality, virtues, and observances, overflowing and standing, having surpassed the highest existence.

‘‘Tâu Đại vương, cũng vậy, hồ Chánh Pháp tối thượng của Giáo pháp Đức Phật tràn đầy nước mới tinh khiết của Ācāra (oai nghi), Sīla (giới), Guṇa (đức), Vatta (phép tắc), Paṭipatti (sự thực hành), và đã vượt qua miệng hồ, đứng vững cho đến tận Bhavagga (đỉnh của cõi hữu).

Yadi tattha buddhaputtā ācārasīlaguṇavattapaṭipattimeghavassaṃ aparāparaṃ anuppabandhāpeyyuṃ abhivassāpeyyuṃ.

If the Buddha’s sons there were to continuously and repeatedly cause the rain of practice of conduct, morality, virtues, and observances to fall.

Nếu các đệ tử của Đức Phật liên tục đổ mưa Ācāra, Sīla, Guṇa, Vatta, Paṭipatti vào đó.

Evamidaṃ jinasāsanavarasaddhammataḷāko ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, arahantehi loko asuñño bhaveyya, imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.

Thus, this excellent Sāsana, the True Dhamma pond of the Buddha, would endure for a long time, and the world would not be empty of Arahants. It was with this meaning in mind that the Blessed One said, ‘If these bhikkhus, Subhadda, were to live righteously, the world would not be empty of Arahants.’

Thì hồ Chánh Pháp tối thượng của Giáo pháp Đức Phật này sẽ tồn tại lâu dài, thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán. Đức Thế Tôn đã nói: ‘Này Subhadda, nếu các Tỳ-khưu này sống đúng đắn, thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán,’ là Ngài muốn đề cập đến ý nghĩa này.

790

‘‘Idha pana, mahārāja, mahati mahāaggikkhandhe jalamāne aparāparaṃ sukkhatiṇakaṭṭhagomayāni upasaṃhareyyuṃ, api nu kho so, mahārāja, aggikkhandho nibbāyeyyā’’ti?

“Here, great king, if a great mass of fire were burning, and dry grass, wood, and cow dung were continuously and repeatedly brought to it, would that mass of fire, great king, be extinguished?”

‘‘Tâu Đại vương, ví như một đống lửa lớn đang cháy, nếu người ta liên tục thêm cỏ khô, củi khô, phân bò khô vào, thì tâu Đại vương, đống lửa đó có tắt không?’’

‘‘Na hi, bhante, bhiyyo bhiyyo so aggikkhandho jaleyya, bhiyyo bhiyyo pabhāseyyā’’ti.

“No, venerable sir, that mass of fire would burn more and more, and shine more and more.”

‘‘Bạch Đại đức, không ạ, đống lửa đó sẽ càng cháy mạnh hơn, càng chiếu sáng hơn.’’

‘‘Evameva kho, mahārāja, dasasahassiyā^* lokadhātuyā jinasāsanavarampi ācārasīlaguṇavattapaṭipattiyā jalati pabhāsati.

“Even so, great king, the excellent Sāsana of the Buddha in the ten-thousandfold world system burns and shines with conduct, morality, virtues, and observances.

‘‘Tâu Đại vương, cũng vậy, Giáo pháp tối thượng của Đức Phật trong mười ngàn thế giới cũng đang cháy sáng và chiếu rọi nhờ Ācāra, Sīla, Guṇa, Vatta, Paṭipatti.

Yadi pana, mahārāja, taduttariṃ buddhaputtā pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā satatamappamattā padaheyyuṃ, tīsu sikkhāsu chandajātā sikkheyyuṃ, cārittañca sīlaṃ samattaṃ paripūreyyuṃ, evamidaṃ jinasāsanavaraṃ bhiyyo bhiyyo ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, asuñño loko arahantehi assāti imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.

If, great king, the Buddha’s sons, endowed with the five factors of exertion, were to strive constantly and diligently, and, having developed desire for the three trainings, were to train themselves, and fully perfect both the conduct-morality and abstinence-morality, then this excellent Sāsana would endure more and more for a long time, and the world would not be empty of Arahants. It was with this meaning in mind that the Blessed One said, ‘If these bhikkhus, Subhadda, were to live righteously, the world would not be empty of Arahants.’

Tâu Đại vương, nếu các đệ tử của Đức Phật, đầy đủ năm yếu tố tinh tấn, luôn luôn không phóng dật mà nỗ lực, phát sinh ý muốn học hỏi ba học pháp (sikkhā), hoàn thiện trọn vẹn giới hạnh và giới cấm, thì Giáo pháp tối thượng của Đức Phật này sẽ tồn tại lâu dài hơn nữa, thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán. Đức Thế Tôn đã nói: ‘Này Subhadda, nếu các Tỳ-khưu này sống đúng đắn, thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán,’ là Ngài muốn đề cập đến ý nghĩa này.

791

‘‘Idha pana, mahārāja, siniddhasamasumajjitasappabhāsavimalādāsaṃ^* saṇhasukhumagerukacuṇṇena aparāparaṃ majjeyyuṃ, api nu kho, mahārāja, tasmiṃ ādāse malakaddamarajojallaṃ jāyeyyā’’ti?

“Here, great king, if a smooth, even, well-polished, radiant, and pure mirror were repeatedly polished with fine, subtle red ochre powder, would dirt, grime, dust, and stains accumulate on that mirror, great king?”

‘‘Tâu Đại vương, ví như một tấm gương sáng bóng, nhẵn nhụi, được đánh bóng kỹ lưỡng, có ánh sáng trong suốt, nếu người ta liên tục đánh bóng nó bằng bột son mỏng mịn, thì tâu Đại vương, trên tấm gương đó có phát sinh cặn bẩn, bùn nhơ, bụi bặm không?’’

‘‘Na hi, bhante, aññadatthu vimalataraṃ yeva bhaveyyā’’ti.

“No, venerable sir, on the contrary, it would become even purer.”

‘‘Bạch Đại đức, không ạ, trái lại nó sẽ càng trở nên trong sạch hơn.’’

‘‘Evameva kho, mahārāja, jinasāsanavaraṃ pakatinimmalaṃ byapagatakilesamalarajojallaṃ, yadi taṃ buddhaputtā ācārasīlaguṇavattapaṭipattisallekhadhutaguṇena jinasāsanavaraṃ sallakkheyyuṃ^* , evamidaṃ jinasāsanavaraṃ ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, asuñño ca loko arahantehi assāti imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.

“Even so, great king, the excellent Sāsana of the Buddha is naturally pure, with defilements, dirt, dust, and stains removed. If the Buddha’s sons were to purify this excellent Sāsana with the virtues of practice, morality, qualities, observances, and the ascetic practices (dhutaguṇa), then this excellent Sāsana would endure for a long time, and the world would not be empty of Arahants. It was with this meaning in mind that the Blessed One said, ‘If these bhikkhus, Subhadda, were to live righteously, the world would not be empty of Arahants.’

‘‘Tâu Đại vương, cũng vậy, Giáo pháp tối thượng của Đức Phật vốn dĩ thanh tịnh, đã loại bỏ mọi cấu uế, bụi bặm, cặn bẩn của phiền não. Nếu các đệ tử của Đức Phật giữ gìn Giáo pháp tối thượng này bằng các đức hạnh thanh lọc (sallekha) và khổ hạnh (dhutaguṇa) của Ācāra, Sīla, Guṇa, Vatta, Paṭipatti, thì Giáo pháp tối thượng này sẽ tồn tại lâu dài, và thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán. Đức Thế Tôn đã nói: ‘Này Subhadda, nếu các Tỳ-khưu này sống đúng đắn, thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán,’ là Ngài muốn đề cập đến ý nghĩa này.

Paṭipattimūlakaṃ, mahārāja, satthusāsanaṃ paṭipattikāraṇaṃ paṭipattiyā anantarahitāya tiṭṭhatī’’ti.

The Teacher’s Sāsana, great king, has practice as its root, practice as its cause, and it endures as long as practice is not interrupted.”

Tâu Đại vương, Giáo pháp của Bậc Đạo Sư có Paṭipatti làm gốc rễ, có Paṭipatti làm nguyên nhân, và tồn tại chừng nào Paṭipatti chưa bị gián đoạn.’’

792

‘‘Bhante nāgasena, ‘saddhammantaradhāna’nti yaṃ vadesi, katamaṃ taṃ saddhammantaradhāna’’nti?

“Venerable Nāgasena, what is this ‘disappearance of the True Dhamma’ that you speak of?”

‘‘Bạch Đại đức Nāgasena, điều Đại đức nói là ‘Chánh pháp biến mất,’ vậy sự biến mất của Chánh pháp đó là gì?’’

‘‘Tīṇimāni, mahārāja, sāsanantaradhānāni.

“There are these three disappearances of the Sāsana, great king.

‘‘Tâu Đại vương, có ba sự biến mất của Giáo pháp này.

Katamāni tīṇi?

Which three?

Ba điều đó là gì?

Adhigamantaradhānaṃ paṭipattantaradhānaṃ liṅgantaradhānaṃ, adhigame, mahārāja, antarahite suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, paṭipattiyā antarahitāya sikkhāpadapaññatti antaradhāyati, liṅgaṃyeva tiṭṭhati, liṅge antarahite paveṇupacchedo hoti, imāni kho, mahārāja, tīṇi antaradhānānī’’ti.

The disappearance of attainment, the disappearance of practice, the disappearance of the monastic emblem. When attainment disappears, O great king, even for one who practices well, the realization of the Dhamma does not occur. When practice disappears, the promulgation of the training rules vanishes, and only the monastic emblem remains. When the monastic emblem disappears, the lineage is cut off. These, O great king, are the three disappearances.”

Đó là sự biến mất của sự chứng đắc (Adhigama-antaradhāna), sự biến mất của sự thực hành (Paṭipatti-antaradhāna), và sự biến mất của hình tướng (Liṅga-antaradhāna). Tâu Đại vương, khi sự chứng đắc biến mất, thì ngay cả người thực hành đúng đắn cũng không thể chứng ngộ pháp. Khi sự thực hành biến mất, thì giới luật và các giới điều sẽ biến mất, chỉ còn lại hình tướng. Khi hình tướng biến mất, thì dòng truyền thừa sẽ bị cắt đứt. Tâu Đại vương, đây là ba sự biến mất đó.’’

793

‘‘Suviññāpito, bhante nāgasena, pañho, gambhīro uttānīkato, gaṇṭhi bhinno, naṭṭhā paravādā bhaggā nippabhā katā, tvaṃ gaṇivaravasabhamāsajjāti.

“The question has been well explained, Venerable Nāgasena; the profound has been made clear; the knot has been untied; the doctrines of others have been destroyed, broken, and rendered powerless, by your coming to me, who am like a chief bull among the assembly.

‘‘Bạch Đại đức Nāgasena, câu hỏi đã được giải thích rõ ràng, điều sâu xa đã được làm cho hiển lộ, nút thắt đã được tháo gỡ, các luận điệu của đối phương đã bị đánh bại và làm mất hết uy lực. Ngài đã đạt được vị trí của bậc trưởng nhóm cao quý nhất.’’

794

Saddhammantaradhānapañho sattamo.

The Seventh Question: The Disappearance of the True Dhamma.

Vấn đề thứ bảy: Sự biến mất của Chánh pháp.

795

8. Akusalacchedanapañho

8. The Question of Cutting Off Unwholesome Deeds

8. Vấn đề đoạn trừ bất thiện

796

8. ‘‘Bhante nāgasena, tathāgato sabbaṃ akusalaṃ jhāpetvā sabbaññutaṃ patto, udāhu sāvasese akusale sabbaññutaṃ patto’’ti?

8. “Venerable Nāgasena, did the Tathāgata attain omniscience by burning up all unwholesome deeds, or did he attain omniscience while some unwholesome deeds remained?”

8. ‘‘Bạch Đại đức Nāgasena, Như Lai đã diệt trừ tất cả bất thiện để đạt được Nhất thiết trí, hay Ngài đạt được Nhất thiết trí khi vẫn còn bất thiện sót lại?’’

‘‘Sabbaṃ, mahārāja, akusalaṃ jhāpetvā bhagavā sabbaññutaṃ patto, natthi bhagavato sesekaṃ akusala’’nti.

“The Blessed One attained omniscience by burning up all unwholesome deeds, O great king. No unwholesome deed remains for the Blessed One.”

‘‘Tâu Đại vương, Thế Tôn đã diệt trừ tất cả bất thiện để đạt được Nhất thiết trí; không có bất thiện nào còn sót lại nơi Thế Tôn.’’

797

‘‘Kiṃ pana, bhante, dukkhā vedanā tathāgatassa kāye uppannapubbā’’ti?

“But, Venerable, did painful feelings ever arise in the Tathāgata’s body?”

‘‘Nhưng bạch Đại đức, có phải những cảm thọ khổ đã từng khởi lên trong thân Như Lai không?’’

‘‘Āma, mahārāja, rājagahe bhagavato pādo sakalikāya^* khato, lohitapakkhandikābādho uppanno, kāye abhisanne jīvakena vireko kārito, vātābādhe uppanne upaṭṭhākena therena uṇhodakaṃ pariyiṭṭha’’nti.

“Yes, O great king. In Rājagaha, the Blessed One’s foot was cut by a splinter; a disease of bloody dysentery arose; when his body became stiff and hard, Jīvaka administered a purgative; when a wind-disease arose, the attendant elder procured warm water.”

‘‘Vâng, tâu Đại vương, ở Rājagaha, chân Thế Tôn đã bị mảnh đá làm bị thương, bệnh kiết lỵ ra máu đã khởi lên, khi thân thể bị sưng cứng, Jīvaka đã cho Ngài uống thuốc xổ, khi bệnh phong thấp khởi lên, vị Trưởng lão thị giả đã tìm nước nóng cho Ngài.’’

798

‘‘Yadi, bhante nāgasena, tathāgato sabbaṃ akusalaṃ jhāpetvā sabbaññutaṃ patto, tena hi bhagavato pādo sakalikāya khato, lohitapakkhandikā ca ābādho uppannoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

“If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata attained omniscience by burning up all unwholesome deeds, then the statement that the Blessed One’s foot was cut by a splinter and that a disease of bloody dysentery arose is false.

‘‘Bạch Đại đức Nāgasena, nếu Như Lai đã diệt trừ tất cả bất thiện để đạt được Nhất thiết trí, thì lời nói rằng chân Thế Tôn bị mảnh đá làm bị thương và bệnh kiết lỵ ra máu đã khởi lên là sai.

Yadi tathāgatassa pādo sakalikāya khato, lohitapakkhandikā ca ābādho uppanno, tena hi tathāgato sabbaṃ akusalaṃ jhāpetvā sabbaññutaṃ pattoti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata’s foot was cut by a splinter and a disease of bloody dysentery arose, then the statement that the Tathāgata attained omniscience by burning up all unwholesome deeds is also false.

Nếu chân Như Lai bị mảnh đá làm bị thương và bệnh kiết lỵ ra máu đã khởi lên, thì lời nói rằng Như Lai đã diệt trừ tất cả bất thiện để đạt được Nhất thiết trí cũng sai.

Natthi, bhante, vinā kammena vedayitaṃ, sabbaṃ taṃ vedayitaṃ kammamūlakaṃ, taṃ kammeneva vedayati, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti^* .

Venerable, there is no feeling without kamma; all such feeling is rooted in kamma, it is felt through kamma alone. This two-edged question has come to you; it must be resolved by you.”

Bạch Đại đức, không có cảm thọ nào mà không do nghiệp, tất cả cảm thọ đó đều có nghiệp làm gốc, và do nghiệp mà cảm thọ. Câu hỏi lưỡng nan này đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.’’

799

‘‘Na hi, mahārāja, sabbaṃ taṃ vedayitaṃ kammamūlakaṃ.

“Not all such feeling is rooted in kamma, O great king.

‘‘Tâu Đại vương, không phải tất cả cảm thọ đều có nghiệp làm gốc.

Aṭṭhahi, mahārāja, kāraṇehi vedayitāni uppajjanti, yehi kāraṇehi puthū sattā vedanā vediyanti.

O great king, feelings arise from eight causes, by which various beings experience feelings.

Tâu Đại vương, cảm thọ phát sinh do tám nguyên nhân, và do tám nguyên nhân này mà các chúng sinh khác nhau cảm nhận các cảm thọ.

Katamehi aṭṭhahi?

What are these eight?

Tám điều đó là gì?

Vātasamuṭṭhānānipi kho, mahārāja, idhekaccāni vedayitāni uppajjanti, pittasamuṭṭhānānipi kho, mahārāja…pe… semhasamuṭṭhānānipi kho, mahārāja…pe… sannipātikānipi kho, mahārāja…pe… utupariṇāmajānipi kho, mahārāja…pe… visamaparihārajānipi kho, mahārāja…pe… opakkamikānipi kho, mahārāja…pe… kammavipākajānipi kho, mahārāja, idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

Here, O great king, some feelings arise from wind-disorders; some, O great king, from bile-disorders; some, O great king, from phlegm-disorders; some, O great king, from a combination of humors; some, O great king, from changes in climate; some, O great king, from improper conduct; some, O great king, are caused by external agents; and some, O great king, arise from kamma-vipāka.

Thưa Đại vương, ở đây, có một số cảm thọ phát sinh do gió (vātasamuṭṭhāna), thưa Đại vương…pe… có một số cảm thọ phát sinh do mật (pittasamuṭṭhāna), thưa Đại vương…pe… có một số cảm thọ phát sinh do đàm (semhasamuṭṭhāna), thưa Đại vương…pe… có một số cảm thọ phát sinh do sự kết hợp (sannipātika), thưa Đại vương…pe… có một số cảm thọ phát sinh do sự thay đổi thời tiết (utupariṇāmaja), thưa Đại vương…pe… có một số cảm thọ phát sinh do sự chăm sóc không đúng cách (visamaparihāraja), thưa Đại vương…pe… có một số cảm thọ phát sinh do nỗ lực (opakkamikā), thưa Đại vương…pe… có một số cảm thọ phát sinh do quả của nghiệp (kammavipākaja).

Imehi kho, mahārāja, aṭṭhahi kāraṇehi puthū sattā vedanā vedayanti.

By these eight causes, O great king, various beings experience feelings.

Thưa Đại vương, do tám nguyên nhân này mà các chúng sinh khác nhau cảm nhận các cảm thọ.

Tattha ye te puggalā ‘satte kammaṃ vibādhatī’ti vadeyyuṃ, te ime puggalā sattakāraṇaṃ paṭibāhanti.

Among these, those individuals who would say, ‘Kamma afflicts beings,’ they reject these seven causes.

Trong đó, những người nào nói rằng ‘nghiệp làm khổ chúng sinh’, thì những người này đã bác bỏ bảy nguyên nhân.

Tesaṃ taṃ vacanaṃ micchā’’ti.

Their statement is false.”

Lời nói của họ là sai lầm.”

‘‘Bhante nāgasena, yañca vātikaṃ yañca pittikaṃ yañca semhikaṃ yañca sannipātikaṃ yañca utupariṇāmajaṃ yañca visamaparihārajaṃ yañca opakkamikaṃ, sabbete kammasamuṭṭhānā yeva, kammeneva te sabbe sambhavantī’’ti.

“Venerable Nāgasena, that which is a wind-disorder, that which is a bile-disorder, that which is a phlegm-disorder, that which is a combination of humors, that which arises from changes in climate, that which arises from improper conduct, and that which is caused by external agents—all these are rooted in kamma; all these arise from kamma alone.”

“Bạch Đại đức Nāgasena, những gì thuộc về gió, những gì thuộc về mật, những gì thuộc về đàm, những gì thuộc về sự kết hợp, những gì phát sinh do thay đổi thời tiết, những gì phát sinh do chăm sóc không đúng cách, những gì phát sinh do nỗ lực, tất cả những điều đó đều do nghiệp mà phát sinh, tất cả chúng đều khởi lên từ nghiệp.”

800

‘‘Yadi, mahārāja, tepi sabbe kammasamuṭṭhānāva ābādhā bhaveyyuṃ, na tesaṃ koṭṭhāsato lakkhaṇāni bhaveyyuṃ.

“If, O great king, all those ailments were rooted in kamma, then they would not have distinct characteristics according to their categories.

“Thưa Đại vương, nếu tất cả những bệnh tật đó đều do nghiệp mà phát sinh, thì chúng sẽ không có những đặc điểm riêng biệt theo từng loại.

Vāto kho, mahārāja, kuppamāno dasavidhena kuppati sītena uṇhena jighacchāya vipāsāya atibhuttena ṭhānena padhānena ādhāvanena upakkamena kammavipākena.

O great king, wind, when it becomes deranged, becomes deranged in ten ways: by cold, by heat, by hunger, by thirst, by overeating, by excessive standing, by excessive exertion, by excessive running, by external agents, and by kamma-vipāka.

Thưa Đại vương, khi gió phát sinh rối loạn, nó phát sinh rối loạn theo mười cách: do lạnh, do nóng, do đói, do khát, do ăn quá độ, do đứng ngồi quá sức, do nỗ lực quá sức, do chạy nhảy quá sức, do tác động của người khác, và do quả của nghiệp.

Tatra ye te nava vidhā, na te atīte, na anāgate, vattamānake bhave uppajjanti, tasmā na vattabbā ‘kammasambhavā sabbā vedanā’ti.

Among these, the nine kinds do not arise from past or future, but in the present existence; therefore, it should not be said that ‘all feelings arise from kamma’.

Trong đó, chín loại này không phát sinh trong đời quá khứ, không phát sinh trong đời vị lai, mà phát sinh trong đời hiện tại, do đó không thể nói rằng ‘tất cả cảm thọ đều do nghiệp mà phát sinh’.

Pittaṃ, mahārāja, kuppamānaṃ tividhena kuppati sītena uṇhena visamabhojanena.

Bile, O great king, when it becomes deranged, becomes deranged in three ways: by cold, by heat, and by unwholesome food.

Thưa Đại vương, khi mật phát sinh rối loạn, nó phát sinh rối loạn theo ba cách: do lạnh, do nóng, do ăn uống không điều độ.

Semhaṃ, mahārāja, kuppamānaṃ tividhena kuppati sītena uṇhena annapānena.

O great king, phlegm, when it becomes agitated, becomes agitated in three ways: by cold, by heat, and by food and drink.

Thưa Đại vương, khi đàm phát sinh rối loạn, nó phát sinh rối loạn theo ba cách: do lạnh, do nóng, do thức ăn và đồ uống.

Yo ca, mahārāja, vāto yañca pittaṃ yañca semhaṃ, tehi tehi kopehi kuppitvā missī hutvā sakaṃ sakaṃ vedanaṃ ākaḍḍhati.

And, O great king, whichever wind, whichever bile, and whichever phlegm, having become agitated by their respective causes of agitation, and having become mingled, they draw forth their own respective feelings.

Thưa Đại vương, gió, mật và đàm, khi bị rối loạn bởi những nguyên nhân riêng biệt đó, chúng hòa trộn lại và kéo theo những cảm thọ tương ứng.

Utupariṇāmajā, mahārāja, vedanā utupariyāmena uppajjati.

O great king, feeling arising from change of season arises due to change of season.

Thưa Đại vương, cảm thọ phát sinh do thay đổi thời tiết là do sự biến đổi của thời tiết mà phát sinh.

Visamaparihārajā vedanā visamaparihārena uppajjati.

Feeling arising from improper conduct arises due to improper conduct.

Cảm thọ phát sinh do chăm sóc không đúng cách là do sự chăm sóc không đúng cách mà phát sinh.

Opakkamikā, mahārāja, vedanā atthi kiriyā, atthi kammavipākā, kammavipākajā vedanā pubbe katena kammena uppajjati.

O great king, there is feeling arising from external causes (opakkamikā vedanā) that is due to present action (kiriyā), and there is feeling that is the result of kamma (kammavipākā); feeling arising from kamma-result arises from kamma performed in the past.

Thưa Đại vương, cảm thọ do nỗ lực (opakkamikā) có thể do hành động hiện tại, có thể do quả của nghiệp; cảm thọ do quả của nghiệp phát sinh do nghiệp đã làm trong quá khứ.

Iti kho, mahārāja, appaṃ kammavipākajaṃ, bahutaraṃ avasesaṃ.

Thus, O great king, that which is kamma-result is little, the rest is much more.

Như vậy, thưa Đại vương, cảm thọ do quả của nghiệp thì ít, còn các loại khác thì nhiều hơn.

Tattha bālā ‘sabbaṃ kammavipākajaṃ yevā’ti atidhāvanti.

Therein, fools rush to say, ‘Everything is merely kamma-result.’

Trong đó, những kẻ ngu si lại vội vàng cho rằng ‘tất cả đều do quả của nghiệp’.

Taṃ kammaṃ na sakkā vinā buddhañāṇena vavatthānaṃ kātuṃ.

That kamma cannot be distinguished without the Buddha's knowledge.

Nghiệp đó không thể phân định được nếu không có Phật trí.

801

‘‘Yaṃ pana, mahārāja, bhagavato pādo sakalikāya khato, taṃ vedayitaṃ neva vātasamuṭṭhānaṃ, na pittasamuṭṭhānaṃ, na semhasamuṭṭhānaṃ, na sannipātikaṃ, na utupariṇāmajaṃ, na visamaparihārajaṃ, na kammavipākajaṃ, opakkamikaṃ yeva.

“But, O great king, the feeling experienced by the Blessed One when his foot was cut by a splinter was neither arisen from wind, nor arisen from bile, nor arisen from phlegm, nor from a combination of humours, nor arisen from change of season, nor arisen from improper conduct, nor arisen from kamma-result; it was solely from an external cause (opakkamika).

“Thưa Đại vương, vết thương ở chân của Đức Thế Tôn do mảnh đá gây ra, cảm thọ đó không phải do gió, không phải do mật, không phải do đàm, không phải do sự kết hợp, không phải do thay đổi thời tiết, không phải do chăm sóc không đúng cách, không phải do quả của nghiệp, mà chỉ là do nỗ lực (opakkamikā) mà thôi.

Devadatto hi, mahārāja, bahūni jātisatasahassāni tathāgate āghātaṃ bandhi, so tena āghātena mahatiṃ garuṃ silaṃ gahetvā ‘matthake pātessāmī’ti muñci, athaññe dve selā āgantvā taṃ silaṃ tathāgataṃ asampattaṃ yeva sampaṭicchiṃsu, tāsaṃ pahārena papaṭikā bhijjitvā bhagavato pāde patitvā ruhiraṃ^* uppādesi, kammavipākato vā, mahārāja, bhagavato esā vedanā nibbattā kiriyato vā, tatuddhaṃ natthaññā vedanā.

For, O great king, Devadatta harboured hatred towards the Tathāgata for many hundreds of thousands of births. With that hatred, he took a large, heavy stone and released it, saying, ‘I will drop it on his head.’ Then two other rocks came and intercepted that stone before it reached the Tathāgata. By the impact of those rocks, a splinter broke off and, falling on the Blessed One’s foot, caused blood to flow. O great king, this feeling in the Blessed One arose either from kamma-result or from present action (kiriyā); beyond these two, there is no other cause for feeling.

Thưa Đại vương, Devadatta đã ôm lòng oán hận Như Lai trong hàng trăm ngàn kiếp. Với lòng oán hận đó, hắn đã lấy một tảng đá lớn và nặng, ném xuống với ý định ‘sẽ đập nát đầu Ngài’. Nhưng hai tảng đá khác đã bay đến và chặn tảng đá đó lại trước khi nó kịp chạm vào Như Lai. Do va chạm của chúng, một mảnh đá vỡ ra, rơi trúng chân Đức Thế Tôn và làm chảy máu. Thưa Đại vương, cảm thọ này của Đức Thế Tôn phát sinh hoặc do quả của nghiệp, hoặc do hành động hiện tại; ngoài hai điều đó, không có cảm thọ nào khác.

802

‘‘Yathā, mahārāja, khettaduṭṭhatāya vā bījaṃ na sambhavati bījaduṭṭhatāya vā.

“Just as, O great king, a seed does not sprout due to bad soil or due to bad seed.

“Thưa Đại vương, giống như hạt giống không thể nảy mầm nếu đất xấu hoặc hạt giống xấu.

Evameva kho, mahārāja, kammavipākato vā bhagavato esā vedanā nibbattā kiriyato vā, tatuddhaṃ natthaññā vedanā.

Even so, O great king, this feeling in the Blessed One arose either from kamma-result or from present action (kiriyā); beyond these two, there is no other cause for feeling.

Cũng vậy, thưa Đại vương, cảm thọ này của Đức Thế Tôn phát sinh hoặc do quả của nghiệp, hoặc do hành động hiện tại; ngoài hai điều đó, không có cảm thọ nào khác.

803

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koṭṭhaduṭṭhatāya vā bhojanaṃ visamaṃ pariṇamati āhāraduṭṭhatāya vā, evameva kho, mahārāja, kammavipākato vā bhagavato esā vedanā nibbattā kiriyato vā, tatuddhaṃ natthaññā vedanā.

“Or, O great king, just as food is improperly digested due to a bad stomach or due to bad food, even so, O great king, this feeling in the Blessed One arose either from kamma-result or from present action (kiriyā); beyond these two, there is no other cause for feeling.

Hoặc, thưa Đại vương, giống như thức ăn tiêu hóa không tốt do dạ dày xấu hoặc do thức ăn xấu, cũng vậy, thưa Đại vương, cảm thọ này của Đức Thế Tôn phát sinh hoặc do quả của nghiệp, hoặc do hành động hiện tại; ngoài hai điều đó, không có cảm thọ nào khác.

Api ca, mahārāja, natthi bhagavato kammavipākajā vedanā, natthi visamaparihārajā vedanā, avasesehi samuṭṭhānehi bhagavato vedanā uppajjati, tāya ca pana vedanāya na sakkā bhagavantaṃ jīvitā voropetuṃ.

Moreover, O great king, there is no feeling in the Blessed One arising from kamma-result, there is no feeling arising from improper conduct; feelings in the Blessed One arise from the remaining causes, but by that feeling, the Blessed One cannot be deprived of life.

Hơn nữa, thưa Đại vương, Đức Thế Tôn không có cảm thọ nào phát sinh do quả của nghiệp, không có cảm thọ nào phát sinh do chăm sóc không đúng cách; cảm thọ của Đức Thế Tôn phát sinh từ các nguyên nhân còn lại, và với cảm thọ đó, không thể tước đoạt mạng sống của Đức Thế Tôn.

804

‘‘Nipatanti, mahārāja, imasmiṃ cātumahābhūtike^* kāye iṭṭhāniṭṭhā subhāsubhavedanā.

“O great king, pleasant and unpleasant, wholesome and unwholesome feelings fall upon this body composed of the four great elements.

“Thưa Đại vương, trong thân tứ đại này, các cảm thọ dễ chịu và khó chịu, tốt và xấu đều xảy ra.

Idha, mahārāja, ākāse khitto leḍḍu mahāpathaviyā nipatati, api nu kho so, mahārāja, leḍḍu pubbe katena mahāpathaviyā nipatī’’ti?

Here, O great king, a clod thrown into the air falls upon the great earth. Now, O great king, did that clod fall upon the great earth due to kamma done in the past?”

Thưa Đại vương, một cục đất ném lên không trung sẽ rơi xuống đất lớn. Thưa Đại vương, cục đất đó có phải rơi xuống đất lớn do nghiệp đã làm từ trước không?”

‘‘Na hi, bhante, natthi so, bhante, hetu mahāpathaviyā, yena hetunā mahāpathavī kusalākusalavipākaṃ paṭisaṃvedeyya, paccuppannena, bhante, akammakena hetunā so leḍḍu mahāpathaviyaṃ nipatati.

“No, Venerable Sir, there is no such cause in the great earth by which the great earth would experience the result of wholesome or unwholesome kamma. Venerable Sir, that clod falls upon the great earth due to a present, non-kammic cause.”

“Không phải vậy, bạch Đại đức. Thưa Đại đức, không có nguyên nhân nào ở đất lớn mà do đó đất lớn phải cảm nhận quả của nghiệp thiện hay bất thiện. Bạch Đại đức, cục đất đó rơi xuống đất lớn là do nguyên nhân của hành động hiện tại, không phải do nghiệp.”

Yathā, mahārāja, mahāpathavī, evaṃ tathāgato daṭṭhabbo.

“Just as, O great king, the great earth, so should the Tathāgata be regarded.

“Thưa Đại vương, giống như đất lớn, Như Lai cũng phải được xem là như vậy.

Yathā leḍḍu pubbe akatena mahāpathaviyaṃ nipatati, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa pubbe akatena sā sakalikāpāde nipatitā.

Just as the clod falls upon the great earth due to what was not done in the past, even so, O great king, that splinter fell upon the Tathāgata’s foot due to what was not done in the past.

Giống như cục đất rơi xuống đất lớn mà không do nghiệp đã làm từ trước, cũng vậy, thưa Đại vương, mảnh đá đó rơi trúng chân Như Lai mà không do nghiệp đã làm từ trước.

805

‘‘Idha pana, mahārāja, manussā mahāpathaviṃ bhindanti ca khaṇanti ca, api nu kho, mahārāja, te manussā pubbe katena mahāpathaviṃ bhindanti ca khaṇanti cā’’ti?

“Now here, O great king, people break and dig the great earth. Now, O great king, do those people break and dig the great earth due to kamma done in the past?”

“Thưa Đại vương, ở đây, con người đào bới và xới đất lớn. Thưa Đại vương, những người đó có phải đào bới và xới đất lớn do nghiệp đã làm từ trước không?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không phải vậy, bạch Đại đức.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, yā sā sakalikā bhagavato pāde nipatitā, na sā sakalikā pubbe katena bhagavato pāde nipatitā.

“Even so, O great king, that splinter which fell upon the Blessed One’s foot, that splinter did not fall upon the Blessed One’s foot due to kamma done in the past.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, mảnh đá đó rơi trúng chân Đức Thế Tôn không phải do nghiệp đã làm từ trước.

Yopi, mahārāja, bhagavato lohitapakkhandikābādho uppanno, sopi ābādho na pubbe katena uppanno, sannipātikeneva uppanno, ye keci, mahārāja, bhagavato kāyikā ābādhā uppannā, na te kammābhinibbattā, channaṃ etesaṃ samuṭṭhānānaṃ aññatarato nibbattā.

And, O great king, the illness of dysentery that arose in the Blessed One, that illness also did not arise due to kamma done in the past, it arose solely from a combination of humours. Whatever bodily illnesses arose in the Blessed One, O great king, they were not produced by kamma; they arose from one or another of these six causes.

Và cả bệnh kiết lỵ ra máu của Đức Thế Tôn cũng không phải phát sinh do nghiệp đã làm từ trước, mà phát sinh do sự kết hợp (sannipātika). Thưa Đại vương, bất kỳ bệnh tật nào trên thân Đức Thế Tôn phát sinh, chúng đều không phải do nghiệp tạo ra, mà phát sinh từ một trong sáu nguyên nhân đó.

806

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena saṃyuttanikāyavaralañchake moḷiyasīvake^* veyyākaraṇe –

“O great king, this was also spoken by the Blessed One, the God of gods, in the discourse called Moḷiyasīvaka, which is part of the Saṃyutta Nikāya, where questions and answers are presented:

“Thưa Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, vị vượt trên chư thiên, thuyết giảng trong bài giảng về Moliya Sīvaka, được đóng dấu bằng tên tập Tương Ưng Bộ (Saṃyuttanikāya) cao quý:

807

‘‘‘Pittasamuṭṭhānānipi kho, sīvaka, idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

“‘Sīvaka, some feelings arise here that are caused by bile.

‘Này Sīvaka, có một số cảm thọ phát sinh do mật.

Sāmampi kho etaṃ, sīvaka, veditabbaṃ, yathā pittasamuṭṭhānānipi idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

Sīvaka, it is known by oneself that some feelings arise here that are caused by bile.

Này Sīvaka, điều này tự mình cũng phải biết rằng có một số cảm thọ phát sinh do mật.

Lokassapi kho etaṃ, sīvaka, saccasammataṃ, yathā pittasamuṭṭhānānipi idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

Sīvaka, it is also accepted as true by the world that some feelings arise here that are caused by bile.

Này Sīvaka, điều này cũng được thế gian công nhận là đúng rằng có một số cảm thọ phát sinh do mật.

Tatra, sīvaka, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino ‘‘yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, sabbaṃ taṃ pubbe katahetū’’ti.

Therein, Sīvaka, those recluses and brahmins who speak thus and hold such a view: ‘‘Whatever this person experiences, be it pleasure or pain or neither-pain-nor-pleasure, all that is due to past kamma’’—

Này Sīvaka, những Sa-môn, Bà-la-môn nào có lời nói và quan điểm như sau: “Bất cứ điều gì mà người này cảm nhận, dù là lạc, khổ, hay không khổ không lạc, tất cả đều do nguyên nhân đã làm từ trước”,

Yañca sāmaṃ ñātaṃ, tañca atidhāvanti, yañca loke saccasammataṃ, tañca atidhāvanti.

they disregard what is known by oneself, and they disregard what is accepted as true by the world.

thì họ đã vượt quá những gì tự mình đã biết, và cũng vượt quá những gì thế gian công nhận là đúng.

Tasmā tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ micchāti vadāmi.

Therefore, I declare that the view of those recluses and brahmins is wrong.

Vì vậy, ta nói rằng lời nói của những Sa-môn, Bà-la-môn đó là sai lầm.’

808

‘‘‘Semhasamuṭṭhānānipi kho, sīvaka, idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

“‘Sīvaka, some feelings arise here that are caused by phlegm…pe… Sīvaka, some feelings arise here that are caused by wind…pe… Sīvaka, some feelings arise here that are caused by the combination of humours…pe… Sīvaka, some feelings arise here that are caused by changes in season…pe… Sīvaka, some feelings arise here that are caused by improper care…pe… Sīvaka, some feelings arise here that are caused by external assault…pe… Sīvaka, some feelings arise here that are caused by kamma-result.

“Này Sīvaka, quả thật, một số cảm thọ phát sinh do đờm.

Vātasamuṭṭhānānipi kho, sīvaka…pe… sannipātikānipi kho, sīvaka…pe… utupariṇāmajānipi kho, sīvaka…pe… visamaparihārajānipi kho, sīvaka…pe… opakkamikānipi kho, sīvaka…pe… kammavipākajānipi kho, sīvaka, idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

And, Sīvaka, some feelings arise from wind… from a combination of humours… from change of season… from improper care… from external causes… and from the ripening of kamma.

Do gió, này Sīvaka… (lặp lại)… do sự kết hợp của nhiều yếu tố, này Sīvaka… (lặp lại)… do sự thay đổi thời tiết, này Sīvaka… (lặp lại)… do sự giữ gìn không đúng cách, này Sīvaka… (lặp lại)… do bị tấn công từ bên ngoài, này Sīvaka… (lặp lại)… do quả nghiệp, này Sīvaka, một số cảm thọ phát sinh.

Sāmampi kho etaṃ, sīvaka, veditabbaṃ, yathā kammavipākajānipi idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

Sīvaka, it is known by oneself that some feelings arise here that are caused by kamma-result.

Này Sīvaka, điều này cũng phải tự biết rằng, một số cảm thọ phát sinh do quả nghiệp.

Lokassapi kho etaṃ, sīvaka, saccasammataṃ, yathā kammavipākajānipi idhekaccāni vedayitāni uppajjanti.

Sīvaka, it is also accepted as true by the world that some feelings arise here that are caused by kamma-result.

Này Sīvaka, điều này cũng được thế gian chấp nhận là đúng, rằng một số cảm thọ phát sinh do quả nghiệp.

Tatra, sīvaka, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino ‘‘yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, sabbaṃ taṃ pubbe katahetū’’ti.

Therein, Sīvaka, those recluses and brahmins who speak thus and hold such a view: ‘‘Whatever this person experiences, be it pleasure or pain or neither-pain-nor-pleasure, all that is due to past kamma’’—

Trong trường hợp đó, này Sīvaka, những Sa-môn, Bà-la-môn nào có lời nói như vậy, có quan điểm như vậy, rằng: “Bất cứ điều gì người này cảm nhận – hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc – tất cả đều do nghiệp đã làm trong quá khứ.”

Yañca sāmaṃ ñātaṃ, tañca atidhāvanti, yañca loke saccasammataṃ, tañca atidhāvanti.

they disregard what is known by oneself, and they disregard what is accepted as true by the world.

Họ đã vượt quá điều tự mình biết, và họ đã vượt quá điều được thế gian chấp nhận là đúng.

Tasmā tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ micchāti vadāmī’’’ti.

Therefore, I declare that the view of those recluses and brahmins is wrong.’”

Vì vậy, ta nói rằng quan điểm của những Sa-môn, Bà-la-môn ấy là sai lầm.”’”

809

‘‘Itipi, mahārāja, na sabbā vedanā kammavipākajā, sabbaṃ, mahārāja, akusalaṃ jhāpetvā bhagavā sabbaññutaṃ pattoti evametaṃ dhārehī’’ti.

“Thus, O great king, not all feelings are kamma-resultant. Understand this matter, O great king, that the Blessed One, having burnt away all unwholesome kamma, attained omniscience.”

“Thưa Đại vương, như vậy, không phải tất cả cảm thọ đều do quả nghiệp. Đại vương hãy ghi nhớ điều này, rằng Đức Thế Tôn đã đạt đến Nhất thiết trí sau khi thiêu rụi tất cả bất thiện.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Very good, Venerable Nāgasena, I accept it just so.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

810

Akusalacchedanapañho aṭṭhamo.

The Eighth Question on the Eradication of Unwholesome Kamma.

Vấn đề về sự đoạn trừ bất thiện, thứ tám.

811

9. Uttarikaraṇīyapañho

9. The Question on Further Duties

9. Vấn đề về việc cần làm thêm

812

9. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘yaṃ kiñci karaṇīyaṃ tathāgatassa, sabbaṃ taṃ bodhiyā yeva mūle pariniṭṭhitaṃ, natthi tathāgatassa uttariṃ karaṇīyaṃ, katassa vā paticayo’ti, idañca temāsaṃ paṭisallānaṃ dissati.

9. “Venerable Nāgasena, you say, ‘Whatever duty there was for the Tathāgata, all of it was completed at the root of the Bodhi tree; there is no further duty for the Tathāgata, nor is there any accumulation of what has been done.’ Yet, a three-month retreat is observed.

9. “Thưa Tôn giả Nāgasena, ngài nói rằng: ‘Bất cứ việc gì cần làm của Như Lai, tất cả đều đã hoàn thành dưới gốc cây Bồ-đề; Như Lai không có việc gì cần làm thêm, cũng không có sự tích lũy cho những gì đã làm,’ nhưng việc Ngài ẩn cư ba tháng lại được thấy.

Yadi, bhante nāgasena, yaṃ kiñci karaṇīyaṃ tathāgatassa, sabbaṃ taṃ bodhiyā yeva mūle pariniṭṭhitaṃ, natthi tathāgatassa uttariṃ karaṇīyaṃ, katassa vā paticayo, tena hi ‘temāsaṃ paṭisallīno’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, whatever duty there was for the Tathāgata, all of it was completed at the root of the Bodhi tree, and there is no further duty for the Tathāgata, nor any accumulation of what has been done, then the statement ‘he observed a three-month retreat’ is wrong.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, bất cứ việc gì cần làm của Như Lai, tất cả đều đã hoàn thành dưới gốc cây Bồ-đề, Như Lai không có việc gì cần làm thêm, cũng không có sự tích lũy cho những gì đã làm, thì lời nói ‘ẩn cư ba tháng’ là sai.

Yadi temāsaṃ paṭisallīno, tena hi ‘yaṃ kiñci karaṇīyaṃ, tathāgatassa, sabbaṃ taṃ bodhiyā yeva mūle pariniṭṭhita’nti tampi vacanaṃ micchā.

If he observed a three-month retreat, then the statement ‘whatever duty there was for the Tathāgata, all of it was completed at the root of the Bodhi tree’ is also wrong.

Nếu Ngài ẩn cư ba tháng, thì lời nói ‘bất cứ việc gì cần làm của Như Lai, tất cả đều đã hoàn thành dưới gốc cây Bồ-đề’ cũng là sai.

Natthi katakaraṇīyassa paṭisallānaṃ, sakaraṇīyasseva paṭisallānaṃ yathā nāma byādhitasseva bhesajjena karaṇīyaṃ hoti, abyādhitassa kiṃ bhesajjena.

There is no retreat for one whose duty is done; retreat is only for one who has duties to perform. Just as medicine is necessary only for the sick, what use is medicine for the healthy?

Người đã hoàn thành việc cần làm thì không cần ẩn cư; chỉ người còn việc cần làm mới ẩn cư. Giống như người bệnh mới cần thuốc, người không bệnh thì cần gì thuốc?

Chātasseva bhojanena karaṇīyaṃ hoti, achātassa kiṃ bhojanena.

Food is necessary only for the hungry, what use is food for the non-hungry?

Người đói mới cần thức ăn, người không đói thì cần gì thức ăn?

Evameva kho, bhante nāgasena, natthi katakaraṇīyassa paṭisallānaṃ, sakaraṇīyasseva paṭisallānaṃ.

Even so, Venerable Nāgasena, there is no retreat for one whose duty is done; retreat is only for one who has duties to perform.

Cũng vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, người đã hoàn thành việc cần làm thì không cần ẩn cư; chỉ người còn việc cần làm mới ẩn cư.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and you must resolve it.”

Vấn đề song đối này đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

813

‘‘Yaṃ kiñci, mahārāja, karaṇīyaṃ tathāgatassa, sabbaṃ taṃ bodhiyā yeva mūle pariniṭṭhitaṃ, natthi tathāgatassa uttariṃ karaṇīyaṃ, katassa vā paticayo, bhagavā ca temāsaṃ paṭisallīno, paṭisallānaṃ kho, mahārāja, bahuguṇaṃ, sabbepi tathāgatā paṭisallīyitvā sabbaññutaṃ pattā, taṃ te sukataguṇamanussarantā paṭisallānaṃ sevanti.

“Whatever, O great king, was to be done by the Tathāgata, all that was completed at the root of the Bodhi tree itself. There is nothing further for the Tathāgata to do, nor any accumulation of what has been done. Although there is nothing further to do, the Blessed One remained in retreat for three months. Indeed, O great king, retreat has many benefits. All Tathāgatas, having observed retreat, attained omniscience. Remembering that well-performed virtue, they resort to retreat.

“Thưa Đại vương, bất cứ việc gì cần làm của Như Lai, tất cả đều đã hoàn thành dưới gốc cây Bồ-đề; Như Lai không có việc gì cần làm thêm, cũng không có sự tích lũy cho những gì đã làm, nhưng Đức Thế Tôn lại ẩn cư ba tháng. Thưa Đại vương, sự ẩn cư có nhiều lợi ích. Tất cả các Như Lai đều đạt đến Nhất thiết trí sau khi ẩn cư. Các Ngài thực hành sự ẩn cư để tưởng nhớ đến lợi ích tốt đẹp đã đạt được đó.

Yathā, mahārāja, puriso rañño santikā laddhavaro paṭiladdhabhogo taṃ sukataguṇamanussaranto aparāparaṃ rañño upaṭṭhānaṃ eti.

Just as, O great king, a person who has received a boon and obtained wealth from a king, remembering that well-performed virtue, repeatedly attends upon the king.

Thưa Đại vương, giống như một người được vua ban ân huệ và nhận được tài sản, người ấy thường xuyên đến hầu vua để tưởng nhớ đến ân huệ tốt đẹp đó.

Evameva kho, mahārāja, sabbepi tathāgatā paṭisallīyitvā sabbaññutaṃ pattā, taṃ te sukataguṇamanussarantā paṭisallānaṃ sevanti.

In the same way, O great king, all Tathāgatas, having observed retreat, attained omniscience. Remembering that well-performed virtue, they resort to retreat.

Cũng vậy, thưa Đại vương, tất cả các Như Lai đều đạt đến Nhất thiết trí sau khi ẩn cư. Các Ngài thực hành sự ẩn cư để tưởng nhớ đến lợi ích tốt đẹp đã đạt được đó.

814

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso āturo dukkhito bāḷhagilāno bhisakkamupasevitvā sotthimanuppatto taṃ sukataguṇamanussaranto aparāparaṃ bhisakkamupasevati.

“Or just as, O great king, a person who is sick, suffering, and gravely ill, having resorted to a physician and attained well-being, remembering that well-performed virtue, repeatedly resorts to the physician.

“Hoặc nữa, thưa Đại vương, giống như một người bệnh tật, đau khổ, ốm nặng, sau khi được thầy thuốc chữa trị và bình phục, người ấy thường xuyên đến thăm thầy thuốc để tưởng nhớ đến ân huệ tốt đẹp đó.

Evameva kho, mahārāja, sabbepi tathāgatā paṭisallīyitvā sabbaññutaṃ pattā, taṃ te sukataguṇamanussarantā paṭisallānaṃ sevanti.

In the same way, O great king, all Tathāgatas, having observed retreat, attained omniscience. Remembering that well-performed virtue, they resort to retreat.

Cũng vậy, thưa Đại vương, tất cả các Như Lai đều đạt đến Nhất thiết trí sau khi ẩn cư. Các Ngài thực hành sự ẩn cư để tưởng nhớ đến lợi ích tốt đẹp đã đạt được đó.

815

‘‘Aṭṭhavīsati kho panime, mahārāja, paṭisallānaguṇā, ye guṇe samanussarantā^* tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti.

“Moreover, O great king, there are these twenty-eight benefits of retreat, remembering which benefits the Tathāgatas resort to retreat.

“Thưa Đại vương, có hai mươi tám lợi ích của sự ẩn cư mà các Như Lai tưởng nhớ đến khi thực hành sự ẩn cư.

Katame aṭṭhavīsati?

Which twenty-eight?

Hai mươi tám điều đó là gì?

Idha, mahārāja, paṭisallānaṃ paṭisallīyamānaṃ attānaṃ rakkhati, āyuṃ vaḍḍheti, balaṃ deti, vajjaṃ pidahati, ayasamapaneti, yasamupaneti, aratiṃ vinodeti, ratimupadahati, bhayamapaneti, vesārajjaṃ karoti, kosajjamapaneti, vīriyamabhijaneti, rāgamapaneti, dosamapaneti, mohamapaneti, mānaṃ nihanti, vitakkaṃ bhañjati, cittaṃ ekaggaṃ karoti, mānasaṃ snehayati^* , hāsaṃ janeti, garukaṃ karoti, lābhamuppādayati, namassiyaṃ karoti, pītiṃ pāpeti, pāmojjaṃ karoti, saṅkhārānaṃ sabhāvaṃ dassayati, bhavappaṭisandhiṃ ugghāṭeti, sabbasāmaññaṃ deti.

Here, O great king, retreat, when observed, protects oneself, increases life, gives strength, conceals faults, removes ill-repute, brings fame, dispels discontent, generates contentment, removes fear, creates confidence, removes laziness, generates energy, removes lust, removes hatred, removes delusion, crushes conceit, breaks off discursive thought, makes the mind one-pointed, softens the mind, generates joy, brings respect, produces gain, makes one worthy of veneration, leads to delight, creates gladness, reveals the nature of conditioned phenomena, cuts off rebirth-linking, and gives all tranquility.

Ở đây, thưa Đại vương, khi thực hành sự ẩn cư, sự ẩn cư bảo vệ bản thân, tăng tuổi thọ, ban sức mạnh, che giấu lỗi lầm, loại bỏ tiếng xấu, mang lại danh tiếng, xua tan sự không hoan hỷ, mang lại sự hoan hỷ, loại bỏ sợ hãi, tạo sự tự tin, loại bỏ sự lười biếng, phát sinh tinh tấn, loại bỏ tham ái, loại bỏ sân hận, loại bỏ si mê, diệt trừ kiêu mạn, phá vỡ tầm (suy nghĩ), làm cho tâm định nhất, làm cho tâm mềm mại, tạo ra niềm vui, làm cho được tôn trọng, mang lại lợi lộc, làm cho đáng được đảnh lễ, đưa đến hỷ lạc, tạo ra sự hoan hỷ, chỉ ra bản chất của các hành (saṅkhāra), cắt đứt sự tái sinh, ban tất cả sự an tịnh.

Ime kho, mahārāja, aṭṭhavīsati paṭisallānaguṇā, ye guṇe samanussarantā tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti.

These, O great king, are the twenty-eight benefits of retreat, remembering which benefits the Tathāgatas resort to retreat.

Thưa Đại vương, đây là hai mươi tám lợi ích của sự ẩn cư mà các Như Lai tưởng nhớ đến khi thực hành sự ẩn cư.

816

‘‘Api ca kho, mahārāja, tathāgatā santaṃ sukhaṃ samāpattiratiṃ anubhavitukāmā paṭisallānaṃ sevanti pariyositasaṅkappā.

“Furthermore, O great king, the Tathāgatas, whose intentions are fulfilled, desiring to experience the peaceful bliss of attainment, resort to retreat.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, các Như Lai, với ý định đã hoàn thành, thực hành sự ẩn cư vì muốn trải nghiệm niềm vui an tịnh của sự nhập định.

Catūhi kho, mahārāja, kāraṇehi tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti.

Indeed, O great king, the Tathāgatas resort to retreat for four reasons.

Thưa Đại vương, các Như Lai thực hành sự ẩn cư vì bốn lý do.

Katamehi catūhi?

Which four?

Bốn điều đó là gì?

Vihāraphāsutāyapi, mahārāja, tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti, anavajjaguṇabahulatāyapi tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti, asesaariyavīthitopi tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti, sabbabuddhānaṃ thutathomitavaṇṇitapasatthatopi tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti.

The Tathāgatas resort to retreat for the ease of dwelling, O great king; the Tathāgatas resort to retreat for the abundance of blameless qualities; the Tathāgatas resort to retreat because it is the path of all Noble Ones; the Tathāgatas resort to retreat because it is praised, extolled, glorified, and approved by all Buddhas.

Thưa Đại vương, các Như Lai thực hành sự ẩn cư vì sự thoải mái khi cư ngụ; các Như Lai thực hành sự ẩn cư vì có nhiều phẩm chất không đáng trách; các Như Lai thực hành sự ẩn cư vì đó là con đường của tất cả các bậc Thánh; các Như Lai thực hành sự ẩn cư vì đó là điều được tất cả các Đức Phật ca ngợi, tán dương, mô tả và khen ngợi.

Imehi kho, mahārāja, catūhi kāraṇehi tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti.

These, O great king, are the four reasons for which the Tathāgatas resort to retreat.

Thưa Đại vương, đây là bốn lý do mà các Như Lai thực hành sự ẩn cư.

Iti kho, mahārāja, tathāgatā paṭisallānaṃ sevanti na sakaraṇīyatāya, na katassa vā paticayāya, atha kho guṇavisesadassāvitāya tathāgatā paṭisallānaṃ sevantī’’ti.

Thus, O great king, the Tathāgatas resort to retreat not because there is something to be done, nor for the accumulation of what has been done, but because they perceive special benefits, do the Tathāgatas resort to retreat.”

Như vậy, thưa Đại vương, các Như Lai thực hành sự ẩn cư không phải vì còn việc cần làm, cũng không phải vì sự tích lũy cho những gì đã làm, mà là vì muốn thể hiện những phẩm chất đặc biệt của nó.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena, I accept it just as it is.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

817

Uttarikaraṇīyapañho navamo.

The Ninth Question on Further Duties.

Vấn đề về việc cần làm thêm, thứ chín.

818

10. Iddhibaladassanapañho

10. The Question on Displaying Psychic Power

10. Vấn đề về sự hiển bày thần thông

819

10. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’ti.

10. “Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘Ananda, the Tathāgata has developed, cultivated, made a vehicle of, made a basis of, established, practiced, and thoroughly mastered the four bases of psychic power. If he so wished, Ananda, the Tathāgata could remain for an eon, or for the remainder of an eon.’

10. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã nói rằng: ‘Này Ānanda, Như Lai đã tu tập, phát triển, dùng làm cỗ xe, làm nền tảng, thực hành liên tục, làm quen, và tinh tấn viên mãn bốn căn bản thần thông (iddhipāda). Nếu muốn, này Ānanda, Như Lai có thể trụ thế trọn một kiếp hoặc phần còn lại của một kiếp.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī’ti.

And again it was said: ‘In three months from now, the Tathāgata will attain Parinibbāna.’

Và rồi lại nói rằng: ‘Sau ba tháng nữa, Như Lai sẽ nhập Niết-bàn.’

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā…pe… kappāvasesaṃ vā’ti, tena hi temāsaparicchedo micchā.

If, venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘Ananda, the Tathāgata has developed the four bases of psychic power…pe… or for the remainder of an eon,’ then the three-month limit is incorrect.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã nói rằng: ‘Này Ānanda, Như Lai đã tu tập bốn căn bản thần thông… (lặp lại)… hoặc phần còn lại của một kiếp,’ thì sự giới hạn ba tháng là sai lầm.

Yadi, bhante, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī’ti, tena hi ‘‘tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā…pe… kappāvasesaṃ vā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If, Venerable Sir, the Tathāgata declared, ‘After the lapse of three months from now, the Tathāgata will attain Parinibbāna,’ then that statement, ‘The four iddhipādā have been developed by the Tathāgata, Ānanda…pe… or for the remainder of the kappa,’ would be false.

Bạch Đại đức, nếu Như Lai đã nói rằng ‘Từ nay ba tháng nữa, Như Lai sẽ nhập Niết Bàn’, thì lời nói rằng ‘Này Ānanda, Như Lai đã tu tập, làm cho sung mãn… cho đến hết tuổi thọ hay phần còn lại của tuổi thọ’ cũng là sai lầm.

Natthi tathāgatānaṃ aṭṭhāne gajjitaṃ.

There is no roaring by Tathāgatas in an inappropriate situation.

Chư Như Lai không hề rống tiếng sư tử vô cớ.

Amoghavacanā buddhā bhagavanto tathavacanā advejjhavacanā.

The Buddhas, the Bhagavā, have unfailing words, true words, and unwavering words.

Chư Phật, chư Thế Tôn, lời nói không vô ích, lời nói chân thật, lời nói không hai nghĩa.

Ayampi ubhato koṭiko pañho gambhīro sunipuṇo dunnijjhāpayo tavānuppatto, bhindetaṃ diṭṭhijālaṃ, ekaṃse ṭhapaya, bhinda paravāda’’nti.

This two-edged problem, profound, very subtle, difficult to penetrate, has come to you; break this net of wrong views, establish it firmly, break the arguments of others.”

Vấn đề hai mặt này, sâu xa, vi tế, khó thấu triệt, đã đến lượt ngài, hãy phá tan lưới tà kiến này, hãy xác định một cách dứt khoát, hãy phá tan những luận điệu của kẻ khác.”

820

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā…pe… kappāvasesaṃ vā’ti, temāsaparicchedo ca bhaṇito, so ca pana kappo āyukappo vuccati.

“That was indeed spoken by the Bhagavā, great king: ‘The four iddhipādā have been developed by the Tathāgata, Ānanda…pe… or for the remainder of the kappa,’ and the three-month limit was also declared. That kappa is called the āyukappa (lifespan).

“Tâu Đại vương, Thế Tôn đã nói rằng ‘Này Ānanda, Như Lai đã tu tập, làm cho sung mãn bốn thần túc… cho đến hết tuổi thọ hay phần còn lại của tuổi thọ’, và cũng đã nói về giới hạn ba tháng, nhưng tuổi thọ ở đây được gọi là tuổi thọ tối đa (āyukappa).

Na, mahārāja, bhagavā attano balaṃ kittayamāno evamāha, iddhibalaṃ pana mahārāja, bhagavā parikittayamāno evamāha ‘tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā…pe… kappāvasesaṃ vā’ti.

The Bhagavā, great king, did not speak thus while extolling his own strength; rather, great king, the Bhagavā spoke thus while extolling his iddhi power: ‘The four iddhipādā have been developed by the Tathāgata, Ānanda…pe… or for the remainder of the kappa.’

Tâu Đại vương, Thế Tôn không nói như vậy để ca ngợi sức mạnh của chính mình, mà Ngài nói như vậy để ca ngợi sức mạnh thần thông (iddhibala) của mình: ‘Này Ānanda, Như Lai đã tu tập, làm cho sung mãn bốn thần túc… cho đến hết tuổi thọ hay phần còn lại của tuổi thọ’.

821

‘‘Yathā, mahārāja, rañño assājānīyo bhaveyya sīghagati anilajavo, tassa rājā javabalaṃ parikittayanto sanegamajānapadabhaṭabalabrāhmaṇagahapatikaamaccajanamajjhe evaṃ vadeyya ‘ākaṅkhamāno me, bho, ayaṃ hayavaro sāgarajalapariyantaṃ mahiṃ anuvicaritvā khaṇena idhāgaccheyyā’ti, na ca taṃ javagatiṃ tassaṃ parisāyaṃ dasseyya, vijjati ca so javo tassa, samattho ca so khaṇena sāgarajalapariyantaṃ mahiṃ anuvicarituṃ.

“Just as, great king, if a king had a thoroughbred horse, swift-footed, quick as the wind, and the king, extolling its speed and strength, would say among the people—including townsfolk, country-dwellers, soldiers, troops, brahmins, householders, and ministers—‘Friends, if this excellent horse of mine wished, it could travel around the earth to the edge of the ocean and return here in an instant.’ Yet, he would not demonstrate that speed in that assembly, though that speed exists for it, and it is capable of traveling around the earth to the edge of the ocean in an instant.

“Tâu Đại vương, ví như một con ngựa thuần chủng của vua, có tốc độ nhanh như gió, nhà vua khi ca ngợi sức mạnh tốc độ của nó trước mặt các quan lại, dân chúng, binh lính, Bà la môn, gia chủ và các bộ trưởng, có thể nói rằng ‘Này chư vị, nếu muốn, con ngựa quý này có thể đi khắp trái đất đến tận bờ biển và quay về đây trong chốc lát’. Nhưng nhà vua không trình diễn tốc độ đó trước hội chúng. Tuy nhiên, sức mạnh tốc độ đó có ở con ngựa, và nó có khả năng đi khắp trái đất đến tận bờ biển trong chốc lát.

Evameva kho, mahārāja, bhagavā attano iddhibalaṃ parikittayamāno evamāha, tampi tevijjānaṃ chaḷabhiññānaṃ arahantānaṃ vimalakhīṇāsavānaṃ devamanussānañca majjhe nisīditvā bhaṇitaṃ ‘tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’ti.

Even so, great king, the Bhagavā spoke thus, extolling his own iddhi power. And that was spoken while seated among those endowed with the three knowledges, the six supernormal powers, the pure arahants whose defilements are destroyed, and among devas and humans: ‘The four iddhipādā, Ānanda, have been developed by the Tathāgata, cultivated, made a vehicle, made a basis, established, practiced, and thoroughly undertaken. If he wished, Ānanda, the Tathāgata could remain for a kappa or for the remainder of a kappa.’

Cũng vậy, tâu Đại vương, Thế Tôn đã nói như vậy để ca ngợi sức mạnh thần thông của mình. Lời này cũng được Ngài nói khi ngồi giữa các vị A-la-hán Tam minh, Lục thông, vô cấu, đã đoạn tận lậu hoặc, và giữa chư thiên và loài người: ‘Này Ānanda, Như Lai đã tu tập, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành nền tảng, đã thực hành, đã thuần thục, đã khéo khởi sự bốn thần túc. Này Ānanda, nếu Như Lai muốn, Ngài có thể an trụ đến hết tuổi thọ hay phần còn lại của tuổi thọ’.

Vijjati ca taṃ, mahārāja, iddhibalaṃ bhagavato, samattho ca bhagavā iddhibalena kappaṃ vā ṭhātuṃ kappāvasesaṃ vā, na ca bhagavā taṃ iddhibalaṃ tassaṃ parisāyaṃ dasseti, anatthiko, mahārāja, bhagavā sabbabhavehi, garahitā ca tathāgatassa sabbabhavā.

And that iddhi power, great king, exists for the Bhagavā, and the Bhagavā is capable by iddhi power of remaining for a kappa or for the remainder of a kappa. Yet, the Bhagavā does not demonstrate that iddhi power in that assembly. The Bhagavā, great king, has no desire for any existence, and all existences are condemned by the Tathāgata.

Tâu Đại vương, sức mạnh thần thông đó có ở Thế Tôn, và Thế Tôn có khả năng an trụ đến hết tuổi thọ hay phần còn lại của tuổi thọ bằng sức mạnh thần thông, nhưng Thế Tôn không trình diễn sức mạnh thần thông đó trước hội chúng. Tâu Đại vương, Thế Tôn không còn ham muốn mọi kiếp sống, và mọi kiếp sống đều bị chư Như Lai chỉ trích.

Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘seyyathāpi, bhikkhave, appamattakopi gūtho duggandho hoti.

This too, great king, was spoken by the Bhagavā: ‘Just as, bhikkhus, even a little dung is foul-smelling.

Tâu Đại vương, Thế Tôn cũng đã nói rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, ví như một chút phân cũng hôi thối.

Evameva kho ahaṃ, bhikkhave, appamattakampi bhavaṃ na vaṇṇemi antamaso accharāsaṅghātamattampī’ti api nu kho, mahārāja, bhagavā sabbabhavagatiyoniyo gūthasamaṃ disvā iddhibalaṃ nissāya bhavesu chandarāgaṃ kareyyā’’ti?

Even so, bhikkhus, I do not praise even a little existence, not even for the snapping of a finger.’ Would the Bhagavā, great king, having seen all existences, destinations, and rebirths as equal to dung, rely on iddhi power and develop desire and attachment for existences?”

Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, Ta không ca ngợi bất kỳ kiếp sống nào, dù chỉ bằng một cái búng ngón tay’. Vậy thì, tâu Đại vương, liệu Thế Tôn, khi thấy tất cả các cảnh giới tái sinh đều giống như phân, có nảy sinh lòng tham ái đối với các kiếp sống dựa vào sức mạnh thần thông chăng?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, bạch Đại đức.”

‘‘Tena hi, mahārāja, bhagavā iddhibalaṃ parikittayamāno evarūpaṃ buddhasīhanādamabhinadī’’ti.

“Therefore, great king, the Bhagavā, extolling his iddhi power, uttered such a lion’s roar of a Buddha.”

“Vậy thì, tâu Đại vương, Thế Tôn đã rống tiếng sư tử của chư Phật như vậy để ca ngợi sức mạnh thần thông.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it just so.”

“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

822

Iddhibaladassanapañho dasamo.

The Tenth Problem of Demonstrating Iddhi Power.

Vấn đề thứ mười về sự trình diễn thần thông.

823

Iddhibalavaggo paṭhamo.

The First Chapter on Iddhi Power.

Chương về sức mạnh thần thông thứ nhất.

824

Imasmiṃ vagge dasa pañhā.

In this chapter, there are ten problems.

Trong chương này có mười vấn đề.

825

2. Abhejjavaggo

2. The Unbreakable Chapter

2. Chương Bất Khả Phá

826

1. Khuddānukhuddakapañho

1. The Problem of Minor and Lesser Rules

1. Vấn đề về các giới luật nhỏ và phụ

827

1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti.

1. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Bhagavā: ‘I teach the Dhamma, bhikkhus, having directly known it, not without direct knowledge.’

1. “Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã nói rằng ‘Này các Tỳ-khưu, Ta thuyết pháp với sự hiểu biết, không phải không có sự hiểu biết’.

Puna ca vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti.

And again, in the Vinaya rules, it was stated thus: ‘If the Saṅgha, Ānanda, wishes, it may abolish the minor and lesser training rules after my passing.’

Nhưng rồi trong các giới luật (vinayapaññatti) lại nói rằng ‘Này Ānanda, nếu Tăng đoàn muốn, sau khi Ta nhập Niết Bàn, hãy bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ’.

Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni duppaññattāni, udāhu avatthusmiṃ ajānitvā paññattāni, yaṃ bhagavā attano accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanāpeti?

Venerable Nāgasena, were the minor and lesser training rules badly laid down, or were they laid down without knowing the circumstances, that the Bhagavā allowed the abolition of the minor and lesser training rules after his passing?

Bạch Đại đức Nāgasena, phải chăng các giới luật nhỏ và phụ đã được chế định không đúng, hay đã được chế định mà không biết hoàn cảnh, mà Thế Tôn lại cho phép Tăng đoàn bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ sau khi Ngài nhập Niết Bàn?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, tena hi ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

‘‘If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘Bhikkhus, I teach the Dhamma having fully comprehended it, not without having comprehending it,’ then that statement, ‘Ānanda, if the Saṅgha wishes, it may abolish the minor and lesser training rules after my passing,’ is false.

Bạch Đại đức Nāgasena, nếu Thế Tôn đã nói rằng ‘Này các Tỳ-khưu, Ta thuyết pháp với sự hiểu biết, không phải không có sự hiểu biết’, thì lời nói ‘Này Ānanda, nếu Tăng đoàn muốn, sau khi Ta nhập Niết Bàn, hãy bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ’ là sai lầm.

Yadi tathāgate vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti tena hi ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said this in the Vinaya-paññatti: ‘Ānanda, if the Saṅgha wishes, it may abolish the minor and lesser training rules after my passing,’ then that statement, ‘Bhikkhus, I teach the Dhamma having fully comprehended it, not without having comprehended it,’ is also false.

Nếu Như Lai đã nói trong các giới luật rằng ‘Này Ānanda, nếu Tăng đoàn muốn, sau khi Ta nhập Niết Bàn, hãy bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ’, thì lời nói ‘Này các Tỳ-khưu, Ta thuyết pháp với sự hiểu biết, không phải không có sự hiểu biết’ cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho sukhumo nipuṇo gambhīro sugambhīro dunnijjhāpayo, so tavānuppatto, tattha te ñāṇabalavipphāraṃ dassehī’’ti.

This too is a two-edged question, subtle, intricate, profound, deeply profound, difficult to fathom; it has come to you. Therein, show the full power of your knowledge!’’

Vấn đề hai mặt này thật vi tế, tinh xảo, sâu xa, cực kỳ sâu xa, khó thấu triệt, đã đến lượt ngài, xin hãy trình bày sức mạnh trí tuệ của ngài về vấn đề đó.”

828

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, vinayapaññattiyāpi evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti, taṃ pana, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno āha ‘ukkalessanti^* nu kho mama sāvakā mayā vissajjāpīyamānā mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, udāhu ādiyissantī’ti.

‘‘That too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Bhikkhus, I teach the Dhamma having fully comprehended it, not without having comprehended it.’ And in the Vinaya-paññatti, it was also said: ‘Ānanda, if the Saṅgha wishes, it may abolish the minor and lesser training rules after my passing.’ But, great king, the Tathāgata said that while testing the bhikkhus: ‘Will my disciples, when I allow them to abandon the minor and lesser training rules after my passing, abandon them, or will they uphold them?’

“Tâu Đại vương, Thế Tôn đã nói rằng ‘Này các Tỳ-khưu, Ta thuyết pháp với sự hiểu biết, không phải không có sự hiểu biết’, và trong các giới luật cũng đã nói rằng ‘Này Ānanda, nếu Tăng đoàn muốn, sau khi Ta nhập Niết Bàn, hãy bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ’. Nhưng, tâu Đại vương, Như Lai đã nói điều đó để thử thách các Tỳ-khưu: ‘Liệu các đệ tử của Ta, khi Ta cho phép bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ sau khi Ta nhập Niết Bàn, sẽ bãi bỏ chúng, hay sẽ tuân giữ chúng?’”

829

‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā putte evaṃ vadeyya ‘ayaṃ kho, tātā, mahājanapado sabbadisāsu sāgarapariyanto, dukkaro, tātā, tāvatakena balena dhāretuṃ, etha tumhe, tātā, mamaccayena paccante paccante dese pajahathā’ti.

‘‘Just as, great king, a Wheel-turning Monarch might say to his sons: ‘Sons, this great country, bounded by the ocean in all directions, is difficult to maintain with such a force. Come, sons, after my passing, abandon the outlying districts in each region.’

“Tâu Đại vương, ví như một vị vua Chuyển luân vương nói với các con trai của mình: ‘Này các con, vùng đất rộng lớn này, trải dài đến tận biển cả ở khắp mọi phương, thật khó để cai trị với lực lượng quân sự như vậy. Này các con, sau khi phụ vương qua đời, hãy từ bỏ những vùng đất biên giới’.

Api nu kho te, mahārāja, kumārā pituaccayena hatthagate janapade sabbe te paccante paccante dese muñceyyu’’nti?

Would those princes, great king, abandon all those outlying districts in the country that had come into their possession after their father’s passing?’’

Vậy thì, tâu Đại vương, liệu các hoàng tử đó có từ bỏ tất cả những vùng đất biên giới đã nằm trong tay họ sau khi phụ vương qua đời chăng?”

‘‘Na hi bhante, rājato^* , bhante, luddhatarā^* kumārā rajjalobhena taduttariṃ diguṇatiguṇaṃ janapadaṃ pariggaṇheyyuṃ^* , kiṃ pana te hatthagataṃ janapadaṃ muñceyyu’’nti?

‘‘No, Venerable sir, the princes, being more greedy for the kingdom than their father, would seize two or three times more territory beyond that. Why would they abandon the country already in their possession?’’

“Không, bạch Đại đức. Bạch Đại đức, các hoàng tử còn tham lam vương quốc hơn cả vua cha, họ sẽ chiếm thêm gấp đôi, gấp ba vùng đất, chứ làm sao họ lại từ bỏ vùng đất đã nằm trong tay mình?”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno evamāha ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti.

‘‘Even so, great king, the Tathāgata said, testing the bhikkhus: ‘Ānanda, if the Saṅgha wishes, it may abolish the minor and lesser training rules after my passing.’

“Cũng vậy, tâu Đại vương, Như Lai đã nói như vậy để thử thách các Tỳ-khưu: ‘Này Ānanda, nếu Tăng đoàn muốn, sau khi Ta nhập Niết Bàn, hãy bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ’.

Dukkhaparimuttiyā, mahārāja, buddhaputtā dhammalobhena aññampi uttariṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ gopeyyuṃ, kiṃ pana pakatipaññattaṃ sikkhāpadaṃ muñceyyu’’nti?

For the sake of liberation from suffering, great king, the Buddha’s sons, out of love for the Dhamma, would guard even an additional one hundred and fifty training rules. Why would they abandon the training rules originally laid down?’’

Tâu Đại vương, các đệ tử của Phật, vì lòng ham muốn Pháp để thoát khỏi khổ đau, sẽ giữ gìn thêm một trăm rưỡi giới luật nữa, chứ làm sao họ lại từ bỏ giới luật đã được chế định sẵn?”

830

‘‘Bhante nāgasena, yaṃ bhagavā āha ‘khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’ti, etthāyaṃ jano sammūḷho vimatijāto adhikato saṃsayapakkhando.

‘‘Venerable Nāgasena, concerning what the Blessed One said, ‘the minor and lesser training rules’—regarding this, people are confused, filled with doubt, and greatly plunged into uncertainty.

“Bạch Đại đức Nāgasena, về lời Thế Tôn nói ‘các giới luật nhỏ và phụ’, chúng sinh ở đây đã bị mê hoặc, hoài nghi, và rơi vào sự nghi ngờ lớn.

Katamāni tāni khuddakāni sikkhāpadāni, katamāni anukhuddakāni sikkhāpadānīti?

Which are the minor training rules, and which are the lesser training rules?

Thế nào là các giới luật nhỏ, thế nào là các giới luật phụ?”

Dukkaṭaṃ, mahārāja, khuddakaṃ sikkhāpadaṃ, dubbhāsitaṃ anukhuddakaṃ sikkhāpadaṃ, imāni dve khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, pubbakehipi, mahārāja, mahātherehi ettha vimati uppāditā, tehipi ekajjhaṃ na kato dhammasaṇṭhitipariyāye bhagavatā eso pañho upadiṭṭhoti.

The Dukkaṭa is a minor training rule, great king, and the Dubbhāsita is a lesser training rule. These two are the minor and lesser training rules. Even the great elders of old, great king, raised doubts about this, and they too did not collectively resolve this question which was taught by the Blessed One in the context of the establishment of the Dhamma.

Bạch Đại vương, Dukkaṭa là một học giới nhỏ (khuddaka sikkhāpada), Dubbhāsita là một học giới phụ nhỏ (anukhuddaka sikkhāpada). Hai điều này là các học giới nhỏ và phụ nhỏ (khuddānukhuddaka sikkhāpada). Bạch Đại vương, ngay cả các Đại Trưởng lão (mahāthera) thời xưa cũng đã nảy sinh nghi ngờ về vấn đề này, và họ cũng đã không giải quyết vấn đề này một cách thống nhất trong phần Pháp được Đức Thế Tôn chỉ dạy về sự thiết lập Pháp (dhammasaṇṭhiti).

Ciranikkhittaṃ, bhante nāgasena, jinarahassaṃ ajjetarahi loke vivaṭaṃ pākaṭaṃ kata’’nti.

Venerable Nāgasena, the secret of the Conqueror, long hidden, has today been revealed and made manifest in the world!’’

Bạch Tôn giả Nāgasena, bí mật của Đức Phật đã được cất giữ từ lâu, nay đã được khai mở và công bố ra thế gian.”

831

Khuddānukhuddakapañho paṭhamo.

The First Question on Minor and Lesser Rules.

Vấn đề về các học giới nhỏ và phụ nhỏ (Khuddānukhuddaka-pañha) thứ nhất.

832

2. Abyākaraṇīyapañho

2. The Question of Undetermined Matters

2. Vấn đề không thể giải thích (Abyākaraṇīya-pañha)

833

2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, puna ca therena mālukyaputtena^* pañhaṃ puṭṭho na byākāsi.

2. ‘‘Venerable Nāgasena, this too was spoken by the Blessed One: ‘Ānanda, the Tathāgata has no teacher’s closed fist regarding the teachings.’ Yet, when questioned by the Elder Mālukyaputta, he did not explain.

2. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Này Ānanda, Như Lai không có nắm tay của một vị thầy đối với các Pháp’. Nhưng rồi khi Trưởng lão Mālukyaputta hỏi một câu hỏi, Ngài lại không giải thích.

Eso kho, bhante nāgasena, pañho dvayanto^* ekantanissito bhavissati ajānanena vā guyhakaraṇena vā.

This question, Venerable Nāgasena, must depend on one of two reasons: either ignorance or secrecy.

Bạch Tôn giả Nāgasena, vấn đề này chắc chắn sẽ dựa vào hai khía cạnh: hoặc là do không biết, hoặc là do giữ bí mật.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, tena hi therassa mālukyaputtassa ajānantena na byākataṃ.

“If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Ananda, the Tathāgata has no teacher’s closed fist regarding the Dhamma,’ then the Elder Mālukyaputta did not declare it out of ignorance.

Nếu, bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Này Ānanda, Như Lai không có nắm tay của một vị thầy đối với các Pháp’, thì khi đó Ngài đã không giải thích cho Trưởng lão Mālukyaputta vì Ngài không biết.

Yadi jānantena na byākataṃ, tena hi atthi tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhi.

If he did not declare it knowing, then the Tathāgata has a teacher’s closed fist regarding the Dhamma.

Nếu Ngài đã không giải thích dù biết, thì khi đó Như Lai có nắm tay của một vị thầy đối với các Pháp.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and you must resolve it.”

Đây cũng là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả phải giải quyết nó.”

834

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, abyākato ca therena mālukyaputtena pucchito pañho, tañca pana na ajānantena na guyhakaraṇena.

“That was indeed said by the Blessed One, O great king, ‘Ananda, the Tathāgata has no teacher’s closed fist regarding the Dhamma,’ and the question asked by the Elder Mālukyaputta was not declared, but that was not out of ignorance, nor out of secrecy.

“Bạch Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Này Ānanda, Như Lai không có nắm tay của một vị thầy đối với các Pháp’. Và vấn đề mà Trưởng lão Mālukyaputta đã hỏi thì không được giải thích, nhưng điều đó không phải vì không biết hay vì giữ bí mật.

Cattārimāni, mahārāja, pañhabyākaraṇāni.

There are these four ways of answering questions, O great king.

Bạch Đại vương, có bốn loại giải thích vấn đề này.

Katamāni cattāri?

What are these four?

Bốn loại đó là gì?

Ekaṃsabyākaraṇīyo pañho vibhajjabyākaraṇīyo pañho paṭipucchābyākaraṇīyo pañho ṭhapanīyo pañhoti.

A question to be answered categorically, a question to be answered analytically, a question to be answered by a counter-question, and a question to be set aside.

Vấn đề cần được giải thích dứt khoát (ekaṃsabyākaraṇīyo pañho), vấn đề cần được giải thích phân tích (vibhajjabyākaraṇīyo pañho), vấn đề cần được giải thích bằng cách hỏi lại (paṭipucchābyākaraṇīyo pañho), và vấn đề cần được gác lại (ṭhapanīyo pañho).

835

‘‘Katamo ca, mahārāja, ekaṃsabyākaraṇīyo pañho?

“And what, O great king, is a question to be answered categorically?

“Bạch Đại vương, vấn đề cần được giải thích dứt khoát là gì?

‘Rūpaṃ anicca’nti ekaṃsabyākaraṇīyo pañho, ‘vedanā aniccā’ti…pe… ‘saññā aniccā’ti…pe… ‘saṅkhārā aniccā’ti…pe… ‘viññāṇaṃ anicca’’nti ekaṃsabyākaraṇīyo pañho, ayaṃ ekaṃsabyākaraṇīyo pañho.

‘Form is impermanent’ is a question to be answered categorically; ‘feeling is impermanent’... ‘perception is impermanent’... ‘mental formations are impermanent’... ‘consciousness is impermanent’ is a question to be answered categorically. This is a question to be answered categorically.

Vấn đề ‘Sắc là vô thường’ là vấn đề cần được giải thích dứt khoát, ‘Thọ là vô thường’… ‘Tưởng là vô thường’… ‘Hành là vô thường’… ‘Thức là vô thường’ là vấn đề cần được giải thích dứt khoát. Đây là vấn đề cần được giải thích dứt khoát.

836

‘‘Katamo vibhajjabyākaraṇīyo pañho?

“What is a question to be answered analytically?

“Vấn đề cần được giải thích phân tích là gì?

‘Aniccaṃ pana rūpa’nti vibhajjabyākaraṇīyo pañho, ‘aniccā pana vedanā’ti…pe… ‘aniccā pana saññā’ti…pe… ‘aniccā pana saṅkhārā’ti…pe… ‘aniccaṃ pana viññāṇa’nti vibhajjabyākaraṇīyo pañho, ayaṃ vibhajjabyākaraṇīyo pañho.

‘Is form impermanent?’ is a question to be answered analytically; ‘Is feeling impermanent?’... ‘Is perception impermanent?’... ‘Are mental formations impermanent?’... ‘Is consciousness impermanent?’ is a question to be answered analytically. This is a question to be answered analytically.

Vấn đề ‘Sắc có phải là vô thường không?’ là vấn đề cần được giải thích phân tích, ‘Thọ có phải là vô thường không?’… ‘Tưởng có phải là vô thường không?’… ‘Hành có phải là vô thường không?’… ‘Thức có phải là vô thường không?’ là vấn đề cần được giải thích phân tích. Đây là vấn đề cần được giải thích phân tích.

837

‘‘Katamo paṭipucchābyākaraṇīyo pañho?

“What is a question to be answered by a counter-question?

“Vấn đề cần được giải thích bằng cách hỏi lại là gì?

‘Kiṃ nu kho cakkhunā sabbaṃ vijānātī’ti ayaṃ paṭipucchābyākaraṇīyo pañho.

‘Does one know everything with the eye?’ This is a question to be answered by a counter-question.

Vấn đề ‘Có phải tất cả đều được nhận biết bằng mắt không?’ là vấn đề cần được giải thích bằng cách hỏi lại.

838

‘‘Katamo ṭhapanīyo pañho?

“What is a question to be set aside?

“Vấn đề cần được gác lại là gì?

‘Sassato loko’ti ṭhapanīyo pañho, ‘asassato loko’ti.

‘The world is eternal’ is a question to be set aside; ‘The world is not eternal’;

Vấn đề ‘Thế gian là thường còn’ là vấn đề cần được gác lại, ‘Thế gian là vô thường’.

‘Antavā loko’ti.

‘The world is finite’;

‘Thế gian có giới hạn’.

‘Anantavā loko’ti.

‘The world is infinite’;

‘Thế gian không có giới hạn’.

‘Antavā ca anantavā ca loko’ti.

‘The world is finite and infinite’;

‘Thế gian có giới hạn và không có giới hạn’.

‘Nevantavā nānantavā loko’ti.

‘The world is neither finite nor infinite’;

‘Thế gian không có giới hạn cũng không không có giới hạn’.

‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti.

‘The soul is the same as the body’;

‘Sinh mạng đó là thân thể đó’.

‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti.

‘The soul is one thing, the body another’;

‘Sinh mạng khác, thân thể khác’.

‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti.

‘The Tathāgata exists after death’;

‘Như Lai có còn tồn tại sau khi chết không?’.

‘Na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti.

‘The Tathāgata does not exist after death’;

‘Như Lai không còn tồn tại sau khi chết không?’.

‘Hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti.

‘The Tathāgata both exists and does not exist after death’;

‘Như Lai có còn tồn tại và không còn tồn tại sau khi chết không?’.

‘Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti ṭhapanīyo pañho, ayaṃ ṭhapanīyo pañho.

‘The Tathāgata neither exists nor does not exist after death’ is a question to be set aside. This is a question to be set aside.

‘Như Lai không còn tồn tại cũng không không còn tồn tại sau khi chết không?’ là vấn đề cần được gác lại. Đây là vấn đề cần được gác lại.

839

‘‘Bhagavā, mahārāja, therassa mālukyaputtassa taṃ ṭhapanīyaṃ pañhaṃ na byākāsi.

“The Blessed One, O great king, did not declare that question to the Elder Mālukyaputta, it was a question to be set aside.

“Bạch Đại vương, Đức Thế Tôn đã không giải thích vấn đề cần được gác lại đó cho Trưởng lão Mālukyaputta.

So pana pañho kiṃ kāraṇā ṭhapanīyo?

For what reason is that question to be set aside?

Nhưng vì lý do gì mà vấn đề đó cần được gác lại?

Na tassa dīpanāya hetu vā kāraṇaṃ vā atthi, tasmā so pañho ṭhapanīyo.

There is no reason or cause for its elucidation; therefore, that question is to be set aside.

Không có lý do hay nguyên nhân nào để làm sáng tỏ điều đó, vì vậy vấn đề đó cần được gác lại.

Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ akāraṇamahetukaṃ giramudīraṇa’’nti.

There is no utterance by the Buddhas, the Blessed Ones, that is without cause or reason.”

Các vị Phật, các Đức Thế Tôn không bao giờ nói lời vô cớ, không nguyên nhân.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it just so.”

“Lành thay, bạch Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”

840

Abyākaraṇīyapañho dutiyo.

The Second Question on Undescribed Matters.

Vấn đề không thể giải thích (Abyākaraṇīya-pañha) thứ hai.

841

3. Maccubhāyanābhāyanapañho

3. The Question on Fearing and Not Fearing Death

3. Vấn đề sợ hãi và không sợ hãi cái chết (Maccubhāyanābhāyanapañho)

842

3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti, puna bhaṇitaṃ ‘arahā sabbabhayamatikkanto’ti.

“Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One, ‘All tremble at punishment, all fear death,’ and again it was said, ‘The Arahant has overcome all fear.’

3. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Tất cả đều run sợ trước hình phạt, tất cả đều khiếp sợ cái chết’. Nhưng sau đó lại thuyết rằng: ‘Bậc A-la-hán đã vượt qua mọi nỗi sợ hãi’.

Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, arahā daṇḍabhayā tasati, niraye vā nerayikā sattā jalitā kuthitā tattā santattā tamhā jalitaggijālakā mahānirayā cavamānā maccuno bhāyanti.

Now, Venerable Nāgasena, does an Arahant tremble at the fear of punishment, or do beings in hell, burning, seething, heated, intensely heated, fear death when they pass away from that great hell with its blazing flames?

Bạch Tôn giả Nāgasena, có phải bậc A-la-hán run sợ trước nỗi sợ hình phạt không? Hay các chúng sinh trong địa ngục, khi bị thiêu đốt, sôi sục, nóng bỏng, cực kỳ nóng bỏng, khi chuyển sinh ra khỏi đại địa ngục lửa cháy rực đó, có khiếp sợ cái chết không?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti, tena hi ‘arahā sabbabhayamatikkanto’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘All tremble at punishment, all fear death,’ then that statement, ‘The Arahant has overcome all fear,’ is false.

Nếu, bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Tất cả đều run sợ trước hình phạt, tất cả đều khiếp sợ cái chết’, thì lời thuyết ‘Bậc A-la-hán đã vượt qua mọi nỗi sợ hãi’ là sai.

Yadi bhagavatā bhaṇitaṃ ‘arahā sabbabhayamatikkanto’ti, tena hi ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Blessed One said, ‘The Arahant has overcome all fear,’ then that statement, ‘All tremble at punishment, all fear death,’ is also false.

Nếu Đức Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Bậc A-la-hán đã vượt qua mọi nỗi sợ hãi’, thì lời thuyết ‘Tất cả đều run sợ trước hình phạt, tất cả đều khiếp sợ cái chết’ cũng là sai.

Ayaṃ ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and you must resolve it.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả phải giải quyết nó.”

843

‘‘Netaṃ, mahārāja, vacanaṃ bhagavatā arahante upādāya bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti.

“O great king, that statement, ‘All tremble at punishment, all fear death,’ was not made by the Blessed One with reference to Arahants.

“Bạch Đại vương, lời thuyết ‘Tất cả đều run sợ trước hình phạt, tất cả đều khiếp sợ cái chết’ đó không phải Đức Thế Tôn đã thuyết dựa trên các bậc A-la-hán.

Ṭhapito arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, samūhato bhayahetu arahato.

The Arahant is set aside in that matter; the cause of fear has been uprooted for the Arahant.

Bậc A-la-hán đã được loại trừ khỏi vấn đề đó, nguyên nhân của sự sợ hãi đã bị loại bỏ đối với bậc A-la-hán.

Ye te, mahārāja, sattā sakilesā, yesañca adhimattā attānudiṭṭhi, ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti.

Mahārāja, those beings who are defiled, and those in whom the view of self is excessive, and those who are elated and dejected by happiness and suffering—referring to them, the Blessed One said: ‘All tremble at punishment, all fear death.’

Bạch Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết ‘Tất cả đều run sợ trước hình phạt, tất cả đều khiếp sợ cái chết’ dựa trên những chúng sinh còn phiền não, những ai có tà kiến về ngã (attānudiṭṭhi) quá mức, và những ai dao động trước khổ và lạc.

Arahato, mahārāja, sabbagati upacchinnā, yoni viddhaṃsitā, paṭisandhi upahatā, bhaggā phāsukā, samūhatā sabbabhavālayā, samucchinnā sabbasaṅkhārā, hataṃ kusalākusalaṃ, vihatā avijjā, abījaṃ viññāṇaṃ kataṃ, daḍḍhā sabbakilesā, ativattā lokadhammā, tasmā arahā na tasati sabbabhayehi.

Mahārāja, for an Arahant, all paths of existence are cut off, the origin of existence is destroyed, rebirth is broken, the side-ribs are shattered, all attachments to existence are uprooted, all conditioned phenomena are utterly ceased, wholesome and unwholesome actions are eliminated, ignorance is overcome, consciousness is made seedless, all defilements are burnt away, and the worldly conditions are transcended. Therefore, an Arahant does not tremble at any fear.

Bạch Đại vương, đối với bậc A-la-hán, mọi nẻo tái sinh đã bị cắt đứt, cội rễ tái sinh đã bị hủy diệt, sự nối tiếp tái sinh đã bị phá hoại, các xương sườn đã bị bẻ gãy, mọi sự chấp thủ vào các cõi hữu đã bị loại bỏ, mọi hành đã bị diệt trừ hoàn toàn, thiện và bất thiện đã bị tiêu diệt, vô minh đã bị phá tan, thức đã trở thành không hạt giống, mọi phiền não đã bị thiêu rụi, các pháp thế gian đã bị vượt qua. Vì vậy, bậc A-la-hán không run sợ trước mọi nỗi sợ hãi.

844

‘‘Idha, mahārāja, rañño cattāro mahāmattā bhaveyyuṃ anurakkhā laddhayasā vissāsikā ṭhapitā mahati issariye ṭhāne.

“Here, Mahārāja, there might be four great ministers of the king, who are guards, renowned, trusted, and appointed to a high position of authority.

“Bạch Đại vương, ở đây, có bốn vị đại thần của nhà vua, họ là những người trung thành, có danh tiếng, đáng tin cậy, được đặt vào vị trí quyền lực cao.

Atha rājā kismiñci deva karaṇīye samuppanne yāvatā sakavijite sabbajanassa āṇāpeyya ‘sabbeva me baliṃ karontu, sādhetha tumhe cattāro mahāmattā taṃ karaṇīya’nti.

Then, if some task arises, the king might command all the people in his kingdom, saying: ‘Let all pay tribute to me; you four great ministers, accomplish that task.’

Khi có một việc cần làm, nhà vua sẽ ra lệnh cho tất cả mọi người trong vương quốc của mình rằng: ‘Tất cả hãy nộp cống phẩm cho ta, còn bốn vị đại thần các khanh hãy hoàn thành việc đó’.

Api nu kho, mahārāja, tesaṃ catunnaṃ mahāmattānaṃ balibhayā santāso uppajjeyyā’’ti?

Now, Mahārāja, would those four great ministers experience fear due to tribute?”

Bạch Đại vương, liệu bốn vị đại thần đó có nảy sinh nỗi sợ hãi về cống phẩm không?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, bạch Tôn giả.”

‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti.

“For what reason, Mahārāja?”

“Vì lý do gì, bạch Đại vương?”

‘‘Ṭhapitā te, bhante, raññā uttamaṭṭhāne, natthi tesaṃ bali, samatikkantabalino te, avasese upādāya raññā āṇāpitaṃ ‘sabbeva me baliṃ karontū’ti.

“Venerable Sir, they are appointed by the king to the highest position; there is no tribute for them; they have transcended tribute. The king’s command, ‘Let all pay tribute to me,’ refers to the remaining people.”

“Bạch Tôn giả, họ đã được nhà vua đặt vào vị trí tối cao, họ không phải nộp cống phẩm; họ đã vượt qua việc nộp cống phẩm. Nhà vua đã ra lệnh ‘Tất cả hãy nộp cống phẩm cho ta’ là dựa trên những người còn lại.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, netaṃ vacanaṃ bhagavatā arahante upādāya bhaṇitaṃ, ṭhapito arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, samūhato bhayahetu arahato, ye te, mahārāja, sattā sakilesā, yesañca adhimattā attānudiṭṭhi, ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti.

“Just so, Mahārāja, that statement was not uttered by the Blessed One referring to Arahants. The Arahant is excluded from that matter; the cause of fear for an Arahant is uprooted. Mahārāja, those beings who are defiled, and those in whom the view of self is excessive, and those who are elated and dejected by happiness and suffering—referring to them, the Blessed One said: ‘All tremble at punishment, all fear death.’

“Cũng vậy, bạch Đại vương, lời thuyết đó không phải Đức Thế Tôn đã thuyết dựa trên các bậc A-la-hán. Bậc A-la-hán đã được loại trừ khỏi vấn đề đó, nguyên nhân của sự sợ hãi đã bị loại bỏ đối với bậc A-la-hán. Bạch Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết ‘Tất cả đều run sợ trước hình phạt, tất cả đều khiếp sợ cái chết’ dựa trên những chúng sinh còn phiền não, những ai có tà kiến về ngã quá mức, và những ai dao động trước khổ và lạc.

Tasmā arahā na tasati sabbabhayehī’’ti.

Therefore, an Arahant does not tremble at any fear.”

Vì vậy, bậc A-la-hán không run sợ trước mọi nỗi sợ hãi.”

845

‘‘Netaṃ, bhante nāgasena, vacanaṃ sāvasesaṃ, niravasesavacanametaṃ ‘sabbe’ti.

“Venerable Nāgasena, this statement is not incomplete; this statement, ‘all,’ is complete.

“Thưa Đại đức Nāgasena, lời nói này không có phần còn lại, lời nói ‘tất cả’ này là không có phần còn lại.

Tattha me uttariṃ kāraṇaṃ brūhi taṃ vacanaṃ patiṭṭhāpetu’’nti.

Please tell me a further reason to establish that statement.”

Xin Đại đức hãy nói thêm lý do để xác lập lời nói đó.”

846

‘‘Idha, mahārāja, gāme gāmassāmiko āṇāpakaṃ āṇāpeyya ‘ehi, bho āṇāpaka, yāvatā gāme gāmikā, te sabbe sīghaṃ mama santike sannipātehī’ti.

“Here, Mahārāja, in a village, the village headman might command a herald, saying: ‘Come, herald, assemble all the villagers in the village quickly before me!’

“Này Đại vương, ở đây, trong một ngôi làng, chủ làng có thể ra lệnh cho người truyền lệnh: ‘Này người truyền lệnh, hãy đến đây! Tất cả dân làng trong làng, hãy mau chóng tập hợp lại chỗ ta!’

So ‘sādhu sāmī’ti sampaṭicchitvā gāmamajjhe ṭhatvā tikkhattuṃ saddamanussāveyya ‘yāvatā gāme gāmikā, te sabbe sīghasīghaṃ sāmino santike sannipatantū’ti.

He, assenting with ‘Yes, sir,’ stands in the middle of the village and loudly proclaims three times: ‘Let all the villagers in the village assemble quickly, quickly before the headman!’

Người đó, đáp lời ‘Vâng, thưa chủ!’ rồi đứng giữa làng, ba lần hô to: ‘Tất cả dân làng trong làng, hãy mau mau tập hợp lại chỗ chủ!’

Tato te gāmikā āṇāpakassa vacanena turitaturitā sannipatitvā gāmassāmikassa ārocenti ‘sannipatitā, sāmi, sabbe gāmikā, yaṃ te karaṇīyaṃ taṃ karohī’ti.

Then, those villagers, by the herald’s word, quickly, quickly assemble and report to the village headman: ‘Sir, all the villagers have assembled; please do what needs to be done.’

Khi đó, những người dân làng ấy, nghe lời người truyền lệnh, vội vã tập hợp lại và trình lên chủ làng: ‘Thưa chủ, tất cả dân làng đã tập hợp rồi, xin chủ hãy làm điều cần làm!’

Iti so, mahārāja, gāmassāmiko kuṭipurise sannipātento sabbe gāmike āṇāpeti, te ca āṇattā na sabbe sannipatanti, kuṭipurisā yeva sannipatanti, ‘ettakā yeva me gāmikā’ti gāmassāmiko ca tathā sampaṭicchati, aññe bahutarā anāgatā itthipurisā dāsidāsā bhatakā kammakarā gāmikā gilānā gomahiṃsā ajeḷakā suvānā, ye anāgatā, sabbe te agaṇitā, kuṭipurise yeva upādāya āṇāpitattā ‘sabbe sannipatantū’ti.

Thus, Mahārāja, the village headman, intending to assemble the householders, commands all the villagers, but not all of those commanded assemble; only the householders assemble. The village headman also accepts it as ‘these are all my villagers.’ Many others—men and women, male and female slaves, hired laborers, workers, sick villagers, cows and buffaloes, goats, sheep, and dogs—who did not come, all of them are not counted, because the command ‘Let all assemble’ was given referring only to the householders.

Như vậy, này Đại vương, chủ làng đó, khi muốn tập hợp những người đàn ông chủ gia đình, đã ra lệnh cho tất cả dân làng, nhưng không phải tất cả đều tập hợp, mà chỉ những người đàn ông chủ gia đình mới tập hợp. Và chủ làng cũng chấp nhận như vậy, rằng ‘Chỉ có bấy nhiêu dân làng của ta thôi’. Còn rất nhiều người khác không đến, như phụ nữ, đàn ông, nô tì nam nữ, người làm công, người thợ, dân làng bị bệnh, bò, trâu, dê, cừu, chó – tất cả những người không đến đó đều không được tính đến, vì lệnh được đưa ra chỉ để tập hợp những người đàn ông chủ gia đình mà nói ‘tất cả hãy tập hợp!’

Evameva kho, mahārāja, netaṃ vacanaṃ bhagavatā arahante upādāya bhaṇitaṃ, ṭhapito arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, samūhato bhayahetu arahato, ye te, mahārāja, sattā sakilesā, yesañca adhimattā attānudiṭṭhi, ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti.

Just so, Mahārāja, that statement was not uttered by the Blessed One referring to Arahants. The Arahant is excluded from that matter; the cause of fear for an Arahant is uprooted. Mahārāja, those beings who are defiled, and those in whom the view of self is excessive, and those who are elated and dejected by happiness and suffering—referring to them, the Blessed One said: ‘All tremble at punishment, all fear death.’

Cũng vậy, này Đại vương, lời nói này không phải do Thế Tôn nói ra để bao gồm các bậc A-la-hán. Bậc A-la-hán đã được loại trừ khỏi trường hợp đó, nguyên nhân sợ hãi đã bị diệt trừ đối với bậc A-la-hán. Này Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘Tất cả đều run sợ trước hình phạt, tất cả đều khiếp sợ cái chết’ là để chỉ những chúng sinh còn phiền não, những ai có tà kiến về ngã quá mạnh mẽ, và những ai còn dao động trước khổ và lạc.

Tasmā arahā na tasati sabbabhayehi.

Therefore, an Arahant does not tremble at any fear.

Vì vậy, bậc A-la-hán không run sợ trước mọi nỗi sợ hãi.”

847

‘‘Atthi, mahārāja, sāvasesaṃ vacanaṃ sāvaseso attho, atthi sāvasesaṃ vacanaṃ niravaseso attho, atthi niravasesaṃ vacanaṃ sāvaseso attho, atthi niravasesaṃ vacanaṃ niravaseso attho.

“Mahārāja, there is a statement with a remaining part and a meaning with a remaining part; there is a statement with a remaining part and a meaning without a remaining part; there is a statement without a remaining part and a meaning with a remaining part; there is a statement without a remaining part and a meaning without a remaining part.

“Này Đại vương, có lời nói có phần còn lại và ý nghĩa có phần còn lại; có lời nói có phần còn lại nhưng ý nghĩa không có phần còn lại; có lời nói không có phần còn lại nhưng ý nghĩa có phần còn lại; và có lời nói không có phần còn lại và ý nghĩa cũng không có phần còn lại.

Tena tena attho sampaṭicchitabbo.

The meaning should be accepted according to each case.”

Ý nghĩa phải được chấp nhận tùy theo từng trường hợp đó.”

848

‘‘Pañcavidhehi, mahārāja, kāraṇehi attho sampaṭicchitabbo āhaccapadena rasena ācariyavaṃsena^* adhippāyā kāraṇuttariyatāya.

“O great king, the meaning should be accepted by five reasons: by the authoritative text (āhaccapada), by the flavor (rasa), by the tradition of teachers (ācariyavaṃsa), by intention (adhippāya), and by the superiority of reason (kāraṇuttariyatā).

“Này Đại vương, ý nghĩa phải được chấp nhận dựa trên năm yếu tố: từ ngữ trực tiếp (āhaccapada), ý vị (rasa), truyền thống của các vị đạo sư (ācariyavaṃsa), ý định (adhippāya) và lý do vượt trội (kāraṇuttariyatā).

Ettha hi āhaccapadanti suttaṃ adhippetaṃ.

Here, āhaccapada is understood as the Sutta.

Ở đây, ‘từ ngữ trực tiếp’ (āhaccapada) có nghĩa là kinh điển.

Rasoti suttānulomaṃ.

Rasa is that which conforms to the Sutta.

‘Ý vị’ (rasa) là sự phù hợp với kinh điển.

Ācariyavaṃsoti ācariyavādo.

Ācariyavaṃsa is the tradition of teachers.

‘Truyền thống của các vị đạo sư’ (ācariyavaṃsa) là lời dạy của các vị đạo sư.

Adhippāyoti attano mati.

Adhippāya is one's own intention.

‘Ý định’ (adhippāya) là ý kiến của chính mình.

Kāraṇuttariyatāti imehi catūhi samentaṃ^* kāraṇaṃ.

Kāraṇuttariyatā is the reason that is consistent with these four.

‘Lý do vượt trội’ (kāraṇuttariyatā) là lý do phù hợp với bốn yếu tố trên.

Imehi kho, mahārāja, pañcahi kāraṇehi attho sampaṭicchitabbo.

By these five reasons, O great king, the meaning should be accepted.

Này Đại vương, ý nghĩa phải được chấp nhận dựa trên năm yếu tố này.

Evameso pañho suvinicchito hotī’’ti.

Thus, this problem is well-resolved.”

Như vậy, vấn đề này được giải quyết rõ ràng.”

849

‘‘Hotu, bhante nāgasena, tathā taṃ sampaṭicchāmi.

“So be it, Venerable Nāgasena, I accept it as such.

“Thưa Đại đức Nāgasena, xin hãy như vậy, con chấp nhận điều đó.

Ṭhapito hotu arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, tasantu avasesā sattā, niraye pana nerayikā sattā dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānā jalitapajjalitasabbaṅgapaccaṅgā ruṇṇakāruññakanditaparidevitalālappitamukhā asayhatibbadukkhābhibhūtā atāṇā asaraṇā asaraṇībhūtā anappasokāturā antimapacchimagatikā ekantasokaparāyaṇā uṇhatikhiṇacaṇḍakharatapanatejavanto bhīmabhayajanakaninādamahāsaddā saṃsibbitachabbidhajālāmālākulā samantā satayojanānupharaṇaccivegā kadariyā tapanā mahānirayā cavamānā maccuno bhāyantī’’ti?

Let the Arahant be excluded from that matter; let the remaining beings tremble. But do the beings in hell, O Venerable Sir, experiencing intense, painful, bitter feelings, with all their limbs and minor parts burning and blazing, with faces weeping, lamenting, crying, wailing, and babbling, overcome by unbearable, severe suffering, without refuge, without protection, having become unprotected, afflicted by immeasurable sorrow, having reached the lowest and final destination, solely devoted to sorrow, possessing fierce, sharp, violent, harsh, burning heat, with terrifying, fear-inducing, loud, great noises, entangled with six kinds of blazing garlands, with flames spreading a hundred yojanas all around, severe and burning, do they fear death when falling from the great hells?”

Xin cho bậc A-la-hán được loại trừ khỏi trường hợp đó, và các chúng sinh còn lại hãy run sợ. Nhưng những chúng sinh ở địa ngục, khi đang chịu đựng những cảm thọ đau đớn tột cùng, cay đắng, với tất cả các chi thể bốc cháy rực rỡ, với khuôn mặt đầy tiếng khóc than, rên rỉ, kêu la, than vãn, lảm nhảm, bị áp đảo bởi những nỗi khổ không thể chịu đựng nổi, không nơi nương tựa, không nơi trú ẩn, không có ai để nương tựa, đau khổ tột cùng vì sầu muộn không ngớt, với số phận cuối cùng là đọa xứ, hoàn toàn chìm đắm trong sầu muộn, với ngọn lửa nóng bỏng, sắc bén, dữ dội, thiêu đốt mãnh liệt, với những tiếng gầm thét kinh hoàng, đáng sợ, với những luồng lửa sáu phương đan xen, cuộn xoáy, lan tỏa khắp trăm do-tuần, thiêu đốt một cách tàn nhẫn trong các đại địa ngục – khi họ chết đi, họ có sợ hãi cái chết không?”

‘‘Āma, mahārājā’’ti.

“Yes, O great king,” he replied.

“Vâng, thưa Đại vương.”

850

‘‘Nanu, bhante nāgasena, nirayo ekantadukkhavedanīyo, kissa pana te nerayikā sattā ekantadukkhavedanīyā nirayā cavamānā maccuno bhāyanti, kissa niraye ramantī’’ti?

“Is it not true, Venerable Nāgasena, that hell is a place of experiencing only suffering? Why then do those hell-beings, who experience only suffering, fear death when falling from hell? Why do they delight in hell?”

“Thưa Đại đức Nāgasena, địa ngục chẳng phải là nơi chỉ có cảm thọ khổ đau sao? Tại sao những chúng sinh ở địa ngục, khi chết đi từ địa ngục chỉ có cảm thọ khổ đau, lại sợ hãi cái chết? Tại sao họ lại vui thích ở địa ngục?”

‘‘Na te, mahārāja, nerayikā sattā niraye ramanti, muñcitukāmāva te nirayā.

“Those hell-beings, O great king, do not delight in hell; they wish to be freed from hell.

“Này Đại vương, những chúng sinh ở địa ngục không vui thích ở địa ngục. Họ chỉ muốn thoát khỏi địa ngục.

Maraṇasseva so^* , mahārāja, ānubhāvo, yena tesaṃ santāso uppajjatī’’ti.

It is the power of death itself, O great king, by which fear arises in them.”

Này Đại vương, đó chính là năng lực của cái chết, khiến cho họ sinh ra sự sợ hãi.”

‘‘Etaṃ kho, bhante nāgasena, na saddahāmi, yaṃ muccitukāmānaṃ cutiyā santāso uppajjatīti, hāsanīyaṃ, bhante nāgasena, taṃ ṭhānaṃ, yaṃ te patthitaṃ labhanti, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.

“This, Venerable Nāgasena, I do not believe: that fear arises at death for those who wish to be freed. That is a laughable point, Venerable Nāgasena, that they obtain what they desire. Convince me with a reason.”

“Thưa Đại đức Nāgasena, con không tin rằng sự sợ hãi lại sinh ra từ cái chết đối với những người muốn thoát khỏi. Thưa Đại đức Nāgasena, điều đó thật đáng cười, khi họ đạt được điều mình mong muốn. Xin Đại đức hãy làm cho con hiểu rõ bằng lý lẽ.”

851

‘‘Maraṇanti kho, mahārāja, etaṃ adiṭṭhasaccānaṃ tāsanīyaṭṭhānaṃ, etthāyaṃ jano tasati ca ubbijjati ca.

“Death, O great king, is a terrifying thing for those who have not seen the truth; at this, people tremble and are agitated.

“Này Đại vương, cái chết là một điều đáng sợ đối với những ai chưa thấy Tứ Diệu Đế. Ở đây, chúng sinh hoảng sợ và kinh hoàng.

Yo ca, mahārāja, kaṇhasappassa bhāyati, so maraṇassa bhāyanto kaṇhasappassa bhāyati.

And whoever, O great king, fears a black snake, fears the black snake because he fears death.

Này Đại vương, ai sợ rắn đen, người đó sợ rắn đen vì sợ cái chết.

Yo ca hatthissa bhāyati…pe… sīhassa…pe… byagghassa…pe… dīpissa…pe… acchassa…pe… taracchassa…pe… mahiṃsassa…pe… gavayassa…pe… aggissa…pe… udakassa…pe… khāṇukassa…pe… kaṇṭakassa bhāyati.

And whoever fears an elephant... (similarly for) a lion... a tiger... a leopard... a bear... a hyena... a buffalo... a wild ox... fire... water... a tree stump... a thorn.

Ai sợ voi… (cũng vậy)… sợ sư tử… (cũng vậy)… sợ hổ… (cũng vậy)… sợ báo… (cũng vậy)… sợ gấu… (cũng vậy)… sợ chó sói… (cũng vậy)… sợ trâu rừng… (cũng vậy)… sợ bò rừng… (cũng vậy)… sợ lửa… (cũng vậy)… sợ nước… (cũng vậy)… sợ gốc cây khô… (cũng vậy)… sợ gai nhọn.

Yo ca sattiyā bhāyati, so maraṇassa bhāyanto sattiyā bhāyati.

And whoever fears a spear, fears the spear because he fears death.

Ai sợ giáo mác, người đó sợ giáo mác vì sợ cái chết.

Maraṇasseva so^* , mahārāja, sarasasabhāvatejo^* , tassa sarasasabhāvatejena sakilesā sattā maraṇassa tasanti bhāyanti, muccitukāmāpi, mahārāja, nerayikā sattā maraṇassa tasanti bhāyanti.

It is the inherent power and nature of death itself, O great king. By that inherent power and nature, beings with defilements tremble and fear death; even hell-beings, O great king, who wish to be freed, tremble and fear death.”

Này Đại vương, đó chính là năng lực tự nhiên của cái chết. Do năng lực tự nhiên của cái chết đó, những chúng sinh còn phiền não run sợ và khiếp sợ cái chết. Này Đại vương, ngay cả những chúng sinh ở địa ngục muốn thoát khỏi cũng run sợ và khiếp sợ cái chết.”

852

‘‘Idha, mahārāja, purisassa kāye medo gaṇṭhi uppajjeyya.

“Here, O great king, a man might develop a fatty tumor or a lump on his body.

“Này Đại vương, ở đây, một người đàn ông có thể bị một khối u hoặc một cục bướu trên cơ thể.

So tena rogena dukkhito upaddavā parimuccitukāmo bhisakkaṃ sallakattaṃ āmantāpeyya.

Suffering from that disease, wishing to be freed from the affliction, he would summon a physician-surgeon.

Người đó, vì đau khổ bởi căn bệnh ấy, muốn thoát khỏi tai ương, có thể gọi một y sĩ, một nhà phẫu thuật.

Tassa vacanaṃ so bhisakko sallakatto sampaṭicchitvā tassa rogassa uddharaṇāya upakaraṇaṃ upaṭṭhāpeyya, satthakaṃ tikhiṇaṃ kareyya, yamakasalākā^* aggimhi pakkhipeyya, khāralavaṇaṃ nisadāya pisāpeyya, api nu kho, mahārāja, tassa āturassa tikhiṇasatthakacchedanena yamakasalākādahanena khāraloṇappavesanena tāso uppajjeyyā’’ti?

That physician-surgeon, accepting his word, would prepare instruments for removing the disease, sharpen a knife, place a cauterizing rod in the fire, and have caustic salt ground on a whetstone. Would not, O great king, fear arise in that patient from the cutting with the sharp knife, the cauterizing with the hot rod, and the application of caustic salt?”

Y sĩ, nhà phẫu thuật đó, chấp nhận lời thỉnh cầu của người bệnh, chuẩn bị dụng cụ để loại bỏ căn bệnh đó: mài sắc dao mổ, nung nóng hai que sắt trong lửa, nghiền muối kiềm trên đá mài. Này Đại vương, liệu người bệnh đó có sinh ra sự sợ hãi khi bị dao mổ sắc bén cắt, bị hai que sắt nung nóng đốt, và bị đưa muối kiềm vào không?”

‘‘Āma bhante’’ti.

“Yes, Venerable Sir,” he replied.

“Vâng, thưa Đại đức.”

‘‘Iti, mahārāja, tassa āturassa rogā muccitukāmassāpi vedanābhayā santāso uppajjati.

“Thus, O great king, even for that patient who wishes to be freed from his disease, fear arises due to the pain.

“Như vậy, này Đại vương, ngay cả người bệnh muốn thoát khỏi bệnh tật cũng sinh ra sự sợ hãi vì nỗi sợ đau đớn.

Evameva kho, mahārāja, nirayā muccitukāmānampi nerayikānaṃ sattānaṃ maraṇabhayā santāso uppajjati.

Just so, O great king, even for hell-beings who wish to be freed from hell, fear arises due to the fear of death.”

Cũng vậy, này Đại vương, ngay cả những chúng sinh ở địa ngục muốn thoát khỏi địa ngục cũng sinh ra sự sợ hãi vì nỗi sợ cái chết.”

853

‘‘Idha, mahārāja, puriso issarāparādhiko baddho saṅkhalikabandhanena gabbhe pakkhitto parimuccitukāmo assa, tamenaṃ so issaro mocetukāmo pakkosāpeyya.

“Here, great king, a person guilty of an offense against the king, bound with chains and thrown into a dungeon, might wish to be freed. If that king, wishing to release him, were to summon him,

“Này Đại vương, ở đây, một người đàn ông phạm tội với vua, bị xiềng xích giam cầm trong ngục tối, muốn được giải thoát. Vua muốn giải thoát người đó và cho gọi đến.

Api nu kho, mahārāja, tassa issarāparādhikassa purisassa ‘katadoso aha’nti jānantassa issaradassanena santāso uppajjeyyā’’ti?

would not, great king, that person, guilty of an offense against the king, knowing ‘I have committed a fault,’ experience fear at the sight of the king?”

Này Đại vương, liệu người đàn ông phạm tội với vua đó, khi biết mình đã gây ra lỗi lầm, có sinh ra sự sợ hãi khi nhìn thấy vua không?”

‘‘Āma bhante’’ti.

“Yes, venerable sir,” he replied.

“Vâng, thưa Đại đức.”

‘‘Iti, mahārāja, tassa issarāparādhikassa purisassa parimuccitukāmāssāpi issarabhayā santāso uppajjati.

“Thus, great king, even for that person guilty of an offense against the king, who wishes to be freed, fear arises from the king.

“Như vậy, này Đại vương, ngay cả người đàn ông phạm tội với vua muốn được giải thoát cũng sinh ra sự sợ hãi vì nỗi sợ vua.

Evameva kho, mahārāja, nirayā muccitukāmānampi nerayikānaṃ sattānaṃ maraṇabhayā santāso uppajjatī’’ti.

Even so, great king, for beings in hell who wish to be freed from hell, fear arises from death.”

Cũng vậy, này Đại vương, ngay cả những chúng sinh ở địa ngục muốn thoát khỏi địa ngục cũng sinh ra sự sợ hãi vì nỗi sợ cái chết.”

854

‘‘Aparampi, bhante, uttariṃ kāraṇaṃ brūhi, yenāhaṃ kāraṇena okappeyya’’nti.

“Venerable Nāgasena, please state another reason, by which I may be convinced.”

“Kính bạch ngài, xin hãy cho biết thêm một nguyên nhân khác, để trẫm có thể tin tưởng.”

‘‘Idha, mahārāja, puriso daṭṭhavisena āsīvisena daṭṭho bhaveyya, so tena visavikārena pateyya uppateyya vaṭṭeyya pavaṭṭeyya, athaññataro puriso balavantena mantapadena taṃ daṭṭhavisaṃ āsīvisaṃ ānetvā taṃ daṭṭhavisaṃ paccācamāpeyya, api nu kho, mahārāja, tassa visagatassa purisassa tasmiṃ daṭṭhavise sappe sotthihetu upagacchante santāso uppajjeyyā’’ti?

“Here, great king, a person might be bitten by a venomous snake; he might fall, rise, roll, or writhe from that venomous affliction. Then another person, with a powerful mantra, might bring that venomous snake and make it suck back its venom. Would not, great king, that person afflicted by venom experience fear when that venomous snake approaches for his well-being?”

‘‘Tâu Đại vương, ở đây, một người có thể bị một con rắn độc có nọc độc cắn, do tác động của nọc độc ấy, người đó có thể ngã xuống, nhảy dựng lên, lăn lộn, quằn quại. Rồi một người khác, với một câu thần chú hiệu nghiệm, gọi con rắn độc ấy đến và khiến nó hút lại nọc độc đó. Tâu Đại vương, liệu sự kinh hãi có khởi lên nơi người bị trúng độc ấy khi con rắn độc kia đến gần vì mục đích an lành không?’’

‘‘Āma bhante’’ti.

“Yes, venerable sir,” he replied.

‘‘Thưa vâng, tâu Đại đức.’’

Iti, mahārāja, tathārūpe ahimhi sotthihetupi upagacchante tassa santāso uppajjati.

Thus, great king, even when such a snake approaches for his well-being, fear arises in him.

‘‘Như vậy, tâu Đại vương, đối với một con rắn như thế, dù nó đến gần vì mục đích an lành, sự kinh hãi vẫn khởi lên nơi người ấy.

Evameva kho, mahārāja, nirayā muccitukāmānampi nerayikānaṃ santānaṃ maraṇabhayā santāso uppajjati.

Even so, great king, for beings in hell who wish to be freed from hell, fear arises from death.

Cũng vậy, tâu Đại vương, đối với các chúng sinh địa ngục muốn thoát khỏi địa ngục, sự kinh hãi vì sợ cái chết vẫn khởi lên.

Aniṭṭhaṃ, mahārāja, sabbasattānaṃ maraṇaṃ, tasmā nerayikā sattā nirayā parimuccitukāmāpi maccuno bhāyantī’’ti.

Death, great king, is undesirable to all beings; therefore, beings in hell, even though they wish to be freed from hell, fear death.”

Tâu Đại vương, cái chết là điều không mong muốn đối với tất cả chúng sinh, vì thế các chúng sinh địa ngục, dù muốn thoát khỏi địa ngục, vẫn sợ hãi cái chết.’’

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena, I accept it as such.”

‘‘Lành thay, tâu Đại đức Nāgasena, con xin thọ nhận điều này đúng là như vậy.’’

855

Maccubhāyanābhāyanapañho tatiyo.

3. The Question on Fearing and Not Fearing Death.

Vấn đề về sự sợ hãi cái chết, câu hỏi thứ ba.

856

4. Maccupāsamuttipañho

4. The Question on Escaping the Snare of Death

4. Vấn đề về sự giải thoát khỏi bẫy của thần chết

857

4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –

4. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One:

4. ‘‘Tâu Đại đức Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng –

858

‘‘‘Na antalikkhe na samuddamajjhe, na pabbatānaṃ vivaraṃ pavissa;

“‘Not in the sky, nor in the midst of the ocean, nor by entering a mountain cleft;

‘‘‘Không ở trên không, không ở giữa biển, không vào trong kẽ núi;

859

Na vijjatī so jagatippadeso, yatthaṭṭhito mucceyya maccupāsā’ti.

No place exists on earth where one, standing there, might escape the snare of death.’

Không có nơi nào trên cõi đời này, mà người đứng đó có thể thoát khỏi bẫy của thần chết.’

860

‘‘Puna bhagavatā parittā ca uddiṭṭhā.

Yet again, the Blessed One proclaimed protective suttas (parittas).

‘‘Thế nhưng, Đức Thế Tôn cũng đã chỉ dạy các bài kinh hộ trì (paritta).

Seyyathidaṃ, ratanasuttaṃ mettasuttaṃ khandhaparittaṃ moraparittaṃ dhajaggaparittaṃ āṭānāṭiyaparittaṃ aṅgulimālaparittaṃ.

Such as the Ratana Sutta, Mettā Sutta, Khandha Paritta, Mora Paritta, Dhajagga Paritta, Āṭānāṭiya Paritta, Aṅgulimāla Paritta.

Cụ thể là: kinh Ratanasutta, kinh Mettasutta, kinh Khandhaparitta, kinh Moraparitta, kinh Dhajaggaparitta, kinh Āṭānāṭiyaparitta, kinh Aṅgulimālaparitta.

Yadi, bhante nāgasena, ākāsagatopi samuddamajjhagatopi pāsādakuṭileṇaguhāpabbhāradaribilagiri vivarapabbatantaragatopi na muccati maccupāsā, tena hi parittakammaṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, one cannot escape the snare of death even when in the sky, in the midst of the ocean, or in a palace, a mountain cave, a grotto, a chasm, a pit, a crevice, or a mountain pass, then the practice of paritta is false.

Tâu Đại đức Nāgasena, nếu người ở trên không trung, ở giữa biển, hay ở trong cung điện, nhà lầu, hang động, sơn động, khe núi, kẽ đá, hang đá, kẽ hở, hay giữa các ngọn núi cũng không thoát khỏi bẫy của thần chết, thì việc thực hành hộ trì là sai lầm.

Yadi parittakaraṇena maccupāsā parimutti bhavati, tena hi ‘na antalikkhe…pe… maccupāsā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If, by performing paritta, there is escape from the snare of death, then the statement ‘Not in the sky… might escape the snare of death’ is also false.

Nếu nhờ việc thực hành hộ trì mà có thể giải thoát khỏi bẫy của thần chết, thì lời dạy ‘Không ở trên không… thoát khỏi bẫy của thần chết’ cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question, knotted and even more tightly knotted, has come to you; it must be untangled by you.”

Vấn đề song quan này, đã rắc rối lại càng rắc rối hơn, đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.’’

861

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘na antalikkhe…pe… maccupāsā’ti, parittā ca bhagavatā uddiṭṭhā, tañca pana sāvasesāyukassa vayasampannassa apetakammāvaraṇassa, natthi, mahārāja, khīṇāyukassa ṭhitiyā kiriyā vā upakkamo vā.

“That was spoken by the Blessed One, great king, ‘Not in the sky… might escape the snare of death,’ and the Blessed One proclaimed parittas. But that is for one whose lifespan is not yet exhausted, who is endowed with vitality, and whose karmic obstructions have been removed. There is, great king, no action or effort for the survival of one whose lifespan is exhausted.

‘‘Tâu Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng ‘Không ở trên không… thoát khỏi bẫy của thần chết’, và Ngài cũng đã chỉ dạy các bài kinh hộ trì. Tuy nhiên, điều đó chỉ dành cho người còn thọ mạng, tuổi đời còn sung mãn, và không bị nghiệp chướng ngăn che. Tâu Đại vương, đối với người đã hết thọ mạng, không có việc làm hay phương cách nào để duy trì sự sống.

862

‘‘Yathā mahārāja matassa rukkhassa sukkhassa koḷāpassa nisnehassa uparuddhajīvitassa gatāyusaṅkhārassa kumbhasahassenapi udake ākirante allattaṃ vā pallavitaharitabhāvo vā na bhaveyya.

Just as, great king, for a dead tree, dry, hollow, sapless, whose life has ceased, whose life-formations have passed, even if thousands of pots of water are poured upon it, it would not become moist, nor would it sprout green leaves.

‘‘Tâu Đại vương, ví như một cái cây đã chết, khô héo, rỗng ruột, không còn nhựa sống, sinh mạng đã bị cắt đứt, các hành về tuổi thọ đã qua, dù có tưới lên ngàn vại nước cũng không thể làm cho nó ẩm ướt, đâm chồi hay xanh tươi trở lại.

Evameva kho, mahārāja, bhesajjaparittakammena natthi khīṇāyukassa ṭhitiyā kiriyā vā upakkamo vā, yāni tāni, mahārāja, mahiyā osadhāni bhesajjāni, tānipi khīṇāyukassa akiccakarāni bhavanti.

Even so, great king, by the action of medicine and paritta, there is no action or effort for the survival of one whose lifespan is exhausted. Whatever medicines and remedies there are on earth, great king, they are useless for one whose lifespan is exhausted.”

Cũng vậy, tâu Đại vương, đối với người đã hết thọ mạng, việc dùng thuốc men và thực hành hộ trì không thể có tác dụng hay phương cách nào để duy trì sự sống. Tâu Đại vương, những loại dược thảo và thuốc men trên thế gian này cũng trở nên vô dụng đối với người đã hết thọ mạng.

Sāvasesāyukaṃ, mahārāja, vayasampannaṃ apetakammāvaraṇaṃ parittaṃ rakkhati gopeti, tassatthāya bhagavatā parittā uddiṭṭhā.

O great king, paritta protects and guards those whose life-span is not yet exhausted, who are in the prime of life, and whose karmic obstructions are removed. For that purpose, the Bhagavā taught parittas.

Tâu Đại vương, kinh hộ trì bảo vệ, che chở cho người còn thọ mạng, tuổi đời còn sung mãn, và không bị nghiệp chướng ngăn che. Vì mục đích đó, Đức Thế Tôn đã chỉ dạy các bài kinh hộ trì.

863

‘‘Yathā, mahārāja, kassako paripakke dhaññe mate sassanāḷe udakappavesanaṃ vāreyya, yaṃ pana sassaṃ taruṇaṃ meghasannibhaṃ vayasampannaṃ, taṃ udakavaḍḍhiyā vaḍḍhati.

“Just as, O great king, a farmer would prevent water from entering a rice field where the grain is ripe and the rice stalks are dead, but that crop which is young, like a cloud, and in its prime, grows by the abundance of water.

‘‘Tâu Đại vương, ví như người nông dân sẽ ngăn không cho nước vào ruộng khi lúa đã chín, thân lúa đã chết. Nhưng đối với lúa còn non, xanh như mây, tuổi đời còn sung mãn, thì nó sẽ phát triển nhờ được tưới thêm nước.

Evameva kho, mahārāja, khīṇāyukassa bhesajjaparittakiriyā ṭhapitā paṭikkhittā, ye pana te manussā sāvasesāyukā vayasampannā, tesaṃ atthāya parittabhesajjāni bhaṇitāni, te parittabhesajjehi vaḍḍhantī’’ti.

Just so, great king, for one whose life is exhausted, the practice of paritta and medicine is set aside, rejected. But for those people whose life is not yet exhausted and who are endowed with youth, for their benefit paritta and medicines are recited, and they thrive through these paritta and medicines."

Cũng vậy, tâu Đại vương, việc dùng thuốc men và thực hành hộ trì đối với người đã hết thọ mạng là bị loại trừ, bị bác bỏ. Nhưng đối với những người còn thọ mạng, tuổi đời còn sung mãn, các bài kinh hộ trì và thuốc men được thuyết giảng vì lợi ích của họ, và họ sẽ phát triển nhờ các bài kinh hộ trì và thuốc men ấy.’’

864

‘‘Yadi, bhante nāgasena, khīṇāyuko marati, sāvasesāyuko jīvati, tena hi parittabhesajjāni niratthakāni hontī’’ti?

"If, Venerable Nāgasena, one whose life is exhausted dies, and one whose life is not yet exhausted lives, then paritta and medicines are useless, aren't they?"

‘‘Tâu Đại đức Nāgasena, nếu người hết thọ mạng thì chết, người còn thọ mạng thì sống, vậy thì các bài kinh hộ trì và thuốc men là vô ích sao?’’

‘‘Diṭṭhapubbo pana tayā, mahārāja, koci rogo bhesajjehi paṭinivattito’’ti?

"Have you ever, great king, seen any disease recede due to medicines?"

‘‘Tâu Đại vương, ngài đã từng thấy căn bệnh nào được chữa khỏi nhờ thuốc men chưa?’’

‘‘Āma, bhante, anekasatāni diṭṭhānī’’ti.

"Yes, Venerable sir, I have seen hundreds of them."

‘‘Thưa vâng, tâu Đại đức, con đã thấy hàng trăm lần.’’

‘‘Tena hi, mahārāja, ‘parittabhesajjakiriyā niratthakā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhavatī’’ti.

"In that case, great king, the statement 'the practice of paritta and medicine is useless' is false."

‘‘Vậy thì, tâu Đại vương, lời nói ‘việc thực hành hộ trì và dùng thuốc men là vô ích’ trở thành sai lầm.’’

865

‘‘Dissanti, bhante nāgasena, vejjānaṃ upakkamā bhesajjapānānulepā, tena tesaṃ upakkamena rogo paṭinivattatī’’ti.

"Venerable Nāgasena, the efforts of physicians, such as drinking and applying medicines, are seen, and by their efforts, disease recedes."

‘‘Tâu Đại đức Nāgasena, người ta thấy rõ các phương pháp của thầy thuốc như uống thuốc, bôi thuốc. Nhờ các phương pháp của họ mà bệnh tật được chữa khỏi.’’

‘‘Parittānampi, mahārāja, pavattīyamānānaṃ saddo suyyati, jivhā sukkhati, hadayaṃ byāvaṭṭati, kaṇṭho āturati.

"When parittas are being recited, great king, their sound is heard, the tongue dries, the heart is agitated, and the throat aches.

‘‘Tâu Đại vương, khi các bài kinh hộ trì được trì tụng, người ta cũng nghe thấy âm thanh, lưỡi khô đi, tim đập mạnh, cổ họng đau rát.

Tena tesaṃ pavattena sabbe byādhayo vūpasamanti, sabbā ītiyo apagacchantīti.

Then, by the recitation of these parittas, all illnesses subside, and all dangers disappear."

Nhờ sự trì tụng ấy, tất cả bệnh tật đều được lắng dịu, tất cả tai ương đều tan biến.

866

‘‘Diṭṭhapubbo pana tayā, mahārāja, koci ahinā daṭṭho mantapadena visaṃ pātīyamāno visaṃ cikkhassanto uddhamadho ācamayamāno’’ti?

"Have you ever, great king, seen someone bitten by a snake, who, as the poison was being expelled by a mantra, was cured of the poison, vomiting and purging it upwards and downwards?"

‘‘Tâu Đại vương, ngài đã từng thấy người bị rắn cắn, nhờ câu thần chú mà nọc độc được hạ xuống, được chữa trị, được nôn ra trên dưới chưa?’’

‘‘Āma, bhante, ajjetarahipi taṃ loke vattatī’’ti.

"Yes, Venerable sir, that still occurs in the world today."

‘‘Thưa vâng, tâu Đại đức, ngay cả ngày nay điều đó vẫn còn tồn tại trên thế gian.’’

‘‘Tena hi, mahārāja, ‘parittabhesajjakiriyā niratthakā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhavati.

"In that case, great king, the statement 'the practice of paritta and medicine is useless' is false.

‘‘Vậy thì, tâu Đại vương, lời nói ‘việc thực hành hộ trì và dùng thuốc men là vô ích’ trở thành sai lầm.

Kataparittañhi, mahārāja, purisaṃ ḍaṃsitukāmo ahi na ḍaṃsati, vivaṭaṃ mukhaṃ pidahati, corānaṃ ukkhittalaguḷampi na sambhavati, te laguḷaṃ muñcitvā pemaṃ karonti, kupitopi hatthināgo samāgantvā uparamati, pajjalitamahāaggikkhandhopi upagantvā nibbāyati, visaṃ halāhalampi khāyitaṃ agadaṃ sampajjati, āhāratthaṃ vā pharati, vadhakā hantukāmā upagantvā dāsabhūtā sampajjanti, akkantopi pāso na saṃvarati^* .

For, great king, a snake intending to bite a person protected by paritta does not bite, it closes its open mouth; even a raised club of robbers does not strike, they drop their clubs and show affection; an enraged elephant, coming near, calms down; a great blazing fire, coming near, is extinguished; even deadly poison, if eaten, becomes an antidote or spreads as nourishment; murderers intending to kill, coming near, become servants; a snare, even when stepped upon, does not tighten."

Tâu Đại vương, con rắn muốn cắn người đã được hộ trì thì không cắn, miệng đang há ra liền ngậm lại. Cây gậy đã giơ lên của bọn cướp cũng không thể đập xuống, chúng bỏ gậy xuống và trở nên thân thiện. Con voi chúa đang nổi cơn thịnh nộ khi đến gần cũng dừng lại. Ngọn lửa lớn đang bốc cháy khi đến gần cũng tắt lịm. Nọc độc chết người khi ăn vào cũng trở thành thuốc giải, hoặc lan tỏa như thức ăn. Kẻ sát nhân muốn giết người khi đến gần lại trở thành người hầu. Cái bẫy dù bị dẫm lên cũng không sập lại.

867

‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘morassa kataparittassa sattavassasatāni luddako nāsakkhi pāsaṃ upanetuṃ, akataparittassa taṃ yeva divasaṃ pāsaṃ upanesī’’ti?

"Have you ever heard, great king, that a hunter could not set a snare for a peacock protected by paritta for seven hundred years, but for one not protected by paritta, he set a snare that very day?"

‘‘Tâu Đại vương, ngài đã từng nghe rằng, người thợ săn đã không thể giăng bẫy gần con công đã được hộ trì trong suốt bảy trăm năm, nhưng lại giăng được bẫy ngay trong ngày nó không được hộ trì chưa?’’

‘‘Āma, bhante, suyyati, abbhuggato so saddo sadevake loke’’ti.

"Yes, Venerable sir, that sound has spread throughout the world with its devas."

‘‘Thưa vâng, tâu Đại đức, con có nghe, tiếng đồn đó đã vang khắp thế gian cùng với chư thiên.’’

‘‘Tena hi, mahārāja ‘parittabhesajjakiriyā niratthakā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhavati.

"In that case, great king, the statement 'the practice of paritta and medicine is useless' is false."

‘‘Vậy thì, tâu Đại vương, lời nói ‘việc thực hành hộ trì và dùng thuốc men là vô ích’ trở thành sai lầm.

868

‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘dānavo bhariyaṃ parirakkhanto samugge pakkhipitvā gilitvā kucchinā pariharati, atheko vijjādharo tassa dānavassa mukhena pavisitvā tāya saddhiṃ abhiramati, yadā so dānavo aññāsi, atha samuggaṃ vamitvā vivari, saha samugge vivaṭe vijjādharo yathākāmaṃ^* pakkāmī’’ti?

"Have you ever heard, great king, that another Dānava, protecting his wife, put her in a casket, swallowed it, and carried her in his belly, but a certain vijjādhara entered through the Dānava's mouth and enjoyed himself with her, and when the Dānava realized it, he vomited out the casket and opened it, and as soon as the casket was opened, the vijjādhara departed as he wished?"

‘‘Tâu Đại vương, ngài đã từng nghe rằng, một con dã xoa, để bảo vệ vợ mình, đã đặt nàng vào một cái tráp, nuốt vào bụng và mang đi. Rồi một vị tiên có thần thông đã đi vào qua miệng của con dã xoa ấy và vui vầy cùng người vợ. Khi con dã xoa biết được, nó liền nôn cái tráp ra và mở nó. Ngay khi cái tráp được mở, vị tiên đã đi đến nơi mình muốn chưa?’’

‘‘Āma, bhante, suyyati, abbhuggato sopi saddo sadevake loke’’ti.

"Yes, Venerable sir, that sound has also spread throughout the world with its devas."

‘‘Thưa vâng, tâu Đại đức, con có nghe, tiếng đồn đó cũng đã vang khắp thế gian cùng với chư thiên.’’

‘‘Nanu so, mahārāja, vijjādharo parittabalena^* gahaṇā mutto’’ti.

"Wasn't that vijjādhara, great king, freed from capture by the power of paritta?"

‘‘Tâu Đại vương, chẳng phải vị tiên ấy đã thoát khỏi sự bắt giữ nhờ sức mạnh của hộ trì sao?’’

‘‘Āma bhante’’ti.

"Yes, Venerable sir."

‘‘Thưa vâng, tâu Đại đức.’’

‘‘Tena hi, mahārāja, atthi parittabalaṃ.

"In that case, great king, there is the power of paritta."

‘‘Vậy thì, tâu Đại vương, sức mạnh của hộ trì là có thật.

869

‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘aparopi vijjādharo bārāṇasirañño antepure mahesiyā saddhiṃ sampaduṭṭho^* gahaṇappatto samāno khaṇena adassanaṃ gato mantabalenā’’ti.

"Have you ever heard, great king, that another vijjādhara, having misconducted himself with the chief queen in the inner palace of the king of Bārāṇasī, and being about to be captured, instantly disappeared by the power of a mantra?"

‘‘Tâu Đại vương, ngài đã từng nghe rằng, một vị tiên khác, sau khi phạm lỗi với hoàng hậu trong hậu cung của vua Bārāṇasī và sắp bị bắt, đã biến mất trong chốc lát nhờ sức mạnh của thần chú chưa?’’

‘‘Āma, bhante, suyyatī’’ti.

"Yes, Venerable sir, I have heard it."

“Thưa Tôn giả, đúng vậy, con có nghe.”

‘‘Nanu so, mahārāja, vijjādharo parittabalena gahaṇā mutto’’ti?

"Wasn't that vijjādhara, great king, freed from capture by the power of paritta?"

“Này Đại vương, chẳng phải vị trì chú ấy đã thoát khỏi sự giam giữ nhờ năng lực của câu chú (paritta) sao?”

‘‘Āma bhante’’ti.

"Yes, Venerable sir."

“Thưa Tôn giả, đúng vậy.”

‘‘Tena hi, mahārāja, atthi parittabala’’nti.

"In that case, great king, there is the power of paritta."

“Vậy thì, Đại vương, năng lực của câu chú (paritta) là có thật.”

870

‘‘Bhante nāgasena, ‘kiṃ sabbe yeva parittaṃ rakkhatī’ti?

"Venerable Nāgasena, does paritta protect everyone?"

“Thưa Tôn giả Nāgasena, có phải câu chú (paritta) bảo vệ tất cả mọi người không?”

‘‘Ekacce, mahārāja, rakkhati, ekacce na rakkhatī’’ti.

"It protects some, great king, but not others."

“Này Đại vương, nó bảo vệ một số người, một số người thì không.”

‘‘Tena hi, bhante nāgasena, parittaṃ na sabbatthika’’nti?

"In that case, Venerable Nāgasena, paritta is not universally effective?"

“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, câu chú (paritta) không phải là có ích cho tất cả mọi người sao?”

‘‘Api nu kho, mahārāja, bhojanaṃ sabbesaṃ jīvitaṃ rakkhatī’’ti?

"But, great king, does food preserve the life of everyone?"

“Này Đại vương, có phải thức ăn bảo vệ sự sống của tất cả mọi người không?”

‘‘Ekacce, bhante, rakkhati, ekacce na rakkhatī’’ti.

"It preserves some, Venerable sir, but not others."

“Thưa Tôn giả, nó bảo vệ một số người, một số người thì không.”

‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti.

"For what reason?"

“Vì lý do gì?”

‘‘Yato, bhante, ekacce taṃ yeva bhojanaṃ atibhuñjitvā visūcikāya marantī’’ti.

“Because, venerable sir, some, having eaten too much of that very food, die from dysentery.”

“Thưa Tôn giả, vì một số người ăn quá nhiều thức ăn đó mà chết vì bệnh tả.”

‘‘Tena hi, mahārāja, bhojanaṃ na sabbesaṃ jīvitaṃ rakkhatī’’ti?

“Then, great king, food does not protect the lives of all?”

“Vậy thì, Đại vương, thức ăn không bảo vệ sự sống của tất cả mọi người sao?”

‘‘Dvīhi, bhante nāgasena, kāraṇehi bhojanaṃ jīvitaṃ harati atibhuttena vā usmādubbalatāya vā, āyudadaṃ, bhante nāgasena, bhojanaṃ durupacārena jīvitaṃ haratī’’ti.

“Venerable Nāgasena, food takes life for two reasons: either by overeating or by weakness of the digestive heat. Venerable Nāgasena, food, though a giver of life, takes life through improper use.”

“Thưa Tôn giả Nāgasena, thức ăn hủy hoại sự sống vì hai lý do: hoặc ăn quá nhiều hoặc do nhiệt yếu. Thưa Tôn giả Nāgasena, thức ăn ban sự sống, nhưng do cách dùng không đúng mà nó hủy hoại sự sống.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, parittaṃ ekacce rakkhati, ekacce na rakkhati.

“Just so, great king, paritta protects some, but not others.

“Cũng vậy, này Đại vương, câu chú (paritta) bảo vệ một số người, một số người thì không.”

871

‘‘Tīhi, mahārāja, kāraṇehi parittaṃ na rakkhati kammāvaraṇena, kilesāvaraṇena, asaddahanatāya.

Great king, paritta does not protect for three reasons: obstruction by kamma, obstruction by defilements, and lack of faith.

“Này Đại vương, có ba lý do khiến câu chú (paritta) không bảo vệ: do nghiệp chướng (kammāvaraṇa), do phiền não chướng (kilesāvaraṇa), và do thiếu lòng tin (asaddahanatā).

Sattānurakkhaṇaṃ, mahārāja, parittaṃ attanā katena ārakkhaṃ jahati, yathā, mahārāja, mātā puttaṃ kucchigataṃ poseti, hitena upacārena janeti, janayitvā asucimalasiṅghāṇikamapanetvā uttamavarasugandhaṃ upalimpati, so aparena samayena paresaṃ putte akkosante vā paharante vā pahāraṃ deti.

Great king, paritta, which is a protection for beings, abandons its protection due to one's own actions. Just as, great king, a mother nourishes a child in her womb, gives birth with beneficial care, and having given birth, removes its impurities, dirt, and snot, and anoints it with excellent, fragrant perfumes. Later, when others scold or strike her child, he strikes back.

Này Đại vương, câu chú (paritta) là sự bảo hộ cho chúng sinh, nhưng do lỗi lầm của chính mình mà nó mất đi sự bảo hộ. Ví như, này Đại vương, một người mẹ nuôi dưỡng con trong bụng, sinh ra nó bằng cách chăm sóc chu đáo, sau khi sinh, bà ấy lau sạch chất bẩn, đờm dãi, và thoa lên người con những loại hương thơm tuyệt hảo. Đến một lúc nào đó, đứa con ấy đánh đập hoặc chửi mắng con cái của người khác.

Te tassa kujjhitvā parisāya ākaḍḍhitvā taṃ gahetvā sāmino upanenti, yadi pana tassā putto aparaddho hoti velātivatto.

They, angered by him, drag him before the assembly, seize him, and bring him to the lord. If, however, her son is guilty, having transgressed the law,

Những người kia giận dữ, kéo nó ra giữa đám đông, bắt giữ và dẫn đến trước mặt chủ nhân. Nếu đứa con ấy đã phạm lỗi, đã vượt quá giới hạn.

Atha naṃ sāmino manussā ākaḍḍhayamānā daṇḍamuggarajāṇumuṭṭhīhi tāḷenti pothenti, api nu kho, mahārāja, tassa mātā labhati ākaḍḍhanaparikaḍḍhanaṃ gāhaṃ sāmino upanayanaṃ kātu’’nti?

then the lord’s men, dragging him, beat and strike him with sticks, clubs, knees, and fists. Now, great king, can that mother prevent the dragging, the pulling, the seizing, and the bringing before the lord?”

Thì những người của chủ nhân kéo lê nó, đánh đập và hành hạ nó bằng gậy, chùy, đầu gối và nắm đấm. Này Đại vương, liệu người mẹ của đứa bé ấy có thể ngăn cản việc kéo lê, bắt giữ và dẫn đến trước mặt chủ nhân không?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“No, venerable sir.”

“Thưa Tôn giả, không thể.”

‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti.

“For what reason, great king?”

“Vì lý do gì, này Đại vương?”

‘‘Attano, bhante, aparādhenā’’ti.

“Because of his own offense, venerable sir.”

“Thưa Tôn giả, vì lỗi lầm của chính nó.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, sattānaṃ ārakkhaṃ parittaṃ attano aparādhena vañjhaṃ karotī’’ti^* .

“Just so, great king, paritta, which is a protection for beings, becomes fruitless because of one’s own offense.”

“Cũng vậy, này Đại vương, câu chú (paritta) là sự bảo hộ cho chúng sinh, nhưng do lỗi lầm của chính mình mà nó trở nên vô hiệu quả.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, suvinicchito pañho, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, andhakāro āloko kato, viniveṭhitaṃ diṭṭhijālaṃ, tvaṃ gaṇivarapavaramāsajjā’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena! The problem has been well-resolved; what was obscure has been made clear; darkness has been made light; the net of wrong views has been untangled. You have met with the foremost of groups!”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được phân tích rõ ràng, điều khó hiểu đã trở nên dễ hiểu, bóng tối đã trở thành ánh sáng, lưới tà kiến đã được gỡ bỏ. Tôn giả đã đạt đến bậc tối thượng trong số các bậc thầy.”

872

Maccupāsamuttipañho catuttho.

The Fourth Question on Escaping the Snare of Death.

Vấn đề thứ tư về thoát khỏi lưới tử thần.

873

5. Buddhalābhantarāyapañho

5. The Question on Obstacles to the Buddha’s Gains

5. Vấn đề về chướng ngại đối với lợi lộc của Đức Phật

874

5. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘lābhī tathāgato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārāna’nti.

“Venerable Nāgasena, you say that ‘the Tathāgata is endowed with robes, almsfood, lodgings, seats, and requisites for the sick, including medicine.’

5. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả nói rằng ‘Đức Như Lai là bậc thọ hưởng y, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh’.

Puna ca tathāgato pañcasālaṃ brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhantoti.

Yet, the Tathāgata, having entered the brahmin village of Pañcasālā for alms, obtained nothing whatsoever and departed with his bowl as clean as it was when washed.

Thế mà Đức Như Lai lại đi khất thực vào làng Bà-la-môn Pañcasāla, không nhận được bất cứ thứ gì, và trở ra với bát rỗng như đã rửa sạch.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgato lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, tena hi pañcasālaṃ brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhantoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the Tathāgata is endowed with robes, almsfood, lodgings, seats, and requisites for the sick, including medicine, then the statement that he entered the brahmin village of Pañcasālā for alms, obtained nothing whatsoever, and departed with his bowl as clean as it was when washed, is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Đức Như Lai là bậc thọ hưởng y, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh, thì lời nói rằng Ngài vào làng Bà-la-môn Pañcasāla khất thực mà không nhận được bất cứ thứ gì, trở ra với bát rỗng như đã rửa sạch, là sai.

Yadi pañcasālaṃ brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto, tena hi lābhī tathāgato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānanti tampi vacanaṃ micchā.

If he entered the brahmin village of Pañcasālā for alms, obtained nothing whatsoever, and departed with his bowl as clean as it was when washed, then the statement that the Tathāgata is endowed with robes, almsfood, lodgings, seats, and requisites for the sick, including medicine, is also false.

Nếu Ngài vào làng Bà-la-môn Pañcasāla khất thực mà không nhận được bất cứ thứ gì, trở ra với bát rỗng như đã rửa sạch, thì lời nói rằng Đức Như Lai là bậc thọ hưởng y, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh, cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho sumahanto dunnibbeṭho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This, too, is a two-horned problem, very great and difficult to unravel, which has come before you, and you must resolve it.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan rất lớn, rất khó giải quyết đã đến với Tôn giả, Tôn giả phải giải quyết nó.”

875

‘‘Lābhī, mahārāja, tathāgato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, pañcasālañca brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto, tañca pana mārassa pāpimato kāraṇā’’ti.

“Great king, the Tathāgata is endowed with robes, almsfood, lodgings, seats, and requisites for the sick, including medicine. And he did enter the brahmin village of Pañcasālā for alms, obtained nothing whatsoever, and departed with his bowl as clean as it was when washed, but that was due to Māra, the Evil One.”

“Này Đại vương, Đức Như Lai là bậc thọ hưởng y, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh, và Ngài cũng đã vào làng Bà-la-môn Pañcasāla khất thực mà không nhận được bất cứ thứ gì, trở ra với bát rỗng như đã rửa sạch, nhưng điều đó là do ác ma (Māra) gây ra.”

‘‘Tena hi, bhante nāgasena, bhagavato gaṇanapathaṃ vītivattakappe^* abhisaṅkhataṃ kusalaṃ kinti niṭṭhitaṃ, adhunuṭṭhitena mārena pāpimatā tassa kusalassa balavegaṃ^* kinti pihitaṃ, tena hi, bhante nāgasena, tasmiṃ vatthusmiṃ dvīsu ṭhānesu upavādo āgacchati, kusalatopi akusalaṃ balavataraṃ hoti, buddhabalatopi mārabalaṃ balavataraṃ hotīti, tena hi rukkhassa mūlatopi aggaṃ bhārataraṃ hoti, guṇasamparikiṇṇatopi pāpiyaṃ balavataraṃ hotī’’ti.

“Then, venerable Nāgasena, how was the wholesome kamma accumulated by the Blessed One over countless aeons exhausted? How was the power and force of that kamma obstructed by Māra, the Evil One, who arose just now? Then, venerable Nāgasena, in that matter, two criticisms arise: that unwholesome kamma is stronger than wholesome kamma, and that Māra’s power is stronger than the Buddha’s power. Then, the top of a tree would be heavier than its roots, and evil would be stronger than the virtues that encompass it.”

“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, phước thiện mà Thế Tôn đã tích lũy trong vô số kiếp vượt ngoài sự tính toán đã kết thúc như thế nào? Và ác ma mới xuất hiện đã che lấp sức mạnh của phước thiện ấy như thế nào? Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, trong trường hợp này, có hai điều bị chỉ trích: điều bất thiện mạnh hơn điều thiện, và sức mạnh của ác ma mạnh hơn sức mạnh của Đức Phật. Vậy thì, ngọn cây nặng hơn gốc cây, và điều xấu xa mạnh hơn những phẩm chất tốt đẹp.”

‘‘Na, mahārāja, tāvatakena kusalatopi akusalaṃ balavataraṃ nāma hoti, na buddhabalatopi mārabalaṃ balavataraṃ nāma hoti.

“No, great king, by that much, the unwholesome is not more powerful than the wholesome, nor is Māra's power more powerful than the Buddha's power.

“Này Đại vương, không phải vì thế mà điều bất thiện mạnh hơn điều thiện, cũng không phải sức mạnh của ác ma mạnh hơn sức mạnh của Đức Phật.

Api cettha kāraṇaṃ icchitabbaṃ.

But here, a reason should be sought.”

Nhưng ở đây cần phải tìm hiểu nguyên nhân.”

876

‘‘Yathā, mahārāja, puriso rañño cakkavattissa madhuṃ vā madhupiṇḍikaṃ vā aññaṃ vā upāyanaṃ abhihareyya, tamenaṃ rañño dvārapālo evaṃ vadeyya ‘akālo, bho, ayaṃ rañño dassanāya, tena hi, bho, tava upāyanaṃ gahetvā sīghasīghaṃ paṭinivatta, pure tava rājā daṇḍaṃ dhāressatī’ti^* .

“Just as, great king, if a man were to bring honey or a honey-cake or some other gift to a universal monarch, and the king's doorkeeper were to say to him: ‘This is not the time to see the king, sir. Therefore, sir, take your gift and return quickly, before the king imposes a penalty on you.’

“Ví như, này Đại vương, một người mang mật ong, bánh mật hoặc một món quà khác đến dâng lên vị vua Chuyển Luân Thánh Vương. Người gác cổng của nhà vua sẽ nói với người ấy: ‘Này ông, đây không phải lúc để diện kiến nhà vua. Vậy thì, này ông, hãy cầm món quà của ông và nhanh chóng quay về, kẻo nhà vua sẽ trừng phạt ông trước khi ông kịp dâng quà’.”

Tato so puriso daṇḍabhayā tasito ubbiggo taṃ upāyanaṃ ādāya sīghasīghaṃ paṭinivatteyya, api nu kho so, mahārāja, rājā cakkavattī tāvatakena upāyanavikalamattakena dvārapālato dubbalataro nāma hoti, aññaṃ vā pana kiñci upāyanaṃ na labheyyā’’ti?

Then that man, terrified and agitated by fear of punishment, would take his gift and return quickly. Now, great king, is that universal monarch, by that mere lack of a gift, weaker than the doorkeeper, or would he not receive any other gift?”

Sau đó, người ấy vì sợ bị trừng phạt, hoảng sợ và lo lắng, liền cầm món quà quay về thật nhanh. Này Đại vương, liệu vị vua Chuyển Luân Thánh Vương ấy có yếu hơn người gác cổng chỉ vì thiếu một món quà nhỏ bé đó, hay Ngài sẽ không nhận được bất kỳ món quà nào khác sao?”

‘‘Na hi, bhante, issāpakato so, bhante, dvārapālo upāyanaṃ nivāresi, aññena pana dvārena satasahassaguṇampi rañño upāyanaṃ upetī’’ti.

“No, venerable sir. That doorkeeper, overcome by envy, obstructed the gift. But by another door, the king receives gifts a hundred thousand times over.”

“Thưa Tôn giả, không phải vậy. Thưa Tôn giả, người gác cổng đó đã ngăn cản món quà vì lòng đố kỵ, nhưng hàng trăm ngàn món quà khác vẫn được dâng lên nhà vua qua những cánh cổng khác.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, issāpakato māro pāpimā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi, aññāni pana anekāni devatāsatasahassāni amataṃ dibbaṃ ojaṃ gahetvā upagatāni ‘bhagavato kāye ojaṃ odahissāmā’ti bhagavantaṃ namassamānāni pañjalikāni ṭhitānī’’ti.

“Even so, great king, Māra the Evil One, overcome by envy, possessed the brahmin householders of Pañcasāla. But many hundreds of thousands of other deities, having taken divine immortal essence, approached with the thought, ‘We shall infuse essence into the Blessed One’s body,’ paying homage to the Blessed One, standing with clasped hands.”

“Cũng vậy, này Đại vương, ác ma (Māra) vì lòng đố kỵ đã nhập vào các gia chủ Bà-la-môn ở Pañcasāla. Nhưng hàng trăm ngàn vị thiên thần khác đã đến, mang theo cam lồ thần diệu, đứng chắp tay cung kính Đức Thế Tôn, với ý nghĩ ‘Chúng con sẽ đưa cam lồ vào thân thể của Thế Tôn’.”

877

‘‘Hotu, bhante nāgasena, sulabhā bhagavato cattāro paccayā loke uttamapurisassa, yācitova bhagavā devamanussohi cattāro paccaye paribhuñjati, api ca kho pana mārassa yo adhippāyo, so tāvatakena siddho, yaṃ so bhagavato bhojanassa antarāyamakāsi.

“Let it be so, Venerable Nāgasena. The four requisites are easily obtained by the Blessed One, the supreme person in the world. The Blessed One partakes of the four requisites only when requested by devas and humans. However, Māra’s intention was fulfilled by that much, in that he caused an obstruction to the Blessed One’s meal.

“Thưa Tôn giả Nāgasena, các vật dụng cần thiết (paccaya) cho Thế Tôn là dễ tìm trên thế gian này đối với bậc tối thượng nhân, Đức Thế Tôn thọ dụng bốn vật dụng cần thiết là do chư thiên và loài người thỉnh cầu. Tuy nhiên, ý định của ác ma (Māra) đã thành công khi nó gây trở ngại cho việc thọ thực của Thế Tôn.

Ettha me, bhante, kaṅkhā na chijjati, vimatijātohaṃ tattha saṃsayapakkhando.

Here, venerable sir, my doubt is not cut off; I am filled with perplexity and plunged into uncertainty regarding that.

Thưa Tôn giả, ở điểm này, sự nghi ngờ của con chưa được giải tỏa, con đang hoang mang và nghi hoặc về điều đó.”

Na me tattha mānasaṃ pakkhandati, yaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa sadevake loke aggapuggalavarassa kusalavarapuññasambhavassa asamasamassa anupamassa appaṭisamassa chavakaṃ lāmakaṃ parittaṃ pāpaṃ anariyaṃ vipannaṃ māro lābhantarāyamakāsī’’ti.

My mind does not settle on the fact that Māra caused an obstruction to the trifling, wretched, small, evil, ignoble, and unsuccessful gain of the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, the foremost and best person in the world of devas, born of supreme wholesome merit, incomparable, unequalled, and peerless.”

Tâm tôi không thể chấp nhận điều đó, rằng ác ma đã tạo ra một chướng ngại về lợi lộc hèn hạ, thấp kém, nhỏ nhặt, bất thiện, không cao thượng, sai lầm cho một vị Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, bậc tối thượng nhân trong thế gian cùng chư thiên, bậc có công đức thiện lành tối thượng, vô song, vô tỷ, không ai sánh bằng.”

878

‘‘Cattāro kho, mahārāja, antarāyā adiṭṭhantarāyo uddissa katantarāyo upakkhaṭantarāyo paribhogantarāyoti.

“Great king, there are four kinds of obstructions: the unseen obstruction, the specifically made obstruction, the prepared obstruction, and the partaken obstruction.

“Thưa Đại vương, có bốn loại chướng ngại: chướng ngại không thấy, chướng ngại đã được chỉ định, chướng ngại đã được chuẩn bị, và chướng ngại đã được thọ dụng.

Tattha katamo adiṭṭhantarāyo?

Among these, what is the unseen obstruction?

Trong đó, chướng ngại không thấy là gì?

Anodissa adassanena anabhisaṅkhataṃ koci antarāyaṃ karoti ‘kiṃ parassa dinnenā’ti, ayaṃ adiṭṭhantarāyo nāma.

Without specifying, without seeing, without preparation, someone causes an obstruction, thinking, ‘What is the use of giving to another?’ This is called the unseen obstruction.

Đó là khi ai đó tạo ra chướng ngại cho một vật chưa được sắp đặt, chưa được trông thấy, chưa được chỉ định, nghĩ rằng ‘việc cho người khác thì có ích gì?’, đây gọi là chướng ngại không thấy.

879

‘‘Katamo uddissa katantarāyo?

“What is the specifically made obstruction?

“Chướng ngại đã được chỉ định là gì?

Idhekaccaṃ puggalaṃ upadisitvā uddissa bhojanaṃ paṭiyattaṃ hoti, taṃ koci antarāyaṃ karoti, ayaṃ uddissa katantarāyo nāma.

Here, a meal is prepared, specifying and designating a certain person, and someone causes an obstruction to that. This is called the specifically made obstruction.

Đó là khi thức ăn đã được chuẩn bị để dâng cúng cho một người cụ thể, và ai đó tạo ra chướng ngại cho thức ăn đó, đây gọi là chướng ngại đã được chỉ định.

880

‘‘Katamo upakkhaṭantarāyo?

“What is the prepared obstruction?

“Chướng ngại đã được chuẩn bị là gì?

Idha yaṃ kiñci upakkhaṭaṃ hoti appaṭiggahitaṃ, tattha koci antarāyaṃ karoti, ayaṃ upakkhaṭantarāyo nāma.

Here, something is prepared but not yet received, and someone causes an obstruction to that. This is called the prepared obstruction.

Đó là khi bất cứ vật gì đã được chuẩn bị nhưng chưa được thọ nhận, và ai đó tạo ra chướng ngại cho vật đó, đây gọi là chướng ngại đã được chuẩn bị.

881

‘‘Katamo paribhogantarāyo?

“What is the partaken obstruction?

“Chướng ngại đã được thọ dụng là gì?

Idha yaṃ kiñci paribhogaṃ, tattha koci antarāyaṃ karoti, ayaṃ paribhogantarāyo nāma.

Here, something is being partaken of, and someone causes an obstruction to that. This is called the partaken obstruction.

Đó là khi bất cứ vật gì đã được thọ dụng, và ai đó tạo ra chướng ngại cho vật đó, đây gọi là chướng ngại đã được thọ dụng.

Ime kho, mahārāja, cattāro antarāyā.

These, great king, are the four obstructions.

Thưa Đại vương, đây là bốn loại chướng ngại.

882

‘‘Yaṃ pana māro pāpimā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi, taṃ neva bhagavato paribhogaṃ na upakkhaṭaṃ na uddissakataṃ, anāgataṃ asampattaṃ adassanena antarāyaṃ kataṃ, taṃ pana nekassa bhagavato yeva, atha kho ye te tena samayena nikkhantā abbhāgatā, sabbepi te taṃ divasaṃ bhojanaṃ na labhiṃsu, nāhaṃ taṃ, mahārāja, passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya, yo tassa bhagavato uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya.

But that which Māra the Evil One possessed the brahmin householders of Pañcasāla for, that was neither the Blessed One’s partaken meal, nor a prepared meal, nor a specifically made meal. It was an obstruction caused to something not yet arrived, not yet reached, unseen. And that was not only for the Blessed One, but all those who had gone forth and arrived at that time, all of them did not receive food that day. I do not see, great king, anyone in the world with its devas, Māras, Brahmās, with its ascetics and brahmins, with its devas and humans, who could cause an obstruction to a specifically made, prepared, or partaken gain of that Blessed One.

“Còn việc ác ma đã nhập vào các gia chủ Bà-la-môn ở Pañcasāla, thì đó không phải là vật đã được Thế Tôn thọ dụng, cũng không phải là vật đã được chuẩn bị, cũng không phải là vật đã được chỉ định. Đó là một chướng ngại được tạo ra một cách vô hình, chưa đến, chưa đạt được. Hơn nữa, điều đó không chỉ xảy ra với Thế Tôn, mà tất cả những vị tỳ-khưu xuất gia, những vị khách đến vào thời điểm đó, tất cả đều không nhận được thức ăn trong ngày hôm đó. Thưa Đại vương, tôi không thấy ai trong thế gian cùng chư thiên, cùng ma vương, cùng phạm thiên, cùng chúng Sa-môn, Bà-la-môn, cùng chư thiên và loài người, có thể tạo ra chướng ngại cho vật đã được chỉ định, đã được chuẩn bị, hoặc đã được thọ dụng của Thế Tôn.

Sace koci issāya uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya, phaleyya tassa muddhā satadhā vā sahassadhā vā.

If anyone were to cause an obstruction to a specifically made, prepared, or partaken gain out of envy, his head would split into a hundred or a thousand pieces.

Nếu có ai đó vì ganh tỵ mà tạo ra chướng ngại cho vật đã được chỉ định, đã được chuẩn bị, hoặc đã được thọ dụng, thì đầu của người đó sẽ vỡ thành trăm mảnh hoặc ngàn mảnh.”

883

‘‘Cattārome, mahārāja, tathāgatassa kenaci anāvaraṇīyā guṇā.

“Great king, these four qualities of the Tathāgata cannot be obstructed by anyone.

“Thưa Đại vương, có bốn phẩm chất của Như Lai mà không ai có thể ngăn cản được.

Katame cattāro?

Which four?

Bốn phẩm chất đó là gì?

Lābho, mahārāja, bhagavato uddissa kato upakkhaṭo na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ; sarīrānugatā, mahārāja, bhagavato byāmappabhā na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ; sabbaññutaṃ, mahārāja, bhagavato ñāṇaratanaṃ na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ; jīvitaṃ, mahārāja, bhagavato na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ.

The gain, O great king, prepared and offered to the Blessed One, cannot be obstructed by anyone; the aura of a fathom's length that follows the Blessed One's body, O great king, cannot be obstructed by anyone; the jewel of omniscience of the Blessed One, O great king, cannot be obstructed by anyone; the life of the Blessed One, O great king, cannot be obstructed by anyone.

Thưa Đại vương, lợi lộc đã được chỉ định, đã được chuẩn bị cho Thế Tôn, không ai có thể tạo ra chướng ngại; Thưa Đại vương, hào quang một tầm của Thế Tôn tỏa ra từ thân, không ai có thể tạo ra chướng ngại; Thưa Đại vương, châu báu toàn trí của Thế Tôn, không ai có thể tạo ra chướng ngại; Thưa Đại vương, mạng sống của Thế Tôn, không ai có thể tạo ra chướng ngại.

Ime kho, mahārāja, cattāro tathāgatassa kenaci anāvaraṇīyā guṇā, sabbepete, mahārāja, guṇā ekarasā arogā akuppā aparūpakkamā aphusāni kiriyāni.

These four qualities of the Tathāgata, O great king, cannot be obstructed by anyone; all these qualities, O great king, are of one taste, faultless, unshakeable, unassailable, and unassailable actions.

Thưa Đại vương, đây là bốn phẩm chất của Như Lai mà không ai có thể ngăn cản được. Thưa Đại vương, tất cả những phẩm chất này đều đồng nhất, không bệnh tật, không lay chuyển, không bị người khác làm hại, không bị tổn thương bởi hành động nào.

Adassanena, mahārāja, māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi.

By not being seen, O great king, Māra the Evil One, having hidden himself, possessed the brahmin householders of Pañcasāla.

Thưa Đại vương, ác ma đã ẩn mình một cách vô hình và nhập vào các gia chủ Bà-la-môn ở Pañcasāla.”

884

‘‘Yathā, mahārāja, rañño paccante dese visame adassanena nilīyitvā corā panthaṃ dūsenti.

“Just as, O great king, robbers in a remote, dangerous region, hiding unseen, waylay travelers.

“Thưa Đại vương, giống như ở vùng biên giới hiểm trở của nhà vua, bọn cướp ẩn mình một cách vô hình và phá hoại đường sá.

Yadi pana rājā te core passeyya, api nu kho te corā sotthiṃ labheyyu’’nti?

If the king were to see those robbers, would those robbers escape safely?”

Nếu nhà vua nhìn thấy bọn cướp đó, liệu bọn cướp đó có được an toàn không?”

‘‘Na hi, bhante, pharasunā phālāpeyya satadhā vā sahassadhā vā’’ti.

“No, venerable sir, he would have them split with an axe, a hundredfold or a thousandfold.”

“Không, thưa Tôn giả. Chúng sẽ bị chặt bằng rìu thành trăm mảnh hoặc ngàn mảnh.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, adassanena māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi.

“Even so, O great king, by not being seen, Māra the Evil One, having hidden himself, possessed the brahmin householders of Pañcasāla.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, ác ma đã ẩn mình một cách vô hình và nhập vào các gia chủ Bà-la-môn ở Pañcasāla.

885

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, itthī sapatikā adassanena nilīyitvā parapurisaṃ sevati, evameva kho, mahārāja, adassanena māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi.

Or just as, O great king, a married woman, hiding unseen, consorts with another man; even so, O great king, by not being seen, Māra the Evil One, having hidden himself, possessed the brahmin householders of Pañcasāla.

“Hoặc, thưa Đại vương, một người phụ nữ có chồng ẩn mình một cách vô hình và quan hệ với người đàn ông khác. Cũng vậy, thưa Đại vương, ác ma đã ẩn mình một cách vô hình và nhập vào các gia chủ Bà-la-môn ở Pañcasāla.

Yadi, mahārāja, itthī sāmikassa sammukhā parapurisaṃ sevati, api nu kho sā itthī sotthiṃ labheyyā’’ti?

If, O great king, a woman consorts with another man in front of her husband, would that woman escape safely?”

Nếu, thưa Đại vương, người phụ nữ đó quan hệ với người đàn ông khác trước mặt chồng, liệu người phụ nữ đó có được an toàn không?”

‘‘Na hi, bhante, haneyyāpi taṃ, bhante, sāmiko vadheyyāpi bandheyyāpi dāsittaṃ vā upaneyyā’’ti.

“No, venerable sir, her husband might strike her, venerable sir, might kill her, might bind her, or might reduce her to slavery.”

“Không, thưa Tôn giả. Người chồng có thể đánh đập, giết chết, trói buộc hoặc biến cô ta thành nô lệ.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, adassanena māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi.

“Even so, O great king, by not being seen, Māra the Evil One, having hidden himself, possessed the brahmin householders of Pañcasāla.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, ác ma đã ẩn mình một cách vô hình và nhập vào các gia chủ Bà-la-môn ở Pañcasāla.

Yadi, mahārāja, māro pāpimā bhagavato uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya, phaleyya tassa muddhā satadhā vā sahassadhā vā’’ti.

If, O great king, Māra the Evil One were to obstruct the offerings prepared and intended for the Blessed One, his head would split a hundredfold or a thousandfold.”

Nếu, thưa Đại vương, ác ma tạo ra chướng ngại cho vật đã được chỉ định, đã được chuẩn bị, hoặc đã được thọ dụng của Thế Tôn, thì đầu của nó sẽ vỡ thành trăm mảnh hoặc ngàn mảnh.”

‘‘Evametaṃ, bhante nāgasena, corikāya kataṃ mārena pāpimatā, nilīyitvā māro pāpimā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi.

“It is so, venerable Nāgasena, this was done by Māra the Evil One like a thief; Māra the Evil One, having hidden himself, possessed the brahmin householders of Pañcasāla.

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ác ma đã làm điều đó một cách lén lút, ác ma đã ẩn mình và nhập vào các gia chủ Bà-la-môn ở Pañcasāla.

Sace so, bhante, māro pāpimā bhagavato uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya, muddhā vāssa phaleyya satadhā vā sahassadhā vā, kāyo vāssa bhusamuṭṭhi viya vikireyya, sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

If, venerable sir, Māra the Evil One were to obstruct the offerings prepared and intended for the Blessed One, his head would split a hundredfold or a thousandfold, or his body would scatter like a handful of chaff. Good, venerable Nāgasena, I accept it as such.”

Nếu ác ma đó, thưa Tôn giả, tạo ra chướng ngại cho vật đã được chỉ định, đã được chuẩn bị, hoặc đã được thọ dụng của Thế Tôn, thì đầu của nó sẽ vỡ thành trăm mảnh hoặc ngàn mảnh, hoặc thân của nó sẽ tan rã như một nắm trấu. Tốt lắm, thưa Tôn giả Nāgasena, tôi chấp nhận điều này như vậy.”

886

Buddhalābhantarāyapañho pañcamo.

The fifth question on the obstruction of the Buddha's gain.

Vấn đề thứ năm: Chướng ngại về lợi lộc của Đức Phật.

887

6. Apuññapañho

6. The Question on Demerit

6. Vấn đề về bất thiện

888

6. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘yo ajānanto pāṇātipātaṃ karoti, so balavataraṃ apuññaṃ pasavatī’ti.

“Venerable Nāgasena, you say, ‘Whoever commits pāṇātipāta unknowingly, accumulates greater demerit.’

6. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả nói rằng ‘ai giết hại sinh vật mà không biết, người đó tạo ra bất thiện mạnh mẽ hơn’.

Puna ca bhagavatā vinayapaññattiyā bhaṇitaṃ ‘anāpatti ajānantassā’ti.

Yet, the Blessed One has stated in the Vinaya rules, ‘There is no offense for one who acts unknowingly.’

Nhưng Đức Thế Tôn lại dạy trong Luật tạng rằng ‘không có tội đối với người không biết’.

Yadi, bhante nāgasena, ajānitvā pāṇātipātaṃ karonto balavataraṃ apuññaṃ pasavati, tena hi ‘anāpatti ajānantassā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, one who commits pāṇātipāta unknowingly accumulates greater demerit, then that statement, ‘There is no offense for one who acts unknowingly,’ is wrong.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, người giết hại sinh vật mà không biết tạo ra bất thiện mạnh mẽ hơn, thì lời dạy ‘không có tội đối với người không biết’ là sai.

Yadi anāpatti ajānantassa, tena hi ‘ajānitvā pāṇātipātaṃ karonto balavataraṃ apuññaṃ pasavatī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If there is no offense for one who acts unknowingly, then that statement, ‘One who commits pāṇātipāta unknowingly accumulates greater demerit,’ is also wrong.

Nếu không có tội đối với người không biết, thì lời dạy ‘người giết hại sinh vật mà không biết tạo ra bất thiện mạnh mẽ hơn’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho duruttaro duratikkamo tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question, difficult to answer and difficult to overcome, has come to you. It must be resolved by you.”

Đây là một câu hỏi lưỡng nan, khó trả lời, khó vượt qua, đã đến với Tôn giả, xin Tôn giả hãy giải quyết.”

889

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘yo ajānanto pāṇātipātaṃ karoti, so balavataraṃ apuññaṃ pasavatī’ti.

“That too, O great king, was stated by the Blessed One: ‘Whoever commits pāṇātipāta unknowingly, accumulates greater demerit.’

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng ‘ai giết hại sinh vật mà không biết, người đó tạo ra bất thiện mạnh mẽ hơn’.

Puna ca vinayapaññattiyā bhagavatā bhaṇitaṃ ‘anāpatti ajānantassā’ti.

And again, it was stated by the Blessed One in the Vinaya rules: ‘There is no offense for one who acts unknowingly.’

Và trong Luật tạng, Đức Thế Tôn cũng đã dạy rằng ‘không có tội đối với người không biết’.

Tattha atthantaraṃ atthi.

There is a difference in meaning there.

Trong đó có sự khác biệt về ý nghĩa.

Katamaṃ atthantaraṃ?

What is that difference in meaning?

Sự khác biệt về ý nghĩa là gì?

Atthi, mahārāja, āpatti saññāvimokkhā, atthi āpatti nosaññāvimokkhā.

There is, O great king, an offense that is absolved by perception, and there is an offense that is not absolved by perception.

Thưa Đại vương, có tội được miễn trừ do nhận thức, và có tội không được miễn trừ do nhận thức.

Yāyaṃ, mahārāja, āpatti saññāvimokkhā, taṃ āpattiṃ ārabbha bhagavatā bhaṇitaṃ ‘anāpatti ajānantassā’’ti.

Regarding that offense, O great king, which is absolved by perception, the Blessed One stated, ‘There is no offense for one who acts unknowingly.’”

Thưa Đại vương, liên quan đến tội được miễn trừ do nhận thức, Đức Thế Tôn đã dạy rằng ‘không có tội đối với người không biết’.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Good, venerable Nāgasena, I accept it as such.”

“Tốt lắm, thưa Tôn giả Nāgasena, tôi chấp nhận điều này như vậy.”

890

Apuññapañho chaṭṭho.

The sixth question on demerit.

Vấn đề thứ sáu: Vấn đề về bất thiện.

891

7. Bhikkhusaṅghapariharaṇapañho

7. The Question on Sustaining the Bhikkhu Saṅgha

7. Vấn đề về việc chăm sóc Tăng đoàn

892

7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti.

7. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Ānanda, it does not occur to the Tathāgata thus: “I shall lead the Saṅgha of bhikkhus,” or “The Saṅgha of bhikkhus is for my sake.”’

7. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng ‘Này Ānanda, Như Lai không nghĩ rằng “Ta sẽ chăm sóc Tăng đoàn” hoặc “Tăng đoàn này thuộc về Ta”’.

Puna ca metteyyassa bhagavato sabhāvaguṇaṃ paridīpayamānena bhagavatā evaṃ bhaṇitaṃ ‘‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’’ti.

And again, the Blessed One, revealing the inherent qualities of the Buddha Metteyya, spoke thus: ‘He will lead a Saṅgha of bhikkhus numbering many thousands, just as I now lead a Saṅgha of bhikkhus numbering many hundreds.’

Nhưng Đức Thế Tôn lại nói khi mô tả phẩm chất tự nhiên của Đức Phật Metteyya rằng ‘Ngài sẽ chăm sóc một Tăng đoàn gồm hàng ngàn vị tỳ-khưu, giống như Ta hiện nay đang chăm sóc một Tăng đoàn gồm hàng trăm vị tỳ-khưu’.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti, tena hi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘Ānanda, it does not occur to the Tathāgata thus: “I shall lead the Saṅgha of bhikkhus,” or “The Saṅgha of bhikkhus is for my sake,”’ then the statement ‘I now lead a Saṅgha of bhikkhus numbering many hundreds’ is false.

Thưa Đại đức Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, đối với Như Lai không có ý nghĩ: “Ta sẽ chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo” hay “Tăng đoàn Tỳ-kheo này thuộc về ta”’, thì lời nói ‘Ta đang chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo hàng trăm vị’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’ti, tena hi tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’ti vā, ‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’ti vāti tampi vacanaṃ micchā, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

If the Tathāgata said: ‘He will lead a Saṅgha of bhikkhus numbering many thousands, just as I now lead a Saṅgha of bhikkhus numbering many hundreds,’ then the statement ‘Ānanda, it does not occur to the Tathāgata thus: “I shall lead the Saṅgha of bhikkhus,” or “The Saṅgha of bhikkhus is for my sake”’ is also false. This two-pronged question has arisen for you; you must resolve it.”

Nếu Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Vị ấy sẽ chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo hàng ngàn vị, cũng như hiện nay Ta đang chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo hàng trăm vị’, thì lời nói ‘Này Ānanda, đối với Như Lai không có ý nghĩ: “Ta sẽ chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo” hay “Tăng đoàn Tỳ-kheo này thuộc về ta”’ cũng là sai. Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Ngài, Ngài phải giải quyết nó.”

893

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti.

“That was spoken by the Blessed One, great king: ‘Ānanda, it does not occur to the Tathāgata thus: “I shall lead the Saṅgha of bhikkhus,” or “The Saṅgha of bhikkhus is for my sake.”’

“Tâu Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy: ‘Này Ānanda, đối với Như Lai không có ý nghĩ: “Ta sẽ chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo” hay “Tăng đoàn Tỳ-kheo này thuộc về ta”’.

Puna ca metteyyassāpi bhagavato sabhāvaguṇaṃ paridīpayamānena bhagavatā bhaṇitaṃ ‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’ti.

And again, the Blessed One, revealing the inherent qualities of the Buddha Metteyya, spoke thus: ‘He will lead a Saṅgha of bhikkhus numbering many thousands, just as I now lead a Saṅgha of bhikkhus numbering many hundreds.’

Và Đức Thế Tôn cũng đã dạy, khi mô tả phẩm chất tự nhiên của Đức Phật Di-lặc: ‘Vị ấy sẽ chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo hàng ngàn vị, cũng như hiện nay Ta đang chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo hàng trăm vị’.

Etasmiñca, mahārāja, pañhe eko attho sāvaseso, eko attho niravaseso.

In this matter, great king, one meaning is with remainder, and one meaning is without remainder.

Tâu Đại vương, trong vấn đề này, có một ý nghĩa còn sót lại, và một ý nghĩa không còn sót lại.

Na, mahārāja, tathāgato parisāya anugāmiko, parisā pana tathāgatassa anugāmikā.

The Tathāgata, great king, does not follow the assembly; rather, the assembly follows the Tathāgata.

Tâu Đại vương, Như Lai không theo hội chúng, mà hội chúng theo Như Lai.

Sammuti, mahārāja, esā ‘aha’nti ‘mamā’ti, na paramattho eso, vigataṃ, mahārāja, tathāgatassa pemaṃ, vigato sineho, ‘mayha’ntipi tathāgatassa gahaṇaṃ natthi, upādāya pana avassayo hoti.

This, great king, is a conventional expression: ‘I’ and ‘mine’; it is not an ultimate truth. The Tathāgata’s affection is gone, his attachment is gone. There is no grasping by the Tathāgata as ‘mine.’ However, there is a reliance based on appropriation.

Tâu Đại vương, ‘ta’ và ‘của ta’ chỉ là quy ước, không phải là chân lý tối hậu. Đối với Như Lai, tình yêu đã chấm dứt, sự quyến luyến đã chấm dứt, Như Lai không còn chấp thủ ‘của ta’. Tuy nhiên, do sự chấp thủ mà có sự nương tựa.

894

‘‘Yathā, mahārāja, pathavī bhūmaṭṭhānaṃ sattānaṃ patiṭṭhā hoti upassayaṃ, pathaviṭṭhā cete sattā, na ca mahāpathaviyā ‘mayhete’ti apekkhā hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbasattānaṃ patiṭṭhā hoti upassayaṃ, tathāgataṭṭhā^* cete sattā, na ca tathāgatassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti.

“Just as, great king, the earth is a foundation and support for beings dwelling on the ground, and these beings dwell on the earth, but the great earth has no expectation of ‘these are mine’; even so, great king, the Tathāgata is a foundation and support for all beings, and these beings are established in the Tathāgata, but the Tathāgata has no expectation of ‘these are mine.’

“Tâu Đại vương, ví như đất là nơi nương tựa, là chỗ đứng cho chúng sinh, và những chúng sinh này nương vào đất, nhưng đất lớn không có sự mong cầu ‘đây là của ta’. Cũng vậy, tâu Đại vương, Như Lai là nơi nương tựa, là chỗ đứng cho tất cả chúng sinh, và những chúng sinh này nương vào Như Lai, nhưng Như Lai không có sự mong cầu ‘đây là của ta’.

Yathā vā pana, mahārāja, mahatimahāmegho abhivassanto tiṇarukkhapasumanussānaṃ vuḍḍhiṃ deti santatiṃ anupāleti.

Or again, great king, a very great cloud, when it rains, brings growth to grasses, trees, flowers, and humans, and maintains their continuity.

Hoặc, tâu Đại vương, một đám mây lớn khi mưa xuống làm cho cỏ cây, hoa, người lớn lên và duy trì sự liên tục.

Vuṭṭhūpajīvino cete sattā sabbe, na ca mahāmeghassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti.

All these beings subsist on the rain, but the great cloud has no expectation of ‘these are mine.’

Và tất cả những chúng sinh này đều sống nhờ mưa, nhưng đám mây lớn không có sự mong cầu ‘đây là của ta’.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbasattānaṃ kusaladhamme janeti anupāleti, satthūpajīvino cete sattā sabbe, na ca tathāgatassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti.

Even so, great king, the Tathāgata generates and maintains wholesome qualities in all beings, and all these beings subsist on the Teacher, but the Tathāgata has no expectation of ‘these are mine.’

Cũng vậy, tâu Đại vương, Như Lai làm phát sinh và duy trì các thiện pháp cho tất cả chúng sinh, và tất cả những chúng sinh này đều sống nhờ Giáo Pháp của Bậc Đạo Sư, nhưng Như Lai không có sự mong cầu ‘đây là của ta’.

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

Vì lý do gì?

Attānudiṭṭhiyā pahīnattā’’ti.

Because the view of self (attānudiṭṭhi) has been abandoned.”

Vì đã đoạn trừ tà kiến về ngã (attānudiṭṭhi).”

895

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho bahuvidhehi kāraṇehi, gambhīro uttānīkato, gaṇṭhi bhinno, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, andhakāro āloko kato, bhaggā paravādā, jinaputtānaṃ cakkhuṃ uppādita’’nti.

“Excellent, Venerable Nāgasena! The question has been thoroughly resolved with many reasons, the profound has been made clear, the knot has been untied, the dense forest has been made open ground, darkness has been made light, opposing views have been shattered, and the eye of the Buddha’s sons has been opened.”

“Lành thay, thưa Đại đức Nāgasena! Vấn đề đã được giải thích rõ ràng với nhiều lý do, điều sâu sắc đã được làm cho hiển lộ, nút thắt đã được tháo gỡ, nơi hiểm trở đã trở thành không hiểm trở, bóng tối đã trở thành ánh sáng, các luận điệu đối nghịch đã bị đánh bại, con mắt của các đệ tử Phật đã được khai mở.”

896

Bhikkhusaṅghapariharaṇapañho sattamo.

The Seventh Question: Regarding the Leading of the Saṅgha of Bhikkhus.

Vấn đề về sự chăm sóc Tăng đoàn Tỳ-kheo, thứ bảy.

897

8. Abhejjaparisapañho

8. The Question of the Indivisible Assembly

8. Vấn đề về hội chúng không thể chia rẽ

898

8. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘tathāgato abhejjapariso’ti, puna ca bhaṇatha ‘devadattena ekappahāraṃ pañca bhikkhusatāni bhinnānī’ti.

“Venerable Nāgasena, you say, ‘The Tathāgata has an indivisible assembly,’ and again you say, ‘Devadatta split five hundred bhikkhus at one stroke.’

8. “Thưa Đại đức Nāgasena, Ngài nói rằng ‘Như Lai có hội chúng không thể chia rẽ’, nhưng Ngài lại nói rằng ‘Devadatta đã chia rẽ năm trăm Tỳ-kheo trong một lần’.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgato abhejjapariso, tena hi devadattena ekappahāraṃ pañca bhikkhusatāni bhinnānīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata has an indivisible assembly, then the statement ‘Devadatta split five hundred bhikkhus at one stroke’ is false.”

Nếu, thưa Đại đức Nāgasena, Như Lai có hội chúng không thể chia rẽ, thì lời nói ‘Devadatta đã chia rẽ năm trăm Tỳ-kheo trong một lần’ là sai.

Yadi devadattena ekappahāraṃ pañca bhikkhusatāni bhinnāni, tena hi ‘tathāgato abhejjapariso’ti tampi vacanaṃ micchā.

If Devadatta split five hundred bhikkhus at once, then that statement, 'The Tathāgata has an unschismatic assembly,' is also false.

Nếu Devadatta đã chia rẽ năm trăm Tỳ-kheo trong một lần, thì lời nói ‘Như Lai có hội chúng không thể chia rẽ’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, gambhīro dunniveṭhiyo, gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro, etthāyaṃ jano āvaṭo nivuto ovuto pihito pariyonaddho, ettha tava ñāṇabalaṃ dassehi paravādesū’’ti.

This two-edged question has come to you, profound and difficult to unravel, more knotted than a knot. Herein, people are hindered, covered, enveloped, obstructed, and bound. Display your power of wisdom here, in the arguments of others.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Ngài, sâu sắc và khó giải quyết, còn phức tạp hơn cả nút thắt. Ở đây, chúng sinh bị che lấp, bao phủ, bao bọc, đóng kín, bị trói buộc. Xin Ngài hãy thể hiện sức mạnh trí tuệ của mình trong việc bác bỏ các luận điệu đối nghịch.”

899

‘‘Abhejjapariso, mahārāja, tathāgato, devadattena ca ekappahāraṃ pañca bhikkhusatāni bhinnāni, tañca pana bhedakassa balena, bhedake vijjamāne natthi, mahārāja, abhejjaṃ nāma.

“The Tathāgata, great king, has an unschismatic assembly, and Devadatta split five hundred bhikkhus at once. That, however, was by the power of the schismatic. When there is a schismatic, great king, there is nothing that is unschismatic.

“Tâu Đại vương, Như Lai có hội chúng không thể chia rẽ, và Devadatta đã chia rẽ năm trăm Tỳ-kheo trong một lần, nhưng sự chia rẽ đó là do sức mạnh của kẻ gây chia rẽ. Tâu Đại vương, khi có kẻ gây chia rẽ, không có gì là không thể bị chia rẽ.

Bhedake sati mātāpi puttena bhijjati, puttopi mātarā bhijjati, pitāpi puttena bhijjati, puttopi pitarā bhijjati, bhātāpi bhaginiyā bhijjati, bhaginīpi bhātarā bhijjati, sahāyopi sahāyena bhijjati, nāvāpi nānādārusaṅghaṭitā ūmivegasampahārena bhijjati, rukkhopi madhukappasampannaphalo anilabalavegābhihato bhijjati, suvaṇṇampi jātimantaṃ^* lohena bhijjati.

When there is a schismatic, even a mother is split from her son, and a son from his mother; a father is split from his son, and a son from his father; a brother is split from his sister, and a sister from her brother; a friend is split from a friend. Even a boat, constructed from various timbers, is split by the impact of surging waves. Even a tree, laden with honey-like fruit, is split when struck by the force of the wind. Even pure gold is split by iron.

Khi có kẻ gây chia rẽ, ngay cả mẹ cũng bị con chia rẽ, con cũng bị mẹ chia rẽ; cha cũng bị con chia rẽ, con cũng bị cha chia rẽ; anh em cũng bị chị em chia rẽ, chị em cũng bị anh em chia rẽ; bạn bè cũng bị bạn bè chia rẽ. Ngay cả con thuyền được ghép từ nhiều loại gỗ cũng bị sóng lớn đánh vỡ. Ngay cả cây có quả ngọt như mật cũng bị gió mạnh đánh gãy. Ngay cả vàng nguyên chất cũng bị sắt làm hư hại.

Api ca, mahārāja, neso adhippāyo viññūnaṃ, nesā buddhānaṃ adhimutti, neso paṇḍitānaṃ chando ‘tathāgato bhejjapariso’ti.

Moreover, great king, this is not the intention of the discerning, this is not the resolve of the Buddhas, this is not the desire of the wise, that 'the Tathāgata has a schismatic assembly.'

Tuy nhiên, tâu Đại vương, đó không phải là ý định của những người trí tuệ, không phải là sự chấp nhận của các bậc Phật, không phải là mong muốn của những người hiền triết rằng ‘Như Lai có hội chúng có thể bị chia rẽ’.

Api cettha kāraṇaṃ atthi, yena kāraṇena tathāgato vuccati ‘abhejjapariso’ti.

And there is a reason for this, a reason why the Tathāgata is called 'one with an unschismatic assembly.'

Hơn nữa, tâu Đại vương, có một lý do mà vì lý do đó Như Lai được gọi là ‘có hội chúng không thể chia rẽ’.

Katamaṃ ettha kāraṇaṃ?

What is that reason?

Lý do đó là gì?

Tathāgatassa, mahārāja, katena adānena vā appiyavacanena vā anatthacariyāya vā asamānattatāya vā yato kutoci cariyaṃ carantassapi parisā bhinnāti na sutapubbaṃ, tena kāraṇena tathāgato vuccati ‘abhejjapariso’ti.

It has never been heard, great king, that the Tathāgata's assembly was split due to any lack of giving, or unpleasant speech, or unbeneficial conduct, or unequal treatment, or any conduct whatsoever that the Tathāgata performed. For that reason, the Tathāgata is called 'one with an unschismatic assembly.'

Tâu Đại vương, chưa từng nghe nói rằng hội chúng của Như Lai bị chia rẽ do sự không bố thí, lời nói không dễ chịu, hành động không lợi ích, hoặc sự không bình đẳng mà Như Lai đã làm trong bất kỳ kiếp nào. Vì lý do đó, Như Lai được gọi là ‘có hội chúng không thể chia rẽ’.

Tayāpetaṃ, mahārāja, ñātabbaṃ ‘atthi kiñci navaṅge buddhavacane suttāgataṃ, iminā nāma kāraṇena bodhisattassa katena tathāgatassa parisā bhinnā’ti?

You too, great king, should know whether there is anything in the nine-fold Buddha-word that states, 'For this reason, the Bodhisatta's, or the Tathāgata's, assembly was split by what he did'?”

Tâu Đại vương, Ngài cũng nên biết rằng có bất kỳ điều gì được ghi trong chín phần giáo lý của Đức Phật, rằng vì lý do nào đó mà hội chúng của Bồ-tát, tức Như Lai, đã bị chia rẽ không?

‘‘Natthi bhante, no cetaṃ loke dissati nopi suyyati.

“No, venerable sir, it is not seen in the world, nor is it heard.

“Thưa Đại đức, không có. Điều này không được thấy cũng không được nghe trong thế gian.

Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

Excellent, venerable Nāgasena, I accept it as such, just as you say.”

Lành thay, thưa Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”

900

Abhejjaparisapañho aṭṭhamo.

The Eighth Question on the Tathāgata's Unschismatic Assembly.

Vấn đề về hội chúng không thể chia rẽ, thứ tám.

901

Abhejjavaggo dutiyo.

The Second Chapter on Unschismatic Assemblies.

Phẩm không thể chia rẽ, thứ hai.

902

Imasmiṃ vagge aṭṭha pañhā.

In this chapter, there are eight questions.

Trong phẩm này có tám vấn đề.

903

3. Paṇāmitavaggo

3. The Chapter on Reverence

3. Phẩm Paṇāmita

904

1. Seṭṭhadhammapañho

1. The Question on the Supreme Dhamma

1. Vấn đề về Pháp tối thượng

905

1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti.

1. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come.’

1. “Thưa Đại đức Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy: ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sinh này, cả trong hiện tại và đời sau’.

Puna ca ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti.

And again: ‘A lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling.’

Và Ngài lại nói: ‘Một cư sĩ cận sự nam, bậc Dự Lưu, đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp, vẫn phải đảnh lễ và đứng dậy đón chào một Tỳ-kheo hay Sa-di phàm phu’.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, tena hi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come,’ then the statement, ‘A lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling,’ is false.

Nếu, thưa Đại đức Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy: ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sinh này, cả trong hiện tại và đời sau’, thì lời nói ‘Một cư sĩ cận sự nam, bậc Dự Lưu, đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp, vẫn phải đảnh lễ và đứng dậy đón chào một Tỳ-kheo hay Sa-di phàm phu’ là sai.

Yadi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’, tena hi ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cāti tampi vacanaṃ micchā.

If ‘a lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling,’ then that statement, ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come,’ is also false.

Nếu ‘Một cư sĩ cận sự nam, bậc Dự Lưu, đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp, vẫn phải đảnh lễ và đứng dậy đón chào một Tỳ-kheo hay Sa-di phàm phu’, thì lời nói ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sinh này, cả trong hiện tại và đời sau’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has also come to you; it must be resolved by you.”

Đây cũng là một câu hỏi lưỡng đầu đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

906

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, ‘upāsako ca gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’.

“This was spoken by the Blessed One, great king: ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come,’ and ‘a lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling.’

“Thưa Đại vương, điều này đã được Thế Tôn thuyết rằng: ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sanh này, trong hiện tại và cả đời sau,’ và ‘một cận sự nam tại gia đã chứng Sơ quả (Sotāpanna), đã đóng các đường ác, đã đạt kiến giải, đã thông hiểu Giáo Pháp, thì phải đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu hay một Sa-di phàm phu’.

Tattha pana kāraṇaṃ atthi.

But there is a reason for that.

Trong trường hợp đó, có một lý do.

Katamaṃ taṃ kāraṇaṃ?

What is that reason?

Lý do đó là gì?

907

‘‘Vīsati kho panime, mahārāja, samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, yehi samaṇo abhivādanapaccuṭṭhānasamānanapūjanāraho hoti.

“There are, great king, these twenty qualities that make a recluse a recluse, and two marks, by which a recluse is worthy of salutation, rising up, veneration, and homage.

“Thưa Đại vương, có hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng, nhờ đó một Sa-môn xứng đáng được đảnh lễ, đứng dậy chào, tôn kính và cúng dường.

Katame vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni?

What are these twenty qualities that make a recluse a recluse, and these two marks?

Hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng đó là gì?

Seṭṭho^* dhammārāmo, aggo niyamo, cāro vihāro saṃyamo saṃvaro khanti soraccaṃ ekattacariyā ekattābhirati paṭisallānaṃ hiriottappaṃ vīriyaṃ appamādo sikkhāsamādānaṃ^* uddeso paripucchā sīlādiabhirati nirālayatā sikkhāpadapāripūritā, kāsāvadhāraṇaṃ, bhaṇḍubhāvo.

Delight in the excellent Dhamma, excellent regularity, excellent conduct, dwelling well-robed, restraint, guarding, patience, gentleness, solitary practice, delight in solitude, seclusion, shame and fear of wrongdoing, energy, diligence, undertaking the training, instruction, inquiry, delight in sīla and other virtues, detachment, fulfillment of training rules, wearing the saffron robe, and being shaven.

Niềm vui trong Pháp là tối thượng, sự chế ngự là tối thượng, oai nghi (cāro), trú xứ (vihāro), sự tự chế (saṃyamo), sự phòng hộ (saṃvaro), sự nhẫn nại (khanti), sự hiền hòa (soraccaṃ), độc cư (ekattacariyā), hoan hỷ độc cư (ekattābhirati), độc cư tịnh thất (paṭisallānaṃ), hổ thẹn (hiri), ghê sợ (ottappaṃ), tinh tấn (vīriyaṃ), không phóng dật (appamādo), thọ trì học giới (sikkhāsamādānaṃ), tụng đọc (uddeso), hỏi han (paripucchā), hoan hỷ trong giới và các pháp khác (sīlādiabhirati), không chấp thủ (nirālayatā), hoàn thành các học giới (sikkhāpadapāripūritā), đắp y Kāṣāya, và cạo đầu (bhaṇḍubhāvo).

Ime kho, mahārāja, vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni.

These, O Great King, are the twenty qualities that make a samaṇa a samaṇa, and the two outward signs.

Thưa Đại vương, đây là hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng.

Ete guṇe bhikkhu samādāya vattati, so tesaṃ dhammānaṃ anūnattā paripuṇṇattā sampannattā samannāgatattā asekkhabhūmiṃ arahantabhūmiṃ okkamati, seṭṭhaṃ bhūmantaraṃ okkamati, arahattāsannagatoti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

A bhikkhu who undertakes and practices these qualities, due to their completeness, fullness, accomplishment, and possession, enters the stage of the Asekha, the stage of Arahantship; he enters that excellent, ultimate stage, being close to Arahantship. Therefore, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

Một tỳ khưu thực hành những phẩm chất này, do sự không thiếu sót, sự đầy đủ, sự thành tựu, sự trang bị của những pháp đó, vị ấy đạt đến địa vị vô học, địa vị A-la-hán, đạt đến một địa vị tối thượng khác, vị ấy gần kề A-la-hán. Vì vậy, một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

908

‘‘‘Khīṇāsavehi so sāmaññaṃ upagato, natthi me so samayo’ti^* arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has attained the samaṇaship of those whose defilements are destroyed; I do not have that attainment.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy đã đạt được sự đồng đẳng với các bậc lậu tận, ta không có được thời cơ ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

909

‘‘‘Aggaparisaṃ so upagato, nāhaṃ taṃ ṭhānaṃ upagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has attained the foremost assembly; I have not attained that position.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy đã đạt đến hội chúng tối thượng, ta chưa đạt đến vị trí ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

910

‘‘‘Labhati so pātimokkhuddesaṃ sotuṃ, nāhaṃ taṃ labhāmi sotu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He is able to listen to the Pātimokkha recitation; I am not able to listen to that.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy được nghe tụng giới bổn (Pātimokkha), ta không được nghe điều ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

911

‘‘‘So aññe pabbājeti upasampādeti jinasāsanaṃ vaḍḍheti, ahametaṃ na labhāmi kātu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He ordains and gives upasampadā to others, he makes the Buddha’s Dispensation grow; I am not able to do this.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy xuất gia cho người khác, thọ giới cho người khác, làm cho Giáo Pháp của Đức Phật tăng trưởng, ta không thể làm điều ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

912

‘‘‘Appamāṇesu so sikkhāpadesu samattakārī, nāhaṃ tesu vattāmī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He fully practices the immeasurable training rules; I do not abide in them.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy hoàn thành vô lượng học giới, ta không thực hành những điều đó’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

913

‘‘‘Upagato so samaṇaliṅgaṃ, buddhādhippāye ṭhito, tenāhaṃ liṅgena dūramapagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has taken up the samaṇa’s outward sign, abiding in the Buddha’s intention; I am far removed from that outward sign.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy đã đạt được tướng trạng của Sa-môn, an trú trong ý định của Đức Phật, ta thì còn xa với tướng trạng ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

914

‘‘‘Parūḷhakacchalomo so anañjitaamaṇḍito anulittasīlagandho, ahaṃ pana maṇḍanavibhūsanābhirato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has overgrown hair and nails, is unadorned and unanointed, and is perfumed with the fragrance of sīla; I, however, delight in adornment and embellishment.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy có lông nách mọc dài, không trang điểm, không tô vẽ, được xức hương giới đức, còn ta thì vui thích trang sức và tô điểm’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

915

‘‘Api ca, mahārāja, ‘ye te vīsati samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, sabbepete dhammā bhikkhussa saṃvijjanti, so yeva te dhamme dhāreti, aññepi tattha sikkhāpeti, so me āgamo sikkhāpanañca natthī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

Moreover, O Great King, “All these twenty qualities that make a samaṇa a samaṇa and the two outward signs are found in the bhikkhu; he alone upholds these qualities, and he teaches others in them. I have neither that tradition nor the ability to teach.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, ‘hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng đó, tất cả những pháp này đều có ở tỳ khưu, chính vị ấy thọ trì những pháp đó, và còn dạy người khác thực hành chúng, còn ta không có được sự tiếp nhận và sự dạy dỗ ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

916

‘‘Yathā, mahārāja, rājakumāro purohitassa santike vijjaṃ adhīyati, khattiyadhammaṃ sikkhati, so aparena samayena abhisitto ācariyaṃ abhivādeti paccuṭṭheti ‘sikkhāpako me aya’nti, evameva kho, mahārāja, ‘bhikkhu sikkhāpako vaṃsadharo’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

Just as, O Great King, a prince learns knowledge from a purohita and practices the duties of a khattiya, and then at a later time, after being anointed, salutes and rises to greet his teacher, thinking, ‘This one is my instructor,’ even so, O Great King, thinking, ‘The bhikkhu is my instructor, the preserver of the lineage,’ a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Thưa Đại vương, ví như một hoàng tử học nghệ thuật từ một vị gia sư, học các pháp của dòng Sát-đế-lợi, sau này khi đã được đăng quang, vị ấy đảnh lễ và đứng dậy chào vị gia sư của mình, nói rằng ‘đây là người đã dạy dỗ ta’, cũng vậy, thưa Đại vương, ‘tỳ khưu là người dạy dỗ, người kế thừa dòng dõi’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

917

‘‘Api ca, mahārāja, imināpetaṃ pariyāyena jānāhi bhikkhubhūmiyā mahantataṃ asamavipulabhāvaṃ.

Furthermore, O Great King, by this reason too, know the greatness and the incomparable vastness of the bhikkhu stage.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, qua cách này ngài hãy biết sự vĩ đại và sự rộng lớn không gì sánh bằng của địa vị tỳ khưu.

Yadi, mahārāja, upāsako sotāpanno arahattaṃ sacchikaroti, dveva tassa gatiyo bhavanti anaññā tasmiṃ yeva divase parinibbāyeyya vā, bhikkhubhāvaṃ vā upagaccheyya.

If, O Great King, a Stream-winner lay follower realizes Arahantship, there are only two destinies for him, none other: he would either attain parinibbāna on that very day, or he would enter the state of a bhikkhu.

Thưa Đại vương, nếu một cận sự nam đã chứng Sơ quả chứng đắc A-la-hán, vị ấy chỉ có hai con đường, không có con đường nào khác: hoặc là nhập Niết-bàn ngay trong ngày đó, hoặc là đạt đến địa vị tỳ khưu.

Acalā hi sā, mahārāja, pabbajjā, mahatī accuggatā, yadidaṃ bhikkhubhūmī’’ti.

For that going forth, O Great King, is unshakeable, mighty, and exceedingly exalted—that is to say, the bhikkhu stage.”

Thưa Đại vương, sự xuất gia ấy là bất động, vĩ đại, cao cả tột bậc, tức là địa vị tỳ khưu.”

‘‘Ñāṇagato, bhante nāgasena, pañho sunibbeṭhito balavatā atibuddhinā tayā, na yimaṃ pañhaṃ samattho añño evaṃ viniveṭhetuṃ aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.

“The question, Venerable Nāgasena, has reached understanding; it has been well resolved by you, who are mighty and exceedingly wise. No one else is capable of resolving this question in such a way, except a wise one like yourself.”

“Thưa Tôn giả Nāgasena, câu hỏi đã được giải đáp bằng trí tuệ, ngài đã giải thích một cách tuyệt vời với trí tuệ siêu việt, không ai khác ngoài một người có trí tuệ như ngài có thể giải thích câu hỏi này như vậy.”

918

Seṭṭhadhammapañho paṭhamo.

The First Question on the Excellent Dhamma.

Vấn đề về Pháp tối thượng thứ nhất.

919

2. Sabbasattahitapharaṇapañho

2. Question on Pervading with Welfare for All Beings

2. Vấn đề về sự lan tỏa lợi ích cho tất cả chúng sanh

920

2. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahatī’ti.

2. “Venerable Nāgasena, you say, ‘The Tathāgata removes harm and brings welfare to all beings.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ngài nói rằng ‘Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh’.

Puna ca bhaṇatha aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne ‘saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggata’nti.

And you also say that when the discourse on the Aggikkhandhūpama (Simile of the Fire-Mass) was being taught, 'hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus'.

Nhưng ngài lại nói rằng khi bài Pháp Aggikkhandhūpama (Ví dụ đống lửa) được thuyết giảng, ‘máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu’.

Aggikkhandhūpamaṃ, bhante, dhammapariyāyaṃ desentena tathāgatena saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ hitamapanetvā ahitamupadahitaṃ.

Venerable sir, by the Tathāgata, who taught the discourse on the Aggikkhandhūpama, the welfare of sixty bhikkhus was removed and their harm was brought about.

Thưa Tôn giả, khi Đức Như Lai thuyết giảng bài Pháp Aggikkhandhūpama, Ngài đã loại bỏ điều lợi ích và mang lại điều bất lợi cho sáu mươi vị tỳ khưu.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahati, tena hi aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggatanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata removes the harm of all beings and brings about their welfare, then the statement that 'when the discourse on the Aggikkhandhūpama was being taught, hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus' is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh, thì lời nói rằng ‘khi bài Pháp Aggikkhandhūpama được thuyết giảng, máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu’ là sai.

Yadi aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tena hi tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahatīti tampi vacanaṃ micchā.

If hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus when the discourse on the Aggikkhandhūpama was being taught, then the statement that 'the Tathāgata removes the harm of all beings and brings about their welfare' is also false.

Nếu khi bài Pháp Aggikkhandhūpama được thuyết giảng, máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu, thì lời nói rằng ‘Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and it must be resolved by you."

Đây cũng là một câu hỏi lưỡng đầu đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

921

‘‘Tathāgato, mahārāja, sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahati, aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tañca pana na tathāgatassa katena, tesaṃ yeva attano katenā’’ti.

"The Tathāgata, O great king, removes the harm of all beings and brings about their welfare. Hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus when the discourse on the Aggikkhandhūpama was being taught, but that was not due to the Tathāgata's action; it was due to their own actions."

“Thưa Đại vương, Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh, và khi bài Pháp Aggikkhandhūpama được thuyết giảng, máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu, nhưng điều đó không phải do Đức Như Lai tạo ra, mà là do chính hành động của họ.”

922

‘‘Yadi, bhante nāgasena, tathāgato aggikkhandhūpamaṃ dhammapariyāyaṃ na bhāseyya, api nu tesaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggaccheyyāti, na hi, mahārāja, micchāpaṭipannānaṃ tesaṃ bhagavato dhammapariyāyaṃ sutvā pariḷāho kāye uppajji, tena tesaṃ pariḷāhena uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggata’’nti.

"If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata had not taught the discourse on the Aggikkhandhūpama, would hot blood have gushed from their mouths?" "No, O great king. For those who were practicing wrongly, hearing the Bhagavā's discourse, a burning sensation arose in their bodies, and due to that burning sensation, hot blood gushed from their mouths."

“Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Như Lai không thuyết giảng bài Pháp Aggikkhandhūpama, thì liệu máu nóng có trào ra từ miệng của họ không?” – “Không, thưa Đại vương, không phải vậy. Khi những vị tỳ khưu đã thực hành sai lầm đó nghe bài Pháp của Thế Tôn, sự nóng bức đã phát sinh trong thân thể họ, và do sự nóng bức đó, máu nóng đã trào ra từ miệng họ.”

‘‘Tena hi, bhante nāgasena, tathāgatasseva katena tesaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tathāgato yeva tattha adhikāro tesaṃ nāsanāya, yathā nāma, bhante nāgasena, ahi vammikaṃ paviseyya, athaññataro paṃsukāmo puriso vammikaṃ bhinditvā paṃsuṃ hareyya, tassa paṃsuharaṇena vammikassa susiraṃ pidaheyya, atha tattheva so assāsaṃ alabhamāno mareyya, nanu so, bhante, ahi tassa purisassa katena maraṇappatto’’ti.

"Then, Venerable Nāgasena, it was by the Tathāgata's action alone that hot blood gushed from their mouths. The Tathāgata alone was responsible for their destruction. Just as, Venerable Nāgasena, if a snake were to enter an anthill, and then a man desiring earth would break open the anthill and take the earth, thereby blocking the opening of the anthill, and the snake, unable to breathe, would die right there—surely, Venerable sir, that snake would have met its death due to that man's action?"

“Bạch Đại đức Nāgasena, nếu vậy, chính do việc làm của Như Lai mà máu nóng đã trào ra từ miệng của họ, chính Như Lai là người có thẩm quyền trong việc hủy hoại họ. Ví như, bạch Đại đức Nāgasena, một con rắn chui vào trong ụ mối, rồi một người nào đó muốn lấy đất bèn phá ụ mối và lấy đất đi, do việc lấy đất ấy mà lỗ hổng của ụ mối bị bịt kín lại, rồi con rắn ấy không thể thở được và chết ngay tại đó, bạch Đại đức, há chẳng phải con rắn ấy đã đi đến cái chết do việc làm của người kia hay sao?”

‘‘Āma mahārājā’’ti.

"Yes, O great king."

“Thưa Đại vương, đúng vậy.”

‘‘Evameva kho, bhante nāgasena, tathāgato yeva tattha adhikāro tesaṃ nāsanāyā’’ti.

"Even so, Venerable Nāgasena, the Tathāgata alone was responsible for their destruction."

“Bạch Đại đức Nāgasena, cũng vậy, chính Như Lai là người có thẩm quyền trong việc hủy hoại họ.”

923

‘‘Tathāgato, mahārāja, dhammaṃ desayamāno anunayappaṭighaṃ na karoti, anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti.

"The Tathāgata, O great king, does not act with attachment or aversion when teaching the Dhamma; he teaches the Dhamma free from attachment and aversion. When the Dhamma is taught in this way, those who practice rightly awaken.

“Thưa Đại vương, Như Lai khi thuyết Pháp không có lòng thiên vị hay ác cảm, Ngài thuyết Pháp sau khi đã thoát khỏi thiên vị và ác cảm. Khi Pháp được thuyết giảng như vậy, những ai thực hành đúng đắn thì sẽ giác ngộ.

Ye pana micchāpaṭipannā, te patanti.

But those who practice wrongly fall.

Còn những ai thực hành sai lầm thì sẽ sa đọa.

Yathā, mahārāja, purisassa ambaṃ vā jambuṃ vā madhukaṃ vā cālayamānassa yāni tattha phalāni sārāni daḷhabandhanāni, tāni tattheva accutāni tiṭṭhanti, yāni tattha phalāni pūtivaṇṭamūlāni dubbalabandhanāni, tāni patanti.

Just as, O great king, when a man shakes a mango tree, or a rose-apple tree, or a Madhuka tree, those fruits that are sound and firmly attached remain steadfast on the tree, while those fruits with rotten stalks and weak attachments fall.

Ví như, thưa Đại vương, khi một người rung cây xoài, cây trâm hay cây mahua, những quả nào chắc, cuống bền thì vẫn còn nguyên ở đó, không rụng; còn những quả nào cuống và gốc đã thối, liên kết yếu ớt thì sẽ rụng xuống.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato dhammaṃ desayamāno anunayappaṭighaṃ na karoti, anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti.

Even so, O great king, the Tathāgata does not act with attachment or aversion when teaching the Dhamma; he teaches the Dhamma free from attachment and aversion. When the Dhamma is taught in this way, those who practice rightly awaken.

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai khi thuyết Pháp không có lòng thiên vị hay ác cảm, Ngài thuyết Pháp sau khi đã thoát khỏi thiên vị và ác cảm. Khi Pháp được thuyết giảng như vậy, những ai thực hành đúng đắn thì sẽ giác ngộ.

Ye pana micchāpaṭipannā, te patanti.

But those who practice wrongly fall.

Còn những ai thực hành sai lầm thì sẽ sa đọa.

924

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kassako dhaññaṃ ropetukāmo khettaṃ kasati, tassa kasantassa anekasatasahassāni tiṇāni maranti.

Or again, O great king, just as a farmer, wishing to plant grain, ploughs the field, and as he ploughs, hundreds of thousands of weeds die.

“Hoặc ví như, thưa Đại vương, một người nông dân muốn gieo lúa bèn cày ruộng, khi người ấy cày, hàng trăm ngàn ngọn cỏ bị chết đi.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato paripakkamānase satte bodhento^* anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti.

Even so, O great king, the Tathāgata, desiring to awaken beings whose minds are ripe, teaches the Dhamma free from attachment and aversion. When the Dhamma is taught in this way, those who practice rightly awaken.

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai, khi làm cho các chúng sinh có tâm đã thuần thục được giác ngộ, Ngài thuyết Pháp sau khi đã thoát khỏi thiên vị và ác cảm. Khi Pháp được thuyết giảng như vậy, những ai thực hành đúng đắn thì sẽ giác ngộ.

Ye pana micchāpaṭipannā, te tiṇāni viya maranti.

But those who practice wrongly die like weeds.

Còn những ai thực hành sai lầm thì sẽ chết đi như những ngọn cỏ.

925

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, manussā rasahetu yantena ucchuṃ pīḷayanti, tesaṃ ucchuṃ pīḷayamānānaṃ ye tattha yantamukhagatā kimayo, te pīḷiyanti.

Or again, O great king, just as people press sugarcane with a machine for its juice, and as they press the sugarcane, the insects that are caught in the mouth of the machine are crushed.

“Hoặc ví như, thưa Đại vương, người ta vì muốn lấy nước mía mà dùng máy ép mía, khi họ ép mía, những con sâu nào lọt vào miệng máy đều bị nghiền nát.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato paripakkamānase satte bodhento dhammayantamabhipīḷayati^* , ye tattha micchāpaṭipannā, te kimī viya marantī’’ti.

“Even so, great king, the Tathāgata, enlightening beings whose minds are ripened, presses the Dhamma-mill. Do those who are wrongly practicing there not die like worms?”

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai, khi làm cho các chúng sinh có tâm đã thuần thục được giác ngộ, Ngài vận hành cỗ máy Pháp, những ai thực hành sai lầm thì sẽ chết đi như những con sâu.”

926

‘‘Nanu, bhante nāgasena, te bhikkhū tāya dhammadesanāya patitā’’ti?

“Indeed, venerable Nāgasena, did those bhikkhus not fall due to that Dhamma discourse?”

“Bạch Đại đức Nāgasena, há chẳng phải các vị tỳ-khưu ấy đã sa đọa do bài Pháp thoại đó hay sao?”

‘‘Api nu kho, mahārāja, tacchako rukkhaṃ tacchanto^* ujukaṃ parisuddhaṃ karotī’’ti?

“Now, great king, does a carpenter, while hewing a tree, make it straight and pure?”

“Thưa Đại vương, có phải người thợ mộc khi đẽo cây gỗ, người ấy vừa bảo vệ cây gỗ vừa làm cho nó thẳng và sạch sẽ chăng?”

‘‘Na hi, bhante, vajjanīyaṃ apanetvā tacchako rukkhaṃ ujukaṃ parisuddhaṃ karotī’’ti.

“No, venerable sir, a carpenter makes a tree straight and pure by removing what is objectionable, not by preserving it.”

“Bạch Đại đức, không phải vậy, người thợ mộc làm cho cây gỗ thẳng và sạch sẽ bằng cách loại bỏ phần không cần thiết.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato parisaṃ rakkhanto na sakkoti bodhaneyye^* satte bodhetuṃ, micchāpaṭipanne pana satte apanetvā bodhaneyye satte bodheti, attakatena pana te, mahārāja, micchāpaṭipannā patanti.

“Even so, great king, the Tathāgata, by preserving the assembly, cannot enlighten those beings who are capable of awakening. But by removing those who are wrongly practicing, he enlightens those beings who are capable of awakening. However, great king, those who are wrongly practicing fall by their own doing.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, nếu Như Lai bảo vệ hội chúng thì không thể làm cho các chúng sinh có thể giác ngộ được giác ngộ, trái lại, Ngài loại bỏ các chúng sinh thực hành sai lầm rồi mới làm cho các chúng sinh có thể giác ngộ được giác ngộ. Thưa Đại vương, những người thực hành sai lầm ấy sa đọa là do việc làm của chính họ.

927

‘‘Yathā, mahārāja, kadalī veḷu assatarī attajena^* haññati, evameva kho, mahārāja, ye te micchāpaṭipannā, te attakatena haññanti patanti.

“Just as, great king, a banana plant, a bamboo, or a she-mule is destroyed by its own offspring, even so, great king, those who are wrongly practicing are destroyed and fall by their own doing.

“Ví như, thưa Đại vương, cây chuối, cây tre, và con la cái bị hủy hoại bởi chính những gì do chúng sinh ra, cũng vậy, thưa Đại vương, những ai thực hành sai lầm thì bị hủy hoại và sa đọa bởi chính việc làm của họ.

928

‘‘Yathā, mahārāja, corā attakatena cakkhuppāṭanaṃ sūlāropanaṃ sīsacchedanaṃ pāpuṇanti, evameva kho, mahārāja, ye te micchāpaṭipannā, te attakatena haññanti patanti^* .

“Just as, great king, thieves, by their own doing, incur eye-gouging, impalement, or decapitation, even so, great king, those who are wrongly practicing are destroyed and fall by their own doing. The hot blood that gushed from the mouths of those sixty bhikkhus was not due to the Blessed One's doing, nor due to others' doing, but indeed due to their own doing.

“Ví như, thưa Đại vương, những tên trộm phải chịu cảnh bị khoét mắt, bị đóng cọc, bị chặt đầu do chính việc làm của chúng, cũng vậy, thưa Đại vương, những ai thực hành sai lầm thì bị hủy hoại và sa đọa bởi chính việc làm của họ.

Yesaṃ, mahārāja, saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tesaṃ taṃ neva bhagavato katena, na paresaṃ katena, atha kho attano yeva katena.

The hot blood that gushed from the mouths of those sixty bhikkhus was not due to the Blessed One's doing, nor due to others' doing, but indeed due to their own doing.

Thưa Đại vương, việc máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ-khưu ấy không phải do việc làm của Đức Thế Tôn, cũng không phải do việc làm của người khác, mà chính là do việc làm của bản thân họ.

929

‘‘Yathā, mahārāja, puriso sabbajanassa amataṃ dadeyya, te taṃ amataṃ asitvā arogā dīghāyukā sabbītito^* parimucceyyuṃ, athaññataro puriso durupacārena taṃ asitvā maraṇaṃ pāpuṇeyya, api nu kho so, mahārāja, amatadāyako puriso tatonidānaṃ kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

“Just as, great king, if a person were to give ambrosia to all people, and they, having consumed that ambrosia, would become free from illness, long-lived, and liberated from all suffering, but then another person, by improper consumption, were to meet death, would that giver of ambrosia, great king, incur any demerit on that account?”

“Ví như, thưa Đại vương, một người cho tất cả mọi người thuốc trường sinh, họ sau khi dùng thuốc trường sinh ấy sẽ không bệnh tật, sống lâu, và thoát khỏi mọi tai ương. Rồi một người khác do dùng sai cách mà phải chết, thưa Đại vương, người cho thuốc trường sinh ấy có phải gánh chịu bất kỳ điều bất thiện nào từ nguyên nhân đó không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, venerable sir.”

“Bạch Đại đức, không phải vậy.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato dasasahassiyā lokadhātuyā devamanussānaṃ amataṃ dhammadānaṃ deti, ye te sattā bhabbā, te dhammāmatena bujjhanti.

“Even so, great king, the Tathāgata gives the deathless gift of Dhamma to devas and humans in the ten-thousandfold world system. Those beings who are capable of awakening are enlightened by the deathless Dhamma.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai ban tặng món quà Pháp bất tử cho chư thiên và nhân loại trong mười ngàn thế giới. Những chúng sinh nào có khả năng thì sẽ giác ngộ nhờ Pháp bất tử ấy.

Ye pana te sattā abhabbā, te dhammāmatena haññanti patanti.

But those beings who are not capable of awakening are destroyed and fall by the deathless Dhamma.

Còn những chúng sinh nào không có khả năng thì sẽ bị hủy hoại và sa đọa bởi Pháp bất tử ấy.

Bhojanaṃ, mahārāja, sabbasattānaṃ jīvitaṃ rakkhati, tamekacce bhuñjitvā visūcikāya maranti, api nu kho so, mahārāja, bhojanadāyako puriso tatonidānaṃ kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

Food, great king, preserves the life of all beings, yet some, having eaten it, die from cholera. Would that giver of food, great king, incur any demerit on that account?”

Thưa Đại vương, thức ăn duy trì sự sống cho tất cả chúng sinh, nhưng một số người sau khi ăn lại chết vì bệnh thổ tả. Thưa Đại vương, người cho thức ăn ấy có phải gánh chịu bất kỳ điều bất thiện nào từ nguyên nhân đó không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, venerable sir.”

“Bạch Đại đức, không phải vậy.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato dasasahassiyā lokadhātuyā devamanussānaṃ amataṃ dhammadānaṃ deti, ye te sattā bhabbā, te dhammāmatena bujjhanti.

“Even so, great king, the Tathāgata gives the deathless gift of Dhamma to devas and humans in the ten-thousandfold world system. Those beings who are capable of awakening are enlightened by the deathless Dhamma.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai ban tặng món quà Pháp bất tử cho chư thiên và nhân loại trong mười ngàn thế giới. Những chúng sinh nào có khả năng thì sẽ giác ngộ nhờ Pháp bất tử ấy.

Ye pana te sattā abhabbā, te dhammāmatena haññanti patantī’’ti.

But those beings who are not capable of awakening are destroyed and fall by the deathless Dhamma.”

Còn những chúng sinh nào không có khả năng thì sẽ bị hủy hoại và sa đọa bởi Pháp bất tử ấy.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena! I accept it just so.”

“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con xin chấp nhận điều này đúng là như vậy.”

930

Sabbasattahitapharaṇapañho dutiyo.

The Second Question on the Pervasion of Benefit to All Beings.

Vấn đề về sự lan tỏa lợi ích đến tất cả chúng sinh, phần thứ hai.

931

3. Vatthaguyhanidassanapañho

3. The Question on Showing the Covered Genitals

3. Vấn đề trình bày sự kín đáo của y phục

932

3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena –

“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Tathāgata:

3. “Bạch Đại đức Nāgasena, điều này đã được Như Lai nói đến –

933

‘‘‘Kāyena saṃvaro sādhu^* , sādhu vācāya saṃvaro;

“‘Restraint in body is good, good is restraint in speech;

“‘Phòng hộ thân là tốt lành, tốt lành thay phòng hộ lời nói;

934

Manasā saṃvaro sādhu, sādhu sabbattha saṃvaro’ti.

Restraint in mind is good, good is restraint everywhere.’

Phòng hộ ý là tốt lành, tốt lành thay phòng hộ trong mọi nơi.’

935

‘‘Puna ca tathāgato catunnaṃ parisānaṃ majjhe nisīditvā purato devamanussānaṃ selassa brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dassesi.

Yet again, the Tathāgata, sitting in the midst of the four assemblies, showed the covered genitals to the brāhmaṇa Sela in front of devas and humans.

“Nhưng rồi Như Lai, khi ngồi giữa bốn chúng hội, trước mặt chư thiên và nhân loại, đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘kāyena saṃvaro sādhū’ti, tena hi selassa brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dassesīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Restraint in body is good,’ then the statement that he showed the covered genitals to the brāhmaṇa Sela is false.

Bạch Đại đức Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã nói ‘phòng hộ thân là tốt lành’, thì lời nói rằng Ngài đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy là sai.

Yadi selassa brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dasseti, tena hi ‘kāyena saṃvaro sādhū’ti tampi vacanaṃ micchā.

If he showed the covered genitals to the brāhmaṇa Sela, then that statement, ‘Restraint in body is good,’ is also false.

Nếu Ngài đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy, thì lời nói ‘phòng hộ thân là tốt lành’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you; it must be resolved by you.”

Vấn đề song quan này lại đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

936

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘kāyena saṃvaro sādhū’ti, selassa ca brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dassitaṃ.

“Indeed, great king, it was spoken by the Blessed One, ‘Restraint in body is good,’ and the covered genitals were shown to the brāhmaṇa Sela.

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã nói ‘phòng hộ thân là tốt lành’, và Ngài cũng đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy.

Yassa kho, mahārāja, tathāgate kaṅkhā uppannā, tassa bodhanatthāya bhagavā iddhiyā tappaṭibhāgaṃ kāyaṃ dasseti, so yeva taṃ pāṭihāriyaṃ passatī’’ti.

"O great king, if doubt arises in anyone regarding the Tathāgata, for the purpose of enlightening that person, the Blessed One, by his psychic power, shows a body corresponding to that (doubt), and only that person sees that miracle."

Thưa Đại vương, đối với người nào có sự hoài nghi khởi lên về Như Lai, để làm cho người ấy giác ngộ, Đức Thế Tôn dùng thần thông thị hiện một thân thể tương tự, và chỉ người đó mới thấy được phép lạ ấy.”

937

‘‘Ko panetaṃ, bhante nāgasena, saddahissati, yaṃ parisagato eko yeva taṃ guyhaṃ passati, avasesā tattheva vasantā na passantīti.

"Venerable Nāgasena, who would believe this, that only one person in the assembly sees that secret, while the rest, though present there, do not see it?

“Bạch Đại đức Nāgasena, ai sẽ tin vào điều này, rằng trong một hội chúng mà chỉ một người duy nhất thấy được bộ phận kín ấy, còn những người khác đang ở ngay đó lại không thấy?

Iṅgha me tvaṃ tattha kāraṇaṃ upadisa, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.

Please, explain the reason to me concerning that; make me understand by means of a reason."

Xin ngài hãy chỉ cho con lý do ở đây, hãy làm cho con hiểu rõ bằng lý do.”

‘‘Diṭṭhapubbo pana tayā, mahārāja, koci byādhito puriso parikiṇṇo ñātimittehī’’ti.

"O great king, have you ever seen a sick person surrounded by relatives and friends?"

‘‘Thưa Đại vương, ngài đã từng thấy một người bệnh nào được thân bằng quyến thuộc vây quanh chưa?’’

‘‘Āma bhante’’ti.

"Yes, venerable sir."

‘‘Thưa vâng, bạch ngài.’’

‘‘Api nu kho sā, mahārāja, parisā passatetaṃ vedanaṃ, yāya so puriso vedanāya vedayatī’’ti.

"Now, O great king, does that assembly see the pain that that person experiences?"

‘‘Thưa Đại vương, vậy thì hội chúng đó có thấy được cảm thọ mà người bệnh ấy đang cảm nhận không?’’

‘‘Na hi bhante, attanā yeva so, bhante, puriso vedayatī’’ti.

"No, venerable sir, that person alone experiences it."

‘‘Thưa không, bạch ngài, chỉ có người bệnh ấy tự mình cảm nhận mà thôi.’’

‘‘Evameva kho, mahārāja, yasseva tathāgate kaṅkhā uppannā, tasseva tathāgato bodhanatthāya iddhiyā tappaṭibhāgaṃ kāyaṃ dasseti, so yeva taṃ pāṭihāriyaṃ passati.

"Even so, O great king, if doubt arises in anyone regarding the Tathāgata, for the purpose of enlightening that person, the Tathāgata, by his psychic power, shows a body corresponding to that (doubt), and only that person sees that miracle."

‘‘Cũng vậy, thưa Đại vương, người nào có lòng hoài nghi đối với Như Lai, thì Như Lai vì mục đích giác ngộ cho chính người ấy mà dùng thần thông thị hiện thân tương ứng, và chỉ người ấy mới thấy được phép lạ đó.

938

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kañcideva purisaṃ bhūto āviseyya, api nu kho sā, mahārāja, parisā passati taṃ bhūtāgamana’’nti?

"Or, O great king, if a spirit possesses a certain person, does that assembly see the coming of that spirit?"

‘‘Hoặc ví như, thưa Đại vương, có một người nào đó bị ma quỷ nhập, vậy thì hội chúng đó có thấy được sự nhập đến của ma quỷ ấy không?’’

‘‘Na hi, bhante, so yeva āturo tassa bhūtassa āgamanaṃ passatī’’ti.

"No, venerable sir, only that afflicted person sees the coming of that spirit."

‘‘Thưa không, bạch ngài, chỉ có người bệnh ấy mới thấy được sự nhập đến của ma quỷ đó.’’

‘‘Evameva kho, mahārāja, yasseva tathāgate kaṅkhā uppannā, tasseva tathāgato bodhanatthāya iddhiyā tappaṭibhāgaṃ kāyaṃ dasseti, so yeva taṃ pāṭihāriyaṃ passatī’’ti.

"Even so, O great king, if doubt arises in anyone regarding the Tathāgata, for the purpose of enlightening that person, the Tathāgata, by his psychic power, shows a body corresponding to that (doubt), and only that person sees that miracle."

‘‘Cũng vậy, thưa Đại vương, người nào có lòng hoài nghi đối với Như Lai, thì Như Lai vì mục đích giác ngộ cho chính người ấy mà dùng thần thông thị hiện thân tương ứng, và chỉ người ấy mới thấy được phép lạ đó.’’

939

‘‘Dukkaraṃ, bhante nāgasena, bhagavatā kataṃ, yaṃ ekassapi adassanīyaṃ, taṃ dassentenā’’ti.

"It is difficult, Venerable Nāgasena, what the Blessed One has done, showing what is not to be seen even by one person."

‘‘Bạch ngài Nāgasena, thật khó làm thay, việc Đức Thế Tôn đã làm, khi thị hiện điều không thể cho dù chỉ một người thấy.’’

‘‘Na, mahārāja, bhagavā guyhaṃ dassesi, iddhiyā pana chāyaṃ dassesī’’ti.

"No, O great king, the Blessed One did not show the secret; rather, he showed a shadow by his psychic power."

‘‘Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn không thị hiện bộ phận kín, mà Ngài dùng thần thông thị hiện hình bóng của nó.’’

‘‘Chāyāyapi, bhante, diṭṭhāya diṭṭhaṃ yeva hoti guyhaṃ, yaṃ disvā niṭṭhaṃ gato’’ti.

"Even if a shadow is seen, venerable sir, the secret itself is seen, by seeing which one arrives at a conclusion."

‘‘Bạch ngài, dù chỉ thấy hình bóng, thì bộ phận kín cũng xem như đã được thấy, vì thấy nó mà người kia đã đi đến kết luận.’’

‘‘Dukkarañcāpi, mahārāja, tathāgato karoti bodhaneyye satte bodhetuṃ.

"And it is difficult, O great king, for the Tathāgata to enlighten beings who are capable of being enlightened.

‘‘Thưa Đại vương, Như Lai cũng làm việc khó làm là giác ngộ cho các chúng sinh cần được giác ngộ.

Yadi, mahārāja, tathāgato kiriyaṃ hāpeyya, bodhaneyyā sattā na bujjheyyuṃ.

If, O great king, the Tathāgata were to neglect his duty, the beings capable of being enlightened would not awaken.

Thưa Đại vương, nếu Như Lai bỏ qua việc cần làm, thì các chúng sinh cần được giác ngộ sẽ không thể giác ngộ.

Yasmā ca kho, mahārāja, yogaññū tathāgato bodhaneyye satte bodhetuṃ, tasmā tathāgato yena yena yogena bodhaneyyā bujjhanti, tena tena yogena bodhaneyye bodheti.

But because, O great king, the Tathāgata is skilled in means for enlightening beings capable of being enlightened, therefore the Tathāgata enlightens those capable of being enlightened by whatever means they can be enlightened."

Và thưa Đại vương, vì Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện để giác ngộ cho các chúng sinh cần được giác ngộ, nên Như Lai dùng bất cứ phương tiện nào mà các chúng sinh cần được giác ngộ có thể giác ngộ, Ngài dùng chính phương tiện đó để giác ngộ cho họ.

940

‘‘Yathā, mahārāja, bhisakko sallakatto yena yena bhesajjena āturo arogo hoti, tena tena bhesajjena āturaṃ upasaṅkamati, vamanīyaṃ vameti, virecanīyaṃ vireceti, anulepanīyaṃ anulimpeti, anuvāsanīyaṃ anuvāseti.

"Just as, O great king, a physician and surgeon approaches a patient with whatever medicine makes the patient healthy: he gives emetics to those who need to vomit, purgatives to those who need to purge, applies unguents to those who need anointing, and fumigates those who need fumigation.

‘‘Ví như, thưa Đại vương, một thầy thuốc phẫu thuật, đối với người bệnh, dùng bất cứ loại thuốc nào có thể chữa lành, ông ta sẽ dùng loại thuốc đó; người cần nôn thì cho nôn, người cần xổ thì cho xổ, người cần đắp thuốc thì đắp thuốc, người cần xông hơi thì cho xông hơi.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato yena yena yogena bodhaneyyā sattā bujjhanti, tena tena yogena bodheti.

Even so, O great king, the Tathāgata enlightens beings capable of being enlightened by whatever means they can be enlightened."

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai dùng bất cứ phương tiện nào mà các chúng sinh cần được giác ngộ có thể giác ngộ, Ngài dùng chính phương tiện đó để giác ngộ cho họ.

941

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, itthī mūḷhagabbhā bhisakkassa adassanīyaṃ guyhaṃ dasseti, evameva kho, mahārāja, tathāgato bodhaneyye satte bodhetuṃ adassanīyaṃ guyhaṃ iddhiyā chāyaṃ dassesi.

"Or, O great king, just as a woman with a difficult pregnancy shows her private parts, which are not to be seen, to a physician, even so, O great king, the Tathāgata, for the purpose of enlightening beings capable of being enlightened, showed a shadow of the private parts by his psychic power.

‘‘Hoặc ví như, thưa Đại vương, một người phụ nữ bị thai ngược, phải cho thầy thuốc xem bộ phận kín không thể cho xem, cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai để giác ngộ cho các chúng sinh cần được giác ngộ, đã dùng thần thông thị hiện hình bóng của bộ phận kín không thể cho xem.

Natthi, mahārāja, adassanīyo nāma okāso puggalaṃ upādāya.

There is no occasion, O great king, that is not to be seen, depending on the individual.

Thưa Đại vương, xét về phương diện cá nhân, không có nơi nào gọi là không thể cho xem.

Yadi, mahārāja, koci bhagavato hadayaṃ disvā bujjheyya, tassapi bhagavā yogena hadayaṃ dasseyya, yogaññū, mahārāja, tathāgato desanākusalo.

If, O great king, someone could awaken by seeing the Blessed One's heart, the Blessed One would even show his heart by means; for the Tathāgata, O great king, is skilled in means and skillful in teaching."

Thưa Đại vương, nếu có người nào thấy được trái tim của Đức Thế Tôn mà có thể giác ngộ, thì Đức Thế Tôn cũng sẽ dùng phương tiện để cho người ấy thấy trái tim của Ngài, vì thưa Đại vương, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.

942

‘‘Nanu, mahārāja, tathāgato therassa nandassa adhimuttiṃ jānitvā taṃ devabhavanaṃ netvā devakaññāyo dassesi ‘imināyaṃ kulaputto bujjhissatī’ti, tena ca so kulaputto bujjhi.

"Did not the Tathāgata, O great king, knowing the inclination of Venerable Nanda, take him to the deva-realm and show him the celestial maidens, thinking, 'By this means, this young man will awaken,' and by that, that young man did awaken?

‘‘Há chẳng phải, thưa Đại vương, Như Lai khi biết được khuynh hướng của trưởng lão Nanda, đã đưa vị ấy lên cõi trời và cho xem các thiên nữ với ý nghĩ ‘vị thiện nam tử này sẽ giác ngộ nhờ phương tiện này’, và nhờ đó mà vị thiện nam tử ấy đã giác ngộ đó sao?

Iti kho, mahārāja, tathāgato anekapariyāyena subhanimittaṃ hīḷento garahanto jigucchanto tassa bodhanahetu kakuṭapādiniyo accharāyo dassesi.

Thus, O great king, the Tathāgata, by many methods, disparaging, reproaching, and loathing the perception of beauty, showed him the celestial nymphs with crow-like feet for the sake of his awakening.

Như vậy đó, thưa Đại vương, Như Lai dù bằng nhiều cách đã chê bai, quở trách, ghê tởm tướng tốt đẹp, nhưng vì mục đích giác ngộ cho vị ấy, Ngài đã cho xem các tiên nữ có bàn chân như chân chim bồ câu.

Evampi tathāgato yogaññū desanākusalo.

Even so, the Tathāgata is skilled in means and skillful in teaching."

Như vậy, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.

943

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, tathāgato therassa cūḷapanthakassa bhātarā nikkaḍḍhitassa dukkhitassa dummanassa upagantvā sukhumaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsi ‘imināyaṃ kulaputto bujjhissatī’ti, so ca kulaputto tena kāraṇena jinasāsane vasībhāvaṃ pāpuṇi.

"Furthermore, O great king, the Tathāgata approached Venerable Cūḷapanthaka, who had been expelled by his brother, and was distressed and dejected, and gave him a soft piece of cloth, thinking, 'By this means, this young man will awaken,' and that young man, by that reason, attained mastery in the Buddha's dispensation.

‘‘Lại nữa, thưa Đại vương, Như Lai đã đến gần trưởng lão Cūḷapanthaka đang đau khổ, buồn rầu vì bị anh trai đuổi đi, và ban cho một mảnh vải nhỏ mịn với ý nghĩ ‘vị thiện nam tử này sẽ giác ngộ nhờ phương tiện này’, và nhờ nhân duyên đó mà vị thiện nam tử ấy đã đạt đến sự tự tại trong giáo pháp của bậc Chiến Thắng.

Evampi, mahārāja, tathāgato yogaññū desanākusalo.

Even so, O great king, the Tathāgata is skilled in means and skillful in teaching."

Như vậy, thưa Đại vương, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.

944

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, tathāgato brāhmaṇassa mogharājassa yāva tatiyaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākāsi ‘evamimassa kulaputtassa māno upasamissati, mānūpasamā abhisamayo bhavissatī’ti, tena ca tassa kulaputtassa māno upasami, mānūpasamā so brāhmaṇo chasu abhiññāsu vasībhāvaṃ pāpuṇi.

‘‘Furthermore, great king, when the Tathāgata was questioned a third time by the brahmin Mogharāja, he did not answer, thinking, ‘Thus will the conceit of this noble son subside; with the subsiding of conceit, penetration of the Four Noble Truths will occur.’ And by that, the conceit of that noble son subsided, and with the subsiding of conceit, that brahmin attained mastery in the six abhiññā.

‘‘Lại nữa, thưa Đại vương, Như Lai đã không trả lời câu hỏi của Bà-la-môn Mogharāja cho đến lần thứ ba, với ý nghĩ ‘nhờ vậy mà lòng kiêu mạn của vị thiện nam tử này sẽ lắng dịu, và khi kiêu mạn lắng dịu thì sự chứng ngộ sẽ xảy ra’, và nhờ đó mà lòng kiêu mạn của vị thiện nam tử ấy đã lắng dịu, và khi kiêu mạn lắng dịu, vị Bà-la-môn ấy đã đạt đến sự tự tại trong sáu loại thắng trí.

Evampi, mahārāja, tathāgato yogaññū desanākusalo’’ti.

In this way too, great king, the Tathāgata is skilled in means and proficient in teaching.’’

Như vậy, thưa Đại vương, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.’’

945

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho bahuvidhehi kāraṇehi, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, andhakāro āloko kato, gaṇṭhi bhinno, bhaggā paravādā, jinaputtānaṃ cakkhuṃ tayā uppāditaṃ, nippaṭibhānā titthiyā, tvaṃ gaṇivarapavaramāsajjā’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena! The question has been thoroughly resolved with many reasons. What was difficult has been made easy, darkness has been turned into light, the knot has been untied, the views of others have been shattered, and you have given sight to the sons of the Jina. The sectarians are speechless, having encountered you, the foremost of the assembly.’’

‘‘Lành thay, bạch ngài Nāgasena, câu hỏi đã được giải đáp rất hay bằng nhiều lý lẽ, điều sâu kín đã trở nên rõ ràng, bóng tối đã trở thành ánh sáng, nút thắt đã được tháo gỡ, tà thuyết đã bị phá tan, ngài đã khai mở con mắt cho các con của bậc Chiến Thắng, các ngoại đạo không còn lời để nói khi đối diện với ngài, bậc đứng đầu trong các bậc đứng đầu của Tăng đoàn.’’

946

Vatthaguyhanidassanapañho tatiyo.

The Third Question on Revealing Hidden Matters.

Câu hỏi về việc thị hiện bộ phận kín, phần thứ ba.

947

4. Pharusavācābhāvapañho

4. The Question on the Absence of Harsh Speech

4. Câu hỏi về việc không có lời nói thô ác

948

4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti.

4. ‘‘Venerable Nāgasena, it was said by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma: ‘Friends, the Tathāgata’s conduct of speech is pure; there is no misconduct of speech in the Tathāgata that he would conceal, thinking, “Lest another should know this of me.”’

4. ‘‘Bạch ngài Nāgasena, điều này đã được trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Chánh pháp, nói rằng: ‘Thưa các hiền hữu, Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, Như Lai không có khẩu ác hạnh nào mà phải che giấu vì sợ rằng ‘mong người khác đừng biết điều này của ta’.’

Puna ca tathāgato therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapento pharusāhi vācāhi moghapurisavādena samudācari, tena ca so thero moghapurisavādena maṅkucittavasena rundhitattā vippaṭisārī nāsakkhi ariyamaggaṃ paṭivijjhituṃ.

Yet, when the Tathāgata laid down the pārājika rule for the offence of the Elder Sudinna, son of Kalandaka, he addressed him with harsh words, calling him a ‘worthless man’ (moghapurisa). And because that Elder was hindered by being called a ‘worthless man’ and by his disturbed mind, he was remorseful and unable to penetrate the noble path.

Thế nhưng, khi chế định giới pārājika về tội lỗi của trưởng lão Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, Như Lai đã dùng những lời lẽ thô ác, gọi ông là ‘kẻ ngu si’. Và vì bị gọi là ‘kẻ ngu si’, trưởng lão ấy tâm trí bối rối, bị ngăn che, hối hận, nên đã không thể chứng đắc Thánh đạo.

Yadi, bhante nāgasena, parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, tena hi tathāgatena therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata’s conduct of speech is pure, and there is no misconduct of speech in the Tathāgata, then the statement that the Tathāgata addressed the Elder Sudinna, son of Kalandaka, with the term ‘worthless man’ for his offence is false.

Bạch ngài Nāgasena, nếu Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, không có khẩu ác hạnh nào, thì lời nói rằng Như Lai đã gọi trưởng lão Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, là ‘kẻ ngu si’ khi phạm tội, là sai.

Yadi bhagavatā therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tena hi parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritanti tampi vacanaṃ micchā.

If the Blessed One addressed the Elder Sudinna, son of Kalandaka, with the term ‘worthless man’ for his offence, then the statement that the Tathāgata’s conduct of speech is pure and there is no misconduct of speech in the Tathāgata is also false.

Còn nếu Đức Thế Tôn đã gọi trưởng lão Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, là ‘kẻ ngu si’ khi phạm tội, thì lời nói rằng Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, không có khẩu ác hạnh nào, cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and you must resolve it.’’

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.’’

949

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti.

‘‘Indeed, great king, it was said by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma: ‘Friends, the Tathāgata’s conduct of speech is pure; there is no misconduct of speech in the Tathāgata that he would conceal, thinking, “Lest another should know this of me.”’

‘‘Thưa Đại vương, điều này đã được trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Chánh pháp, nói rằng: ‘Thưa các hiền hữu, Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, Như Lai không có khẩu ác hạnh nào mà phải che giấu vì sợ rằng ‘mong người khác đừng biết điều này của ta’.’

Āyasmato ca sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapentena bhagavatā moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tañca pana aduṭṭhacittena asārambhena yāthāvalakkhaṇena.

And the Blessed One did address the Venerable Sudinna, son of Kalandaka, with the term ‘worthless man’ for his offence, but that was done without ill-will, without anger, and in accordance with the true characteristic.

Và Đức Thế Tôn, khi chế định giới pārājika về tội lỗi của tôn giả Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, đã gọi ông là ‘kẻ ngu si’, nhưng lời nói ấy không xuất phát từ tâm sân hận, không có ý công kích, mà là nói theo đúng bản chất sự việc.

Kiñca tattha yāthāvalakkhaṇaṃ, yassa, mahārāja, puggalassa imasmiṃ attabhāve catusaccābhisamayo na hoti, tassa purisattanaṃ moghaṃ aññaṃ kayiramānaṃ aññena sambhavati, tena vuccati ‘moghapuriso’ti.

What, then, is the true characteristic there? Great king, for a person in this present existence who has not penetrated the Four Noble Truths, that person’s manhood is empty (moghaṃ); if something else is done, it results in something else. Therefore, he is called a ‘worthless man’ (moghapurisa).

Vậy, bản chất sự việc ở đây là gì? Thưa Đại vương, người nào trong kiếp sống này không thể chứng ngộ Tứ Thánh Đế, thì thân phận làm người của người ấy là vô ích. Điều tốt đang được làm lại trở thành điều xấu. Do đó, người ấy được gọi là ‘kẻ ngu si’.

Iti, mahārāja, bhagavatā āyasmato sudinnassa kalandaputtassa satāvavacanena samudāciṇṇaṃ, no abhūtavādenā’’ti.

Thus, great king, the Blessed One addressed the Venerable Sudinna, son of Kalandaka, with a statement of truth, not with a falsehood.’’

Như vậy, thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã nói với tôn giả Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, bằng lời nói chân thật, chứ không phải bằng lời nói không đúng sự thật.’’

950

‘‘Sabhāvampi, bhante nāgasena, yo akkosanto bhaṇati, tassa mayaṃ kahāpaṇaṃ daṇḍaṃ dhārema, aparādho yeva so vatthuṃ nissāya visuṃ vohāraṃ ācaranto akkosatī’’ti.

‘‘Venerable Nāgasena, if someone speaks revilingly even about the truth, we impose a fine of a kahāpaṇa on him. That is indeed an offence, for he reviles by engaging in a distinct discourse based on the subject.’’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu ai đó chửi rủa ngay cả sự thật, chúng tôi sẽ phạt người đó một đồng kahāpaṇa. Đó chính là một lỗi lầm khi người đó chửi rủa bằng cách dùng một cách gọi khác biệt dựa trên đối tượng.”

‘‘Atthi pana, mahārāja, sutapubbaṃ tayā khalitassa abhivādanaṃ vā paccuṭṭhānaṃ vā sakkāraṃ vā upāyanānuppadānaṃ vā’’ti?

‘‘Have you ever heard, great king, of bowing down, rising to greet, showing respect, or offering gifts to one who has stumbled anywhere, for any reason?’’

“Tâu Đại vương, ngài đã từng nghe nói về việc chào đón, đứng dậy, tôn kính, hoặc tặng quà cho một người đã phạm lỗi bao giờ chưa?”

‘‘Na hi, bhante, yato kutoci yattha katthaci khalito, so paribhāsanāraho hoti tajjanāraho, uttamaṅgampissa chindanti hanantipi bandhantipi ghātentipi jhāpentipī’’ti^* .

‘‘No, Venerable sir. One who has stumbled anywhere, for any reason, deserves to be reproached, deserves to be threatened. They even cut off his head, strike him, bind him, kill him, or burn him.’’

“Thưa Tôn giả, không. Một người đã phạm lỗi ở bất cứ đâu, trong bất cứ điều gì, thì đáng bị quở trách, đáng bị đe dọa. Người ta thậm chí còn chặt đầu, đánh đập, trói buộc, giết chết, hoặc thiêu cháy người đó.”

‘‘Tena hi, mahārāja, bhagavatā kiriyā yeva katā, no akiriyā’’ti.

‘‘In that case, great king, the Blessed One performed an action (kiriyā), not an inaction (akiriyā).’’

“Vậy thì, tâu Đại vương, Thế Tôn chỉ thực hiện hành động, chứ không phải không hành động.”

951

‘‘Kiriyampi, bhante nāgasena, kurumānena patirūpena kātabbaṃ anucchavikena, savanenapi, bhante nāgasena, tathāgatassa sadevako loko ottappati hiriyati bhiyyo dassanena tatuttariṃ upasaṅkamanena payirupāsanenā’’ti.

‘‘Even an action, Venerable Nāgasena, should be done appropriately, suitably. Even by merely hearing, Venerable Nāgasena, the world with its devas feels dread and shame towards the Tathāgata; much more so by seeing him, and still more by approaching and attending upon him.’’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ngay cả một hành động cũng phải được thực hiện một cách phù hợp và thích đáng. Thưa Tôn giả Nāgasena, chỉ cần nghe đến Thế Tôn, thế giới cùng với chư thiên đã cảm thấy hổ thẹn và ghê sợ. Khi thấy Ngài, họ càng hổ thẹn và ghê sợ hơn nữa. Khi đến gần và hầu cận Ngài, họ lại càng hổ thẹn và ghê sợ hơn nữa.”

‘‘Api nu kho, mahārāja, tikicchako abhisanne kāye kupite dose sinehanīyāni bhesajjāni detī’’ti?

"Does a physician, O great king, give emollient medicines when the body is afflicted and the humors are disturbed?"

“Tâu Đại vương, một thầy thuốc có cho thuốc làm mềm da khi cơ thể bị sưng tấy và các chất độc bị kích động không?”

‘‘Na hi, bhante, tiṇhāni lekhanīyāni bhesajjāni detī’’ti.

"No, venerable sir, he gives sharp, purgative medicines."

“Thưa Tôn giả, không. Vị ấy cho thuốc sắc bén, có tác dụng cạo bỏ bệnh tật.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbakilesabyādhivūpasamāya anusiṭṭhiṃ deti, pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā satte sinehayati, muduke karoti.

"Even so, O great king, the Tathāgata gives instruction for the appeasement of all defilement-sicknesses. Even a harsh word of the Tathāgata, O great king, softens beings and makes them tender.

“Cũng vậy, tâu Đại vương, Thế Tôn ban lời giáo huấn để làm dịu tất cả các bệnh phiền não. Tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn cũng làm cho chúng sinh trở nên mềm mỏng, dịu dàng.”

Yathā, mahārāja, uṇhampi udakaṃ yaṃ kiñci sinehanīyaṃ sinehayati, mudukaṃ karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā.

Just as, O great king, even hot water softens and makes tender whatever is to be softened, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata is beneficial and accompanied by compassion.

“Tâu Đại vương, giống như nước nóng làm mềm và dịu bất cứ thứ gì có thể làm mềm, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn vẫn có ích và tràn đầy lòng bi mẫn.”

Yathā, mahārāja, pituvacanaṃ puttānaṃ atthavantaṃ hoti karuṇāsahagataṃ, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā.

Just as, O great king, a father's word to his sons is beneficial and accompanied by compassion, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata is beneficial and accompanied by compassion.

“Tâu Đại vương, giống như lời cha nói với con cái có ích và tràn đầy lòng bi mẫn, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn vẫn có ích và tràn đầy lòng bi mẫn.”

Pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā sattānaṃ kilesappahānā^* hoti.

Even a harsh word of the Tathāgata, O great king, serves for the abandonment of defilements in beings.

“Tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn cũng là để chúng sinh đoạn trừ phiền não.”

Yathā, mahārāja, duggandhampi gomuttaṃ pītaṃ virasampi agadaṃ khāyitaṃ sattānaṃ byādhiṃ hanati, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī karuṇāsahagatā.

Just as, O great king, even foul-smelling cow's urine, when drunk, or even a tasteless medicine, when consumed, destroys the sickness of beings, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata is beneficial and accompanied by compassion.

“Tâu Đại vương, giống như nước tiểu bò dù có mùi hôi khi uống, hoặc thuốc giải độc dù có vị đắng khi ăn, vẫn có thể tiêu diệt bệnh tật của chúng sinh, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn vẫn có ích và tràn đầy lòng bi mẫn.”

Yathā, mahārāja, mahantopi tūlapuñjo^* parassa kāye nipatitvā rujaṃ na karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā na kassaci dukkhaṃ uppādetī’’ti.

Just as, O great king, even a large pile of cotton, falling on another's body, causes no pain, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata causes suffering to no one."

“Tâu Đại vương, giống như một đống bông lớn rơi vào người khác mà không gây đau đớn, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn cũng không gây ra đau khổ cho bất cứ ai.”

‘‘Suvinicchito, bhante nāgasena, pañho bahūhi kāraṇehi, sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

"Well-judged, venerable Nāgasena, is this question with many reasons. Good, venerable Nāgasena, I accept it as such."

“Thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải thích rõ ràng bằng nhiều lý do. Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận như vậy.”

952

Pharusavācābhāvapañho catuttho.

The fourth question concerning the absence of harsh speech.

Vấn đề về lời nói thô cứng là thứ tư.

953

5. Rukkhaacetanābhāvapañho

5. The Question Concerning the Absence of Consciousness in Trees

5. Vấn đề về cây vô tri giác

954

5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena –

5. "Venerable Nāgasena, this was spoken by the Tathāgata:

5. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã nói điều này:

955

‘‘‘Acetanaṃ brāhmaṇa assuṇantaṃ, jāno ajānantamimaṃ palāsaṃ;

'O brahmin, this palāsa tree is unconscious, it does not hear, it does not know;

“Này Bà-la-môn, cây này vô tri, không nghe, không biết;

956

Āraddhavīriyo dhuvaṃ appamatto, sukhaseyyaṃ pucchasi kissa hetū’ti^* .

Why do you, having aroused energy, constantly and diligently ask about a comfortable sleep?'

Ngươi đã tinh tấn, luôn luôn không phóng dật, tại sao lại hỏi về giấc ngủ an lạc?”

957

Puna ca bhaṇitaṃ –

And again it was said:

Và Ngài lại nói:

958

‘‘‘Iti phandanarukkhopi, tāvade ajjhabhāsatha;

'Thus, the Phandana tree itself,

“Như vậy, cây Phandanā cũng đã nói ngay lập tức:

959

Mayhampi vacanaṃ atthi, bhāradvāja suṇohi me’ti^* .

Spoke immediately: "I too have something to say, Bhāradvāja, listen to me." '

Này Bhāradvāja, ta cũng có lời muốn nói, hãy lắng nghe ta!”

960

‘‘Yadi, bhante nāgasena, rukkho acetano, tena hi phandanena rukkhena bhāradvājena saha sallapitanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

"If, venerable Nāgasena, a tree is unconscious, then the statement that the Phandana tree conversed with Bhāradvāja is false.

“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu cây là vô tri giác, thì lời nói rằng cây Phandanā đã nói chuyện với Bhāradvāja là sai.

Yadi phandanena rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tena hi rukkho acetanoti tampi vacanaṃ micchā.

If the Phandana tree conversed with Bhāradvāja, then the statement that a tree is unconscious is also false.

Nếu cây Phandanā đã nói chuyện với Bhāradvāja, thì lời nói rằng cây là vô tri giác cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppato, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has arisen for you; it must be resolved by you."

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

961

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘rukkho acetano’ti, phandanena ca rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tañca pana vacanaṃ lokasamaññāya bhaṇitaṃ.

"It was indeed said by the Blessed One, O great king, that 'a tree is unconscious,' and it was also said that the Phandana tree conversed with Bhāradvāja. But that statement was made according to common worldly usage.

“Tâu Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘cây là vô tri giác’, và cây Phandanā đã nói chuyện với Bhāradvāja, nhưng lời nói đó được nói theo quy ước của thế gian.

Natthi, mahārāja, acetanassa rukkhassa sallāpo nāma, api ca, mahārāja, tasmiṃ rukkhe adhivatthāya devatāyetaṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yathā, mahārāja, sakaṭaṃ dhaññassa paripūritaṃ dhaññasakaṭanti jano voharati, na ca taṃ dhaññamayaṃ sakaṭaṃ, rukkhamayaṃ sakaṭaṃ, tasmiṃ sakaṭe dhaññassa pana ākiritattā dhaññasakaṭanti jano voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassā yeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.

There is, O great king, no such thing as conversation by an unconscious tree. However, O great king, the term 'tree' in that context refers to the deity dwelling in that tree, and 'the tree converses' is a worldly convention. Just as, O great king, people refer to a cart filled with grain as a 'grain cart,' but that cart is not made of grain; it is a wooden cart. However, because grain is loaded into that cart, people refer to it as a 'grain cart.' Even so, O great king, it is not the tree that converses; the tree is unconscious. The term 'tree' and the statement 'the tree converses' are worldly conventions referring to the deity dwelling in that tree.

Tâu Đại vương, không có thứ gọi là lời nói của một cái cây vô tri giác. Tuy nhiên, tâu Đại vương, danh từ ‘cây’ này là tên gọi của một vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian. Giống như, tâu Đại vương, người ta gọi một chiếc xe đầy lúa là ‘xe lúa’, nhưng chiếc xe đó không phải làm bằng lúa, mà làm bằng gỗ. Tuy nhiên, vì lúa được đổ vào chiếc xe đó, người ta gọi nó là ‘xe lúa’. Cũng vậy, tâu Đại vương, cây không nói chuyện, cây là vô tri giác. Mà đó là tên gọi của vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian.”

962

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, dadhiṃ manthayamāno takkaṃ manthemīti voharati, na taṃ takkaṃ, yaṃ so mantheti, dadhiṃ yeva so manthento takkaṃ manthemīti voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano.

Or again, O great king, when churning curds, one says, 'I am churning buttermilk,' but it is not buttermilk that one is churning. One is churning curds, yet one says, 'I am churning buttermilk.' Even so, O great king, it is not the tree that converses; the tree is unconscious.

“Hoặc nữa, tâu Đại vương, khi người ta khuấy sữa đông, người ta nói ‘tôi đang khuấy bơ sữa’. Cái mà người đó khuấy không phải là bơ sữa, người đó khuấy sữa đông nhưng lại nói ‘tôi đang khuấy bơ sữa’. Cũng vậy, tâu Đại vương, cây không nói chuyện, cây là vô tri giác.

Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.

The term 'tree' and the statement 'the tree converses' are worldly conventions referring to the deity dwelling in that tree."

Mà đó là tên gọi của vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian.”

963

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, asantaṃ sādhetukāmo santaṃ sādhemīti voharati, asiddhaṃ siddhanti voharati, evamesā lokasamaññā, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano.

“Just as, great king, one who wishes to make something non-existent existent speaks of it as 'I make the existent existent,' and speaks of the unaccomplished as 'accomplished,' so too is this a worldly convention. In the same way, great king, a tree does not speak; a tree is inanimate.

“Hoặc nữa, tâu Đại vương, người muốn tạo ra cái không có lại nói ‘tôi tạo ra cái có’, người nói cái chưa thành là đã thành. Đó là một quy ước của thế gian. Cũng vậy, tâu Đại vương, cây không nói chuyện, cây là vô tri giác.

Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yāya, mahārāja, lokasamaññāya jano voharati, tathāgatopi tāyeva lokasamaññāya sattānaṃ dhammaṃ desetī’’ti.

But the deity residing in that tree, the designation 'tree' refers to her. And this worldly convention, 'the tree speaks,' is how people speak, great king; by that same worldly convention the Tathāgata teaches the Dhamma to beings.”

Mà đó là tên gọi của vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian. Tâu Đại vương, Thế Tôn cũng thuyết Pháp cho chúng sinh bằng chính quy ước thế gian mà người đời sử dụng.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Good, Venerable Nāgasena, I accept it thus.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận như vậy.”

964

Rukkhaacetanābhāvapañho pañcamo.

The Fifth Question: On the Inanimate Nature of Trees.

Vấn đề về cây vô tri giác là thứ năm.

965

6. Piṇḍapātamahapphalapañho

6. The Question on the Great Fruit of Almsfood

6. Vấn đề về sự quả lớn của vật thực cúng dường

966

6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ dhammasaṅgītikārakehi therehi –

6. “Venerable Nāgasena, it has been said by the elders who compiled the Dhamma:

6. “Thưa Tôn giả Nāgasena, các vị trưởng lão đã kết tập Pháp đã nói điều này:

967

‘‘‘Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā, kammārassāti me sutaṃ;

“‘Having eaten Cunda the smith’s meal, so I heard;

“Tôi nghe rằng, sau khi thọ thực bữa ăn của Cunda, người thợ rèn,

968

Ābādhaṃ samphusī dhīro, pabāḷhaṃ māraṇantika’nti^* .

The wise one was afflicted by a severe, deadly illness.’

Bậc Trí giả đã mắc phải căn bệnh nghiêm trọng, dẫn đến cái chết.”

969

‘‘Puna ca bhagavatā bhaṇitaṃ ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca.

And again, the Blessed One said: ‘There are these two almsfoods, Ānanda, which are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.

Và Thế Tôn lại nói: ‘Này Ānanda, có hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục ngang bằng nhau, có quả lớn hơn và lợi ích lớn hơn rất nhiều so với những bữa ăn khất thực khác.

Katame dve?

Which two?

Hai bữa ăn nào?

Yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi, yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati.

That almsfood having eaten which the Tathāgata attained unsurpassed perfect self-awakening, and that almsfood having eaten which the Tathāgata attained parinibbāna with no remainder of clinging-aggregates.

Một là bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác; hai là bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã nhập Vô Dư Y Niết Bàn giới.

Ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā, ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti.

These two almsfoods are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.’

Hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục ngang bằng nhau, có quả lớn hơn và lợi ích lớn hơn rất nhiều so với những bữa ăn khất thực khác’.”

Yadi, bhante nāgasena, bhagavato cundassa bhattaṃ bhuttāvissa^* kharo ābādho uppanno, pabāḷhā ca vedanā pavattā māraṇantikā, tena hi ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, after the Blessed One had eaten Cunda’s meal, a harsh illness arose, and severe, deadly pains occurred, then that statement, ‘There are these two almsfoods, Ānanda, which are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods,’ is false.

Bạch Đại đức Nāgasena, nếu sau khi Thế Tôn thọ thực bữa ăn của Cunda, một bệnh nặng đã khởi lên, và những cảm thọ cực kỳ đau đớn dẫn đến cái chết đã phát sinh, thì lời dạy rằng ‘Này Ānanda, hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác’ là sai.

Yadi dveme piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca, tena hi bhagavato cundassa bhattaṃ bhuttāvissa^* kharo ābādho uppanno, pabāḷhā ca vedanā pavattā māraṇantikāti tampi vacanaṃ micchā.

If these two almsfoods are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial, then that statement, ‘After the Blessed One had eaten Cunda’s meal, a harsh illness arose, and severe, deadly pains occurred,’ is also false.

Nếu hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác, thì lời dạy rằng sau khi Thế Tôn thọ thực bữa ăn của Cunda, một bệnh nặng đã khởi lên, và những cảm thọ cực kỳ đau đớn dẫn đến cái chết đã phát sinh, cũng là sai.

Kiṃnu kho, bhante nāgasena, so piṇḍapāto visagatatāya mahapphalo, roguppādakatāya mahapphalo, āyuvināsakatāya mahapphalo, bhagavato jīvitaharaṇatāya mahapphalo?

Now, Venerable Nāgasena, was that almsfood greatly fruitful because it contained poison, greatly fruitful because it caused disease, greatly fruitful because it destroyed life, greatly fruitful because it took away the Blessed One’s life?

Bạch Đại đức Nāgasena, liệu bữa ăn khất thực đó có đại quả do có chất độc, có đại quả do gây bệnh, có đại quả do làm tổn hại tuổi thọ, hay có đại quả do đoạt mạng Thế Tôn?

Tattha me kāraṇaṃ brūhi paravādānaṃ niggahāya, etthāyaṃ jano sammūḷho lobhavasena atibahuṃ khāyitena lohitapakkhandikā uppannāti.

Explain the reason to me there, for the refutation of other doctrines. Here, people are deluded, saying that bloody dysentery arose due to eating too much out of greed.

Xin Ngài hãy giải thích cho con lý do về điều đó để bác bỏ các luận điệu của ngoại đạo, vì trong vấn đề này, mọi người đang rất hoang mang, cho rằng do tham lam ăn quá nhiều nên đã phát sinh bệnh kiết lỵ ra máu.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you, and it must be resolved by you.”

Câu hỏi lưỡng nan này đã đến với Ngài, xin Ngài hãy giải đáp.”

970

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, dhammasaṅgītikārakehi therehi –

“It has been said, great king, by the elders who compiled the Dhamma:

“Đại vương, các Trưởng lão kết tập Pháp đã nói rằng –

971

‘‘‘Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā, kammārassāti me sutaṃ;

“‘Having eaten Cunda the smith’s meal, so I heard;

“‘Sau khi thọ thực bữa ăn của Cunda, người thợ rèn, như tôi đã nghe;

972

Ābādhaṃ samphusī dhīro, pabāḷhaṃ māraṇantika’nti.

The wise one was afflicted by a severe, deadly illness.’

Bậc Trí đã chịu đựng một bệnh nặng, cực kỳ đau đớn dẫn đến cái chết.’”

973

‘‘Bhagavatā ca bhaṇitaṃ ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca.

And the Blessed One said: ‘There are these two almsfoods, Ānanda, which are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.

Thế Tôn cũng đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, có hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.

Katame dve?

Which two?

Hai bữa ăn nào?

Yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi, yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati^* , ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā, ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti.

That almsfood having eaten which the Tathāgata attained unsurpassed perfect self-awakening, and that almsfood having eaten which the Tathāgata attained parinibbāna with no remainder of clinging-aggregates. These two almsfoods are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.’

Đó là bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, và bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã nhập Niết Bàn với Vô Dư Y Niết Bàn giới. Hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.’

974

‘‘So pana piṇḍapāto bahuguṇo anekānisaṃso.

That almsfood, however, possessed many qualities and brought numerous benefits.

Bữa ăn khất thực đó có nhiều đức tính, mang lại vô số lợi ích.

Devatā, mahārāja, haṭṭhā pasannamānasā ‘ayaṃ bhagavato pacchimo piṇḍapāto’ti dibbaṃ ojaṃ sūkaramaddave ākiriṃsu.

Great king, the devas, delighted and with pure minds, infused divine essence into the sūkaramaddava, thinking, ‘This is the Blessed One’s last almsfood.’

Đại vương, chư thiên hoan hỷ, với tâm ý thanh tịnh, đã rải thần dược vào món sūkaramaddava (thịt heo mềm) với ý nghĩ ‘Đây là bữa ăn khất thực cuối cùng của Thế Tôn’.

Tañca pana sammāpākaṃ lahupākaṃ^* manuññaṃ bahurasaṃ jaṭṭharaggitejassa hitaṃ.

And that meal was well-cooked, easily digestible, delightful, rich in flavor, and beneficial for the digestive fire.

Món ăn đó được nấu chín kỹ, dễ tiêu hóa, ngon miệng, nhiều hương vị, và có lợi cho hỏa đại tiêu hóa.

Na, mahārāja, tatonidānaṃ bhagavato koci anuppanno rogo uppanno, api ca, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.

No, great king, no unarisen illness arose in the Blessed One because of that; however, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more.

Đại vương, không một bệnh tật nào chưa từng có đã phát sinh nơi Thế Tôn do nguyên nhân đó; mà đúng hơn, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ (āyusaṅkhāra) đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm.

975

‘‘Yathā, mahārāja, pakatiyā jalamāno aggi aññasmiṃ upādāne dinne bhiyyo pajjalati, evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.

‘‘Just as, great king, a fire naturally burning blazes forth even more when more fuel is given, even so, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more.

Cũng như, Đại vương, ngọn lửa đang cháy tự nhiên, khi được thêm chất đốt, sẽ bùng cháy mạnh hơn; cũng vậy, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm.

976

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, soto pakatiyā sandamāno abhivuṭṭhe mahāmeghe bhiyyo mahogho udakavāhako hoti, evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.

‘‘Or just as, great king, a naturally flowing stream becomes a mighty torrent carrying much water when a great cloud has heavily rained, even so, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more.

Hoặc như, Đại vương, dòng nước đang chảy tự nhiên, khi một trận mưa lớn đổ xuống, sẽ trở thành một dòng lũ cuồn cuộn mang theo nhiều nước hơn; cũng vậy, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm.

977

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, pakatiyā abhisannadhātu kucchi aññasmiṃ ajjhoharite bhiyyo āyameyya^* , evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi, natthi, mahārāja, tasmiṃ piṇḍapāte doso, na ca tassa sakkā dosaṃ āropetu’’nti.

‘‘Or just as, great king, a stomach with a naturally disordered humor would become even more disordered if something else were eaten, even so, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more. There is no fault in that alms-food, great king, nor can any fault be attributed to it.’’

Hoặc như, Đại vương, một người có tạng phủ vốn đã suy yếu, khi ăn thêm thức ăn khác, bệnh sẽ càng nặng hơn; cũng vậy, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm. Đại vương, không có lỗi lầm nào trong bữa ăn khất thực đó, và không thể đổ lỗi cho nó.”

978

‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti?

‘‘Venerable Nāgasena, for what reason are those two alms-foods equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods?’’

“Bạch Đại đức Nāgasena, vì lý do gì mà hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác?”

‘‘Dhammānumajjanasamāpattivasena, mahārāja, te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti.

‘‘It is by means of the attainment of reflecting upon the Dhamma, great king, that those two alms-foods are equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods.’’

“Đại vương, vì sự thành tựu của thiền định quán sát Pháp (dhammānumajjanasamāpatti), hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.”

979

‘‘Bhante nāgasena, katamesaṃ dhammānaṃ anumajjanasamāpattivasena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti?

‘‘Venerable Nāgasena, by means of the attainment of reflecting upon which dhammas are those two alms-foods equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods?’’

“Bạch Đại đức Nāgasena, vì sự thành tựu của thiền định quán sát những pháp nào mà hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác?”

‘‘Navannaṃ, mahārāja, anupubbavihārasamāpattīnaṃ anulomappaṭilomasamāpajjanavasena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti.

‘‘It is by means of attaining the nine anupubbavihāra-samāpattis in forward and reverse order, great king, that those two alms-foods are equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods.’’

“Đại vương, vì sự thành tựu thuận và nghịch của chín tầng thiền định an trú tuần tự (navānupubbavihārasamāpatti), hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.”

980

‘‘Bhante nāgasena, dvīsu yeva divasesu adhimattaṃ tathāgato navānupubbavihārasamāpattiyo anulomappaṭilomaṃ samāpajjī’’ti?

‘‘Venerable Nāgasena, did the Tathāgata attain the nine anupubbavihāra-samāpattis in forward and reverse order excessively on only two days?’’

“Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn chỉ thành tựu chín tầng thiền định an trú tuần tự theo chiều thuận và nghịch một cách đặc biệt trong hai ngày đó thôi sao?”

‘‘Āma, mahārājā’’ti.

‘‘Yes, great king.’’

“Vâng, Đại vương.”

‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ bhante nāgasena.

‘‘Wonderful, Venerable Nāgasena! Amazing, Venerable Nāgasena!

“Thật kỳ diệu, bạch Đại đức Nāgasena! Thật phi thường, bạch Đại đức Nāgasena!

Yaṃ imasmiṃ buddhakkhette asadisaṃ paramadānaṃ, tampi imehi dvīhi piṇḍapātehi agaṇitaṃ.

Even the incomparable supreme gift in this Buddha-field is not counted alongside these two alms-foods.

Ngay cả những bố thí vô song, tối thượng trong cõi Phật này, cũng không thể sánh bằng hai bữa ăn khất thực này.

Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena.

Wonderful, Venerable Nāgasena! Amazing, Venerable Nāgasena!

Thật kỳ diệu, bạch Đại đức Nāgasena! Thật phi thường, bạch Đại đức Nāgasena!

Yāva mahantā navānupubbavihārasamāpattiyo, yatra hi nāma navānupubbavihārasamāpattivasena dānaṃ mahapphalataraṃ hoti mahānisaṃsatarañca.

How great are the nine anupubbavihāra-samāpattis, in that a gift becomes of greater fruit and greater benefit by means of the nine anupubbavihāra-samāpattis.

Chín tầng thiền định an trú tuần tự thật vĩ đại biết bao, bởi vì nhờ sự thành tựu của chín tầng thiền định an trú tuần tự mà sự bố thí trở nên đại quả và đại lợi ích hơn.

Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it just so.’’

Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”

981

Piṇḍapātamahapphalapañho chaṭṭho.

The Sixth Question on the Great Fruit of Alms-food.

Vấn đáp thứ sáu về đại quả của bữa ăn khất thực.

982

7. Buddhapūjanapañho

7. The Question on Worshipping the Buddha

7. Vấn đáp về cúng dường Phật

983

7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti.

7. ‘‘Venerable Nāgasena, this was spoken by the Tathāgata: ‘Ananda, you should not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body.’

7. “Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai.’

Puna ca bhaṇitaṃ –

And again it was said:

Nhưng Ngài lại dạy rằng –

984

‘‘‘Pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ;

‘‘‘Worship his relics, the one worthy of worship;

“‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường;

985

Evaṃ kira saggamito gamissathā’ti.

By doing so, you will surely go to heaven from here.’

Làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời.’”

986

‘‘Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti, tena hi ‘pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ, evaṃ karā saggamito gamissathā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

‘‘If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata said: ‘Ananda, you should not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ then the statement: ‘Worship his relics, the one worthy of worship; by doing so, you will surely go to heaven from here,’ is false.

Nếu, bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai,’ thì lời dạy rằng ‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường, làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ, evaṃ karā saggamito gamissathā’ti, tena hi ‘abyāvaṭā tumhe ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said: ‘Worship his relics, the one worthy of worship; by doing so, you will surely go to heaven from here,’ then the statement: ‘Ananda, you should not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ is also false.

Nếu Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường, làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời,’ thì lời dạy rằng ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and you must resolve it.’’

Câu hỏi lưỡng nan này đã đến với Ngài, xin Ngài hãy giải đáp.”

987

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti, puna ca bhaṇitaṃ ‘pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ, evaṃ karā saggamito gamissathā’ti, tañca pana na sabbesaṃ jinaputtānaṃ yeva ārabbha bhaṇitaṃ ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti.

“This too, O great king, was spoken by the Blessed One: ‘Ananda, do not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body.’ And again it was said: ‘Worship the relics of the one worthy of worship; doing so, you will go to heaven from here.’ However, that statement, ‘Ananda, do not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ was not spoken for the benefit of all beings, devas and humans, but only for the noble monks, the sons of the Buddha.

“Đại vương, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai,’ và Ngài cũng đã dạy rằng: ‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường, làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời.’ Tuy nhiên, lời dạy ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai’ không phải được nói ra dành cho tất cả các đệ tử của Phật.

Akammaṃ hetaṃ, mahārāja, jinaputtānaṃ yadidaṃ pūjā, sammasanaṃ saṅkhārānaṃ, yoniso manasikāro, satipaṭṭhānānupassanā, ārammaṇasāraggāho, kilesayuddhaṃ, sadatthamanuyuñjanā, etaṃ jinaputtānaṃ karaṇīyaṃ, avasesānaṃ devamanussānaṃ pūjā karaṇīyā.

Indeed, O great king, this worship is not the duty of the sons of the Buddha. Reflection on conditioned phenomena, proper attention, contemplation of the foundations of mindfulness, grasping the essence of the object, fighting defilements, and diligently pursuing one’s own welfare—these are the duties of the sons of the Buddha. For the remaining devas and humans, worship is the duty.

Tâu Đại vương, đây là việc không phải phận sự của các con trai của Đấng Chiến Thắng, tức là việc cúng dường. Quán xét các pháp hữu vi, như lý tác ý, quán niệm Tứ Niệm Xứ, nắm bắt cốt tủy của đề mục, chiến đấu với phiền não, chuyên tâm vào lợi ích của mình, đây mới là việc cần làm của các con trai của Đấng Chiến Thắng. Việc cúng dường là phận sự của chư thiên và nhân loại còn lại.

988

‘‘Yathā, mahārāja, mahiyā rājaputtānaṃ hatthiassarathadhanutharulekhamuddāsikkhākhaggamantasuti- sammutiyuddhayujjhāpanakiriyā karaṇīyā, avasesānaṃ puthuvessasuddānaṃ kasi vaṇijjā gorakkhā karaṇīyā, evameva kho, mahārāja, akammaṃ hetaṃ jinaputtānaṃ yadidaṃ pūjā, sammasanaṃ saṅkhārānaṃ, yoniso manasikāro, satipaṭṭhānānupassanā, ārammaṇasāraggāho, kilesayuddhaṃ, sadatthamanuyuñjanā, etaṃ jinaputtānaṃ karaṇīyaṃ, avasesānaṃ devamanussānaṃ pūjā karaṇīyā.

“Just as, O great king, for the princes in this world, learning elephant lore, horse lore, chariot lore, archery, sword fighting, writing, and arithmetic, as well as the arts of the sword, mantras, Vedic knowledge, customary law, warfare, and commanding warfare, are duties; while for the remaining commoners, merchants, and laborers, farming, trade, and cattle-rearing are duties. Even so, O great king, this worship is not the duty of the sons of the Buddha. Reflection on conditioned phenomena, proper attention, contemplation of the foundations of mindfulness, grasping the essence of the object, fighting defilements, and diligently pursuing one’s own welfare—these are the duties of the sons of the Buddha. For the remaining devas and humans, worship is the duty.

Tâu Đại vương, ví như trên thế gian, phận sự của các vương tử là học tập các môn như thuật cưỡi voi, cưỡi ngựa, điều khiển xe, bắn cung, cầm khiên, viết lách, ấn ký, kiếm thuật, thần chú, kinh điển, luật lệ, chiến đấu và chỉ huy chiến đấu; còn phận sự của những người thuộc giai cấp Vệ-xá và Thủ-đà còn lại là canh tác, buôn bán, và chăn nuôi. Cũng vậy, tâu Đại vương, đây là việc không phải phận sự của các con trai của Đấng Chiến Thắng, tức là việc cúng dường. Quán xét các pháp hữu vi, như lý tác ý, quán niệm Tứ Niệm Xứ, nắm bắt cốt tủy của đề mục, chiến đấu với phiền não, chuyên tâm vào lợi ích của mình, đây mới là việc cần làm của các con trai của Đấng Chiến Thắng. Việc cúng dường là phận sự của chư thiên và nhân loại còn lại.

989

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, brāhmaṇamāṇavakānaṃ iruvedaṃ yajuvedaṃ sāmavedaṃ athabbaṇavedaṃ lakkhaṇaṃ itihāsaṃ purāṇaṃ nighaṇḍu keṭubhaṃ akkharappabhedaṃ padaṃ veyyākaraṇaṃ bhāsamaggaṃ uppātaṃ supinaṃ nimittaṃ chaḷaṅgaṃ candaggāhaṃ sūriyaggāhaṃ sukkarāhucaritaṃ uḷuggahayuddhaṃ^* devadundubhissaraṃ okkanti ukkāpātaṃ bhūmikammaṃ^* disādāhaṃ bhummantalikkhaṃ jotisaṃ lokāyatikaṃ sācakkaṃ migacakkaṃ antaracakkaṃ missakuppādaṃ sakuṇarutaravitaṃ^* sikkhā karaṇīyā, avasesānaṃ puthuvessasuddānaṃ kasi vaṇijjā gorakkhā karaṇīyā, evameva kho, mahārāja, akammaṃ hetaṃ jinaputtānaṃ yadidaṃ pūjā, sammasanaṃ saṅkhārānaṃ, yoniso manasikāro, satipaṭṭhānānupassanā, ārammaṇasāraggāho, kilesayuddhaṃ, sadatthamanuyuñjanā, etaṃ jinaputtānaṃ karaṇīyaṃ, avasesānaṃ devamanussānaṃ pūjā karaṇīyā, tasmā, mahārāja, tathāgato ‘mā ime akamme yuñjantu, kamme ime yuñjantū’ti āha ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti.

“Or just as, O great king, for the brahmin youths, learning the Ṛgveda, Yajurveda, Sāmaveda, Atharvaveda, physiognomy, historical narratives, ancient lore, glossaries, etymology, phonetics, grammar, rhetoric, omens, dreams, portents, the six Vedāṅgas, lunar eclipses, solar eclipses, the movements of Venus and Rāhu, the conjunctions of stars and planets, the sounds of divine drums, the descent and fall of planets, falling stars, earth rituals, earthquakes, directional fires, terrestrial and aerial phenomena, astrology, Lokāyata, dog-omens, animal-omens, other animal-omens, mixed prodigies, and the sounds of birds—these are duties; while for the remaining commoners, merchants, and laborers, farming, trade, and cattle-rearing are duties. Even so, O great king, this worship is not the duty of the sons of the Buddha. Reflection on conditioned phenomena, proper attention, contemplation of the foundations of mindfulness, grasping the essence of the object, fighting defilements, and diligently pursuing one’s own welfare—these are the duties of the sons of the Buddha. For the remaining devas and humans, worship is the duty. Therefore, O great king, the Tathāgata said, ‘Ananda, do not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ so that ‘these^* may not engage in what is not their duty, but rather engage in their duty.’

Hoặc ví như, tâu Đại vương, các thanh niên Bà-la-môn phải học tập kinh Irubeda, Yajubeda, Sāmaveda, Athabbaṇaveda, tướng pháp, cổ sử, kinh Purāṇa, từ điển Nighaṇḍu, thi pháp Keṭubha, ngữ âm học, từ pháp, ngữ pháp, tu từ học, điềm báo, giải mộng, tướng số, sáu chi phần của kinh Veda, nguyệt thực, nhật thực, hiện tượng sao Kim và La Hầu, sự giao tranh của các tinh tú, tiếng sấm sét của chư thiên, sự vận hành của các hành tinh, sao băng, địa chấn, hiện tượng trời rực cháy, các điềm báo dưới đất và trên không, chiêm tinh học, học thuyết Lokāyata, tiếng chó sủa, tiếng thú kêu, tiếng các loài vật khác, sự giao phối bất thường của các loài, và tiếng chim hót; còn phận sự của những người thuộc giai cấp Vệ-xá và Thủ-đà còn lại là canh tác, buôn bán, và chăn nuôi. Cũng vậy, tâu Đại vương, đây là việc không phải phận sự của các con trai của Đấng Chiến Thắng, tức là việc cúng dường. Quán xét các pháp hữu vi, như lý tác ý, quán niệm Tứ Niệm Xứ, nắm bắt cốt tủy của đề mục, chiến đấu với phiền não, chuyên tâm vào lợi ích của mình, đây mới là việc cần làm của các con trai của Đấng Chiến Thắng. Việc cúng dường là phận sự của chư thiên và nhân loại còn lại. Vì vậy, tâu Đại vương, Đức Như Lai đã nói: ‘Này Ānanda, các ngươi chớ nên bận tâm đến việc cúng dường xá-lợi của Như Lai’ với ý nghĩ rằng: ‘Mong rằng những người này không dấn thân vào việc không phải phận sự, mong rằng họ dấn thân vào việc đúng phận sự’.

Yadetaṃ, mahārāja, tathāgato na bhaṇeyya, pattacīvarampi attano pariyādāpetvā bhikkhū buddhapūjaṃ yeva kareyyu’’nti.

If, O great king, the Tathāgata had not spoken this, the bhikkhus would have used up even their own bowls and robes, and would have engaged only in the worship of the Buddha.”

Tâu Đại vương, nếu Đức Như Lai không nói như vậy, các Tỳ-khưu hẳn đã bán cả y bát của mình để chỉ làm mỗi việc cúng dường Đức Phật.

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“It is good, venerable Nāgasena, I accept it just so.”

Lành thay, thưa Đại đức Nāgasena, con xin chấp nhận điều này đúng là như vậy.

990

Buddhapūjanapañho sattamo.

The Seventh Question on the Worship of the Buddha.

Vấn đáp về việc cúng dường Đức Phật, câu thứ bảy.

991

8. Pādasakalikāhatapañho

8. The Question of the Foot Injured by a Splinter

8. Vấn đáp về việc bị thương bởi mảnh đá

992

8. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati, unnataṃ onamatī’ti, puna ca bhaṇatha ‘bhagavato pādo sakalikāya khato’ti.

“Venerable Nāgasena, you say, ‘When the Blessed One walks, this insentient great earth, where it is low, rises up, and where it is high, sinks down.’ And again you say, ‘The Blessed One’s foot was injured by a splinter.’

8. Thưa Đại đức Nāgasena, ngài nói rằng: ‘Khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống’, nhưng ngài lại nói: ‘Bàn chân của Đức Thế Tôn bị một mảnh đá làm bị thương’.

Yā sā sakalikā bhagavato pāde patitā, kissa pana sā sakalikā bhagavato pādā na nivattā.

Why did that splinter, which fell on the Blessed One’s foot, not turn away from the Blessed One’s foot?

Mảnh đá ấy đã rơi vào bàn chân của Đức Thế Tôn, tại sao mảnh đá ấy lại không tránh khỏi bàn chân của Đức Thế Tôn?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati, unnataṃ onamati, tena hi ‘bhagavato pādo sakalikāya khato’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, when the Blessed One walks, this insentient great earth, where it is low, rises up, and where it is high, sinks down, then that statement, ‘The Blessed One’s foot was injured by a splinter,’ is false.

Thưa Đại đức Nāgasena, nếu khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống, thì lời nói ‘Bàn chân của Đức Thế Tôn bị một mảnh đá làm bị thương’ là sai.

Yadi bhagavato pādo sakalikāya khato, tena hi ‘bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati unnataṃ onamatī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Blessed One’s foot was injured by a splinter, then that statement, ‘When the Blessed One walks, this insentient great earth, where it is low, rises up, and where it is high, sinks down,’ is also false.

Nếu bàn chân của Đức Thế Tôn bị một mảnh đá làm bị thương, thì lời nói ‘Khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you; you must resolve it.”

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.

993

‘‘Saccaṃ, mahārāja, atthetaṃ bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati unnataṃ onamati, bhagavato ca pādo sakalikāya khato, na ca pana sā sakalikā attano dhammatāya patitā, devadattassa upakkamena patitā.

"It is true, great king, that when the Blessed One walks, this inanimate great earth rises where it is low and lowers where it is high, and the Blessed One's foot was wounded by a splinter. However, that splinter did not fall by its own nature; it fell due to Devadatta's stratagem.

Tâu Đại vương, sự thật là khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống, và bàn chân của Đức Thế Tôn cũng đã bị một mảnh đá làm bị thương. Nhưng mảnh đá ấy không rơi xuống theo tự tính của nó, mà rơi xuống do sự mưu hại của Devadatta.

Devadatto, mahārāja, bahūni jātisatasahassāni bhagavati āghātaṃ bandhi, so tena āghātena ‘mahantaṃ kūṭāgārappamāṇaṃ pāsāṇaṃ bhagavato upari pātessāmī’ti muñci.

Devadatta, great king, harbored malice towards the Blessed One for many hundreds of thousands of births. With that malice, he released a large rock, the size of a gabled house, intending to drop it upon the Blessed One.

Tâu Đại vương, Devadatta đã mang lòng oán hận Đức Thế Tôn trong nhiều trăm ngàn kiếp. Với lòng oán hận đó, y đã lăn một tảng đá lớn bằng một ngôi nhà có mái nhọn xuống phía trên Đức Thế Tôn với ý định ‘Ta sẽ làm cho nó rơi xuống đầu Đức Thế Tôn’.

Atha dve selā pathavito uṭṭhahitvā taṃ pāsāṇaṃ sampaṭicchiṃsu, atha nesaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā’’ti.

Then two rocks rose from the earth and intercepted that stone. Due to their impact, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot."

Bấy giờ, hai tảng đá từ mặt đất trồi lên và đỡ lấy tảng đá kia. Do sự va chạm của chúng, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

994

‘‘Yathā ca, bhante nāgasena, dve selā pāsāṇaṃ sampaṭicchiṃsu, tatheva papaṭikāpi sampaṭicchitabbā’’ti?

"Just as, Venerable Nāgasena, the two rocks intercepted the large stone, so too should the splinter have been intercepted?"

Thưa Đại đức Nāgasena, nếu hai tảng đá đã đỡ lấy tảng đá lớn, thì chúng cũng phải đỡ lấy mảnh vỡ chứ?

‘‘Sampaṭicchitampi, mahārāja, idhekaccaṃ paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, yathā, mahārāja, udakaṃ pāṇinā gahitaṃ aṅgulantarikāhi paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, khīraṃ takkaṃ madhuṃ sappi tesaṃ maccharasaṃ maṃsarasaṃ pāṇinā gahitaṃ aṅgulantarikāhi paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, evameva kho, mahārāja, sampaṭicchanatthaṃ upagatānaṃ dvinnaṃ selānaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā.

"Even when intercepted, great king, some things here flow and trickle away, not remaining in place. Just as, great king, water held in the hand flows and trickles away through the gaps between the fingers, not remaining in place; milk, buttermilk, honey, ghee, fish broth, and meat broth held in the hand flow and trickle away through the gaps between the fingers, not remaining in place. Even so, great king, due to the impact of the two rocks that had risen to intercept it, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot.

Tâu Đại vương, có những thứ dù được đỡ lấy vẫn bị chảy ra, trôi đi, không ở yên một chỗ. Ví như, tâu Đại vương, nước được giữ trong lòng bàn tay sẽ chảy ra, trôi đi qua kẽ ngón tay, không ở yên một chỗ; sữa, sữa đông, mật ong, bơ lỏng, nước cốt cá, nước cốt thịt được giữ trong lòng bàn tay cũng sẽ chảy ra, trôi đi qua kẽ ngón tay, không ở yên một chỗ. Cũng vậy, tâu Đại vương, do sự va chạm của hai tảng đá đã đến để đỡ lấy, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

995

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, saṇhasukhumaaṇurajasamaṃ puḷinaṃ muṭṭhinā gahitaṃ aṅgulantarikāhi paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, evameva kho, mahārāja, sampaṭicchanatthaṃ upagatānaṃ dvinnaṃ selānaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā.

Or just as, great king, fine, subtle, atomic dust held in the fist flows and trickles away through the gaps between the fingers, not remaining in place; even so, great king, due to the impact of the two rocks that had risen to intercept it, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot.

Hoặc ví như, tâu Đại vương, cát mịn như hạt bụi nhỏ được nắm trong tay sẽ chảy ra, trôi đi qua kẽ ngón tay, không ở yên một chỗ. Cũng vậy, tâu Đại vương, do sự va chạm của hai tảng đá đã đến để đỡ lấy, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

996

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kabaḷo mukhena gahito idhekaccassa mukhato muccitvā paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, evameva kho, mahārāja, sampaṭicchanatthaṃ upagatānaṃ dvinnaṃ selānaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā’’ti.

Or just as, great king, a mouthful of food taken into the mouth sometimes slips out and flows away, not remaining in place; even so, great king, due to the impact of the two rocks that had risen to intercept it, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot."

Hoặc ví như, tâu Đại vương, một vắt cơm được ngậm trong miệng, đối với một số người, có thể tuột khỏi miệng, rơi ra, trôi đi, không ở yên một chỗ. Cũng vậy, tâu Đại vương, do sự va chạm của hai tảng đá đã đến để đỡ lấy, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

997

‘‘Hotu, bhante nāgasena, selehi pāsāṇo sampaṭicchito, atha papaṭikāyapi apaciti kātabbā yatheva mahāpathaviyā’’ti?

"Let it be so, Venerable Nāgasena, that the rocks intercepted the large stone. But should not reverence have been shown to the splinter, just as to the great earth?"

Thôi được, thưa Đại đức Nāgasena, các tảng đá đã đỡ lấy tảng đá lớn, vậy thì mảnh vỡ cũng phải tỏ lòng tôn kính như mặt đất lớn đã làm chứ?

‘‘Dvādasime, mahārāja, apacitiṃ na karonti.

"These twelve, great king, do not show reverence.

Tâu Đại vương, có mười hai hạng người này không tỏ lòng tôn kính.

Katame dvādasa?

Who are these twelve?

Mười hai hạng đó là những ai?

Ratto rāgavasena apacitiṃ na karoti, duṭṭho dosavasena, mūḷho mohavasena, unnato mānavasena, nigguṇo avisesatāya, atithaddho anisedhanatāya, hīno hīnasabhāvatāya, vacanakaro anissaratāya, pāpo kadariyatāya, dukkhāpito paṭidukkhāpanatāya, luddho lobhābhibhūtatāya, āyūhito atthasādhanatāya^* apacitiṃ na karoti.

One who is impassioned does not show reverence due to lust; one who is hateful, due to hatred; one who is deluded, due to delusion; one who is arrogant, due to conceit; one who is without virtue, due to lack of distinction; one who is excessively stubborn, due to being unrestrained; one who is lowly, due to their lowly nature; one who is a subordinate, due to lack of independence; one who is wicked, due to miserliness; one who has been tormented, due to desire for retaliation; one who is greedy, due to being overcome by greed; one who is striving for a purpose, does not show reverence due to the accomplishment of their aim.

Người tham ái không tỏ lòng tôn kính vì bị tham ái chi phối. Người sân hận vì bị sân hận chi phối. Người si mê vì bị si mê chi phối. Người kiêu mạn vì bị ngã mạn chi phối. Người không có đức hạnh vì không có gì đặc biệt. Người quá cứng cỏi vì không thể kiềm chế. Người thấp hèn vì bản chất thấp hèn. Người phải vâng lời vì không có quyền tự chủ. Kẻ xấu xa vì bản chất gian xảo. Người bị làm cho đau khổ vì muốn trả thù. Người tham lam vì bị lòng tham lấn át. Người đang bận rộn vì muốn hoàn thành công việc của mình. Người này không tỏ lòng tôn kính.

Ime kho mahārāja dvādasa apacitiṃ na karonti.

These twelve, great king, do not show reverence.

Tâu Đại vương, mười hai hạng người này không tỏ lòng tôn kính.

Sā ca pana papaṭikā pāsāṇasampahārena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

And that splinter, having broken off due to the impact of the rocks, fell in an un-aimed direction, here and there, and struck the Blessed One's foot.

Và mảnh vỡ ấy, do va chạm với tảng đá mà vỡ ra, rơi xuống không theo một hướng định trước, đã trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

998

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, saṇhasukhumaaṇurajo anilabalasamāhato animittakatadiso yena vā tena vā abhikirati, evameva kho, mahārāja, sā papaṭikā pāsāṇasampahārena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

Or just as, great king, fine, subtle, atomic dust, driven by the force of the wind, scatters in an un-aimed direction, here and there; even so, great king, that splinter, having broken off due to the impact of the rocks, fell in an un-aimed direction, here and there, and struck the Blessed One's foot.

“Thưa Đại vương, giống như bụi mịn li ti, được sức gió mang đi, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, thì cũng vậy, thưa Đại vương, mảnh đá đó, do va chạm mạnh với tảng đá mà vỡ ra, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, rồi rơi xuống chân của Đức Thế Tôn.

Yadi pana, mahārāja, sā papaṭikā pāsāṇato visuṃ na bhaveyya, tampi te selā pāsāṇapapaṭikaṃ uppatitvā gaṇheyyuṃ.

If, great king, that splinter had not separated from the large stone, then those rocks would have risen up and caught the stone splinter as well.

Nếu, thưa Đại vương, mảnh đá đó không tách rời khỏi tảng đá, thì những tảng đá đó cũng sẽ không thể bay lên và nắm giữ mảnh đá đó.

Esā pana, mahārāja, papaṭikā na bhūmaṭṭhā na ākāsaṭṭhā, pāsāṇasampahāravegena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

But this splinter, great king, was neither on the ground nor in the air; having broken off with the force of the rock's impact, it fell in an un-aimed direction, here and there, and struck the Blessed One's foot."

Nhưng, thưa Đại vương, mảnh đá đó không ở trên đất cũng không ở trên trời, do sức mạnh của sự va chạm với tảng đá mà vỡ ra, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, rồi rơi xuống chân của Đức Thế Tôn.

999

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, vātamaṇḍalikāya ukkhittaṃ purāṇapaṇṇaṃ animittakatadisaṃ yena vā tena vā patati, evameva kho, mahārāja, esā papaṭikā pāsāṇasampahāravegena animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

‘‘Just as, great king, an old leaf lifted by a whirlwind falls in any direction, without a definite course, so too, great king, that chip, propelled by the force of the stone's impact, fell on the Buddha's feet in any direction, without a definite course.

Hoặc như, thưa Đại vương, một chiếc lá khô được gió cuốn lên, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, thì cũng vậy, thưa Đại vương, mảnh đá đó, do sức mạnh của sự va chạm với tảng đá, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, rồi rơi xuống chân của Đức Thế Tôn.

Api ca, mahārāja, akataññussa kadariyassa devadattassa dukkhānubhavanāya papaṭikā bhagavato pāde patitā’’ti.

Moreover, great king, that chip fell on the Buddha's feet for the experience of suffering by Devadatta, the ungrateful and miserly one.’’

Hơn nữa, thưa Đại vương, mảnh đá rơi xuống chân của Đức Thế Tôn là để Devadatta, kẻ vô ơn, keo kiệt, phải chịu khổ báo.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it thus as it is.’’

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”

1000

Pādasakalikāhatapañho aṭṭhamo.

The Eighth Question: The Striking by the Foot-chip.

Vấn đề về mảnh đá rơi trúng chân là thứ tám.

1001

9. Aggaggasamaṇapañho

9. The Question of the Foremost Samaṇa

9. Vấn đề về Sa-môn Tối Thượng

1002

9. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti.

9. ‘‘Venerable Nāgasena, it has been said by the Blessed One: ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas.’

9. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Do sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava) mà trở thành Sa-môn.’

Puna ca bhaṇitaṃ –

And it has also been said:

Lại nữa, Ngài đã dạy:

1003

‘‘‘Catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti.

‘‘‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world.’

“‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian.’

1004

Tatrime cattāro dhammā khanti appāhāratā rativippahānaṃ ākiñcaññaṃ.

Here, these four qualities are patience, moderation in food, abandonment of sexual activity, and freedom from impediments (ākiñcaññaṃ).

Bốn pháp ấy là: kham nhẫn (khanti), ăn ít (appāhāratā), từ bỏ dục lạc (rativippahānaṃ), và vô sở hữu (ākiñcaññaṃ).

Sabbāni panetāni aparikkhīṇāsavassa sakilesasseva honti.

But all these exist only for one whose āsavas are not yet destroyed, for one who is still defiled.

Nhưng tất cả những điều này chỉ có ở người chưa diệt trừ các lậu hoặc, còn phiền não.

Yadi, bhante nāgasena, āsavānaṃ khayā samaṇo hoti, tena hi ‘catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, one becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas, then the statement ‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world’ is incorrect.

Nếu, bạch Tôn giả Nāgasena, do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn, thì lời dạy ‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian’ là sai.

Yadi catubbhi dhammehi samaṅgibhūto samaṇo hoti, tena hi ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti tampi vacanaṃ micchā, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

If one becomes a samaṇa by being endowed with four qualities, then the statement ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas’ is also incorrect. This two-horned question has come to you, and you must resolve it.’’

Nếu người đầy đủ bốn pháp là Sa-môn, thì lời dạy ‘do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn’ cũng sai. Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1005

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti.

‘‘It has been said by the Blessed One, great king: ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas.’

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti.

And it has also been said: ‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world.’

Và Ngài cũng đã dạy: ‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian.’

Tadidaṃ, mahārāja, vacanaṃ tesaṃ tesaṃ puggalānaṃ guṇavasena bhaṇitaṃ ‘catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti, idaṃ pana niravasesavacanaṃ ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti.

This statement, great king, ‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world,’ was spoken with reference to the qualities of various individuals, but this statement, ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas,’ is a complete and exhaustive statement.

Thưa Đại vương, lời dạy ‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian’ này được nói tùy theo phẩm chất của từng hạng người khác nhau, còn lời dạy ‘do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn’ này là lời dạy không còn gì sót lại (hoàn toàn).

1006

‘‘Api ca, mahārāja, ye keci kilesūpasamāya paṭipannā, te sabbe upādāyupādāya samaṇo khīṇāsavo aggamakkhāyati.

‘‘Moreover, great king, whoever are practicing for the appeasement of defilements, among all of them, the samaṇa whose āsavas are destroyed is declared foremost, in a relative sense.

Hơn nữa, thưa Đại vương, tất cả những ai đang thực hành để làm lắng dịu các phiền não, thì tùy theo mức độ, Sa-môn đã diệt trừ các lậu hoặc được gọi là tối thượng.

Yathā, mahārāja, yāni kānici jalajathalajapupphāni, vassikaṃ tesaṃ aggamakkhāyati, avasesāni yāni kānici vividhāni pupphajātāni, sabbāni tāni pupphāni yeva, upādāyupādāya pana vassikaṃ yeva pupphaṃ janassa patthitaṃ pihayitaṃ.

Just as, great king, among all aquatic and terrestrial flowers, the jasmine (vassikaṃ) is declared foremost; all other various kinds of flowers are indeed flowers, but relatively speaking, it is the jasmine flower alone that is desired and longed for by people.

Giống như, thưa Đại vương, trong tất cả các loài hoa dưới nước và trên cạn, hoa lài (vassikaṃ) được gọi là tối thượng; còn tất cả các loài hoa khác, dù đa dạng, tất cả chúng đều là hoa, nhưng tùy theo mức độ, chỉ có hoa lài là được mọi người mong muốn và yêu thích.

Evameva kho, mahārāja, ye keci kilesūpasamāya paṭipannā, te sabbe upādāyupādāya samaṇo khīṇāsavo aggamakkhāyati.

Even so, great king, whoever are practicing for the appeasement of defilements, among all of them, the samaṇa whose āsavas are destroyed is declared foremost, in a relative sense.

Cũng vậy, thưa Đại vương, tất cả những ai đang thực hành để làm lắng dịu các phiền não, thì tùy theo mức độ, Sa-môn đã diệt trừ các lậu hoặc được gọi là tối thượng.”

1007

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sabbadhaññānaṃ sāli aggamakkhāyati, yā kāci avasesā vividhā dhaññajātiyo, tā sabbā upādāyupādāya bhojanāni sarīrayāpanāya, sāli yeva tesaṃ aggamakkhāyati.

‘‘Or again, great king, among all grains, rice (sāli) is declared foremost; all other various kinds of grains are, in a relative sense, foods for the sustenance of the body, but rice alone is declared foremost among them.

Hoặc như, thưa Đại vương, trong tất cả các loại ngũ cốc, lúa gạo (sāli) được gọi là tối thượng; còn tất cả các loại ngũ cốc khác, dù đa dạng, tất cả chúng tùy theo mức độ đều là thức ăn để duy trì thân mạng, nhưng lúa gạo mới là tối thượng trong số đó.

Evameva kho, mahārāja, ye keci kilesūpasamāya paṭipannā, te sabbe upādāyupādāya samaṇo khīṇāsavo aggamakkhāyatī’’ti.

Even so, great king, whoever are practicing for the appeasement of defilements, among all of them, the samaṇa whose āsavas are destroyed is declared foremost.’’

Cũng vậy, thưa Đại vương, tất cả những ai đang thực hành để làm lắng dịu các phiền não, thì tùy theo mức độ, Sa-môn đã diệt trừ các lậu hoặc được gọi là tối thượng.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it thus as it is.’’

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”

1008

Aggaggasamaṇapañho navamo.

The Ninth Question: The Foremost Samaṇa.

Vấn đề về Sa-môn tối thượng là thứ chín.

1009

10. Vaṇṇabhaṇanapañho

10. The Question of Praising

10. Vấn đề tán thán phẩm hạnh

1010

10. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā, saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti puna ca tathāgato selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesi –

10. ‘‘Venerable Nāgasena, it has been said by the Blessed One: ‘Monks, if others praise me, or praise the Dhamma, or praise the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind.’ Yet, when the Tathāgata was being praised with true qualities by the brahmin Sela, he rejoiced, was pleased, and elated, and further extolled his own qualities:

10. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi.’ Nhưng rồi, khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật của Như Lai, Đức Thế Tôn lại hoan hỷ, vui mừng, phấn khởi và còn hơn thế nữa, Ngài đã tự tán thán phẩm hạnh của mình:

1011

‘‘‘Rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro;

‘‘‘I am a king, Sela, a supreme Dhamma-king;

“‘Này Sela, ta là một vị vua,

1012

Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’nti^* .

I turn the wheel by Dhamma, an irresistible wheel.’

Một Pháp vương vô thượng; Ta vận chuyển bánh xe Pháp, một bánh xe không thể bị đảo ngược.’

1013

‘‘Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti, tena hi selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

‘‘If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind,’ then the statement that when the true praise of Sela the brahmin was spoken, he rejoiced, was glad, was elated, and further proclaimed his own qualities, is false.

Nếu, bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi,’ thì lời dạy rằng khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật, Ngài lại hoan hỷ, vui mừng, phấn khởi và còn hơn thế nữa, Ngài đã tự tán thán phẩm hạnh của mình là sai.

Yadi selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesi, tena hi ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti tampi vacanaṃ micchā.

If Sela the brahmin, when true praise was spoken, rejoiced, was glad, was elated, and further proclaimed his own qualities, then this statement: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind,’ is also false.

Nếu khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật, Ngài lại hoan hỷ, vui mừng, phấn khởi và còn hơn thế nữa, Ngài đã tự tán thán phẩm hạnh của mình, thì lời dạy ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi’ cũng sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has arisen for you; you must resolve it.’’

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1014

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti.

‘‘This too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind.’

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi.’

Selassa ca brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittitaṃ –

And when the true praise of Sela the brahmin was spoken, his own qualities were further proclaimed –

Và Ngài cũng đã tự tán thán phẩm hạnh của mình hơn nữa khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật:

1015

‘‘‘Rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro;

‘‘‘I am King, Sela, the unsurpassed Dhamma-king;

“‘Này Sela, ta là một vị vua,

1016

Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’nti.

I set in motion the wheel of Dhamma, a wheel that cannot be turned back.’

Một Pháp vương vô thượng; Ta vận chuyển bánh xe Pháp, một bánh xe không thể bị đảo ngược.’

1017

‘‘Paṭhamaṃ, mahārāja, bhagavatā dhammassa sabhāvasarasalakkhaṇaṃ sabhāvaṃ avitathaṃ bhūtaṃ tacchaṃ tathatthaṃ paridīpayamānena bhaṇitaṃ ‘mamaṃ vā bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti.

‘‘Firstly, great king, the Blessed One, desiring to reveal the true, unfailing, actual, correct, and straightforward nature of the Dhamma, said: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind.’

Thưa Đại vương, trước hết, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi,’ là để trình bày bản chất, tính chất, đặc điểm, sự thật, sự chân chính, sự đúng đắn và ý nghĩa chân thật của Pháp.

Yaṃ pana bhagavatā selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittitaṃ ‘rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro’ti taṃ na lābhahetu, na yasahetu, na attahetu, na pakkhahetu, na antevāsikamyatāya, atha kho anukampāya kāruññena hitavasena evaṃ imassa dhammābhisamayo bhavissati tiṇṇañca māṇavakasatānanti, evaṃ bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ bhaṇitaṃ ‘rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro’ti.

But when the Blessed One, upon the true praise of Sela the brahmin being spoken, further proclaimed his own qualities: ‘I am King, Sela, the unsurpassed Dhamma-king,’ that was not for the sake of gain, nor for the sake of fame, nor for his own sake, nor for the sake of a faction, nor out of a desire for disciples. Rather, it was out of compassion, out of pity, and for their welfare, thinking, ‘In this way, the comprehension of the Dhamma will occur for this Sela brahmin and for the three hundred young men.’ Thus, he further proclaimed his own qualities: ‘I am King, Sela, the unsurpassed Dhamma-king.’

Nhưng khi Thế Tôn nói về phẩm chất chân thật của Bà-la-môn Sela, Ngài đã ca ngợi phẩm chất của chính mình hơn nữa, rằng: ‘Này Sela, Ta là một vị vua, một Pháp vương vô thượng.’ Điều đó không phải vì lợi lộc, không vì danh tiếng, không vì bản thân, không vì phe phái, không vì muốn có đệ tử, mà chính là vì lòng từ bi, vì lòng thương xót, vì lợi ích để vị Bà-la-môn này và ba trăm đệ tử của ông sẽ chứng ngộ Pháp. Vì vậy, Ngài đã nói thêm về phẩm chất của chính mình rằng: ‘Này Sela, Ta là một vị vua, một Pháp vương vô thượng.’

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Good, Venerable Nāgasena, I accept it as such.’’

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, đúng vậy, con chấp nhận điều đó.”

1018

Vaṇṇabhaṇanapañho dasamo.

The Tenth Question on Proclaiming Praise.

Vấn đề về ca ngợi phẩm chất thứ mười.

1019

11. Ahiṃsāniggahapañho

11. The Question on Non-violence and Suppression

11. Vấn đề về Bất Bạo Động và Trừng Phạt

1020

11. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’ti.

‘‘Venerable Nāgasena, this too was spoken by the Blessed One: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished.’

11. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’nti.

And again it was said: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment.’

Rồi lại thuyết rằng: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ.’

Niggaho nāma, bhante nāgasena, hatthacchedo pādacchedo vadho bandhanaṃ kāraṇā māraṇaṃ santativikopanaṃ, na etaṃ vacanaṃ bhagavato yuttaṃ, na ca bhagavā arahati etaṃ vacanaṃ vattuṃ.

Suppression, Venerable Nāgasena, means cutting off hands, cutting off feet, beating, binding, imprisonment, killing, or destroying the continuity of life. This statement is not fitting for the Blessed One, nor is the Blessed One worthy of speaking such a statement.

Thưa Tôn giả Nāgasena, trừng phạt có nghĩa là chặt tay, chặt chân, đánh đập, xiềng xích, giam cầm, giết hại, hủy hoại sự sống. Lời nói này của Thế Tôn không phù hợp, và Thế Tôn không nên nói lời này.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’’ti, tena hi ‘‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished,’ then the statement: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment,’ is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta,’ thì lời nói ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ’ là sai lầm.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’’nti, tena hi ‘‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment,’ then the statement: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished,’ is also false.

Nếu Như Lai đã thuyết rằng: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ,’ thì lời nói ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta’ cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has arisen for you; you must resolve it.’’

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1021

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’ti, bhaṇitañca ‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’nti.

‘‘This too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished,’ and it was also said: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment.’

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta,’ và cũng thuyết rằng: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ.’

‘Ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’ti sabbesaṃ, mahārāja, tathāgatānaṃ anumataṃ etaṃ, esā anusiṭṭhi, esā dhammadesanā, dhammo hi, mahārāja, ahiṃsālakkhaṇo, sabhāvavacanaṃ etaṃ.

‘By not harming others in the world, you will be dear to me.’ This statement, great king, is approved by all Tathāgatas; this is their instruction, this is their teaching of Dhamma. For Dhamma, great king, has non-harming as its characteristic; this is its true nature.

Lời ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta,’ thưa Đại vương, là điều được tất cả các Như Lai chấp thuận, đó là lời giáo huấn, đó là giáo pháp. Bởi vì, thưa Đại vương, Pháp có đặc tính là bất bạo động, đó là lời nói về bản chất.

Yaṃ pana, mahārāja, tathāgato āha ‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’nti, bhāsā esā, uddhataṃ, mahārāja, cittaṃ niggahetabbaṃ, līnaṃ cittaṃ paggahetabbaṃ.

But, great king, what the Tathāgata said: "Restrain those who deserve restraint, encourage those who deserve encouragement," this is a customary expression. An agitated mind, great king, should be restrained; a sluggish mind should be encouraged.

Còn điều mà Như Lai nói: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ,’ thưa Đại vương, đó là một cách nói. Tâm phóng dật, thưa Đại vương, phải được kiềm chế; tâm yếu đuối phải được nâng đỡ.

Akusalaṃ cittaṃ niggahetabbaṃ, kusalaṃ cittaṃ paggahetabbaṃ.

An unwholesome mind should be restrained; a wholesome mind should be encouraged.

Tâm bất thiện phải được kiềm chế, tâm thiện phải được nâng đỡ.

Ayoniso manasikāro niggahetabbo, yoniso manasikāro paggahetabbo.

Improper attention should be restrained; proper attention should be encouraged.

Sự tác ý không đúng phải được kiềm chế, sự tác ý đúng phải được nâng đỡ.

Micchāpaṭipanno niggahetabbo, sammāpaṭipanno paggahetabbo.

One who is practicing wrongly should be restrained; one who is practicing rightly should be encouraged.

Người hành sai phải được kiềm chế, người hành đúng phải được nâng đỡ.

Anariyo niggahetabbo ariyo paggahetabbo.

The ignoble should be restrained; the noble should be encouraged.

Người không cao thượng phải được kiềm chế, người cao thượng phải được nâng đỡ.

Coro niggahetabbo, acoro paggahetabbo’’ti.

A thief should be restrained; one who is not a thief should be encouraged.”

Kẻ trộm phải được kiềm chế, người không trộm cắp phải được nâng đỡ.”

1022

‘‘Hotu, bhante nāgasena, idāni tvaṃ paccāgatosi mama visayaṃ, yamahaṃ pucchāmi, so me attho upagato.

“So be it, Venerable Nāgasena. Now you have returned to my domain, and the matter about which I inquire has arrived.

“Được rồi, thưa Tôn giả Nāgasena, bây giờ ngài đã đi vào phạm vi câu hỏi của tôi, điều tôi muốn hỏi đã đến.

Coro pana, bhante nāgasena, niggaṇhantena kathaṃ niggahetabbo’’ti?

But how, Venerable Nāgasena, should a thief be restrained by one who restrains him?”

Nhưng, thưa Tôn giả Nāgasena, kẻ trộm phải được kiềm chế như thế nào?”

‘‘Coro, mahārāja, niggaṇhantena evaṃ niggahetabbo, paribhāsanīyo paribhāsitabbo, daṇḍanīyo daṇḍetabbo, pabbājanīyo pabbājetabbo, bandhanīyo bandhitabbo, ghātanīyo ghātetabbo’’ti.

“A thief, great king, should be restrained in this way: one deserving rebuke should be rebuked, one deserving punishment should be punished, one deserving expulsion should be expelled, one deserving imprisonment should be imprisoned, one deserving execution should be executed.”

“Thưa Đại vương, kẻ trộm phải được kiềm chế như sau: kẻ đáng khiển trách thì phải khiển trách, kẻ đáng trừng phạt thì phải trừng phạt, kẻ đáng trục xuất thì phải trục xuất, kẻ đáng giam giữ thì phải giam giữ, kẻ đáng giết thì phải giết.”

‘‘Yaṃ pana, bhante nāgasena, corānaṃ ghātanaṃ, taṃ tathāgatānaṃ anumata’’nti?

“But, Venerable Nāgasena, is the execution of thieves approved by the Tathāgatas?”

“Nhưng, thưa Tôn giả Nāgasena, việc giết kẻ trộm có được các Như Lai chấp thuận không?”

‘‘Na hi, mahārājā’’ti.

“No, great king,”

“Không, thưa Đại vương.”

‘‘Kissa pana coro anusāsanīyo anumato tathāgatāna’’nti?

“Then why is a thief, when instructed, approved by the Tathāgatas?”

“Vậy tại sao việc răn dạy kẻ trộm lại được các Như Lai chấp thuận?”

‘‘Yo so, mahārāja, ghātīyati, na so tathāgatānaṃ anumatiyā ghātīyati, sayaṃkatena so ghātīyati, api ca dhammānusiṭṭhiyā anusāsīyati, sakkā pana, mahārāja, tayā purisaṃ akārakaṃ anaparādhaṃ vīthiyaṃ carantaṃ gahetvā ghātayitu’’nti?

“He who is executed, great king, is not executed by the approval of the Tathāgatas; he is executed by his own actions. Moreover, he is instructed according to the Dhamma. But, great king, can you seize and execute a man who is innocent, blameless, and walking on the road?”

“Thưa Đại vương, kẻ bị giết không phải bị giết theo sự chấp thuận của các Như Lai, mà là bị giết bởi hành động của chính mình. Hơn nữa, kẻ đó được răn dạy theo giáo huấn của Pháp. Thưa Đại vương, ngài có thể bắt một người không làm gì sai, không phạm tội gì, đang đi trên đường mà giết họ không?”

‘‘Na sakkā, bhante’’ti.

“No, Venerable sir,”

“Không thể, thưa Tôn giả.”

‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti?

“For what reason, great king?”

“Vì lý do gì, thưa Đại vương?”

‘‘Akārakattā, bhante’’ti.

“Because he is innocent, Venerable sir,”

“Vì người đó không làm gì sai, thưa Tôn giả.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, na coro tathāgatānaṃ anumatiyā haññati, sayaṃkatena so haññati, kiṃ panettha anusāsako kiñci dosaṃ āpajjatī’’ti?

“Just so, great king, a thief is not killed by the approval of the Tathāgatas; he is killed by his own actions. What fault does the instructor incur in this?”

“Cũng vậy, thưa Đại vương, kẻ trộm không bị giết theo sự chấp thuận của các Như Lai, mà bị giết bởi hành động của chính mình. Vậy thì người răn dạy có mắc phải lỗi lầm nào không?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“None, Venerable sir,”

“Không, thưa Tôn giả.”

‘‘Tena hi, mahārāja, tathāgatānaṃ anusiṭṭhi sammānusiṭṭhi hotī’’ti.

“Therefore, great king, the instruction of the Tathāgatas is right instruction.”

“Vậy thì, thưa Đại vương, giáo huấn của các Như Lai là giáo huấn đúng đắn.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, đúng vậy, con chấp nhận điều đó.”

1023

Ahiṃsāniggahapañho ekādasamo.

The Eleventh Question on Non-harming and Restraint.

Vấn đề về Bất Bạo Động và Trừng Phạt thứ mười một.

1024

12. Bhikkhupaṇāmitapañho

12. The Question of the Expulsion of Monks

12. Vấn đề về việc trục xuất Tỳ-khưu

1025

12. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘akkodhano vigatakhilohamasmī’ti, puna ca tathāgato there sāriputtamoggallāne saparise paṇāmesi, kiṃ nu kho, bhante nāgasena, tathāgato kupito parisaṃ paṇāmesi, udāhu tuṭṭho paṇāmesi, etaṃ tāva jānāhi imaṃ nāmāti?

“Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One, ‘I am free from anger, I am without impediment.’ Yet the Tathāgata expelled the Elders Sāriputta and Moggallāna with their retinues. Venerable Nāgasena, did the Tathāgata expel the assembly out of anger, or did he expel them out of satisfaction? First, understand this as such.

12. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Ta là người không sân hận, không còn chướng ngại.’ Nhưng rồi Như Lai lại trục xuất các Trưởng lão Sāriputta và Moggallāna cùng với đoàn tùy tùng của họ. Thưa Tôn giả Nāgasena, Như Lai đã trục xuất hội chúng vì tức giận, hay vì hoan hỷ? Xin ngài hãy giải thích rõ điều này.

Yadi, bhante nāgasena, kupito parisaṃ paṇāmesi, tena hi tathāgatassa kodho appaṭivattito, yadi tuṭṭho paṇāmesi, tena hi avatthusmiṃ ajānantena paṇāmitā.

If, Venerable Nāgasena, he expelled the assembly out of anger, then the Tathāgata’s anger was not overcome. If he expelled them out of satisfaction, then he expelled them without knowing the true situation.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Ngài đã trục xuất hội chúng vì tức giận, thì cơn giận của Như Lai chưa được đoạn trừ. Nếu Ngài đã trục xuất vì hoan hỷ, thì Ngài đã trục xuất một cách thiếu hiểu biết, không có lý do.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has also come to you, and you must resolve it.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1026

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘akkodhano vigatakhilohamasmī’ti, paṇāmitā ca therā sāriputtamoggallānā saparisā, tañca pana na kopena, idha, mahārāja, kocideva puriso mahāpathaviyā mūle vā khāṇuke vā pāsāṇe vā kaṭhale vā visame vā bhūmibhāge khalitvā patati, api nu kho, mahārāja, mahāpathavī kupitā taṃ pātetī’’ti?

“It was said by the Blessed One, great king, ‘I am free from anger, I am without impediment,’ and the Elders Sāriputta and Moggallāna with their retinues were indeed expelled, but not out of anger. Here, great king, if a certain person stumbles and falls on the great earth, at the root of a tree, or on a stump, or on a stone, or on a potsherd, or on uneven ground, does the great earth, great king, throw him down out of anger?”

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Ta là người không sân hận, không còn chướng ngại,’ và các Trưởng lão Sāriputta và Moggallāna cùng với đoàn tùy tùng của họ đã bị trục xuất. Nhưng điều đó không phải vì tức giận. Thưa Đại vương, ở đây, có một người nào đó vấp ngã và té xuống đất trên một gốc cây, một cọc gỗ, một tảng đá, một mảnh sành, hay một chỗ đất gồ ghề. Thưa Đại vương, có phải đại địa tức giận mà làm cho người đó té xuống không?”

‘‘Na hi, bhante, natthi mahāpathaviyā kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamuttā mahāpathavī, sayameva so alaso khalitvā patitoti.

“No, Venerable sir, the great earth has neither anger nor favor; the great earth is free from attachment and aversion. He himself, being careless, stumbled and fell.”

“Không, thưa Tôn giả, đại địa không có tức giận hay hoan hỷ. Đại địa đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận. Chính người đó vì lười biếng mà vấp ngã và té xuống.”

Evameva kho, mahārāja, natthi tathāgatānaṃ kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamuttā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā, atha kho sayaṃ kateneva te attano aparādhena paṇāmitā.

“Just so, great king, there is neither anger nor favor in the Tathāgatas; the Tathāgatas, Arahants, Perfectly Enlightened Ones, are free from attachment and aversion. Rather, they were expelled by their own wrongdoing, by what they themselves did.

Cũng vậy, thưa Đại vương, các Như Lai không có tức giận hay hoan hỷ. Các Như Lai, các A-la-hán, các Bậc Chánh Đẳng Giác đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận. Chính những vị ấy đã bị trục xuất vì lỗi lầm của chính mình.

1027

‘‘Idha pana, mahārāja, mahāsamuddo na matena kuṇapena saṃvasati, yaṃ hoti mahāsamudde mataṃ kuṇapaṃ, taṃ khippameva nicchubhati thalaṃ ussāreti.

‘‘Here, great king, the great ocean does not dwell with a dead corpse. Whatever dead corpse there is in the great ocean, it quickly expels it, casting it onto the land.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, đại dương không chứa đựng xác chết. Bất cứ xác chết nào có trong đại dương, nó sẽ nhanh chóng đẩy ra bờ.

Api nu kho, mahārāja, mahāsamuddo kupito taṃ kuṇapaṃ nicchubhatī’’ti?

Now, great king, does the great ocean expel that corpse out of anger?’’

Thưa Đại vương, có phải đại dương tức giận mà đẩy xác chết đó ra không?”

‘‘Na hi, bhante, natthi mahāsamuddassa kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamutto mahāsamuddo’’ti.

‘‘No, venerable sir, there is no anger or favor in the great ocean; the great ocean is free from attachment and aversion.’’

“Không, thưa Tôn giả, đại dương không có tức giận hay hoan hỷ. Đại dương đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tathāgatānaṃ kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamuttā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā, atha kho sayaṃ kateneva te attano aparādhena paṇāmitā.

‘‘Even so, great king, there is no anger or favor in the Tathāgatas; the Tathāgatas, Arahants, Perfectly Enlightened Ones, are free from attachment and aversion. Rather, those ones are expelled by their own misdeeds.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, các Như Lai không có tức giận hay hoan hỷ. Các Như Lai, các A-la-hán, các Bậc Chánh Đẳng Giác đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận. Chính những vị ấy đã bị trục xuất vì lỗi lầm của chính mình.

1028

‘‘Yathā, mahārāja, pathaviyā khalito patīyati, evaṃ jinasāsanavare khalito paṇāmīyati.

‘‘Just as, great king, one who stumbles on the earth falls, so too, one who stumbles in the excellent Dispensation of the Victor is expelled.

“Thưa Đại vương, như người vấp ngã trên đất thì bị té, cũng vậy, người phạm lỗi trong giáo pháp cao quý của Đức Phật thì bị trục xuất.

Yathā, mahārāja, samudde mataṃ kuṇapaṃ nicchubhīyati, evaṃ jinasāsanavare khalito paṇāmīyati.

Just as, great king, a dead corpse is expelled from the ocean, so too, one who stumbles in the excellent Dispensation of the Victor is expelled.

Thưa Đại vương, như xác chết bị đại dương đẩy ra, cũng vậy, người phạm lỗi trong giáo pháp cao quý của Đức Phật thì bị trục xuất.

Yaṃ pana te, mahārāja, tathāgato paṇāmesi, tesaṃ atthakāmo hitakāmo sukhakāmo visuddhikāmo ‘evaṃ ime jātijarābyādhimaraṇehi parimuccissantī’ti paṇāmesī’’ti.

And when the Tathāgata expelled them, great king, it was out of a desire for their welfare, their benefit, their happiness, their purification, thinking: ‘Thus will these be liberated from birth, aging, sickness, and death’.’’

Thưa Đại vương, còn việc Như Lai đã trục xuất những người ấy, là vì Ngài mong muốn lợi ích, mong muốn hạnh phúc, mong muốn an lạc, mong muốn sự thanh tịnh cho họ, với ý nghĩ rằng: 'Như vậy, những người này sẽ được giải thoát khỏi sanh, già, bệnh, chết'.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, venerable Nāgasena, I accept it just so.’’

“Lành thay, thưa ngài Nāgasena, con xin thọ nhận điều này đúng là như vậy.”

1029

Bhikkhupaṇāmitapañho dvādasamo.

The Twelfth Question on Expelling Monks.

Câu hỏi về việc trục xuất tỳ khưu, câu thứ mười hai.

1030

Paṇāmitavaggo tatiyo.

The Third Chapter on Expulsion.

Phẩm Trục Xuất, phẩm thứ ba.

1031

Imasmiṃ vagge dvādasa pañhā.

In this chapter, there are twelve questions.

Trong phẩm này có mười hai câu hỏi.

1032

4. Sabbaññutañāṇavaggo

4. Chapter on Omniscience

4. Phẩm Toàn Tri Trí

1033

1. Iddhikammavipākapañho

1. Question on the Result of Iddhi-deeds

1. Câu hỏi về thần thông và quả của nghiệp

1034

1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’ti.

1. ‘‘Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, among my bhikkhu disciples who possess iddhi, foremost is Mahāmoggallāna.’

1. “Thưa ngài Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, trong số các đệ tử tỳ khưu của ta, người có thần thông bậc nhất chính là Mahāmoggallāna’.

Puna ca kira so laguḷehi paripothito bhinnasīso sañcuṇṇitaṭṭhimaṃsadhamanichinnaparigatto parinibbuto^* .

Yet, it is said that he was beaten with clubs, his head broken, his bones, flesh, and sinews crushed and severed, and then he attained parinibbāna.

Vậy mà, nghe nói ngài đã viên tịch sau khi bị đánh bằng gậy gộc, đầu vỡ nát, xương thịt gân cốt tan thành từng mảnh.

Yadi, bhante nāgasena, thero mahāmoggallāno iddhiyā koṭiṃ gato, tena hi laguḷehi pothito parinibbutoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the elder Mahāmoggallāna reached the pinnacle of iddhi, then the statement that he was beaten with clubs and attained parinibbāna is false.

Thưa ngài Nāgasena, nếu trưởng lão Mahāmoggallāna đã đạt đến đỉnh cao của thần thông, thì lời nói rằng ngài viên tịch vì bị đánh bằng gậy gộc là sai.

Yadi laguḷehi paripothito parinibbuto, tena hi iddhiyā koṭiṃ gatoti tampi vacanaṃ micchā.

If he was beaten with clubs and attained parinibbāna, then the statement that he reached the pinnacle of iddhi is also false.

Nếu ngài viên tịch vì bị đánh bằng gậy gộc, thì lời nói rằng ngài đã đạt đến đỉnh cao của thần thông cũng là sai.

Kiṃ na samattho iddhiyā attano upaghātaṃ apanayituṃ, sadevakassapi lokassa paṭisaraṇaṃ bhavituṃ arahoti?

Was he not capable of using iddhi to avert his own injury, when he was fit to be a refuge for the world, including its devas?

Chẳng lẽ ngài không thể dùng thần thông để ngăn chặn sự sát hại đối với chính mình, trong khi ngài có thể là nơi nương tựa cho cả thế giới gồm cả chư thiên hay sao?

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and it must be resolved by you.’’

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, xin ngài hãy giải quyết.”

1035

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’ti.

‘‘It was spoken by the Blessed One, great king: ‘Monks, among my bhikkhu disciples who possess iddhi, foremost is Mahāmoggallāna.’

“Thưa Đại vương, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, trong số các đệ tử tỳ khưu của ta, người có thần thông bậc nhất chính là Mahāmoggallāna’.

Āyasmā ca mahāmoggallāno laguḷahato parinibbuto, tañca pana kammādhiggahitenā’’ti.

And indeed, Venerable Mahāmoggallāna attained parinibbāna after being struck by clubs, but that was due to being overcome by kamma.’’

Và tôn giả Mahāmoggallāna đã viên tịch vì bị đánh bằng gậy gộc, nhưng điều đó là do bị nghiệp chi phối.”

1036

‘‘Nanu, bhante nāgasena, iddhimato iddhivisayopi kammavipākopi dve acintiyā, acintiyena acintiyaṃ apanayitabbaṃ.

‘‘Venerable Nāgasena, are not the domain of iddhi for one with iddhi and the result of kamma both inconceivable? Should not the inconceivable be counteracted by the inconceivable?

“Thưa ngài Nāgasena, chẳng phải phạm vi thần thông của người có thần thông và quả của nghiệp đều là hai điều bất khả tư nghì sao? Lẽ ra điều bất khả tư nghì này phải ngăn chặn được điều bất khả tư nghì kia chứ.

Yathā nāma, bhante, keci phalakāmā kapitthena kapitthaṃ pothenti, ambena ambaṃ pothenti, evameva kho, bhante nāgasena, acintiyena acintiyaṃ pothayitvā apanetabba’’nti?

Just as, venerable sir, some who desire fruit strike a wood apple with a wood apple, and a mango with a mango, even so, venerable Nāgasena, should not the inconceivable be struck and averted by the inconceivable?’’

Ví như, thưa ngài, có những người muốn lấy quả, họ dùng quả kapittha để đập quả kapittha, dùng quả xoài để đập quả xoài. Cũng vậy, thưa ngài Nāgasena, lẽ ra điều bất khả tư nghì này phải đập tan và ngăn chặn được điều bất khả tư nghì kia chứ?”

‘‘Acintiyānampi, mahārāja, ekaṃ adhimattaṃ balavataraṃ, yathā, mahārāja, mahiyā rājāno honti samajaccā, samajaccānampi tesaṃ eko sabbe abhibhavitvā āṇaṃ pavatteti.

‘‘Among the inconceivable, great king, one is exceedingly more powerful. Just as, great king, there are kings of equal birth on earth, but among those of equal birth, one king overcomes all others and wields authority.

“Thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì, có một điều vượt trội và mạnh hơn. Ví như, thưa Đại vương, trên mặt đất có những vị vua cùng dòng dõi, nhưng trong số những vị vua cùng dòng dõi ấy, có một vị vua thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh.

Evameva kho, mahārāja, tesaṃ acintiyānaṃ kammavipākaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, kammavipākaṃ yeva sabbe abhibhaviya āṇaṃ pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaṃ na labhanti.

Even so, great king, among those inconceivable things, the result of kamma alone is exceedingly more powerful; the result of kamma alone overcomes all others and wields authority. For one overcome by kamma, other actions find no opportunity.

Cũng vậy, thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì ấy, quả của nghiệp là vượt trội và mạnh hơn cả. Quả của nghiệp thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh. Đối với người bị nghiệp chi phối, các hành động còn lại không có cơ hội phát sinh.”

1037

‘‘Idha pana, mahārāja, koci puriso kismiñcideva pakaraṇe aparajjhati, na tassa mātā vā pitā vā bhaginī vā bhātaro vā sakhī vā sahāyakā vā^* tāyanti, atha kho rājā yeva tattha abhibhaviya āṇaṃ pavatteti.

‘‘Here, great king, if a certain man commits an offense in some matter, his mother, father, sister, brothers, friends, or companions do not protect him; rather, the king alone overcomes him there and wields authority.

“Lại nữa, thưa Đại vương, ở đời này, có người phạm tội trong một vụ việc nào đó, mẹ, cha, chị, em, bạn bè hay người thân của người ấy đều không thể bảo vệ được, mà chỉ có nhà vua mới có quyền thống trị và ban hành mệnh lệnh trong việc đó.

Kiṃ tattha kāraṇaṃ?

What is the reason for that?

Nguyên nhân ở đây là gì?

Aparādhikatā.

His culpability for the offense.

Là do sự phạm tội.

Evameva kho, mahārāja, tesaṃ acintiyānaṃ kammavipākaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, kammavipākaṃ yeva sabbe abhibhaviya āṇaṃ pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaṃ na labhanti.

Just so, indeed, O great king, among those inconceivable karmic results, karmic results alone are exceedingly powerful; karmic results alone, having overcome all, wield authority. For one seized by kamma, other actions find no opportunity.

Cũng vậy, thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì ấy, quả của nghiệp là vượt trội và mạnh hơn cả. Quả của nghiệp thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh. Đối với người bị nghiệp chi phối, các hành động còn lại không có cơ hội phát sinh.”

1038

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahiyā davaḍāhe samuṭṭhite ghaṭasahassampi udakaṃ na sakkoti nibbāpetuṃ, atha kho aggi yeva tattha abhibhaviya āṇaṃ pavatteti.

‘‘Or again, O great king, just as when a forest fire blazes up, even a thousand pots of water cannot extinguish it, but indeed, the fire alone, having overcome all, wields authority there.

“Hoặc ví như, thưa Đại vương, khi một đám cháy rừng lớn bùng lên trên mặt đất, dù có cả ngàn ghè nước cũng không thể dập tắt được, mà chỉ có ngọn lửa mới có quyền thống trị và ban hành mệnh lệnh ở đó.

Kiṃ tattha kāraṇaṃ?

What is the reason there?

Nguyên nhân ở đây là gì?

Balavatā tejassa.

It is due to the strength of the fire.

Là do sức nóng mãnh liệt.

Evameva kho, mahārāja, tesaṃ acintiyānaṃ kammavipākaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, kammavipākaṃ yeva sabbe abhibhaviya āṇaṃ pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaṃ na labhanti, tasmā, mahārāja, āyasmato mahāmoggallānassa kammādhiggahitassa laguḷehi pothiyamānassa iddhiyā samannāhāro nāhosī’’ti.

Just so, indeed, O great king, among those inconceivable karmic results, karmic results alone are exceedingly powerful; karmic results alone, having overcome all, wield authority. For one seized by kamma, other actions find no opportunity. Therefore, O great king, for Venerable Mahāmoggallāna, when he was struck with clubs, seized by kamma, there was no ability to bring forth psychic power.’’

Cũng vậy, thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì ấy, quả của nghiệp là vượt trội và mạnh hơn cả. Quả của nghiệp thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh. Đối với người bị nghiệp chi phối, các hành động còn lại không có cơ hội phát sinh. Do đó, thưa Đại vương, khi tôn giả Mahāmoggallāna bị nghiệp chi phối và bị đánh bằng gậy gộc, ngài đã không thể vận dụng thần thông.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena, it is so, and I accept it as such.’’

“Lành thay, thưa ngài Nāgasena, con xin thọ nhận điều này đúng là như vậy.”

1039

Iddhikammavipākapañho paṭhamo.

The First Question on Psychic Power and Karmic Result.

Câu hỏi về thần thông và quả của nghiệp, câu thứ nhất.

1040

2. Dhammavinayapaṭicchannāpaṭicchannapañho

2. The Question of the Revealed and Concealed Dhamma-Vinaya

2. Câu hỏi về Pháp và Luật được che giấu và không che giấu

1041

2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti.

2. ‘‘Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed.’

2. “Thưa ngài Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’.

Puna ca pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ.

Yet, the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed.

Vậy mà việc tụng đọc Pātimokkha và toàn bộ Tạng Luật lại được giữ kín và che giấu.

Yadi, bhante nāgasena, jinasāsane yuttaṃ vā pattaṃ vā samayaṃ labhetha, vinayapaṇṇatti vivaṭā sobheyya.

If, Venerable Nāgasena, in the Dispensation of the Conqueror, a suitable or appropriate occasion were found, the Vinaya regulations would shine forth if open.

Thưa ngài Nāgasena, nếu trong giáo pháp của bậc Chiến Thắng mà có được cơ hội thích hợp, thời điểm đúng lúc, thì việc phơi bày các điều chế định trong Luật sẽ là điều tốt đẹp.

Kena kāraṇena?

For what reason?

Vì lý do gì?

Kevalaṃ tattha sikkhā saṃyamo niyamo sīlaguṇaācārapaṇṇatti attharaso dhammaraso vimuttiraso.

Because it contains only training, restraint, discipline, the promulgation of virtue, good conduct, the essence of meaning, the essence of Dhamma, and the essence of liberation.

Vì trong đó chỉ toàn là sự học tập, sự thu thúc, sự chế ngự, là sự chế định về phẩm hạnh giới đức, là pháp vị, nghĩa vị, giải thoát vị.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti, tena hi ‘pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchanna’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed,’ then the statement, ‘the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed,’ is wrong.

Thưa ngài Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã nói: ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’, thì lời nói rằng ‘việc tụng đọc Pātimokkha và toàn bộ Tạng Luật được giữ kín và che giấu’ là sai.

Yadi pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ, tena hi ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed, then the statement, ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed,’ is also wrong.

Nếu việc tụng đọc Pātimokkha và toàn bộ Tạng Luật được giữ kín và che giấu, thì lời nói rằng ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you; it must be resolved by you.’’

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, xin ngài hãy giải quyết.”

1042

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti.

‘‘Indeed, O great king, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed.’

“Thưa Đại vương, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’.

Puna ca pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ, tañca pana na sabbesaṃ, sīmaṃ katvā pihitaṃ.

Yet, the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed, but that is not for everyone; it is closed by setting a boundary.

Và việc tụng đọc Pātimokkha cùng toàn bộ Tạng Luật được giữ kín và che giấu, nhưng đó không phải là giữ kín đối với tất cả, mà là giữ kín có giới hạn.”

1043

‘‘Tividhena, mahārāja, bhagavatā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, dhammassa garukattā pihito, bhikkhubhūmiyā garukattā pihito.

‘‘In three ways, O great king, the Blessed One closed the recitation of the Pātimokkha by setting a boundary: the recitation of the Pātimokkha was closed by setting a boundary according to the lineage of previous Tathāgatas; it was closed due to the gravity of the Dhamma; it was closed due to the gravity of the state of a bhikkhu.

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã giữ kín việc tụng đọc Pātimokkha có giới hạn vì ba lý do: việc tụng đọc Pātimokkha được giữ kín có giới hạn theo truyền thống của các vị Như Lai trong quá khứ, được giữ kín vì sự tôn trọng Pháp, và được giữ kín vì sự tôn trọng địa vị tỳ khưu.”

1044

‘‘Kathaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, eso vaṃso, mahārāja, sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito.

‘‘How was the recitation of the Pātimokkha closed by setting a boundary according to the lineage of previous Tathāgatas? This lineage, O great king, is that of all previous Tathāgatas, namely, the recitation of the Pātimokkha among bhikkhus is closed to others.

“Thế nào là việc tụng đọc Pātimokkha được giữ kín có giới hạn theo truyền thống của các vị Như Lai trong quá khứ? Thưa Đại vương, đây là truyền thống của tất cả các vị Như Lai trong quá khứ: việc tụng đọc Pātimokkha chỉ diễn ra giữa các tỳ khưu, và được giữ kín đối với những người còn lại.

Yathā, mahārāja, khattiyānaṃ khattiyamāyā khattiyesu yeva carati, evametaṃ khattiyānaṃ lokassa paveṇī avasesānaṃ pihitā.

Just as, O great king, the royal custom of khattiyas operates only among khattiyas—thus this tradition of khattiyas in the world is closed to others.

Ví như, thưa Đại vương, những mánh khóe của dòng dõi Sát-đế-lỵ chỉ được thực hành trong giới Sát-đế-lỵ, đó là truyền thống của dòng dõi Sát-đế-lỵ trên thế gian, được giữ kín đối với những người còn lại.

Evameva kho, mahārāja, eso vaṃso sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito.

Just so, indeed, O great king, this lineage is that of all previous Tathāgatas, namely, the recitation of the Pātimokkha among bhikkhus is closed to others.

Cũng vậy, thưa Đại vương, đây là truyền thống của tất cả các vị Như Lai trong quá khứ: việc tụng đọc Pātimokkha chỉ diễn ra giữa các tỳ khưu, và được giữ kín đối với những người còn lại.”

1045

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahiyā gaṇā vattanti, seyyathidaṃ, mallā atoṇā pabbatā dhammagiriyā brahmagiriyā naṭakā naccakā laṅghakā pisācā maṇibhaddā puṇṇabaddhā candimasūriyā siridevatā kālidevatā, sivā vasudevā ghanikā asipāsā bhaddiputtāti, tesaṃ tesaṃ rahassaṃ tesu tesu gaṇesu yeva carati, avasesānaṃ pihitaṃ.

‘‘Or again, O great king, various groups exist on earth, namely, Mallā, Atoṇā, Pabbatā, Dhammagiriyā, Brahmagiriyā, Naṭakā, Naccakā, Laṅghakā, Pisācā, Maṇibhaddā, Puṇṇabaddhā, Candimasūriyā, Siridevatā, Kālidevatā, Sivā, Vasudevā, Ghanikā, Asipāsā, Bhaddiputtā. The secret practices of these respective groups operate only within those groups; they are closed to others.

“Này Đại vương, cũng như trên trái đất có các nhóm người tồn tại, chẳng hạn như các võ sĩ Mallā, các cư dân núi Atoṇā, Dhammagiriyā, Brahmagiriyā, các diễn viên, vũ công, người nhào lộn, các tinh linh (pisācā), Maṇibhaddā, Puṇṇabaddhā, các thần Mặt Trăng và Mặt Trời, các nữ thần Siri và Kāli, các thần Siva, Vasudeva, Ghanikā, Asipāsā, Bhaddiputtā; những bí mật của từng nhóm đó chỉ lưu hành trong chính các nhóm đó mà thôi, còn đối với những người khác thì bị che giấu.

Evameva kho, mahārāja, eso vaṃso sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito.

Just so, indeed, O great king, this lineage is that of all previous Tathāgatas, namely, the recitation of the Pātimokkha among bhikkhus is closed to others.

Cũng vậy, này Đại vương, dòng truyền thừa này của tất cả các Như Lai đời trước, tức là sự tụng đọc Pātimokkha giữa chư Tỳ-khưu, bị che giấu đối với những người khác.

Evaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.

Thus, in accordance with the lineage of the former Tathāgatas, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu theo dòng truyền thừa của các Như Lai đời trước.

1046

‘‘Kathaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito?

“How is the recitation of the Pātimokkha concealed by establishing a boundary due to the gravity of the Dhamma?

“Việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì Pháp là nặng nề như thế nào?

Dhammo, mahārāja, garuko bhāriyo, tattha sammattakārī aññaṃ ārādheti, taṃ tattha paramparāsammattakāritāya pāpuṇāti, na taṃ tattha paramparāsammattakāritāya pāpuṇāti, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo asammattakārīnaṃ hatthagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatu, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo dujjanagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatūti.

The Dhamma, great king, is grave and weighty. One who acts correctly in it pleases another, and that (pleasing) reaches that other person through a succession of correct actions. But it does not reach that other person through a succession of incorrect actions. May this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of those who act incorrectly, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed. May this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of wicked people, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed.

Này Đại vương, Pháp là nặng nề, là gánh nặng; ở đó, người hành trì đúng đắn sẽ làm hài lòng người khác, và điều đó sẽ được truyền từ người này sang người khác do sự hành trì đúng đắn liên tục; nhưng điều đó sẽ không được truyền từ người này sang người khác do sự hành trì sai lầm liên tục. Nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay những người hành trì sai lầm mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách; nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay kẻ ác mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách.

Evaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.

Thus, due to the gravity of the Dhamma, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì Pháp là nặng nề.

1047

‘‘Yathā, mahārāja, sāravarapavaraabhijātajātimantarattalohitacandanaṃ nāma savarapuramanugataṃ oññātaṃ avaññātaṃ hīḷitaṃ khīḷitaṃ garahitaṃ bhavati, evameva kho, mahārāja, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo paramparāasammattakārīnaṃ hatthagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatu, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo dujjanagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatūti.

“Just as, great king, a superior, excellent, and noble kind of red sandalwood, when it reaches a region of savages, becomes despised, disdained, scorned, reviled, and blamed; even so, great king, may this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of those who act incorrectly in succession, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed. May this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of wicked people, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed.

“Này Đại vương, cũng như loại gỗ đàn hương đỏ thẫm quý giá, cao quý, xuất thân cao sang, có năng lực, khi rơi vào tay những người man rợ thì bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách; cũng vậy, này Đại vương, nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay những người hành trì sai lầm liên tục mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách; nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay kẻ ác mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách.

Evaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.

Thus, due to the gravity of the Dhamma, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì Pháp là nặng nề.

1048

‘‘Kathaṃ bhikkhubhūmiyā garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, bhikkhubhāvo kho, mahārāja, loke atuliyo appamāṇo anagghiyo, na sakkā kenaci agghāpetuṃ tuletuṃ parimetuṃ, māyaṃ evarūpe bhikkhubhāve ṭhito lokena samasamo bhavatūti bhikkhūnaṃ yeva antare pātimokkhuddeso carati.

“How is the recitation of the Pātimokkha concealed by establishing a boundary due to the gravity of the state of a bhikkhu? The state of a bhikkhu, great king, is incomparable in the world, immeasurable, priceless; it cannot be valued, weighed, or measured by anyone. May this bhikkhu, established in such a state of a bhikkhu, not become equal to ordinary people in the world. Thus, the recitation of the Pātimokkha proceeds only among bhikkhus.

“Việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì địa vị Tỳ-khưu là nặng nề như thế nào? Này Đại vương, địa vị Tỳ-khưu trong thế gian là vô song, vô lượng, vô giá, không ai có thể định giá, cân đo hay đong đếm được. Nguyện cho người đang ở trong địa vị Tỳ-khưu như vậy đừng trở nên ngang hàng với thế gian. Vì vậy, việc tụng đọc Pātimokkha chỉ lưu hành giữa chư Tỳ-khưu mà thôi.

Yathā, mahārāja, loke varapavarabhaṇḍaṃ vatthaṃ vā attharaṇaṃ vā gajaturaṅgarathasuvaṇṇarajatamaṇimuttāitthiratanādīni vā vijitakammasūrā vā^* sabbe te rājānamupagacchanti, evameva kho, mahārāja, yāvatā loke^* sugatāgamapariyattiācārasaṃyamasīlasaṃvaraguṇā, sabbe te bhikkhusaṅghamupagatā bhavanti.

Just as, great king, in the world, whatever excellent and superior treasures there are—be it cloth or coverings, or elephant-jewels, horse-jewels, chariot-jewels, gold, silver, gems, pearls, woman-jewels, and so forth, or skilled warriors victorious in battle—all of them go to the king. Even so, great king, all the qualities of the Tathāgata’s teaching, learning, conduct, self-restraint, sīla, and restraint that exist in the world, all of them have come to the Saṅgha of bhikkhus.

Này Đại vương, cũng như trong thế gian, những vật báu quý giá và tối thượng như vải vóc, thảm trải, voi, ngựa, xe, vàng, bạc, ngọc, châu báu, phụ nữ quý tộc, v.v., hoặc những chiến binh dũng mãnh, tất cả đều đến với nhà vua; cũng vậy, này Đại vương, tất cả những phẩm chất như giáo pháp, giới luật, sự kiềm chế, giới hạnh, sự phòng hộ của Đức Phật, tất cả đều đến với Tăng đoàn Tỳ-khưu.

Evaṃ bhikkhubhūmiyā garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito’’ti.

Thus, due to the gravity of the state of a bhikkhu, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.”

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì địa vị Tỳ-khưu là nặng nề.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampiṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it just as it is.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1049

Dhammavinayapaṭicchannāpaṭicchannapañho dutiyo.

The Second Question on the Concealed and Unconcealed Dhamma and Vinaya.

Vấn đề thứ hai về Pháp và Luật được che giấu và không che giấu.

1050

3. Musāvādagarulahubhāvapañho

3. The Question on the Gravity and Lightness of Intentional Falsehood

3. Vấn đề về sự nặng nhẹ của lời nói dối

1051

3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti.

3. “Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense.’

3. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’.

Puna ca bhaṇitaṃ ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti.

And again it was said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu.’

Nhưng Ngài lại nói: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’.

Bhante nāgasena, ko panettha viseso, kiṃ kāraṇaṃ, yañcekena musāvādena ucchijjati, yañcekena musāvādena satekiccho hoti?

Venerable Nāgasena, what is the difference here, what is the reason, that by one falsehood one is cut off, and by another falsehood one has a remedy?

Thưa Tôn giả Nāgasena, có sự khác biệt nào ở đây, nguyên nhân gì khiến một lời nói dối thì bị đoạn tuyệt (khỏi Tăng đoàn), còn một lời nói dối khác thì có thể cứu chữa được?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti, tena hi ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense,’ then that statement, ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu,’ is wrong.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’, thì lời dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti, tena hi ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu,’ then that statement, ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense,’ is also wrong.

Nếu Đức Như Lai đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’, thì lời dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’ cũng sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you; you must resolve it.”

Vấn đề lưỡng nan này đã đến với Tôn giả, Tôn giả phải giải quyết nó.”

1052

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti.

“It was said, great king, by the Blessed One: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense.’

“Này Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’.

Bhaṇitañca ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti, tañca pana vatthuvasena garukalahukaṃ hoti.

And it was said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu.’ And that (offense) is heavy or light depending on the object (of the falsehood).

Và Ngài cũng dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’. Điều đó tùy thuộc vào đối tượng mà tội nặng hay nhẹ.

Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha koci puriso parassa pāṇinā pahāraṃ dadeyya, tassa tumhe kiṃ daṇḍaṃ dhārethā’’ti?

What do you think, great king, if someone here were to strike another person with their hand, what penalty would you impose on them?”

Này Đại vương, Đại vương nghĩ sao, nếu có người nào đó dùng tay đánh người khác, Đại vương sẽ áp dụng hình phạt nào cho người đó?”

‘‘Yadi so, bhante, āha ‘nakkhamāmī’ti, tassa mayaṃ akkhamamāne kahāpaṇaṃ harāpemā’’ti ‘‘idha pana, mahārāja, so yeva puriso tava pāṇinā pahāraṃ dadeyya, tassa pana ko daṇḍo’’ti?

"If, Venerable Sir, he says, 'I cannot endure it,' then if he does not endure it, we make him pay a kahāpaṇa. But here, O great king, if that very man were to strike you with his hand, what then would be his punishment?"

“Thưa Tôn giả, nếu người đó nói ‘Tôi không chịu đựng được’, thì chúng tôi sẽ bắt người đó bồi thường một đồng kahāpaṇa.” “Nhưng này Đại vương, nếu chính người đó dùng tay đánh Đại vương, thì hình phạt nào dành cho người đó?”

‘‘Hatthampissa, bhante, chedāpeyyāma, pādampi chedāpeyyāma, yāva sīsaṃ kaḷīracchejjaṃ chedāpeyyāma, sabbampi taṃ gehaṃ vilumpāpeyyāma, ubhatopakkhe^* yāva sattamaṃ kulaṃ samugghātāpeyyāmā’’ti.

"Venerable Sir, we would have his hand cut off, his foot cut off, even his head cut off like a sprout; we would have all his house plundered, and on both sides of the family, up to the seventh generation, we would have them annihilated."

“Thưa Tôn giả, chúng tôi sẽ cho chặt tay người đó, chặt chân người đó, thậm chí chặt đầu người đó như chặt một cành cây non, cướp sạch toàn bộ gia sản của người đó, và tiêu diệt bảy đời dòng họ của cả hai bên.”

‘‘Ko panettha, mahārāja, viseso, kiṃ kāraṇaṃ, yaṃ ekassa pāṇippahāre sukhumo kahāpaṇo daṇḍo, yaṃ tava pāṇippahāre hatthacchejjaṃ pādacchejjaṃ yāva kaḷīracchejjaṃ sabbagehādānaṃ ubhatopakkhe yāva sattamakulā samugghāto’’ti?

"What, O great king, is the difference here, what is the reason, that for a blow from one's hand, the punishment is a small kahāpaṇa, but for a blow from your hand, there is the cutting off of hands, the cutting off of feet, even the cutting off of the head like a sprout, the confiscation of all property, and the annihilation of up to the seventh generation on both sides?"

“Này Đại vương, có sự khác biệt nào ở đây, nguyên nhân gì khiến một cú đánh bằng tay vào người khác chỉ bị phạt một đồng kahāpaṇa nhỏ bé, còn một cú đánh bằng tay vào Đại vương lại bị chặt tay, chặt chân, thậm chí chặt đầu, tịch thu toàn bộ gia sản, và tiêu diệt bảy đời dòng họ của cả hai bên?”

‘‘Manussantarena, bhante’’ti.

"Because of the difference in persons, Venerable Sir."

“Thưa Tôn giả, do sự khác biệt về người.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, sampajānamusāvādo vatthuvasena garukalahuko hotī’’ti.

"Just so, O great king, a consciously uttered falsehood is heavy or light depending on the object."

“Cũng vậy, này Đại vương, lời nói dối cố ý có thể nặng hay nhẹ tùy thuộc vào đối tượng.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

"Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such."

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1053

Musāvādagarulahubhāvapañho tatiyo.

The Third Question on the Gravity and Lightness of Falsehood.

Vấn đề thứ ba về sự nặng nhẹ của lời nói dối.

1054

4. Bodhisattadhammatāpañho

4. The Question on the Bodhisatta's Nature

4. Vấn đề về Pháp tánh của Bồ-tát

1055

4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā dhammatādhammapariyāye ‘pubbeva bodhisattānaṃ mātāpitaro niyatā honti, bodhi niyatā hoti, aggasāvakā niyatā honti, putto niyato hoti, upaṭṭhāko niyato hotī’ti.

"Venerable Nāgasena, it has been spoken by the Blessed One in the Discourse on the Nature of Dhamma: 'Beforehand, the parents of Bodhisattas are determined, their Bodhi is determined, their chief disciples are determined, their son is determined, their attendant is determined.'

4. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy trong Pháp tánh và Phi pháp tánh rằng: ‘Ngay từ trước, cha mẹ của các vị Bồ-tát đã được định sẵn, sự giác ngộ (bodhi) đã được định sẵn, các vị Thượng thủ đệ tử đã được định sẵn, con trai đã được định sẵn, người thị giả đã được định sẵn’.

Puna ca tumhe bhaṇatha ‘tusite kāye ṭhito bodhisatto aṭṭha mahāvilokanāni viloketi, kālaṃ viloketi, dīpaṃ viloketi, desaṃ viloketi, kulaṃ viloketi, janettiṃ viloketi, āyuṃ viloketi, māsaṃ viloketi, nekkhammaṃ viloketī’ti.

And again, you say: 'The Bodhisatta, residing in the Tusita realm, observes the eight great observations: he observes the time, he observes the continent, he observes the country, he observes the family, he observes the mother, he observes the lifespan, he observes the month, he observes the renunciation.'

Nhưng Tôn giả lại nói: ‘Vị Bồ-tát đang ở trong cõi trời Tusita quán sát tám điều đại quán sát: quán sát thời gian, quán sát châu lục, quán sát quốc độ, quán sát gia tộc, quán sát mẹ, quán sát tuổi thọ, quán sát tháng, quán sát sự xuất gia’.

Bhante nāgasena, aparipakke ñāṇe bujjhanaṃ natthi, paripakke ñāṇe na sakkā nimesantarampi āgametuṃ, anatikkamanīyaṃ paripakkamānasaṃ.

Venerable Nāgasena, when wisdom is not mature, there is no awakening; when wisdom is mature, it is not possible to wait even for an instant; a mature mind cannot be surpassed.

Thưa Tôn giả Nāgasena, khi trí tuệ chưa chín muồi thì không thể giác ngộ; khi trí tuệ đã chín muồi thì không thể chờ đợi dù chỉ một cái chớp mắt, tâm trí đã chín muồi là không thể vượt qua được.

Kasmā bodhisatto kālaṃ vilokehi ‘kamhi kāle uppajjāmī’ti.

Why does the Bodhisatta observe the time, thinking, 'In what time shall I arise?'

Vì sao Bồ-tát lại quán sát thời gian: ‘Ta sẽ xuất hiện vào thời gian nào’?

Aparipakke ñāṇe bujjhanaṃ natthi, paripakke ñāṇe na sakkā nimesantarampi āgametuṃ, kasmā bodhisatto kulaṃ viloketi ‘kumhi kule uppajjāmī’ti.

When wisdom is not mature, there is no awakening; when wisdom is mature, it is not possible to wait even for an instant. Why does the Bodhisatta observe the family, thinking, 'In what family shall I arise?'

Khi trí tuệ chưa chín muồi thì không thể giác ngộ; khi trí tuệ đã chín muồi thì không thể chờ đợi dù chỉ một cái chớp mắt. Vì sao Bồ-tát lại quán sát gia tộc: ‘Ta sẽ xuất hiện trong gia tộc nào’?

Yadi, bhante nāgasena, pubbeva bodhisattassa mātāpitaro niyatā, tena hi ‘kulaṃ viloketī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Bodhisatta's parents are determined beforehand, then the statement 'he observes the family' is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu cha mẹ của Bồ-tát đã được định sẵn từ trước, thì lời nói rằng ‘Bồ-tát quán xét dòng dõi’ là sai.

Yadi kulaṃ viloketi, tena hi ‘pubbeva bodhisattassa mātāpitaro niyatā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If he observes the family, then the statement 'the Bodhisatta's parents are determined beforehand' is also false.

Nếu Bồ-tát quán xét dòng dõi, thì lời nói rằng ‘cha mẹ của Bồ-tát đã được định sẵn từ trước’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-sided question has come to you; it must be resolved by you."

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả cần phải giải quyết nó.”

1056

‘‘Niyatā, mahārāja, pubbeva bodhisattassa mātāpitaro, kulañca bodhisatto viloketi.

"O great king, the Bodhisatta's parents are determined beforehand, and the Bodhisatta also observes the family.

“Thưa Đại vương, cha mẹ của Bồ-tát đã được định sẵn từ trước, và Bồ-tát cũng quán xét dòng dõi.

Kinti pana kulaṃ viloketi ‘ye me mātāpitaro, te khattiyā udāhu brāhmaṇā’ti.

How does he observe the family? He observes, 'Are my parents Khattiyas or Brahmins?'

Vậy Bồ-tát quán xét dòng dõi như thế nào? ‘Cha mẹ của ta là dòng Sát-đế-lợi hay dòng Bà-la-môn?’

Evaṃ kulaṃ viloketi.

Thus he observes the family.

Bồ-tát quán xét dòng dõi như vậy.”

1057

‘‘Aṭṭhannaṃ, mahārāja, pubbeva anāgataṃ oloketabbaṃ hoti.

"O great king, for eight kinds of beings, the future must be observed beforehand.

“Thưa Đại vương, có tám hạng người mà tương lai phải được quán xét từ trước.

Katamesaṃ aṭṭhannaṃ?

Which eight?

Tám hạng người đó là ai?

Vāṇijassa, mahārāja, pubbeva vikkayabhaṇḍaṃ oloketabbaṃ hoti, hatthināgassa pubbeva soṇḍāya anāgato maggo oloketabbo hoti, sākaṭikassa pubbeva anāgataṃ titthaṃ oloketabbaṃ hoti, niyāmakassa pubbeva anāgataṃ tīraṃ oloketvā nāvā pesetabbā hoti, bhisakkassa pubbeva āyuṃ oloketvā āturo upasaṅkamitabbo hoti, uttarasetussa pubbeva thirāthirabhāvaṃ jānitvā abhiruhitabbaṃ hoti, bhikkhussa pubbeva anāgataṃ kālaṃ paccavekkhitvā bhojanaṃ bhuñjitabbaṃ hoti, bodhisattānaṃ pubbeva kulaṃ oloketabbaṃ hoti ‘khattiyakulaṃ vā brāhmaṇakulaṃ vā’ti.

O great king, a merchant must observe his goods for sale beforehand; a noble elephant must observe the path ahead with its trunk beforehand; a cart driver must observe the ford ahead beforehand; a helmsman must observe the shore ahead and then direct the boat; a physician must observe the patient's lifespan before approaching; one ascending a bridge must ascertain its stability beforehand; a bhikkhu must reflect on the time ahead before eating his meal; and Bodhisattas must observe the family beforehand, whether it is a Khattiya family or a Brahmin family.

Thưa Đại vương, một thương nhân phải quán xét hàng hóa để bán từ trước; một con voi chúa phải quán xét con đường phía trước bằng vòi của nó; một người lái xe bò phải quán xét bến đò phía trước; một người lái thuyền phải quán xét bờ bến phía trước rồi mới chèo thuyền đi; một thầy thuốc phải quán xét tuổi thọ của bệnh nhân rồi mới tiếp cận; một người trèo cầu phải biết rõ sự vững chắc hay không vững chắc của cầu rồi mới trèo lên; một Tỳ-khưu phải quán xét thời gian sắp đến rồi mới thọ dụng thức ăn; các vị Bồ-tát phải quán xét dòng dõi từ trước, ‘là dòng Sát-đế-lợi hay dòng Bà-la-môn’.

Imesaṃ kho, mahārāja, aṭṭhannaṃ pubbeva anāgataṃ oloketabbaṃ hotī’’ti.

For these eight, O great king, the future must be observed beforehand."

Thưa Đại vương, đây là tám hạng người mà tương lai phải được quán xét từ trước.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

"Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such."

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1058

Bodhisattadhammatāpañho catuttho.

The Fourth Question on the Bodhisatta's Nature.

Vấn đề về Pháp tánh của Bồ-tát là thứ tư.

1059

5. Attanipātanapañho

5. The Question on Self-Destruction

5. Vấn đề về việc tự hủy hoại bản thân

1060

5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti.

"Venerable Nāgasena, it has been spoken by the Blessed One: 'Monks, one should not destroy oneself; whoever destroys himself should be dealt with according to the Dhamma.'"

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp.’

Puna ca tumhe bhaṇatha ‘yattha katthaci bhagavā sāvakānaṃ dhammaṃ desayamāno anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, yo hi koci jātijarābyādhimaraṇaṃ samatikkamati, taṃ paramāya pasaṃsāya pasaṃsatī’ti.

And furthermore, you say: ‘Wherever the Blessed One teaches the Dhamma to his disciples, he teaches the Dhamma in various ways for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death. Whoever overcomes birth, aging, sickness, and death, him he praises with the highest praise.’

Nhưng Tôn giả lại nói rằng: ‘Bất cứ nơi nào Đức Thế Tôn thuyết Pháp cho các đệ tử, Ngài đều thuyết Pháp bằng nhiều phương cách để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết. Ai vượt qua được sinh, già, bệnh, chết, Ngài đều hết lời ca ngợi.’

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti, tena hi ‘jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ desetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One has said: ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma,’ then that saying, ‘he teaches the Dhamma for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death,’ is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp,’ thì lời nói rằng ‘Ngài thuyết Pháp để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết’ là sai.

Yadi jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, tena hi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’’ti tampi vacanaṃ micchā.

If he teaches the Dhamma for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death, then that saying, ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma,’ is also false.

Nếu Ngài thuyết Pháp để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết, thì lời nói rằng ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned dilemma has come to you, and you must resolve it.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả cần phải giải quyết nó.”

1061

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti.

“That too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma.’

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp.’

Yattha katthaci bhagavatā sāvakānaṃ dhammaṃ desayāmānena ca anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammo desito, tattha pana kāraṇaṃ atthi, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti.

And wherever the Blessed One, teaching the Dhamma to his disciples, taught the Dhamma in various ways for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death, there is a reason for this, by which the Blessed One both prohibited and enjoined.”

Và bất cứ nơi nào Đức Thế Tôn thuyết Pháp cho các đệ tử bằng nhiều phương cách để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết, thì ở đó có một lý do mà Đức Thế Tôn đã cấm đoán và cũng đã khuyến khích.”

1062

‘‘Kiṃ panettha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti?

“What, Venerable Nāgasena, is the reason by which the Blessed One both prohibited and enjoined?”

“Thưa Tôn giả Nāgasena, lý do ở đây là gì mà Đức Thế Tôn đã cấm đoán và cũng đã khuyến khích?”

‘‘Sīlavā, mahārāja, sīlasampanno agadasamo sattānaṃ kilesavisavināsane, osadhasamo sattānaṃ kilesabyādhivūpasame, udakasamo sattānaṃ kilesarajojallāpaharaṇe, maṇiratanasamo sattānaṃ sabbasampattidāne, nāvāsamo sattānaṃ caturoghapāragamane, satthavāhasamo sattānaṃ jātikantāratāraṇe, vātasamo sattānaṃ tividhaggisantāpanibbāpane, mahāmeghasamo sattānaṃ mānasaparipūraṇe, ācariyasamo sattānaṃ kusalasikkhāpane, sudesakasamo sattānaṃ khemapathamācikkhaṇe.

“A virtuous person, great king, one endowed with virtue, is like a divine medicine for the destruction of the poison of defilements in beings; like a panacea for the appeasement of the sickness of defilements in beings; like water for washing away the dust and grime of defilements in beings; like a jewel for bestowing all prosperity upon beings; like a boat for crossing the four floods to the other shore for beings; like a caravan leader for guiding beings across the wilderness of birth; like the wind for extinguishing the three fires of suffering for beings; like a great cloud for satisfying the minds of beings; like a teacher for instructing beings in wholesome skills; like a good guide for pointing out the path to safety for beings.

“Thưa Đại vương, một người giữ giới, đầy đủ giới hạnh, giống như thuốc giải độc trong việc tiêu diệt chất độc phiền não của chúng sinh; giống như thuốc men trong việc làm dịu bệnh phiền não của chúng sinh; giống như nước trong việc rửa sạch bụi bẩn phiền não của chúng sinh; giống như ngọc quý trong việc ban tặng mọi sự thịnh vượng cho chúng sinh; giống như con thuyền trong việc đưa chúng sinh vượt qua bốn dòng nước lũ; giống như người dẫn đoàn lữ hành trong việc đưa chúng sinh vượt qua sa mạc sinh tử; giống như gió trong việc dập tắt ba ngọn lửa thiêu đốt chúng sinh; giống như đám mây lớn trong việc làm đầy tâm trí của chúng sinh; giống như bậc thầy trong việc dạy dỗ chúng sinh về điều thiện; giống như người chỉ đường tài giỏi trong việc chỉ lối an toàn cho chúng sinh.

Evarūpo, mahārāja, bahuguṇo anekaguṇo appamāṇaguṇo guṇarāsi guṇapuñjo sattānaṃ vaḍḍhikaro sīlavā ‘mā vinassī’ti sattānaṃ anukampāya bhagavā sikkhāpadaṃ paññapesi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti.

Such a virtuous person, great king, possessed of many qualities, countless qualities, a heap of qualities, a mass of qualities, one who promotes the growth of beings—out of compassion for beings, so that they ‘may not perish’—the Blessed One laid down the training rule: ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma.’

Thưa Đại vương, một người giữ giới như vậy, với nhiều đức tính, vô số đức tính, vô lượng đức tính, một kho tàng đức tính, một khối đức tính, là người làm tăng trưởng cho chúng sinh, vì lòng từ bi đối với chúng sinh mà Đức Thế Tôn đã chế định giới luật rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp.’

Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā paṭikkhipi.

This, great king, is the reason by which the Blessed One prohibited.

Thưa Đại vương, đây là lý do mà Đức Thế Tôn đã cấm đoán.

Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena kumārakassapena vicitrakathikena pāyāsirājaññassa paralokaṃ dīpayamānena ‘yathā yathā kho rājañña samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti.

And this, great king, was also spoken by the Elder Kumārakassapa, the eloquent preacher, when he explained the other world to King Pāyāsi: ‘In whatever way, O King, ascetics and brahmins who are virtuous and of good conduct remain for a long, extended period, in that way they generate much merit and practice for the welfare of many people, for the happiness of many people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.’

Thưa Đại vương, Tôn giả Kumārakassapa, một bậc thuyết pháp tài tình, khi trình bày về thế giới bên kia cho vua Pāyāsi, cũng đã nói rằng: ‘Này Đại vương, chừng nào các Sa-môn, Bà-la-môn có giới hạnh, có thiện pháp còn tồn tại lâu dài, thì chừng đó họ còn tạo ra nhiều công đức, và thực hành vì lợi ích của nhiều người, vì hạnh phúc của nhiều người, vì lòng từ bi đối với thế gian, vì lợi ích, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.’

1063

‘‘Kena pana kāraṇena bhagavā samādapesi?

“By what reason, then, did the Blessed One enjoin?

“Vậy vì lý do gì mà Đức Thế Tôn đã khuyến khích?”

Jātipi, mahārāja, dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho, maraṇampi dukkhaṃ, sokopi dukkho, paridevopi dukkho, dukkhampi dukkhaṃ, domanassampi dukkhaṃ, upāyāsopi dukkho, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho, mātumaraṇampi dukkhaṃ, pitumaraṇampi dukkhaṃ, bhātumaraṇampi dukkhaṃ, bhaginimaraṇampi dukkhaṃ, puttamaraṇampi dukkhaṃ, dāramaraṇampi dukkhaṃ, dāsamaraṇampi dukkhaṃ^* , ñātimaraṇampi dukkhaṃ, ñātibyasanampi dukkhaṃ, rogabyasanampi dukkhaṃ, bhogabyasanampi dukkhaṃ, sīlabyasanampi dukkhaṃ, diṭṭhibyasanampi dukkhaṃ, rājabhayampi dukkhaṃ, corabhayampi dukkhaṃ, veribhayampi dukkhaṃ, dubbhikkhabhayampi dukkhaṃ, aggibhayampi dukkhaṃ, udakabhayampi dukkhaṃ, ūmibhayampi dukkhaṃ, āvaṭṭabhayampi dukkhaṃ, kumbhīlabhayampi dukkhaṃ, susukābhayampi dukkhaṃ, attānuvādabhayampi dukkhaṃ, parānuvādabhayampi dukkhaṃ, daṇḍabhayampi dukkhaṃ, duggatibhayampi dukkhaṃ, parisāsārajjabhayampi dukkhaṃ, ājīvakabhayampi dukkhaṃ, maraṇabhayampi dukkhaṃ, vettehi tāḷanampi dukkhaṃ, kasāhi tāḷanampi dukkhaṃ, addhadaṇḍakehi tāḷanampi dukkhaṃ, hatthacchedanampi dukkhaṃ, pādacchedanampi dukkhaṃ, hatthapādacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇacchedanampi dukkhaṃ, nāsacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇanāsacchedanampi dukkhaṃ, bilaṅgathālikampi dukkhaṃ, saṅkhamuṇḍikampi dukkhaṃ, rāhumukhampi dukkhaṃ, jotimālikampi dukkhaṃ, hatthapajjotikampi dukkhaṃ, erakavattikampi dukkhaṃ, cīrakavāsikampi dukkhaṃ, eṇeyyakampi dukkhaṃ, baḷisamaṃsikampi dukkhaṃ, kahāpaṇikampi dukkhaṃ, khārāpatacchikampi dukkhaṃ, palighaparivattikampi dukkhaṃ, palālapīṭhakampi dukkhaṃ, tattena telena osiñcanampi dukkhaṃ, sunakhehi khādāpanampi dukkhaṃ, jīvasūlāropanampi dukkhaṃ, asinā sīsacchedanampi dukkhaṃ, evarūpāni, mahārāja, bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati.

Birth, O great king, is suffering; old age is suffering; sickness is suffering; death is suffering; sorrow is suffering; lamentation is suffering; pain is suffering; grief is suffering; despair is suffering; association with the disliked is suffering; separation from the liked is suffering; the death of one's mother is suffering; the death of one's father is suffering; the death of one's brother is suffering; the death of one's sister is suffering; the death of one's child is suffering; the death of one's wife is suffering; the death of one's servant is suffering; the death of one's relatives is suffering; the ruin of relatives is suffering; the ruin by disease is suffering; the ruin of wealth is suffering; the ruin of virtue is suffering; the ruin of right view is suffering; fear of kings is suffering; fear of thieves is suffering; fear of enemies is suffering; fear of famine is suffering; fear of fire is suffering; fear of water is suffering; fear of waves is suffering; fear of whirlpools is suffering; fear of crocodiles is suffering; fear of sharks is suffering; fear of self-reproach is suffering; fear of reproach by others is suffering; fear of punishment is suffering; fear of a bad destination is suffering; fear of dread in an assembly is suffering; fear of dependence for livelihood is suffering; fear of death is suffering; being beaten with canes is suffering; being beaten with whips is suffering; being beaten with half-staves is suffering; cutting off hands is suffering; cutting off feet is suffering; cutting off hands and feet is suffering; cutting off ears is suffering; cutting off the nose is suffering; cutting off ears and nose is suffering; the bilaṅgathālika punishment is suffering; the saṅkhamuṇḍika punishment is suffering; the rāhumukha punishment is suffering; the jotimālika punishment is suffering; the hatthapajjotika punishment is suffering; the erakavattika punishment is suffering; the cīrakavāsika punishment is suffering; the eṇeyyaka punishment is suffering; the baḷisamaṃsika punishment is suffering; the kahāpaṇika punishment is suffering; the khārāpatacchika punishment is suffering; the palighaparivattika punishment is suffering; the palālapīṭhaka punishment is suffering; being drenched with hot oil is suffering; being made to be eaten by dogs is suffering; being impaled alive is suffering; beheading with a sword is suffering. Such, O great king, are the many and various kinds of suffering that one who has entered saṃsāra experiences.

Đại vương, sinh là khổ, già là khổ, bệnh là khổ, chết là khổ, sầu là khổ, bi ai là khổ, khổ là khổ, ưu là khổ, tuyệt vọng là khổ, hội ngộ với những điều không ưa thích là khổ, xa lìa những điều ưa thích là khổ, mẹ chết là khổ, cha chết là khổ, anh em chết là khổ, chị em chết là khổ, con cái chết là khổ, vợ chết là khổ, nô tỳ chết là khổ, bà con chết là khổ, tai họa của bà con là khổ, tai họa do bệnh tật là khổ, tai họa về tài sản là khổ, tai họa về giới hạnh là khổ, tai họa về tà kiến là khổ, sợ hãi vua chúa là khổ, sợ hãi trộm cướp là khổ, sợ hãi kẻ thù là khổ, sợ hãi nạn đói là khổ, sợ hãi lửa là khổ, sợ hãi nước là khổ, sợ hãi sóng dữ là khổ, sợ hãi xoáy nước là khổ, sợ hãi cá sấu là khổ, sợ hãi cá mập là khổ, sợ hãi tự trách mình là khổ, sợ hãi người khác chỉ trích là khổ, sợ hãi hình phạt là khổ, sợ hãi ác thú là khổ, sợ hãi sự rụt rè trước hội chúng là khổ, sợ hãi sự sống còn là khổ, sợ hãi cái chết là khổ, bị đánh bằng roi là khổ, bị đánh bằng roi có gai là khổ, bị đánh bằng gậy dài bốn khuỷu tay là khổ, bị chặt tay là khổ, bị chặt chân là khổ, bị chặt cả tay và chân là khổ, bị cắt tai là khổ, bị cắt mũi là khổ, bị cắt cả tai và mũi là khổ, bị làm cho đầu như nồi cám (bilaṅgathālikā) là khổ, bị làm cho đầu như vỏ ốc (saṅkhamuṇḍikā) là khổ, bị làm cho miệng như Rāhu (rāhumukhā) là khổ, bị làm cho thân như vòng hoa lửa (jotimālikā) là khổ, bị làm cho tay như ngọn đèn (hatthapajjotikā) là khổ, bị làm cho da như lá cây (erakavattikā) là khổ, bị làm cho thân như vải vỏ cây (cīrakavāsikā) là khổ, bị làm cho thân như hươu (eṇeyyakā) là khổ, bị làm cho thân như cá mắc câu (baḷisamaṃsikā) là khổ, bị làm cho thân như đồng tiền (kahāpaṇikā) là khổ, bị làm cho thân như bị tẩm chất kiềm (khārāpatacchikā) là khổ, bị làm cho thân như bị lăn bằng thanh chắn cửa (palighaparivattikā) là khổ, bị làm cho thân như đống rơm (palālapīṭhakā) là khổ, bị tưới dầu sôi là khổ, bị chó ăn thịt là khổ, bị đóng cọc khi còn sống là khổ, bị chém đầu bằng gươm là khổ. Đại vương, những loại khổ đa dạng và vô số như vậy, người luân hồi phải chịu đựng.

1064

‘‘Yathā, mahārāja, himavantapabbate abhivuṭṭhaṃ udakaṃ gaṅgāya nadiyā pāsāṇa sakkhara khara marumba āvaṭṭa gaggalaka ūmikavaṅkacadika āvaraṇanīvaraṇamūlakasākhāsu pariyottharati, evameva kho, mahārāja, evarūpāni bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati.

Just as, O great king, water that has rained down heavily on the Himavanta mountain overwhelms the Gaṅgā river with rocks, gravel, rough sand, whirlpools, eddies, waves, currents, obstructions, roots, and branches; even so, O great king, one who has entered saṃsāra experiences such many and various kinds of suffering.

Đại vương, ví như nước mưa trên núi Hy Mã Lạp Sơn tràn ngập sông Hằng, cuốn trôi đá tảng, sỏi đá, cát sỏi thô ráp, xoáy nước, bọt nước, sóng nước, những vật cản, chướng ngại, gốc cây và cành cây. Cũng vậy, Đại vương, những loại khổ đa dạng và vô số như vậy, người luân hồi phải chịu đựng.

Pavattaṃ, mahārāja, dukkhaṃ, appavattaṃ sukhaṃ.

Ongoing existence, O great king, is suffering; cessation of existence is happiness.

Đại vương, sự hiện hữu là khổ, sự không hiện hữu là an lạc.

Appavattassa guṇaṃ pavattassa^* ca bhayaṃ dīpayamāno, mahārāja, bhagavā appavattassa sacchikiriyāya jātijarābyādhimaraṇasamatikkamāya samādapesi, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā samādapesī’’ti.

It is for this reason, O great king, that the Blessed One exhorted sentient beings to realize the cessation of existence and to overcome birth, old age, sickness, and death, by expounding the benefit of cessation and the danger of ongoing existence. This, O great king, is the reason why the Blessed One exhorted them.

Đại vương, Đức Thế Tôn đã chỉ ra lợi ích của sự không hiện hữu và sự nguy hiểm của sự hiện hữu, và Ngài đã khuyến khích thực chứng sự không hiện hữu, để vượt qua sinh, già, bệnh, chết. Đại vương, đây là lý do, vì lý do này mà Đức Thế Tôn đã khuyến khích.

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, sukathitaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena! The question has been thoroughly resolved, the reason well-explained. I accept it as such.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải thích rõ ràng, lý do đã được trình bày khéo léo, tôi chấp nhận điều đó như vậy.”

1065

Attanipātanapañho pañcamo.

The fifth question on self-immolation.

Vấn đề về sự tự hủy diệt, thứ năm.

1066

6. Mettābhāvanānisaṃsapañho

6. The Question on the Benefits of Mettā-bhāvanā

6. Vấn đề về lợi ích của sự tu tập Mettā

1067

6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘mettāya, bhikkhave, cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya ekādasānisaṃsā pāṭikaṅkhā.

6. “Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘Monks, when the mind-deliverance of mettā is cultivated, developed, made much of, made a vehicle, made a basis, established, practiced, and properly undertaken, eleven benefits are to be expected.

“Tôn giả Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm giải thoát Mettā được thực hành, tu tập, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành nền tảng, được kiên trì, được quen thuộc, được khởi xướng một cách tốt đẹp, thì mười một lợi ích có thể được mong đợi.

Katame ekādasa?

Which eleven?

Mười một điều đó là gì?

Sukhaṃ supati, sukhaṃ paṭibujjhati, na pāpakaṃ supinaṃ passati, manussānaṃ piyo hoti, amanussānaṃ piyo hoti, devatā rakkhanti, nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati^* , tuvaṭaṃ cittaṃ samādhiyati, mukhavaṇṇo vippasīdati, asammūḷho kālaṃ karoti, uttariṃ appaṭivijjhanto brahmalokūpago hotī’ti.

He sleeps happily, wakes up happily, does not see bad dreams, is dear to humans, is dear to non-humans, devas protect him, fire, poison, or weapon does not affect him, his mind quickly becomes concentrated, his facial complexion brightens, he dies undeluded, and if he does not penetrate further, he becomes one who reaches the Brahma-world.

Ngủ an lạc, thức dậy an lạc, không thấy ác mộng, được loài người yêu mến, được phi nhân yêu mến, chư thiên bảo hộ, lửa, thuốc độc hay binh khí không thể tác động đến người ấy, tâm được định nhanh chóng, dung mạo trong sáng, chết không mê loạn, nếu không chứng ngộ cao hơn thì sẽ tái sinh vào cõi Phạm thiên.’

Puna ca tumhe bhaṇatha ‘sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito’ti.

And again you say, ‘Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there.’

Và rồi quý vị lại nói rằng: ‘Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ.’

1068

‘‘Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘mettāya bhikkhave…pe… brahmalokūpago hotī’ti, tena hi ‘‘sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

‘‘If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Monks, by mettā…pe… he becomes one who reaches the Brahma-world,’ then this statement, ‘Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there,’ is false.

“Nếu, Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm Mettā… cho đến… tái sinh vào cõi Phạm thiên,’ thì lời nói rằng: ‘Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ’ là sai.

Yadi sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito, tena hi ‘mettāya, bhikkhave…pe… satthaṃ vā kamatī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there, then that statement, ‘Monks, by mettā…pe… a weapon does not affect him,’ is also false.

Nếu Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ, thì lời nói rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm Mettā… cho đến… binh khí không thể tác động’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho sunipuṇo parisaṇho sukhumo gambhīro, api sunipuṇānaṃ manujānaṃ gatte sedaṃ moceyya, so tavānuppatto, vijaṭehi taṃ mahājaṭājaṭitaṃ, anāgatānaṃ jinaputtānaṃ cakkhuṃ dehi nibbāhanāyā’’ti.

This is a two-edged question, very subtle, delicate, profound, and deep; it would make even very clever people sweat. It has come to you; unravel this great tangle, give sight to the Buddhas’ sons of the future for their liberation.’’

Vấn đề hai mặt này thật tinh tế, nhạy bén, vi diệu và sâu sắc, có thể làm đổ mồ hôi trên thân những người thông minh nhất. Vấn đề đó đã đến với ngài, xin ngài hãy tháo gỡ mớ bòng bong lớn này, hãy ban con mắt cho các đệ tử của Đức Phật trong tương lai để họ được giải thoát.”

1069

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘mettāya bhikkhave…pe...

‘‘That too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Monks, by mettā…pe…

“Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm Mettā… cho đến…

satthaṃ vā kamatī’ti.

a weapon does not affect him.’

…binh khí không thể tác động.’

Sāmo ca kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito, tattha pana, mahārāja, kāraṇaṃ atthi.

And Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there. But, great king, there is a reason for this.

Và Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ. Tuy nhiên, Đại vương, có một lý do ở đây.

Katamaṃ tattha kāraṇaṃ?

What is the reason for this?

Lý do đó là gì?

Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā, sāmo, mahārāja, kumāro ghaṭaṃ ukkhipanto tasmiṃ khaṇe mettābhāvanāya pamatto ahosi.

These, great king, are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā. Prince Sāma, great king, while lifting the water pot, was heedless in his mettā-bhāvanā at that moment.

Đại vương, những phẩm chất này không phải của cá nhân, mà là những phẩm chất của sự tu tập Mettā. Đại vương, Hoàng tử Sāma, khi đang nhấc bình nước, vào khoảnh khắc đó đã lơ đễnh trong việc tu tập Mettā.

1070

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when a person is absorbed in mettā, fire, poison, or weapon does not affect that person at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc mà một người đang nhập Mettā, thì lửa, thuốc độc hay binh khí không thể tác động đến người ấy vào khoảnh khắc đó.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti.

Any who wish him ill, even if they approach, do not see him and find no opportunity against him.

Bất cứ ai có ý hại người ấy, khi đến gần cũng không thể thấy người ấy, không thể tìm được cơ hội.

Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

These, great king, are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Đại vương, những phẩm chất này không phải của cá nhân, mà là những phẩm chất của sự tu tập Mettā.

Idha, mahārāja, puriso saṅgāmasūro abhejjakavacajālikaṃ sannayhitvā saṅgāmaṃ otareyya, tassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti, neso, mahārāja, guṇo saṅgāmasūrassa, abhejjakavacajālikāyeso guṇo, yassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti.

Here, great king, a warrior, brave in battle, might enter the battle clad in an impenetrable coat of mail; arrows shot at him approach, fall back, and scatter, finding no opportunity. This, great king, is not the quality of the brave warrior; this is the quality of the impenetrable coat of mail, because of which arrows shot at him approach, fall back, and scatter.

Ở đây, Đại vương, một người lính dũng cảm ra trận, mặc áo giáp không thể xuyên thủng. Những mũi tên bắn vào người ấy, khi đến gần thì rơi xuống và văng ra, không thể tìm được cơ hội. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người lính dũng cảm, mà là phẩm chất của áo giáp không thể xuyên thủng, khiến những mũi tên bắn vào khi đến gần thì rơi xuống và văng ra.

Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Even so, great king, these are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Cũng vậy, Đại vương, những phẩm chất này không phải của cá nhân, mà là những phẩm chất của sự tu tập Mettā.

1071

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when a person is absorbed in mettā, fire, poison, or weapon does not affect that person at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc một người nhập vào tâm từ, lửa, chất độc hay vũ khí không thể tác động đến người đó trong khoảnh khắc ấy.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, tasmiṃ okāsaṃ na labhanti, nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Any who wish him ill, even if they approach, do not see him and find no opportunity against him. These, great king, are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Bất cứ ai có ý muốn làm hại người đó, khi đến gần cũng không nhìn thấy người đó, không tìm được cơ hội. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

Idha pana, mahārāja, puriso dibbaṃ antaradhānaṃ mūlaṃ hatthe kareyya, yāva taṃ mūlaṃ tassa hatthagataṃ hoti, tāva na añño koci pakatimanusso taṃ purisaṃ passati.

Here, great king, a person might hold a divine root of invisibility in his hand; as long as that root is in his hand, no other ordinary human can see that person.

Nhưng ở đây, đại vương, nếu một người cầm trong tay một củ rễ thần có khả năng ẩn thân, chừng nào củ rễ đó còn trong tay người ấy, chừng đó không một người bình thường nào khác có thể nhìn thấy người ấy.

Neso, mahārāja, guṇo purisassa, mūlasseso guṇo antaradhānassa, yaṃ so pakatimanussānaṃ cakkhupathe na dissati.

This, great king, is not the quality of the person; this is the quality of the root of invisibility, that he is not seen by ordinary humans.

Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người ấy, mà là phẩm chất của củ rễ ẩn thân, khiến người ấy không bị người bình thường nhìn thấy.

Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Even so, great king, these are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Cũng vậy, đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

1072

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when a person is absorbed in mettā, fire, poison, or weapon does not affect that person at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc một người nhập vào tâm từ, lửa, chất độc hay vũ khí không thể tác động đến người đó trong khoảnh khắc ấy.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti.

Whoever desires his harm, approaching him, does not see him, nor do they find an opportunity there.

Bất cứ ai có ý muốn làm hại người đó, khi đến gần cũng không nhìn thấy người đó, không tìm được cơ hội.

Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

These, great king, are not the qualities of the individual; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

Yathā vā pana, mahārāja, purisaṃ sukataṃ mahāleṇamanuppaviṭṭhaṃ mahatimahāmegho abhivassanto na sakkoti temayituṃ, neso, mahārāja, guṇo purisassa, mahāleṇasseso guṇo, yaṃ mahāmegho abhivassamāno na taṃ temeti.

Just as, great king, a great, immense cloud raining down cannot soak a man who has entered a well-made great cave; that, great king, is not the quality of the man, but the quality of the great cave, that the great cloud, raining down, does not soak him.

Hoặc nữa, đại vương, một người đã vào một hang đá lớn kiên cố thì dù một trận mưa lớn đến đâu cũng không thể làm ướt người đó. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người ấy, mà là phẩm chất của hang đá lớn, khiến trận mưa lớn dù có trút xuống cũng không làm ướt được người ấy.

Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Even so, great king, these are not the qualities of the individual; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Cũng vậy, đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

1073

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when an individual is absorbed in mettā, fire, poison, or a weapon does not affect that individual at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc một người nhập vào tâm từ, lửa, chất độc hay vũ khí không thể tác động đến người đó trong khoảnh khắc ấy.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tassa sakkonti ahitaṃ kātuṃ nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā’’ti.

Whoever desires his harm, approaching him, does not see him, nor can they cause him harm. These, great king, are not the qualities of the individual; these are the qualities of mettā-bhāvanā.’’

Bất cứ ai có ý muốn làm hại người đó, khi đến gần cũng không nhìn thấy người đó, không thể làm hại người đó. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.”

‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ bhante nāgasena, sabbapāpanivāraṇā mettābhāvanā’’ti.

‘‘It is amazing, Venerable Nāgasena, it is wonderful, Venerable Nāgasena, mettā-bhāvanā prevents all evil!’’

“Thật kỳ diệu, thưa Tôn giả Nāgasena! Thật phi thường, thưa Tôn giả Nāgasena! Sự tu tập tâm từ có khả năng ngăn chặn mọi điều ác!”

‘‘Sabbakusalaguṇāvahā, mahārāja, mettābhāvanā hitānampi ahitānampi, ye te sattā viññāṇabaddhā, sabbesaṃ mahānisaṃsā mettābhāvanā saṃvibhajitabbā’’ti.

‘‘Mettā-bhāvanā brings forth all wholesome qualities, great king, for both those who desire one’s welfare and those who do not. For all beings endowed with consciousness, mettā-bhāvanā, which has great benefits, should be cultivated.’’

“Đại vương, sự tu tập tâm từ mang lại mọi phẩm chất thiện lành, cho cả những người có lợi và những người không có lợi. Đối với tất cả chúng sinh hữu tình, sự tu tập tâm từ cần được chia sẻ vì nó mang lại lợi ích lớn lao.”

1074

Mettābhāvanānisaṃsapañho chaṭṭho.

The Sixth Question on the Benefits of Mettā-bhāvanā.

Vấn đề về lợi ích của sự tu tập tâm từ, thứ sáu.

1075

7. Kusalākusalasamavisamapañho

7. The Question on the Equality and Inequality of Wholesome and Unwholesome Deeds

7. Vấn đề về thiện và bất thiện đồng đều hay khác biệt

1076

7. ‘‘Bhante nāgasena ‘kusalakārissapi akusalakārissapi vipāko samasamo, udāhu koci viseso atthī’ti?

7. ‘‘Venerable Nāgasena, is the result for one who performs wholesome deeds and one who performs unwholesome deeds exactly the same, or is there some difference?’’

7. “Thưa Tôn giả Nāgasena, ‘quả báo của người làm thiện và người làm bất thiện có hoàn toàn giống nhau không, hay có sự khác biệt nào đó’?”

‘‘Atthi, mahārāja, kusalassa ca akusalassa ca viseso, kusalaṃ, mahārāja, sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ, akusalaṃ dukkhavipākaṃ nirayasaṃvattanika’’nti.

‘‘There is a difference, great king, between wholesome and unwholesome deeds. Wholesome deeds, great king, have pleasant results and lead to heaven; unwholesome deeds have painful results and lead to hell.’’

“Đại vương, có sự khác biệt giữa thiện và bất thiện. Đại vương, thiện mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời; bất thiện mang lại quả báo khổ đau, dẫn đến địa ngục.”

1077

‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘devadatto ekantakaṇho, ekantakaṇhehi dhammehi samannāgato, bodhisatto ekantasukko, ekantasukkehi dhammehi samannāgato’ti.

‘‘Venerable Nāgasena, you state that ‘Devadatta was entirely dark, endowed with entirely dark qualities, and the Bodhisatta was entirely pure, endowed with entirely pure qualities.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ngài nói rằng ‘Devadatta hoàn toàn đen tối, được trang bị những pháp hoàn toàn đen tối; Bồ Tát hoàn toàn trong sạch, được trang bị những pháp hoàn toàn trong sạch’.

Puna ca devadatto bhave bhave yasena ca pakkhena ca bodhisattena samasamo hoti, kadāci adhikataro vā.

Yet, Devadatta was in every existence equal to the Bodhisatta in fame and retinue, and sometimes even superior.

Nhưng Devadatta lại hết đời này đến đời khác có danh tiếng và phe phái ngang bằng với Bồ Tát, đôi khi còn vượt trội hơn.

Yadā devadatto nagare bārāṇasiyaṃ brahmadattassa rañño purohitaputto ahosi, tadā bodhisatto chavakacaṇḍālo ahosi vijjādharo, vijjaṃ parijappitvā akāle ambaphalāni nibbattesi, ettha tāva bodhisatto devadattato jātiyā nihīno yasena ca nihīno.

When Devadatta was the son of King Brahmadatta’s chaplain in the city of Bārāṇasī, the Bodhisatta was a low-caste Caṇḍāla, a mantra-holder, who, by reciting a mantra, caused mango fruits to appear out of season. Here, the Bodhisatta was inferior to Devadatta in birth and inferior in fame.

Khi Devadatta là con trai của vị giáo sĩ của vua Brahmadatta ở thành Bārāṇasī, lúc đó Bồ Tát là một người hạ tiện, một người Caṇḍāla (Chavaka), nhưng lại là một người giữ thần chú (vijjādhara), đã niệm thần chú và làm cho trái xoài chín ngoài mùa. Ở đây, Bồ Tát kém hơn Devadatta về dòng dõi và cũng kém hơn về danh tiếng.

1078

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto rājā ahosi mahā mahīpati sabbakāmasamaṅgī, tadā bodhisatto tassūpabhogo ahosi hatthināgo sabbalakkhaṇasampanno, tassa cārugativilāsaṃ asahamāno rājā vadhamicchanto hatthācariyaṃ evamavoca ‘asikkhito te, ācariya, hatthināgo, tassa ākāsagamanaṃ nāma kāraṇaṃ karohī’ti, tatthapi tāva bodhisatto devadattato jātiyā nihīno lāmako tiracchānagato.

‘‘And again, when Devadatta was a great king, a great sovereign, endowed with all desires, the Bodhisatta was his servant, an elephant king endowed with all auspicious marks. Unable to tolerate its beautiful gait and grace, the king, desiring its death, spoke to the elephant trainer thus: ‘Your elephant, trainer, is untrained; make it perform the feat of flying in the sky.’ Even there, the Bodhisatta was inferior to Devadatta in birth, being a wretched animal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị vua vĩ đại, một bậc chúa tể của trái đất, được hưởng mọi dục lạc, lúc đó Bồ Tát là một con voi chúa, một con voi có đầy đủ mọi tướng tốt, phục vụ cho ông ta. Vị vua không chịu đựng được dáng vẻ uy nghi của con voi, muốn giết nó, bèn nói với người huấn luyện voi: ‘Này sư phụ, con voi của ngươi chưa được huấn luyện, hãy làm cho nó có khả năng đi trên không trung’. Ngay cả trong trường hợp này, Bồ Tát vẫn thấp kém hơn Devadatta về dòng dõi, là một loài súc sinh hèn hạ.

1079

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi pavane naṭṭhāyiko, tadā bodhisatto mahāpathavī nāma makkaṭo ahosi, etthapi tāva dissati viseso manussassa ca tiracchānagatassa ca, tatthapi tāva bodhisatto devadattato jātiyā nihīno.

‘‘And again, when Devadatta was a man, a tracker of lost cattle in the forest, the Bodhisatta was a great monkey named Mahāpathavī. Even here, a difference is seen between a human and an animal; even there, the Bodhisatta was inferior to Devadatta in birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người đi tìm bò lạc trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một con khỉ chúa tên là Mahāpathavī. Ngay cả trong trường hợp này, sự khác biệt giữa con người và loài súc sinh vẫn rõ ràng, Bồ Tát vẫn thấp kém hơn Devadatta về dòng dõi.

1080

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi soṇuttaro nāma nesādo balavā balavataro nāgabalo, tadā bodhisatto chaddanto nāma nāgarājā ahosi.

‘‘And again, when Devadatta was a man, a strong and powerful hunter named Soṇuttara, with the strength of an elephant, the Bodhisatta was an elephant king named Chaddanta.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người thợ săn tên là Soṇuttara, một người mạnh mẽ, mạnh hơn cả sức voi, lúc đó Bồ Tát là một vị voi chúa tên là Chaddanta.

Tadā so luddako taṃ hatthināgaṃ ghātesi, tatthapi tāva devadattova adhikataro.

At that time, that hunter killed the elephant king. Even there, Devadatta was superior.

Lúc đó, người thợ săn đó đã giết con voi chúa. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn.

1081

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi vanacarako aniketavāsī, tadā bodhisatto sakuṇo ahosi tittiro mantajjhāyī, tadāpi so vanacarako taṃ sakuṇaṃ ghātesi, tatthapi tāva devadattova jātiyā adhikataro.

‘‘And again, when Devadatta was a man, a forest dweller without a home, the Bodhisatta was a bird, a partridge who recited mantras. Even then, that forest dweller killed that bird. Even there, Devadatta was superior in birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người sống trong rừng, không nhà cửa, lúc đó Bồ Tát là một con chim đa đa (tittira) biết niệm thần chú. Lúc đó, người sống trong rừng đó đã giết con chim ấy. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1082

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto kalābu nāma kāsirājā^* ahosi, tadā bodhisatto tāpaso ahosi khantivādī.

‘‘And again, when Devadatta was King Kalābu of Kāsī, the Bodhisatta was an ascetic, a preacher of patience.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị vua xứ Kāsī tên là Kalābu, lúc đó Bồ Tát là một vị đạo sĩ Khantivādī (thuyết về nhẫn nhục).

Tadā so rājā tassa tāpasassa kuddho hatthapāde vaṃsakaḷīre viya chedāpesi, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā ca yasena ca.

Then that king, enraged at that ascetic, had his hands and feet cut off as if they were bamboo shoots. Even there, Devadatta was superior by birth and fame.

Lúc đó, vị vua đó nổi giận với vị đạo sĩ, ra lệnh chặt tay chân của ông ấy như chặt măng tre. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi và danh tiếng.

1083

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi vanacaro, tadā bodhisatto nandiyo nāma vānarindo ahosi, tadāpi so vanacaro taṃ vānarindaṃ ghātesi saddhiṃ mātarā kaniṭṭhabhātikena ca, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā.

"Furthermore, when Devadatta was a human, a hunter, at that time the Bodhisatta was a monkey king named Nandiya. Even then, that hunter killed that monkey king together with his mother and younger brother. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người sống trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một vị vua khỉ tên là Nandiyo. Lúc đó, người sống trong rừng đó đã giết vị vua khỉ ấy cùng với mẹ và em trai của nó. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1084

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi acelako kārambhiyo nāma, tadā bodhisatto paṇḍarako nāma nāgarājā ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā.

"Furthermore, when Devadatta was a human, a naked ascetic named Kārambhiya, at that time the Bodhisatta was a Nāga king named Paṇḍaraka. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người khỏa thân (acelaka) tên là Kārambhiyo, lúc đó Bồ Tát là một vị vua rắn (nāgarājā) tên là Paṇḍarako. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1085

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi pavane jaṭilako, tadā bodhisatto tacchako nāma mahāsūkaro ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva jātiyā adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a human, an ascetic with matted hair in the forest, at that time the Bodhisatta was a great boar named Tacchaka. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị ẩn sĩ (jaṭilaka) trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một con heo rừng lớn tên là Tacchako. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1086

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto cetīsu sūraparicaro nāma rājā ahosi upari purisamatte gagane vehāsaṅgamo, tadā bodhisatto kapilo nāma brāhmaṇo ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā ca yasena ca.

"Furthermore, when Devadatta was a king named Sūraparicara among the Cetī, able to move through the air in the sky, about the height of a man above the ground, at that time the Bodhisatta was a brāhmaṇa named Kapila. Even there, Devadatta was superior by birth and fame.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị vua tên là Sūraparicaro trong xứ Cetī, có khả năng đi trên không trung cao hơn một người, lúc đó Bồ Tát là một vị Bà-la-môn tên là Kapilo. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi và danh tiếng.

1087

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi sāmo nāma, tadā bodhisatto ruru nāma migarājā ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva jātiyā adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a human named Sāma, at that time the Bodhisatta was a deer king named Ruru. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người tên là Sāmo, lúc đó Bồ Tát là một vị vua hươu tên là Ruru. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1088

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi luddako pavanacaro, tadā bodhisatto hatthināgo ahosi, so luddako tassa hatthināgassa sattakkhattuṃ dante chinditvā hari, tatthapi tāva devadatto yeva yoniyā adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a hunter roaming the forest, at that time the Bodhisatta was a lordly elephant. That hunter cut off the tusks of that lordly elephant seven times and carried them away. Even there, Devadatta was superior by lineage.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người thợ săn sống trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một con voi chúa. Người thợ săn đó đã chặt ngà của con voi chúa bảy lần và mang đi. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về chủng loại.”

1089

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto siṅgālo ahosi khattiyadhammo, so yāvatā jambudīpe padesarājāno te sabbe anuyutte akāsi, tadā bodhisatto vidhuro nāma paṇḍito ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva yasena adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a jackal with the nature of a khattiya, he made all the regional kings in Jambudīpa his followers. At that time, the Bodhisatta was a wise man named Vidhura. Even there, Devadatta was superior in fame.

“Lại nữa, khi Devadatta là con chó rừng có bản chất của dòng dõi Sát-đế-lỵ, y đã khiến tất cả các vị vua chư hầu trên khắp cõi Diêm-phù-đề phải thần phục. Khi ấy, Bồ-tát là nhà hiền triết tên Vidhura, nhưng ngay cả lúc đó, Devadatta vẫn vượt trội hơn về danh tiếng.”

1090

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto hatthināgo hutvā laṭukikāya sakuṇikāya puttake ghātesi, tadā bodhisattopi hatthināgo ahosi yūthapati, tattha tāva ubhopi te samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta, having been a lordly elephant, killed the young ones of the Laṭukikā bird, at that time the Bodhisatta was also a lordly elephant, a leader of the herd. In that case, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là voi chúa, đã giết các con của chim cút mái, khi ấy Bồ-tát cũng là voi chúa, là con đầu đàn, trong kiếp đó cả hai vị ấy ngang bằng nhau.

1091

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto yakkho ahosi adhammo nāma, tadā bodhisattopi yakkho ahosi dhammo nāma, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a yakkha named Adhamma, at that time the Bodhisatta was also a yakkha named Dhamma. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là dạ-xoa tên Adhamma, khi ấy Bồ-tát cũng là dạ-xoa tên Dhamma, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1092

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto nāviko ahosi pañcannaṃ kulasatānaṃ issaro, tadā bodhisattopi nāviko ahosi pañcannaṃ kulasatānaṃ issaro, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a mariner, a master of five hundred families, at that time the Bodhisatta was also a mariner, a master of five hundred families. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một thuyền trưởng, chủ của năm trăm gia tộc, khi ấy Bồ-tát cũng là một thuyền trưởng, chủ của năm trăm gia tộc, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1093

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto satthavāho ahosi pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ issaro, tadā bodhisattopi satthavāho ahosi pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ issaro, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a caravan leader, a master of five hundred carts, at that time the Bodhisatta was also a caravan leader, a master of five hundred carts. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một trưởng đoàn lữ hành, chủ của năm trăm cỗ xe, khi ấy Bồ-tát cũng là một trưởng đoàn lữ hành, chủ của năm trăm cỗ xe, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1094

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto sākho nāma migarājā ahosi, tadā bodhisattopi nigrodho nāma migarājā ahosi, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a deer king named Sākha, at that time the Bodhisatta was also a deer king named Nigrodha. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là vua nai tên Sākha, khi ấy Bồ-tát cũng là vua nai tên Nigrodha, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1095

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto sākho nāma senāpati ahosi, tadā bodhisattopi nigrodho nāma rājā ahosi, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a general named Sākha, at that time the Bodhisatta was a king named Nigrodha. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị tướng tên Sākha, khi ấy Bồ-tát là vị vua tên Nigrodha, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1096

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto khaṇḍahālo nāma brāhmaṇo ahosi, tadā bodhisatto cando nāma rājakumāro ahosi, tadā so khaṇḍahālo yeva adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a brāhmaṇa named Khaṇḍahāla, at that time the Bodhisatta was a prince named Canda. Then that Khaṇḍahāla was superior.

“Lại nữa, khi Devadatta là một Bà-la-môn tên Khaṇḍahāla, khi ấy Bồ-tát là một vương tử tên Canda, khi ấy chính Khaṇḍahāla lại vượt trội hơn.

1097

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto brahmadatto nāma rājā ahosi, tadā bodhisatto tassa putto mahāpadumo nāma kumāro ahosi, tadā so rājā sakaputtaṃ corapapāte khipāpesi, yato kutoci pitāva puttānaṃ adhikataro hoti visiṭṭhoti, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a king named Brahmadatta, at that time the Bodhisatta was his son, a prince named Mahāpaduma. Then that king had his own son thrown into a thieves' precipice. For in any way, a father is superior and distinguished to his sons. Even there, Devadatta was superior.

“Lại nữa, khi Devadatta là vị vua tên Brahmadatta, khi ấy Bồ-tát là con trai của ông, một vương tử tên Mahāpaduma, khi ấy vị vua ấy đã cho ném con trai mình xuống vực thẳm của bọn cướp, bởi vì theo một cách nào đó, người cha luôn vượt trội và ưu việt hơn con trai, nên trong kiếp đó Devadatta lại vượt trội hơn.

1098

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto mahāpatāpo nāma rājā ahosi, tadā bodhisatto tassa putto dhammapālo nāma kumāro ahosi, tadā so rājā sakaputtassa hatthapāde sīsañca chedāpesi, tatthapi tāva devadatto yeva uttaro adhikataro.

Furthermore, when Devadatta was a king named Mahāpatāpa, the Bodhisatta was his son, a prince named Dhammapāla. At that time, that king had his own son's hands, feet, and head cut off. Even there, Devadatta was indeed the more superior.

“Lại nữa, khi Devadatta là vị vua tên Mahāpatāpa, khi ấy Bồ-tát là con trai của ông, một vương tử tên Dhammapāla, khi ấy vị vua ấy đã cho chặt tay, chân và đầu của con trai mình, trong kiếp đó Devadatta lại ưu việt và vượt trội hơn.

1099

Ajjetarahi ubhopi sakyakule jāyiṃsu.

Today, both were born into the Sakyan clan.

Hiện nay, cả hai đều sinh ra trong dòng họ Thích-ca.

Bodhisatto buddho ahosi sabbaññū lokanāyako, devadatto tassa devātidevassa sāsane pabbajitvā iddhiṃ nibbattetvā buddhālayaṃ akāsi.

The Bodhisatta became the Buddha, the Omniscient One, the leader of the world. Devadatta, having gone forth in the dispensation of that God of gods, having manifested psychic powers, made an attempt on the Buddha's life.

Bồ-tát đã thành Phật, bậc Toàn Tri, vị Dẫn Đạo thế gian, còn Devadatta, sau khi xuất gia trong giáo pháp của bậc Thiên Nhân Sư ấy, đã chứng đắc thần thông và đã bắt chước làm Phật.

Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, yaṃ mayā bhaṇitaṃ, taṃ sabbaṃ tathaṃ udāhu vitatha’’nti?

Is all that I have said, Venerable Nāgasena, true or false?

Bạch ngài Nāgasena, những điều con đã trình bày, tất cả đều đúng sự thật hay là sai sự thật?”

1100

‘‘Yaṃ tvaṃ, mahārāja, bahuvidhaṃ kāraṇaṃ osāresi, sabbaṃ taṃ tatheva, no aññathā’’ti.

Whatever varied reasons you have presented, great king, all that is true, not otherwise.

“Tâu Đại vương, những lý do đa dạng mà ngài đã đưa ra, tất cả đều đúng như vậy, không khác đi.”

‘‘Yadi, bhante nāgasena, kaṇhopi sukkopi samasamagatikā honti, tena hi kusalampi akusalampi samasamavipākaṃ hotī’’ti?

If, great king, both the dark and the bright are of equal destiny, then both wholesome and unwholesome deeds have the same result?

“Bạch ngài Nāgasena, nếu cả người đen và người trắng đều có cùng một con đường, vậy thì phải chăng việc thiện và việc ác cũng có quả báo ngang bằng nhau?”

‘‘Na hi, mahārāja, kusalampi akusalampi samasamavipākaṃ hoti, na hi, mahārāja, devadatto sabbajanehi paṭiviruddho, bodhisatteneva paṭiviruddho.

No, great king, wholesome and unwholesome deeds do not have the same result. No, great king, Devadatta was not opposed by all people; he was opposed only by the Bodhisatta.

“Tâu Đại vương, không phải việc thiện và việc ác có quả báo ngang bằng nhau. Tâu Đại vương, Devadatta không phải đối nghịch với tất cả mọi người, mà chỉ đối nghịch với Bồ-tát mà thôi.

Yo tassa bodhisattena paṭiviruddho, so tasmiṃ tasmiṃ yeva bhave paccati phalaṃ deti.

That opposition of his to the Bodhisatta, in that very existence, ripens and bears fruit.

Sự đối nghịch của ông ta với Bồ-tát đã chín muồi và cho quả báo ngay trong chính kiếp sống đó.

Devadattopi, mahārāja, issariye ṭhito janapadesu ārakkhaṃ deti, setuṃ sabhaṃ puññasālaṃ kāreti, samaṇabrāhmaṇānaṃ kapaṇaddhikavaṇibbakānaṃ nāthānāthānaṃ yathāpaṇihitaṃ dānaṃ deti.

Devadatta, great king, being in power, provided protection in the regions, had bridges, assembly halls, and alms-halls built, and gave gifts as desired to ascetics, brahmins, the poor, the needy, merchants, those with patrons, and those without patrons.

Tâu Đại vương, Devadatta, khi ở địa vị quyền thế, đã bảo hộ các xứ, cho xây cầu, đình làng, nhà phước, và đã bố thí theo ước nguyện cho các Sa-môn, Bà-la-môn, những người cô độc, lữ khách, hành khất, và những người có và không có nơi nương tựa.

Tassa so vipākena bhave bhave sampattiyo paṭilabhati.

By the result of that, he attained prosperity in life after life.

Nhờ quả báo ấy, ông ta đã được hưởng những sự sung túc trong mỗi kiếp sống.

Kassetaṃ, mahārāja, sakkā vattuṃ vinā dānena damena saṃyamena uposathakammena sampattiṃ anubhavissatīti?

Who, great king, could say that one would experience prosperity without generosity, self-restraint, control, and observance of Uposatha?

Tâu Đại vương, ai có thể nói rằng người ta có thể hưởng thụ sự sung túc mà không cần đến bố thí, điều phục, thu thúc, và giữ uposatha?”

1101

‘‘Yaṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi ‘devadatto ca bodhisatto ca ekato anuparivattantī’ti, so na jātisatassa accayena samāgamo ahosi, na jātisahassassa accayena, na jātisatasahassassa accayena, kadāci karahaci bahūnaṃ ahorattānaṃ accayena samāgamo ahosi.

As for what you say, great king, that 'Devadatta and the Bodhisatta always follow each other,' that meeting did not happen after a hundred births, nor after a thousand births, nor after a hundred thousand births; it happened occasionally, after many days and nights.

“Còn điều mà ngài nói rằng ‘Devadatta và Bồ-tát cùng luân chuyển với nhau’, sự gặp gỡ đó không phải xảy ra sau một trăm kiếp, không phải sau một ngàn kiếp, không phải sau một trăm ngàn kiếp, mà chỉ thỉnh thoảng, đôi khi, sau sự trôi qua của rất nhiều ngày đêm, sự gặp gỡ ấy mới xảy ra.

Yaṃ panetaṃ, mahārāja, bhagavatā kāṇakacchapopamaṃ upadassitaṃ manussattappaṭilābhāya, tathūpamaṃ, mahārāja, imesaṃ samāgamaṃ dhārehi.

As for that blind turtle simile presented by the Blessed One, great king, regarding the attainment of human existence, consider the meeting of these two to be like that simile.

Tâu Đại vương, ví như ví dụ về con rùa mù mà Đức Thế Tôn đã chỉ ra để nói về việc được làm người, xin ngài hãy ghi nhớ sự gặp gỡ của hai vị này cũng tương tự như vậy.”

1102

‘‘Na, mahārāja, bodhisattassa devadatteneva saddhiṃ samāgamo ahosi, theropi, mahārāja, sāriputto anekesu jātisatasahassesu bodhisattassa pitā ahosi, mahāpitā ahosi, cūḷapitā ahosi, bhātā ahosi, putto ahosi, bhāgineyyo ahosi, mitto ahosi.

No, great king, the Bodhisatta did not meet only with Devadatta. Venerable Sāriputta, great king, in many hundreds of thousands of births, was the Bodhisatta's father, great-father, small-father, brother, son, nephew, and friend.

“Tâu Đại vương, không chỉ Bồ-tát gặp gỡ Devadatta. Tâu Đại vương, Trưởng lão Sāriputta trong vô số trăm ngàn kiếp đã từng là cha, ông nội, chú, anh em, con trai, cháu trai, và bạn của Bồ-tát.

1103

‘‘Bodhisattopi, mahārāja, anekesu jātisatasahassesu therassa sāriputtassa pitā ahosi, mahāpitā ahosi, cūḷapitā ahosi, bhātā ahosi, putto ahosi, bhāgineyyo ahosi, mitto ahosi, sabbepi, mahārāja, sattanikāyapariyāpannā saṃsārasotamanugatā saṃsārasotena vuyhantā appiyehipi piyehipi samāgacchanti.

The Bodhisatta, great king, in many hundreds of thousands of births, was Venerable Sāriputta's father, great-father, small-father, brother, son, nephew, and friend. All beings, great king, encompassed within the realm of living beings, having entered the stream of saṃsāra, being carried away by the stream of saṃsāra, meet with both the disagreeable and the agreeable.

“Tâu Đại vương, Bồ-tát cũng vậy, trong vô số trăm ngàn kiếp đã từng là cha, ông nội, chú, anh em, con trai, cháu trai, và bạn của Trưởng lão Sāriputta. Tâu Đại vương, tất cả chúng sinh thuộc bảy giới chúng sinh, khi trôi theo dòng luân hồi, bị cuốn đi bởi dòng luân hồi, đều gặp gỡ cả người không ưa và người thương mến.

Yathā, mahārāja, udakaṃ sotena vuyhamānaṃ suciasucikalyāṇapāpakena samāgacchati, evameva kho, mahārāja, sabbepi sattanikāyapariyāpannā saṃsārasotamanugatā saṃsārasotena vuyhantā appiyehipi piyehipi samāgacchanti.

Just as, great king, water carried by a current meets with the pure and impure, the good and bad, even so, great king, all beings encompassed within the realm of living beings, having entered the stream of saṃsāra, being carried away by the stream of saṃsāra, meet with both the disagreeable and the agreeable.

“Tâu Đại vương, cũng như dòng nước bị cuốn đi, gặp gỡ cả những thứ sạch và không sạch, tốt và xấu, cũng vậy, tâu Đại vương, tất cả chúng sinh thuộc bảy giới chúng sinh, khi trôi theo dòng luân hồi, bị cuốn đi bởi dòng luân hồi, đều gặp gỡ cả người không ưa và người thương mến.

Devadatto, mahārāja, yakkho samāno attanā adhammo pare adhamme niyojetvā sattapaññāsavassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassāni mahāniraye pacci, bodhisattopi, mahārāja, yakkho samāno attanā dhammo pare dhamme niyojetvā sattapaññāsavassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassāni sagge modi sabbakāmasamaṅgī, api ca, mahārāja, devadatto imasmiṃ bhave buddhaṃ anāsādanīyamāsādayitvā samaggañca saṅghaṃ bhinditvā pathaviṃ pāvisi, tathāgato bujjhitvā sabbadhamme parinibbuto upadhisaṅkhaye’’ti.

Devadatta, great king, being a yakkha, being unrighteous himself and inciting others to unrighteousness, suffered in the great hell for fifty-seven crores of years and sixty hundred thousand years. The Bodhisatta, great king, being a yakkha, being righteous himself and inciting others to righteousness, rejoiced in heaven for fifty-seven crores of years and sixty hundred thousand years, endowed with all desires. Moreover, great king, Devadatta, in this existence, having offended the Buddha who is not to be offended, and having split the unified Saṅgha, descended into the earth. The Tathāgata, having awakened to all phenomena, attained final Nibbāna with the cessation of all substrata.

“Tâu Đại vương, Devadatta, khi là dạ-xoa, tự mình bất chính và xúi giục người khác làm điều bất chính, đã phải chịu khổ trong đại địa ngục suốt năm mươi bảy koti năm và sáu trăm ngàn năm. Còn Bồ-tát, tâu Đại vương, khi là dạ-xoa, tự mình sống đúng pháp và khuyến khích người khác sống đúng pháp, đã hưởng phúc lạc trên cõi trời suốt năm mươi bảy koti năm và sáu trăm ngàn năm, đầy đủ mọi dục lạc. Hơn nữa, tâu Đại vương, trong kiếp này, Devadatta đã xúc phạm đến Đức Phật, bậc không thể xúc phạm, và đã chia rẽ Tăng đoàn hòa hợp, rồi bị đất hút. Còn Đức Như Lai, sau khi giác ngộ tất cả các pháp, đã nhập Parinibbāna nơi sự chấm dứt của các upadhi.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such, as true.

“Lành thay, bạch ngài Nāgasena, con xin thọ nhận điều này đúng là như vậy.”

1104

Kusalākusalasamavisamapañho sattamo.

The Seventh Question on Wholesome and Unwholesome, Equal and Unequal.

Câu hỏi thứ bảy về sự ngang bằng và không ngang bằng của thiện và bất thiện.

1105

8. Amarādevīpañho

8. The Question of Amarādevī

8. Câu hỏi về Amarādevī

1106

8. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –

8. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One –

8. “Bạch ngài Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng –

1107

‘‘‘Sace labhetha khaṇaṃ vā raho vā, nimantakaṃ^* vāpi labhetha tādisaṃ;

‘If she obtains an opportunity or a secluded place, or if she obtains such a suitor;

“‘Nếu có được cơ hội hay nơi vắng vẻ, hoặc gặp được người mời gọi tương xứng;

1108

Sabbāva^* itthī kayiruṃ^* nu pāpaṃ, aññaṃ aladdhā pīṭhasappinā saddhi’nti.

All women would indeed commit evil, if they do not find another, even with a cripple.’

Tất cả phụ nữ đều có thể làm điều xấu, nếu không tìm được ai khác, thì dù là với người què chân.’”

1109

‘‘Puna ca kathīyati ‘mahosadhassa bhariyā amarā nāma itthī gāmake ṭhapitā pavutthapatikā raho nisinnā vivittā rājappaṭisamaṃ sāmikaṃ karitvā sahassena nimantīyamānā pāpaṃ nākāsī’ti.

“Yet it is also said that ‘Amarā, the wife of Mahosadha, a woman who was left in a village, whose husband was away, sat in seclusion, in solitude, and though a suitor equal to a king invited her with a thousand, she did not commit evil.’

“Nhưng lại có chuyện kể rằng: ‘Người phụ nữ tên Amarā, vợ của Mahosadha, bị bỏ lại ở một làng quê, chồng đi xa, ngồi một mình nơi vắng vẻ, kín đáo, dù được mời gọi bằng một ngàn đồng tiền để lấy người chồng ngang với vua, bà vẫn không làm điều xấu.’”

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sace…pe… saddhi’nti tena hi ‘mahosadhassa bhariyā…pe… nākāsī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said ‘If… all women… with a cripple,’ then this statement ‘Amarā, the wife of Mahosadha… did not commit evil’ is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Thế Tôn đã nói ‘nếu… (vân vân)… cùng với’ thì lời nói ‘vợ của Mahosadha… (vân vân)… đã không làm’ là sai lầm.

Yadi mahosadhassa bhariyā…pe… nākāsi, tena hi ‘sace…pe… saddhi’nti tampi vacanaṃ micchā.

If Amarā, the wife of Mahosadha… did not commit evil, then the statement ‘If… all women… with a cripple’ is also false.

Nếu vợ của Mahosadha… (vân vân)… đã không làm, thì lời nói ‘nếu… (vân vân)… cùng với’ đó cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-pronged question has arisen for you; it must be resolved by you.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1110

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘sace…pe… saddhi’nti.

“That was indeed spoken by the Blessed One, great king, ‘If… all women… with a cripple.’

“Này Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘nếu… (vân vân)… cùng với’.

Kathīyati ca ‘mahosadhassa bhariyā …pe… nākāsī’ti.

And it is also said that ‘Amarā, the wife of Mahosadha… did not commit evil.’

Và cũng được kể rằng ‘vợ của Mahosadha… (vân vân)… đã không làm’.

Kareyya sā, mahārāja, itthī sahassaṃ labhamānā tādisena purisena saddhiṃ pāpakammaṃ, na sā kareyya sace khaṇaṃ vā raho vā nimantakaṃ vāpi tādisaṃ labheyya, vicinantī sā, mahārāja, amarā itthī na addasa khaṇaṃ vā raho vā nimantakaṃ vāpi tādisaṃ.

That woman, great king, would have committed an evil deed with such a man if she had obtained a thousand, but she would not have done so if she had obtained an opportunity, or a secluded place, or such a suitor; that Amarā woman, great king, searching, did not find an opportunity, or a secluded place, or such a suitor.

Này Đại vương, nếu người phụ nữ ấy nhận được một ngàn đồng, cô ấy sẽ làm điều ác với một người đàn ông như vậy. Cô ấy đã không làm điều đó vì cô ấy không tìm thấy thời cơ, nơi kín đáo, hoặc người mời gọi như vậy. Này Đại vương, người phụ nữ Amarā ấy đã tìm kiếm nhưng không tìm thấy thời cơ, nơi kín đáo, hoặc người mời gọi như vậy.

1111

‘‘Idha loke garahabhayā khaṇaṃ na passi, paraloke nirayabhayā khaṇaṃ na passi, kaṭukavipākaṃ pāpanti khaṇaṃ na passi, piyaṃ amuñcitukāmā khaṇaṃ na passi, sāmikassa garukatāya khaṇaṃ na passi, dhammaṃ apacāyantī khaṇaṃ na passi, anariyaṃ garahantī khaṇaṃ na passi, kiriyaṃ abhinditukāmā khaṇaṃ na passi.

In this world, out of fear of blame, she did not see an opportunity; in the next world, out of fear of hell, she did not see an opportunity; thinking ‘evil has bitter results,’ she did not see an opportunity; not wishing to abandon her beloved, she did not see an opportunity; out of reverence for her husband, she did not see an opportunity; respecting the Dhamma, she did not see an opportunity; despising what is ignoble, she did not see an opportunity; not wishing to break her conduct, she did not see an opportunity.

Ở đời này, vì sợ bị chê bai, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì sợ địa ngục ở đời sau, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì biết điều ác có quả báo cay đắng, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì không muốn từ bỏ người mình yêu, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì kính trọng chồng, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì tôn kính Dhamma, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì ghê tởm điều bất thiện, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì không muốn phá vỡ phẩm hạnh của mình, cô ấy không tìm thấy thời cơ.

Evarūpehi bahūhi kāraṇehi khaṇaṃ na passi.

For many such reasons, she did not see an opportunity.

Vì nhiều lý do như vậy, cô ấy đã không tìm thấy thời cơ.

1112

‘‘Rahopi sā loke vicinitvā apassantī pāpaṃ nākāsi.

Searching for seclusion in the world and not finding it, she did not commit evil.

Cô ấy đã tìm kiếm một nơi kín đáo trên đời nhưng không tìm thấy, nên đã không làm điều ác.

Sace sā manussehi raho labheyya, atha amanussehi raho na labheyya.

If she had found seclusion from humans, she would not have found seclusion from non-humans.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi con người, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi phi nhân.

Sace amanussehi raho labheyya, atha paracittavidūhi pabbajitehi raho na labheyya.

If she had found seclusion from non-humans, she would not have found seclusion from ascetics who know the minds of others.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi phi nhân, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi những người xuất gia có khả năng thấu suốt tâm người khác.

Sace paracittavidūhi pabbajitehi raho labheyya, atha paracittavidūnīhi devatāhi raho na labheyya.

If she had found seclusion from ascetics who know the minds of others, she would not have found seclusion from deities who know the minds of others.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi những người xuất gia có khả năng thấu suốt tâm người khác, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi các vị trời có khả năng thấu suốt tâm người khác.

Sace paracittavidūnīhi devatāhi raho labheyya, attanāva pāpehi raho na labheyya.

If she had found seclusion from deities who know the minds of others, she would not have found seclusion from her own evil deeds.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi các vị trời có khả năng thấu suốt tâm người khác, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi chính những điều ác.

Sace attanāva pāpehi raho labheyya, atha adhammena raho na labheyya.

If she had found seclusion from her own evil deeds, she would not have found seclusion from unrighteousness.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi chính những điều ác, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi sự bất thiện.

Evarūpehi bahuvidhehi kāraṇehi raho alabhitvā pāpaṃ nākāsi.

Not finding seclusion for these many varied reasons, she did not commit evil.

Vì nhiều lý do khác nhau như vậy, không tìm thấy nơi kín đáo, cô ấy đã không làm điều ác.

1113

‘‘Nimantakampi sā loke vicinitvā tādisaṃ alabhantī pāpaṃ nākāsi.

Searching in the world and not finding such a suitor, she did not commit evil.

Cô ấy đã tìm kiếm một người mời gọi như vậy trên đời nhưng không tìm thấy, nên đã không làm điều ác.

Mahosadho, mahārāja, paṇḍito aṭṭhavīsatiyā aṅgehi samannāgato.

Mahosadha, great king, was a wise man endowed with twenty-eight qualities.

Này Đại vương, Mahosadha là một bậc hiền trí, được trang bị hai mươi tám đức tính.

Katamehi aṭṭhavīsatiyā aṅgehi samannāgato?

With which twenty-eight qualities was he endowed?

Ngài được trang bị những đức tính nào?

Mahosadho, mahārāja, sūro hirimā ottappī sapakkho mittasampanno khamo sīlavā saccavādī soceyyasampanno akkodhano anatimānī anusūyako vīriyavā āyūhako saṅgāhako saṃvibhāgī sakhilo nivātavutti saṇho asaṭho amāyāvī atibuddhisampanno kittimā vijjāsampanno hitesī upanissitānaṃ patthito sabbajanassa dhanavā yasavā.

Mahosadha, great king, was brave, modest, conscientious, had many allies, was rich in friends, patient, virtuous, truthful, pure in conduct, free from anger, free from excessive pride, not envious, energetic, striving, helpful, generous, affable, humble, gentle, not deceitful, not cunning, endowed with extraordinary wisdom, famous, accomplished in knowledge, benevolent to those who sought refuge, desired by all people, wealthy, and renowned.

Này Đại vương, Mahosadha là người dũng cảm, có lòng hổ thẹn (hiri), có lòng ghê sợ (ottappa), có bè bạn, có bạn hữu tốt, có lòng kiên nhẫn, có giới hạnh, nói lời chân thật, có phẩm hạnh thanh tịnh, không giận dữ, không kiêu mạn, không đố kỵ, tinh tấn, siêng năng, biết giúp đỡ, biết chia sẻ, nói lời hòa nhã, có thái độ khiêm tốn, dịu dàng, không gian xảo, không lừa dối, có trí tuệ vượt trội, có danh tiếng, có học vấn, quan tâm đến lợi ích của những người nương tựa, được mọi người mong muốn, giàu có, và có uy tín.

Mahosadho, mahārāja, paṇḍito imehi aṭṭhavīsatiyā aṅgehi samannāgato.

Mahosadha, great king, was a wise man endowed with these twenty-eight qualities.

Này Đại vương, Mahosadha là một bậc hiền trí, được trang bị hai mươi tám đức tính này.

Sā aññaṃ tādisaṃ nimantakaṃ alabhitvā pāpaṃ nākāsī’’ti.

Not finding another suitor like him, she did not commit evil.”

Vì không tìm thấy một người mời gọi nào khác như vậy, cô ấy đã không làm điều ác.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1114

Amarādevīpañho aṭṭhamo.

The Eighth Question of Amarādevī.

Vấn đề về Amarādevī, thứ tám.

1115

9. Arahantaabhāyanapañho

9. The Question of Arahants Not Fearing

9. Vấn đề về sự không sợ hãi của các vị A-la-hán

1116

9. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti.

9. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Arahants are free from fear and terror.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’.

Puna ca nagare rājagahe dhanapālakaṃ hatthiṃ bhagavati opatantaṃ disvā pañca khīṇāsavasatāni pariccajitvā jinavaraṃ pakkantāni disāvidisaṃ ekaṃ ṭhapetvā theraṃ ānandaṃ.

Yet, in the city of Rājagaha, seeing the elephant Dhanapālaka charging at the Blessed One, five hundred Arahants abandoned the Supreme Buddha and departed in all directions, leaving only Elder Ānanda.”

Nhưng rồi, khi thấy con voi Dhanapālaka xông tới Thế Tôn ở thành Rājagaha, năm trăm vị A-la-hán đã từ bỏ Thế Tôn, bậc chiến thắng tối thượng, mà bỏ đi các hướng, chỉ trừ một mình Trưởng lão Ānanda.

Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, te arahanto bhayā pakkantā, paññāyissati sakena kammenāti dasabalaṃ pātetukāmā pakkantā, udāhu tathāgatassa atulaṃ vipulamasamaṃ pāṭihāriyaṃ daṭṭhukāmā pakkantā?

“Did those Arahants, Venerable Nāgasena, depart out of fear? Or did they depart wishing to bring down the Dasabala, thinking, ‘Our own deed will become manifest’? Or did they depart desiring to see the Tathāgata’s unequalled, vast, incomparable miracle?

Thưa Tôn giả Nāgasena, phải chăng các vị A-la-hán ấy đã bỏ đi vì sợ hãi, hay họ bỏ đi vì muốn làm suy yếu Đức Phật, bậc có mười năng lực, để cho thấy quả báo của nghiệp riêng của mình, hay họ bỏ đi vì muốn chứng kiến thần thông vô song, rộng lớn và không ai sánh bằng của Đức Như Lai?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti, tena hi ‘nagare…pe… ānanda’nti yaṃ vacanaṃ taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One declared, ‘Arahants are free from fear and terror,’ then the statement ‘in the city…pe…Ānanda’ is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Thế Tôn đã nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’, thì lời nói ‘ở thành… (vân vân)… Ānanda’ là sai lầm.

Yadi nagare rājagahe dhanapālakaṃ hatthiṃ bhagavati opatantaṃ disvā pañca khīṇāsavasatāni pariccajitvā jinavaraṃ pakkantāni disāvidisaṃ ekaṃ ṭhapetvā theraṃ ānandaṃ, tena hi ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti tampi vacanaṃ micchā.

If, seeing the elephant Dhanapālaka charging the Blessed One in the city of Rājagaha, five hundred Arahants abandoned the Supreme Buddha and departed in all directions, leaving only the Elder Ānanda, then the statement ‘Arahants are free from fear and terror’ is also false.

Nếu khi thấy con voi Dhanapālaka xông tới Thế Tôn ở thành Rājagaha, năm trăm vị A-la-hán đã từ bỏ Thế Tôn, bậc chiến thắng tối thượng, mà bỏ đi các hướng, chỉ trừ một mình Trưởng lão Ānanda, thì lời nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’ đó cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you; it must be resolved by you.”

Đây cũng là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1117

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti, nagare rājagahe dhanapālakaṃ hatthiṃ bhagavati opatantaṃ disvā pañca khīṇāsavasatāni pariccajitvā jinavaraṃ pakkantāni disāvidisaṃ ekaṃ ṭhapetvā theraṃ ānandaṃ, tañca pana na bhayā, nāpi bhagavantaṃ pātetukāmatāya.

“Indeed, great king, it was declared by the Blessed One, ‘Arahants are free from fear and terror.’ And it is true that in the city of Rājagaha, seeing the elephant Dhanapālaka charging the Blessed One, five hundred Arahants abandoned the Supreme Buddha and departed in all directions, leaving only the Elder Ānanda. But that was not out of fear, nor out of a desire to bring down the Blessed One.

“Này Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’. Khi thấy con voi Dhanapālaka xông tới Thế Tôn ở thành Rājagaha, năm trăm vị A-la-hán đã từ bỏ Thế Tôn, bậc chiến thắng tối thượng, mà bỏ đi các hướng, chỉ trừ một mình Trưởng lão Ānanda. Nhưng điều đó không phải vì sợ hãi, cũng không phải vì muốn làm suy yếu Thế Tôn.

1118

‘‘Yena pana, mahārāja, hetunā arahanto bhāyeyyuṃ vā tāseyyuṃ vā, so hetu arahantānaṃ samucchinno, tasmā vigatabhayasantāsā arahanto, bhāyati nu, mahārāja, mahāpathavī khaṇantepi bhindantepi dhārentepi samuddapabbatagirisikhareti?

“For, great king, the cause by which Arahants might fear or be terrified has been utterly eradicated for Arahants. Therefore, Arahants are free from fear and terror. Does the great earth, great king, fear when it is dug up, broken apart, or when it bears oceans, mountains, and mountain peaks?

Này Đại vương, nguyên nhân mà các vị A-la-hán có thể sợ hãi hoặc kinh hoàng đã bị diệt trừ hoàn toàn nơi các vị A-la-hán. Do đó, các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng. Này Đại vương, liệu đại địa có sợ hãi khi bị đào, bị phá vỡ, bị mang vác, hoặc khi các đỉnh núi, đồi, đại dương bị đốt cháy không?

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, thưa Tôn giả.”

‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti?

“For what reason, great king?”

“Vì lý do gì, này Đại vương?”

‘‘Natthi, bhante, mahāpathaviyā so hetu, yena hetunā mahāpathavī bhāyeyya vā tāseyya vā’’ti.

“There is no such cause in the great earth, Venerable Sir, by which the great earth might fear or be terrified.”

“Thưa Tôn giả, đại địa không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi arahantānaṃ so hetu, yena hetunā arahanto bhāyeyyuṃ vā tāseyyuṃ vā.

“Even so, great king, there is no such cause in Arahants, by which Arahants might fear or be terrified.

“Cũng vậy, này Đại vương, các vị A-la-hán không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.

1119

‘‘Bhāyati nu, mahārāja, girisikharaṃ chindante vā bhindante vā patante vā agginā dahante vā’’ti?

“Does a mountain peak, great king, fear when it is cut, broken, falls, or is burned by fire?”

Này Đại vương, liệu đỉnh núi có sợ hãi khi bị chặt, bị phá vỡ, bị đổ sập, hay bị lửa đốt cháy không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, thưa Tôn giả.”

‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti?

“For what reason, great king?”

“Vì lý do gì, này Đại vương?”

‘‘Natthi, bhante, girisikharassa so hetu, yena hetunā girisikharaṃ bhāyeyya vā tāseyya vā’’ti.

“There is no such cause in a mountain peak, Venerable Sir, by which a mountain peak might fear or be terrified.”

“Thưa Tôn giả, đỉnh núi không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi arahantānaṃ so hetu, yena hetunā arahanto bhāyeyyuṃ vā tāseyyuṃ vā.

“Even so, great king, there is no such cause in Arahants, by which Arahants might fear or be terrified.

“Cũng vậy, này Đại vương, các vị A-la-hán không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.

1120

‘‘Yadipi, mahārāja, lokadhātusatasahassesu ye keci sattanikāyapariyāpannā sabbepi te sattihatthā ekaṃ arahantaṃ upadhāvitvā tāseyyuṃ, na bhaveyya arahato cittassa kiñci aññathattaṃ.

Even if, great king, all beings within a hundred thousand world-systems, all holding spears in their hands, were to rush towards one Arahant and try to terrify him, there would be no change whatsoever in the Arahant’s mind.

Này Đại vương, ngay cả khi tất cả chúng sinh trong hàng trăm ngàn thế giới, tất cả đều cầm giáo, xông tới một vị A-la-hán để hăm dọa, tâm của vị A-la-hán cũng không hề thay đổi.

Kiṃ kāraṇaṃ?

What is the reason?

Vì sao?

Aṭṭhānamanavakāsatāya.

Because it is impossible and there is no opportunity for it.

Vì không có cơ hội hay khả năng (để sợ hãi).

1121

‘‘Api ca, mahārāja, tesaṃ khīṇāsavānaṃ evaṃ cetoparivitakko ahosi ‘ajja naravarapavare jinavaravasabhe nagaravaramanuppaviṭṭhe vīthiyā dhanapālako hatthī āpatissati, asaṃsayamatidevadevaṃ upaṭṭhāko na pariccajissati, yadi mayaṃ sabbepi bhagavantaṃ na pariccajissāma, ānandassa guṇo pākaṭo na bhavissati, na heva ca tathāgataṃ samupagamissati hatthināgo, handa mayaṃ apagacchāma, evamidaṃ mahato janakāyassa kilesabandhanamokkho bhavissati, ānandassa ca guṇo pākaṭo bhavissatī’ti.

“Furthermore, great king, such was the thought in the minds of those Arahants: ‘Today, when the foremost among men, the Supreme Buddha, enters the chief city, the elephant Dhanapālaka will charge along the street. Without a doubt, the attendant, the brother Ānanda, will not abandon the God of gods. If all of us do not abandon the Blessed One, Ānanda’s virtue will not become manifest. And the royal elephant will not dare approach the Tathāgata. Let us depart! In this way, the liberation from the bonds of defilements for the great multitude of people will come to be, and Ānanda’s virtue will also become manifest.’

Hơn nữa, này Đại vương, các vị A-la-hán ấy đã có ý nghĩ như sau: ‘Hôm nay, khi Đức Phật, bậc tối thượng trong số những người cao quý, bậc chiến thắng vĩ đại, tiến vào thành phố, con voi Dhanapālaka sẽ xông tới trên đường phố. Chắc chắn rằng người thị giả của Đức Phật, bậc trời của các vị trời, sẽ không từ bỏ Ngài. Nếu tất cả chúng ta không từ bỏ Đức Thế Tôn, thì phẩm chất của Ānanda sẽ không được hiển lộ. Và con voi chúa cũng sẽ không thể đến gần Đức Như Lai. Vậy chúng ta hãy rời đi. Như vậy, sự giải thoát khỏi trói buộc phiền não sẽ đến với đại chúng, và phẩm chất của Ānanda cũng sẽ được hiển lộ.’

Evaṃ te arahanto ānisaṃsaṃ disvā disāvidisaṃ pakkantā’’ti.

Thus, seeing this benefit, those Arahants departed in various directions.”

Với suy nghĩ như vậy, các vị A-la-hán ấy đã thấy lợi ích và bỏ đi các hướng.”

‘‘Suvibhatto, bhante nāgasena, pañho, evametaṃ natthi arahantānaṃ bhayaṃ vā santāso vā, ānisaṃsaṃ disvā arahanto pakkantā disāvidisa’’nti.

“The question has been well expounded, Venerable Nāgasena. It is indeed so: there is no fear or terror for Arahants; the Arahants departed in various directions seeing the benefit.”

“Bạch Đại đức Nāgasena, câu hỏi đã được phân tích rõ ràng. Đúng vậy, các bậc A-la-hán không có sợ hãi hay kinh hoàng. Các bậc A-la-hán đã rời đi các phương trời vì thấy được lợi ích.”

1122

Arahantaabhāyanapañho navamo.

The ninth question: Arahants are fearless.

Vấn đề về sự không sợ hãi của bậc A-la-hán là vấn đề thứ chín.

1123

10. Buddhasabbaññubhāvapañho

10. Question on the Buddha’s Omniscience

10. Vấn đề về sự Toàn tri của Đức Phật

1124

10. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘tathāgato sabbaññū’ti.

10. “Venerable Nāgasena, you say, ‘The Tathāgata is omniscient.’

10. “Bạch Đại đức Nāgasena, Ngài nói rằng ‘Đức Như Lai là bậc Toàn tri’.

Puna ca bhaṇatha ‘tathāgatena sāriputtamoggallānappamukhe bhikkhusaṅghe paṇāmite cātumeyyakā ca sakyā brahmā ca sahampati bījūpamañca vacchataruṇūpamañca upadassetvā bhagavantaṃ pasādesuṃ khamāpesuṃ nijjhattaṃ akaṃsū’ti.

And again you say, ‘When the Tathāgata dismissed the Saṅgha of bhikkhus led by Sāriputta and Moggallāna, the Sakyans of Cātumā and Brahmā Sahampati pleased the Blessed One and made amends, making him understand by presenting the simile of the seed and the simile of the young calf.’

Rồi Ngài lại nói rằng ‘Khi Đức Như Lai đã đuổi Tăng chúng do Sāriputta và Moggallāna đứng đầu, thì các Sakya ở Cātumā và Phạm thiên Sahampati đã trình bày các ví dụ về hạt giống và ví dụ về bò con để làm cho Thế Tôn hoan hỷ, xin Thế Tôn tha thứ và làm cho Ngài hiểu rõ’.

Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, aññātā tā upamā tathāgatassa, yāhi tathāgato upamāhi orato khamito upasanto nijjhattaṃ gato?

“Venerable Nāgasena, were those similes unknown to the Tathāgata, by which similes the Tathāgata was pleased, appeased, calmed, and understood?

Bạch Đại đức Nāgasena, phải chăng những ví dụ đó không được Đức Như Lai biết đến, mà nhờ những ví dụ đó Đức Như Lai mới hoan hỷ, được tha thứ, được an tịnh, và được hiểu rõ?

Yadi, bhante nāgasena, tathāgatassa tā upamā aññātā, tena hi buddho asabbaññū, yadi ñātā, tena hi okassa pasayha vīmaṃsāpekkho paṇāmesi, tena hi tassa akāruññatā sambhavati.

If, Venerable Nāgasena, those similes were unknown to the Tathāgata, then the Buddha is not omniscient. If they were known, then he drove them away out of a desire to test them forcibly, and thus, his lack of compassion would arise.

Nếu, bạch Đại đức Nāgasena, những ví dụ đó không được Đức Như Lai biết đến, thì Đức Phật không phải là bậc Toàn tri. Nếu Ngài đã biết, thì Ngài đã cố ý đuổi họ đi để thử thách, và như vậy Ngài có thể bị xem là vô từ bi.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This too is a two-edged question that has come to you; it must be resolved by you.”

Đây cũng là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Ngài, Ngài phải giải quyết nó.”

1125

‘‘Sabbaññū, mahārāja, tathāgato, tāhi ca upamāhi bhagavā pasanno orato khamito upasanto nijjhattaṃ gato.

“The Tathāgata, great king, is omniscient, and by those similes, the Fortunate One was pleased, appeased, calmed, and understood.

“Đại vương, Đức Như Lai là bậc Toàn tri, và Thế Tôn đã hoan hỷ, được tha thứ, được an tịnh, và được hiểu rõ nhờ những ví dụ đó.

Dhammassāmī, mahārāja, tathāgato, tathāgatappavediteheva te opammehi tathāgataṃ ārādhesuṃ tosesuṃ pasādesuṃ, tesañca tathāgato pasanno ‘sādhū’ti abbhānumodi.

The Tathāgata, great king, is the Master of the Dhamma. It was with similes proclaimed by the Tathāgata himself that they pleased, delighted, and gladdened the Tathāgata, and the Tathāgata, being pleased with them, approved, saying, ‘Excellent!’

Đại vương, Đức Như Lai là bậc Chủ của Pháp. Họ đã làm cho Đức Như Lai hài lòng, hoan hỷ, và thanh tịnh bằng chính những ví dụ do Đức Như Lai đã thuyết giảng, và Đức Như Lai đã hoan hỷ với họ, tán thành ‘Lành thay!’”

1126

‘‘Yathā, mahārāja, itthī sāmikassa santakeneva dhanena sāmikaṃ ārādheti toseti pasādeti, tañca sāmiko ‘sādhū’ti abbhānumodati, evameva kho, mahārāja, cātumeyyakā ca sakyā brahmā ca sahampati tathāgatappavediteheva opammehi tathāgataṃ ārādhesuṃ tosesuṃ pasādesuṃ, tesañca tathāgato pasanno ‘sādhū’ti abbhānumodi.

Just as, great king, a woman pleases, delights, and gladdens her husband with wealth belonging to the husband himself, and the husband, being pleased with her, approves, saying, ‘Excellent!’; even so, great king, the Sakyans of Cātumā and Brahmā Sahampati pleased, delighted, and gladdened the Tathāgata with similes proclaimed by the Tathāgata himself, and the Tathāgata, being pleased with them, approved, saying, ‘Excellent!’

“Đại vương, ví như một người vợ làm cho chồng hài lòng, hoan hỷ, và thanh tịnh bằng chính tài sản của chồng, và người chồng tán thành ‘Lành thay!’. Cũng vậy, Đại vương, các Sakya ở Cātumā và Phạm thiên Sahampati đã làm cho Đức Như Lai hài lòng, hoan hỷ, và thanh tịnh bằng chính những ví dụ do Đức Như Lai đã thuyết giảng, và Đức Như Lai đã hoan hỷ với họ, tán thành ‘Lành thay!’”

1127

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kappako rañño santakeneva suvaṇṇaphaṇakena rañño uttamaṅgaṃ pasādhayamāno rājānaṃ ārādheti toseti pasādeti, tassa ca rājā pasanno ‘sādhū’ti abbhānumodati, yathicchitamanuppadeti, evameva kho, mahārāja, cātumeyyakā ca sakyā brahmā ca sahampati tathāgatappavediteheva opammehi tathāgataṃ ārādhesuṃ tosesuṃ pasādesuṃ, tesañca tathāgato pasanno ‘sādhū’ti abbhānumodi.

Or just as, great king, a barber, adorning the king’s head with a golden comb belonging to the king himself, pleases, delights, and gladdens the king, and the king, being pleased with him, approves, saying, ‘Excellent!’ and bestows whatever he desires; even so, great king, the Sakyans of Cātumā and Brahmā Sahampati pleased, delighted, and gladdened the Tathāgata with similes proclaimed by the Tathāgata himself, and the Tathāgata, being pleased with them, approved, saying, ‘Excellent!’

“Hoặc nữa, Đại vương, ví như một người thợ cạo trang điểm đầu của nhà vua bằng lược vàng của chính nhà vua, làm cho nhà vua hài lòng, hoan hỷ, và thanh tịnh, và nhà vua hoan hỷ với người ấy, tán thành ‘Lành thay!’, và ban cho những gì người ấy mong muốn. Cũng vậy, Đại vương, các Sakya ở Cātumā và Phạm thiên Sahampati đã làm cho Đức Như Lai hài lòng, hoan hỷ, và thanh tịnh bằng chính những ví dụ do Đức Như Lai đã thuyết giảng, và Đức Như Lai đã hoan hỷ với họ, tán thành ‘Lành thay!’”

1128

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, saddhivihāriko upajjhāyābhataṃ piṇḍapātaṃ gahetvā upajjhāyassa upanāmento upajjhāyaṃ ārādheti toseti pasādeti, tañca upajjhāyo pasanno ‘sādhū’ti abbhānumodati, evameva kho, mahārāja, cātumeyyakā ca sakyā brahmā ca sahampati tathāgatappavediteheva opammehi tathāgataṃ ārādhesuṃ tosesuṃ pasādesuṃ, tesañca tathāgato pasanno ‘sādhū’ti abbhānumoditvā sabbadukkhaparimuttiyā dhammaṃ desesī’’ti.

Or just as, great king, a pupil, taking alms food brought by his preceptor and offering it to his preceptor, pleases, delights, and gladdens his preceptor, and the preceptor, being pleased with him, approves, saying, ‘Excellent!’; even so, great king, the Sakyans of Cātumā and Brahmā Sahampati pleased, delighted, and gladdened the Tathāgata with similes proclaimed by the Tathāgata himself, and the Tathāgata, being pleased with them, approved, saying, ‘Excellent!’ and taught the Dhamma for the complete liberation from all suffering.”

“Hoặc nữa, Đại vương, ví như một đệ tử cầm bát cơm do vị thầy tế độ mang về, dâng lên vị thầy tế độ, làm cho vị thầy tế độ hài lòng, hoan hỷ, và thanh tịnh, và vị thầy tế độ hoan hỷ với người ấy, tán thành ‘Lành thay!’. Cũng vậy, Đại vương, các Sakya ở Cātumā và Phạm thiên Sahampati đã làm cho Đức Như Lai hài lòng, hoan hỷ, và thanh tịnh bằng chính những ví dụ do Đức Như Lai đã thuyết giảng, và Đức Như Lai đã hoan hỷ với họ, tán thành ‘Lành thay!’ rồi thuyết Pháp để giải thoát khỏi mọi khổ đau.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmīti.

“Excellent, Venerable Nāgasena! I accept it thus.”

“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena! Con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”

1129

Buddhasabbaññubhāvapañho dasamo.

The Tenth Question on the Buddha’s Omniscience.

Vấn đề về sự Toàn tri của Đức Phật là vấn đề thứ mười.

1130

Sabbaññutañāṇavaggo catuttho.

The Fourth Chapter on Omniscient Knowledge.

Phẩm về Trí toàn tri là phẩm thứ tư.

1131

Imasmiṃ vagge dasa pañhā.

In this chapter, there are ten questions.

Trong phẩm này có mười vấn đề.

1132

5. Santhavavaggo

5. Chapter on Association

5. Phẩm về sự Kết giao

1133

1. Santhavapañho

1. Question on Association

1. Vấn đề về sự Kết giao

1134

1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –

“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Fortunate One:

1. “Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã nói điều này:

1135

‘‘‘Santhavato bhayaṃ jātaṃ, niketā jāyate rajo;

‘From association arises fear, from dwelling arises defilement;

“‘Từ sự kết giao, sợ hãi phát sinh; từ sự trú ngụ, bụi trần phát sinh;

1136

Aniketamasanthavaṃ, etaṃ ve munidassana’nti.

Without dwelling, without association—this is truly the vision of the sage.’

Không trú ngụ, không kết giao, đó chính là sự thấy của bậc hiền giả’.

1137

‘‘Puna ca bhagavatā bhaṇitaṃ ‘vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute’ti.

Yet again, the Fortunate One spoke: ‘One should build delightful monasteries, and have many learned ones reside there.’

Rồi Thế Tôn lại nói ‘Hãy xây dựng các trú xứ đẹp đẽ, và cho các bậc đa văn cư ngụ ở đó’.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘santhavato bhayaṃ jātaṃ, niketā jāyate rajo.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata spoke: ‘From association arises fear, from dwelling arises defilement.

Nếu, bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã nói ‘Từ sự kết giao, sợ hãi phát sinh; từ sự trú ngụ, bụi trần phát sinh.

Aniketamasanthavaṃ, etaṃ ve munidassana’nti, tena hi ‘vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

Without dwelling, without association—this is truly the vision of the sage,’ then the statement ‘One should build delightful monasteries, and have many learned ones reside there’ is false.

Không trú ngụ, không kết giao, đó chính là sự thấy của bậc hiền giả’, thì lời nói ‘Hãy xây dựng các trú xứ đẹp đẽ, và cho các bậc đa văn cư ngụ ở đó’ là sai lầm.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute’ti, tena hi ‘santhavato bhayaṃ jātaṃ, niketā jāyate rajo.

If the Tathāgata spoke: ‘One should build delightful monasteries, and have many learned ones reside there,’ then ‘From association arises fear, from dwelling arises defilement.

Nếu Thế Tôn đã nói ‘Hãy xây dựng các trú xứ đẹp đẽ, và cho các bậc đa văn cư ngụ ở đó’, thì lời nói ‘Từ sự kết giao, sợ hãi phát sinh; từ sự trú ngụ, bụi trần phát sinh.

Aniketamasanthavaṃ, etaṃ ve munidassana’nti tampi vacanaṃ micchā.

Without dwelling, without association—this is truly the vision of the sage’—that statement too is false.

Không trú ngụ, không kết giao, đó chính là sự thấy của bậc hiền giả’ cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This too is a two-edged question that has come to you; it must be resolved by you.”

Đây cũng là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Ngài, Ngài phải giải quyết nó.”

1138

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘santhavato bhayaṃ jātaṃ, niketā jāyate rajo.

“This was spoken by the Fortunate One, great king: ‘From association arises fear, from dwelling arises defilement.

“Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘Từ sự kết giao, sợ hãi phát sinh; từ sự trú ngụ, bụi trần phát sinh.

Aniketamasanthavaṃ, etaṃ ve munidassana’nti.

Without dwelling, without association—this is truly the vision of the sage.’

Không trú ngụ, không kết giao, đó chính là sự thấy của bậc hiền giả’.

Bhaṇitañca ‘vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute’ti.

And it was spoken: ‘One should build delightful monasteries, and have many learned ones reside there.’

Và cũng đã nói ‘Hãy xây dựng các trú xứ đẹp đẽ, và cho các bậc đa văn cư ngụ ở đó’.

Yaṃ, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘santhavato bhayaṃ jātaṃ, niketā jāyate rajo.

That which was spoken by the Fortunate One, great king: ‘From association arises fear, from dwelling arises defilement.

Đại vương, lời nói của Thế Tôn ‘Từ sự kết giao, sợ hãi phát sinh; từ sự trú ngụ, bụi trần phát sinh.

Aniketamasanthavaṃ, etaṃ ve munidassana’nti, taṃ sabhāvavacanaṃ asesavacanaṃ nissesavacanaṃ nippariyāyavacanaṃ samaṇānucchavaṃ samaṇasāruppaṃ samaṇappatirūpaṃ samaṇārahaṃ samaṇagocaraṃ samaṇappaṭipadā samaṇappaṭipatti.

“Without a home, without intimacy, this indeed is the vision of a sage”—this saying is true in nature, complete, exhaustive, unequivocal, befitting a recluse, suitable for a recluse, proper for a recluse, worthy of a recluse, the domain of a recluse, the practice of a recluse, the conduct of a recluse.

Không trú ngụ, không kết giao, đó chính là sự thấy của bậc hiền giả’ là lời nói chân thật, lời nói không còn gì sót lại, lời nói không còn gì bỏ sót, lời nói tuyệt đối, lời nói thích hợp cho Sa-môn, lời nói xứng đáng cho Sa-môn, lời nói tương xứng với Sa-môn, lời nói đáng cho Sa-môn, cảnh giới của Sa-môn, con đường của Sa-môn, sự thực hành của Sa-môn.

Yathā, mahārāja, āraññako migo araññe pavane caramāno nirālayo aniketo yathicchakaṃ sayati, evameva kho, mahārāja, bhikkhunā ‘santhavato bhayaṃ jātaṃ, niketā jāyate rajo.

Just as, great king, a deer of the forest, wandering in the wilderness, without attachment, without a home, sleeps wherever it wishes, even so, great king, a bhikkhu should reflect: “From intimacy arises fear; from a home arises defilement.

Đại vương, ví như một con nai rừng lang thang trong rừng sâu, không nơi nương tựa, không nhà cửa, ngủ nghỉ tùy ý. Cũng vậy, Đại vương, Tỳ-kheo nên suy nghĩ rằng ‘Từ sự kết giao, sợ hãi phát sinh; từ sự trú ngụ, bụi trần phát sinh.

Aniketamasanthavaṃ, etaṃ ve munidassana’nti cintetabbaṃ.

Without a home, without intimacy, this indeed is the vision of a sage.”

Không trú ngụ, không kết giao, đó chính là sự thấy của bậc hiền giả’.

1139

‘‘Yaṃ pana, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute’ti, taṃ dve atthavase sampassamānena bhagavatā bhaṇitaṃ.

“But, great king, what the Blessed One said, ‘One should build delightful monasteries, and have many learned ones reside there,’ this was said by the Blessed One, foreseeing two benefits.

“Còn Đại vương, lời nói của Thế Tôn ‘Hãy xây dựng các trú xứ đẹp đẽ, và cho các bậc đa văn cư ngụ ở đó’ là lời nói được Thế Tôn thuyết giảng khi Ngài xem xét hai lợi ích.

Katame dve?

Which two?

Hai lợi ích đó là gì?

Vihāradānaṃ nāma sabbabuddhehi vaṇṇitaṃ anumataṃ thomitaṃ pasatthaṃ, taṃ te vihāradānaṃ datvā jātijarāmaraṇā parimuccissantīti.

The offering of a monastery is praised, approved, lauded, and highly commended by all Buddhas, so that those who give such a monastery offering will be liberated from birth, old age, and death.

Sự cúng dường trú xứ được tất cả các Đức Phật khen ngợi, chấp thuận, tán dương, và ca ngợi. Những người cúng dường trú xứ đó sẽ được giải thoát khỏi sinh, lão, bệnh, tử.

Ayaṃ tāva paṭhamo ānisaṃso vihāradāne.

This is the first benefit of offering a monastery.

Đây là lợi ích đầu tiên của việc cúng dường trú xứ.

1140

‘‘Puna caparaṃ vihāre vijjamāne bhikkhuniyo byattasaṅketā bhavissanti, sulabhaṃ dassanaṃ dassanakāmānaṃ, anikete duddassanā bhavissantīti.

“Furthermore, when monasteries exist, bhikkhunīs will have a clear meeting place; it will be easy for those who wish to see them to do so, whereas without a home, they would be difficult to see.

“Hơn nữa, khi có trú xứ, các Tỳ-kheo-ni sẽ có nơi gặp gỡ rõ ràng, những người muốn gặp sẽ dễ dàng gặp được, nếu không có trú xứ thì sẽ khó gặp.

Ayaṃ dutiyo ānisaṃso vihāradāne.

This is the second benefit of offering a monastery.

Đây là lợi ích thứ hai của việc cúng dường trú xứ.

Ime dve atthavase sampassamānena bhagavatā bhaṇitaṃ ‘vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute’ti, na tattha buddhaputtena ālayo karaṇīyo nikete’’ti.

Foreseeing these two benefits, the Blessed One said, ‘One should build delightful monasteries, and have many learned ones reside there,’ but a son of the Buddha should not form attachment to a home there.”

Thế Tôn đã nói ‘Hãy xây dựng các trú xứ đẹp đẽ, và cho các bậc đa văn cư ngụ ở đó’ khi xem xét hai lợi ích này, nhưng con của Đức Phật không nên bám víu vào trú xứ.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena, I accept this meaning just as you have stated it.”

“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena! Con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”

1141

Santhavapañho paṭhamo.

The First Question on Intimacy.

Vấn đề về sự Kết giao là vấn đề thứ nhất.

1142

2. Udarasaṃyatapañho

2. The Question on Restraint of the Stomach

2. Vấn đề về sự Tiết độ trong ăn uống

1143

2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –

“Venerable Nāgasena, this too was spoken by the Blessed One—

2. “Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã nói điều này:

1144

‘‘‘Uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.

“‘One should not be heedless in one’s standing (for alms), one should be restrained in one’s stomach.’

“‘Hãy không phóng dật trong việc đứng dậy (khất thực), hãy tiết độ trong ăn uống’.

1145

‘‘Puna ca bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti.

“And again, the Blessed One said, ‘Indeed, Udāyi, sometimes I eat a bowlful with this bowl, and sometimes I eat more.’

Rồi Thế Tôn lại nói ‘Này Udāyi, đôi khi Ta dùng bát này ăn vừa đủ, đôi khi Ta ăn nhiều hơn’.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, tena hi ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatitthikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘One should not be heedless in one’s standing, one should be restrained in one’s stomach,’ then that saying, ‘Indeed, Udāyi, sometimes I eat a bowlful with this bowl, and sometimes I eat more,’ is false.

Nếu, bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã nói ‘Hãy không phóng dật trong việc đứng dậy (khất thực), hãy tiết độ trong ăn uống’, thì lời nói ‘Này Udāyi, đôi khi Ta dùng bát này ăn vừa đủ, đôi khi Ta ăn nhiều hơn’ là sai lầm.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatitthikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti, tena hi ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said, ‘Indeed, Udāyi, sometimes I eat a bowlful with this bowl, and sometimes I eat more,’ then that saying, ‘One should not be heedless in one’s standing, one should be restrained in one’s stomach,’ is also false.

Nếu Như Lai đã nói: ‘Này Udāyi, đôi khi Ta dùng bát này ăn vừa đủ, thậm chí ăn nhiều hơn,’ thì lời dạy ‘Hãy đứng dậy, chớ buông lung, hãy tiết độ trong ăn uống’ đó cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you, and you must resolve it.”

Vấn đề lưỡng nan này cũng đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1146

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, bhaṇitañca ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti.

“Indeed, great king, the Blessed One said, ‘One should not be heedless in one’s standing, one should be restrained in one’s stomach,’ and it was also said, ‘Indeed, Udāyi, sometimes I eat a bowlful with this bowl, and sometimes I eat more.’

“Tâu Đại vương, Thế Tôn đã nói: ‘Hãy đứng dậy, chớ buông lung, hãy tiết độ trong ăn uống,’ và Ngài cũng đã nói: ‘Này Udāyi, đôi khi Ta dùng bát này ăn vừa đủ, thậm chí ăn nhiều hơn.’

Yaṃ, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, taṃ sabhāvavacanaṃ asesavacanaṃ nissesavacanaṃ nippariyāyavacanaṃ bhūtavacanaṃ tacchavacanaṃ yāthāvavacanaṃ aviparītavacanaṃ isivacanaṃ munivacanaṃ bhagavantavacanaṃ arahantavacanaṃ paccekabuddhavacanaṃ jinavacanaṃ sabbaññuvacanaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa vacanaṃ.

That saying, great king, which the Blessed One spoke, ‘One should not be heedless in one’s standing, one should be restrained in one’s stomach,’ is a saying true in nature, complete, exhaustive, unequivocal, a real saying, a true saying, an actual saying, an unperverted saying, a saying of a sage, a saying of a muni, a saying of the Blessed One, a saying of an Arahant, a saying of a Paccekabuddha, a saying of a Jina, a saying of the Omniscient One, a saying of the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.

Tâu Đại vương, lời Thế Tôn đã nói: ‘Hãy đứng dậy, chớ buông lung, hãy tiết độ trong ăn uống’ là lời chân thật, lời không còn sót lại, lời không còn dư sót, lời trực tiếp, lời hiện hữu, lời đúng đắn, lời như thật, lời không sai lệch, lời của bậc ẩn sĩ, lời của bậc hiền triết, lời của Thế Tôn, lời của bậc A-la-hán, lời của bậc Độc Giác Phật, lời của bậc Chiến Thắng, lời của bậc Toàn Giác, lời của bậc Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.

1147

‘‘Udare asaṃyato, mahārāja, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati, majjampi pivati, mātarampi jīvitā voropeti, pitarampi jīvitā voropeti, arahantampi jīvitā voropeti, saṅghampi bhindati, duṭṭhena cittena tathāgatassa lohitampi uppādeti.

“One who is unrestrained in the stomach, great king, kills living beings, takes what is not given, goes to another’s wife, speaks falsehoods, drinks intoxicants, deprives his mother of life, deprives his father of life, deprives an Arahant of life, causes a schism in the Saṅgha, and with a malicious mind, sheds the Tathāgata’s blood.

“Tâu Đại vương, người không tiết độ trong ăn uống có thể giết hại sinh vật, có thể lấy của không cho, có thể tà dâm với vợ người khác, có thể nói dối, có thể uống rượu, có thể tước đoạt mạng sống của mẹ, có thể tước đoạt mạng sống của cha, có thể tước đoạt mạng sống của bậc A-la-hán, có thể phá hòa hợp Tăng, có thể làm chảy máu Như Lai với tâm ác độc.

Nanu, mahārāja, devadatto udare asaṃyato saṅghaṃ bhinditvā kappaṭṭhiyaṃ kammaṃ āyūhi^* .

Did not Devadatta, great king, being unrestrained in the stomach, cause a schism in the Saṅgha and accumulate karma that endures for an eon?

Tâu Đại vương, chẳng phải Devadatta đã không tiết độ trong ăn uống, phá hòa hợp Tăng, và tạo nghiệp phải chịu quả báo trong một kiếp sao?

Evarūpāni, mahārāja, aññānipi bahuvidhāni kāraṇāni disvā bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.

Seeing such and many other varied reasons, great king, the Blessed One said, ‘One should not be heedless in one’s standing, one should be restrained in one’s stomach.’”

Tâu Đại vương, thấy những lý do đa dạng như vậy, Thế Tôn đã dạy: ‘Hãy đứng dậy, chớ buông lung, hãy tiết độ trong ăn uống.’

1148

‘‘Udare saṃyato, mahārāja, catusaccābhisamayaṃ abhisameti, cattāri sāmaññaphalāni sacchikaroti, catūsu paṭisambhidāsu aṭṭhasu samāpattīsu chasu abhiññāsu vasībhāvaṃ pāpuṇāti, kevalañca samaṇadhammaṃ pūreti.

“O great king, one who is restrained in eating comprehends the four noble truths, realizes the four fruits of recluseship, attains mastery in the four paṭisambhidās, in the eight samāpattis, and in the six abhiññās, and entirely fulfills the recluse's practice.

“Tâu Đại vương, người tiết độ trong ăn uống sẽ chứng ngộ Tứ Thánh Đế, chứng đắc bốn quả Sa-môn, đạt được sự thành thạo trong bốn Tuệ Phân Tích, tám Thiền Định, sáu Thắng Trí, và hoàn thành toàn bộ Pháp Sa-môn.

Nanu, mahārāja, sukapotako udare saṃyato hutvā yāva tāvatiṃsabhavanaṃ kampetvā sakkaṃ devānamindaṃ upaṭṭhānamupanesi, evarūpāni, mahārāja, aññānipi bahuvidhāni kāraṇāni disvā bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.

Did not, O great king, a young parrot, by being restrained in eating, shake the Tāvatiṃsa realm and bring Sakka, king of devas, to his service? Seeing such and many other varied reasons, O great king, the Blessed One said: ‘One should not be negligent in alms-round, one should be restrained in eating.’

Tâu Đại vương, chẳng phải chim bồ câu con đã tiết độ trong ăn uống, làm rung chuyển cung trời Đao Lợi và khiến Đế Thích, vua của chư thiên, phải đến hầu hạ sao? Tâu Đại vương, thấy những lý do đa dạng như vậy, Thế Tôn đã dạy: ‘Hãy đứng dậy, chớ buông lung, hãy tiết độ trong ăn uống.’

1149

‘‘Yaṃ pana, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti, taṃ katakiccena niṭṭhitakiriyena siddhatthena vusitavosānena nirāvaraṇena sabbaññunā sayambhunā tathāgatena attānaṃ upādāya bhaṇitaṃ.

“But, O great king, what the Blessed One said, ‘Sometimes, Udāyī, I eat with this bowl full to the brim, and sometimes I eat more,’ that was spoken by the Tathāgata, who has accomplished his task, completed his actions, achieved his aim, finished his spiritual life, is free from hindrance, omniscient, and self-existent, referring to himself.

“Còn về lời Thế Tôn đã nói: ‘Này Udāyi, đôi khi Ta dùng bát này ăn vừa đủ, thậm chí ăn nhiều hơn,’ lời ấy được Như Lai, bậc đã hoàn thành công việc, đã hoàn tất hành vi, đã đạt được mục đích, đã kết thúc đời sống Phạm hạnh, không còn chướng ngại, bậc Toàn Giác, bậc Tự Sinh, nói về chính mình.

1150

‘‘Yathā, mahārāja, vantassa virittassa anuvāsitassa āturassa sappāyakiriyā icchitabbā hoti, evameva kho, mahārāja, sakilesassa adiṭṭhasaccassa udare saṃyamo karaṇīyo hoti.

“Just as, O great king, for one who has vomited, purged, or is afflicted with a chronic illness, appropriate treatment is desired, even so, O great king, for one who is defiled and has not seen the truth, restraint in eating should be practiced.

“Tâu Đại vương, giống như một người bệnh đã nôn mửa, đã tẩy rửa, đã được xông hơi, cần được chăm sóc phù hợp; cũng vậy, tâu Đại vương, đối với người còn phiền não, chưa thấy Tứ Thánh Đế, sự tiết độ trong ăn uống là cần thiết.

Yathā, mahārāja, maṇiratanassa sappabhāsassa jātimantassa abhijātiparisuddhassa majjananighaṃsanaparisodhanena karaṇīyaṃ na hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa buddhavisaye pāramiṃ gatassa kiriyākaraṇesu āvaraṇaṃ na hotī’’ti.

Just as, O great king, a lustrous, high-born, perfectly pure jewel-gem needs no polishing, rubbing, or cleansing, even so, O great king, for the Tathāgata, who has reached the perfection in the Buddha-sphere, there is no hindrance in actions to be done.”

Tâu Đại vương, giống như một viên ngọc quý có ánh sáng, có phẩm chất tốt, hoàn toàn trong sạch từ nguồn gốc, không cần phải chùi rửa, đánh bóng hay làm sạch; cũng vậy, tâu Đại vương, đối với Như Lai, bậc đã đạt đến sự hoàn hảo trong lĩnh vực Phật quả, không có bất kỳ chướng ngại nào trong các hành vi và việc làm.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena, I accept it just as you say.”

“Lành thay, Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”

1151

Udarasaṃyatapañho dutiyo.

The Second Question on Restraint in Eating.

Vấn đề tiết độ trong ăn uống, thứ hai.

1152

3. Buddhaappābādhapañho

3. The Question on the Buddha’s Freedom from Illness

3. Vấn đề về sự vô bệnh của Đức Phật

1153

3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘ahamasmi, bhikkhave, brāhmaṇo yācayogo sadā payatapāṇi antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto’ti.

“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, I am a brāhmaṇa, one worthy of offerings, always with purified hands, bearing the last body, the unsurpassed physician, the surgeon.’

“Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã dạy: ‘Này các Tỳ-khưu, Ta là Bà-la-môn, là bậc đáng được cúng dường, luôn có bàn tay thanh tịnh, mang thân cuối cùng, là lương y tối thượng, là bậc thầy giải phẫu.’

Puna ca bhaṇitaṃ bhagavatā ‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ appābādhānaṃ yadidaṃ bākulo’ti.

And again, the Blessed One said: ‘Among my bhikkhu disciples who are free from illness, Monks, the foremost is Bākula.’

Và Thế Tôn cũng đã dạy: ‘Này các Tỳ-khưu, trong số các đệ tử Tỳ-khưu của Ta, bậc vô bệnh là Bākula.’

Bhagavato ca sarīre bahukkhattuṃ ābādho uppanno dissati.

But many times illness is seen to have arisen in the Blessed One’s body.

Tuy nhiên, trên thân của Thế Tôn, bệnh tật đã xuất hiện nhiều lần.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgato anuttaro, tena hi ‘etadaggaṃ…pe… bākulo’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the Tathāgata is unsurpassed, then that statement, ‘the foremost… Bākula,’ is false.

Bạch Đại đức Nāgasena, nếu Như Lai là bậc vô thượng, thì lời dạy ‘Bậc vô bệnh… là Bākula’ là sai lầm.

Yadi thero bākulo appābādhānaṃ aggo, tena hi ‘ahamasmi…pe… sallakatto’ti tampi vacanaṃ micchā.

If Elder Bākula is foremost among those free from illness, then that statement, ‘I am… the surgeon,’ is also false.

Nếu Trưởng lão Bākula là bậc tối thượng trong số những người vô bệnh, thì lời dạy ‘Ta là… bậc thầy giải phẫu’ cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you; it must be resolved by you.”

Vấn đề lưỡng nan này cũng đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1154

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘ahamasmi…pe… sallakatto’ti, bhaṇitañca ‘etadaggaṃ…pe… bākulo’ti, tañca pana bāhirānaṃ āgamānaṃ adhigamānaṃ pariyattīnaṃ attani vijjamānataṃ sandhāya bhāsitaṃ.

“O great king, it was spoken by the Blessed One, ‘I am… the surgeon,’ and it was also said, ‘the foremost… Bākula.’ That was spoken with reference to the existence in himself of external teachings, attainments, and recitations.

“Tâu Đại vương, Thế Tôn đã dạy: ‘Ta là… bậc thầy giải phẫu,’ và cũng đã dạy: ‘Bậc vô bệnh… là Bākula.’ Lời dạy đó được nói ra để chỉ sự hiện hữu của các giáo pháp ngoại đạo, các pháp chứng đắc và các kinh điển trong chính bản thân Thế Tôn.

1155

‘‘Santi kho pana, mahārāja, bhagavato sāvakā ṭhānacaṅkamikā, te ṭhānena caṅkamena divārattiṃ vītināmenti, bhagavā pana, mahārāja, ṭhānena caṅkamena nisajjāya sayanena divārattiṃ vītināmeti, ye te, mahārāja, bhikkhū ṭhānacaṅkamikā, te tena aṅgena atirekā.

“There are, O great king, disciples of the Blessed One who are always standing and walking, they spend day and night standing and walking. But the Blessed One, O great king, spends day and night standing, walking, sitting, and lying down. Those bhikkhus, O great king, who are always standing and walking, are superior in that respect.

“Tâu Đại vương, có những đệ tử của Thế Tôn là những người chỉ đi kinh hành và đứng, họ trải qua ngày đêm bằng cách đi kinh hành và đứng, nhưng Thế Tôn, tâu Đại vương, trải qua ngày đêm bằng cách đi kinh hành, đứng, ngồi và nằm. Những Tỳ-khưu chỉ đi kinh hành và đứng đó, tâu Đại vương, là vượt trội về phương diện đó.

1156

‘‘Santi kho pana, mahārāja, bhagavato sāvakā ekāsanikā, te jīvitahetupi dutiyaṃ bhojanaṃ na bhuñjanti, bhagavā pana, mahārāja, dutiyampi yāva tatiyampi bhojanaṃ bhuñjati, ye te, mahārāja, bhikkhū ekāsanikā, te tena aṅgena atirekā, anekavidhāni, mahārāja, tāni kāraṇāni tesaṃ tesaṃ taṃ taṃ sandhāya bhaṇitāni.

“There are, O great king, disciples of the Blessed One who eat only one meal; they do not eat a second meal even for the sake of life. But the Blessed One, O great king, eats a second meal, and even a third meal. Those bhikkhus, O great king, who eat only one meal, are superior in that respect. There are, O great king, many such varied reasons, and those statements were made with reference to those specific individuals and circumstances.

“Tâu Đại vương, có những đệ tử của Thế Tôn chỉ ăn một bữa, họ không ăn bữa thứ hai dù vì mạng sống. Nhưng Thế Tôn, tâu Đại vương, ăn bữa thứ hai, thậm chí bữa thứ ba. Những Tỳ-khưu chỉ ăn một bữa đó, tâu Đại vương, là vượt trội về phương diện đó. Tâu Đại vương, có nhiều lý do khác nhau được nói ra để chỉ những người khác nhau.

Bhagavā pana, mahārāja, anuttaro sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena dasahi ca balehi catūhi vesārajjehi aṭṭhārasahi buddhadhammehi chahi asādhāraṇehi ñāṇehi, kevale ca buddhavisaye taṃ sandhāya bhaṇitaṃ ‘ahamasmi…pe… sallakatto’ti.

But the Blessed One, O great king, is unsurpassed in sīla, samādhi, paññā, vimutti, vimuttiñāṇadassana, in the ten powers, the four fearlessnesses, the eighteen unique Buddha-qualities, and the six extraordinary knowledges, and in the entire Buddha-sphere. It was with reference to that, that it was said, ‘I am… the surgeon.’

Còn Thế Tôn, tâu Đại vương, là bậc vô thượng về Giới, Định, Tuệ, Giải thoát, Giải thoát tri kiến, mười Lực, bốn Vô úy, mười tám Phật pháp, sáu Trí không chung với ai khác, và trong toàn bộ lĩnh vực Phật quả. Lời dạy ‘Ta là… bậc thầy giải phẫu’ được nói ra để chỉ điều đó.

1157

‘‘Idha, mahārāja, manussesu eko jātimā hoti, eko dhanavā, eko vijjavā, eko sippavā, eko sūro, eko vicakkhaṇo, sabbepete abhibhaviya rājā yeva tesaṃ uttamo hoti, evameva kho, mahārāja, bhagavā sabbasattānaṃ aggo jeṭṭho seṭṭho.

“Here, O great king, among humans, one is of noble birth, one is wealthy, one is learned, one is skilled, one is brave, one is discerning; the king, surpassing all of them, is indeed the foremost among them. In the same way, O great king, the Blessed One is the chief, the eldest, the most excellent of all beings.”

“Tâu Đại vương, trong loài người, có người cao quý về dòng dõi, có người giàu có, có người có kiến thức, có người có kỹ năng, có người dũng cảm, có người khôn ngoan. Vượt trên tất cả những người này, chính nhà vua là bậc tối thượng trong số họ. Cũng vậy, tâu Đại vương, Thế Tôn là bậc đứng đầu, tối thượng, cao quý nhất trong tất cả chúng sinh.

1158

‘‘Yaṃ pana āyasmā bākulo appābādho ahosi, taṃ abhinīhāravasena, so hi, mahārāja, anomadassissa bhagavato udaravātābādhe uppanne vipassissa ca bhagavato aṭṭhasaṭṭhiyā ca bhikkhusatasahassānaṃ tiṇapupphakaroge uppanne sayaṃ tāpaso samāno nānābhesajjehi taṃ byādhiṃ apanetvā appābādhataṃ patto, bhaṇito ca ‘etadaggaṃ…pe… bākulo’ti.

“That Venerable Bākula was free from illness, that was due to his aspiration. For, O great king, when the Blessed One Anomadassī suffered from a stomach ailment, and when the Blessed One Vipassī and six million eight hundred thousand bhikkhus suffered from a headache caused by the scent of grass flowers, he himself, being an ascetic, removed those diseases with various medicines and attained freedom from illness. And it was said: ‘Among those bhikkhus, my disciples, who are free from illness, namely Bākula, he is the foremost.’”

“Việc Tôn giả Bākula vô bệnh là do sự phát nguyện. Tâu Đại vương, khi bệnh đau bụng gió nổi lên nơi Thế Tôn Anomadassī, và khi bệnh nhức đầu do phấn hoa nổi lên nơi Thế Tôn Vipassī và sáu mươi tám vạn Tỳ-khưu, thì chính ngài, khi còn là một ẩn sĩ, đã dùng nhiều loại thuốc để chữa lành bệnh đó và đạt được trạng thái vô bệnh. Và ngài đã được tuyên bố là ‘Bậc tối thượng… là Bākula.’

1159

‘‘Bhagavato, mahārāja, byādhimhi uppajjantepi anuppajjantepi dhutaṅgaṃ ādiyantepi anādiyantepi natthi bhagavatā sadiso koci satto.

“O great king, whether illness arises or does not arise for the Blessed One, whether he undertakes a dhutaṅga practice or does not undertake it, there is no being similar to the Blessed One.

“Tâu Đại vương, dù bệnh tật có phát sinh hay không phát sinh nơi Thế Tôn, dù Ngài có thực hành hạnh đầu đà hay không thực hành, không có một chúng sinh nào sánh bằng Thế Tôn.

Bhāsitampetaṃ mahārāja bhagavatā devātidevena saṃyuttanikāyavaralañchake –

This was also spoken, O great king, by the Blessed One, the God of gods, in the excellent Saṃyuttanikāya, the section marked with the seal—

Tâu Đại vương, Thế Tôn, bậc tối thắng trong chư thiên, đã dạy điều này trong Saṃyutta Nikāya cao quý:

1160

‘‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā saññino vā asaññino vā nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati arahaṃ sammāsambuddho’ti.

“‘Bhikkhus, as far as there are beings—footless, two-footed, four-footed, many-footed, with form, without form, with perception, without perception, or neither with nor without perception—the Tathāgata is declared to be the foremost among them, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.’ ‘Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this matter as it is.’”

“Này các Tỳ-khưu, trong số tất cả chúng sinh, dù không chân, hai chân, bốn chân, hay nhiều chân; dù có sắc, không sắc; dù có tưởng, không tưởng, hay phi tưởng phi phi tưởng, Như Lai được xưng là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác tối thượng trong số đó.”

‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’’ti.

‘Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this matter as it is.’”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, tôi chấp nhận điều này đúng như vậy.”

1161

Buddhaappābādhapañho tatiyo.

The Third Question on the Buddha’s Freedom from Illness.

Vấn đề về sức khỏe của Đức Phật, thứ ba, đã kết thúc.

1162

4. Magguppādanapañho

4. The Question on the Origin of the Path

4. Vấn đề về sự khai mở Đạo lộ

1163

4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgato bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.

4. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Bhikkhus, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unarisen path.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti.

Again, it was said: ‘Bhikkhus, I saw an ancient path, an ancient road, followed by the former Perfectly Self-Enlightened Ones.’

Và Ngài cũng đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Ta đã thấy con đường xưa, lối đi xưa mà các vị Chánh Đẳng Giác thời trước đã đi theo.’

Yadi, bhante nāgasena, tathāgato anuppannassa maggassa uppādetā, tena hi ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata is the producer of the unarisen path, then that statement, ‘Bhikkhus, I saw an ancient path, an ancient road, followed by the former Perfectly Self-Enlightened Ones,’ is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Như Lai là người khai mở con đường chưa từng được khai mở, thì lời nói rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, Ta đã thấy con đường xưa, lối đi xưa mà các vị Chánh Đẳng Giác thời trước đã đi theo’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti, tena hi ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If it was said by the Tathāgata, ‘Bhikkhus, I saw an ancient path, an ancient road, followed by the former Perfectly Self-Enlightened Ones,’ then that statement, ‘Bhikkhus, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unarisen path,’ is also false.

Nếu Thế Tôn đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Ta đã thấy con đường xưa, lối đi xưa mà các vị Chánh Đẳng Giác thời trước đã đi theo,’ thì lời nói rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you; it must be resolved by you.”

Vấn đề hai mặt này đã đến với Tôn giả, Tôn giả cần phải giải quyết nó.”

1164

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.

“O great king, this was spoken by the Blessed One: ‘Bhikkhus, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unarisen path.’

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã dạy: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở.’

Bhaṇitañca ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti, taṃ dvayampi sabhāvavacanameva, pubbakānaṃ, mahārāja, tathāgatānaṃ antaradhānena asati anusāsake maggo antaradhāyi, taṃ^* tathāgato maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññācakkhunā sampassamāno^* addasa pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātaṃ, taṃkāraṇā āha ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti.

And it was said: ‘Bhikkhus, I saw an ancient path, an ancient road, followed by the former Perfectly Self-Enlightened Ones.’ Both of these statements are indeed true. For, O great king, with the disappearance of the former Tathāgatas and in the absence of a teacher, the path disappeared. The Tathāgata, perceiving that path—which was ruined, broken, hidden, concealed, covered, and without passage—with his eye of wisdom, saw that it had been followed by the former Perfectly Self-Enlightened Ones. For that reason, he said: ‘Bhikkhus, I saw an ancient path, an ancient road, followed by the former Perfectly Self-Enlightened Ones.’”

Và Ngài cũng đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Ta đã thấy con đường xưa, lối đi xưa mà các vị Chánh Đẳng Giác thời trước đã đi theo.’ Cả hai lời này đều là lời chân thật, thưa Đại vương. Do sự biến mất của các Như Lai thời trước, khi không có người hướng dẫn, con đường đã biến mất. Như Lai đã dùng tuệ nhãn của mình để nhìn thấy con đường bị đổ nát, hoang tàn, ẩn giấu, che lấp, bị khuất lấp, không còn người qua lại, con đường mà các vị Chánh Đẳng Giác thời trước đã đi theo. Vì lý do đó, Ngài đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Ta đã thấy con đường xưa, lối đi xưa mà các vị Chánh Đẳng Giác thời trước đã đi theo.’

1165

‘‘Pubbakānaṃ, mahārāja, tathāgatānaṃ antaradhānena asati anusāsake luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ maggaṃ yaṃ dāni tathāgato sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.

“O great king, with the disappearance of the former Tathāgatas and in the absence of a teacher, the path was ruined, broken, hidden, concealed, covered, and without passage. Because the Tathāgata now made that path passable, for that reason he said: ‘Bhikkhus, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unarisen path.’”

Thưa Đại vương, do sự biến mất của các Như Lai thời trước, khi không có người hướng dẫn, con đường đã bị đổ nát, hoang tàn, ẩn giấu, che lấp, bị khuất lấp, không còn người qua lại. Nay Như Lai đã làm cho con đường ấy trở nên có người qua lại. Vì lý do đó, Ngài đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở.’

1166

‘‘Idha, mahārāja, rañño cakkavattissa antaradhānena maṇiratanaṃ girisikhantare nilīyati, aparassa cakkavattissa sammāpaṭipattiyā upagacchati, api nu kho taṃ, mahārāja, maṇiratanaṃ tassa pakata’’nti?

“Here, O great king, with the disappearance of a universal monarch, a jewel-treasure becomes hidden in a mountain peak. When another universal monarch practices rightly, it reappears. Now, O great king, was that jewel-treasure created by him?”

Thưa Đại vương, ví như khi một vị Chuyển Luân Vương qua đời, viên ngọc báu ẩn mình trong lòng núi. Khi một vị Chuyển Luân Vương khác thực hành chánh pháp, viên ngọc ấy lại xuất hiện. Vậy, thưa Đại vương, viên ngọc báu đó có phải do vị vua này tạo ra không?”

‘‘Na hi, bhante, pākatikaṃ yeva taṃ maṇiratanaṃ, tena pana nibbattita’’nti^* .

“No, Venerable Sir, that jewel was not naturally existing; rather, it was brought forth by him.” “Just so, great king, when there was no teacher, the Blessed One, seeing with the eye of wisdom the naturally existing, eight-factored, peaceful path that had been trodden by previous Tathāgatas, but which had fallen into disuse, become broken, hidden, concealed, covered, and impassable, brought it forth and made it passable. For that reason, it was said: ‘The Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unproduced path.’

“Không phải, thưa Tôn giả. Viên ngọc báu ấy vốn đã có sẵn, nhưng vị vua đó đã làm cho nó xuất hiện.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, pākatikaṃ pubbakehi tathāgatehi anuciṇṇaṃ aṭṭhaṅgikaṃ sivaṃ maggaṃ asati anusāsake luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ bhagavā paññācakkhunā sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.

“Even so, O great king, the Bhagavā, seeing with the eye of wisdom, brought forth the eightfold, auspicious path, which was naturally existing, practiced by previous Tathāgatas, but had become ruined, broken, hidden, concealed, covered, and without passage due to the absence of a teacher; He made it passable. For that reason, it is said: ‘The Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unproduced path.’

Cũng vậy, thưa Đại vương, con đường an lạc tám chi, vốn đã có sẵn và được các Như Lai thời trước thực hành, khi không có người hướng dẫn, đã bị đổ nát, hoang tàn, ẩn giấu, che lấp, bị khuất lấp, không còn người qua lại. Đức Thế Tôn đã dùng tuệ nhãn của mình để nhìn thấy và làm cho nó xuất hiện, làm cho nó có người qua lại. Vì lý do đó, Ngài đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở.’

1167

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, santaṃ yeva puttaṃ yoniyā janayitvā mātā ‘janikā’ti vuccati, evameva kho, mahārāja, tathāgato santaṃ yeva maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññācakkhunā sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.

“Or again, great king, just as a mother, having given birth to an existing son from her womb, is called a ‘mother,’ even so, great king, the Tathāgata, seeing with the eye of wisdom the existing path that had fallen into disuse, become broken, hidden, concealed, covered, and impassable, brought it forth and made it passable. For that reason, it was said: ‘The Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unproduced path.’

Hoặc như, thưa Đại vương, một người mẹ sinh ra một đứa con đã có sẵn trong bụng mẹ, nhưng vẫn được gọi là ‘người mẹ’. Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai đã dùng tuệ nhãn của mình để nhìn thấy con đường vốn đã có sẵn, nhưng bị đổ nát, hoang tàn, ẩn giấu, che lấp, bị khuất lấp, không còn người qua lại, rồi làm cho nó xuất hiện, làm cho nó có người qua lại. Vì lý do đó, Ngài đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở.’

1168

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koci puriso yaṃ kiñci naṭṭhaṃ passati, ‘tena taṃ bhaṇḍaṃ nibbattita’nti jano voharati, evameva kho, mahārāja, tathāgato santaṃ yeva maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññācakkhunā sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.

“Or again, great king, just as when a certain man finds something lost, people say, ‘That item was produced by him,’ even so, great king, the Tathāgata, seeing with the eye of wisdom the existing path that had fallen into disuse, become broken, hidden, concealed, covered, and impassable, brought it forth and made it passable. For that reason, it was said: ‘The Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unproduced path.’

Hoặc như, thưa Đại vương, một người nào đó tìm thấy một vật bị mất, người ta gọi là ‘vật đó do người ấy tạo ra’. Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai đã dùng tuệ nhãn của mình để nhìn thấy con đường vốn đã có sẵn, nhưng bị đổ nát, hoang tàn, ẩn giấu, che lấp, bị khuất lấp, không còn người qua lại, rồi làm cho nó xuất hiện, làm cho nó có người qua lại. Vì lý do đó, Ngài đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở.’

1169

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koci puriso vanaṃ sodhetvā bhūmiṃ nīharati, ‘tassa sā bhūmī’ti jano voharati, na cesā bhūmi tena pavattitā, taṃ bhūmiṃ kāraṇaṃ katvā bhūmisāmiko nāma hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgato santaṃ yeva maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññāya sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’’’ti.

“Or again, great king, just as when a certain man clears a forest and brings forth land, people say, ‘That is his land,’ yet this land was not created by him, but by making that land the cause, he becomes the owner of the land; even so, great king, the Tathāgata, seeing with wisdom the existing path that had fallen into disuse, become broken, hidden, concealed, covered, and impassable, brought it forth and made it passable. For that reason, it was said: ‘The Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is the producer of the unproduced path.’”

Hoặc như, thưa Đại vương, một người nào đó dọn dẹp rừng hoang và khai phá đất đai, người ta gọi là ‘đất đó là của người ấy’, nhưng thực ra đất đó không phải do người ấy tạo ra. Người ấy chỉ trở thành chủ sở hữu đất do đã khai phá đất đó. Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai đã dùng tuệ nhãn của mình để nhìn thấy con đường vốn đã có sẵn, nhưng bị đổ nát, hoang tàn, ẩn giấu, che lấp, bị khuất lấp, không còn người qua lại, rồi làm cho nó xuất hiện, làm cho nó có người qua lại. Vì lý do đó, Ngài đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, là người khai mở con đường chưa từng được khai mở.’”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this matter as you have stated.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, tôi chấp nhận điều này đúng như vậy.”

1170

Magguppādanapañho catuttho.

The Fourth Question on the Production of the Path.

Vấn đề về sự khai mở Đạo lộ, thứ tư, đã kết thúc.

1171

5. Buddhaaviheṭhakapañho

5. Question on the Buddha as Non-Harmer

5. Vấn đề về Đức Phật không làm hại

1172

5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti.

“Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘Formerly, when I was a human being, I was one who did not harm beings.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Thuở xưa, khi Ta còn là người, Ta là người không làm hại chúng sinh.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘lomasakassapo nāma isi samāno anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajī’ti.

And again it was said: ‘When the ascetic Lomasakassapa, he killed hundreds of beings and performed the great Vājapeyya sacrifice.’

Và Ngài cũng đã nói: ‘Khi còn là đạo sĩ tên Lomasakassapa, Ta đã giết hàng trăm chúng sinh và thực hiện đại lễ hiến tế Vājapeyya.’

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, tena hi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajita’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘Formerly, when I was a human being, I was one who did not harm beings,’ then the statement that ‘the ascetic Lomasakassapa killed hundreds of beings and performed the great Vājapeyya sacrifice’ is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã nói: ‘Thuở xưa, khi Ta còn là người, Ta là người không làm hại chúng sinh,’ thì lời nói rằng: ‘Đạo sĩ Lomasakassapa đã giết hàng trăm chúng sinh và thực hiện đại lễ hiến tế Vājapeyya’ là sai.

Yadi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tena hi ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti tampi vacanaṃ micchā.

If ‘the ascetic Lomasakassapa killed hundreds of beings and performed the great Vājapeyya sacrifice,’ then the statement ‘Formerly, when I was a human being, I was one who did not harm beings’ is also false.

Nếu ‘Đạo sĩ Lomasakassapa đã giết hàng trăm chúng sinh và thực hiện đại lễ hiến tế Vājapeyya,’ thì lời nói rằng: ‘Thuở xưa, khi Ta còn là người, Ta là người không làm hại chúng sinh’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you; it must be resolved by you.”

Vấn đề hai mặt này đã đến với Tôn giả, Tôn giả cần phải giải quyết nó.”

1173

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tañca pana rāgavasena visaññinā, no sacetanenā’’ti.

“It was said by the Blessed One, great king: ‘Formerly, when I was a human being, I was one who did not harm beings,’ and ‘the ascetic Lomasakassapa killed hundreds of beings and performed the great Vājapeyya sacrifice,’ but that was done due to passion, unconsciously, not intentionally.”

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã dạy: ‘Thuở xưa, khi Ta còn là người, Ta là người không làm hại chúng sinh,’ và ‘Đạo sĩ Lomasakassapa đã giết hàng trăm chúng sinh và thực hiện đại lễ hiến tế Vājapeyya.’ Tuy nhiên, việc đó được thực hiện do sự mê muội vì tham ái, chứ không phải do cố ý.”

1174

‘‘Aṭṭhime, bhante nāgasena, puggalā pāṇaṃ hananti.

“Venerable Nāgasena, these eight individuals kill living beings.

“Thưa Tôn giả Nāgasena, có tám hạng người giết hại sinh mạng.

Katame aṭṭha?

Who are these eight?

Tám hạng người đó là ai?

Ratto rāgavasena pāṇaṃ hanati, duṭṭho dosavasena pāṇaṃ hanati, mūḷho mohavasena pāṇaṃ hanati, mānī mānavasena pāṇaṃ hanati, luddho lobhavasena pāṇaṃ hanati, akiñcano jīvikatthāya pāṇaṃ hanati, bālo hassavasena^* pāṇaṃ hanati, rājā vinayanavasena pāṇaṃ hanati.

One who is passionate kills a living being due to passion; one who is hateful kills a living being due to hatred; one who is deluded kills a living being due to delusion; one who is conceited kills a living being due to conceit; one who is greedy kills a living being due to greed; one who is poor kills a living being for the sake of livelihood; one who is foolish kills a living being due to sport; a king kills a living being for the sake of discipline.

Người tham ái do năng lực của tham ái mà sát sanh, người sân hận do năng lực của sân hận mà sát sanh, người si mê do năng lực của si mê mà sát sanh, người ngã mạn do năng lực của ngã mạn mà sát sanh, người tham lam do năng lực của tham lam mà sát sanh, người bần cùng vì kế sinh nhai mà sát sanh, kẻ ngu si do năng lực của sự vui đùa mà sát sanh, bậc vua chúa do năng lực của sự trừng phạt mà sát sanh.

Ime kho, bhante nāgasena, aṭṭha puggalā pāṇaṃ hananti.

Indeed, Venerable Nāgasena, these eight individuals take life.

Thưa Tôn giả Nāgasena, tám hạng người này sát sanh.

Pākatikaṃ yeva, bhante nāgasena, bodhisattena kata’’nti.

“Venerable Nāgasena, this was done by the Bodhisatta in his normal state.”

Thưa Tôn giả Nāgasena, việc Bồ-tát đã làm chỉ là việc bình thường.”

‘‘Na, mahārāja, pākatikaṃ bodhisattena kataṃ, yadi, mahārāja, bodhisatto pakatibhāvena onameyya mahāyaññaṃ yajituṃ, na yimaṃ gāthaṃ bhaṇeyya –

“No, great king, this was not done by the Bodhisatta in his normal state. If, great king, the Bodhisatta had been inclined to perform the great sacrifice in his normal state, he would not have uttered this verse –

“Tâu Đại vương, việc Bồ-tát đã làm không phải là việc bình thường. Tâu Đại vương, nếu Bồ-tát với tâm trí bình thường mà có ý định cử hành đại lễ tế đàn, ngài đã không nói lên bài kệ này:

1175

‘‘‘Sasamuddapariyāyaṃ, mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;

‘The earth, encircled by oceans, with the four oceans as earrings;

“‘Cả trái đất này, với biển cả bao quanh, với đại dương làm vòng trang sức;

1176

Na icche saha nindāya, evaṃ seyha^* vijānahī’ti.

I would not desire it along with blame; thus, know this, Seyha.’”

Ta cũng không mong muốn, nếu đi kèm với sự chê bai, này Seyha, hãy biết như vậy.’

1177

‘‘Evaṃvādī, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.

“Speaking thus, great king, the Bodhisatta, immediately upon seeing Princess Candavatī, became senseless, distraught, infatuated, bereft of consciousness, utterly bewildered, and in a great hurry; with that distraught, agitated, and confused mind, he performed the great Vājapeyya sacrifice, which involved the accumulation of throat-blood from the slaughter of many, many animals.

“Tâu Đại vương, dù đã nói như vậy, Bồ-tát ngay khi vừa trông thấy công chúa Candavatī đã trở nên mê muội, tâm trí tán loạn, say đắm, mất hết tri giác, bối rối, hoảng hốt, vội vã. Với tâm trí tán loạn, quay cuồng, rối bời ấy, ngài đã cử hành đại lễ tế đàn Vājapeyya, một đại lễ tế đàn lớn lao với việc tàn sát vô số sinh vật và thu thập máu từ cổ chúng.

1178

‘‘Yathā, mahārāja, ummattako khittacitto jalitampi jātavedaṃ akkamati, kupitampi āsīvisaṃ gaṇhāti, mattampi hatthiṃ upeti, samuddampi atīradassiṃ pakkhandati, candanikampi oḷigallampi omaddati, kaṇṭakādhānampi abhiruhati, papātepi patati, asucimpi bhakkheti, naggopi rathiyā carati, aññampi bahuvidhaṃ akiriyaṃ karoti.

“Just as, great king, a madman, being distraught, treads upon even a blazing fire, grasps even an enraged snake, approaches even a rutting elephant, plunges into the ocean without seeing the shore, tramples upon even a cesspit or a mud-pit, climbs upon even a thorny bush, falls down precipices, eats impurities, walks naked in the street, and performs many other improper actions.

“Tâu Đại vương, ví như một người điên, tâm trí loạn lạc, dám dẫm lên ngọn lửa đang cháy, dám bắt lấy con rắn độc đang tức giận, dám đến gần con voi đang say, dám lao xuống biển cả không thấy bờ, dám dẫm đạp vào hố xí hay hố bùn, dám trèo lên bụi gai, dám gieo mình xuống vực thẳm, dám ăn vật ô uế, dám đi lang thang trần truồng trên đường phố, và làm nhiều việc không nên làm khác nữa.

Evameva kho, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.

Just so, great king, the Bodhisatta, immediately upon seeing Princess Candavatī, became senseless, distraught, infatuated, bereft of consciousness, utterly bewildered, and in a great hurry; with that distraught, agitated, and confused mind, he performed the great Vājapeyya sacrifice, which involved the accumulation of throat-blood from the slaughter of many, many animals.”

Cũng vậy, tâu Đại vương, Bồ-tát ngay khi vừa trông thấy công chúa Candavatī đã trở nên mê muội, tâm trí tán loạn, say đắm, mất hết tri giác, bối rối, hoảng hốt, vội vã. Với tâm trí tán loạn, quay cuồng, rối bời ấy, ngài đã cử hành đại lễ tế đàn Vājapeyya, một đại lễ tế đàn lớn lao với việc tàn sát vô số sinh vật và thu thập máu từ cổ chúng.

1179

‘‘Khittacittena, mahārāja, kataṃ pāpaṃ diṭṭhadhammepi na mahāsāvajjaṃ hoti, samparāye vipākenapi no tathā.

“Great king, a wrong deed done by a distraught mind is not greatly blameworthy in this very life, nor is its result so in the next life.

“Tâu Đại vương, việc ác do người có tâm trí loạn lạc gây ra, ngay trong hiện tại cũng không bị xem là tội lỗi lớn, và trong tương lai, quả báo cũng không tương xứng như vậy.

Idha, mahārāja, koci ummattako vajjhamāpajjeyya, tassa tumhe kiṃ daṇḍaṃ dhārethā’’ti?

Here, great king, if some madman were to commit an offense, what punishment would you inflict upon him?”

Tâu Đại vương, ở đây, nếu có người điên nào phạm tội đáng bị trừng phạt, ngài sẽ áp dụng hình phạt nào đối với người ấy?”

‘‘Ko, bhante, ummattakassa daṇḍo bhavissati, taṃ mayaṃ pothāpetvā nīharāpema, esova tassa daṇḍo’’ti.

“Venerable sir, what punishment would there be for a madman? We would have him beaten and expelled; that would be his punishment.”

“Thưa Tôn giả, người điên thì có hình phạt gì? Chúng thần sẽ cho đánh đập rồi đuổi đi, đó chính là hình phạt dành cho người ấy.”

‘‘Iti kho, mahārāja, ummattakassa aparādhe daṇḍopi na bhavati, tasmā ummattakassa katepi na doso bhavati satekiccho.

“Thus, great king, there is no punishment for an offense committed by a madman, and therefore, there is no blameworthy fault in what a madman does, as it is curable.

“Như vậy, tâu Đại vương, đối với lỗi lầm của người điên, cũng không có hình phạt, do đó việc làm của người điên không có tội lỗi, và có thể chữa trị được.

Evameva kho, mahārāja, lomasakassapo isi saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto visaṭapayāto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.

Just so, great king, the ascetic Lomasakassapa, immediately upon seeing Princess Candavatī, became senseless, distraught, infatuated, bereft of consciousness, gone astray, utterly bewildered, and in a great hurry; with that distraught, agitated, and confused mind, he performed the great Vājapeyya sacrifice, which involved the accumulation of throat-blood from the slaughter of many, many animals.

Cũng vậy, tâu Đại vương, đạo sĩ Lomasakassapa ngay khi vừa trông thấy công chúa Candavatī đã trở nên mê muội, tâm trí tán loạn, say đắm, mất hết tri giác, tâm trí phân tán, bối rối, hoảng hốt, vội vã. Với tâm trí tán loạn, quay cuồng, rối bời ấy, ngài đã cử hành đại lễ tế đàn Vājapeyya, một đại lễ tế đàn lớn lao với việc tàn sát vô số sinh vật và thu thập máu từ cổ chúng.

Yadā ca pana pakaticitto ahosi paṭiladdhassati, tadā punadeva pabbajitvā pañcābhiññāyo nibbattetvā brahmalokūpago ahosī’’ti.

But when he returned to his normal state of mind and regained his mindfulness, he re-ordained and developed the five abhiññā, and then went to the Brahma world.”

Và khi tâm trí trở lại bình thường, phục hồi được chánh niệm, ngài lại xuất gia một lần nữa, chứng đắc năm loại thần thông và tái sanh vào cõi Phạm thiên.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“It is good, Venerable Nāgasena, I accept this as it is.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con xin chấp nhận điều này đúng như vậy.”

1180

Buddhaaviheṭhakapañho pañcamo.

The Fifth Question on the Non-harming of the Buddha.

Câu hỏi thứ năm về việc không làm hại Đức Phật.

1181

6. Chaddantajotipālārabbhapañho

6. The Question Concerning Chaddanta and Jotīpāla

6. Câu hỏi liên quan đến Chaddanta và Jotipāla

1182

6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā chaddanto nāgarājā –

“Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One concerning the nāga king Chaddanta –

6. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về voi chúa Chaddanta rằng:

1183

‘‘‘Vadhissametanti parāmasanto, kāsāvamaddakkhi dhajaṃ isīnaṃ;

‘Intending to kill him, he saw the banner of ascetics, the saffron robe;

“‘Trong khi suy xét ‘Ta sẽ giết hắn’, voi chúa đã nhìn thấy tấm y kāṣāya, lá cờ của các vị đạo sĩ;

1184

Dukkhena phuṭṭhassudapādi saññā, arahaddhajo sabbhi avajjharūpo’ti.

Consciousness arose in him, afflicted by pain, that the arahant’s banner is not to be harmed by good people.’

Bị đau đớn hành hạ, một nhận thức khởi lên: Lá cờ của bậc A-la-hán là vật không thể xâm phạm đối với người hiền.’

1185

‘‘Puna ca bhaṇitaṃ ‘jotipālamāṇavo samāno kassapaṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ muṇḍakavādena samaṇakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosi paribhāsī’ti.

And it was also said: ‘When the Bodhisatta was the young man Jotīpāla, he reviled and abused the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Enlightened Kassapa, with impolite and harsh words, calling him a ‘bald-pate’ and a ‘shaveling’.

“Và lại có lời dạy rằng: ‘Khi còn là thanh niên Jotipāla, ngài đã mắng nhiếc, lăng mạ Đức Thế Tôn Kassapa, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, bằng những lời lẽ không xứng đáng và thô lỗ, gọi Ngài là kẻ trọc đầu, là sa-môn.’

Yadi, bhante nāgasena, bodhisatto tiracchānagato samāno kāsāvaṃ abhipūjayi, tena hi ‘jotipālena māṇavena kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho muṇḍakavādena samaṇakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkuṭṭho paribhāsito’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Bodhisatta, while in an animal existence, revered the saffron robe, then the statement ‘the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Enlightened Kassapa, was reviled and abused by the young man Jotīpāla with impolite and harsh words, calling him a ‘bald-pate’ and a ‘shaveling’’ is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Bồ-tát, khi còn là loài thú, đã tôn kính tấm y kāṣāya, thì lời nói ‘thanh niên Jotipāla đã mắng nhiếc, lăng mạ Đức Thế Tôn Kassapa, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, bằng những lời lẽ không xứng đáng và thô lỗ, gọi Ngài là kẻ trọc đầu, là sa-môn’ là sai lầm.

Yadi jotipālena māṇavena kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho muṇḍakavādena samaṇakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkuṭṭho paribhāsito, tena hi ‘chaddantena nāgarājena kāsāvaṃ pūjita’nti tampi vacanaṃ micchā.

If the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Enlightened Kassapa, was reviled and abused by the young man Jotīpāla with impolite and harsh words, calling him a ‘bald-pate’ and a ‘shaveling’, then the statement ‘the nāga king Chaddanta revered the saffron robe’ is also false.

Nếu thanh niên Jotipāla đã mắng nhiếc, lăng mạ Đức Thế Tôn Kassapa, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, bằng những lời lẽ không xứng đáng và thô lỗ, gọi Ngài là kẻ trọc đầu, là sa-môn, thì lời nói ‘voi chúa Chaddanta đã tôn kính tấm y kāṣāya’ cũng là sai lầm.

Yadi tiracchānagatena bodhisattena kakkhaḷakharakaṭukavedanaṃ vedayamānena luddakena nivatthaṃ kāsāvaṃ pūjitaṃ, kiṃ manussabhūto samāno paripakkañāṇo paripakkāya bodhiyā kassapaṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ dasabalaṃ lokanāyakaṃ uditoditaṃ jalitabyāmobhāsaṃ pavaruttamaṃ pavararucirakāsikakāsāvamabhipārutaṃ disvā na pūjayi?

If the Bodhisatta, being an animal and experiencing rough, harsh, and bitter feelings, worshipped the saffron robe worn by a hunter, then why, being a human, with ripened knowledge for ripened enlightenment, upon seeing Kassapa, the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, endowed with ten powers, the leader of the world, exceedingly renowned, having a radiating, brilliant aura, supremely excellent, wearing a very excellent and beautiful Kāsī-cloth saffron robe, did he not worship?

Nếu Bồ-tát, khi còn là loài thú, đang chịu đựng cảm giác đau đớn, dữ dội, khốc liệt, cay đắng, mà vẫn tôn kính tấm y kāṣāya do người thợ săn khoác trên mình, thì tại sao khi đã là người, với trí tuệ chín muồi, với tuệ giác Bồ-đề viên mãn, lại không tôn kính Đức Thế Tôn Kassapa, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, bậc Thập Lực, bậc Đạo Sư của thế gian, người có danh tiếng lẫy lừng, với hào quang rực rỡ một tầm, bậc tối thượng, đang khoác trên mình tấm y kāṣāya bằng lụa Kāsika tuyệt hảo, rực rỡ khi nhìn thấy Ngài?

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabboti.

This question, too, with its two alternatives, has come to you; it should be resolved by you.

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, và ngài phải giải quyết nó.”

1186

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā chaddanto nāgarājā ‘vadhissametanti…pe… avajjharūpo’ti.

“This, great king, was also spoken by the Blessed One: ‘The Chaddanta nāga-king, thinking “I will kill this one”…pe… “he is not to be killed”.’

“Tâu Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về voi chúa Chaddanta rằng: ‘Trong khi suy xét ‘Ta sẽ giết hắn’… cho đến … là vật không thể xâm phạm đối với người hiền.’

Jotipālena ca māṇavena kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho muṇḍakavādena samaṇakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkuṭṭho paribhāsito, tañca pana jātivasena kulavasena.

And Jotipāla the young man reviled and abused Kassapa, the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, with ignoble and harsh words, calling him ‘shaveling’ and ‘contemptible ascetic’.

Và thanh niên Jotipāla đã mắng nhiếc, lăng mạ Đức Thế Tôn Kassapa, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, bằng những lời lẽ không xứng đáng và thô lỗ, gọi Ngài là kẻ trọc đầu, là sa-môn, nhưng điều đó là do ảnh hưởng của dòng dõi và gia tộc.

Jotipālo, mahārāja, māṇavo assaddhe appasanne kule paccājāto, tassa mātāpitaro bhaginibhātaro dāsidāsaceṭakaparivārakamanussā brahmadevatā brahmagarukā, te ‘brāhmaṇā eva uttamā pavarā’ti avasese pabbajite garahanti jigucchanti, tesaṃ taṃ vacanaṃ sutvā jotipālo māṇavo ghaṭikārena kumbhakārena satthāraṃ dassanāya pakkosito evamāha ‘kiṃ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenā’ti.

And that, great king, was due to birth and lineage. Jotipāla the young man was reborn into an unfaithful, unconfident family; his parents, sisters, brothers, male and female slaves, servants, and attendants were those who revered Brahmā as their deity, who held Brahmā in high esteem. They believed that ‘Brahmins are indeed supreme and excellent,’ and thus they censured and despised other ascetics. Having heard their words, when Jotipāla the young man was invited by Ghaṭikāra the potter to see the Teacher, he said, ‘What is the use of seeing that shaveling, that contemptible ascetic?’

Tâu Đại vương, thanh niên Jotipāla sinh ra trong một gia đình không có đức tin, không có lòng tịnh tín. Cha mẹ, anh chị em, tôi tớ, và những người xung quanh của chàng đều tôn thờ Phạm thiên, kính trọng Phạm thiên. Họ cho rằng ‘chỉ có Bà-la-môn là cao quý, là tối thượng’ và khinh miệt, ghê tởm những người xuất gia khác. Nghe những lời đó, thanh niên Jotipāla, khi được người thợ gốm Ghaṭikāra mời đến yết kiến Bậc Đạo Sư, đã nói rằng: ‘Gặp gỡ gã sa-môn trọc đầu đó thì có ích gì?’

1187

‘‘Yathā, mahārāja, amataṃ visamāsajja tittakaṃ hoti, yathā ca sītodakaṃ aggimāsajja uṇhaṃ hoti, evameva kho, mahārāja, jotipālo māṇavo assaddhe appasanne kule paccājāto, so kulavasena andho hutvā^* tathāgataṃ akkosi paribhāsi.

“Just as, great king, nectar, when mixed with poison, becomes bitter, and just as cold water, when mixed with fire, becomes hot, even so, great king, Jotipāla the young man, having been reborn into an unfaithful, unconfident family, became blind due to his lineage and reviled and abused the Tathāgata.

“Tâu Đại vương, ví như thuốc cam lồ khi trộn với thuốc độc sẽ trở nên đắng, và ví như nước lạnh khi gặp lửa sẽ trở nên nóng. Cũng vậy, tâu Đại vương, thanh niên Jotipāla sinh ra trong một gia đình không có đức tin, không có lòng tịnh tín. Do ảnh hưởng của gia tộc, chàng trở nên mù quáng, đã mắng nhiếc, lăng mạ Đức Như Lai.

1188

‘‘Yathā, mahārāja, jalitapajjalito mahāaggikkhandho sappabhāso udakamāsajja upahatappabhātejo sītalo kāḷako bhavati paripakkanigguṇḍiphalasadiso, evameva kho, mahārāja, jotipālo māṇavo puññavā saddho ñāṇavipulasappabhāso assaddhe appasanne kule paccājāto, so kulavasena andho hutvā tathāgataṃ akkosi paribhāsi, upagantvā ca buddhaguṇamaññāya ceṭakabhūto viya ahosi, jinasāsane pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokūpago ahosī’’ti.

“Just as, great king, a great mass of fire, blazing and radiant, when mixed with water, loses its splendor and heat, becomes cold and black, like a ripe nigguṇḍī fruit, even so, great king, Jotipāla the young man, being meritorious, faithful, and having the vast radiance of wisdom, was reborn into an unfaithful, unconfident family. He became blind due to his lineage and reviled and abused the Tathāgata. But after approaching him and understanding the Buddha’s qualities, he became like a servant. Having gone forth in the Conqueror’s Dispensation, he developed abhiññā and samāpattis, and became one who reached the Brahmā world.”

“Tâu Đại vương, ví như một khối lửa lớn rực rỡ, sáng chói, khi gặp nước, ánh sáng và sức nóng của nó bị dập tắt, trở nên lạnh lẽo, đen sẫm, giống như quả cây chòi mòi chín. Cũng vậy, tâu Đại vương, thanh niên Jotipāla là người có công đức, có đức tin, có trí tuệ rộng lớn và sáng suốt, nhưng lại sinh ra trong một gia đình không có đức tin, không có lòng tịnh tín. Do ảnh hưởng của gia tộc, chàng trở nên mù quáng, đã mắng nhiếc, lăng mạ Đức Như Lai. Nhưng sau khi đến gần và nhận ra công đức của Đức Phật, chàng đã trở nên như một người tôi tớ. Chàng đã xuất gia trong giáo pháp của Bậc Chiến Thắng, chứng đắc các thần thông và thiền định, và tái sanh vào cõi Phạm thiên.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“It is good, venerable Nāgasena, I accept this as it is.”

“Thưa Tôn giả Nāgasena, tốt lành thay, con chấp nhận điều này đúng như vậy.”

1189

Chaddantajotipālārabbhapañho chaṭṭho.

The Sixth Question on Chaddanta and Jotipāla.

Vấn đề thứ sáu về Jotipāla và Chaddanta đã kết thúc.

1190

7. Ghaṭikārapañho

7. The Question on Ghaṭikāra

7. Vấn đề về Ghaṭikāra

1191

7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘ghaṭikārassa kumbhakārassa āvesanaṃ sabbaṃ temāsaṃ ākāsacchadanaṃ aṭṭhāsi, na devotivassī’ti.

7. “Venerable Nāgasena, this was also spoken by the Blessed One: ‘The entire workshop of Ghaṭikāra the potter remained open to the sky for three months, and it did not rain on it.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Ngôi nhà của người thợ gốm Ghaṭikāra, với mái che là bầu trời, đã đứng vững suốt ba tháng, mưa không thể làm ướt.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘kassapassa tathāgatassa^* kuṭi ovassatī’ti.

And it was also said: ‘The hut of Kassapa the Tathāgata leaked.’

Và Ngài cũng đã thuyết rằng: ‘Túp lều của Đức Kassapa Như Lai đã bị dột.’

Kissa pana, bhante nāgasena, tathāgatassa evamussannakusalamūlassa^* kuṭi ovassati, tathāgatassa nāma so ānubhāvo icchitabbo?

Why then, venerable Nāgasena, did the hut of the Tathāgata, who possessed such abundant roots of merit, leak? Such power should surely be desired by the Tathāgata.

Vậy thưa Tôn giả Nāgasena, tại sao túp lều của một vị Như Lai với căn lành dồi dào như vậy lại bị dột? Lẽ nào một vị Như Lai lại cần đến thần thông đó?

Yadi, bhante nāgasena, ghaṭikārassa kumbhakārassa āvesanaṃ anovassaṃ ākāsacchadanaṃ ahosi, tena hi ‘tathāgatassa kuṭi ovassatī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the workshop of Ghaṭikāra the potter remained open to the sky without leakage, then the statement ‘the hut of the Tathāgata leaked’ is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, ngôi nhà của người thợ gốm Ghaṭikāra, với mái che là bầu trời, đã không bị dột, thì lời nói ‘túp lều của Như Lai bị dột’ là sai.

Yadi tathāgatassa kuṭi ovassati, tena hi ‘ghaṭikārassa kumbhakārassa āvesanaṃ anovassakaṃ ahosi ākāsacchadana’nti tampi vacanaṃ micchā.

If the hut of the Tathāgata leaked, then the statement ‘the workshop of Ghaṭikāra the potter remained open to the sky without leakage’ is also false.

Nếu túp lều của Như Lai bị dột, thì lời nói ‘ngôi nhà của người thợ gốm Ghaṭikāra, với mái che là bầu trời, đã không bị dột’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This question, too, with its two alternatives, has come to you; it should be resolved by you.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả phải giải quyết nó.”

1192

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘ghaṭikārassa kumbhakārassa āvesanaṃ sabbaṃ temāsaṃ ākāsacchadanaṃ aṭṭhāsi, na devotivassī’ti.

“This, great king, was also spoken by the Blessed One: ‘The entire workshop of Ghaṭikāra the potter remained open to the sky for three months, and it did not rain on it.’

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Ngôi nhà của người thợ gốm Ghaṭikāra, với mái che là bầu trời, đã đứng vững suốt ba tháng, mưa không thể làm ướt.’

Bhaṇitañca ‘kassapassa tathāgatassa kuṭi ovassatī’ti.

And it was also said: ‘The hut of Kassapa the Tathāgata leaked.’

Và Ngài cũng đã thuyết rằng: ‘Túp lều của Đức Kassapa Như Lai đã bị dột.’

Ghaṭikāro, mahārāja, kumbhakāro sīlavā kalyāṇadhammo ussannakusalamūlo andhe jiṇṇe mātāpitaro poseti, tassa asammukhā anāpucchāyevassa ghare tiṇaṃ haritvā bhagavato kuṭiṃ chādesuṃ, so tena tiṇaharaṇena akampitaṃ asañcalitaṃ susaṇṭhitaṃ vipulamasamaṃ pītiṃ paṭilabhati, bhiyyo somanassañca atulaṃ uppādesi ‘aho vata me bhagavā lokuttamo suvissattho’ti, tena tassa diṭṭhadhammiko vipāko nibbatto.

King, Ghaṭikāra the potter was virtuous, of good conduct, with abundant roots of merit, and maintained his blind, aged parents. Without his knowledge or permission, they took grass from his house and thatched the Buddha’s hut. Because of this taking of grass, he experienced an unshakeable, unwavering, well-established, vast, and incomparable joy, and he generated even greater, immeasurable happiness, thinking, ‘Oh, how intimate the Exalted One, the supreme in the world, is with me!’ Due to this, a visible result in this very life was produced for him.

Thưa Đại vương, người thợ gốm Ghaṭikāra là một người giữ giới, có pháp lành, căn lành dồi dào, nuôi dưỡng cha mẹ già yếu mù lòa. Người ta đã lấy cỏ từ nhà ông ấy mà không hỏi ý kiến, để lợp túp lều cho Thế Tôn. Do việc hiến cỏ đó, ông ấy đã đạt được niềm hoan hỷ sâu sắc, vững vàng, không lay chuyển, rộng lớn, vô song, và phát sinh niềm hân hoan vô cùng lớn lao rằng: ‘Ôi, Thế Tôn, bậc tối thượng của thế gian, thật là thân thiết với ta!’ Nhờ đó, một quả báo hiện tại đã phát sinh cho ông ấy.

Na hi, mahārāja, tathāgato tāvatakena vikārena calati.

Indeed, great king, the Tathāgata is not disturbed by such a trifling change.

Thưa Đại vương, Như Lai không hề bị lay động bởi một sự việc nhỏ nhặt như vậy.

1193

‘‘Yathā, mahārāja, sineru girirājā anekasatasahassavātasampahārenapi na kampati na calati, mahodadhi varappavarasāgaro anekasatanahutamahāgaṅgāsatasahassehipi na pūrati na vikāramāpajjati, evameva kho, mahārāja, tathāgato na tāvatakena vikārena calati.

Just as, great king, Sineru, the king of mountains, does not tremble or shake even when struck by hundreds of thousands of winds, and the great ocean, the foremost of oceans, is not filled or disturbed even by hundreds of thousands of great Gaṅgā rivers, even so, great king, the Tathāgata is not disturbed by such a trifling change.

“Thưa Đại vương, ví như núi chúa Sineru không hề rung động hay lay chuyển dù bị hàng trăm ngàn cơn gió lớn thổi vào, và đại dương bao la, tối thượng không hề đầy tràn hay biến đổi dù có hàng trăm ngàn con sông Hằng đổ vào; cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai không hề bị lay động bởi một sự việc nhỏ nhặt như vậy.

1194

‘‘Yaṃ pana, mahārāja, tathāgatassa kuṭi ovassati, taṃ mahato janakāyassa anukampāya.

But, great king, the fact that the Tathāgata’s hut was leaky was out of compassion for the great multitude of people.

“Còn việc túp lều của Như Lai bị dột, thưa Đại vương, là vì lòng từ bi đối với đại chúng.

Dveme, mahārāja, atthavase sampassamānā tathāgatā sayaṃ nimmitaṃ paccayaṃ nappaṭisevanti, ‘ayaṃ aggadakkhiṇeyyo satthā’ti bhagavato paccayaṃ datvā devamanussā sabbaduggatito parimuccissantīti, dassetvā vuttiṃ pariyesantīti ‘mā aññe upavadeyyu’nti.

Great king, the Tathāgatas do not make use of requisites created by themselves, perceiving these two benefits: ‘By offering requisites to the Blessed One, thinking, “This Teacher is worthy of the highest offering,” devas and humans will be freed from all suffering,’ and ‘They seek their livelihood by displaying miracles,’ lest others should criticize them.

Thưa Đại vương, có hai mục đích mà các vị Như Lai không thọ dụng những vật tự tạo ra: (1) để cho chư thiên và loài người, sau khi cúng dường vật phẩm cho Thế Tôn, bậc đáng thọ nhận lễ vật tối thượng, sẽ được giải thoát khỏi mọi khổ cảnh; và (2) để không bị người khác chỉ trích rằng các Ngài đã thị hiện thần thông để tìm kiếm sự cúng dường.

Ime dve atthavase sampassamānā tathāgatā sayaṃ nimmitaṃ paccayaṃ nappaṭisevanti.

Perceiving these two benefits, the Tathāgatas do not make use of requisites created by themselves.

Vì hai mục đích này, các vị Như Lai không thọ dụng những vật tự tạo ra.

Yadi, mahārāja, sakko vā taṃ kuṭiṃ anovassaṃ kareyya brahmā vā sayaṃ vā, sāvajjaṃ bhaveyya taṃ yeva karaṇaṃ^* sadosaṃ saniggahaṃ, ime vibhūtaṃ^* katvā lokaṃ sammohenti adhikataṃ karontīti, tasmā taṃ karaṇaṃ vajjanīyaṃ.

If, great king, Sakka were to make that hut non-leaky, or Brahmā, or the Buddha himself, that very act would be blameworthy, faulty, and reprehensible, for they would be seen as having made a display and deluding the world by doing something extraordinary. Therefore, that act is to be avoided.

Thưa Đại vương, nếu Sakka (Đế Thích) hay Brahmā (Phạm Thiên) hoặc chính Ngài làm cho túp lều đó không bị dột, thì chính hành động đó sẽ bị chỉ trích, có lỗi và đáng quở trách, rằng: ‘Những vị này đã làm điều kỳ diệu để lừa dối thế gian, làm điều quá đáng.’ Do đó, hành động như vậy cần phải tránh.

Na, mahārāja, tathāgatā vatthuṃ yācanti, tāya avatthuyācanāya aparibhāsiyā bhavantī’’ti.

Great king, Tathāgatas do not beg for material things; by not begging for material things, they remain beyond reproach.”

Thưa Đại vương, các vị Như Lai không cầu xin vật phẩm, và do không cầu xin vật phẩm, các Ngài không bị chỉ trích.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“It is good, Venerable Nāgasena, I accept it as you have stated.”

“Thưa Tôn giả Nāgasena, tốt lành thay, con chấp nhận điều này đúng như vậy.”

1195

Ghaṭikārapañho sattamo.

The Seventh Question on Ghaṭikāra.

Vấn đề thứ bảy về Ghaṭikāra đã kết thúc.

1196

8. Brāhmaṇarājavādapañho

8. The Question on the Brāhmaṇa and King

8. Vấn đề về lời tuyên bố Bà-la-môn và Vua

1197

8. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena ‘ahamasmi, bhikkhave, brāhmaṇo yācayogo’ti.

“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Tathāgata: ‘Monks, I am a brāhmaṇa, one worthy of offerings.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, Ta là một Bà-la-môn thích khất thực.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘rājāhamasmi selā’ti.

And again it was said: ‘I am a king, O Selā.’

Và Ngài cũng đã thuyết rằng: ‘Ta là vua, này Sela.’

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahamasmi, bhikkhave, brāhmaṇo yācayogo’ti, tena hi ‘rājāhamasmi selā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Monks, I am a brāhmaṇa, one worthy of offerings,’ then the statement, ‘I am a king, O Selā,’ is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, Ta là một Bà-la-môn thích khất thực,’ thì lời nói ‘Ta là vua, này Sela’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘rājāhamasmi selā’ti, tena hi ‘ahamasmi, bhikkhave, brāhmaṇo yācayogo’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said, ‘I am a king, O Selā,’ then the statement, ‘Monks, I am a brāhmaṇa, one worthy of offerings,’ is also false.

Nếu Như Lai đã thuyết rằng: ‘Ta là vua, này Sela,’ thì lời nói ‘Này các Tỳ-kheo, Ta là một Bà-la-môn thích khất thực’ cũng là sai.

Khattiyo vā hi bhaveyya brāhmaṇo vā, natthi ekāya jātiyā dve vaṇṇā nāma, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

One would be either a khattiya or a brāhmaṇa; there are not two castes for a single birth. This two-pronged question has come to you, and you must resolve it.”

Một người hoặc là dòng Sát-đế-lợi hoặc là dòng Bà-la-môn, không thể có hai đẳng cấp trong cùng một chủng tộc. Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả phải giải quyết nó.”

1198

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘ahamasmi, bhikkhave, brāhmaṇo yācayogo’ti, puna ca bhaṇitaṃ ‘rājāhamasmi selā’ti, tattha kāraṇaṃ atthi, yena kāraṇena tathāgato brāhmaṇo ca rājā ca hotī’’ti.

“Indeed, great king, the Blessed One spoke thus: ‘Monks, I am a brāhmaṇa, one worthy of offerings,’ and again it was said: ‘I am a king, O Selā.’ There is a reason why the Tathāgata is both a brāhmaṇa and a king.”

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, Ta là một Bà-la-môn thích khất thực,’ và Ngài cũng đã thuyết rằng: ‘Ta là vua, này Sela.’ Có một lý do mà Như Lai vừa là Bà-la-môn vừa là vua.”

1199

‘‘Kiṃ pana taṃ, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, yena kāraṇena tathāgato brāhmaṇo ca rājā ca hoti’’?

“What then, Venerable Nāgasena, is the reason why the Tathāgata is both a brāhmaṇa and a king?”

“Vậy thưa Tôn giả Nāgasena, lý do nào khiến Như Lai vừa là Bà-la-môn vừa là vua?”

‘‘Sabbe, mahārāja, pāpakā akusalā dhammā tathāgatassa bāhitā pahīnā apagatā byapagatā ucchinnā khīṇā khayaṃ pattā nibbutā upasantā, tasmā tathāgato ‘brāhmaṇo’ti vuccati.

“Great king, all evil, unwholesome states have been expelled, abandoned, removed, eradicated, cut off, exhausted, reached their end, extinguished, and pacified by the Tathāgata. Therefore, the Tathāgata is called a ‘brāhmaṇa.’

“Thưa Đại vương, tất cả các pháp bất thiện, ác nghiệp của Như Lai đều đã được xua đuổi, đoạn trừ, tiêu diệt, diệt tận, chấm dứt, an tịnh, tịch tĩnh. Vì vậy, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.

1200

‘‘Brāhmaṇo nāma saṃsayamanekaṃsaṃ vimatipathaṃ vītivatto, bhagavāpi, mahārāja, saṃsayamanekaṃsaṃ vimatipathaṃ vītivatto, tena kāraṇena tathāgato ‘brāhmaṇo’ti vuccati.

A brāhmaṇa is one who has overcome doubt, uncertainty, and the path of perplexity. The Blessed One, great king, has also overcome doubt, uncertainty, and the path of perplexity. For that reason, the Tathāgata is called a ‘brāhmaṇa.’

Bà-la-môn là người đã vượt qua mọi nghi ngờ, mọi sự không chắc chắn, mọi con đường của sự hoài nghi. Thưa Đại vương, Thế Tôn cũng đã vượt qua mọi nghi ngờ, mọi sự không chắc chắn, mọi con đường của sự hoài nghi. Vì lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.

1201

‘‘Brāhmaṇo nāma sabbabhavagatiyoninissaṭo malarajagatavippamutto asahāyo, bhagavāpi, mahārāja, sabbabhavagatiyoninissaṭo malarajagatavippamutto asahāyo, tena kāraṇena tathāgato ‘brāhmaṇo’ti vuccati.

A brāhmaṇa is one who is released from all existences, destinations, and origins, freed from defilement and dust, and without companions. The Blessed One, great king, is also released from all existences, destinations, and origins, freed from defilement and dust, and without companions. For that reason, the Tathāgata is called a ‘brāhmaṇa.’

Bà-la-môn là người đã thoát khỏi mọi cõi hữu, mọi cảnh giới và mọi loài sinh, đã thoát khỏi mọi cấu uế và bụi bẩn, không có bạn đồng hành. Thưa Đại vương, Thế Tôn cũng đã thoát khỏi mọi cõi hữu, mọi cảnh giới và mọi loài sinh, đã thoát khỏi mọi cấu uế và bụi bẩn, không có bạn đồng hành. Vì lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.

1202

‘‘Brāhmaṇā nāma aggaseṭṭhavarapavaradibbavihārabahulo, bhagavāpi, mahārāja, aggaseṭṭhavarapavaradibbavihārabahulo, tenāpi kaparaṇena tathāgato ‘‘brāhmaṇo’’ti vuccati.

"A brāhmaṇa, O King, is one who abounds in the supreme, excellent, most eminent divine abidings. The Blessed One, O King, also abounds in the supreme, excellent, most eminent divine abidings. For this reason, the Tathāgata is called 'Brāhmaṇa'."

Bà-la-môn là người thường xuyên an trú trong các trú xứ thiêng liêng cao cả, tối thượng, tốt lành. Thưa Đại vương, Thế Tôn cũng thường xuyên an trú trong các trú xứ thiêng liêng cao cả, tối thượng, tốt lành. Vì lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.

1203

‘‘Brāhmaṇo nāma ajjhayana ajjhāpana dānappaṭiggahaṇa dama saṃyamaniyamapubbamanusiṭṭhi paveṇi vaṃsa dharaṇo, bhagavāpi, mahārāja, ajjhayana ajjhāpana dānappaṭiggahaṇa dama saṃyama niyama pubbajināciṇṇa anusiṭṭhi paveṇi vaṃsa dharaṇo tenāpi kāraṇena tathāgato ‘brāhmaṇo’ti vuccati.

"A brāhmaṇa, O King, is one who upholds the tradition and lineage of ancient teachings, such as studying, teaching, receiving offerings, self-control, restraint, and fixed practices. The Blessed One, O King, also upholds the tradition and lineage of ancient teachings practiced by previous Buddhas, such as teaching, causing to teach, receiving offerings, self-control, restraint, and fixed practices. For this reason, the Tathāgata is called 'Brāhmaṇa'."

Bà-la-môn là người duy trì truyền thống học hỏi, giảng dạy, nhận bố thí, tự chế ngự, giữ gìn giới luật và các quy tắc đã được các bậc tiền bối chỉ dạy. Thưa Đại vương, Thế Tôn cũng duy trì truyền thống học hỏi, giảng dạy, nhận bố thí, tự chế ngự, giữ gìn giới luật và các quy tắc đã được các bậc Phật quá khứ chỉ dạy. Vì lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.

1204

‘‘Brāhmaṇo nāma brahāsukhavihārajjhānajhāyī; bhagavāpi, mahārāja, brahāsukhavihārajjhānajhāyī, tenāpi kāraṇena tathāgato ‘brāhmaṇo’ti vuccati.

"A brāhmaṇa, O King, is one who habitually practices the jhāna of great blissful abiding. The Blessed One, O King, also habitually practices the jhāna of great blissful abiding. For this reason, the Tathāgata is called 'Brāhmaṇa'."

Bà-la-môn là người thiền định trong các thiền định an lạc cao cả. Thưa Đại vương, Thế Tôn cũng thiền định trong các thiền định an lạc cao cả. Vì lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.

1205

‘‘Brāhmaṇo nāma sabbabhavābhavagatīsu abhijātivattitamanucaritaṃ jānāti, bhagavāpi, mahārāja, sabbabhavābhavagatīsu abhijātivattitamanucaritaṃ jānāti, tenāpi kāraṇena tathāgato ‘brāhmaṇo’ti vuccati.

"A brāhmaṇa, O King, knows the course of conduct that arises in all existences, both great and small, and in all destinies. The Blessed One, O King, also knows the course of conduct that arises in all existences, both great and small, and in all destinies. For this reason, the Tathāgata is called 'Brāhmaṇa'."

Bà-la-môn là người biết rõ mọi hành vi và sự phát sinh trong mọi cõi hữu và vô hữu. Thưa Đại vương, Thế Tôn cũng biết rõ mọi hành vi và sự phát sinh trong mọi cõi hữu và vô hữu. Vì lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.

1206

‘‘Brāhmaṇoti, mahārāja, bhagavato netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ, na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ, vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ nāmaṃ bodhiyā yeva mūle mārasenaṃ vidhamitvā atītānāgatapaccuppanne pāpake akusale dhamme bāhetvā saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā paṭiladdhapātubhūtasamuppannamatte sacchikā paññatti yadidaṃ brāhmaṇoti, tena kāraṇena tathāgato vuccati ‘brāhmaṇo’’’ti.

"O King, this name 'Brāhmaṇa' for the Blessed One was not given by his mother, nor by his father, nor by his brother, nor by his sister, nor by his friends and associates, nor by his relatives and kinsmen, nor by recluses and brāhmaṇas, nor by devas. This name is an ultimate liberation for the Buddhas, the Blessed Ones. This designation, 'Brāhmaṇa,' is a direct, manifest, and arisen appellation attained immediately upon the acquisition of omniscience, after dispelling Māra's army at the root of the Bodhi tree and having eliminated past, future, and present evil unwholesome states. For this reason, the Tathāgata is called 'Brāhmaṇa'."

“Thưa Đại vương, danh hiệu ‘Bà-la-môn’ này không phải do mẹ của Đức Thế Tôn đặt, không phải do cha đặt, không phải do anh em đặt, không phải do chị em đặt, không phải do bạn bè thân hữu đặt, không phải do bà con ruột thịt đặt, không phải do các Sa-môn, Bà-la-môn đặt, không phải do các vị trời đặt. Danh hiệu này của chư Phật, chư Thế Tôn, là danh hiệu có sự giải thoát làm cứu cánh. Đó là một sự chế định được chứng đắc, hiển lộ, phát sinh ngay khi Đức Thế Tôn, tại cội Bồ-đề, đã đánh tan quân ma, đã đoạn trừ các pháp ác bất thiện trong quá khứ, hiện tại và vị lai, cùng với sự thành tựu Tuệ Toàn Tri. Do lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Bà-la-môn’.”

1207

‘‘Kena pana, bhante nāgasena, kāraṇena tathāgato vuccati ‘rājā’’’ti?

"For what reason, Venerable Nāgasena, is the Tathāgata called 'King'?"

“Bạch Đại đức Nāgasena, do lý do nào mà Như Lai được gọi là ‘Vua’?”

‘‘Rājā nāma, mahārāja, yo koci rajjaṃ kāreti lokamanusāsati, bhagavāpi, mahārāja, dasasahassiyā lokadhātuyā dhammena rajjaṃ kāreti, sadevakaṃ lokaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ anusāsati, tenāpi kāraṇena tathāgato vuccati ‘rājā’ti.

"A king, O King, is anyone who rules a kingdom and governs the world. The Blessed One, O King, also rules a kingdom of ten thousand world-systems by Dhamma, and governs the world with its devas, Māra, Brahmā, recluses, brāhmaṇas, devas, and humans. For this reason, the Tathāgata is called 'King'."

“Thưa Đại vương, một vị vua là bất cứ ai cai trị một vương quốc và giáo hóa thế gian. Đức Thế Tôn, thưa Đại vương, cũng cai trị thế giới mười ngàn cõi bằng Chánh Pháp, giáo hóa thế gian cùng với chư thiên, chư ma, chư Phạm thiên, cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với chư thiên và loài người. Do lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Vua’.

1208

‘‘Rājā nāma, mahārāja, sabbajanamanusse abhibhavitvā nandayanto ñātisaṅghaṃ, socayanto amittasaṅghaṃ, mahatimahāyasasiriharaṃ thirasāradaṇḍaṃ anūnasatasalākālaṅkataṃ ussāpeti paṇḍaravimalasetacchattaṃ, bhagavāpi, mahārāja, socayanto mārasenaṃ micchāpaṭipannaṃ, nandayanto devamanusse sammāpaṭipanne dasasahassiyā lokadhātuyā mahatimahāyasasiriharaṃ khantithirasāradaṇḍaṃ ñāṇavarasatasalākālaṅkataṃ ussāpeti aggavaravimuttipaṇḍaravimalasetacchattaṃ, tenāpi kāraṇena tathāgato vuccati ‘rājā’ti.

"A king, O King, having overcome all people, delights his kinsmen and causes sorrow to his enemies, and raises a great, glorious, and splendid white parasol, firm-shafted and adorned with not less than a hundred ribs. The Blessed One, O King, also causes sorrow to Māra's army, who are practicing wrongly, and delights devas and humans who are practicing rightly. In the ten thousand world-systems, he raises the supreme, excellent, white parasol of liberation, which is great, glorious, and splendid, with patience as its firm shaft, and adorned with the hundred ribs of noble knowledge. For this reason, the Tathāgata is called 'King'."

“Thưa Đại vương, một vị vua là người làm vui lòng toàn thể dân chúng, làm đau khổ quân thù, và dựng lên một chiếc lọng trắng tinh khiết, rực rỡ, mang lại vinh quang và uy quyền lớn lao, với cán lọng vững chắc và được trang trí bằng hàng trăm nan hoa không thiếu. Đức Thế Tôn, thưa Đại vương, cũng làm đau khổ quân ma theo tà đạo, làm vui lòng chư thiên và loài người theo chánh đạo, và dựng lên một chiếc lọng trắng tinh khiết, rực rỡ của sự giải thoát tối thượng, mang lại vinh quang và uy quyền lớn lao trong mười ngàn cõi thế gian, với cán lọng vững chắc là sự nhẫn nại và được trang trí bằng hàng trăm nan hoa của trí tuệ tối thượng. Do lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Vua’.

1209

‘‘Rājā nāma upagatasampattajanānaṃ bahūnamabhivandanīyo bhavati, bhagavāpi, mahārāja, upagatasampattadevamanussānaṃ bahūnamabhivandanīyo, tenāpi kāraṇena tathāgato vuccati ‘rājā’ti.

"A king, O King, is revered by many people who have approached him with their accomplishments. The Blessed One, O King, is also revered by many devas and humans who have approached him with their accomplishments. For this reason, the Tathāgata is called 'King'."

“Thưa Đại vương, một vị vua được nhiều người đến gần và tôn kính. Đức Thế Tôn, thưa Đại vương, cũng được nhiều chư thiên và loài người đã đến gần và tôn kính. Do lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Vua’.

1210

‘‘Rājā nāma yassa kassaci ārādhakassa pasīditvā varitaṃ varaṃ datvā kāmena tappayati, bhagavāpi, mahārāja, yassa kassaci kāyena vācāya manasā ārādhakassa pasīditvā varitaṃ varamanuttaraṃ sabbadukkhaparimuttiṃ datvā asesakāmavarena ca tappayati, tenāpi kāraṇena tathāgato vuccati ‘rājā’ti.

"A king, O King, being pleased with any supplicant, grants the desired boon and satisfies them with sensual pleasures. The Blessed One, O King, being pleased with any supplicant who has delighted him by body, speech, or mind, grants the unsurpassed boon of complete liberation from all suffering and also satisfies them with the ultimate boon of freedom from all desires. For this reason, the Tathāgata is called 'King'."

“Thưa Đại vương, một vị vua khi hài lòng với bất kỳ người cầu xin nào, sẽ ban cho điều ước đã cầu và làm cho họ thỏa mãn với dục lạc. Đức Thế Tôn, thưa Đại vương, khi hài lòng với bất kỳ người cầu xin nào bằng thân, khẩu, ý, sẽ ban cho điều ước tối thượng là sự giải thoát khỏi mọi khổ đau và làm cho họ thỏa mãn với điều ước tối thượng là không còn dục lạc. Do lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Vua’.

1211

‘‘Rājā nāma āṇaṃ vītikkamantaṃ vigarahati jhāpeti^* dhaṃseti, bhagavatopi, mahārāja, sāsanavare āṇaṃ atikkamanto alajjī maṅkubhāvena oññāto hīḷito garahito bhavitvā vajjati jinasāsanavaramhā, tenāpi kāraṇena tathāgato vuccati ‘rājā’ti.

"A king, O King, censures, burns, and destroys one who transgresses his command. Likewise, O King, one who, being shameless, transgresses the command in the Blessed One's noble Dispensation, becomes disgraced, despised, scorned, and censured, and is expelled from the noble Dispensation of the Conqueror. For this reason, the Tathāgata is called 'King'."

“Thưa Đại vương, một vị vua quở trách, thiêu đốt và hủy diệt kẻ nào vi phạm mệnh lệnh. Đức Thế Tôn, thưa Đại vương, kẻ nào vô liêm sỉ vi phạm mệnh lệnh trong giáo pháp tối thượng của Ngài, sẽ bị khinh miệt, chê bai, quở trách vì sự xấu hổ, và bị trục xuất khỏi giáo pháp tối thượng của Đức Phật. Do lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Vua’.

1212

‘‘Rājā nāma pubbakānaṃ dhammikānaṃ rājūnaṃ paveṇimanusiṭṭhiyā dhammādhammamanudīpayitvā dhammena rajjaṃ kārayamāno pihayito piyo patthito bhavati janamanussānaṃ, ciraṃ rājakulavaṃsaṃ ṭhapayati dhammaguṇabalena, bhagavāpi, mahārāja, pubbakānaṃ sayambhūnaṃ paveṇimanusiṭṭhiyā dhammādhammamanudīpayitvā dhammena lokamanusāsamāno pihayito piyo patthito devamanussānaṃ ciraṃ sāsanaṃ pavatteti dhammaguṇabalena, tenāpi kāraṇena tathāgato vuccati ‘rājā’ti.

“A king, by explaining what is right and what is wrong according to the tradition and instructions of former righteous kings, and ruling the kingdom righteously, becomes desired, loved, and longed for by the people. By the power of righteous qualities, he establishes the royal lineage for a long time. The Blessed One also, O great king, by explaining what is right and what is wrong according to the tradition and instructions of former self-enlightened Buddhas, and instructing the world righteously, becomes desired, loved, and longed for by devas and humans, and maintains the Dispensation for a long time by the power of righteous qualities. For that reason also, the Tathāgata is called ‘a king’.

“Thưa Đại vương, một vị vua, theo truyền thống và lời dạy của các vị vua chánh pháp thời xưa, sau khi làm sáng tỏ điều chánh và điều tà, cai trị vương quốc bằng chánh pháp, được dân chúng yêu mến, kính trọng và mong muốn, và duy trì dòng dõi vương tộc lâu dài bằng sức mạnh của công đức chánh pháp. Đức Thế Tôn, thưa Đại vương, cũng theo truyền thống và lời dạy của chư Phật Độc Giác thời xưa, sau khi làm sáng tỏ điều chánh và điều tà, giáo hóa thế gian bằng chánh pháp, được chư thiên và loài người yêu mến, kính trọng và mong muốn, và duy trì giáo pháp lâu dài bằng sức mạnh của công đức chánh pháp. Do lý do đó, Như Lai được gọi là ‘Vua’.

Evamanekavidhaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena tathāgato brāhmaṇopi bhaveyya rājāpi bhaveyya, sunipuṇo bhikkhu kappampi no naṃ sampādeyya, kiṃ atibahuṃ bhaṇitena, saṃkhittaṃ sampaṭicchitabba’’nti.

Thus, O great king, there are many reasons why the Tathāgata could be a brāhmaṇa and could be a king. Even a very skilled bhikkhu would not be able to fully enumerate them in a whole eon. What is the use of speaking at great length? It is to be accepted concisely.”

Thưa Đại vương, có rất nhiều lý do như vậy, mà do đó Như Lai có thể là một Bà-la-môn và cũng có thể là một vị Vua. Một Tỳ-kheo tinh thông cũng không thể kể hết trong một kiếp, nói nhiều làm gì, hãy chấp nhận một cách tóm tắt.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Good, Venerable Nāgasena, I accept it just as you say.”

“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con xin chấp nhận như vậy.”

1213

Brāhmaṇarājavādapañho aṭṭhamo.

The Eighth Question on the Brāhmaṇa and King Doctrine.

Vấn đề về Bà-la-môn và Vua, thứ tám, đã kết thúc.

1214

9. Gāthābhigītabhojanakathāpañho

9. The Question on Food Obtained by Chanting Verses

9. Vấn đề về thức ăn được ca ngợi bằng kệ

1215

9. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –

“Venerable Nāgasena, this was also stated by the Blessed One:

9. “Bạch Đại đức Nāgasena, Đức Thế Tôn đã nói rằng:

1216

‘‘‘Gāthābhigītaṃ me abhojaneyyaṃ^* , sampassataṃ brāhmaṇa nesa dhammā;

“‘Food obtained by chanting verses is not to be eaten by me, O brāhmaṇa; this is not the Dhamma for those who see.

“‘Thức ăn được ca ngợi bằng kệ không phải là vật đáng thọ dụng đối với Ta, này Bà-la-môn, đó không phải là pháp của những người có trí tuệ;

1217

Gāthābhigītaṃ panudanti buddhā, dhamme satī brāhmaṇa vuttiresā’ti.

Buddhas reject food obtained by chanting verses. When the Dhamma exists, O brāhmaṇa, this is the proper conduct.’

Chư Phật loại bỏ thức ăn được ca ngợi bằng kệ, này Bà-la-môn, đó là lời dạy khi có Chánh Pháp.’

1218

‘‘Puna ca bhagavā parisāya dhammaṃ desento kathento anupubbikathaṃ paṭhamaṃ tāva dānakathaṃ katheti, pacchā sīlakathaṃ, tassa bhagavato sabbalokissarassa bhāsitaṃ sutvā devamanussā abhisaṅkharitvā dānaṃ denti, tassa taṃ uyyojitaṃ dānaṃ sāvakā paribhuñjanti.

“And again, when the Blessed One taught the Dhamma to an assembly, he first spoke a discourse on giving (dānakathā) in due order, and afterwards a discourse on morality (sīlakathā). Having heard the teaching of that Blessed One, the sovereign of all worlds, devas and humans prepare and offer gifts. His disciples partake of that gift, which was prompted by him.

“Và rồi, Đức Thế Tôn khi thuyết pháp cho hội chúng, khi trình bày những lời dạy tuần tự, trước tiên Ngài thuyết về bố thí, sau đó thuyết về giới. Chư thiên và loài người, sau khi nghe lời dạy của Đức Thế Tôn, bậc chủ tể của tất cả thế gian, đã chuẩn bị và cúng dường bố thí. Các đệ tử của Ngài thọ dụng những vật bố thí đã được khuyến khích đó.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’nti, tena hi ‘bhagavā dānakathaṃ paṭhamaṃ kathetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Food obtained by chanting verses is not to be eaten by me,’ then this statement, ‘the Blessed One first teaches a discourse on giving,’ is false.

Bạch Đại đức Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã nói ‘thức ăn được ca ngợi bằng kệ không phải là vật đáng thọ dụng đối với Ta’, thì lời nói ‘Đức Thế Tôn trước tiên thuyết về bố thí’ là sai.

Yadi dānakathaṃ paṭhamaṃ katheti, tena hi ‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’nti tampi vacanaṃ micchā.

If he first teaches a discourse on giving, then this statement, ‘food obtained by chanting verses is not to be eaten by me,’ is also false.

Nếu Ngài trước tiên thuyết về bố thí, thì lời nói ‘thức ăn được ca ngợi bằng kệ không phải là vật đáng thọ dụng đối với Ta’ cũng sai.

Kiṃ kāraṇaṃ?

What is the reason?

Tại sao vậy?

Yo so, bhante, dakkhiṇeyyo gihīnaṃ piṇḍapātadānassa vipākaṃ katheti, tassa te dhammakathaṃ sutvā pasannacittā aparāparaṃ dānaṃ denti, ye taṃ dānaṃ paribhuñjanti, sabbe te gāthābhigītaṃ paribhuñjanti.

For, Venerable sir, when that worthy recipient (dakkhiṇeyya) speaks of the result of alms-food given by householders, those who hear his Dhamma talk become confident in heart and repeatedly offer gifts. All those who partake of that gift are partaking of food obtained by chanting verses.

Bạch Đại đức, vị đáng cúng dường nào thuyết về quả báo của việc cúng dường vật thực của gia chủ, thì những người đó, sau khi nghe lời thuyết pháp của vị ấy, với tâm hoan hỷ, liên tục cúng dường bố thí. Tất cả những ai thọ dụng vật bố thí đó đều thọ dụng thức ăn được ca ngợi bằng kệ.

Ayampi ubhato koṭiko pañho nipuṇo gambhīro tapānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This question, too, is two-edged, subtle, profound, and has come to you. You must resolve it.”

Vấn đề này cũng là một vấn đề lưỡng nan, vi tế, sâu sắc, đã đến với Đại đức. Đại đức cần phải giải quyết nó.”

1219

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyyaṃ, sampassataṃ brāhmaṇa nesa dhammo.

“O great king, this was indeed stated by the Blessed One: ‘Food obtained by chanting verses is not to be eaten by me, O brāhmaṇa; this is not the Dhamma for those who see.

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã nói rằng: ‘Thức ăn được ca ngợi bằng kệ không phải là vật đáng thọ dụng đối với Ta, này Bà-la-môn, đó không phải là pháp của những người có trí tuệ.

Gāthābhigītaṃ panudanti buddhā, dhamme satī brāhmaṇa vuttiresā’ti, katheti ca bhagavā paṭhamaṃ dānakathaṃ, tañca pana kiriyaṃ sabbesaṃ tathāgatānaṃ paṭhamaṃ dānakathāya, tattha cittaṃ abhiramāpetvā pacchā sīle niyojenti.

Buddhas reject food obtained by chanting verses. When the Dhamma exists, O brāhmaṇa, this is the proper conduct.’ And the Blessed One does first teach a discourse on giving. This is, moreover, the practice of all Tathāgatas: first, they delight the mind with a discourse on giving, and afterwards, they enjoin morality.

Chư Phật loại bỏ thức ăn được ca ngợi bằng kệ, này Bà-la-môn, đó là lời dạy khi có Chánh Pháp.’ Và Đức Thế Tôn cũng thuyết về bố thí trước tiên, và việc làm đó là truyền thống của tất cả chư Như Lai khi thuyết về bố thí trước tiên, để làm cho tâm chúng sanh hoan hỷ với điều đó, sau đó mới hướng họ đến giới.

Yathā, mahārāja, manussā taruṇadārakānaṃ paṭhamaṃ tāva kīḷābhaṇḍakāni denti.

Just as, O great king, people first give playthings to young children—

Thưa Đại vương, ví như người ta trước tiên cho trẻ nhỏ đồ chơi.

Seyyathidaṃ, vaṅkakaṃ ghaṭikaṃ ciṅgulakaṃ pattāḷhakaṃ rathakaṃ dhanukaṃ, pacchā te sake sake kamme niyojenti.

that is to say, a crooked stick, a small bell, a swing, a leaf-basket, a small cart, a bow—and afterwards, they engage them in their respective tasks.

Chẳng hạn như: cái cày nhỏ, cái nồi nhỏ, cái bánh xe nhỏ, cái giỏ lá, cái xe nhỏ, cái cung nhỏ. Sau đó, họ mới hướng chúng vào công việc của mình.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato paṭhamaṃ dānakathāya cittaṃ abhiramāpetvā pacchā sīle niyojeti.

Even so, O great king, the Tathāgata first delights the mind with a discourse on giving, and afterwards, he enjoins morality.

Cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Như Lai trước tiên làm cho tâm chúng sanh hoan hỷ với lời thuyết về bố thí, sau đó mới hướng họ đến giới.

1220

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, bhisakko nāma āturānaṃ paṭhamaṃ tāva catūhapañcāhaṃ telaṃ pāyeti balakaraṇāya sinehanāya, pacchā vireceti.

“Or again, O great king, a physician first gives oil to the sick for four or five days to strengthen and lubricate them, and afterwards, he purges them.

“Hoặc nữa, thưa Đại vương, một y sĩ trước tiên cho người bệnh uống dầu trong bốn năm ngày để tạo sức mạnh và làm mềm mại, sau đó mới cho thuốc xổ.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato paṭhamaṃ tāva dānakathāya cittaṃ abhiramāpetvā pacchā sīle niyojeti.

Even so, O great king, the Tathāgata first delights the mind with a discourse on giving, and afterwards, he enjoins morality.

Cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Như Lai trước tiên làm cho tâm chúng sanh hoan hỷ với lời thuyết về bố thí, sau đó mới hướng họ đến giới.

Dāyakānaṃ, mahārāja, dānapatīnaṃ cittaṃ mudukaṃ hoti maddavaṃ siniddhaṃ, tena te dānasetusaṅkamena dānanāvāya saṃsārasāgarapāramanugacchanti, tasmā tesaṃ paṭhamaṃ kammabhūmimanusāsati, na ca kenaci^* viññattimāpajjatī’’ti.

The minds of givers, O great king, of patrons, are soft, gentle, and smooth. Through that bridge of giving, through that boat of giving, they cross to the other shore of the ocean of saṃsāra. Therefore, he first instructs them on the field of action (kammabhūmi), and he does not make any solicitation whatsoever.”

Thưa Đại vương, tâm của những người cúng dường, những thí chủ, là mềm mại, dịu dàng, và nhu thuận. Nhờ cây cầu bố thí đó, nhờ con thuyền bố thí đó, họ vượt qua biển sanh tử để đến bờ Niết-bàn. Vì vậy, Ngài trước tiên giáo hóa họ về nền tảng của nghiệp, và không vì bất kỳ lý do nào mà Ngài đưa ra lời yêu cầu.”

1221

‘‘Bhante nāgasena, ‘viññatti’nti yaṃ vadesi, kati pana tā viññattiyo’’ti?

“Venerable Nāgasena, as to what you call ‘solicitation’ (viññatti), how many kinds of solicitation are there?”

“Bạch Đại đức Nāgasena, điều Đại đức nói là ‘biểu tri’ (viññatti), vậy có bao nhiêu loại biểu tri đó?”

‘‘Dvemā, mahārāja, viññattiyo kāyaviññatti vacīviññatti cāti.

‘‘There are these two kinds of intimation, great king: bodily intimation and verbal intimation.

“Tâu Đại vương, có hai loại biểu tri này: thân biểu tri (kāyaviññatti) và khẩu biểu tri (vacīviññatti).

Tattha atthi kāyaviññatti sāvajjā, atthi anavajjā.

Among these, there is blameworthy bodily intimation, and there is blameless^*.

Trong đó, có thân biểu tri hữu tội (sāvajjā), có thân biểu tri vô tội (anavajjā).

Atthi vacīviññatti sāvajjā, atthi anavajjā.

There is blameworthy verbal intimation, and there is blameless^*.

Có khẩu biểu tri hữu tội, có khẩu biểu tri vô tội.

1222

‘‘Katamā kāyaviññatti sāvajjā?

‘‘What is blameworthy bodily intimation?

“Thân biểu tri hữu tội là gì?

Idhekacco bhikkhu kulāni upagantvā anokāse ṭhito ṭhānaṃ bhañjati, ayaṃ kāyaviññatti sāvajjā.

Here, some bhikkhu, having approached families, stands in an inappropriate place and breaks his posture. This is blameworthy bodily intimation.

Ở đây, một tỳ khưu đến các gia đình, đứng ở nơi không thích hợp, làm dấu hiệu về chỗ đứng. Đây là thân biểu tri hữu tội.

Tāya ca viññāpitaṃ ariyā na paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye oññāto hoti hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato, bhinnājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

The Noble Ones do not partake of what is intimated by it, and that person is despised, censured, scorned, blamed, disrespected, and disregarded by the Noble Ones; he is considered to have a broken livelihood.

Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh không thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh bị khinh miệt, bị chê bai, bị chỉ trích, bị quở trách, bị phỉ báng, bị coi thường, và bị xem là người có đời sống bị hư hoại.

1223

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, idhekacco bhikkhu kulāni upagantvā anokāse ṭhito galaṃ paṇāmetvā morapekkhitaṃ pekkhati ‘evaṃ ime passantī’ti, tena ca te passanti.

‘‘Furthermore, great king, here some bhikkhu, having approached families, stands in an inappropriate place, cranes his neck, and looks with a peacock-like gaze, thinking, ‘Thus they will see me,’ and by that, they do see him.

“Lại nữa, tâu Đại vương, ở đây, một tỳ khưu đến các gia đình, đứng ở nơi không thích hợp, cúi cổ xuống, nhìn như chim công nhìn, nghĩ rằng ‘họ sẽ nhìn thấy ta như vậy’, và họ nhìn thấy vị ấy.

Ayampi kāyaviññatti sāvajjā.

This too is blameworthy bodily intimation.

Đây cũng là thân biểu tri hữu tội.

Tāya ca viññāpitaṃ ariyā na paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye oññāto hoti hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato, bhinnājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

The Noble Ones do not partake of what is intimated by it, and that person is despised, censured, scorned, blamed, disrespected, and disregarded by the Noble Ones; he is considered to have a broken livelihood.

Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh không thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh bị khinh miệt, bị chê bai, bị chỉ trích, bị quở trách, bị phỉ báng, bị coi thường, và bị xem là người có đời sống bị hư hoại.

1224

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, idhekacco bhikkhu hanukāya vā bhamukāya vā aṅguṭṭhena vā viññāpeti, ayampi kāyaviññatti sāvajjā, tāya ca viññāpitaṃ ariyā na paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye oññāto hoti hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato, bhinnājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

‘‘Furthermore, great king, here some bhikkhu intimates with his jaw, or with his eyebrow, or with his thumb. This too is blameworthy bodily intimation. The Noble Ones do not partake of what is intimated by it, and that person is despised, censured, scorned, blamed, disrespected, and disregarded by the Noble Ones; he is considered to have a broken livelihood.

“Lại nữa, tâu Đại vương, ở đây, một tỳ khưu biểu tri bằng hàm, hoặc bằng lông mày, hoặc bằng ngón cái. Đây cũng là thân biểu tri hữu tội. Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh không thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh bị khinh miệt, bị chê bai, bị chỉ trích, bị quở trách, bị phỉ báng, bị coi thường, và bị xem là người có đời sống bị hư hoại.

1225

‘‘Katamā kāyaviññatti anavajjā?

‘‘What is blameless bodily intimation?

“Thân biểu tri vô tội là gì?

Idha bhikkhu kulāni upagantvā sato samāhito sampajāno ṭhānepi aṭṭhānepi yathānusiṭṭhiṃ gantvā ṭhāne tiṭṭhati, dātukāmesu tiṭṭhati, adātukāmesu pakkamati.

Here, a bhikkhu, having approached families, mindful, composed, and clearly comprehending, goes according to instruction to a suitable or unsuitable place and stands in the proper place. He stands when they wish to give, and he departs when they do not wish to give.

Ở đây, một tỳ khưu đến các gia đình, với tâm niệm tỉnh giác, định tĩnh, và hiểu biết rõ ràng, đi đến nơi thích hợp hoặc không thích hợp theo đúng lời chỉ dạy, và đứng ở nơi thích hợp. Nếu họ muốn cúng dường thì vị ấy đứng lại, nếu họ không muốn cúng dường thì vị ấy bỏ đi.

Ayaṃ kāyaviññatti anavajjā, tāya ca viññāpitaṃ ariyā paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye vaṇṇito hoti thuto pasattho sallekhitācāro, parisuddhājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

This is blameless bodily intimation. The Noble Ones partake of what is intimated by it, and that person is praised, extolled, commended by the Noble Ones for his austere conduct; he is considered to have a pure livelihood.

Đây là thân biểu tri vô tội. Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh được tán thán, được ca ngợi, được khen ngợi, có hạnh sống viễn ly, và được xem là người có đời sống thanh tịnh.

Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –

This was also spoken, great king, by the Bhagavā, the God of gods:

Tâu Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, bậc tối thắng trong các chư thiên, thuyết giảng:

1226

‘Na ve yācanti sappaññā, dhīro ca veditumarahati^* ;

‘Indeed, the wise do not beg, and the intelligent one should know;

‘Người trí không cầu xin, người hiền có thể tự biết;

1227

Uddissa ariyā tiṭṭhanti, esā ariyāna yācanā’ti.

The Noble Ones stand with a purpose; this is the begging of the Noble Ones.’

Các bậc Thánh đứng chờ đợi, đó là cách cầu xin của các bậc Thánh.’

1228

‘‘Katamā vacīviññatti sāvajjā?

‘‘What is blameworthy verbal intimation?

“Khẩu biểu tri hữu tội là gì?

Idha, mahārāja, bhikkhu vācāya bahuvidhaṃ viññāpeti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhāraṃ, ayaṃ vacīviññatti sāvajjā, tāya ca viññāpitaṃ ariyā na paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye oññāto hoti hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato, bhinnājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

Here, great king, a bhikkhu intimates in various ways by speech for robes, almsfood, lodgings, requisites for the sick, and medicinal provisions. This is blameworthy verbal intimation. The Noble Ones do not partake of what is intimated by it, and that person is despised, censured, scorned, blamed, disrespected, and disregarded by the Noble Ones; he is considered to have a broken livelihood.

Ở đây, tâu Đại vương, một tỳ khưu dùng lời nói để biểu tri nhiều loại y phục, thức ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh. Đây là khẩu biểu tri hữu tội. Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh không thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh bị khinh miệt, bị chê bai, bị chỉ trích, bị quở trách, bị phỉ báng, bị coi thường, và bị xem là người có đời sống bị hư hoại.

1229

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, idhekacco bhikkhu paresaṃ sāvento evaṃ bhaṇati ‘iminā me attho’ti, tāya ca vācāya paresaṃ sāvitāya tassa lābho uppajjati, ayampi vacīviññatti sāvajjā, tāya ca viññāpitaṃ ariyā na paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye oññāto hoti hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato, bhinnājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

‘‘Furthermore, great king, here some bhikkhu, making others hear, says, ‘This is beneficial for me.’ And by that speech, made to be heard by others, gain arises for him. This too is blameworthy verbal intimation. The Noble Ones do not partake of what is intimated by it, and that person is despised, censured, scorned, blamed, disrespected, and disregarded by the Noble Ones; he is considered to have a broken livelihood.

“Lại nữa, tâu Đại vương, ở đây, một tỳ khưu nói với người khác rằng ‘ta cần cái này’. Nhờ lời nói đó mà người ấy có được lợi lộc. Đây cũng là khẩu biểu tri hữu tội. Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh không thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh bị khinh miệt, bị chê bai, bị chỉ trích, bị quở trách, bị phỉ báng, bị coi thường, và bị xem là người có đời sống bị hư hoại.

1230

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, idhekacco bhikkhu vacīvipphārena parisāya sāveti ‘evañca evañca bhikkhūnaṃ dātabba’nti, tañca te vacanaṃ sutvā parikittitaṃ abhiharanti, ayampi vacīviññatti sāvajjā, tāya ca viññāpitaṃ ariyā na paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye oññāto hoti hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato, bhinnājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

‘‘Furthermore, great king, here some bhikkhu, by a verbal utterance, makes the assembly hear, ‘Such and such should be given to bhikkhus.’ And hearing that declared speech, they bring it. This too is blameworthy verbal intimation. The Noble Ones do not partake of what is intimated by it, and that person is despised, censured, scorned, blamed, disrespected, and disregarded by the Noble Ones; he is considered to have a broken livelihood.

“Lại nữa, tâu Đại vương, ở đây, một tỳ khưu dùng lời nói để nói với hội chúng rằng ‘phải cúng dường cho các tỳ khưu thế này thế kia’. Và khi nghe lời nói đó, họ mang đến những vật phẩm đã được tuyên bố. Đây cũng là khẩu biểu tri hữu tội. Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh không thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh bị khinh miệt, bị chê bai, bị chỉ trích, bị quở trách, bị phỉ báng, bị coi thường, và bị xem là người có đời sống bị hư hoại.

1231

‘‘Nanu, mahārāja, theropi sāriputto atthaṅgate sūriye rattibhāge gilāno samāno therena mahāmoggallānena bhesajjaṃ pucchīyamāno vācaṃ bhindi, tassa tena vacībhedena bhesajjaṃ uppajji.

‘‘Did not the Elder Sāriputta, great king, being ill at night after the sun had set, and being asked for medicine by the Elder Mahāmoggallāna, break his silence? And by that breaking of silence, medicine arose for him.

“Tâu Đại vương, chẳng phải Tôn giả Sāriputta, khi mặt trời lặn vào ban đêm, bị bệnh, đã nói ra lời khi được Tôn giả Mahāmoggallāna hỏi về thuốc men, và nhờ lời nói đó mà thuốc men đã được mang đến đó sao?

Atha thero sāriputto ‘vacībhedena me imaṃ bhesajjaṃ uppannaṃ, mā me ājīvo bhijjī’ti ājīvabhedabhayā taṃ bhesajjaṃ pajahi na upajīvi.

Then the Elder Sāriputta, fearing the breaking of his livelihood, thinking, ‘This medicine arose for me due to breaking my silence; may my livelihood not be broken,’ abandoned that medicine and did not consume it.

Sau đó, Tôn giả Sāriputta đã từ bỏ thuốc men đó và không thọ dụng, vì sợ rằng ‘thuốc men này đến với ta do lời nói của ta, đừng để đời sống của ta bị hư hoại’.

Evampi vacīviññatti sāvajjā, tāya ca viññāpitaṃ ariyā na paribhuñjanti.

Thus, this verbal intimation is blameworthy, and the requisites intimated by it are not partaken of by the Noble Ones.

Ngay cả như vậy, đây cũng là khẩu biểu tri hữu tội. Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh không thọ dụng.

So ca puggalo ariyānaṃ samaye oññāto hoti hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato, bhinnājīvotveva saṅkhaṃ gacchati.

And that person is despised, scorned, reviled, blamed, disdained, and disregarded by the Noble Ones, and is counted as one whose livelihood is ruined.

Và người đó trong giới của các bậc Thánh bị khinh miệt, bị chê bai, bị chỉ trích, bị quở trách, bị phỉ báng, bị coi thường, và bị xem là người có đời sống bị hư hoại.

1232

‘‘Katamā vacīviññatti anavajjā?

“What is blameless verbal intimation?

“Khẩu biểu tri vô tội là gì?

Idha, mahārāja, bhikkhu sati paccaye bhesajjaṃ viññāpeti ñātipavāritesu kulesu, ayaṃ vacīviññatti anavajjā, tāya ca viññāpitaṃ ariyā paribhuñjanti, so ca puggalo ariyānaṃ samaye vaṇṇito hoti thomito pasattho, parisuddhājīvotveva saṅkhaṃ gacchati, anumato tathāgatehi arahantehi sammāsambuddhehi.

Here, great king, when a bhikkhu has a valid reason, he intimates for medicine in households where he is invited by relatives; this is blameless verbal intimation, and the requisites intimated by it are partaken of by the Noble Ones; and that person is praised, extolled, and commended in the estimation of the Noble Ones, and is counted as one whose livelihood is pure, approved by the Tathāgatas, the Arahants, the Perfectly Self-Awakened Ones.

Ở đây, tâu Đại vương, một tỳ khưu, khi có lý do chính đáng, biểu tri thuốc men trong các gia đình đã được thân quyến mời. Đây là khẩu biểu tri vô tội. Những vật phẩm được biểu tri bằng cách đó thì các bậc Thánh thọ dụng, và người đó trong giới của các bậc Thánh được tán thán, được ca ngợi, được khen ngợi, và được xem là người có đời sống thanh tịnh, được các bậc Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác chấp thuận.

1233

‘‘Yaṃ pana, mahārāja, tathāgato kasibhāradvājassa brāhmaṇassa bhojanaṃ pajahi^* , taṃ āveṭhanaviniveṭhanakaḍḍhananiggahappaṭikammena nibbatti, tasmā tathāgato taṃ piṇḍapātaṃ paṭikkhipi na upajīvī’’ti.

“But, great king, the food that the Tathāgata rejected from the brahmin Kasibhāradvāja was produced by means of entangling, disentangling, pulling, and suppressing; therefore, the Tathāgata rejected that almsfood and did not subsist on it.”

“Còn về việc, tâu Đại vương, Đức Như Lai đã từ bỏ thức ăn của Bà-la-môn Kasibhāradvāja, điều đó phát sinh do sự lôi kéo, kéo giật, chèn ép, và đối kháng bằng lời nói. Do đó, Đức Như Lai đã từ chối thức ăn khất thực đó và không thọ dụng.”

1234

‘‘Sabbakālaṃ, bhante nāgasena, tathāgate bhuñjamāne devatā dibbaṃ ojaṃ patte ākiranti, udāhu ‘sūkaramaddave ca madhupāyāse cā’ti dvīsu yeva piṇḍapātesu ākiriṃsū’’ti?

“Venerable Nāgasena, do the devas always sprinkle divine essence into the bowl when the Tathāgata eats, or did they sprinkle it only on those two almsfoods: the boar’s flesh and the milk-rice?”

“Bạch Đại đức Nāgasena, có phải chư thiên rải thần lực vào bát của Đức Như Lai mỗi khi Ngài dùng bữa, hay chỉ rải vào hai loại thức ăn là sūkaramaddava (thịt heo mềm) và madhupāyāsa (cháo sữa mật)?”

‘‘Sabbakālaṃ, mahārāja, tathāgate bhuñjamāne devatā dibbaṃ ojaṃ gahetvā upatiṭṭhitvā uddhaṭuddhaṭe ālope ākiranti.

“Always, great king, when the Tathāgata eats, the devas take divine essence, stand by, and sprinkle divine essence into each mouthful as it is taken out.

“Tâu Đại vương, mỗi khi Đức Như Lai dùng bữa, chư thiên đều mang thần lực đến và rải vào từng miếng cơm được lấy ra.”

1235

‘‘Yathā, mahārāja, rañño sūdo rañño bhuñjantassa sūpaṃ gahetvā upatiṭṭhitvā kabaḷe kabaḷe sūpaṃ ākirati, evameva kho, mahārāja, sabbakālaṃ tathāgate bhuñjamāne devatā dibbaṃ ojaṃ gahetvā upatiṭṭhitvā uddhaṭuddhaṭe ālope dibbaṃ ojaṃ ākiranti.

“Just as, great king, a king’s cook takes curry, stands by the king as he eats, and sprinkles curry into each mouthful, even so, great king, always, when the Tathāgata eats, the devas take divine essence, stand by, and sprinkle divine essence into each mouthful as it is taken out.

“Tâu Đại vương, ví như người đầu bếp của nhà vua, khi nhà vua dùng bữa, mang canh đến và rải vào từng miếng cơm của nhà vua, cũng vậy, tâu Đại vương, mỗi khi Đức Như Lai dùng bữa, chư thiên đều mang thần lực đến và rải thần lực vào từng miếng cơm được lấy ra.

Verañjāyampi, mahārāja, tathāgatassa sukkhayavapulake^* bhuñjamānassa devatā dibbena ojena temayitvā temayitvā upasaṃhariṃsu, tena tathāgatassa kāyo upacito ahosī’’ti.

Even in Verañjā, great king, when the Tathāgata was eating dried barley grains, the devas moistened them with divine essence again and again and offered them; by that, the Tathāgata’s body was nourished.”

Ngay cả ở Verañjā, tâu Đại vương, khi Đức Như Lai dùng những nắm lúa mạch khô, chư thiên đã thấm ướt bằng thần lực và dâng lên Ngài, nhờ đó mà thân thể của Đức Như Lai đã được bồi bổ.”

‘‘Lābhā vata, bhante nāgasena, tāsaṃ devatānaṃ, yā tathāgatassa sarīrappaṭijaggane satataṃ samitaṃ ussukkamāpannā.

“Indeed, Venerable Nāgasena, fortunate are those devas who constantly and continuously strive for the care of the Tathāgata’s body.

“Thật là lợi lạc thay, bạch Đại đức Nāgasena, cho những chư thiên đó, những vị luôn luôn không ngừng nỗ lực chăm sóc thân thể của Đức Như Lai.

Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this as it is.”

Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều này đúng như vậy.”

1236

Gāthābhigītabhojanakathāpañho navamo.

The Ninth Question on Food Obtained by Chanting Verses.

Vấn đề về thức ăn được ca ngợi bằng kệ ngôn, vấn đề thứ chín, đã xong.

1237

10. Dhammadesanāya appossukkapañho

10. The Question on the Tathāgata’s Reluctance to Teach the Dhamma

10. Vấn đề về sự không thiết tha thuyết pháp

1238

10. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācitaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāyā’ti.

“Venerable Nāgasena, you say, ‘The Tathāgata cultivated omniscience over four incalculable aeons and a hundred thousand aeons for the deliverance of a great multitude of beings.’

10. “Bạch Đại đức Nāgasena, Đại đức nói rằng ‘Đức Như Lai đã vun bồi tuệ giác Toàn Giác trong bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để cứu độ đại chúng’.

Puna ca ‘sabbaññutaṃ pattassa appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyā’ti.

And again, you say, ‘Having attained omniscience, his mind inclined towards dispassion, not towards teaching the Dhamma.’

Và lại, ‘tâm của bậc đã đạt Chánh Đẳng Giác nghiêng về sự ít bận tâm, không nghiêng về việc thuyết pháp’.

1239

‘‘Yathā nāma, bhante nāgasena, issāso vā issāsantevāsī vā bahuke divase saṅgāmatthāya upāsanaṃ sikkhitvā sampatte mahāyuddhe osakkeyya, evameva kho, bhante nāgasena, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācetvā mahato janakāyassa samuddharaṇāya sabbaññutaṃ pattena dhammadesanāya osakkitaṃ.

“Just as, Venerable Nāgasena, an archer or an archer’s apprentice, having practiced archery for many days for battle, might withdraw when a great war arrives, even so, Venerable Nāgasena, the Tathāgata, having cultivated omniscience over four incalculable aeons and a hundred thousand aeons for the deliverance of a great multitude of beings, having attained omniscience, withdrew from teaching the Dhamma.

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ví như một cung thủ hay đệ tử của cung thủ, sau nhiều ngày luyện tập bắn cung để chuẩn bị cho trận chiến, khi đại chiến xảy ra lại rút lui; cũng vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, Như Lai đã trau dồi Chánh Biến Tri trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để cứu vớt đại chúng, nhưng khi đã đạt Chánh Đẳng Giác lại rút lui khỏi việc thuyết pháp.

1240

‘‘Yathā vā pana, bhante nāgasena, mallo vā mallantevāsī vā bahuke divase nibbuddhaṃ sikkhitvā sampatte mallayuddhe osakkeyya, evameva kho, bhante nāgasena, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācetvā mahato janakāyassa samuddharaṇāya sabbaññutaṃ pattena dhammadesanāya osakkitaṃ.

“Or just as, Venerable Nāgasena, a wrestler or a wrestler’s apprentice, having practiced wrestling for many days, might withdraw when a wrestling match arrives, even so, Venerable Nāgasena, the Tathāgata, having cultivated omniscience over four incalculable aeons and a hundred thousand aeons for the deliverance of a great multitude of beings, having attained omniscience, withdrew from teaching the Dhamma.

“Hoặc như, thưa Tôn giả Nāgasena, một võ sĩ hay đệ tử của võ sĩ, sau nhiều ngày luyện tập đấu vật, khi trận đấu vật xảy ra lại rút lui; cũng vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, Như Lai đã trau dồi Chánh Biến Tri trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để cứu vớt đại chúng, nhưng khi đã đạt Chánh Đẳng Giác lại rút lui khỏi việc thuyết pháp.

1241

‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, tathāgatena bhayā osakkitaṃ, udāhu apākaṭatāya osakkitaṃ, udāhu dubbalatāya osakkitaṃ, udāhu asabbaññutāya osakkitaṃ, kiṃ tattha kāraṇaṃ, iṅgha me tvaṃ kāraṇaṃ brūhi kaṅkhāvitaraṇāya.

“Venerable Nāgasena, did the Tathāgata withdraw out of fear, or out of obscurity, or out of weakness, or out of not being omniscient? What was the reason for that? Please tell me the reason to resolve my doubt.

“Thưa Tôn giả Nāgasena, có phải Như Lai đã rút lui vì sợ hãi, hay vì không rõ ràng, hay vì yếu kém, hay vì không phải là bậc Chánh Đẳng Giác? Nguyên nhân ở đó là gì? Xin ngài hãy nói cho tôi biết nguyên nhân để tôi vượt qua sự hoài nghi.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācitaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāya, tena hi ‘sabbaññutaṃ pattassa appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata ripened omniscient knowledge over four asaṅkhyeyyas and one hundred thousand kappas for the deliverance of a great multitude of beings, then the statement, ‘The mind of one who has attained omniscience inclined to disinclination, not to teaching the Dhamma,’ is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Như Lai đã trau dồi Chánh Biến Tri trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để cứu vớt đại chúng, thì lời nói rằng ‘tâm của bậc đã đạt Chánh Đẳng Giác nghiêng về sự ít bận tâm, không nghiêng về việc thuyết pháp’ là sai.

Yadi sabbaññutaṃ pattassa appossukkatāya cittaṃ nami no dhammadesanāya, tena hi ‘tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyeti kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācitaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāyā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the mind of one who has attained omniscience inclined to disinclination, not to teaching the Dhamma, then that statement, ‘The Tathāgata ripened omniscient knowledge over four asaṅkhyeyyas and one hundred thousand kappas for the deliverance of a great multitude of beings,’ is also false.

Nếu tâm của bậc đã đạt Chánh Đẳng Giác nghiêng về sự ít bận tâm, không nghiêng về việc thuyết pháp, thì lời nói rằng ‘Như Lai đã trau dồi Chánh Biến Tri trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để cứu vớt đại chúng’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho gambhīro dunnibbeṭho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This question, which has two sides, is profound and difficult to resolve, and it has come to you. You must resolve it.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan, sâu sắc và khó giải đáp đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1242

‘‘Paripācitañca, mahārāja, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāya, pattasabbaññutassa ca appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya.

“Indeed, great king, the Tathāgata ripened omniscient knowledge over four asaṅkhyeyyas and one hundred thousand kappas for the deliverance of a great multitude of beings, and the mind of one who has attained omniscience inclined to disinclination, not to teaching the Dhamma.

“Thưa Đại vương, Như Lai đã trau dồi Chánh Biến Tri trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để cứu vớt đại chúng, và tâm của bậc đã đạt Chánh Biến Tri cũng nghiêng về sự ít bận tâm, không nghiêng về việc thuyết pháp.

Tañca pana dhammassa gambhīranipuṇaduddasaduranubodhasukhumaduppaṭivedhataṃ sattānañca ālayārāmataṃ sakkāyadiṭṭhiyā daḷhasuggahitatañca disvā ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’ti appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya, sattānaṃ paṭivedhacintanamānasaṃ yevetaṃ.

Seeing the Dhamma’s profundity, subtlety, difficulty to see, difficulty to comprehend, delicacy, and difficulty to penetrate, and seeing beings’ delight in attachment and their firm adherence to sakkāya-diṭṭhi, the mind inclined to disinclination, thinking, ‘How indeed, in what way indeed?’ not to teaching the Dhamma. This was merely a thought for beings to penetrate the truth.

Khi nhìn thấy Pháp là sâu xa, vi tế, khó thấy, khó hiểu, khó thâm nhập một cách tinh tế, và chúng sanh thì say mê chấp trước, chấp thủ kiên cố vào thân kiến (sakkāya-diṭṭhi), Ngài đã suy nghĩ ‘làm sao đây, bằng cách nào đây?’ nên tâm Ngài nghiêng về sự ít bận tâm, không nghiêng về việc thuyết pháp. Đây chính là tâm ý suy xét về khả năng thâm nhập của chúng sanh.

1243

‘‘Yathā, mahārāja, bhisakko sallakatto anekabyādhiparipīḷitaṃ naraṃ upasaṅkamitvā evaṃ cintayati ‘kena nu kho upakkamena katamena vā bhesajjena imassa byādhi vūpasameyyā’ti, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa sabbakilesabyādhiparipīḷitaṃ janaṃ dhammassa ca gambhīranipuṇaduddasaduranubodhasukhumaduppaṭivedhataṃ disvā ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’ti appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya, sattānaṃ paṭivedhacintanamānasaṃ yevetaṃ.

“Just as, great king, a physician and surgeon approaches a person afflicted by many diseases and thinks, ‘By what means, or by what medicine, will this disease be alleviated?’ Even so, great king, seeing the multitude of beings afflicted by the disease of all defilements, and seeing the Dhamma’s profundity, subtlety, difficulty to see, difficulty to comprehend, delicacy, and difficulty to penetrate, the Tathāgata’s mind inclined to disinclination, thinking, ‘How indeed, in what way indeed?’ not to teaching the Dhamma. This was merely a thought for beings to penetrate the truth.

“Thưa Đại vương, ví như một y sĩ, một nhà phẫu thuật đến gần một người bị nhiều bệnh tật hành hạ và suy nghĩ: ‘Bằng phương pháp nào, hay bằng loại thuốc nào thì bệnh của người này sẽ thuyên giảm?’ Cũng vậy, thưa Đại vương, khi nhìn thấy chúng sanh bị tất cả bệnh phiền não hành hạ, và Pháp thì sâu xa, vi tế, khó thấy, khó hiểu, khó thâm nhập một cách tinh tế, Như Lai đã suy nghĩ ‘làm sao đây, bằng cách nào đây?’ nên tâm Ngài nghiêng về sự ít bận tâm, không nghiêng về việc thuyết pháp. Đây chính là tâm ý suy xét về khả năng thâm nhập của chúng sanh.

1244

‘‘Yathā, mahārāja, rañño khattiyassa muddhāvasittassa dovārikaanīkaṭṭhapārisajjanegamabhaṭabala^* amaccarājaññarājūpajīvine jane disvā evaṃ cittamuppajjeyya ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho ime saṅgaṇhissāmī’ti, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa dhammassa gambhīranipuṇaduddasaduranubodhasukhumaduppaṭivedhataṃ sattānañca ālayārāmataṃ sakkāyadiṭṭhiyā daḷhasuggahitatañca disvā ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’ti appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya, sattānaṃ paṭivedhacintanamānasaṃ yevetaṃ.

“Just as, great king, when a king, a khattiya anointed on the head, sees people such as doorkeepers, bodyguards, attendants, citizens, soldiers, ministers, princes, and royal dependents, such a thought might arise in his mind: ‘How indeed, in what way indeed, shall I gather these people?’ Even so, great king, seeing the Dhamma’s profundity, subtlety, difficulty to see, difficulty to comprehend, delicacy, and difficulty to penetrate, and seeing beings’ delight in attachment and their firm adherence to sakkāya-diṭṭhi, the Tathāgata’s mind inclined to disinclination, thinking, ‘How indeed, in what way indeed?’ not to teaching the Dhamma. This was merely a thought for beings to penetrate the truth.

“Thưa Đại vương, ví như khi một vị vua Sát-đế-lợi đã được xức dầu lên đỉnh đầu nhìn thấy những người như lính gác cổng, cận vệ, hội đồng, dân làng, binh lính, quan lại, hoàng thân và những người sống nhờ nhà vua, thì tâm ý này có thể khởi lên: ‘Làm sao đây, bằng cách nào đây ta sẽ tập hợp những người này?’ Cũng vậy, thưa Đại vương, khi nhìn thấy Pháp thì sâu xa, vi tế, khó thấy, khó hiểu, khó thâm nhập một cách tinh tế, và chúng sanh thì say mê chấp trước, chấp thủ kiên cố vào thân kiến, Như Lai đã suy nghĩ ‘làm sao đây, bằng cách nào đây?’ nên tâm Ngài nghiêng về sự ít bận tâm, không nghiêng về việc thuyết pháp. Đây chính là tâm ý suy xét về khả năng thâm nhập của chúng sanh.

1245

‘‘Api ca, mahārāja, sabbesaṃ tathāgatānaṃ dhammatā esā, yaṃ brahmunā āyācitā dhammaṃ desenti.

“Moreover, great king, it is the nature of all Tathāgatas that they teach the Dhamma when requested by Brahmā.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, đây là bản chất tự nhiên của tất cả các vị Như Lai, rằng các Ngài thuyết Pháp khi được Phạm Thiên thỉnh cầu.

Tattha pana kiṃ kāraṇaṃ?

What is the reason for that?

Vậy nguyên nhân ở đó là gì?

Ye tena samayena manussā tāpasaparibbājakā samaṇabrāhmaṇā, sabbete brahmadevatā honti brahmagarukā brahmaparāyaṇā, tasmā tassa balavato yasavato ñātassa paññātassa uttarassa accuggatassa onamanena sadevako loko onamissati okappessati adhimuccissatīti iminā ca, mahārāja, kāraṇena tathāgatā brahmunā āyācitā dhammaṃ desenti.

At that time, those people, ascetics, wanderers, recluses, and brahmins—all of them have Brahmā as their deity, revere Brahmā, and have Brahmā as their refuge. Therefore, great king, by the bowing down of that powerful, glorious, known, distinguished, supreme, and exceedingly exalted Brahmā, the world with its deities will bow down, accept, and be greatly devoted. For this reason, Tathāgatas teach the Dhamma when requested by Brahmā.

Vào thời đó, những người, những ẩn sĩ, du sĩ, sa-môn, Bà-la-môn đều coi Phạm Thiên là chư thiên, tôn kính Phạm Thiên, xem Phạm Thiên là nơi nương tựa. Do đó, khi vị Phạm Thiên đầy quyền lực, danh tiếng, được biết đến, nổi tiếng, siêu việt và tối cao ấy cúi mình, thì thế gian cùng với chư thiên sẽ cúi mình, sẽ chấp nhận, sẽ tin tưởng. Thưa Đại vương, cũng vì lý do này mà các vị Như Lai thuyết Pháp khi được Phạm Thiên thỉnh cầu.

1246

‘‘Yathā, mahārāja, koci rājā vā rājamahāmatto vā yassa onamati apacitiṃ karoti, balavatarassa tassa onamanena avasesā janatā onamati apacitiṃ karoti, evameva kho, mahārāja, brahme onamite tathāgatānaṃ sadevako loko onamissati, pūjitapūjako mahārāja, loko, tasmā so brahmā sabbesaṃ tathāgatānaṃ āyācati dhammadesanāya, tena ca kāraṇena tathāgatā brahmunā āyācitā dhammaṃ desentī’’ti.

“Just as, great king, when some king or royal minister bows down to and shows respect for someone, by the bowing down of that more powerful one, the rest of the people bow down to and show respect for that person. Even so, great king, when Brahmā bows down, the world with its deities will bow down to the Tathāgatas. The world, great king, honors those who are honored. Therefore, that Brahmā requests all Tathāgatas to teach the Dhamma, and for that reason, Tathāgatas teach the Dhamma when requested by Brahmā.”

“Thưa Đại vương, ví như một vị vua hay một vị đại thần của vua, khi cúi mình và tỏ lòng tôn kính với ai, thì do sự cúi mình của người có quyền lực hơn đó, những người còn lại sẽ cúi mình và tỏ lòng tôn kính. Cũng vậy, thưa Đại vương, khi Phạm Thiên cúi mình, thì thế gian cùng với chư thiên sẽ cúi mình trước các vị Như Lai. Thưa Đại vương, thế gian tôn kính những gì được tôn kính. Do đó, Phạm Thiên ấy thỉnh cầu tất cả các vị Như Lai thuyết Pháp, và vì lý do đó mà các vị Như Lai thuyết Pháp khi được Phạm Thiên thỉnh cầu.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, atibhadrakaṃ veyyākaraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, the question has been well resolved, the explanation is most excellent. I accept it as such.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải đáp rất tốt, lời giải thích thật tuyệt vời, tôi chấp nhận điều đó như vậy.”

1247

Dhammadesanāya appossukkapañho dasamo.

The Tenth Question on Disinclination to Teach the Dhamma.

Vấn đề về sự ít bận tâm trong việc thuyết Pháp là thứ mười.

1248

11. Ācariyānācariyapañho

11. The Question of Teachers and Non-Teachers

11. Vấn đề về Thầy và không Thầy

1249

11. ‘‘Bhante, nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –

“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One –

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã nói rằng –

1250

‘‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;

‘There is no teacher for me; one equal to me is not found;

“ ‘Ta không có thầy, không ai giống ta;

1251

Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti^* .

In the world with its devas, there is no rival for me.’

Trong thế gian cùng với chư thiên, không ai là đối thủ của ta’.

1252

‘‘Puna ca bhaṇitaṃ ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesī’ti.

And again it was said: ‘Indeed, bhikkhus, Āḷāra Kālāma, being my teacher, placed me, his pupil, on an equal footing with himself, and honored me with great veneration.’

“Và lại được nói rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, Āḷāra Kālāma là thầy của ta, đã đặt ta, một đệ tử, ngang hàng với chính mình, và đã tôn kính ta bằng sự tôn kính cao quý.’

Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata spoke thus: ‘There is no teacher for me; one equal to me is not found.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Như Lai đã nói rằng ‘Ta không có thầy, không ai giống ta. Trong thế gian cùng với chư thiên, không ai là đối thủ của ta’, thì lời nói rằng ‘Này các Tỳ-khưu, Āḷāra Kālāma là thầy của ta, đã đặt ta, một đệ tử, ngang hàng với chính mình’ là sai.

Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti, tena hi ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

In the world with its devas, there is no rival for me,’ then the statement, ‘Indeed, bhikkhus, Āḷāra Kālāma, being my teacher, placed me, his pupil, on an equal footing with himself,’ is false.

Nếu Như Lai đã nói rằng ‘Này các Tỳ-khưu, Āḷāra Kālāma là thầy của ta, đã đặt ta, một đệ tử, ngang hàng với chính mình’, thì lời nói rằng ‘Ta không có thầy, không ai giống ta. Trong thế gian cùng với chư thiên, không ai là đối thủ của ta’ cũng là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesī’ti, tena hi ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati.

If the Tathāgata spoke thus: ‘Indeed, bhikkhus, Āḷāra Kālāma, being my teacher, placed me, his pupil, on an equal footing with himself,’ then the statement, ‘There is no teacher for me; one equal to me is not found.

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti tampi vacanaṃ micchā.

In the world with its devas, there is no rival for me,’ is also false.

‘Trong thế gian cùng với chư thiên, không có người đối địch với ta’, lời nói ấy cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you; you must resolve it.”

Vấn đề có hai đầu mối này đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1253

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, tathāgatena ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati.

“That, great king, was spoken by the Tathāgata: ‘There is no teacher for me; one equal to me is not found.

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã nói rằng ‘Ta không có thầy, không ai giống ta.

Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti, bhaṇitañca ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesī’ti.

In the world with its devas, there is no rival for me,’ and it was also said: ‘Indeed, bhikkhus, Āḷāra Kālāma, being my teacher, placed me, his pupil, on an equal footing with himself, and honored me with great veneration.’

Trong thế giới có chư thiên, không có ai là đối thủ của Ta.” Và cũng đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, Āḷāra Kālāma, dù là thầy của Ta, nhưng đã đặt Ta, người đệ tử đang ở gần, ngang hàng với chính mình, và đã cúng dường Ta bằng sự cúng dường cao quý.”

1254

‘‘Tañca pana vacanaṃ pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ācariyabhāvaṃ sandhāya bhāsitaṃ.

However, that statement refers to the state of the Bodhisatta before his enlightenment, when he was not yet fully enlightened.

Tuy nhiên, lời nói đó đã được Đức Phật nói ra khi Ngài còn là Bồ-tát, chưa giác ngộ, và chỉ đề cập đến việc Ngài có thầy vào thời điểm đó.

1255

‘Pañcime, mahārāja, pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattassa sato ācariyā, yehi anusiṭṭho bodhisatto tattha tattha divasaṃ vītināmesi.

“There were, great king, five teachers for the Bodhisatta before his enlightenment, when he was not yet fully enlightened, by whom the Bodhisatta, being instructed, spent his days in various places.

“Này Đại vương, có năm vị thầy của Bồ-tát khi Ngài còn là Bồ-tát, chưa giác ngộ, mà nhờ sự chỉ dạy của họ, Bồ-tát đã trải qua những ngày tháng ở nhiều nơi khác nhau.

Katame pañca?

Who are these five?

Năm vị đó là ai?

Ye te, mahārāja, aṭṭha brāhmaṇā jātamatte bodhisatte lakkhaṇāni pariggaṇhiṃsu, seyyathīdaṃ, rāmo dhajo lakkhaṇo mantī yañño suyāmo subhojo sudattoti.

Those eight brahmins, great king, who, when the Bodhisatta was just born, examined his marks, namely, Rāma, Dhaja, Lakkhaṇa, Mantī, Yañña, Suyāma, Subhoja, and Sudatta.

Này Đại vương, đó là tám vị Bà-la-môn đã xem xét các tướng tốt trên thân Bồ-tát ngay khi Ngài vừa đản sinh, đó là Rāma, Dhaja, Lakkhaṇa, Mantī, Yañña, Suyāma, Subhoja và Sudatta.

Te tassa sotthiṃ pavedayitvā rakkhākammaṃ akaṃsu, te ca paṭhamaṃ ācariyā.

They declared his well-being and performed protective rites for him; these were the first teachers.

Họ đã báo tin tốt lành cho Ngài và thực hiện nghi lễ bảo hộ. Đó là những vị thầy đầu tiên.

1256

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, bodhisattassa pitā suddhodano rājā yaṃ tena samayena abhijātaṃ udiccajātimantaṃ padakaṃ veyyākaraṇaṃ chaḷaṅgavantaṃ sabbamittaṃ nāma brāhmaṇaṃ upanetvā sovaṇṇena bhiṅgārena^* udakaṃ oṇojetvā ‘imaṃ kumāraṃ sikkhāpehī’ti adāsi, ayaṃ dutiyo ācariyo.

“Furthermore, great king, the Bodhisatta’s father, King Suddhodana, at that time brought the brahmin named Sabbāmitta, who was of noble birth, of high lineage, skilled in grammar, proficient in exegesis, and master of the six angas, and pouring water from a golden ewer, gave him, saying, ‘Instruct this prince.’ This was the second teacher.

Lại nữa, này Đại vương, vua Suddhodana, phụ thân của Bồ-tát, đã triệu thỉnh một Bà-la-môn tên là Sabbamitta, người có dòng dõi cao quý, thuộc dòng Udicca, thông thạo các dấu hiệu, ngữ pháp và sáu môn học, rồi rót nước từ bình vàng và nói: “Hãy dạy dỗ vị hoàng tử này.” Đó là vị thầy thứ hai.

1257

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, yā sā devatā bodhisattaṃ saṃvejesī, yassā vacanaṃ sutvā bodhisatto saṃviggo ubbiggo tasmiṃ yeva khaṇe nekkhammaṃ nikkhamitvā pabbaji, ayaṃ tatiyo ācariyo.

“Furthermore, great king, that deity who inspired the Bodhisatta, hearing whose words the Bodhisatta, moved and agitated, went forth into renunciation and became a recluse at that very moment. This was the third teacher.

Lại nữa, này Đại vương, vị thiên nhân đã khiến Bồ-tát xúc động, sau khi nghe lời vị ấy, Bồ-tát đã xúc động, kinh hoàng, và ngay lập tức xuất gia, từ bỏ đời sống thế tục. Đó là vị thầy thứ ba.

1258

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, āḷāro kālāmo ākiñcaññāyatanassa parikammaṃ ācikkhi, ayaṃ catuttho ācariyo.

“Furthermore, great king, Āḷāra Kālāma taught the preliminary practice for the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatana). This was the fourth teacher.

Lại nữa, này Đại vương, Āḷāra Kālāma đã chỉ dạy phương pháp thực hành cho Không Vô Biên Xứ. Đó là vị thầy thứ tư.

1259

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, udako rāmaputto nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ ācikkhi^* , ayaṃ pañcamo ācariyo.

“Furthermore, great king, Udaka Rāmaputta taught the preliminary practice for the sphere of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatana). This was the fifth teacher.

Lại nữa, này Đại vương, Udaka Rāmaputta đã chỉ dạy phương pháp thực hành cho Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ. Đó là vị thầy thứ năm.

Ime kho, mahārāja, pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattassa sato pañca ācariyā.

These, great king, were the five teachers for the Bodhisatta before his enlightenment, when he was not yet fully enlightened.

Này Đại vương, đây là năm vị thầy của Bồ-tát khi Ngài còn là Bồ-tát, chưa giác ngộ, trước khi thành đạo.

Te ca pana ācariyā lokiye dhamme.

And those teachers were in worldly (lokiya) matters.

Tuy nhiên, những vị thầy đó chỉ là thầy trong các pháp thế gian.

Imasmiñca pana, mahārāja, lokuttare dhamme sabbaññutañāṇappaṭivedhāya natthi tathāgatassa anuttaro anusāsako, sayambhū, mahārāja, tathāgato anācariyako, tasmā kāraṇā tathāgatena bhaṇitaṃ ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati.

But in this supramundane (lokuttara) Dhamma, for the penetration of omniscient knowledge (sabbaññutañāṇa), there is no superior instructor for the Tathāgata; the Tathāgata, great king, is self-enlightened (sayambhū) and without a teacher (anācariyaka).

Nhưng này Đại vương, trong các pháp siêu thế này, để chứng đắc Nhất Thiết Trí, không có ai là bậc Thầy tối thượng chỉ dạy cho Như Lai. Này Đại vương, Như Lai là bậc Tự Giác, không có thầy.

Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti.

For that reason, the Tathāgata spoke thus: ‘There is no teacher for me; one equal to me is not found. In the world with its devas, there is no rival for me.’

Vì lý do đó, Như Lai đã nói: ‘Ta không có thầy, không có ai giống như Ta. Trong thế giới có chư thiên, không có ai là đối thủ của Ta’.

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this as it is.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”

1260

Ācariyānācariyapañho ekādasamo.

The eleventh question, on Teachers and Non-Teachers, is concluded.

Vấn đề về thầy và không thầy, thứ mười một.

1261

Santhavavaggo pañcamo.

The fifth chapter, Santhavavagga, is concluded.

Phẩm Santhava, thứ năm.

1262

Imasmiṃ vagge ekādasa pañho.

In this chapter, eleven questions are included.

Trong phẩm này có mười một vấn đề.

Table of Contents

4. Meṇḍakapañho

4. The Questions of Meṇḍaka

4. Các Vấn Đề Nan Giải

1. Iddhibalavaggo

1. The Chapter on the Power of Accomplishment

1. Phẩm Năng Lực Thần Thông

1. Katādhikārasaphalapañho

1. The Question on the Fruitfulness of Merit Made

1. Vấn đề về việc làm có kết quả

2. Sabbaññubhāvapañho

2. The Question on Omniscience

2. Vấn đề về Trí Tuệ Toàn Tri (Sabbaññubhāva)

3. Devadattapabbajjapañho

3. The Question of Devadatta's Ordination

3. Câu hỏi về sự xuất gia của Devadatta

4. Pathavicalanapañho

4. The Question on the Earth Tremor

4. Vấn đề về sự rung chuyển của trái đất

5. Sivirājacakkhudānapañho

5. The Question on King Sivi's Gift of Eyes

5. Câu hỏi về việc vua Sivi bố thí mắt

6. Gabbhāvakkantipañho

6. The Problem of Conception in the Womb

6. Câu hỏi về sự nhập thai

7. Saddhammantaradhānapañho

7. The Question of the Disappearance of the True Dhamma

7. Vấn Đề Sự Biến Mất của Chánh Pháp

8. Akusalacchedanapañho

8. The Question of Cutting Off Unwholesome Deeds

8. Vấn đề đoạn trừ bất thiện

9. Uttarikaraṇīyapañho

9. The Question on Further Duties

9. Vấn đề về việc cần làm thêm

10. Iddhibaladassanapañho

10. The Question on Displaying Psychic Power

10. Vấn đề về sự hiển bày thần thông

2. Abhejjavaggo

2. The Unbreakable Chapter

2. Chương Bất Khả Phá

1. Khuddānukhuddakapañho

1. The Problem of Minor and Lesser Rules

1. Vấn đề về các giới luật nhỏ và phụ

2. Abyākaraṇīyapañho

2. The Question of Undetermined Matters

2. Vấn đề không thể giải thích (Abyākaraṇīya-pañha)

3. Maccubhāyanābhāyanapañho

3. The Question on Fearing and Not Fearing Death

3. Vấn đề sợ hãi và không sợ hãi cái chết (Maccubhāyanābhāyanapañho)

4. Maccupāsamuttipañho

4. The Question on Escaping the Snare of Death

4. Vấn đề về sự giải thoát khỏi bẫy của thần chết

5. Buddhalābhantarāyapañho

5. The Question on Obstacles to the Buddha’s Gains

5. Vấn đề về chướng ngại đối với lợi lộc của Đức Phật

6. Apuññapañho

6. The Question on Demerit

6. Vấn đề về bất thiện

7. Bhikkhusaṅghapariharaṇapañho

7. The Question on Sustaining the Bhikkhu Saṅgha

7. Vấn đề về việc chăm sóc Tăng đoàn

8. Abhejjaparisapañho

8. The Question of the Indivisible Assembly

8. Vấn đề về hội chúng không thể chia rẽ

3. Paṇāmitavaggo

3. The Chapter on Reverence

3. Phẩm Paṇāmita

1. Seṭṭhadhammapañho

1. The Question on the Supreme Dhamma

1. Vấn đề về Pháp tối thượng

2. Sabbasattahitapharaṇapañho

2. Question on Pervading with Welfare for All Beings

2. Vấn đề về sự lan tỏa lợi ích cho tất cả chúng sanh

3. Vatthaguyhanidassanapañho

3. The Question on Showing the Covered Genitals

3. Vấn đề trình bày sự kín đáo của y phục

4. Pharusavācābhāvapañho

4. The Question on the Absence of Harsh Speech

4. Câu hỏi về việc không có lời nói thô ác