Table of Contents

⮲

Milindapañhapāḷi

Edit
1263

5. Anumānapañho

5. The Question of Inference

5. Vấn đề về suy luận

1264

1. Buddhavaggo

1. The Buddha Chapter

1. Phẩm Phật

1265
1. Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho
1. The Question of Two Buddhas Not Arising
1. Vấn đề về việc hai vị Phật không xuất hiện cùng lúc
1266
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddho apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti.
1. "Venerable Nāgasena, this has also been spoken by the Blessed One: 'Monks, it is impossible, there is no occasion, for two Arahants, Perfectly Enlightened Buddhas, to arise in one world-system, not earlier and not later. This is not possible.'
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã nói: ‘Này các Tỳ-kheo, điều này là không thể, không có cơ hội để hai vị A-la-hán Chánh Đẳng Chánh Giác xuất hiện trong cùng một thế giới, không trước không sau. Điều đó không thể xảy ra’.
Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādappaṭipattiyaṃ anusāsanti.
And, Venerable Nāgasena, all Tathāgatas, when teaching, teach the thirty-seven Bodhipakkhiyadhammas; when speaking, they speak of the Four Noble Truths; when training, they train in the three trainings; and when instructing, they instruct in the practice of heedfulness.
Và thưa Tôn giả Nāgasena, tất cả các Đức Như Lai đều thuyết giảng ba mươi bảy Bồ-đề phần pháp, khi giảng giải thì nói về Tứ Diệu Đế, khi huấn luyện thì huấn luyện về ba học pháp, khi khuyên dạy thì khuyên dạy về sự thực hành không phóng dật.
Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekā anusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti?
If, Venerable Nāgasena, all Tathāgatas have one teaching, one discourse, one training, and one instruction, for what reason do not two Tathāgatas arise at the same moment?
Nếu thưa Tôn giả Nāgasena, tất cả các Đức Như Lai đều có cùng một giáo pháp, cùng một lời dạy, cùng một học pháp, cùng một sự chỉ dẫn, thì vì lý do gì mà hai Đức Như Lai không xuất hiện cùng một lúc?
Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ brūhi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.
Even with the arising of one Buddha, this world is filled with light. If there were a second Buddha, this world would be filled with even greater light from the radiance of two. And two Tathāgatas, when admonishing, would admonish happily; and when instructing, would instruct happily. Explain the reason for this to me, so that I may be free from doubt."
Ngay cả với sự xuất hiện của một Đức Phật, thế giới này đã tràn ngập ánh sáng; nếu có một Đức Phật thứ hai, thế giới này sẽ càng tràn ngập ánh sáng hơn nữa bởi ánh sáng của hai vị. Và hai Đức Như Lai sẽ dễ dàng khuyên dạy, dễ dàng chỉ dẫn. Xin hãy cho con biết lý do về điều đó, để con không còn nghi ngờ gì nữa.”
1267
‘‘Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
"This ten-thousandfold world-system, great king, is capable of bearing one Buddha; it bears the virtue of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world-system would not bear it; it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable.
“Này Đại vương, thế giới một vạn cõi này chỉ có thể chứa một Đức Phật, chỉ có thể mang công đức của một Đức Như Lai. Nếu có một Đức Phật thứ hai xuất hiện, thế giới một vạn cõi này sẽ không thể chứa đựng, sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình.
1268
‘‘Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī* bhaveyya, ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā* bhaveyya.
"Just as, great king, a boat might be capable of carrying one person. When one person has boarded it, that boat would be level with the water.
“Này Đại vương, ví như một chiếc thuyền chỉ có thể chở một người, khi một người lên thuyền, chiếc thuyền đó đã ngập nước.
Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya, api nu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyā’’ti?
Then if a second person were to come, similar in age, complexion, youth, size, and in all limbs and parts, whether thin or stout, and that person were to board that boat, would that boat, great king, be able to carry both of them?"
Nếu một người thứ hai đến, cũng có tuổi tác, màu da, tuổi đời, kích thước, gầy béo và tất cả các bộ phận cơ thể giống hệt người kia, và người đó cũng lên chiếc thuyền ấy, thì này Đại vương, liệu chiếc thuyền đó có thể chở cả hai người không?”
‘‘Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udake’’ti.
"No, Venerable sir, it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable; it would sink in the water."
“Không thể, thưa Tôn giả. Nó sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình, sẽ chìm xuống nước.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
"Even so, great king, this ten-thousandfold world-system is capable of bearing one Buddha; it bears the virtue of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world-system would not bear it; it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable.
“Cũng vậy, này Đại vương, thế giới một vạn cõi này chỉ có thể chứa một Đức Phật, chỉ có thể mang công đức của một Đức Như Lai. Nếu có một Đức Phật thứ hai xuất hiện, thế giới một vạn cõi này sẽ không thể chứa đựng, sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình.
1269
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāva kaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandikato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, api nu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyā’’ti?
"Or again, great king, if a man were to eat as much food as he desired, filling himself up to the throat, and being satisfied, nourished, full, without interruption, sluggish, like an unbent stick, were to eat that much food again, would that man, great king, be happy?"
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một người ăn no nê thức ăn đến tận cổ họng, sau đó, người đó đã no, đầy đủ, không còn chỗ trống, trở nên mệt mỏi, uể oải như một cây gậy không thể cúi xuống, lại tiếp tục ăn thêm một lượng thức ăn tương tự, thì này Đại vương, liệu người đó có được an lạc không?”
‘‘Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyā’’ti* .
"No, Venerable sir, having eaten once, he would vomit."
“Không, thưa Tôn giả, chỉ một lần ăn thôi là đã chết rồi.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
"Even so, great king, this ten-thousandfold world-system is capable of bearing one Buddha; it bears the virtue of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world-system would not bear it; it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable."
“Cũng vậy, này Đại vương, thế giới một vạn cõi này chỉ có thể chứa một Đức Phật, chỉ có thể mang công đức của một Đức Như Lai. Nếu có một Đức Phật thứ hai xuất hiện, thế giới một vạn cõi này sẽ không thể chứa đựng, sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình.”
1270
‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatī’’ti?
"Is it, Venerable Nāgasena, that the earth trembles from an excessive burden of Dhamma?"
“Thưa Tôn giả Nāgasena, phải chăng mặt đất rung chuyển vì quá nhiều Pháp?”
‘‘Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā, ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, api nu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyā’’ti?
"Here, great king, suppose there were two carts filled with jewels up to the brim. If jewels were taken from one cart and poured into the other, would that cart, great king, be able to carry the jewels of both carts?"
“Này Đại vương, nếu có hai chiếc xe đầy ắp châu báu đến tận miệng, rồi người ta lấy châu báu từ một chiếc xe đổ vào chiếc xe kia, thì này Đại vương, liệu chiếc xe đó có thể chứa đựng châu báu của cả hai chiếc xe không?”
‘‘Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyā’’ti.
"No, Venerable sir, its hub would break, its spokes would shatter, its rim would fall off, its axle would break."
“Không thể, thưa Tôn giả. Trục xe sẽ vỡ, nan hoa sẽ gãy, vành xe sẽ rơi ra, và bánh xe sẽ tan nát.”
‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatī’’ti?
"Is it, great king, that the cart breaks from an excessive burden of jewels?"
“Này Đại vương, phải chăng chiếc xe bị vỡ vì quá nhiều châu báu?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
"Yes, Venerable sir."
“Vâng, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calati.
Even so, great king, the earth trembles due to the excessive burden of the Abhidhamma.
‘‘Đại vương, cũng vậy, trái đất rung chuyển vì gánh nặng của Abhidhamma.
1271
‘‘Api ca, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ.
Furthermore, great king, this reason has been presented to illustrate the Buddha’s power.
‘‘Hơn nữa, Đại vương, lý do này được đưa ra để biểu lộ sức mạnh của chư Phật.
Aññampi tattha abhirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddho ekakkhaṇe nuppajjanti.
Listen also to another excellent reason why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
Hãy nghe một lý do thích hợp khác, Đại vương, vì lý do đó hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ, yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ amacco, amhākaṃ amacco’ti, ubhato pakkhajātā honti, evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ.
If, great king, two Sammāsambuddhas were to arise at the same time, a dispute would arise among their followers, saying, ‘This is your Buddha, this is our Buddha,’ and they would become divided into two factions. Just as, great king, if a dispute were to arise among the followers of two powerful ministers, saying, ‘This is your minister, this is our minister,’ they would become divided into two factions; even so, great king, if two Sammāsambuddhas were to arise at the same time, a dispute would arise among their followers, saying, ‘This is your Buddha, this is our Buddha,’ and they would become divided into two factions.
Này Đại vương, nếu hai vị Sammāsambuddha xuất hiện cùng một lúc, thì giữa hội chúng của các Ngài sẽ phát sinh tranh cãi: ‘Đức Phật của các ông, Đức Phật của chúng tôi’, và sẽ có hai phe phái, giống như, Đại vương, giữa hội chúng của hai vị đại thần quyền lực sẽ phát sinh tranh cãi: ‘Đại thần của các ông, Đại thần của chúng tôi’, và sẽ có hai phe phái. Cũng vậy, Đại vương, nếu hai vị Sammāsambuddha xuất hiện cùng một lúc, thì giữa hội chúng của các Ngài sẽ phát sinh tranh cãi: ‘Đức Phật của các ông, Đức Phật của chúng tôi’, và sẽ có hai phe phái.
Idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
This, great king, is one reason why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
Này Đại vương, đây là một lý do vì sao hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
1272
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
Hear yet another, further reason, great king, why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
‘‘Này Đại vương, hãy nghe thêm một lý do khác nữa, vì sao hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, ‘aggo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘jeṭṭho buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘seṭṭho buddho’ti, ‘visiṭṭho buddho’ti, ‘uttamo buddho’ti, ‘pavaro buddho’ti, ‘asamo buddho’ti, ‘asamasamo buddho’ti, ‘appaṭimo buddho’ti, ‘appaṭibhāgo buddho’ti, ‘appaṭipuggalo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya.
If, great king, two Sammāsambuddhas were to arise at the same time, the saying ‘the foremost Buddha’ would be false; the saying ‘the eldest Buddha’ would be false; the saying ‘the best Buddha,’ ‘the most distinguished Buddha,’ ‘the supreme Buddha,’ ‘the most excellent Buddha,’ ‘the unequalled Buddha,’ ‘the peerless Buddha,’ ‘the incomparable Buddha,’ ‘the matchless Buddha,’ ‘the unparallelled person Buddha’—that saying would be false.
Này Đại vương, nếu hai vị Sammāsambuddha xuất hiện cùng một lúc, thì lời nói ‘Đức Phật là bậc tối thượng’ sẽ sai, lời nói ‘Đức Phật là bậc trưởng thượng’ sẽ sai, lời nói ‘Đức Phật là bậc cao quý nhất’, ‘Đức Phật là bậc đặc biệt nhất’, ‘Đức Phật là bậc tối cao’, ‘Đức Phật là bậc thù thắng’, ‘Đức Phật là bậc vô song’, ‘Đức Phật là bậc vô song sánh’, ‘Đức Phật là bậc vô tỉ’, ‘Đức Phật là bậc vô đẳng’, ‘Đức Phật là bậc vô nhân’ sẽ sai.
Idampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
You should accept this reason too, great king, in its true meaning, as to why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
Này Đại vương, xin Ngài hãy chấp nhận lý do này theo nghĩa chân thật, vì lý do đó hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
1273
‘‘Api ca kho, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esāyaṃ, eko yeva buddho loke uppajjati.
Moreover, great king, it is the nature and characteristic of the Buddhas, the Fortunate Ones, that only one Buddha arises in the world.
‘‘Hơn nữa, Đại vương, đây là bản chất tự nhiên của chư Phật Thế Tôn, chỉ có một Đức Phật xuất hiện trên thế gian.
Kasmā kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ.
Due to the greatness of the qualities of an Omniscient Buddha.
Vì sự vĩ đại của các phẩm chất toàn tri của chư Phật.
Aññampi, mahārāja, yaṃ loke mahantaṃ, taṃ ekaṃ yeva hoti.
And also, great king, whatever is great in the world, that is only one.
Này Đại vương, bất cứ điều gì vĩ đại trên thế gian, thì chỉ có một mà thôi.
Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekā yeva.
The earth, great king, is great; it is only one.
Đại vương, trái đất thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Sāgaro mahanto, so eko yeva.
The ocean is great; it is only one.
Đại dương thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Sineru girirājā mahanto, so eko yeva.
Mount Sineru, the king of mountains, is great; it is only one.
Vua núi Sineru thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Ākāso mahanto, so eko yeva.
Space is great; it is only one.
Không gian thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Sakko mahanto, so eko yeva.
Sakko is great; he is only one.
Thích Ca thì vĩ đại, ông ấy chỉ có một.
Māro mahanto, so eko yeva.
Māra is great; he is only one.
Ma vương thì vĩ đại, hắn chỉ có một.
Mahābrahmā mahanto, so eko yeva.
Mahābrahmā is great; he is only one.
Đại Phạm Thiên thì vĩ đại, ngài chỉ có một.
Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so eko yeva lokasmiṃ.
The Tathāgata, the Arahant, the Sammāsambuddha, is great; he is only one in the world.
Đức Như Lai A-la-hán, Sammāsambuddha thì vĩ đại, Ngài chỉ có một trên thế gian.
Yattha te uppajjanti, tattha aññassa okāso na hoti, tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho eko yeva lokasmiṃ uppajjatī’’ti.
Where they arise, there is no room for another; therefore, great king, the Tathāgata, the Arahant, the Sammāsambuddha, arises as only one in the world.”
Nơi các Ngài xuất hiện, không có chỗ cho người khác, do đó, Đại vương, Đức Như Lai A-la-hán, Sammāsambuddha chỉ có một mà xuất hiện trên thế gian.’’
1274
‘‘Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehi.
“Well-explained, Venerable Nāgasena, is the question with similes and reasons.
‘‘Thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải thích rõ ràng bằng các ví dụ và lý do.
Anipuṇopetaṃ sutvā attamano bhaveyya, kiṃ pana mādiso mahāpañño.
Even one without wisdom would be delighted upon hearing this; how much more so one with great wisdom like myself?
Ngay cả người không thông minh cũng vui mừng khi nghe điều này, huống chi là một người có đại trí như thần.
Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such, just as you have stated.”
Lành thay, Tôn giả Nāgasena, thần chấp nhận điều đó đúng như vậy.’’
1275
Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho paṭhamo.
The first question on the non-arising of two Buddhas is concluded.
Vấn đề về việc hai vị Phật không xuất hiện là thứ nhất.
1276
2. Gotamivatthadānapañho
2. The Question of Gotamī’s Cloth Offering
2. Vấn đề về việc Gotamī dâng y
1277
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā mātucchāya mahāpajāpatiyā gotamiyā vassikasāṭikāya dīyamānāya ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
2. “Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One to his maternal aunt, Mahāpajāpatī Gotamī, when she was offering a rain-cloth: ‘Gotamī, give it to the Saṅgha. When it is given to the Saṅgha, both I will be honored and the Saṅgha.’
2. ‘‘Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết giảng điều này khi dì mẫu Đại Ái Đạo Gotamī dâng y tắm mưa: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, tathāgato saṅgharatanato na bhāriko na garuko na dakkhiṇeyyo, yaṃ tathāgato sakāya mātucchāya sayaṃ piñjitaṃ* sayaṃ luñcitaṃ sayaṃ pothitaṃ sayaṃ kantitaṃ sayaṃ vāyitaṃ vassikasāṭikaṃ attano dīyamānaṃ saṅghassa dāpesi.
Venerable Nāgasena, is the Tathāgata not more weighty, more venerable, more worthy of offerings than the jewel of the Saṅgha, that the Tathāgata directed his own maternal aunt to give to the Saṅgha the rain-cloth which she herself had spun, herself plucked, herself beaten, herself woven, and herself sewn, which was being offered to him?
Thưa Tôn giả Nāgasena, há Đức Như Lai không nặng ký, không đáng kính, không đáng nhận cúng dường hơn Tăng bảo sao, mà Đức Như Lai lại khiến dì mẫu của Ngài, người đã tự mình xe, tự mình kéo, tự mình đập, tự mình se, tự mình dệt chiếc y tắm mưa để dâng cho Ngài, lại phải dâng cúng cho Tăng đoàn?
Yadi, bhante nāgasena, tathāgato saṅgharatanato uttaro bhaveyya adhiko vā visiṭṭho vā, ‘mayi dinne mahapphalaṃ bhavissatī’ti na tathāgato mātucchāya sayaṃ piñjitaṃ sayaṃ luñcitaṃ sayaṃ pothitaṃ vassikasāṭikaṃ saṅghe dāpeyya, yasmā ca kho bhante nāgasena tathāgato attānaṃ na patthayati* na upanissayati, tasmā tathāgato mātucchāya taṃ vassikasāṭikaṃ saṅghassa dāpesī’’ti.
“If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata were superior, or more excellent, or distinguished than the Saṅgha-ratana, then the Tathāgata would not have caused his aunt to offer that rain-garment, which she herself had spun, herself had carded, herself had pounded, to the Saṅgha, thinking, ‘If given to me, it will be of great fruit.’ But because, Venerable Nāgasena, the Tathāgata does not long for himself, nor does he rely on himself, therefore the Tathāgata caused his aunt to offer that rain-garment to the Saṅgha.”
Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Đức Như Lai cao quý hơn, vượt trội hơn hay đặc biệt hơn Tăng bảo, thì Đức Như Lai sẽ không khiến dì mẫu của Ngài dâng chiếc y tắm mưa tự mình xe, tự mình kéo, tự mình đập cho Tăng đoàn, mà sẽ nói: ‘Dâng cho ta sẽ có quả báo lớn.’ Bởi vì, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Như Lai không mong cầu cho mình, không nương tựa vào mình, nên Đức Như Lai đã khiến dì mẫu của Ngài dâng chiếc y tắm mưa đó cho Tăng đoàn.’’
1278
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā mātucchāya mahāpajāpatiyā gotamiyā vassikasāṭikāya dīyamānāya ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
“That too, O great king, was spoken by the Blessed One when the rain-garment was being offered by his aunt, Mahāpajāpatī Gotamī: ‘Gotamī, give it to the Saṅgha; when it is given to the Saṅgha by you, both I and the Saṅgha will be honored.’”
‘‘Này Đại vương, Thế Tôn đã thuyết giảng điều đó khi dì mẫu Đại Ái Đạo Gotamī dâng y tắm mưa: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
Taṃ pana na attano patimānanassa avipākatāya na adakkhiṇeyyatāya, api ca kho, mahārāja, hitatthāya anukampāya anāgatamaddhānaṃ saṅgho mamaccayena cittīkato bhavissatīti vijjamāne yeva guṇe parikittayanto evamāha ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
But that was not because of the unfruitfulness of honoring himself, nor because of his unworthiness of offerings. Rather, O great king, it was for the benefit and out of compassion, thinking, ‘In the future, after my passing, the Saṅgha will be revered,’ thus proclaiming the existing virtues, he spoke, ‘Gotamī, give it to the Saṅgha; when it is given to the Saṅgha by you, both I and the Saṅgha will be honored.’”
Điều đó không phải vì sự cúng dường cho Ngài không có quả báo, cũng không phải vì Ngài không đáng nhận cúng dường. Mà là, Đại vương, vì lợi ích và lòng từ bi, Ngài nói như vậy để Tăng đoàn sẽ được tôn kính sau khi Ngài nhập Niết-bàn, khi Ngài tán dương những phẩm chất vốn có của Tăng đoàn: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
1279
‘‘Yathā, mahārāja, pitā dharamāno yeva amaccabhaṭabaladovārikaanīkaṭṭhapārisajjajanamajjhe rañño santike puttassa vijjamānaṃ yeva guṇaṃ pakitteti* ‘idha ṭhapito anāgatamaddhānaṃ janamajjhe pūjito bhavissatī’ti.
“Just as, O great king, a father, while still living, in the presence of the king, amidst his ministers, soldiers, guards, bodyguards, and courtiers, praises the existing virtues of his son, saying, ‘If he is established here, he will be honored among the people in the future.’”
‘‘Này Đại vương, giống như một người cha, khi còn sống, giữa các đại thần, binh lính, cận vệ, thị vệ và quần chúng của vua, tán dương phẩm chất của con trai mình, vốn đã có, để nói rằng: ‘Nếu được đặt ở đây, nó sẽ được tôn kính giữa mọi người trong tương lai.’
Evameva kho, mahārāja, tathāgato hitatthāya anukampāya anāgatamaddhānaṃ saṅgho mamaccayena cittīkato bhavissatīti vijjamāne yeva guṇe pakittayanto evamāha ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pujito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata, for the benefit and out of compassion, thinking, ‘In the future, after my passing, the Saṅgha will be revered,’ thus proclaiming the existing virtues, spoke, ‘Gotamī, give it to the Saṅgha; when it is given to the Saṅgha by you, both I and the Saṅgha will be honored.’”
Cũng vậy, Đại vương, Đức Như Lai, vì lợi ích và lòng từ bi, tán dương những phẩm chất vốn có của Tăng đoàn, mong rằng Tăng đoàn sẽ được tôn kính sau khi Ngài nhập Niết-bàn, nên đã nói: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
1280
‘‘Na kho, mahārāja, tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vā.
“Not, O great king, by merely causing the offering of a rain-garment, is the Saṅgha superior or more distinguished than the Tathāgata.”
‘‘Này Đại vương, Tăng đoàn không trở nên cao quý hay đặc biệt hơn Đức Như Lai chỉ vì việc dâng chiếc y tắm mưa đó.
Yathā, mahārāja, mātāpitaro puttānaṃ ucchādenti parimaddanti nahāpenti sambāhenti, api nu kho, mahārāja, tāvatakena ucchādanaparimaddananahāpanasambāhanamattakena ‘putto mātāpitūhi adhiko nāma hoti visiṭṭho vā’ti?
“Just as, O great king, parents anoint, massage, bathe, and rub their children; would a son, O great king, merely by this anointing, massaging, bathing, and rubbing, be considered superior or more distinguished than his parents?”
Này Đại vương, giống như cha mẹ xoa bóp, mát-xa, tắm rửa, và chải chuốt cho con cái, há, Đại vương, con cái có trở nên cao quý hay đặc biệt hơn cha mẹ chỉ vì việc xoa bóp, mát-xa, tắm rửa, và chải chuốt đó sao?
‘‘Na hi, bhante, akāmakaraṇīyā bhante puttā mātāpitūnaṃ, tasmā mātāpitaro puttānaṃ ucchādanaparimaddananahāpanasambāhanaṃ karontī’’ti.
“No, Venerable sir. Sons, Venerable sir, are to be cared for by parents even against their will; therefore, parents anoint, massage, bathe, and rub their children.”
‘‘Không phải vậy, thưa Tôn giả. Thưa Tôn giả, con cái là những người mà cha mẹ phải làm những điều đó, nên cha mẹ mới xoa bóp, mát-xa, tắm rửa, và chải chuốt cho con cái.’’
Evameva kho, mahārāja, na tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vāti.
“Even so, O great king, not by merely causing the offering of a rain-garment is the Saṅgha superior or more distinguished than the Tathāgata.”
Cũng vậy, Đại vương, Tăng đoàn không trở nên cao quý hay đặc biệt hơn Đức Như Lai chỉ vì việc dâng chiếc y tắm mưa đó.
Api ca tathāgato akāmakaraṇīyaṃ karonto mātucchāya taṃ vassikasāṭikaṃ saṅghassa dāpesi.
“Moreover, the Tathāgata, doing what was to be done even against his will, caused his aunt to offer that rain-garment to the Saṅgha.”
Hơn nữa, Đức Như Lai đã khiến dì mẫu của Ngài dâng chiếc y tắm mưa đó cho Tăng đoàn, dù Ngài không muốn làm điều đó.
1281
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kocideva puriso rañño upāyanaṃ āhareyya, taṃ rājā upāyanaṃ aññatarassa bhaṭassa vā balassa vā senāpatissa vā purohitassa vā dadeyya.
“Or again, O great king, if some man were to bring a present to the king, and the king were to give that present to one of his soldiers, or troops, or generals, or chaplains.”
‘‘Hoặc như, Đại vương, một người nào đó mang lễ vật đến cho vua, và nhà vua lại ban lễ vật đó cho một vị quan, binh lính, tổng tư lệnh, hay đạo sĩ nào đó.
Api nu kho so, mahārāja, puriso tāvatakena upāyanapaṭilābhamattakena raññā adhiko nāma hoti visiṭṭho vā’’ti?
“Would that man, O great king, merely by receiving that present, be considered superior or more distinguished than the king?”
Há, Đại vương, người đó có trở nên cao quý hay đặc biệt hơn nhà vua chỉ vì việc nhận được lễ vật đó sao?’’
‘‘Na hi, bhante, rājabhattiko, bhante, so puriso rājūpajīvī, taṭṭhāne ṭhapento rājā upāyanaṃ detī’’ti.
“No, Venerable sir. That man, Venerable sir, is devoted to the king, dependent on the king; the king gives the present by placing him in that position.”
“Thưa Tôn giả, không phải vậy. Thưa Tôn giả, người ấy là người phục vụ nhà vua, sống nhờ vào nhà vua. Nhà vua, khi đặt người ấy vào vị trí đó, đã ban tặng lễ vật.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, na tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vā, atha kho tathāgatabhattiko tathāgatūpajīvī.
“Even so, O great king, not by merely causing the offering of a rain-garment is the Saṅgha superior or more distinguished than the Tathāgata. Rather, the Saṅgha is devoted to the Tathāgata, dependent on the Tathāgata.”
“Cũng vậy, thưa Đại vương, không phải chỉ vì việc cúng dường y áo mùa mưa mà Tăng đoàn lại trở nên cao quý hơn hay xuất sắc hơn Như Lai. Mà này, Tăng đoàn là những người trung thành với Như Lai, sống nhờ vào Như Lai.
Taṭṭhāne ṭhapento tathāgato saṅghassa vassikasāṭikaṃ dāpesi.
“The Tathāgata, placing the Saṅgha in that position, caused the rain-garment to be offered to the Saṅgha.”
Như Lai, khi đặt Tăng đoàn vào vị trí đó, đã khiến y áo mùa mưa được dâng cúng cho Tăng đoàn.
1282
‘‘Api ca, mahārāja, tathāgatassa evaṃ ahosi ‘sabhāvapaṭipūjanīyo saṅgho, mama santakena saṅghaṃ paṭipūjessāmī’ti saṅghassa vassikasāṭikaṃ dāpesi, na, mahārāja, tathāgato attano yeva paṭipūjanaṃ vaṇṇeti, atha kho ye loke paṭipūjanārahā, tesampi tathāgato paṭipūjanaṃ vaṇṇeti.
“Furthermore, O great king, it occurred to the Tathāgata: ‘The Saṅgha is worthy of reverence by nature; I will revere the Saṅgha with what belongs to me.’ Thus, he caused the rain-garment to be offered to the Saṅgha. Not, O great king, does the Tathāgata praise only his own reverence, but the Tathāgata also praises the reverence of those in the world who are worthy of reverence.”
Hơn nữa, thưa Đại vương, Như Lai đã nghĩ rằng: ‘Tăng đoàn là đối tượng đáng được tôn kính tự nhiên, ta sẽ tôn kính Tăng đoàn bằng những gì thuộc về ta.’ Và Như Lai đã khiến y áo mùa mưa được dâng cúng cho Tăng đoàn. Không phải, thưa Đại vương, Như Lai chỉ tán dương sự tôn kính dành cho chính mình, mà Như Lai còn tán dương sự tôn kính dành cho những ai đáng được tôn kính trên thế gian này.
1283
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena majjhimanikāyavaralañchake dhammadāyādadhammapariyāye appicchappaṭipattiṃ pakittayamānena ‘asu yeva me purimo bhikkhu pujjataro ca pāsaṃsataro cā’ti.
“This was also spoken, O great king, by the Blessed One, the God of gods, in the Dhammadāyāda Sutta, which bears the excellent mark of the Majjhima Nikāya, while extolling the practice of fewness of wishes: ‘That former monk of mine is more worthy of veneration and more praiseworthy.’
“Này Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, bậc tối thắng trong các chư thiên, thuyết giảng trong kinh Dhammadāyāda thuộc Trung Bộ kinh, khi Ngài tán thán hạnh thiểu dục: ‘Vị tỳ khưu trước kia của Ta đáng được cúng dường hơn và đáng được tán thán hơn.’
‘‘Natthi, mahārāja, bhavesu koci satto tathāgatato dakkhiṇeyyo vā uttaro vā adhiko vā visiṭṭho vā, tathāgatova uttaro adhiko visiṭṭho.
“There is no being in the realms of existence, O great king, who is more worthy of offerings, or superior, or greater, or more distinguished than the Tathāgata; the Tathāgata alone is superior, greater, and more distinguished.
Không có chúng sanh nào trong các cõi tồn tại cao quý hơn, vượt trội hơn, hay xuất sắc hơn Như Lai, thưa Đại vương. Chỉ có Như Lai là cao quý, vượt trội, xuất sắc.
1284
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, saṃyuttanikāyavare māṇavagāmikena devaputtena bhagavato purato ṭhatvā devamanussamajjhe –
“This was also spoken, O great king, by the devaputta named Māṇavagāmika, standing before the Blessed One amidst devas and humans, in the Saṃyutta Nikāya:
“Này Đại vương, điều này cũng đã được vị thiên tử Māṇavagāmika thuyết giảng trước Đức Thế Tôn, giữa hội chúng chư thiên và loài người, trong Tương Ưng Bộ kinh:
1285
‘‘‘Vipulo rājagahīyānaṃ* , giri seṭṭho pavuccati;
“‘Among the Rājagaha mountains, Vipula is called the best;
“Đỉnh núi Vipula được gọi là tối thắng của người Rājagaha;
1286
Seto himavataṃ seṭṭho, ādicco aghagāminaṃ.
Among the Himalayas, Seto is the best; among those who go through dangers, the sun.
Núi Seto là tối thắng của các dãy tuyết sơn, mặt trời là tối thắng của những kẻ đi trong bóng tối.
1287
‘‘‘Samuddo udadhinaṃ seṭṭho, nakkhattānañca candimā;
“‘Among waters, the ocean is the best; and among constellations, the moon;
Biển cả là tối thắng của các đại dương, mặt trăng là tối thắng của các vì sao;
1288
Sadevakassa lokassa, buddho aggo pavuccatī’ti.
Among the world with its devas, the Buddha is called the foremost.’
Đức Phật được gọi là tối thượng của thế gian cùng với chư thiên.”
1289
‘‘Tā kho panetā, mahārāja, māṇavagāmikena devaputtena gāthā sugītā na duggītā, subhāsitā na dubbhāsitā, anumatā ca bhagavatā, nanu, mahārāja, therenapi sāriputtena dhammasenāpatinā bhaṇitaṃ –
“Indeed, O great king, these verses were well-sung by the devaputta Māṇavagāmika, not ill-sung; well-spoken, not ill-spoken; and approved by the Blessed One. Has it not also been said, O great king, by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma:
“Này Đại vương, những câu kệ đó của thiên tử Māṇavagāmika đã được xướng lên một cách khéo léo, không phải vụng về; đã được thuyết giảng một cách tốt đẹp, không phải tệ hại; và đã được Đức Thế Tôn chấp thuận. Há không phải, thưa Đại vương, Tôn giả Sāriputta, vị Đại tướng Pháp, cũng đã nói rằng:
1290
‘‘‘Eko manopasādo; Saraṇagamanamañjalipaṇāmo vā;
“‘A single mental clarity, or taking refuge, or an añjali salutation;
“Một lần tâm hoan hỷ;
1291
Ussahate tārayituṃ, mārabalanisūdane buddhe’ti.
Is capable of saving in the Buddha, the destroyer of Māra’s host.’
Hoặc quy y, hoặc chắp tay lễ bái;
1292
‘‘Bhagavatā ca bhaṇitaṃ devātidevena ‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.
And it was said by the Blessed One, the God of gods: ‘One person, bhikkhus, arising in the world, arises for the welfare of many people, for the happiness of many people, out of compassion for the world, for the good, benefit, and happiness of devas and humans.
Có thể giải thoát, trong Đức Phật, bậc đã tiêu diệt quân ma.”
Katamo ekapuggalo?
Who is that one person?
Và Đức Thế Tôn, bậc tối thắng trong các chư thiên, cũng đã thuyết giảng rằng: ‘Này các Tỳ khưu, một cá nhân xuất hiện trên thế gian này là vì lợi ích của số đông, vì hạnh phúc của số đông, vì lòng bi mẫn đối với thế gian, vì lợi ích, vì sự an lạc, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.
Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho…pe… devamanussāna’’’nti.
The Tathāgata, Arahant, Perfectly Self-Enlightened One… for devas and humans.’”
Cá nhân duy nhất đó là ai?
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this as it is.”
Đó là Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác… vì lợi ích, vì sự an lạc, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.’” “Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1293
Gotamivatthadānapañho dutiyo.
The Second Question on Gotamī’s Gift of Robes.
Vấn đề thứ hai về việc Gotamī dâng y áo.
1294
3. Gihipabbajitasammāpaṭipattipañho
3. Question on the Right Practice of Householders and Renunciants
3. Vấn đề về sự thực hành đúng đắn của cư sĩ và người xuất gia
1295
* ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘gihino vāhaṃ, bhikkhave, pabbajitassa vā sammāpaṭipattiṃ vaṇṇemi, gihī vā bhikkhave pabbajito vā sammāpaṭipanno sammāpaṭipattādhikaraṇahetu ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusala’’nti.
* “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, I praise right practice. Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, one who practices rightly, by reason of right practice, attains to the truth, the wholesome Dhamma.’
* “Thưa Tôn giả Nāgasena, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỳ khưu, Ta tán thán sự thực hành đúng đắn của cư sĩ hay người xuất gia. Này các Tỳ khưu, cư sĩ hay người xuất gia, nếu thực hành đúng đắn, nhờ vào sự thực hành đúng đắn đó, sẽ đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.’
Yadi, bhante nāgasena, gihī odātavasano kāmabhogī puttadārasambādhasayanaṃ ajjhāvasanto kāsikacandanaṃ paccanubhonto mālāgandhavilepanaṃ dhārento jātarūparajataṃ sādiyanto maṇikuṇḍala* vicittamoḷibaddho sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ, pabbajitopi bhaṇḍukāsāvavatthavasano parapiṇḍamajjhupagato catūsu sīlakkhandhesu sammāparipūrakārī diyaḍḍhesu sikkhāpadasatesu samādāya vattanto terasasu dhutaguṇesu anavasesaṃ vattanto sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ.
If, Venerable Nāgasena, a householder, clad in white, enjoying sensual pleasures, dwelling in a bed crowded with children and wife, experiencing Kāsi sandalwood, wearing garlands, perfumes, and ointments, accepting gold and silver, adorned with jeweled earrings and a variegated turban, practicing rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma; and a renunciant, with shaven head, clad in dyed robes, having gone forth for alms, perfectly fulfilling the four groups of moral precepts, undertaking and observing the two hundred and twenty-seven training rules, completely observing the thirteen dhutaṅgas, practicing rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma.
Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, một cư sĩ mặc y phục trắng, hưởng thụ dục lạc, sống trong ngôi nhà chật hẹp với vợ con, thoa trầm hương Kāsi, đeo vòng hoa, hương liệu, và dầu thơm, chấp nhận vàng bạc, đội vương miện lộng lẫy với ngọc và hoa tai, nếu người ấy thực hành đúng đắn và đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp; và một người xuất gia, cạo đầu, mặc y vàng nhuộm, sống nhờ vào thức ăn khất thực, hoàn thiện bốn giới hạnh, thực hành 227 giới luật, và thực hành trọn vẹn mười ba hạnh đầu đà (dhutaguṇa), nếu người ấy thực hành đúng đắn và đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.
Tattha, bhante, ko viseso gihino vā pabbajitassa vā?
Then, Venerable Sir, what is the difference between a householder and a renunciant?
Vậy thì, thưa Tôn giả, có gì khác biệt giữa cư sĩ và người xuất gia?
Aphalaṃ hoti tapokammaṃ, niratthakā pabbajjā.
The ascetic practice is fruitless, the going forth is meaningless.
Hạnh khổ hạnh trở nên vô ích, đời sống xuất gia trở nên vô nghĩa.
Vañjhā sikkhāpadagopanā, moghaṃ dhutaguṇasamādānaṃ, kiṃ tattha dukkhamanuciṇṇena, nanu nāma sukheneva sukhaṃ adhigantabba’’nti.
The guarding of training rules is barren, the undertaking of dhutaṅgas is in vain. What is the purpose of practicing with hardship? Is it not true that happiness should be attained through happiness?”
Việc giữ giới trở nên vô hiệu, việc thực hành hạnh đầu đà trở nên uổng công. Vậy thì việc thực hành khổ hạnh có ích gì? Há không phải hạnh phúc chỉ có thể đạt được bằng hạnh phúc sao?”
1296
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘gihino vāhaṃ, bhikkhave, pabbajitassa vā sammāpaṭipattiṃ vaṇṇemi, gihī vā, bhikkhave, pabbajito vā sammāpaṭipanno sammāpaṭipattādhikaraṇahetu ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusala’’nti.
“This was spoken, O great king, by the Blessed One: ‘Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, I praise right practice. Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, one who practices rightly, by reason of right practice, attains to the truth, the wholesome Dhamma.’
“Thưa Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỳ khưu, Ta tán thán sự thực hành đúng đắn của cư sĩ hay người xuất gia. Này các Tỳ khưu, cư sĩ hay người xuất gia, nếu thực hành đúng đắn, nhờ vào sự thực hành đúng đắn đó, sẽ đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.’
Evametaṃ, mahārāja, sammāpaṭipannova seṭṭho, pabbajitopi, mahārāja, ‘pabbajitomhī’ti na sammā paṭipajjeyya, atha kho so ārakāva sāmaññā, ārakāva brahmaññā, pageva gihī odātavasano.
It is so, O great king, that one who practices rightly is superior. Even a renunciant, O great king, if he does not practice rightly, thinking ‘I am a renunciant,’ then he is far from recluseship, far from the holy life; how much more so a householder clad in white.
Đúng vậy, thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn là tối thượng. Thưa Đại vương, ngay cả một người xuất gia, nếu không thực hành đúng đắn với ý nghĩ ‘Tôi là người xuất gia’, thì người ấy vẫn còn xa rời đời sống Sa-môn, xa rời đời sống Phạm hạnh; huống chi là một cư sĩ mặc y phục trắng.
Gihīpi, mahārāja, sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ, pabbajitopi, mahārāja, sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ.
A householder, O great king, who practices rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma; and a renunciant, O great king, who practices rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma.
Thưa Đại vương, cả cư sĩ thực hành đúng đắn và người xuất gia thực hành đúng đắn đều đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.
1297
‘‘Api ca kho, mahārāja, pabbajitova sāmaññassa issaro adhipati; pabbajjā, mahārāja, bahuguṇā anekaguṇā appamāṇaguṇā, na sakkā pabbajjāya guṇaṃ parimāṇaṃ kātuṃ.
“Moreover, O great king, only the renunciant is the master and chief of renunciation. O great king, renunciation has many virtues, countless virtues, immeasurable virtues; it is not possible to measure the virtue of renunciation.
“Tuy nhiên, thưa Đại vương, chỉ có người xuất gia mới là chủ tể, là bậc tối thượng của đời sống Sa-môn. Thưa Đại vương, đời sống xuất gia có nhiều công đức, vô số công đức, công đức vô lượng, không thể đo lường được công đức của đời sống xuất gia.
1298
‘‘Yathā, mahārāja, kāmadadassa maṇiratanassa na sakkā dhanena aggho parimāṇaṃ kātuṃ ‘ettakaṃ maṇiratanassa mūla’nti, evameva kho, mahārāja, pabbajjā bahuguṇā anekaguṇā appamāṇaguṇā, na sakkā pabbajjāya guṇaṃ parimāṇaṃ kātuṃ.
“Just as, O great king, it is not possible to measure the value of a wish-fulfilling jewel with wealth, saying ‘this is the price of the jewel,’ even so, O great king, renunciation has many virtues, countless virtues, immeasurable virtues; it is not possible to measure the virtue of renunciation.
“Giống như, thưa Đại vương, không thể định giá một viên ngọc như ý bằng tiền bạc, rằng ‘giá trị của viên ngọc này là bao nhiêu’, cũng vậy, thưa Đại vương, đời sống xuất gia có nhiều công đức, vô số công đức, công đức vô lượng, không thể đo lường được công đức của đời sống xuất gia.
1299
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahāsamudde ūmiyo na sakkā parimāṇaṃ kātuṃ ‘ettakā mahāsamudde ūmiyo’ti, evameva kho, mahārāja, pabbajjā bahuguṇā anekaguṇā appamāṇaguṇā, na sakkā pabbajjāya guṇaṃ parimāṇaṃ kātuṃ.
“Or, O great king, just as it is not possible to measure the waves in the great ocean, saying ‘there are this many waves in the great ocean,’ even so, O great king, renunciation has many virtues, countless virtues, immeasurable virtues; it is not possible to measure the virtue of renunciation.
“Hoặc như, thưa Đại vương, không thể đếm được số sóng trong đại dương, rằng ‘có bấy nhiêu sóng trong đại dương’, cũng vậy, thưa Đại vương, đời sống xuất gia có nhiều công đức, vô số công đức, công đức vô lượng, không thể đo lường được công đức của đời sống xuất gia.
1300
‘‘Pabbajitassa, mahārāja, yaṃ kiñci karaṇīyaṃ, sabbaṃ taṃ khippameva samijjhati no cirarattāya.
“Whatever is to be done by a renunciant, O great king, all of it quickly succeeds, not after a long time.
“Đối với người xuất gia, thưa Đại vương, bất cứ việc gì cần làm, tất cả đều nhanh chóng thành tựu, không kéo dài.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Pabbajito, mahārāja, appiccho hoti santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo nirālayo aniketo paripuṇṇasīlo sallekhitācāro dhutappaṭipattikusalo hoti, taṃ kāraṇā pabbajitassa yaṃ kiñci karaṇīyaṃ, sabbaṃ taṃ khippameva samijjhati no cirarattāya.
A renunciant, O great king, is of few desires, content, secluded, unentangled, energetic, unattached, homeless, of perfect sīla, of austere conduct, and skilled in dhutaṅga practices. For that reason, whatever is to be done by a renunciant, all of it quickly succeeds, not after a long time.
Thưa Đại vương, người xuất gia là người thiểu dục, biết đủ, sống độc cư, không giao thiệp, tinh tấn, không chấp thủ, không nhà cửa, giới hạnh viên mãn, hành vi thanh tịnh, khéo léo trong việc thực hành hạnh đầu đà. Vì lý do đó, bất cứ việc gì cần làm của người xuất gia, tất cả đều nhanh chóng thành tựu, không kéo dài.
Yathā, mahārāja, niggaṇṭhisamasudhotaujuvimalanārāco susajjito sammā vahati, evameva kho, mahārāja, pabbajitassa yaṃ kiñci karaṇīyaṃ, sabbaṃ taṃ khippameva samijjhati no cirarattāyā’’ti.
Just as, O great king, a well-prepared, straight, pure, and clean arrow, free from knots, shoots well, even so, O great king, whatever is to be done by a renunciant, all of it quickly succeeds, not after a long time.”
Giống như, thưa Đại vương, một mũi tên thẳng tắp, không mắc mấu, sáng bóng, được mài giũa kỹ lưỡng, bắn ra sẽ đi đúng hướng, cũng vậy, thưa Đại vương, bất cứ việc gì cần làm của người xuất gia, tất cả đều nhanh chóng thành tựu, không kéo dài.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, venerable Nāgasena, I accept it as such.”
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1301
Gihipabbajitasammāpaṭipattipañho tatiyo.
The Third Question on the Right Practice of Laypeople and Renunciants is concluded.
Vấn đề thứ ba về sự thực hành đúng đắn của cư sĩ và người xuất gia.
1302
4. Paṭipadādosapañho
4. The Question on the Fault of the Path
4. Vấn đề về lỗi lầm trong con đường thực hành
1303
4. ‘‘Bhante nāgasena, yadā bodhisatto dukkarakārikaṃ akāsi, netādiso aññatra ārambho ahosi nikkamo kilesayuddhaṃ maccusenaṃ vidhamanaṃ āhārapariggaho dukkarakārikā, evarūpe parakkame kiñci assādaṃ alabhitvā tameva cittaṃ parihāpetvā evamavoca ‘na kho panāhaṃ imāya kaṭukāya dukkarakārikāya adhigacchāmi uttarimanussadhammaṃ alamariyañāṇadassanavisesaṃ, siyā nu kho añño maggo bodhāyā’ti, tato nibbinditvā aññena magena sabbaññutaṃ patto, puna tāya paṭipadāya sāvake anusāsati samādapeti.
4. “Venerable Nāgasena, when the Bodhisatta performed the arduous practice, there was no such initial effort, exertion, battle with defilements, destruction of Māra’s army, restriction of food, or arduous practice elsewhere. Having gained no satisfaction whatsoever in such strenuous effort, and having abandoned that very thought, he said, ‘Indeed, I do not attain a superhuman Dhamma, a noble knowledge and vision, or a special state by this harsh, arduous practice. Is there, perhaps, another path to awakening?’ Then, having become disillusioned, he attained omniscience by another path. Yet again, he instructs and encourages his disciples in that very practice.
4. “Thưa Đại đức Nāgasena, khi Bồ Tát thực hành khổ hạnh (dukkarakārikaṃ), không có sự khởi đầu, sự nỗ lực, cuộc chiến với phiền não (kilesayuddhaṃ), sự đánh bại quân đội của tử thần (maccusenaṃ vidhamanaṃ), sự từ bỏ thức ăn (āhārapariggaho), khổ hạnh (dukkarakārikā) nào khác như thế. Khi thực hành sự tinh tấn như vậy mà không đạt được chút vị ngọt nào, Người đã từ bỏ ý định đó và nói rằng: ‘Ta không đạt được pháp thượng nhân (uttarimanussadhammaṃ), sự chứng đắc đặc biệt của Thánh trí (alamariyañāṇadassanavisesaṃ) bằng sự khổ hạnh cay đắng này. Có lẽ nào có con đường nào khác để giác ngộ chăng?’ Sau đó, Người từ bỏ (nibbinditvā) con đường đó và đạt được Nhất thiết trí (sabbaññutaṃ) bằng con đường khác. Nhưng rồi, Người lại giáo huấn và khuyến khích các đệ tử (sāvake anusāsati samādapeti) thực hành chính con đường đó.
1304
‘‘‘Ārambhatha nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane;
“‘Exert yourselves, strive forth, apply yourselves in the Buddha’s Dispensation;
“‘Hãy khởi sự, hãy nỗ lực, hãy tinh tấn trong giáo pháp của Đức Phật;
1305
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’ti* .
Shatter Māra’s army, as an elephant shatters a reed hut.’”
Hãy đánh tan quân đội của tử thần, như voi đập nát nhà tranh’.
1306
‘‘Kena na kho, bhante nāgasena, kāraṇena tathāgato yāya paṭipadāya attanā nibbinno virattarūpo, tattha sāvake anusāsati samādapetī’’ti?
“For what reason, venerable Nāgasena, does the Tathāgata instruct and encourage his disciples in that very practice by which he himself was disillusioned and dispassionate?”
“Thưa Đại đức Nāgasena, vì lý do gì mà Đức Như Lai lại giáo huấn và khuyến khích các đệ tử thực hành con đường mà chính Ngài đã chán ghét và từ bỏ?”
1307
‘‘Tadāpi, mahārāja, etarahipi sā yeva paṭipadā, taṃ yeva paṭipadaṃ paṭipajjitvā bodhisatto sabbaññutaṃ patto.
“At that time, O great king, and even now, it is the same practice. Having practiced that very practice, the Bodhisatta attained omniscience.
“Thưa Đại vương, khi ấy cũng như bây giờ, đó chính là con đường mà Bồ Tát đã thực hành và đạt được Nhất thiết trí (sabbaññutaṃ).
Api ca, mahārāja, bodhisatto ativīriyaṃ karonto niravasesato āhāraṃ uparundhi.
Moreover, O great king, the Bodhisatta, while exerting extreme effort, completely cut off food.
Tuy nhiên, thưa Đại vương, khi Bồ Tát thực hành tinh tấn quá mức, Ngài đã hoàn toàn ngừng ăn.
Tassa āhārūparodhena cittadubbalyaṃ uppajji.
Due to his cessation of food, mental weakness arose in him.
Do việc ngừng ăn đó, tâm Ngài trở nên suy yếu.
So tena dubbalyena nāsakkhi sabbaññutaṃ pāpuṇituṃ, so mattamattaṃ kabaḷīkārāhāraṃ sevanto tāyeva paṭipadāya nacirasseva sabbaññutaṃ pāpuṇi.
Because of that weakness, he was unable to attain omniscience. He, partaking of a little morsel food, attained omniscience by that very practice not long after.
Vì sự suy yếu đó, Ngài không thể đạt được Nhất thiết trí; Ngài đã đạt được Nhất thiết trí bằng chính con đường đó sau khi dùng một lượng nhỏ thức ăn viên (kabaḷīkārāhāraṃ) không lâu sau đó.
So yeva, mahārāja, paṭipadā sabbesaṃ tathāgatānaṃ sabbaññutañāṇappaṭilābhāya.
That very practice, O great king, leads to the attainment of omniscient knowledge for all Tathāgatas.
Thưa Đại vương, chính con đường đó là con đường để tất cả các Đức Như Lai đạt được Nhất thiết trí.
1308
‘‘Yathā, mahārāja, sabbesaṃ sattānaṃ āhāro upatthambho, āhārūpanissitā sabbe sattā sukhaṃ anubhavanti, evameva kho, mahārāja, sā yeva paṭipadā sabbesaṃ tathāgatānaṃ sabbaññutañāṇappaṭilābhāya, neso, mahārāja, doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena tathāgato tasmiṃ samaye na pāpuṇi sabbaññutañāṇaṃ, atha kho āhārūparodhasseveso doso, sadā paṭiyattā yevesā paṭipadā.
“Just as, O great king, food is the support for all beings, and all beings, relying on food, experience happiness, even so, O great king, that very practice leads to the attainment of omniscient knowledge for all Tathāgatas. This, O great king, is not a fault of exertion, nor of striving forth, nor of the battle with defilements, by which the Tathāgata did not attain omniscient knowledge at that time; rather, this fault belongs solely to the cessation of food. That practice is always well-prepared.
“Thưa Đại vương, giống như thức ăn là sự hỗ trợ cho tất cả chúng sinh, tất cả chúng sinh nương tựa vào thức ăn mà hưởng thụ hạnh phúc. Cũng vậy, thưa Đại vương, chính con đường đó là con đường để tất cả các Đức Như Lai đạt được Nhất thiết trí. Thưa Đại vương, lỗi không phải ở sự khởi đầu, không phải ở sự nỗ lực, không phải ở cuộc chiến với phiền não, mà do đó Đức Như Lai khi ấy chưa đạt được Nhất thiết trí, mà lỗi ấy chính là do việc ngừng ăn. Con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng.
1309
‘‘Yathā, mahārāja, puriso addhānaṃ ativegena gaccheyya, tena so pakkhahato vā bhaveyya pīṭhasappī vā asañcaro pathavitale.
“Just as, O great king, if a man were to travel a long distance with excessive speed, he might become afflicted in his legs, or crawl on his knees, or be unable to move on the ground.
“Thưa Đại vương, ví như một người đi đường quá nhanh, do đó người ấy có thể bị què chân hoặc lê lết trên mặt đất không đi lại được.
Api nu kho, mahārāja, mahāpathaviyā doso atthi, yena so puriso pakkhahato ahosī’’ti?
“Is there, O great king, a fault in the great earth, because of which that man became crippled?”
Thưa Đại vương, có phải lỗi là ở mặt đất rộng lớn, mà do đó người ấy bị què chân chăng?”
‘‘Na hi, bhante; sadā paṭiyattā, bhante, mahāpathavī, kuto tassā doso?
“No, Venerable Sir. The great earth, Venerable Sir, is always prepared. How could there be a fault in it?
“Không phải vậy, thưa Đại đức; thưa Đại đức, mặt đất rộng lớn luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng, lỗi của nó ở đâu?
Vāyāmasseveso doso, yena so puriso pakkhahato ahosī’’ti.
This fault belongs to the exertion itself, because of which that man became crippled.”
Lỗi ấy chính là ở sự cố gắng quá mức, mà do đó người ấy bị què chân.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, neso doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena tathāgato tasmiṃ samaye na pāpuṇi sabbaññutañāṇaṃ, atha kho āhārūparodhasseveso doso sadā paṭiyattā yevesā paṭipadā.
“Even so, O great king, this fault does not belong to the endeavor, nor to the striving, nor to the battle against defilements, because of which the Tathāgata at that time did not attain omniscient knowledge. Rather, this fault belongs to the suppression of food, for that practice is always prepared.
“Cũng vậy, thưa Đại vương, lỗi không phải ở sự khởi đầu, không phải ở sự nỗ lực, không phải ở cuộc chiến với phiền não, mà do đó Đức Như Lai khi ấy chưa đạt được Nhất thiết trí, mà lỗi ấy chính là do việc ngừng ăn. Con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng.
1310
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso kiliṭṭhaṃ sāṭakaṃ nivāseyya, na so taṃ dhovāpeyya, neso doso udakassa, sadā paṭiyattaṃ udakaṃ.
Or, O great king, if a man were to wear a soiled garment, and he did not wash it, the fault would not be the water’s, for the water is always prepared.
“Hoặc nữa, thưa Đại vương, ví như một người mặc một tấm áo bẩn, người ấy không giặt nó. Lỗi ấy không phải ở nước, nước luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng.
Purisasseveso doso.
This fault belongs to the man himself.
Lỗi ấy chính là ở người đó.
Evameva kho, mahārāja, neso doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena tathāgato tasmiṃ samaye na pāpuṇi sabbaññutañāṇaṃ, atha kho āhārūparodhasseveso doso, sadā paṭiyattā yevesā paṭipadā, tasmā tathāgato tāyeva paṭipadāya sāvake anusāsati samādapeti, evaṃ kho, mahārāja, sadā paṭiyattā anavajjā sā paṭipadā’’ti.
Even so, O great king, this fault does not belong to the endeavor, nor to the striving, nor to the battle against defilements, because of which the Tathāgata at that time did not attain omniscient knowledge. Rather, this fault belongs to the suppression of food, for that practice is always prepared. Therefore, the Tathāgata instructs and encourages his disciples with that very practice. Thus, O great king, that practice is always prepared and blameless.”
Cũng vậy, thưa Đại vương, lỗi không phải ở sự khởi đầu, không phải ở sự nỗ lực, không phải ở cuộc chiến với phiền não, mà do đó Đức Như Lai khi ấy chưa đạt được Nhất thiết trí, mà lỗi ấy chính là do việc ngừng ăn. Con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng. Do đó, Đức Như Lai giáo huấn và khuyến khích các đệ tử bằng chính con đường đó. Thưa Đại vương, con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng và không có lỗi.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this matter as you have stated it.”
“Lành thay, thưa Đại đức Nāgasena, tôi chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1311
Paṭipadādosapañho catuttho.
The Fourth Question on the Fault of the Practice.
Vấn đề về lỗi của con đường, thứ tư.
1312
5. Hīnāyāvattanapañho
5. The Question on Reverting to a Lower State
5. Vấn đề về sự thoái đọa
1313
5. ‘‘Bhante nāgasena, mahantaṃ idaṃ tathāgatasāsanaṃ sāraṃ varaṃ seṭṭhaṃ pavaraṃ anupamaṃ parisuddhaṃ vimalaṃ paṇḍaraṃ anavajjaṃ, na yuttaṃ gihiṃ tāvatakaṃ pabbajetuṃ, gihī yeva* ekasmiṃ phale vinetvā yadā apunarāvattī hoti tadā so pabbājetabbo.
“Venerable Nāgasena, this teaching of the Tathāgata is vast, excellent, supreme, pre-eminent, incomparable, perfectly pure, stainless, bright, and blameless. It is not fitting to ordain a layperson so quickly; a layperson should first be trained in one fruit (of stream-entry, etc.), and when they are no longer subject to regression, then they should be ordained.
5. “Thưa Đại đức Nāgasena, giáo pháp của Đức Như Lai này thật vĩ đại, tinh túy, cao thượng, tối thắng, vô song, thanh tịnh, không tỳ vết, trong sáng, không lỗi lầm. Không hợp lý khi cho một cư sĩ xuất gia ngay lập tức. Cư sĩ nên được giáo huấn để đạt được một quả vị (phale) nào đó, và khi người ấy không còn thoái chuyển (apunarāvattī) nữa, thì khi ấy mới nên cho xuất gia.
Kiṃ kāraṇā?
What is the reason?
Lý do là gì?
Ime dujjanā tāva tattha sāsane visuddhe pabbajitvā paṭinivattitvā hīnāyāvattanti, tesaṃ paccāgamanena ayaṃ mahājano evaṃ vicinteti ‘tucchakaṃ vata bho etaṃ samaṇassa gotamassa sāsanaṃ bhavissati, yaṃ ime paṭinivattantī’ti, idamettha kāraṇa’’nti.
These wicked people, after ordaining in that pure teaching, revert to a lower state. Because of their return, this great populace thinks, ‘Alas, this teaching of the ascetic Gotama must be worthless, since these people revert from it.’ This is the reason here.”
Những kẻ ác này, sau khi xuất gia trong giáo pháp thanh tịnh đó, lại thoái chuyển và trở về cuộc sống thấp kém (hīnāyāvattanti). Do sự thoái chuyển của họ, đại chúng này sẽ suy nghĩ như vầy: ‘Giáo pháp của Sa-môn Gotama chắc hẳn là vô ích, vì những người này đã thoái chuyển.’ Đây chính là lý do.”
1314
‘‘Yathā, mahārāja, taḷāko bhaveyya sampuṇṇasucivimalasītalasalilo, atha yo koci kiliṭṭho malakaddamagato taṃ taḷākaṃ gantvā anahāyitvā kiliṭṭhova paṭinivatteyya, tattha, mahārāja, katamaṃ jano garaheyya kiliṭṭhaṃ vā taḷākaṃ vā’’ti?
“O great king, suppose there were a pond full of pure, clear, cool water. If someone, being dirty and covered in mud, were to go to that pond and return still dirty without bathing, whom would the people blame, O great king—the dirty person or the pond?”
“Thưa Đại vương, ví như có một cái ao đầy nước sạch, trong mát. Nếu có một người nào đó bị dơ bẩn, lấm lem bùn đất, đến cái ao đó mà không tắm rửa, rồi lại trở về trong tình trạng dơ bẩn như cũ. Thưa Đại vương, trong trường hợp đó, mọi người sẽ chỉ trích ai, người dơ bẩn hay cái ao?”
‘‘Kiliṭṭhaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ taḷākaṃ gantvā anahāyitvā kiliṭṭhova paṭinivatto, kiṃ imaṃ anahāyitukāmaṃ taḷāko sayaṃ nahāpessati, ko doso taḷākassā’ti.
“The people would blame the dirty person, Venerable Sir, saying, ‘This person went to the pond and returned still dirty without bathing. How could the pond itself bathe someone who does not wish to bathe? What fault is there in the pond?’”
“Thưa Đại đức, mọi người sẽ chỉ trích người dơ bẩn: ‘Người này đã đến cái ao mà không tắm rửa, rồi lại trở về trong tình trạng dơ bẩn như cũ. Cái ao có tự mình tắm cho người không muốn tắm này được không? Lỗi gì ở cái ao?’
Evameva kho, mahārāja, tathāgato vimuttivarasalilasampuṇṇaṃ saddhammavarataḷākaṃ māpesi ‘ye keci kilesamalakiliṭṭhā sacetanā budhā, te idha nahāyitvā sabbakilese pavāhayissantī’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata created the excellent pond of the True Dhamma, full of the excellent water of liberation, thinking, ‘Whoever are wise and conscious, soiled by the defilement of defilements, they will bathe here and wash away all defilements.’
Cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Như Lai đã tạo ra cái ao Diệu Pháp (saddhammavarataḷākaṃ) đầy ắp nước giải thoát tối thượng (vimuttivarasalilaṃ) với ý nghĩ: ‘Bất cứ ai có trí tuệ và ý thức, bị phiền não làm dơ bẩn, sẽ tắm ở đây và rửa sạch tất cả phiền não.’
Yadi koci taṃ saddhammavarataḷākaṃ gantvā anahāyitvā sakilesova paṭinivattitvā hīnāyāvattati taṃ yeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessati, ko doso jinasāsanassā’ti?
If someone goes to that excellent pond of the True Dhamma and returns with defilements, without bathing, and reverts to a lower state, the people will blame that very person, saying, ‘This person ordained in the Buddha’s Dispensation and, failing to establish themselves there, reverted to a lower state. How could the Buddha’s Dispensation itself enlighten someone who does not practice? What fault is there in the Buddha’s Dispensation?’”
Nếu có ai đó đến cái ao Diệu Pháp tối thượng đó mà không tắm rửa, rồi lại trở về với phiền não và thoái đọa về cuộc sống thấp kém, thì mọi người sẽ chỉ trích chính người đó: ‘Người này đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật (jinasāsane) mà không đạt được sự an trú ở đó, rồi lại thoái đọa về cuộc sống thấp kém. Giáo pháp của Đức Phật có tự mình giác ngộ cho người không thực hành này được không? Lỗi gì ở giáo pháp của Đức Phật?’
1315
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso paramabyādhito roguppattikusalaṃ amoghadhuvasiddhakammaṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ disvā atikicchāpetvā sabyādhikova paṭinivatteyya, tattha katamaṃ jano garaheyya āturaṃ vā bhisakkaṃ vā’’ti?
“Or, O great king, suppose a person, extremely ill, were to see a physician and surgeon skilled in the origin of diseases, whose remedies are unfailing and proven effective, and after receiving much treatment, were to return still ill. In that case, whom would the people blame—the patient or the physician?”
“Hoặc nữa, thưa Đại vương, ví như một người bị bệnh nặng, sau khi gặp một vị thầy thuốc (bhisakkaṃ) và bác sĩ phẫu thuật (sallakattaṃ) lành nghề về bệnh tật, có phương pháp chữa trị chắc chắn và hiệu quả, đã được chữa trị kỹ lưỡng nhưng lại trở về trong tình trạng vẫn còn bệnh. Trong trường hợp đó, mọi người sẽ chỉ trích ai, người bệnh hay vị thầy thuốc?”
‘‘Āturaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ roguppattikusalaṃ amoghadhuvasiddhakammaṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ disvā atikicchāpetvā sabyādhikova paṭinivatto, kiṃ imaṃ atikicchāpentaṃ bhisakko sayaṃ tikicchissati, ko doso bhisakkassā’’’ti?
“The people would blame the patient, Venerable Sir, saying, ‘This person saw a physician and surgeon skilled in the origin of diseases, whose remedies are unfailing and proven effective, and after receiving much treatment, returned still ill. How could the physician himself cure someone who does not receive treatment? What fault is there in the physician?’”
“Thưa Đại đức, mọi người sẽ chỉ trích người bệnh: ‘Người này đã gặp một vị thầy thuốc và bác sĩ phẫu thuật lành nghề về bệnh tật, có phương pháp chữa trị chắc chắn và hiệu quả, đã được chữa trị kỹ lưỡng nhưng lại trở về trong tình trạng vẫn còn bệnh. Vị thầy thuốc có tự mình chữa trị cho người không muốn được chữa trị kỹ lưỡng này được không? Lỗi gì ở vị thầy thuốc?’”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato antosāsanasamugge kevalaṃ sakalakilesabyādhivūpasamanasamatthaṃ amatosadhaṃ pakkhipi, ‘ye keci kilesabyādhipīḷitā sacetanā budhā, te imaṃ amatosadhaṃ pivitvā sabbakilesabyādhiṃ vūpasamessantī’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata placed the deathless medicine, capable of entirely calming all diseases of defilements, within the vessel of the Dispensation, thinking: ‘Whoever are wise, endowed with volition, and afflicted by the diseases of defilements, they will drink this deathless medicine and calm all diseases of defilements.’
“Cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Như Lai đã đặt thuốc bất tử (amatosadhaṃ) có khả năng hoàn toàn làm dịu tất cả bệnh tật phiền não vào trong giáo pháp, với ý nghĩ: ‘Bất cứ ai có trí tuệ và ý thức, bị bệnh phiền não hành hạ, sẽ uống thuốc bất tử này và làm dịu tất cả bệnh tật phiền não.’”
Yadi koci yaṃ amatosadhaṃ apivitvā sakilesova paṭinivattitvā hīnāyāvattati, taṃ yeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessati, ko doso jinasāsanassā’ti?
If anyone does not drink that deathless medicine, but returns with defilements and reverts to a lower state, people will blame only him, saying: ‘This person, having gone forth in the Buddha’s Dispensation, did not find a footing there and reverted to a lower state. How can the Buddha’s Dispensation itself enlighten this person who does not practice? What fault is there in the Buddha’s Dispensation?’”
Nếu có ai không uống thứ thuốc bất tử ấy mà vẫn còn phiền não, quay trở lại và rơi vào trạng thái thấp kém, thì chính người đó sẽ bị mọi người chỉ trích: ‘Người này đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, nhưng không tìm được chỗ nương tựa ở đó mà lại quay về trạng thái thấp kém. Giáo pháp của Đức Phật làm sao có thể tự giác ngộ cho người không thực hành? Lỗi lầm nào thuộc về giáo pháp của Đức Phật?’
1316
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, chāto puriso mahatimahāpuññabhattaparivesanaṃ gantvā taṃ bhattaṃ abhuñjitvā chātova paṭinivatteyya, tattha katamaṃ jano garaheyya chātaṃ vā puññabhattaṃ vā’’ti?
“Or again, O great king, if a hungry man were to go to a great feast of merit-food and, without eating that food, were to return still hungry, whom would people blame there, the hungry man or the merit-food?”
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một người đói khát đi đến một nơi dọn cỗ cúng dường lớn lao, nhưng không ăn thức ăn đó mà vẫn đói khát quay về. Trong trường hợp đó, mọi người sẽ chỉ trích ai, người đói khát hay thức ăn cúng dường?”
‘‘Chātaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ khudāpīḷito puññabhattaṃ paṭilabhitvā abhuñjitvā chātova paṭinivatto, kiṃ imassa abhuñjantassa bhojanaṃ sayaṃ mukhaṃ pavisissati, ko doso bhojanassā’’’ti?
“People would blame the hungry man, venerable sir, saying: ‘This person, afflicted by hunger, obtained merit-food but did not eat it, and returned still hungry. How will the food itself enter the mouth of this person who does not eat? What fault is there in the food?’”
“Bạch Đại đức, mọi người sẽ chỉ trích người đói khát: ‘Người này bị đói khát hành hạ, đã nhận được thức ăn cúng dường nhưng không ăn mà vẫn đói khát quay về. Thức ăn làm sao tự vào miệng người không ăn? Lỗi lầm nào thuộc về thức ăn?’”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato antosāsanasamugge paramapavaraṃ santaṃ sivaṃ paṇītaṃ amataṃ paramamadhuraṃ kāyagatāsatibhojanaṃ ṭhapesi ‘ye keci kilesachātajjhattā taṇhāparetamānasā sacetanā budhā, te imaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā kāmarūpārūpabhavesu sabbaṃ taṇhamapanessantī’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata placed the supremely excellent, peaceful, auspicious, refined, deathless, and supremely sweet food of kāyagatāsati within the vessel of the Dispensation, thinking: ‘Whoever are wise, endowed with volition, whose minds are overcome by craving, and whose inner selves are hungry for defilements, they will eat this food and remove all craving in the realms of sensuality, form, and formlessness.’
“Cũng vậy, này Đại vương, Đức Như Lai đã đặt món ăn ‘niệm thân’ (kāyagatāsati) vi diệu, an tịnh, thiện lành, cao thượng, bất tử, vô cùng ngọt ngào vào trong bình giáo pháp. Ngài nghĩ rằng: ‘Bất cứ ai có tâm trí bị khát ái chi phối, bị phiền não đói khát hành hạ, là những người có ý thức và trí tuệ, họ sẽ ăn món ăn này và sẽ đoạn trừ mọi khát ái trong các cõi dục, sắc và vô sắc’.
Yadi koci taṃ bhojanaṃ abhuñjitvā taṇhāsitova paṭinivattitvā hīnāyāvattati, taññeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessasi, ko doso jinasāsanassā’ti.
If anyone does not eat that food, but returns still hungry for craving and reverts to a lower state, people will blame only him, saying: ‘This person, having gone forth in the Buddha’s Dispensation, did not find a footing there and reverted to a lower state. How can the Buddha’s Dispensation itself enlighten this person who does not practice? What fault is there in the Buddha’s Dispensation?’”
Nếu có ai không ăn món ăn đó mà vẫn bị khát ái hành hạ, quay trở lại và rơi vào trạng thái thấp kém, thì chính người đó sẽ bị mọi người chỉ trích: ‘Người này đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, nhưng không tìm được chỗ nương tựa ở đó mà lại quay về trạng thái thấp kém. Giáo pháp của Đức Phật làm sao có thể tự giác ngộ cho người không thực hành? Lỗi lầm nào thuộc về giáo pháp của Đức Phật?’
1317
‘‘Yadi, mahārāja, tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, na nāmāyaṃ pabbajjā kilesappahānāya visuddhiyā vā, natthi pabbajjāya karaṇīyaṃ.
“If, O great king, the Tathāgata were to ordain only a householder who was already disciplined in a certain fruit, then this going forth would not be for the abandonment of defilements or for purification; there would be nothing to do by going forth.
“Này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì sự xuất gia này không phải vì sự đoạn trừ phiền não hay sự thanh tịnh, và cũng không có việc gì cần làm cho sự xuất gia.
Yathā, mahārāja, puriso anekasatena kammena taḷākaṃ khaṇāpetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā me, bhonto, keci saṃkiliṭṭhā imaṃ taḷākaṃ otaratha, pavāhitarajojallā parisuddhā vimalamaṭṭhā imaṃ taḷākaṃ otarathā’ti.
Just as, O great king, a man might have a pond dug with hundreds of laborers and then announce to the assembly: ‘Sirs, let no defiled person enter this pond! Let those who have washed away dirt and grime, who are pure and spotless, enter this pond!’
Ví như, này Đại vương, một người đã bỏ ra hàng trăm công sức để đào một cái hồ, rồi thông báo cho mọi người rằng: ‘Này quý vị, đừng ai còn dơ bẩn mà xuống hồ này, những người đã gột rửa bụi bẩn, hoàn toàn thanh tịnh, không tì vết, hãy xuống hồ này’.
Api nu kho, mahārāja, tesaṃ pavāhitarajojallānaṃ parisuddhānaṃ vimalamaṭṭhānaṃ tena taḷākena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti?
Would there, O great king, be anything for those who have washed away dirt and grime, who are pure and spotless, to do with that pond?”
Thưa Đại vương, những người đã gột rửa bụi bẩn, hoàn toàn thanh tịnh, không tì vết đó, có còn việc gì cần làm với cái hồ đó không?”
‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ taḷākaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tena taḷākenā’’ti?
“No, venerable sir. The purpose for which they would approach that pond would already have been accomplished elsewhere for them. What would that pond be for them?”
“Không, bạch Đại đức. Mục đích mà họ đến cái hồ đó đã được hoàn thành ở nơi khác rồi, cái hồ đó có ích gì cho họ nữa?”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya.
“Even so, O great king, if the Tathāgata were to ordain only a householder who was already disciplined in a certain fruit, then their purpose would already have been accomplished in that very state. What would the going forth be for them?
“Cũng vậy, này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì việc cần làm của họ đã được hoàn thành ở đó rồi, sự xuất gia có ích gì cho họ nữa?”
1318
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sabhāvaisibhattiko sutamantapadadharo atakkiko roguppattikusalo amoghadhuvasiddhakammo bhisakko sallakatto sabbarogūpasamabhesajjaṃ sannipātetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā kho, bhonto, keci sabyādhikā mama santike upagacchatha, abyādhikā arogā mama santike upagacchathā’ti.
Or again, O great king, if a physician-surgeon, naturally devoted to ascetics, learned in mantras and spells, skilled in the origin of diseases, whose treatments are unfailing and always successful, were to gather all medicines for the calming of all diseases and announce to the assembly: ‘Sirs, let no sick person approach me! Let those who are not sick and are healthy approach me!’
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một vị lương y tự nhiên có lòng tin vào các vị đạo sĩ, thông thạo các câu thần chú, không suy luận sai lầm, giỏi về nguyên nhân bệnh tật, có phương pháp chữa bệnh chắc chắn thành công, là một bác sĩ phẫu thuật, đã tập hợp tất cả các loại thuốc chữa mọi bệnh tật, rồi thông báo cho mọi người rằng: ‘Này quý vị, đừng ai còn bệnh tật mà đến với tôi, những người không bệnh tật, khỏe mạnh, hãy đến với tôi’.
Api nu kho, mahārāja, tesaṃ abyādhikānaṃ arogānaṃ paripuṇṇānaṃ udaggānaṃ tena bhisakkena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti?
Would there, O great king, be anything for those who are not sick, who are healthy, complete, and joyful, to do with that physician?”
Thưa Đại vương, những người không bệnh tật, khỏe mạnh, đầy đủ, vui vẻ đó, có còn việc gì cần làm với vị lương y đó không?”
‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tena bhisakkenā’’ti?
“No, venerable sir. The purpose for which they would approach that physician-surgeon would already have been accomplished elsewhere for them. What would that physician be for them?”
“Không, bạch Đại đức. Mục đích mà họ đến với vị lương y phẫu thuật đó đã được hoàn thành ở nơi khác rồi, vị lương y đó có ích gì cho họ nữa?”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya?
“Even so, O great king, if the Tathāgata were to ordain only a householder who was already disciplined in a certain fruit, then their purpose would already have been accomplished in that very state. What would the going forth be for them?
“Cũng vậy, này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì việc cần làm của họ đã được hoàn thành ở đó rồi, sự xuất gia có ích gì cho họ nữa?”
1319
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koci puriso anekathālipākasataṃ bhojanaṃ paṭiyādāpetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā me, bhonto, keci chātā imaṃ parivesanaṃ upagacchatha, subhuttā tittā suhitā dhātā pīṇitā paripuṇṇā imaṃ parivesanaṃ upagacchathā’’ti.
“Or again, great king, just as a certain man, having prepared hundreds of dishes of food, would announce to the assembly thus: ‘Sirs, let no one who is hungry approach this serving; let those who have eaten well, are satisfied, replete, nourished, invigorated, and complete approach this serving.’
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một người đã chuẩn bị hàng trăm món ăn thịnh soạn, rồi thông báo cho mọi người rằng: ‘Này quý vị, đừng ai còn đói khát mà đến nơi dọn cỗ này, những người đã ăn no, thỏa mãn, đầy đủ, sung túc, béo tốt, hoàn chỉnh, hãy đến nơi dọn cỗ này’.
Api nu kho mahārāja, tesaṃ bhuttāvīnaṃ tittānaṃ suhitānaṃ dhātānaṃ pīṇitānaṃ paripuṇṇānaṃ tena bhojanena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti?
Now, great king, would those who have eaten, are satisfied, replete, nourished, invigorated, and complete have any need for that food?”
Thưa Đại vương, những người đã ăn no, thỏa mãn, đầy đủ, sung túc, béo tốt, hoàn chỉnh đó, có còn việc gì cần làm với món ăn đó không?”
‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ parivesanaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tāya parivesanāyā’’ti?
“No, venerable sir. The purpose for which they would approach that serving has already been accomplished elsewhere for them. What need would they have for that serving?”
“Không, bạch Đại đức. Mục đích mà họ đến nơi dọn cỗ đó đã được hoàn thành ở nơi khác rồi, nơi dọn cỗ đó có ích gì cho họ nữa?”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya?
“Even so, great king, if the Tathāgata were to ordain a householder who is already disciplined in a certain fruit, their purpose would already be accomplished there. What need would they have for ordination?
“Cũng vậy, này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì việc cần làm của họ đã được hoàn thành ở đó rồi, sự xuất gia có ích gì cho họ nữa?”
1320
‘‘Api ca, mahārāja, ye hīnāyāvattanti, te jinasāsanassa pañca atuliye guṇe dassenti.
“Moreover, great king, those who revert to a lower state demonstrate five incomparable qualities of the Victor’s Dispensation.
Hơn nữa, này Đại vương, những người quay trở lại trạng thái thấp kém, họ cho thấy năm đức tính vô song của giáo pháp Đức Phật.
Katame pañca?
Which five?
Năm điều đó là gì?
Bhūmimahantabhāvaṃ dassenti, parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti, pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti, duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti, bahusaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti.
They demonstrate the vastness of the ground, they demonstrate its purity and stainlessness, they demonstrate its non-association with evil, they demonstrate its difficulty to penetrate, they demonstrate its need for much restraint and protection.
Họ cho thấy sự vĩ đại của nền tảng, cho thấy sự thanh tịnh không tì vết, cho thấy sự không hòa hợp với những điều ác, cho thấy sự khó thâm nhập, và cho thấy sự cần được bảo vệ và giữ gìn cẩn thận.
1321
‘‘Kathaṃ bhūmimahantabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate the vastness of the ground?
“Làm sao họ cho thấy sự vĩ đại của nền tảng?
Yathā, mahārāja, puriso adhano hīnajacco nibbiseso buddhiparihīno mahārajjaṃ paṭilabhitvā na cirasseva paripatati paridhaṃsati parihāyati yasato, na sakkoti issariyaṃ sandhāretuṃ.
Just as, great king, a certain man, poor, of low birth, without distinction, lacking in wisdom, having obtained a great kingdom, soon falls, declines, and diminishes from glory, unable to maintain his sovereignty.
Ví như, này Đại vương, một người nghèo khó, thuộc dòng dõi thấp kém, không có phẩm chất đặc biệt, trí tuệ kém cỏi, khi nhận được vương quyền lớn lao, chẳng bao lâu sẽ suy tàn, sụp đổ, mất đi danh tiếng, không thể giữ vững quyền lực.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Mahantattā issariyassa.
Because of the vastness of the sovereignty.
Vì quyền lực quá lớn.
Evameva kho, mahārāja, ye keci nibbisesā akatapuññā buddhiparihīnā jinasāsane pabbajanti, te taṃ pabbajjaṃ pavaruttamaṃ sandhāretuṃ avisahantā na cirasseva jinasāsanā paripatitvā paridhaṃsitvā parihāyitvā hīnāyāvattanti, na sakkonti jinasāsanaṃ sandhāretuṃ.
Even so, great king, any undistinguished individuals, those who have not done merit, lacking in wisdom, who go forth in the Victor’s Dispensation, being unable to maintain that supreme and excellent going forth, soon fall from the Victor’s Dispensation, decline, diminish, and revert to a lower state, unable to maintain the Victor’s Dispensation.
Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ ai không có phẩm chất đặc biệt, không tạo công đức, trí tuệ kém cỏi mà xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, họ không thể giữ vững sự xuất gia tối thượng, cao quý đó, nên chẳng bao lâu sẽ suy tàn, sụp đổ, mất đi, quay trở lại trạng thái thấp kém, không thể giữ vững giáo pháp của Đức Phật.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Mahantattā jinasāsanabhūmiyā.
Because of the vastness of the ground of the Victor’s Dispensation.
Vì nền tảng giáo pháp của Đức Phật quá vĩ đại.
Evaṃ bhūmimahantabhāvaṃ dassenti.
Thus they demonstrate the vastness of the ground.
Như vậy, họ cho thấy sự vĩ đại của nền tảng.
1322
‘‘Kathaṃ parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate its purity and stainlessness?
“Làm sao họ cho thấy sự thanh tịnh không tì vết?
Yathā, mahārāja, vāri pokkharapatte vikirati vidhamati vidhaṃseti, na ṭhānamupagacchati nūpalimpati.
Just as, great king, water scatters, disperses, and dissolves on a lotus leaf; it does not settle or cling.
Ví như, này Đại vương, nước rơi trên lá sen sẽ trượt đi, lăn đi, tan biến, không đọng lại hay bám dính.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Parisuddhavimalattā padumassa.
Because of the purity and stainlessness of the lotus.
Vì lá sen hoàn toàn thanh tịnh và không tì vết.
Evameva kho, mahārāja, ye keci saṭhā kūṭā vaṅkā kuṭilā visamadiṭṭhino jinasāsane pabbajanti, te parisuddhavimalanikkaṇṭakapaṇḍaravarappavarasāsanato na cirasseva vikiritvā vidhamitvā vidhaṃsetvā asaṇṭhahitvā anupalimpitvā hīnāyāvattanti.
Even so, great king, any deceitful, cunning, crooked, devious individuals with wrong views who go forth in the Victor’s Dispensation, soon scatter, disperse, dissolve, fail to settle, and fail to cling to the pure, stainless, thornless, radiant, supreme, and excellent Dispensation, and revert to a lower state.
Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ ai gian xảo, lừa dối, quanh co, xảo quyệt, có tà kiến mà xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, họ chẳng bao lâu sẽ trượt đi, lăn đi, tan biến, không thể trụ vững hay bám dính vào giáo pháp tối thượng, cao quý, thanh tịnh, không tì vết, tinh khiết đó, mà quay trở lại trạng thái thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Parisuddhavimalattā jinasāsanassa.
Because of the purity and stainlessness of the Victor’s Dispensation.
Vì giáo pháp của Đức Phật hoàn toàn thanh tịnh và không tì vết.
Evaṃ parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti.
Thus they demonstrate its purity and stainlessness.
Như vậy, họ cho thấy sự thanh tịnh không tì vết.
1323
‘‘Kathaṃ pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate its non-association with evil?
“Làm sao họ cho thấy sự không hòa hợp với những điều ác?
Yathā, mahārāja, mahāsamuddo na matena kuṇapena saṃvasati, yaṃ hoti mahāsamudde mataṃ kuṇapaṃ, taṃ khippameva tīraṃ upaneti thalaṃ vā ussāreti.
Just as, great king, the great ocean does not associate with a dead carcass; whatever dead carcass there is in the great ocean, it quickly carries to the shore or casts onto the land.
Ví như, này Đại vương, đại dương không chứa xác chết thối rữa; bất cứ xác chết thối rữa nào trong đại dương, nó sẽ nhanh chóng đẩy vào bờ hoặc tống lên cạn.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Mahābhūtānaṃ bhavanattā mahāsamuddassa.
Because the great ocean is the abode of great beings.
Vì đại dương là nơi trú ngụ của các đại chủng (mahābhūta).
Evameva kho, mahārāja, ye keci pāpakā asaṃvutā ahirikā akiriyā osannavīriyā kusītā kiliṭṭhā dujjanā manussā jinasāsane pabbajanti, te na cirasseva jinasāsanato arahantavimalakhīṇāsavamahābhūtabhavanato nikkhamitvā asaṃvasitvā hīnāyāvattanti.
Even so, great king, any wicked, unrestrained, shameless, inactive, slack in energy, lazy, defiled, evil individuals who go forth in the Victor’s Dispensation, soon depart from the Victor’s Dispensation, which is the abode of pure Arahants, free from defilements, and do not associate with it, reverting to a lower state.
Tương tự như vậy, thưa Đại vương, bất cứ những người nào xấu ác, không chế ngự, không biết hổ thẹn, không hành trì, biếng nhác, lười biếng, ô nhiễm, ác độc mà xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật, thì không bao lâu sau đó, họ sẽ từ bỏ Giáo pháp của Đức Phật, là nơi trú ngụ của các bậc A-la-hán thanh tịnh, vô lậu, vĩ đại, và thoái đọa trở lại đời sống thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Pāpehi asaṃvāsiyattā jinasāsanassa.
Because of the non-association of the Victor’s Dispensation with evil.
Vì Giáo pháp của Đức Phật không dung chứa những kẻ ác.
Evaṃ pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti.
Thus they demonstrate its non-association with evil.
Như vậy, họ đã thể hiện sự không dung chứa những kẻ ác.
1324
‘‘Kathaṃ duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate its difficulty to penetrate?
“Làm thế nào để thể hiện sự khó thâm nhập?
Yathā, mahārāja, ye keci achekā asikkhitā asippino mativippahīnā issāsā* vālaggavedhaṃ avisahantā vigaḷanti pakkamanti.
Just as, great king, any unskilled, untrained, unaccomplished archers, devoid of intelligence, being unable to pierce a hair-tip, fail and depart.
Thưa Đại vương, ví như những cung thủ nào không khéo léo, không được huấn luyện, không có kỹ năng, và thiếu trí tuệ, họ không thể xuyên thủng đầu sợi lông nên bỏ cuộc và rời đi.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Saṇhasukhumaduppaṭivedhattā vālaggassa.
Because of the subtle, fine, and difficult-to-penetrate nature of a hair-tip.
Vì đầu sợi lông rất vi tế, khó thâm nhập.
Evameva kho, mahārāja, ye keci duppaññā jaḷā eḷamūgā mūḷhā dandhagatikā janā jinasāsane pabbajanti, te taṃ paramasaṇhasukhumacatusaccappaṭivedhaṃ paṭivijjhituṃ avisahantā jinasāsanā vigaḷitvā pakkamitvā na cirasseva hīnāyāvattanti.
Even so, great king, whatever foolish, dull, mute, deluded, slow-witted people go forth in the Dispensation of the Buddha, being unable to penetrate that extremely subtle and profound penetration of the Four Noble Truths, they fall away from the Dispensation of the Buddha, depart, and soon revert to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, bất cứ những người nào kém trí, đần độn, câm điếc, ngu si, chậm chạp mà xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật, họ không thể thâm nhập được Tứ Thánh Đế vô cùng vi tế đó, nên đã bỏ cuộc, rời đi khỏi Giáo pháp của Đức Phật, và không bao lâu sau đó, họ thoái đọa trở lại đời sống thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Paramasaṇhasukhumaduppaṭivedhatāya saccānaṃ.
Because the Truths are extremely subtle, profound, and difficult to penetrate.
Vì các Thánh Đế vô cùng vi tế, khó thâm nhập.
Evaṃ duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti.
Thus they show the difficulty of penetration.
Như vậy, họ đã thể hiện sự khó thâm nhập.
1325
‘‘Kathaṃ bahusaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti?
“How do they show the state of being protected by many restraints?
“Làm thế nào để thể hiện sự cần phải giữ gìn nhiều giới luật?
Yathā, mahārāja, kocideva puriso mahatimahāyuddhabhūmimupagato parasenāya disāvidisāhi samantā parivārito sattihatthaṃ janamupentaṃ disvā bhīto osakkati paṭinivattati palāyati.
Just as, great king, some man who has gone to a great battlefield, surrounded on all sides by an enemy army from every direction, seeing a person approaching with a spear in hand, becomes frightened, retreats, turns back, and flees.
Thưa Đại vương, ví như một người lính đến một chiến trường rộng lớn, bị quân địch bao vây tứ phía, thấy kẻ thù cầm giáo đến gần thì sợ hãi, lùi bước, quay đầu bỏ chạy.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Bahuvidhayuddhamukharakkhaṇabhayā.
From fear of having to guard many battlefronts.
Vì sợ phải giữ gìn nhiều mặt trận chiến đấu.
Evameva kho, mahārāja, ye keci pāpakā asaṃvutā ahirikā akiriyā akkhantī capalā calitā ittarā bālajanā jinasāsane pabbajanti, te bahuvidhaṃ sikkhāpadaṃ parirakkhituṃ avisahantā osakkitvā paṭinivattitvā palāyitvā na cirasseva hīnāyāvattanti.
Even so, great king, whatever evil, unrestrained, shameless, inactive, impatient, fickle, wavering, trivial, foolish people go forth in the Dispensation of the Buddha, being unable to guard the many kinds of training rules, they retreat, turn back, flee, and soon revert to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, bất cứ những người nào xấu ác, không chế ngự, không biết hổ thẹn, không hành trì, không kiên nhẫn, phù phiếm, dao động, nông cạn, ngu si mà xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật, họ không thể giữ gìn nhiều giới luật, nên đã lùi bước, quay đầu bỏ chạy, và không bao lâu sau đó, họ thoái đọa trở lại đời sống thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Bahuvidhasaṃvararakkhiyabhāvattā jinasāsanassa.
Because the Dispensation of the Buddha has many kinds of restraints to be guarded.
Vì Giáo pháp của Đức Phật có nhiều giới luật cần phải giữ gìn.
Evaṃ bahuvidhasaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti.
Thus they show the state of being protected by many kinds of restraints.
Như vậy, họ đã thể hiện sự cần phải giữ gìn nhiều giới luật.
1326
‘‘Thalajuttamepi, mahārāja, vassikāgumbe kimividdhāni pupphāni honti, tāni aṅkurāni saṅkuṭitāni antarā yeva paripatanti, na ca tesu paripatitesu vassikāgumbo hīḷito nāma hoti.
“Even in the best land-grown jasmine bush, great king, there are worm-eaten flowers; those buds shrivel and fall off prematurely, and the jasmine bush is not thereby disparaged.
Thưa Đại vương, ngay cả trong bụi hoa lài (vassikā) trên đất liền, những bông hoa bị sâu đục, những nụ hoa bị co rút cũng rụng xuống ngay giữa chừng, nhưng bụi hoa lài không vì những bông hoa đó rụng mà bị chê bai.
Yāni tattha ṭhitāni pupphāni, tāni sammā gandhena disāvidisaṃ abhibyāpenti.
The flowers that remain there spread their fragrance properly in every direction.
Những bông hoa còn lại trên đó tỏa hương thơm ngát khắp mọi hướng.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te jinasāsane kimividdhāni vassikāpupphāni viya vaṇṇagandharahitā nibbaṇṇākārasīlā abhabbā vepullāya, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like worm-eaten jasmine flowers in the Dispensation of the Buddha, devoid of color and fragrance, having an unappealing character and virtue, and incapable of growth; and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ giống như những bông hoa lài bị sâu đục trong Giáo pháp của Đức Phật, không có màu sắc và hương thơm, có giới hạnh xấu xa, không thể phát triển, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te sadevakaṃ lokaṃ sīlavaragandhena abhibyāpenti.
The bhikkhus who remain there pervade the world with its devas with the excellent fragrance of virtue.
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó tỏa hương thơm giới hạnh cao quý khắp thế giới chư thiên và loài người.
1327
‘‘Sālīnampi, mahārāja, nirātaṅkānaṃ lohitakānaṃ antare karumbhakaṃ nāma sālijāti uppajjitvā antarā yeva vinassati, na ca tassā vinaṭṭhattā lohitakasālī hīḷitā nāma honti.
“Among the healthy, red rice grains, great king, a type of rice called karumbhaka arises and perishes prematurely, and the red rice grains are not thereby disparaged by its perishing.
Thưa Đại vương, ngay cả trong số những hạt gạo lứt không bệnh tật, có một loại lúa tên là karumbhaka mọc lên rồi chết đi ngay giữa chừng, nhưng những hạt gạo lứt không vì sự chết đi của loại lúa đó mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā sālī, te rājūpabhogā honti.
The rice grains that remain there are fit for royal consumption.
Những hạt lúa còn lại đó là vật phẩm mà các vị vua sử dụng.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te lohitakasālīnamantare karumbhakā viya jinasāsane na vaḍḍhitvā vepullataṃ na pāpuṇitvā* antarā yeva hīnāyāvattanti, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like karumbhaka rice among the red rice grains; they do not grow or attain abundance in the Dispensation of the Buddha, but revert to a lower state prematurely, and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ giống như loại lúa karumbhaka trong số những hạt gạo lứt, không phát triển, không đạt đến sự lớn mạnh, mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém ngay giữa chừng, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū te arahattassa anucchavikā honti.
The bhikkhus who remain there are worthy of Arahantship.
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó là những người xứng đáng với quả A-la-hán.
1328
‘‘Kāmadadassāpi, mahārāja, maṇiratanassa ekadesaṃ* kakkasaṃ uppajjati, na ca tattha kakkasuppannattā maṇiratanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
“Even in a wish-fulfilling jewel, great king, a rough part may arise in one section, but the jewel is not thereby disparaged because of the arising of that roughness.
Thưa Đại vương, ngay cả trong viên ngọc báu như ý, có một phần bị thô ráp, nhưng viên ngọc báu không vì phần thô ráp đó mà bị chê bai.
Yaṃ tattha parisuddhaṃ maṇiratanassa, taṃ janassa hāsakaraṃ hoti.
That part of the jewel that is pure brings joy to people.
Phần tinh khiết của viên ngọc báu đó mang lại niềm vui cho mọi người.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, kakkasā te jinasāsane papaṭikā, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like rough specks, like crusts, in the Dispensation of the Buddha, and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ là những kẻ thô ráp, là những cặn bã trong Giáo pháp của Đức Phật, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te devamanussānaṃ hāsajanakā honti.
The bhikkhus who remain there bring joy to devas and humans.
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó là những người mang lại niềm vui cho chư thiên và loài người.
1329
‘‘Jātisampannassapi, mahārāja, lohitacandanassa ekadesaṃ pūtikaṃ hoti appagandhaṃ.
“Even in high-quality red sandalwood, great king, one part may be rotten and have little fragrance.
Thưa Đại vương, ngay cả trong gỗ đàn hương đỏ quý giá, có một phần bị mục nát, ít hương thơm.
Na tena lohitacandanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
The red sandalwood is not thereby disparaged.
Gỗ đàn hương đỏ không vì thế mà bị chê bai.
Yaṃ tattha apūtikaṃ sugandhaṃ, taṃ samantā vidhūpeti abhibyāpeti.
That part which is not rotten and is fragrant spreads its scent all around and pervades.
Phần không mục nát, thơm ngát đó tỏa hương thơm khắp mọi phía.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te lohitacandanasārantare pūtikadesamiva chaḍḍanīyā jinasāsane, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like a rotten part within the core of red sandalwood, to be discarded in the Dispensation of the Buddha, and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ giống như phần mục nát bị loại bỏ trong lõi gỗ đàn hương đỏ trong Giáo pháp của Đức Phật, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te sadevakaṃ lokaṃ sīlavaracandanagandhena anulimpayantī’’ti.
The bhikkhus who remain there anoint the world with its devas with the excellent fragrance of virtue-sandalwood.”
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó xức hương thơm giới hạnh cao quý khắp thế giới chư thiên và loài người.”
1330
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, tena tena anucchavikena tena tena sadisena kāraṇena niravajjamanupāpitaṃ jinasāsanaṃ seṭṭhabhāvena paridīpitaṃ, hīnāyāvattamānāpi te jinasāsanassa seṭṭhabhāvaṃ yeva paridīpentī’’ti.
“It is good, Venerable Nāgasena. By such and such suitable reasons, by such and such similar reasons, the Buddha's Dispensation has been led to blamelessness and its superiority has been revealed. Even those who disrobe demonstrate only the superiority of the Buddha's Dispensation.”
“Lành thay, Tôn giả Nāgasena! Với những lý do phù hợp, với những ví dụ tương tự, Tôn giả đã chứng minh Giáo pháp của Đức Phật là vô tội, và đã làm sáng tỏ sự cao quý của Giáo pháp, ngay cả những người thoái đọa cũng làm sáng tỏ sự cao quý của Giáo pháp.”
1331
Hīnāyāvattanapañho pañcamo.
The fifth question on disrobing.
Vấn đề thoái đọa là thứ năm.
1332
6. Arahantavedanāvediyanapañho
6. The Question of the Arahant's Feeling of Vedanā
6. Vấn đề về cảm thọ của bậc A-la-hán
1333
6. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’nti.
“Venerable Nāgasena, you say that an Arahant experiences one kind of feeling, bodily, not mental.
6. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Tôn giả nói rằng: ‘Bậc A-la-hán chỉ cảm thọ một loại cảm giác thuộc thân, không cảm thọ cảm giác thuộc tâm.’
Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, arahato cittaṃ yaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti?
Is it, Venerable Nāgasena, that the Arahant’s mind, which functions dependent on the body, is not master, not owner, not in control of it?”
Bạch Tôn giả Nāgasena, có phải tâm của bậc A-la-hán, nương vào thân mà hoạt động, nhưng bậc A-la-hán lại không có quyền làm chủ, không có quyền sở hữu, không có quyền sai khiến đối với thân đó không?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
“Yes, great king.”
“Đúng vậy, thưa Đại vương.”
‘‘Na kho, bhante nāgasena, yuttametaṃ, yaṃ so sakacittassa pavattamāne kāye anissaro hoti assāmī avasavattī; sakuṇopi tāva, bhante, yasmiṃ kulāvake paṭivasati, tattha so issaro hoti sāmī vasavattī’’ti.
“Venerable Nāgasena, it is not proper that he should not be master, not owner, not in control of his own mind in the body where it functions. Even a bird, Venerable, is master, owner, and in control of the nest in which it dwells.”
“Bạch Tôn giả Nāgasena, điều đó không hợp lý, khi một vị không có quyền làm chủ, không có quyền sở hữu, không có quyền sai khiến đối với thân mà tâm của mình đang hoạt động; bạch Tôn giả, ngay cả một con chim cũng có quyền làm chủ, có quyền sở hữu, có quyền sai khiến đối với cái tổ mà nó đang ở.”
1334
‘‘Dasayime, mahārāja, kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti.
“Great king, these ten things that are inherent in the body pursue and accompany the body in every existence.
“Thưa Đại vương, mười pháp này nương vào thân, trong mỗi kiếp sống, chúng theo sát thân và xoay vần cùng thân.
Katame dasa?
Which ten?
Mười pháp nào?
Sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo middhaṃ jarā byādhi maraṇaṃ.
Cold, heat, hunger, thirst, excretion, urination, drowsiness, old age, sickness, death.
Lạnh, nóng, đói, khát, đại tiện, tiểu tiện, hôn trầm, già, bệnh, chết.
Ime kho, mahārāja, dasa kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti.
These ten things inherent in the body, great king, pursue and accompany the body in every existence. In these, an Arahant is not master, not owner, not in control.”
Thưa Đại vương, mười pháp nương vào thân này, trong mỗi kiếp sống, chúng theo sát thân và xoay vần cùng thân, và trong đó, bậc A-la-hán không có quyền làm chủ, không có quyền sở hữu, không có quyền sai khiến.”
1335
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena arahato kāye āṇā nappavattati issariyaṃ vā, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti?
“Venerable Nāgasena, for what reason does an Arahant have no authority or mastery over the body? Please tell me the reason for this.”
“Bạch Tôn giả Nāgasena, vì lý do gì mà bậc A-la-hán không có quyền lực hay quyền làm chủ đối với thân? Xin Tôn giả giải thích lý do đó cho tôi.”
‘‘Yathā, mahārāja, ye keci pathavinissitā sattā, sabbe te pathaviṃ nissāya caranti viharanti vuttiṃ kappenti, api nu kho, mahārāja, tesaṃ pathaviyā āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti?
“Just as, great king, all beings who depend on the earth move about, dwell, and sustain themselves dependent on the earth, do they then, great king, have authority or mastery over the earth?”
“Thưa Đại vương, ví như tất cả chúng sinh nương vào đất, tất cả đều sống, hoạt động và duy trì sự sống nhờ đất, nhưng thưa Đại vương, liệu chúng có quyền lực hay quyền làm chủ đối với đất không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable.”
“Không, bạch Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, arahato cittaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, na ca arahato kāye āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti.
“Even so, great king, the Arahant’s mind functions dependent on the body, but the Arahant has no authority or mastery over the body.”
“Cũng vậy, thưa Đại vương, tâm của bậc A-la-hán nương vào thân mà hoạt động, nhưng bậc A-la-hán không có quyền lực hay quyền làm chủ đối với thân.”
1336
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti?
“Venerable Nāgasena, for what reason does an ordinary person experience both bodily and mental feeling?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, do nguyên nhân nào mà phàm phu lại cảm thọ cả khổ thọ thân và khổ thọ tâm?”
‘‘Abhāvitattā, mahārāja, cittassa puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayati.
“Because the mind is undeveloped, great king, an ordinary person experiences both bodily and mental feeling.
“Đại vương, do tâm chưa được tu tập, nên phàm phu cảm thọ cả khổ thọ thân và khổ thọ tâm.
Yathā, mahārāja, goṇo chāto paritasito abaladubbalaparittakatiṇesu vā latāya vā upanibaddho assa, yadā so goṇo parikupito hoti, tadā saha upanibandhanena pakkamati.
Just as, great king, a hungry, thirsty ox, weak, feeble, and tied to a small patch of grass or a creeper, when that ox becomes agitated, it runs away together with its tether.
Đại vương, ví như một con bò đói khát, gầy yếu, bị cột vào một đám cỏ hay dây leo nhỏ bé, khi con bò ấy trở nên tức giận, nó sẽ bỏ đi cùng với chỗ cột.
Evameva kho, mahārāja, abhāvitacittassa vedanā uppajjitvā cittaṃ parikopeti, cittaṃ parikupitaṃ kāyaṃ ābhujati nibbhujati samparivattakaṃ karoti.
Even so, great king, when feeling arises in an undeveloped mind, it agitates the mind; the agitated mind bends and twists the body, making it writhe.
Cũng vậy, Đại vương, khi cảm thọ khởi lên đối với người có tâm chưa được tu tập, nó làm cho tâm bị khuấy động. Tâm bị khuấy động làm cho thân co rút, vặn vẹo, xoay trở.
Atha kho so abhāvitacitto tasati ravati bheravarāvamabhiravati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti.
Then that person with an undeveloped mind trembles, cries out, and utters a terrifying cry. This, great king, is the reason why an ordinary person experiences both bodily and mental feeling.”
Rồi người có tâm chưa được tu tập ấy hoảng sợ, kêu la, gào thét những tiếng đáng sợ. Đại vương, đây chính là nguyên nhân mà phàm phu cảm thọ cả khổ thọ thân và khổ thọ tâm.”
1337
‘‘Kiṃ pana taṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti?
“What then is the reason why an Arahant experiences one feeling, bodily, not mental?”
“Vậy nguyên nhân nào mà bậc A-la-hán chỉ cảm thọ một loại khổ thọ thân, mà không cảm thọ khổ thọ tâm?”
‘‘Arahato, mahārāja, cittaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ dantaṃ sudantaṃ assavaṃ vacanakaraṃ, so dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti.
“The Arahant’s mind, great king, is developed, well-developed, disciplined, well-disciplined, obedient, and compliant. When touched by painful feeling, he firmly grasps ‘impermanence,’ and binds his mind to the pillar of samādhi. That mind, bound to the pillar of samādhi, does not tremble, does not waver; it remains steadfast and undistracted. Although his body bends, twists, and writhes due to the disturbance of feeling, this, great king, is the reason why an Arahant experiences one feeling, bodily, not mental.”
“Đại vương, tâm của bậc A-la-hán đã được tu tập, tu tập tốt đẹp, đã được điều phục, điều phục tốt đẹp, biết lắng nghe, biết vâng lời. Khi bị khổ thọ chạm đến, vị ấy kiên cố nắm giữ ‘vô thường’, cột chặt tâm vào trụ định. Tâm đã được cột chặt vào trụ định của vị ấy không rung động, không lay chuyển, nó an trú vững vàng, không tán loạn. Thân của vị ấy có thể co rút, vặn vẹo, xoay trở do sự biến đổi của cảm thọ. Đại vương, đây chính là nguyên nhân mà bậc A-la-hán chỉ cảm thọ một loại khổ thọ thân, mà không cảm thọ khổ thọ tâm.”
1338
‘‘Bhante nāgasena, taṃ nāma loke acchariyaṃ yaṃ kāye calamāne cittaṃ na calati, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti.
“Venerable Nāgasena, it is indeed amazing in the world that when the body moves, the mind does not move. Please tell me the reason for this.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, thật là điều kỳ diệu trong đời, khi thân lay động mà tâm không lay động. Xin Tôn giả giải thích nguyên nhân cho con.”
‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahārukkhe khandhasākhāpalāsasampanne anilabalasamāhate sākhā calati, api nu tassa khandhopi calatī’’ti?
“Just as, great king, when a very large tree, complete with trunk, branches, and leaves, is struck by a strong wind, its branches move, but does its trunk also move?”
“Đại vương, ví như một cây đại thụ có thân, cành, lá sum suê, khi bị gió mạnh thổi tới, cành cây lay động, nhưng thân cây có lay động không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable.”
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, arahā dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, cittaṃ pana tassa na vedhati na calati khandho viya mahārukkhassā’’ti.
‘‘Even so, great king, an Arahant, being afflicted by a painful feeling, firmly grasps 'impermanence', and binds his mind to the pillar of samādhi. That mind of his, bound to the pillar of samādhi, does not waver, does not tremble; it remains steady and undistracted. Although his body may bend, writhe, and turn over due to the disturbance of the feeling, his mind does not waver, does not tremble, like the trunk of a great tree.’’
“Cũng vậy, Đại vương, khi bậc A-la-hán bị khổ thọ chạm đến, vị ấy kiên cố nắm giữ ‘vô thường’, cột chặt tâm vào trụ định. Tâm đã được cột chặt vào trụ định của vị ấy không rung động, không lay chuyển, nó an trú vững vàng, không tán loạn. Thân của vị ấy có thể co rút, vặn vẹo, xoay trở do sự biến đổi của cảm thọ, nhưng tâm của vị ấy thì không rung động, không lay chuyển, giống như thân cây đại thụ vậy.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, na me evarūpo sabbakāliko dhammapadīpo diṭṭhapubbo’’ti.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, it is astonishing, Venerable Nāgasena! I have never before seen such an ever-present lamp of Dhamma.’’
“Thật kỳ diệu, thưa Tôn giả Nāgasena! Thật phi thường, thưa Tôn giả Nāgasena! Con chưa từng thấy một ngọn đèn Chánh pháp nào chiếu sáng mọi lúc như vậy.”
1339
Arahantavedanāvediyanapañho chaṭṭho.
The Sixth Question on the Experience of Feelings by Arahants.
Vấn đề về cảm thọ của bậc A-la-hán, thứ sáu.
1340
7. Abhisamayantarāyakarapañho
7. The Question on Obstacles to Abhisamaya
7. Vấn đề về chướng ngại của sự chứng ngộ
1341
7. ‘‘Bhante nāgasena, idha yo koci gihī pārājikaṃ ajjhāpanno bhaveyya, so aparena samayena pabbājeyya, attanāpi so na jāneyya ‘gihipārājikaṃ ajjhāpannosmī’ti, napi tassa añño koci ācikkheyya ‘gihipārājikaṃ ajjhāpannosī’ti.
7. ‘‘Venerable Nāgasena, if someone, while a layperson, were to commit a pārājika offense, and later on were to go forth, and he himself did not know, ‘I have committed a lay pārājika offense,’ nor would anyone else tell him, ‘You have committed a lay pārājika offense.’
7. “Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu có một cư sĩ nào đó đã phạm tội Pārājika, sau này người ấy xuất gia, tự mình không biết ‘ta đã phạm Pārājika khi còn là cư sĩ’, và cũng không có ai khác nói cho người ấy biết ‘ngươi đã phạm Pārājika khi còn là cư sĩ’.
So ca tathattāya paṭipajjeyya, api nu tassa dhammābhisamayo bhaveyyā’’ti?
And he would practice for that state; would he then attain the realization of the Dhamma (dhammābhisamaya)?’’
Và người ấy thực hành vì mục đích ấy, liệu người ấy có thể chứng ngộ Dhamma không?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
‘‘No, great king.’’
“Không, Đại vương.”
‘‘Kena, bhante, kāraṇenā’’ti?
‘‘For what reason, Venerable Sir?’’
“Thưa Tôn giả, do nguyên nhân nào?”
‘‘Yo tassa hetu dhammābhisamayāya, so tassa samucchinno, tasmā dhammābhisamayo na bhavatī’’ti.
‘‘The cause for his realization of the Dhamma has been cut off for him; therefore, there is no realization of the Dhamma.’’
“Nguyên nhân để người ấy chứng ngộ Dhamma đã bị đoạn tận, do đó sự chứng ngộ Dhamma không thể xảy ra.”
1342
‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘jānantassa kukkuccaṃ hoti, kukkucce sati āvaraṇaṃ hoti, āvaṭe citte dhammābhisamayo na hotī’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, you say, ‘One who knows has remorse; when there is remorse, there is an obstruction; when the mind is obstructed, there is no realization of the Dhamma.’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả đã nói rằng ‘người biết lỗi thì có sự hối hận, khi có sự hối hận thì có chướng ngại, khi tâm bị chướng ngại thì không thể chứng ngộ Dhamma’.
Imassa pana ajānantassa akukkuccajātassa santacittassa viharato kena kāraṇena dhammābhisamayo na hoti, visamena visameneso pañho gacchati, cintetvā visajjethā’’ti.
But for this person who does not know, who has no remorse, and who dwells with a tranquil mind, for what reason is there no realization of the Dhamma? This question is extremely difficult; please consider and answer it.’’
Nhưng đối với người này, không biết lỗi, không có sự hối hận, sống với tâm thanh tịnh, do nguyên nhân nào mà sự chứng ngộ Dhamma không xảy ra? Vấn đề này rất khó hiểu, xin Tôn giả suy nghĩ kỹ rồi giải đáp.”
1343
‘‘Ruhati, mahārāja, sukaṭṭhe sukalale maṇḍakhette sāradaṃ sukhasayitaṃ bīja’’nti?
‘‘Does a seed, great king, sprout in well-plowed, well-muddied, clear fields, having rested comfortably for a year?’’
“Đại vương, hạt giống có nảy mầm trong một cánh đồng đã được cày xới kỹ, có bùn tốt, và đã được gieo trồng tốt vào mùa thu không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, Venerable Sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Api nu, mahārāja, taññeva bījaṃ ghanaselasilātale ruheyyā’’ti?
‘‘But, great king, would that same seed sprout on a hard, rocky slab?’’
“Đại vương, nhưng liệu hạt giống ấy có nảy mầm trên một tảng đá rắn chắc không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kissa pana, mahārāja, taññeva bījaṃ kalale ruhati, kissa ghanasele na ruhatī’’ti?
‘‘Why then, great king, does that same seed sprout in the mud, but not on the hard rock?’’
“Vậy, Đại vương, tại sao hạt giống ấy nảy mầm trong bùn mà không nảy mầm trên tảng đá rắn chắc?”
‘‘Natthi, bhante, tassa bījassa ruhanāya ghanasele hetu, ahetunā bījaṃ na ruhatī’’ti.
‘‘Venerable Sir, there is no cause for that seed to sprout on the hard rock; without a cause, the seed does not sprout.’’
“Thưa Tôn giả, trên tảng đá rắn chắc không có nguyên nhân để hạt giống ấy nảy mầm; không có nguyên nhân thì hạt giống không nảy mầm.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yena hetunā tassa dhammābhisamayo bhaveyya, so tassa hetu samucchinno, ahetunā dhammābhisamayo na hoti.
‘‘Even so, great king, the cause by which he would attain the realization of the Dhamma has been cut off for him; without a cause, there is no realization of the Dhamma.
“Cũng vậy, Đại vương, nguyên nhân để người ấy chứng ngộ Dhamma đã bị đoạn tận; không có nguyên nhân thì sự chứng ngộ Dhamma không thể xảy ra.”
1344
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarā pathaviyā ṭhānamupagacchanti, api nu, mahārāja, te yeva daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarā gagane ṭhānamupagacchantī’’ti?
‘‘Or again, great king, sticks, clods, balls, and clubs find a place on the earth. But, great king, do those same sticks, clods, balls, and clubs find a place in the sky?’’
“Hoặc nữa, Đại vương, gậy, cục đất, hòn đá, chày có thể an trú trên mặt đất. Nhưng, Đại vương, liệu những gậy, cục đất, hòn đá, chày ấy có thể an trú trên không trung không?”
‘‘Na hi bhante’’ti.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kiṃ panettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena te yeva daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarā pathaviyā ṭhānamupagacchanti, kena kāraṇena gagane na tiṭṭhantī’’ti?
‘‘What then, great king, is the reason why those same sticks, clods, balls, and clubs find a place on the earth, but for what reason do they not remain in the sky?’’
“Đại vương, vậy nguyên nhân nào mà những gậy, cục đất, hòn đá, chày ấy an trú trên mặt đất, và nguyên nhân nào mà chúng không đứng vững trên không trung?”
‘‘Natthi, bhante, tesaṃ daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarānaṃ patiṭṭhānāya ākāse hetu, ahetunā na tiṭṭhantī’’ti.
‘‘Venerable Sir, there is no cause for those sticks, clods, balls, and clubs to be established in the sky; without a cause, they do not remain.’’
“Thưa Tôn giả, không có nguyên nhân để những gậy, cục đất, hòn đá, chày ấy an trú trên không trung; không có nguyên nhân thì chúng không thể đứng vững.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tassa tena dosena abhisamayahetu samucchinno, hetusamugghāte ahetunā abhisamayo na hotīti.
‘‘Even so, great king, by that fault of his, the cause for abhisamaya has been cut off; with the eradication of the cause, there is no abhisamaya without a cause.’’
“Cũng vậy, Đại vương, do lỗi lầm ấy của người đó, nguyên nhân chứng ngộ đã bị đoạn tận; khi nguyên nhân bị đoạn trừ, không có nguyên nhân thì sự chứng ngộ không thể xảy ra.”
1345
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, thale aggi jalati, api nu kho, mahārāja, so yeva aggi udake jalatī’’ti?
‘‘Or again, great king, fire burns on land. But, great king, does that same fire burn in water?’’
“Hoặc nữa, Đại vương, lửa cháy trên đất liền. Nhưng, Đại vương, liệu lửa ấy có cháy trong nước không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kiṃ panettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena so yeva aggi thale jalati, kena kāraṇena udake na jalatī’’ti?
‘‘What then, great king, is the reason why that same fire burns on land, but for what reason does it not burn in water?’’
“Đại vương, vậy nguyên nhân nào mà lửa ấy cháy trên đất liền, và nguyên nhân nào mà nó không cháy trong nước?”
‘‘Natthi, bhante, aggissa jalanāya udake hetu, ahetunā na jalatī’’ti.
‘‘Venerable Sir, there is no cause for fire to burn in water; without a cause, it does not burn.’’
“Thưa Tôn giả, không có nguyên nhân để lửa cháy trong nước; không có nguyên nhân thì nó không cháy.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tassa tena dosena abhisamayahetu samucchinno, hetusamugghāte ahetunā dhammābhisamayo na hotī’’ti.
‘‘Even so, great king, by that fault of his, the cause for abhisamaya has been cut off; with the eradication of the cause, there is no realization of the Dhamma without a cause.’’
“Cũng vậy, Đại vương, do lỗi lầm ấy của người đó, nguyên nhân chứng ngộ đã bị đoạn tận; khi nguyên nhân bị đoạn trừ, không có nguyên nhân thì sự chứng ngộ Dhamma không thể xảy ra.”
1346
‘‘Bhante nāgasena, punapetaṃ atthaṃ cintehi, na me tattha cittasaññatti bhavati, ajānantassa asati kukkucce āvaraṇaṃ hotīti, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, please consider this matter again. My mind is not convinced that an obstruction occurs for one who does not know and has no remorse. Please convince me with a reason.’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, xin Tôn giả hãy suy nghĩ lại về ý này, vì con chưa thể hiểu rõ rằng, đối với người không biết lỗi thì không có sự hối hận, nhưng lại có chướng ngại. Xin Tôn giả hãy làm cho con hiểu rõ bằng một nguyên nhân khác.”
‘‘Api nu, mahārāja, visaṃ halāhalaṃ ajānantena khāyitaṃ jīvitaṃ haratī’’ti?
‘‘But, great king, does not a deadly poison, even if consumed unknowingly, take one’s life?’’
“Đại vương, liệu thuốc độc halāhala, dù được uống mà không biết, có đoạt mạng sống không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, Venerable Sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hoti.
‘‘Just so, great king, evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.
“Cũng vậy, Đại vương, tội ác đã làm, dù không biết, cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.
1347
‘‘Api nu, mahārāja, aggi ajānitvā akkamantaṃ ḍahatī’’ti?
‘‘Now, great king, does fire burn one who steps on it unknowingly?’’
“Đại vương, liệu lửa, dù không biết mà giẫm lên, có thiêu đốt không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, venerable sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hoti.
‘‘Just so, great king, evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.
“Cũng vậy, Đại vương, tội ác đã làm, dù không biết, cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.
1348
‘‘Api nu, mahārāja, ajānantaṃ āsīviso ḍaṃsitvā jīvitaṃ haratī’’ti?
‘‘Now, great king, does a poisonous snake, having bitten one who is unaware, take away their life?’’
“Đại vương, liệu rắn độc, dù không biết mà bị cắn, có đoạt mạng sống không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, venerable sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hoti.
‘‘Just so, great king, evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.
“Cũng vậy, Đại vương, tội ác đã làm, dù không biết, cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.”
1349
‘‘Nanu, mahārāja, kāliṅgarājā samaṇakolañño sattaratanaparikiṇṇo hatthiratanamabhiruyha kuladassanāya gacchanto ajānantopi nāsakkhi bodhimaṇḍassa uparito gantuṃ, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hotī’’ti?
‘‘Did not, great king, King Kāliṅga, a son of ascetics, adorned with the seven jewels, riding on his elephant jewel, when going to visit his parents, even unknowingly, fail to pass over the Bodhimaṇḍa? This, great king, is the reason why evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.’’
“Thưa Đại Vương, chẳng phải vua Kalinga, con cháu của các đạo sĩ, được bao quanh bởi bảy báu vật, cưỡi voi báu đi yết kiến cha mẹ, dù không biết, cũng không thể đi qua phía trên Bồ-đề đạo tràng sao? Thưa Đại Vương, đây là lý do, vì lý do này mà tội lỗi đã phạm dù không biết cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.”
‘‘Jinabhāsitaṃ, bhante nāgasena, kāraṇaṃ na sakkā paṭikkosituṃ, esovetassa attho tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘The reason spoken by the Victor, Venerable Nāgasena, cannot be refuted. I accept its meaning just as it is.’’
“Bạch Tôn giả Nāgasena, lời Phật dạy là lý do không thể bác bỏ, con chấp nhận ý nghĩa đó như vậy.”
1350
Abhisamayantarāyakarapañho sattamo.
The Seventh Question on Obstacles to Comprehension.
Vấn đề về chướng ngại chứng ngộ, thứ bảy.
1351
8. Dussīlapañho
8. The Question on the Immoral
8. Vấn đề về người phá giới
1352
8. ‘‘Bhante nāgasena, gihidussīlassa ca samaṇadussīlassa ca ko viseso, kiṃ nānākaraṇaṃ, ubhopete samasamagatikā, ubhinnampi samasamo vipāko hoti, udāhu kiñci nānākāraṇaṃ atthī’’ti?
8. ‘‘Venerable Nāgasena, what is the distinction, what is the difference, between an immoral layperson and an immoral ascetic? Do both have the same destination? Is the result for both exactly the same, or is there some difference?’’
8. “Bạch Tôn giả Nāgasena, giữa người cư sĩ phá giới và Tỳ-kheo phá giới có gì khác biệt, có gì phân biệt? Cả hai đều có cùng một cảnh giới, cả hai đều có cùng một quả báo, hay có sự khác biệt nào đó?”
1353
‘‘Dasa yime, mahārāja, guṇā samaṇadussīlassa gihidussīlato visesena atirekā, dasahi ca kāraṇehi uttariṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘Great king, there are these ten qualities in an immoral ascetic that are superior to an immoral layperson, and by ten reasons, he purifies the offering further.
“Thưa Đại Vương, có mười đức tính của Tỳ-kheo phá giới vượt trội hơn người cư sĩ phá giới, và nhờ mười lý do này mà phước cúng dường được thanh tịnh hơn.”
1354
‘‘Katame dasa guṇā samaṇadussīlassa gihidussīlato visesena atirekā?
‘‘What are these ten qualities in an immoral ascetic that are superior to an immoral layperson?
“Mười đức tính nào của Tỳ-kheo phá giới vượt trội hơn người cư sĩ phá giới?
Idha, mahārāja, samaṇadussīlo buddhe sagāravo hoti, dhamme sagāravo hoti, saṅghe sagāravo hoti, sabrahmacārīsu sagāravo hoti, uddesaparipucchāya vāyamati, savanabahulo hoti, bhinnasīlopi, mahārāja, dussīlo parisagato ākappaṃ upaṭṭhapeti, garahabhayā kāyikaṃ vācasikaṃ rakkhati, padhānābhimukhañcassa hoti cittaṃ, bhikkhusāmaññaṃ upagato hoti.
Here, great king, an immoral ascetic has respect for the Buddha, has respect for the Dhamma, has respect for the Saṅgha, has respect for his fellow celibates, strives in study and questioning, is abundant in listening. Even though he has broken his precepts, great king, an immoral person, when in an assembly, maintains a proper demeanor; out of fear of blame, he guards his bodily and verbal actions; and his mind is directed towards exertion; he has attained the state of a bhikkhu.
Thưa Đại Vương, ở đây, Tỳ-kheo phá giới vẫn tôn kính Đức Phật, tôn kính Pháp, tôn kính Tăng, tôn kính các vị đồng Phạm hạnh, nỗ lực trong việc học hỏi và hỏi đáp, thường xuyên lắng nghe giáo pháp. Thưa Đại Vương, dù đã phá giới, người Tỳ-kheo phá giới khi ở giữa chúng hội vẫn giữ gìn oai nghi, vì sợ bị chỉ trích mà giữ gìn hành vi thân và khẩu. Tâm của vị ấy hướng về sự tinh tấn, và vị ấy đã thọ nhận phẩm hạnh của Tỳ-kheo.
Karontopi, mahārāja, samaṇadussīlo pāpaṃ paṭicchannaṃ ācarati.
Even when doing evil, great king, an immoral ascetic acts secretly.
Thưa Đại Vương, dù làm điều ác, Tỳ-kheo phá giới vẫn hành động một cách kín đáo.
Yathā, mahārāja, itthī sapatikā nilīyitvā rahasseneva pāpamācarati; evameva kho, mahārāja, karontopi samaṇadussīlo pāpaṃ paṭicchannaṃ ācarati.
Just as, great king, a married woman hides and secretly commits evil; just so, great king, an immoral ascetic, even when doing evil, acts secretly.
Thưa Đại Vương, ví như một người phụ nữ có chồng lén lút hành động xấu xa một cách bí mật; cũng vậy, thưa Đại Vương, Tỳ-kheo phá giới dù làm điều ác vẫn hành động một cách kín đáo.
Ime kho, mahārāja, dasa guṇā samaṇadussīlassa gihidussīlato visesena atirekā.
These, great king, are the ten qualities in an immoral ascetic that are superior to an immoral layperson.
Thưa Đại Vương, đây là mười đức tính của Tỳ-kheo phá giới vượt trội hơn người cư sĩ phá giới.”
1355
‘‘Katamehi dasahi kāraṇehi uttariṃ dakkhiṇaṃ visodheti?
‘‘By what ten reasons does he purify the offering further?
“Nhờ mười lý do nào mà phước cúng dường được thanh tịnh hơn?
Anavajjakavacadhāraṇatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, isisāmaññabhaṇḍuliṅgadhāraṇatopi dakkhiṇaṃ visodheti, saṅghasamayamanuppaviṭṭhatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, buddhadhammasaṅghasaraṇagatatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, padhānāsayaniketavāsitāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, jinasāsanadhara* pariyesanatopi dakkhiṇaṃ visodheti, pavaradhammadesanatopi dakkhiṇaṃ visodheti, dhammadīpagatiparāyaṇatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, ‘aggo buddho’ti ekantaujudiṭṭhitāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, uposathasamādānatopi dakkhiṇaṃ visodheti.
He purifies the offering by wearing the blameless robe, he purifies the offering by wearing the tonsured mark of ascetics, he purifies the offering by having entered the assembly of the Saṅgha, he purifies the offering by having gone for refuge to the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, he purifies the offering by dwelling in a place devoted to exertion, he purifies the offering by seeking the wealth of the Victor’s Dispensation, he purifies the offering by teaching the excellent Dhamma, he purifies the offering by having the Dhamma as his lamp and ultimate refuge, he purifies the offering by having the perfectly upright view that ‘the Buddha is supreme,’ he purifies the offering by undertaking the Uposatha vows.
Nhờ việc mặc y áo không tỳ vết mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc mang hình tướng của đạo sĩ với đầu cạo trọc mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc gia nhập vào chúng Tăng mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc quy y Phật, Pháp, Tăng mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc sống ở nơi ẩn cư với tâm hướng đến sự tinh tấn mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc tìm cầu sự duy trì giáo pháp của Đức Phật mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc thuyết giảng Pháp tối thượng mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc có Pháp làm nơi nương tựa, làm chỗ đến mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ có chánh kiến tuyệt đối rằng ‘Đức Phật là bậc tối thượng’ mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc thọ trì giới Uposatha mà phước cúng dường được thanh tịnh.
Imehi kho, mahārāja, dasahi kāraṇehi uttariṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
By these ten reasons, great king, he purifies the offering further.
Thưa Đại Vương, nhờ mười lý do này mà phước cúng dường được thanh tịnh hơn.”
1356
‘‘Suvipannopi hi, mahārāja, samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘For, great king, even a greatly fallen immoral ascetic purifies the offering of the donors.
“Thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.
Yathā, mahārāja, udakaṃ subahalampi kalalakaddamarajojallaṃ apaneti; evameva kho, mahārāja, suvipannopi samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
Just as, great king, water, even if very turbid, removes mud, dirt, dust, and scum; just so, great king, even a greatly fallen immoral ascetic purifies the offering of the donors.
Thưa Đại Vương, ví như nước dù rất đục vẫn có thể rửa sạch bùn lầy, bụi bẩn và cặn bã; cũng vậy, thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.”
1357
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, uṇhodakaṃ sukudhitampi* jjalantaṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpeti, evameva kho, mahārāja, suvipannopi samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘Or, great king, just as hot water, even if boiling, extinguishes a great blazing fire; just so, great king, even a greatly fallen immoral ascetic purifies the offering of the donors.
“Hoặc nữa, thưa Đại Vương, ví như nước nóng dù đã sôi sùng sục vẫn có thể dập tắt một đống lửa lớn đang cháy; cũng vậy, thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.”
1358
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, bhojanaṃ virasampi khudādubbalyaṃ apaneti, evameva kho, mahārāja, suvipannopi samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘Or just as, great king, food, even if tasteless, removes hunger and weakness, even so, great king, a samaṇa who is immoral, even if greatly fallen, purifies the dakkhiṇā of the donors.
“Hoặc nữa, thưa Đại Vương, ví như thức ăn dù không ngon vẫn có thể xua tan sự yếu đuối do đói khát; cũng vậy, thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.”
1359
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, tathāgatena devātidevena majjhimanikāyavaralañchake dakkhiṇavibhaṅge veyyākaraṇe –
‘‘And this, great king, was spoken by the Tathāgata, the God of gods, in the Discourse on the Analysis of Offerings, within the noble Majjhima Nikāya, the exposition:
“Thưa Đại Vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, bậc Trời trong các vị Trời, tuyên thuyết trong phần giải thích về sự phân biệt phước cúng dường (Dakkhiṇāvibhaṅga) trong tập Trung Bộ kinh:
1360
‘‘‘Yo sīlavā dussīlesu dadāti dānaṃ, dhammena laddhaṃ supasannacitto;
‘‘‘One who is virtuous, with a mind exceedingly clear,
“Người giữ giới, với tâm tịnh tín sâu sắc,
1361
Abhisaddahaṃ kammaphalaṃ uḷāraṃ, sā dakkhiṇā dāyakato visujjhatī’’’ti* .
Having firm faith in the excellent fruit of kamma, gives a gift righteously obtained to the immoral— that dakkhiṇā is purified by the donor.’
Tin tưởng vào quả báo cao thượng của nghiệp, đem của cải kiếm được một cách hợp pháp mà bố thí cho người phá giới, sự cúng dường ấy được thanh tịnh nhờ người thí chủ.”
1362
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, tāvatakaṃ mayaṃ pañhaṃ apucchimha, taṃ tvaṃ opammehi kāraṇehi vibhāvento amatamadhuraṃ savanūpagaṃ akāsi.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, it is astonishing, Venerable Nāgasena! We asked such a question, and you, by clarifying it with similes and reasons, have made it sweet like nectar and worthy of hearing.
“Bạch Tôn giả Nāgasena, thật kỳ diệu! Bạch Tôn giả Nāgasena, thật hy hữu! Chúng con đã hỏi một vấn đề như vậy, và Tôn giả đã giải thích bằng các ví dụ và lý do, làm cho lời giải đáp ngọt ngào như cam lồ, dễ dàng lắng nghe.
Yathā nāma, bhante, sūdo vā sūdantevāsī vā tāvatakaṃ maṃsaṃ labhitvā nānāvidhehi sambhārehi sampādetvā rājūpabhogaṃ karoti; evameva kho, bhante nāgasena, tāvatakaṃ mayaṃ pañhaṃ apucchimha, taṃ tvaṃ opammehi kāraṇehi vibhāvetvā amatamadhuraṃ savanūpagaṃ akāsī’’ti.
Just as, Venerable sir, a cook or a cook’s apprentice, having obtained a certain amount of meat, prepares it with various ingredients and makes it fit for the king’s enjoyment; even so, Venerable Nāgasena, we asked such a question, and you, by clarifying it with similes and reasons, have made it sweet like nectar and worthy of hearing.’’
Bạch Tôn giả, ví như một đầu bếp hoặc một người học việc của đầu bếp, khi có được một lượng thịt như vậy, sẽ chế biến bằng nhiều loại gia vị khác nhau để dâng lên vua; cũng vậy, bạch Tôn giả Nāgasena, chúng con đã hỏi một vấn đề như vậy, và Tôn giả đã giải thích bằng các ví dụ và lý do, làm cho lời giải đáp ngọt ngào như cam lồ, dễ dàng lắng nghe.”
1363
Dussīlapañho aṭṭhamo.
The Eighth Question on the Immoral.
Vấn đề về người phá giới, thứ tám.
1364
9. Udakasattajīvapañho
9. The Question on Life in Water
9. Vấn đề về nước và sinh vật
1365
9. ‘‘Bhante nāgasena, imaṃ udakaṃ aggimhi tappamānaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidhaṃ, kiṃ nu kho, bhante nāgasena, udakaṃ jīvati, kiṃ kīḷamānaṃ saddāyati, udāhu aññena paṭipīḷitaṃ saddāyatī’’ti?
9. ‘‘Venerable Nāgasena, this water, when heated by fire, makes various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.’ Does water, Venerable Nāgasena, have life? Does it make sounds while playing, or does it make sounds because it is oppressed by something else?’’
9. “Bạch Tôn giả Nāgasena, khi nước này được đun trên lửa, nó kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh. Bạch Tôn giả Nāgasena, phải chăng nước có sự sống, phải chăng nó kêu vì đang vui đùa, hay nó kêu vì bị một thứ khác làm cho đau đớn?”
‘‘Na hi, mahārāja, udakaṃ jīvati, natthi udake jīvo vā satto vā, api ca, mahārāja, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti.
‘‘No, great king, water does not have life; there is no jīva or satta in water. However, great king, due to the intensity of the heat from the fire, the water makes various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.’’’
“Không, thưa Đại Vương, nước không có sự sống, trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh. Tuy nhiên, thưa Đại Vương, do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh.”
1366
‘‘Bhante nāgasena, idhekacce titthiyā udakaṃ jīvatīti sītodakaṃ paṭikkhipitvā udakaṃ tāpetvā vekatikavekatikaṃ paribhuñjanti, te tumhe garahanti paribhavanti ‘ekindriyaṃ samaṇā sakyaputtiyā jīvaṃ viheṭhentī’ti, taṃ tesaṃ garahaṃ paribhavaṃ vinodehi apanehi nicchārehī’’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, some sectarians here, believing that water has life, reject cold water and, after heating water, consume it in its altered state. They criticize and insult you, saying, ‘The samaṇas, the Sakyaputtiyas, harm a one-faculty living being.’ Please dispel, remove, and eliminate their criticism and insult.’’
“Bạch Tôn giả Nāgasena, có một số ngoại đạo cho rằng nước có sự sống, họ từ chối nước lạnh và đun nước nóng để sử dụng. Họ chỉ trích và khinh miệt Tôn giả rằng: ‘Các sa-môn dòng Thích tử đang làm hại sinh vật có một căn.’ Xin Tôn giả hãy xua tan, loại bỏ và giải thích rõ ràng sự chỉ trích và khinh miệt đó của họ.”
‘‘Na hi, mahārāja, udakaṃ jīvati, natthi, mahārāja, udake jīvo vā satto vā, api ca, mahārāja, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidhaṃ.
‘‘No, great king, water does not have life; there is no jīva or satta in water, great king. However, great king, due to the intensity of the heat from the fire, the water makes various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.’
“Không, thưa Đại Vương, nước không có sự sống, thưa Đại Vương, trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh. Tuy nhiên, thưa Đại Vương, do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh.”
1367
‘‘Yathā, mahārāja, udakaṃ sobbhasarasaritadahataḷākakandarapadaraudapānaninnapokkharaṇigataṃ vātātapavegassa mahantatāya pariyādiyati parikkhayaṃ gacchati, api nu tattha udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti?
‘‘Just as, great king, water in a pit, lake, river, pool, cave, fissure, well, depression, or pond, due to the intensity of wind and sun, diminishes and is exhausted, does that water there make various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati’?’’
“Thưa Đại Vương, ví như nước ở các hố, ao, sông, hồ, hang động, khe núi, giếng nước, vực sâu, hồ sen, do sức mạnh của gió và nắng mà cạn kiệt, biến mất. Phải chăng ở đó nước cũng kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
‘‘No, Venerable sir.’’
“Không, bạch Tôn giả.”
‘‘Yadi, mahārāja, udakaṃ jīveyya, tatthāpi udakaṃ saddāyeyya, imināpi, mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’nti.
‘‘If, great king, water had life, it would make sounds there too. By this reason too, great king, know that ‘there is no jīva or satta in water; due to the intensity of the heat from the fire, the water makes various sounds: “cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.”’’
“Thưa Đại Vương, nếu nước có sự sống, thì ở đó nước cũng phải kêu. Thưa Đại Vương, nhờ lý do này mà Đại Vương hãy biết rằng ‘trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh; do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh’.”
1368
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.
‘‘Listen, great king, to another further reason why ‘there is no jīva or satta in water; due to the intensity of the heat from the fire, the water makes sounds.’
“Thưa Đại Vương, hãy nghe thêm một lý do nữa để biết rằng ‘trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh; do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu’.”
Yadā pana, mahārāja, udakaṃ taṇḍulehi sammissitaṃ bhājanagataṃ hoti pihitaṃ uddhane aṭhapitaṃ, api nu tattha udakaṃ saddāyatī’’ti?
When, great king, water mixed with rice is in a covered pot placed on a hearth, does that water make sounds?’’
Thưa Đại Vương, khi nước được trộn với gạo, đặt trong nồi đậy kín và để trên bếp, phải chăng ở đó nước cũng kêu không?”
‘‘Na hi, bhante, acalaṃ hoti santasanta’’nti.
‘‘No, Venerable sir, it is still and calm.’’
“Không, thưa Tôn giả, nó không bất động và tĩnh lặng.”
‘‘Taṃ yeva pana, mahārāja, udakaṃ bhājanagataṃ aggiṃ ujjāletvā uddhane ṭhapitaṃ hoti, api nu tattha udakaṃ acalaṃ hoti santasanta’’nti?
‘‘But when that very water, great king, in a pot, with fire kindled, is placed on the hearth, is that water still and calm?’’
“Nhưng, Đại vương, chính nước đó, khi được đặt vào vật chứa, đốt lửa lên và đặt trên bếp lò, liệu nước đó có bất động và tĩnh lặng không?”
‘‘Na hi, bhante, calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotīti.
‘‘No, Venerable sir, it moves, it stirs, it churns, it becomes turbid, it produces waves, it goes up and down and in all directions, it rises, it falls, it becomes frothy.’’
“Không, thưa Tôn giả, nó chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, và tạo bọt.”
Kissa pana taṃ, mahārāja, pākatikaṃ udakaṃ na calati santasantaṃ hoti, kissa pana aggigataṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotī’’ti?
‘‘Why then, great king, does ordinary water not move and remain calm, but when placed on fire, it moves, it stirs, it churns, it becomes turbid, it produces waves, it goes up and down and in all directions, it rises, it falls, and it becomes frothy?’’
“Vậy tại sao, Đại vương, nước bình thường không chuyển động và tĩnh lặng, còn nước bị đốt nóng lại chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, và tạo bọt?”
‘‘Pākatikaṃ, bhante, udakaṃ na calati, aggikataṃ pana udakaṃ aggisantāpavegassa mahantatāya cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti.
“Venerable sir, natural water does not move, but water that has been heated by fire makes various sounds, cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati, due to the great force of the heat of the fire.”
“Thưa Tôn giả, nước bình thường không chuyển động, nhưng nước bị đốt nóng thì kêu xèo xèo, tí tách và tạo ra nhiều loại âm thanh do sức nóng mạnh mẽ của lửa.”
‘‘Imināpi mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.
“By this reason too, great king, know that ‘there is no life or being in water; water makes sound due to the great force of the heat of the fire.’”
“Đại vương, qua lý do này, hãy biết rằng ‘trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả, nước tạo ra âm thanh là do sức nóng mạnh mẽ của lửa’.”
1369
‘‘Aparampi, mahārāja, uttaraṃ kāraṇaṃ suṇohi, natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyati.
“Listen, great king, to another further reason: there is no life or being in water; water makes sound due to the great force of the heat of the fire.
“Lại nữa, Đại vương, hãy nghe một lý do khác: trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả, nước tạo ra âm thanh là do sức nóng mạnh mẽ của lửa.”
Hoti taṃ, mahārāja, udakaṃ ghare ghare udakavārakagataṃ pihita’’nti?
Does that water, great king, which is kept in a water-pot in every house, remain covered?”
“Đại vương, có phải nước đó, trong từng ngôi nhà, được đựng trong lu nước và đậy kín không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
“Yes, Venerable sir.”
“Vâng, thưa Tôn giả.”
‘‘Api nu taṃ, mahārāja, udakaṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotī’’ti.
“Does that water, great king, move, churn, stir, become turbid, form waves, go up and down and in all directions, rise, fall, or become frothy?”
“Vậy, Đại vương, liệu nước đó có chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, và tạo bọt không?”
‘‘Na hi, bhante, acalaṃ taṃ hoti pākatikaṃ udakavārakagataṃ udaka’’nti.
“No, Venerable sir, that water in a water-pot is still and natural.”
“Không, thưa Tôn giả, nước đó bất động khi nó là nước bình thường đựng trong lu nước.”
1370
‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘mahāsamudde udakaṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hoti, ussakkitvā ossakkitvā* velāya paharati saddāyati bahuvidha’’’nti?
“Have you, great king, heard before that ‘the water in the great ocean moves, churns, stirs, becomes turbid, forms waves, goes up and down and in all directions, rises, falls, becomes frothy, surges up and recedes, strikes the shore, and makes various sounds’?”
“Đại vương, ngài đã từng nghe nói rằng ‘nước trong đại dương chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, tạo bọt, dâng lên rồi rút xuống, vỗ vào bờ và tạo ra nhiều loại âm thanh’ phải không?”
‘‘Āma, bhante, sutapubbaṃ etaṃ mayā diṭṭhapubbañca ‘mahāsamudde udakaṃ hatthasatampi dvepi hatthasatāni gagane ussakkatī’’’ti.
“Yes, Venerable sir, I have heard this before and have seen it before, that ‘the water in the great ocean surges up a hundred cubits, even two hundred cubits, into the sky’.”
“Vâng, thưa Tôn giả, tôi đã từng nghe điều đó và cũng đã từng thấy rằng ‘nước trong đại dương dâng lên không trung cả trăm, hai trăm sải tay’.”
‘‘Kissa, mahārāja, udakavārakagataṃ udakaṃ na calati na saddāyati, kissa pana mahāsamudde udakaṃ calati saddāyatī’’ti?
“Why, great king, does the water in a water-pot not move or make sound, but why does the water in the great ocean move and make sound?”
“Tại sao, Đại vương, nước trong lu nước không chuyển động và không tạo ra âm thanh, còn nước trong đại dương lại chuyển động và tạo ra âm thanh?”
‘‘Vātavegassa mahantatāya, bhante, mahāsamudde udakaṃ calati saddāyati, udakavārakagataṃ udakaṃ aghaṭṭitaṃ kehici na calati na saddāyatī’’ti.
“Due to the great force of the wind, Venerable sir, the water in the great ocean moves and makes sound; the water in a water-pot, being undisturbed by anything, does not move or make sound.”
“Thưa Tôn giả, do sức mạnh lớn của gió mà nước trong đại dương chuyển động và tạo ra âm thanh, còn nước trong lu nước, không bị bất cứ thứ gì tác động, thì không chuyển động và không tạo ra âm thanh.”
‘‘Yathā, mahārāja, vātavegassa mahantatāya mahāsamudde udakaṃ calati saddāyati evameva aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’’ti.
“Just as, great king, due to the great force of the wind, the water in the great ocean moves and makes sound, even so, water makes sound due to the great force of the heat of the fire.”
“Cũng như vậy, Đại vương, do sức mạnh lớn của gió mà nước trong đại dương chuyển động và tạo ra âm thanh, thì cũng chính do sức nóng mạnh mẽ của lửa mà nước tạo ra âm thanh.”
1371
‘‘Nanu, mahārāja, bheripokkharaṃ sukkhaṃ sukkhena gocammena onandhantī’’ti?
“Do they not, great king, cover a dry drum-body with dry cowhide?”
“Đại vương, có phải mặt trống được bọc bằng da bò khô không?”
‘‘Āma, bhante’’.
“Yes, Venerable sir.”
“Vâng, thưa Tôn giả.”
‘‘Api nu, mahārāja, bheriyā jīvo vā satto vā atthī’’ti.
“Is there, great king, life or a being in a drum?”
“Vậy, Đại vương, trong trống có sinh vật hay chúng sinh nào không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kissa pana, mahārāja, bherī saddāyatī’’ti?
“Why then, great king, does a drum make sound?”
“Vậy tại sao, Đại vương, trống lại tạo ra âm thanh?”
‘‘Itthiyā vā, bhante, purisassa vā tajjena vāyāmenā’’ti.
“Due to the appropriate effort of a woman or a man, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, là do sự cố gắng tương ứng của người phụ nữ hoặc người đàn ông.”
‘‘Yathā, mahārāja, itthiyā vā purisassa vā tajjena vāyāmena bherī saddāyati, evameva aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyati.
“Just as, great king, a drum makes sound due to the appropriate effort of a woman or a man, even so, water makes sound due to the great force of the heat of the fire.
“Cũng như vậy, Đại vương, do sự cố gắng tương ứng của người phụ nữ hoặc người đàn ông mà trống tạo ra âm thanh, thì cũng chính do sức nóng mạnh mẽ của lửa mà nước tạo ra âm thanh.”
Imināpi, mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.
By this reason too, great king, know that ‘there is no life or being in water; water makes sound due to the great force of the heat of the fire’.”
“Đại vương, qua lý do này, hãy biết rằng ‘trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả, nước tạo ra âm thanh là do sức nóng mạnh mẽ của lửa’.”
1372
‘‘Mayhampi tāva, mahārāja, tava pucchitabbaṃ atthi, evameso pañho suvinicchito hoti, kiṃ nu kho, mahārāja, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyati, udāhu ekaccehi yeva bhājanehi tappamānaṃ saddāyatī’’ti?
“I too, great king, have something to ask you, so that this question may be well-resolved. Does water, when heated, make sound in all vessels, or does it make sound only in some vessels?”
“Đại vương, tôi cũng có điều muốn hỏi ngài để vấn đề này được giải quyết rõ ràng. Thưa Đại vương, có phải nước đang sôi trong tất cả các vật chứa đều tạo ra âm thanh, hay chỉ một số vật chứa tạo ra âm thanh?”
‘‘Na hi, bhante, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyati, ekaccehi yeva bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyatī’’ti.
“No, Venerable sir, water, when heated, does not make sound in all vessels; it makes sound only in some vessels.”
“Không, thưa Tôn giả, nước đang sôi không tạo ra âm thanh trong tất cả các vật chứa, mà chỉ một số vật chứa tạo ra âm thanh.”
‘‘Tena hi, mahārāja, jahitosi sakasamayaṃ, paccāgatosi mama visayaṃ, natthi udake jīvo vā satto vā.
“Then, great king, you have abandoned your own doctrine and have come to my domain; there is no life or being in water.
“Nếu vậy, Đại vương, ngài đã từ bỏ quan điểm của mình và đã trở về với quan điểm của tôi: trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả.”
Yadi, mahārāja, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyeyya, yuttamidaṃ ‘udakaṃ jīvatī’ti vattuṃ.
If, great king, water, when heated, were to make sound in all vessels, it would be appropriate to say, ‘water has life’.
“Nếu, Đại vương, nước đang sôi trong tất cả các vật chứa đều tạo ra âm thanh, thì điều đó có thể hợp lý để nói rằng ‘nước có sự sống’.”
Na hi, mahārāja, udakaṃ dvayaṃ hoti, yaṃ saddāyati, taṃ jīvati, yaṃ na saddāyati, taṃ na jīvatīti.
But, great king, water is not of two kinds: that which makes sound has life, and that which does not make sound has no life.
“Không, Đại vương, nước không có hai loại: loại nào tạo ra âm thanh thì có sự sống, loại nào không tạo ra âm thanh thì không có sự sống.”
Yadi, mahārāja, udakaṃ jīveyya, mahantānaṃ hatthināgānaṃ ussannakāyānaṃ pabhinnānaṃ soṇḍāya ussiñcitvā mukhe pakkhipitvā kucchiṃ pavesayantānaṃ, tampi udakaṃ tesaṃ dantantare cippiyamānaṃ saddāyeyya.
If, great king, water had life, then when great elephants, with their immense bodies and in rut, draw water with their trunks, put it into their mouths, and send it into their bellies, that water too would make sound as it is crushed between their teeth.
“Nếu, Đại vương, nước có sự sống, thì khi những con voi lớn, thân hình đồ sộ, đang trong cơn say, dùng vòi hút nước, đưa vào miệng và nuốt vào bụng, nước đó cũng sẽ tạo ra âm thanh khi bị nghiền nát giữa răng của chúng.”
Hatthasatikāpi mahānāvā garukā bhārikā anekasatasahassabhāraparipūrā mahāsamudde vicaranti, tāhipi cippiyamānaṃ udakaṃ saddāyeyya.
Even great ships, a hundred cubits long, heavy and laden with hundreds of thousands of loads, sail in the great ocean; the water crushed by them would also make sound.”
“Những con thuyền lớn, nặng nề, chở đầy hàng trăm ngàn gánh nặng, đang đi lại trên đại dương, nước cũng sẽ tạo ra âm thanh khi bị chúng nghiền nát.”
Mahatimahantāpi macchā anekasatayojanikakāyā timī timiṅgalā timirapiṅgalā abbhantare nimuggā mahāsamudde nivāsaṭṭhānatāya paṭivasantā mahāudakadhārā ācamanti dhamanti ca, tesampi taṃ dantantarepi udarantarepi cippiyamānaṃ udakaṃ saddāyeyya.
And also, very great fish, such as the Timī, Timiṅgalā, and Timirapiṅgalā, whose bodies are many hundreds of yojanas long, dwelling in the great ocean as their abode, submerged within it, they suck in and spit out great currents of water. Even for them, that water, being crushed between their teeth or within their stomachs, would make a sound.
“Những con cá cực lớn, thân hình dài hàng trăm dojana, như cá Timī, Timiṅgala, Timirapiṅgala, lặn sâu trong đại dương, sống ở đó, uống và phun ra những dòng nước lớn, nước đó cũng sẽ tạo ra âm thanh khi bị nghiền nát giữa răng hoặc trong bụng của chúng.”
Yasmā ca kho, mahārāja, evarūpehi evarūpehi mahantehi paṭipīḷanehi paṭipīḷitaṃ udakaṃ na saddāyati tasmāpi natthi udake jīvo vā satto vāti, evametaṃ, mahārāja, dhārehī’’ti.
But since, great king, water, when pressed by such great forces, does not make a sound, therefore there is no life or living being in water. Thus, great king, understand this.”
“Vì vậy, Đại vương, bởi vì nước không tạo ra âm thanh khi bị những tác động mạnh mẽ như vậy, nên trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả. Đại vương, hãy ghi nhớ điều này!”
1373
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, dosāgato pañho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto, yathā nāma, bhante nāgasena, mahagghaṃ maṇiratanaṃ chekaṃ ācariyaṃ kusalaṃ sikkhitaṃ maṇikāraṃ pāpuṇitvā kittiṃ labheyya thomanaṃ pasaṃsaṃ, muttāratanaṃ vā muttikaṃ dussaratanaṃ vā dussikaṃ, lohitacandanaṃ vā gandhikaṃ pāpuṇitvā kittiṃ labheyya thomanaṃ pasaṃsaṃ.
“Excellent, Venerable Nāgasena, the problematic question has been analyzed with an appropriate explanation. Just as, Venerable Nāgasena, a precious gem, a pearl, a fine cloth, or red sandalwood, upon reaching a skilled, expert, and trained jeweler, pearl-polisher, weaver, or perfumer, would gain fame, praise, and commendation.
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena! Vấn đề đã được trình bày một cách thích đáng. Cũng như, thưa Tôn giả Nāgasena, một viên ngọc quý giá, khi đến tay một thợ kim hoàn lành nghề, khéo léo và được đào tạo, sẽ được danh tiếng, lời khen ngợi và tán dương; hoặc một viên ngọc trai đến tay người thợ mài ngọc trai; hoặc một tấm vải quý đến tay người thợ dệt vải; hoặc gỗ đàn hương đỏ đến tay người bán hương liệu, sẽ được danh tiếng, lời khen ngợi và tán dương.”
Evameva kho, bhante nāgasena, dosāgato* pañho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
Even so, Venerable Nāgasena, the problematic question has been analyzed with an appropriate explanation. I accept it as such.”
“Cũng như vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được trình bày một cách thích đáng. Tôi chấp nhận điều đó như vậy.”
1374
Udakasattajīvapañho navamo.
The Ninth Question on Life in Water.
Vấn đề về sự sống của nước, thứ chín.
1375
Buddhavaggo paṭhamo.
The First Chapter: The Buddha.
Chương Phật, thứ nhất.
1376
Imasmiṃ vagge nava pañhā.
In this chapter, there are nine questions.
Trong chương này có chín vấn đề.
1377

2. Nippapañcavaggo

2. The Nippapañca Chapter

2. Chương Nippapañca

1378
1. Nippapañcapañho
1. The Question on Nippapañca
1. Vấn đề Nippapañca
1379
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘nippapañcārāmā, bhikkhave, viharatha nippapañcaratino’ti, katamaṃ taṃ nippapañca’’nti?
“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, dwell delighting in nippapañca, enjoying nippapañca.’ What is that nippapañca?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, hãy sống với sự an trú vào Nippapañca, hãy hoan hỷ với Nippapañca’. Vậy Nippapañca là gì?”
‘‘Sotāpattiphalaṃ, mahārāja, nippapañcaṃ, sakadāgāmiphalaṃ nippapañcaṃ, anāgāmiphalaṃ nippapañcaṃ, arahattaphalaṃ nippapañca’’nti.
“The fruit of stream-entry, great king, is nippapañca; the fruit of once-returning is nippapañca; the fruit of non-returning is nippapañca; the fruit of arahantship is nippapañca.”
“Đại vương, quả Nhập Lưu là Nippapañca, quả Nhất Lai là Nippapañca, quả Bất Hoàn là Nippapañca, quả A-la-hán là Nippapañca.”
1380
‘‘Yadi, bhante nāgasena, sotāpattiphalaṃ nippapañcaṃ, sakadāgāmianāgāmiarahattaphalaṃ nippapañcaṃ, kissa pana ime bhikkhū uddisanti paripucchanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, navakammena palibujjhanti dānena ca pūjāya ca, nanu te jinappaṭikkhittaṃ kammaṃ karotī’’ti?
“If, Venerable Nāgasena, the fruit of stream-entry is nippapañca, and the fruits of once-returning, non-returning, and arahantship are nippapañca, then why do these bhikkhus recite and question the Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla? Why do they busy themselves with new construction, giving, and offerings? Are they not performing actions forbidden by the Conqueror?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu quả Nhập Lưu là vô hý luận (nippapañca), quả Nhất Lai, Bất Hoàn, A-la-hán là vô hý luận, vậy tại sao các Tỳ-khưu này lại học hỏi, vấn đáp kinh tạng (sutta), kệ tụng (geyya), giải thích (veyyākaraṇa), thi kệ (gāthā), cảm hứng ngữ (udāna), Phật thuyết như vậy (itivuttaka), bổn sanh (jātaka), pháp hy hữu (abbhutadhamma), vấn đáp (vedalla); họ bị vướng bận vào công việc mới (navakamma), vào việc bố thí và cúng dường? Há họ không làm những việc bị Đức Phật cấm đoán sao?”
1381
‘‘Ye te, mahārāja, bhikkhū uddisanti paripucchanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, navakammena palibujjhanti dānena ca pūjāya ca, sabbe te nippapañcassa pattiyā karonti.
“Those bhikkhus, great king, who recite and question the Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla, and who busy themselves with new construction, giving, and offerings—all of them do so for the attainment of nippapañca.
“Này Đại vương, những Tỳ-khưu nào học hỏi, vấn đáp kinh tạng, kệ tụng, giải thích, thi kệ, cảm hứng ngữ, Phật thuyết như vậy, bổn sanh, pháp hy hữu, vấn đáp; bị vướng bận vào công việc mới, vào việc bố thí và cúng dường, tất cả họ đều làm vì sự thành tựu vô hý luận.
Ye te, mahārāja, sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena nippapaca honti.
Those bhikkhus, great king, who are naturally pure, whose defilements were purified in previous existences, they become nippapañca in a single moment of consciousness.
Này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí (vāsanā) từ trước, họ trở thành vô hý luận chỉ trong một sát-na tâm.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te imehi payogehi nippapañcā honti.
But those bhikkhus who have much dust in their eyes (are heavily defiled), they become nippapañca through these endeavors.”
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ trở thành vô hý luận nhờ những nỗ lực này.
1382
‘‘Yathā, mahārāja, eko puriso khette bījaṃ ropetvā attano yathābalavīriyena vinā pākāravatiyā dhaññaṃ uddhareyya, eko puriso khette bījaṃ ropetvā vanaṃ pavisitvā kaṭṭhañca sākhañca chinditvā vatipākāraṃ katvā dhaññaṃ uddhareyya.
“Just as, great king, one man might sow seeds in a field and harvest the grain by his own strength and effort, without a fence; another man might sow seeds in a field, then enter the forest, cut wood and branches, build a fence, and then harvest the grain.
“Này Đại vương, ví như một người gieo hạt giống trên ruộng, rồi tự mình thu hoạch lúa mà không cần hàng rào bảo vệ, còn một người khác gieo hạt giống trên ruộng, rồi đi vào rừng chặt gỗ và cành cây làm hàng rào bảo vệ rồi mới thu hoạch lúa.
Yā tattha tassa vatipākārapariyesanā, sā dhaññatthāya.
His search for a fence there is for the sake of the grain.
Việc tìm kiếm hàng rào bảo vệ đó là vì lúa.
Evameva kho, mahārāja, ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena nippapañcā honti, vinā vatipākāraṃ puriso viya dhaññuddhāro.
Even so, great king, those bhikkhus who are naturally pure, whose defilements were purified in previous existences, they become nippapañca in a single moment of consciousness, like the man who harvests grain without a fence.
Cũng vậy, này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí từ trước, họ trở thành vô hý luận chỉ trong một sát-na tâm, giống như người thu hoạch lúa mà không cần hàng rào bảo vệ.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te imehi payogehi nippapañcā honti, vatipākāraṃ katvā puriso viya dhaññuddhāro.
But those bhikkhus who have much dust in their eyes (are heavily defiled), they become nippapañca through these endeavors, like the man who harvests grain after building a fence.
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ trở thành vô hý luận nhờ những nỗ lực này, giống như người thu hoạch lúa sau khi đã làm hàng rào bảo vệ.
1383
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso mahatimahante ambarukkhamatthake phalapiṇḍi bhaveyya, atha tattha yo koci iddhimā āgantvā tassa phalaṃ hareyya, yo pana tattha aniddhimā, so kaṭṭhañca valliñca chinditvā nisseṇiṃ bandhitvā tāya taṃ rukkhaṃ abhiruhitvā phalaṃ hareyya.
“Or again, great king, suppose there is a cluster of fruits at the very top of a very tall mango tree. Then, if some person with psychic power were to come and take the fruits, while one without psychic power would cut wood and vines, make a ladder, and climb the tree with it to take the fruits.
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như trên đỉnh một cây xoài rất lớn có một chùm quả, rồi có một người có thần thông đến hái quả ấy, còn người không có thần thông thì phải chặt gỗ và dây leo, làm thang rồi trèo lên cây đó mà hái quả.
Yā tattha tassa nisseṇipariyesanā, sā phalatthāya.
His search for a ladder there is for the sake of the fruits.
Việc tìm kiếm cái thang đó là vì quả.
Evameva kho, mahārāja, ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena nippapañcā honti, iddhimā viya rukkhaphalaṃ haranto.
Even so, great king, those bhikkhus who are naturally pure, whose defilements were purified in previous existences, they become nippapañca in a single moment of consciousness, like the person with psychic power taking the fruits from the tree.
Cũng vậy, này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí từ trước, họ trở thành vô hý luận chỉ trong một sát-na tâm, giống như người có thần thông hái quả trên cây.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te iminā payogena saccāni abhisamenti, nisseṇiyā viya puriso rukkhaphalaṃ haranto.
But those bhikkhus, O great king, who have much dust in their eyes (of wisdom), they penetrate the truths by this effort, like a man taking fruit from a tree with a ladder.
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ chứng ngộ các chân lý (sacca) nhờ nỗ lực này, giống như người dùng thang trèo lên cây hái quả.
1384
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, eko puriso atthakaraṇiko ekako yeva sāmikaṃ upagantvā atthaṃ sādheti.
“Or again, O great king, a certain man, an agent, alone approaches his master and accomplishes his purpose.
“Hoặc nữa, này Đại vương, một người giải quyết công việc chỉ một mình đến gặp chủ nhân và hoàn thành công việc.
Eko dhanavā dhanavasena parisaṃ vaḍḍhetvā parisāya atthaṃ sādheti.
A wealthy man, by virtue of his wealth, gathers an assembly and accomplishes his purpose with the assembly.
Một người giàu có, nhờ tài sản mà tập hợp một hội chúng, rồi nhờ hội chúng đó mà hoàn thành công việc.
Yā tattha tassa parisapariyesanā, sā atthatthāya.
The seeking of that assembly by him there is for the purpose.
Việc tìm kiếm hội chúng đó là vì công việc.
Evameva kho, mahārāja, ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena chasu abhiññāsu vasibhāvaṃ pāpuṇanti, puriso viya ekako atthasiddhiṃ karonto.
Even so, O great king, those who are pure by nature, whose latent tendencies were cultivated in the past, they attain mastery in the six supernormal powers (abhiññā) in a single moment of consciousness, like a man accomplishing his purpose alone.
Cũng vậy, này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí từ trước, họ đạt đến sự thông thạo sáu thắng trí (abhiññā) chỉ trong một sát-na tâm, giống như một người tự mình hoàn thành công việc.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te imehi payogehi sāmaññatthamabhisādhenti, parisāya viya puriso atthasiddhiṃ karonto.
But those bhikkhus, O great king, who have much dust in their eyes (of wisdom), they accomplish the purpose of recluseship by these efforts, like a man accomplishing his purpose with an assembly.
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ hoàn thành mục đích Sa-môn (sāmaññattha) nhờ những nỗ lực này, giống như một người hoàn thành công việc nhờ hội chúng.
1385
‘‘Uddesopi, mahārāja, bahukāro, paripucchāpi bahukārā, navakammampi bahukāraṃ, dānampi bahukāraṃ, pūjāpi bahukārā tesu tesu karaṇīyesu.
“Instruction, O great king, is of great benefit; questioning is of great benefit; new work is of great benefit; giving is of great benefit; veneration is of great benefit in those respective duties.
“Này Đại vương, việc học hỏi (uddesa) cũng có lợi ích lớn, việc vấn đáp (paripucchā) cũng có lợi ích lớn, công việc mới (navakamma) cũng có lợi ích lớn, bố thí (dāna) cũng có lợi ích lớn, cúng dường (pūjā) cũng có lợi ích lớn trong những việc cần làm đó.
Yathā, mahārāja, puriso rājūpasevī katāvī amaccabhaṭabaladovārikaanīkaṭṭhapārisajjajanehi, te tassa karaṇīye anuppatte sabbepi upakārā honti.
Just as, O great king, a man who has served the king and performed deeds, with his ministers, soldiers, guards, doorkeepers, bodyguards, and assembly members, all become helpful to him when his duties arise.
Này Đại vương, ví như một người phục vụ vua, đã có công trạng với các quan đại thần, binh lính, cận vệ, quân đội, và hội đồng, khi có việc cần làm, tất cả họ đều trở thành người giúp đỡ người ấy.
Evameva kho, mahārāja, uddesopi bahukāro, paripucchāpi bahukārā, navakammampi bahukāraṃ, dānampi bahukāraṃ, pūjāpi bahukārā tesu tesu karaṇīyesu.
Even so, O great king, instruction is of great benefit, questioning is of great benefit, new work is of great benefit, giving is of great benefit, veneration is of great benefit in those respective duties.
Cũng vậy, này Đại vương, việc học hỏi cũng có lợi ích lớn, việc vấn đáp cũng có lợi ích lớn, công việc mới cũng có lợi ích lớn, bố thí cũng có lợi ích lớn, cúng dường cũng có lợi ích lớn trong những việc cần làm đó.
Yadi, mahārāja, sabbepi abhijātiparisuddhā bhaveyyuṃ, anusāsanena* karaṇīyaṃ na bhaveyya.
If, O great king, all were pure by birth, there would be no need for instruction.
Này Đại vương, nếu tất cả đều bản chất thanh tịnh, thì việc giáo huấn sẽ không cần thiết.
Yasmā ca kho, mahārāja, savanena karaṇīyaṃ hoti, thero, mahārāja, sāriputto aparimitamasaṅkheyyakappaṃ upādāya upacitakusalamūlo paññāya koṭiṃ gato, sopi vinā savanena nāsakkhi āsavakkhayaṃ pāpuṇituṃ.
But because, O great king, there is a need for listening, Venerable Sāriputta, O great king, who had accumulated roots of merit over immeasurable and incalculable eons and reached the pinnacle of wisdom, he too could not attain the destruction of the taints (āsavakkhaya) without listening.
Nhưng vì, này Đại vương, việc giáo huấn là cần thiết, nên Đại Trưởng lão Sāriputta, người đã tích lũy cội rễ thiện lành trong vô lượng a-tăng-kỳ kiếp, đã đạt đến đỉnh cao của trí tuệ, ngài cũng không thể đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya) nếu không có sự lắng nghe.
Tasmā, mahārāja, bahukāraṃ savanaṃ, tathā uddesopi paripucchāpi.
Therefore, O great king, listening is of great benefit, and likewise instruction and questioning.
Vì vậy, này Đại vương, việc lắng nghe có lợi ích lớn, cũng như việc học hỏi và vấn đáp.
Tasmā uddesaparipucchāpi nippapañcā saṅkhatā’’ti.
Therefore, instruction and questioning are also considered as unproliferated (nippapañcā) and conditioned (saṅkhatā).”
Vì vậy, việc học hỏi và vấn đáp cũng được xem là vô hý luận (nippapañca saṅkhatā).”
‘‘Sunijjhāpito, bhante nāgasena, pañho, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“The question, Venerable Nāgasena, has been well clarified. I accept it as such.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, câu hỏi đã được giải thích rõ ràng, con xin chấp nhận như vậy.”
1386
Nippapañcapañho paṭhamo.
The First Question on Unproliferated States is concluded.
Vấn đề về vô hý luận, thứ nhất.
1387
2. Khīṇāsavabhāvapañho
2. The Question on the Nature of an Arahant
2. Vấn đề về bản chất của A-la-hán đã diệt trừ lậu hoặc
1388
2. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘yo gihī arahattaṃ patto, dve vāssa gatiyo bhavanti anaññā, tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
2. “Venerable Nāgasena, you say: ‘When a layperson attains Arahantship, there are only two destinies for him, none other: on that very day, he either goes forth (pabbajati) or attains final Nibbāna (parinibbāyati).
2. “Thưa Tôn giả Nāgasena, ngài nói rằng: ‘Một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán thì có hai con đường, không có con đường thứ ba: hoặc xuất gia trong cùng ngày đó, hoặc nhập Niết-bàn.
Na so divaso sakkā atikkametu’nti.
That day cannot be bypassed.’
Không thể vượt qua ngày đó được.’
Sace so, bhante nāgasena, tasmiṃ divase ācariyaṃ vā upajjhāyaṃ vā pattacīvaraṃ vā na labhetha, api nu kho so arahā sayaṃ vā pabbajeyya divasaṃ vā atikkameyya, añño koci arahā iddhimā āgantvā taṃ pabbājeyya vā parinibbāyeyya vā’’ti?
If, Venerable Nāgasena, on that day he does not find a teacher, a preceptor, or a bowl and robes, would that Arahant go forth by himself or would he bypass the day, or would some other Arahant with psychic power come and ordain him or would he attain final Nibbāna?”
Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, trong ngày đó vị ấy không tìm được thầy y chỉ (ācariya), hay thầy tế độ (upajjhāya), hay y bát (pattacīvara), vậy vị A-la-hán đó có tự mình xuất gia không, hay có thể vượt qua ngày đó không, hay có một vị A-la-hán có thần thông khác đến để cho vị ấy xuất gia hay nhập Niết-bàn không?”
‘‘Na so, mahārāja, arahā sayaṃ pabbajeyya, sayaṃ pabbajanto theyyaṃ āpajjati, na ca divasaṃ atikkameyya, aññassa arahantassa āgamanaṃ bhaveyya vā na vā bhaveyya, tasmiṃ yeva divase parinibbāyeyyā’’ti.
“That Arahant, O great king, would not go forth by himself; going forth by himself would be an act of theft (theyyaṃ āpajjati). Nor would he bypass the day. The coming of another Arahant might or might not happen; he would attain final Nibbāna on that very day.”
“Này Đại vương, vị A-la-hán đó không tự mình xuất gia, nếu tự mình xuất gia thì phạm tội trộm giới (theyya), và cũng không thể vượt qua ngày đó, việc một vị A-la-hán khác đến có thể xảy ra hoặc không, vị ấy sẽ nhập Niết-bàn trong cùng ngày đó.”
‘‘Tena hi, bhante nāgasena, arahattassa santabhāvo vijahito hoti, yena adhigatassa jīvitahāro bhavatī’’ti.
“In that case, Venerable Nāgasena, the peaceful nature (santabhāvo) of Arahantship is abandoned, by which the life of one who has attained it is taken away.”
“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, sự thanh tịnh của quả A-la-hán đã bị từ bỏ, vì sự sống của người đã chứng đắc không thể duy trì được sao?”
1389
‘‘Visamaṃ, mahārāja, gihiliṅgaṃ, visame liṅge liṅgadubbalatāya arahattaṃ patto gihī tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
“The lay-state, O great king, is uneven. In an uneven state, due to the weakness of the state, a layperson who attains Arahantship either goes forth or attains final Nibbāna on that very day.
“Này Đại vương, tướng cư sĩ (gihiliṅga) là không phù hợp, vì sự yếu kém của tướng không phù hợp, một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán thì trong cùng ngày đó hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.
Neso, mahārāja, doso arahattassa, gihiliṅgasseveso doso yadidaṃ liṅgadubbalatā.
This, O great king, is not a fault of Arahantship; it is a fault of the lay-state itself, namely, the weakness of the state.
Này Đại vương, đây không phải là lỗi của quả A-la-hán, mà là lỗi của tướng cư sĩ, đó là sự yếu kém của tướng.”
1390
‘‘Yathā, mahārāja, bhojanaṃ sabbasattānaṃ āyupālakaṃ jīvitarakkhakaṃ visamakoṭṭhassa mandadubbalagahaṇikassa avipākena jīvitaṃ harati.
“Just as, O great king, food, which sustains the life and protects the existence of all beings, takes away the life of one with an uneven stomach and weak digestion due to non-digestion.
“Này Đại vương, ví như thức ăn là thứ bảo vệ tuổi thọ, duy trì sự sống cho tất cả chúng sinh, nhưng đối với người có dạ dày không đều, có lửa tiêu hóa yếu kém, thì thức ăn không tiêu hóa được sẽ hủy hoại sự sống.
Neso, mahārāja, doso bhojanassa, koṭṭhasseveso doso yadidaṃ aggidubbalatā.
This, O great king, is not a fault of the food; it is a fault of the stomach itself, namely, the weakness of the digestive fire.
Này Đại vương, đây không phải là lỗi của thức ăn, mà là lỗi của dạ dày, đó là sự yếu kém của lửa tiêu hóa.
Evameva kho, mahārāja, visame liṅge liṅgadubbalatāya arahattaṃ patto gihī tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
Even so, O great king, in an uneven state, due to the weakness of the state, a layperson who attains Arahantship either goes forth or attains final Nibbāna on that very day.
Cũng vậy, này Đại vương, vì sự yếu kém của tướng không phù hợp, một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán thì trong cùng ngày đó hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.
Neso, mahārāja, doso arahattassa, gihiliṅgasseveso doso yadidaṃ liṅgadubbalatā.
This, O great king, is not a fault of Arahantship; it is a fault of the lay-state itself, namely, the weakness of the state.”
Này Đại vương, đây không phải là lỗi của quả A-la-hán, mà là lỗi của tướng cư sĩ, đó là sự yếu kém của tướng.”
1391
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, parittaṃ tiṇasalākaṃ upari garuke pāsāṇe ṭhapite dubbalatāya bhijjitvā patati.
‘‘Just as, O great king, a small blade of grass, when a heavy stone is placed upon it, breaks and falls due to its weakness.
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một cọng cỏ nhỏ khi đặt một tảng đá nặng lên trên, vì yếu kém mà bị gãy và rơi xuống.
Evameva kho, mahārāja, arahattaṃ patto gihī tena liṅgena arahattaṃ dhāretuṃ asakkonto tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
Even so, O great king, a lay person who has attained arahantship, being unable to sustain arahantship with that lay status due to the weakness of the status, either goes forth into homelessness or attains parinibbāna on that very day.
Cũng vậy, này Đại vương, một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán, vì không thể duy trì quả A-la-hán với tướng cư sĩ đó, nên trong cùng ngày đó hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.”
1392
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso abalo dubbalo nihīnajacco parittapuñño mahatimahārajjaṃ labhitvā khaṇena paripatati paridhaṃsati osakkati, na sakkoti issariyaṃ dhāretuṃ, evameva kho, mahārāja, arahattaṃ patto gihī tena liṅgena arahattaṃ dhāretuṃ na sakkoti, tena kāraṇena tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā’’ti.
‘‘Or again, O great king, just as a weak, feeble man of low birth and little merit, having obtained a great kingship, quickly falls, perishes, and declines, being unable to sustain his sovereignty; even so, O great king, a lay person who has attained arahantship is unable to sustain arahantship with that status, and for that reason, on that very day, he either goes forth into homelessness or attains parinibbāna.’’
“Hoặc nữa, Đại vương, ví như một người yếu ớt, suy nhược, thuộc dòng dõi thấp kém, ít phước báu, sau khi đạt được một vương quốc rộng lớn, vĩ đại, liền trong khoảnh khắc suy tàn, tan rã, thoái lui, không thể giữ được quyền lực. Cũng vậy, Đại vương, một cư sĩ đã chứng A-la-hán quả không thể giữ được A-la-hán quả với tướng trạng cư sĩ ấy. Vì lý do đó, ngay trong ngày ấy, vị ấy hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘It is good, venerable Nāgasena, I accept it as such.’’
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1393
Khīṇāsavabhāvapañho dutiyo.
The Second Question on the Nature of the Arahant.
Vấn đề về trạng thái của bậc A-la-hán, thứ hai.
1394
3. Khīṇāsavasatisammosapañho
3. The Question on the Arahant’s Loss of Mindfulness
3. Vấn đề về sự lãng quên của bậc A-la-hán
1395
3. ‘‘Bhante nāgasena, atthi arahato satisammoso’’ti?
3. ‘‘Venerable Nāgasena, does an Arahant experience a loss of mindfulness?’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, có phải bậc A-la-hán có sự lãng quên (satisammosa) không?”
‘‘Vigatasatisammosā kho, mahārāja, arahanto, natthi arahantānaṃ satisammoso’’ti.
‘‘Arahants, O great king, are free from loss of mindfulness; there is no loss of mindfulness for Arahants.’’
“Đại vương, các bậc A-la-hán đã thoát khỏi sự lãng quên; các bậc A-la-hán không có sự lãng quên.”
‘‘Āpajjeyya pana, bhante, arahā āpatti’’nti?
‘‘But, venerable sir, could an Arahant commit an offense?’’
“Thưa Tôn giả, vậy bậc A-la-hán có phạm giới không?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
‘‘Yes, O great king.’’
“Vâng, Đại vương.”
‘‘Kismiṃ vatthusmi’’nti?
‘‘In what circumstances?’’
“Trong trường hợp nào?”
‘‘Kuṭikāre, mahārāja, sañcaritte, vikāle kālasaññāya, pavārite appavāritasaññāya, anatiritte atirittasaññāyā’’ti.
‘‘In the case of building a hut, O great king, in the case of traveling, by perceiving it as the right time when it is the wrong time, by perceiving it as not having been invited when invited, by perceiving it as not being left over when it is left over.’’
“Đại vương, trong việc xây cất tịnh xá, trong việc đi lại, trong việc lầm tưởng giờ phi thời là giờ đúng, trong việc lầm tưởng đã thỉnh cầu là chưa thỉnh cầu, trong việc lầm tưởng vật chưa được thọ dụng là đã được thọ dụng.”
1396
‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘ye āpattiṃ āpajjanti, te dvīhi kāraṇehi āpajjanti anādariyena vā ajānanena vā’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, you say that ‘those who commit an offense do so for two reasons: either through disrespect or through not knowing.’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả nói rằng: ‘Những ai phạm giới thì phạm do hai nguyên nhân: hoặc do thiếu tôn trọng hoặc do không biết’.”
Api nu kho, bhante, arahato anādariyaṃ hoti, yaṃ arahā āpattiṃ āpajjatī’’ti?
Does an Arahant, venerable sir, have disrespect, such that an Arahant commits an offense?’’
“Thưa Tôn giả, vậy bậc A-la-hán có thiếu tôn trọng không, khi bậc A-la-hán phạm giới?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
‘‘No, O great king.’’
“Không, Đại vương.”
1397
‘‘Yadi, bhante nāgasena, arahā āpattiṃ āpajjati, natthi ca arahato anādariyaṃ, tena hi atthi arahato satisammoso’’ti?
‘‘If, venerable Nāgasena, an Arahant commits an offense, and there is no disrespect for an Arahant, then there must be a loss of mindfulness for an Arahant.’’
“Nếu vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, bậc A-la-hán có phạm giới mà không có sự thiếu tôn trọng, thì bậc A-la-hán có sự lãng quên ư?”
‘‘Natthi, mahārāja, arahato satisammoso, āpattiñca arahā āpajjatī’’ti.
‘‘There is no loss of mindfulness for an Arahant, O great king, yet an Arahant does commit an offense.’’
“Đại vương, bậc A-la-hán không có sự lãng quên, nhưng bậc A-la-hán vẫn phạm giới.”
1398
‘‘Tena hi, bhante, kāraṇena maṃ saññāpehi, kiṃ tattha kāraṇa’’nti?
‘‘Then, venerable sir, explain this matter to me; what is the reason for it?’’
“Vậy thì, thưa Tôn giả, xin hãy giải thích cho con hiểu, nguyên nhân ở đây là gì?”
‘‘Dveme, mahārāja, kilesā lokavajjaṃ paṇṇattivajjañcāti.
‘‘These two defilements exist, O great king: a worldly offense and a disciplinary offense.
“Đại vương, có hai loại lỗi này: lỗi do thế gian chê trách và lỗi do giới luật chế định.”
Katamaṃ, mahārāja, lokavajjaṃ?
What, O great king, is a worldly offense?
“Đại vương, lỗi do thế gian chê trách là gì?”
Dasa akusalakammapathā, idaṃ vuccati lokavajjaṃ.
The ten unwholesome courses of action; this is called a worldly offense.
Mười ác nghiệp đạo, đây được gọi là lỗi do thế gian chê trách.
Katamaṃ paṇṇattivajjaṃ?
What is a disciplinary offense?
“Lỗi do giới luật chế định là gì?”
Yaṃ loke atthi samaṇānaṃ ananucchavikaṃ ananulomikaṃ, gihīnaṃ anavajjaṃ.
That which is unsuitable and inappropriate for ascetics in the world, but is blameless for lay people.
Đó là những điều không phù hợp, không tương ưng với Sa-môn trong thế gian, nhưng đối với cư sĩ thì không có lỗi.
Tattha bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti ‘yāvajīvaṃ anatikkamanīya’nti.
Concerning this, the Blessed One lays down a training rule for his disciples: ‘not to be transgressed as long as life lasts.’
Trong trường hợp đó, Đức Thế Tôn chế định giới luật cho các đệ tử rằng ‘không được vi phạm suốt đời’.
Vikālabhojanaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ.
Eating at the wrong time, O great king, is blameless for the world, but it is an offense in the Buddha’s Dispensation.
Đại vương, việc ăn phi thời đối với thế gian không có lỗi, nhưng trong giáo pháp của Đức Phật thì có lỗi.
Bhūtagāmavikopanaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ.
Destroying vegetation, O great king, is blameless for the world, but it is an offense in the Buddha’s Dispensation.
Đại vương, việc hủy hoại cây cỏ đối với thế gian không có lỗi, nhưng trong giáo pháp của Đức Phật thì có lỗi.
Udake hassadhammaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ.
Playing in water, O great king, is blameless for the world, but it is an offense in the Buddha’s Dispensation.
Đại vương, việc đùa giỡn dưới nước đối với thế gian không có lỗi, nhưng trong giáo pháp của Đức Phật thì có lỗi.
Iti evarūpāni evarūpāni, mahārāja, jinasāsane vajjāni, idaṃ vuccati paṇṇattivajjaṃ.
Thus, O great king, such and such are offenses in the Buddha’s Dispensation; this is called a disciplinary offense.
Như vậy, Đại vương, những lỗi như thế này trong giáo pháp của Đức Phật được gọi là lỗi do giới luật chế định.”
1399
‘‘Lokavajjaṃ abhabbo khīṇāsavo taṃ ajjhācarituṃ, yaṃ kilesaṃ paṇṇattivajjaṃ, taṃ ajānanto āpajjeyya.
‘‘An Arahant is incapable of committing a worldly offense, which is a defilement, but he might commit a disciplinary offense out of not knowing.
“Một bậc A-la-hán không thể phạm lỗi do thế gian chê trách, nhưng có thể phạm lỗi do giới luật chế định mà không biết.
Avisayo, mahārāja, ekaccassa arahato sabbaṃ jānituṃ, na hi tassa balaṃ atthi sabbaṃ jānituṃ.
It is not within the scope of some Arahants, O great king, to know everything, for they do not have the power to know everything.
Đại vương, không phải là khả năng của một số bậc A-la-hán để biết mọi thứ, vị ấy không có sức mạnh để biết mọi thứ.
Anaññātaṃ, mahārāja, arahato itthipurisānaṃ nāmampi gottampi, maggopi tassa mahiyā anaññāto; vimuttiṃ yeva, mahārāja, ekacco arahā jāneyya; chaḷabhiñño arahā sakavisayaṃ jāneyya; sabbaññū, mahārāja, tathāgatova sabbaṃ jānātī’’ti.
The names and clans of men and women are unknown to an Arahant, O great king; even the paths on the earth are unknown to him; some Arahants, O great king, may only know liberation; an Arahant with six supernormal powers may know his own domain; only the Tathāgata, O great king, the Omniscient One, knows everything.’’
Đại vương, tên và dòng dõi của nam nữ, ngay cả con đường trên mặt đất cũng không được bậc A-la-hán biết đến; Đại vương, một số bậc A-la-hán chỉ biết đến sự giải thoát (vimutti); bậc A-la-hán có lục thông thì biết được phạm vi của mình; Đại vương, chỉ có Như Lai, bậc Toàn Giác, mới biết mọi thứ.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘It is good, venerable Nāgasena, I accept it as such.’’
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1400
Khīṇāsavasatisammosapañho tatiyo.
The Third Question on the Arahant’s Loss of Mindfulness.
Vấn đề về sự lãng quên của bậc A-la-hán, thứ ba.
1401
4. Loke natthibhāvapañho
4. The Question on Non-Existence in the World
4. Vấn đề về những điều không tồn tại trên thế gian
1402
4. ‘‘Bhante nāgasena, dissanti loke buddhā, dissanti paccekabuddhā, dissanti tathāgatassa sāvakā, dissanti cakkavattirājāno, dissanti padesarājāno, dissanti devamanussā, dissanti sadhanā, dissanti adhanā, dissanti sugatā, dissanti duggatā, dissati purisassa itthiliṅgaṃ pātubhūtaṃ, dissati itthiyā purisaliṅgaṃ pātubhūtaṃ, dissati sukataṃ dukkataṃ kammaṃ, dissanti kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākūpabhogino sattā, atthi loke sattā aṇḍajā jalābujā saṃsedajā opapātikā, atthi sattā apadā dvipadā catuppadā bahuppadā, atthi loke yakkhā rakkhasā kumbhaṇḍā asurā dānavā gandhabbā petā pisācā, atthi kinnarā mahoragā nāgā supaṇṇā siddhā vijjādharā, atthi hatthī assā gāvo mahiṃsā* oṭṭhā gadrabhā ajā eḷakā migā sūkarā sīhā byagghā dīpī acchā kokā taracchā soṇā siṅgālā, atthi bahuvidhā sakuṇā, atthi suvaṇṇaṃ rajataṃ muttā maṇi saṅkho silā pavāḷaṃ lohitaṅko masāragallaṃ veḷuriyo vajiraṃ phalikaṃ kāḷalohaṃ tambalohaṃ vaṭṭalohaṃ kaṃsalohaṃ, atthi khomaṃ koseyyaṃ kappāsikaṃ sāṇaṃ bhaṅgaṃ kambalaṃ, atthi sāli vīhi yavo kaṅgu kudrūso varako godhūmo muggo, māso tilaṃ kulatthaṃ, atthi mūlagandho sāragandho pheggugandho tacagandho pattagandho pupphagandho phalagandho sabbagandho, atthi tiṇa latā gaccha rukkha osadhi vanappati nadī pabbata samudda macchakacchapā sabbaṃ loke atthi.
4. ‘‘Bhante Nāgasena, Buddhas are seen in the world, Paccekabuddhas are seen, disciples of the Tathāgata are seen, Cakkavatti kings are seen, regional kings are seen, devas and humans are seen, the wealthy are seen, the poor are seen, those in good states of existence are seen, those in bad states of existence are seen, the female gender appearing in a man is seen, the male gender appearing in a woman is seen, wholesome and unwholesome kamma are seen, beings experiencing the results of good and bad kamma are seen. In the world there are beings born from eggs (aṇḍajā), born from a womb (jalābujā), born from moisture (saṃsedajā), and spontaneously arisen (opapātikā). There are beings without feet (apadā), with two feet (dvipadā), with four feet (catuppadā), with many feet (bahuppadā). In the world there are yakkhas, rakkhasas, kumbhaṇḍas, asuras, dānavas, gandhabbas, petas, pisācas. There are kinnaras, mahoragas, nāgas, supaṇṇas, siddhas, vijjādharas. There are elephants, horses, cows, buffaloes, camels, donkeys, goats, sheep, deer, pigs, lions, tigers, leopards, bears, wolves, hyenas, dogs, jackals. There are many kinds of birds. There is gold, silver, pearls, gems, conch shells, crystal, coral, rubies, sapphires, cat's eye, diamonds, rock crystal, black iron, copper, bronze, bell metal. There is linen, silk, cotton, hemp, jute, wool. There is rice (sāli), rice (vīhi), barley, millet (kaṅgu), millet (kudrūsa), millet (varaka), wheat, mung beans, black gram, sesame, horse gram. There are root fragrances, heartwood fragrances, sapwood fragrances, bark fragrances, leaf fragrances, flower fragrances, fruit fragrances, and all fragrances. There are grasses, creepers, bushes, trees, medicinal plants, forest trees, rivers, mountains, oceans, fish, tortoises—everything exists in the world.
“Thưa Tôn giả Nāgasena, trên thế gian, chúng ta thấy các vị Phật, thấy các vị Độc Giác Phật, thấy các đệ tử của Như Lai, thấy các vị Chuyển Luân Thánh Vương, thấy các vị vua chư hầu, thấy chư thiên và loài người, thấy những người giàu có, thấy những người nghèo khó, thấy những người hưởng cảnh an lành, thấy những người gặp cảnh khổ sở, thấy tướng nam hiện ra ở người nữ, thấy tướng nữ hiện ra ở người nam, thấy nghiệp thiện và nghiệp bất thiện, thấy chúng sinh đang hưởng quả báo của nghiệp thiện và nghiệp bất thiện. Trên thế gian có chúng sinh sinh từ trứng, sinh từ bào thai, sinh từ ẩm thấp, sinh hóa. Có chúng sinh không chân, hai chân, bốn chân, nhiều chân. Trên thế gian có dạ-xoa, la-sát, cưu-bàn-đồ, a-tu-la, đan-na-va, càn-thát-bà, ngạ quỷ, tì-xá-già. Có chim thần, đại mãng xà, long vương, kim xí điểu, thần tiên, trì chú giả. Có voi, ngựa, bò, trâu, lạc đà, lừa, dê, cừu, nai, heo rừng, sư tử, cọp, báo, gấu, chó rừng, chó sói, chó. Có nhiều loại chim. Có vàng, bạc, ngọc trai, ngọc báu, xà cừ, đá, san hô, hồng ngọc, mã não, ngọc bích, kim cương, pha lê, sắt đen, đồng đỏ, đồng thau, hợp kim đồng. Có vải lanh, vải lụa, vải bông, vải gai dầu, vải sợi, chăn len. Có lúa tẻ, lúa nếp, lúa mạch, kê, lúa mì, đậu xanh, đậu đen, vừng, đậu ngựa. Có hương rễ, hương lõi, hương vỏ cây, hương lá, hương hoa, hương quả, tất cả các loại hương. Có cỏ, dây leo, bụi cây, cây cối, thảo mộc, cây rừng, sông, núi, biển, cá, rùa. Mọi thứ đều có trên thế gian.
Yaṃ, bhante, loke natthi, taṃ me kathehī’’ti.
Bhante, tell me what does not exist in the world.’’
Thưa Tôn giả, xin hãy nói cho con biết những gì không có trên thế gian.”
1403
‘‘Tīṇimāni, mahārāja, loke natthi.
‘‘Mahārāja, these three things do not exist in the world.
“Đại vương, có ba điều không có trên thế gian.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Ba điều đó là gì?
Sacetanā vā acetanā vā ajarāmarā loke natthi, saṅkhārānaṃ niccatā natthi, paramatthena sattūpaladdhi natthi, imāni kho, mahārāja, tīṇi loke natthī’’ti.
Whether conscious or unconscious, there is nothing in the world that is unaging and undying; there is no permanence of conditioned phenomena (saṅkhāras); there is no ultimate perception of a being (satta). These three, Mahārāja, do not exist in the world,’’ he said.
Đại vương, trên thế gian không có bất kỳ vật gì, dù có tri giác hay vô tri giác, mà không già không chết; không có sự vĩnh cửu của các pháp hữu vi (saṅkhāra); không có sự nhận thức về chúng sinh theo nghĩa tối hậu (paramattha). Đại vương, ba điều này không có trên thế gian.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘Excellent, Bhante Nāgasena, I accept it just as you say.’’
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1404
Loke natthibhāvapañho catuttho.
The fourth question on what does not exist in the world.
Vấn đề về những điều không tồn tại trên thế gian, thứ tư.
1405
5. Akammajādipañho
5. The question on what is not born of kamma, etc.
5. Vấn đề về những gì không do nghiệp sinh
1406
5. ‘‘Bhante nāgasena, dissanti loke kammanibbattā, dissanti hetunibbattā, dissanti utunibbattā, yaṃ loke akammajaṃ ahetujaṃ anutujaṃ, taṃ me kathehī’’ti.
5. ‘‘Bhante Nāgasena, things born of kamma are seen in the world, things born of causes are seen, things born of season are seen. Tell me what in the world is not born of kamma, not born of causes, not born of season.’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, trên thế gian, chúng ta thấy những gì do nghiệp sinh, thấy những gì do nhân duyên sinh, thấy những gì do thời tiết sinh. Xin Tôn giả hãy nói cho con biết những gì không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.”
‘‘Dveme, mahārāja, lokasmiṃ akammajā ahetujā anutujā.
‘‘Mahārāja, these two in the world are not born of kamma, not born of causes, not born of season.
“Đại vương, có hai điều trên thế gian không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.
Katame dve?
Which two?
Hai điều đó là gì?
Ākāso, mahārāja, akammajo ahetujo anutujo; nibbānaṃ, mahārāja, akammajaṃ ahetujaṃ anutujaṃ.
Space (ākāsa), Mahārāja, is not born of kamma, not born of causes, not born of season; Nibbāna, Mahārāja, is not born of kamma, not born of causes, not born of season.
Đại vương, hư không (ākāsa) không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh; Đại vương, Niết-bàn (Nibbāna) không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.
Ime kho, mahārāja, dve akammajā ahetujā anutujā’’ti.
These two, Mahārāja, are not born of kamma, not born of causes, not born of season,’’ he said.
Đại vương, hai điều này không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.”
1407
‘‘Mā, bhante nāgasena, jinavacanaṃ makkhehi, mā ajānitvā pañhaṃ byākarohī’’ti.
‘‘Bhante Nāgasena, do not distort the words of the Buddha; do not answer the question without knowing it!’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, xin đừng bôi nhọ lời Phật dạy, đừng trả lời câu hỏi mà không biết rõ.”
‘‘Kiṃ kho, mahārāja, ahaṃ vadāmi, yaṃ maṃ tvaṃ evaṃ vadesi ‘mā, bhante nāgasena, jinavacanaṃ makkhehi, mā ajānitvā pañhaṃ byākarohī’’’ti?
‘‘What, Mahārāja, am I saying that you address me thus: ‘Bhante Nāgasena, do not distort the words of the Buddha; do not answer the question without knowing it’?”
“Đại vương, con nói gì mà ngài lại nói với con rằng: ‘Thưa Tôn giả Nāgasena, xin đừng bôi nhọ lời Phật dạy, đừng trả lời câu hỏi mà không biết rõ’?”
‘‘Bhante nāgasena, yuttamidaṃ tāva vattuṃ ‘ākāso akammajo ahetujo anutujo’ti.
‘‘Bhante Nāgasena, it is proper to say that ‘space is not born of kamma, not born of causes, not born of season.’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, việc nói ‘hư không không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh’ là hợp lý.
Anekasatehi pana, bhante nāgasena, kāraṇehi bhagavatā sāvakānaṃ nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, atha ca pana tvaṃ evaṃ vadesi ‘ahetujaṃ nibbāna’’’nti.
But, Bhante Nāgasena, the Blessed One has taught the path for his disciples to realize Nibbāna by many hundreds of reasons, yet you say that ‘Nibbāna is without cause’.’’
Nhưng thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã chỉ dạy con đường chứng đắc Niết-bàn cho các đệ tử bằng hàng trăm lý do, vậy mà Tôn giả lại nói ‘Niết-bàn không do nhân duyên sinh’ ư?”
‘‘Saccaṃ, mahārāja, bhagavatā anekasatehi kāraṇehi sāvakānaṃ nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, na ca pana nibbānassa uppādāya hetu akkhāto’’ti.
‘‘It is true, Mahārāja, that the Blessed One has taught the path for his disciples to realize Nibbāna by many hundreds of reasons, but he has not taught a cause for the arising of Nibbāna.’’
“Đúng vậy, Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng con đường để các đệ tử chứng ngộ Nibbāna bằng vô số lý do, nhưng Ngài không thuyết giảng nguyên nhân tạo ra Nibbāna.”
1408
‘‘Ettha mayaṃ, bhante nāgasena, andhakārato andhakārataraṃ pavisāma, vanato vanataraṃ pavisāma, gahanato gahanataraṃ* pavisāma, yatra hi nāma nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tassa pana dhammassa uppādāya hetu natthi.
‘‘Here, Bhante Nāgasena, we enter from darkness into deeper darkness, from a forest into a deeper forest, from a thicket into a deeper thicket, where indeed there is a cause for the realization of Nibbāna, but there is no cause for the arising of that phenomenon.
“Thưa Tôn giả Nāgasena, ở điểm này chúng tôi đang đi từ bóng tối vào nơi tối tăm hơn, từ rừng sâu vào nơi sâu thẳm hơn, từ chỗ hiểm trở vào nơi hiểm trở hơn, bởi vì có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, nhưng lại không có nguyên nhân để tạo ra pháp ấy.
Yadi, bhante nāgasena, nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena hi nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo.
If, Bhante Nāgasena, there is a cause for the realization of Nibbāna, then a cause for the arising of Nibbāna should also be accepted.
Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, thì cũng phải chấp nhận có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
1409
‘‘Yathā pana, bhante nāgasena, puttassa pitā atthi, tena kāraṇena pitunopi pitā icchitabbo.
“Just as, Venerable Nāgasena, a son has a father, for that reason a father’s father must also be desired.
Thưa Tôn giả Nāgasena, giống như một người con có cha, vì lý do đó, người cha cũng phải có cha.
Yathā antevāsikassa ācariyo atthi, tena kāraṇena ācariyassapi ācariyo icchitabbo.
Just as a pupil has a teacher, for that reason a teacher’s teacher must also be desired.
Giống như một học trò có thầy, vì lý do đó, người thầy cũng phải có thầy.
Yathā aṅkurassa bījaṃ atthi, tena kāraṇena bījassapi bījaṃ icchitabbaṃ.
Just as a sprout has a seed, for that reason a seed’s seed must also be desired.
Giống như một mầm cây có hạt giống, vì lý do đó, hạt giống cũng phải có hạt giống.
Evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraṇena nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo.
Even so, Venerable Nāgasena, if there is a cause for the realization of Nibbāna, for that reason a cause for the production of Nibbāna must also be desired.
Cũng như vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, nếu có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, thì cũng phải chấp nhận có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
1410
‘‘Yathā rukkhassa vā latāya vā agge sati tena kāraṇena majjhampi atthi, mūlampi atthi.
“Just as, if there is a top to a tree or a creeper, for that reason there is also a middle and there is also a root.
Giống như nếu có ngọn của một cái cây hay một dây leo, thì vì lý do đó, cũng có phần giữa và gốc rễ.
Evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraṇena nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo’’’ti.
Even so, Venerable Nāgasena, if there is a cause for the realization of Nibbāna, for that reason a cause for the production of Nibbāna must also be desired.”
Cũng như vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, nếu có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, thì cũng phải chấp nhận có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.”
1411
‘‘Anuppādanīyaṃ, mahārāja, nibbānaṃ, tasmā na nibbānassa uppādāya hetu akkhāto’’ti.
“Nibbāna, great king, is unproduced; therefore, no cause for the production of Nibbāna has been declared.”
“Đại vương, Nibbāna là pháp bất sinh, do đó không có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.”
‘‘Iṅgha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ dassetvā kāraṇena maṃ saññāpehi, yathāhaṃ jāneyyaṃ nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, nibbānassa uppādāya hetu natthī’’ti.
“Please, Venerable Nāgasena, show me the reason and convince me with the reason, so that I may know that there is a cause for the realization of Nibbāna, but there is no cause for the production of Nibbāna.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, xin hãy trình bày lý do và dùng lý do đó để thuyết phục tôi, để tôi có thể hiểu rằng có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, nhưng không có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.”
1412
‘‘Tena hi, mahārāja, sakkaccaṃ sotaṃ odaha, sādhukaṃ suṇohi, vakkhāmi tattha kāraṇaṃ, sakkuṇeyya, mahārāja, puriso pākatikena balena ito himavantaṃ pabbatarājaṃ upagantu’’nti?
“In that case, great king, listen attentively, listen well, I will explain the reason there. Could a person, great king, with ordinary strength go from here to the Himālaya mountain range?”
“Vậy thì, Đại vương, hãy chăm chú lắng nghe, hãy nghe kỹ, tôi sẽ trình bày lý do ở đó. Đại vương, một người có thể dùng sức mạnh bình thường để đi từ đây đến núi chúa Himavanta không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
“Yes, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, có thể.”
‘‘Sakkuṇeyya pana so, mahārāja, puriso pākatikena balena himavantaṃ pabbatarājaṃ idha āharitu’’nti?
“Could that person, great king, with ordinary strength bring the Himālaya mountain range here?”
“Nhưng, Đại vương, người đó có thể dùng sức mạnh bình thường để mang núi chúa Himavanta về đây không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, không thể.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuṃ, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuṃ.
“Even so, great king, it is possible to declare the path for the realization of Nibbāna, but it is not possible to show a cause for the production of Nibbāna.
“Cũng như vậy, Đại vương, có thể thuyết giảng con đường để chứng ngộ Nibbāna, nhưng không thể chỉ ra nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
1413
‘‘Sakkuṇeyya, mahārāja, puriso pākatikena balena mahāsamuddaṃ nāvāya uttaritvā pārimatīraṃ gantu’’nti?
“Could a person, great king, with ordinary strength cross the great ocean by boat and go to the other shore?”
Đại vương, một người có thể dùng sức mạnh bình thường để vượt qua đại dương bằng thuyền và đi đến bờ bên kia không?”
‘‘Āma, bhante’’ti?
“Yes, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, có thể.”
‘‘Sakkuṇeyya pana so, mahārāja, puriso pākatikena balena mahāsamuddassa pārimatīraṃ idha āharitu’’nti?
“Could that person, great king, with ordinary strength bring the other shore of the great ocean here?”
“Nhưng, Đại vương, người đó có thể dùng sức mạnh bình thường để mang bờ bên kia của đại dương về đây không?”
‘‘Na hi bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, không thể.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuṃ, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuṃ.
“Even so, great king, it is possible to declare the path for the realization of Nibbāna, but it is not possible to show a cause for the production of Nibbāna.
“Cũng như vậy, Đại vương, có thể thuyết giảng con đường để chứng ngộ Nibbāna, nhưng không thể chỉ ra nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Asaṅkhatattā dhammassā’’ti.
Because that Dhamma is unconditioned.”
Vì pháp ấy là vô vi (asaṅkhata).”
1414
‘‘Asaṅkhataṃ, bhante nāgasena, nibbāna’’nti?
“Is Nibbāna, Venerable Nāgasena, unconditioned?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Nibbāna là vô vi ư?”
‘‘Āma, mahārāja, asaṅkhataṃ nibbānaṃ na kehici kataṃ, nibbānaṃ, mahārāja, na vattabbaṃ uppannanti vā anuppannanti vā uppādanīyanti vā atītanti vā anāgatanti vā paccuppannanti vā cakkhuviññeyyanti vā sotaviññeyyanti vā ghānaviññeyyanti vā jivhāviññeyyanti vā kāyaviññeyyanti vā’’ti.
“Yes, great king, Nibbāna is unconditioned, it is not made by anyone. Nibbāna, great king, should not be said to be arisen, or unarisen, or to be produced, or past, or future, or present, or cognizable by the eye, or cognizable by the ear, or cognizable by the nose, or cognizable by the tongue, or cognizable by the body.”
“Đúng vậy, Đại vương, Nibbāna là vô vi, không do ai tạo ra. Đại vương, Nibbāna không thể nói là đã sinh, chưa sinh, sẽ sinh, đã qua, chưa đến, hiện tại, có thể nhận biết bằng mắt, có thể nhận biết bằng tai, có thể nhận biết bằng mũi, có thể nhận biết bằng lưỡi, hay có thể nhận biết bằng thân.”
‘‘Yadi, bhante nāgasena, nibbānaṃ na uppannaṃ na anuppannaṃ na uppādanīyaṃ na atītaṃ na anāgataṃ na paccuppannaṃ na cakkhuviññeyyaṃ na sotaviññeyyaṃ na ghānaviññeyyaṃ na jivhāviññeyyaṃ na kāyaviññeyyaṃ, tena hi, bhante nāgasena, tumhe natthidhammaṃ nibbānaṃ apadisatha ‘natthi nibbāna’nti.
“If, Venerable Nāgasena, Nibbāna is not arisen, not unarisen, not to be produced, not past, not future, not present, not cognizable by the eye, not cognizable by the ear, not cognizable by the nose, not cognizable by the tongue, not cognizable by the body, then, Venerable Nāgasena, you are indicating Nibbāna as a non-existent phenomenon, saying ‘Nibbāna does not exist’.
“Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Nibbāna không sinh, không bất sinh, không sẽ sinh, không quá khứ, không vị lai, không hiện tại, không thể nhận biết bằng mắt, không thể nhận biết bằng tai, không thể nhận biết bằng mũi, không thể nhận biết bằng lưỡi, không thể nhận biết bằng thân, vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, Ngài đang nói về một pháp không tồn tại, nói rằng ‘Nibbāna không có’.”
‘‘Atthi, mahārāja, nibbānaṃ, manoviññeyyaṃ nibbānaṃ, visuddhena mānasena paṇītena ujukena anāvaraṇena nirāmisena sammāpaṭipanno ariyasāvako nibbānaṃ passatī’’ti.
“Nibbāna exists, great king; Nibbāna is cognizable by the mind. An Ariyan disciple who practices rightly, with a purified, sublime, upright, unobstructed, and unselfish mind, sees Nibbāna.”
“Đại vương, Nibbāna có tồn tại. Nibbāna có thể nhận biết bằng ý (manoviññeyya). Một vị Thánh đệ tử (ariyasāvaka) đã thực hành đúng đắn, với tâm ý thanh tịnh, cao thượng, ngay thẳng, không chướng ngại, không dục ái, sẽ thấy Nibbāna.”
1415
‘‘Kīdisaṃ pana taṃ, bhante, nibbānaṃ, yaṃ taṃ opammehi ādīpanīyaṃ kāraṇehi maṃ saññāpehi, yathā atthidhammaṃ opammehi ādīpanīya’’nti.
“What kind of Nibbāna is that, Venerable sir? Please convince me with similes and reasons, so that it may be illuminated by similes as an existent phenomenon.”
“Vậy thì, thưa Tôn giả, Nibbāna ấy như thế nào? Xin hãy dùng các ví dụ để làm tôi hiểu, giống như một pháp tồn tại có thể được minh họa bằng các ví dụ.”
‘‘Atthi, mahārāja, vāto nāmā’’ti?
“Is there, great king, such a thing as wind?”
“Đại vương, có thứ gọi là gió không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
“Yes, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, có.”
‘‘Iṅgha, mahārāja, vātaṃ dassehi vaṇṇato vā saṇṭhānato vā aṇuṃ vā thūlaṃ vā dīghaṃ vā rassaṃ vā’’ti.
“Please, great king, show the wind by its color or shape, whether it is small or large, long or short.”
“Vậy thì, Đại vương, xin hãy chỉ cho tôi gió bằng màu sắc hay hình dạng, là nhỏ hay lớn, dài hay ngắn?”
‘‘Na sakkā, bhante nāgasena, vāto upadassayituṃ, na so vāto hatthaggahaṇaṃ vā nimmaddanaṃ vā upeti, api ca atthi so vāto’’ti.
“It is not possible, Venerable Nāgasena, to show the wind; that wind cannot be grasped by hand or pressed, but that wind exists.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, không thể chỉ ra gió. Gió không thể nắm bắt bằng tay hay xoa nắn, nhưng gió vẫn tồn tại.”
‘‘Yadi, mahārāja, na sakkā vāto upadassayituṃ, tena hi natthi vāto’’ti?
“If, great king, the wind cannot be shown, then the wind does not exist!”
“Nếu, Đại vương, không thể chỉ ra gió, vậy thì gió không tồn tại ư?”
‘‘Jānāmahaṃ, bhante nāgasena, vāto atthīti me hadaye anupaviṭṭhaṃ, na cāhaṃ sakkomi vātaṃ upadassayitu’’nti.
“Venerable Nāgasena, I know that wind exists, for it has entered my heart, but I cannot show the wind.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, tôi biết gió tồn tại, điều đó đã thấm sâu vào tâm tôi, nhưng tôi không thể chỉ ra gió.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, na ca sakkā nibbānaṃ upadassayituṃ vaṇṇena vā saṇṭhānena vā’’ti.
“Just so, great king, Nibbāna exists, but Nibbāna cannot be shown by color or by form.”
“Cũng như vậy, Đại vương, Nibbāna tồn tại, nhưng không thể chỉ ra Nibbāna bằng màu sắc hay hình dạng.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sūpadassitaṃ opammaṃ, suniddiṭṭhaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmi ‘atthi nibbāna’’’nti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, the simile has been well presented, the reason well explained. I accept it thus: ‘Nibbāna exists’.”
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, ví dụ đã được trình bày rõ ràng, lý do đã được giải thích cặn kẽ. Tôi chấp nhận điều đó đúng như vậy, rằng ‘Nibbāna tồn tại’.”
1416
Akammajādipañho pañcamo.
The fifth question on that which is not born of kamma, etc.
Câu hỏi về Akammajā, v.v., thứ năm.
1417
6. Kammajādipañho
6. The question on that which is born of kamma, etc.
6. Câu hỏi về Kammajā, v.v.
1418
6. ‘‘Bhante nāgasena, katame ettha kammajā, katame hetujā, katame utujā, katame na kammajā, na hetujā, na utujā’’ti?
“Venerable Nāgasena, which among these are born of kamma, which are born of cause, which are born of season, and which are not born of kamma, not born of cause, and not born of season?”
6. “Thưa Tôn giả Nāgasena, trong số này, những gì là do nghiệp sinh (kammajā), những gì là do nhân sinh (hetujā), những gì là do thời tiết sinh (utujā), và những gì không do nghiệp sinh, không do nhân sinh, không do thời tiết sinh?”
‘‘Ye keci, mahārāja, sattā sacetanā, sabbe te kammajā; aggi ca sabbāni ca bījajātāni hetujāni; pathavī ca pabbatā ca udakañca vāto ca, sabbe te utujā; ākāso ca nibbānañca ime dve akammajā ahetujā anutujā.
“Whatever conscious beings there are, great king, all those are born of kamma; fire and all seed-species are born of cause; earth and mountains and water and wind, all those are born of season; space and Nibbāna—these two are not born of kamma, not born of cause, not born of season.
“Đại vương, tất cả chúng sinh có ý thức đều là do nghiệp sinh; lửa và tất cả các loại hạt giống đều là do nhân sinh; đất, núi, nước và gió, tất cả đều là do thời tiết sinh; không gian (ākāsa) và Nibbāna, hai pháp này không do nghiệp sinh, không do nhân sinh, không do thời tiết sinh.
Nibbānaṃ pana, mahārāja, na vattabbaṃ kammajanti vā hetujanti vā utujanti vā uppannanti vā anuppannanti vā uppādanīyanti vā atītanti vā anāgatanti vā paccuppannanti vā cakkhuviññeyyanti vā sotaviññeyyanti vā ghānaviññeyyanti vā jivhāviññeyyanti vā kāyaviññeyyanti vā, api ca, mahārāja, manoviññeyyaṃ nibbānaṃ, yaṃ so sammāpaṭipanno ariyasāvako visuddhena ñāṇena passatī’’ti.
Nibbāna, however, great king, should not be said to be born of kamma, or born of cause, or born of season, or arisen, or unarisen, or to be brought into existence, or past, or future, or present, or cognizable by eye, or cognizable by ear, or cognizable by nose, or cognizable by tongue, or cognizable by body; but rather, great king, Nibbāna is cognizable by mind, which the noble disciple, practicing rightly, perceives with purified knowledge.”
Nhưng, Đại vương, Nibbāna không thể nói là do nghiệp sinh, do nhân sinh, do thời tiết sinh, đã sinh, chưa sinh, sẽ sinh, đã qua, chưa đến, hiện tại, có thể nhận biết bằng mắt, có thể nhận biết bằng tai, có thể nhận biết bằng mũi, có thể nhận biết bằng lưỡi, hay có thể nhận biết bằng thân. Tuy nhiên, Đại vương, Nibbāna có thể nhận biết bằng ý, mà một vị Thánh đệ tử đã thực hành đúng đắn thấy được bằng trí tuệ thanh tịnh.”
‘‘Ramaṇīyo, bhante nāgasena, pañho suvinicchito nissaṃsayo ekantagato, vimati uppacchinnā, tvaṃ gaṇivarapavaramāsajjā’’ti.
“Delightful, Venerable Nāgasena, is this question, well-resolved, free from doubt, absolutely conclusive; perplexity is cut off, having approached you, the foremost of the assembly of excellent ones.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, câu hỏi này thật tuyệt vời, đã được phân tích rõ ràng, không còn nghi ngờ, đã đạt đến sự chắc chắn, mọi hoài nghi đã được cắt đứt, nhờ gặp được bậc tối thượng trong các chúng hội.”
1419
Kammajādipañho chaṭṭho.
The sixth question on that which is born of kamma, etc.
Câu hỏi về Kammajā, v.v., thứ sáu.
1420
7. Yakkhapañho
7. The question on Yakkhas
7. Câu hỏi về Yakkhā
1421
7. ‘‘Bhante nāgasena, atthi loke yakkhā nāmā’’ti?
“Venerable Nāgasena, are there beings called yakkhas in the world?”
7. “Thưa Tôn giả Nāgasena, có yakkhā (dạ xoa) trên thế gian không?”
‘‘Āma, mahārāja, atthi loke yakkhā nāmā’’ti.
“Yes, great king, there are beings called yakkhas in the world.”
“Đúng vậy, Đại vương, có yakkhā trên thế gian.”
‘‘Cavanti pana te, bhante, yakkhā tamhā yoniyā’’ti?
“Do those yakkhas, venerable sir, pass away from that state of birth?”
“Vậy thì, thưa Tôn giả, những yakkhā ấy có diệt khỏi cõi đó không?”
‘‘Āma, mahārāja, cavanti te yakkhā tamhā yoniyā’’ti.
“Yes, great king, those yakkhas pass away from that state of birth.”
“Đúng vậy, Đại vương, những yakkhā ấy có diệt khỏi cõi đó.”
‘‘Kissa pana, bhante nāgasena, tesaṃ matānaṃ yakkhānaṃ sarīraṃ na dissati, kuṇapagandhopi na vāyatī’’ti?
“Why then, Venerable Nāgasena, is the body of those dead yakkhas not seen, and no putrid smell emanates from them?”
“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, tại sao thân thể của những yakkhā đã chết ấy không được nhìn thấy, và cũng không có mùi xác chết?”
‘‘Dissati, mahārāja, matānaṃ yakkhānaṃ sarīraṃ, kuṇapagandhopi tesaṃ vāyati, matānaṃ, mahārāja, yakkhānaṃ sarīraṃ kīṭavaṇṇena vā dissati, kimivaṇṇena vā dissati, kipillikavaṇṇena vā dissati, paṭaṅgavaṇṇena vā dissati, ahivaṇṇena vā dissati, vicchikavaṇṇena vā dissati, satapadivaṇṇena vā dissati, dijavaṇṇena vā dissati, migavaṇṇena vā dissatī’’ti.
“The body of dead yakkhas is seen, great king, and a putrid smell emanates from them. The body of dead yakkhas, great king, is seen in the form of an insect, or in the form of a maggot, or in the form of an ant, or in the form of a grasshopper, or in the form of a snake, or in the form of a scorpion, or in the form of a centipede, or in the form of a bird, or in the form of a wild animal.”
“Thưa Đại vương, thân thể của các Dạ Xoa đã chết vẫn hiện hữu, và mùi tử thi của chúng cũng bốc lên. Thưa Đại vương, thân thể của các Dạ Xoa đã chết có thể hiện ra dưới hình dạng côn trùng, hoặc sâu bọ, hoặc kiến, hoặc châu chấu, hoặc rắn, hoặc bọ cạp, hoặc rết, hoặc chim, hoặc thú vật.”
‘‘Ko hi, bhante nāgasena, añño idaṃ pañhaṃ puṭṭho visajjeyya aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.
“Who, Venerable Nāgasena, other than a wise one like you, could answer this question when asked?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, ai khác có thể giải đáp câu hỏi này khi được hỏi, ngoại trừ một người trí tuệ như Ngài?”
1422
Yakkhapañho sattamo.
The seventh question on Yakkhas.
Câu hỏi về Dạ Xoa thứ bảy.
1423
8. Anavasesasikkhāpadapañho
8. The question on the complete set of training rules
8. Câu hỏi về giới luật không còn sót lại
1424
8. ‘‘Bhante nāgasena, ye te ahesuṃ tikicchakānaṃ pubbakā ācariyā seyyathidaṃ, nārado dhammantarī* aṅgiraso kapilo kaṇḍaraggi sāmo atulo pubbakaccāyano, sabbepete ācariyā sakiṃ yeva roguppattiñca nidānañca sabhāvañca samuṭṭhānañca tikicchañca kiriyañca siddhāsiddhañca sabbaṃ taṃ* niravasesaṃ jānitvā ‘imasmiṃ kāye ettakā rogā uppajjissantī’ti ekappahārena kalāpaggāhaṃ karitvā suttaṃ bandhiṃsu, asabbaññuno ete sabbe, kissa pana tathāgato sabbaññū samāno anāgataṃ kiriyaṃ buddhañāṇena jānitvā ‘ettake nāma vatthusmiṃ ettakaṃ nāma sikkhāpadaṃ paññapetabbaṃ bhavissatī’ti paricchinditvā anavasesato sikkhāpadaṃ na paññapesi, uppannuppanne vatthusmiṃ ayase pākaṭe dose vitthārike puthugate ujjhāyantesu manussesu tasmiṃ tasmiṃ kāle sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapesī’’ti?
“Venerable Nāgasena, those ancient teachers of physicians, namely Nārada, Dhammantarī, Aṅgirasa, Kapila, Kaṇḍaraggi, Sāma, Atula, Pubbakaccāyana—all these teachers, having known the origin of diseases, their causes, their nature, their arising, their treatment, their remedies, their success and failure, all of it completely, at once grouped them together and compiled treatises, saying: ‘So many diseases will arise in this body.’ All of these were not omniscient. Why then did the Tathāgata, being omniscient, knowing future actions with his Buddha-knowledge, not prescribe all the training rules completely at once, saying: ‘In so many matters, so many training rules will need to be laid down,’ but instead laid down training rules for the disciples at various times, as matters arose, when disgrace and faults became manifest, widespread, and diverse, and people complained?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, các vị thầy chữa bệnh tiền bối như Nārada, Dhammantarī, Aṅgirasa, Kapila, Kaṇḍaraggi, Sāma, Atula, Pubbakaccāyana, tất cả các vị thầy này, chỉ một lần đã biết rõ bệnh tật phát sinh, nguyên nhân, bản chất, nguồn gốc, cách chữa trị, phương pháp điều trị, và kết quả thành công hay thất bại, tất cả đều không sót lại, rồi họ đã lập ra các bộ kinh y học bằng cách nắm bắt toàn bộ rằng ‘trong thân thể này sẽ phát sinh chừng ấy bệnh’, một cách đồng thời. Tất cả những vị này đều không phải là bậc Toàn Giác. Vậy tại sao Đức Tathāgata, là bậc Toàn Giác, sau khi biết rõ những việc sẽ xảy ra trong tương lai bằng Phật trí, đã không phân định và ban hành các giới luật một cách không sót lại, rằng ‘trong trường hợp như thế này sẽ cần phải ban hành một giới luật như thế này’, mà Ngài lại ban hành giới luật cho các đệ tử vào từng thời điểm khi các trường hợp phát sinh, khi có sự bất lợi, lỗi lầm rõ ràng, lan rộng, phổ biến, và khi mọi người phàn nàn?”
1425
‘‘Ñātametaṃ, mahārāja, tathāgatassa ‘imasmiṃ samaye imesu manussesu sādhikaṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ paññapetabbaṃ bhavissatī’ti, api ca tathāgatassa evaṃ ahosi ‘sace kho ahaṃ sādhikaṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ ekappahāraṃ paññapessāmi, mahājano santāsamāpajjissati ‘bahukaṃ idha rakkhitabbaṃ, dukkaraṃ vata bho samaṇassa gotamassa sāsane pabbajitu’nti, pabbajitukāmāpi na pabbajissanti, vacanañca me na saddahissanti, asaddahantā te manussā apāyagāmino bhavissanna-ti uppannuppanne vatthusmiṃ dhammadesanāya viññāpetvā pākaṭe dose sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’’ti.
‘‘It was known to the Tathāgata, great king, that ‘at this time, among these people, more than one hundred and fifty training rules would have to be laid down.’ But it occurred to the Tathāgata thus: ‘If I were to lay down more than one hundred and fifty training rules all at once, the great multitude would become alarmed, thinking: “Much is to be observed here; indeed, it is difficult to go forth in the Dispensation of the recluse Gotama.” Those who wish to go forth would not go forth, and they would not believe my word. Not believing, those people would go to the lower realms.’ Therefore, as each occasion arose, after instructing them with a Dhamma discourse regarding the manifest faults, I would lay down a training rule.’’’
“Thưa Đại vương, Đức Tathāgata đã biết rằng ‘vào thời điểm này, trong số những người này, sẽ cần phải ban hành hơn một trăm rưỡi giới luật’. Tuy nhiên, Đức Tathāgata đã nghĩ rằng: ‘Nếu Ta ban hành hơn một trăm rưỡi giới luật cùng một lúc, đại chúng sẽ hoảng sợ mà rằng: “Có quá nhiều điều phải giữ gìn ở đây, thật khó khăn thay để xuất gia trong Giáo pháp của Sa-môn Gotama!” Những người muốn xuất gia cũng sẽ không xuất gia, và họ sẽ không tin lời Ta. Những người không tin đó sẽ đi vào các cõi khổ. Vậy Ta sẽ ban hành giới luật khi các trường hợp phát sinh, sau khi đã giảng dạy giáo pháp để làm cho các lỗi lầm rõ ràng được biết đến’.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, abbhutaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, yāva mahantaṃ tathāgatassa sabbaññutañāṇaṃ, evametaṃ, bhante nāgasena, suniddiṭṭho eso attho tathāgatena, ‘bahukaṃ idha sikkhitabba’nti sutvā sattānaṃ santāso uppajjeyya, ekopi jinasāsane na pabbajeyya, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, for the Buddhas! It is amazing, Venerable Nāgasena, for the Buddhas! How vast is the Tathāgata’s omniscience! Thus it is, Venerable Nāgasena, this meaning has been well discerned by the Tathāgata. Hearing ‘much is to be trained in here,’ alarm would arise in beings, and not even one would go forth in the Victor’s Dispensation. Thus it is, I accept it as such.’’
“Thật kỳ diệu thay, thưa Tôn giả Nāgasena, về các vị Phật! Thật phi thường thay, thưa Tôn giả Nāgasena, về các vị Phật! Trí tuệ Toàn Giác của Đức Tathāgata vĩ đại biết bao! Thưa Tôn giả Nāgasena, điều này đã được Đức Tathāgata nhìn thấy rõ ràng. Khi nghe rằng ‘có quá nhiều điều phải học hỏi ở đây’, các chúng sinh sẽ hoảng sợ, và không một ai sẽ xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật. Điều này đúng như vậy, con xin chấp nhận điều đó.”
1426
Anavasesasikkhāpadapañho aṭṭhamo.
The eighth question on all training rules.
Câu hỏi về giới luật không còn sót lại thứ tám.
1427
9. Sūriyatapanapañho
9. The Question on the Sun’s Heat
9. Câu hỏi về mặt trời chiếu sáng
1428
9. ‘‘Bhante nāgasena, ayaṃ sūriyo sabbakālaṃ kaṭhinaṃ tapati, udāhu kiñcikālaṃ mandaṃ tapatī’’ti?
9. ‘‘Venerable Nāgasena, does the sun always shine intensely, or does it sometimes shine gently?’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, mặt trời luôn chiếu sáng gay gắt, hay có lúc nào đó chiếu sáng dịu nhẹ?”
‘‘Sabbakālaṃ, mahārāja, sūriyo kaṭhinaṃ tapati, na kiñcikālaṃ mandaṃ tapatī’’ti.
‘‘The sun, great king, always shines intensely; it never shines gently.’’
“Thưa Đại vương, mặt trời luôn chiếu sáng gay gắt, không có lúc nào chiếu sáng dịu nhẹ.”
‘‘Yadi, bhante nāgasena, sūriyo sabbakālaṃ kaṭhinaṃ tapati, kissa pana appekadā sūriyo kaṭhinaṃ tapati, appekadā mandaṃ tapatī’’ti?
‘‘If, Venerable Nāgasena, the sun always shines intensely, then why does the sun sometimes shine intensely and sometimes shine gently?’’
“Nếu vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, mặt trời luôn chiếu sáng gay gắt, tại sao đôi khi mặt trời chiếu sáng gay gắt, đôi khi lại chiếu sáng dịu nhẹ?”
‘‘Cattārome, mahārāja, sūriyassa rogā, yesaṃ aññatarena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
‘‘There are these four afflictions of the sun, great king, afflicted by one of which the sun shines gently.
“Thưa Đại vương, có bốn bệnh của mặt trời, do một trong số đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn bệnh đó là gì?
Abbhaṃ, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Clouds, great king, are an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Mây, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Mahikā, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Mist, great king, is an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Sương mù, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Megho, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Rain, great king, is an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Mưa, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Rāhu, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Rāhu, great king, is an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Rāhu, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Ime kho, mahārāja, cattāro sūriyassa rogā, yesaṃ aññatarena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapatī’’ti.
These, great king, are the four afflictions of the sun, afflicted by one of which the sun shines gently.’’
Thưa Đại vương, đây là bốn bệnh của mặt trời, do một trong số đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, sūriyassapi tāva tejosampannassa rogo uppajjissati, kimaṅgaṃ pana aññesaṃ sattānaṃ, natthi, bhante, esā vibhatti aññassa aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, it is amazing, Venerable Nāgasena, that even the sun, so full of splendor, can be afflicted! How much more so for other beings! There is no such distinction, Venerable, by anyone other than a wise person like yourself.’’
“Thật kỳ diệu thay, thưa Tôn giả Nāgasena! Thật phi thường thay, thưa Tôn giả Nāgasena! Ngay cả mặt trời, vốn đầy năng lượng, cũng có thể mắc bệnh. Huống chi các chúng sinh khác! Thưa Tôn giả, không ai khác ngoài một người trí tuệ như Ngài có thể phân biệt được điều này.”
1429
Sūriyatapanapañho navamo.
The ninth question on the sun’s heat.
Câu hỏi về mặt trời chiếu sáng thứ chín.
1430
10. Kaṭhinatapanapañho
10. The Question on Intense Heat
10. Câu hỏi về sự chiếu sáng gay gắt
1431
10. ‘‘Bhante nāgasena, kissa hemante sūriyo kaṭhinaṃ tapati, no tathā gimhe’’ti?
10. ‘‘Venerable Nāgasena, why does the sun shine intensely in winter, but not so much in summer?’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, tại sao mặt trời chiếu sáng gay gắt vào mùa đông, mà không gay gắt như vậy vào mùa hè?”
‘‘Gimhe, mahārāja, anupahataṃ hoti rajojallaṃ, vātakkhubhitā reṇū gaganānugatā honti, ākāsepi abbhā subahalā honti, mahāvāto ca adhimattaṃ vāyati, te sabbe nānākulā samāyutā sūriyaraṃsiyo pidahanti, tena gimhe sūriyo mandaṃ tapati.
‘‘In summer, great king, dust and grime are undisturbed; particles, agitated by the wind, rise into the sky; in the sky, clouds are very dense; and a strong wind blows excessively. All these, mingled in various ways, obstruct the sun’s rays. Therefore, in summer, the sun shines gently.
“Thưa Đại vương, vào mùa hè, bụi bẩn và bùn đất không bị che khuất, các hạt bụi bị gió thổi bay lên không trung, trên bầu trời cũng có nhiều mây dày đặc, và gió lớn thổi mạnh. Tất cả những yếu tố này kết hợp lại, che khuất tia nắng mặt trời. Do đó, vào mùa hè, mặt trời chiếu sáng dịu nhẹ.”
1432
‘‘Hemante pana, mahārāja, heṭṭhā pathavī nibbutā hoti, upari mahāmegho upaṭṭhito hoti, upasantaṃ hoti rajojallaṃ, reṇu ca santasantaṃ gagane carati, vigatavalāhako ca hoti ākāso, vāto ca mandamandaṃ vāyati, etesaṃ uparatiyā visuddhā* honti sūriyaraṃsiyo, upaghātavimuttassa sūriyassa tāpo ati viya tapati.
‘‘But in winter, great king, the earth below is cool, and above, great clouds have gathered. Dust and grime are settled, and particles move gently in the sky. The sky is free from clouds, and the wind blows gently. Due to the cessation of these, the sun’s rays are clear, and the sun’s heat, free from obstruction, shines intensely.
“Còn vào mùa đông, thưa Đại vương, mặt đất bên dưới mát mẻ, trên cao có mây lớn bao phủ, bụi bẩn và bùn đất lắng xuống, các hạt bụi trôi nhẹ nhàng trên không trung, bầu trời không có mây, và gió thổi nhẹ nhàng. Do sự vắng mặt của những yếu tố này, tia nắng mặt trời trở nên trong sáng, và sức nóng của mặt trời, không bị cản trở, chiếu rọi rất gay gắt.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena sūriyo hemante kaṭhinaṃ tapati, no tathā gimhe’’ti.
This, great king, is the reason why the sun shines intensely in winter, but not so much in summer.’’
Thưa Đại vương, đây là lý do tại sao mặt trời chiếu sáng gay gắt vào mùa đông, mà không gay gắt như vậy vào mùa hè.”
‘‘Sabbītimutto, bhante, sūriyo kaṭhinaṃ tapati, meghādisahagato kaṭhinaṃ na tapatī’’ti.
‘‘The sun, Venerable, when free from all hindrances, shines intensely; when accompanied by clouds and so forth, it does not shine intensely.’’
“Thưa Tôn giả, mặt trời khi hoàn toàn thoát khỏi mọi chướng ngại thì chiếu sáng gay gắt, còn khi có mây và các yếu tố khác thì không chiếu sáng gay gắt.”
1433
Kaṭhinatapanapañho dasamo.
The tenth question on intense heat.
Câu hỏi về sự chiếu sáng gay gắt thứ mười.
1434
Nippapañcavaggo dutiyo.
The second chapter, Nippapañcavagga.
Chương Nippapañca thứ hai.
1435
Imasmiṃ vagge dasa pañhā.
In this chapter, there are ten questions.
Trong chương này có mười câu hỏi.
1436

3. Vessantaravaggo

3. Vessantaravagga

3. Chương Vessantara

1437
1. Vessantarapañho
1. The Question on Vessantara
1. Câu hỏi về Vessantara
1438
1. ‘‘Bhante nāgasena, sabbeva bodhisattā puttadāraṃ denti, udāhu vessantareneva raññā puttadāraṃ dinna’’nti?
1. ‘‘Venerable Nāgasena, do all Bodhisattas give away their children and wives, or was it only King Vessantara who gave away his children and wife?’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, tất cả các vị Bồ Tát đều bố thí vợ con, hay chỉ riêng vua Vessantara đã bố thí vợ con?”
‘‘Sabbepi, mahārāja, bodhisattā puttadāraṃ denti, na vessantareneva raññā puttadāraṃ dinna’’nti.
‘‘All Bodhisattas, great king, give away their children and wives; it was not only King Vessantara who gave away his children and wife.’’
“Thưa Đại vương, tất cả các vị Bồ Tát đều bố thí vợ con, không phải chỉ riêng vua Vessantara đã bố thí vợ con.”
‘‘Api ca kho, bhante nāgasena, tesaṃ anumatena dentī’’ti.
‘‘But Venerable Nāgasena, do they give with their consent?’’
“Tuy nhiên, thưa Tôn giả Nāgasena, họ bố thí với sự đồng ý của vợ con phải không?”
‘‘Bhariyā, mahārāja, anumatā, dārakā pana bālatāya vilapiṃsu* , yadi te atthato jāneyyuṃ, tepi anumodeyyuṃ, na te vilapeyyu’’nti.
‘‘The wife, great king, consented, but the children cried out due to their immaturity. If they had known the actual reason, they too would have rejoiced, and they would not have cried out.’’
“Thưa Đại vương, người vợ đã đồng ý, nhưng các con vì còn nhỏ dại nên đã khóc lóc. Nếu chúng biết được ý nghĩa thực sự, chúng cũng sẽ hoan hỷ, và chúng sẽ không khóc lóc.”
1439
‘‘Dukkaraṃ, bhante nāgasena, bodhisattena kataṃ, yaṃ so attano orase piye putte brāhmaṇassa dāsatthāya adāsi.
‘‘It was a difficult deed, Venerable Nāgasena, that the Bodhisatta performed, in that he gave his own dear, legitimate children to a brahmin for servitude.’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Bồ Tát đã làm một việc khó khăn, khi Ngài đã ban tặng những người con ruột yêu quý của mình cho một Bà La Môn để làm nô lệ.”
1440
‘‘Idampi dutiyaṃ dukkarato dukkarataraṃ, yaṃ so attano orase piye putte bālake taruṇake latāya bandhitvā tena brāhmaṇena latāya anumajjīyante disvā ajjhupekkhi.
‘‘This, too, was a second deed even more difficult than the difficult, in that he saw his own dear, legitimate children, young and tender, being bound with a creeper and dragged by that brahmin with the creeper, and yet he remained indifferent.’’
“Đây là một việc khó khăn hơn cả việc khó khăn, khi Ngài nhìn thấy những người con ruột yêu quý, còn nhỏ dại, bị Bà La Môn kia trói bằng dây leo và kéo đi, mà Ngài vẫn chịu đựng.”
1441
‘‘Idampi tatiyaṃ dukkarato dukkarataraṃ, yaṃ so sakena balena bandhanā muccitvā āgate dārake sārajjamupagate punadeva latāya bandhitvā adāsi.
‘‘This, too, was a third deed even more difficult than the difficult, in that he, having given the children who had escaped from their bonds by their own strength and had come to him in fear, bound them again with a creeper and gave them away.’’
“Đây cũng là điều khó làm hơn cả điều khó làm thứ ba, việc ngài đã trao đi những đứa trẻ đã tự mình thoát khỏi dây trói bằng sức lực của chúng, rồi lại bị trói bằng dây leo một lần nữa.
1442
‘‘Idampi catutthaṃ dukkarato dukkarataraṃ, yaṃ so dārake ‘ayaṃ kho, tāta, yakkho khādituṃ neti amhe’ti vilapante ‘mā bhāyitthā’ti na assāsesi.
‘‘This, too, was a fourth deed even more difficult than the difficult, in that he did not comfort the children who were crying, saying, ‘Father, this is a yakkha who is taking us to eat us,’ by saying, ‘Do not be afraid.’’’
“Đây cũng là điều khó làm hơn cả điều khó làm thứ tư, việc ngài không an ủi những đứa trẻ đang than khóc rằng: ‘Thưa cha, đây là một con quỷ đang dẫn chúng con đi ăn thịt.’
1443
‘‘Idampi pañcamaṃ dukkarato dukkarataraṃ, yaṃ so jālissa kumārassa rudamānassa pādesu nipatitvā ‘alaṃ, tāta, kaṇhājinaṃ nivattehi, ahameva gacchāmi yakkhena saha, khādatu maṃ yakkho’ti yācamānassa evaṃ na sampaṭicchi.
‘‘This, too, was a fifth deed even more difficult than the difficult, in that he did not agree when Prince Jāli, crying, fell at his feet and pleaded, ‘Enough, father, let Kaṇhājinā return; I myself will go with the yakkha, let the yakkha eat me.’’’
“Đây cũng là điều khó làm hơn cả điều khó làm thứ năm, việc ngài đã không chấp nhận lời van xin của hoàng tử Jāli, khi cậu bé khóc lóc quỳ xuống dưới chân ngài mà nói: ‘Thôi đủ rồi, thưa cha, xin hãy trả Kaṇhājina lại, chính con sẽ đi với con quỷ, hãy để con quỷ ăn thịt con.’
1444
‘‘Idampi chaṭṭhaṃ dukkarato dukkarataraṃ, yaṃ so jālissa kumārassa ‘pāsāṇasamaṃ nūna te, tāta, hadayaṃ, yaṃ tvaṃ amhākaṃ dukkhitānaṃ pekkhamāno nimmanussake brahāraññe yakkhena nīyamāne na nivāresī’ti vilapamānassa kāruññaṃ nākāsi.
‘‘This, too, was a sixth deed even more difficult than the difficult, in that he showed no compassion when Prince Jāli, crying, said, ‘Surely your heart, father, is like a stone, in that you, seeing us suffering, being taken away by a yakkha in a desolate great forest, did not prevent it.’’’
“Đây cũng là điều khó làm hơn cả điều khó làm thứ sáu, việc ngài đã không động lòng trắc ẩn khi hoàng tử Jāli than khóc rằng: ‘Thưa cha, chắc chắn trái tim cha cứng như đá, khi cha nhìn thấy chúng con đau khổ bị con quỷ dẫn đi trong khu rừng hoang vắng không một bóng người mà không ngăn cản.’
1445
‘‘Idampi sattamaṃ dukkarato dukkarataraṃ, yaṃ tassa ruḷaruḷassa bhīmabhīmassa nīte dārake adassanaṃ gamite na phali hadayaṃ satadhā vā sahassadhā vā, puññakāmena manujena kiṃ paradukkhāpanena, nanu nāma sakadānaṃ dātabbaṃ hotī’’ti?
‘‘This, too, was a seventh deed even more difficult than the difficult, in that his heart did not burst into a hundred or a thousand pieces when the children, crying loudly and terribly, were taken away and disappeared from sight. What is the point of causing suffering to others for a person desirous of merit? Should not one give one's own self in donation?’’
“Đây cũng là điều khó làm hơn cả điều khó làm thứ bảy, việc trái tim ngài đã không vỡ thành trăm mảnh hay ngàn mảnh khi những đứa trẻ bị dẫn đi trong tiếng khóc thét kinh hoàng, khủng khiếp, và biến mất khỏi tầm mắt. Một người mong muốn tạo công đức thì việc gây đau khổ cho người khác để làm gì? Chẳng phải lẽ ra nên tự mình bố thí sao?”
1446
‘‘Dukkarassa, mahārāja, katattā bodhisattassa kittisaddo dasasahassiyā lokadhātuyā sadevamanussesu abbhuggato, devā devabhavane pakittenti, asurā asurabhavane pakittenti, garuḷā garuḷabhavane pakittenti, nāgā nāgabhavane pakittenti, yakkhā yakkhabhavane pakittenti, anupubbena tassa kittisaddo paramparāya ajjetarahi idha amhākaṃ samayaṃ anuppatto, taṃ mayaṃ dānaṃ pakittentā vikopentā nisinnā sudinnaṃ, udāhu duddinnanti.
‘‘Because of the performance of the difficult deed, great king, the Bodhisatta’s fame spread throughout the ten-thousand-world system, among devas and humans. Devas praise him in the deva realm, asuras praise him in the asura realm, garuḷas praise him in the garuḷa realm, nāgas praise him in the nāga realm, yakkhas praise him in the yakkha realm. Gradually, his fame has reached our time here, through succession. We are here, praising and discussing that donation, whether it was well-given or ill-given.’’
“Thưa Đại vương, vì đã thực hiện những điều khó làm, tiếng tăm của Bồ tát đã vang dội khắp mười ngàn thế giới, giữa chư thiên và loài người. Chư thiên ca ngợi trong cõi trời, A-tu-la ca ngợi trong cõi A-tu-la, Kim Sí Điểu ca ngợi trong cõi Kim Sí Điểu, Long vương ca ngợi trong cõi Long vương, Dạ-xoa ca ngợi trong cõi Dạ-xoa. Dần dần, tiếng tăm của ngài đã truyền từ đời này sang đời khác, cho đến nay đã đến thời của chúng ta. Chúng ta đang ngồi đây, ca ngợi và bàn luận về sự bố thí đó, liệu đó là sự bố thí tốt đẹp hay không tốt đẹp.
So kho panāyaṃ, mahārāja, kittisaddo nipuṇānaṃ viññūnaṃ vidūnaṃ vibhāvīnaṃ bodhisattānaṃ dasa guṇe anudassati.
‘‘And this fame, great king, reveals ten qualities of Bodhisattas who are subtle, discerning, wise, and profound.’’
Thưa Đại vương, tiếng tăm này hiển bày mười đức tính của các vị Bồ tát tinh tế, sáng suốt, thông thái và có trí tuệ.
Katame dasa?
‘‘Which ten?’’
Mười đức tính đó là gì?
Agedhatā nirālayatā cāgo pahānaṃ apunarāvattitā sukhumatā mahantatā duranubodhatā dullabhatā asadisatā buddhadhammassa, so kho panāyaṃ, mahārāja, kittisaddo nipuṇānaṃ viññūnaṃ vidūnaṃ vibhāvīnaṃ bodhisattānaṃ ime dasa guṇe anudassatī’’ti.
‘‘Non-attachment, detachment, generosity, relinquishment, non-reversion, subtlety, greatness, incomprehensibility, rarity, and the unequalled nature of the Buddha-Dhamma. This fame, great king, reveals these ten qualities of Bodhisattas who are subtle, discerning, wise, and profound.’’
Đó là sự không tham lam, không chấp trước, sự buông bỏ, sự từ bỏ, sự không thoái chuyển, sự vi tế, sự vĩ đại, sự khó nhận biết, sự hiếm có, sự vô song của Phật pháp. Thưa Đại vương, tiếng tăm này hiển bày mười đức tính đó của các vị Bồ tát tinh tế, sáng suốt, thông thái và có trí tuệ.”
1447
‘‘Bhante nāgasena, yo paraṃ dukkhāpetvā dānaṃ deti, api nu taṃ dānaṃ sukhavipākaṃ hoti saggasaṃvattanika’’nti?
‘‘Venerable Nāgasena, if one gives a donation after causing suffering to another, will that donation have a pleasant result and lead to heaven?’’
“Bạch Tôn giả Nāgasena, một người bố thí mà làm khổ người khác, liệu sự bố thí đó có mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời không?”
‘‘Āma, mahārāja, kiṃ vattabba’’nti.
‘‘Yes, great king, what more needs to be said?’’
“Thưa Đại vương, vâng, sao lại không chứ?”
‘‘Iṅgha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ upadassehī’’ti.
‘‘Please, Venerable Nāgasena, give a reason.’’
“Xin Tôn giả Nāgasena hãy trình bày lý do.”
‘‘Idha, mahārāja, koci samaṇo vā brāhmaṇo vā sīlavā hoti kalyāṇadhammo, so bhaveyya pakkhahato vā pīṭhasappī vā aññataraṃ vā byādhiṃ āpanno, tamenaṃ yo koci puññakāmo yānaṃ āropetvā patthitaṃ desamanupāpeyya, api nu kho, mahārāja, tassa purisassa tatonidānaṃ kiñci sukhaṃ nibbatteyya saggasaṃvattanikaṃ taṃ kamma’’nti?
‘‘Here, great king, if some ascetic or brahmin is virtuous and of good conduct, but is afflicted by paralysis or is a cripple, or has fallen ill with some other disease, and someone desirous of merit takes him in a vehicle and conveys him to his desired destination, would that person, great king, experience any happiness arising from that, and would that action lead to heaven?’’
“Thưa Đại vương, ở đây, có một vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào đó giữ giới, có thiện pháp, nhưng có thể bị bại liệt, hoặc bị bệnh phong thấp, hoặc mắc một căn bệnh nào khác. Một người nào đó mong muốn tạo công đức, đưa vị ấy lên xe và đưa đến nơi mong muốn. Thưa Đại vương, liệu người đó có nhận được bất kỳ sự an lạc nào từ hành động đó, và liệu nghiệp đó có dẫn đến cõi trời không?”
‘‘Āma, bhante, kiṃ vattabbaṃ?
‘‘Yes, venerable sir, what more needs to be said?’’
“Bạch Tôn giả, vâng, sao lại không chứ?
Hatthiyānaṃ vā so, bhante, puriso labheyya assayānaṃ vā rathayānaṃ vā, thale thalayānaṃ jale jalayānaṃ devesu devayānaṃ manussesu manussayānaṃ, tadanucchavikaṃ tadanulomikaṃ bhave bhave nibbatteyya, tadanucchavikāni tadanulomikāni cassa sukhāni nibbatteyyuṃ, sugatito sugatiṃ gaccheyya, teneva kammābhisandena iddhiyānaṃ abhiruyha patthitaṃ nibbānanagaraṃ pāpuṇeyyā’’ti.
"Venerable sir, that man might obtain elephant vehicles, or horse vehicles, or chariot vehicles; land vehicles on land, water vehicles in water; divine vehicles among devas, human vehicles among humans. In every existence, appropriate and suitable results would arise for him. Appropriate and suitable happiness would arise for him. He would go from a good destination to a good destination. By that very current of kamma, ascending the vehicle of psychic power (iddhi), he would reach the desired city of Nibbāna."
Bạch Tôn giả, người đó sẽ nhận được xe voi, hoặc xe ngựa, hoặc xe kéo; xe trên cạn ở trên cạn, xe dưới nước ở dưới nước; xe của chư thiên ở cõi trời, xe của loài người ở cõi người. Quả báo tương xứng và phù hợp sẽ sinh khởi trong mỗi kiếp sống; những sự an lạc tương xứng và phù hợp sẽ sinh khởi cho người đó; người đó sẽ đi từ thiện thú này đến thiện thú khác. Với sự tiếp nối của nghiệp đó, người đó sẽ cưỡi cỗ xe thần thông và đạt đến thành Niết-bàn mà mình mong muốn.”
‘‘Tena hi, mahārāja, paradukkhāpanena dinnadānaṃ sukhavipākaṃ hoti saggasaṃvattanikaṃ, yaṃ so puriso balībadde dukkhāpetvā evarūpaṃ sukhaṃ anubhavati.
"In that case, great king, a gift given by causing suffering to others brings a happy result and leads to a heavenly rebirth, by which that man, having caused suffering to the oxen, experiences such happiness.
“Vậy thì, thưa Đại vương, sự bố thí được thực hiện bằng cách làm khổ người khác vẫn mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời, bởi vì người đó đã làm khổ những con bò nhưng lại được hưởng sự an lạc như vậy.”
1448
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yathā paradukkhāpanena dinnadānaṃ sukhavipākaṃ hoti saggasaṃvattanikaṃ.
Hear further, great king, another reason why a gift given by causing suffering to others brings a happy result and leads to a heavenly rebirth.
“Thưa Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, về việc sự bố thí được thực hiện bằng cách làm khổ người khác vẫn mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời.
Idha, mahārāja, yo koci rājā janapadato dhammikaṃ baliṃ uddharāpetvā āṇāpavattanena dānaṃ dadeyya, api nu kho so, mahārāja, rājā tatonidānaṃ kiñci sukhaṃ anubhaveyya saggasaṃvattanikaṃ taṃ dāna’’nti?
Here, great king, if any king were to collect a lawful tax from the countryside and give a donation by exercising his authority, would that king, great king, experience any happiness from that, and would that donation lead to a heavenly rebirth?"
Thưa Đại vương, ở đây, bất kỳ vị vua nào thu thuế hợp pháp từ các vùng đất và thực hiện bố thí bằng quyền lực của mình, liệu vị vua đó có được hưởng bất kỳ sự an lạc nào từ đó, và liệu sự bố thí đó có dẫn đến cõi trời không?”
‘‘Āma, bhante, kiṃ vattabbaṃ, tatonidānaṃ so, bhante, rājā uttariṃ anekasatasahassaguṇaṃ labheyya.
"Yes, venerable sir, what need is there to say? From that, venerable sir, that king would obtain a hundred thousand times more.
“Bạch Tôn giả, vâng, sao lại không chứ? Bạch Tôn giả, từ đó, vị vua đó sẽ nhận được quả báo gấp hàng trăm ngàn lần.
Rājūnaṃ atirājā bhaveyya, devānaṃ atidevo bhaveyya, brahmānaṃ atibrahmā bhaveyya, samaṇānaṃ atisamaṇo bhaveyya, brāhmaṇānaṃ atibrāhmaṇo bhaveyya, arahantānaṃ atiarahā* bhaveyyā’’ti.
He would be a king above kings, a deva above devas, a Brahmā above Brahmās, an ascetic above ascetics, a brāhmaṇa above brāhmaṇas, an Arahant above Arahants."
Người đó sẽ trở thành vua của các vị vua, chư thiên của các chư thiên, Phạm thiên của các Phạm thiên, Sa-môn của các Sa-môn, Bà-la-môn của các Bà-la-môn, A-la-hán của các A-la-hán.”
‘‘Tena hi, mahārāja, paradukkhāpanena dinnadānaṃ sukhavipākaṃ hoti saggasaṃvattanikaṃ, yaṃ so rājā balinā janaṃ pīḷetvā dinnadānena evarūpaṃ uttariṃ yasasukhaṃ anubhavatī’’ti.
"In that case, great king, a gift given by causing suffering to others brings a happy result and leads to a heavenly rebirth, by which that king, having oppressed the people with taxes, experiences such surpassing fame and happiness from the gift given."
“Vậy thì, thưa Đại vương, sự bố thí được thực hiện bằng cách làm khổ người khác vẫn mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời, bởi vì vị vua đó đã làm khổ dân chúng bằng thuế má nhưng lại được hưởng sự vinh quang và an lạc cao cả như vậy.”
1449
‘‘Atidānaṃ, bhante nāgasena, vessantarena raññā dinnaṃ, yaṃ so sakaṃ bhariyaṃ parassa bhariyatthāya adāsi, sake orase putte brāhmaṇassa dāsatthāya adāsi, atidānaṃ nāma, bhante nāgasena, loke vidūhi ninditaṃ garahitaṃ, yathā nāma, bhante nāgasena, atibhārena sakaṭassa akkho bhijjati, atibhārena nāvā osīdati, atibhuttena bhojanaṃ visamaṃ pariṇamati, ativassena dhaññaṃ vinassati, atidānena bhogakkhayaṃ upeti, atitāpena pathavī upaḍayhati, atirāgena ummattako hoti, atidosena vajjho hoti, atimohena anayaṃ āpajjati, atilobhena coraggahaṇamupagacchati, atibhayena nirujjhati, atipūrena nadī uttarati, ativātena asani patati, atiagginā odanaṃ uttarati, atisañcaraṇena na ciraṃ jīvati.
"Venerable Nāgasena, the gift given by King Vessantara was excessive, for he gave his own wife for another's wife, and his own biological children as slaves to a brāhmaṇa. Excessive giving, venerable Nāgasena, is censured and blamed by the wise in the world. Just as, venerable Nāgasena, an axle of a cart breaks from excessive load, a boat sinks from excessive load, food digests poorly from excessive eating, crops are destroyed by excessive rain, wealth is exhausted by excessive giving, the earth is scorched by excessive heat, one becomes insane from excessive lust, one becomes punishable by excessive hatred, one falls into ruin from excessive delusion, one falls into the hands of robbers from excessive greed, one perishes from excessive fear, a river overflows its banks from excessive fullness, lightning strikes from excessive wind, rice boils over from excessive fire, and one does not live long from excessive wandering.
“Bạch Tôn giả Nāgasena, sự bố thí mà vua Vessantara đã thực hiện là quá mức, khi ngài đã trao vợ mình cho người khác làm vợ, trao con ruột của mình cho một Bà-la-môn làm nô lệ. Bạch Tôn giả Nāgasena, việc bố thí quá mức bị những người trí tuệ trong thế gian chê bai và khiển trách. Cũng như, bạch Tôn giả Nāgasena, trục xe bị gãy vì quá tải, thuyền bị chìm vì quá tải, thức ăn trở nên khó tiêu vì ăn quá nhiều, mùa màng bị hư hại vì mưa quá nhiều, tài sản bị hao mòn vì bố thí quá mức, đất đai bị cháy khô vì nắng nóng quá mức, trở nên điên loạn vì tham ái quá mức, bị xử tử vì sân hận quá mức, rơi vào cảnh khốn cùng vì si mê quá mức, bị bắt làm trộm vì lòng tham quá mức, bị hủy hoại vì sợ hãi quá mức, sông tràn bờ vì nước quá đầy, sét đánh vì gió quá mạnh, cơm bị cháy vì lửa quá lớn, không sống lâu vì đi lại quá nhiều.
Evameva kho, bhante nāgasena, atidānaṃ nāma loke vidūhi ninditaṃ garahitaṃ, atidānaṃ, bhante nāgasena, vessantarena raññā dinnaṃ, na tattha kiñci phalaṃ icchitabba’’nti.
Even so, venerable Nāgasena, excessive giving is censured and blamed by the wise in the world. The excessive gift given by King Vessantara, venerable Nāgasena, should not be desired for any fruit."
Cũng vậy, bạch Tôn giả Nāgasena, việc bố thí quá mức bị những người trí tuệ trong thế gian chê bai và khiển trách. Bạch Tôn giả Nāgasena, sự bố thí mà vua Vessantara đã thực hiện là quá mức, không có quả báo nào đáng mong muốn ở đó.”
1450
‘‘Atidānaṃ, mahārāja, loke vidūhi vaṇṇitaṃ thutaṃ pasatthaṃ, ye keci yādisaṃ kīdisaṃ dānaṃ denti* , atidānadāyī loke kittiṃ pāpuṇāti.
"Excessive giving, great king, is praised, lauded, and commended by the wise in the world. Whoever gives any kind of gift, the giver of excessive gifts attains fame in the world.
“Thưa Đại vương, sự bố thí quá mức được những người trí tuệ trong thế gian ca ngợi, tán dương và khen ngợi. Bất cứ ai bố thí, dù là loại bố thí nào, người bố thí quá mức đều đạt được danh tiếng trong thế gian.
Yathā, mahārāja, atipavaratāya dibbaṃ vanamūlaṃ gahitampi hatthapāse ṭhitānaṃ parajanānaṃ na dassayati, agado atijaccatāya* pīḷāya samugghātako rogānaṃ antakaro, aggi atijotitāya ḍahati, udakaṃ atisītatāya nibbāpeti, padumaṃ parisuddhatāya na upalimpati vārikaddamena, maṇi atiguṇatāya kāmadado, vajiraṃ atitikhiṇatāya vijjhati maṇimuttāphalikaṃ, pathavī atimahantatāya naroragamigapakkhijalaselapabbatadume dhāreti, samuddo atimahantatāya aparipūraṇo, sineru atibhāratāya acalo, ākāso ativitthāratāya ananto, sūriyo atippabhatāya timiraṃ ghāteti, sīho atijātitāya vigatabhayo, mallo atibalavatāya paṭimallaṃ khippaṃ ukkhipati, rājā atipuññatāya adhipati, bhikkhu atisīlavantatāya nāgayakkhanaramarūhi namassanīyo, buddho atiaggatāya* anupamo.
Just as, great king, a divine root, even if held in hand, is not shown to others who are close by due to its supreme excellence; a medicine, due to its supreme purity, is an eradicating agent for afflictions and an ender of diseases; fire, due to its supreme brilliance, burns; water, due to its supreme coolness, extinguishes; a lotus, due to its supreme purity, is not defiled by water and mud; a gem, due to its supreme quality, grants wishes; a diamond, due to its supreme sharpness, pierces gems, pearls, and crystals; the earth, due to its supreme vastness, supports humans, nāgas, animals, birds, waters, rocks, mountains, and trees; the ocean, due to its supreme vastness, is never full; Sineru, due to its supreme weight, is unmoving; space, due to its supreme expanse, is endless; the sun, due to its supreme radiance, dispels darkness; a lion, due to its supreme birth, is fearless; a wrestler, due to his supreme strength, quickly throws down his opponent; a king, due to his supreme merit, is a ruler; a bhikkhu, due to his supreme virtue, is worthy of veneration by nāgas, yakkhas, humans, and devas; and the Buddha, due to his supreme eminence, is incomparable.
Thưa Đại vương, ví như, do sự cực kỳ thù thắng, rễ cây thuốc thần dù được nắm giữ cũng không thể hiện ra cho những người khác đang ở trong tầm tay thấy được; thuốc do phẩm chất cực kỳ ưu việt nên có thể diệt trừ bệnh tật, chấm dứt các chứng bệnh; lửa do cực kỳ rực sáng nên đốt cháy; nước do cực kỳ mát lạnh nên dập tắt; hoa sen do cực kỳ thanh khiết nên không bị bùn nước làm vấy bẩn; ngọc báu do cực kỳ quý giá nên ban cho mọi ước muốn; kim cương do cực kỳ sắc bén nên xuyên thủng ngọc, ngọc trai, pha lê; đất do cực kỳ rộng lớn nên nâng đỡ người, rắn, thú, chim, nước, đá, núi, cây cối; biển cả do cực kỳ rộng lớn nên không bao giờ đầy; núi Sineru do cực kỳ nặng nề nên bất động; hư không do cực kỳ bao la nên vô tận; mặt trời do cực kỳ rực rỡ nên xua tan bóng tối; sư tử do cực kỳ cao quý nên không sợ hãi; đô vật do cực kỳ mạnh mẽ nên nhanh chóng nhấc bổng đối thủ; vua do cực kỳ phước báu nên là bậc tối thượng; tỳ khưu do cực kỳ giữ giới nên được chư Nāga, Dạ Xoa, người và chư thiên đảnh lễ; Đức Phật do cực kỳ tối thượng nên vô song.
Evameva kho, mahārāja, atidānaṃ nāma loke vidūhi vaṇṇitaṃ thutaṃ pasatthaṃ, ye keci yādisaṃ kīdisaṃ dānaṃ denti, atidānadāyī loke kittiṃ pāpuṇāti, atidānena vessantaro rājā dasasahassiyā lokadhātuyā vaṇṇito thuto pasattho mahito kittito, teneva atidānena vessantaro rājā ajjetarahi buddho jāto aggo sadevake loke.
Even so, great king, excessive giving is praised, extolled, and glorified by the wise in the world. Whatever kind of gift anyone gives, the giver of an excessive gift attains fame in the world. Through excessive giving, King Vessantara was praised, extolled, glorified, honored, and famed throughout the ten-thousand-world system. Through that very excessive giving, King Vessantara has now become the Buddha, the foremost in the world with its devas.
Cũng như vậy, thưa Đại vương, bố thí tột độ được các bậc trí trong thế gian ca ngợi, tán dương và khen tặng. Bất cứ ai bố thí dù là loại nào, người bố thí tột độ sẽ đạt được danh tiếng trong thế gian. Nhờ bố thí tột độ, vua Vessantara đã được ca ngợi, tán dương, khen tặng, tôn kính và được biết đến trong một vạn thế giới. Cũng chính nhờ sự bố thí tột độ ấy mà vua Vessantara ngày nay đã trở thành Đức Phật, bậc tối thượng trong thế gian cùng với chư thiên.
1451
‘‘Atthi pana, mahārāja, loke ṭhapanīyaṃ dānaṃ, yaṃ dakkhiṇeyye anuppatte na dātabba’’nti?
“Is there, great king, a gift in the world that should be withheld, which should not be given when a worthy recipient arrives?”
“Thưa Đại vương, có phải trong thế gian có một loại bố thí cần phải giữ lại, không nên bố thí khi có bậc đáng cúng dường đến không?”
‘‘Dasa kho panimāni, bhante nāgasena, dānāni, yāni loke adānasammatāni, yo tāni dānāni deti, so apāyagāmī hoti.
“Indeed, Venerable Nāgasena, there are these ten gifts which are considered non-gifts in the world. Whoever gives these gifts goes to the lower realms.
“Thưa Đại đức Nāgasena, có mười loại bố thí được coi là không nên bố thí trong thế gian. Ai bố thí những loại ấy sẽ đi đến cõi đọa lạc.
Katamāni dasa?
Which ten?
Mười loại ấy là gì?
Majjadānaṃ, bhante nāgasena, loke adānasammataṃ, yo taṃ dānaṃ deti, so apāyagāmī hoti.
The gift of intoxicating drinks, Venerable Nāgasena, is considered a non-gift in the world; whoever gives that gift goes to the lower realms.
Thưa Đại đức Nāgasena, bố thí rượu được coi là không nên bố thí trong thế gian, ai bố thí loại ấy sẽ đi đến cõi đọa lạc.
Samajjadānaṃ…pe… itthidānaṃ…pe… usabhadānaṃ…pe… cittakammadānaṃ…pe… satthadānaṃ …pe… visadānaṃ…pe… saṅkhalikadānaṃ…pe… kukkuṭasūkaradānaṃ…pe… tulākūṭamānakūṭadānaṃ, bhante nāgasena, loke adānasammataṃ hoti, yo taṃ dānaṃ deti, so apāyagāmī hoti.
The gift of entertainment gatherings… the gift of women… the gift of bulls… the gift of paintings… the gift of weapons… the gift of poison… the gift of shackles… the gift of chickens and pigs… the gift of false scales and false measures, Venerable Nāgasena, is considered a non-gift in the world; whoever gives that gift goes to the lower realms.
Bố thí nơi hội hè… (lược)… bố thí phụ nữ… (lược)… bố thí bò đực… (lược)… bố thí tranh vẽ… (lược)… bố thí vũ khí… (lược)… bố thí thuốc độc… (lược)… bố thí xiềng xích… (lược)… bố thí gà, heo… (lược)… Thưa Đại đức Nāgasena, bố thí cân điêu, đấu gian được coi là không nên bố thí trong thế gian, ai bố thí loại ấy sẽ đi đến cõi đọa lạc.
Imāni kho, bhante nāgasena, dasa dānāni loke adānasammatāni, yo tāni dānāni deti, so apāyagāmī hotī’’ti.
These, Venerable Nāgasena, are the ten gifts considered non-gifts in the world; whoever gives these gifts goes to the lower realms.”
Thưa Đại đức Nāgasena, đây là mười loại bố thí được coi là không nên bố thí trong thế gian. Ai bố thí những loại ấy sẽ đi đến cõi đọa lạc.”
1452
‘‘Nāhaṃ taṃ, mahārāja, adānasammataṃ pucchāmi, imaṃ khvāhaṃ, mahārāja, taṃ pucchāmi ‘atthi pana, mahārāja, loke ṭhapanīyaṃ dānaṃ, yaṃ dakkhiṇeyye anuppatte na dātabba’nti.
“I am not asking you, great king, about what is considered a non-gift. This is what I am asking you, great king: ‘Is there, great king, a gift in the world that should be withheld, which should not be given when a worthy recipient arrives?’”
“Thưa Đại vương, tôi không hỏi về loại bố thí được coi là không nên bố thí. Thưa Đại vương, tôi hỏi Đại vương điều này: ‘Thưa Đại vương, có phải trong thế gian có một loại bố thí cần phải giữ lại, không nên bố thí khi có bậc đáng cúng dường đến không?’”
‘‘Natthi, bhante nāgasena, loke ṭhapanīyaṃ dānaṃ.
“There is no gift in the world, Venerable Nāgasena, that should be withheld.
“Thưa Đại đức Nāgasena, trong thế gian không có loại bố thí nào cần phải giữ lại mà không nên bố thí khi có bậc đáng cúng dường đến.
Yaṃ dakkhiṇeyye anuppatte na dātabbaṃ, cittappasāde uppanne keci dakkhiṇeyyānaṃ bhojanaṃ denti, keci acchādanaṃ, keci sayanaṃ, keci āvasathaṃ, keci attharaṇapāvuraṇaṃ, keci dāsidāsaṃ, keci khettavatthuṃ, keci dvipadacatuppadaṃ, keci sataṃ sahassaṃ satasahassaṃ, keci mahārajjaṃ, keci jīvitampi dentī’’ti.
Which should not be given when a worthy recipient arrives. When mental clarity arises, some give food to worthy recipients, some clothing, some lodging, some dwellings, some coverings and cloaks, some male and female servants, some fields and land, some two-footed and four-footed creatures, some a hundred, a thousand, a hundred thousand, some a great kingdom, and some even their very lives.”
Khi tâm hoan hỷ phát sinh, một số người bố thí đồ ăn cho các bậc đáng cúng dường, một số bố thí y phục, một số bố thí chỗ nằm, một số bố thí chỗ ở, một số bố thí chăn mền, một số bố thí nô tỳ, một số bố thí ruộng đất, một số bố thí gia súc hai chân hay bốn chân, một số bố thí một trăm, một ngàn, một trăm ngàn, một số bố thí cả vương quốc vĩ đại, một số thậm chí bố thí cả mạng sống.”
‘‘Yadi pana, mahārāja, keci jīvitampi denti, kiṃ kāraṇā vessantaraṃ dānapatiṃ atibāḷhaṃ paripātesi sudinne putte ca dāre ca?
“If, great king, some even give their lives, for what reason did Vessantara, the lord of generosity, endure such extreme suffering after having given his sons and wife so well?
“Nếu vậy, thưa Đại vương, một số người thậm chí bố thí cả mạng sống, vậy vì lý do gì mà Đại vương lại quá gay gắt chỉ trích thí chủ Vessantara đã bố thí con cái và vợ mình một cách tốt đẹp?”
1453
‘‘Api nu kho, mahārāja, atthi lokapakati lokāciṇṇaṃ, labhati pitā puttaṃ iṇaṭṭo vā ājīvikapakato vā āvapituṃ vā* vikkiṇituṃ vā’’ti?
“Is it not, great king, a custom of the world, a tradition of the world, that a father, being in debt or in need of livelihood, may pledge or sell his son?”
“Này Đại vương, có phải có một phong tục, một thông lệ trong thế gian rằng người cha có thể cầm cố hoặc bán con mình khi mắc nợ hoặc vì sinh kế không?”
‘‘Āma, bhante, labhati pitā puttaṃ iṇaṭṭo vā ājīvikapakato vā āvapituṃ vā vikkiṇituṃ vā’’ti.
“Yes, Venerable sir, a father, being in debt or in need of livelihood, may pledge or sell his son.”
“Vâng, thưa Đại đức, người cha có thể cầm cố hoặc bán con mình khi mắc nợ hoặc vì sinh kế.”
‘‘Yadi, mahārāja, labhati pitā puttaṃ iṇaṭṭo vā ājīvikapakato vā āvapituṃ vā vikkiṇituṃ vā, vessantaropi, mahārāja, rājā alabhamāno sabbaññutañāṇaṃ upadduto dukkhito tassa dhammadhanassa paṭilābhāya puttadāraṃ āvapesi ca vikkiṇi ca.
“If, great king, a father, being in debt or in need of livelihood, may pledge or sell his son, then King Vessantara, great king, not obtaining omniscience, afflicted and suffering, pledged and sold his sons and wife for the attainment of that Dharma-wealth.
“Nếu vậy, thưa Đại vương, người cha có thể cầm cố hoặc bán con mình khi mắc nợ hoặc vì sinh kế, thì vua Vessantara, thưa Đại vương, vì không đạt được tuệ tri Toàn giác, bị khổ não và đau đớn, đã cầm cố và bán vợ con mình để đạt được tài sản Pháp ấy.
Iti, mahārāja, vessantarena raññā aññesaṃ dinnaṃ yeva dinnaṃ, kataṃ yeva kataṃ.
Thus, great king, what was given by King Vessantara was indeed given, and what was done was indeed done.”
Như vậy, thưa Đại vương, những gì vua Vessantara đã bố thí cho người khác thì quả thật đã bố thí, những gì đã làm thì quả thật đã làm.
Kissa pana tvaṃ, mahārāja, tena dānena vessantaraṃ dānapatiṃ atibāḷhaṃ apasādesī’’ti?
“Why, O great king, do you so strongly disparage the donor Vessantara for that gift?”
Vậy tại sao, thưa Đại vương, Đại vương lại quá gay gắt chỉ trích thí chủ Vessantara vì sự bố thí ấy?”
1454
‘‘Nāhaṃ, bhante nāgasena, vessantarassa dānapatino dānaṃ garahāmi, api ca puttadāraṃ yācante niminitvā attānaṃ dātabba’’nti.
“Venerable Nāgasena, I do not criticize the donation of the donor Vessantara. However, when children and wife are requested, one should weigh it and give oneself.”
“Thưa Đại đức Nāgasena, tôi không chê trách sự bố thí của thí chủ Vessantara, nhưng khi có người xin con cái và vợ, ông ấy nên cân nhắc và bố thí chính mình.”
‘‘Etaṃ kho, mahārāja, asabbhikāraṇaṃ, yaṃ puttadāraṃ yācante attānaṃ dadeyya, yaṃ yaṃ hi yācante taṃ tadeva dātabbaṃ, etaṃ sappurisānaṃ kammaṃ.
“Indeed, O great king, it is an ignoble act to give oneself when children and wife are requested. Whatever is requested, that alone should be given; this is the conduct of good people.
“Thưa Đại vương, đó là một việc làm không phải của người thiện lương, khi có người xin con cái và vợ mà lại bố thí chính mình. Bất cứ thứ gì người ta xin, thì chính thứ đó nên được bố thí. Đó là hành động của những bậc thiện trí.
Yathā, mahārāja, koci puriso pānīyaṃ āharāpeyya, tassa yo bhojanaṃ dadeyya, api nu so, mahārāja, puriso tassa kiccakārī assā’’ti?
Just as, O great king, if a man were to ask for water, and someone were to give him food, would that man, O great king, be fulfilling his need?”
Ví như, thưa Đại vương, có người sai một người khác mang nước đến, nếu người đó lại mang đồ ăn đến, thì người ấy có phải là người đã làm đúng việc cho người kia không, thưa Đại vương?”
‘‘Na hi, bhante, yaṃ so āharāpeti, tameva tassa dento kiccakārī assā’’ti.
“No, venerable sir, only by giving him what he asked for would that person be fulfilling his need.”
“Không, thưa Đại đức. Chỉ khi người ấy mang đúng thứ mà người kia đã sai mang đến thì mới là người đã làm đúng việc.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, vessantaro rājā brāhmaṇe puttadāraṃ yācante puttadāraṃ yeva adāsi.
“Even so, O great king, King Vessantara, when the brahmin requested his children and wife, gave only his children and wife.
“Cũng như vậy, thưa Đại vương, khi vị Bà la môn xin con cái và vợ, vua Vessantara đã bố thí chính con cái và vợ.
Sace, mahārāja, brāhmaṇo vessantarassa sarīraṃ yāceyya, na so, mahārāja, attānaṃ rakkheyya na kampeyya na rajjeyya, tassa dinnaṃ pariccattaṃ yeva sarīraṃ bhaveyya.
If, O great king, the brahmin had requested Vessantara’s body, that king, O great king, would not have protected himself, nor trembled, nor clung; his body would have been given and relinquished.
Nếu, thưa Đại vương, vị Bà la môn xin thân thể của vua Vessantara, thì vua ấy sẽ không bảo vệ thân mình, không run sợ, không tham đắm. Thân thể ấy sẽ là thứ đã được bố thí, đã được từ bỏ.
Sace, mahārāja, koci vessantaraṃ dānapatiṃ upagantvā yāceyya ‘dāsattaṃ me upehī’ti, dinnaṃ pariccattaṃ yevassa sarīraṃ bhaveyya, na so datvā tapeyya* , rañño, mahārāja, vessantarassa kāyo bahusādhāraṇo.
If, O great king, someone were to approach the donor Vessantara and request, ‘Come into my servitude,’ his body would have been given and relinquished; he would not have regretted after giving. O great king, King Vessantara’s body was common to many.
Nếu, thưa Đại vương, có ai đó đến gặp thí chủ Vessantara và xin: ‘Hãy làm nô lệ cho tôi’, thì thân thể của ngài ấy sẽ là thứ đã được bố thí, đã được từ bỏ. Ngài ấy sẽ không hối tiếc sau khi bố thí. Thưa Đại vương, thân thể của vua Vessantara là của chung cho nhiều người.
1455
‘‘Yathā, mahārāja, pakkā maṃsapesi bahusādhāraṇā, evameva kho, mahārāja, rañño vessantarassa kāyo bahusādhāraṇo.
“Just as, O great king, a piece of cooked meat is common to many, even so, O great king, King Vessantara’s body was common to many.
“Ví như, thưa Đại vương, một miếng thịt đã nấu chín là của chung cho nhiều người, cũng như vậy, thưa Đại vương, thân thể của vua Vessantara là của chung cho nhiều người.
Yathā vā pana, mahārāja, phalito* rukkho nānādijagaṇasādhāraṇo, evameva kho, mahārāja, rañño vessantarassa kāyo bahusādhāraṇo.
Or just as, O great king, a fruit-bearing tree is common to various flocks of birds, even so, O great king, King Vessantara’s body was common to many.
Hoặc ví như, thưa Đại vương, một cây ăn quả là của chung cho nhiều loài chim, cũng như vậy, thưa Đại vương, thân thể của vua Vessantara là của chung cho nhiều người.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
‘Evāhaṃ paṭipajjanto sammāsambodhiṃ pāpuṇissāmī’ti.
‘By acting thus, I shall attain perfect enlightenment (Sammāsambodhi).’
‘Hành trì như vậy, ta sẽ đạt được Chánh Đẳng Giác.’”
1456
‘‘Yathā, mahārāja, puriso adhano dhanatthiko dhanapariyesanaṃ caramāno ajapathaṃ saṅkupathaṃ vettapathaṃ gacchati, jalathalavāṇijjaṃ karoti, kāyena vācāya manasā dhanaṃ ārādheti, dhanappaṭilābhāya vāyamati.
“Just as, O great king, a poor man desirous of wealth, seeking wealth, travels goat paths, precipitous paths, and cane paths, engages in trade by water and land, strives for wealth through body, speech, and mind, and endeavors for the acquisition of wealth.
“Ví như, thưa Đại vương, một người nghèo muốn có tài sản, đi tìm kiếm tài sản, đi qua những con đường dê, những con đường hiểm trở, những con đường tre, buôn bán trên biển và trên đất liền, kiếm tài sản bằng thân, khẩu, ý, nỗ lực để đạt được tài sản.
Evameva kho, mahārāja, vessantaro dānapati adhano buddhadhanena sabbaññutañāṇaratanappaṭilābhāya yācakānaṃ dhanadhaññaṃ dāsidāsaṃ yānavāhanaṃ sakalasāpateyyaṃ sakaṃ puttadāraṃ attānañca cajitvā sammāsambodhiṃ yeva pariyesati.
Even so, O great king, the donor Vessantara, being poor in the wealth of the Buddha, in order to acquire the jewel of omniscient knowledge (Sabbaññutañāṇa), gave up his riches and grains, his male and female servants, his vehicles and conveyances, all his possessions, his own children and wife, and himself, and sought only perfect enlightenment.
Cũng như vậy, thưa Đại vương, thí chủ Vessantara, vì không có tài sản Phật Pháp, để đạt được viên ngọc tuệ tri Toàn giác, đã từ bỏ tài sản, thóc lúa, nô tỳ, xe cộ, toàn bộ tài sản, vợ con và chính mình cho những người ăn xin, và chỉ tìm kiếm Chánh Đẳng Giác.
1457
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, amacco muddakāmo muddādhikaraṇaṃ yaṃ kiñci gehe dhanadhaññaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ, taṃ sabbaṃ datvāpi muddappaṭilābhāya vāyamati.
“Or just as, O great king, a minister desirous of a seal, for the sake of the seal, gives away all his wealth, grain, gold, and silver in his house, and strives for the acquisition of the seal.
“Hoặc ví như, thưa Đại vương, một vị quan muốn có con dấu, dù đã cho đi tất cả tài sản, thóc lúa, vàng bạc trong nhà, vẫn nỗ lực để đạt được con dấu.”
Evameva kho, mahārāja, vessantaro dānapati sabbaṃ taṃ bāhirabbhantaradhanaṃ datvā jīvitampi paresaṃ datvā sammāsambodhiṃ yeva pariyesati.
Even so, O great king, the donor Vessantara, having given all that external and internal wealth, and even given his life to others, seeks only perfect enlightenment.
Tâu Đại vương, cũng vậy, thí chủ Vessantara đã bố thí tất cả tài sản bên trong và bên ngoài đó, thậm chí hiến dâng cả mạng sống cho người khác, chỉ để tìm cầu Chánh Đẳng Giác.
1458
‘‘Api ca, mahārāja, vessantarassa dānapatino evaṃ ahosi ‘yaṃ so brāhmaṇo yācati, tamevāhaṃ tassa dento kiccakārī nāma homī’ti, evaṃ so tassa puttadāramadāsi.
“Moreover, O great king, it occurred to the donor Vessantara: ‘By giving him what that brahmin requests, I shall indeed be fulfilling his need.’ Thus, he gave his children and wife to him.
“Hơn nữa, tâu Đại vương, thí chủ Vessantara đã nghĩ như thế này: ‘Vật gì mà vị Bà-la-môn ấy cầu xin, nếu ta dâng tặng cho ông ấy thì ta sẽ hoàn thành bổn phận của mình.’ Thế là ông ấy đã bố thí vợ con cho vị ấy.
Na kho, mahārāja, vessantaro dānapati dessatāya brāhmaṇassa puttadāramadāsi, na adassanakāmatāya puttadāramadāsi, na atibahukā me puttadārā, ‘na sakkomi te posetu’nti puttadāramadāsi, na ukkaṇṭhito ‘appiyā me’ti nīharitukāmatāya puttadāramadāsi.
Indeed, O great king, the donor Vessantara did not give his children and wife to the brahmin out of hatred, nor out of a desire not to see them, nor thinking, ‘I have too many children and wife, I cannot support them,’ nor out of annoyance, wishing to cast them out because they were unpleasant to him.
Tâu Đại vương, thí chủ Vessantara không phải vì ghét bỏ mà bố thí vợ con cho vị Bà-la-môn, không phải vì không muốn thấy mặt vợ con mà bố thí, không phải vì ‘ta có quá nhiều vợ con, ta không thể nuôi dưỡng họ’ mà bố thí, không phải vì chán ghét ‘họ không được ta yêu quý’ mà muốn đuổi đi nên bố thí.
Atha kho sabbaññutañāṇaratanasseva piyattā sabbaññutañāṇassa kāraṇā vessantaro rājā evarūpaṃ atulaṃ vipulamanuttaraṃ piyaṃ manāpaṃ dayitaṃ pāṇasamaṃ puttadāradānavaraṃ brāhmaṇassa adāsi.
Rather, it was solely out of love for the jewel of omniscient knowledge, for the sake of omniscient knowledge, that King Vessantara gave such an incomparable, vast, supreme, beloved, pleasing, dear, and life-like excellent gift of children and wife to the brahmin.
Mà chính vì yêu quý viên ngọc Toàn Giác trí, vì lý do Toàn Giác trí, vua Vessantara đã bố thí món quà tối thượng là vợ con, một món quà vô song, rộng lớn, vô thượng, đáng yêu, đáng mến, đáng thương, và quý bằng sinh mạng cho vị Bà-la-môn ấy.
1459
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena cariyāpiṭake –
“This was also spoken, O great king, by the Blessed One, the God of gods, in the Cariyāpiṭaka—
“Tâu Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, vị Trời của các vị Trời, thuyết trong Cariyāpiṭaka (Hạnh Tạng) –
1460
‘‘‘Na me dessā ubho puttā, maddī devī na dessiyā;
“‘My two children are not hateful to me, nor is Queen Maddī hateful;
“‘Hai người con không đáng ghét với ta, Hoàng hậu Maddī không đáng ghét;
1461
Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā piye adāsaha’nti.
Omniscience is dear to me, therefore I gave my dear ones.’
Toàn Giác là điều ta yêu quý, vì thế ta đã bố thí những người thân yêu.’
1462
‘‘Tasmā, mahārāja, vessataro rājā puttadānaṃ* datvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nipajji.
“Therefore, O great king, King Vessantara, having given the gift of his children, entered the leaf-hut and lay down.
“Vì vậy, tâu Đại vương, sau khi bố thí vợ con, vua Vessantara đã đi vào tịnh xá lá và nằm xuống.
Tassa atipemena dukkhitassa balavasoko uppajji, hadayavatthu uṇhamahosi.
Overwhelmed by extreme affection and suffering, a strong sorrow arose in him, and his heart became hot.”
Do quá yêu thương, một nỗi sầu muộn mãnh liệt đã khởi lên trong ông, vùng tim ông trở nên nóng bỏng.
Nāsikāya appahontiyā mukhena uṇhe assāsapassāse vissajjesi, assūni parivattitvā lohitabindūni hutvā nettehi nikkhamiṃsu.
As he could not breathe through his nose, he exhaled hot breaths through his mouth; tears flowed, turning into drops of blood, and came out from his eyes.
Vì mũi không đủ sức thở, ông phải thở ra những hơi nóng bằng miệng; nước mắt chảy ra, biến thành những giọt máu và tuôn ra từ mắt.
Evameva kho, mahārāja, dukkhena vessantaro rājā brāhmaṇassa puttadāramadāsi ‘mā me dānapatho parihāyī’ti.
Even so, O great king, King Vessantara, though suffering, gave his children and wife to the brahmin, thinking: ‘May my path of giving not decline.’
Tâu Đại vương, chính vì đau khổ như vậy mà vua Vessantara đã bố thí vợ con cho vị Bà-la-môn, với tâm niệm ‘mong cho con đường bố thí của ta không bị suy giảm’.
1463
‘‘Api ca, mahārāja, vessantaro rājā dve atthavase paṭicca brāhmaṇassa dve dārake adāsi.
“Furthermore, O great king, King Vessantara gave the two children to the brahmin for two reasons.
“Hơn nữa, tâu Đại vương, vua Vessantara đã bố thí hai đứa trẻ cho vị Bà-la-môn vì hai mục đích.
Katame dve?
Which two?
Hai mục đích đó là gì?
Dānapatho ca me aparihīno bhavissati, dukkhite ca me puttake vanamūlaphalehi itonidānaṃ ayyako mocessatīti.
‘My path of giving will not be diminished, and my grandfather will, for this reason, liberate my suffering children with forest roots and fruits.’
‘Con đường bố thí của ta sẽ không bị suy giảm, và ông nội sẽ giải thoát những đứa con đáng thương của ta khỏi việc tìm kiếm củ quả trong rừng vì lý do này.’
Jānāti hi, mahārāja, vessantaro rājā ‘na me dārakā sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ, ime ca dārake ayyako nikkiṇissati, evaṃ amhākampi gamanaṃ bhavissatī’ti.
For King Vessantara knew, O great king: ‘My children cannot be enjoyed by anyone as slave-property, and my grandfather will ransom these children, and thus our return will also be possible.’
Thật vậy, tâu Đại vương, vua Vessantara biết rằng: ‘Không ai có thể sử dụng những đứa con của ta như nô lệ; ông nội sẽ chuộc lại những đứa trẻ này, và như vậy chúng ta cũng sẽ được trở về.’
Ime kho, mahārāja, dve atthavase paṭicca brāhmaṇassa dve dārake adāsi.
These, O great king, were the two reasons for which he gave the two children to the brahmin.
Tâu Đại vương, chính vì hai mục đích này mà ông đã bố thí hai đứa trẻ cho vị Bà-la-môn.
1464
‘‘Api ca, mahārāja, vessantaro rājā jānāti ‘ayaṃ kho brāhmaṇo jiṇṇo vuḍḍho mahallako dubbalo bhaggo daṇḍaparāyaṇo khīṇāyuko parittapuñño, neso samattho ime dārake dāsabhogena bhuñjitu’nti.
“Furthermore, O great king, King Vessantara knew: ‘This brahmin is old, aged, decrepit, weak, broken, leaning on a staff, with a diminished lifespan, and little merit; he is not capable of enjoying these children as slave-property.’
“Hơn nữa, tâu Đại vương, vua Vessantara biết rằng: ‘Vị Bà-la-môn này đã già yếu, tuổi cao, sức tàn, thân thể suy nhược, phải chống gậy, tuổi thọ đã cạn, phước báu mỏng manh; ông ấy không thể sử dụng những đứa trẻ này như nô lệ.’
Sakkuṇeyya pana, mahārāja, puriso pākatikena balena ime candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve gahetvā peḷāya vā samugge vā pakkhipitvā nippabhe katvā thālakaparibhogena* paribhuñjitu’’nti?
Could a man, O great king, by ordinary strength, take these moon and sun, so mighty and powerful, and place them in a basket or a box, render them lightless, and enjoy them as a dish?”
Tâu Đại vương, liệu một người có thể dùng sức lực bình thường để bắt giữ mặt trăng và mặt trời, vốn có thần thông và oai lực lớn lao như vậy, rồi bỏ vào giỏ hay hộp, làm cho chúng mất đi ánh sáng, và sử dụng chúng như vật dùng trong chén bát không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, venerable sir.”
“Bạch Ngài, không thể ạ.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, imasmiṃ loke candimasūriyappaṭibhāgassa vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjitunti.
“Even so, O great king, the children of Vessantara, who is like the moon and sun in this world, cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
“Tâu Đại vương, cũng vậy, trong thế gian này, không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara, người được ví như mặt trăng và mặt trời, như nô lệ.”
1465
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
“Hear yet another reason, O great king, for which Vessantara’s children cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
“Tâu Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do này mà không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara như nô lệ.
Yathā, mahārāja, rañño cakkavattissa maṇiratanaṃ subhaṃ jātimantaṃ aṭṭhaṃsaṃ suparikammakataṃ catuhatthāyāmaṃ sakaṭanābhipariṇāhaṃ na sakkā kenaci pilotikāya veṭhetvā peḷāya pakkhipitvā satthakanisānaparibhogena paribhuñjituṃ, evameva kho, mahārāja, loke cakkavattirañño maṇiratanappaṭibhāgassa vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
Just as, O great king, the wish-fulfilling jewel of a universal monarch, beautiful, of noble origin, eight-faceted, perfectly polished, four cubits in length, and of the circumference of a cart’s hub, cannot be wrapped by anyone in a ragged cloth, placed in a box, and enjoyed as a whetstone; even so, O great king, the children of Vessantara, who is like the universal monarch’s wish-fulfilling jewel in this world, cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
Tâu Đại vương, cũng như một viên ngọc báu của vị Chuyển Luân Vương, sáng đẹp, quý giá, tám mặt, được mài giũa tinh xảo, dài bốn tấc, có chu vi bằng trục bánh xe, không ai có thể dùng một mảnh vải cũ để bọc lại, bỏ vào hộp, và sử dụng như đá mài dao; cũng vậy, tâu Đại vương, trong thế gian này, không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara, người được ví như viên ngọc báu của vị Chuyển Luân Vương, như nô lệ.”
1466
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
“Hear yet another reason, O great king, for which Vessantara’s children cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
“Tâu Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do này mà không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara như nô lệ.
Yathā, mahārāja, tidhā pabhinno sabbaseto sattappatiṭṭhito aṭṭharatanubbedho navaratanāyāmapariṇāho pāsādiko dassanīyo uposatho nāgarājā na sakkā kenaci suppena vā sarāvena vā pidahituṃ, govacchako viya vacchakasālāya pakkhipitvā pariharituṃ vā, evameva kho, mahārāja, loke uposathanāgarājappaṭibhāgassa vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
Just as, O great king, the Nāga king Uposatha, with three ichor flows, entirely white, seven-footed, eight cubits high, nine cubits in length and circumference, pleasing and delightful to behold, cannot be covered by anyone with a winnowing basket or a small bowl, or kept like a calf in a calf-pen; even so, O great king, the children of Vessantara, who is like the Nāga king Uposatha in this world, cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
Tâu Đại vương, cũng như vua voi Uposatha, bị điên cuồng ba lần, toàn thân trắng muốt, có bảy điểm tựa, cao tám tấc, dài và rộng chín tấc, đáng yêu, đáng chiêm ngưỡng, không ai có thể dùng nia hay bát nhỏ để che đậy, hoặc nhốt vào chuồng bò như một con bê con để nuôi dưỡng; cũng vậy, tâu Đại vương, trong thế gian này, không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara, người được ví như vua voi Uposatha, như nô lệ.”
1467
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
“Hear yet another reason, O great king, for which Vessantara’s children cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
“Tâu Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do này mà không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara như nô lệ.
Yathā, mahārāja, mahāsamuddo dīghaputhulavitthiṇṇo gambhīro appameyyo duruttaro apariyogāḷho anāvaṭo na sakkā kenaci sabbattha pidahitvā ekatitthena paribhogaṃ kātuṃ, evameva kho, mahārāja, loke mahāsamuddappaṭibhāgassa vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
Just as, O great king, the great ocean, long, broad, extensive, deep, immeasurable, difficult to cross, unfathomable, and uncovered, cannot be completely covered by anyone and used for enjoyment at a single ford; even so, O great king, the children of Vessantara, who is like the great ocean in this world, cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
Tâu Đại vương, cũng như đại dương mênh mông, rộng lớn, sâu thẳm, không thể đo lường, khó vượt qua, không thể thâm nhập, không bị che chắn, không ai có thể che đậy toàn bộ và sử dụng nó chỉ bằng một bến cảng; cũng vậy, tâu Đại vương, trong thế gian này, không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara, người được ví như đại dương, như nô lệ.”
1468
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
“Hear yet another reason, O great king, for which Vessantara’s children cannot be enjoyed by anyone as slave-property.
“Tâu Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do này mà không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara như nô lệ.
Yathā, mahārāja, himavanto pabbatarājā pañcayojanasataṃ accuggato nabhe tisahassayojanāyāmavitthāro caturāsītikūṭasahassappaṭimaṇḍito pañcannaṃ mahānadīsatānaṃ pabhavo mahābhūtagaṇālayo nānāvidhagandhadharo dibbosadhasatasamalaṅkato nabhe valāhako viya accuggato dissati, evameva kho, mahārāja, loke himavantapabbatarājappaṭibhāgassa vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
Just as, great king, the Himavanta, the king of mountains, five hundred yojanas high, three thousand yojanas in length and breadth, adorned with eighty-four thousand peaks, the source of five hundred great rivers, the abode of many great beings, bearing various kinds of fragrances, adorned with a hundred divine medicinal plants, appears exceedingly high in the sky like a cloud; even so, great king, in the world, the children of Vessantara, who is like the king of mountains, Himavanta, cannot be used by anyone as slaves.
Tâu Đại vương, cũng như vua núi Hy Mã Lạp Sơn, cao vút năm trăm do-tuần trên không trung, dài rộng ba ngàn do-tuần, được tô điểm bởi tám mươi bốn ngàn đỉnh núi, là nguồn gốc của năm trăm con sông lớn, là nơi trú ngụ của vô số chúng sinh, mang nhiều loại hương thơm, được trang hoàng bằng hàng trăm loại thảo dược thần diệu, trông như một đám mây cao vút trên không trung; cũng vậy, tâu Đại vương, trong thế gian này, không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara, người được ví như vua núi Hy Mã Lạp Sơn, như nô lệ.”
1469
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
“Hear further, great king, another reason, by which reason the children of Vessantara cannot be used by anyone as slaves.
“Tâu Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do này mà không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara như nô lệ.
Yathā, mahārāja, rattandhakāratimisāyaṃ uparipabbatagge jalamāno mahāaggikkhandho suvidūrepi paññāyati, evameva kho, mahārāja, vessantaro rājā pabbatagge jalamāno mahāaggikkhandho viya suvidūrepi pākaṭo paññāyati, tassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
Just as, great king, a large mass of fire blazing on a mountaintop in the darkness of night is visible even from a great distance; even so, great king, King Vessantara is clearly visible even from a great distance, like a large mass of fire blazing on a mountaintop. Therefore, his children cannot be used by anyone as slaves.
Tâu Đại vương, cũng như một khối lửa lớn đang cháy trên đỉnh núi vào đêm tối mịt mùng, có thể được nhìn thấy từ rất xa; cũng vậy, tâu Đại vương, vua Vessantara, giống như một khối lửa lớn đang cháy trên đỉnh núi, hiện rõ và có thể được nhìn thấy từ rất xa, và không ai có thể sử dụng những đứa con của ông như nô lệ.”
1470
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
“Hear further, great king, another reason, by which reason the children of Vessantara cannot be used by anyone as slaves.
“Tâu Đại vương, xin hãy nghe thêm một lý do nữa, vì lý do này mà không ai có thể sử dụng những đứa con của Vessantara như nô lệ.
Yathā, mahārāja, himavante pabbate nāgapupphasamaye ujuvāte vāyante dasa dvādasa yojanāni pupphagandho vāyati, evameva kho, mahārāja, vessantarassa rañño api yojanasahassehipi yāva akaniṭṭhabhavanaṃ etthantare surāsuragaruḷagandhabbayakkharakkhasamahoragakinnaraindabhavanesu kittisaddo abbhuggato, sīlavaragandho cassa sampavāyati, tena tassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhuñjituṃ.
Just as, great king, on the Himavanta mountain, during the season of nāga flowers, when a straight wind blows, the fragrance of the flowers wafts for ten or twelve yojanas; even so, great king, the fame of King Vessantara has arisen even for a thousand yojanas, up to the Akanittha realm, in the abodes of devas, asuras, garuḷas, gandhabbas, yakkhas, rakkhasas, mahoragas, kinnaras, and Inda. And the excellent fragrance of his virtue spreads, and because of this, his children cannot be used by anyone as slaves.
Thưa Đại vương, như trên núi Hy Mã Lạp Sơn, vào mùa hoa Nāga nở, khi gió thổi thẳng, hương hoa bay xa mười hai dojana; cũng vậy, thưa Đại vương, tiếng tăm của Vua Vessantara đã lan tỏa đến một ngàn dojana, thậm chí đến cõi trời Akanittha, trong các cung điện của chư Thiên, A-tu-la, Garuda, Gandhabba, Yakka, Rakkhasa, Mahoraga, Kinnara và chư Thiên Indra, và hương giới hạnh tối thượng của ngài cũng bay tỏa. Vì thế, con cái của ngài không thể bị bất cứ ai chiếm hữu như nô lệ.
Anusiṭṭho, mahārāja, jālī kumāro pitarā vessantarena raññā ‘ayyako te, tāta, tumhe brāhmaṇassa dhanaṃ datvā nikkiṇanto taṃ nikkhasahassaṃ datvā nikkiṇātu, kaṇhājinaṃ nikkiṇanto dāsasataṃ dāsisataṃ hatthisataṃ assasataṃ dhenusataṃ usabhasataṃ nikkhasatanti sabbasataṃ datvā nikkiṇātu, yadi te, tāta, ayyako tumhe brāhmaṇassa hatthato āṇāya balasā mudhā gaṇhāti, mā tumhe ayyakassa vacanaṃ karittha, brāhmaṇasseva anuyāyino hothā’ti, evamanusāsitvā putte pesesi, tato jālīkumāro gantvā ayyakena puṭṭho kathesi –
Jālī Kumāra was instructed by his father, King Vessantara: ‘Your grandfather, my dear, if he wishes to ransom you by giving wealth to the brahmin, let him give a thousand nikkhas to ransom you. If he wishes to ransom Kaṇhājina, let him give a hundred male slaves, a hundred female slaves, a hundred elephants, a hundred horses, a hundred cows, a hundred bulls, and a hundred nikkhas, giving a hundred of each of these seven. If, my dear, your grandfather takes you from the brahmin’s hand by force, by royal decree, for nothing, do not obey your grandfather’s word; rather, follow the brahmin.’ Having thus instructed, he sent his children. Then Jālī Kumāra went and, questioned by his grandfather, said:
Thưa Đại vương, Hoàng tử Jālī đã được phụ vương Vessantara căn dặn: ‘Này con, khi ông nội con muốn chuộc con từ tay vị Bà-la-môn bằng cách trả tiền, hãy để ông trả một ngàn đồng vàng để chuộc con. Khi chuộc Kanhājina, hãy để ông trả một trăm nô lệ nam, một trăm nô lệ nữ, một trăm voi, một trăm ngựa, một trăm bò cái, một trăm bò đực và một trăm đồng vàng, tổng cộng một trăm cho mỗi loại để chuộc con bé. Này con, nếu ông nội con dùng quyền lực vương giả để cướp các con từ tay vị Bà-la-môn mà không trả tiền, thì các con đừng vâng lời ông nội, hãy chỉ nghe theo Bà-la-môn mà thôi.’ Sau khi căn dặn các con như vậy, ngài đã gửi chúng đi. Sau đó, Hoàng tử Jālī đi đến, được ông nội hỏi, đã kể lại:
1471
‘‘‘Sahassagghaṃ hi maṃ tāta, brāhmaṇassa pitā adā;
“‘My father, indeed, gave me to the brahmin for a thousand (gold pieces);
“Này cha, cha đã trao con cho Bà-la-môn với giá một ngàn đồng vàng.
1472
Atho kaṇhājinaṃ kaññaṃ, hatthīnañca satena cā’’’ti.
And Kaṇhājina, the maiden, for a hundred elephants and more.’”
Và Kanhājina, con gái, với một trăm voi.”
1473
‘‘Sunibbeṭhito, bhante nāgasena, pañho; subhinnaṃ diṭṭhijālaṃ; sumaddito paravādo; sakasamayo sudīpito; byañjanaṃ suparisodhitaṃ; suvibhatto attho; evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“The problem has been well resolved, venerable Nāgasena; the net of wrong views has been well torn; the opposing doctrine has been well crushed; our own doctrine has been well illuminated; the expression has been well purified; the meaning has been well expounded; I accept it as such.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải đáp rõ ràng; lưới tà kiến đã bị phá vỡ hoàn toàn; luận điệu của người khác đã bị nghiền nát; giáo lý của chúng ta đã được soi sáng; văn từ đã được chỉnh sửa kỹ lưỡng; ý nghĩa đã được phân tích rõ ràng; con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1474
Vessantarapañho paṭhamo.
The First Question on Vessantara.
Vấn đề Vessantara thứ nhất.
1475
2. Dukkarakārikapañho
2. The Question on Difficult Practices
2. Vấn đề Khổ Hạnh (Dukkarakārika)
1476
2. ‘‘Bhante nāgasena, sabbeva bodhisattā dukkarakārikaṃ karonti, udāhu gotameneva bodhisattena dukkarakārikā katā’’ti?
2. “Venerable Nāgasena, do all Bodhisattas perform difficult practices, or were difficult practices performed only by the Bodhisatta Gotama?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, tất cả các vị Bồ-tát đều thực hành khổ hạnh (Dukkarakārika), hay chỉ riêng Bồ-tát Gotama mới thực hành khổ hạnh?”
‘‘Natthi, mahārāja, sabbesaṃ bodhisattānaṃ dukkarakārikā, gotameneva bodhisattena dukkarakārikā katā’’ti.
“Great king, difficult practices are not for all Bodhisattas; difficult practices were performed only by the Bodhisatta Gotama.”
“Thưa Đại vương, không phải tất cả các vị Bồ-tát đều thực hành khổ hạnh; chỉ riêng Bồ-tát Gotama mới thực hành khổ hạnh.”
1477
‘‘Bhante nāgasena, yadi evaṃ ayuttaṃ, yaṃ bodhisattānaṃ bodhisattehi vemattatā hotī’’ti.
“Venerable Nāgasena, if that is so, it is improper that there should be differences among Bodhisattas.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu vậy thì không hợp lý, vì các vị Bồ-tát lại có sự khác biệt giữa các Bồ-tát.”
‘‘Catūhi, mahārāja, ṭhānehi bodhisattānaṃ bodhisattehi vemattatā hoti.
“Great king, there are differences among Bodhisattas in four respects.
“Thưa Đại vương, có bốn phương diện mà các vị Bồ-tát có sự khác biệt giữa các Bồ-tát.
Katamehi catūhi?
In which four?
Bốn điều ấy là gì?
Kulavemattatā padhānavemattatā* āyuvemattatā pamāṇavemattatāti.
Difference in lineage, difference in striving, difference in lifespan, difference in measure.
Sự khác biệt về dòng tộc, sự khác biệt về sự tinh tấn, sự khác biệt về tuổi thọ, sự khác biệt về tầm vóc.
Imehi kho, mahārāja, catūhi ṭhānehi bodhisattānaṃ bodhisattehi vemattatā hoti.
These, great king, are the four respects in which there are differences among Bodhisattas.
Thưa Đại vương, chính vì bốn phương diện này mà các vị Bồ-tát có sự khác biệt giữa các Bồ-tát.
Sabbesampi, mahārāja, buddhānaṃ rūpe sīle samādhimhi paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassane catuvesārajje dasatathāgatabale chaasādhāraṇañāṇe cuddasabuddhañāṇe aṭṭhārasabuddhadhamme kevale ca buddhaguṇe* natthi vemattatā, sabbepi buddhā buddhadhammehi samasamā’’ti.
However, great king, there is no difference among all Buddhas in form, virtue, concentration, wisdom, liberation, knowledge and vision of liberation, the four kinds of intrepidity, the ten Tathāgata powers, the six uncommon knowledges, the fourteen Buddha-knowledges, the eighteen Buddha-dharmas, and all Buddha-qualities; all Buddhas are equal in Buddha-dharmas.”
Thưa Đại vương, đối với tất cả chư Phật, không có sự khác biệt nào về sắc thân, giới hạnh, định, tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến, bốn vô sở úy, mười lực Như Lai, sáu trí bất cộng, mười bốn Phật trí, mười tám Phật pháp và toàn bộ Phật đức; tất cả chư Phật đều bình đẳng về Phật pháp.”
1478
‘‘Yadi, bhante nāgasena, sabbepi buddhā buddhadhammehi samasamā, kena kāraṇena gotameneva bodhisattena dukkarakārikā katā’’ti?
“Venerable Nāgasena, if all Buddhas are equal in the Buddha-dharmas, for what reason did Bodhisatta Gotama alone perform the difficult practice?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu tất cả chư Phật đều bình đẳng về Phật pháp, thì vì lý do gì mà chỉ riêng Bồ-tát Gotama mới thực hành khổ hạnh?”
‘‘Aparipakke, mahārāja, ñāṇe aparipakkāya bodhiyā gotamo bodhisatto nekkhammamabhinikkhanto aparipakkaṃ ñāṇaṃ paripācayamānena dukkarakārikā katā’’ti.
“Mahārāja, Bodhisatta Gotama, with his knowledge not yet matured, and for his enlightenment not yet matured, went forth into homelessness. The difficult practice was performed by him as he was maturing his unripe knowledge.”
“Thưa Đại vương, Bồ-tát Gotama đã xuất gia khi trí tuệ chưa chín muồi và giác ngộ chưa viên mãn. Ngài đã thực hành khổ hạnh để làm cho trí tuệ chưa chín muồi được chín muồi.”
1479
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena bodhisatto aparipakke ñāṇe aparipakkāya bodhiyā mahābhinikkhamanaṃ nikkhanto, nanu nāma ñāṇaṃ paripācetvā paripakke ñāṇe nikkhamitabba’’nti?
“Venerable Nāgasena, for what reason did the Bodhisatta go forth into the Great Renunciation when his knowledge was not yet matured and his enlightenment was not yet matured? Should he not have gone forth after maturing his knowledge, when his knowledge was ripe?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, vì lý do gì mà Bồ-tát đã xuất gia đại từ bỏ khi trí tuệ chưa chín muồi và giác ngộ chưa viên mãn? Chẳng phải nên làm cho trí tuệ chín muồi rồi mới xuất gia sao?”
1480
‘‘Bodhisatto, mahārāja, viparītaṃ itthāgāraṃ disvā vippaṭisārī ahosi, tassa vippaṭisārissa arati uppajji, araticittaṃ uppannaṃ disvā aññataro mārakāyiko devaputto ‘ayaṃ kho kālo araticittassa vinodanāyā’ti vehāse ṭhatvā idaṃ vacanamabravi –
“Mahārāja, the Bodhisatta, seeing the women’s quarters in disarray, became displeased. Discontent arose in him who was displeased. Seeing that a discontented mind had arisen, a certain devaputta belonging to Māra’s retinue, standing in the air, spoke these words:—
“Thưa Đại vương, Bồ-tát đã thấy hậu cung trở nên đáng ghê tởm và cảm thấy chán nản. Khi ngài chán nản, sự bất mãn đã khởi lên. Thấy tâm bất mãn đã khởi lên, một vị thiên tử thuộc quyến thuộc Ma vương đã đứng trên không trung và nói lời này: ‘Đây là lúc để xua tan tâm bất mãn.’ –
1481
‘‘Mārisa, mā kho tvaṃ ukkaṇṭhito ahosi, ito te sattame divase dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavissati sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ, pathavigatāni ca te ratanāni ākāsaṭṭhāni ca sayameva upagacchissanti, dvisahassaparittadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu ekamukhena āṇā pavattissati, parosahassañca te puttā bhavissanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā, tehi puttehi parikiṇṇo sattaratanasamannāgato catuddīpamanusāsissasī’ti.
‘My good sir, do not be weary. Seven days from now, a divine wheel-treasure, with a thousand spokes, with felloe and nave, perfect in all aspects, will appear to you. And the treasures on earth and in the sky will come to you of their own accord. Your command will prevail with one voice over the four great continents, which are surrounded by two thousand small islands. And you will have over a thousand sons, brave, heroic in form, crushers of enemy armies. Surrounded by these sons, endowed with the seven treasures, you will rule the four continents.’”
‘Này nhân giả, xin ngài đừng chán nản. Bảy ngày nữa kể từ hôm nay, một bánh xe báu thần thánh sẽ hiện ra cho ngài, có ngàn căm, có vành, có trục, đầy đủ mọi phương diện. Các châu báu dưới đất và trên trời sẽ tự động đến với ngài. Quyền uy của ngài sẽ lan tỏa khắp bốn đại châu, bao quanh bởi hai ngàn tiểu đảo. Ngài sẽ có hơn một ngàn người con, dũng mãnh, oai hùng, có khả năng nghiền nát quân thù. Được bao quanh bởi những người con ấy, được trang bị bảy báu, ngài sẽ cai trị bốn châu.’ –
1482
‘‘Yathā nāma divasasantattaṃ ayosūlaṃ sabbattha upaḍahantaṃ kaṇṇasotaṃ paviseyya, evameva kho, mahārāja, bodhisattassa taṃ vacanaṃ kaṇṇasotaṃ pavisittha, iti so pakatiyāva ukkaṇṭhito tassā devatāya vacanena bhiyyosomattāya ubbijji saṃvijji saṃvegamāpajji.
“Just as, Mahārāja, a red-hot iron stake, burning everywhere, might pierce the ear canal, even so, Mahārāja, that speech entered the Bodhisatta’s ear canal. Thus, he, already naturally weary, was agitated, alarmed, and filled with a sense of urgency even more by the words of that deity.”
Thưa Đại vương, như một cây cọc sắt nung đỏ suốt ngày, xuyên thủng và đốt cháy mọi thứ, đi vào lỗ tai, cũng vậy, lời nói ấy đã đi vào lỗ tai của Bồ-tát. Vì vậy, ngài vốn đã chán nản, nay lại càng thêm bồn chồn, lo lắng, và cảm thấy xúc động mãnh liệt hơn nữa bởi lời nói của vị thiên ấy.”
1483
‘‘Yathā pana, mahārāja, mahatimahāaggikkhandho jalamāno aññena kaṭṭhena upaḍahito bhiyyosomattāya jaleyya, evameva kho, mahārāja, bodhisatto pakatiyāva ukkaṇṭhito tassā devatāya vacanena bhiyyosomattāya ubbijji saṃvijji saṃvegamāpajji.
“Just as, Mahārāja, a very great mass of fire, burning, when fueled by more wood, would burn even more intensely, even so, Mahārāja, the Bodhisatta, already naturally weary, was agitated, alarmed, and filled with a sense of urgency even more by the words of that deity.”
“Thưa Đại vương, như một đống lửa lớn đang cháy, nếu được thêm củi vào, sẽ cháy bùng lên dữ dội hơn nữa; cũng vậy, thưa Đại vương, Bồ-tát vốn đã chán nản, nay lại càng thêm bồn chồn, lo lắng, và cảm thấy xúc động mãnh liệt hơn nữa bởi lời nói của vị thiên ấy.”
1484
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahāpathavī pakatitintā nibbattaharitasaddalā āsittodakā cikkhallajātā punadeva mahāmeghe abhivuṭṭhe bhiyyosomattāya cikkhallatarā assa, evameva kho, mahārāja, bodhisatto pakatiyāva ukkaṇṭhito tassā devatāya vacanena bhiyyosomattāya ubbijji saṃvijji saṃvegamāpajjī’’ti.
“Or just as, Mahārāja, a great earth, naturally moist, with new green grass grown, having had water poured on it, would become muddy, and then, if a great rain cloud were to pour down again, it would become even muddier, even so, Mahārāja, the Bodhisatta, already naturally weary, was agitated, alarmed, and filled with a sense of urgency even more by the words of that deity.”
“Hoặc nữa, thưa Đại vương, như một vùng đất rộng lớn vốn đã ẩm ướt, mọc đầy cỏ xanh non, sau khi được tưới nước lại trở nên lầy lội, rồi khi một trận mưa lớn lại đổ xuống, nó sẽ càng lầy lội hơn nữa; cũng vậy, thưa Đại vương, Bồ-tát vốn đã chán nản, nay lại càng thêm bồn chồn, lo lắng, và cảm thấy xúc động mãnh liệt hơn nữa bởi lời nói của vị thiên ấy.”
1485
‘‘Api nu kho, bhante nāgasena, bodhisattassa yadi sattame divase dibbaṃ cakkaratanaṃ nibbatteyya, paṭinivatteyya bodhisatto dibbe cakkaratane nibbatte’’ti?
“Venerable Nāgasena, if a divine wheel-treasure were to arise for the Bodhisatta on the seventh day, would the Bodhisatta turn back upon the arising of the divine wheel-treasure?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu bánh xe báu thần thánh hiện ra cho Bồ-tát vào ngày thứ bảy, liệu Bồ-tát có quay trở lại khi bánh xe báu thần thánh hiện ra không?”
‘‘Na hi, mahārāja, sattame divase bodhisattassa dibbaṃ cakkaratanaṃ nibbatteyya, api ca palobhanatthāya tāya devatāya musā bhaṇitaṃ, yadipi, mahārāja, sattame divase dibbaṃ cakkaratanaṃ nibbatteyya, bodhisatto na nivatteyya.
“No, Mahārāja, a divine wheel-treasure would not arise for the Bodhisatta on the seventh day; rather, that deity spoke falsely to entice him. Even if, Mahārāja, a divine wheel-treasure were to arise on the seventh day, the Bodhisatta would not turn back.
“Không, thưa Đại vương, bánh xe báu thần thánh sẽ không hiện ra cho Bồ-tát vào ngày thứ bảy; hơn nữa, vị thiên ấy đã nói dối để dụ dỗ. Dù cho, thưa Đại vương, bánh xe báu thần thánh có hiện ra vào ngày thứ bảy, Bồ-tát cũng sẽ không quay trở lại.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
‘Anicca’nti, mahārāja, bodhisatto daḷhaṃ aggahesi, ‘dukkhaṃ anattā’ti daḷhaṃ aggahesi, upādānakkhayaṃ patto.
‘Impermanent,’ Mahārāja, the Bodhisatta firmly grasped; ‘suffering, non-self,’ he firmly grasped. He had reached the destruction of clinging.”
Thưa Đại vương, Bồ-tát đã kiên quyết nắm giữ ‘vô thường’, đã kiên quyết nắm giữ ‘khổ, vô ngã’, và đã đạt đến sự diệt tận của chấp thủ.”
1486
‘‘Yathā, mahārāja, anotattadahato udakaṃ gaṅgaṃ nadiṃ pavisati, gaṅgāya nadiyā mahāsamuddaṃ pavisati, mahāsamuddato pātālamukhaṃ pavisati, api nu, mahārāja, taṃ udakaṃ pātālamukhagataṃ paṭinivattitvā mahāsamuddaṃ paviseyya, mahāsamuddato gaṅgaṃ nadiṃ paviseyya, gaṅgāya nadiyā puna anotattaṃ paviseyyā’’ti?
“Just as, Mahārāja, water from Lake Anotatta enters the Ganges River, from the Ganges River it enters the great ocean, and from the great ocean it enters the mouth of the abyss, would that water, Mahārāja, having reached the mouth of the abyss, turn back and enter the great ocean, from the great ocean enter the Ganges River, and from the Ganges River enter Anotatta again?”
“Thưa Đại vương, như nước từ hồ Anotatta chảy vào sông Gangā, từ sông Gangā chảy vào đại dương, từ đại dương chảy vào miệng Pātāla, liệu, thưa Đại vương, nước ấy đã vào miệng Pātāla có quay trở lại đại dương, từ đại dương quay trở lại sông Gangā, và từ sông Gangā quay trở lại hồ Anotatta nữa không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir.”
“Thưa Tôn giả, không ạ.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, bodhisattena kappānaṃ satasahassaṃ caturo ca asaṅkhyeyye kusalaṃ paripācitaṃ imassa bhavassa kāraṇā, soyaṃ antimabhavo anuppatto paripakkaṃ bodhiñāṇaṃ chahi vassehi buddho bhavissati sabbaññū loke aggapuggalo, api nu kho, mahārāja, bodhisatto cakkaratanakāraṇā* paṭinivatteyyā’’ti* ?
“Even so, great king, the Bodhisatta has accumulated merit for one hundred thousand aeons and four asaṅkhyeyyas for the sake of this existence. He has reached this final existence; his Bodhi-knowledge is fully mature. In six years, he will become a Buddha, the All-knowing, the foremost person in the world. Would the Bodhisatta, great king, turn back for the sake of a wheel-gem?”
“Cũng vậy, Đại vương, Bồ Tát đã vun bồi các thiện nghiệp trong một trăm ngàn kiếp và bốn a-tăng-kỳ vì kiếp này, Ngài đã đạt đến kiếp cuối cùng này, tuệ giác Bồ-đề đã chín muồi, trong sáu năm Ngài sẽ thành Phật, bậc Toàn tri, bậc tối thượng trong thế gian. Vậy, Đại vương, Bồ Tát có quay trở lại vì bánh xe báu (cakkaratana) không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir.”
“Thưa Đại đức, không.”
1487
‘‘Api ca, mahārāja, mahāpathavī parivatteyya sakānanā sapabbatā, natveva bodhisatto paṭinivatteyya apatvā sammāsambodhiṃ.
“Moreover, great king, the great earth, with its forests and mountains, might turn back, but the Bodhisatta would never turn back without attaining perfect enlightenment.
“Hơn nữa, Đại vương, đại địa cùng với rừng núi có thể quay ngược lại, nhưng Bồ Tát sẽ không quay trở lại nếu chưa đạt được Chánh Đẳng Giác.
Āroheyyapi ce, mahārāja, gaṅgāya udakaṃ paṭisotaṃ, natveva bodhisatto paṭinivatteyya apatvā sammāsambodhiṃ; visusseyyapi ce, mahārāja, mahāsamuddo aparimitajaladharo gopade udakaṃ viya, natveva bodhisatto paṭinivatteyya apatvā sammāsambodhiṃ; phaleyyapi ce, mahārāja, sinerupabbatarājā satadhā vā sahassadhā vā, natveva bodhisatto paṭinivatteyya apatvā sammāsambodhiṃ; pateyyumpi ce, mahārāja, candimasūriyā satārakā leḍḍu viya chamāyaṃ, natveva bodhisatto paṭinivatteyya apatvā sammāsambodhiṃ; saṃvatteyyapi ce, mahārāja, ākāso kilañjamiva, natveva bodhisatto paṭinivatteyya apatvā sammāsambodhiṃ.
And if, great king, the waters of the Gaṅgā might flow upstream, yet the Bodhisatta would never turn back without attaining perfect enlightenment; and if, great king, the great ocean, bearing immeasurable waters, might dry up like water in a cow’s hoofprint, yet the Bodhisatta would never turn back without attaining perfect enlightenment; and if, great king, the king of mountains, Sineru, might split into a hundred or a thousand pieces, yet the Bodhisatta would never turn back without attaining perfect enlightenment; and if, great king, the moon and sun, with the stars, might fall to the earth like clods of earth, yet the Bodhisatta would never turn back without attaining perfect enlightenment; and if, great king, the sky might roll up like a mat, yet the Bodhisatta would never turn back without attaining perfect enlightenment.
Và nếu, Đại vương, nước sông Hằng có thể chảy ngược dòng, nhưng Bồ Tát sẽ không quay trở lại nếu chưa đạt được Chánh Đẳng Giác; và nếu, Đại vương, đại dương vô lượng nước có thể cạn khô như nước trong dấu chân bò, nhưng Bồ Tát sẽ không quay trở lại nếu chưa đạt được Chánh Đẳng Giác; và nếu, Đại vương, vua núi Sineru có thể vỡ ra thành trăm mảnh hoặc ngàn mảnh, nhưng Bồ Tát sẽ không quay trở lại nếu chưa đạt được Chánh Đẳng Giác; và nếu, Đại vương, mặt trăng và mặt trời cùng với các vì sao có thể rơi xuống đất như cục đất, nhưng Bồ Tát sẽ không quay trở lại nếu chưa đạt được Chánh Đẳng Giác; và nếu, Đại vương, hư không có thể cuộn lại như một tấm chiếu, nhưng Bồ Tát sẽ không quay trở lại nếu chưa đạt được Chánh Đẳng Giác.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Padālitattā sabbabandhanāna’’nti.
Because all bonds have been broken.”
Vì tất cả mọi ràng buộc đã bị phá vỡ.”
1488
‘‘Bhante nāgasena, kati loke bandhanānī’’ti?
“Venerable Nāgasena, how many bonds are there in the world?”
“Thưa Đại đức Nāgasena, có bao nhiêu ràng buộc trong thế gian?”
‘‘Dasa kho panimāni, mahārāja, loke bandhanāni, yehi bandhanehi baddhā sattā na nikkhamanti, nikkhamitvāpi paṭinivattanti.
“There are these ten bonds in the world, great king, by which beings, bound, do not escape, or having escaped, turn back.
“Đại vương, có mười ràng buộc này trong thế gian, do bị ràng buộc bởi những ràng buộc này mà chúng sanh không thoát ra được, và dù đã thoát ra cũng quay trở lại.
Katamāni dasa?
Which ten?
Mười điều đó là gì?
Mātā, mahārāja, loke bandhanaṃ, pitā, mahārāja, loke bandhanaṃ, bhariyā, mahārāja, loke bandhanaṃ, puttā, mahārāja, loke bandhanaṃ, ñātī, mahārāja, loke bandhanaṃ, mittaṃ, mahārāja, loke bandhanaṃ, dhanaṃ, mahārāja, loke bandhanaṃ, lābhasakkāro, mahārāja, loke bandhanaṃ, issariyaṃ, mahārāja, loke bandhanaṃ, pañca kāmaguṇā, mahārāja, loke bandhanaṃ, imāni kho mahārāja dasa loke bandhanāni, yehi bandhanehi baddhā sattā na nikkhamanti, nikkhamitvāpi paṭinivattanti, tāni dasa bandhanāni bodhisattassa chinnāni padālitāni, tasmā, mahārāja, bodhisatto na paṭinivattatī’’ti.
Mother, great king, is a bond in the world; father, great king, is a bond in the world; wife, great king, is a bond in the world; children, great king, are a bond in the world; relatives, great king, are a bond in the world; friends, great king, are a bond in the world; wealth, great king, is a bond in the world; gain and honor, great king, are a bond in the world; sovereignty, great king, is a bond in the world; the five sense pleasures, great king, are a bond in the world. These ten bonds, great king, are in the world, by which beings, bound, do not escape, or having escaped, turn back. These ten bonds of the Bodhisatta have been cut, shattered. Therefore, great king, the Bodhisatta does not turn back.”
Đại vương, mẹ là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, cha là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, vợ là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, con cái là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, bà con là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, bạn bè là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, tài sản là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, lợi lộc và sự tôn kính là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, quyền lực là ràng buộc trong thế gian; Đại vương, năm dục lạc là ràng buộc trong thế gian. Đại vương, đây là mười ràng buộc trong thế gian, do bị ràng buộc bởi những ràng buộc này mà chúng sanh không thoát ra được, và dù đã thoát ra cũng quay trở lại. Mười ràng buộc đó của Bồ Tát đã bị cắt đứt, đã bị phá vỡ. Do đó, Đại vương, Bồ Tát không quay trở lại.”
1489
‘‘Bhante nāgasena, yadi bodhisatto uppanne araticitte devatāya vacanena aparipakke ñāṇe aparipakkāya bodhiyā nekkhammamabhinikkhanto, kiṃ tassa dukkarakārikāya katāya, nanu nāma sabbabhakkhena bhavitabbaṃ ñāṇaparipākaṃ āgamayamānenā’’ti?
“Venerable Nāgasena, if the Bodhisatta, with a mind of discontent arisen due to the words of a deity, went forth into homelessness when his knowledge was not ripe and his enlightenment was not fully mature, what benefit would there be from his practice of austerities? Should he not have waited for the ripening of knowledge, consuming all things?”
“Thưa Đại đức Nāgasena, nếu Bồ Tát đã từ bỏ thế tục khi tâm bất mãn khởi lên do lời của một vị thiên nhân, khi trí tuệ chưa chín muồi và Bồ-đề chưa viên mãn, thì sự khổ hạnh của Ngài có ích lợi gì? Chẳng phải Ngài nên ăn uống đầy đủ để chờ đợi sự chín muồi của trí tuệ sao?”
1490
‘‘Dasa kho panime, mahārāja, puggalā lokasmiṃ oññātā avaññātā hīḷitā khīḷitā garahitā paribhūtā acittīkatā.
“There are these ten persons in the world, great king, who are despised, disdained, scorned, belittled, blamed, humiliated, and disregarded.
“Đại vương, có mười hạng người trong thế gian bị coi thường, bị khinh miệt, bị chế giễu, bị chê bai, bị chỉ trích, bị sỉ nhục, bị bất kính.
Katame dasa?
Which ten?
Mười hạng đó là gì?
Itthī, mahārāja, vidhavā lokasmiṃ oññātā avaññātā hīḷitā khīḷitā garahitā paribhūtā acittīkatā.
A widow, great king, is despised, disdained, scorned, belittled, blamed, humiliated, and disregarded in the world.
Đại vương, một người phụ nữ góa bụa trong thế gian bị coi thường, bị khinh miệt, bị chế giễu, bị chê bai, bị chỉ trích, bị sỉ nhục, bị bất kính.
Dubbalo, mahārāja, puggalo…pe… amittañāti, mahārāja, puggalo…pe… mahagghaso, mahārāja, puggalo…pe… agarukulavāsiko, mahārāja, puggalo…pe… pāpamitto, mahārāja, puggalo…pe… dhanahīno, mahārāja, puggalo…pe… ācārahīno, mahārāja, puggalo…pe… kammahīno, mahārāja, puggalo…pe… payogahīno, mahārāja, puggalo lokasmiṃ oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito paribhūto acittīkato.
A weak person, great king… A person with hostile relatives, great king… A glutton, great king… A person living in a disrespectful manner towards his teacher, great king… A person with bad friends, great king… A person devoid of wealth, great king… A person devoid of good conduct, great king… A person devoid of good deeds, great king… A person devoid of effort, great king, is despised, disdained, scorned, belittled, blamed, humiliated, and disregarded in the world.
Đại vương, một người yếu đuối…pe… Đại vương, một người không có bạn bè thân thích…pe… Đại vương, một người ăn quá nhiều…pe… Đại vương, một người không có thầy tổ…pe… Đại vương, một người có bạn xấu…pe… Đại vương, một người thiếu tài sản…pe… Đại vương, một người thiếu đạo đức…pe… Đại vương, một người thiếu việc làm…pe… Đại vương, một người thiếu nỗ lực trong thế gian bị coi thường, bị khinh miệt, bị chế giễu, bị chê bai, bị chỉ trích, bị sỉ nhục, bị bất kính.
Ime kho, mahārāja, dasa puggalā lokasmiṃ oññātā avaññātā hīḷitā khīḷitā garahitā paribhūtā acittīkatā.
These ten persons, great king, are despised, disdained, scorned, belittled, blamed, humiliated, and disregarded in the world.
Đại vương, đây là mười hạng người trong thế gian bị coi thường, bị khinh miệt, bị chế giễu, bị chê bai, bị chỉ trích, bị sỉ nhục, bị bất kính.
Imāni kho, mahārāja, dasa ṭhānāni anussaramānassa bodhisattassa evaṃ saññā uppajji ‘māhaṃ kammahīno assaṃ payogahīno garahito devamanussānaṃ, yaṃnūnāhaṃ kammassāmī assaṃ kammagaru kammādhipateyyo kammasīlo kammadhorayho kammaniketavā appamatto vihareyya’nti, evaṃ kho, mahārāja, bodhisatto ñāṇaṃ paripācento dukkarakārikaṃ akāsī’’ti.
“O great king, as the Bodhisatta reflected on these ten points, this thought arose in him: ‘May I not be one who lacks action, who lacks effort, who is censured by devas and humans. May I indeed be a master of action, one who respects action, who has action as his chief, who is accustomed to action, who takes on the burden of action, who has action as his abode, and may I dwell heedfully.’ Thus, O great king, the Bodhisatta, maturing his knowledge, performed the difficult ascetic practices.”
Đại vương, khi Bồ Tát hồi tưởng mười điều này, Ngài đã khởi lên ý nghĩ: ‘Mong sao ta không phải là người thiếu việc làm, thiếu nỗ lực, bị chư thiên và loài người chỉ trích. Chắc chắn ta sẽ làm chủ công việc, xem trọng công việc, lấy công việc làm chủ đạo, có thói quen làm việc, gánh vác công việc, lấy công việc làm nơi nương tựa, và sống không phóng dật.’ Đại vương, chính như vậy, Bồ Tát đã thực hành khổ hạnh để làm chín muồi trí tuệ.”
1491
‘‘Bhante nāgasena, bodhisatto dukkarakārikaṃ karonto evamāha ‘na kho panāhaṃ imāya kaṭukāya dukkarakārikāya adhigacchāmi uttarimanussadhammaṃ alamariyañāṇadassanavisesaṃ, siyā nu kho añño maggo bodhāyā’ti.
“Venerable Nāgasena, when the Bodhisatta was performing the difficult ascetic practices, he said: ‘By these severe and difficult ascetic practices, I do not attain a superhuman state, a noble distinction of knowledge and vision. Is there perchance another path to enlightenment?’
“Thưa Đại đức Nāgasena, khi Bồ Tát thực hành khổ hạnh, Ngài đã nói rằng: ‘Ta không đạt được pháp thượng nhân, sự đặc biệt của tri kiến thánh, bằng sự khổ hạnh khắc nghiệt này. Có lẽ nào có con đường khác để giác ngộ chăng?’ Vậy, vào lúc đó, Bồ Tát có bị lãng quên con đường không?”
Api nu tasmiṃ samaye bodhisattassa maggaṃ ārabbha satisammoso ahosī’’ti?
At that time, did the Bodhisatta experience a lapse of mindfulness concerning the path?”
“Không, thưa Đại đức.”
1492
‘‘Pañcavīsati kho panime, mahārāja, cittadubbalīkaraṇā dhammā, yehi dubbalīkataṃ cittaṃ na sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
“O great king, there are these twenty-five states that weaken the mind, by which a weakened mind cannot be rightly concentrated for the destruction of the āsavas.
“Đại vương, có hai mươi lăm pháp làm suy yếu tâm này, do đó tâm bị suy yếu không thể an định đúng đắn để diệt trừ các lậu hoặc (āsava).
Katame pañcavīsati?
What are these twenty-five?
Hai mươi lăm điều đó là gì?
Kodho, mahārāja, cittadubbalīkaraṇo dhammo, yena dubbalīkataṃ cittaṃ na sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya, upanāho…pe… makkho…pe… paḷāso…pe… issā…pe… macchariyaṃ…pe… māyā…pe… sāṭheyyaṃ…pe… thambho…pe… sārambho…pe… māno…pe… atimāno …pe… mado…pe… pamādo…pe… thinamiddhaṃ…pe… tandi* …pe… ālasyaṃ…pe… pāpamittatā…pe… rūpā…pe… saddā…pe… gandhā…pe… rasā…pe… phoṭṭhabbā…pe… khudāpipāsā…pe… arati, mahārāja, cittadubbalīkaraṇo dhammo, yena dubbalīkataṃ cittaṃ na sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
Anger, O great king, is a state that weakens the mind, by which a weakened mind cannot be rightly concentrated for the destruction of the āsavas; resentment… hypocrisy… arrogance… envy… avarice… deceit… craftiness… stubbornness… presumption… conceit… excessive pride… intoxication… heedlessness… sloth and torpor… delight… laziness… evil companionship… forms… sounds… smells… tastes… tactile objects… hunger and thirst… discontent, O great king, is a state that weakens the mind, by which a weakened mind cannot be rightly concentrated for the destruction of the āsavas.
Đại vương, sân hận là pháp làm suy yếu tâm, do đó tâm bị suy yếu không thể an định đúng đắn để diệt trừ các lậu hoặc; oán hận…pe… che giấu lỗi lầm…pe… khinh bỉ…pe… ganh tỵ…pe… keo kiệt…pe… lừa dối…pe… xảo trá…pe… cứng đầu…pe… kiêu ngạo…pe… ngã mạn…pe… quá ngã mạn…pe… say đắm…pe… phóng dật…pe… hôn trầm thụy miên…pe… biếng nhác…pe… lười biếng…pe… bạn xấu…pe… sắc…pe… tiếng…pe… mùi…pe… vị…pe… xúc chạm…pe… đói khát…pe… Đại vương, bất mãn là pháp làm suy yếu tâm, do đó tâm bị suy yếu không thể an định đúng đắn để diệt trừ các lậu hoặc.
Ime kho, mahārāja, pañcavīsati cittadubbalīkaraṇā dhammā, yehi dubbalīkataṃ cittaṃ na sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
These, O great king, are the twenty-five states that weaken the mind, by which a weakened mind cannot be rightly concentrated for the destruction of the āsavas.
Đại vương, đây là hai mươi lăm pháp làm suy yếu tâm, do đó tâm bị suy yếu không thể an định đúng đắn để diệt trừ các lậu hoặc.
1493
Bodhisattassa kho, mahārāja, khudāpipāsā* kāyaṃ pariyādiyiṃsu, kāye pariyādinne cittaṃ na sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
O great king, hunger and thirst afflicted the Bodhisatta’s body, and when the body was afflicted, the mind could not be rightly concentrated for the destruction of the āsavas.
Đại vương, đói khát đã làm kiệt quệ thân thể của Bồ Tát, khi thân thể kiệt quệ, tâm không thể an định đúng đắn để diệt trừ các lậu hoặc.
Satasahassaṃ, mahārāja, kappānaṃ* caturo ca asaṅkhyeyye kappe bodhisatto catunnaṃ yeva ariyasaccānaṃ abhisamayaṃ anvesi tāsu tāsu jātīsu, kiṃ panassa pacchime bhave abhisamayajātiyaṃ maggaṃ ārabbha satisammoso hessati?
O great king, for a hundred thousand aeons and four incalculable aeons, the Bodhisatta sought the direct comprehension of the four Noble Truths in those various existences. How then could there be a lapse of mindfulness concerning the path in his last existence, the existence of direct comprehension?
Đại vương, trong một trăm ngàn kiếp và bốn a-tăng-kỳ kiếp, Bồ Tát đã tìm kiếm sự chứng ngộ Tứ Diệu Đế trong vô số kiếp sống, vậy thì trong kiếp cuối cùng của Ngài, trong kiếp chứng ngộ, làm sao có thể có sự lãng quên con đường được?
Api ca, mahārāja, bodhisattassa saññāmattaṃ uppajji ‘siyā nu kho añño maggo bodhāyā’ti.
Moreover, O great king, merely a thought arose in the Bodhisatta: ‘Is there perchance another path to enlightenment?’
Hơn nữa, Đại vương, Bồ Tát chỉ khởi lên ý nghĩ: ‘Có lẽ nào có con đường khác để giác ngộ chăng?’”
Pubbe kho, mahārāja, bodhisatto ekamāsiko samāno pitu sakkassa kammante sītāya jambucchāyāya sirisayane pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno vivicceva kāmehi vicicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsi…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsī’’ti.
Formerly, O great king, when the Bodhisatta was just one month old, he sat cross-legged on a splendid couch in the cool shade of a rose-apple tree at his father King Suddhodana’s plowing festival, and, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, he entered and remained in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, and filled with rapture and happiness… he entered and remained in the fourth jhāna.”
Này Đại vương, thuở xưa, khi Bồ Tát mới một tháng tuổi, Ngài ngồi kiết già trên chiếc giường quý dưới bóng cây jambu mát mẻ tại nơi làm việc của cha là vua Suddhodana, ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và an trú thiền thứ nhất có tầm, có tứ, có hỷ lạc do viễn ly sinh ra… và chứng và an trú thiền thứ tư.
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmi, ñāṇaṃ paripācento bodhisatto dukkarakārikaṃ akāsī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena! I accept it as such: the Bodhisatta performed the difficult ascetic practices while maturing his knowledge.”
“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận lời ấy như vậy, Bồ Tát đã thực hành những hạnh khó khăn để làm viên mãn trí tuệ.”
1494
Dukkarakārikapañho dutiyo.
The Second Question on Difficult Ascetic Practices.
Vấn đề về Hạnh Khổ Hạnh, thứ hai.
1495
3. Kusalākusalabalavatarapañho
3. The Question on the Stronger between Wholesome and Unwholesome
3. Vấn đề về Thiện và Bất thiện mạnh hơn
1496
3. ‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ adhimattaṃ balavataraṃ kusalaṃ vā akusalaṃ vā’’ti?
“Venerable Nāgasena, which is exceedingly stronger, wholesome or unwholesome?”
3. “Thưa Tôn giả Nāgasena, điều gì là mạnh mẽ hơn cả, thiện hay bất thiện?”
‘‘Kusalaṃ, mahārāja, adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā akusala’nti.
“Wholesome, O great king, is exceedingly stronger, not so unwholesome.”
“Này Đại vương, thiện là mạnh mẽ hơn cả, bất thiện thì không như vậy.”
‘‘Nāhaṃ, bhante nāgasena, taṃ vacanaṃ sampaṭicchāmi ‘kusalaṃ adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā akusala’nti, dissanti, bhante nāgasena, idha pāṇātipātino adinnādāyino kāmesumicchācārino musāvādino gāmaghātikā panthadūsakā nekatikā vañcanikā, sabbe te tāvatakena pāpena labhanti hatthacchedaṃ pādacchedaṃ hatthapādacchedaṃ kaṇṇacchedaṃ nāsacchedaṃ kaṇṇanāsacchedaṃ bilaṅgathālikaṃ saṅkhamuṇḍikaṃ rāhumukhaṃ jotimālikaṃ hatthapajjotikaṃ erakavattikaṃ cīrakavāsikaṃ eṇeyyakaṃ baḷisamaṃsikaṃ kahāpaṇikaṃ khārāpatacchikaṃ palighaparivattikaṃ palālapīṭhakaṃ tattenapi telena osiñcanaṃ sunakhehipi khādāpanaṃ jīvasūlāropanaṃ asināpi sīsacchedaṃ, keci rattiṃ pāpaṃ katvā rattiṃ yeva vipākaṃ anubhavanti, keci rattiṃ katvā divā yeva anubhavanti, keci divā katvā divā yeva anubhavanti, keci divā katvā rattiṃ yeva anubhavanti, keci dve tayo divase vītivatte anubhavanti, sabbepi te diṭṭheva dhamme vipākaṃ anubhavanti.
“Venerable Nāgasena, I do not accept that statement, ‘wholesome kamma is exceedingly more powerful, and unwholesome kamma is not so’. Venerable Nāgasena, here are seen murderers, thieves, those who commit sexual misconduct, liars, village-destroyers, highway robbers, deceivers, swindlers. All of them, through such evil, receive hand-cutting, foot-cutting, hand-and-foot-cutting, ear-cutting, nose-cutting, ear-and-nose-cutting, the bilaṅgathālika punishment, the saṅkhamuṇḍika punishment, the rāhumukha punishment, the jotimālika punishment, the hatthapajjotika punishment, the erakavattika punishment, the cīrakavāsika punishment, the eṇeyyaka punishment, the baḷisamaṃsika punishment, the kahāpaṇika punishment, the khārāpatacchika punishment, the palighaparivattika punishment, the palālapīṭhaka punishment, being drenched with hot oil, being fed to dogs, being impaled alive, and beheading with a sword. Some commit evil at night and experience the result at night itself; some commit it at night and experience it during the day itself; some commit it during the day and experience it during the day itself; some commit it during the day and experience it at night itself; some experience it after two or three days have passed. All of them experience the result in this very life.
“Thưa Tôn giả Nāgasena, con không chấp nhận lời ấy rằng ‘thiện là mạnh mẽ hơn cả, bất thiện thì không như vậy’. Thưa Tôn giả Nāgasena, ở đây, con thấy những kẻ sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, cướp làng, cướp đường, lừa đảo, gian lận, tất cả họ đều phải chịu quả báo của tội lỗi đó như bị chặt tay, chặt chân, chặt tay và chân, chặt tai, chặt mũi, chặt tai và mũi, bị làm thành nồi súp từ xương sọ, bị cạo đầu như vỏ ốc, bị làm thành miệng Rāhu (nuốt mặt trời, mặt trăng), bị châm lửa đốt như ngọn đuốc, bị đốt tay như đèn, bị bóc da như lá lốt, bị lột da như vải rách, bị làm thành con nai, bị chặt thịt như móc câu, bị chặt thịt thành đồng tiền, bị rắc muối và tro, bị lăn như khúc cây, bị đập nát xương như đống rơm, bị đổ dầu sôi, bị chó ăn thịt, bị xiên cọc khi còn sống, bị chém đầu bằng gươm. Một số người phạm tội vào ban đêm thì chịu quả báo ngay trong đêm, một số phạm tội vào ban đêm thì chịu quả báo vào ban ngày, một số phạm tội vào ban ngày thì chịu quả báo ngay trong ngày, một số phạm tội vào ban ngày thì chịu quả báo vào ban đêm, một số chịu quả báo sau hai hoặc ba ngày. Tất cả họ đều chịu quả báo ngay trong đời hiện tại.
Atthi pana, bhante nāgasena, koci ekassa vā dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā catunnaṃ vā pañcannaṃ vā dasannaṃ vā satassa vā sahassassa vā satasahassassa vā saparivāraṃ dānaṃ datvā diṭṭhadhammikaṃ bhogaṃ vā yasaṃ vā sukhaṃ vā anubhavitā sīlena vā uposathakammena vā’’ti?
But is there anyone, Venerable Nāgasena, who, having given a gift to one, two, three, four, five, ten, a hundred, a thousand, or a hundred thousand individuals with their retinue, or by virtue of sīla or Uposatha observance, has experienced wealth, fame, or happiness in this very life?”
Thưa Tôn giả Nāgasena, có ai đã bố thí cho một, hai, ba, bốn, năm, mười, một trăm, một ngàn, một trăm ngàn người cùng với tùy tùng, rồi nhờ giới hạnh hoặc việc giữ Bố Tát mà hưởng thụ tài sản, danh tiếng hay hạnh phúc ngay trong đời hiện tại không?”
1497
‘‘Atthi, mahārāja, cattāro purisā dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā diṭṭheva dhamme teneva sarīradehena tidasapure samanuppattā’’ti* .
“Yes, great king, there are four men who, having given gifts, undertaken sīla, and performed Uposatha observance, were reborn in the city of the Tāvatiṃsa devas with that very body, in this very life.”
“Này Đại vương, có bốn người đã bố thí, thọ trì giới hạnh, và thực hành Bố Tát, rồi ngay trong đời hiện tại, với chính thân thể ấy, họ đã tái sinh vào cõi trời Ba Mươi Ba (Tāvatiṃsa).”
‘‘Ko ca ko ca bhante’’ti?
“Who are they, Venerable sir?”
“Thưa Tôn giả, đó là những ai?”
‘‘Mandhātā, mahārāja, rājā, nimi rājā, sādhīno rājā, guttilo ca gandhabbo’’ti.
“King Mandhātā, great king, King Nimi, King Sādhīna, and Guttila the musician.”
“Này Đại vương, đó là Vua Mandhātā, Vua Nimi, Vua Sādhīna, và nhạc sĩ Cầm Thủ Guttila.”
1498
‘‘Bhante nāgasena, anekehi taṃ bhavasahassehi antaritaṃ, dvinnampetaṃ amhākaṃ* parokkhaṃ, yadi samatthosi vattamānake bhave bhagavato dharamānakāle kathehī’’ti?
“Venerable Nāgasena, that is separated by many thousands of aeons of existence; that is beyond our direct knowledge. If you are able, speak of those in the present age, during the time the Blessed One was alive.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, điều đó đã xảy ra cách đây hàng ngàn kiếp, nó nằm ngoài tầm hiểu biết của cả hai chúng ta. Nếu Tôn giả có thể, xin hãy kể về những trường hợp xảy ra trong thời hiện tại, khi Đức Thế Tôn còn tại thế.”
‘‘Vattamānakepi, mahārāja, bhave puṇṇako dāso therassa sāriputtassa bhojanaṃ datvā tadaheva seṭṭhiṭṭhānaṃ ajjhupagato, so etarahi puṇṇako seṭṭhīti paññāyi, gopālamātā devī attano kese vikkiṇitvā laddhehi aṭṭhahi kahāpaṇehi therassa mahākaccāyanassa attaṭṭhamakassa piṇḍapātaṃ datvā tadaheva rañño candapajjotassa* aggamahesiṭṭhānaṃ pattā.
“Even in the present age, great king, Puṇṇaka the slave, having given food to the Elder Sāriputta, immediately attained the position of a wealthy man that very day. He is now known as Puṇṇaka the wealthy man. Queen Gopālamātā, having sold her hair and given almsfood to the Elder Mahākaccāyana, with eight kahāpaṇas obtained, immediately attained the position of chief queen to King Candapajjota that very day.
“Này Đại vương, ngay trong thời hiện tại, nô lệ Puṇṇaka đã dâng thức ăn cho Trưởng lão Sāriputta và ngay trong ngày đó, anh ta đã trở thành một trưởng giả. Hiện nay, anh ta được biết đến là trưởng giả Puṇṇaka. Hoàng hậu Gopālamātā đã bán tóc của mình và dùng tám đồng tiền kiếm được để dâng bữa ăn khất thực cho Trưởng lão Mahākaccāna cùng bảy vị khác, và ngay trong ngày đó, bà đã trở thành hoàng hậu của Vua Candapajjota.
Suppiyā upāsikā aññatarassa gilānabhikkhuno attano ūrumaṃsena paṭicchādanīyaṃ datvā dutiyadivase yeva rūḷhavaṇā sañchavī* arogā jātā.
The female lay follower Suppiyā, having given a covering made from her own thigh-flesh to a certain sick bhikkhu, was healed with new skin and became free from illness on the very next day.
Nữ cư sĩ Suppiyā đã dâng thịt đùi của mình để đắp vết thương cho một vị tỳ khưu bệnh, và ngay ngày hôm sau, vết thương của bà đã lành, da thịt trở lại bình thường và bà khỏe mạnh.
Mallikā devī bhagavato ābhidosikaṃ kummāsapiṇḍaṃ datvā tadaheva rañño kosalassa aggamahesī jātā.
Queen Mallikā, having given a lump of stale barley-meal to the Blessed One, immediately became the chief queen of King Kosala that very day.
Hoàng hậu Mallikā đã dâng một nắm cơm nguội cho Đức Thế Tôn, và ngay trong ngày đó, bà đã trở thành hoàng hậu của Vua Kosala.
Sumano mālākāro aṭṭhahi sumanapupphamuṭṭhīhi bhagavantaṃ pūjetvā taṃ divasaṃ yeva mahāsampattiṃ patto.
Sumana the garland-maker, having honored the Blessed One with eight handfuls of jasmine flowers, attained great prosperity that very day.
Người bán hoa Sumana đã cúng dường Đức Thế Tôn tám bó hoa lài, và ngay trong ngày đó, ông đã đạt được tài sản lớn.
Ekasāṭako brāhmaṇo uttarasāṭakena bhagavantaṃ pūjetvā taṃ divasaṃ yeva sabbaṭṭhakaṃ labhi, sabbepete, mahārāja, diṭṭhadhammikaṃ bhogañca yasañca anubhaviṃsū’’ti.
Ekasāṭaka the brahmin, having honored the Blessed One with his upper garment, immediately received eight of everything that very day. All these, great king, experienced wealth and fame in this very life.”
Bà la môn Ekasāṭaka đã cúng dường Đức Thế Tôn chiếc áo choàng của mình, và ngay trong ngày đó, ông đã nhận được tám loại tài sản. Này Đại vương, tất cả những người này đều đã hưởng thụ tài sản và danh tiếng ngay trong đời hiện tại.”
1499
‘‘Bhante nāgasena, vicinitvā pariyesitvā cha jane yeva addasāsī’’ti.
“Venerable Nāgasena, you have searched and found only six persons.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả đã tìm kiếm và chỉ thấy sáu người thôi sao?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
“Yes, great king.”
“Vâng, Đại vương.”
‘‘Tena hi, bhante nāgasena, akusalaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā kusalaṃ.
“In that case, Venerable Nāgasena, unwholesome kamma is exceedingly more powerful, and wholesome kamma is not so.
“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, bất thiện mới là mạnh mẽ hơn cả, thiện thì không như vậy.
Ahañhi, bhante nāgasena, ekadivasaṃ yeva dasapi purise passāmi pāpassa kammassa vipākena sūlesu āropente, vīsampi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi purisasatampi purisasahassampi passāmi pāpassa kammassa vipākena sūlesu āropente.
For I, Venerable Nāgasena, see ten men being impaled on stakes in a single day due to the result of evil kamma. I see twenty, thirty, forty, fifty, a hundred, or a thousand men being impaled on stakes due to the result of evil kamma.
Bởi vì, thưa Tôn giả Nāgasena, chỉ trong một ngày, con đã thấy mười người bị xiên cọc do quả báo của ác nghiệp; con đã thấy hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, một trăm, thậm chí một ngàn người bị xiên cọc do quả báo của ác nghiệp.
Nandakulassa, bhante nāgasena, bhaddasālo nāma senāpatiputto ahosi.
Venerable Nāgasena, there was a general’s son named Bhaddasāla in the family of Nanda.
Thưa Tôn giả Nāgasena, có một con trai của vị tổng tư lệnh tên là Bhaddasāla, thuộc dòng dõi Nandakula.
Tena ca raññā candaguttena saṅgāmo samupabyūḷho ahosi.
And by that King Candagutta, a battle was joined.
Và một trận chiến đã xảy ra giữa ông ta và Vua Candagutta.
Tasmiṃ kho pana, bhante nāgasena, saṅgāme ubhato balakāye asītikabandharūpāni ahesuṃ, ekasmiṃ kira sīsakabandhe paripāte* ekaṃ kabandharūpaṃ uṭṭhahati, sabbepete pāpasseva kammassa vipākena anayabyasanaṃ āpannā.
In that battle, Venerable Nāgasena, there were eighty headless corpses on both sides of the army. It is said that when one head fell, one headless corpse arose. All these came to ruin and destruction due to the ripening of evil kamma.
Thưa Tôn giả Nāgasena, trong trận chiến đó, cả hai bên quân đội đều có tám mươi thân không đầu. Người ta nói rằng, khi một thân không đầu ngã xuống, một thân không đầu khác lại đứng dậy. Tất cả những người này đều rơi vào cảnh hủy diệt và bất hạnh do quả báo của chính ác nghiệp của họ.
Imināpi, bhante nāgasena, kāraṇena bhaṇāmi akusalaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā kusala’’nti.
For this reason too, Venerable Nāgasena, I say that unwholesome kamma is exceedingly more powerful, not wholesome kamma in the same way.”
Thưa Tôn giả Nāgasena, vì lý do này, con nói rằng bất thiện mới là mạnh mẽ hơn cả, thiện thì không như vậy.”
1500
‘‘Suyyati, bhante nāgasena, imasmiṃ buddhasāsane kosalena raññā asadisadānaṃ dinna’’nti?
“Is it heard, Venerable Nāgasena, that King Kosala gave an incomparable gift in this Buddha's dispensation?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, con nghe nói trong giáo pháp này, Vua Kosala đã thực hiện một cuộc bố thí vô song phải không?”
‘‘Āma, mahārāja, suyyatī’’ti.
“Yes, great king, it is heard.”
“Vâng, Đại vương, đúng vậy.”
‘‘Api nu kho, bhante nāgasena, kosalarājā taṃ asadisaṃ dānaṃ datvā tatonidānaṃ kañci diṭṭhadhammikaṃ bhogaṃ vā yasaṃ vā sukhaṃ vā paṭilabhī’’ti* ?
“Did King Kosala, Venerable Nāgasena, having given that incomparable gift, obtain any present-life wealth, fame, or happiness on account of it?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Vua Kosala sau khi thực hiện cuộc bố thí vô song đó, có nhận được bất kỳ tài sản, danh tiếng hay hạnh phúc nào ngay trong đời hiện tại không?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
“No, great king.”
“Không, Đại vương.”
‘‘Yadi, bhante nāgasena, kosalarājā evarūpaṃ anuttaraṃ dānaṃ datvāpi na labhi* tatonidānaṃ kañci diṭṭhadhammikaṃ bhogaṃ vā yasaṃ vā sukhaṃ vā, tena hi, bhante nāgasena, akusalaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā kusala’’nti.
“If, Venerable Nāgasena, King Kosala, even after giving such an unsurpassed gift, did not obtain any present-life wealth, fame, or happiness on account of it, then, Venerable Nāgasena, unwholesome kamma is exceedingly more powerful, not wholesome kamma in the same way.”
“Nếu vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, Vua Kosala, dù đã thực hiện một cuộc bố thí tối thượng như vậy, mà không nhận được bất kỳ tài sản, danh tiếng hay hạnh phúc nào ngay trong đời hiện tại, thì thưa Tôn giả Nāgasena, bất thiện mới là mạnh mẽ hơn cả, thiện thì không như vậy.”
1501
‘‘Parittattā, mahārāja, akusalaṃ khippaṃ pariṇamati, vipulattā kusalaṃ dīghena kālena pariṇamati, upamāyapi, mahārāja, etaṃ upaparikkhitabbaṃ.
“Because unwholesome kamma is slight, great king, it ripens quickly; because wholesome kamma is extensive, it ripens after a long time. This should also be examined by means of an analogy, great king.
“Này Đại vương, bất thiện vì ít ỏi nên nhanh chóng chín mùi; thiện vì rộng lớn nên chín mùi trong thời gian dài. Này Đại vương, điều này cũng cần được xem xét bằng ví dụ.
Yathā, mahārāja, aparante janapade kumudabhaṇḍikā nāma dhaññajāti māsalūnā* antogehagatā hoti, sālayo chappañcamāsehi pariṇamanti, kiṃ panettha, mahārāja, antaraṃ ko viseso kumudabhaṇḍikāya ca sālīnañcā’’ti?
Just as, great king, in a distant country, there is a kind of grain called kumudabhaṇḍikā, which, when a month old, is brought into the house; while rice ripens in five or six months. What, great king, is the difference, what is the distinction between kumudabhaṇḍikā and rice?”
Này Đại vương, ở một vùng đất xa xôi, có một loại ngũ cốc gọi là Kumudabhaṇḍikā chín trong một tháng và được mang vào nhà; còn lúa sāli thì chín trong năm, sáu tháng. Này Đại vương, có sự khác biệt gì, đặc điểm gì giữa Kumudabhaṇḍikā và lúa sāli?”
‘‘Parittattā, bhante, kumudabhaṇḍikāya, vipulattā ca sālīnaṃ.
“Because kumudabhaṇḍikā is slight, Venerable sir, and because rice is extensive.
“Thưa Tôn giả, đó là do Kumudabhaṇḍikā ít ỏi, còn lúa sāli thì dồi dào.”
Sālayo, bhante nāgasena, rājārahā rājabhojanaṃ, kumudabhaṇḍikā dāsakammakarānaṃ bhojana’’nti.
Rice, Venerable Nāgasena, is fit for kings, royal food; kumudabhaṇḍikā is food for slaves and laborers.”
Thưa Tôn giả Nāgasena, lúa Sāli là thực phẩm xứng đáng cho vua, là thức ăn của vua, còn lúa Kumudabhaṇḍikā là thức ăn của nô lệ và người làm công.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, parittattā akusalaṃ khippaṃ pariṇamati, vipulattā kusalaṃ dīghena kālena pariṇamatī’’ti.
“Just so, great king, because unwholesome kamma is slight, it ripens quickly; because wholesome kamma is extensive, it ripens after a long time.”
“Thưa Đại vương, cũng giống như vậy, ác nghiệp do ít ỏi nên trổ quả nhanh chóng, thiện nghiệp do rộng lớn nên trổ quả trong thời gian dài.”
1502
‘‘Yaṃ tattha, bhante nāgasena, khippaṃ pariṇamati, taṃ nāma loke adhimattaṃ balavataraṃ, tasmā akusalaṃ balavataraṃ, no tathā kusalaṃ.
“That which ripens quickly, Venerable Nāgasena, is considered exceedingly more powerful in the world. Therefore, unwholesome kamma is more powerful, not wholesome kamma in the same way.
“Thưa Tôn giả Nāgasena, điều gì trổ quả nhanh chóng thì điều đó được xem là mạnh mẽ hơn trong thế gian, do đó ác nghiệp mạnh mẽ hơn, thiện nghiệp thì không như vậy.
Yathā nāma, bhante nāgasena, yo koci yodho mahatimahāyuddhaṃ pavisitvā paṭisattuṃ upakacchake gahetvā ākaḍḍhitvā khippataraṃ sāmino upaneyya, so yodho loke samattho sūro nāma.
Just as, Venerable Nāgasena, any warrior who enters a great battle, seizes an enemy by the armpit, drags him, and quickly brings him to his lord, that warrior is called capable and brave in the world.
Thưa Tôn giả Nāgasena, ví như một chiến sĩ nào đó, khi tham gia một trận chiến lớn, nắm giữ kẻ thù dưới nách, kéo về và dâng lên chủ nhân một cách nhanh chóng, chiến sĩ đó được gọi là người có năng lực, dũng mãnh trong thế gian.
Yo ca bhisakko khippaṃ sallaṃ uddharati rogamapaneti, so bhisakko cheko nāma.
And the physician who quickly extracts a dart and removes a disease, that physician is called skillful.
Và một thầy thuốc nào đó nhanh chóng rút mũi tên, loại bỏ bệnh tật, thầy thuốc đó được gọi là người khéo léo.
Yo gaṇako sīghasīghaṃ gaṇetvā khippaṃ dassayati, so gaṇako cheko nāma.
The calculator who calculates very quickly and presents the result swiftly, that calculator is called skillful.
Một người tính toán nhanh chóng, mau lẹ đưa ra kết quả, người tính toán đó được gọi là người khéo léo.
Yo mallo khippaṃ paṭimallaṃ ukkhipitvā uttānakaṃ pāteti, so mallo samattho sūro nāma.
The wrestler who quickly lifts his opponent and throws him on his back, that wrestler is called capable and brave.
Một đô vật nào đó nhanh chóng nhấc bổng đối thủ và quật ngửa xuống, đô vật đó được gọi là người có năng lực, dũng mãnh.
Evameva kho, bhante nāgasena, yaṃ khippaṃ pariṇamati kusalaṃ vā akusalaṃ vā, taṃ loke adhimattaṃ balavatara’’nti.
Just so, Venerable Nāgasena, whether wholesome or unwholesome, that which ripens quickly is exceedingly more powerful in the world.”
Thưa Tôn giả Nāgasena, cũng giống như vậy, điều gì trổ quả nhanh chóng, dù là thiện nghiệp hay ác nghiệp, điều đó được xem là mạnh mẽ hơn trong thế gian.”
1503
‘‘Ubhayampi taṃ, mahārāja, kammaṃ samparāyavedanīyameva, api ca kho akusalaṃ sāvajjatāya khaṇena diṭṭhadhammavedanīyaṃ hoti, pubbakehi, mahārāja, khattiyehi ṭhapito eso niyamo ‘yo pāṇaṃ hanati, so daṇḍāraho…pe… yo adinnaṃ ādiyati…pe… yo paradāraṃ gacchati…pe… yo musā bhaṇati…pe… yo gāmaṃ ghāteti…pe… yo panthaṃ dūseti…pe… yo nikatiṃ karoti…pe… yo vañcanaṃ karoti, so daṇḍāraho vadhitabbo chettabbo bhettabbo hantabbo’ti.
“Both of these kammas, great king, are to be experienced in a future existence; however, unwholesome kamma, being blameworthy, becomes immediately experienced in the present life. This rule, great king, was established by former khattiyas: ‘Whoever takes life is liable to punishment… (and so on)… whoever takes what is not given… (and so on)… whoever goes with another’s wife… (and so on)… whoever speaks falsely… (and so on)… whoever destroys a village… (and so on)… whoever harms a road… (and so on)… whoever practices deceit… (and so on)… whoever practices fraud, is liable to punishment, to be killed, to be cut, to be broken, to be struck down.’
“Thưa Đại vương, cả hai nghiệp đó đều là nghiệp trổ quả ở đời sau, tuy nhiên ác nghiệp do có tội lỗi nên có thể trổ quả ngay trong đời hiện tại trong chốc lát. Thưa Đại vương, các vị vua chúa thời xưa đã đặt ra quy định này: ‘Kẻ nào sát sinh thì đáng bị trừng phạt… Kẻ nào lấy của không cho… Kẻ nào tà dâm với vợ người… Kẻ nào nói dối… Kẻ nào phá hoại làng mạc… Kẻ nào cướp bóc trên đường… Kẻ nào lừa đảo… Kẻ nào gian lận thì đáng bị trừng phạt, đáng bị giết, đáng bị chặt, đáng bị chém, đáng bị đánh đập.’
Taṃ te upādāya vicinitvā vicinitvā daṇḍenti vadhenti chindanti bhindanti hananti ca, api nu, mahārāja, atthi kehici ṭhapito niyamo ‘yo dānaṃ vā deti, sīlaṃ vā rakkhati, uposathakammaṃ vā karoti, tassa dhanaṃ vā yasaṃ vā dātabba’nti; api nu taṃ vicinitvā vicinitvā dhanaṃ vā yasaṃ vā denti, corassa katakammassa vadhabandhanaṃ viyā’’ti?
Taking that as a basis, they investigate again and again, and then punish, kill, cut, cleave, and strike them. But, great king, is there any rule established by anyone, saying, ‘Whoever gives a gift, or observes sīla, or performs the Uposatha observance, to him wealth or fame should be given’? Do they, after investigating again and again, give wealth or fame to such a person, like the execution and imprisonment for a thief’s committed deed?”
Dựa vào đó, họ đã xem xét kỹ lưỡng và trừng phạt, giết, chặt, chém, đánh đập những kẻ đó. Nhưng thưa Đại vương, có quy định nào do ai đó đặt ra rằng: ‘Kẻ nào bố thí, giữ giới, hoặc thực hành trai giới thì phải được ban cho tài sản hoặc danh tiếng’ không? Liệu họ có xem xét kỹ lưỡng và ban cho tài sản hoặc danh tiếng như việc trừng phạt, giam cầm kẻ trộm đã phạm tội không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir,”
“Thưa Tôn giả, không có.”
‘‘Yadi, mahārāja, dāyakānaṃ vicinitvā vicinitvā dhanaṃ vā yasaṃ vā dadeyyuṃ, kusalampi diṭṭhadhammavedanīyaṃ bhaveyya, yasmā ca kho, mahārāja, dāyake na vicinanti ‘dhanaṃ vā yasaṃ vā dassāmā’ti, tasmā kusalaṃ na diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
“If, great king, they were to give wealth or fame to donors after investigating again and again, then wholesome kamma would also be experienced in this very life. But since, great king, they do not investigate donors with the thought, ‘We shall give wealth or fame,’ therefore wholesome kamma is not experienced in this very life.
“Thưa Đại vương, nếu họ xem xét kỹ lưỡng và ban cho tài sản hoặc danh tiếng cho những người bố thí, thì thiện nghiệp cũng có thể trổ quả ngay trong đời hiện tại. Nhưng thưa Đại vương, vì họ không xem xét những người bố thí để nói rằng ‘chúng ta sẽ ban cho tài sản hoặc danh tiếng’, nên thiện nghiệp không trổ quả ngay trong đời hiện tại.
Iminā, mahārāja, kāraṇena akusalaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ, samparāyeva so adhimattaṃ balavataraṃ vedanaṃ vedayatī’’ti.
For this reason, great king, unwholesome kamma is experienced in this very life, but in the next life, that person experiences an exceedingly stronger feeling.”
Thưa Đại vương, vì lý do này, ác nghiệp trổ quả ngay trong đời hiện tại, còn ác nghiệp trổ quả mãnh liệt hơn ở đời sau.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, tavādisena buddhimantena vinā neso pañho sunibbeṭhiyo, lokikaṃ, bhante nāgasena, lokuttarena viññāpita’’nti.
“Excellent, Venerable Nāgasena! Without a wise person like you, this problem could not be well resolved. Venerable Nāgasena, the worldly has been made known by means of the supramundane.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, thật tốt lành! Nếu không có một người trí tuệ như Tôn giả, vấn đề này không thể được giải quyết tốt đẹp. Thưa Tôn giả Nāgasena, điều thế gian đã được giải thích bằng điều siêu thế.”
1504
Kusalākusalabalavatarapañho tatiyo.
The Third Question: Wholesome and Unwholesome Kamma, Which is Stronger?
Vấn đề về sức mạnh của thiện và ác nghiệp, thứ ba.
1505
4. Pubbapetādisapañho
4. The Question of Dedicating to Departed Relatives
4. Vấn đề về việc hồi hướng cho người đã khuất
1506
4. ‘‘Bhante nāgasena, ime dāyakā dānaṃ datvā pubbapetānaṃ ādisanti* ‘idaṃ tesaṃ pāpuṇātū’ti, api nu te kiñci tatonidānaṃ vipākaṃ paṭilabhantī’’ti?
“Venerable Nāgasena, these donors, having given a gift, dedicate it to their departed relatives, saying, ‘May this reach them.’ Do they receive any result from that cause?”
4. “Thưa Tôn giả Nāgasena, những người bố thí này sau khi bố thí, họ hồi hướng cho những người đã khuất (pubbapetā) rằng: ‘Nguyện cho điều này đến với họ.’ Liệu những người đã khuất đó có nhận được bất kỳ quả báo nào từ đó không?”
‘‘Keci, mahārāja, paṭilabhanti, keci nappaṭilabhantī’’ti.
“Some, great king, receive it, and some do not receive it.”
“Thưa Đại vương, một số người nhận được, một số người không nhận được.”
‘‘Ke, bhante, paṭilabhanti, ke nappaṭilabhantī’’ti?
“Who, Venerable Sir, receive it, and who do not receive it?”
“Thưa Tôn giả, ai nhận được, ai không nhận được?”
‘‘Nirayūpapannā, mahārāja, nappaṭilabhanti, saggagatā nappaṭilabhanti, tiracchānayonigatā nappaṭilabhanti, catunnaṃ petānaṃ tayo petā nappaṭilabhanti vantāsikā khuppipāsino nijjhāmataṇhikā, labhanti petā paradattūpajīvino, tepi saramānā yeva labhantī’’ti.
“Those reborn in hell, great king, do not receive it. Those gone to heaven do not receive it. Those reborn in the animal realm do not receive it. Of the four types of petas, three types of petas do not receive it: the Vantāsika, the Khuppipāsika, and the Nijjhāmataṇhika. The petas who subsist on what is given by others (paradattūpajīvino) receive it, and even they receive it only if they remember.”
“Thưa Đại vương, những người tái sinh vào địa ngục thì không nhận được, những người tái sinh vào cõi trời thì không nhận được, những người tái sinh vào loài súc sinh thì không nhận được. Trong bốn loại ngạ quỷ (peta), ba loại ngạ quỷ không nhận được là: Vantāsika (ăn đồ ói mửa), Khuppipāsino (đói khát), Nijjhāmataṇhikā (khát cháy cổ). Chỉ có ngạ quỷ Paradattūpajīvino (sống nhờ đồ người khác cho) mới nhận được, và họ cũng chỉ nhận được nếu họ nhớ đến.”
1507
‘‘Tena hi, bhante nāgasena, dāyakānaṃ dānaṃ visositaṃ* hoti aphalaṃ, yesaṃ uddissa kataṃ yadi te nappaṭilabhantī’’ti?
“In that case, Venerable Nāgasena, the donors’ gift is wasted and fruitless if those to whom it is dedicated do not receive it.”
“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, sự bố thí của những người bố thí trở nên vô ích, không có quả báo, nếu những người được hồi hướng không nhận được?”
‘‘Na hi taṃ, mahārāja, dānaṃ aphalaṃ hoti avipākaṃ, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavantī’’ti.
“That gift, great king, is not fruitless or without result; the donors themselves experience its fruit.”
“Không phải vậy, thưa Đại vương, sự bố thí đó không phải là vô ích, không có quả báo; chính những người bố thí sẽ hưởng quả báo của nó.”
‘‘Tena hi, bhante nāgasena, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.
“In that case, Venerable Nāgasena, please explain this matter to me.”
“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, xin hãy giải thích cho tôi lý do.”
‘‘Idha, mahārāja, keci manussā macchamaṃsasurābhattakhajjakāni paṭiyādetvā ñātikulaṃ gacchanti, yadi te ñātakā taṃ upāyanaṃ na sampaṭiccheyyuṃ, api nu taṃ upāyanaṃ visositaṃ gaccheyya vinasseyya vā’’ti?
“Here, great king, some people prepare fish, meat, liquor, rice, and snacks, and go to their relatives’ house. If those relatives do not accept that offering, would that offering be wasted or destroyed?”
“Thưa Đại vương, ở đây, một số người chuẩn bị cá, thịt, rượu, cơm, bánh kẹo rồi đi đến nhà bà con. Nếu những người bà con đó không nhận món quà đó, liệu món quà đó có bị khô héo hay hư hỏng không?”
‘‘Na hi, bhante, sāmikānaṃ yeva taṃ hotī’’ti.
“No, Venerable Sir, it belongs to the owners themselves.”
“Thưa Tôn giả, không, món quà đó vẫn thuộc về chủ nhân của nó.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavanti.
“Even so, great king, the donors themselves experience its fruit.
“Thưa Đại vương, cũng giống như vậy, chính những người bố thí sẽ hưởng quả báo của nó.
Yathā pana, mahārāja, puriso gabbhaṃ paviṭṭho asati purato nikkhamanamukhe kena nikkhameyyā’’ti.
Furthermore, great king, if a man has entered a chamber and there is no exit in front of him, by what means would he exit?”
Thưa Đại vương, ví như một người đi vào một căn phòng, nếu không có lối ra phía trước, người đó sẽ ra bằng lối nào?”
‘‘Paviṭṭheneva bhante’’ti.
“By the same way he entered, Venerable Sir.”
“Thưa Tôn giả, bằng chính lối đã vào.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavantī’’ti.
“Even so, great king, the donors themselves experience its fruit.”
“Thưa Đại vương, cũng giống như vậy, chính những người bố thí sẽ hưởng quả báo của nó.”
‘‘Hotu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmi, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavanti, na mayaṃ taṃ kāraṇaṃ vilomemāti.
“Let it be so, Venerable Nāgasena. I accept it as such; the donors themselves experience its fruit. We will not contradict this matter.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, cứ như vậy đi, tôi chấp nhận điều này là đúng. Chính những người bố thí sẽ hưởng quả báo của nó, chúng tôi không phản đối lý do đó.”
1508
‘‘Bhante nāgasena, yadi imesaṃ dāyakānaṃ dinnadānaṃ pubbapetānaṃ pāpuṇāti, te ca tassa vipākaṃ anubhavanti.
“Venerable Nāgasena, if the gift given by these donors reaches the departed relatives, and they experience its result,
“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu sự bố thí của những người bố thí này đến được với những người đã khuất, và họ hưởng quả báo của nó.
Tena hi yo pāṇātipātī luddo lohitapāṇī paduṭṭhamanasaṅkappo manusse ghātetvā dāruṇaṃ kammaṃ katvā pubbapetānaṃ ādiseyya ‘imassa me kammassa vipāko pubbapetānaṃ pāpuṇātū’ti, api nu tassa vipāko pubbapetānaṃ pāpuṇātī’’ti?
then if a person who is a killer, cruel, with bloody hands, and with corrupted thoughts, having killed people and performed a dreadful deed, were to dedicate it to his departed relatives, saying, ‘May the result of this kamma of mine reach my departed relatives,’ would the result of that deed reach his departed relatives?”
Vậy thì, một kẻ sát sinh, hung bạo, tay vấy máu, tâm ý ác độc, sau khi giết người và làm những nghiệp ác tàn khốc, nếu hồi hướng cho những người đã khuất rằng: ‘Nguyện cho quả báo của nghiệp ác này của tôi đến với những người đã khuất,’ liệu quả báo của nghiệp ác đó có đến được với những người đã khuất không?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
“No, great king.”
“Thưa Đại vương, không.”
1509
‘‘Bhante nāgasena, ko tattha hetu kiṃ kāraṇaṃ, yena kusalaṃ pāpuṇāti akusalaṃ na pāpuṇātī’’ti?
“Venerable Nāgasena, what is the reason, what is the cause, why wholesome kamma reaches them, but unwholesome kamma does not?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, lý do, nguyên nhân gì khiến thiện nghiệp có thể đến được mà ác nghiệp thì không?”
‘‘Neso, mahārāja, pañho pucchitabbo, mā ca tvaṃ, mahārāja, ‘visajjako atthī’ti apucchitabbaṃ pucchi, ‘kissa ākāso nirālambo, kissa gaṅgā uddhammukhā na sandati, kissa ime manussā ca dijā ca dvipadā migā catuppadā’ti tampi maṃ tvaṃ pucchissasī’’ti.
“This question, O great king, should not be asked. And you, O great king, should not ask what ought not to be asked, thinking, ‘there is one who answers.’ You would also ask me, ‘Why is space unsupported? Why does the Ganges not flow upstream? Why are these humans and birds bipedal, and beasts quadrupedal?’”
“Thưa Đại vương, vấn đề này không nên hỏi. Thưa Đại vương, đừng vì nghĩ rằng ‘có người giải đáp’ mà hỏi những điều không nên hỏi, như ‘Tại sao không gian không có chỗ tựa? Tại sao sông Hằng không chảy ngược lên? Tại sao những người này và chim chóc lại có hai chân, còn thú vật lại có bốn chân?’ Ngài cũng sẽ hỏi tôi những điều như vậy sao?”
‘‘Nāhaṃ taṃ, bhante nāgasena, vihesāpekkho pucchāmi, api ca nibbāhanatthāya* sandehassa pucchāmi, bahū manussā loke vāmagāmino* vicakkhukā, ‘kinti te otāraṃ na labheyyu’nti evāhaṃ taṃ pucchāmī’’ti.
“I do not ask you, Venerable Nāgasena, with a desire to harass, but rather I ask for the removal of doubt, for there are many people in the world who follow wrong paths, who are blind. ‘How might they not find an opportunity?’—it is thus that I ask you.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, tôi không hỏi Ngài với ý định quấy rầy, mà là để giải tỏa nghi ngờ. Có rất nhiều người trên thế gian đi sai đường, không có mắt trí tuệ. Tôi hỏi Ngài để họ không tìm được cơ hội (để làm điều sai trái).”
‘‘Na sakkā, mahārāja, saha akatena ananumatena saha pāpaṃ kammaṃ saṃvibhajituṃ.
“It is not possible, O great king, to share evil kamma with one who has not done it or approved of it.”
“Thưa Đại vương, không thể chia sẻ nghiệp ác với người không làm và không đồng tình.”
1510
‘‘Yathā, mahārāja, manussā udakanibbāhanena udakaṃ suvidūrampi haranti, api nu, mahārāja, sakkā ghanamahāselapabbato* nibbāhanena yathicchitaṃ haritu’’nti?
“Just as, O great king, people carry water to a very distant place by means of water conduits, would it be possible, O great king, to carry a dense, great rocky mountain wherever one wishes by means of conduits?”
“Thưa Đại vương, ví như con người có thể dẫn nước đi rất xa bằng cách dẫn thủy, nhưng thưa Đại vương, liệu có thể dẫn nước từ một ngọn núi đá lớn và dày đặc đến nơi mình muốn không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, không.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajituṃ.
“Even so, O great king, it is possible to share wholesome kamma, but it is not possible to share unwholesome kamma.
“Thưa Đại vương, cũng giống như vậy, có thể chia sẻ thiện nghiệp, nhưng không thể chia sẻ ác nghiệp.”
Yathā vā pana, mahārāja, sakkā telena padīpo jāletuṃ, api nu, mahārāja, sakkā udakena padīpo jāletu’’nti?
Or just as, O great king, it is possible to light a lamp with oil, would it be possible, O great king, to light a lamp with water?”
Hoặc này Đại vương, có thể thắp đèn bằng dầu, nhưng này Đại vương, có thể thắp đèn bằng nước chăng?
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Bạch Đại đức, không thể được.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajituṃ.
“Even so, O great king, it is possible to share wholesome kamma, but it is not possible to share unwholesome kamma.
“Cũng vậy, này Đại vương, có thể chia sẻ điều thiện (kusala), không thể chia sẻ điều bất thiện (akusala).
Yathā vā pana, mahārāja, kassakā taḷākato udakaṃ nīharitvā dhaññaṃ paripācenti, api nu kho, mahārāja, sakkā mahāsamuddato udakaṃ nīharitvā dhaññaṃ paripācetu’’nti?
Or just as, O great king, farmers draw water from a pond and ripen their grain, would it be possible, O great king, to draw water from the great ocean and ripen grain?”
Hoặc này Đại vương, nông dân lấy nước từ hồ để làm chín hạt giống, nhưng này Đại vương, có thể lấy nước từ đại dương để làm chín hạt giống chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Bạch Đại đức, không thể được.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajitu’’nti.
“Even so, O great king, it is possible to share wholesome kamma, but it is not possible to share unwholesome kamma.”
“Cũng vậy, này Đại vương, có thể chia sẻ điều thiện, không thể chia sẻ điều bất thiện.”
1511
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajituṃ.
“Venerable Nāgasena, for what reason is it possible to share wholesome kamma, but not possible to share unwholesome kamma?
“Bạch Đại đức Nāgasena, vì lý do gì mà có thể chia sẻ điều thiện, không thể chia sẻ điều bất thiện?
Kāraṇena maṃ saññāpehi, nāhaṃ andho anāloko sutvā vedissāmī’’ti.
Please enlighten me with a reason, for I am not blind or without light; having heard, I shall understand.”
Xin Đại đức hãy giải thích cho con lý do, con không phải là người mù lòa không có ánh sáng mà nghe xong sẽ không hiểu.”
‘‘Akusalaṃ, mahārāja, thokaṃ, kusalaṃ bahukaṃ, thokattā akusalaṃ kattāraṃ yeva pariyādiyati, bahukattā kusalaṃ sadevakaṃ lokaṃ ajjhottharatī’’ti.
“Unwholesome kamma, O great king, is little; wholesome kamma is abundant. Due to its scarcity, unwholesome kamma consumes only the doer; due to its abundance, wholesome kamma pervades the world with its deities.”
“Này Đại vương, bất thiện thì ít, thiện thì nhiều. Vì ít nên bất thiện chỉ bao trùm người tạo ra nó, vì nhiều nên thiện bao trùm cả thế giới cùng với chư thiên.”
‘‘Opammaṃ karohī’’ti.
“Give an analogy.”
“Xin Đại đức hãy cho một ví dụ.”
1512
‘‘Yathā, mahārāja, parittaṃ ekaṃ udakabindu pathaviyaṃ nipateyya, api nu kho taṃ, mahārāja, udakabindu dasapi dvādasapi yojanāni ajjhotthareyyā’’ti?
“Just as, O great king, a small single drop of water might fall upon the earth, would that drop of water, O great king, pervade ten or twelve yojanas?”
“Này Đại vương, nếu một giọt nước nhỏ rơi xuống đất, này Đại vương, giọt nước đó có thể bao trùm mười hay mười hai dojana chăng?”
‘‘Na hi, bhante, yattha taṃ udakabindu nipatitaṃ, tattheva pariyādiyatī’’ti.
“No, Venerable sir, where that drop of water falls, there alone it is consumed.”
“Bạch Đại đức, không thể được. Giọt nước đó rơi ở đâu thì chỉ bao trùm ở đó thôi.”
‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti?
“For what reason, O great king?”
“Vì lý do gì, này Đại vương?”
‘‘Parittattā, bhante, udakabindussā’’ti.
“Due to the smallness of the water drop, Venerable sir.”
“Bạch Đại đức, vì giọt nước quá ít.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, parittaṃ akusalaṃ parittattā kattāraṃ yeva pariyādiyati, na sakkā saṃvibhajituṃ.
“Even so, O great king, little unwholesome kamma, due to its scarcity, consumes only the doer; it is not possible to share it.
“Cũng vậy, này Đại vương, điều bất thiện nhỏ bé, vì nhỏ bé nên chỉ bao trùm người tạo ra nó, không thể chia sẻ được.
1513
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahatimahāmegho abhivasseyya tappayanto dharaṇitalaṃ, api nu kho so, mahārāja, mahāmegho samantato otthareyyā’’ti.
“Or just as, O great king, a very great cloud might rain down, satisfying the surface of the earth, would that great cloud, O great king, pervade all around?”
Hoặc này Đại vương, nếu một đám mây lớn đổ mưa xuống làm ướt đẫm mặt đất, này Đại vương, đám mây lớn đó có bao trùm khắp mọi nơi chăng?”
‘‘Āma, bhante, pūrayitvā so mahāmegho sobbhasara saritasākhākandarapadaradahataḷāka* udapānapokkharaṇiyo dasapi dvādasapi yojanāni ajjhotthareyyā’’ti.
“Yes, Venerable sir, that great cloud, having filled pits, lakes, rivers, streams, ravines, crevices, ponds, reservoirs, wells, and lotus ponds, would pervade ten or twelve yojanas.”
“Vâng, bạch Đại đức, đám mây lớn đó sẽ lấp đầy các hố, hồ, sông, nhánh sông, hang động, khe núi, ao hồ, kênh mương, giếng nước, hồ sen, và sẽ bao trùm mười hay mười hai dojana.”
‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti?
“For what reason, O great king?”
“Vì lý do gì, này Đại vương?”
‘‘Mahantattā, bhante, meghassā’’ti.
“Due to the greatness of the cloud, Venerable sir.”
“Bạch Đại đức, vì đám mây lớn.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, kusalaṃ bahukaṃ, bahukattā sakkā devamanussehipi saṃvibhajitu’’nti.
“Even so, O great king, wholesome kamma is abundant; due to its abundance, it is possible to share it even with deities and humans.”
“Cũng vậy, này Đại vương, điều thiện thì nhiều, vì nhiều nên có thể chia sẻ cho cả chư thiên và loài người.”
1514
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena akusalaṃ thokaṃ kusalaṃ bahutara’’nti?
“Venerable Nāgasena, for what reason is unwholesome kamma little, and wholesome kamma more abundant?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, vì lý do gì mà điều bất thiện thì ít, điều thiện thì nhiều hơn?”
‘‘Idha, mahārāja, yo koci dānaṃ deti, sīlaṃ samādiyati, uposathakammaṃ karoti, so haṭṭho pahaṭṭho hasito pamudito pasannamānaso vedajāto hoti, tassa aparāparaṃ pīti uppajjati, pītimanassa bhiyyo bhiyyo kusalaṃ pavaḍḍhati.
“Here, O great king, whoever gives a gift, undertakes precepts, or performs Uposatha observance, that person is joyful, delighted, smiling, gladdened, with a serene mind, filled with rapture. Then, repeatedly, joy arises in him; for one with a joyful mind, wholesome kamma increases more and more.
“Này Đại vương, ở đây, bất cứ ai bố thí (dāna), giữ giới (sīla), hoặc thực hành Uposatha, người đó sẽ hoan hỷ, vui mừng, tươi cười, hân hoan, tâm ý thanh tịnh, và tràn đầy niềm vui. Niềm hỷ lạc liên tục phát sinh cho người đó, và với tâm hoan hỷ, điều thiện của người đó ngày càng tăng trưởng.
1515
‘‘Yathā, mahārāja, udapāne bahusalilasampuṇṇe ekena desena udakaṃ paviseyya, ekena nikkhameyya, nikkhamantepi aparāparaṃ uppajjati, na sakkā hoti khayaṃ pāpetuṃ.
“Just as, O great king, in a well full of much water, water enters from one side and exits from another; even as it exits, more arises repeatedly, and it cannot be brought to exhaustion.
“Này Đại vương, ví như một cái giếng đầy nước, nước chảy vào từ một phía và chảy ra từ một phía khác, nhưng dù nước có chảy ra thì vẫn liên tục phát sinh, không thể cạn kiệt được.
Evameva kho, mahārāja, kusalaṃ bhiyyo bhiyyo pavaḍḍhati.
Just so, great king, wholesome kamma (kusala) increases more and more.
Cũng vậy, này Đại vương, điều thiện ngày càng tăng trưởng.
Vassasatepi ce, mahārāja, puriso kataṃ kusalaṃ āvajjeyya, āvajjite āvajjite bhiyyo bhiyyo kusalaṃ pavaḍḍhati.
Even if, great king, a person were to recollect wholesome kamma (kusala) done a hundred years ago, each time he recollects it, that wholesome kamma (kusala) increases more and more.
Này Đại vương, dù một người có suy tư về điều thiện đã làm trong một trăm năm, thì mỗi khi suy tư, điều thiện đó lại càng tăng trưởng hơn nữa.
Tassa taṃ kusalaṃ sakkā hoti yathicchakehi saddhiṃ saṃvibhajituṃ, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena kusalaṃ bahutaraṃ.
That wholesome kamma (kusala) can be shared with those who wish for it. This, great king, is the reason why wholesome kamma (kusala) is more abundant.
Điều thiện đó có thể chia sẻ cho bất cứ ai mong muốn. Này Đại vương, đây là lý do tại sao điều thiện nhiều hơn.
1516
‘‘Akusalaṃ pana, mahārāja, karonto pacchā vippaṭisārī hoti, vippaṭisārino cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivattati na sampasārīyati socati tappati hāyati khīyati na parivaḍḍhati tattheva pariyādiyati.
“However, great king, one who performs unwholesome kamma (akusala) later repents. When one repents, the mind shrinks back, recoils, turns away, does not expand, grieves, suffers, declines, wastes away, does not increase, and is consumed right there.
“Còn điều bất thiện, này Đại vương, khi một người làm điều đó, sau này người đó sẽ hối hận. Tâm của người hối hận sẽ co rút, chùn lại, quay ngược lại, không thể mở rộng, sầu muộn, đau khổ, suy yếu, cạn kiệt, không tăng trưởng mà chỉ tiêu tan ngay tại đó.
Yathā, mahārāja, sukkhāya nadiyā mahāpuḷināya unnatāvanatāya kuṭilasaṅkuṭilāya uparito parittaṃ udakaṃ āgacchantaṃ hāyati khīyati na parivaḍḍhati tattheva pariyādiyati.
Just as, great king, in a dry river with a large, uneven, and winding sandbank, a small amount of water coming from above declines, wastes away, does not increase, and is consumed right there.
Này Đại vương, ví như trên một con sông khô cạn, nhiều cát, gồ ghề, quanh co, một chút nước từ thượng nguồn chảy đến sẽ suy yếu, cạn kiệt, không tăng trưởng mà chỉ tiêu tan ngay tại đó.
Evameva kho, mahārāja, akusalaṃ karontassa cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivattati na sampasārīyati socati tappati hāyati khīyati na parivaḍḍhati tattheva pariyādiyati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akusalaṃ thoka’’nti.
Just so, great king, when one performs unwholesome kamma (akusala), the mind shrinks back, recoils, turns away, does not expand, grieves, suffers, declines, wastes away, does not increase, and is consumed right there. This, great king, is the reason why unwholesome kamma (akusala) is meager.”
Cũng vậy, này Đại vương, khi một người làm điều bất thiện, tâm của người đó sẽ co rút, chùn lại, quay ngược lại, không thể mở rộng, sầu muộn, đau khổ, suy yếu, cạn kiệt, không tăng trưởng mà chỉ tiêu tan ngay tại đó. Này Đại vương, đây là lý do tại sao điều bất thiện thì ít.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena! I accept this matter as it is.”
“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều này là đúng như vậy.”
1517
Pubbapetādisapañho catuttho.
The Fourth Question on Deceased Relatives, etc.
Vấn đề về người thân đã qua đời, thứ tư, đã hoàn tất.
1518
5. Supinapañho
5. The Question on Dreams
5. Vấn đề về giấc mơ
1519
5. ‘‘Bhante nāgasena, imasmiṃ loke naranāriyo supinaṃ passanti kalyāṇampi pāpakampi, diṭṭhapubbampi adiṭṭhapubbampi, katapubbampi akatapubbampi, khemampi sabhayampi, dūrepi santikepi, bahuvidhānipi anekavaṇṇasahassāni dissanti, kiñcetaṃ supinaṃ nāma, ko cetaṃ passatī’’ti?
“Venerable Nāgasena, in this world, men and women have dreams, both good and bad, both seen before and not seen before, both done before and not done before, both safe and fearful. Many kinds of dreams, thousands of different varieties, are seen. What is this thing called a dream, and who experiences it?”
5. “Bạch Đại đức Nāgasena, trong thế giới này, nam nữ nằm mơ thấy những điều tốt đẹp lẫn xấu xa, những điều đã từng thấy lẫn chưa từng thấy, những điều đã từng làm lẫn chưa từng làm, những điều an toàn lẫn đáng sợ, ở xa lẫn ở gần, nhiều loại khác nhau và hàng ngàn màu sắc hiện ra. Giấc mơ đó là gì, và ai là người nhìn thấy nó?”
‘‘Nimittametaṃ, mahārāja, supinaṃ nāma, yaṃ cittassa āpāta* mupagacchati.
“This, great king, is a sign called a dream, which comes into the mind’s range (āpāta).
“Này Đại vương, giấc mơ là một điềm báo, là điều xuất hiện trong tâm.
Chayime, mahārāja, supinaṃ passanti, vātiko supinaṃ passati, pittiko supinaṃ passati, semhiko supinaṃ passati, devatūpasaṃhārato supinaṃ passati, samudāciṇṇato supinaṃ passati, pubbanimittato supinaṃ passati, tatra, mahārāja, yaṃ pubbanimittato supinaṃ passati, taṃ yeva saccaṃ, avasesaṃ micchā’’ti.
There are six types of people, great king, who have dreams: one with a windy humor (vātiko) has a dream, one with a bilious humor (pittiko) has a dream, one with a phlegmatic humor (semhiko) has a dream, one has a dream due to divine intervention (devatūpasaṃhārato), one has a dream due to habitual experience (samudāciṇṇato), and one has a dream due to a premonitory sign (pubbanimittato). Among these, great king, only the dream that arises from a premonitory sign is true; the rest are false.”
Này Đại vương, có sáu loại người nằm mơ: người có bệnh về gió nằm mơ, người có bệnh về mật nằm mơ, người có bệnh về đàm nằm mơ, người nằm mơ do chư thiên hiện ra, người nằm mơ do thói quen, người nằm mơ do điềm báo trước. Trong số đó, này Đại vương, giấc mơ do điềm báo trước là thật, còn lại là sai.”
1520
‘‘Bhante nāgasena, yo pubbanimittato supinaṃ passati, kiṃ tassa cittaṃ sayaṃ gantvā taṃ nimittaṃ vicināti, taṃ vā nimittaṃ cittassa āpātamupagacchati, añño vā āgantvā tassa ārocetī’’ti?
“Venerable Nāgasena, when one has a dream due to a premonitory sign, does one’s mind go by itself to seek out that sign, or does that sign come into the mind’s range, or does someone else come and report it to him?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, người nằm mơ do điềm báo trước, có phải tâm của người đó tự đi tìm điềm báo đó, hay điềm báo đó tự hiện ra trong tâm, hay có người khác đến báo cho người đó biết chăng?”
‘‘Na, mahārāja, tassa cittaṃ sayaṃ gantvā taṃ nimittaṃ vicināti, nāpi añño koci āgantvā tassa āroceti, atha kho taṃ yeva nimittaṃ cittassa āpātamupagacchati.
“No, great king, one’s mind does not go by itself to seek out that sign, nor does anyone else come and report it to him; rather, that very sign comes into the mind’s range.
“Này Đại vương, tâm của người đó không tự đi tìm điềm báo đó, cũng không có người khác đến báo cho người đó biết, mà chính điềm báo đó tự hiện ra trong tâm.
Yathā, mahārāja, ādāso na sayaṃ kuhiñci gantvā chāyaṃ vicināti, nāpi añño koci chāyaṃ ānetvā ādāsaṃ āropeti* , atha kho yato kutoci chāyā āgantvā ādāsassa āpātamupagacchati, evameva kho, mahārāja, na tassa cittaṃ sayaṃ gantvā taṃ nimittaṃ vicināti, nāpi añño koci āgantvā āroceti, atha kho yato kutoci nimittaṃ āgantvā cittassa āpātamupagacchatī’’ti.
Just as, great king, a mirror does not go anywhere by itself to seek out a reflection, nor does anyone else bring a reflection and place it on the mirror; rather, a reflection comes from somewhere and appears in the mirror’s range. Just so, great king, one’s mind does not go by itself to seek out that sign, nor does anyone else come and report it; rather, a sign comes from somewhere and appears in the mind’s range.”
Này Đại vương, ví như gương không tự đi đâu để tìm bóng, cũng không có người nào mang bóng đến đặt vào gương, mà chính bóng từ đâu đó đến và hiện ra trong gương. Cũng vậy, này Đại vương, tâm của người đó không tự đi tìm điềm báo đó, cũng không có người khác đến báo cho biết, mà chính điềm báo từ đâu đó đến và hiện ra trong tâm.”
1521
‘‘Bhante nāgasena, yaṃ taṃ cittaṃ supinaṃ passati, api nu taṃ cittaṃ jānāti ‘evaṃ nāma vipāko bhavissati khemaṃ vā bhayaṃ vā’ti?
“Venerable Nāgasena, when the mind experiences a dream, does that mind know, ‘This will be the result, whether safe or fearful’?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, cái tâm nhìn thấy giấc mơ đó, có biết rằng ‘quả báo sẽ là như thế này, an toàn hay đáng sợ’ chăng?”
‘‘Na hi, mahārāja, taṃ cittaṃ jānāti ‘evaṃvipāko bhavissati khemaṃ vā bhayaṃ vā’ti, nimitte pana uppanne aññesaṃ katheti, tato te atthaṃ kathentī’’ti.
“No, great king, that mind does not know, ‘This will be the result, whether safe or fearful.’ However, when the sign appears, it is told to others, and then they explain its meaning.”
“Không, này Đại vương, cái tâm đó không biết ‘quả báo sẽ là như thế này, an toàn hay đáng sợ’, nhưng khi điềm báo xuất hiện, nó kể cho người khác, rồi những người đó giải thích ý nghĩa.”
1522
‘‘Iṅgha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ me dassehī’’ti.
“Please, Venerable Nāgasena, show me the reason.”
“Này Đại đức Nāgasena, xin hãy chỉ cho con một ví dụ.”
‘‘Yathā, mahārāja, sarīre tilakā pīḷakā daddūni uṭṭhahanti lābhāya vā alābhāya vā, yasāya vā ayasāya vā, nindāya vā pasaṃsāya vā, sukhāya vā dukkhāya vā, api nu tā, mahārāja, pīḷakā jānitvā uppajjanti ‘imaṃ nāma mayaṃ atthaṃ nipphādessāmā’’’ti?
“Just as, great king, moles, boils, or rashes appear on the body, for gain or loss, for fame or infamy, for blame or praise, for happiness or suffering—do those boils, great king, appear knowing, ‘We will accomplish this particular purpose’?”
“Tâu Đại vương, ví như trên thân thể, những nốt ruồi, mụn nhọt, chàm ghẻ nổi lên, hoặc vì được lợi hay mất lợi, vì được danh hay mất danh, vì bị chê bai hay được khen ngợi, vì được an lạc hay khổ đau, này Đại vương, những mụn nhọt ấy có tự biết mà nổi lên rằng ‘chúng ta sẽ tạo ra kết quả này’ chăng?”
‘‘Na hi, bhante, yādise tā okāse pīḷakā sambhavanti, tattha tā pīḷakā disvā nemittakā byākaronti ‘evaṃ nāma vipāko bhavissatī’’’ti.
“No, Venerable Sir, prognosticators do not declare, ‘Such and such will be the result,’ merely by seeing boils in the places where they appear.”
“Bạch Đại đức, không phải vậy. Nơi nào những mụn nhọt ấy xuất hiện, các nhà tiên tri nhìn thấy chúng ở đó rồi tuyên bố rằng ‘quả báo sẽ là như thế này’.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ cittaṃ supinaṃ passati, na taṃ cittaṃ jānāti ‘evaṃ nāma vipāko bhavissati khemaṃ vā bhayaṃ vā’ti, nimitte pana uppanne aññesaṃ katheti, tato te atthaṃ kathentī’’ti.
“Just so, great king, the mind that sees a dream does not know, ‘Such and such will be the result, whether welfare or danger.’ But when a sign appears, it tells others, and then they explain the meaning.”
“Cũng vậy, này Đại vương, cái tâm thấy giấc mơ, tâm ấy không biết rằng ‘quả báo sẽ là như thế này, an ổn hay nguy hiểm’, nhưng khi điềm báo xuất hiện, nó kể cho người khác, rồi những người ấy giải thích ý nghĩa.”
1523
‘‘Bhante nāgasena, yo supinaṃ passati, so niddāyanto, udāhu jāgaranto* passatī’’ti?
“Venerable Nāgasena, does one who sees a dream see it while sleeping or while awake?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, người nào thấy giấc mơ, người ấy thấy trong lúc ngủ hay trong lúc thức?”
‘‘Yo so, mahārāja, supinaṃ passati, na so niddāyanto passati, nāpi jāgaranto passati.
“One who sees a dream, great king, does not see it while sleeping, nor does one see it while awake.
“Này Đại vương, người nào thấy giấc mơ, người ấy không thấy trong lúc ngủ, cũng không thấy trong lúc thức.
Api ca okkante middhe asampatte bhavaṅge etthantare supinaṃ passati.
Rather, one sees a dream in the interval when drowsiness has set in, but before reaching the bhavaṅga state.
Nhưng khi sự buồn ngủ ập đến, trước khi đạt đến bhavaṅga, trong khoảng thời gian đó, người ấy thấy giấc mơ.
Middhasamārūḷhassa, mahārāja, cittaṃ bhavaṅgagataṃ hoti, bhavaṅgagataṃ cittaṃ nappavattati, appavattaṃ cittaṃ sukhadukkhaṃ nappajānāti, appaṭivijānantassa supino na hoti, pavattamāne citte supinaṃ passati.
For one who is overcome by drowsiness, great king, the mind is in the bhavaṅga state. A mind in the bhavaṅga state does not function. A non-functioning mind does not discern pleasure or pain. For one who does not discern, there is no dream. One sees a dream when the mind is functioning.
Này Đại vương, khi tâm bị sự buồn ngủ xâm chiếm, nó đi vào bhavaṅga; tâm đã đi vào bhavaṅga thì không hoạt động; tâm không hoạt động thì không nhận biết an lạc hay khổ đau; người không nhận biết thì không có giấc mơ; khi tâm đang hoạt động thì thấy giấc mơ.”
1524
‘‘Yathā, mahārāja, timire andhakāre appabhāse suparisuddhepi ādāse chāyā na dissati, evameva kho, mahārāja, middhasamārūḷhe citte bhavaṅgagate tiṭṭhamānepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, appavatte citte supinaṃ na passati.
“Just as, great king, in darkness, in gloom, where there is no light, a shadow is not seen even in a perfectly clean mirror; just so, great king, when the mind is overcome by drowsiness and has entered the bhavaṅga state, even though the body remains, the mind is not functioning. When the mind is not functioning, one does not see a dream.
“Này Đại vương, ví như trong bóng tối mịt mờ, không có ánh sáng, dù gương rất trong sạch cũng không thấy bóng; cũng vậy, này Đại vương, khi tâm bị sự buồn ngủ xâm chiếm, đi vào bhavaṅga, dù thân thể vẫn còn, tâm không hoạt động; khi tâm không hoạt động thì không thấy giấc mơ.
Yathā, mahārāja, ādāso, evaṃ sarīraṃ daṭṭhabbaṃ; yathā andhakāro, evaṃ middhaṃ daṭṭhabbaṃ; yathā āloko, evaṃ cittaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as the mirror, great king, so should the body be understood; just as the darkness, so should drowsiness be understood; just as the light, so should the mind be understood.
Này Đại vương, thân thể nên được xem như tấm gương; bóng tối nên được xem như sự buồn ngủ; ánh sáng nên được xem như tâm.”
1525
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahikotthaṭassa sūriyassa pabhā na dissati santā yeva sūriyarasmi appavattā hoti, appavattāya sūriyarasmiyā āloko na hoti, evameva kho, mahārāja, middhasamārūḷhassa cittaṃ bhavaṅgagataṃ hoti, bhavaṅgagataṃ cittaṃ nappavattati, appavatte citte supinaṃ na passati.
“Or again, great king, just as the light of the sun covered by mist is not seen, even though the sun's rays are present but not functioning, so there is no light; just so, great king, for one overcome by drowsiness, the mind is in the bhavaṅga state. A mind in the bhavaṅga state does not function. When the mind is not functioning, one does not see a dream.
“Hoặc này Đại vương, ví như ánh sáng mặt trời bị mây che phủ thì không thấy được, dù tia nắng mặt trời vẫn tồn tại nhưng không hoạt động; khi tia nắng mặt trời không hoạt động thì không có ánh sáng; cũng vậy, này Đại vương, khi tâm bị sự buồn ngủ xâm chiếm, nó đi vào bhavaṅga; tâm đã đi vào bhavaṅga thì không hoạt động; khi tâm không hoạt động thì không thấy giấc mơ.
Yathā, mahārāja, sūriyo, evaṃ sarīraṃ daṭṭhabbaṃ; yathā mahikottharaṇaṃ, evaṃ middhaṃ daṭṭhabbaṃ; yathā sūriyarasmi, evaṃ cittaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as the sun, great king, so should the body be understood; just as the covering of mist, so should drowsiness be understood; just as the sun's rays, so should the mind be understood.
Này Đại vương, mặt trời nên được xem như thân thể; sự che phủ của mây nên được xem như sự buồn ngủ; tia nắng mặt trời nên được xem như tâm.”
1526
‘‘Dvinnaṃ, mahārāja, santepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, middhasamārūḷhassa bhavaṅgagatassa santepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, nirodhasamāpannassa santepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, jāgarantassa, mahārāja, cittaṃ lolaṃ hoti vivaṭaṃ pākaṭaṃ anibaddhaṃ, evarūpassa citte nimittaṃ āpātaṃ na upeti.
“For two, great king, even though the body is present, the mind does not function: for one overcome by drowsiness and in the bhavaṅga state, even though the body is present, the mind does not function; and for one who has attained the cessation of perception and feeling (nirodhasamāpatti), even though the body is present, the mind does not function. For one who is awake, great king, the mind is restless, open, manifest, unbound; in such a mind, a sign does not appear.
“Này Đại vương, tâm của hai loại người không hoạt động dù thân thể vẫn còn: tâm của người bị sự buồn ngủ xâm chiếm, đi vào bhavaṅga, không hoạt động dù thân thể vẫn còn; tâm của người nhập diệt tận định (nirodhasamāpatti) không hoạt động dù thân thể vẫn còn. Này Đại vương, tâm của người thức thì dao động, mở rộng, hiển lộ, không ổn định; trong tâm như vậy, điềm báo không xuất hiện.
Yathā, mahārāja, purisaṃ vivaṭaṃ pākaṭaṃ akiriyaṃ arahassaṃ rahassakāmā parivajjenti, evameva kho, mahārāja, jāgarantassa dibbo attho āpātaṃ na upeti, tasmā jāgaranto supinaṃ na passati.
Just as, great king, those who desire secrecy avoid a person who is open, manifest, inactive, and without secrets; just so, great king, a divine meaning does not appear to one who is awake. Therefore, one who is awake does not see a dream.
Này Đại vương, ví như những người thích bí mật tránh xa người cởi mở, hiển lộ, không hành động, không giữ bí mật; cũng vậy, này Đại vương, đối với người thức, ý nghĩa thiêng liêng không xuất hiện; do đó, người thức không thấy giấc mơ.
Yathā vā pana, mahārāja, bhikkhuṃ bhinnājīvaṃ anācāraṃ pāpamittaṃ dussīlaṃ kusītaṃ hīnavīriyaṃ kusalā bodhipakkhiyā dhammā āpātaṃ na upenti, evameva kho, mahārāja, jāgarantassa dibbo attho āpātaṃ na upeti, tasmā jāgaranto supinaṃ na passatī’’ti.
Or again, great king, just as wholesome dhammas conducive to awakening do not appear to a monk with a broken livelihood, improper conduct, bad friends, immorality, laziness, or weak energy; just so, great king, a divine meaning does not appear to one who is awake. Therefore, one who is awake does not see a dream.”
Hoặc này Đại vương, ví như các pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyadhammā) không xuất hiện đối với một tỳ khưu có đời sống bị phá hoại, không có hạnh kiểm, có bạn xấu, phạm giới, lười biếng, yếu kém tinh tấn; cũng vậy, này Đại vương, đối với người thức, ý nghĩa thiêng liêng không xuất hiện; do đó, người thức không thấy giấc mơ.”
1527
‘‘Bhante nāgasena, atthi middhassa ādimajjhapariyosāna’’nti?
“Venerable Nāgasena, does drowsiness have a beginning, middle, and end?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, sự buồn ngủ có khởi đầu, giữa, và kết thúc chăng?”
‘‘Āma, mahārāja, atthi middhassa ādimajjhapariyosāna’’nti.
“Yes, great king, drowsiness has a beginning, middle, and end.”
“Thưa Đại vương, có, sự buồn ngủ có khởi đầu, giữa, và kết thúc.”
‘‘Katamaṃ ādi, katamaṃ majjhaṃ, katamaṃ pariyosāna’’nti?
“What is the beginning, what is the middle, and what is the end?”
“Cái nào là khởi đầu, cái nào là giữa, cái nào là kết thúc?”
‘‘Yo, mahārāja, kāyassa onāho pariyonāho dubbalyaṃ mandatā akammaññatā kāyassa, ayaṃ middhassa ādi; yo, mahārāja, kapiniddāpareto vokiṇṇakaṃ jaggati* , idaṃ middhassa majjhaṃ; bhavaṅgagati pariyosanaṃ.
“That, great king, which is the sluggishness, the covering, the weakness, the dullness, the unsuitability for work of the body—this is the beginning of drowsiness; that, great king, when one is overcome by monkey-sleep and wakes intermittently—this is the middle of drowsiness; the bhavaṅga state is the end.
“Này Đại vương, sự nặng nề, trì trệ, yếu đuối, chậm chạp, không thích hợp cho công việc của thân thể, đó là khởi đầu của sự buồn ngủ; này Đại vương, người bị sự buồn ngủ như khỉ (kapiniddā) chi phối, tâm thức lẫn lộn, đó là giữa của sự buồn ngủ; đi vào bhavaṅga là kết thúc.
Majjhūpagato, mahārāja, kapiniddāpareto supinaṃ passati.
One who is in the middle, great king, overcome by monkey-sleep, sees a dream.”
Này Đại vương, người bị sự buồn ngủ như khỉ chi phối, ở giai đoạn giữa, thì thấy giấc mơ.
Yathā, mahārāja, koci yatacārī samāhitacitto ṭhitadhammo acalabuddhi pahīnakotūhalasaddaṃ vanamajjhogāhitvā sukhumaṃ atthaṃ cintayati, na ca so tattha middhaṃ okkamati, so tattha samāhito ekaggacitto sukhumaṃ atthaṃ paṭivijjhati, evameva kho, mahārāja, jāgaro na middhasamāpanno, majjhūpagato kapiniddāpareto supinaṃ passati.
Just as, great king, some ascetic, with a concentrated mind, established in Dhamma, with an unshakeable intellect, having entered a forest devoid of distracting noises, contemplates a subtle matter, and he does not fall into drowsiness there; being concentrated there, with a one-pointed mind, he penetrates the subtle matter. In the same way, great king, one who is awake but not deeply asleep, having reached the middle state, overcome by monkey-sleep, sees a dream.
Này Đại vương, ví như một người tu hành có giới hạnh, tâm định tĩnh, an trú trong Chánh pháp, trí tuệ bất động, đã loại bỏ những tiếng ồn ào, đi sâu vào rừng vắng, suy tư về ý nghĩa vi tế, và người ấy không bị sự buồn ngủ xâm chiếm ở đó, người ấy định tĩnh, tâm nhất điểm, thấu hiểu ý nghĩa vi tế ở đó; cũng vậy, này Đại vương, người thức không bị sự buồn ngủ hoàn toàn chi phối, người bị sự buồn ngủ như khỉ chi phối, ở giai đoạn giữa, thì thấy giấc mơ.
Yathā, mahārāja, kotūhalasaddo, evaṃ jāgaraṃ daṭṭhabbaṃ; yathā vivittaṃ vanaṃ, evaṃ kapiniddāpareto daṭṭhabbo; yathā so kotūhalasaddaṃ ohāya middhaṃ vivajjetvā majjhattabhūto sukhumaṃ atthaṃ paṭivijjhati, evaṃ jāgaro na middhasamāpanno kapiniddāpareto supinaṃ passatī’’ti.
Just as, great king, the distracting noise is to be understood as wakefulness; just as a secluded forest, so is one overcome by monkey-sleep to be understood; just as that ascetic, having abandoned the distracting noise and avoided drowsiness, being in a neutral state, penetrates the subtle matter, so too, one who is awake but not deeply asleep, overcome by monkey-sleep, sees a dream.”
Này Đại vương, tiếng ồn ào nên được xem như sự thức tỉnh; khu rừng vắng nên được xem như người bị sự buồn ngủ như khỉ chi phối; ví như người ấy từ bỏ tiếng ồn ào, tránh xa sự buồn ngủ, trở nên trung lập, thấu hiểu ý nghĩa vi tế, cũng vậy, người thức không bị sự buồn ngủ hoàn toàn chi phối, người bị sự buồn ngủ như khỉ chi phối, thì thấy giấc mơ.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“It is good, venerable Nāgasena, I accept it as such.”
“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”
1528
Supinapañho pañcamo.
The Fifth Question on Dreams.
Vấn đề về giấc mơ, thứ năm.
1529
6. Akālamaraṇapañho
6. The Question on Untimely Death
6. Vấn đề về cái chết không đúng lúc
1530
6. ‘‘Bhante nāgasena, ye te sattā maranti, sabbe te kāle yeva maranti, udāhu akālepi marantī’’ti?
6. “Venerable Nāgasena, do all beings who die, die at the proper time, or do they also die at an untimely time?”
6. “Bạch Đại đức Nāgasena, những chúng sinh chết, tất cả đều chết đúng lúc, hay cũng có thể chết không đúng lúc?”
‘‘Atthi, mahārāja, kālepi maraṇaṃ, atthi akālepi maraṇa’’nti.
“There is, great king, death at the proper time, and there is also death at an untimely time.”
“Thưa Đại vương, có cái chết đúng lúc, và cũng có cái chết không đúng lúc.”
1531
‘‘Bhante nāgasena, ke kāle maranti, ke akāle marantī’’ti?
“Venerable Nāgasena, who dies at the proper time, and who dies at an untimely time?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, ai chết đúng lúc, ai chết không đúng lúc?”
‘‘Diṭṭhapubbā pana, mahārāja, tayā ambarukkhā vā jamburukkhā vā, aññasmā vā pana phalarukkhā phalāni patantāni āmāni ca pakkāni cā’’ti?
“Have you ever seen, great king, mango trees or rose-apple trees, or other fruit trees, with fruits falling, both unripe and ripe?”
“Này Đại vương, ngài đã từng thấy những quả xoài hay quả jambu, hoặc những quả cây ăn trái khác rơi xuống, cả quả xanh lẫn quả chín chăng?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
“Yes, venerable sir.”
“Bạch Đại đức, vâng, đã từng thấy.”
‘‘Yāni tāni, mahārāja, phalāni rukkhato patanti, sabbāni tāni kāle yeva patanti, udāhu akālepī’’ti?
“Those fruits, great king, that fall from the tree, do all of them fall at the proper time, or also at an untimely time?”
“Này Đại vương, những quả ấy rơi từ cây xuống, tất cả đều rơi đúng lúc, hay cũng có thể không đúng lúc?”
‘‘Yāni tāni, bhante nāgasena, phalāni paripakkāni vilīnāni patanti, sabbāni tāni kāle patanti.
“Venerable Nāgasena, those fruits that fall when they are ripe and detached, all of them fall at the proper time.
“Bạch Đại đức Nāgasena, những quả chín rụng, tất cả đều rơi đúng lúc.
Yāni pana tāni avasesāni phalāni tesu kānici kimividdhāni patanti, kānici laguḷahatāni* patanti, kānici vātappahatāni patanti, kānici antopūtikāni hutvā patanti, sabbāni tāni akāle patantī’’ti.
But among the remaining fruits, some fall having been pierced by worms, some fall having been struck by a stick, some fall having been struck by the wind, some fall having become rotten inside; all of those fall at an untimely time.”
Còn những quả còn lại, một số bị sâu đục mà rơi, một số bị gậy đập mà rơi, một số bị gió thổi mà rơi, một số bị thối rữa bên trong mà rơi, tất cả những quả ấy đều rơi không đúng lúc.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ye te jarāvegahatā maranti, te yeva kāle maranti, avasesā keci kammappaṭibāḷhā maranti, keci gatippaṭibāḷhā maranti, keci kiriyappaṭibāḷhā marantī’’ti.
“In the same way, great king, those beings who die struck by the force of old age, they alone die at the proper time. As for the rest, some die afflicted by kamma, some die afflicted by destiny (gati), some die afflicted by actions (kiriyā).”
“Cũng vậy, này Đại vương, những ai chết do bị sự già yếu tấn công, những người ấy chết đúng lúc; còn những người khác, một số chết do bị nghiệp chướng ngăn trở, một số chết do bị cõi tái sinh ngăn trở, một số chết do bị hành động ngăn trở.”
1532
‘‘Bhante nāgasena, ye te kammappaṭibāḷhā maranti, yepi te gatippaṭibāḷhā maranti, yepi te kiriyappaṭibāḷhā maranti, yepi te jarāvegappaṭibāḷhā maranti, sabbe te kāle yeva maranti, yopi mātukucchigato marati, so tassa kālo, kāle yeva so marati.
“Venerable Nāgasena, those who die afflicted by kamma, and those who die afflicted by destiny (gati), and those who die afflicted by actions (kiriyā), and those who die afflicted by the force of old age—all of them die at the proper time. Even one who dies in the mother’s womb, that is their time, and they die at the proper time.
“Bạch Đại đức Nāgasena, những ai chết do bị nghiệp chướng ngăn trở, những ai chết do bị cõi tái sinh ngăn trở, những ai chết do bị hành động ngăn trở, và những ai chết do bị sự già yếu tấn công, tất cả những người ấy đều chết đúng lúc; ngay cả người chết trong bụng mẹ, đó cũng là lúc của người ấy, người ấy chết đúng lúc.”
Yopi vijātaghare marati, so tassa kālo, sopi kāle yeva marati.
Even one who dies in the lying-in chamber, that is their time, and they also die at the proper time.
Ai chết trong nhà hộ sản, đó là thời điểm của người ấy, người ấy cũng chết đúng thời điểm.
Yopi māsiko marati…pe… yopi vassasatiko marati, so tassa kālo, kāle yeva so marati, tena hi, bhante nāgasena, akāle maraṇaṃ nāma na hoti, ye keci maranti, sabbe te kāle yeva marantī’’ti.
Even one who dies at one month old… and even one who dies at a hundred years old, that is their time, and they die at the proper time. Therefore, venerable Nāgasena, there is no such thing as untimely death; whoever dies, all of them die at the proper time.”
Ai chết khi mới một tháng tuổi… cho đến… ai chết khi đã một trăm tuổi, đó là thời điểm của người ấy, người ấy cũng chết đúng thời điểm. Thưa Tôn giả Nāgasena, vậy thì không có cái chết không đúng thời điểm, tất cả những ai chết đều chết đúng thời điểm.”
1533
‘‘Sattime, mahārāja, vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle maranti.
“Great king, there are seven who die untimely, even though they have further life span.
“Này Đại vương, có bảy hạng người chết không đúng thời điểm, mặc dù còn có thể sống lâu hơn.
Katame satta?
Which seven?
Bảy hạng người đó là ai?
Jighacchito, mahārāja, bhojanaṃ alabhamāno upahatabbhantaro vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle marati, pipāsito, mahārāja, pānīyaṃ alabhamāno parisukkhahadayo vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle marati, ahinā daṭṭho, mahārāja, visavegābhihato tikicchakaṃ alabhamāno vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle marati, visamāsito, mahārāja, ḍayhantesu aṅgapaccaṅgesu agadaṃ alabhamāno vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle marati, aggigato, mahārāja, jhāyamāno nibbāpanaṃ alabhamāno vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle marati, udakagato, mahārāja, patiṭṭhaṃ alabhamāno vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle marati, sattihato, mahārāja, ābādhiko bhisakkaṃ alabhamāno vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle marati, ime kho, mahārāja, satta vijjamānepi uttariṃ āyusmiṃ akāle maranti.
O great king, a person afflicted by hunger, not obtaining food, with his inner being tormented, dies untimely even though he has more life remaining. O great king, a person afflicted by thirst, not obtaining drinking water, with a parched heart, dies untimely even though he has more life remaining. O great king, a person bitten by a snake, afflicted by the venom's force, not obtaining a physician, dies untimely even though he has more life remaining. O great king, a person who has consumed poison, with his limbs burning, not obtaining an antidote, dies untimely even though he has more life remaining. O great king, a person caught in fire, burning, not obtaining means of extinguishing, dies untimely even though he has more life remaining. O great king, a person fallen into water, not obtaining a foothold, dies untimely even though he has more life remaining. O great king, a person struck by a weapon, afflicted, not obtaining a physician, dies untimely even though he has more life remaining. These seven, O great king, die untimely even though they have more life remaining.
Này Đại vương, người đói khát, không có thức ăn, nội tạng bị suy kiệt, chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn. Này Đại vương, người khát nước, không có nước uống, tim khô héo, chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn. Này Đại vương, người bị rắn cắn, bị nọc độc tấn công, không tìm được thầy thuốc, chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn. Này Đại vương, người ăn phải thuốc độc, các chi thể nóng rát, không tìm được thuốc giải, chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn. Này Đại vương, người bị lửa thiêu đốt, không tìm được cách dập lửa, chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn. Này Đại vương, người bị chìm trong nước, không tìm được chỗ bám víu, chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn. Này Đại vương, người bị thương tích do vũ khí, bị bệnh tật, không tìm được thầy thuốc, chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn. Này Đại vương, đây là bảy hạng người chết không đúng thời điểm dù còn có thể sống lâu hơn.
Tatrāpāhaṃ, mahārāja, ekaṃsena vadāmi.
In that regard, O great king, I do not speak of certain causes.
Và về điều đó, này Đại vương, Ta nói một cách dứt khoát.
1534
‘‘Aṭṭhavidhena, mahārāja, sattānaṃ kālaṅkiriyā hoti, vātasamuṭṭhānena pittasamuṭṭhānena semhasamuṭṭhānena sannipātikena utuvipariṇāmena visamaparihārena opakkamikena kammavipākena, mahārāja, sattānaṃ kālaṅkiriyā hoti.
“O great king, there are eight ways in which beings die: by a disorder arising from wind, by a disorder arising from bile, by a disorder arising from phlegm, by a combination of humors (sannipāta), by seasonal changes, by an improper mode of living, by external violence, and, O great king, by the ripening of kamma. In that, O great king, the death that is due to the ripening of kamma, that alone is a timely death (sāmayikā kālaṅkiriyā); the remaining are untimely deaths (asāmayikā kālaṅkiriyā).”
“Này Đại vương, có tám cách mà chúng sinh chết: do bệnh phong (vāta), do bệnh mật (pitta), do bệnh đàm (semha), do sự kết hợp (sannipāta), do sự thay đổi thời tiết (utu-vipariṇāma), do sự chăm sóc không đúng cách (visama-parihāra), do tai nạn (opakkāmika), và do quả của nghiệp (kamma-vipāka). Này Đại vương, chúng sinh chết do những nguyên nhân này.
Tatra, mahārāja, yadidaṃ kammavipākena kālaṅkiriyā, sā yeva tattha sāmayikā* kālaṅkiriyā, avasesā asāmayikā kālaṅkiriyāti.
In that, O great king, the death that is due to the ripening of kamma, that alone is a timely death (sāmayikā kālaṅkiriyā); the remaining are untimely deaths (asāmayikā kālaṅkiriyā).
Trong đó, này Đại vương, cái chết do quả của nghiệp là cái chết đúng thời điểm (sāmayika). Còn lại là cái chết không đúng thời điểm (asāmayika).”
Bhavati ca –
And it is said:
Và có câu kệ rằng:
1535
‘‘‘Jighacchāya pipāsāya, ahidaṭṭhā* visena ca;
“By hunger, by thirst, by snakebite, and by poison;
“Do đói khát, do rắn cắn, và do chất độc;
1536
Aggiudakasattīhi, akāle tattha mīyati;
By fire, water, and weapons, one dies untimely there;
Do lửa, nước, vũ khí, người ta chết không đúng thời điểm ở đó;
1537
Vātapittena semhena, sannipātenutūhi ca;
By wind, bile, phlegm, and by sannipāta and seasons;
Do phong, mật, đàm, do sự kết hợp và thời tiết;
1538
Visamopakkamakammehi, akāle tattha mīyatī’ti.
By improper living, external violence, and kamma, one dies untimely there.”
Do sự chăm sóc không đúng cách, tai nạn và nghiệp, người ta chết không đúng thời điểm ở đó.”
1539
‘‘Keci, mahārāja, sattā pubbe katena tena tena akusalakammavipākena maranti.
“Some beings, O great king, die by the ripening of that very unwholesome kamma performed previously.
“Này Đại vương, một số chúng sinh chết do quả của những ác nghiệp đã làm trong quá khứ.
Idha, mahārāja, yo pubbe pare jighacchāya māreti, so bahūni vassasatasahassāni jighacchāya paripīḷito chāto parikilanto sukkhamilātahadayo bubhukkhito* visukkhito jhāyanto abbhantaraṃ pariḍayhanto jighacchāya yeva marati daharopi majjhimopi mahallakopi, idampi tassa sāmayikamaraṇaṃ.
Here, O great king, whoever previously caused others to die by starvation, that person, for hundreds of thousands of years, tormented by hunger, famished, exhausted, with a dried and withered heart, intensely hungry, parched, burning and scorching within, dies solely by hunger, whether young, middle-aged, or old. This too is a timely death for that person.
Này Đại vương, ở đây, ai trong quá khứ đã làm cho người khác đói khát mà chết, người ấy trong hàng trăm ngàn năm bị đói khát hành hạ, đói lả, kiệt sức, tim khô héo, cực kỳ đói, khô héo, cháy bỏng, nội tạng nóng rát, và chết vì đói khát, dù còn trẻ, trung niên hay già. Đây cũng là cái chết đúng thời điểm của người ấy.
1540
‘‘Yo pubbe pare pipāsāya māreti, so bahūni vassasatasahassāni peto hutvā nijjhāmataṇhiko samāno lūkho kiso parisukkhitahadayo pipāsāya yeva marati daharopi majjhimopi mahallakopi, idampi tassa sāmayikamaraṇaṃ.
“Whoever previously caused others to die by thirst, that person, for hundreds of thousands of years, becoming a hungry ghost (peta) called nijjhāmataṇhika, rough, emaciated, with a parched heart, dies solely by thirst, whether young, middle-aged, or old. This too is a timely death for that person.
Ai trong quá khứ đã làm cho người khác khát nước mà chết, người ấy trong hàng trăm ngàn năm trở thành ngạ quỷ Nijjhāmataṇhika, khô héo, gầy gò, tim khô cạn, và chết vì khát nước, dù còn trẻ, trung niên hay già. Đây cũng là cái chết đúng thời điểm của người ấy.
1541
‘‘Yo pubbe pare ahinā ḍaṃsāpetvā māreti, so bahūni vassasatasahassāni ajagaramukheneva ajagaramukhaṃ kaṇhasappamukheneva kaṇhasappamukhaṃ parivattitvā tehi khāyitakhāyito ahīhi daṭṭho yeva marati daharopi majjhimopi mahallakopi, idampi tassa sāmayikamaraṇaṃ.
“Whoever previously caused others to die by snakebite, that person, for hundreds of thousands of years, transforming from one python's mouth to another, from one cobra's mouth to another, bitten and gnawed by those snakes, dies solely by snakebite, whether young, middle-aged, or old. This too is a timely death for that person.
Ai trong quá khứ đã làm cho người khác bị rắn cắn mà chết, người ấy trong hàng trăm ngàn năm luân chuyển từ miệng trăn này sang miệng trăn khác, từ miệng rắn hổ mang này sang miệng rắn hổ mang khác, bị chúng cắn xé, và chết vì bị rắn cắn, dù còn trẻ, trung niên hay già. Đây cũng là cái chết đúng thời điểm của người ấy.
1542
‘‘Yo pubbe pare visaṃ datvā māreti, so bahūni vassasatasahassāni ḍayhantehi aṅgapaccaṅgehi bhijjamānena sarīrena kuṇapagandhaṃ vāyanto viseneva marati daharopi majjhimopi mahallakopi, idampi tassa sāmayikamaraṇaṃ.
“Whoever previously caused others to die by giving poison, that person, for hundreds of thousands of years, with burning limbs, a disintegrating body, emitting a putrid smell, dies solely by poison, whether young, middle-aged, or old. This too is a timely death for that person.
Ai trong quá khứ đã cho người khác uống thuốc độc mà chết, người ấy trong hàng trăm ngàn năm với các chi thể nóng rát, thân thể tan rã, bốc mùi hôi thối như xác chết, và chết vì thuốc độc, dù còn trẻ, trung niên hay già. Đây cũng là cái chết đúng thời điểm của người ấy.
1543
‘‘Yo pubbe pare agginā māreti, so bahūni vassasatasahassāni aṅgārapabbateneva aṅgārapabbataṃ yamavisayeneva yamavisayaṃ parivattitvā daḍḍhavidaḍḍhagatto agginā yeva marati daharopi majjhimopi malallakopi, idampi tassa sāmayikamaraṇaṃ.
“Whoever previously caused others to die by fire, that person, for hundreds of thousands of years, transforming from one mountain of coals to another, from one Yama-world to another, with a burnt and charred body, dies solely by fire, whether young, middle-aged, or old. This too is a timely death for that person.
Ai trong quá khứ đã làm cho người khác bị lửa thiêu mà chết, người ấy trong hàng trăm ngàn năm luân chuyển từ núi than hồng này sang núi than hồng khác, từ cõi Diêm Vương này sang cõi Diêm Vương khác, thân thể bị cháy sém, và chết vì lửa, dù còn trẻ, trung niên hay già. Đây cũng là cái chết đúng thời điểm của người ấy.
1544
‘‘Yo pubbe pare udakena māreti, so bahūni vassasatasahassāni hataviluttabhaggadubbalagatto khubbhitacitto* udakeneva* marati daharopi majjhimopi mahallakopi, idampi tassa sāmayikamaraṇaṃ.
“Whoever previously caused others to die by water, that person, for hundreds of thousands of years, with a body that is broken, shattered, weak, and feeble, with a disturbed mind, dies solely by water, whether young, middle-aged, or old. This too is a timely death for that person.
Ai trong quá khứ đã làm cho người khác bị nước dìm mà chết, người ấy trong hàng trăm ngàn năm với thân thể bị đánh đập, tan nát, gãy đổ, yếu ớt, tâm trí hoảng loạn, và chết vì nước, dù còn trẻ, trung niên hay già. Đây cũng là cái chết đúng thời điểm của người ấy.
1545
‘‘Yo pubbe pare sattiyā māreti, so bahūni vassasatasahassāni chinnabhinnakoṭṭitavikoṭṭito sattimukhasamāhato sattiyā yeva marati daharopi majjhimopi mahallakopi, idampi tassa sāmayikamaraṇaṃ’’.
“Whoever previously kills others with a spear, that person, for hundreds of thousands of years, having a body torn, broken, crushed, and pulverized, struck by spear-points, dies by a spear itself, whether young, middle-aged, or old. This too is his timely death.”
Ai trong quá khứ đã làm cho người khác bị vũ khí đâm mà chết, người ấy trong hàng trăm ngàn năm với thân thể bị cắt xé, đâm chém, đập nát, nghiền nát, bị thương tích do mũi giáo, và chết vì vũ khí, dù còn trẻ, trung niên hay già. Đây cũng là cái chết đúng thời điểm của người ấy.”
1546
‘‘Bhante nāgasena, akāle maraṇaṃ atthīti yaṃ vadeti, iṅgha me tvaṃ tattha kāraṇaṃ atidisāti’’.
“Venerable Nāgasena, you say that there is untimely death. Please explain the reason for this to me.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả nói rằng có cái chết không đúng thời điểm, xin Tôn giả hãy chỉ rõ nguyên nhân cho con.”
‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahāaggikkhandho ādinnatiṇakaṭṭhasākhāpalāso pariyādinnabhakkho upādānasaṅkhayā nibbāyati, so aggi vuccati ‘anītiko anupaddavo samaye nibbuto nāmā’ti, evameva kho, mahārāja, yo koci bahūni divasasahassāni jīvitvā jarājiṇṇo āyukkhayā anītiko anupaddavo marati, so vuccati ‘samaye maraṇamupagato’ti.
“Just as, great king, a very large heap of fire, having consumed grass, wood, branches, and leaves, and with its fuel exhausted, becomes extinguished due to the cessation of its sustenance, that fire is called ‘extinguished at the proper time, without affliction, without danger.’ In the same way, great king, whoever lives for many thousands of days, grows old and infirm, and dies due to the exhaustion of their lifespan, without affliction, without danger, that person is called ‘having met death at the proper time.’
“Này Đại vương, ví như một đống lửa lớn, đã cháy hết cỏ, củi, cành cây, lá cây, đã cạn kiệt nhiên liệu, và tắt đi do hết chất đốt. Đống lửa đó được gọi là ‘đã tắt đúng thời điểm, không có bệnh tật, không có tai họa’. Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ ai sống hàng ngàn ngày, rồi già yếu, chết do hết tuổi thọ, không có bệnh tật, không có tai họa, người ấy được gọi là ‘đã chết đúng thời điểm’.”
1547
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahatimahāaggikkhandho ādinnatiṇakaṭṭhasākhāpalāso assa, taṃ apariyādinne yeva tiṇakaṭṭhasākhāpalāse mahatimahāmegho abhippavassitvā nibbāpeyya, api nu kho, mahārāja, mahāaggikkhandho samaye nibbuto nāma hotī’’ti?
“Or again, great king, suppose a very large heap of fire, having consumed grass, wood, branches, and leaves, were to be extinguished by a very large cloud raining down before its grass, wood, branches, and leaves were exhausted. Would that great heap of fire, great king, be called ‘extinguished at the proper time’?”
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một đống lửa lớn, đã cháy hết cỏ, củi, cành cây, lá cây, nhưng khi cỏ, củi, cành cây, lá cây chưa cạn kiệt, một trận mưa lớn ập đến và dập tắt nó. Này Đại vương, đống lửa lớn đó có được gọi là đã tắt đúng thời điểm không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kissa pana so, mahārāja, pacchimo aggikkhandho purimakena aggikkhandhena samasamagatiko nāhosī’’ti?
“Why then, great king, was that latter heap of fire not of the same nature as the former heap of fire?”
“Tại sao, này Đại vương, đống lửa sau đó không có cùng trạng thái như đống lửa trước?”
‘‘Āgantukena, bhante, meghena paṭipīḷito so aggikkhandho asamaye nibbuto’’ti.
“That heap of fire, Venerable sir, was suppressed by an incoming cloud and extinguished untimely.”
“Thưa Tôn giả, đống lửa đó bị dập tắt không đúng thời điểm do một trận mưa bất ngờ ập đến.”
Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā pittasamuṭṭhānena vā semhasamuṭṭhānena vā sannipātikena vā utupariṇāmajena vā visamaparihārajena vā opakkamikena vā jighacchāya vā pipāsāya vā sappadaṭṭhena vā visamāsitena vā agginā vā udakena vā sattivegappaṭipīḷito vā akāle marati.
“In the same way, great king, whoever dies untimely, that person dies untimely, being suppressed by an incoming disease, whether arising from wind, or arising from bile, or arising from phlegm, or from a combination of humors, or arising from seasonal change, or arising from improper care, or from an external cause, or from hunger, or from thirst, or from a snakebite, or from eating poison, or from fire, or from water, or from being struck by a weapon’s force.
Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ ai chết không đúng thời điểm, người ấy bị hành hạ bởi một căn bệnh bất ngờ, hoặc do bệnh phong, hoặc do bệnh mật, hoặc do bệnh đàm, hoặc do sự kết hợp, hoặc do sự thay đổi thời tiết, hoặc do sự chăm sóc không đúng cách, hoặc do tai nạn, hoặc do đói khát, hoặc do bị rắn cắn, hoặc do ăn phải thuốc độc, hoặc do lửa, hoặc do nước, hoặc do bị vũ khí tấn công mà chết không đúng thời điểm.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthi.
This, great king, is the reason why there is untimely death.
Này Đại vương, đây là nguyên nhân khiến có cái chết không đúng thời điểm.
1548
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, gagane mahatimahāvalāhako uṭṭhahitvā ninnañca thalañca paripūrayanto abhivassati, so vuccati ‘megho anītiko anupaddavo vassatī’ti.
“Or again, great king, just as a very large cloud rises in the sky and rains down, filling both lowlands and highlands, that cloud is called ‘raining without affliction, without danger.’
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một đám mây lớn nổi lên trên bầu trời, mưa xuống làm ngập đầy cả chỗ trũng và chỗ cao. Đám mây đó được gọi là ‘mưa không có bệnh tật, không có tai họa’.”
Evameva kho, mahārāja, yo koci ciraṃ jīvitvā jarājiṇṇo āyukkhayā anītiko anupaddavo marati, so vuccati ‘samaye maraṇamupagato’ti.
In the same way, great king, whoever lives long, grows old and infirm, and dies due to the exhaustion of their lifespan, without affliction, without danger, that person is called ‘having met death at the proper time.’
Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ ai sống lâu, rồi già yếu, chết do hết tuổi thọ, không có bệnh tật, không có tai họa, người ấy được gọi là ‘đã chết đúng thời điểm’.”
1549
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, gagane mahatimahāvalāhako uṭṭhahitvā antarāyeva mahatā vātena abbhatthaṃ gaccheyya, api nu kho so, mahārāja, mahāvalāhako samaye vigato nāma hotī’’ti?
“Or again, great king, suppose a very large cloud were to rise in the sky and then, in between, be dispersed by a strong wind. Would that great cloud, great king, be called ‘departed at the proper time’?”
“Thưa Đại vương, ví như trên hư không, một đám mây rất lớn nổi lên rồi bị một cơn gió lớn làm tan biến ngay giữa chừng, tâu Đại vương, có thể nói rằng đám mây lớn ấy đã tan đi đúng lúc chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Thưa không, bạch ngài.”
‘‘Kissa pana so, mahārāja, pacchimo valāhako purimena valāhakena samasamagatiko nāhosī’’ti?
“Why then, great king, was that latter cloud not of the same nature as the former cloud?”
“Vậy tại sao, tâu Đại vương, đám mây sau đó lại không có cùng một kết cục như đám mây trước?”
‘‘Āgantukena, bhante, vātena paṭipīḷito so valāhako asamayappatto yeva vigato’’ti.
“That cloud, Venerable sir, was suppressed by an incoming wind and departed untimely.”
“Bạch ngài, do bị một cơn gió bất ngờ ập đến tác động, đám mây ấy đã tan đi dù chưa đến lúc.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā…pe… sattivegappaṭipīḷito vā akāle marati.
“In the same way, great king, whoever dies untimely, that person dies untimely, being suppressed by an incoming disease, whether arising from wind… or from being struck by a weapon’s force.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào chết không đúng lúc là do bị một cơn bệnh bất ngờ tác động, hoặc do gió nổi lên…v.v… hoặc do bị sức mạnh của vũ khí tác động, nên chết không đúng lúc.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthīti.
This, great king, is the reason why there is untimely death.”
Thưa Đại vương, đây là nguyên nhân, do nguyên nhân này mà có cái chết không đúng lúc.”
1550
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, balavā āsīviso kupito kiñcideva purisaṃ ḍaṃseyya, tassa taṃ visaṃ anītikaṃ anupaddavaṃ maraṇaṃ pāpeyya, taṃ visaṃ vuccati ‘anītikamanupaddavaṃ koṭigata’nti.
“Or again, great king, just as a powerful, enraged venomous snake might bite some person, and that poison would lead that person to death without affliction, without danger, that poison is called ‘without affliction, without danger, having reached its limit.’
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, một con rắn độc mạnh mẽ nổi giận cắn một người nào đó, nọc độc của nó sẽ khiến người ấy chết một cách không tai ương, không hoạn nạn. Nọc độc đó được gọi là ‘đã đến cực điểm, không tai ương, không hoạn nạn’.
Evameva kho, mahārāja, yo koci ciraṃ jīvitvā jarājiṇṇo āyukkhayā anītiko anupaddavo marati, so vuccati ‘anītiko anupaddavo jīvitakoṭigato sāmayikaṃ maraṇamupagato’ti.
In the same way, great king, whoever lives long, grows old and infirm, and dies due to the exhaustion of their lifespan, without affliction, without danger, that person is called ‘without affliction, without danger, having reached the limit of their life, having met death at the proper time.’
Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào sống lâu, già yếu, chết do hết tuổi thọ một cách không tai ương, không hoạn nạn, người đó được gọi là ‘đã đến cuối đời, không tai ương, không hoạn nạn, đã đi đến cái chết đúng lúc’.”
1551
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, balavatā āsīvisena daṭṭhassa antarāyeva āhituṇḍiko agadaṃ datvā avisaṃ kareyya, api nu kho taṃ, mahārāja, visaṃ samaye vigataṃ nāma hotī’’ti?
“Or again, great king, suppose a person bitten by a powerful venomous snake were, in between, given an antidote by a snake charmer, rendering the poison harmless. Would that poison, great king, be called ‘departed at the proper time’?”
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, một người bị rắn độc mạnh mẽ cắn, nhưng giữa chừng có người thầy thuốc rắn cho thuốc giải độc và làm cho nọc độc biến mất, tâu Đại vương, có thể nói rằng nọc độc ấy đã tan đi đúng lúc chăng?”
‘‘Na hi bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Thưa không, bạch ngài.”
‘‘Kissa pana taṃ, mahārāja, pacchimaṃ visaṃ purimakena visena samasamagatikaṃ nāhosī’’ti?
“Why then, great king, was that latter poison not of the same nature as the former poison?”
“Vậy tại sao, tâu Đại vương, nọc độc sau đó lại không có cùng một kết cục như nọc độc trước?”
‘‘Āgantukena, bhante, agadena paṭipīḷitaṃ visaṃ akoṭigataṃ yeva vigata’’nti.
“Venerable sir, the poison, suppressed by an incoming antidote, has vanished without reaching its culmination.”
“Bạch ngài, do bị thuốc giải độc bất ngờ tác động, nọc độc đã tan đi dù chưa đến cực điểm.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā…pe… sattivegappaṭipīḷito vā akāle marati.
“Even so, great king, whoever dies prematurely, that person dies prematurely, being afflicted by an adventitious disease, whether arising from wind… or afflicted by the force of a weapon.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào chết không đúng lúc là do bị một cơn bệnh bất ngờ tác động, hoặc do gió nổi lên…v.v… hoặc do bị sức mạnh của vũ khí tác động, nên chết không đúng lúc.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthīti.
This, great king, is the reason why there is untimely death.”
Thưa Đại vương, đây là nguyên nhân, do nguyên nhân này mà có cái chết không đúng lúc.”
1552
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, issāso saraṃ pāteyya, sace so saro yathāgatigamanapathamatthakaṃ gacchati, so saro vuccati ‘anītiko anupaddavo yathāgatigamanapathamatthakaṃ gato nāmā’ti.
“Or again, great king, just as an archer might shoot an arrow; if that arrow goes to the end of its intended path, that arrow is said to have gone to the end of its intended path, free from harm and danger.
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, một cung thủ bắn một mũi tên. Nếu mũi tên đó đi đến cuối con đường bay thông thường của nó, mũi tên đó được gọi là ‘đã đến cuối con đường bay thông thường, không tai ương, không hoạn nạn’.
Evameva kho, mahārāja, yo koci ciraṃ jīvitvā jarājiṇṇo āyukkhayā anītiko anupaddavo marati, so vuccati ‘anītiko anupaddavo samaye maraṇamupagato’ti.
Even so, great king, whoever lives for many thousands of days, and being old and worn out, dies without harm or danger due to the exhaustion of his lifespan, that person is said to have reached death at the proper time, free from harm and danger.”
Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào sống lâu, già yếu, chết do hết tuổi thọ một cách không tai ương, không hoạn nạn, người đó được gọi là ‘đã đi đến cái chết đúng lúc, không tai ương, không hoạn nạn’.”
1553
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, issāso saraṃ pāteyya, tassa taṃ saraṃ tasmiṃ yeva khaṇe koci gaṇheyya, api nu kho so, mahārāja, saro yathāgatigamanapathamatthakaṃ gato nāma hotī’’ti?
“Or again, great king, just as an archer might shoot an arrow, if someone were to catch that arrow at that very moment, would that arrow, great king, be said to have gone to the end of its intended path?”
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, một cung thủ bắn một mũi tên, và ngay lúc đó có người bắt lấy mũi tên ấy, tâu Đại vương, có thể nói rằng mũi tên ấy đã đi đến cuối con đường bay thông thường của nó chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, venerable sir.”
“Thưa không, bạch ngài.”
‘‘Kissa pana so, mahārāja, pacchimo saro purimakena sarena samasamagatiko nāhosī’’ti?
“Why then, great king, did that latter arrow not go as far as the former arrow?”
“Vậy tại sao, tâu Đại vương, mũi tên sau đó lại không có cùng một kết cục như mũi tên trước?”
‘‘Āgantukena, bhante, gahaṇena tassa sarassa gamanaṃ upacchinna’’nti.
“Venerable sir, the arrow’s flight was interrupted by an adventitious capture.”
“Bạch ngài, do việc bắt giữ bất ngờ, hành trình của mũi tên đó đã bị cắt đứt.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā…pe… sattivegappaṭipīḷito vā akāle marati.
“Even so, great king, whoever dies prematurely, that person dies prematurely, being afflicted by an adventitious disease, whether arising from wind… or afflicted by the force of a weapon.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào chết không đúng lúc là do bị một cơn bệnh bất ngờ tác động, hoặc do gió nổi lên…v.v… hoặc do bị sức mạnh của vũ khí tác động, nên chết không đúng lúc.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthīti.
This, great king, is the reason why there is untimely death.”
Thưa Đại vương, đây là nguyên nhân, do nguyên nhân này mà có cái chết không đúng lúc.”
1554
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, yo koci lohamayaṃ bhājanaṃ ākoṭeyya, tassa ākoṭanena saddo nibbattitvā yathāgatigamanapathamatthakaṃ gacchati, so saddo vuccati ‘anītiko anupaddavo yathāgatigamanapathamatthakaṃ gato nāmā’ti.
“Or again, great king, just as someone might strike an iron vessel, and a sound arises from that striking and goes to the end of its intended path, that sound is said to have gone to the end of its intended path, free from harm and danger.
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, một người nào đó gõ vào một cái bát bằng kim loại, do tiếng gõ đó, một âm thanh phát ra và đi đến cuối con đường truyền âm thông thường của nó. Âm thanh đó được gọi là ‘đã đến cuối con đường truyền âm thông thường, không tai ương, không hoạn nạn’.
Evameva kho, mahārāja, yo koci bahūni divasasahassāni jīvitvā jarājiṇṇo āyukkhayā anītiko anupaddavo marati, so vuccati ‘anītiko anupaddavo samaye maraṇamupāgato’ti.
Even so, great king, whoever lives for many thousands of days, and being old and worn out, dies without harm or danger due to the exhaustion of his lifespan, that person is said to have reached death at the proper time, free from harm and danger.”
Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào sống nhiều ngàn ngày, già yếu, chết do hết tuổi thọ một cách không tai ương, không hoạn nạn, người đó được gọi là ‘đã đi đến cái chết đúng lúc, không tai ương, không hoạn nạn’.”
1555
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, yo koci lohamayaṃ bhājanaṃ ākoṭeyya, tassa ākoṭanena saddo nibbatteyya, nibbatte sadde adūragate koci āmaseyya, saha āmasanena saddo nirujjheyya, api nu kho so, mahārāja, saddo yathāgatigamanapathamatthakaṃ gato nāma hotī’’ti?
“Or again, great king, just as someone might strike an iron vessel, and a sound might arise from that striking, but before that sound has gone far, someone might touch it, and with that touch, the sound would cease. Would that sound, great king, be said to have gone to the end of its intended path?”
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, một người nào đó gõ vào một cái bát bằng kim loại, và một âm thanh phát ra do tiếng gõ đó. Khi âm thanh phát ra chưa đi được bao xa, có người chạm vào nó, và ngay khi chạm vào, âm thanh liền tắt, tâu Đại vương, có thể nói rằng âm thanh ấy đã đi đến cuối con đường truyền âm thông thường của nó chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, venerable sir.”
“Thưa không, bạch ngài.”
‘‘Kissa pana, mahārāja, pacchimo saddo purimakena saddena samasamagatiko nāhosī’’ti?
“Why then, great king, did that latter sound not go as far as the former sound?”
“Vậy tại sao, tâu Đại vương, âm thanh sau đó lại không có cùng một kết cục như âm thanh trước?”
‘‘Āgantukena, bhante, āmasanena so saddo uparato’’ti.
“Venerable sir, that sound ceased due to an adventitious touch.”
“Bạch ngài, do sự chạm vào bất ngờ, âm thanh đó đã ngừng lại.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā…pe… sattivegappaṭipīḷito vā akāle marati.
“Even so, great king, whoever dies prematurely, that person dies prematurely, being afflicted by an adventitious disease, whether arising from wind… or afflicted by the force of a weapon.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào chết không đúng lúc là do bị một cơn bệnh bất ngờ tác động, hoặc do gió nổi lên…v.v… hoặc do bị sức mạnh của vũ khí tác động, nên chết không đúng lúc.
Idamettha mahārāja kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthīti.
This, great king, is the reason why there is untimely death.”
Thưa Đại vương, đây là nguyên nhân, do nguyên nhân này mà có cái chết không đúng lúc.”
1556
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, khette suvirūḷhaṃ dhaññabījaṃ sammā pavattamānena vassena otatavitataākiṇṇabahuphalaṃ hutvā* sassuṭṭhānasamayaṃ pāpuṇāti, taṃ dhaññaṃ vuccati ‘anītikamanupaddavaṃ samayasampattaṃ nāma hotī’ti.
“Or again, great king, just as a well-grown seed of grain in a field, having become abundant with widespread and numerous fruits due to correctly falling rain, reaches the time of harvest, that grain is said to have arrived at its proper time, free from harm and danger.
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, hạt giống lúa trên đồng ruộng nảy mầm tốt, nhờ mưa thuận gió hòa mà trổ ra nhiều quả, lan rộng, sum suê, rồi đến mùa thu hoạch. Lúa đó được gọi là ‘đã đến mùa, không tai ương, không hoạn nạn’.
Evameva kho, mahārāja, yo koci bahūni divasasahassāni jīvitvā jarājiṇṇo āyukkhayā anītiko anupaddavo marati, so vuccati ‘anītiko anupaddavo samaye maraṇamupagato’ti.
Even so, great king, whoever lives for many thousands of days, and being old and worn out, dies without harm or danger due to the exhaustion of his lifespan, that person is said to have reached death at the proper time, free from harm and danger.”
Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào sống nhiều ngàn ngày, già yếu, chết do hết tuổi thọ một cách không tai ương, không hoạn nạn, người đó được gọi là ‘đã đi đến cái chết đúng lúc, không tai ương, không hoạn nạn’.”
1557
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, khette suvirūḷhaṃ dhaññabījaṃ udakena vikalaṃ mareyya, api nu kho taṃ, mahārāja, dhaññaṃ asamayasampattaṃ nāma hotī’’ti?
“Or again, great king, just as a well-grown seed of grain in a field might die due to lack of water, would that grain, great king, be said to have not reached its proper time?”
“Hoặc ví như, tâu Đại vương, hạt giống lúa trên đồng ruộng nảy mầm tốt nhưng lại chết vì thiếu nước, tâu Đại vương, có thể nói rằng lúa đó đã đến mùa chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, venerable sir.”
“Thưa không, bạch ngài.”
‘‘Kissa pana taṃ, mahārāja, pacchimaṃ dhaññaṃ purimakena dhaññena samasamagatikaṃ nāhosī’’ti?
“Why then, great king, did that latter grain not grow as well as the former grain?”
“Vậy tại sao, tâu Đại vương, lúa sau đó lại không có cùng một kết cục như lúa trước?”
‘‘Āgantukena, bhante, uṇhena paṭipīḷitaṃ taṃ dhaññaṃ mata’’nti.
“Venerable sir, that grain died, afflicted by adventitious heat.”
“Bạch ngài, do bị sức nóng bất ngờ tác động, lúa đó đã chết.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā…pe… sattivegappaṭipīḷito vā akāle marati.
‘‘Just so, O great king, whosoever dies prematurely, that person dies prematurely, afflicted by an adventitious disease, whether arising from wind… or afflicted by the force of a weapon.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, người nào chết không đúng lúc là do bị một cơn bệnh bất ngờ tác động, hoặc do gió nổi lên…v.v… hoặc do bị sức mạnh của vũ khí tác động, nên chết không đúng lúc.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthīti.
This, O great king, is the reason by which there is untimely death.
Thưa Đại vương, đây là nguyên nhân, do nguyên nhân này mà có cái chết không đúng lúc.”
1558
‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘sampannataruṇasassaṃ kimayo uṭṭhahitvā samūlaṃ nāsentī’’’ti?
‘‘Have you ever heard, O great king, that ‘worms arise and destroy a fully grown young crop down to its roots’?
“Thưa Đại vương, ngài đã từng nghe nói rằng ‘sâu bọ nổi lên phá hoại tận gốc rễ mùa màng đang tươi tốt’ chưa?”
‘‘Sutapubbañceva taṃ, bhante, amhehi diṭṭhapubbañcā’’ti.
‘‘We have heard of it, venerable sir, and we have seen it too,’’
“Bạch ngài, trẫm đã từng nghe và cũng đã từng thấy.”
‘‘Kiṃ nu kho taṃ, mahārāja, sassaṃ kāle naṭṭhaṃ, udāhu akāle naṭṭha’’nti?
‘‘Was that crop, O great king, destroyed in due time, or was it destroyed prematurely?’’
“Vậy, tâu Đại vương, mùa màng đó bị phá hoại đúng lúc hay không đúng lúc?”
‘‘Akāle, bhante, yadi kho taṃ, bhante, sassaṃ kimayo na khādeyyuṃ, sassuddharaṇasamayaṃ pāpuṇeyyā’’ti.
‘‘Prematurely, venerable sir. If, venerable sir, worms did not eat that crop, it would reach the time of harvest.’’
“Bạch ngài, là không đúng lúc. Bạch ngài, nếu mùa màng đó không bị sâu bọ ăn, nó đã có thể đến mùa thu hoạch.”
‘‘Kiṃ pana, mahārāja, āgantukena upaghātena sassaṃ vinassati, nirupaghātaṃ sassaṃ sassuddharaṇasamayaṃ pāpuṇātī’’ti?
‘‘Does a crop, O great king, perish due to an adventitious affliction, or does a crop without affliction reach the time of harvest?’’
“Vậy, tâu Đại vương, có phải mùa màng bị hủy hoại do một sự phá hoại bất ngờ, còn mùa màng không bị phá hoại thì đến được mùa thu hoạch chăng?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, venerable sir.’’
“Thưa vâng, bạch ngài.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā…pe… sattivegappaṭipīḷito vā marati.
‘‘Just so, O great king, whosoever dies prematurely, that person dies, afflicted by an adventitious disease, whether arising from wind… or afflicted by the force of a weapon.
“Tâu đại vương, cũng vậy, bất cứ ai chết phi thời, người ấy bị một căn bệnh bất thường não hại, hoặc do gió khởi lên… hoặc bị sức mạnh của vũ khí não hại mà chết.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthīti.
This, O great king, is the reason by which there is untimely death.’’
Tâu đại vương, đây là nguyên nhân, do nguyên nhân này mà có cái chết phi thời.”
1559
‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘sampanne sasse phalabhāranamite mañcaritapatte karakavassaṃ nāma vassajāti nipatitvā vināseti aphalaṃ karotī’ti?
‘‘Have you ever heard, O great king, that ‘when the crop is mature, with heavy laden fruit and flowering leaves, a type of rain called hail falls and destroys it, rendering it fruitless’?
“Đại vương, Ngài đã từng nghe nói rằng: ‘Khi lúa đã chín, trĩu nặng hạt, có lá đã trổ bông, một loại mưa tên là mưa đá rơi xuống, phá hoại và làm cho lúa không có quả’ chưa?”
‘‘Sutapubbañceva taṃ, bhante, amhehi diṭṭhapubbañcā’’ti.
‘‘We have heard of it, venerable sir, and we have seen it too.’’
“Bạch Đại đức, chúng tôi đã từng nghe nói và cũng đã từng thấy điều đó rồi ạ.”
‘‘Api nu kho taṃ, mahārāja, sassaṃ kāle naṭṭhaṃ, udāhu akāle naṭṭha’’nti?
‘‘Was that crop, O great king, destroyed in due time, or was it destroyed prematurely?’’
“Đại vương, vậy thì loại lúa đó bị hư hại đúng thời điểm, hay bị hư hại không đúng thời điểm?”
‘‘Akāle, bhante, yadi kho taṃ, bhante, sassaṃ karakavassaṃ na vasseyya sassuddharaṇasamayaṃ pāpuṇeyyā’’ti.
‘‘Prematurely, venerable sir. If, venerable sir, hail did not fall on that crop, it would reach the time of harvest.’’
“Bạch Đại đức, nó bị hư hại không đúng thời điểm. Bạch Đại đức, nếu mưa đá không rơi xuống loại lúa đó, thì nó đã đạt đến thời điểm thu hoạch rồi ạ.”
‘‘Kiṃ pana, mahārāja, āgantukena upaghātena sassaṃ vinassati, nirupaghātaṃ sassaṃ sassuddharaṇasamayaṃ pāpuṇātī’’ti?
‘‘Does a crop, O great king, perish due to an adventitious affliction, or does a crop without affliction reach the time of harvest?’’
“Vậy, Đại vương, loại lúa đó bị hủy hoại bởi một sự tàn phá từ bên ngoài, hay loại lúa không bị tàn phá sẽ đạt đến thời điểm thu hoạch?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, venerable sir.’’
“Vâng, bạch Đại đức.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yo koci akāle marati, so āgantukena rogena paṭipīḷito vātasamuṭṭhānena vā pittasamuṭṭhānena vā semhasamuṭṭhānena vā sannipātikena vā utupariṇāmajena vā visamaparihārajena vā opakkamikena vā jighacchāya vā pipāsāya vā sappadaṭṭhena vā visamāsitena vā agginā vā udakena vā sattivegappaṭipīḷito vā akāle marati.
‘‘Just so, O great king, whosoever dies prematurely, that person dies prematurely, afflicted by an adventitious disease, whether arising from wind, or arising from bile, or arising from phlegm, or from a combination of humours, or arising from seasonal change, or arising from improper care, or from an external cause, or from hunger, or from thirst, or from a snakebite, or from eating poison, or from fire, or from water, or afflicted by the force of a weapon.
“Cũng vậy, Đại vương, bất cứ ai chết không đúng thời điểm, người đó bị hành hạ bởi một căn bệnh từ bên ngoài, hoặc do gió khởi, hoặc do mật khởi, hoặc do đàm khởi, hoặc do sự kết hợp của các yếu tố, hoặc do sự thay đổi thời tiết, hoặc do chế độ ăn uống không phù hợp, hoặc do bị người khác tấn công, hoặc do đói khát, hoặc do bị rắn cắn, hoặc do ăn phải chất độc, hoặc do lửa, hoặc do nước, hoặc do bị vũ khí tấn công, mà chết không đúng thời điểm.
Yadi pana āgantukena rogena paṭipīḷito na bhaveyya, samayeva maraṇaṃ pāpuṇeyya.
If that person were not afflicted by an adventitious disease, they would reach death in due time.
Nếu người đó không bị hành hạ bởi căn bệnh từ bên ngoài, thì người đó sẽ chết đúng thời điểm.
Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akāle maraṇaṃ atthī’’ti.
This, O great king, is the reason by which there is untimely death.’’
Đại vương, đây là lý do, vì lý do này mà có cái chết không đúng thời điểm.”
1560
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ bhante nāgasena, sudassitaṃ kāraṇaṃ, sudassitaṃ opammaṃ akāle maraṇassa paridīpanāya, ‘atthi akāle maraṇa’nti uttānīkataṃ pākaṭaṃ kataṃ vibhūtaṃ kataṃ, acittavikkhittakopi, bhante nāgasena, manujo ekamekenapi tāva opammena niṭṭhaṃ gaccheyya ‘atthi akāle maraṇa’nti, kiṃ pana manujo sacetano?
‘‘It is wonderful, venerable Nāgasena, it is amazing, venerable Nāgasena! The reason has been well shown, the simile has been well shown to illustrate untimely death. That ‘untimely death exists’ has been made clear, made manifest, made evident. Even a person whose mind is not distracted, venerable Nāgasena, could conclude from just one simile that ‘untimely death exists’; how much more so a person who is mindful?
“Thật kỳ diệu, bạch Đại đức Nāgasena! Thật phi thường, bạch Đại đức Nāgasena! Lý do đã được trình bày rõ ràng, ví dụ đã được trình bày rõ ràng để giải thích về cái chết không đúng thời điểm, đã làm cho ‘có cái chết không đúng thời điểm’ trở nên hiển nhiên, rõ ràng, và minh bạch. Bạch Đại đức Nāgasena, ngay cả một người không bị phân tâm cũng có thể đi đến kết luận rằng ‘có cái chết không đúng thời điểm’ chỉ với một ví dụ, huống chi là một người có trí tuệ?
Paṭhamopammenevāhaṃ, bhante, saññatto ‘atthi akāle maraṇa’nti, api ca aparāparaṃ nibbāhanaṃ sotukāmo na sampaṭicchi’’nti.
I, venerable sir, was convinced by the very first simile that ‘untimely death exists’, but I wished to hear further explanations and did not interrupt.’’
Bạch Đại đức, chỉ với ví dụ đầu tiên, tôi đã được thuyết phục rằng ‘có cái chết không đúng thời điểm’, nhưng tôi vẫn muốn nghe thêm những lời giải thích khác nên chưa chấp nhận.”
1561
Akālamaraṇapañho chaṭṭho.
The Sixth Question on Untimely Death.
Vấn đề về cái chết không đúng thời điểm, thứ sáu.
1562
7. Cetiyapāṭihāriyapañho
7. The Question on the Wonder of a Cetiya
7. Vấn đề về phép lạ tại tháp
1563
7. ‘‘Bhante nāgasena, sabbesaṃ parinibbutānaṃ cetiye pāṭihīraṃ hoti, udāhu ekaccānaṃ yeva hotī’’ti?
7. ‘‘Venerable Nāgasena, does a wonder occur at the cetiya of all those who have attained parinibbāna, or only of some?’’
7. “Bạch Đại đức Nāgasena, phép lạ có xảy ra tại tháp của tất cả các vị đã nhập Niết Bàn, hay chỉ xảy ra tại tháp của một số vị thôi?”
‘‘Ekaccānaṃ, mahārāja, hoti, ekaccānaṃ na hotī’’ti.
‘‘It occurs for some, O great king, and for some it does not.’’
“Đại vương, có xảy ra với một số vị, và không xảy ra với một số vị khác.”
‘‘Katamesaṃ, bhante, hoti, katamesaṃ na hotī’’ti?
‘‘For whom, venerable sir, does it occur, and for whom does it not occur?’’
“Bạch Đại đức, xảy ra với những vị nào, và không xảy ra với những vị nào?”
‘‘Tiṇṇannaṃ, mahārāja, aññatarassa adhiṭṭhānā parinibbutassa cetiye pāṭihīraṃ hoti.
‘‘For one of three, O great king, a wonder occurs at the cetiya of one who has attained parinibbāna due to a determination.
“Đại vương, phép lạ xảy ra tại tháp của một vị đã nhập Niết Bàn do sự phát nguyện của một trong ba loại người.
Katamesaṃ tiṇṇannaṃ?
Which three?
Ba loại người đó là ai?
Idha, mahārāja, arahā devamanussānaṃ anukampāya tiṭṭhantova adhiṭṭhāti ‘evaṃnāma cetiye pāṭihīraṃ hotū’ti, tassa adhiṭṭhānavasena cetiye pāṭihīraṃ hoti, evaṃ arahato adhiṭṭhānavasena parinibbutassa cetiye pāṭihīraṃ hoti.
Here, O great king, an Arahant, out of compassion for devas and humans, makes a determination while still alive, saying, ‘Let a wonder occur at such-and-such a cetiya.’ According to that determination, a wonder occurs at the cetiya. Thus, according to the Arahant’s determination, a wonder occurs at the cetiya of one who has attained parinibbāna.
Ở đây, Đại vương, một vị A-la-hán, vì lòng từ bi đối với chư thiên và loài người, khi còn tại thế, đã phát nguyện rằng: ‘Nguyện cho phép lạ này xảy ra tại tháp tên là như vậy!’ Do sức phát nguyện của vị ấy, phép lạ xảy ra tại tháp. Như vậy, do sức phát nguyện của một vị A-la-hán, phép lạ xảy ra tại tháp của vị đã nhập Niết Bàn.
1564
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, devatā manussānaṃ anukampāya parinibbutassa cetiye pāṭihīraṃ dassenti ‘iminā pāṭihīrena saddhammo niccasampaggahito bhavissati, manussā ca pasannā kusalena abhivaḍḍhissantī’ti, evaṃ devatānaṃ adhiṭṭhānavasena parinibbutassa cetiye pāṭihīraṃ hoti.
“Furthermore, great king, devas, out of compassion for humans, display a wonder at the stupa of the one who has attained parinibbāna, thinking: ‘By this wonder, the True Dhamma will always be upheld, and humans, becoming confident, will increase in wholesome deeds.’ Thus, by the power of the devas’ determination, a wonder occurs at the stupa of the one who has attained parinibbāna.
“Hơn nữa, Đại vương, chư thiên, vì lòng từ bi đối với loài người, hiển bày phép lạ tại tháp của vị đã nhập Niết Bàn, nghĩ rằng: ‘Nhờ phép lạ này, Chánh pháp sẽ luôn được duy trì, và loài người sẽ hoan hỷ mà tăng trưởng thiện nghiệp.’ Như vậy, do sức phát nguyện của chư thiên, phép lạ xảy ra tại tháp của vị đã nhập Niết Bàn.
1565
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, itthī vā puriso vā saddho pasanno paṇḍito byatto medhāvī buddhisampanno yoniso cintayitvā gandhaṃ vā mālaṃ vā dussaṃ vā aññataraṃ vā kiñci adhiṭṭhahitvā cetiye ukkhipati ‘evaṃnāma hotū’ti, tassapi adhiṭṭhānavasena parinibbutassa cetiye pāṭihīraṃ hoti, evaṃ manussānaṃ adhiṭṭhānavasena parinibbutassa cetiye pāṭihīraṃ hoti.
“Furthermore, great king, a woman or a man, being faithful, confident, wise, skilled, sagacious, endowed with intelligence, having reflected appropriately, dedicates perfume or a garland or a cloth or some other object at the stupa, determining: ‘May such-and-such occur!’ By the power of that person’s determination, a wonder occurs at the stupa of the one who has attained parinibbāna. Thus, by the power of humans’ determination, a wonder occurs at the stupa of the one who has attained parinibbāna.
“Hơn nữa, Đại vương, một người nữ hay một người nam nào đó có lòng tin, hoan hỷ, thông thái, khéo léo, có trí tuệ, đầy đủ tuệ giác, sau khi suy nghĩ đúng đắn, phát nguyện về hương, vòng hoa, vải vóc, hoặc bất cứ thứ gì khác, rồi dâng lên tháp rằng: ‘Nguyện cho điều này xảy ra!’ Do sức phát nguyện của người đó, phép lạ cũng xảy ra tại tháp của vị đã nhập Niết Bàn. Như vậy, do sức phát nguyện của loài người, phép lạ xảy ra tại tháp của vị đã nhập Niết Bàn.
1566
‘‘Imesaṃ kho, mahārāja, tiṇṇannaṃ aññatarassa adhiṭṭhānavasena parinibbutassa cetiye pāṭihīraṃ hoti.
“It is by the determination of one of these three, great king, that a wonder occurs at the stupa of the one who has attained parinibbāna.
“Đại vương, phép lạ xảy ra tại tháp của vị đã nhập Niết Bàn là do sự phát nguyện của một trong ba loại người này.
1567
‘‘Yadi, mahārāja, tesaṃ adhiṭṭhānaṃ na hoti, khīṇāsavassapi chaḷabhiññassa cetovasippattassa cetiye pāṭihīraṃ na hoti, asatipi, mahārāja, pāṭihīre caritaṃ disvā suparisuddhaṃ okappetabbaṃ niṭṭhaṃ gantabbaṃ saddahitabbaṃ ‘suparinibbuto ayaṃ buddhaputto’’’ti.
“If, great king, there is no determination by them, then even at the stupa of an Arahant, one endowed with the six abhiññā, one who has attained mastery over the mind, no wonder occurs. Even if there is no wonder, great king, seeing the perfectly pure conduct, one should accept it, arrive at a conclusion, and believe: ‘This son of the Buddha has attained perfect parinibbāna.’”
“Đại vương, nếu không có sự phát nguyện của họ, thì ngay cả tháp của một vị A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc, có sáu thần thông, và thành tựu tâm giải thoát, cũng không có phép lạ. Đại vương, ngay cả khi không có phép lạ, khi thấy hành vi thanh tịnh tuyệt đối, người ta nên tin tưởng, kết luận, và xác tín rằng: ‘Vị đệ tử của Đức Phật này đã nhập Niết Bàn hoàn toàn.’”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, venerable Nāgasena, it is so, and I accept it as such.”
“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, đúng là như vậy, tôi chấp nhận điều đó.”
1568
Cetiyapāṭihāriyapañho sattamo.
The Seventh Question on Wonders at Stupas.
Vấn đề về phép lạ tại tháp, thứ bảy.
1569
8. Dhammābhisamayapañho
8. The Question on the Realization of the Dhamma
8. Vấn đề về sự thể nhập Pháp
1570
8. ‘‘Bhante nāgasena, ye te sammā paṭipajjanti, tesaṃ sabbesaṃ yeva dhammābhisamayo hoti, udāhu kassaci na hotī’’ti?
8. “Venerable Nāgasena, for all those who practice rightly, does the realization of the Dhamma occur, or does it not occur for some?”
8. “Bạch Đại đức Nāgasena, tất cả những ai thực hành đúng đắn, đều có sự thể nhập Pháp, hay có người không có?”
‘‘Kassaci, mahārāja, hoti, kassaci na hotī’’ti.
“For some, great king, it occurs, for some it does not.”
“Đại vương, có người có, có người không có.”
‘‘Kassa bhante hoti, kassa na hotī’’ti?
“For whom, venerable sir, does it occur, and for whom does it not occur?”
“Bạch Đại đức, ai có, ai không có?”
‘‘Tiracchānagatassa, mahārāja, suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, pettivisayūpapannassa…pe… micchādiṭṭhikassa…pe… kuhakassa…pe… mātughātakassa…pe… pitughātakassa…pe… arahantaghātakassa…pe… saṅghabhedakassa…pe… lohituppādakassa…pe… theyyasaṃvāsakassa…pe… titthiyapakkantassa…pe… bhikkhunidūsakassa…pe… terasannaṃ garukāpattīnaṃ aññataraṃ āpajjitvā avuṭṭhitassa…pe… paṇḍakassa…pe… ubhatobyañjanakassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti…pe… yopi manussadaharako ūnakasattavassiko, tassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti.
“For an animal, great king, even if practicing rightly, the realization of the Dhamma does not occur; for one born in the realm of petas…; for one with wrong view…; for a deceiver…; for a matricide…; for a parricide…; for a slayer of an Arahant…; for one who causes a schism in the Saṅgha…; for one who sheds the Buddha’s blood…; for one who lives by theft in the guise of a monk…; for one who has gone over to another sect…; for one who violates a bhikkhunī…; for one who has committed one of the thirteen grave offenses and has not emerged from it…; for a paṇḍaka…; for a person of indeterminate sex, even if practicing rightly, the realization of the Dhamma does not occur…; and for a human child less than seven years old, even if practicing rightly, the realization of the Dhamma does not occur.
“Đại vương, ngay cả khi thực hành đúng đắn, loài bàng sinh không có sự thể nhập Pháp, người tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ… (tương tự)… người có tà kiến… (tương tự)… người lừa đảo… (tương tự)… người giết mẹ… (tương tự)… người giết cha… (tương tự)… người giết A-la-hán… (tương tự)… người gây chia rẽ Tăng đoàn… (tương tự)… người làm chảy máu Đức Phật… (tương tự)… người sống giả dạng Tỳ-khưu… (tương tự)… người theo ngoại đạo… (tương tự)… người làm ô uế Tỳ-khưu-ni… (tương tự)… người đã phạm một trong mười ba trọng tội mà chưa sám hối… (tương tự)… người ái nam ái nữ… (tương tự)… người lưỡng tính, ngay cả khi thực hành đúng đắn, cũng không có sự thể nhập Pháp… (tương tự)… ngay cả một đứa trẻ con người dưới bảy tuổi, dù thực hành đúng đắn, cũng không có sự thể nhập Pháp.
Imesaṃ kho, mahārāja, soḷasannaṃ puggalānaṃ suppaṭipannānampi dhammābhisamayo na hotī’’ti.
For these sixteen individuals, great king, even if they practice rightly, the realization of the Dhamma does not occur.”
Đại vương, mười sáu loại người này, dù thực hành đúng đắn, cũng không có sự thể nhập Pháp.”
1571
‘‘Bhante nāgasena, ye te pannarasa puggalā viruddhā yeva, tesaṃ dhammābhisamayo hotu vā mā vā hotu, atha kena kāraṇena manussadaharakassa ūnakasattavassikassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti?
“Venerable Nāgasena, as for those fifteen individuals who are indeed corrupt, whether the realization of the Dhamma occurs for them or not, that is one thing. But for what reason does the realization of the Dhamma not occur for a human child less than seven years old, even if practicing rightly?
“Bạch Đại đức Nāgasena, mười lăm loại người kia là những người có hành vi sai trái, họ có sự thể nhập Pháp hay không thì thôi đi, nhưng vì lý do gì mà một đứa trẻ con người dưới bảy tuổi, dù thực hành đúng đắn, cũng không có sự thể nhập Pháp?
Ettha tāva pañho bhavati ‘nanu nāma daharakassa na rāgo hoti, na doso hoti, na moho hoti, na māno hoti, na micchādiṭṭhi hoti, na arati hoti, na kāmavitakko hoti, amissito kilesehi, so nāma daharako yutto ca patto ca arahati ca cattāri saccāni ekapaṭivedhena paṭivijjhitu’’’nti.
Here, a question arises: ‘Does not a child have no greed, no hatred, no delusion, no conceit, no wrong view, no discontent, no sensual thoughts, unmixed with defilements? Would not such a child be fit, capable, and worthy to penetrate the Four Noble Truths with a single realization?’”
Ở đây nảy sinh một câu hỏi: ‘Há chẳng phải đứa trẻ con không có tham, không có sân, không có si, không có mạn, không có tà kiến, không có sự bất mãn, không có ý nghĩ dục vọng, không bị phiền não làm ô nhiễm sao? Đứa trẻ như vậy há chẳng phải là phù hợp, xứng đáng, và có thể thấu hiểu Tứ Thánh Đế chỉ trong một lần quán chiếu sao?’”
1572
‘‘Taññevettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yenāhaṃ kāraṇena bhaṇāmi ‘ūnakasattavassikassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hotī’ti.
“That very reason, great king, is why I say: ‘For one less than seven years old, even if practicing rightly, the realization of the Dhamma does not occur.’
“Đại vương, đó chính là lý do mà tôi nói rằng ‘đứa trẻ dưới bảy tuổi, dù thực hành đúng đắn, cũng không có sự thể nhập Pháp’.
Yadi, mahārāja, ūnakasattavassiko rajanīye rajjeyya, dussanīye dusseyya, mohanīye muyheyya, madanīye majjeyya, diṭṭhiṃ vijāneyya, ratiñca aratiñca vijāneyya, kusalākusalaṃ vitakkeyya, bhaveyya tassa dhammābhisamayo, api ca, mahārāja, ūnakasattavassikassa cittaṃ abalaṃ dubbalaṃ parittaṃ appaṃ thokaṃ mandaṃ avibhūtaṃ, asaṅkhatā nibbānadhātu garukā bhārikā vipulā mahatī.
If, great king, one less than seven years old were to be stained by what stains, to be corrupted by what corrupts, to be deluded by what deludes, to be intoxicated by what intoxicates, to understand views, to understand both contentment and discontent, and to ponder wholesome and unwholesome thoughts, then the realization of the Dhamma would occur for them. But, great king, the mind of one less than seven years old is weak, feeble, small, slight, little, dull, and undeveloped, while the unconditioned Nibbāna-element is weighty, heavy, vast, and great.
Đại vương, nếu đứa trẻ dưới bảy tuổi bị dính mắc vào những điều đáng dính mắc, bị sân hận bởi những điều đáng sân hận, bị si mê bởi những điều đáng si mê, bị say đắm bởi những điều đáng say đắm, hiểu biết về tà kiến, hiểu biết về sự hoan hỷ và bất mãn, suy nghĩ về thiện và bất thiện, thì nó có thể có sự thể nhập Pháp. Tuy nhiên, Đại vương, tâm của đứa trẻ dưới bảy tuổi còn yếu ớt, mỏng manh, nhỏ bé, ít ỏi, mong manh, mờ nhạt, chưa rõ ràng. Còn Niết Bàn, pháp giới vô vi, thì nặng nề, to lớn, rộng lớn, vĩ đại.”
Ūnakasattavassiko, mahārāja, tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhūtena na sakkoti garukaṃ bhārikaṃ vipulaṃ mahatiṃ asaṅkhataṃ nibbānadhātuṃ paṭivijjhituṃ.
O great king, a person less than seven years old, with that weak, small, dull, undeveloped mind, is unable to penetrate the heavy, burdensome, extensive, vast, unconditioned Nibbāna-element.
Tâu Đại vương, người chưa đủ bảy tuổi, với tâm yếu ớt, nhỏ bé, chậm chạp, chưa phát triển, không thể thấu đạt Niết-bàn giới (Nibbānadhātu) nặng nề, đầy đủ, rộng lớn, vĩ đại, vô vi (asaṅkhata).
1573
‘‘Yathā, mahārāja, sinerupabbatarājā garuko bhāriko vipulo mahanto, api nu kho taṃ, mahārāja, puriso attano pākatikena thāmabalavīriyena sakkuṇeyya sinerupabbatarājānaṃ uddharitu’’nti?
“Just as, O great king, Mount Sineru, the king of mountains, is heavy, burdensome, extensive, and vast, would a man, O great king, be able to lift up Mount Sineru with his natural strength, power, and energy?”
“Tâu Đại vương, ví như núi chúa Tu-di (Sineru) nặng nề, đầy đủ, rộng lớn, vĩ đại, vậy một người có thể dùng sức mạnh, nghị lực, năng lực tự nhiên của mình để nhấc bổng núi chúa Tu-di lên được chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir,”
“Bạch Đại đức, không thể.”
‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti?
“For what reason, O great king?”
“Tâu Đại vương, vì lý do gì?”
‘‘Dubbalattā, bhante, purisassa, mahantattā sinerupabbatarājassā’’ti.
“Because of the man’s weakness, Venerable Sir, and the vastness of Mount Sineru.”
“Bạch Đại đức, vì người đó yếu ớt, và núi chúa Tu-di thì vĩ đại.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ūnakasattavassikassa cittaṃ abalaṃ dubbalaṃ parittaṃ appaṃ thokaṃ mandaṃ avibhūtaṃ, asaṅkhatā nibbānadhātu garukā bhārikā vipulā mahatī.
“Even so, O great king, the mind of one less than seven years old is powerless, weak, small, slight, little, dull, undeveloped; and the unconditioned Nibbāna-element is heavy, burdensome, extensive, and vast.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, tâm của người chưa đủ bảy tuổi thì yếu ớt, nhỏ bé, ít ỏi, mỏng manh, chậm chạp, chưa phát triển; còn Niết-bàn giới vô vi thì nặng nề, đầy đủ, rộng lớn, vĩ đại.
Ūnakasattavassiko tena dubbalena cittena parittena mandena avibhūtena na sakkoti garukaṃ bhārikaṃ vipulaṃ mahatiṃ asaṅkhataṃ nibbānadhātuṃ paṭivijjhituṃ, tena kāraṇena ūnakasattavassikassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti.
One less than seven years old, with that weak, small, dull, undeveloped mind, is unable to penetrate the heavy, burdensome, extensive, vast, unconditioned Nibbāna-element. For that reason, even for one less than seven years old who is practicing well, there is no comprehension of the Dhamma.
Người chưa đủ bảy tuổi, với tâm yếu ớt, nhỏ bé, chậm chạp, chưa phát triển ấy, không thể thấu đạt Niết-bàn giới nặng nề, đầy đủ, rộng lớn, vĩ đại, vô vi. Vì lý do đó, ngay cả khi người chưa đủ bảy tuổi thực hành đúng đắn, cũng không thể chứng ngộ giáo pháp.”
1574
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, ayaṃ mahāpathavī dīghā āyatā puthulā vitthatā visālā vitthiṇṇā vipulā mahantā, api nu kho taṃ, mahārāja, mahāpathaviṃ sakkā parittakena udakabindukena temetvā udakacikkhallaṃ kātu’’nti?
“Or again, O great king, this great earth is long, extended, broad, spread out, wide, expansive, extensive, and vast. Would it be possible, O great king, to moisten that great earth with a tiny drop of water and make it into mud?”
“Hoặc nữa, tâu Đại vương, ví như đại địa này dài rộng, mênh mông, bao la, to lớn, vậy có thể dùng một giọt nước nhỏ nhoi làm ướt đại địa này thành bùn được chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir,”
“Bạch Đại đức, không thể.”
‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti?
“For what reason, O great king?”
“Tâu Đại vương, vì lý do gì?”
‘‘Parittattā, bhante, udakabindussa, mahantattā mahāpathaviyā’’ti.
“Because of the smallness of the drop of water, Venerable Sir, and the vastness of the great earth.”
“Bạch Đại đức, vì giọt nước quá nhỏ bé, và đại địa thì quá rộng lớn.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ūnakasattavassikassa cittaṃ abalaṃ dubbalaṃ parittaṃ appaṃ thokaṃ mandaṃ avibhūtaṃ, asaṅkhatā nibbānadhātu dīghā āyatā puthulā vitthatā visālā vitthiṇṇā vipulā mahantā.
“Even so, O great king, the mind of one less than seven years old is powerless, weak, small, slight, little, dull, undeveloped; and the unconditioned Nibbāna-element is long, extended, broad, spread out, wide, expansive, extensive, and vast.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, tâm của người chưa đủ bảy tuổi thì yếu ớt, nhỏ bé, ít ỏi, mỏng manh, chậm chạp, chưa phát triển; còn Niết-bàn giới vô vi thì dài rộng, mênh mông, bao la, to lớn, vĩ đại.
Ūnakasattavassiko tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhūtena na sakkoti mahatiṃ asaṅkhataṃ nibbānadhātuṃ paṭivijjhituṃ, tena kāraṇena ūnakasattavassikassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti.
One less than seven years old, with that weak, small, dull, undeveloped mind, is unable to penetrate the vast, unconditioned Nibbāna-element. For that reason, even for one less than seven years old who is practicing well, there is no comprehension of the Dhamma.
Người chưa đủ bảy tuổi, với tâm yếu ớt, nhỏ bé, chậm chạp, chưa phát triển ấy, không thể thấu đạt Niết-bàn giới vĩ đại, vô vi. Vì lý do đó, ngay cả khi người chưa đủ bảy tuổi thực hành đúng đắn, cũng không thể chứng ngộ giáo pháp.”
1575
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, abaladubbalaparittaappathokamandaggi bhaveyya, api nu kho, mahārāja, tāvatakena mandena agginā sakkā sadevake loke andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dassetu’’nti?
“Or again, O great king, suppose there were a powerless, weak, small, slight, little, dull fire. Would it be possible, O great king, with such a dull fire, to dispel the darkness in the world with its devas and show light?”
“Hoặc nữa, tâu Đại vương, nếu có một ngọn lửa yếu ớt, nhỏ bé, ít ỏi, mỏng manh, chậm chạp, vậy ngọn lửa chậm chạp như thế có thể xua tan bóng tối trong thế giới có chư thiên và chiếu sáng được chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir,”
“Bạch Đại đức, không thể.”
‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti?
“For what reason, O great king?”
“Tâu Đại vương, vì lý do gì?”
‘‘Mandattā, bhante, aggissa, lokassa mahantattā’’ti.
“Because of the dullness of the fire, Venerable Sir, and the vastness of the world.”
“Bạch Đại đức, vì ngọn lửa yếu ớt, và thế giới thì rộng lớn.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ūnakasattavassikassa cittaṃ abalaṃ dubbalaṃ parittaṃ appaṃ thokaṃ mandaṃ avibhūtaṃ, mahatā ca avijjandhakārena pihitaṃ.
“Even so, O great king, the mind of one less than seven years old is powerless, weak, small, slight, little, dull, undeveloped, and it is covered by the vast darkness of ignorance.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, tâm của người chưa đủ bảy tuổi thì yếu ớt, nhỏ bé, ít ỏi, mỏng manh, chậm chạp, chưa phát triển, và bị bao phủ bởi bóng tối vô minh rộng lớn.
Tasmā dukkaraṃ ñāṇālokaṃ dassayituṃ, tena kāraṇena ūnakasattavassikassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti.
Therefore, it is difficult to show the light of knowledge. For that reason, even for one less than seven years old who is practicing well, there is no comprehension of the Dhamma.
Vì vậy, thật khó để chiếu sáng ánh sáng trí tuệ. Vì lý do đó, ngay cả khi người chưa đủ bảy tuổi thực hành đúng đắn, cũng không thể chứng ngộ giáo pháp.”
1576
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, āturo kiso aṇuparimitakāyo sālakakimi hatthināgaṃ tidhā pabhinnaṃ navāyataṃ tivitthataṃ dasapariṇāhaṃ aṭṭharatanikaṃ sakaṭṭhānamupagataṃ disvā gilituṃ parikaḍḍheyya, api nu kho so, mahārāja, sālakakimi sakkuṇeyya taṃ hatthināgaṃ gilitu’’nti?
“Or again, O great king, suppose a sick, emaciated worm, with a body as small as an atom, were to see a majestic elephant, rutting in three places, nine cubits long, three cubits wide, ten cubits in circumference, and eight cubits high, approaching its dwelling, and were to try to swallow it. Would that worm, O great king, be able to swallow that majestic elephant?”
“Hoặc nữa, tâu Đại vương, ví như một con sâu bọ nhỏ bé, ốm yếu, thân hình li ti, khi thấy một con voi chúa ba ngà, dài chín tầm, rộng ba tầm, chu vi mười tầm, cao tám tầm, đến chỗ nó, liền muốn nuốt chửng, vậy con sâu bọ nhỏ bé ấy có thể nuốt chửng con voi chúa đó được chăng?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir,”
“Bạch Đại đức, không thể.”
‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti?
“For what reason, O great king?”
“Tâu Đại vương, vì lý do gì?”
‘‘Parittattā, bhante, sālakakimissa, mahantattā hatthināgassā’’ti.
“Because of the smallness of the worm, Venerable Sir, and the vastness of the majestic elephant.”
“Bạch Đại đức, vì con sâu bọ nhỏ bé, và con voi chúa thì vĩ đại.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ūnakasattavassikassa cittaṃ abalaṃ dubbalaṃ parittaṃ appaṃ thokaṃ mandaṃ avibhūtaṃ, mahatī asaṅkhatā nibbānadhātu.
“Even so, O great king, the mind of one less than seven years old is powerless, weak, small, slight, little, dull, undeveloped; and the unconditioned Nibbāna-element is vast.
“Cũng vậy, tâu Đại vương, tâm của người chưa đủ bảy tuổi thì yếu ớt, nhỏ bé, ít ỏi, mỏng manh, chậm chạp, chưa phát triển; còn Niết-bàn giới vô vi thì vĩ đại.
So tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhūtena na sakkoti mahatiṃ asaṅkhataṃ nibbānadhātuṃ paṭivijjhituṃ, tena kāraṇena ūnakasattavassikassa suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hotī’’ti.
He, with that weak, small, dull, undeveloped mind, is unable to penetrate the vast, unconditioned Nibbāna-element. For that reason, even for one less than seven years old who is practicing well, there is no comprehension of the Dhamma.”
Người đó, với tâm yếu ớt, nhỏ bé, chậm chạp, chưa phát triển ấy, không thể thấu đạt Niết-bàn giới vĩ đại, vô vi. Vì lý do đó, ngay cả khi người chưa đủ bảy tuổi thực hành đúng đắn, cũng không thể chứng ngộ giáo pháp.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept that it is so, just as you say.”
“Lành thay, Bạch Đại đức Nāgasena! Đúng vậy, con chấp nhận điều đó.”
1577
Dhammābhisamayapañho aṭṭhamo.
The eighth question on the comprehension of the Dhamma.
Vấn đề về sự chứng ngộ giáo pháp là thứ tám.
1578
9. Ekantasukhanibbānapañho
9. The Question on Nibbāna as Entirely Blissful
9. Vấn đề về Niết-bàn chỉ toàn là lạc
1579
9. ‘‘Bhante nāgasena, kiṃ ekantasukhaṃ nibbānaṃ, udāhu dukkhena missa’’nti?
9. ‘‘Venerable Nāgasena, is Nibbāna entirely pleasant, or is it mixed with suffering?’’
“Bạch Đại đức Nāgasena, Niết-bàn chỉ toàn là lạc, hay có pha trộn với khổ?”
‘‘Ekantasukhaṃ, mahārāja, nibbānaṃ, dukkhena amissa’’nti.
‘‘Nibbāna, great king, is entirely pleasant; it is not mixed with suffering.’’
“Tâu Đại vương, Niết-bàn chỉ toàn là lạc, không pha trộn với khổ.”
1580
‘‘Na mayaṃ taṃ, bhante nāgasena, vacanaṃ saddahāma ‘ekantasukhaṃ nibbāna’nti, evamettha mayaṃ, bhante nāgasena, paccema ‘nibbānaṃ dukkhena missa’nti, kāraṇañcettha upalabhāma ‘nibbānaṃ dukkhena missa’nti.
‘‘We do not believe that statement, Venerable Nāgasena, that ‘Nibbāna is entirely pleasant.’ Rather, in this matter, Venerable Nāgasena, we believe that ‘Nibbāna is mixed with suffering,’ and we find a reason for this, that ‘Nibbāna is mixed with suffering.’
“Bạch Đại đức Nāgasena, chúng con không tin lời nói đó rằng ‘Niết-bàn chỉ toàn là lạc’. Ở đây, bạch Đại đức Nāgasena, chúng con tin rằng ‘Niết-bàn có pha trộn với khổ’, và chúng con tìm thấy lý do ở đây rằng ‘Niết-bàn có pha trộn với khổ’.
Katamaṃ ettha kāraṇaṃ?
What is the reason here?
Lý do ở đây là gì?
Ye te, bhante nāgasena, nibbānaṃ pariyesanti, tesaṃ dissati kāyassa ca cittassa ca ātāpo paritāpo ṭhānacaṅkamanisajjāsayanāhārapariggaho middhassa ca uparodho āyatanānañca paṭipīḷanaṃ dhanadhaññapiyañātimittappajahanaṃ.
Venerable Nāgasena, for those who seek Nibbāna, there is seen exertion and distress of both body and mind, the need to control standing, walking, sitting, lying down, and eating, the suppression of drowsiness, the suppression of the sense faculties, and the abandonment of wealth, grain, dear relatives, and friends.
Bạch Đại đức Nāgasena, những ai tìm cầu Niết-bàn, nơi họ có thể thấy sự nỗ lực, sự nhiệt tâm của thân và tâm, sự kiềm chế trong việc đứng, đi, ngồi, nằm, ăn uống, sự chế ngự giấc ngủ, sự áp chế các căn, sự từ bỏ tài sản, ngũ cốc, người thân yêu, bạn bè.
Ye keci loke sukhitā sukhasamappitā, te sabbepi pañcahi kāmaguṇehi āyatane ramenti brūhenti, manāpikamanāpikabahuvidhasubhanimittena rūpena cakkhuṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikagītavāditabahuvidhasubhanimittena saddena sotaṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikapupphaphalapattatacamūlasārabahuvidhasubhanimittena gandhena ghānaṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikakhajjabhojjaleyyapeyyasāyanīyabahuvidhasubhanimittena rasena jivhaṃ ramenti bruhenti, manāpikamanāpikasaṇhasukhumamudumaddavabahuvidhasubhanimittena phassena kāyaṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikakalyāṇapāpakasubhāsubhabahuvidhavitakkamanasikārena manaṃ ramenti brūhenti.
Whoever in the world are happy and endowed with happiness, all of them delight and thrive in the sense spheres with the five sense objects; they delight and thrive their eyes with many kinds of agreeable and pleasing beautiful forms; they delight and thrive their ears with many kinds of agreeable and pleasing songs and music; they delight and thrive their noses with many kinds of agreeable and pleasing beautiful scents of flowers, fruits, leaves, bark, roots, and essences; they delight and thrive their tongues with many kinds of agreeable and pleasing beautiful tastes of solid food, soft food, licks, drinks, and savories; they delight and thrive their bodies with many kinds of agreeable and pleasing beautiful, soft, subtle, delicate, and tender touches; they delight and thrive their minds with many kinds of agreeable and pleasing, good and bad, beautiful and ugly thoughts and attention.
Bất cứ ai trên thế gian này hạnh phúc, đầy đủ hạnh phúc, tất cả đều vui thích và phát triển các căn bằng năm dục lạc: họ vui thích và phát triển mắt bằng những hình sắc đáng yêu, đáng thích, đa dạng, đẹp đẽ; họ vui thích và phát triển tai bằng những âm thanh đáng yêu, đáng thích, ca hát, nhạc cụ, đa dạng, đẹp đẽ; họ vui thích và phát triển mũi bằng những mùi hương đáng yêu, đáng thích, hoa, quả, lá, vỏ cây, rễ, nhựa cây, đa dạng, đẹp đẽ; họ vui thích và phát triển lưỡi bằng những vị đáng yêu, đáng thích, đồ ăn, thức uống, đồ liếm, đồ nhấm, đồ nhai, đa dạng, đẹp đẽ; họ vui thích và phát triển thân bằng những xúc chạm đáng yêu, đáng thích, mềm mại, tinh tế, dịu dàng, êm ái, đa dạng, đẹp đẽ; họ vui thích và phát triển ý bằng những tư duy và tác ý đáng yêu, đáng thích, tốt lành, xấu ác, thiện ác, đa dạng.
Tumhe taṃ cakkhusotaghānajivhākāyamanobrūhanaṃ hanatha upahanatha, chindatha upacchindatha, rundhatha uparundhatha.
You destroy and suppress that thriving of the eye, ear, nose, tongue, body, and mind; you cut off and sever it; you obstruct and block it.
Các Đại đức lại hủy diệt, phá hoại, cắt đứt, chặt bỏ, ngăn cản, cấm đoán sự phát triển của mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý đó.
Tena kāyopi paritapati, cittampi paritapati, kāye paritatte kāyikadukkhavedanaṃ vediyati, citte paritatte cetasikadukkhavedanaṃ vedayati.
Therefore, the body is afflicted, and the mind is afflicted; when the body is afflicted, one experiences bodily painful feeling; when the mind is afflicted, one experiences mental painful feeling.
Do đó, thân cũng bị thiêu đốt, tâm cũng bị thiêu đốt; khi thân bị thiêu đốt, người ta cảm nhận khổ thọ về thân; khi tâm bị thiêu đốt, người ta cảm nhận khổ thọ về tâm.
Nanu māgaṇḍiyopi* paribbājako bhagavantaṃ garahamāno evamāha ‘bhūnahu* samaṇo gotamo’ti.
Did not the wanderer Māgaṇḍiya, reviling the Bhagavā, say, ‘The ascetic Gotama is a destroyer of growth’?
Há chẳng phải du sĩ Māgaṇḍiya, khi phỉ báng Đức Thế Tôn, đã nói rằng ‘Sa-môn Gotama là kẻ hủy diệt lợi ích’ sao?
Idamettha kāraṇaṃ, yenāhaṃ kāraṇena brūmi ‘nibbānaṃ dukkhena missa’’’nti.
This is the reason here, by which reason I say, ‘Nibbāna is mixed with suffering.’’’
Đây là lý do, vì lý do này mà con nói rằng ‘Niết-bàn có pha trộn với khổ’.”
1581
‘‘Na hi, mahārāja, nibbānaṃ dukkhena missaṃ, ekantasukhaṃ nibbānaṃ.
‘‘No, great king, Nibbāna is not mixed with suffering; Nibbāna is entirely pleasant.
“Tâu Đại vương, không phải Niết-bàn có pha trộn với khổ, Niết-bàn chỉ toàn là lạc.
Yaṃ pana tvaṃ, mahārāja, brūsi ‘nibbānaṃ dukkha’nti, netaṃ dukkhaṃ nibbānaṃ nāma, nibbānassa pana sacchikiriyāya pubbabhāgo eso, nibbānapariyesanaṃ etaṃ, ekantasukhaṃ yeva, mahārāja, nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ.
But what you say, great king, that ‘Nibbāna is suffering’—that is not suffering called Nibbāna; rather, that is the preliminary stage for the realization of Nibbāna; that is the seeking of Nibbāna. Nibbāna itself, great king, is entirely pleasant, not mixed with suffering.
Còn điều Đại vương nói rằng ‘Niết-bàn là khổ’, thì đó không phải là khổ gọi là Niết-bàn, mà đó là giai đoạn chuẩn bị để chứng đắc Niết-bàn, đó là sự tìm cầu Niết-bàn. Tâu Đại vương, Niết-bàn chỉ toàn là lạc, không pha trộn với khổ.
Ettha kāraṇaṃ vadāmi.
Here I will give a reason.
Ở đây, tôi sẽ nói lý do.”
Atthi, mahārāja, rājūnaṃ rajjasukhaṃ nāmā’’ti?
‘‘Great king, is there such a thing as the happiness of kingship?’’
“Thưa Đại vương, có cái gọi là hạnh phúc vương quyền của các vị vua không?”
‘‘Āma, bhante, atthi rājūnaṃ rajjasukha’’nti.
‘‘Yes, Venerable sir, there is the happiness of kingship.’’
“Thưa Tôn giả, vâng, có hạnh phúc vương quyền của các vị vua.”
‘‘Api nu kho taṃ, mahārāja, rajjasukhaṃ dukkhena missa’’nti?
‘‘But is that happiness of kingship, great king, mixed with suffering?’’
“Thưa Đại vương, vậy hạnh phúc vương quyền đó có bị khổ xen lẫn không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
‘‘No, Venerable sir.’’
“Thưa Tôn giả, không ạ.”
‘‘Kissa pana te, mahārāja, rājāno paccante kupite tesaṃ paccantanissitānaṃ paṭisedhāya amaccehi pariṇāyakehi bhaṭehi balatthehi parivutā pavāsaṃ gantvā ḍaṃsamakasavātātapapaṭipīḷitā samavisame paridhāvanti, mahāyuddhañca karonti, jīvitasaṃsayañca pāpuṇantī’’ti?
‘‘Why then, great king, do those kings, when the border regions are rebellious, surrounded by ministers, generals, soldiers, and armed forces, go to the border to suppress those dwelling there, and afflicted by gnats, mosquitoes, wind, sun, and heat, they wander over uneven ground, wage great wars, and encounter danger to their lives?’’
“Thưa Đại vương, vậy vì sao các vị vua đó, khi biên giới nổi loạn, lại đi đến đó để dẹp yên những kẻ ở biên giới, cùng với các quan đại thần, tướng lĩnh, binh lính, quân đội vây quanh, chịu đựng sự quấy nhiễu của ruồi, muỗi, gió, nắng nóng, chạy khắp những nơi bằng phẳng và gồ ghề, tiến hành đại chiến, và lâm vào nguy hiểm đến tính mạng?”
‘‘Netaṃ, bhante nāgasena, rajjasukhaṃ nāma, rajjasukhassa pariyesanāya pubbabhāgo eso, dukkhena, bhante nāgasena, rājāno rajjaṃ pariyesitvā rajjasukhaṃ anubhavanti, evaṃ, bhante nāgasena, rajjasukhaṃ dukkhena amissaṃ, aññaṃ taṃ rajjasukhaṃ, aññaṃ dukkha’’nti.
‘‘That, Venerable Nāgasena, is not the happiness of kingship; that is the preliminary stage for seeking the happiness of kingship. Venerable Nāgasena, kings experience the happiness of kingship after seeking kingship with suffering. Thus, Venerable Nāgasena, the happiness of kingship is not mixed with suffering; that happiness of kingship is one thing, and suffering is another.’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, đó không phải là hạnh phúc vương quyền, đó là giai đoạn đầu để tìm kiếm hạnh phúc vương quyền. Thưa Tôn giả Nāgasena, các vị vua tìm kiếm vương quyền bằng khổ đau, rồi sau đó hưởng thụ hạnh phúc vương quyền. Thưa Tôn giả Nāgasena, hạnh phúc vương quyền không bị khổ xen lẫn, hạnh phúc vương quyền là một điều khác, khổ đau là một điều khác.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ.
‘‘Just so, great king, Nibbāna is entirely pleasant, not mixed with suffering.
“Cũng vậy, thưa Đại vương, Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, không bị khổ xen lẫn.
Ye pana taṃ nibbānaṃ pariyesanti, te kāyañca cittañca ātāpetvā ṭhānacaṅkamanisajjāsayanāhāraṃ pariggahetvā middhaṃ uparundhitvā āyatanāni paṭipīḷetvā kāyañca jīvitañca pariccajitvā dukkhena nibbānaṃ pariyesitvā ekantasukhaṃ nibbānaṃ anubhavanti, nihatapaccāmittā viya rājāno rajjasukhaṃ.
But those who seek that Nibbāna, heating up their bodies and minds, restraining themselves in standing, walking, sitting, sleeping, and eating, suppressing drowsiness, tormenting their sense faculties, sacrificing body and life, having sought Nibbāna through suffering, experience the absolute bliss of Nibbāna, just as kings whose enemies have been vanquished experience the bliss of sovereignty.
Những ai tìm kiếm Nibbāna, họ nung nấu thân và tâm, giữ gìn oai nghi đi đứng nằm ngồi và ăn uống, đoạn trừ sự buồn ngủ, chế ngự các căn, từ bỏ thân và mạng sống, tìm kiếm Nibbāna bằng khổ đau, rồi hưởng thụ Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, giống như các vị vua đã đánh bại kẻ thù và hưởng thụ hạnh phúc vương quyền.
Evaṃ, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ, aññaṃ nibbānaṃ, aññaṃ dukkhanti.
Thus, great king, Nibbāna is absolute bliss, not mixed with suffering; Nibbāna is one thing, suffering is another.
Như vậy, thưa Đại vương, Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, không bị khổ xen lẫn, Nibbāna là một điều khác, khổ đau là một điều khác.”
1582
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ, aññaṃ dukkhaṃ, aññaṃ nibbānanti.
“Listen, great king, to a further reason why Nibbāna is absolute bliss, not mixed with suffering; suffering is one thing, Nibbāna is another.
“Thưa Đại vương, hãy nghe thêm một lý do nữa: Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, không bị khổ xen lẫn, khổ đau là một điều khác, Nibbāna là một điều khác.
Atthi, mahārāja, ācariyānaṃ sippavantānaṃ sippasukhaṃ nāmā’’ti?
Great king, is there such a thing as the bliss of skill for teachers who possess skills?”
Thưa Đại vương, có cái gọi là hạnh phúc nghề nghiệp của các bậc thầy có nghề không?”
‘‘Āma, bhante, atthi ācariyānaṃ sippavantānaṃ sippasukha’’nti.
“Yes, venerable sir, there is the bliss of skill for teachers who possess skills.”
“Thưa Tôn giả, vâng, có hạnh phúc nghề nghiệp của các bậc thầy có nghề.”
‘‘Api nu kho taṃ, mahārāja, sippasukhaṃ dukkhena missa’’nti?
“But, great king, is that bliss of skill mixed with suffering?”
“Thưa Đại vương, vậy hạnh phúc nghề nghiệp đó có bị khổ xen lẫn không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, không ạ.”
‘‘Kissa pana te, mahārāja, ācariyā* ācariyānaṃ abhivādanapaccuṭṭhānena udakāharaṇagharasammajjanadantakaṭṭhamukhodakānuppadānena ucchiṭṭhapaṭiggahaṇaucchādananahāpanapādaparikammena sakacittaṃ nikkhipitvā paracittānuvattanena dukkhaseyyāya visamabhojanena kāyaṃ ātāpentī’’ti?
“Then why, great king, do those teachers torment their bodies by saluting and rising for their teachers, by fetching water, sweeping the house, providing tooth-sticks and face-washing water, receiving leftovers, massaging, bathing, and tending to their feet, by humbling their own minds and following the will of others, by sleeping in discomfort, and by eating unsuitable food?”
“Thưa Đại vương, vậy vì sao các bậc thầy đó lại nung nấu thân mình bằng cách cúi chào, đứng dậy đón tiếp các vị thầy, mang nước, quét nhà, dâng que xỉa răng và nước súc miệng, nhận thức ăn thừa, xoa bóp, tắm rửa, xoa chân, từ bỏ ý muốn của mình để làm theo ý muốn của người khác, ngủ trong khổ sở và ăn uống không điều độ?”
‘‘Netaṃ, bhante nāgasena, sippasukhaṃ nāma, sippapariyesanāya pubbabhāgo eso, dukkhena, bhante nāgasena, ācariyā sippaṃ pariyesitvā sippasukhaṃ anubhavanti, evaṃ, bhante nāgasena, sippasukhaṃ dukkhena amissaṃ, aññaṃ taṃ sippasukhaṃ, aññaṃ dukkha’’nti.
“That, venerable Nāgasena, is not the bliss of skill; that is the preliminary stage of seeking skill. Through suffering, venerable Nāgasena, teachers seek skill and then experience the bliss of skill. Thus, venerable Nāgasena, the bliss of skill is unmixed with suffering; that bliss of skill is one thing, suffering is another.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, đó không phải là hạnh phúc nghề nghiệp, đó là giai đoạn đầu để tìm kiếm nghề nghiệp. Thưa Tôn giả Nāgasena, các bậc thầy tìm kiếm nghề nghiệp bằng khổ đau, rồi sau đó hưởng thụ hạnh phúc nghề nghiệp. Thưa Tôn giả Nāgasena, hạnh phúc nghề nghiệp không bị khổ xen lẫn, hạnh phúc nghề nghiệp là một điều khác, khổ đau là một điều khác.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ.
“Just so, great king, Nibbāna is absolute bliss, not mixed with suffering.
“Cũng vậy, thưa Đại vương, Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, không bị khổ xen lẫn.
Ye pana taṃ nibbānaṃ pariyesanti, te kāyañca cittañca ātāpetvā ṭhānacaṅkamanisajjāsayanāhāraṃ pariggahetvā middhaṃ uparundhitvā āyatanāni paṭipīḷetvā kāyañca jīvitañca pariccajitvā dukkhena nibbānaṃ pariyesitvā ekantasukhaṃ nibbānaṃ anubhavanti, ācariyā viya sippasukhaṃ.
But those who seek that Nibbāna, heating up their bodies and minds, restraining themselves in standing, walking, sitting, sleeping, and eating, suppressing drowsiness, tormenting their sense faculties, sacrificing body and life, having sought Nibbāna through suffering, experience the absolute bliss of Nibbāna, just like teachers who experience the bliss of skill.
Những ai tìm kiếm Nibbāna, họ nung nấu thân và tâm, giữ gìn oai nghi đi đứng nằm ngồi và ăn uống, đoạn trừ sự buồn ngủ, chế ngự các căn, từ bỏ thân và mạng sống, tìm kiếm Nibbāna bằng khổ đau, rồi hưởng thụ Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, giống như các bậc thầy hưởng thụ hạnh phúc nghề nghiệp.
Evaṃ, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ, aññaṃ dukkhaṃ, aññaṃ nibbāna’’nti.
Thus, great king, Nibbāna is absolute bliss, not mixed with suffering; suffering is one thing, Nibbāna is another.”
Như vậy, thưa Đại vương, Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, không bị khổ xen lẫn, khổ đau là một điều khác, Nibbāna là một điều khác.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, venerable Nāgasena, I accept it as such.”
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con xin chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1583
Ekantasukhanibbānapañho navamo.
The Ninth Question: Nibbāna is Absolute Bliss.
Vấn đề Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối, thứ chín, đã xong.
1584
10. Nibbānarūpasaṇṭhānapañho
10. The Question on the Form and Shape of Nibbāna
10. Vấn đề hình dạng của Nibbāna
1585
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘nibbānaṃ nibbāna’nti yaṃ vadesi, sakkā pana tassa nibbānassa rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayitu’’nti?
“Venerable Nāgasena, you say ‘Nibbāna, Nibbāna.’ Is it possible to describe the form or shape, age or size of that Nibbāna, or to illustrate it with a simile, reason, cause, or method?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, điều Tôn giả nói ‘Nibbāna, Nibbāna’, có thể nào chỉ ra hình dạng, hình thái, tuổi tác, kích thước của Nibbāna bằng ví dụ, lý do, nguyên nhân, hay phương pháp nào không?”
‘‘Appaṭibhāgaṃ, mahārāja, nibbānaṃ, na sakkā nibbānassa rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayitu’’nti.
“Nibbāna, great king, is incomparable; it is not possible to describe its form or shape, age or size, or to illustrate it with a simile, reason, cause, or method.”
“Thưa Đại vương, Nibbāna là vô song, không thể chỉ ra hình dạng, hình thái, tuổi tác, kích thước của Nibbāna bằng ví dụ, lý do, nguyên nhân, hay phương pháp nào.”
‘‘Etampāhaṃ, bhante nāgasena, na sampaṭicchāmi, yaṃ atthidhammassa nibbānassa rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā apaññāpanaṃ, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.
“Venerable Nāgasena, I do not accept that an existing phenomenon like Nibbāna cannot be described by its form, shape, age, size, simile, reason, cause, or method. Convince me with a reason.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, con không chấp nhận điều đó, rằng Nibbāna là một pháp hiện hữu mà không thể chỉ ra hình dạng, hình thái, tuổi tác, kích thước bằng ví dụ, lý do, nguyên nhân, hay phương pháp nào. Xin Tôn giả hãy làm cho con hiểu bằng một lý do.”
‘‘Hotu, mahārāja, kāraṇena taṃ saññāpessāmi.
“Very well, great king, I shall convince you with a reason.
“Được thôi, thưa Đại vương, Ta sẽ làm cho Đại vương hiểu bằng một lý do.
Atthi, mahārāja, mahāsamuddo nāmā’’ti?
Great king, is there such a thing as the great ocean?”
Thưa Đại vương, có cái gọi là đại dương không?”
‘‘Āma, bhante, attheso mahāsamuddo’’ti.
“Yes, venerable sir, there is that great ocean.”
“Thưa Tôn giả, vâng, có đại dương đó.”
‘‘Sace taṃ, mahārāja, koci evaṃ puccheyya ‘kittakaṃ, mahārāja, mahāsamudde udakaṃ, kati pana te sattā, ye mahāsamudde paṭivasantī’ti, evaṃ puṭṭho tvaṃ, mahārāja, kinti tassa byākareyyāsī’’ti?
“If, great king, someone were to ask you, ‘How much water is there in the great ocean, great king, and how many beings dwell in the great ocean?’ how would you, great king, answer him when asked thus?”
“Thưa Đại vương, nếu có ai hỏi Đại vương rằng: ‘Thưa Đại vương, trong đại dương có bao nhiêu nước? Và có bao nhiêu chúng sinh sống trong đại dương?’, khi được hỏi như vậy, thưa Đại vương, Đại vương sẽ trả lời người đó như thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, koci evaṃ puccheyya ‘kittakaṃ, mahārāja, mahāsamudde udakaṃ, kati pana te sattā, ye mahāsamudde paṭivasantī’ti, tamahaṃ, bhante, evaṃ vadeyyaṃ ‘apucchitabbaṃ maṃ tvaṃ ambho purisa pucchasi, nesā pucchā kenaci pucchitabbā, ṭhapanīyo eso pañho.
“If, venerable sir, someone were to ask me, ‘How much water is there in the great ocean, great king, and how many beings dwell in the great ocean?’ I would say to him, ‘Sir, you are asking me something that should not be asked; that is a question no one should ask. That question should be set aside.
“Thưa Tôn giả, nếu có ai hỏi con rằng: ‘Thưa Đại vương, trong đại dương có bao nhiêu nước? Và có bao nhiêu chúng sinh sống trong đại dương?’, thì con sẽ nói với người đó rằng: ‘Này người kia, ngươi hỏi ta điều không nên hỏi, câu hỏi đó không ai nên hỏi, vấn đề này nên gác lại.
Avibhatto lokakkhāyikehi mahāsamuddo, na sakkā mahāsamudde udakaṃ pariminituṃ sattā vā ye tattha vāsamupagatāti evāhaṃ bhante tassa paṭivacanaṃ dadeyya’’’nti.
The great ocean is not divided by those who describe the world. It is not possible to measure the water in the great ocean, nor the beings who dwell there. Thus, Venerable Sir, I would give that reply to him.”
Đại dương không thể được phân tích bởi những người bàn luận về thế gian, không thể đong đếm được lượng nước trong đại dương, cũng không thể đếm được số lượng chúng sinh sống trong đó.’ Thưa Tôn giả, con sẽ trả lời người đó như vậy.”
1586
‘‘Kissa pana, tvaṃ mahārāja, atthidhamme mahāsamudde evaṃ paṭivacanaṃ dadeyyāsi, nanu vigaṇetvā* tassa ācikkhitabbaṃ ‘ettakaṃ mahāsamudde udakaṃ, ettakā ca sattā mahāsamudde paṭivasantī’’ti?
“Why then, O great king, would you give such a reply concerning the existent phenomenon of the great ocean? Should it not be explained to him, having counted, ‘There is this much water in the great ocean, and this many beings dwell in the great ocean’?”
“Thưa Đại vương, vì sao Đại vương lại trả lời như vậy về đại dương là một pháp hiện hữu? Chẳng phải nên tính toán và nói cho người đó biết rằng: ‘Trong đại dương có chừng này nước, và có chừng này chúng sinh sống trong đại dương’ sao?”
‘‘Na sakkā, bhante, avisayo eso pañho’’ti.
“It is not possible, Venerable Sir, that question is beyond scope.”
“Thưa Tôn giả, không thể được, đó là một vấn đề vượt ngoài khả năng.”
1587
‘‘Yathā, mahārāja, atthidhamme yeva mahāsamudde na sakkā udakaṃ parigaṇetuṃ* sattā vā ye tattha vāsamupagatā, evameva kho, mahārāja, atthidhammasseva nibbānassa na sakkā rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayituṃ, vigaṇeyya, mahārāja, iddhimā cetovasippatto mahāsamudde udakaṃ tatrāsaye ca satte, na tveva so iddhimā cetovasippatto sakkuṇeyya nibbānassa rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayituṃ.
“Just as, O great king, it is not possible to count the water or the beings dwelling in the great ocean, which is an existent phenomenon, even so, O great king, it is not possible to describe the form, shape, age, or measure of Nibbāna, which is also an existent phenomenon, by means of simile, reason, cause, or method. An individual endowed with psychic power and mastery over the mind might count the water in the great ocean and the beings residing therein, but that individual, endowed with psychic power and mastery over the mind, would not be able to describe the form, shape, age, or measure of Nibbāna by means of simile, reason, cause, or method.
“Cũng như, thưa Đại vương, đối với đại dương là một pháp hiện hữu, không thể đong đếm được lượng nước hoặc số lượng chúng sinh sống trong đó, thì cũng vậy, thưa Đại vương, đối với Nibbāna là một pháp hiện hữu, không thể chỉ ra hình dạng, hình thái, tuổi tác, kích thước bằng ví dụ, lý do, nguyên nhân, hay phương pháp nào. Thưa Đại vương, một người có thần thông, đã đạt đến sự làm chủ tâm, có thể đếm được lượng nước trong đại dương và số lượng chúng sinh sống trong đó, nhưng người có thần thông, đã đạt đến sự làm chủ tâm đó, cũng không thể chỉ ra hình dạng, hình thái, tuổi tác, kích thước của Nibbāna bằng ví dụ, lý do, nguyên nhân, hay phương pháp nào.”
1588
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, atthidhammasseva nibbānassa na sakkā rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayitunti.
“Listen further, O great king, to another reason why it is not possible to describe the form, shape, age, or measure of Nibbāna, which is an existent phenomenon, by means of simile, reason, cause, or method.
“Thưa Đại vương, hãy nghe thêm một lý do nữa: đối với Nibbāna là một pháp hiện hữu, không thể chỉ ra hình dạng, hình thái, tuổi tác, kích thước bằng ví dụ, lý do, nguyên nhân, hay phương pháp nào.
Atthi, mahārāja, devesu arūpakāyikā nāma devā’’ti.
Are there, O great king, devas called arūpakāyika devas (formless devas)?”
Thưa Đại vương, có các vị chư thiên gọi là A-rūpakāyika (vô sắc thân) trong cõi trời không?”
‘‘Āma, bhante, suyyati ‘atthi devesu arūpakāyikā nāma devā’’’ti.
“Yes, Venerable Sir, it is heard that there are devas called arūpakāyika devas.”
“Thưa Tôn giả, vâng, con nghe nói có các vị chư thiên gọi là A-rūpakāyika trong cõi trời.”
‘‘Sakkā pana, mahārāja, tesaṃ arūpakāyikānaṃ devānaṃ rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayitu’’nti?
“Is it possible, O great king, to describe the form, shape, age, or measure of those arūpakāyika devas by means of simile, reason, cause, or method?”
“Này Đại vương, có thể dùng ví dụ, lý do, nguyên nhân hay phương pháp nào để chỉ ra hình dạng, tướng mạo, tuổi thọ, hay kích thước của chư thiên vô sắc giới được không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable Sir.”
“Bạch Đại đức, không thể được.”
‘‘Tena hi, mahārāja, natthi arūpakāyikā devā’’ti?
“In that case, O great king, there are no arūpakāyika devas?”
“Vậy thì, này Đại vương, không có chư thiên vô sắc giới sao?”
‘‘Atthi, bhante, arūpakāyikā devā, na ca sakkā tesaṃ rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayitu’’nti.
“There are, Venerable Sir, arūpakāyika devas, but it is not possible to describe their form, shape, age, or measure by means of simile, reason, cause, or method.”
“Bạch Đại đức, có chư thiên vô sắc giới, nhưng không thể dùng ví dụ, lý do, nguyên nhân hay phương pháp nào để chỉ ra hình dạng, tướng mạo, tuổi thọ, hay kích thước của họ.”
‘‘Yathā, mahārāja, atthisattānaṃ yeva arūpakāyikānaṃ devānaṃ na sakkā rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayituṃ, evameva kho, mahārāja, atthidhammasseva nibbānassa na sakkā rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayitu’’nti.
“Just as, O great king, it is not possible to describe the form, shape, age, or measure of the arūpakāyika devas, who are existent beings, by means of simile, reason, cause, or method, even so, O great king, it is not possible to describe the form, shape, age, or measure of Nibbāna, which is an existent phenomenon, by means of simile, reason, cause, or method.”
“Này Đại vương, cũng như không thể dùng ví dụ, lý do, nguyên nhân hay phương pháp nào để chỉ ra hình dạng, tướng mạo, tuổi thọ, hay kích thước của chư thiên vô sắc giới, những chúng sinh có thật, thì cũng vậy, này Đại vương, không thể dùng ví dụ, lý do, nguyên nhân hay phương pháp nào để chỉ ra hình dạng, tướng mạo, tuổi thọ, hay kích thước của Nibbāna, một pháp có thật.”
1589
‘‘Bhante nāgasena, hotu ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na ca sakkā tassa rūpaṃ vā saṇṭhānaṃ vā vayaṃ vā pamāṇaṃ vā opammena vā kāraṇena vā hetunā vā nayena vā upadassayituṃ.
“Venerable Nāgasena, let Nibbāna be absolute happiness, and let it be impossible to describe its form, shape, age, or measure by means of simile, reason, cause, or method.
“Bạch Đại đức Nāgasena, Nibbāna là sự an lạc tuyệt đối, và không thể dùng hình dạng, tướng mạo, tuổi thọ, kích thước, ví dụ, lý do, nguyên nhân hay phương pháp nào để chỉ ra nó.
Atthi pana, bhante, nibbānassa guṇaṃ aññehi anupaviṭṭhaṃ kiñci opammanidassanamatta’’nti?
But, Venerable Sir, is there any quality of Nibbāna that can be illustrated by some simile or example, even if it is not its intrinsic nature?”
Nhưng bạch Đại đức, có phẩm chất nào của Nibbāna mà không bị các pháp khác xâm nhập, có thể dùng làm ví dụ để chỉ rõ một phần nào không?”
‘‘Sarūpato, mahārāja, natthi, guṇato pana sakkā kiñci opammanidassanamattaṃ upadassayitu’’nti.
“In its intrinsic nature, O great king, there is none, but in terms of its qualities, it is possible to illustrate some simile or example.”
“Này Đại vương, về bản chất thì không có, nhưng về phẩm chất thì có thể dùng một vài ví dụ để chỉ rõ một phần nào đó.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, yathāhaṃ labhāmi nibbānassa guṇatopi ekadesaparidīpanamattaṃ, tathā sīghaṃ brūhi, nibbāpehi me hadayapariḷāhaṃ vinaya sītalamadhuravacanamālutenā’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena! Please speak quickly, so that I may receive even a partial elucidation of Nibbāna’s qualities. Extinguish the burning in my heart and dispel it with the cool, sweet breeze of your words.”
“Tốt lắm, bạch Đại đức Nāgasena, xin Đại đức hãy nhanh chóng nói ra để con có thể hiểu được một phần phẩm chất của Nibbāna, hãy dập tắt sự nóng bức trong lòng con bằng làn gió mát lành từ những lời ngọt ngào của Đại đức.”
1590
‘‘Padumassa, mahārāja, eko guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho, udakassa dve guṇā, agadassa tayo guṇā, mahāsamuddassa cattāro guṇā, bhojanassa pañca guṇā, ākāsassa dasa guṇā, maṇiratanassa tayo guṇā, lohitacandanassa tayo guṇā, sappimaṇḍassa tayo guṇā, girisikharassa pañca guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
“One quality of the lotus, O great king, enters Nibbāna; two qualities of water; three qualities of medicine; four qualities of the great ocean; five qualities of food; ten qualities of space; three qualities of a wish-fulfilling gem; three qualities of red sandalwood; three qualities of clarified butter; five qualities of a mountain peak enter Nibbāna.”
“Này Đại vương, một phẩm chất của hoa sen tương tự Nibbāna; hai phẩm chất của nước; ba phẩm chất của thuốc giải độc; bốn phẩm chất của đại dương; năm phẩm chất của thức ăn; mười phẩm chất của hư không; ba phẩm chất của ngọc báu; ba phẩm chất của gỗ chiên đàn đỏ; ba phẩm chất của bơ sữa tinh khiết; năm phẩm chất của đỉnh núi tương tự Nibbāna.”
1591
‘‘Bhante nāgasena, ‘padumassa eko guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho’ti yaṃ vadesi, katamo padumassa eko guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho’’ti?
“Venerable Nāgasena, what is that one quality of the lotus that you say enters Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, Đại đức nói rằng ‘một phẩm chất của hoa sen tương tự Nibbāna’, phẩm chất nào của hoa sen tương tự Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, padumaṃ anupalittaṃ udakena, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sabbakilesehi anupalittaṃ.
“Just as, great king, a lotus is unsoiled by water, even so, great king, Nibbāna is unsoiled by all defilements.
“Này Đại vương, cũng như hoa sen không bị nước làm ô nhiễm, thì này Đại vương, Nibbāna cũng không bị tất cả các phiền não làm ô nhiễm.
Ayaṃ, mahārāja, padumassa eko guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho’’ti.
This, great king, is one quality of the lotus that has entered Nibbāna.”
Đây là một phẩm chất của hoa sen tương tự Nibbāna, này Đại vương.”
1592
‘‘Bhante nāgasena, ‘udakassa dve guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame udakassa dve guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, as to what you said, ‘Two qualities of water have entered Nibbāna,’ which two qualities of water have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, Đại đức nói rằng ‘hai phẩm chất của nước tương tự Nibbāna’, hai phẩm chất nào của nước tương tự Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, udakaṃ sītalaṃ pariḷāhanibbāpanaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sītalaṃ sabbakilesapariḷāhanibbāpanaṃ.
“Just as, great king, water is cool and extinguishes feverish heat, even so, great king, Nibbāna is cool and extinguishes the feverish heat of all defilements.
“Này Đại vương, cũng như nước mát lành và dập tắt sự nóng bức, thì này Đại vương, Nibbāna cũng mát lành và dập tắt sự nóng bức của tất cả các phiền não.
Ayaṃ, mahārāja, udakassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the first quality of water that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ nhất của nước tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, udakaṃ kilantatasitapipāsitaghammābhitattānaṃ janapasupajānaṃ pipāsāvinayanaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ kāmataṇhābhavataṇhāvibhavataṇhāpipāsāvinayanaṃ.
Furthermore, great king, just as water quenches the thirst of weary, parched, thirsty, and heat-afflicted people and animals, even so, great king, Nibbāna quenches the thirst of sensual craving, craving for existence, and craving for non-existence.
Hơn nữa, này Đại vương, nước làm dịu cơn khát của con người và loài vật đã mệt mỏi, khát nước, và bị thiêu đốt bởi nắng nóng, thì này Đại vương, Nibbāna cũng làm dịu cơn khát của dục ái, hữu ái và vô hữu ái.
Ayaṃ, mahārāja, udakassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the second quality of water that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ hai của nước tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Ime kho, mahārāja, udakassa dve guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These, great king, are the two qualities of water that have entered Nibbāna.”
Này Đại vương, đây là hai phẩm chất của nước tương tự Nibbāna.”
1593
‘‘Bhante nāgasena, ‘agadassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame agadassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, as to what you said, ‘Three qualities of medicine have entered Nibbāna,’ which three qualities of medicine have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, Đại đức nói rằng ‘ba phẩm chất của thuốc giải độc tương tự Nibbāna’, ba phẩm chất nào của thuốc giải độc tương tự Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, agado visapīḷitānaṃ sattānaṃ paṭisaraṇaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ kilesavisapīḷitānaṃ sattānaṃ paṭisaraṇaṃ.
“Just as, great king, medicine is a refuge for beings afflicted by poison, even so, great king, Nibbāna is a refuge for beings afflicted by the poison of defilements.
“Này Đại vương, cũng như thuốc giải độc là nơi nương tựa cho chúng sinh bị nhiễm độc, thì này Đại vương, Nibbāna là nơi nương tựa cho chúng sinh bị nhiễm độc phiền não.
Ayaṃ, mahārāja, agadassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the first quality of medicine that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ nhất của thuốc giải độc tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, agado rogānaṃ antakaro, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sabbadukkhānaṃ antakaraṃ.
Furthermore, great king, just as medicine puts an end to diseases, even so, great king, Nibbāna puts an end to all suffering.
Hơn nữa, này Đại vương, thuốc giải độc là kẻ chấm dứt bệnh tật, thì này Đại vương, Nibbāna là kẻ chấm dứt tất cả khổ đau.
Ayaṃ, mahārāja, agadassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the second quality of medicine that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ hai của thuốc giải độc tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, agado amataṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ amataṃ.
Furthermore, great king, just as medicine is deathless, even so, great king, Nibbāna is deathless.
Hơn nữa, này Đại vương, thuốc giải độc là bất tử (amata), thì này Đại vương, Nibbāna là bất tử (amata).
Ayaṃ, mahārāja, agadassa tatiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the third quality of medicine that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ ba của thuốc giải độc tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Ime kho, mahārāja, agadassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These, great king, are the three qualities of medicine that have entered Nibbāna.”
Này Đại vương, đây là ba phẩm chất của thuốc giải độc tương tự Nibbāna.”
1594
‘‘Bhante nāgasena, ‘mahāsamuddassa cattāro guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame mahāsamuddassa cattāro guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, as to what you said, ‘Four qualities of the great ocean have entered Nibbāna,’ which four qualities of the great ocean have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, Đại đức nói rằng ‘bốn phẩm chất của đại dương tương tự Nibbāna’, bốn phẩm chất nào của đại dương tương tự Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, mahāsamuddo suñño sabbakuṇapehi, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ suññaṃ sabbakilesakuṇapehi.
“Just as, great king, the great ocean is devoid of all corpses, even so, great king, Nibbāna is devoid of all defilement-corpses.
“Này Đại vương, cũng như đại dương không có xác chết, thì này Đại vương, Nibbāna không có xác chết phiền não.
Ayaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the first quality of the great ocean that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ nhất của đại dương tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo mahanto anorapāro, na paripūrati sabbasavantīhi, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ mahantaṃ anorapāraṃ, na pūrati sabbasattehi.
Furthermore, great king, just as the great ocean is vast, shoreless, and is not filled by all rivers, even so, great king, Nibbāna is vast, shoreless, and is not filled by all beings.
Hơn nữa, này Đại vương, đại dương rộng lớn vô bờ bến, không bao giờ đầy dù tất cả các dòng sông đổ vào, thì này Đại vương, Nibbāna rộng lớn vô bờ bến, không bao giờ đầy dù tất cả chúng sinh nhập vào.
Ayaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the second quality of the great ocean that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ hai của đại dương tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo mahantānaṃ bhūtānaṃ āvāso, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ mahantānaṃ arahantānaṃ vimalakhīṇāsavabalappattavasībhūtamahābhūtānaṃ āvāso.
Furthermore, great king, just as the great ocean is the abode of great beings, even so, great king, Nibbāna is the abode of great Arahants who are stainless, with defilements destroyed, who have attained power, are masters, and are great beings.
Hơn nữa, này Đại vương, đại dương là nơi trú ngụ của những sinh vật vĩ đại, thì này Đại vương, Nibbāna là nơi trú ngụ của các vị A-la-hán vĩ đại, những bậc đã thanh tịnh, đã đoạn tận lậu hoặc, đã đạt được các thần thông lực, đã thành tựu các năng lực (vasībhūta) và là những bậc đại nhân.
Ayaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa tatiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the third quality of the great ocean that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ ba của đại dương tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo aparimitavividhavipulavīcipupphasaṃkusumito, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ aparimitavividhavipulaparisuddhavijjāvimuttipupphasaṃkusumitaṃ.
Furthermore, great king, just as the great ocean is adorned with immeasurable, various, vast, and abundant wave-flowers, even so, great king, Nibbāna is adorned with immeasurable, various, vast, pure, and utterly purified knowledge-and-liberation-flowers.
Hơn nữa, này Đại vương, đại dương được tô điểm bằng vô số những làn sóng hoa đa dạng và rộng lớn, thì này Đại vương, Nibbāna được tô điểm bằng vô số những làn hoa minh và giải thoát thanh tịnh và hoàn toàn trong sạch, đa dạng và rộng lớn.
Ayaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa catuttho guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the fourth quality of the great ocean that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ tư của đại dương tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Ime kho, mahārāja, mahāsamuddassa cattāro guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These, great king, are the four qualities of the great ocean that have entered Nibbāna.”
Này Đại vương, đây là bốn phẩm chất của đại dương tương tự Nibbāna.”
1595
‘‘Bhante nāgasena, ‘bhojanassa pañca guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame bhojanassa pañca guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, as to what you said, ‘Five qualities of food have entered Nibbāna,’ which five qualities of food have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, Đại đức nói rằng ‘năm phẩm chất của thức ăn tương tự Nibbāna’, năm phẩm chất nào của thức ăn tương tự Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, bhojanaṃ sabbasattānaṃ āyudhāraṇaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sacchikataṃ jarāmaraṇanāsanato āyudhāraṇaṃ.
“Just as, great king, food is the sustenance of life for all beings, even so, great king, Nibbāna, when realized, is the sustenance of life because it destroys old age and death.
“Này Đại vương, cũng như thức ăn là nguồn duy trì sự sống cho tất cả chúng sinh, thì này Đại vương, Nibbāna khi được chứng ngộ, là nguồn duy trì sự sống vì nó tiêu diệt sự già và chết.
Ayaṃ, mahārāja, bhojanassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the first quality of food that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ nhất của thức ăn tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, bhojanaṃ sabbasattānaṃ balavaḍḍhanaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sacchikataṃ sabbasattānaṃ iddhibalavaḍḍhanaṃ.
Furthermore, O great king, just as food increases the strength of all beings, even so, O great king, Nibbāna, when realized, increases the spiritual power of all beings.
Hơn nữa, này Đại vương, thức ăn làm tăng trưởng sức mạnh cho tất cả chúng sinh, thì này Đại vương, Nibbāna khi được chứng ngộ, làm tăng trưởng sức mạnh thần thông cho tất cả chúng sinh.
Ayaṃ, mahārāja, bhojanassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the second quality of food that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ hai của thức ăn tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, bhojanaṃ sabbasattānaṃ vaṇṇajananaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sacchikataṃ sabbasattānaṃ guṇavaṇṇajananaṃ.
Furthermore, O great king, just as food generates complexion for all beings, even so, O great king, Nibbāna, when realized, generates the beauty of virtues for all beings.
Hơn nữa, này Đại vương, thức ăn tạo ra vẻ đẹp cho tất cả chúng sinh, thì này Đại vương, Nibbāna khi được chứng ngộ, tạo ra vẻ đẹp phẩm hạnh cho tất cả chúng sinh.
Ayaṃ, mahārāja, bhojanassa tatiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the third quality of food that has entered Nibbāna.
Đây là phẩm chất thứ ba của thức ăn tương tự Nibbāna, này Đại vương.
Puna caparaṃ, mahārāja, bhojanaṃ sabbasattānaṃ darathavūpasamanaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sacchikataṃ sabbasattānaṃ sabbakilesadarathavūpasamanaṃ.
Furthermore, O great king, just as food appeases the distress of all beings, even so, O great king, Nibbāna, when realized, appeases the distress of all defilements for all beings.
Lại nữa, Đại vương, thức ăn làm dịu đi sự đau khổ của tất cả chúng sinh; cũng vậy, Đại vương, Nibbāna đã được chứng ngộ làm dịu đi sự đau khổ của tất cả phiền não (kilesa) của tất cả chúng sinh.
Ayaṃ, mahārāja, bhojanassa catuttho guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the fourth quality of food that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ tư của thức ăn đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, bhojanaṃ sabbasattānaṃ jighacchādubbalyapaṭivinodanaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sacchikataṃ sabbasattānaṃ sabbadukkhajighacchādubbalyapaṭivinodanaṃ.
Furthermore, O great king, just as food removes the weakness of hunger for all beings, even so, O great king, Nibbāna, when realized, removes the weakness of all suffering and hunger for all beings.
Lại nữa, Đại vương, thức ăn xua tan sự yếu đuối do đói khát của tất cả chúng sinh; cũng vậy, Đại vương, Nibbāna đã được chứng ngộ xua tan sự yếu đuối do đói khát của tất cả khổ đau của tất cả chúng sinh.
Ayaṃ, mahārāja, bhojanassa pañcamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the fifth quality of food that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ năm của thức ăn đã đi vào Nibbāna.
Ime kho, mahārāja, bhojanassa pañca guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These five qualities of food, O great king, have entered Nibbāna.”
Đại vương, đây là năm phẩm chất của thức ăn đã đi vào Nibbāna.”
1596
‘‘Bhante nāgasena, ‘ākāsassa dasa guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame ākāsassa dasa guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, regarding what you said, ‘Ten qualities of space have entered Nibbāna,’ which are these ten qualities of space that have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, điều Đại đức nói rằng ‘mười phẩm chất của hư không đã đi vào Nibbāna’, mười phẩm chất nào của hư không đã đi vào Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, ākāso na jāyati, na jīyati, na mīyati, na cavati, na uppajjati, duppasaho, acorāharaṇo, anissito, vihagagamano, nirāvaraṇo, ananto.
“Just as, O great king, space is not born, does not decay, does not die, does not pass away, does not arise, is difficult to assail, cannot be stolen, is unattached, is the path of birds, is unobstructed, is endless.
“Thưa Đại vương, như hư không không sinh, không già, không chết, không chuyển, không tái sinh, khó bị áp chế, không bị trộm cắp, không nương tựa, là nơi chim chóc bay lượn, không chướng ngại, vô biên.
Evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ na jāyati, na jīyati, na mīyati, na cavati, na uppajjati, duppasahaṃ, acorāharaṇaṃ, anissitaṃ, ariyagamanaṃ, nirāvaraṇaṃ, anantaṃ.
Even so, O great king, Nibbāna is not born, does not decay, does not die, does not pass away, does not arise, is difficult to assail, cannot be stolen, is unattached, is the path of the Noble Ones (ariya), is unobstructed, is endless.
Cũng vậy, Đại vương, Nibbāna không sinh, không già, không chết, không chuyển, không tái sinh, khó bị áp chế, không bị trộm cắp, không nương tựa, là nơi các bậc Thánh (ariya) đi đến, không chướng ngại, vô biên.
Ime kho, mahārāja, ākāsassa dasa guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These ten qualities of space, O great king, have entered Nibbāna.”
Đại vương, đây là mười phẩm chất của hư không đã đi vào Nibbāna.”
1597
‘‘Bhante nāgasena, ‘maṇiratanassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame maṇiratanassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, regarding what you said, ‘Three qualities of a jewel-gem have entered Nibbāna,’ which are these three qualities of a jewel-gem that have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, điều Đại đức nói rằng ‘ba phẩm chất của ngọc báu đã đi vào Nibbāna’, ba phẩm chất nào của ngọc báu đã đi vào Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, maṇiratanaṃ kāmadadaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ kāmadadaṃ.
“Just as, O great king, a jewel-gem grants wishes, even so, O great king, Nibbāna grants wishes.
“Thưa Đại vương, như ngọc báu ban điều ước, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna ban điều ước.
Ayaṃ, mahārāja, maṇiratanassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the first quality of a jewel-gem that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ nhất của ngọc báu đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, maṇiratanaṃ hāsakaraṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ hāsakaraṃ.
Furthermore, O great king, just as a jewel-gem causes joy, even so, O great king, Nibbāna causes joy.
Lại nữa, Đại vương, ngọc báu làm cho vui vẻ, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna làm cho vui vẻ.
Ayaṃ, mahārāja, maṇiratanassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the second quality of a jewel-gem that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ hai của ngọc báu đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, maṇiratanaṃ ujjotattakaraṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ ujjotattakaraṃ* .
Furthermore, O great king, just as a jewel-gem causes illumination, even so, O great king, Nibbāna causes illumination.
Lại nữa, Đại vương, ngọc báu làm cho sáng rực, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna làm cho sáng rực.
Ayaṃ, mahārāja, maṇiratanassa tatiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the third quality of a jewel-gem that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ ba của ngọc báu đã đi vào Nibbāna.
Ime kho, mahārāja, maṇiratanassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These three qualities of a jewel-gem, O great king, have entered Nibbāna.”
Đại vương, đây là ba phẩm chất của ngọc báu đã đi vào Nibbāna.”
1598
‘‘Bhante nāgasena, ‘lohitacandanassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame lohitacandanassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, regarding what you said, ‘Three qualities of red sandalwood have entered Nibbāna,’ which are these three qualities of red sandalwood that have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, điều Đại đức nói rằng ‘ba phẩm chất của gỗ chiên đàn đỏ đã đi vào Nibbāna’, ba phẩm chất nào của gỗ chiên đàn đỏ đã đi vào Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, lohitacandanaṃ dullabhaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ dullabhaṃ.
“Just as, O great king, red sandalwood is rare, even so, O great king, Nibbāna is rare.
“Thưa Đại vương, như gỗ chiên đàn đỏ khó tìm, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna khó tìm.
Ayaṃ, mahārāja, lohitacandanassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the first quality of red sandalwood that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ nhất của gỗ chiên đàn đỏ đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, lohitacandanaṃ asamasugandhaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ asamasugandhaṃ.
Furthermore, O great king, just as red sandalwood has an incomparable fragrance, even so, O great king, Nibbāna has an incomparable fragrance.
Lại nữa, Đại vương, gỗ chiên đàn đỏ có mùi thơm vô song, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna có mùi thơm vô song.
Ayaṃ, mahārāja, lohitacandanassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the second quality of red sandalwood that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ hai của gỗ chiên đàn đỏ đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, lohitacandanaṃ sajjanapasatthaṃ* , evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ ariyasajjanapasatthaṃ.
Furthermore, O great king, just as red sandalwood is praised by good people, even so, O great king, Nibbāna is praised by the Noble good people (ariya-sajjana).
Lại nữa, Đại vương, gỗ chiên đàn đỏ được người lành ca ngợi, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna được các bậc Thánh (ariya) và người lành ca ngợi.
Ayaṃ, mahārāja, lohitacandanassa tatiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, O great king, is the third quality of red sandalwood that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ ba của gỗ chiên đàn đỏ đã đi vào Nibbāna.
Ime kho, mahārāja, lohitacandanassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These three qualities of red sandalwood, O great king, have entered Nibbāna.”
Đại vương, đây là ba phẩm chất của gỗ chiên đàn đỏ đã đi vào Nibbāna.”
1599
‘‘Bhante nāgasena, ‘sappimaṇḍassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame sappimaṇḍassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, as to what you say, ‘Three qualities of clarified butter have entered Nibbāna,’ which three qualities of clarified butter have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, điều Đại đức nói rằng ‘ba phẩm chất của bơ tinh khiết đã đi vào Nibbāna’, ba phẩm chất nào của bơ tinh khiết đã đi vào Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, sappimaṇḍo vaṇṇasampanno, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ guṇavaṇṇasampannaṃ.
“Just as, great king, clarified butter is endowed with color, even so, great king, Nibbāna is endowed with the color of virtues.
“Thưa Đại vương, như bơ tinh khiết có màu sắc tuyệt hảo, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna có phẩm chất tuyệt hảo.
Ayaṃ, mahārāja, sappimaṇḍassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the first quality of clarified butter that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ nhất của bơ tinh khiết đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, sappimaṇḍo gandhasampanno, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sīlagandhasampannaṃ.
Furthermore, great king, clarified butter is endowed with fragrance, even so, great king, Nibbāna is endowed with the fragrance of sīla.
Lại nữa, Đại vương, bơ tinh khiết có mùi thơm tuyệt hảo, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna có mùi thơm giới hạnh (sīla).
Ayaṃ, mahārāja, sappimaṇḍassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the second quality of clarified butter that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ hai của bơ tinh khiết đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, sappimaṇḍo rasasampanno, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ rasasampannaṃ.
Furthermore, great king, clarified butter is endowed with taste, even so, great king, Nibbāna is endowed with taste.
Lại nữa, Đại vương, bơ tinh khiết có hương vị tuyệt hảo, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna có hương vị tuyệt hảo.
Ayaṃ, mahārāja, sappimaṇḍassa tatiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the third quality of clarified butter that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ ba của bơ tinh khiết đã đi vào Nibbāna.
Ime kho, mahārāja, sappimaṇḍassa tayo guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These, great king, are the three qualities of clarified butter that have entered Nibbāna.”
Đại vương, đây là ba phẩm chất của bơ tinh khiết đã đi vào Nibbāna.”
1600
‘‘Bhante nāgasena, ‘girisikharassa pañca guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’ti yaṃ vadesi, katame girisikharassa pañca guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti?
“Venerable Nāgasena, as to what you say, ‘Five qualities of a mountain peak have entered Nibbāna,’ which five qualities of a mountain peak have entered Nibbāna?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, điều Đại đức nói rằng ‘năm phẩm chất của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna’, năm phẩm chất nào của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna?”
‘‘Yathā, mahārāja, girisikharaṃ accuggataṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ accugataṃ.
“Just as, great king, a mountain peak is exceedingly high, even so, great king, Nibbāna is exceedingly high.
“Thưa Đại vương, như đỉnh núi rất cao, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna rất cao.
Ayaṃ, mahārāja, girisikharassa paṭhamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the first quality of a mountain peak that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ nhất của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, girisikharaṃ acalaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ acalaṃ.
Furthermore, great king, a mountain peak is unmoving, even so, great king, Nibbāna is unmoving.
Lại nữa, Đại vương, đỉnh núi bất động, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna bất động.
Ayaṃ, mahārāja, girisikharassa dutiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the second quality of a mountain peak that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ hai của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, girisikharaṃ duradhirohaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ duradhirohaṃ sabbakilesānaṃ.
Furthermore, great king, a mountain peak is difficult to ascend, even so, great king, Nibbāna is difficult for all defilements to ascend.
Lại nữa, Đại vương, đỉnh núi khó leo lên, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna khó đạt đến đối với tất cả phiền não (kilesa).
Ayaṃ, mahārāja, girisikharassa tatiyo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the third quality of a mountain peak that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ ba của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, girisikharaṃ sabbabījānaṃ avirūhanaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ sabbakilesānaṃ avirūhanaṃ.
Furthermore, great king, a mountain peak is a place where no seeds sprout, even so, great king, Nibbāna is a place where no defilements sprout.
Lại nữa, Đại vương, đỉnh núi là nơi tất cả hạt giống không thể mọc lên, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna là nơi tất cả phiền não (kilesa) không thể mọc lên.
Ayaṃ, mahārāja, girisikharassa catuttho guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the fourth quality of a mountain peak that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ tư của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna.
Puna caparaṃ, mahārāja, girisikharaṃ anunayappaṭighavippamuttaṃ, evameva kho, mahārāja, nibbānaṃ anunayappaṭighavippamuttaṃ.
Furthermore, great king, a mountain peak is free from attachment and aversion, even so, great king, Nibbāna is free from attachment and aversion.
Lại nữa, Đại vương, đỉnh núi thoát khỏi sự yêu ghét, cũng vậy, Đại vương, Nibbāna thoát khỏi sự yêu ghét.
Ayaṃ, mahārāja, girisikharassa pañcamo guṇo nibbānaṃ anupaviṭṭho.
This, great king, is the fifth quality of a mountain peak that has entered Nibbāna.
Đại vương, đây là phẩm chất thứ năm của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna.
Ime kho, mahārāja, girisikharassa pañca guṇā nibbānaṃ anupaviṭṭhā’’ti.
These, great king, are the five qualities of a mountain peak that have entered Nibbāna.”
Đại vương, đây là năm phẩm chất của đỉnh núi đã đi vào Nibbāna.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this matter just as you say.”
“Lành thay, Bạch Đại đức Nāgasena, tôi chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1601
Nibbānarūpasaṇṭhānapañho dasamo.
The Tenth Question on the Nature and Characteristics of Nibbāna is concluded.
Vấn đề về hình dáng của Nibbāna, thứ mười, đã xong.
1602
11. Nibbānasacchikaraṇapañho
11. The Question of Realizing Nibbāna
11. Vấn đề về sự chứng ngộ Nibbāna
1603
11. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘nibbānaṃ na atītaṃ, na anāgataṃ, na paccuppannaṃ, na uppannaṃ na anuppannaṃ na uppādanīya’nti.
“Venerable Nāgasena, you say, ‘Nibbāna is not past, not future, not present, not arisen, not unarisen, not to be arisen.’
11. “Bạch Đại đức Nāgasena, Đại đức nói rằng ‘Nibbāna không phải quá khứ, không phải vị lai, không phải hiện tại, không sinh khởi, không không sinh khởi, không phải là thứ có thể sinh khởi’.
Idha, bhante nāgasena, yo koci sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti, so uppannaṃ sacchikaroti, udāhu uppādetvā sacchikarotī’’ti?
Here, Venerable Nāgasena, when anyone who practices rightly realizes Nibbāna, does he realize something that has arisen, or does he realize it after causing it to arise?”
Thưa Đại đức Nāgasena, ở đây, bất cứ ai thực hành đúng đắn và chứng ngộ Nibbāna, người đó chứng ngộ một cái đã sinh khởi, hay là chứng ngộ sau khi làm cho nó sinh khởi?”
‘‘Yo koci, mahārāja, sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti, so na uppannaṃ sacchikaroti, na uppādetvā sacchikaroti, api ca, mahārāja, atthesā nibbānadhātu, yaṃ so sammāpaṭipanno sacchikarotī’’ti.
“When anyone, great king, who practices rightly realizes Nibbāna, he does not realize something that has arisen, nor does he realize it after causing it to arise. Rather, great king, there is that Nibbāna-element, which he who practices rightly realizes.”
“Thưa Đại vương, bất cứ ai thực hành đúng đắn và chứng ngộ Nibbāna, người đó không chứng ngộ một cái đã sinh khởi, cũng không chứng ngộ sau khi làm cho nó sinh khởi; mà này Đại vương, có một yếu tố Nibbāna (Nibbānadhātu) mà người thực hành đúng đắn đó chứng ngộ.”
1604
‘‘Mā, bhante nāgasena, imaṃ pañhaṃ paṭicchannaṃ katvā dīpehi, vivaṭaṃ pākaṭaṃ katvā dīpehi chandajāto ussāhajāto, yaṃ te sikkhitaṃ, taṃ sabbaṃ etthevākirāhi, etthāyaṃ jano sammūḷho vimatijāto saṃsayapakkhando, bhindetaṃ antodosasalla’’nti.
“Venerable Nāgasena, do not explain this question obscurely; explain it openly and clearly. I am filled with desire, filled with enthusiasm. Pour forth all that you have learned here. In this matter, this populace is greatly deluded, filled with doubt, plunged into uncertainty. Remove this inner dart of defilement!”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, xin đừng che giấu vấn đề này, xin hãy trình bày rõ ràng, công khai. Với lòng nhiệt thành và tinh tấn, xin hãy dốc hết những gì ngài đã học được vào đây, vì chúng sinh đang bối rối, hoài nghi và mắc kẹt trong sự ngờ vực này. Xin hãy nhổ bỏ mũi tên phiền não nội tại này.”
‘‘Atthesā, mahārāja, nibbānadhātu santā sukhā paṇītā, taṃ sammāpaṭipanno jinānusiṭṭhiyā saṅkhāre sammasanto paññāya sacchikaroti.
“There is, great king, this Nibbāna-element: peaceful, blissful, sublime. He who practices rightly, contemplating the conditioned phenomena according to the Buddha’s instructions, realizes it with wisdom.
“Đại vương, có một yếu tố Nibbāna (Nirvāṇa) an tịnh, an lạc và thù thắng. Người thực hành đúng đắn, theo lời dạy của Chư Phật, quán xét các hành (saṅkhāra) và chứng ngộ điều đó bằng trí tuệ.
Yathā, mahārāja, antevāsiko ācariyānusiṭṭhiyā vijjaṃ paññāya sacchikaroti, evameva kho, mahārāja, sammāpaṭipanno jinānusiṭṭhiyā paññāya nibbānaṃ sacchikaroti.
Just as, great king, a disciple, by the instruction of his teacher, realizes knowledge with wisdom, even so, great king, he who practices rightly realizes Nibbāna with wisdom by the Buddha’s instructions.”
Thưa Đại vương, như một học trò chứng ngộ kiến thức bằng trí tuệ theo lời dạy của thầy, cũng vậy, thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn chứng ngộ Nibbāna bằng trí tuệ theo lời dạy của Chư Phật.”
1605
‘‘Kathaṃ pana taṃ nibbānaṃ daṭṭhabbanti?
“How then is that Nibbāna to be seen?”
“Vậy Nibbāna cần được thấy như thế nào?”
Anītito nirupaddavato abhayato khemato santato sukhato sātato paṇītato sucito sītalato daṭṭhabbaṃ.
It is to be seen as free from suffering, free from danger, fearless, secure, peaceful, blissful, delightful, sublime, pure, and cool.
Nó cần được thấy là không có tội lỗi, không có tai họa, không có sợ hãi, an toàn, an tịnh, an lạc, dễ chịu, thù thắng, thanh tịnh và mát mẻ.
1606
‘‘Yathā, mahārāja, puriso bahukaṭṭhapuñjena jalitakaṭṭhitena agginā dayhamāno vāyāmena tato muñcitvā niraggikokāsaṃ pavisitvā tattha paramasukhaṃ labheyya, evameva kho, mahārāja, yo sammāpaṭipanno, so yoniso manasikārena byapagatatividhaggisantāpaṃ paramasukhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti.
“Just as, O great king, a man, being burned by a blazing, scorching fire from a great pile of wood, might, by exertion, escape from it and enter a fire-free place, and there attain supreme happiness; even so, O great king, one who practices rightly, by wise attention, realizes Nibbāna, which is supreme happiness, free from the torment of the three fires.
Thưa Đại vương, như một người bị cháy bởi đống củi lớn đang bốc cháy, nỗ lực thoát ra khỏi đó và đi vào một nơi không có lửa, ở đó người ấy đạt được sự an lạc tối thượng. Cũng vậy, thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn, với tác ý chân chánh, chứng ngộ Nibbāna, sự an lạc tối thượng, nơi không còn ba loại lửa phiền não.
Yathā, mahārāja, aggi, evaṃ tividhaggi daṭṭhabbo; yathā aggigato puriso, evaṃ sammāpaṭipanno daṭṭhabbo; yathā niraggikokāso, evaṃ nibbānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as, O great king, there is fire, so should the three fires be understood; just as there is a man caught in fire, so should one who practices rightly be understood; just as there is a fire-free place, so should Nibbāna be understood.
Thưa Đại vương, ba loại lửa phiền não cần được thấy như lửa; người bị lửa cháy cần được thấy như người thực hành đúng đắn; nơi không có lửa cần được thấy như Nibbāna.
1607
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso ahikukkuramanussakuṇapasarīravaḷañjakoṭṭhāsarāsigato kuṇapajaṭājaṭitantaramanupaviṭṭho vāyāmena tato muñcitvā nikkuṇapokāsaṃ pavisitvā tattha paramasukhaṃ labheyya, evameva kho, mahārāja, yo sammāpaṭipanno, so yoniso manasikārena byapagatakilesakuṇapaṃ paramasukhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti.
Or again, O great king, just as a man, having entered a heap of putrid carcasses of snakes, dogs, and humans, a place entangled with masses of putrefaction, might, by exertion, escape from it and enter a carcass-free place, and there attain supreme happiness; even so, O great king, one who practices rightly, by wise attention, realizes Nibbāna, which is supreme happiness, free from the putrid carcasses of defilements.
Hoặc, thưa Đại vương, như một người bị kẹt trong đống xác chết của rắn, chó, người và những chất thải bẩn thỉu, bị vướng mắc trong mớ bầy nhầy hôi thối, nỗ lực thoát ra khỏi đó và đi vào một nơi không có xác chết, ở đó người ấy đạt được sự an lạc tối thượng. Cũng vậy, thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn, với tác ý chân chánh, chứng ngộ Nibbāna, sự an lạc tối thượng, nơi không còn xác chết phiền não.
Yathā, mahārāja, kuṇapaṃ, evaṃ pañca kāmaguṇā daṭṭhabbā; yathā kuṇapagato puriso, evaṃ sammāpaṭipanno daṭṭhabbo; yathā nikkuṇapokāso, evaṃ nibbānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as, O great king, there is a putrid carcass, so should the five sense-desires be understood; just as there is a man caught among carcasses, so should one who practices rightly be understood; just as there is a carcass-free place, so should Nibbāna be understood.
Thưa Đại vương, năm dục lạc cần được thấy như xác chết; người bị kẹt trong xác chết cần được thấy như người thực hành đúng đắn; nơi không có xác chết cần được thấy như Nibbāna.
1608
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso bhīto tasito kampito viparītavibbhantacitto vāyāmena tato muñcitvā daḷhaṃ thiraṃ acalaṃ abhayaṭṭhānaṃ pavisitvā tattha paramasukhaṃ labheyya, evameva kho, mahārāja, yo sammāpaṭipanno, so yoniso manasikārena byapagatabhayasantāsaṃ paramasukhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti.
Or again, O great king, just as a man, frightened, terrified, trembling, with a mind bewildered and distraught, might, by exertion, escape from it and enter a firm, stable, unmoving, fearless place, and there attain supreme happiness; even so, O great king, one who practices rightly, by wise attention, realizes Nibbāna, which is supreme happiness, free from fear and terror.
Hoặc, thưa Đại vương, như một người sợ hãi, hoảng loạn, run rẩy, tâm trí hoang mang rối loạn, nỗ lực thoát ra khỏi đó và đi vào một nơi kiên cố, vững chắc, bất động, không sợ hãi, ở đó người ấy đạt được sự an lạc tối thượng. Cũng vậy, thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn, với tác ý chân chánh, chứng ngộ Nibbāna, sự an lạc tối thượng, nơi không còn sợ hãi và hoảng loạn.
Yathā, mahārāja, bhayaṃ, evaṃ jātijarābyādhimaraṇaṃ paṭicca aparāparaṃ pavattabhayaṃ daṭṭhabbaṃ; yathā bhīto puriso, evaṃ sammāpaṭipanno daṭṭhabbo; yathā abhayaṭṭhānaṃ, evaṃ nibbānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as, O great king, there is fear, so should the fear that arises repeatedly due to birth, old age, sickness, and death be understood; just as there is a frightened man, so should one who practices rightly be understood; just as there is a fearless place, so should Nibbāna be understood.
Thưa Đại vương, sự sợ hãi cần được thấy như sự sợ hãi liên tục phát sinh do sinh, già, bệnh, chết; người sợ hãi cần được thấy như người thực hành đúng đắn; nơi không sợ hãi cần được thấy như Nibbāna.
1609
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso kiliṭṭhamalinakalalakaddamadese patito vāyāmena taṃ kalalakaddamaṃ apavāhetvā parisuddhavimaladesamupagantvā tattha paramasukhaṃ labheyya, evameva kho, mahārāja, yo sammāpaṭipanno, so yoniso manasikārena byapagatakilesamalakaddamaṃ paramasukhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti.
Or again, O great king, just as a man, having fallen into a dirty, defiled, muddy, miry place, might, by exertion, remove that mud and mire, and reach a pure, immaculate place, and there attain supreme happiness; even so, O great king, one who practices rightly, by wise attention, realizes Nibbāna, which is supreme happiness, free from the mud and mire of defilements.
Hoặc, thưa Đại vương, như một người bị rơi vào nơi bùn lầy dơ bẩn, nỗ lực gạt bỏ bùn lầy đó và đến một nơi thanh tịnh, không tì vết, ở đó người ấy đạt được sự an lạc tối thượng. Cũng vậy, thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn, với tác ý chân chánh, chứng ngộ Nibbāna, sự an lạc tối thượng, nơi không còn bùn lầy phiền não.
Yathā, mahārāja, kalalaṃ, evaṃ lābhasakkārasiloko daṭṭhabbo; yathā kalalagato puriso, evaṃ sammāpaṭipanno daṭṭhabbo; yathā parisuddhavimaladeso, evaṃ nibbānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as, O great king, there is mire, so should gain, honor, and fame be understood; just as there is a man caught in mire, so should one who practices rightly be understood; just as there is a pure, immaculate place, so should Nibbāna be understood.
Thưa Đại vương, bùn lầy cần được thấy như lợi lộc, danh vọng và tiếng tăm; người bị kẹt trong bùn lầy cần được thấy như người thực hành đúng đắn; nơi thanh tịnh, không tì vết cần được thấy như Nibbāna.
1610
‘‘Tañca pana nibbānaṃ sammāpaṭipanno kinti sacchikaroti?
But how does one who practices rightly realize that Nibbāna?
“Vậy người thực hành đúng đắn chứng ngộ Nibbāna như thế nào?”
Yo so, mahārāja, sammāpaṭipanno, so saṅkhārānaṃ pavattaṃ sammasati.
That one, O great king, who practices rightly, comprehends the arising of the conditioned phenomena (saṅkhārā).
Thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn đó quán xét sự vận hành của các hành (saṅkhāra).
Pavattaṃ sammasamāno tattha jātiṃ passati jaraṃ passati byādhiṃ passati maraṇaṃ passati, na tattha kiñci sukhaṃ sātaṃ passati āditopi majjhatopi pariyosānatopi.
Comprehending the arising, he sees birth there, he sees old age, he sees sickness, he sees death; he sees no happiness or delight there, neither at the beginning, nor in the middle, nor at the end.
Khi quán xét sự vận hành, người ấy thấy sự sinh, thấy sự già, thấy sự bệnh, thấy sự chết ở đó, không thấy bất kỳ sự an lạc hay dễ chịu nào ở đó, dù là lúc ban đầu, giữa chừng hay cuối cùng.
So tattha kiñci na gayhūpagaṃ passati.
He sees nothing there as fit to be grasped.
Người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng nắm giữ ở đó.
Yathā, mahārāja, puriso divasasantatte ayoguḷe jalite tatte kaṭhite āditopi majjhatopi pariyosānatopi na kiñci gayhūpagaṃ padesaṃ passati, evameva kho, mahārāja, yo saṅkhārānaṃ pavattaṃ sammasati, so pavattaṃ sammasamāno tattha jātiṃ passati jaraṃ passati byādhiṃ passati maraṇaṃ passati, na tattha kiñci sukhaṃ sātaṃ passati āditopi majjhatopi pariyosānatopi.
Just as, O great king, a man sees no part of a glowing, heated, scorching, blazing iron ball as fit to be grasped, neither at the beginning, nor in the middle, nor at the end; even so, O great king, one who comprehends the arising of conditioned phenomena, comprehending the arising, sees birth there, he sees old age, he sees sickness, he sees death; he sees no happiness or delight there, neither at the beginning, nor in the middle, nor at the end.
Thưa Đại vương, như một người không thấy bất kỳ phần nào đáng nắm giữ trên một cục sắt nung đỏ, cháy rực, nóng bỏng suốt cả ngày, dù là lúc ban đầu, giữa chừng hay cuối cùng. Cũng vậy, thưa Đại vương, người quán xét sự vận hành của các hành, khi quán xét sự vận hành, người ấy thấy sự sinh, thấy sự già, thấy sự bệnh, thấy sự chết ở đó, không thấy bất kỳ sự an lạc hay dễ chịu nào ở đó, dù là lúc ban đầu, giữa chừng hay cuối cùng.
So tattha* na kiñci gayhūpagaṃ passati, tassa gayhūpagaṃ apassantassa citte arati saṇṭhāti, kāyasmiṃ ḍāho okkamati, so atāṇo asaraṇo asaraṇībhūto bhavesu nibbindati.
He sees nothing there as fit to be grasped. When he sees nothing as fit to be grasped, discontent arises in his mind, and a burning sensation pervades his body; he is without protection, without refuge, having no refuge in existences, he becomes dispassionate towards them.
Người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng nắm giữ ở đó. Khi không thấy điều gì đáng nắm giữ, sự chán ghét (arati) phát sinh trong tâm người ấy, sự nóng bức (ḍāha) xâm chiếm thân thể. Người ấy không nơi nương tựa, không nơi trú ẩn, trở nên vô nơi trú ẩn, và chán ghét các cõi hữu (bhava).
1611
‘‘Yathā, mahārāja, puriso jalitajālaṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ paviseyya, so tattha atāṇo asaraṇo asaraṇībhūto aggimhi nibbindeyya, evameva kho, mahārāja, tassa gayhūpagaṃ apassantassa citte arati saṇṭhāti, kāyasmiṃ ḍāho okkamati, so atāṇo asaraṇo asaraṇībhūto bhavesu nibbindati.
“Just as, O Great King, a man might enter a great mass of fire with blazing flames, and there, not finding shelter, not finding refuge, having become without refuge, he would become disgusted with the fire; even so, O Great King, for one not seeing anything to be grasped, discontent becomes firmly established in the mind, a burning arises in the body, and that person, not finding shelter, not finding refuge, having become without refuge, becomes disgusted with existences.
Thưa Đại vương, như một người đi vào một đống lửa lớn đang bốc cháy, người ấy không nơi nương tựa, không nơi trú ẩn, trở nên vô nơi trú ẩn trong lửa, và chán ghét lửa. Cũng vậy, thưa Đại vương, khi không thấy điều gì đáng nắm giữ, sự chán ghét phát sinh trong tâm người ấy, sự nóng bức xâm chiếm thân thể. Người ấy không nơi nương tựa, không nơi trú ẩn, trở nên vô nơi trú ẩn, và chán ghét các cõi hữu.
1612
‘‘Tassa pavatte bhayadassāvissa evaṃ cittaṃ uppajjati ‘santattaṃ kho panetaṃ pavattaṃ sampajjalitaṃ bahudukkhaṃ bahūpāyāsaṃ, yadi koci labhetha appavattaṃ etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ, yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’nti.
“For that person, seeing danger in existence, such a thought arises: ‘This existence is indeed burning, blazing, greatly suffering, greatly distressing. If one could only attain non-existence, that which is peaceful, that which is excellent, namely, the calming of all saṅkhāras, the relinquishing of all substrata of existence, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna!’
Khi người ấy thấy sự nguy hiểm trong sự vận hành, tâm người ấy khởi lên như sau: “Sự vận hành này thật sự nóng bỏng, cháy rực, đầy khổ đau, đầy phiền não. Ước gì có thể đạt được sự không vận hành, điều này là an tịnh, điều này là thù thắng, đó chính là sự chấm dứt của mọi hành, sự từ bỏ mọi chấp thủ, sự diệt tận của tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Nibbāna.”
Iti hetaṃ* tassa appavatte cittaṃ pakkhandati pasīdati pahaṃsayati tusayati* ‘paṭiladdhaṃ kho me nissaraṇa’nti.
Thus, his mind inclines towards non-existence, it becomes clear, it rejoices, it delights, thinking: ‘Indeed, I have found an escape!’
Như vậy, tâm người ấy hướng về sự không vận hành, trở nên thanh tịnh, hoan hỷ, vui mừng, “Ta đã đạt được sự giải thoát!”
1613
‘‘Yathā, mahārāja, puriso vippanaṭṭho videsapakkhando nibbāhanamaggaṃ disvā tattha pakkhandati pasīdati pahaṃsayati tusayati* ‘paṭiladdho me nibbāhanamaggo’ti, evameva kho, mahārāja, pavatte bhayadassāvissa appavatte cittaṃ pakkhandati pasīdati pahaṃsayati tusayati* ‘paṭiladdhaṃ kho me nissaraṇa’nti.
“Just as, O Great King, a man who has gone astray and wandered into a foreign land, seeing the path to escape, inclines towards it, becomes clear, rejoices, and delights, thinking: ‘Indeed, I have found the path to escape!’ Even so, O Great King, for one seeing danger in existence, his mind inclines towards non-existence, it becomes clear, it rejoices, it delights, thinking: ‘Indeed, I have found an escape!’
Thưa Đại vương, như một người bị lạc đường, đi vào một xứ lạ, khi nhìn thấy con đường dẫn đến sự thoát ly, liền hướng về đó, trở nên thanh tịnh, hoan hỷ, vui mừng, “Ta đã tìm thấy con đường thoát ly!” Cũng vậy, thưa Đại vương, khi thấy sự nguy hiểm trong sự vận hành, tâm người ấy hướng về sự không vận hành, trở nên thanh tịnh, hoan hỷ, vui mừng, “Ta đã đạt được sự giải thoát!”
1614
‘‘So appavattatthāya maggaṃ āyūhati gavesati bhāveti bahulīkaroti, tassa tadatthaṃ sati santiṭṭhati, tadatthaṃ vīriyaṃ santiṭṭhati, tadatthaṃ pīti santiṭṭhati, tassa taṃ cittaṃ aparāparaṃ manasikaroto pavattaṃ samatikkamitvā appavattaṃ okkamati, appavattamanuppatto, mahārāja, sammāpaṭipanno ‘nibbānaṃ sacchikarotī’ti vuccatī’’ti.
“That person strives, seeks, develops, and cultivates the path for the sake of non-existence. For that purpose, mindfulness becomes firmly established, energy becomes firmly established, joy becomes firmly established. As he repeatedly attends to that mind, it transcends existence and enters non-existence. Having attained non-existence, O Great King, one who practices rightly is said to ‘realize Nibbāna’.”
Người ấy nỗ lực, tìm kiếm, tu tập, và phát triển con đường dẫn đến sự không vận hành. Khi đó, chánh niệm (sati) được thiết lập cho mục đích đó, tinh tấn (vīriya) được thiết lập cho mục đích đó, hỷ lạc (pīti) được thiết lập cho mục đích đó. Khi tâm người ấy quán xét điều đó lặp đi lặp lại, nó vượt qua sự vận hành và đi vào sự không vận hành. Thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn, khi đã đạt đến sự không vận hành, được gọi là ‘chứng ngộ Nibbāna’.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept that it is so.”
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy!”
1615
Nibbānasacchikaraṇapañho ekādasamo.
The Eleventh Question: Realizing Nibbāna.
Vấn đề về sự chứng ngộ Nibbāna, thứ mười một.
1616
12. Nibbānasannihitapañho
12. The Question of Nibbāna's Location
12. Vấn đề về sự hiện hữu của Nibbāna
1617
12. ‘‘Bhante nāgasena, atthi so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā, yattha nibbānaṃ sannihita’’nti?
“Venerable Nāgasena, is there a place—in the eastern direction, or the southern direction, or the western direction, or the northern direction, or above, or below, or across—where Nibbāna is located?”
12. “Thưa Tôn giả Nāgasena, có một nơi chốn nào ở phương đông, hay phương nam, hay phương tây, hay phương bắc, hay ở trên, hay ở dưới, hay ở ngang, mà Nibbāna hiện hữu tại đó chăng?”
‘‘Natthi, mahārāja, so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā, yattha nibbānaṃ sannihita’’nti.
“No, O Great King, there is no such place—in the eastern direction, or the southern direction, or the western direction, or the northern direction, or above, or below, or across—where Nibbāna is located.”
“Không có, Đại vương, nơi chốn nào ở phương đông, hay phương nam, hay phương tây, hay phương bắc, hay ở trên, hay ở dưới, hay ở ngang, mà Nibbāna hiện hữu tại đó.”
1618
‘‘Yadi, bhante nāgasena, natthi nibbānassa sannihitokāso, tena hi natthi nibbānaṃ?
“If, Venerable Nāgasena, there is no location where Nibbāna is situated, then Nibbāna does not exist.
“Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, không có nơi chốn hiện hữu của Nibbāna, vậy thì không có Nibbāna chăng?
Yesañca taṃ nibbānaṃ sacchikataṃ, tesampi sacchikiriyā micchā, kāraṇaṃ tattha vakkhāmi, yathā, bhante nāgasena, mahiyā dhaññuṭṭhānaṃ khettaṃ atthi, gandhuṭṭhānaṃ pupphaṃ atthi, pupphuṭṭhānaṃ gumbo atthi, phaluṭṭhānaṃ rukkho atthi, ratanuṭṭhānaṃ ākaro atthi, tattha yo koci yaṃ yaṃ icchati, so tattha gantvā taṃ taṃ harati, evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānaṃ atthi, tassa nibbānassa uṭṭhānokāsopi icchitabbo, yasmā ca kho, bhante nāgasena, nibbānassa uṭṭhānokāso natthi, tasmā natthi nibbānanti brūmi, yesañca nibbānaṃ sacchikataṃ, tesampi sacchikiriyā micchā’’ti.
And for those who have realized Nibbāna, their realization is also false. I shall explain the reason for this. Just as, Venerable Nāgasena, there is a field as the place for grain to arise, a flower as the place for fragrance to arise, a bush as the place for flowers to arise, a tree as the place for fruit to arise, a mine as the place for jewels to arise; there, whoever desires anything, goes there and takes it. Even so, Venerable Nāgasena, if Nibbāna exists, its place of arising should also be desired. But since, Venerable Nāgasena, there is no place of arising for Nibbāna, therefore I say Nibbāna does not exist, and for those who have realized Nibbāna, their realization is also false.”
Và đối với những ai đã chứng ngộ Nibbāna, sự chứng ngộ của họ cũng sai lầm. Con sẽ trình bày lý do ở đây. Thưa Tôn giả Nāgasena, ví như trên mặt đất có cánh đồng là nơi sản xuất lúa, có hoa là nơi sản xuất hương thơm, có bụi cây là nơi sản xuất hoa, có cây là nơi sản xuất quả, có mỏ là nơi sản xuất châu báu. Ở đó, bất cứ ai muốn gì, người ấy đến đó và lấy thứ đó. Cũng vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, nếu có Nibbāna, thì nơi chốn phát sinh của Nibbāna cũng phải được mong muốn. Vì, thưa Tôn giả Nāgasena, không có nơi chốn phát sinh của Nibbāna, nên con nói rằng không có Nibbāna, và sự chứng ngộ của những ai đã chứng ngộ Nibbāna cũng sai lầm.”
1619
‘‘Natthi, mahārāja, nibbānassa sannihitokāso, atthi cetaṃ nibbānaṃ, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikaroti.
“O Great King, there is no location where Nibbāna is situated, yet Nibbāna exists. One who practices rightly realizes Nibbāna through proper attention.
“Không có, Đại vương, nơi chốn hiện hữu của Nibbāna, nhưng Nibbāna vẫn có. Người hành trì đúng đắn, với sự tác ý đúng đắn, chứng ngộ Nibbāna.
Yathā pana, mahārāja, atthi aggi nāma, natthi tassa sannihitokāso, dve kaṭṭhāni saṅghaṭṭento aggiṃ adhigacchati.
Just as, O Great King, there is fire, but there is no specific location for it. One obtains fire by rubbing two pieces of wood together.
Ví như, Đại vương, có lửa, nhưng không có nơi chốn hiện hữu của nó. Khi chà xát hai khúc củi, người ta có được lửa.
Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, natthi tassa sannihitokāso, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikaroti.
Even so, O Great King, Nibbāna exists, but there is no specific location for it. One who practices rightly realizes Nibbāna through proper attention.
Cũng vậy, Đại vương, có Nibbāna, nhưng không có nơi chốn hiện hữu của nó. Người hành trì đúng đắn, với sự tác ý đúng đắn, chứng ngộ Nibbāna.”
1620
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, atthi satta ratanāni nāma.
“Or again, O Great King, there are the seven kinds of jewels.
“Hoặc như, Đại vương, có bảy loại châu báu.
Seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanaṃ.
Namely, the wheel-gem, the elephant-gem, the horse-gem, the jewel-gem, the woman-gem, the householder-gem, the general-gem.
Đó là: Luân bảo, Tượng bảo, Mã bảo, Châu bảo, Nữ bảo, Gia chủ bảo, và Đại tướng bảo.
Na ca tesaṃ ratanānaṃ sannihitokāso atthi, khattiyassa pana sammāpaṭipannassa paṭipattibalena tāni ratanāni upagacchanti.
And there is no fixed place for those gems; but by the power of the practice of a khattiya who practices rightly, those gems appear.
Nhưng không có nơi chốn hiện hữu của những châu báu đó. Tuy nhiên, nhờ sức mạnh của sự hành trì đúng đắn của một vị vua Sát-đế-lợi, những châu báu đó sẽ xuất hiện.
Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, natthi tassa sannihitokāso, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikarotī’’ti.
Just so, great king, Nibbāna exists, but there is no fixed place for it; one who practices rightly realizes Nibbāna through proper attention.”
Cũng vậy, Đại vương, có Nibbāna, nhưng không có nơi chốn hiện hữu của nó. Người hành trì đúng đắn, với sự tác ý đúng đắn, chứng ngộ Nibbāna.”
1621
‘‘Bhante nāgasena, nibbānassa sannihitokāso mā hotu, atthi pana taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti?
“Venerable Nāgasena, let there be no fixed place for Nibbāna, but is there a place where one who practices rightly, standing there, realizes Nibbāna?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, dù không có nơi chốn hiện hữu của Nibbāna, nhưng có chăng một nơi chốn mà tại đó người hành trì đúng đắn có thể chứng ngộ Nibbāna?”
‘‘Āma, mahārāja, atthi taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti.
“Yes, great king, there is such a place where one who practices rightly, standing there, realizes Nibbāna.”
“Vâng, Đại vương, có một nơi chốn mà tại đó người hành trì đúng đắn có thể chứng ngộ Nibbāna.”
1622
‘‘Katamaṃ pana, bhante, taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti?
“But what, venerable sir, is that place where one who practices rightly, standing there, realizes Nibbāna?”
“Vậy, thưa Tôn giả, nơi chốn nào mà tại đó người hành trì đúng đắn có thể chứng ngộ Nibbāna?”
‘‘Sīlaṃ, mahārāja, ṭhānaṃ, sīle patiṭṭhito yoniso manasikaronto sakkayavanepi cīnavilātepi alasandepi nigumbepi* kāsikosalepi kasmīrepi gandhārepi nagamuddhanipi brahmalokepi yattha katthacipi ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti.
“Virtue, great king, is the place. Established in virtue, one who attends properly, whether standing in Sakayavana, Cīnavilāta, Alasanda, Nigumba, Kāsikosala, Kasmīra, Gandhāra, on a mountain peak, or in the Brahma-world, or anywhere else, practicing rightly, realizes Nibbāna.
“Đại vương, Giới (sīla) là nơi chốn đó. Nương tựa vào Giới, với sự tác ý đúng đắn, dù đang ở Sakayavana, hay Cīnavilāta, hay Alasanda, hay Nigumba, hay Kāsikosala, hay Kasmīra, hay Gandhāra, hay trên đỉnh núi, hay ở cõi Phạm thiên, hay bất cứ nơi nào, người hành trì đúng đắn đều có thể chứng ngộ Nibbāna.
Yathā, mahārāja, yo koci cakkhumā puriso sakayavanepi cīnavilātepi alasandepi nigumbepi kāsikosalepi kasmīrepi gandhārepi nagamuddhanipi brahmalokepi yattha katthacipi ṭhito ākāsaṃ passati, evameva kho, mahārāja, sīle patiṭṭhito yoniso manasikaronto sakayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti.
Just as, great king, any sighted person standing in Sakayavana, Cīnavilāta, Alasanda, Nigumba, Kāsikosala, Kasmīra, Gandhāra, on a mountain peak, or in the Brahma-world, or anywhere else, sees the sky; just so, great king, one established in virtue, attending properly, whether standing in Sakayavana…or anywhere else, practicing rightly, realizes Nibbāna.
Ví như, Đại vương, bất cứ người nào có mắt, dù đang ở Sakayavana, hay Cīnavilāta, hay Alasanda, hay Nigumba, hay Kāsikosala, hay Kasmīra, hay Gandhāra, hay trên đỉnh núi, hay ở cõi Phạm thiên, hay bất cứ nơi nào, đều có thể nhìn thấy bầu trời. Cũng vậy, Đại vương, nương tựa vào Giới, với sự tác ý đúng đắn, dù đang ở Sakayavana… hay bất cứ nơi nào, người hành trì đúng đắn đều có thể chứng ngộ Nibbāna.”
1623
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sakayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhitassa pubbadisā atthi, evameva kho, mahārāja, sīle patiṭṭhitassa yoniso manasikarontassa sakkayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhitassa sammāpaṭipannassa atthi nibbānasacchikiriyā’’ti.
Or just as, great king, for one standing in Sakayavana…or anywhere else, there is an eastern direction; just so, great king, for one established in virtue, attending properly, whether standing in Sakayavana…or anywhere else, for one practicing rightly, there is the realization of Nibbāna.”
“Hoặc như, Đại vương, đối với người đang ở Sakayavana… hay bất cứ nơi nào, phương đông vẫn tồn tại. Cũng vậy, Đại vương, đối với người nương tựa vào Giới, với sự tác ý đúng đắn, dù đang ở Sakayavana… hay bất cứ nơi nào, người hành trì đúng đắn vẫn có thể chứng ngộ Nibbāna.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, desitaṃ tayā nibbānaṃ, desitā nibbānasacchikiriyā, parikkhatā sīlaguṇā, dassitā sammāpaṭipatti, ussāpito dhammaddhajo, saṇṭhapitā dhammanetti, avañjho suppayuttānaṃ sammāpayogo, evametaṃ gaṇivarapavara tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena! You have expounded Nibbāna, you have expounded the realization of Nibbāna, you have examined the qualities of virtue, you have shown the right practice, you have raised the banner of Dhamma, you have established the current of Dhamma. The right application of those who apply themselves well is not in vain. Thus, O Chief of the Assembly, Supreme among the Excellent, I accept it just so.”
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena! Ngài đã thuyết giảng về Nibbāna, đã thuyết giảng về sự chứng ngộ Nibbāna, đã ca ngợi các đức tính của Giới, đã chỉ rõ sự hành trì đúng đắn, đã dựng lên ngọn cờ Chánh pháp, đã thiết lập dòng chảy Chánh pháp. Sự tinh tấn đúng đắn của những người hành trì tốt sẽ không uổng phí. Thưa bậc cao quý nhất trong các bậc đạo sư, con xin chấp nhận điều đó như vậy!”
1624
Nibbānasannihitapañho dvādasamo.
The Twelfth Question on the Fixed Place of Nibbāna.
Vấn đề về sự hiện hữu của Nibbāna, thứ mười hai, đã kết thúc.
1625
Vessantaravaggo tatiyo.
The Third Chapter, Vessantara.
Chương Vessantara, thứ ba.
1626
Imasmiṃ vagge dvādasa pañhā.
In this chapter, there are twelve questions.
Trong chương này có mười hai vấn đề.
1627

4. Anumānavaggo

4. The Chapter on Inference

4. Chương về Suy luận

1628
1. Anumānapañho
1. The Question on Inference
1. Vấn đề về Suy luận
1629
1. Atha kho milindo rājā yenāyasmā nāgaseno tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāgasenaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho milindo rājā ñātukāmo sotukāmo dhāretukāmo ñāṇālokaṃ daṭṭhukāmo aññāṇaṃ bhinditukāmo ñāṇālokaṃ uppādetukāmo avijjandhakāraṃ nāsetukāmo adhimattaṃ dhitiñca ussāhañca satiñca sampajaññañca upaṭṭhapetvā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca ‘‘bhante nāgasena, kiṃ pana buddho tayā diṭṭho’’ti.
1. Then King Milinda approached the Venerable Nāgasena, and having approached and paid homage to the Venerable Nāgasena, he sat down to one side. Sitting to one side, King Milinda, wishing to know, wishing to hear, wishing to retain, wishing to see the light of knowledge, wishing to break ignorance, wishing to produce the light of knowledge, wishing to destroy the darkness of avijjā, having established exceeding steadfastness, energy, mindfulness, and clear comprehension, said this to the Venerable Nāgasena: “Venerable Nāgasena, have you seen the Buddha?”
1. Bấy giờ, vua Milinda đi đến chỗ Tôn giả Nāgasena, sau khi đến, vua đảnh lễ Tôn giả Nāgasena rồi ngồi xuống một bên. Ngồi một bên, vua Milinda, mong muốn hiểu biết, mong muốn lắng nghe, mong muốn ghi nhớ, mong muốn thấy ánh sáng của trí tuệ, mong muốn phá tan sự vô minh, mong muốn phát sinh ánh sáng của trí tuệ, mong muốn tiêu diệt bóng tối của vô minh, đã thiết lập sự kiên trì, tinh tấn, chánh niệm và tỉnh giác tột độ, rồi nói với Tôn giả Nāgasena điều này: “Thưa Tôn giả Nāgasena, Ngài đã từng thấy Đức Phật chăng?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
“No, great king.”
“Không, Đại vương.”
‘‘Kiṃ pana te ācariyehi buddho diṭṭho’’ti?
“Have your teachers seen the Buddha?”
“Thế các vị thầy của Ngài có từng thấy Đức Phật chăng?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
“No, great king.”
“Không, Đại vương.”
‘‘Bhante nāgasena, na kira tayā buddho diṭṭho, nāpi kira te ācariyehi buddho diṭṭho, tena hi, bhante nāgasena, natthi buddho, na hettha buddho paññāyatī’’ti.
“Venerable Nāgasena, if you have not seen the Buddha, and your teachers have not seen the Buddha, then, Venerable Nāgasena, there is no Buddha; the Buddha is not to be found here.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Ngài chưa từng thấy Đức Phật, và các vị thầy của Ngài cũng chưa từng thấy Đức Phật. Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, không có Đức Phật, không có Đức Phật được nhận biết ở đây.”
1630
‘‘Atthi pana te, mahārāja, pubbakā khattiyā, ye te tava khattiyavaṃsassa pubbaṅgamā’’ti?
“But, great king, do you have ancient khattiyas, those who were the predecessors of your khattiya lineage?”
“Thưa Đại vương, có những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối, những người đi trước trong dòng dõi Sát-đế-lợi của Ngài chăng?”
‘‘Āma, bhante.
“Yes, venerable sir.
“Vâng, thưa Tôn giả.
Ko saṃsayo, atthi pubbakā khattiyā, ye mama khattiyavaṃsassa pubbaṅgamā’’ti.
There is no doubt, there are ancient khattiyas who were the predecessors of my khattiya lineage.”
Không nghi ngờ gì, có những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối, những người đi trước trong dòng dõi Sát-đế-lợi của con.”
‘‘Diṭṭhapubbā tayā, mahārāja, pubbakā khattiyā’’ti?
“Have you, great king, ever seen those ancient khattiyas?”
“Thưa Đại vương, Ngài có từng thấy những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối chăng?”
‘‘Na hi bhante’’ti.
“No, venerable sir.”
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Ye pana taṃ, mahārāja, anusāsanti purohitā senāpatino akkhadassā mahāmattā, tehi pubbakā khattiyā diṭṭhapubbā’’ti?
“But have those who instruct you—the chief priests, generals, judges, and ministers—ever seen those ancient khattiyas?”
“Thế các vị cố vấn, thầy tế, tướng lĩnh, quan tòa, và các đại thần của Ngài, họ có từng thấy những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối chăng?”
‘‘Na hi bhante’’ti.
“No, venerable sir.”
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Yadi pana te, mahārāja, pubbakā khattiyā na diṭṭhā, nāpi kira te anusāsakehi pubbakā khattiyā diṭṭhā, tena hi natthi pubbakā khattiyā, na hettha pubbakā khattiyā paññāyantī’’ti.
“If, great king, those former khattiyas have not been seen by you, nor have those former khattiyas been seen by your teachers, then there are no former khattiyas, for no former khattiyas are evident here.”
“Nếu, Đại vương, Ngài chưa từng thấy những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối, và các vị cố vấn của Ngài cũng chưa từng thấy những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối, vậy thì không có những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối, không có những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối được nhận biết ở đây.”
1631
‘‘Dissanti, bhante nāgasena, pubbakānaṃ khattiyānaṃ anubhūtāni paribhogabhaṇḍāni.
“Venerable Nāgasena, the enjoyed articles and possessions of the former khattiyas are visible.
“Thưa Tôn giả Nāgasena, những vật dụng mà các vị vua Sát-đế-lợi tiền bối đã sử dụng vẫn còn được thấy.
Seyyathidaṃ, setacchattaṃ uṇhīsaṃ pādukā vālabījanī khaggaratanaṃ mahārahāni ca sayanāni.
That is to say, the white parasol, the turban, the sandals, the yak-tail whisk, the sword-jewel, and the royal couches.
Đó là: lọng trắng, khăn vấn đầu, dép, quạt lông đuôi bò, bảo kiếm, và các giường ngủ sang trọng.
Yehi mayaṃ jāneyyāma saddaheyyāma ‘atthi pubbakā khattiyā’ti.
By these, we can know and believe that ‘there are former khattiyas’.
Nhờ đó chúng con có thể biết và tin rằng ‘có những vị vua Sát-đế-lợi tiền bối’.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, mayampetaṃ bhagavantaṃ jāneyyāma saddaheyyāma.
“Even so, great king, we can know and believe in the Blessed One.
“Cũng vậy, Đại vương, chúng con có thể biết và tin vào Đức Thế Tôn đó.
Atthi taṃ kāraṇaṃ, yena mayaṃ kāraṇena jāneyyāma saddaheyyāma ‘atthi so bhagavā’ti.
There is a reason by which we can know and believe that ‘the Blessed One exists’.
Có lý do mà nhờ đó chúng con có thể biết và tin rằng ‘có Đức Thế Tôn đó’.
Katamaṃ taṃ kāraṇaṃ?
What is that reason?
Lý do đó là gì?”
Atthi kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena anubhūtāni paribhogabhaṇḍāni.
Great king, there are indeed articles and possessions enjoyed by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.
Có thật, đại vương, những vật dụng đã được Đức Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, bậc biết và thấy ấy thọ dụng.
Seyyathidaṃ, cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, yehi sadevako loko jānāti saddahati ‘atthi so bhagavā’ti.
That is to say, the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhānā), the four right exertions (sammappadhānā), the four bases of psychic power (iddhipādā), the five faculties (indriyāni), the five powers (balāni), the seven factors of enlightenment (bojjhaṅgā), and the Noble Eightfold Path (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo), by which the world with its devas knows and believes that ‘the Blessed One exists’.
Đó là bốn niệm xứ (satipaṭṭhānā), bốn chánh cần (sammappadhānā), bốn thần túc (iddhipādā), năm căn (indriyāni), năm lực (balāni), bảy giác chi (bojjhaṅgā), và Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo). Nhờ những pháp ấy mà thế gian cùng với chư thiên biết và tin rằng ‘Đức Thế Tôn ấy có thật’.
Iminā, mahārāja, kāraṇena iminā hetunā iminā nayena iminā anumānena ñātabbo ‘atthi so bhagavā’ti.
By this reason, great king, by this cause, by this method, by this inference, it is to be known that ‘the Blessed One exists’.
Bằng lý do này, đại vương, bằng nguyên nhân này, bằng phương cách này, bằng sự suy đoán này, cần phải biết rằng ‘Đức Thế Tôn ấy có thật’.
1632
‘‘‘Bahū jane tārayitvā, nibbuto upadhikkhaye;
Having ferried many beings across, he attained Nibbāna with the exhaustion of defilements;
“Đã độ thoát vô số chúng sinh, Ngài đã nhập Niết Bàn khi các uẩn đã diệt tận;
1633
Anumānena ñātabbaṃ, atthi so dvipaduttamo’’’ti.
It should be known by inference that the Supreme among bipeds exists.”
Cần phải biết bằng sự suy đoán rằng ‘Đấng tối thượng giữa loài người ấy có thật’.”
1634
‘‘Bhante nāgasena, opammaṃ karohī’’ti.
“Venerable Nāgasena, give an analogy.”
“Bạch Đại đức Nāgasena, xin hãy đưa ra một ví dụ.”
‘‘Yathā, mahārāja, nagaravaḍḍhakī nagaraṃ māpetukāmo paṭhamaṃ tāva samaṃ anunnatamanonataṃ asakkharapāsāṇaṃ nirupaddavamanavajjaṃ ramaṇīyaṃ bhūmibhāgaṃ anuviloketvā yaṃ tattha visamaṃ, taṃ samaṃ kārāpetvā khāṇukaṇṭakaṃ visodhāpetvā tattha nagaraṃ māpeyya sobhanaṃ vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ ukkiṇṇaparikhāpākāraṃ daḷhagopuraṭṭālakoṭṭakaṃ puthucaccaracatukkasandhisiṅghāṭakaṃ sucisamatalarājamaggaṃ suvibhattaantarāpaṇaṃ ārāmuyyānataḷākapokkharaṇiudapānasampannaṃ bahuvidhadevaṭṭhānappaṭimaṇḍitaṃ sabbadosavirahitaṃ, so tasmiṃ nagare sabbathā vepullattaṃ patte aññaṃ desaṃ upagaccheyya, atha taṃ nagaraṃ aparena samayena iddhaṃ bhaveyya phītaṃ subhikkhaṃ khemaṃ samiddhaṃ sivaṃ anītikaṃ nirupaddavaṃ nānājanasamākulaṃ, puthū khattiyā brāhmaṇā vessā suddā hatthārohā assārohā rathikā pattikā dhanuggahā tharuggahā celakā calakā piṇḍadāyakā uggā rājaputtā pakkhandino mahānāgā sūrā vammino yodhino dāsikaputtā bhaṭiputtā* mallakā gaṇakā āḷārikā sūdā kappakā nahāpakā cundā mālākārā suvaṇṇakārā sajjhukārā sīsakārā tipukārā lohakārā vaṭṭakārā ayokārā maṇikārā pesakārā kumbhakārā veṇukārā loṇakārā cammakārā rathakārā dantakārā rajjukārā kocchakārā suttakārā vilīvakārā dhanukārā jiyakārā usukārā cittakārā raṅgakārā rajakā tantavāyā tunnavāyā heraññikā dussikā gandhikā tiṇahārakā kaṭṭhahārakā bhatakā paṇṇikā phalikā* mūlikā odanikā pūvikā macchikā maṃsikā majjikā naṭakā naccakā laṅghakā indajālikā vetālikā mallā chavaḍāhakā pupphachaḍḍakā venā nesādā gaṇikā lāsikā kumbhadāsiyo sakkayavanacīnavilātā ujjenakā bhārukacchakā kāsikosalā parantakā māgadhakā sāketakā soreyyakā* pāveyyakā koṭumbaramāthurakā alasandakasmīragandhārā taṃ nagaraṃ vāsāya upagatā nānāvisayino janā navaṃ suvibhattaṃ adosamanavajjaṃ ramaṇīyaṃ taṃ nagaraṃ passitvā anumānena jānanti ‘cheko vata bho so nagaravaḍḍhakī, yo imassa nagarassa māpetā’ti.
“Just as, great king, a city builder, wishing to construct a city, first inspects a pleasant piece of land that is level, neither too high nor too low, free from gravel and stones, free from dangers, and faultless. Having made any uneven parts level and cleared away stumps and thorns, he would then build a beautiful city there, well-divided and measured in sections, with deep moats and strong ramparts, firm gatehouses, watchtowers, and battlements, with many crossroads, squares, junctions, and meeting places, with clean and level royal roads, well-divided marketplaces, complete with parks, gardens, ponds, lakes, and wells, adorned with various shrines, and free from all faults. When that city has reached prosperity in every way, he would go to another region. Then, at a later time, that city would become rich, prosperous, abundant in food, safe, successful, peaceful, free from calamities, free from dangers, and crowded with various people. Many khattiyas, brahmins, vessas, suddas, elephant riders, horse riders, charioteers, foot soldiers, archers, shield-bearers, standard-bearers, scouts, providers of food during battle, renowned warriors, princes, assaulters, great elephants, heroes, armored soldiers, fighters, sons of female slaves, sons of hired laborers, wrestlers, accountants, cooks, chefs, barbers, bath attendants, turners, garland makers, goldsmiths, silversmiths, lead workers, tin workers, blacksmiths, coppersmiths, ironworkers, jewelers, weavers, potters, bamboo workers, salt makers, leather workers, cart makers, ivory carvers, rope makers, brush makers, thread makers, wicker workers, bow makers, bowstring makers, arrow makers, painters, dyers, washers, weavers, tailors, money changers, cloth merchants, perfumers, grass gatherers, wood gatherers, laborers, vegetable sellers, fruit sellers, root sellers, rice sellers, cake sellers, fishmongers, butchers, liquor sellers, actors, dancers, acrobats, magicians, bards, wrestlers, corpse burners, flower sweepers, bamboo workers, hunters, courtesans, female dancers, female potters’ slaves, people from Sakka, Yavana, Cīna, Vilāta, Ujjeni, Bhārukaccha, Kāsī, Kosala, Paranta, Māgadha, Sāketa, Soreyya, Pāveyya, Koṭumbara, Māthura, Alasanda, Kasmīra, and Gandhāra, people of various desires, having come to dwell in that city, seeing that new, well-divided, faultless, irreproachable, and pleasant city, would know by inference, ‘How skillful indeed was that city builder who constructed this city!’
“Thưa Đại vương, ví như một kiến trúc sư muốn xây dựng một thành phố, trước tiên ông ta sẽ xem xét một khu đất bằng phẳng, không cao không thấp, không có sỏi đá, không có chướng ngại, không có khuyết điểm, và đẹp đẽ. Ông ta sẽ san bằng những chỗ gồ ghề, dọn sạch gốc cây và gai nhọn, rồi xây dựng một thành phố xinh đẹp, được phân chia rõ ràng, đo đạc cẩn thận, với hào sâu và tường thành kiên cố, cổng thành và tháp canh vững chắc, có nhiều ngã tư, ngã ba, quảng trường, đường phố lớn sạch sẽ và bằng phẳng, các khu chợ được phân bố hợp lý, đầy đủ công viên, vườn tược, ao hồ, giếng nước, được trang hoàng bằng nhiều loại đền thờ, không có bất kỳ khuyết điểm nào. Khi thành phố đó đã hoàn toàn phát triển, ông ta sẽ đến một vùng đất khác. Sau đó, vào một thời điểm khác, thành phố đó trở nên thịnh vượng, phồn vinh, sung túc, an toàn, giàu có, yên bình, không có bệnh tật, không có chướng ngại, đông đúc với nhiều loại người: các vị vua, Bà-la-môn, thương gia, tiện dân; những người cưỡi voi, cưỡi ngựa, cưỡi xe, bộ binh, cung thủ, kiếm thủ, lính cầm cờ, lính trinh sát, người cấp lương thực, lính cận vệ, hoàng tử, lính xung kích, những dũng sĩ mạnh mẽ như voi lớn, những chiến binh dũng cảm, những người lính mặc áo giáp, những chiến sĩ, con trai của nô tì, con trai của lính đánh thuê, các đô vật, người tính toán, đầu bếp, thợ nấu ăn, thợ cắt tóc, thợ tắm, thợ tiện, thợ làm vòng hoa, thợ vàng, thợ bạc, thợ chì, thợ thiếc, thợ sắt, thợ đúc kim loại, thợ rèn, thợ kim hoàn, thợ dệt, thợ gốm, thợ làm đồ tre, thợ làm muối, thợ thuộc da, thợ làm xe, thợ chạm ngà, thợ làm dây thừng, thợ làm chổi, thợ xe chỉ, thợ làm đồ đan, thợ làm cung, thợ làm dây cung, thợ làm tên, họa sĩ, thợ nhuộm, thợ giặt, thợ dệt vải, thợ may, thợ đổi tiền, thợ bán vải, thợ bán hương liệu, người hái cỏ, người hái củi, người làm thuê, người bán rau, người bán trái cây, người bán củ, người bán cơm, người bán bánh, người bán cá, người bán thịt, người bán rượu, diễn viên, vũ công, người nhào lộn, ảo thuật gia, người kể chuyện, đô vật, người đốt xác chết, người dọn rác hoa, thợ đan lát, thợ săn, kỹ nữ, vũ nữ, nô tì làm gốm; những người Sakka, Yavana, Cīna, Vilāta, Ujjenaka, Bhārukacchaka, Kāsikosala, Parantaka, Māgadhaka, Sāketaka, Soreyyaka, Pāveyyaka, Koṭumbara, Māthuraka, Alasanda, Kasmīra, Gandhara—những người từ nhiều vùng đất khác nhau đến định cư tại thành phố đó. Khi nhìn thấy thành phố mới được phân chia rõ ràng, không khuyết điểm, không lỗi lầm, và đẹp đẽ đó, họ suy đoán và biết rằng: ‘Ôi, kiến trúc sư xây dựng thành phố này thật khéo léo!’
Evameva kho, mahārāja, so bhagavā asamo asamasamo appaṭisamo asadiso atulo asaṅkhyeyo appameyyo aparimeyyo amitaguṇo guṇapāramippatto anantadhiti anantatejo anantavīriyo anantabalo buddhabalapāramiṃ gato sasenamāraṃ parājetvā diṭṭhijālaṃ padāletvā avijjaṃ khepetvā vijjaṃ uppādetvā dhammukkaṃ dhārayitvā sabbaññutaṃ pāpuṇitvā vijitasaṅgāmo dhammanagaraṃ māpesi.
In the same way, great king, that Blessed One, the Unequalled, the Incomparable, the Peerless, the Matchless, the Incomparable, the Innumerable, the Immeasurable, the Unfathomable, possessed of infinite virtues, having reached the perfection of virtues, with infinite resolve, infinite splendor, infinite energy, infinite strength, having attained the perfection of the Buddha's powers, having vanquished Māra with his army, having shattered the net of wrong views, having dispelled avijjā, having brought forth vijjā, having upheld the torch of Dhamma, having attained omniscience, and having won the battle, constructed the city of Dhamma.
Cũng vậy, đại vương, Đức Thế Tôn ấy là bậc vô song, vô đẳng, vô đối, vô tỷ, vô thượng, vô lượng, vô biên, có vô lượng công đức, đã đạt đến sự viên mãn của các công đức, có ý chí vô hạn, uy lực vô biên, tinh tấn vô tận, sức mạnh vô cùng, đã đạt đến sự viên mãn của các Phật lực, đã đánh bại Māra cùng với quân đội của hắn, đã phá tan lưới tà kiến, đã diệt trừ vô minh, đã phát sinh minh, đã thắp sáng ngọn đuốc Chánh Pháp, đã đạt được Nhất Thiết Trí, đã chiến thắng mọi cuộc chiến, và đã kiến tạo thành phố Chánh Pháp.
1635
‘‘Bhagavato kho, mahārāja, dhammanagaraṃ sīlapākāraṃ hiriparikhaṃ ñāṇadvārakoṭṭhakaṃ vīriyaaṭṭālakaṃ saddhāesikaṃ satidovārikaṃ paññāpāsādaṃ suttantacaccaraṃ abhidhammasiṅghāṭakaṃ vinayavinicchayaṃ satipaṭṭhānavīthikaṃ, tassa kho pana, mahārāja, satipaṭṭhānavīthiyaṃ evarūpā āpaṇā pasāritā honti.
“The city of Dhamma of the Blessed One, great king, has sīla as its rampart, hiri as its moat, ñāṇa as its gatehouse, viriya as its watchtower, saddhā as its gatepost, sati as its doorkeeper, paññā as its palace, the Suttantas as its crossroads, the Abhidhamma as its junction, Vinaya as its legal decision, and the Satipaṭṭhānas as its streets. And in these Satipaṭṭhāna streets, great king, such shops are spread out.
Thưa Đại vương, thành phố Chánh Pháp của Đức Thế Tôn có tường thành là Giới, hào sâu là Tàm, cổng thành là Trí tuệ, tháp canh là Tinh tấn, cột trụ là Đức tin, người gác cổng là Niệm, cung điện là Tuệ, ngã tư là các bài kinh (suttanta), ngã ba là Vi Diệu Pháp (abhidhamma), con đường phán quyết là Luật (vinaya), và đại lộ là các niệm xứ (satipaṭṭhāna). Và, thưa Đại vương, trên đại lộ niệm xứ ấy, những cửa hàng như sau được bày bán:
Seyyathīdaṃ, pupphāpaṇaṃ gandhāpaṇaṃ phalāpaṇaṃ agadāpaṇaṃ osadhāpaṇaṃ amatāpaṇaṃ ratanāpaṇaṃ sabbāpaṇa’’nti.
That is to say: a flower shop, a perfume shop, a fruit shop, a medicine shop, a herb shop, an amata shop, a jewel shop, and a general store.”
Đó là cửa hàng hoa, cửa hàng hương, cửa hàng trái cây, cửa hàng thuốc giải độc, cửa hàng dược liệu, cửa hàng bất tử (amata), cửa hàng châu báu, và cửa hàng tổng hợp.
1636
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato pupphāpaṇa’’nti?
“Venerable Nāgasena, what is the flower shop of the Buddha, the Blessed One?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, cửa hàng hoa của Đức Thế Tôn là gì?”
‘‘Atthi kho pana, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena ārammaṇavibhattiyo akkhātā.
“Indeed, great king, the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, knowing and seeing, has declared the distinctions of the objects of consciousness.
“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, bậc biết và thấy ấy, đã thuyết giảng các loại đối tượng quán chiếu (ārammaṇavibhattiyo).
Seyyathīdaṃ, aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā asubhasaññā ādīnavasaññā pahānasaññā virāgasaññā nirodhasaññā sabbaloke anabhiratisaññā sabbasaṅkhāresu aniccasaññā ānāpānassati uddhumātakasaññā vinīlakasaññā vipubbakasaññā vicchiddakasaññā vikkhāyitakasaññā vikkhittakasaññā hatavikkhittakasaññā lohitakasaññā puḷavakasaññā aṭṭhikasaññā mettāsaññā karuṇāsaññā muditāsaññā upekkhāsaññā maraṇānussati kāyagatāsati, ime kho, mahārāja, buddhena bhagavatā ārammaṇavibhattiyo akkhātā.
Great King, the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, who knows and sees the Four Noble Truths, has indeed taught these various ways of analyzing objects of meditation: namely, the perception of impermanence, the perception of suffering, the perception of non-self, the perception of impurity, the perception of danger, the perception of abandoning, the perception of dispassion, the perception of cessation, the perception of non-delight in the entire world, the perception of impermanence in all formations, mindfulness of breathing, the perception of a bloated corpse, the perception of a discolored corpse, the perception of a festering corpse, the perception of a cut-up corpse, the perception of a gnawed corpse, the perception of a scattered corpse, the perception of a hacked and scattered corpse, the perception of a bloody corpse, the perception of a worm-infested corpse, the perception of a skeleton, the perception of loving-kindness, the perception of compassion, the perception of appreciative joy, the perception of equanimity, mindfulness of death, and mindfulness of the body. These twenty-seven types of objects of meditation, Great King, were taught by the Buddha, the Blessed One.
Đó là: Vô thường tưởng (aniccasaññā), Khổ tưởng (dukkhasaññā), Vô ngã tưởng (anattasaññā), Bất tịnh tưởng (asubhasaññā), Quán tội lỗi tưởng (ādīnavasaññā), Đoạn trừ tưởng (pahānasaññā), Ly tham tưởng (virāgasaññā), Diệt tưởng (nirodhasaññā), Bất lạc toàn thế gian tưởng (sabbaloke anabhiratisaññā), Vô thường tất cả các hành tưởng (sabbasaṅkhāresu aniccasaññā), Niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati), Thi thể phình trướng tưởng (uddhumātakasaññā), Thi thể xanh xám tưởng (vinīlakasaññā), Thi thể mưng mủ tưởng (vipubbakasaññā), Thi thể nát vụn tưởng (vicchiddakasaññā), Thi thể bị ăn mòn tưởng (vikkhāyitakasaññā), Thi thể bị phân tán tưởng (vikkhittakasaññā), Thi thể bị chặt và phân tán tưởng (hatavikkhittakasaññā), Thi thể đẫm máu tưởng (lohitakasaññā), Thi thể đầy giòi bọ tưởng (puḷavakasaññā), Thi thể xương trắng tưởng (aṭṭhikasaññā), Từ tưởng (mettāsaññā), Bi tưởng (karuṇāsaññā), Hỷ tưởng (muditāsaññā), Xả tưởng (upekkhāsaññā), Niệm chết (maraṇānussati), và Niệm thân (kāyagatāsati). Thưa Đại vương, đây là các loại đối tượng quán chiếu được Đức Thế Tôn thuyết giảng.
Tattha yo koci jarāmaraṇā muccitukāmo, so tesu aññataraṃ ārammaṇaṃ gaṇhāti, tena ārammaṇena rāgā vimuccati, dosā vimuccati, mohā vimuccati, mānato vimuccati, diṭṭhito vimuccati, saṃsāraṃ tarati, taṇhāsotaṃ nivāreti, tividhaṃ malaṃ visodheti, sabbakilese upahantvā amalaṃ virajaṃ suddhaṃ paṇḍaraṃ ajātiṃ ajaraṃ amaraṃ sukhaṃ sītibhūtaṃ abhayaṃ nagaruttamaṃ nibbānanagaraṃ pavisitvā arahatte cittaṃ vimoceti, idaṃ vuccati mahārāja ‘bhagavato pupphāpaṇa’nti.
Among these twenty-seven types of objects of meditation, whoever wishes to be freed from old age and death takes up one of these objects of meditation. By that object of meditation, one is freed from lust, freed from hatred, freed from delusion, freed from conceit, freed from wrong views, crosses saṃsāra, stops the current of craving, purifies the three defilements, and having destroyed all defilements, enters the city of Nibbāna—the supreme city, which is undefiled, dust-free, pure, bright, unborn, unaging, deathless, blissful, cooled, and fearless—and liberates the mind in Arahantship. This, Great King, is called 'the Blessed One's flower market'.
Trong số đó, bất cứ ai muốn thoát khỏi già và chết, người ấy sẽ chọn một trong các đối tượng quán chiếu ấy. Nhờ đối tượng quán chiếu ấy, người ấy thoát khỏi tham, thoát khỏi sân, thoát khỏi si, thoát khỏi mạn, thoát khỏi tà kiến, vượt qua luân hồi, ngăn chặn dòng ái, tẩy sạch ba cấu uế, diệt trừ tất cả các phiền não, và sau khi nhập vào thành Niết Bàn, thành phố tối thượng, không cấu uế, không bụi bặm, thanh tịnh, trong sáng, không sinh, không già, không chết, an lạc, tịch tịnh, không sợ hãi, người ấy giải thoát tâm mình khỏi A-la-hán quả. Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘cửa hàng hoa của Đức Thế Tôn’.
1637
‘‘‘Kammamūlaṃ gahetvāna, āpaṇaṃ upagacchatha;
‘‘‘Having taken the root of kamma, go to the market;
“Hãy nắm giữ cội rễ nghiệp thiện, và đi đến cửa hàng;
1638
Ārammaṇaṃ kiṇitvāna, tato muccatha muttiyā’’’ti.
Having bought the object of meditation, then be freed with liberation.’’’
Hãy mua đối tượng quán chiếu, rồi từ đó được giải thoát.”
1639
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato gandhāpaṇa’’nti?
‘‘Venerable Nāgasena, what is the Blessed Buddha’s perfume market?’’
“Bạch Đại đức Nāgasena, cửa hàng hương của Đức Thế Tôn là gì?”
‘‘Atthi kho pana, mahārāja, tena bhagavatā sīlavibhattiyo akkhātā, yena sīlagandhena anulittā bhagavato puttā sadevakaṃ lokaṃ sīlagandhena dhūpenti sampadhūpenti, disampi anudisampi anuvātampi paṭivātampi vāyanti ativāyanti, pharitvā tiṭṭhanti.
‘‘Great King, the Blessed One has taught divisions of virtue, by the perfume of which virtue the sons of the Blessed One, being anointed, perfume and thoroughly perfume the world with its devas with the perfume of virtue. They waft and greatly waft in all directions and intermediate directions, both with and against the wind, pervading and enduring.
“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng các loại Giới (sīlavibhattiyo), nhờ hương Giới ấy mà các đệ tử của Ngài xông ngát, tỏa ngát hương Giới khắp thế gian cùng với chư thiên, lan tỏa khắp các phương, các hướng phụ, thuận gió và ngược gió, và đứng vững khắp nơi.
Katamā tā sīlavibhattiyo?
What are these divisions of virtue?
Các loại Giới ấy là gì?
Saraṇasīlaṃ pañcaṅgasīlaṃ aṭṭhaṅgasīlaṃ dasaṅgasīlaṃ pañcuddesapariyāpannaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ.
They are the virtue of refuges, the five-precept virtue, the eight-precept virtue, the ten-precept virtue, and the Pātimokkha restraint virtue which is included in the five uddesas.
Giới quy y (saraṇasīla), Ngũ giới (pañcaṅgasīla), Bát giới (aṭṭhaṅgasīla), Thập giới (dasaṅgasīla), Giới phòng hộ Pātimokkha thuộc năm điều mục.
Idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato gandhāpaṇa’nti.
This, Great King, is called ‘the Blessed One’s perfume market’.
Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘cửa hàng hương của Đức Thế Tôn’.
Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –
And this, Great King, was spoken by the Blessed One, the Deva beyond devas:
Và Đức Thế Tôn, bậc thiên nhân sư, cũng đã thuyết rằng –
1640
‘‘‘Na pupphagandho paṭivātameti, na candanaṃ taggaramallikā vā;
‘‘‘The scent of flowers does not go against the wind,
“Hương hoa không bay ngược gió, hương gỗ đàn hương, taggara hay mallikā cũng không bay ngược gió;
1641
Satañca gandho paṭivātameti, sabbā disā sappuriso pavāyati* .
Nor does sandalwood, tagara, or jasmine; but the scent of the virtuous goes against the wind. A good person pervades all directions.
Nhưng hương của bậc thiện nhân thì bay ngược gió, bậc thiện nhân tỏa hương khắp mọi phương hướng.
1642
‘‘‘Candanaṃ tagaraṃ vāpi, uppalaṃ atha vassikī;
‘‘‘Sandalwood or tagara, or lotus, or jasmine;
Dù là đàn hương, tagara, sen xanh hay vassikī;
1643
Etesaṃ gandhajātānaṃ, sīlagandho anuttaro.
Among these kinds of scents, the scent of virtue is unsurpassed.
Trong số các loại hương này, hương Giới (sīla) là vô thượng.
1644
‘‘‘Appamatto ayaṃ gandho, yvāyaṃ tagaracandanaṃ;
‘‘‘Faint is this scent, that of tagara and sandalwood;
Hương của tagara và đàn hương này là rất ít ỏi;
1645
Yo ca sīlavataṃ gandho, vāti devesu uttamo’’’ti.
But the scent of the virtuous is supreme, it wafts among the devas.’’’
Hương của những người giữ Giới (sīla) là tối thượng, bay tỏa đến cả chư thiên.”
1646
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato phalāpaṇa’’nti?
‘‘Venerable Nāgasena, what is the Blessed Buddha’s fruit market?’’
“Bạch Đại đức Nāgasena, đâu là ‘chợ quả’ của Đức Thế Tôn?”
‘‘Phalāni kho, mahārāja, bhagavatā akkhātāni.
‘‘Great King, the Blessed One has taught fruits.
“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về các quả.
Seyyathīdaṃ, sotāpattiphalaṃ sakadāgāmiphalaṃ anāgāmiphalaṃ arahattaphalaṃ suññataphalasamāpatti animittaphalasamāpatti appaṇihitaphalasamāpatti.
Namely, the fruit of stream-entry, the fruit of once-returning, the fruit of non-returning, the fruit of Arahantship, the attainment of the fruit of emptiness, the attainment of the fruit of signlessness, the attainment of the fruit of desirelessness.
Đó là: Quả Nhập Lưu (sotāpattiphala), Quả Nhất Lai (sakadāgāmiphala), Quả Bất Hoàn (anāgāmiphala), Quả A-la-hán (arahattaphala), Thành Tựu Quả Không (suññataphalasamāpatti), Thành Tựu Quả Vô Tướng (animittaphalasamāpatti), Thành Tựu Quả Vô Nguyện (appaṇihitaphalasamāpatti).
Tattha yo koci yaṃ phalaṃ icchati, so kammamūlaṃ datvā patthitaṃ phalaṃ kiṇāti.
Therein, whoever desires any fruit, gives the root of kamma and buys the desired fruit.
Ở đây, bất cứ ai muốn quả nào, người ấy sẽ trả gốc là nghiệp (kamma) và mua quả mong muốn.
Yadi sotāpattiphalaṃ, yadi sakadāgāmiphalaṃ, yadi anāgāmiphalaṃ, yadi arahattaphalaṃ, yadi suññataphalasamāpattiṃ, yadi animittaphalasamāpattiṃ, yadi appaṇihitaphalasamāpattiṃ.
Whether it be the fruit of stream-entry, or the fruit of once-returning, or the fruit of non-returning, or the fruit of Arahantship, or the attainment of the fruit of emptiness, or the attainment of the fruit of signlessness, or the attainment of the fruit of desirelessness.
Dù là Quả Nhập Lưu, dù là Quả Nhất Lai, dù là Quả Bất Hoàn, dù là Quả A-la-hán, dù là Thành Tựu Quả Không, dù là Thành Tựu Quả Vô Tướng, dù là Thành Tựu Quả Vô Nguyện.
Yathā, mahārāja, kassaci purisassa dhuvaphalo ambo bhaveyya, so na tāva tato phalāni pāteti, yāva kayikā na āgacchanti, anuppatte pana kayike mūlaṃ gahetvā evaṃ ācikkhati ‘ambho purisa eso kho dhuvaphalo ambo, tato yaṃ icchasi, ettakaṃ phalaṃ gaṇhāhi salāṭukaṃ vā dovilaṃ vā kesikaṃ vā āmaṃ vā pakkaṃ vā’ti, so tena attanā dinnamūlena yadi salāṭukaṃ icchati, salāṭukaṃ gaṇhāti, yadi dovilaṃ icchati, dovilaṃ gaṇhāti, yadi kesikaṃ icchati, kesikaṃ gaṇhāti, yadi āmakaṃ icchati, āmakaṃ gaṇhāti, yadi pakkaṃ icchati, pakkaṃ gaṇhāti.
Just as, Great King, if a man has a mango tree that bears fruit regularly, he does not pluck the fruits from it until buyers arrive. But when buyers arrive, he takes the payment and says: ‘Sir, this is a mango tree that bears fruit regularly. Take as many fruits as you wish from it, whether unripe, half-ripe, fully ripe, raw, or cooked.’ So, with the payment he has given, if he wants unripe ones, he takes unripe ones; if he wants half-ripe ones, he takes half-ripe ones; if he wants fully ripe ones, he takes fully ripe ones; if he wants raw ones, he takes raw ones; if he wants ripe ones, he takes ripe ones.
Thưa Đại vương, ví như một người có cây xoài ra quả thường xuyên, người ấy sẽ không hái quả xuống chừng nào người mua chưa đến. Nhưng khi người mua đến, người ấy sẽ nhận tiền và nói: ‘Này người kia, đây là cây xoài ra quả thường xuyên, ngươi muốn quả nào thì cứ lấy bấy nhiêu, quả non, quả xanh chưa có hột, quả xanh có hột, quả xanh chín hay quả chín.’ Người ấy, với số tiền đã trả, nếu muốn quả non thì lấy quả non, nếu muốn quả xanh chưa có hột thì lấy quả xanh chưa có hột, nếu muốn quả xanh có hột thì lấy quả xanh có hột, nếu muốn quả xanh chín thì lấy quả xanh chín, nếu muốn quả chín thì lấy quả chín.
Evameva kho, mahārāja, yo yaṃ phalaṃ icchati, so kammamūlaṃ datvā patthitaṃ phalaṃ gaṇhāti, yadi sotāpattiphalaṃ…pe… yadi appaṇihitaphalasamāpattiṃ, idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato phalāpaṇa’nti.
Even so, great king, whoever desires a certain fruit, gives the root of kamma and obtains the desired fruit, whether it be the fruit of stream-entry… (and so on) …whether it be the attainment of the signless fruit. This, great king, is called 'the Buddha's fruit market'.
Cũng vậy, thưa Đại vương, ai muốn quả nào, người ấy sẽ trả gốc là nghiệp (kamma) và lấy quả mong muốn, dù là Quả Nhập Lưu… (v.v.)… dù là Thành Tựu Quả Vô Nguyện. Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘chợ quả của Đức Thế Tôn’.
1647
‘‘‘Kammamūlaṃ janā datvā, gaṇhanti amatamphalaṃ;
‘People, having given the root of kamma, obtain the fruit of the Deathless;
“Người đời trả gốc là nghiệp, mua quả bất tử;
1648
Tena te sukhitā honti, ye kītā amatapphala’’’nti.
By that, they are happy, those who have bought the fruit of the Deathless.’”
Nhờ đó, những ai đã mua quả bất tử ấy sẽ được an vui.”
1649
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato agadāpaṇa’’nti?
“Venerable Nāgasena, what is the Buddha’s antidote market?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, đâu là ‘chợ thuốc giải độc’ của Đức Thế Tôn?”
‘‘Agadāni kho, mahārāja, bhagavatā akkhātāni, yehi agadehi so bhagavā sadevakaṃ lokaṃ kilesavisato parimoceti.
“Antidotes, great king, have been declared by the Buddha, by which antidotes that Blessed One frees the world with its devas from the poison of defilements.
“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về các thuốc giải độc, nhờ đó Đức Thế Tôn giải thoát thế gian cùng chư thiên khỏi chất độc phiền não.
Katamāni pana tāni agadāni?
And what are those antidotes?
Vậy những thuốc giải độc ấy là gì?
Yānimāni, mahārāja, bhagavatā cattāri ariyasaccāni akkhātāni.
These, great king, are the four Noble Truths declared by the Buddha.
Thưa Đại vương, đó là bốn Thánh Đế (ariyasacca) mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.
Seyyathīdaṃ, dukkhaṃ ariyasaccaṃ dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ, tattha ye keci aññāpekkhā catusaccaṃ dhammaṃ suṇanti, te jātiyā parimuccanti, jarāya parimuccanti, maraṇā parimuccanti, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi parimuccanti, idaṃ vuccati mahārāja ‘bhagavato agadāpaṇa’nti.
Namely, the Noble Truth of suffering, the Noble Truth of the origin of suffering, the Noble Truth of the cessation of suffering, the Noble Truth of the path leading to the cessation of suffering. Therein, whoever, aspiring to knowledge, listens to the Dhamma of the four truths, they are freed from birth, freed from old age, freed from death, freed from sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair. This, great king, is called 'the Buddha's antidote market'.
Đó là: Khổ Thánh Đế (dukkha ariyasacca), Khổ Tập Thánh Đế (dukkhasamudaya ariyasacca), Khổ Diệt Thánh Đế (dukkhanirodha ariyasacca), Khổ Diệt Đạo Thánh Đế (dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca). Ở đây, bất cứ ai mong cầu sự hiểu biết mà lắng nghe Pháp Tứ Thánh Đế, họ sẽ được giải thoát khỏi sinh, được giải thoát khỏi già, được giải thoát khỏi chết, được giải thoát khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não. Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘chợ thuốc giải độc của Đức Thế Tôn’.
1650
‘‘‘Ye keci agadā loke* , visānaṃ paṭibāhakā;
‘Whatever antidotes there are in the world, that counteract poisons;
“Bất cứ thuốc giải độc nào trên đời, có thể chống lại các loại độc;
1651
Dhammāgadasamaṃ natthi, etaṃ pivatha bhikkhavo’’’ti.
There is no antidote equal to the Dhamma-antidote. Drink this, bhikkhus!’”
Không có thuốc giải độc nào sánh bằng Pháp giải độc, này các Tỳ-kheo, hãy uống thuốc này.”
1652
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato osadhāpaṇa’’nti?
“Venerable Nāgasena, what is the Buddha’s medicine market?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, đâu là ‘chợ thuốc chữa bệnh’ của Đức Thế Tôn?”
‘‘Osadhāni kho, mahārāja, bhagavatā akkhātāni, yehi osadhehi so bhagavā devamanusse tikicchati.
“Medicines, great king, have been declared by the Buddha, by which medicines that Blessed One treats devas and humans.
“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về các loại thuốc, nhờ đó Đức Thế Tôn chữa trị cho chư thiên và loài người.
Seyyathīdaṃ, cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, etehi osadhehi bhagavā micchādiṭṭhiṃ vireceti, micchāsaṅkappaṃ vireceti, micchāvācaṃ vireceti, micchākammantaṃ vireceti, micchāājīvaṃ vireceti, micchāvāyāmaṃ vireceti, micchāsatiṃ vireceti, micchāsamādhiṃ vireceti, lobhavamanaṃ kāreti, dosavamanaṃ kāreti, mohavamanaṃ kāreti, mānavamanaṃ kāreti, diṭṭhivamanaṃ kāreti, vicikicchāvamanaṃ kāreti, uddhaccavamanaṃ kāreti, thinamiddhavamanaṃ kāreti, ahirikānottappavamanaṃ kāreti, sabbakilesavamanaṃ kāreti, idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato osadhāpaṇa’nti.
Namely, the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the Noble Eightfold Path. With these medicines, the Buddha purges wrong view, purges wrong intention, purges wrong speech, purges wrong action, purges wrong livelihood, purges wrong effort, purges wrong mindfulness, purges wrong concentration; he causes the vomiting of greed, causes the vomiting of hatred, causes the vomiting of delusion, causes the vomiting of conceit, causes the vomiting of wrong views, causes the vomiting of doubt, causes the vomiting of restlessness, causes the vomiting of sloth and torpor, causes the vomiting of shamelessness and fearlessness of wrongdoing, causes the vomiting of all defilements. This, great king, is called 'the Buddha's medicine market'.
Đó là: Bốn Niệm Xứ (satipaṭṭhāna), bốn Chánh Cần (sammappadhāna), bốn Như Ý Túc (iddhipāda), năm Căn (indriya), năm Lực (bala), bảy Chi Giác Ngộ (bojjhaṅga), Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo). Với những loại thuốc này, Đức Thế Tôn làm cho tà kiến (micchādiṭṭhi) được loại bỏ, tà tư duy (micchāsaṅkappa) được loại bỏ, tà ngữ (micchāvāca) được loại bỏ, tà nghiệp (micchākammanta) được loại bỏ, tà mạng (micchāājīva) được loại bỏ, tà tinh tấn (micchāvāyāma) được loại bỏ, tà niệm (micchāsati) được loại bỏ, tà định (micchāsamādhi) được loại bỏ; Ngài khiến cho tham được nôn ra, sân được nôn ra, si được nôn ra, mạn được nôn ra, tà kiến được nôn ra, hoài nghi được nôn ra, trạo cử được nôn ra, hôn trầm-thụy miên được nôn ra, vô tàm-vô quý được nôn ra, tất cả các phiền não được nôn ra. Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘chợ thuốc chữa bệnh của Đức Thế Tôn’.
1653
‘‘‘Ye keci osadhā loke, vijjanti vividhā bahū;
‘Whatever medicines there are in the world, various and many;
“Bất cứ loại thuốc nào trên đời, có nhiều loại khác nhau;
1654
Dhammosadhasamaṃ natthi, etaṃ pivatha bhikkhavo.
There is no medicine equal to the Dhamma-medicine. Drink this, bhikkhus!
Không có thuốc nào sánh bằng thuốc Pháp, này các Tỳ-kheo, hãy uống thuốc này.
1655
‘‘‘Dhammosadhaṃ pivitvāna, ajarāmaraṇā siyuṃ;
Having drunk the Dhamma-medicine, may they be ageless and deathless;
Uống thuốc Pháp, sẽ không già không chết;
1656
Bhāvayitvā ca passitvā, nibbutā upadhikkhaye’’’ti.
Having developed and seen, may they be extinguished at the exhaustion of substrata.’”
Sau khi tu tập và thấy được, sẽ tịch tịnh khi các chấp thủ đã diệt tận.”
1657
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato amatāpaṇa’’nti?
“Venerable Nāgasena, what is the Buddha’s Deathless market?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, đâu là ‘chợ bất tử’ của Đức Thế Tôn?”
‘‘Amataṃ kho, mahārāja, bhagavatā akkhātaṃ, yena amatena so bhagavā sadevakaṃ lokaṃ abhisiñci, yena amatena abhisittā devamanussā jātijarābyādhimaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi parimucciṃsu.
“The Deathless, great king, has been declared by the Buddha, with which Deathless that Blessed One anointed the world with its devas, and being anointed with that Deathless, devas and humans were freed from birth, old age, sickness, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.
“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về sự bất tử (amata), nhờ sự bất tử ấy Đức Thế Tôn đã rưới lên thế gian cùng chư thiên, và nhờ sự bất tử ấy được rưới lên, chư thiên và loài người đã thoát khỏi sinh, già, bệnh, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
Katamaṃ taṃ amataṃ?
What is that Deathless?
Vậy sự bất tử ấy là gì?
Yadidaṃ kāyagatāsati.
It is mindfulness of the body (kāyagatāsati).
Đó chính là Niệm Thân (kāyagatāsati).
Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena ‘amataṃ te, bhikkhave, paribhuñjanti, ye kāyagatāsatiṃ paribhuñjantī’ti.
This too, great king, was spoken by the Buddha, the God of gods: ‘Bhikkhus, those who partake of mindfulness of the body partake of the Deathless.’
Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn, vị Thiên nhân sư, cũng đã thuyết giảng điều này: ‘Này các Tỳ-kheo, những ai thực hành Niệm Thân là những người đang thọ hưởng sự bất tử.’
Idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato amatāpaṇa’nti.
This, great king, is called 'the Buddha's Deathless market'.
Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘chợ bất tử của Đức Thế Tôn’.
1658
‘‘‘Byādhitaṃ janataṃ disvā, amatāpaṇaṃ pasārayi;
‘Seeing the afflicted populace, he spread the Deathless market;
“Thấy chúng sinh bệnh tật, Ngài đã trải rộng chợ bất tử;
1659
Kammena taṃ kiṇitvāna, amataṃ ādetha bhikkhavo’’’ti.
Having bought it with kamma, bhikkhus, take the Deathless!’”
Này các Tỳ-kheo, hãy mua sự bất tử ấy bằng nghiệp (kamma) và thọ hưởng.”
1660
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato ratanāpaṇa’’nti?
“Venerable Nāgasena, what is the Buddha’s jewel market?”
“Bạch Đại đức Nāgasena, đâu là ‘chợ ngọc báu’ của Đức Thế Tôn?”
‘‘Ratanāni kho, mahārāja, bhagavatā akkhātāni, yehi ratanehi vibhūsitā bhagavato puttā sadevakaṃ lokaṃ virocanti obhāsenti pabhāsenti jalanti pajjalanti uddhaṃ adho tiriyaṃ ālokaṃ dassenti.
“Jewels, great king, have been declared by the Buddha, adorned with which jewels the Buddha’s sons illuminate, brighten, radiate, shine, and blaze, showing light upwards, downwards, and across the world with its devas.
“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về các ngọc báu, nhờ những ngọc báu ấy mà các đệ tử của Đức Thế Tôn được trang sức, chiếu sáng, rực rỡ, chói lọi, bừng sáng khắp thế gian cùng chư thiên, hiển lộ ánh sáng lên trên, xuống dưới và ngang qua.
Katamāni tāni ratanāni?
What are those jewels?
Vậy những ngọc báu ấy là gì?
Sīlaratanaṃ samādhiratanaṃ paññāratanaṃ vimuttiratanaṃ vimuttiñāṇadassanaratanaṃ paṭisambhidāratanaṃ bojjhaṅgaratanaṃ.
The jewel of virtue (sīlaratana), the jewel of concentration (samādhiratana), the jewel of wisdom (paññāratana), the jewel of liberation (vimuttiratana), the jewel of knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassanaratana), the jewel of analytical knowledge (paṭisambhidāratana), the jewel of the factors of awakening (bojjhaṅgaratana).
Ngọc báu Giới (sīlaratana), ngọc báu Định (samādhiratana), ngọc báu Tuệ (paññāratana), ngọc báu Giải Thoát (vimuttiratana), ngọc báu Giải Thoát Tri Kiến (vimuttiñāṇadassanaratana), ngọc báu Phân Tích (paṭisambhidāratana), ngọc báu Giác Chi (bojjhaṅgaratana).
1661
‘‘Katamaṃ, mahārāja, bhagavato sīlaratanaṃ?
“What, great king, is the Bhagavan’s jewel of sīla?
“Thưa Đại vương, đâu là ngọc báu Giới của Đức Thế Tôn?
Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ indriyasaṃvarasīlaṃ ājīvapārisuddhisīlaṃ paccayasannissitasīlaṃ cūḷasīlaṃ majjhimasīlaṃ mahāsīlaṃ maggasīlaṃ phalasīlaṃ.
It is the sīla of restraint according to the Pātimokkha, the sīla of sense-faculty restraint, the sīla of purity of livelihood, the sīla of reliance on requisites, the minor sīla, the middle sīla, the great sīla, the sīla of the path, the sīla of the fruit.
Giới phòng hộ Pātimokkha (pātimokkhasaṃvarasīla), Giới phòng hộ các căn (indriyasaṃvarasīla), Giới thanh tịnh phương tiện sinh sống (ājīvapārisuddhisīla), Giới nương tựa các vật dụng (paccayasannissitasīla), Tiểu Giới (cūḷasīla), Trung Giới (majjhimasīla), Đại Giới (mahāsīla), Giới Đạo (maggasīla), Giới Quả (phalasīla).”
Sīlaratanena kho, mahārāja, vibhūsitassa puggalassa sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā pihayati pattheti, sīlaratanapiḷandho kho, mahārāja, bhikkhu disampi anudisampi uddhampi adhopi tiriyampi virocati ativirocati* , heṭṭhato avīciṃ uparito bhavaggaṃ upādāya etthantare sabbaratanāni atikkamitvā* abhibhavitvā ajjhottharitvā tiṭṭhati, evarūpāni kho, mahārāja, sīlaratanāni bhagavato ratanāpaṇe pasāritāni, idaṃ vuccati mahārāja ‘bhagavato sīlaratana’nti.
Indeed, great king, the world with its devas, Māra, Brahmā, and its generation of ascetics and brahmins, desires and longs for a person adorned with the jewel of sīla. Indeed, great king, a bhikkhu adorned with the jewel of sīla shines forth and shines exceedingly in the cardinal directions, the intermediate directions, above, below, and across. Starting from Avīci below and up to the Bhavagga, within this interval, he surpasses, overcomes, and outshines all other jewels. Such, great king, are the jewels of sīla displayed in the Bhagavan’s jewel-store. This, great king, is called ‘the Bhagavan’s jewel of sīla’.
Thưa Đại vương, quả thật, một người được trang hoàng bằng châu báu Giới (Sīlaratana) thì chúng sinh, bao gồm chư thiên, Ma vương, Phạm thiên, cùng với các Sa-môn và Bà-la-môn, đều yêu mến và mong ước. Thưa Đại vương, quả thật, một Tỳ-khưu được trang sức bằng châu báu Giới sẽ tỏa sáng rực rỡ khắp các phương chính, phương phụ, phương trên, phương dưới và phương ngang. Vượt qua, chế ngự và bao trùm tất cả các châu báu khác trong khoảng từ cõi Vô gián địa ngục (Avīci) ở dưới cho đến cõi Hữu đảnh (Bhavagga) ở trên. Thưa Đại vương, những châu báu Giới như vậy đã được Đức Thế Tôn bày ra trong kho châu báu của Ngài. Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘châu báu Giới của Đức Thế Tôn’.
1662
‘‘‘Evarūpāni sīlāni, santi buddhassa āpaṇe;
“‘Such sīlas are in the Buddha’s store;
“Những giới như vậy có trong kho của Đức Phật;
1663
Kammena taṃ kiṇitvāna, ratanaṃ vo piḷandhathā’ti.
Having bought that jewel with kamma, wear it, you all.’
Hãy dùng nghiệp mà mua châu báu ấy, rồi trang sức cho mình.”
1664
‘‘Katamaṃ, mahārāja, bhagavato samādhiratanaṃ?
“What, great king, is the Bhagavan’s jewel of samādhi?
“Thưa Đại vương, châu báu Định (Samādhiratana) của Đức Thế Tôn là gì?
Savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi, suññato samādhi, animitto samādhi, appaṇihito samādhi.
It is samādhi with initial application and sustained application, samādhi with only sustained application and without initial application, samādhi without initial application and without sustained application, empty samādhi, signless samādhi, and aimless samādhi.
Đó là định có tầm có tứ, định chỉ có tứ, định không tầm không tứ, định Không (Suññato), định Vô tướng (Animitta), định Vô nguyện (Appaṇihita).
Samādhiratanaṃ kho, mahārāja, piḷandhassa bhikkhuno ye te kāmavitakkabyāpādavitakkavihiṃsāvitakkamānuddhaccadiṭṭhivicikicchākilesavatthūni vividhāni ca kuvitakkāni, te sabbe samādhiṃ āsajja vikiranti vidhamanti viddhaṃsanti na saṇṭhanti* na upalimpanti* .
Indeed, great king, for a bhikkhu adorned with the jewel of samādhi, those thoughts of sensuality, thoughts of ill-will, thoughts of harm, pride, restlessness, wrong views, doubt, and various other unwholesome thoughts, which are bases for defilements—all of them, upon encountering samādhi, scatter, are dispersed, are destroyed, do not remain, and do not adhere.
Thưa Đại vương, đối với Tỳ-khưu được trang sức bằng châu báu Định, những tà tư duy về dục, tà tư duy về sân, tà tư duy về hại, kiêu mạn, phóng dật, tà kiến, hoài nghi, cùng các căn bản phiền não và vô số tà tư duy khác, tất cả đều bị Định đẩy lùi, tan biến, bị hủy hoại, không còn tồn tại, không còn bám víu.
Yathā, mahārāja, vāri pokkharapatte vikirati vidhamati viddhaṃsati na saṇṭhāti na upalimpati.
Just as, great king, water on a lotus leaf scatters, is dispersed, is destroyed, does not remain, and does not adhere.
Thưa Đại vương, ví như nước trên lá sen bị phân tán, bị thổi bay, bị hủy hoại, không còn đọng lại, không còn bám víu.
Taṃ kissa hetu?
For what reason is that so?
Vì sao vậy?
Parisuddhattā padumassa.
Because of the purity of the lotus.
Vì lá sen trong sạch.
Evameva kho, mahārāja, samādhiratanaṃ piḷandhassa bhikkhuno ye te kāmavitakkabyāpādavitakkavihiṃsāvitakkamānuddhacca diṭṭhivicikicchākilesavatthūni vividhāni ca kuvitakkāni, te sabbe samādhiṃ āsajja vikiranti vidhamanti viddhaṃsanti na saṇṭhanti na upalimpanti.
Even so, great king, for a bhikkhu adorned with the jewel of samādhi, those thoughts of sensuality, thoughts of ill-will, thoughts of harm, pride, restlessness, wrong views, doubt, and various other unwholesome thoughts, which are bases for defilements—all of them, upon encountering samādhi, scatter, are dispersed, are destroyed, do not remain, and do not adhere.
Cũng vậy, thưa Đại vương, đối với Tỳ-khưu được trang sức bằng châu báu Định, những tà tư duy về dục, tà tư duy về sân, tà tư duy về hại, kiêu mạn, phóng dật, tà kiến, hoài nghi, cùng các căn bản phiền não và vô số tà tư duy khác, tất cả đều bị Định đẩy lùi, tan biến, bị hủy hoại, không còn tồn tại, không còn bám víu.
Taṃ kissa hetu?
For what reason is that so?
Vì sao vậy?
Parisuddhattā samādhissa.
Because of the purity of samādhi.
Vì Định trong sạch.
Idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato samādhiratana’nti, evarūpāni kho, mahārāja, samādhiratanāni bhagavato ratanāpaṇe pasāritāni.
This, great king, is called ‘the Bhagavan’s jewel of samādhi’. Such, great king, are the jewels of samādhi displayed in the Bhagavan’s jewel-store.
Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘châu báu Định của Đức Thế Tôn’. Thưa Đại vương, những châu báu Định như vậy đã được Đức Thế Tôn bày ra trong kho châu báu của Ngài.
1665
‘‘‘Samādhiratanamālassa, kuvitakkā na jāyare;
“‘For one who wears the jewel of samādhi, unwholesome thoughts do not arise;
“Đối với người mang chuỗi châu báu Định, những tà tư duy không khởi lên;
1666
Na ca vikkhipate cittaṃ, etaṃ tumhe piḷandhathā’ti.
Nor does the mind become scattered. Wear this, you all.’
Tâm cũng không tán loạn, hãy trang sức cho mình bằng điều này.”
1667
‘‘Katamaṃ, mahārāja, bhagavato paññāratanaṃ?
“What, great king, is the Bhagavan’s jewel of paññā?
“Thưa Đại vương, châu báu Tuệ (Paññāratana) của Đức Thế Tôn là gì?
Yāya, mahārāja, paññāya ariyasāvako ‘idaṃ kusala’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘idaṃ akusala’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ hīnaṃ, idaṃ paṇītaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāga’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
It is that paññā, great king, by which a noble disciple truly understands: ‘This is wholesome,’ ‘This is unwholesome,’ ‘This is blameworthy,’ ‘This is blameless,’ ‘This should be cultivated,’ ‘This should not be cultivated,’ ‘This is inferior,’ ‘This is excellent,’ ‘This is dark,’ ‘This is bright,’ ‘This is a mixture of dark and bright.’ He truly understands: ‘This is suffering,’ ‘This is the origin of suffering,’ ‘This is the cessation of suffering,’ ‘This is the path leading to the cessation of suffering.’
Thưa Đại vương, đó là trí tuệ mà nhờ đó một bậc Thánh đệ tử như thật biết: ‘Đây là thiện’, như thật biết: ‘Đây là bất thiện’, như thật biết: ‘Đây là có lỗi, đây là không lỗi, đây là nên thực hành, đây là không nên thực hành, đây là thấp kém, đây là cao thượng, đây là đen tối, đây là trong sáng, đây là pha trộn giữa đen và trắng’, như thật biết: ‘Đây là Khổ’, như thật biết: ‘Đây là Khổ tập’, như thật biết: ‘Đây là Khổ diệt’, như thật biết: ‘Đây là con đường dẫn đến Khổ diệt’.
Idaṃ vuccati mahārāja ‘bhagavato paññāratana’nti.
This, great king, is called ‘the Bhagavan’s jewel of paññā’.
Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘châu báu Tuệ của Đức Thế Tôn’.
1668
‘‘‘Paññāratanamālassa, na ciraṃ vattate bhavo;
“‘For one who wears the jewel of paññā, existence does not long endure;
“Đối với người mang chuỗi châu báu Tuệ, vòng luân hồi không kéo dài lâu;
1669
Khippaṃ phasseti* amataṃ, na ca so rocate bhave’ti.
Quickly he touches the Deathless, and he takes no delight in existence.’
Người ấy nhanh chóng chạm đến bất tử, và không còn ưa thích các cõi hữu.”
1670
‘‘Katamaṃ, mahārāja, bhagavato vimuttiratanaṃ’’?
“What, great king, is the Bhagavan’s jewel of vimutti?”
“Thưa Đại vương, châu báu Giải thoát (Vimuttiratana) của Đức Thế Tôn là gì?”
‘‘Vimuttiratanaṃ* kho, mahārāja, arahattaṃ vuccati, arahattaṃ patto kho, mahārāja, bhikkhu ‘vimuttiratanaṃ piḷandho’ti vuccati.
“The jewel of vimutti, great king, is called Arahantship. A bhikkhu who has attained Arahantship, great king, is said to be ‘adorned with the jewel of vimutti’.”
Thưa Đại vương, quả thật, A-la-hán quả (Arahatta) được gọi là châu báu Giải thoát. Thưa Đại vương, một Tỳ-khưu đã đạt A-la-hán quả được gọi là ‘người trang sức bằng châu báu Giải thoát’.
Yathā, mahārāja, puriso muttākalāpamaṇikalāpapavāḷakalāpābharaṇappaṭimaṇḍito* agalutagaratālīsakalohitacandanānulittagatto nāgapunnāgasālasalaḷacampakayūthikātimuttakapāṭaluppalavassikamallikāvicitto sesajane atikkamitvā virocati ativirocati obhāsati pabhāsati sampabhāsati jalati pajjalati abhibhavati ajjhottharati mālāgandharatanābharaṇehi, evameva kho, mahārāja, arahattaṃ patto khīṇāsavo vimuttiratanapiḷandho upādāyupādāya vimuttānaṃ bhikkhūnaṃ atikkamitvā samatikkamitvā virocati ativirocati obhāsati pabhāsati sampabhāsati jalati pajjalati abhibhavati ajjhottharati vimuttiyā.
Just as, great king, a man adorned with pearl necklaces, gem necklaces, and coral necklaces, with his body smeared with agalloch, aloe, tālīsaka, and red sandalwood, and decorated with nāga, punnāga, sāla, salaḷa, campaka, yūthikā, atimuttaka, pāṭala, uppala, vassikā, and mallikā flowers, outshines and surpasses other people, shining, radiant, splendidly radiant, blazing, intensely blazing, overpowering, and overwhelming them with garlands, perfumes, jewels, and ornaments; even so, great king, a bhikkhu who has attained Arahantship, whose taints are destroyed, adorned with the jewel of liberation, outshines and surpasses other bhikkhus who are liberated by degrees, shining, radiant, splendidly radiant, blazing, intensely blazing, overpowering, and overwhelming them with liberation.
Thưa Đại vương, ví như một người đàn ông được trang hoàng bằng chuỗi ngọc trai, chuỗi ngọc báu, chuỗi san hô, được xức dầu trầm, trầm hương, đàn hương đỏ, được trang điểm bằng các loài hoa như Nāga, Punnāga, Sāla, Salaḷa, Campaka, Yūthikā, Atimuttaka, Pāṭala, Uppala, Vassikā, Mallikā, vượt trội hơn những người khác, tỏa sáng rực rỡ, chiếu rọi, chói lọi, rực sáng, bừng cháy, vượt qua, và bao trùm bằng vòng hoa, hương thơm, châu báu và đồ trang sức; cũng vậy, thưa Đại vương, một vị A-la-hán đã tận diệt các lậu hoặc, được trang sức bằng châu báu Giải thoát, vượt trội và siêu việt hơn các Tỳ-khưu đã giải thoát khác, tỏa sáng rực rỡ, chiếu rọi, chói lọi, rực sáng, bừng cháy, vượt qua và bao trùm bằng sự giải thoát.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for that?
Vì sao vậy?
Aggaṃ, mahārāja, etaṃ piḷandhanaṃ sabbapiḷandhanānaṃ, yadidaṃ vimuttipiḷandhanaṃ.
This adornment of liberation, great king, is the foremost of all adornments.
Thưa Đại vương, đây là trang sức tối thượng trong tất cả các loại trang sức, đó là trang sức Giải thoát.
Idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato vimuttiratana’nti.
This, great king, is called the ‘Buddha’s jewel of liberation.’
Thưa Đại vương, đây được gọi là ‘châu báu Giải thoát của Đức Thế Tôn’.
1671
‘‘‘Maṇimālādharaṃ geha, jano* sāmiṃ udikkhati;
“‘People look up to the master of the house, adorned with a garland of gems;
“Người đời nhìn ngắm chủ nhà đeo chuỗi ngọc báu;
1672
Vimuttiratanamālantu, udikkhanti sadevakā’ti.
But gods and humans look up to him who wears the garland of the jewel of liberation.’
Còn chư thiên cùng với người đời nhìn ngắm người đeo chuỗi châu báu Giải thoát.”
1673
‘‘Katamaṃ mahārāja, bhagavato vimuttiñāṇadassanaratanaṃ?
“What, great king, is the Buddha’s jewel of knowledge and vision of liberation?
“Thưa Đại vương, châu báu Giải thoát Trí kiến (Vimuttiñāṇadassanaratana) của Đức Thế Tôn là gì?
Paccavekkhaṇañāṇaṃ, mahārāja, bhagavato vimuttiñāṇadassanaratananti vuccati, yena ñāṇena ariyasāvako maggaphalanibbānāni pahīnakilesāvasiṭṭhakilese ca paccavekkhati.
The knowledge of reviewing, great king, is called the Buddha’s jewel of knowledge and vision of liberation, by which knowledge a noble disciple reviews the paths, fruits, and Nibbāna, and the defilements that have been abandoned and the defilements that remain.
Thưa Đại vương, trí tuệ quán xét (Paccavekkhaṇañāṇa) được gọi là châu báu Giải thoát Trí kiến của Đức Thế Tôn, nhờ trí tuệ ấy một bậc Thánh đệ tử quán xét các Đạo, Quả, Niết-bàn, các phiền não đã đoạn trừ và các phiền não còn sót lại.
1674
‘‘‘Ye ñāṇena bujjhanti, ariyā katakiccataṃ;
“‘Those noble ones who realize their task accomplished through knowledge;
“Những bậc Thánh nhờ trí tuệ mà giác ngộ việc đã hoàn thành;
1675
Taṃ ñāṇaratanaṃ laddhuṃ, vāyametha jinorasā’ti.
Strive, O sons of the Victor, to attain that jewel of knowledge.’
Hỡi các con của Đức Phật, hãy tinh tấn để đạt được châu báu trí tuệ ấy.”
1676
‘‘Katamaṃ, mahārāja, bhagavato paṭisambhidāratanaṃ?
“What, great king, is the Buddha’s jewel of analytical knowledge (paṭisambhidā)?
“Thưa Đại vương, châu báu Phân tích pháp (Paṭisambhidāratana) của Đức Thế Tôn là gì?
Catasso kho, mahārāja, paṭisambhidāyo atthapaṭisambhidā dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā paṭibhānapaṭisambhidāti.
There are, great king, four kinds of analytical knowledge: analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā), analytical knowledge of phenomena (dhammapaṭisambhidā), analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā), and analytical knowledge of ready wit (paṭibhānapaṭisambhidā).
Thưa Đại vương, có bốn Phân tích pháp (Paṭisambhidā): Phân tích nghĩa (atthapaṭisambhidā), Phân tích pháp (dhammapaṭisambhidā), Phân tích ngôn ngữ (niruttipaṭisambhidā), và Phân tích biện tài (paṭibhānapaṭisambhidā).
Imehi kho, mahārāja, catūhi paṭisambhidāratanehi samalaṅkato bhikkhu yaṃ yaṃ parisaṃ upasaṅkamati, yadi khattiyaparisaṃ, yadi brāhmaṇaparisaṃ, yadi gahapatiparisaṃ, yadi samaṇaparisaṃ, visārado upasaṅkamati amaṅkubhūto abhīru acchambhī anutrāsī vigatalomahaṃso parisaṃ upasaṅkamati.
Adorned with these four jewels of analytical knowledge, great king, a bhikkhu approaches any assembly—be it an assembly of khattiyas, an assembly of brahmins, an assembly of householders, or an assembly of recluses—he approaches it with confidence, unashamed, fearless, undaunted, unafraid, with his hair standing on end gone.
Thưa Đại vương, một Tỳ-khưu được trang sức bằng bốn châu báu Phân tích pháp này, khi đến bất kỳ hội chúng nào – dù là hội chúng Sát-đế-lợi, hội chúng Bà-la-môn, hội chúng gia chủ, hay hội chúng Sa-môn – đều đến một cách tự tin, không bối rối, không sợ hãi, không rụt rè, không run sợ, với lông tóc không dựng đứng.
1677
‘‘Yathā, mahārāja, yodho saṅgāmasūro sannaddhapañcāvudho acchambhito* saṅgāmaṃ otarati, ‘sace amittā dūre bhavissanti usunā pātayissāmi, tato orato bhavissanti sattiyā paharissāmi, tato orato bhavissanti kaṇayena paharissāmi, upagataṃ santaṃ maṇḍalaggena dvidhā chindissāmi, kāyūpagataṃ churikāya vinivijjhissāmī’ti* , evameva kho, mahārāja, catupaṭisambhidāratanamaṇḍito bhikkhu acchambhito parisaṃ upasaṅkamati.
Just as, great king, a brave warrior, fully equipped with five weapons, fearlessly enters battle, thinking: ‘If the enemies are far away, I will strike them with an arrow; if they are closer, I will strike them with a spear; if they are even closer, I will strike them with a javelin; if they are close, I will cut them in two with a sword; if they are at my body, I will pierce them with a dagger’; even so, great king, a bhikkhu adorned with the four jewels of analytical knowledge approaches an assembly fearlessly.
Thưa Đại vương, ví như một chiến sĩ dũng mãnh, trang bị năm loại vũ khí, không hề sợ hãi khi bước vào trận chiến, suy nghĩ: ‘Nếu kẻ thù ở xa, ta sẽ bắn bằng cung; nếu gần hơn, ta sẽ đánh bằng giáo; nếu gần hơn nữa, ta sẽ đánh bằng dùi cui; nếu đã đến gần, ta sẽ chém đôi bằng kiếm; nếu đã chạm vào thân, ta sẽ đâm xuyên bằng dao găm’. Cũng vậy, thưa Đại vương, một Tỳ-khưu được trang sức bằng bốn châu báu Phân tích pháp sẽ đến hội chúng một cách không sợ hãi.”
Yo koci maṃ atthapaṭisambhide pañhaṃ pucchissati, tassa atthena atthaṃ kathayissāmi, kāraṇena kāraṇaṃ kathayissāmi, hetunā hetuṃ kathayissāmi, nayena nayaṃ kathayissāmi, nissaṃsayaṃ karissāmi, vimatiṃ vivecessāmi, tosayissāmi pañhaveyyākaraṇena.
‘Whoever asks me a question concerning the analytical knowledge of meaning, I will explain meaning with meaning, reason with reason, cause with cause, method with method, and I will remove doubt, dispel uncertainty, and satisfy them with my exposition of the problem.’
Bất cứ ai hỏi ta câu hỏi về Attha-paṭisambhidā (Vô ngại giải về nghĩa), ta sẽ giảng nghĩa bằng nghĩa, giảng nguyên nhân bằng nguyên nhân, giảng nhân duyên bằng nhân duyên, giảng phương pháp bằng phương pháp, ta sẽ làm cho hết nghi ngờ, ta sẽ xua tan sự hoang mang, ta sẽ làm cho hài lòng bằng việc giải đáp câu hỏi.
1678
‘‘Yo koci maṃ dhammapaṭisambhide pañhaṃ pucchissati, tassa dhammena dhammaṃ kathayissāmi, amatena amataṃ kathayissāmi, asaṅkhatena asaṅkhataṃ kathayissāmi, nibbānena nibbānaṃ kathayissāmi, suññatena suññataṃ kathayissāmi, animittena animittaṃ kathayissāmi, appaṇihitena appaṇihitaṃ kathayissāmi, anejena anejaṃ kathayissāmi, nissaṃsayaṃ karissāmi, vimatiṃ vivecessāmi, tosayissāmi pañhāveyyākaraṇena.
‘Whoever asks me a question concerning the analytical knowledge of phenomena, I will explain Dhamma with Dhamma, the Deathless with the Deathless, the Unconditioned with the Unconditioned, Nibbāna with Nibbāna, emptiness with emptiness, the signless with the signless, the undirected with the undirected, the imperturbable with the imperturbable, and I will remove doubt, dispel uncertainty, and satisfy them with my exposition of the problem.’
“Bất cứ ai hỏi ta câu hỏi về Dhamma-paṭisambhidā (Vô ngại giải về pháp), ta sẽ giảng pháp bằng pháp, giảng bất tử bằng bất tử, giảng vô vi bằng vô vi, giảng nibbāna bằng nibbāna, giảng không tánh bằng không tánh, giảng vô tướng bằng vô tướng, giảng vô nguyện bằng vô nguyện, giảng bất động bằng bất động, ta sẽ làm cho hết nghi ngờ, ta sẽ xua tan sự hoang mang, ta sẽ làm cho hài lòng bằng việc giải đáp câu hỏi.
1679
‘‘Yo koci maṃ niruttipaṭisambhide pañhaṃ pucchissati, tassa niruttiyā niruttiṃ kathayissāmi, padena padaṃ kathayissāmi, anupadena anupadaṃ kathayissāmi, akkharena akkharaṃ kathayissāmi, sandhiyā sandhiṃ kathayissāmi, byañjanena byañjanaṃ kathayissāmi, anubyañjanena anubyañjanaṃ kathayissāmi, vaṇṇena vaṇṇaṃ kathayissāmi, sarena saraṃ kathayissāmi, paññattiyā paññattiṃ kathayissāmi, vohārena vohāraṃ kathayissāmi, nissaṃsayaṃ karissāmi, vimatiṃ vivecessāmi, tosayissāmi pañhaveyyākaraṇena.
“Whoever asks me a question concerning the analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā), to him I shall explain the etymology by etymology, word by word, subsequent word by subsequent word, letter by letter, conjunction by conjunction, consonant by consonant, subsequent consonant by subsequent consonant, sound by sound, vowel by vowel, concept by concept, usage by usage. I shall remove doubt, dispel uncertainty, and satisfy with the explanation of the question.
“Bất cứ ai hỏi ta câu hỏi về Nirutti-paṭisambhidā (Vô ngại giải về từ ngữ), ta sẽ giảng từ nguyên bằng từ nguyên, giảng từ bằng từ, giảng hậu tố bằng hậu tố, giảng chữ cái bằng chữ cái, giảng sự liên kết bằng sự liên kết, giảng phụ âm bằng phụ âm, giảng bán phụ âm bằng bán phụ âm, giảng âm sắc bằng âm sắc, giảng nguyên âm bằng nguyên âm, giảng chế định bằng chế định, giảng cách dùng bằng cách dùng, ta sẽ làm cho hết nghi ngờ, ta sẽ xua tan sự hoang mang, ta sẽ làm cho hài lòng bằng việc giải đáp câu hỏi.
1680
‘‘Yo koci maṃ paṭibhānapaṭisambhide pañhaṃ pucchissati, tassa paṭibhānena paṭibhānaṃ kathayissāmi, opammena opammaṃ kathayissāmi, lakkhaṇena lakkhaṇaṃ kathayissāmi, rasena rasaṃ kathayissāmi, nissaṃsayaṃ karissāmi, vimatiṃ vivecessāmi, tosayissāmi pañhaveyyākaraṇenāti, idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato paṭisambhidāratana’nti.
“Whoever asks me a question concerning the analytical knowledge of ready wit (paṭibhānapaṭisambhidā), to him I shall explain the ready wit by ready wit, simile by simile, characteristic by characteristic, essence by essence. I shall remove doubt, dispel uncertainty, and satisfy with the explanation of the question.” This, great king, is called ‘the Buddha’s Jewel of Analytical Knowledge’.
“Bất cứ ai hỏi ta câu hỏi về Paṭibhāna-paṭisambhidā (Vô ngại giải về biện tài), ta sẽ giảng biện tài bằng biện tài, giảng ví dụ bằng ví dụ, giảng đặc tính bằng đặc tính, giảng vị bằng vị, ta sẽ làm cho hết nghi ngờ, ta sẽ xua tan sự hoang mang, ta sẽ làm cho hài lòng bằng việc giải đáp câu hỏi. Tâu đại vương, đây được gọi là ‘bảo vật Vô ngại giải của Đức Thế Tôn’.”
1681
‘‘‘Paṭisambhidā kiṇitvāna, ñāṇena phassayeyya yo;
“Whoever, having acquired the analytical knowledges,
“‘Ai mua được Vô ngại giải, và tiếp xúc bằng trí tuệ;
1682
Acchambhito anubbiggo, atirocati sadevake’ti.
Should experience them with wisdom;
Không nao núng, không sợ hãi, người ấy tỏa sáng trong cõi trời người.’”
1683
‘‘Katamaṃ, mahārāja, bhagavato bojjhaṅgaratanaṃ?
Undisturbed, unafraid, he outshines the world with its deities.”
“Tâu đại vương, bảo vật Giác chi của Đức Thế Tôn là gì?
Sattime, mahārāja, bojjhaṅgā, satisambojjhaṅgo dhammavicayasambojjhaṅgo vīriyasambojjhaṅgo pītisambojjhaṅgo passaddhisambojjhaṅgo samādhisambojjhaṅgo upekkhāsambojjhaṅgo.
“What, great king, is the Buddha’s Jewel of Factors of Awakening (bojjhaṅgaratana)? There are, great king, these seven factors of awakening: the awakening factor of mindfulness (satisambojjhaṅga), the awakening factor of investigation of phenomena (dhammavicayasambojjhaṅga), the awakening factor of energy (vīriyasambojjhaṅga), the awakening factor of rapture (pītisambojjhaṅga), the awakening factor of tranquility (passaddhisambojjhaṅga), the awakening factor of concentration (samādhisambojjhaṅga), and the awakening factor of equanimity (upekkhāsambojjhaṅga).
Tâu đại vương, có bảy giác chi này: niệm giác chi, trạch pháp giác chi, tinh tấn giác chi, hỷ giác chi, khinh an giác chi, định giác chi, xả giác chi.
Imehi kho, mahārāja, sattahi bojjhaṅgaratanehi paṭimaṇḍito bhikkhu sabbaṃ tamaṃ abhibhuyya sadevakaṃ lokaṃ obhāseti pabhāseti ālokaṃ janeti.
Adorned with these seven jewels of the factors of awakening, great king, a bhikkhu, having overcome all darkness, illuminates, shines forth, and generates light in the world with its deities.
Tâu đại vương, vị tỳ khưu được trang hoàng bằng bảy bảo vật giác chi này, sau khi chinh phục mọi bóng tối, sẽ chiếu sáng, soi rọi, làm phát sinh ánh sáng cho thế gian cùng với cõi trời.
Idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato bojjhaṅgaratana’nti.
This, great king, is called ‘the Buddha’s Jewel of Factors of Awakening’.
Tâu đại vương, đây được gọi là ‘bảo vật Giác chi của Đức Thế Tôn’.”
1684
‘‘‘Bojjhaṅgaratanamālassa, uṭṭhahanti* sadevakā;
“For one who wears the garland of the Jewel of Factors of Awakening, the deities and humans attend upon him;
“‘Chúng sinh trong cõi trời người, đều quy ngưỡng người trang hoàng bằng bảo vật giác chi;
1685
Kammena taṃ kiṇitvāna, ratanaṃ vo piḷandhathā’’’ti.
Having acquired that jewel through wholesome action, may you adorn yourselves with it.”
Hãy dùng nghiệp thiện để mua lấy, và đeo lên mình bảo vật ấy.’”
1686
‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ buddhassa bhagavato sabbāpaṇa’’nti?
“Venerable Nāgasena, what is the Buddha’s ‘Universal Emporium’?”
“Kính bạch ngài Nāgasena, cửa hàng bách hóa của Đức Phật, Đức Thế Tôn là gì?”
‘‘Sabbāpaṇaṃ kho, mahārāja, bhagavato navaṅgaṃ buddhavacanaṃ sārīrikāni pāribhogikāni cetiyāni saṅgharatanañca.
“The Buddha’s Universal Emporium, great king, is the ninefold Buddha-word, the bodily relics (sārīrika cetiyāni), the relics of use (pāribhogika cetiyāni), and the Jewel of the Saṅgha.
“Tâu đại vương, cửa hàng bách hóa của Đức Thế Tôn chính là Chín phần giáo pháp, các bảo tháp Xá-lợi, các bảo tháp Vật dụng và Tăng bảo.
Sabbāpaṇe, mahārāja, bhagavatā jātisampatti pasāritā, bhogasampatti pasāritā, āyusampatti pasāritā, ārogyasampatti pasāritā, vaṇṇasampatti pasāritā, paññāsampatti pasāritā, mānusikasampatti pasāritā, dibbasampatti pasāritā, nibbānasampatti pasāritā.
In this Universal Emporium, great king, the Buddha has displayed the attainment of birth, the attainment of wealth, the attainment of longevity, the attainment of health, the attainment of beauty, the attainment of wisdom, the attainment of human prosperity, the attainment of divine prosperity, and the attainment of Nibbāna.
Tâu đại vương, trong cửa hàng bách hóa của Đức Thế Tôn, có bày bán sự thành tựu về dòng dõi, sự thành tựu về tài sản, sự thành tựu về tuổi thọ, sự thành tựu về sức khỏe, sự thành tựu về dung sắc, sự thành tựu về trí tuệ, sự thành tựu của cõi người, sự thành tựu của cõi trời, và sự thành tựu Nibbāna.
Tattha ye taṃ taṃ sampattiṃ icchanti, te kammamūlaṃ datvā patthitapatthitaṃ sampattiṃ kiṇanti, keci sīlasamādānena kiṇanti, keci uposathakammena kiṇanti, appamattakenapi kammamūlena upādāyupādāya sampattiyo paṭilabhanti.
There, those who desire these various attainments, having given the capital of wholesome action, acquire their desired attainments. Some acquire them by undertaking precepts (sīlasamādāna), some by the Uposatha practice; even with a small amount of the capital of wholesome action, they repeatedly obtain attainments.
Ở đó, những ai mong muốn sự thành tựu nào, họ dùng nghiệp làm vốn để mua lấy sự thành tựu mà mình mong ước. Có người mua bằng cách thọ trì giới, có người mua bằng nghiệp bố-sát. Dù chỉ với một ít nghiệp thiện làm vốn, họ vẫn lần lượt đạt được các sự thành tựu.
Yathā, mahārāja, āpaṇikassa āpaṇe tilamuggamāse parittakenapi taṇḍulamuggamāsena appakenapi mūlena upādāyupādāya gaṇhanti, evameva kho, mahārāja, bhagavato sabbāpaṇe appamattakenapi kammamūlena upādāyupādāya sampattiyo paṭilabhanti.
Just as, great king, in a merchant’s shop, sesame, mung beans, and black gram are taken repeatedly even with a small amount of rice, mung beans, or black gram, or with a small amount of capital, even so, great king, in the Buddha’s Universal Emporium, people repeatedly obtain attainments even with a small amount of the capital of wholesome action.
Tâu đại vương, ví như trong cửa hàng của một thương gia, người ta có thể dùng một ít gạo, đậu xanh, đậu đen, hoặc một ít vốn liếng để lần lượt mua lấy vừng, đậu xanh, đậu đen; cũng vậy, tâu đại vương, trong cửa hàng bách hóa của Đức Thế Tôn, dù chỉ với một ít nghiệp thiện làm vốn, họ vẫn lần lượt đạt được các sự thành tựu.
Idaṃ vuccati, mahārāja, ‘bhagavato sabbāpaṇa’nti.
This, great king, is called ‘the Buddha’s Universal Emporium’.
Tâu đại vương, đây được gọi là ‘cửa hàng bách hóa của Đức Thế Tôn’.”
1687
‘‘‘Āyu arogatā vaṇṇaṃ, saggaṃ uccākulīnatā;
“Longevity, health, beauty, heaven, high birth;
“‘Tuổi thọ, sức khỏe, dung sắc, cõi trời, dòng dõi cao quý;
1688
Asaṅkhatañca amataṃ, atthi sabbāpaṇe jine.
And the unconditioned, the deathless, are in the Victor’s Universal Emporium.
Pháp vô vi và bất tử, đều có trong cửa hàng của Đấng Chiến Thắng.
1689
‘‘‘Appena bahukenāpi, kammamūlena gayhati;
With little or much of the capital of wholesome action, it is acquired;
“‘Dù ít hay nhiều, đều có thể mua được bằng nghiệp thiện làm vốn;
1690
Kiṇitvā saddhāmūlena, samiddhā hotha bhikkhavo’ti.
Having purchased it with the capital of faith, bhikkhus, may you be prosperous.”
Này các tỳ khưu, hãy dùng tín làm vốn mà mua lấy, các vị sẽ được thành tựu.’”
1691
‘‘Bhagavato kho, mahārāja, dhammanagare evarūpā janā paṭivasanti, suttantikā venayikā ābhidhammikā dhammakathikā jātakabhāṇakā dīghabhāṇakā majjhimabhāṇakā saṃyuttabhāṇakā aṅguttarabhāṇakā khuddakabhāṇakā sīlasampannā samādhisampannā paññāsampannā bojjhaṅgabhāvanāratā vipassakā sadatthamanuyuttā āraññikā rukkhamūlikā abbhokāsikā palālapuñjikā sosānikā nesajjikā paṭipannakā phalaṭṭhā sekkhā phalasamaṅgino sotāpannā sakadāgāmino anāgāmino arahanto tevijjā chaḷabhiññā iddhimanto paññāya pāramiṃgatā satipaṭṭhānasammappadhānaiddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggavarajhānavimokkharū pārūpasantasukhasamāpattikusalā, tehi arahantehi ākulaṃ samākulaṃ ākiṇṇaṃ samākiṇṇaṃ naḷavanasaravanamiva dhammanagaraṃ ahosi.
“Indeed, great king, in the Buddha’s city of Dhamma, there reside such noble individuals: those who uphold the Suttanta, those who uphold the Vinaya, those who uphold the Abhidhamma, Dhamma speakers, Jātaka reciters, Dīgha Nikāya reciters, Majjhima Nikāya reciters, Saṃyutta Nikāya reciters, Aṅguttara Nikāya reciters, Khuddaka Nikāya reciters; those endowed with sīla, endowed with samādhi, endowed with paññā; those devoted to the development of the bojjhaṅgas, vipassī practitioners, those dedicated to their own welfare; forest dwellers, tree-root dwellers, open-air dwellers, straw-heap dwellers, charnel-ground dwellers, nesajjika practitioners; those on the path, those established in fruition, trainees (sekkhā), those endowed with fruition—Sotāpannas, Sakadāgāmins, Anāgāmins, Arahants; those with the three knowledges (tevijjā), those with the six supernormal powers (chaḷābhiññā), those with psychic powers (iddhimanto), those who have reached the perfection of wisdom (paññāpāramī); those skilled in satipaṭṭhāna, sammappadhāna, iddhipāda, indriya, bala, bojjhaṅga, magga, supreme jhāna, vimokkha, rūpa, arūpa, and the subtle, peaceful attainments (samāpatti). The city of Dhamma was crowded and overflowing, filled and teeming with these Arahants, like a bamboo forest or a reed thicket.
“Tâu đại vương, trong Pháp đô của Đức Thế Tôn, có những hạng người như vậy cư ngụ: các vị thông thuộc Kinh tạng, Luật tạng, Luận tạng; các vị pháp sư; các vị kể chuyện Bổn sanh; các vị tụng đọc Trường Bộ, Trung Bộ, Tương Ưng Bộ, Tăng Chi Bộ, Tiểu Bộ; các vị giới hạnh viên mãn, thiền định viên mãn, trí tuệ viên mãn; các vị ưa thích tu tập giác chi; các vị hành thiền minh sát; các vị chuyên tâm vì lợi ích của mình; các vị sống trong rừng, sống dưới gốc cây, sống ngoài trời, sống trên đống rơm, sống trong nghĩa địa, hành hạnh không nằm; các vị đang thực hành, các vị trú trong quả, các vị hữu học, các vị thành tựu quả; các vị Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, A-na-hàm, A-la-hán; các vị tam minh, lục thông, có thần thông, đã đạt đến tột cùng của trí tuệ; các vị thiện xảo trong Tứ Niệm Xứ, Tứ Chánh Cần, Tứ Như Ý Túc, Ngũ Căn, Ngũ Lực, Thất Giác Chi, Bát Chánh Đạo, các thiền và giải thoát cao thượng, các tầng thiền sắc và vô sắc vi tế an lạc. Pháp đô đã trở nên đông đúc, náo nhiệt, đầy ắp, tràn ngập các vị A-la-hán ấy, như một rừng lau, rừng sậy.
Bhavatīha –
Here it is said:
Có câu kệ rằng:
1692
‘‘‘Vītarāgā vītadosā, vītamohā anāsavā;
“‘Devoid of lust, devoid of hatred, devoid of delusion, free from taints;
“‘Những vị không tham, không sân, không si, không lậu hoặc;
1693
Vītataṇhā anādānā, dhammanagare vasanti te.
Devoid of craving, without clinging—they dwell in the city of Dhamma.
Không ái, không thủ, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1694
‘‘‘Āraññikā dhutadharā, jhāyino lūkhacīvarā;
“‘Forest dwellers, dhutaṅga practitioners, meditators, wearing coarse robes;
“‘Các vị sống trong rừng, hành hạnh đầu-đà, các vị thiền giả, mặc y thô xấu;
1695
Vivekābhiratā dhīrā, dhammanagare vasanti te.
Wise ones delighting in solitude—they dwell in the city of Dhamma.
Các bậc trí ưa thích độc cư, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1696
‘‘‘Nesajjikā santhatikā, athopi ṭhānacaṅkamā;
“‘Nesajjika practitioners, those content with any lodging, and also those who dwell standing or walking;
“‘Các vị hành hạnh không nằm, sống tại chỗ ngồi được chỉ định, hoặc chỉ đứng và đi kinh hành;
1697
Paṃsukūladharā sabbe, dhammanagare vasanti te.
All wearing rag-robes—they dwell in the city of Dhamma.
Tất cả các vị mặc y phấn tảo, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1698
‘‘‘Ticīvaradharā santā, cammakhaṇḍacatutthakā;
“‘Wearing the three robes, with a piece of hide as the fourth;
“‘Các vị mặc ba y, với tấm tọa cụ là vật thứ tư;
1699
Ratā ekāsane viññū, dhammanagare vasanti te.
The discerning ones delighting in one-session eating—they dwell in the city of Dhamma.
Các bậc hiền trí an tịnh, ưa thích hạnh nhất tọa thực, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1700
‘‘‘Appicchā nipakā dhīrā, appāhārā alolupā;
“‘Of few wishes, astute, wise, eating little, not greedy;
“‘Các vị thiểu dục, thận trọng, trí tuệ, ít ăn, không tham lam;
1701
Lābhālābhena santuṭṭhā, dhammanagare vasanti te.
Content with gain or no gain—they dwell in the city of Dhamma.
Biết đủ với lợi lộc hay không, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1702
‘‘‘Jhāyī jhānaratā dhīrā, santacittā samāhitā;
“‘Meditators, delighting in jhāna, wise, with peaceful minds, well-concentrated;
“‘Các vị thiền giả, ưa thích thiền định, trí tuệ, tâm an tịnh, có định;
1703
Ākiñcaññaṃ patthayānā, dhammanagare vasanti te.
Aspiring to nothingness—they dwell in the city of Dhamma.
Mong cầu Vô sở hữu xứ, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1704
‘‘‘Paṭipannā phalaṭṭhā ca, sekkhā phalasamaṅgino;
“‘Those on the path and those established in fruition, trainees and those endowed with fruition;
“‘Các vị đang thực hành và các vị trú trong quả, các vị hữu học và các vị thành tựu quả;
1705
Āsīsakā* uttamatthaṃ, dhammanagare vasanti te.
Aspiring to the highest goal—they dwell in the city of Dhamma.
Mong cầu mục đích tối thượng, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1706
‘‘‘Sotāpannā ca vimalā, sakadāgāmino ca ye;
“‘And those pure Sotāpannas, and Sakadāgāmins;
“‘Các vị Tu-đà-hoàn trong sạch, và các vị Tư-đà-hàm;
1707
Anāgāmī ca arahanto, dhammanagare vasanti te.
And Anāgāmins, and Arahants—they dwell in the city of Dhamma.
Các vị A-na-hàm và A-la-hán, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1708
‘‘‘Satipaṭṭhānakusalā, bojjhaṅgabhāvanāratā;
“‘Skilled in satipaṭṭhāna, devoted to the development of the bojjhaṅgas;
“‘Các vị thiện xảo trong Tứ Niệm Xứ, ưa thích tu tập giác chi;
1709
Vipassakā dhammadharā, dhammanagare vasanti te.
Vipassī practitioners, upholders of the Dhamma—they dwell in the city of Dhamma.
Các vị hành thiền minh sát, các vị trì pháp, các vị ấy sống trong Pháp đô.
1710
‘‘‘Iddhipādesu kusalā, samādhibhāvanāratā;
“‘Skilled in the iddhipādas, devoted to the development of samādhi;
‘‘‘Những vị thiện xảo trong các thần túc, vui thích trong việc tu tập thiền định;
1711
Sammappadhānānuyuttā, dhammanagare vasanti te.
Engaged in sammappadhāna—they dwell in the city of Dhamma.
Những vị chuyên cần trong chánh tinh cần, các vị ấy sống trong thành phố Chánh Pháp.
1712
‘‘‘Abhiññāpāramippattā, pettike gocare ratā;
“‘Having attained the perfection of abhiññā, delighting in their ancestral domain;
‘‘‘Những vị đã đạt đến sự toàn hảo về thắng trí, vui thích trong cảnh giới của cha;
1713
Antalikkhamhi caraṇā, dhammanagare vasanti te.
Moving through the sky—they dwell in the city of Dhamma.
Những vị di chuyển trong hư không, các vị ấy sống trong thành phố Chánh Pháp.
1714
‘‘‘Okkhittacakkhū mitabhāṇī, guttadvārā susaṃvutā;
“‘With downcast eyes, speaking little, with guarded doors, well-restrained;
‘‘‘Mắt nhìn xuống, nói năng có chừng mực, các căn được phòng hộ, khéo thu thúc;
1715
Sudantā uttame damme* , dhammanagare vasanti te.
Well-tamed in the highest taming—they dwell in the city of Dhamma.
Những bậc đã được thuần hóa tốt trong giới luật tối thượng, họ cư trú trong thành phố Pháp.
1716
‘‘‘Tevijjā chaḷabhiññā ca, iddhiyā pāramiṃ gatā;
“‘Those with the three knowledges and the six supernormal powers, having reached the perfection of psychic power;
“Những bậc Tam Minh, Lục Thông, đã đạt đến sự viên mãn về thần thông;
1717
Paññāya pāramippattā, dhammanagare vasanti te’ti.
Having attained the perfection of wisdom—they dwell in the city of Dhamma.’
Những bậc đã đạt đến sự viên mãn về trí tuệ, họ cư trú trong thành phố Pháp.”
1718
‘‘Ye kho te, mahārāja, bhikkhū aparimitañāṇavaradharā asaṅgā atulaguṇā* atulayasā atulabalā atulatejā dhammacakkānuppavattakā paññāpāramiṃ gatā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘dhammasenāpatino’ti vuccanti.
“Indeed, great king, those bhikkhus who possess immeasurable supreme knowledge, who are unattached, of incomparable virtues, of incomparable fame, of incomparable strength, of incomparable splendor, who set in motion the Wheel of Dhamma, who have attained the perfection of wisdom—such bhikkhus, great king, are called ‘Dhamma Commanders’ in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào mang trí tuệ vô biên tối thượng, không vướng mắc, có vô lượng công đức, có vô lượng danh tiếng, có vô lượng sức mạnh, có vô lượng uy lực, là những bậc tiếp tục chuyển bánh xe Pháp, đã đạt đến sự viên mãn về trí tuệ, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Đại tướng Pháp’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1719
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū iddhimanto adhigatappaṭisambhidāpattavesārajjā gaganacarā durāsadā duppasahā anālambacarā sasāgaramahidharapathavikampako candasūriyaparimajjakā vikubbanādhiṭṭhānābhinīhārakusalā iddhiyā pāramiṃ gatā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘purohitā’ti vuccanti.
“And those bhikkhus, great king, who are endowed with psychic powers, who have attained the paṭisambhidā and the confidence (vesārajja), who travel through the sky, who are difficult to approach, difficult to overcome, who move without support, who can shake the earth with its oceans and mountains, who can touch the moon and the sun, who are skilled in manifesting transformations and psychic determinations, who have reached the perfection of psychic power—such bhikkhus, great king, are called ‘Chief Priests’ in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào có thần thông, đã đạt được các Tuệ phân tích (Paṭisambhidā), đạt đến sự tự tin (Vesārajja), đi trên hư không, khó bị tiếp cận, khó bị đánh bại, đi không nương tựa, có thể làm rung chuyển mặt đất cùng với biển và núi, có thể chạm đến mặt trăng và mặt trời, khéo léo trong việc biến hóa và phát triển thần thông, đã đạt đến sự viên mãn về thần thông, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Thầy tế tự’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1720
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū dhutaṅgamanugatā appicchā santuṭṭhā viññattimanesanajigucchakā piṇḍāya sapadānacārino bhamarāva gandhamanughāyitvā pavisanti vivittakānanaṃ, kāye ca jīvite ca nirapekkhā arahattamanuppattā dhutaṅgaguṇe agganikkhittā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘akkhadassā’ti vuccanti.
“And those bhikkhus, great king, who follow the dhutaṅgas, who are of few wishes, content, who abhor soliciting for alms, who go for alms in unbroken sequence like bees gathering nectar, who enter secluded forests, who are indifferent to body and life, who have attained Arahantship, who are foremost in the virtues of the dhutaṅgas—such bhikkhus, great king, are called ‘Judges’ in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào tuân thủ các hạnh đầu đà (Dhutaṅga), ít dục, tri túc, ghê tởm việc cầu xin và tìm kiếm, đi khất thực từng nhà một cách tuần tự, như những con ong ngửi hương hoa rồi bay vào rừng vắng, không bám víu vào thân và mạng sống, đã chứng đắc A-la-hán, được xếp vào hàng đầu về đức hạnh Dhutaṅga, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Quan tòa’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1721
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū parisuddhā vimalā nikkilesā cutūpapātakusalā dibbacakkhumhi pāramiṃ gatā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘nagarajotakā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are pure, stainless, free from defilements, skilled in passing away and reappearance, and have reached perfection in the divine eye—such bhikkhus, O Great King, are called ‘nagarajotakā’ (illuminators of the city) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào thanh tịnh, không cấu uế, không phiền não, khéo léo về sự chết và tái sinh, đã đạt đến sự viên mãn về thiên nhãn (Dibbacakkhu), này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người thắp sáng thành phố’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1722
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā sithiladhanitadīgharassagarukalahukakkharaparicchedakusalā navaṅgasāsanadharā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘dhammarakkhā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are learned, have mastered the scriptures, are upholders of the Dhamma, upholders of the Vinaya, upholders of the Mātikā, skilled in distinguishing between soft and hard, long and short, heavy and light, and harsh sounds, and upholders of the nine-fold Dispensation—such bhikkhus, O Great King, are called ‘dhammarakkhā’ (guardians of the Dhamma) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào đa văn, đã thọ trì kinh điển, giữ gìn Pháp, giữ gìn Luật, giữ gìn các Ma-tika (đề cương), khéo léo trong việc phân biệt các âm tiết nhẹ, nặng, dài, ngắn, trầm, bổng, thô, tế, giữ gìn chín phần giáo pháp (Navaṅga Buddhavacana), này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người bảo vệ Pháp’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1723
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū vinayaññū vinayakovidā ṭhānāṭṭhānakusalā* āpattānāpattigarukalahukasatekicchaatekicchavuṭṭhānadesanāniggaha- paṭikammaosāraṇanissāraṇapaṭisāraṇakusalā vinaye pāramiṃ gatā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘rūparakkhā’ti* vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are knowledgeable in the Vinaya, skilled in the Vinaya, skilled in what is proper and improper, skilled in offenses and non-offenses, serious and light offenses, curable and incurable offenses, in the procedures for rehabilitation, confession, reprimand, remedy, re-admission, expulsion, and admonition, and have reached perfection in the Vinaya—such bhikkhus, O Great King, are called ‘rūparakkhā’ (guardians of form) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào thông hiểu Luật, tinh thông Luật, khéo léo về đúng và sai, khéo léo về các giới trọng, giới khinh, giới có thể sửa chữa, giới không thể sửa chữa, việc phục hồi, việc sám hối, việc khiển trách, việc đối trị, việc thuyên chuyển, việc trục xuất, việc nhắc nhở về các lỗi lầm và không lỗi lầm, đã đạt đến sự viên mãn về Luật, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người bảo vệ hình tướng’ (của Giáo pháp) trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1724
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū vimuttivarakusumamālabaddhā varapavaramahagghaseṭṭhabhāvamanuppattā bahujanakantamabhipatthitā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘pupphāpaṇikā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are bound by the garland of the excellent flower of liberation, have attained the most excellent, supreme, precious, and foremost state, and are beloved and desired by many people—such bhikkhus, O Great King, are called ‘pupphāpaṇikā’ (flower merchants) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào đã kết được vòng hoa giải thoát tối thượng, đã đạt đến trạng thái tối thượng, cao quý, đáng giá, được nhiều người yêu mến và mong ước, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người bán hoa’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1725
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū catusaccābhisamayappaṭividdhā diṭṭhasaccā viññātasāsanā catūsu sāmaññaphalesu tiṇṇavicikicchā paṭiladdhaphalasukhā aññesampi paṭipannānaṃ te phale saṃvibhajanti, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘phalāpaṇikā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who have penetrated the comprehension of the Four Noble Truths, have seen the Truths, have understood the Dispensation, have overcome doubt in the four fruits of recluseship, have attained the bliss of the fruits, and share those fruits with others who are practicing—such bhikkhus, O Great King, are called ‘phalāpaṇikā’ (fruit merchants) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào đã thấu hiểu Tứ Thánh Đế, đã thấy các sự thật, đã hiểu giáo pháp, đã vượt qua mọi nghi ngờ về bốn quả Sa-môn, đã đạt được an lạc của quả vị, và chia sẻ những quả vị đó cho những người khác đang thực hành, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người bán quả’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1726
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū sīlasaṃvaragandhamanulittā* anekavidhabahuguṇadharā kilesamaladuggandhavidhamakā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘gandhāpaṇikā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are anointed with the fragrance of moral restraint, possess many kinds of manifold virtues, and dispel the foul odor of defilements—such bhikkhus, O Great King, are called ‘gandhāpaṇikā’ (perfume merchants) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào được xoa dịu bởi hương giới hạnh, mang nhiều đức tính đa dạng, tiêu diệt mùi hôi thối của cấu uế phiền não, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người bán hương’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1727
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū dhammakāmā piyasamudāhārā abhidhamme abhivinaye uḷārapāmojjā araññagatāpi rukkhamūlagatāpi suññāgāragatāpi dhammavararasaṃ pivanti, kāyena vācāya manasā dhammavararasamogāḷhā adhimattapaṭibhānā dhammesu dhammesanappaṭipannā ito vā tato vā yattha yattha appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā vīriyārambhakathā sīlakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathā, tattha tattha gantvā taṃ taṃ kathārasaṃ pivanti, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘soṇḍā pipāsā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are lovers of Dhamma, fond of delightful discourse, greatly delighted in the Abhidhamma and Abhivinaya, and even when gone to the forest, or to the root of a tree, or to a solitary dwelling, drink the excellent essence of Dhamma; immersed in the excellent essence of Dhamma by body, speech, and mind, possessing exceeding quick wit, devoted to seeking Dhamma in various Dhamma topics, going from one place to another wherever there is talk of fewness of wishes, talk of contentment, talk of seclusion, talk of non-entanglement, talk of aroused energy, talk of morality, talk of concentration, talk of wisdom, talk of liberation, talk of the knowledge and vision of liberation, and there they drink the essence of that talk—such bhikkhus, O Great King, are called ‘soṇḍā pipāsā’ (Dhamma-drinkers) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào yêu thích Pháp, ưa thích những lời nói dễ thương, vô cùng hoan hỷ với Abhidhamma và Abhivinaya, dù ở trong rừng, dưới gốc cây, hay trong nhà trống, họ vẫn uống vị Pháp tối thượng; thân, khẩu, ý của họ thấm nhuần vị Pháp tối thượng, có trí tuệ siêu việt, thực hành tìm cầu Pháp trong các Pháp, từ nơi này đến nơi khác, ở bất cứ đâu có câu chuyện về ít dục, câu chuyện về tri túc, câu chuyện về viễn ly, câu chuyện về không giao du, câu chuyện về tinh tấn, câu chuyện về giới, câu chuyện về định, câu chuyện về tuệ, câu chuyện về giải thoát, câu chuyện về giải thoát tri kiến, họ đến đó và uống vị của những câu chuyện ấy, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Những người say và khát Pháp’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1728
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyuttā nisajjaṭṭhānacaṅkamehi rattindivaṃ vītināmenti, bhāvanānuyogamanuyuttā kilesapaṭibāhanāya sadatthappasutā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘nagaraguttikā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are devoted to vigilance in the first and last watches of the night, spending day and night in sitting, standing, and walking meditation, devoted to mental development, striving for their own welfare to repel defilements—such bhikkhus, O Great King, are called ‘nagaraguttikā’ (city guards) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào chuyên tâm thực hành tỉnh thức vào đầu đêm và cuối đêm, trải qua ngày đêm bằng cách ngồi, đứng, đi kinh hành, chuyên tâm thực hành thiền định để đẩy lùi phiền não, chuyên cần vì mục đích tối thượng của mình, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người gác thành’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1729
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū navaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato ca byañjanato ca nayato ca kāraṇato ca hetuto ca udāharaṇato ca vācenti anuvācenti bhāsanti anubhāsanti, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘dhammāpaṇikā’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who recite and re-recite, speak and re-speak the nine-fold Buddha-word in terms of meaning, expression, method, reason, cause, and illustration—such bhikkhus, O Great King, are called ‘dhammāpaṇikā’ (Dhamma merchants) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào giảng dạy, lặp lại, nói, và lặp lại chín phần Phật ngôn (Navaṅga Buddhavacana) về nghĩa, về văn, về phương pháp, về nguyên nhân, về lý do, và về ví dụ, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Người bán Pháp’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1730
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū dhammaratanabhogena āgamapariyattisutabhogena bhogino dhanino niddiṭṭhasarabyañjanalakkhaṇappaṭivedhā viññū pharaṇā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘dhammaseṭṭhino’ti vuccanti.
“Those bhikkhus, O Great King, who are wealthy and rich with the treasure of Dhamma, with the treasure of learning and scriptural knowledge, who are discerning, skilled in the penetration of specified syllables, words, and characteristics, and who are pervasive—such bhikkhus, O Great King, are called ‘dhammaseṭṭhino’ (chief Dhamma merchants) in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào giàu có, có của cải nhờ kho tàng Pháp bảo, nhờ kho tàng kinh điển đã học, có trí tuệ, có sự thấu hiểu về đặc điểm của nguyên âm và phụ âm đã được chỉ rõ, có trí tuệ lan tỏa, này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Trưởng giả Pháp’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1731
‘‘Ye pana te, mahārāja, bhikkhū uḷāradesanāpaṭivedhā pariciṇṇārammaṇavibhattiniddesā sikkhāguṇapāramippattā, evarūpā kho, mahārāja, bhikkhū bhagavato dhammanagare ‘vissutadhammikā’ti vuccanti.
“Moreover, great king, those bhikkhus who have penetrated noble teachings, who are skilled in analyzing and expounding objects of meditation, and who have attained the perfection of the qualities of training—such bhikkhus, great king, are called ‘well-known Dhamma practitioners’ in the Buddha’s city of Dhamma.
“Này Đại vương, những Tỳ-kheo nào có sự thấu hiểu về giáo lý tối thượng, khéo léo trong việc phân tích và trình bày các đối tượng đã được thực hành, đã đạt đến sự viên mãn về đức hạnh của sự học (Sikkhā), này Đại vương, những Tỳ-kheo như vậy được gọi là ‘Những người giữ Pháp nổi tiếng’ trong thành phố Pháp của Đức Thế Tôn.
1732
‘‘Evaṃ suvibhattaṃ kho, mahārāja, bhagavato dhammanagaraṃ evaṃ sumāpitaṃ evaṃ suvihitaṃ evaṃ suparipūritaṃ evaṃ suvavatthāpitaṃ evaṃ surakkhitaṃ evaṃ sugopitaṃ evaṃ duppasayhaṃ paccatthikehi paccāmittehi, iminā, mahārāja, kāraṇena iminā hetunā iminā nayena iminā anumānena ñātabbaṃ atthi so bhagavāti.
“Thus, great king, the Buddha’s city of Dhamma is well-divided, well-constructed, well-arranged, well-filled, well-established, well-guarded, well-protected, and difficult for adversaries and enemies to overcome. By this reason, great king, by this cause, by this method, by this inference, it should be known that the Blessed One exists.
“Này Đại vương, thành phố Pháp của Đức Thế Tôn được phân chia rõ ràng như vậy, được xây dựng tốt đẹp như vậy, được sắp đặt chu đáo như vậy, được làm cho đầy đủ như vậy, được thiết lập có trật tự như vậy, được bảo vệ cẩn mật như vậy, được canh giữ kỹ lưỡng như vậy, khó bị kẻ thù và đối thủ xâm nhập. Này Đại vương, vì lý do này, vì nguyên nhân này, vì phương pháp này, vì sự suy luận này, cần phải biết rằng Đức Thế Tôn có tồn tại.”
1733
‘‘‘Yathāpi nagaraṃ disvā, suvibhattaṃ manoramaṃ;
“Just as, seeing a city, well-divided and delightful,
“Cũng như khi nhìn thấy một thành phố được phân chia rõ ràng, đẹp đẽ;
1734
Anumānena jānanti, vaḍḍhakissa mahattanaṃ.
People know by inference the greatness of the architect.
Người ta suy luận và biết được sự vĩ đại của người thợ xây.
1735
‘‘‘Tatheva lokanāthassa, disvā dhammapuraṃ varaṃ;
“Likewise, seeing the excellent city of Dhamma of the Lord of the world,
Cũng vậy, khi nhìn thấy thành phố Pháp tối thượng của Đấng Cứu thế;
1736
Anumānena jānanti, atthi so bhagavā iti.
People know by inference that the Blessed One exists.
Người ta suy luận và biết rằng Đức Thế Tôn có tồn tại.
1737
‘‘‘Anumānena jānanti, ūmiṃ disvāna sāgare;
“People know by inference, seeing a wave in the ocean;
Người ta suy luận và biết, khi nhìn thấy sóng trên đại dương;
1738
Yathāyaṃ dissate ūmi, mahanto so bhavissati.
‘As this wave appears, so great must that ocean be.’
Rằng khi sóng ấy xuất hiện, nó ắt hẳn là rất lớn.
1739
‘‘‘Tathā buddhaṃ sokanudaṃ, sabbatthamaparājitaṃ;
“Similarly, seeing the Buddha, dispeller of sorrow, unconquered in all respects,
Cũng vậy, Đức Phật, Đấng diệt trừ sầu muộn, bất bại trong mọi phương diện;
1740
Taṇhakkhayamanuppattaṃ, bhavasaṃsāramocanaṃ.
Who has attained the destruction of craving, who liberates from the cycle of existence,
Đã đạt đến sự diệt trừ tham ái, Đấng giải thoát khỏi luân hồi sinh tử.
1741
‘‘‘Anumānena ñātabbaṃ, ūmiṃ disvā sadevake;
“It should be known by inference, seeing the wave in the world of devas and humans;
Cần phải suy luận và biết, khi nhìn thấy sóng trong thế giới chư thiên và loài người;
1742
Yathā dhammūmivipphāro, aggo buddho bhavissati.
‘As this surge of Dhamma spreads, so supreme must the Buddha be.’
Rằng sự lan tỏa của sóng Pháp ấy, Đức Phật ắt hẳn là tối thượng.
1743
‘‘‘Anumānena jānanti, disvā accuggataṃ giriṃ;
“People know by inference, seeing a very high mountain;
Người ta suy luận và biết, khi nhìn thấy ngọn núi cao vút;
1744
Yathā accuggato eso, himavā so bhavissati.
‘As this is very high, so it must be the Himalayas.’
Rằng ngọn núi cao vút ấy ắt hẳn là Hy Mã Lạp Sơn.
1745
‘‘‘Tathā disvā dhammagiriṃ, sītībhūtaṃ nirūpadhiṃ;
“Similarly, seeing the mountain of Dhamma, cooled and free from defilements,
“““Sau khi thấy ngọn núi Pháp, đã tịch tịnh, không còn các uẩn (upadhi);
1746
Accuggataṃ bhagavato, acalaṃ suppatiṭṭhitaṃ.
The exceedingly high, unshakeable, well-established mountain of the Blessed One,
Cao vút của Đức Thế Tôn, vững chãi, kiên cố.
1747
‘‘‘Anumānena ñātabbaṃ, disvāna dhammapabbataṃ;
“It should be known by inference, seeing the mountain of Dhamma;
“““Sau khi thấy ngọn núi Pháp, nên biết bằng sự suy đoán:
1748
Tathā hi so mahāvīro, aggo buddho bhavissati.
‘Thus indeed, that great hero, the Buddha, must be supreme.’
Vị Đại Hùng ấy sẽ là bậc Đạo Sư, là Đức Phật tối thượng.
1749
‘‘‘Yathāpi gajarājassa, padaṃ disvāna mānusā;
“Just as humans, seeing the footprint of a king elephant,
“““Cũng như con người, sau khi thấy dấu chân của vua voi,
1750
Anumānena jānanti, mahā eso gajo iti.
Know by inference, ‘This is a great elephant.’
Biết bằng sự suy đoán: ‘Đây là một con voi lớn’.
1751
‘‘‘Tatheva buddhanāgassa, padaṃ disvā vibhāvino;
“Similarly, seeing the Dhamma-footprint of the discerning Buddha-elephant,
“““Cũng vậy, sau khi thấy dấu chân của Phật-Voi-Chúa, bậc có trí tuệ siêu việt,
1752
Anumānena jānanti, uḷāro so bhavissati.
People know by inference, ‘He must be noble.’
Biết bằng sự suy đoán: ‘Ngài ấy sẽ là bậc cao cả’.
1753
‘‘‘Anumānena jānanti, bhīte disvāna kummige;
“People know by inference, seeing frightened deer;
“““Biết bằng sự suy đoán, sau khi thấy những con thú nhỏ sợ hãi:
1754
Migarājassa saddena, bhītāme kummigā iti.
‘These deer are frightened by the roar of the lion king.’
‘Những con thú nhỏ này sợ hãi vì tiếng gầm của vua thú’.
1755
‘‘‘Tatheva titthiye disvā, vitthate bhītamānase;
“Similarly, seeing the sectarians, agitated and terrified in mind,
“““Cũng vậy, sau khi thấy các ngoại đạo hoảng loạn, tâm hồn sợ hãi,
1756
Anumānena ñātabbaṃ, dhammarājena gajjitaṃ.
It should be known by inference that the Dhamma King has roared.
Nên biết bằng sự suy đoán: ‘Đó là tiếng rống của Pháp Vương’.
1757
‘‘‘Nibbutaṃ pathaviṃ disvā, haritapattaṃ mahodikaṃ;
“Seeing the earth refreshed, with green leaves and abundant water,
“““Sau khi thấy mặt đất được làm mát, lá cây xanh tươi, có nhiều nước,
1758
Anumānena jānanti, mahāmeghena nibbutaṃ.
People know by inference that it has been refreshed by a great cloud.
Biết bằng sự suy đoán: ‘Đã được làm mát bởi trận mưa lớn’.
1759
‘‘‘Tathevimaṃ janaṃ disvā, āmoditapamoditaṃ;
“Similarly, seeing these people joyful and delighted,
“““Cũng vậy, sau khi thấy chúng sinh này hoan hỷ, vui mừng,
1760
Anumānena ñātabbaṃ, dhammameghena tappitaṃ.
It should be known by inference that they have been satisfied by the cloud of Dhamma.
Nên biết bằng sự suy đoán: ‘Đã được thỏa mãn bởi mưa Pháp’.
1761
‘‘‘Laggaṃ disvā bhusaṃ paṅkaṃ, kalaladdagataṃ mahiṃ;
“Seeing the earth covered with thick mud, submerged in mire and slime,
“““Sau khi thấy bùn lầy bám chặt, đất bị ngập trong bùn,
1762
Anumānena jānanti, vārikkhandho mahā gato.
People know by inference that a great mass of water has come.
Biết bằng sự suy đoán: ‘Khối nước lớn đã đến’.
1763
‘‘‘Tathevimaṃ janaṃ disvā, rajapaṅkasamohitaṃ;
“Similarly, seeing these people, covered with the mud of defilements,
“““Cũng vậy, sau khi thấy chúng sinh này đã được gột rửa khỏi bụi bẩn và bùn lầy (phiền não),
1764
Vahitaṃ dhammanadiyā, visaṭṭhaṃ dhammasāgare.
Carried by the river of Dhamma, released into the ocean of Dhamma,
Được cuốn trôi bởi dòng sông Pháp, và được thả vào biển Pháp.
1765
‘‘‘Dhammāmatagataṃ disvā, sadevakamimaṃ mahiṃ;
“Seeing this world of devas and humans, immersed in the Deathless Dhamma,
“““Sau khi thấy thế gian này cùng với chư thiên đã đạt đến Pháp-cam-lồ,
1766
Anumānena ñātabbaṃ, dhammakkhandho mahā gato.
It should be known by inference that a great mass of Dhamma has come.
Nên biết bằng sự suy đoán: ‘Một khối Pháp lớn đã đến’.
1767
‘‘‘Anumānena jānanti, ghāyitvā gandhamuttamaṃ;
“People know by inference, smelling a supreme fragrance;
“““Biết bằng sự suy đoán, sau khi ngửi được mùi hương tối thượng:
1768
Yathāyaṃ vāyate gandho, hessanti pupphitā dumā.
‘As this fragrance wafts, so the trees must be in bloom.’
‘Mùi hương này đang lan tỏa, cây cối chắc chắn sẽ nở hoa’.
1769
‘‘‘Tathevāyaṃ sīlagandho, pavāyati sadevake;
“Similarly, as this fragrance of sīla wafts through the world of devas and humans,
“““Cũng vậy, mùi hương giới đức này đang lan tỏa khắp thế gian cùng với chư thiên;
1770
Anumānena ñātabbaṃ, atthi buddho anuttaro’ti.
It should be known by inference that the unsurpassed Buddha exists.”
Nên biết bằng sự suy đoán: ‘Có một Đức Phật vô thượng’.”””
1771
‘‘Evarūpena kho, mahārāja, kāraṇasatena kāraṇasahassena hetusatena hetusahassena nayasatena nayasahassena opammasatena opammasahassena sakkā buddhabalaṃ upadassayituṃ.
“By such a hundred reasons, great king, by a thousand reasons, by a hundred causes, by a thousand causes, by a hundred methods, by a thousand methods, by a hundred similes, by a thousand similes, is it possible to demonstrate the Buddha’s power.
“Thưa Đại vương, với hàng trăm lý do, hàng ngàn lý do, hàng trăm nguyên nhân, hàng ngàn nguyên nhân, hàng trăm phương pháp, hàng ngàn phương pháp, hàng trăm ví dụ, hàng ngàn ví dụ như vậy, có thể trình bày sức mạnh của Đức Phật.
Yathā, mahārāja, dakkho mālākāro nānāpuppharāsimhā ācariyānusiṭṭhiyā paccattapurisakārena vicittaṃ mālāguṇarāsiṃ kareyya, evameva kho, mahārāja, so bhagavā vicittapuppharāsi viya anantaguṇo appameyyaguṇo, ahametarahi jinasāsane mālākāro viya pupphaganthako pubbakānaṃ ācariyānaṃ maggenapi mayhaṃ buddhibalenapi asaṅkhyeyyenapi kāraṇena anumānena buddhabalaṃ dīpayissāmi, tvaṃ panettha chandaṃ janehi savanāyā’’ti.
Just as, great king, a skillful garland-maker might fashion a diverse array of garlands from a heap of various flowers, guided by his teacher’s instructions and his own personal effort, even so, great king, that Blessed One is like a diverse heap of flowers, possessing infinite and immeasurable qualities. I, at this time, like a garland-maker stringing flowers in the Dispensation of the Victorious One, will demonstrate the Buddha’s power through the path of the former teachers, by my own intellectual strength, and by innumerable reasons and inferences. You, for your part, should generate the desire to listen.”
Thưa Đại vương, cũng như một người thợ làm vòng hoa khéo léo, theo sự chỉ dẫn của thầy và với sự nỗ lực cá nhân, có thể kết thành một chuỗi vòng hoa đa dạng từ một đống hoa đủ loại; cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Thế Tôn ấy là vô lượng công đức, vô biên công đức như một đống hoa đa dạng, và giờ đây, trong giáo pháp của Đức Phật, con như người thợ làm vòng hoa kết hoa, con sẽ trình bày sức mạnh của Đức Phật bằng hàng vạn lý do và suy đoán, theo con đường của các bậc thầy tiền bối và bằng trí tuệ của con. Xin Đại vương hãy phát khởi ý muốn lắng nghe.”
1772
‘‘Dukkaraṃ, bhante nāgasena, aññesaṃ evarūpena kāraṇena anumānena buddhabalaṃ upadassayituṃ, nibbutosmi, bhante nāgasena, tumhākaṃ paramavicittena pañhaveyyākaraṇenā’’ti.
“It is difficult, Venerable Nāgasena, for others to demonstrate the Buddha’s power by such reasons and inferences. I am refreshed, Venerable Nāgasena, by your exceedingly diverse exposition of questions.”
“Bạch Đại đức Nāgasena, thật khó cho người khác để trình bày sức mạnh của Đức Phật bằng những lý do và suy đoán như vậy. Bạch Đại đức Nāgasena, con đã được an lạc bởi lời giải đáp vấn nạn vô cùng vi diệu của Đại đức.”
1773
Anumānapañho paṭhamo.
The First Question on Inference.
Vấn đề về suy đoán thứ nhất.
1774
2. Dhutaṅgapañho
2. The Question on Dhutaṅga
2. Vấn đề về Dhutaṅga
1775
‘‘Passatāraññake bhikkhū, ajjhogāḷhe dhute guṇe;
“Seeing the bhikkhus in the forest, immersed in the qualities of purification;
“““Vua thấy các Tỳ-kheo ở rừng, đã tu tập các dhutaṅga;
1776
Puna passati gihī rājā, anāgāmiphale ṭhite.
Again, the king saw householders established in the fruit of Anāgāmi.
Lại thấy các cư sĩ, đã chứng quả Anāgāmī.
1777
‘‘Ubhopi te viloketvā, uppajji saṃsayo mahā;
Having observed both of them, a great doubt arose:
“““Sau khi xem xét cả hai, một mối nghi lớn đã khởi lên;
1778
Bujjheyya ce gihī dhamme, dhutaṅgaṃ nipphalaṃ siyā.
‘If a householder could awaken to the Dhamma, then the dhutaṅga practice would be fruitless.
Nếu cư sĩ có thể giác ngộ Pháp, thì dhutaṅga sẽ vô ích.
1779
‘‘Paravādivādamathanaṃ, nipuṇaṃ piṭakattaye;
Come, I will question the supreme speaker, skilled in the three Piṭakas, who refutes the doctrines of others;
“““Bậc phá tan luận điệu của ngoại đạo, tinh thông Tam tạng,
1780
Handa pucche kathiseṭṭhaṃ, so me kaṅkhaṃ vinessatī’’ti.
He will remove my doubt.’”
Nào, ta sẽ hỏi bậc thuyết pháp tối thượng, Ngài sẽ giải tỏa nghi ngờ của ta.”””
1781
Atha kho milindo rājā yenāyasmā nāgaseno tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāgasenaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca ‘‘bhante nāgasena, atthi koci gihī agāriko kāmabhogī puttadārasambādhasayanaṃ ajjhāvasanto kāsikacandanaṃ paccanubhonto mālāgandhavilepanaṃ dhārayanto jātarūparajataṃ sādiyanto maṇimuttākañcanavicittamoḷibaddho yena santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikata’’nti?
Then King Milinda approached the Venerable Nāgasena. Having approached, he saluted the Venerable Nāgasena and sat down to one side. Sitting to one side, King Milinda said to the Venerable Nāgasena: “Venerable Nāgasena, is there any householder, a layperson, who enjoys sensual pleasures, dwells in a bed crowded with children and a wife, experiences Kāsi sandalwood, wears garlands, perfumes, and ointments, delights in gold and silver, and is adorned with a jeweled, pearl, and golden diadem, who has realized the peaceful ultimate Nibbāna?”
Rồi vua Milinda đến chỗ Đại đức Nāgasena, sau khi đến và đảnh lễ Đại đức Nāgasena, vua ngồi xuống một bên. Ngồi một bên, vua Milinda thưa với Đại đức Nāgasena: “Bạch Đại đức Nāgasena, có người cư sĩ nào, sống tại gia, hưởng thụ dục lạc, sống trong cảnh chật chội của vợ con, dùng y phục và gỗ đàn hương Kāsi, đeo vòng hoa, hương liệu và phấn sáp, chấp nhận vàng bạc, đầu đội vương miện trang sức bằng ngọc, châu báu và vàng, mà đã chứng đắc Niết Bàn tối thượng, an tịnh không?”
1782
‘‘Na, mahārāja, ekaññeva sataṃ na dve satāni na tīṇi cattāri pañca satāni na sahassaṃ na satasahassaṃ na koṭisataṃ na koṭisahassaṃ na koṭisatasahassaṃ, tiṭṭhatu mahārāja dasannaṃ vīsatiyā satassa sahassassa abhisamayo, katamena te pariyāyena anuyogaṃ dammī’’ti.
“No, great king, not just one hundred, nor two hundred, nor three, four, or five hundred, nor one thousand, nor one hundred thousand, nor ten million, nor one hundred million, nor one thousand million. Let the realization of ten, twenty, or one hundred thousand people stand aside, great king; by what method shall I give you the answer?”
“Thưa Đại vương, không phải chỉ một trăm, không phải hai trăm, không phải ba, bốn, năm trăm, không phải một ngàn, không phải một trăm ngàn, không phải một trăm triệu, không phải một ngàn triệu, không phải một trăm ngàn triệu. Thưa Đại vương, hãy bỏ qua sự chứng đắc của mười, hai mươi, một trăm ngàn người. Ngài muốn con trình bày câu trả lời theo cách nào?”
1783
‘‘Tvamevetaṃ brūhī’’ti.
“You yourself tell it.”
“Xin Đại đức hãy nói ra.”
‘‘Tenahi te, mahārāja, kathayissāmi satena vā sahassena vā satasahassena vā koṭiyā vā koṭisatena vā koṭisahassena vā koṭisatasahassena vā, yā kāci navaṅge buddhavacane sallekhitācārappaṭipattidhutavaraṅgaguṇanissitā* thā, tā sabbā idha samosarissanti.
“In that case, great king, I will tell you by hundreds, or by thousands, or by hundreds of thousands, or by ten millions, or by hundreds of millions, or by thousands of millions, or by hundreds of thousands of millions. Whatever discourses in the nine-limbed Buddha-word are based on the qualities of the excellent dhutaṅga practice, which is a practice of austerity, all of them will converge here.
“Vậy thì, thưa Đại vương, con sẽ nói cho ngài bằng một trăm, hoặc một ngàn, hoặc một trăm ngàn, hoặc một crore, hoặc một trăm crore, hoặc một ngàn crore, hoặc một trăm ngàn crore. Bất kỳ lời dạy nào trong Cửu Phần Giáo Pháp của Đức Phật, liên quan đến hạnh thiểu dục, thực hành dhutaṅga và các đức hạnh cao quý, tất cả sẽ hội tụ ở đây.
Yathā, mahārāja, ninnunnatasamavisamathalāthaladesabhāge abhivuṭṭhaṃ udakaṃ, sabbaṃ taṃ tato vinigaḷitvā mahodadhiṃ sāgaraṃ samosarati, evameva kho, mahārāja, sampādake sati yā kāci navaṅge buddhavacane sallekhitācārappaṭipattidhutaṅgaguṇadharanissitā kathā, tā sabbā idha samosarissanti.
Just as, great king, water that has rained down on high, low, even, and uneven, dry and marshy lands, all of it flows down from there and converges into the great ocean, the sea; even so, great king, when it is complete, whatever discourses in the nine-limbed Buddha-word are based on the qualities of the dhutaṅga practice, which is a practice of austerity, all of them will converge here.
Thưa Đại vương, cũng như nước mưa rơi xuống những vùng đất cao thấp, bằng phẳng, gồ ghề, dốc đứng, tất cả đều chảy từ đó mà hội tụ về đại dương, biển cả; cũng vậy, thưa Đại vương, khi có sự đầy đủ, bất kỳ lời dạy nào trong Cửu Phần Giáo Pháp của Đức Phật, liên quan đến hạnh thiểu dục, thực hành dhutaṅga và các đức hạnh, tất cả sẽ hội tụ ở đây.”
1784
‘‘Mayhampettha, mahārāja, paribyattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanaṃ samosarissati, teneso attho suvibhatto vicitto paripuṇṇo parisuddho samānīto bhavissati.
“And here, great king, the elucidation of the reasons through my own clear wisdom will converge, and thereby this meaning will be well-analyzed, varied, complete, pure, and well-presented.
“Thưa Đại vương, ở đây, sự trình bày các lý do bằng trí tuệ sáng suốt của con cũng sẽ hội tụ, nhờ đó ý nghĩa này sẽ được phân tích rõ ràng, đa dạng, đầy đủ và thanh tịnh.
Yathā, mahārāja, kusalo lekhācariyo anusiṭṭho lekhaṃ osārento attano byattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanena lekhaṃ paripūreti, evaṃ sā lekhā samattā paripuṇṇā anūnikā bhavissati.
Just as, great king, a skilled scribe, having been instructed, completes a writing, and by elucidating the reasons through his own clear wisdom, he makes the writing complete, perfect, and without deficiency.
Thưa Đại vương, cũng như một người thư ký khéo léo, được chỉ dạy, khi hoàn thành một bản viết, bằng trí tuệ sáng suốt của mình và sự trình bày các lý do, sẽ làm cho bản viết đó hoàn chỉnh, đầy đủ và không thiếu sót.
Evameva mayhampettha paribyattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanaṃ samosarissati, teneso attho suvibhatto vicitto paripuṇṇo parisuddho samānīto bhavissati.
Even so, here, the elucidation of the reasons through my own clear wisdom will converge, and thereby this meaning will be well-analyzed, varied, complete, pure, and well-presented.
Cũng vậy, ở đây, sự trình bày các lý do bằng trí tuệ sáng suốt của con cũng sẽ hội tụ, nhờ đó ý nghĩa này sẽ được phân tích rõ ràng, đa dạng, đầy đủ và thanh tịnh.”
1785
‘‘Nagare, mahārāja, sāvatthiyā pañcakoṭimattā ariyasāvakā bhagavato upāsakaupāsikāyo sattapaṇṇāsasahassāni tīṇi ca satasahassāni anāgāmiphale patiṭṭhitā, te sabbepi gihī yeva, na pabbajitā.
“In the city of Sāvatthī, great king, there were five hundred thousand noble disciples, male and female lay followers of the Blessed One, established in the Anāgāmi fruit—fifty-seven thousand three hundred thousand of them. All of them were householders, not renunciants.
“Thưa Đại vương, tại thành Sāvatthī, có khoảng năm crore (năm mươi triệu) vị Thánh đệ tử, gồm nam và nữ cư sĩ của Đức Thế Tôn, có năm mươi bảy ngàn ba trăm ngàn người đã chứng đắc quả Anāgāmī, tất cả đều là cư sĩ, không phải xuất gia.
Puna tattheva kaṇḍambamūle yamakapāṭihāriye vīsati pāṇakoṭiyo abhisamiṃsu, puna cūḷarāhulovāde* , mahāmaṅgalasuttante, samacittapariyāye, parābhavasuttante, purābhedasuttante, kalahavivādasuttante, cūḷabyūhasuttante, mahābyūhasuttante, tuvaṭakasuttante, sāriputtasuttante gaṇanapathamatītānaṃ devatānaṃ dhammābhisamayo ahosi.
Again, right there at the foot of the Kaṇḍamba tree, during the Twin Miracle, twenty koṭis of beings realized the Dhamma. Again, in the Cūḷarāhulovāda, Mahāmaṅgalasuttanta, Samacittapariyāya, Parābhavasuttanta, Purābhedasuttanta, Kalahavivādasuttanta, Cūḷabyūhasuttanta, Mahābyūhasuttanta, Tuvaṭakasuttanta, Sāriputtasuttanta, there was the realization of the Dhamma by countless devas.
Lại nữa, tại gốc cây xoài ở chỗ Song Thần Thông (Yamakapāṭihāriya), hai mươi crore (hai trăm triệu) chúng sinh đã chứng đắc Pháp. Lại nữa, trong Tiểu Kinh Rāhulovāda (Cūḷarāhulovāda), Đại Kinh Mangala (Mahāmaṅgalasuttanta), Samacittapariyāya, Parābhavasuttanta, Purābhedasuttanta, Kalahavivādasuttanta, Cūḷabyūhasuttanta, Mahābyūhasuttanta, Tuvaṭakasuttanta, Sāriputtasuttanta, vô số chư thiên đã chứng đắc Pháp.”
1786
‘‘Nagare rājagahe paññāsasahassāni tīṇi ca satasahassāni ariyasāvakā bhagavato upāsakaupāsikāyo, puna tattheva dhanapālahatthināgadamane navuti pāṇakoṭiyo, pārāyanasamāgame pāsāṇakacetiye cuddasa pāṇakoṭiyo, puna indasālaguhāyaṃ asīti devatākoṭiyo, puna bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye paṭhame dhammadesane aṭṭhārasa brahmakoṭiyo aparimāṇā ca devatāyo, puna tāvatiṃsabhavane paṇḍukambalasilāyaṃ abhidhammadesanāya asīti devatākoṭiyo, devorohaṇe saṅkassanagaradvāre lokavivaraṇapāṭihāriye pasannānaṃ naramarūnaṃ tiṃsa koṭiyo abhisamiṃsu.
“In the city of Rājagaha, fifty thousand and three hundred thousand noble disciples, male and female lay followers of the Blessed One, attained comprehension. Again, right there, at the taming of the elephant Dhanapāla, ninety crores of beings attained comprehension. At the assembly of the Pārāyana, at Pāsāṇaka Cetiya, fourteen crores of beings attained comprehension. Again, in the Indasāla Cave, eighty crores of devas attained comprehension. Again, in Bārāṇasī, at Isipatana Migadāya, during the first discourse on Dhamma, eighteen crores of Brahmās and immeasurable devas attained comprehension. Again, in the Tāvatiṃsa realm, on the Paṇḍukambala stone, during the Abhidhamma discourse, eighty crores of devas attained comprehension. At the descent of devas, at the gate of Saṅkassa city, during the miracle of the opening of the worlds, thirty crores of gladdened humans and devas attained comprehension.
Tại thành Rājagaha, năm vạn và ba trăm ngàn vị thánh đệ tử, những nam cư sĩ và nữ cư sĩ của Đức Thế Tôn, đã chứng ngộ. Rồi cũng tại đó, trong sự chế ngự voi chúa Dhanapāla, chín mươi triệu chúng sinh đã chứng ngộ. Trong hội Parāyana tại tháp Pāsāṇaka, mười bốn triệu chúng sinh đã chứng ngộ. Rồi trong hang Indasāla, tám mươi triệu thiên nhân đã chứng ngộ. Rồi tại Isipatana Migadāya ở Bārāṇasī, trong bài thuyết Pháp đầu tiên, mười tám triệu Phạm thiên và vô số thiên nhân đã chứng ngộ. Rồi tại cõi trời Tāvatiṃsa, trên tảng đá Paṇḍukambala, trong bài thuyết Abhidhamma, tám mươi triệu thiên nhân đã chứng ngộ. Tại cổng thành Saṅkassa khi chư thiên giáng trần, trong phép lạ mở ra thế giới, ba mươi triệu người và chư thiên có đức tin đã chứng ngộ.
1787
Puna sakkesu kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme buddhavaṃsadesanāya mahāsamayasuttantadesanāya ca gaṇanapathamatītānaṃ devatānaṃ dhammābhisamayo ahosi.
Again, among the Sakyas, in Kapilavatthu, at the Nigrodhārāma, during the discourse on the Buddha-vaṃsa and the Mahāsamaya Suttanta, the comprehension of Dhamma occurred for devas whose numbers were beyond reckoning.
Rồi tại Kapilavatthu thuộc xứ Sakya, ở Nigrodhārāma, trong bài thuyết Pháp về Phật sử và bài thuyết kinh Mahāsamaya, chư thiên với số lượng không thể đếm được đã chứng ngộ Pháp.
Puna sumanamālākārasamāgame, garahadinnasamāgame, ānandaseṭṭhisamāgame, jambukājīvakasamāgame, maṇḍukadevaputtasamāgame, maṭṭhakuṇḍalidevaputtasamāgame, sulasānagarasobhinisamāgame, sirimānagarasobhinisamāgame, pesakāradhītusamāgame, cūḷasubhaddāsamāgame, sāketabrāhmaṇassa āḷāhanadassanasamāgame, sūnāparantakasamāgame, sakkapañhasamāgame, tirokuṭṭasamāgame* , ratanasuttasamāgame paccekaṃ caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi, yāvatā, mahārāja, bhagavā loke aṭṭhāsi, tāva tīsu maṇḍalesu soḷasasu mahājanapadesu yattha yattha bhagavā vihāsi, tattha tattha yebhuyyena dve tayo cattāro pañca sataṃ sahassaṃ satasahassaṃ devā ca manussā ca santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikariṃsu.
Again, at the assembly of Sumanamālākāra, at the assembly of Garahadinna, at the assembly of Ānandaseṭṭhi, at the assembly of Jambukājīvaka, at the assembly of the deva-putta Maṇḍūka, at the assembly of the deva-putta Maṭṭhakuṇḍalī, at the assembly of Sulasā Nagarasobhinī, at the assembly of Sirimā Nagarasobhinī, at the assembly of the weaver's daughter, at the assembly of Cūḷasubhaddā, at the assembly of witnessing the funeral pyre of the Sāketa brahmin, at the assembly of Sūnāparantaka, at the assembly of Sakka-pañha, at the assembly of Tirokuṭṭa, and at the assembly of the Ratana Sutta, the comprehension of Dhamma occurred for eighty-four thousand beings in each case. Indeed, great king, as long as the Blessed One remained in the world, in the three regions and sixteen great countries, wherever the Blessed One dwelled, there, for the most part, two, three, four, five, a hundred, a thousand, or a hundred thousand devas and humans realized the supreme reality, Nibbāna.
Rồi trong hội Sumanamālākāra, hội Garahadinna, hội Ānandaseṭṭhi, hội Jambukājīvaka, hội Maṇḍukadevaputta, hội Maṭṭhakuṇḍalidevaputta, hội Sulasānagarasobhinī, hội Sirimānagarasobhinī, hội Pesakāradhītā, hội Cūḷasubhaddā, hội Saketabrāhmaṇa xem nơi hỏa táng, hội Sūnāparantaka, hội Sakkapañha, hội Tirokuṭṭa, hội Ratana Sutta, mỗi hội có tám mươi bốn ngàn chúng sinh đã chứng ngộ Pháp. Thật vậy, Đại vương, chừng nào Đức Thế Tôn còn ở trên đời, chừng đó tại ba khu vực và mười sáu đại quốc, bất cứ nơi nào Đức Thế Tôn ngự, ở đó phần lớn hai, ba, bốn, năm trăm, ngàn, trăm ngàn chư thiên và nhân loại đã chứng đắc Nibbāna, chân lý tối thượng.
Ye te, mahārāja, devā gihī yeva, na te pabbajitā, etāni ceva, mahārāja, aññāni ca anekāni devatākoṭisatasahassāni gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikariṃsū’’ti.
Those devas, great king, were householders, they were not renunciants. These, great king, and many other hundreds of thousands of crores of devas, as householders, laymen, enjoyers of sensual pleasures, realized the supreme reality, Nibbāna.”
Thưa Đại vương, những vị thiên nhân ấy là cư sĩ, không phải là người xuất gia. Thưa Đại vương, chính những vị này và vô số trăm ngàn triệu thiên nhân khác, vốn là cư sĩ, sống tại gia, hưởng thụ dục lạc, đã chứng đắc Nibbāna, chân lý tối thượng.”
1788
‘‘Yadi, bhante nāgasena, gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, atha imāni dhutaṅgāni kimatthaṃ sādhenti, tena kāraṇena dhutaṅgāni akiccakarāni honti.
“If, Venerable Nāgasena, householders, laymen, enjoyers of sensual pleasures, realize the supreme reality, Nibbāna, then what is the purpose of practicing these dhutaṅgas? For that reason, the dhutaṅgas become useless.
“Bạch Đại đức Nāgasena, nếu các cư sĩ, sống tại gia, hưởng thụ dục lạc, có thể chứng đắc Nibbāna, chân lý tối thượng, vậy thì những pháp Dhutaṅga này để làm gì? Vì lý do đó, các pháp Dhutaṅga trở nên vô ích.
Yadi, bhante nāgasena, vinā mantosadhehi byādhayo vūpasamanti, kiṃ vamanavirecanādinā sarīradubbalakaraṇena?
If, Venerable Nāgasena, diseases subside without charms and medicines, what is the point of weakening the body with emetics, purges, and so forth?
Bạch Đại đức Nāgasena, nếu bệnh tật có thể thuyên giảm mà không cần thuốc thần chú, thì việc làm suy yếu cơ thể bằng cách gây nôn mửa, tiêu chảy, v.v., có ích gì?
Yadi muṭṭhīhi paṭisattuniggaho bhavati, kiṃ asisattisaradhanukodaṇḍalaguḷamuggarehi?
If an enemy can be subdued with fists, what is the point of swords, spears, bows, arrows, clubs, and hammers?
Nếu kẻ thù có thể bị đánh bại bằng nắm đấm, thì cần gì gươm, giáo, tên, cung, gậy, chùy?
Yadi gaṇṭhikuṭilasusirakaṇṭalatāsākhā ālambitvā rukkhamabhirūhanaṃ bhavati, kiṃ dīghadaḷhanisseṇipariyesanena?
If one can climb a tree by clinging to knots, crooked branches, hollows, thorns, vines, and twigs, what is the point of searching for a long, sturdy ladder?
Nếu có thể leo cây bằng cách bám vào các mắt cây, vỏ cây, gai, dây leo và cành cây, thì cần gì phải tìm kiếm một cái thang dài và chắc chắn?
Yadi thaṇḍilaseyyāya dhātusamatā bhavati, kiṃ sukhasamphassamahatimahāsirisayanapariyesanena?
If the elements are balanced by sleeping on the ground, what is the point of searching for a large, splendid, comfortable bed?
Nếu có thể cân bằng các yếu tố (dhātu) bằng cách nằm trên đất trống, thì cần gì phải tìm kiếm một chiếc giường lớn, sang trọng, êm ái?
Yadi ekako sāsaṅkasappaṭibhayavisamakantārataraṇasamattho bhavati, kiṃ sannaddhasajjamahatimahāsatthapariyesanena?
If one can cross a fearful, dangerous, uneven wilderness alone, what is the point of searching for a large, well-equipped caravan?
Nếu một người có thể một mình vượt qua một khu rừng hiểm trở, đầy hiểm nguy, gập ghềnh, thì cần gì phải tìm kiếm một đoàn xe lớn, được trang bị đầy đủ?
Yadi nadisaraṃ bāhunā tarituṃ samattho bhavati, kiṃ dhuvasetunāvāpariyesanena?
If one can swim across a river with one's arms, what is the point of searching for a permanent bridge or a boat?
Nếu có thể bơi qua sông bằng cánh tay, thì cần gì phải tìm kiếm một cây cầu vững chắc hoặc một chiếc thuyền?
Yadi sakasantakena ghāsacchādanaṃ kātuṃ pahoti, kiṃ parūpasevanapiyasamullāpapacchāpuredhāvanena?
If one can provide food and clothing for oneself with one's own property, what is the point of relying on others, speaking pleasingly, and running behind and in front of them?
Nếu có thể tự cung cấp thức ăn và quần áo, thì cần gì phải nịnh bợ, theo đuôi, chạy trước chạy sau để phục vụ người khác?
Yadi akhātataḷāke udakaṃ labhati, kiṃ udapānataḷākapokkharaṇikhaṇanena?
If one can find water in an undug pond, what is the point of digging wells, ponds, and tanks?
Nếu có thể tìm thấy nước trong một cái ao không đào, thì cần gì phải đào giếng, ao, hồ?
Evameva kho, bhante nāgasena, yadi gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, kiṃ dhutaguṇavarasamādiyanenā’’ti?
Just so, Venerable Nāgasena, if householders, laymen, enjoyers of sensual pleasures, realize the supreme reality, Nibbāna, what is the point of undertaking the excellent dhutaṅga qualities?”
Cũng vậy, bạch Đại đức Nāgasena, nếu các cư sĩ, sống tại gia, hưởng thụ dục lạc, có thể chứng đắc Nibbāna, chân lý tối thượng, thì việc thực hành và giữ gìn các phẩm hạnh Dhutaṅga cao quý có ích gì?”
1789
‘‘Aṭṭhavīsati kho panime, mahārāja, dhutaṅgaguṇā yathābhuccaguṇā, yehi guṇehi dhutaṅgāni sabbabuddhānaṃ pihayitāni patthitāni.
“Indeed, great king, there are these twenty-eight dhutaṅga qualities, true qualities, by which the dhutaṅgas are desired and sought after by all Buddhas.
“Thưa Đại vương, đây là hai mươi tám phẩm hạnh Dhutaṅga, những phẩm hạnh chân thật, mà chư Phật đều mong muốn và ca ngợi.
Katame aṭṭhavīsati?
What are these twenty-eight?
Hai mươi tám phẩm hạnh ấy là gì?
Idha, mahārāja, dhutaṅgaṃ suddhājīvaṃ sukhaphalaṃ anavajjaṃ na paradukkhāpanaṃ abhayaṃ asampīḷanaṃ ekantavaḍḍhikaṃ aparihāniyaṃ amāyaṃ ārakkhā patthitadadaṃ sabbasattadamanaṃ saṃvarahitaṃ patirūpaṃ anissitaṃ vippamuttaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ mānappahānaṃ kuvitakkacchedanaṃ kaṅkhāvitaraṇaṃ kosajjaviddhaṃsanaṃ aratippahānaṃ khamanaṃ atulaṃ appamāṇaṃ sabbadukkhakkhayagamanaṃ, ime kho, mahārāja, aṭṭhavīsati dhutaṅgaguṇā yathābhuccaguṇā yehi guṇehi dhutaṅgāni sabbabuddhānaṃ pihayitāni patthitāni.
Here, great king, the dhutaṅga (austere practice) has pure livelihood, has pleasant results, is blameless, does not cause suffering to others, is fearless, is unmolesting, is entirely conducive to growth, is not subject to decline, is without deceit, is protective, grants what is desired, tames all beings, is beneficial for restraint, is suitable, is independent, is liberated, leads to the destruction of lust, to the destruction of hatred, to the destruction of delusion, to the abandonment of conceit, to the cutting off of unwholesome thoughts, to the overcoming of doubt, to the destruction of laziness, to the abandonment of discontent, is enduring, is incomparable, is immeasurable, leads to the destruction of all suffering. These, great king, are the twenty-eight dhutaṅga qualities, true qualities, by which dhutaṅgas are esteemed and desired by all Buddhas.
Thưa Đại vương, ở đây, Dhutaṅga là: sinh kế trong sạch, quả vị an lạc, không lỗi lầm, không làm khổ người khác, không sợ hãi, không bị áp bức, hoàn toàn tăng trưởng (phẩm hạnh), không suy giảm, không giả dối, tự bảo vệ, ban cho điều mong ước, chế ngự mọi chúng sinh, có lợi ích cho sự phòng hộ, phù hợp (với người thiện), không nương tựa, giải thoát, diệt trừ tham ái, diệt trừ sân hận, diệt trừ si mê, đoạn trừ kiêu mạn, cắt đứt tà tư duy, vượt qua hoài nghi, tiêu diệt biếng nhác, đoạn trừ bất mãn, kiên nhẫn, vô song, vô lượng, và dẫn đến sự diệt tận mọi khổ đau. Thưa Đại vương, đây là hai mươi tám phẩm hạnh Dhutaṅga, những phẩm hạnh chân thật, mà chư Phật đều mong muốn và ca ngợi.
1790
‘‘Ye kho te, mahārāja, dhutaguṇe sammā upasevanti, te aṭṭhārasahi guṇehi samupetā bhavanti.
“Those, great king, who properly observe these dhutaṅga qualities, are endowed with eighteen qualities.
“Thưa Đại vương, những ai thực hành đúng đắn các phẩm hạnh Dhutaṅga, họ sẽ được trang bị mười tám phẩm hạnh.
Katamehi aṭṭhārasahi?
Which eighteen?
Mười tám phẩm hạnh ấy là gì?
Ācāro tesaṃ suvisuddho hoti, paṭipadā supūritā hoti, kāyikaṃ vācasikaṃ surakkhitaṃ hoti, manosamācāro suvisuddho hoti, vīriyaṃ supaggahitaṃ hoti, bhayaṃ vūpasammati, attānudiṭṭhibyapagatā hoti, āghāto uparato hoti, mettā upaṭṭhitā hoti, āhāro pariññāto hoti, sabbasattānaṃ garukato hoti, bhojane mattaññū hoti, jāgariyamanuyutto hoti, aniketo hoti, yattha phāsu tattha vihārī hoti, pāpajegucchī hoti, vivekārāmo hoti, satataṃ appamatto hoti, ye te, mahārāja, dhutaguṇe sammā upasevanti, te imehi aṭṭhārasahi guṇehi samupetā bhavanti.
Their conduct is very pure, their practice is well fulfilled, their bodily and verbal actions are well guarded, their mental conduct is very pure, their effort is well aroused, fear subsides, self-view is abandoned, resentment ceases, loving-kindness is established, food is understood, they are respected by all beings, they are moderate in eating, they are devoted to wakefulness, they are homeless, they dwell wherever it is comfortable, they are disgusted by evil, they delight in solitude, they are constantly diligent. Those, great king, who properly observe these dhutaṅga qualities, are endowed with these eighteen qualities.
Hạnh kiểm của họ rất trong sạch, con đường tu tập được hoàn thành tốt đẹp, thân và khẩu được gìn giữ cẩn thận, hành vi ý được rất trong sạch, tinh tấn được phát huy tốt đẹp, sợ hãi được lắng dịu, tà kiến về tự ngã được loại bỏ, oán hận được chấm dứt, lòng từ bi được hiện hữu, thực phẩm được hiểu rõ, được mọi chúng sinh kính trọng, biết tiết độ trong ăn uống, chuyên tâm thức tỉnh, không nhà cửa, sống ở nơi nào thuận tiện, ghê tởm điều ác, ưa thích sự độc cư, luôn luôn không phóng dật. Thưa Đại vương, những ai thực hành đúng đắn các phẩm hạnh Dhutaṅga, họ sẽ được trang bị mười tám phẩm hạnh này.
1791
‘‘Dasa ime, mahārāja, puggalā dhutaguṇārahā.
“These ten individuals, great king, are worthy of the dhutaṅga qualities.
“Thưa Đại vương, có mười hạng người xứng đáng với các phẩm hạnh Dhutaṅga.
Katame dasa?
Which ten?
Mười hạng ấy là gì?
Saddho hoti hirimā dhitimā akuho atthavasī alolo sikkhākāmo daḷhasamādāno anujjhānabahulo mettāvihārī, ime kho, mahārāja, dasa puggalā dhutaguṇārahā.
One who is faithful, conscientious, resolute, not deceitful, intent on the goal, not fickle, desirous of training, firm in undertaking, not prone to finding fault, and dwells in loving-kindness. These ten individuals, great king, are worthy of the dhutaṅga qualities.
Người có đức tin, có lòng hổ thẹn (Hiri), có nghị lực, không gian xảo, thông hiểu lợi ích, không tham lam, khao khát học hỏi, kiên định trong việc chấp nhận (giới luật), thường không chỉ trích, và sống trong lòng từ bi. Thưa Đại vương, đây là mười hạng người xứng đáng với các phẩm hạnh Dhutaṅga.
1792
‘‘Ye te, mahārāja, gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, sabbe te purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattha cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramattaṃ nibbānaṃ sacchikaronti.
“Those lay householders, great king, who enjoy sensual pleasures and realize the ultimate Nibbāna, all of them in previous existences practiced and cultivated the thirteen dhutaṅga qualities; having purified their conduct and practice therein, they, being lay people even today, realize the ultimate Nibbāna.
“Thưa Đại vương, những cư sĩ, sống tại gia, hưởng thụ dục lạc, đã chứng đắc Nibbāna, chân lý tối thượng, tất cả họ trong các kiếp trước đã thực hành và trau dồi mười ba pháp Dhutaṅga. Họ đã thanh lọc hành vi và sự thực hành của mình ở đó, và ngày nay, dù vẫn là cư sĩ, họ đã chứng đắc Nibbāna, chân lý tối thượng.”
1793
‘‘Yathā, mahārāja, kusalo issāso antevāsike paṭhamaṃ tāva upāsanasālāyaṃ cāpabhedacāpāropanaggahaṇamuṭṭhippaṭipīḷanaaṅgulivināmanapādaṭhapanasaraggahaṇasannahanaākaḍḍhana saddhāraṇalakkhaniyamanakhipane tiṇapurisakachakaṇa* tiṇapalālamattikāpuñjaphalakalakkhavedhe anusikkhāpetvā rañño santike upāsanaṃ ārādhayitvā ājaññarathagajaturaṅgadhanadhaññahiraññasuvaṇṇadāsidāsabhariyagāmavaraṃ labhati, evameva kho, mahārāja, ye te gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattheva cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti.
“Just as, great king, a skilled archer, having first trained his apprentices in the archery hall in various aspects of archery—taking the bow, stringing the bow, grasping, pressing the fist, bending the fingers, positioning the feet, taking the arrow, fitting it, drawing, holding steady, aiming at the target, and shooting at straw men, dung, straw, clay heaps, and wooden targets—and having pleased the king with his archery, receives excellent gifts of chariots, elephants, horses, wealth, grain, gold, silver, male and female servants, and wives; even so, great king, those lay householders who enjoy sensual pleasures and realize the ultimate Nibbāna, all of them in previous existences practiced and cultivated the thirteen dhutaṅga qualities; having purified their conduct and practice therein, they, being lay people even today, realize the ultimate Nibbāna.
“Này Đại vương, ví như một cung thủ thiện xảo, trước tiên huấn luyện các đệ tử của mình trong trường bắn về cách cầm cung, căng dây cung, nắm tay, ép chặt, uốn ngón tay, đặt chân, cầm tên, lắp tên, kéo dây, giữ thăng bằng, nhắm mục tiêu và bắn vào các mục tiêu như hình nộm cỏ, đống phân, đống cỏ khô, đống rơm, đống đất sét, bia gỗ; sau đó, làm cho nhà vua hài lòng với khả năng bắn cung của mình, người đó nhận được những phần thưởng cao quý như xe ngựa tốt, voi, ngựa, của cải, ngũ cốc, vàng bạc, nô tỳ nam, nô tỳ nữ, vợ và làng xóm. Cũng vậy, này Đại vương, những cư sĩ tại gia, những người hưởng thụ dục lạc, những ai chứng ngộ Niết Bàn, sự an tịnh tối thượng, tất cả những người ấy đều đã thực hành và rèn luyện trong mười ba pháp Dhutaṅga trong các kiếp trước, đã hoàn thành các công việc nền tảng của Dhutaṅga, đã thanh lọc sự thực hành và giới hạnh của mình trong kiếp đó, và giờ đây, ngay trong kiếp này, khi vẫn là cư sĩ tại gia, họ chứng ngộ Niết Bàn, sự an tịnh tối thượng.
Na, mahārāja, dhutaguṇesu pubbāsevanaṃ vinā ekissā yeva jātiyā arahattaṃ sacchikiriyā hoti, uttamena pana vīriyena uttamāya paṭipattiyā tathārūpena ācariyena kalyāṇamittena arahattaṃ sacchikiriyā hoti.
It is not, great king, that without previous cultivation of dhutaṅga qualities, Arahantship can be realized in a single existence; rather, Arahantship is realized through supreme effort, supreme practice, and with such a teacher and noble friend.
Này Đại vương, không có sự thực hành Dhutaṅga từ trước, không thể chứng ngộ A-la-hán quả trong một kiếp duy nhất, nhưng với tinh tấn tối thượng, với sự thực hành tối thượng, và với một bậc thầy, một thiện hữu như vậy, A-la-hán quả có thể được chứng ngộ.
1794
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, bhisakko sallakatto ācariyaṃ dhanena vā vattappaṭipattiyā vā ārādhetvā sattaggahaṇachedanalekhanavedhanasalluddharaṇavaṇadhovanasosanabhesajjānulimpanavamana virecanānuvāsanakiriyamanusikkhitvā vijjāsu katasikkho katūpāsano katahattho āture upasaṅkamati tikicchāya, evameva kho, mahārāja, ye te gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattheva cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, na, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo hoti.
“Just as, great king, a skillful physician-surgeon, having pleased his teacher with wealth or by dutiful service, and having thoroughly trained in the actions of handling surgical instruments, cutting, scraping, piercing, extracting splinters, washing wounds, drying them, applying medicines, anointing, inducing vomiting, purging, and administering enemas, becomes skilled in these arts, accomplished in practice, and adept with his hands, then approaches the sick for treatment; even so, great king, those lay householders who enjoy sense pleasures and realize the tranquil, ultimate Nibbāna, all of them had practiced the thirteen dhutaṅga qualities and performed the groundwork for insight in previous existences. Having purified their practice and conduct in those very lives, they, while still laypeople in this present life, realize the tranquil, ultimate Nibbāna. Great king, for those who are not purified by the dhutaṅga qualities, there is no realization of the Dhamma.
Hoặc này Đại vương, ví như một thầy thuốc phẫu thuật, sau khi làm hài lòng vị thầy của mình bằng tiền bạc hoặc bằng sự phụng sự và giới hạnh, đã học hỏi các kỹ năng cầm dao, cắt, rạch, châm, lấy gai, rửa vết thương, làm khô, bôi thuốc, gây nôn, gây xổ, và các phương pháp thụt rửa, trở thành người có kỹ năng, được đào tạo và thành thạo trong các môn học y khoa, rồi đến chữa bệnh cho những người bệnh. Cũng vậy, này Đại vương, những cư sĩ tại gia, những người hưởng thụ dục lạc, những ai chứng ngộ Niết Bàn, sự an tịnh tối thượng, tất cả những người ấy đều đã thực hành và rèn luyện trong mười ba pháp Dhutaṅga trong các kiếp trước, đã hoàn thành các công việc nền tảng của Dhutaṅga, đã thanh lọc sự thực hành và giới hạnh của mình trong kiếp đó, và giờ đây, ngay trong kiếp này, khi vẫn là cư sĩ tại gia, họ chứng ngộ Niết Bàn, sự an tịnh tối thượng. Này Đại vương, những người chưa thanh tịnh trong các pháp Dhutaṅga thì không thể chứng ngộ Pháp.
1795
‘‘Yathā, mahārāja, udakassa asecanena bījānaṃ avirūhanaṃ hoti, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo na hoti.
“Just as, great king, without watering, seeds do not sprout; even so, great king, for those who are not purified by the dhutaṅga qualities, there is no realization of the Dhamma.
Này Đại vương, ví như hạt giống không thể nảy mầm nếu không được tưới nước, cũng vậy, này Đại vương, những người chưa thanh tịnh trong các pháp Dhutaṅga thì không thể chứng ngộ Pháp.
1796
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, akatakusalānaṃ akatakalyāṇānaṃ sugatigamanaṃ na hoti, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo na hoti.
“Or just as, great king, for those who have not done wholesome deeds, who have not done meritorious deeds, there is no going to a good destination; even so, great king, for those who are not purified by the dhutaṅga qualities, there is no realization of the Dhamma.
Hoặc này Đại vương, ví như những người chưa làm việc thiện, chưa tạo công đức thì không thể đi đến cảnh giới an lành, cũng vậy, này Đại vương, những người chưa thanh tịnh trong các pháp Dhutaṅga thì không thể chứng ngộ Pháp.
1797
‘‘Pathavisamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ patiṭṭhānaṭṭhena.
“The dhutaṅga qualities, great king, are like the earth for those who desire purity, in the sense of being a foundation.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như đất đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó là nền tảng.
Āposamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamaladhovanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like water for those who desire purity, in the sense of washing away all defilement and impurity.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như nước đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó rửa sạch mọi cấu uế phiền não.
Tejosamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesavanajjhāpanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like fire for those who desire purity, in the sense of burning up all the forest of defilements.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như lửa đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó đốt cháy mọi rừng phiền não.
Vāyosamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamalarajopavāhanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like wind for those who desire purity, in the sense of blowing away all defilement and dust.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như gió đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó thổi bay mọi bụi bẩn phiền não.
Agadasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesabyādhivūpasamanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like medicine for those who desire purity, in the sense of calming all defilement-sicknesses.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như thuốc giải độc đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó làm dịu mọi bệnh tật phiền não.
Amatasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesavisanāsanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like nectar for those who desire purity, in the sense of destroying all defilement-poisons.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như cam lồ đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó tiêu diệt mọi chất độc phiền não.
Khettasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇasassavirūhanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a field for those who desire purity, in the sense of causing all crops of virtuous qualities to grow.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như cánh đồng đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó làm nảy mầm mọi hạt giống của các phẩm chất Sa-môn.
Manoharasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ patthiticchitasabbasampattivaradadaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a wish-fulfilling gem for those who desire purity, in the sense of granting all desired and wished-for excellent attainments.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như điều mong ước đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó ban tặng mọi sự thịnh vượng cao quý, mong muốn và khao khát.
Nāvāsamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ saṃsāramahaṇṇavapāragamanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a boat for those who desire purity, in the sense of reaching the far shore of the ocean of saṃsāra.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như con thuyền đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó đưa họ vượt qua đại dương sinh tử.
Bhīruttāṇasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ jarāmaraṇabhītānaṃ assāsakaraṇaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a refuge for the fearful, for those who desire purity, in the sense of providing solace to those afraid of old age and death.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như nơi nương tựa cho người sợ hãi đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó mang lại sự an ủi cho những ai sợ hãi già chết.
Mātusamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesadukkhappaṭipīḷitānaṃ anuggāhakaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a mother for those who desire purity, in the sense of supporting those afflicted by the suffering of defilements.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như mẹ đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó nâng đỡ những người bị phiền não và khổ đau đè nén.
Pitusamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kusalavaḍḍhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇajanakaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a father for those who desire purity, for those who desire the growth of wholesome qualities, in the sense of generating all virtuous qualities.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như cha đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó sinh ra mọi phẩm chất Sa-môn cho những người mong muốn tăng trưởng điều thiện.
Mittasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇapariyesanaavisaṃvādakaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a friend for those who desire purity, in the sense of being unfailing in the search for all virtuous qualities.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như bạn bè đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó không lừa dối trong việc tìm kiếm mọi phẩm chất Sa-môn.
Padumasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamalehi anupalittaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a lotus for those who desire purity, in the sense of being undefiled by all defilements and impurities.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như hoa sen đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó không bị vấy bẩn bởi mọi cấu uế phiền não.
Catujjātiyavaragandhasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesaduggandhapaṭivinodanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like the finest four-fold perfume for those who desire purity, in the sense of dispelling the foul odor of defilements.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như hương thơm cao quý bốn loại đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó xua tan mùi hôi của phiền não.
Girirājavarasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ aṭṭhalokadhammavātehi akampiyaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like the supreme king of mountains for those who desire purity, in the sense of being unshaken by the eight worldly conditions.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như vua núi đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó không bị lay chuyển bởi tám ngọn gió đời.
Ākāsasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbattha gahaṇāpagatauruvisaṭavitthatamahantaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like space for those who desire purity, in the sense of being ungraspable everywhere, vast, expansive, and immense.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như không gian đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó rộng lớn, bao la, không bị nắm giữ ở mọi nơi.
Nadīsamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesamalapavāhanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a river for those who desire purity, in the sense of washing away defilements and impurities.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như dòng sông đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó cuốn trôi mọi cấu uế phiền não.
Sudesakasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ jātikantārakilesavanagahananittharaṇaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a good guide for those who desire purity, in the sense of crossing over the wilderness of birth, the jungle of defilements.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như người dẫn đường tốt đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó đưa họ thoát khỏi rừng rậm phiền não của sinh tử.
Mahāsatthavāhasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbabhayasuññakhemaabhayavarapavaranibbānanagarasampāpanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a great caravan leader for those who desire purity, in the sense of leading to the city of Nibbāna, supreme, excellent, free from all fear, secure, and fearless.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như người dẫn đoàn lữ hành vĩ đại đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó đưa họ đến thành Niết Bàn cao quý, an toàn, không sợ hãi, không có mọi hiểm nguy.
Sumajjitavimalādāsasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ saṅkhārānaṃ sabhāvadassanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a well-polished, stainless mirror for those who desire purity, in the sense of revealing the true nature of conditioned phenomena.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như tấm gương trong sáng đã được lau chùi kỹ lưỡng đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó cho thấy bản chất của các hành (saṅkhāra).
Phalakasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesalaguḷasarasattipaṭibāhanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like a shield for those who desire purity, in the sense of warding off the bullets, arrows, and spears of defilements.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như tấm khiên đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó đẩy lùi các mũi tên, đạn và giáo của phiền não.
Chattasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesavassatividhaggisantāpātapapaṭibāhanaṭṭhena.
The dhutaṅga qualities, great king, are like an umbrella for those who desire purity, in the sense of warding off the rain of defilements, the intense heat of the three fires, and the scorching sun.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như chiếc dù đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó đẩy lùi mưa phiền não, ba loại lửa và sức nóng của mặt trời.
Candasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ pihayitapatthitaṭṭhena.
O great king, the quality of dhutaṅga is like the moon for those desiring purification, because it is desired and longed for.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như mặt trăng đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó được khao khát và mong muốn.
Sūriyasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ mohatamatimiranāsanaṭṭhena.
O great king, the quality of dhutaṅga is like the sun for those desiring purification, because it destroys the profound darkness of delusion.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như mặt trời đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó tiêu diệt bóng tối và sự u mê của si mê.
Sāgarasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ anekavidhasāmaññaguṇavararatanuṭṭhānaṭṭhena, aparimitaasaṅkhyeyyaappameyyaṭṭhena ca.
O great king, the quality of dhutaṅga is like the ocean for those desiring purification, because it is the source of various noble jewels of the qualities of recluseship, and because it is immeasurable, innumerable, and incomparable.
Này Đại vương, pháp Dhutaṅga giống như đại dương đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, vì nó là nơi phát sinh vô số loại châu báu phẩm chất Sa-môn cao quý, và vì nó là vô lượng, vô số, vô biên.
Evaṃ kho, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ bahūpakāraṃ sabbadarathapariḷāhanudaṃ aratinudaṃ bhayanudaṃ bhavanudaṃ khīlanudaṃ malanudaṃ sokanudaṃ dukkhanudaṃ rāganudaṃ dosanudaṃ mohanudaṃ mānanudaṃ diṭṭhinudaṃ sabbākusaladhammanudaṃ yasāvahaṃ hitāvahaṃ sukhāvahaṃ phāsukaraṃ pītikaraṃ yogakkhemakaraṃ anavajjaṃ iṭṭhasukhavipākaṃ guṇarāsiguṇapuñjaṃ aparimitaasaṅkhyeyya appameyyaguṇaṃ varaṃ pavaraṃ aggaṃ.
Thus, O great king, the quality of dhutaṅga is of great benefit to those desiring purification; it removes all distress and feverishness, removes discontent, removes fear, removes existence, removes hindrances, removes defilements, removes sorrow, removes suffering, removes lust, removes hatred, removes delusion, removes conceit, removes wrong views, removes all unwholesome states; it brings fame, brings welfare, brings happiness, brings comfort, brings joy, brings security from bondage, is blameless, has a pleasant and happy result, is a heap of virtues, a mass of merits, immeasurable, innumerable, incomparable, noble, excellent, supreme.
Như vậy, này Đại vương, pháp Dhutaṅga rất hữu ích đối với những ai mong cầu sự thanh tịnh, nó xua tan mọi nỗi khổ, mọi sự bức bách, mọi sự bất mãn, mọi nỗi sợ hãi, mọi sự tái sinh, mọi chướng ngại, mọi cấu uế, mọi sầu muộn, mọi khổ đau, mọi tham ái, mọi sân hận, mọi si mê, mọi kiêu mạn, mọi tà kiến, mọi pháp bất thiện; nó mang lại danh tiếng, lợi ích, hạnh phúc, sự thoải mái, niềm vui, sự an toàn khỏi mọi ràng buộc (yogakkhema), không có lỗi lầm, có quả dị thục dễ chịu và đáng mong muốn; nó là một kho tàng phẩm chất, một khối phẩm chất, vô lượng, vô số, vô biên phẩm chất, là điều cao quý, tối thượng, đứng đầu.”
1798
‘‘Yathā, mahārāja, manussā upatthambhavasena bhojanaṃ upasevanti, hitavasena bhesajjaṃ upasevanti, upakāravasena mittaṃ upasevanti, tāraṇavasena nāvaṃ upasevanti, sugandhavasena mālāgandhaṃ upasevanti, abhayavasena bhīruttāṇaṃ upasevanti, patiṭṭhāvasena* pathaviṃ upasevanti, sippavasena ācariyaṃ upasevanti, yasavasena rājānaṃ upasevanti, kāmadadavasena maṇiratanaṃ upasevanti, evameva kho, mahārāja, sabbasāmaññaguṇadadavasena ariyā dhutaguṇaṃ upasevanti.
“Just as, O great king, people partake of food for sustenance, partake of medicine for benefit, associate with friends for help, use a boat for crossing, use garlands and perfumes for fragrance, seek refuge in a protector from fear, rely on the earth for stability, learn from a teacher for skill, associate with a king for fame, and seek a wish-fulfilling gem for desires; even so, O great king, the noble ones partake of the quality of dhutaṅga for bestowing all the qualities of recluseship.
“Này đại vương, ví như người ta dùng thức ăn để duy trì sự sống, dùng thuốc để có lợi ích, dùng bạn bè để được giúp đỡ, dùng thuyền để vượt qua, dùng hương hoa để có mùi thơm, dùng nơi nương tựa khỏi sợ hãi để tránh sợ hãi, dùng đất để làm nơi nương tựa, dùng thầy để học nghề, dùng vua để có danh tiếng, dùng ngọc báu như ý để ban cho điều mong muốn; cũng vậy, này đại vương, các bậc Thánh dùng dhutaguṇa (khổ hạnh đầu đà) để ban cho tất cả các phẩm hạnh Sa-môn.
1799
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, udakaṃ bījavirūhanāya, aggi jhāpanāya, āhāro balāharaṇāya, latā bandhanāya, satthaṃ chedanāya, pānīyaṃ pipāsāvinayanāya, nidhi assāsakaraṇāya, nāvā tīrasampāpanāya, bhesajjaṃ byādhivūpasamanāya, yānaṃ sukhagamanāya, bhīruttāṇaṃ bhayavinodanāya, rājā ārakkhatthāya, phalakaṃ daṇḍaleḍḍulaguḷasarasattipaṭibāhanāya, ācariyo anusāsanāya, mātā posanāya, ādāso olokanāya, alaṅkāro sobhanāya, vatthaṃ paṭicchādanāya, nisseṇī ārohanāya, tulā visamavikkhepanāya* , mantaṃ parijappanāya, āvudhaṃ tajjanīyapaṭibāhanāya, padīpo andhakāravidhamanāya, vāto pariḷāhanibbāpanāya, sippaṃ vuttinipphādanāya, agadaṃ jīvitarakkhaṇāya, ākaro ratanuppādanāya, ratanaṃ alaṅkarāya, āṇā anatikkamanāya, issariyaṃ vasavattanāya, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇaṃ sāmaññabījavirūhanāya, kilesamalajhāpanāya, iddhibalāharaṇāya, satisaṃvaranibandhanāya, vimativicikicchāsamucchedanāya, taṇhāpipāsāvinayanāya, abhisamayaassāsakaraṇāya, caturoghanittharaṇāya, kilesabyādhivūpasamāya, nibbānasukhappaṭilābhāya, jātijarābyādhimaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsabhayavinodanāya, sāmaññaguṇaparirakkhaṇāya, aratikuvitakkapaṭibāhanāya, sakalasāmaññatthānusāsanāya, sabbasāmaññaguṇaposanāya, samathavipassanāmaggaphalanibbānadassanāya, sakalalokathutathomitamahatimahāsobhanakaraṇāya, sabbāpāyapidahanāya, sāmaññatthaselasikharamuddhani abhirūhanāya, vaṅkakuṭilavisamacittavikkhepanāya* , sevitabbāsevitabbadhamme sādhusajjhāyakaraṇāya, sabbakilesapaṭisattutajjanāya, avijjandhakāravidhamanāya, tividhaggisantāpapariḷāhanibbāpanāya, saṇhasukhumasantasamāpattinipphādanāya, sakalasāmaññaguṇaparirakkhaṇāya, bojjhaṅgavararatanuppādanāya, yogijanālaṅkaraṇāya, anavajjanipuṇasukhumasantisukhamanatikkamanāya, sakalasāmaññaariyadhammavasavattanāya.
“Or, O great king, just as water is for the growth of seeds, fire for burning, food for strength, creepers for binding, a knife for cutting, drink for quenching thirst, treasure for reassurance, a boat for reaching the shore, medicine for alleviating illness, a vehicle for comfortable travel, a protector from fear for dispelling fear, a king for protection, a shield for warding off sticks, clods, clubs, arrows, and spears, a teacher for instruction, a mother for nurturing, a mirror for seeing, ornaments for beautification, clothing for covering, a ladder for ascending, scales for weighing the uneven, a mantra for incantation, a weapon for repelling threats, a lamp for dispelling darkness, wind for extinguishing feverishness, a craft for earning a livelihood, an antidote for preserving life, a mine for producing jewels, a jewel for adornment, a command for not transgressing, and sovereignty for control; even so, O great king, the quality of dhutaṅga is for the growth of the seeds of recluseship, for burning away the defilements, for acquiring psychic power, for binding mindfulness and restraint, for eradicating doubt and perplexity, for quenching the thirst of craving, for reassuring through realization, for crossing the four floods, for alleviating the illness of defilements, for attaining the happiness of Nibbāna, for dispelling the fear of birth, old age, sickness, death, sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair, for protecting the qualities of recluseship, for warding off discontent and unwholesome thoughts, for instructing in all matters of recluseship, for nurturing all the qualities of recluseship, for seeing the path, fruition, and Nibbāna of calm and insight, for creating great beauty praised and extolled by the whole world, for closing all lower realms, for ascending to the peak of the mountain of the aims of recluseship, for dispelling crooked, distorted, and uneven thoughts, for diligently studying the wholesome and unwholesome states to be practiced or not practiced, for threatening all defilement-enemies, for dispelling the darkness of ignorance, for extinguishing the feverishness of the three fires, for achieving subtle, refined, tranquil attainments, for protecting all the qualities of recluseship, for producing the noble jewels of the factors of awakening, for adorning yogis, for not transgressing blameless, refined, subtle, tranquil happiness, and for controlling all noble qualities of recluseship.
Hoặc như, này đại vương, nước để hạt giống nảy mầm, lửa để thiêu đốt, thức ăn để tăng cường sức lực, dây leo để buộc, khí cụ để cắt, nước uống để giải khát, kho tàng để an ủi, thuyền để đến bờ bên kia, thuốc để làm dịu bệnh tật, xe cộ để đi lại thoải mái, nơi nương tựa khỏi sợ hãi để xua tan nỗi sợ hãi, vua để bảo vệ, tấm chắn để đẩy lùi gậy gộc, đá cục, đạn, mũi tên và giáo mác, thầy để chỉ dạy, mẹ để nuôi dưỡng, gương để soi, đồ trang sức để làm đẹp, y phục để che thân, thang để leo lên, cái cân để phân loại vật không đồng đều, thần chú để niệm thầm, vũ khí để đẩy lùi kẻ đe dọa, đèn để xua tan bóng tối, gió để làm dịu cơn nóng bức, nghề thủ công để tạo ra sinh kế, thuốc giải độc để bảo vệ sự sống, mỏ để sản xuất ngọc báu, ngọc báu để trang sức, quyền lực để không bị vượt qua, uy quyền để kiểm soát; cũng vậy, này đại vương, dhutaguṇa để hạt giống Sa-môn nảy mầm, để thiêu đốt cấu uế phiền não, để tăng cường thần thông, để buộc chặt sự phòng hộ của niệm, để cắt đứt mọi nghi ngờ, để giải khát ái dục, để tạo sự an ủi của sự chứng ngộ, để vượt qua bốn dòng nước lũ, để làm dịu bệnh tật phiền não, để đạt được an lạc Niết Bàn, để xua tan nỗi sợ hãi về sinh, già, bệnh, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não, để bảo vệ phẩm hạnh Sa-môn, để đẩy lùi sự bất mãn và tà tư duy, để chỉ dạy tất cả các lợi ích Sa-môn, để nuôi dưỡng tất cả các phẩm hạnh Sa-môn, để thấy được samatha, vipassanā, đạo, quả và Niết Bàn, để tạo ra sự vĩ đại và vẻ đẹp được tất cả thế gian ca ngợi, để đóng tất cả các nẻo ác, để leo lên đỉnh núi lợi ích Sa-môn, để loại bỏ những tâm ý quanh co, cong vẹo, bất bình đẳng, để học hỏi kỹ lưỡng các pháp nên hành và không nên hành, để đe dọa tất cả kẻ thù phiền não, để xua tan bóng tối vô minh, để làm dịu cơn nóng bức của ba loại lửa, để thành tựu các samāpatti (thiền định) vi tế, an tịnh, để bảo vệ tất cả các phẩm hạnh Sa-môn, để sản xuất ngọc báu Bồ Đề Phần (Bojjhaṅga) cao quý, để trang sức cho các hành giả, để không vượt qua được sự an lạc thanh tịnh, vi tế, vô tội, để kiểm soát tất cả các Thánh pháp Sa-môn.
Iti, mahārāja, imesaṃ guṇānaṃ adhigamāya yadidaṃ ekamekaṃ dhutaguṇaṃ, evaṃ, mahārāja, atuliyaṃ dhutaguṇaṃ appameyyaṃ asamaṃ appaṭisamaṃ appaṭibhāgaṃ appaṭiseṭṭhaṃ uttaraṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ adhikaṃ āyataṃ puthulaṃ visaṭaṃ vitthataṃ garukaṃ bhāriyaṃ mahantaṃ.
Thus, O great king, for the attainment of these virtues, each and every dhutaṅga virtue is, O great king, incomparable, immeasurable, unequalled, unrivalled, without equal share, unexcelled, supreme, excellent, distinguished, superior, far-reaching, vast, spread out, extensive, weighty, heavy, and great.
Như vậy, này đại vương, để đạt được những phẩm hạnh này, tức là từng dhutaguṇa một. Như vậy, này đại vương, dhutaguṇa là vô song, vô lượng, vô song, vô đối, không gì sánh bằng, không gì hơn, tối thượng, cao quý, xuất sắc, vượt trội, rộng lớn, bao la, trải rộng, nặng nề, gánh nặng, vĩ đại.
1800
‘‘Yo kho, mahārāja, puggalo pāpiccho icchāpakato kuhako luddho odariko lābhakāmo yasakāmo kittikāmo ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo dhutaṅgaṃ* samādiyati, so diguṇaṃ daṇḍamāpajjati, sabbaguṇaghātamāpajjati, diṭṭhadhammikaṃ hīḷanaṃ khīḷanaṃ garahanaṃ uppaṇḍanaṃ khipanaṃ asambhogaṃ nissāraṇaṃ nicchubhanaṃ pavāhanaṃ pabbājanaṃ paṭilabhati, samparāyepi satayojanike avīcimahāniraye uṇhakaṭhitatattasantattaaccijālāmālake anekavassakoṭisatasahassāni uddhamadho tiriyaṃ pheṇuddehakaṃ samparivattakaṃ paccati, tato muccitvā* kisapharusakāḷaṅgapaccaṅgo sūnuddhumātasusiruttamaṅgo* chāto pipāsito visamabhīmarūpavaṇṇo bhaggakaṇṇasoto ummīlitanimīlitanettanayano arugattapakkagatto puḷavākiṇṇasabbakāyo vātamukhe jalamāno viya aggikkhandho anto jalamāno pajjalamāno atāṇo asaraṇo āruṇṇaruṇṇakāruññaravaṃ paridevamāno nijjhāmataṇhiko samaṇamahāpeto hutvā āhiṇḍamāno mahiyā aṭṭassaraṃ karoti.
“Indeed, O great king, the individual who is evil-willed, overcome by desire, deceitful, greedy, gluttonous, desirous of gain, desirous of fame, desirous of renown, unsuited, unqualified, inappropriate, unworthy, and improper, if he undertakes a dhutaṅga, incurs a double penalty, incurs the destruction of all virtues, and in this very life receives scorn, derision, blame, ridicule, contempt, exclusion, expulsion, rejection, banishment, and exile. In the next life, too, he is cooked for many hundreds of thousands of crores of years in the Avīci Great Hell, which is a hundred yojanas all around, a fiery network of intensely hot, burning, scorching, and superheated flames, churning with foam upwards, downwards, and sideways. Having been released from there, with wasted, rough, and black limbs, with a head swollen, puffed up, and full of holes, hungry, thirsty, with a terrifying and uneven appearance, with broken ears and nose, with eyes that open and close, with a body full of sores and decaying, with his entire body infested with worms, burning like a heap of fire in the mouth of the wind, burning internally, blazing, without protector, without refuge, wailing with pitiful cries of lamentation, he becomes a great samaṇa-peta called Nijjhāmataṇhika, wandering on earth and making a painful sound.
“Này đại vương, người nào có ý đồ xấu, bị dục vọng chi phối, xảo quyệt, tham lam, tham ăn, ham lợi, ham danh, ham tiếng tăm, không xứng đáng, không đủ tư cách, không phù hợp, không xứng đáng, không tương xứng mà thọ trì dhutaṅga, người ấy sẽ phải chịu hình phạt gấp đôi, sẽ hủy hoại tất cả các phẩm hạnh, sẽ phải chịu sự khinh miệt, chê bai, chỉ trích, chế giễu, loại bỏ, không được giao tiếp, bị trục xuất, bị xua đuổi, bị lưu đày, bị trục xuất ngay trong đời này; và trong đời sau, người ấy sẽ bị thiêu đốt trong đại địa ngục Avīci rộng một trăm yojana, nóng bỏng, sôi sục, cháy rực, với những ngọn lửa nóng bỏng, trong hàng trăm ngàn vạn năm, nổi bọt lên xuống và ngang dọc; sau khi thoát khỏi đó, người ấy trở thành một đại quỷ đói samaṇa (Sa-môn) tên là Nijjhāmatanhika, với thân hình gầy gò, thô ráp, đen đủi, đầu sưng phù, có lỗ thủng như kim, đói khát, với hình dáng và màu sắc ghê rợn, tai mũi bị đứt, mắt nhắm mở liên tục, thân thể đầy vết thương, lở loét, toàn thân đầy giòi bọ, cháy âm ỉ như đống lửa trong miệng gió, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, than khóc bằng tiếng kêu thảm thiết, đáng thương, lang thang trên mặt đất và phát ra tiếng kêu đau đớn.
1801
‘‘Yathā, mahārāja, koci ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo hīno kujātiko khattiyābhisekena abhisiñcati, so labhati hatthacchedaṃ pādacchedaṃ hatthapādacchedaṃ kaṇṇacchedaṃ nāsacchedaṃ kaṇṇanāsacchedaṃ bilaṅgathālikaṃ saṅkhamuṇḍikaṃ rāhumukhaṃ jotimālikaṃ hatthapajjotikaṃ erakavattikaṃ cīrakavāsikaṃ eṇeyyakaṃ baḷisamaṃsikaṃ kahāpaṇakaṃ khārāpatacchikaṃ palighaparivattikaṃ palālapīṭhakaṃ tattena telena osiñcanaṃ sunakhehi khādāpanaṃ jīvasūlāropanaṃ asinā sīsacchedaṃ anekavihitampi kammakāraṇaṃ anubhavati.
“Just as, O great king, some unsuited, unqualified, inappropriate, unworthy, improper, lowly, ill-born person is anointed with the consecration of a khattiya, he receives the cutting off of hands, the cutting off of feet, the cutting off of hands and feet, the cutting off of ears, the cutting off of the nose, the cutting off of ears and nose, the bilaṅgathālika punishment, the saṅkhamuṇḍika punishment, the rāhumukha punishment, the jotimālika punishment, the hatthapajjotika punishment, the erakavattika punishment, the cīrakavāsika punishment, the eṇeyyaka punishment, the baḷisamaṃsika punishment, the kahāpaṇaka punishment, the khārāpatacchika punishment, the palighaparivattika punishment, the palālapīṭhaka punishment, being doused with hot oil, being fed to dogs, being impaled alive, the cutting off of the head with a sword, and experiences many kinds of tortures.
“Này đại vương, ví như có người nào không xứng đáng, không đủ tư cách, không phù hợp, không xứng đáng, không tương xứng, thấp hèn, xuất thân từ dòng dõi thấp kém mà tự phong mình làm vua, người ấy sẽ bị chặt tay, chặt chân, chặt tay chân, chặt tai, chặt mũi, chặt tai mũi, bị làm cho đầu như nồi Bilaṅga, đầu như vỏ ốc, miệng như Rāhu, thân như chuỗi lửa, tay như đèn, thân như lá Eraka, thân như vải rách, thân như nai, thân như móc câu, thân như đồng tiền, thân bị chọc bằng giáo và rắc muối, bị lăn bằng chày, bị đánh nhừ xương như đống rơm, bị đổ dầu sôi, bị chó cắn xé, bị đóng cọc khi còn sống, bị chặt đầu bằng gươm, và phải chịu nhiều hình phạt khác nhau.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì sao?
Ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo hīno kujātiko mahante issariye ṭhāne attānaṃ ṭhapesi, velaṃ ghātesi, evameva kho, mahārāja, yo koci puggalo pāpiccho…pe… mahiyā aṭṭassaraṃ karoti.
Being unsuited, unqualified, inappropriate, unworthy, improper, lowly, and ill-born, he placed himself in a great position of authority; he violated the boundary. Just so, O great king, any individual who is evil-willed… (and so on)… makes a painful sound on earth.
Vì người ấy không xứng đáng, không đủ tư cách, không phù hợp, không xứng đáng, không tương xứng, thấp hèn, xuất thân từ dòng dõi thấp kém mà đã đặt mình vào vị trí quyền lực cao cả, đã phá vỡ giới hạn. Cũng vậy, này đại vương, bất cứ người nào có ý đồ xấu… (lặp lại như trên)… lang thang trên mặt đất và phát ra tiếng kêu đau đớn.
1802
‘‘Yo pana, mahārāja, puggalo yutto patto anucchaviko araho patirūpo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo pahitatto asaṭho amāyo anodariko alābhakāmo ayasakāmo akittikāmo saddho saddhāpabbajito jarāmaraṇā muccitukāmo ‘sāsanaṃ paggaṇhissāmī’ti dhutaṅgaṃ samādiyati, so diguṇaṃ pūjaṃ arahati devānañca piyo hoti manāpo pihayito patthito, jātisumanamallikādīnaṃ viya pupphaṃ nahātānulittassa, jighacchitassa viya paṇītabhojanaṃ, pipāsitassa viya sītalavimalasurabhipānīyaṃ, visagatassa viya osadhavaraṃ, sīghagamanakāmassa viya ājaññarathavaruttamaṃ, atthakāmassa viya manoharamaṇiratanaṃ, abhisiñcitukāmassa viya paṇḍaravimalasetacchattaṃ, dhammakāmassa viya arahattaphalādhigamamanuttaraṃ.
“However, O great king, the individual who is suited, qualified, appropriate, worthy, proper, of few wishes, contented, secluded, unentangled, energetic, resolute, honest, guileless, not gluttonous, not desirous of gain, not desirous of fame, not desirous of renown, faithful, having gone forth out of faith, desirous of being freed from old age and death, thinking ‘I shall uphold the Dispensation,’ when he undertakes a dhutaṅga, he deserves double veneration and is dear to devas, pleasing, longed for, and desired, like a jasmine flower to one who has bathed and anointed himself, like excellent food to one who is hungry, like cool, pure, fragrant drinking water to one who is thirsty, like the best medicine to one afflicted by poison, like a supreme thoroughbred chariot to one desirous of swift travel, like a beautiful jewel to one desirous of benefit, like a pure, white parasol to one desirous of anointing, and like the unsurpassed attainment of the fruit of Arahantship to one desirous of the Dhamma.
“Còn người nào, này đại vương, xứng đáng, đủ tư cách, phù hợp, xứng đáng, tương xứng, ít dục vọng, biết đủ, sống độc cư, không giao du, tinh tấn, quyết tâm, không lừa dối, không giả dối, không tham ăn, không ham lợi, không ham danh, không ham tiếng tăm, có đức tin, xuất gia vì đức tin, muốn thoát khỏi sinh tử già bệnh, muốn ‘nắm giữ giáo pháp’ mà thọ trì dhutaṅga, người ấy xứng đáng được tôn kính gấp đôi, được chư thiên yêu mến, dễ chịu, được mong ước, được khao khát, như hoa lài, hoa mallikā sau khi tắm gội và xức dầu thơm, như món ăn ngon đối với người đói, như nước uống mát lạnh, trong lành, thơm tho đối với người khát, như loại thuốc quý nhất đối với người bị nhiễm độc, như cỗ xe ājañña tốt nhất đối với người muốn đi nhanh, như viên ngọc quý như ý đối với người muốn đạt được lợi ích, như chiếc lọng trắng tinh khiết đối với người muốn được tấn phong, như sự chứng đắc quả A-la-hán vô thượng đối với người yêu thích giáo pháp.”
Tassa cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchati, samathavipassanā adhigacchati, adhigamappaṭipatti pariṇamati, cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidā tisso vijjā chaḷabhiññā kevalo ca samaṇadhammo sabbe tassādheyyā honti, vimuttipaṇḍaravimalasetacchattena abhisiñcati.
For him, the four foundations of mindfulness reach the perfection of development; the four right efforts, the four bases of psychic power, the five spiritual faculties, the five spiritual powers, the seven factors of awakening, and the Noble Eightfold Path reach the perfection of development; he attains tranquility and insight; the practice for attainment matures; the four fruits of recluseship, the four analytical knowledges, the three knowledges, the six higher knowledges, and the entire recluse's practice (samaṇadhamma) become his domain; he is anointed with the pure, stainless, white parasol of liberation.
Bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna) của vị ấy đạt đến sự viên mãn trong tu tập; bốn chánh cần (sammappadhāna), bốn thần túc (iddhipāda), năm căn (indriya), năm lực (bala), bảy giác chi (bojjhaṅga), và Bát chánh đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) đều đạt đến sự viên mãn trong tu tập. Vị ấy thành tựu thiền định và tuệ quán (samathavipassanā), sự thực hành để chứng đắc (adhigamappaṭipatti) chín muồi. Bốn quả Sa-môn (sāmaññaphala), bốn phân tích tuệ (paṭisambhidā), ba minh (vijjā), sáu thắng trí (chaḷabhiññā) và toàn bộ các pháp Sa-môn (samaṇadhamma) đều thuộc về vị ấy; vị ấy được quán đảnh bằng lọng trắng thanh tịnh, trong sáng của giải thoát (vimuttipaṇḍaravimalasetacchattena).
1803
‘‘Yathā, mahārāja, rañño khattiyassa abhijātakulakulīnassa khattiyābhisekena abhisittassa paricaranti saraṭṭhanegamajānapadabhaṭabalā* aṭṭhattiṃsā ca rājaparisā naṭanaccakā mukhamaṅgalikā sotthivācakā samaṇabrāhmaṇasabbapāsaṇḍagaṇā abhigacchanti, yaṃ kiñci pathaviyā paṭṭanaratanākaranagarasuṅkaṭṭhānaverajjakachejjabhejjajanamanusāsanaṃ sabbattha sāmiko bhavati, evameva kho, mahārāja, yo koci puggalo yutto patto…pe… vimuttipaṇḍaravimalasetacchattena abhisiñcati.
“Just as, great king, for a king of Khattiya lineage, well-born and noble, who has been anointed with the Khattiya anointing, his royal soldiers and forces from his own country, towns, and provinces attend upon him; the thirty-eight royal courtiers, dancers, actors, heralds, and reciters of blessings, as well as ascetics, brahmins, and all sectarian groups approach him; he becomes the master of all matters concerning ports, treasure mines, cities, customs posts, border regions, divisions, allotments, and the administration of people on earth; even so, great king, any person who is suitable, worthy…pe… is anointed with the pure, stainless, white parasol of liberation.
“Này Đại vương, giống như một vị vua thuộc dòng dõi quý tộc cao quý, sau khi được quán đảnh bằng lễ quán đảnh của vua chúa, được các quân lính và dân chúng từ các thành thị, làng mạc trong nước, cùng ba mươi tám vị cận thần, các diễn viên, vũ công, những người nói lời cát tường, những người đọc lời chúc phúc, các Sa-môn, Bà-la-môn và tất cả các đoàn thể ngoại đạo đến phục vụ. Bất cứ điều gì thuộc về cả trái đất, các bến cảng, kho báu, thành phố, trạm thu thuế, các vùng biên giới, các vụ chặt phá, chia cắt, và việc cai trị dân chúng, vị ấy đều là chủ. Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ cá nhân nào xứng đáng, đạt được… (lặp lại đoạn trên)… được quán đảnh bằng lọng trắng thanh tịnh, trong sáng của giải thoát.
1804
‘‘Terasimāni, mahārāja, dhutaṅgāni, yehi suddhikato nibbānamahāsamuddaṃ pavisitvā bahuvidhaṃ dhammakīḷamabhikīḷati, rūpārūpaaṭṭhasamāpattiyo vaḷañjeti, iddhividhaṃ dibbasotadhātuṃ paracittavijānanaṃ pubbenivāsānussatiṃ dibbacakkhuṃ sabbāsavakkhayañca pāpuṇāti.
“There are these thirteen dhutaṅgas, great king, by which one who is purified enters the great ocean of Nibbāna and enjoys various kinds of Dhamma-play; he experiences the eight attainments of form and formless realms; he attains psychic powers, the divine ear element, the knowledge of others' minds, the recollection of past lives, the divine eye, and the destruction of all taints.
“Này Đại vương, có mười ba hạnh đầu đà (dhutaṅga) này, nhờ đó người đã được thanh tịnh có thể đi vào đại dương Niết-bàn (nibbānamahāsamudda) và vui đùa với nhiều loại pháp (dhammakīḷa) khác nhau, thực hành tám thiền định sắc giới và vô sắc giới (rūpārūpaaṭṭhasamāpattiyo), đạt được các thần thông (iddhividha), thiên nhĩ thông (dibbasotadhātu), tha tâm thông (paracittavijānana), túc mạng thông (pubbenivāsānussati), thiên nhãn thông (dibbacakkukha) và sự diệt tận tất cả các lậu hoặc (sabbāsavakkhaya).
Katame terasa?
Which are these thirteen?
Mười ba điều đó là gì?
Paṃsukūlikaṅgaṃ tecīvarikaṅgaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ ekāsanikaṅgaṃ pattapiṇḍikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅgaṃ āraññikaṅgaṃ rukkhamūlikaṅgaṃ abbhokāsikaṅgaṃ sosānikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅgaṃ nesajjikaṅgaṃ, imehi kho, mahārāja, terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi kevalaṃ sāmaññaṃ paṭilabhati, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
The refuse-rag wearer's practice (paṃsukūlikaṅga), the triple-robe wearer's practice (tecīvarikaṅga), the alms-food eater's practice (piṇḍapātikaṅga), the house-to-house alms-seeker's practice (sapadānacārikaṅga), the one-session eater's practice (ekāsanikaṅga), the bowl-food eater's practice (pattapiṇḍikaṅga), the later-food refuser's practice (khalupacchābhattikaṅga), the forest dweller's practice (āraññikaṅga), the tree-root dweller's practice (rukkhamūlikaṅga), the open-air dweller's practice (abbhokāsikaṅga), the charnel-ground dweller's practice (sosānikaṅga), the as-it-comes-to-hand bed-dweller's practice (yathāsanthatikaṅga), the sitter's practice (nesajjikaṅga). By these thirteen dhutaṅga qualities, great king, previously practiced, observed, performed, cultivated, pursued, developed, and perfected, one attains the entire recluseship; all subtle, peaceful, and pleasant attainments become his domain.
Hạnh mặc y phấn tảo (paṃsukūlikaṅga), hạnh ba y (tecīvarikaṅga), hạnh khất thực (piṇḍapātikaṅga), hạnh khất thực tuần tự (sapadānacārikaṅga), hạnh nhất tọa thực (ekāsanikaṅga), hạnh thực trong bát (pattapiṇḍikaṅga), hạnh không ăn thêm sau khi đã dùng bữa (khalupacchābhattikaṅga), hạnh ở rừng (āraññikaṅga), hạnh ở gốc cây (rukkhamūlikaṅga), hạnh ở ngoài trời (abbhokāsikaṅga), hạnh ở nghĩa địa (sosānikaṅga), hạnh tùy nghi sàng tọa (yathāsanthatikaṅga), hạnh ngồi không nằm (nesajjikaṅga). Này Đại vương, nhờ mười ba hạnh đầu đà này, đã được thực hành, tu tập, rèn luyện, thành thục, thực hiện, vun bồi và viên mãn từ trước, vị ấy đạt được toàn bộ quả Sa-môn (sāmañña), và tất cả các thiền định (samāpatti) an tịnh, an lạc đều thuộc về vị ấy.
1805
‘‘Yathā, mahārāja, sadhano nāviko paṭṭane suṭṭhu katasuṅko mahāsamuddaṃ pavisitvā vaṅgaṃ takkolaṃ cīnaṃ sovīraṃ suraṭṭhaṃ alasandaṃ kolapaṭṭanaṃ suvaṇṇabhūmiṃ gacchati aññampi yaṃ kiñci nāvāsañcaraṇaṃ, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi kevalaṃ sāmaññaṃ paṭilabhati, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
“Just as, great king, a wealthy navigator, having properly paid customs duty at a port, enters the great ocean and goes to Vaṅga, Takkola, Cīna, Sovīra, Surattha, Alasanda, Kolapaṭṭana, Suvaṇṇabhūmi, and any other place where ships can travel; even so, great king, by these thirteen dhutaṅga qualities, previously practiced, observed, performed, cultivated, pursued, developed, and perfected, one attains the entire recluseship; all subtle, peaceful, and pleasant attainments become his domain.
“Này Đại vương, giống như một người lái thuyền giàu có, sau khi đã nộp thuế đầy đủ tại bến cảng, đi vào đại dương và đến Vaṅga, Takkola, Cīna, Sovīra, Suratthā, Alasanda, Kolapaṭṭana, Suvaṇṇabhūmi, và bất cứ nơi nào thuyền bè có thể đi lại. Cũng vậy, này Đại vương, nhờ mười ba hạnh đầu đà này, đã được thực hành, tu tập, rèn luyện, thành thục, thực hiện, vun bồi và viên mãn từ trước, vị ấy đạt được toàn bộ quả Sa-môn, và tất cả các thiền định an tịnh, an lạc đều thuộc về vị ấy.
1806
‘‘Yathā, mahārāja, kassako paṭhamaṃ khettadosaṃ tiṇakaṭṭhapāsāṇaṃ apanetvā kasitvā vapitvā sammā udakaṃ pavesetvā rakkhitvā gopetvā lavanamaddanena bahudhaññako hoti, tassādheyyā bhavanti ye keci adhanā kapaṇā daliddā duggatajanā, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi…pe… kevalā santā sukhā samāpattiyo.
“Just as, great king, a farmer first removes the defects of the field—grass, wood, and stones—then plows, sows, properly irrigates, protects, and guards, and by harvesting and threshing becomes rich in grain; and all poor, destitute, needy, and unfortunate people become dependent on him; even so, great king, by these thirteen dhutaṅga qualities, previously practiced…pe… all subtle, peaceful, and pleasant attainments become his domain.
“Này Đại vương, giống như một nông dân, trước tiên dọn sạch cỏ dại, củi mục, đá sỏi làm hư hại ruộng, sau đó cày bừa, gieo hạt, dẫn nước vào đúng cách, bảo vệ và chăm sóc, rồi thu hoạch và đập lúa, trở thành người có nhiều thóc lúa. Bất cứ ai nghèo khó, khốn khổ, cơ cực, những người không có tài sản, đều thuộc về vị ấy. Cũng vậy, này Đại vương, nhờ mười ba hạnh đầu đà này, đã được thực hành từ trước… (lặp lại đoạn trên)… tất cả các thiền định an tịnh, an lạc đều thuộc về vị ấy.
1807
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, khattiyo muddhāvasitto abhijātakulīno chejjabhejjajanamanusāsane issaro hoti vasavattī sāmiko icchākaraṇo, kevalā ca mahāpathavī tassādheyyā hoti, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi jinasāsanavare issaro hoti vasavattī sāmiko icchākaraṇo, kevalā ca samaṇaguṇā tassādheyyā honti.
“Or just as, great king, a Khattiya, anointed and of noble birth, is master, controller, and owner with the power to act in matters of division, allotment, and administration of people, and the entire great earth is his domain; even so, great king, by these thirteen dhutaṅga qualities, previously practiced, observed, performed, cultivated, pursued, developed, and perfected, he becomes master, controller, and owner with the power to act in the supreme dispensation of the Conqueror, and all recluse's qualities become his domain.
“Hoặc nữa, này Đại vương, giống như một vị vua thuộc dòng dõi quý tộc cao quý, đã được quán đảnh, có quyền lực, tự chủ, chủ tể, và có thể làm theo ý muốn trong việc quyết định, phân chia và cai trị dân chúng. Toàn bộ trái đất đều thuộc về vị ấy. Cũng vậy, này Đại vương, nhờ mười ba hạnh đầu đà này, đã được thực hành, tu tập, rèn luyện, thành thục, thực hiện, vun bồi và viên mãn từ trước, vị ấy có quyền lực, tự chủ, chủ tể, và có thể làm theo ý muốn trong giáo pháp tối thượng của Đức Phật (jinasāsana). Toàn bộ các phẩm chất Sa-môn (samaṇaguṇa) đều thuộc về vị ấy.
1808
‘‘Nanu, mahārāja, thero upaseno vaṅgantaputto sallekhadhutaguṇe paripūrakāritāya anādiyitvā sāvatthiyā saṅghassa katikaṃ sapariso naradammasārathiṃ paṭisallānagataṃ upasaṅkamitvā bhagavato pāde sirasā vanditvā ekamantaṃ nisīdi, bhagavā ca taṃ suvinītaṃ parisaṃ oloketvā haṭṭhatuṭṭho pamudito udaggo parisāya saddhiṃ sallāpaṃ sallapitvā asambhinnena brahmassarena etadavoca ‘pāsādikā kho pana tyāyaṃ upasena parisā, kataṃ tvaṃ upasena parisaṃ vinesī’ti.
“O great king, did not the Elder Upasena Vangantaputta, because of his practice of perfecting the Dhutaṅga qualities of effacement, disregarding the Saṅgha's agreement in Sāvatthī, approach the Buddha, the Trainer of Untamed Men, who had retired into seclusion, together with his retinue, worshipped the Blessed One's feet with his head, and sat down to one side? And the Blessed One, having observed that well-disciplined assembly, delighted and pleased, joyful and elated, having conversed a friendly conversation with the assembly, with an unbroken Brahmā-like voice, said this: ‘Upasena, this assembly of yours is indeed inspiring. How, Upasena, do you discipline the assembly?’
“Này Đại vương, chẳng phải Trưởng lão Upasena, con của Vaṅganta, vì sự viên mãn trong việc thực hành các hạnh đầu đà thanh tịnh (sallekhadhutaguṇa), đã không để ý đến giới luật của Tăng đoàn ở Sāvatthī, cùng với chúng đệ tử của mình, đến gần Đấng Điều Ngự Nhân Thiên (naradammasārathi) đang ẩn cư, cúi đầu đảnh lễ chân Đức Thế Tôn và ngồi xuống một bên sao? Đức Thế Tôn, sau khi nhìn thấy chúng đệ tử đã được giáo hóa tốt đẹp ấy, hoan hỷ, vui mừng, phấn khởi, đã nói chuyện với chúng đệ tử bằng giọng Phạm âm không lẫn lộn này: ‘Này Upasena, chúng đệ tử của ông thật đáng kính. Này Upasena, ông đã giáo hóa chúng đệ tử như thế nào?’
Sopi sabbaññunā dasabalena devātidevena puṭṭho yathābhūtasabhāvaguṇavasena bhagavantaṃ etadavoca –
And he, being questioned by the Omniscient One, the Ten-Powered, the God of gods, spoke to the Blessed One according to the true nature of his qualities:
Vị ấy, được Đức Thập Lực (dasabala), Đấng Toàn Tri (sabbaññu), Vị Thần của các vị thần (devātideva) hỏi, đã thưa với Đức Thế Tôn theo đúng bản chất và phẩm chất của sự thật:
1809
‘‘Yo koci maṃ, bhante, upasaṅkamitvā pabbajjaṃ vā nissayaṃ vā yācati, tamahaṃ evaṃ vadāmi ‘‘ahaṃ kho āvuso āraññiko piṇḍapātiko paṃsukūliko tecīvariko.
“Venerable Sir, whoever approaches me and asks for ordination or reliance, I tell him: ‘Friend, I am a forest-dweller, an alms-eater, a rag-robe wearer, a three-robe wearer.
“Bạch Đức Thế Tôn, bất cứ ai đến gần con và xin xuất gia hoặc xin y chỉ, con đều nói với người đó rằng: ‘Này hiền giả, tôi là người sống ở rừng (āraññika), khất thực (piṇḍapātika), mặc y phấn tảo (paṃsukūlika), và chỉ có ba y (tecīvarika).’
Sace tvampi āraññiko bhavissasi piṇḍapātiko paṃsukūliko tecīvariko, evāhaṃ taṃ pabbājessāmi nissayaṃ dassāmī’’ti, sace so me, bhante, paṭissuṇitvā nandati oramati, evāhaṃ taṃ pabbājemi nissayaṃ demi, sace na nandati na oramati, na taṃ pabbājemi, na nissayaṃ demi, evāhaṃ, bhante, parisaṃ vinemī’’ti.
If you too will be a forest-dweller, an alms-eater, a rag-robe wearer, a three-robe wearer, then I will ordain you and give you reliance.’ If, Venerable Sir, he agrees and is pleased and takes delight, then I ordain him and give him reliance. If he is not pleased and does not take delight, I do not ordain him, nor do I give him reliance. This is how, Venerable Sir, I discipline the assembly.”
‘Nếu hiền giả cũng sẽ sống ở rừng, khất thực, mặc y phấn tảo và chỉ có ba y, thì tôi sẽ cho hiền giả xuất gia và cho y chỉ.’ Nếu người đó, bạch Đức Thế Tôn, sau khi nghe lời con nói, hoan hỷ và chấp nhận, thì con sẽ cho người đó xuất gia và cho y chỉ. Nếu người đó không hoan hỷ và không chấp nhận, thì con sẽ không cho người đó xuất gia và không cho y chỉ. Bạch Đức Thế Tôn, con giáo hóa chúng đệ tử như vậy.”
Evaṃ kho* , mahārāja, dhutaguṇavarasamādiṇṇo jinasāsanavare issaro hoti.
Thus, O great king, one who has undertaken the supreme Dhutaṅga qualities is a master in the supreme Dispensation of the Conqueror.
“Cũng vậy, này Đại vương, người đã thọ trì các hạnh đầu đà cao quý thì có quyền lực trong giáo pháp tối thượng của Đức Phật.
Vasavattī sāmiko icchākaraṇo, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
He is a controller, a lord, one who acts as he pleases, and the peaceful, pleasant attainments are entirely subject to him.
Vị ấy tự chủ, chủ tể, và có thể làm theo ý muốn. Toàn bộ các thiền định an tịnh, an lạc đều thuộc về vị ấy.”
1810
‘‘Yathā, mahārāja, padumaṃ abhivuddhaparisuddhaudiccajātippabhavaṃ siniddhaṃ mudu lobhanīyaṃ sugandhaṃ piyaṃ patthitaṃ pasatthaṃ jalakaddamamanupalittaṃ aṇupattakesarakaṇṇikābhimaṇḍitaṃ bhamaragaṇasevitaṃ sītalasalilasaṃvaddhaṃ, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi ariyasāvako tiṃsaguṇavarehi samupeto hoti.
“Just as, O great king, a lotus, grown and purified, originating from an Udicca species, is smooth, soft, alluring, fragrant, dear, desired, praised, unsoiled by water and mud, adorned with its filaments and pericarp, frequented by swarms of bees, and nourished by cool water; even so, O great king, by these thirteen Dhutaṅga qualities, previously practiced, constantly cultivated, observed, thoroughly observed, followed, thoroughly followed, and perfected, an Ariyan disciple becomes endowed with thirty supreme qualities.
“Này Đại vương, giống như hoa sen, mọc lên từ một giống quý hiếm, thuần khiết và phát triển mạnh mẽ, mềm mại, dịu dàng, quyến rũ, thơm ngát, đáng yêu, đáng khao khát, đáng khen ngợi, không bị bùn nước làm ô nhiễm, được trang điểm bởi nhụy hoa và đài hoa, được các đàn ong vây quanh, và lớn lên trong nước mát. Cũng vậy, này Đại vương, nhờ mười ba hạnh đầu đà này, đã được thực hành, tu tập, rèn luyện, thành thục, thực hiện, vun bồi và viên mãn từ trước, vị Thánh đệ tử (ariyasāvaka) được đầy đủ ba mươi phẩm chất cao quý.
1811
‘‘Katamehi tiṃsaguṇavarehi?
“Which thirty supreme qualities?
“Ba mươi phẩm chất cao quý đó là gì?
Siniddhamudumaddavamettacitto hoti, ghātitahatavihatakileso hoti, hatanihatamānadabbo hoti, acaladaḷhaniviṭṭhanibbematikasaddho hoti, paripuṇṇapīṇitapahaṭṭhalobhanīyasantasukhasamāpattilābhī hoti, sīlavarapavaraasamasucigandhaparibhāvito hoti, devamanussānaṃ piyo hoti manāpo, khīṇāsavaariyavarapuggalapatthito, devamanussānaṃ vanditapūjito, budhavibudhapaṇḍitajanānaṃ thutathavitathomitapasattho, idha vā huraṃ vā lokena anupalitto, appathokavajjepi* bhayadassāvī, vipulavarasampattikāmānaṃ maggaphalavaratthasādhano, āyācitavipulapaṇītapaccayabhāgī, aniketasayano, jhānajjhositatappavaravihārī, vijaṭitakilesajālavatthu, bhinnabhaggasaṅkuṭitasañchinnagatinīvaraṇo, akuppadhammo, abhinītavāso, anavajjabhogī, gativimutto, uttiṇṇasabbavicikiccho, vimuttijjhositattho* , diṭṭhadhammo, acaladaḷhabhīruttāṇamupagato, samucchinnānusayo, sabbāsavakkhayaṃ patto, santasukhasamāpattivihārabahulo, sabbasamaṇaguṇasamupeto, imehi tiṃsaguṇavarehi samupeto hoti.
He has a mind smooth, soft, gentle, and full of loving-kindness; his defilements are slain, struck down, and destroyed; his conceit and arrogance are crushed and subdued; his faith is unshakable, firm, and unwavering; he attains full, abundant, delightful, peaceful, and pleasant attainments; he is imbued with the peerless, pure fragrance of supreme virtue; he is dear and pleasing to devas and humans; he is desired by the Arahants, the supreme Ariyan individuals; he is worshipped and honored by devas and humans; he is praised, extolled, lauded, and commended by the wise, discerning, and learned; he is unsoiled by the world, here or hereafter; he sees danger even in a small fault; he is a fulfiller of the supreme goal of the path and fruit for those who desire vast and supreme prosperity; he partakes of abundant and exquisite requisites when requested; he sleeps without a fixed abode; he abides in the supreme dwelling of absorption in jhāna; the net of his defilements is disentangled; his hindrances are broken, shattered, constricted, and severed; he is of an unshakeable nature; he has a well-guided abode; he enjoys blameless things; he is freed from rebirth; he has overcome all doubt; he is absorbed in liberation; he has seen the Dhamma; he has attained unshakable, firm refuge and protection; his underlying tendencies are uprooted; he has attained the destruction of all taints; he abounds in peaceful and pleasant attainments; he is endowed with all ascetic qualities. With these thirty supreme qualities, he is endowed.
Vị ấy có tâm từ bi mềm mại, dịu dàng, nhu hòa; có phiền não đã bị tiêu diệt, đánh bại, loại bỏ; có sự kiêu mạn đã bị loại bỏ, đè nén; có đức tin bất động, vững chắc, không hoài nghi; đạt được sự an lạc, thanh tịnh, hoan hỷ, đáng yêu, vi tế và an tịnh của các tầng thiền định; được thấm nhuần bởi hương thơm thanh tịnh, vô song, cao thượng của giới đức; được chư thiên và loài người yêu mến, ưa thích; được các bậc A-la-hán, các bậc thánh nhân cao thượng mong cầu; được chư thiên và loài người đảnh lễ, cúng dường; được các bậc trí giả, hiền triết tán thán, ca ngợi, tôn vinh; không bị thế gian này hay thế gian khác làm ô nhiễm; thấy sự nguy hiểm ngay cả trong lỗi lầm nhỏ nhặt; là người thành tựu các quả vị cao thượng cho những ai mong cầu tài sản lớn lao, thù thắng; là người chia sẻ các vật dụng cúng dường quý báu, dồi dào được thỉnh cầu; là người không có nơi ở cố định; thường an trú trong các thiền định cao thượng; là người đã tháo gỡ được mạng lưới phiền não; là người đã phá vỡ, đập tan, cắt đứt các chướng ngại tái sinh; là người có pháp bất động; có nơi an trú khiêm tốn; hưởng thụ không có lỗi lầm; thoát khỏi các đường tái sinh; đã vượt qua mọi hoài nghi; có mục đích an trú trong sự giải thoát; là người đã thấy Pháp; đã đạt được nơi nương tựa bất động, vững chắc, không sợ hãi; đã đoạn trừ các tùy miên; đã đạt được sự diệt tận mọi lậu hoặc; thường an trú trong các thiền định an tịnh, an lạc; và là người đầy đủ mọi phẩm hạnh của một Sa-môn. Vị ấy là người đầy đủ ba mươi phẩm hạnh cao thượng này.
1812
‘‘Nanu, mahārāja, thero sāriputto dasasahassilokadhātuyā aggapuriso ṭhapetvā dasabalaṃ lokācariyaṃ, sopi aparimitamasaṅkhyeyyakappe samācitakusalamūlo* brāhmaṇakulakulīno manāpikaṃ kāmaratiṃ anekasatasaṅkhaṃ dhanavarañca ohāya jinasāsane pabbajitvā imehi terasahi dhutaguṇehi kāyavacīcittaṃ damayitvā ajjetarahi anantaguṇasamannāgato gotamassa bhagavato sāsanavare dhammacakkamanuppavattako jāto.
‘‘Indeed, great king, isn't the Elder Sāriputta the foremost person in the ten-thousand-world-system, excluding the Ten-Powered, the Teacher of the Worlds? That very Elder Sāriputta, having accumulated roots of merit for immeasurable and incalculable eons, being born into a noble brahmin family, abandoned delightful sensual pleasures and hundreds of thousands of excellent riches, and having gone forth in the Dispensation of the Buddha, disciplined his body, speech, and mind with these thirteen dhutaṅga qualities. And now, endowed with infinite virtues, he has become one who causes the Wheel of Dhamma to roll forth in the excellent Dispensation of the Blessed One Gotama.
“Thưa Đại vương, Tôn giả Sāriputta há chẳng phải là người đứng đầu trong mười nghìn thế giới, ngoại trừ Đức Phật Bậc Thập Lực, Bậc Thầy của thế gian, sao? Ngài cũng đã tích lũy thiện căn trong vô số kiếp, là người thuộc dòng dõi Bà-la-môn cao quý, đã từ bỏ sự hoan lạc dục vọng đáng yêu và hàng trăm ngàn tài sản quý báu để xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật. Sau khi điều phục thân, khẩu, ý bằng mười ba hạnh đầu đà này, cho đến ngày nay, ngài đã trở thành người đầy đủ vô lượng công đức và là người tiếp nối chuyển Pháp luân trong giáo pháp cao thượng của Đức Gotama Thế Tôn.
Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena ekaṅguttaranikāyavaralañchake –
Great king, this was also spoken by the Blessed One, the God of gods, in the section marked by the excellent Aṅguttara Nikāya:
Thưa Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, bậc tối thượng trong chư thiên, thuyết giảng trong bộ Tăng Chi Bộ Kinh cao thượng:
1813
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṃ tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavatteti, yathayidaṃ bhikkhave, sāriputto, sāriputto.
‘‘Monks, I do not see any other single person who rightly causes the unsurpassed Wheel of Dhamma, set in motion by the Tathāgata, to roll forth, as does Sāriputta, monks, Sāriputta.
“Này các Tỳ-kheo, Ta không thấy một cá nhân nào khác có thể tiếp tục chuyển Pháp luân vô thượng mà Như Lai đã chuyển một cách đúng đắn, như Tôn giả Sāriputta, này các Tỳ-kheo.
Bhikkhave, tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavattetī’’’ti.
Monks, Sāriputta rightly causes the unsurpassed Wheel of Dhamma, set in motion by the Tathāgata, to roll forth.’’
Này các Tỳ-kheo, Tôn giả Sāriputta đã tiếp tục chuyển Pháp luân vô thượng mà Như Lai đã chuyển một cách đúng đắn.”
1814
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, yaṃ kiñci navaṅgaṃ buddhavacanaṃ, yā ca lokuttarā kiriyā, yā ca loke adhigamavipulavarasampattiyo, sabbaṃ taṃ terasasu dhutaguṇesu samodhānopagata’’* nti.
‘‘Excellent, Venerable Nāgasena! Whatever nine-fold Buddha-word there is, whatever supramundane action there is, and whatever vast and excellent attainments of prosperity there are in the world—all that is encompassed within the thirteen dhutaṅga qualities.’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, thật tốt lành thay! Bất cứ lời dạy nào của Đức Phật gồm chín chi phần, bất cứ hành động siêu thế nào, và bất cứ sự thành tựu tài sản cao quý, dồi dào nào trên thế gian, tất cả đều được quy về mười ba hạnh đầu đà.”
1815
Dhutaṅgapañho dutiyo.
The Second Question on Dhutaṅga.
Vấn Đề Hạnh Đầu Đà, thứ hai.
Next Page →

Settings