Dukanipāte āturaṃ asuciṃ pūtintiādikā abhirūpanandāya sikkhamānāya gāthā.
In the Duka-nipāta, afflicted, impure, foul and so on are the verses of Abhirūpanandā, the sikkhamānā.
Trong Dukanipāta, bài kệ ‘‘Āturaṃ asuciṃ pūti’’ và các bài khác là của Sikkhamānā Abhirūpanandā.
Ayaṃ kira vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare gahapatimahāsālassa dhītā hutvā satthu santike dhammaṃ sutvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhitā satthari parinibbute dhātucetiyaṃ ratanapaṭimaṇḍitena suvaṇṇacchattena pūjaṃ katvā, kālaṅkatvā sagge nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare khemakassa sakkassa aggamahesiyā kucchismiṃ nibbatti.
It is said that in the time of Vipassī Bhagavā, she was born as the daughter of a wealthy householder in the city of Bandhumatī. Having heard the Dhamma from the Teacher, she was established in the refuges and precepts. When the Teacher passed into parinibbāna, she honored the Dhātu-cetiya with a golden parasol adorned with jewels. Upon passing away, she was reborn in heaven. Continually transmigrating in happy destinations, in this Buddha's dispensation, she was born in the womb of the chief queen of Sakka Khemaka in Kapilavatthu.
Người ta kể rằng, vị này, vào thời Đức Phật Vipassī, đã sinh làm con gái của một gia chủ đại phú ở thành Bandhumatī. Sau khi nghe Pháp từ Đức Bổn Sư, vị ấy đã an lập vững chắc vào các pháp quy y và các giới. Khi Đức Bổn Sư nhập Niết Bàn, vị ấy đã cúng dường tháp xá lợi bằng một chiếc lọng vàng trang trí ngọc quý. Sau khi qua đời, vị ấy tái sinh ở cõi trời và luân hồi nhiều lần trong các cõi thiện. Đến thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào bụng của hoàng hậu chính của vua Sakya Khemaka ở thành Kapilavatthu.
Nandātissā nāmaṃ ahosi.
Her name was Nandā.
Tên của cô ấy là Nandā.
Sā attabhāvassa ativiya rūpasobhaggappattiyā abhirūpā dassanīyā pāsādikā abhirūpanandātveva paññāyittha.
Because her physique possessed extreme beauty, she was known as Abhirūpanandā—beautiful, comely, and charming.
Do thân tướng vô cùng xinh đẹp, khả ái và đáng chiêm ngưỡng, cô được biết đến với tên Abhirūpanandā.
Tassā vayappattāya vāreyyadivaseyeva varabhūto sakyakumāro kālamakāsi.
When she reached maturity, on the very day of her wedding, the excellent Sakya prince died.
Vào đúng ngày cưới khi cô đến tuổi trưởng thành, hoàng tử Sakya Varabhūta đã qua đời.
Atha naṃ mātāpitaro akāmaṃ pabbājesuṃ.
Then her parents, against her will, had her ordained.
Sau đó, cha mẹ cô đã bắt cô xuất gia trái với ý muốn.
Sā pabbajitvāpi rūpaṃ nissāya uppannamadā ‘‘satthā rūpaṃ vivaṇṇeti garahati anekapariyāyena rūpe ādīnavaṃ dassetī’’ti buddhupaṭṭhānaṃ na gacchati.
Even after ordaining, being intoxicated by her beauty, she did not go to attend on the Buddha, thinking: "The Teacher disparages beauty, criticizes it, and in various ways points out its drawbacks."
Dù đã xuất gia, cô vẫn kiêu hãnh vì sắc đẹp của mình và không đến hầu Phật, vì nghĩ rằng: “Đức Bổn Sư chê bai và quở trách sắc đẹp, Ngài chỉ ra những hiểm họa trong sắc đẹp bằng nhiều cách khác nhau.”
Bhagavā tassā ñāṇaparipākaṃ ñatvā mahāpajāpatiṃ āṇāpesi ‘‘sabbāpi bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ovādaṃ āgacchantū’’ti.
The Bhagavā, knowing the ripeness of her wisdom, commanded Mahāpajāpatī: "Let all bhikkhunīs come for exhortation in turn."
Đức Thế Tôn, biết được sự chín muồi của trí tuệ cô, đã ra lệnh cho Mahāpajāpatī: “Tất cả các tỳ khưu ni hãy đến nhận lời giáo huấn theo thứ tự.”
Sā attano vāre sampatte aññaṃ pesesi.
When her turn arrived, she sent someone else.
Đến lượt mình, cô đã cử người khác đi thay.
Bhagavā ‘‘vāre sampatte attanāva āgantabbaṃ, na aññā pesetabbā’’ti āha.
The Bhagavā said: "When your turn comes, you must come yourself; you should not send another."
Đức Thế Tôn nói: “Khi đến lượt, phải tự mình đến, không được cử người khác.”
Sā satthu āṇaṃ laṅghituṃ asakkontī bhikkhunīhi saddhiṃ buddhupaṭṭhānaṃ agamāsi.
Unable to transgress the Teacher's command, she went to attend on the Buddha with the bhikkhunīs.
Không thể chống lại mệnh lệnh của Đức Bổn Sư, cô đã cùng các tỳ khưu ni đến hầu Phật.
Bhagavā iddhiyā ekaṃ abhirūpaṃ itthirūpaṃ māpetvā puna jarājiṇṇaṃ dassetvā saṃvegaṃ uppādetvā –
The Bhagavā, by psychic power, created a beautiful female form, and then, by showing it as aged and decrepit, generated a sense of urgency, and then –
Đức Thế Tôn đã dùng thần thông hóa hiện một hình ảnh người phụ nữ xinh đẹp, rồi lại cho thấy hình ảnh già nua, tiều tụy để tạo ra sự xúc động, rồi Ngài thuyết hai bài kệ sau:
Ye ime satta bojjhaṅgātiādikā jentāya theriyā gāthā.
The verses of Theri Jentā begin with "Ye ime satta bojjhaṅgā".
Bài kệ của Trưởng lão ni Jentā bắt đầu bằng câu Ye ime satta bojjhaṅgā (Bảy chi phần giác ngộ này).
Tassā atītaṃ paccuppannañca vatthu abhirūpanandāvatthusadisaṃ.
Her past and present story is similar to that of Abhirūpanandā.
Câu chuyện quá khứ và hiện tại của cô ấy tương tự như câu chuyện của Abhirūpanandā.
Ayaṃ pana vesāliyaṃ licchavirājakule nibbattīti ayameva viseso.
The only distinction is that she was born into the Licchavi royal family in Vesālī.
Tuy nhiên, điểm khác biệt là cô ấy sinh ra trong dòng tộc vua Licchavi ở Vesālī.
Satthārā desitaṃ dhammaṃ sutvā desanāpariyosāne arahattaṃ patvā attanā adhigataṃ visesaṃ paccavekkhitvā pītivasena –
Having heard the Dhamma taught by the Teacher, she attained Arahantship at the conclusion of the discourse, and reflecting on the special attainment she had realized, she spoke these two verses out of joy:
Sau khi nghe Pháp do Đức Bổn Sư thuyết giảng, khi bài pháp kết thúc, cô đã chứng A-la-hán. Sau đó, cô quán xét những thành tựu đặc biệt của mình và với niềm hoan hỷ, cô đã thuyết hai bài kệ này:
Tattha ye ime satta bojjhaṅgāti ye ime satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātā bodhiyā yathāvuttāya dhammasāmaggiyā, bodhissa vā bujjhanakassa taṃsamaṅgino puggalassa aṅgabhūtattā ‘‘bojjhaṅgā’’ti laddhanāmā satta dhammā.
In this, "ye ime satta bojjhaṅgā" refers to these seven qualities: mindfulness, investigation of states, energy, joy, tranquility, concentration, and equanimity, which are called "factors of awakening" (bojjhaṅgā) because they are components of awakening, which is the aforementioned aggregate of states, or because they are components of the awakened person who possesses them.
Trong đó, ye ime satta bojjhaṅgā (bảy chi phần giác ngộ này) là bảy pháp được gọi là “chi phần giác ngộ” (bojjhaṅgā) vì chúng là những yếu tố cấu thành của sự giác ngộ (bodhi), tức là sự hội đủ các pháp đã nói trên (niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả), hoặc vì chúng là những yếu tố của người giác ngộ (bujjhanaka), tức là người có đầy đủ các pháp ấy.
Maggā nibbānapattiyāti nibbānādhigamassa upāyabhūtā.
"Maggā nibbānapattiyā" means they are the means for the attainment of Nibbāna.
Maggā nibbānapattiyā (là con đường dẫn đến Niết Bàn) nghĩa là những phương tiện để chứng đạt Niết Bàn.
Bhāvitā te mayā sabbe, yathā buddhena desitāti te sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā sabbepi mayā yathā buddhena bhagavatā desitā, tathā mayā uppāditā ca vaḍḍhitā ca.
"Bhāvitā te mayā sabbe, yathā buddhena desitā" means that all these thirty-seven factors conducive to awakening have been produced and developed by me, just as they were taught by the Blessed Buddha.
Bhāvitā te mayā sabbe, yathā buddhena desitā (Tất cả đều đã được ta tu tập, như Đức Phật đã thuyết giảng) nghĩa là tất cả ba mươi bảy pháp trợ đạo (bodhipakkhiyadhammā) ấy đều đã được ta phát triển và tăng trưởng, đúng như Đức Phật Thế Tôn đã thuyết giảng.
Diṭṭho hi me so bhagavāti hi-saddo hetuattho.
"Diṭṭho hi me so bhagavā": The word "hi" here means "because."
Diṭṭho hi me so bhagavā (Ta đã thấy Đức Thế Tôn ấy), từ hi ở đây có nghĩa là nguyên nhân.
Yasmā so bhagavā dhammakāyo sammāsambuddho attanā adhigataariyadhammadassanena diṭṭho, tasmā antimoyaṃ samussayoti yojanā.
The connection is: "Because that Blessed One, the Dhamma-body, the Perfectly Self-Enlightened One, has been seen by me through the vision of the Noble Dhamma realized by myself, therefore this is my last body."
Giải thích là: “Vì Đức Thế Tôn ấy, Pháp Thân, bậc Chánh Đẳng Giác, đã được thấy bởi sự chứng đạt và quán thấy các pháp cao quý (ariyadhamma) của chính ta, nên đây là thân cuối cùng.”
Ariyadhammadassanena hi buddhā bhagavanto aññe ca ariyā diṭṭhā nāma honti, na rūpakāyadassanamattena.
Indeed, Buddhas, Blessed Ones, and other Noble Ones are said to be "seen" through the vision of the Noble Dhamma, not merely by seeing the physical body.
Thật vậy, các vị Phật, Thế Tôn và các bậc Thánh khác được gọi là đã được thấy thông qua sự quán thấy các pháp cao quý, chứ không phải chỉ bằng việc nhìn thấy sắc thân.
Yathāha – ‘‘yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87) ca ‘‘sutavā ca kho, bhikkhave, ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī’’ti (ma. ni. 1.20; saṃ. ni. 3.1) ca ādi.
As it is said: "Whoever, Vakkali, sees the Dhamma, sees me" and "Indeed, bhikkhus, a well-taught noble disciple sees the Noble Ones," and so on.
Như đã nói: “Này Vakkali, ai thấy Pháp, người ấy thấy Ta” và “Này các Tỳ khưu, một đệ tử thánh có nghe pháp là người thấy các bậc Thánh.”
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in accordance with the aforementioned method.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
Sumuttikātiādikā sumaṅgalamātāya theriyā gāthā.
The verses of Theri Sumaṅgalamātā begin with "Sumuttikā".
Bài kệ của Trưởng lão ni Sumaṅgalamātā bắt đầu bằng câu Sumuttikā (Đã giải thoát hoàn toàn).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ daliddakule nibbattitvā vayappattā aññatarassa naḷakārassa dinnā paṭhamagabbheyeva pacchimabhavikaṃ puttaṃ labhi.
This Theri, having performed excellent deeds in the presence of previous Buddhas and accumulated wholesome deeds in various existences, was born in a poor family in Sāvatthī during this Buddha-era. Having reached maturity, she was given to a certain reed-worker and obtained a son, destined for his last existence, in her very first pregnancy.
Vị này cũng đã tạo các thiện nghiệp trong các kiếp Phật quá khứ, tích lũy công đức trong từng kiếp sống. Đến thời Đức Phật hiện tại, cô sinh ra trong một gia đình nghèo ở Sāvatthī. Khi đến tuổi trưởng thành, cô được gả cho một người thợ làm tre và trong lần mang thai đầu tiên, cô đã sinh một người con trai là vị hữu kiếp cuối cùng (pacchimabhavika).
Tassa sumaṅgaloti nāmaṃ ahosi.
His name was Sumaṅgala.
Tên của cậu bé là Sumaṅgala.
Tato paṭṭhāya sā sumaṅgalamātāti paññāyittha.
From then on, she became known as Sumaṅgalamātā.
Từ đó về sau, bà được biết đến với tên Sumaṅgalamātā.
Yasmā panassā nāmagottaṃ na pākaṭaṃ, tasmā ‘‘aññatarā therī bhikkhunī apaññātā’’ti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
However, since her name and clan were not well-known, it is stated in the Pāḷi, "a certain unknown Therī bhikkhunī."
Nhưng vì tên và dòng họ của bà không được biết đến rõ ràng, nên trong Pāḷi có nói rằng: “Một vị Tỳ-khưu-ni Trưởng lão vô danh.”
Sopissā putto viññutaṃ patto pabbajitvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā sumaṅgalattheroti pākaṭo ahosi.
Her son, having reached the age of understanding, went forth into homelessness and attained Arahantship together with the analytical knowledges (paṭisambhidā), becoming known as Sumaṅgala Thera.
Con trai của bà, khi trưởng thành, đã xuất gia và chứng đắc A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā), trở thành vị Trưởng lão Sumaṅgala nổi tiếng.
Tassa mātā bhikkhunīsu pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karontī ekadivasaṃ gihikāle attanā laddhadukkhaṃ paccavekkhitvā saṃvegajātā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā udānentī –
His mother, having gone forth among the bhikkhunīs and engaged in insight meditation, one day reflected on the suffering she had experienced in her lay life. Filled with a sense of urgency, she developed her insight and attained Arahantship along with the analytical knowledges. Then, expressing her joy, she uttered these two verses:
Mẹ của vị ấy, sau khi xuất gia vào hàng Tỳ-khưu-ni và thực hành thiền quán (vipassanā), một ngày nọ, đã quán xét những khổ đau mình đã trải qua khi còn là cư sĩ, sinh khởi tâm xúc động (saṃvega), phát triển thiền quán, và chứng đắc A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā), rồi thốt lên lời cảm hứng (udāna) –
Tattha sumuttikāti sumuttā.
Here, sumuttikā means well-freed.
Trong đó, sumuttikā có nghĩa là được giải thoát hoàn toàn.
Ka-kāro padapūraṇamattaṃ, suṭṭhu muttā vatāti attho.
The syllable ‘ka’ is merely for filling out the verse; the meaning is, “Oh, how well-freed!”
Âm ‘ka’ chỉ là để làm đầy đủ âm tiết, nghĩa là: “Thật sự đã được giải thoát một cách hoàn hảo!”
Sā sāsane attanā paṭiladdhasampattiṃ disvā pasādavasena, tassā vā pasaṃsāvasena āmantetvā vuttaṃ ‘‘sumuttikā sumuttikā’’ti.
Seeing the attainment she had gained in the Dispensation, she spoke the words “sumuttikā sumuttikā” out of faith, or in praise of herself.
Vị Tỳ-khưu-ni ấy, khi thấy sự thành tựu mà mình đã đạt được trong giáo pháp, đã nói “sumuttikā sumuttikā” với tâm hoan hỷ, hoặc để tán thán chính mình.
Yaṃ pana gihikāle visesato jigucchati, tato vimuttiṃ dassentī ‘‘sādhumuttikāmhī’’tiādimāha.
Furthermore, indicating her liberation from what she particularly detested in her lay life, she said, “sādhumuttikāmhi” and so on.
Để thể hiện sự giải thoát khỏi những điều mà mình đặc biệt ghê tởm khi còn là cư sĩ, bà nói tiếp “sādhumuttikāmhi” và những lời tương tự.
Tattha sādhumuttikāmhīti sammadeva muttā vata amhi.
Here, sādhumuttikāmhi means, “Indeed, I am truly well-freed.”
Trong đó, sādhumuttikāmhi có nghĩa là: “Thật sự tôi đã được giải thoát một cách hoàn hảo.”
Musalassāti musalato.
Musalassā means from the pestle.
Musalassā có nghĩa là “khỏi cái chày.”
Ayaṃ kira daliddabhāvena gihikāle sayameva musalakammaṃ karoti, tasmā evamāha.
It is said that because of her poverty, she herself performed the work of pounding with a pestle in her lay life, which is why she spoke thus.
Nghe nói, vì nghèo khó, khi còn là cư sĩ, bà phải tự mình làm công việc giã gạo bằng chày, nên bà nói như vậy.
Ahiriko meti mama sāmiko ahiriko nillajjo, so mama na ruccatīti vacanaseso.
Ahiriko me means, “My husband is shameless, impudent; he is not pleasing to me”—this is the remainder of the statement.
Ahiriko me có nghĩa là: “Chồng tôi thật vô liêm sỉ,” phần còn lại của câu là “người ấy không làm tôi vừa lòng.”
Pakatiyāva kāmesu virattacittatāya kāmādhimuttānaṃ pavattiṃ jigucchantī vadati.
She speaks thus, detesting the conduct of those attached to sensual pleasures, due to her naturally dispassionate mind towards sensual pleasures.
Bà nói điều này vì bản chất tâm bà đã nhàm chán với các dục, nên bà ghê tởm hành vi của những người chìm đắm trong dục vọng.
Chattakaṃ vāpīti jīvitahetukena karīyamānaṃ chattakampi me na ruccatīti attho.
Chattakaṃ vāpi means, “Even the umbrella, made for the sake of livelihood, is not pleasing to me”—this is the meaning.
Chattakaṃ vāpi có nghĩa là: “Ngay cả cái dù được làm để kiếm sống cũng không làm tôi vừa lòng.”
Vā-saddo avuttasamuccayattho, tena peḷācaṅkoṭakādiṃ saṅgaṇhāti.
The particle ‘vā’ has the meaning of including what is unstated; by this, it includes baskets, hampers, and so on.
Từ “vā” có nghĩa là bao gồm những điều không được nói rõ, qua đó bao gồm các vật như giỏ, hộp đựng đồ v.v.
Veḷudaṇḍādīni gahetvā divase divase chattādīnaṃ karaṇavasena dukkhajīvitaṃ jigucchantī vadati.
She speaks, detesting a life of suffering, due to having to make umbrellas and other items daily by taking bamboo sticks and so forth.
Bà nói điều này để bày tỏ sự ghê tởm cuộc sống khổ cực khi phải cầm gậy tre và các vật khác để làm dù mỗi ngày.
‘‘Ahitako me vāto vātī’’ti keci vatvā ahitako jarāvaho gihikāle mama sarīre vāto vāyatīti atthaṃ vadanti.
Some say, “‘Ahitako me vāto vātī’ (An unwholesome wind blows in me),” and they explain the meaning as, “An unwholesome, aging-bringing wind blows in my body during my lay life.”
Một số người nói: “Ahitako me vāto vātī” và giải thích rằng: “Khi còn là cư sĩ, hơi thở không lợi ích, mang đến sự già nua, bốc ra từ thân thể tôi.”
Apare pana ‘‘ahitako paresaṃ duggandhataro ca mama sarīrato vāto vāyatī’’ti atthaṃ vadanti.
Others, however, explain the meaning as, “‘An unwholesome (and very foul-smelling) wind blows from my body to others’ or ‘an unwholesome wind blows from my body’.”
Tuy nhiên, những người khác lại giải thích rằng: “Hơi thở không lợi ích, hôi thối hơn những người khác, bốc ra từ thân thể tôi.”
Ukkhalikā me deḍḍubhaṃ vātīti me mama bhattapacanabhājanaṃ cirapārivāsikabhāvena aparisuddhatāya udakasappagandhaṃ vāyati, tato ahaṃ sādhumuttikāmhīti yojanā.
Ukkhalikā me deḍḍubhaṃ vātī means, “My cooking pot, being impure due to long use, emits the smell of a water-snake; therefore, I am well-freed”—this is the connection.
Ukkhalikā me deḍḍubhaṃ vātī có nghĩa là: “Nồi nấu cơm của tôi, vì đã dùng lâu ngày nên không sạch, bốc mùi như rắn nước; từ đó tôi đã được giải thoát hoàn toàn.” Đó là cách kết nối ý nghĩa.
Rāgañca ahaṃ dosañca, cicciṭi cicciṭīti vihanāmīti ahaṃ kilesajeṭṭhakaṃ rāgañca dosañca cicciṭi cicciṭīti iminā saddena saddhiṃ vihanāmi vināsemi, pajahāmīti attho.
Rāgañca ahaṃ dosañca, cicciṭi cicciṭīti vihanāmi means, “I destroy, I eliminate, I abandon lust and hatred, which are the chief defilements, with this sound of ‘cicciṭi cicciṭi’.”
Rāgañca ahaṃ dosañca, cicciṭi cicciṭīti vihanāmī có nghĩa là: “Tôi tiêu diệt, phá hủy, từ bỏ tham ái và sân hận, những phiền não chủ yếu, với tiếng ‘cicciṭi cicciṭī’.”
Sā kira attano sāmikaṃ jigucchantī tena divase divase phāliyamānānaṃ sukkhānaṃ veḷudaṇḍādīnaṃ saddaṃ garahantī tassa pahānaṃ rāgadosapahānena samaṃ katvā avoca.
It is said that she, detesting her husband, and despising the sound of the dry bamboo sticks and other items he split daily, equated the abandonment of him with the abandonment of lust and hatred, and spoke thus.
Nghe nói, vị ấy ghê tởm chồng mình, chê bai tiếng ồn của những cây tre khô bị chẻ ra hàng ngày bởi người ấy, và đã so sánh việc từ bỏ người ấy với việc từ bỏ tham và sân.
Sā rukkhamūlamupagammāti sā ahaṃ sumaṅgalamātā vivittaṃ rukkhamūlaṃ upasaṅkamitvā.
Sā rukkhamūlamupagammā means, “I, Sumaṅgalamātā, having approached a secluded tree root.”
Sā rukkhamūlamupagammā có nghĩa là: “Tôi, Sumaṅgalamātā, đã đến một gốc cây vắng vẻ.”
Sukhato jhāyāmīti sukhanti jhāyāmi, kālena kālaṃ samāpajjantī phalasukhaṃ nibbānasukhañca paṭisaṃvediyamānā phalajjhānena jhāyāmīti attho.
Sukhato jhāyāmīti means, “I meditate happily; from time to time, entering into absorption, experiencing the bliss of fruition and the bliss of Nibbāna, I meditate with fruition-jhāna”—this is the meaning.
Sukhato jhāyāmī có nghĩa là: “Tôi thiền định trong an lạc; thỉnh thoảng tôi nhập định, cảm nhận sự an lạc của quả vị và sự an lạc của Nibbāna, tôi thiền định bằng thiền quả vị.”
Aho sukhanti idaṃ panassā samāpattito pacchā pavattamanasikāravasena vuttaṃ, pubbābhogavasenātipi yujjateva.
Aho sukhanti—this was spoken based on the mental advertence that arose after her attainment of absorption, but it is also appropriate to consider it as based on prior advertence.
Câu Aho sukha này được nói dựa trên sự tác ý phát sinh sau khi nhập định của bà, và cũng có thể được hiểu là dựa trên sự chuẩn bị trước khi nhập định.
Yāva kāsijanapadotiādikā aḍḍhakāsiyā theriyā gāthā.
The verses beginning with Yāva kāsijanapado are those of Aḍḍhakāsī Therī.
Bài kệ Yāva kāsijanapado v.v. là của Tỳ-khưu-ni Trưởng lão Aḍḍhakāsī.
Ayaṃ kira kassapassa dasabalassa kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā bhikkhunīnaṃ santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā pabbajitvā bhikkhunisīle ṭhitaṃ aññataraṃ paṭisambhidāppattaṃ khīṇāsavattheriṃ gaṇikāvādena akkositvā, tato cutā niraye paccitvā imasmiṃ buddhuppāde kāsikaraṭṭhe uḷāravibhave seṭṭhikule nibbattitvā vuddhippattā pubbe katassa vacīduccaritassa nissandena ṭhānato paribhaṭṭhā gaṇikā ahosi.
It is said that this one, having been born into a noble family during the time of Kassapa, the Ten-Powered One, and having reached maturity, went to the bhikkhunīs, heard the Dhamma, gained faith, and went forth. She then reviled a certain Arahant Therī who had attained the Paṭisambhidā and was established in the bhikkhunī precepts, calling her a courtesan. As a result of that, she passed away from that bhikkhunī existence, suffered in hell, and in this Buddha-era, she was born into a wealthy merchant family in the Kāsī country. Having grown up, due to the residual effect of the verbal misconduct committed previously, she fell from her status and became a courtesan.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Kassapa, vị này sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, đã đến các vị Tỳ-khưu-ni, nghe pháp, phát sinh niềm tin, xuất gia, và đã mắng nhiếc một vị Trưởng lão Tỳ-khưu-ni A-la-hán đã chứng đắc các phân tích tuệ (paṭisambhidā) bằng lời lẽ của một kỹ nữ. Do đó, sau khi chết đi từ kiếp đó, vị ấy phải chịu khổ trong địa ngục. Đến thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình trưởng giả giàu có ở xứ Kāsī, khi trưởng thành, do hậu quả của lời ác nghiệp đã tạo trong quá khứ, bị sa sút địa vị và trở thành một kỹ nữ.
Nāmena aḍḍhakāsī nāma.
By name, she was called Aḍḍhakāsī.
Tên của bà là Aḍḍhakāsī.
Tassā pabbajjā ca dūtena upasampadā ca khandhake āgatāyeva.
Her going forth and her ordination by messenger are mentioned in the Khandhaka itself.
Việc xuất gia và thọ giới của bà qua người đưa tin đã được đề cập trong Khandhaka.
Vuttañhetaṃ –
For it is said:
Điều này đã được nói rằng –
Tena kho pana samayena aḍḍhakāsī gaṇikā bhikkhunīsu pabbajitā hoti.
“Now at that time, Aḍḍhakāsī, the courtesan, had gone forth among the bhikkhunīs.
Vào thời điểm đó, kỹ nữ Aḍḍhakāsī đã xuất gia làm Tỳ-khưu-ni.
Sā ca sāvatthiṃ gantukāmā hoti ‘‘bhagavato santike upasampajjissāmī’’ti.
She desired to go to Sāvatthī, thinking, ‘I shall receive ordination from the Blessed One.’
Bà muốn đến Sāvatthī để được thọ giới từ Đức Thế Tôn.
Assosuṃ kho dhuttā – ‘‘aḍḍhakāsī kira gaṇikā sāvatthiṃ gantukāmā’’ti.
The ruffians heard, ‘Aḍḍhakāsī, the courtesan, desires to go to Sāvatthī.’
Những kẻ du đãng nghe nói: “Kỹ nữ Aḍḍhakāsī muốn đến Sāvatthī.”
Te magge pariyuṭṭhiṃsu.
They lay in wait on the road.
Chúng đã mai phục trên đường.
Assosi kho aḍḍhakāsī gaṇikā ‘‘dhuttā kira magge pariyuṭṭhitā’’ti.
Aḍḍhakāsī, the courtesan, heard, ‘The ruffians are lying in wait on the road.’
Kỹ nữ Aḍḍhakāsī nghe nói: “Những kẻ du đãng đã mai phục trên đường.”
Bhagavato santike dūtaṃ pāhesi – ‘‘ahañhi upasampajjitukāmā, kathaṃ nu kho mayā paṭipajjitabba’’nti?
She sent a messenger to the Blessed One, saying, ‘I wish to receive ordination; how should I proceed?’
Bà liền sai người đưa tin đến Đức Thế Tôn hỏi: “Con muốn được thọ giới, con phải làm thế nào?”
Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dūtenapi upasampādetu’’nti (cūḷava. 430).
Then the Blessed One, on this occasion and in this connection, gave a Dhamma talk and addressed the bhikkhus: ‘Bhikkhus, I permit ordination by messenger.’”
Khi đó, Đức Thế Tôn, nhân dịp này, nhân sự việc này, đã thuyết pháp và gọi các Tỳ-khưu lại, nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép thọ giới qua người đưa tin.”
Tattha yāva kāsijanapado, suṅko me tattako ahūti kāsīsu janapadesu bhavo suṅko kāsijanapado, so yāva yattako, tattako mayhaṃ suṅko ahu ahosi.
Here, “yāva kāsijanapado, suṅko me tattako ahū” means that the tax arising in the districts of Kāsī, whatever amount it was, that much was my fee.
Trong đó, câu "Cho đến xứ Kāsī, tiền thuế của ta là bấy nhiêu" có nghĩa là tiền thuế phát sinh ở các xứ Kāsī được gọi là Kāsijanapada. Tiền thuế ấy, bao nhiêu thì bấy nhiêu là tiền công của ta.
Kittako pana soti?
How much was that?
Nhưng tiền ấy là bao nhiêu?
Sahassamatto.
One thousand.
Một ngàn.
Kāsiraṭṭhe kira tadā suṅkavasena ekadivasaṃ rañño uppajjanakaāyo ahosi sahassamatto, imāyapi purisānaṃ hatthato ekadivasaṃ laddhadhanaṃ tattakaṃ.
It is said that at that time in the Kāsī kingdom, the income generated for the king daily through taxes was a thousand (coins), and the money received daily by this woman from men was also that much.
Nghe nói, bấy giờ ở xứ Kāsī, tiền thuế thu được mỗi ngày cho vua là một ngàn, và số tiền mà cô gái này nhận được từ tay đàn ông mỗi ngày cũng là bấy nhiêu.
Tena vuttaṃ – ‘‘yāva kāsijanapado, suṅko me tattako ahū’’ti.
Therefore it was said: “As much as the Kāsī country, so much was my fee.”
Vì thế đã nói: "Cho đến xứ Kāsī, tiền thuế của ta là bấy nhiêu."
Sā pana kāsisuṅkaparimāṇatāya kāsīti samaññaṃ labhi.
And she received the designation Kāsī due to the amount of the Kāsī tax.
Cô ấy đã nhận được tên gọi Kāsī do có số tiền tương đương với thuế của xứ Kāsī.
Tattha yebhuyyena manussā sahassaṃ dātuṃ asakkontā tato upaḍḍhaṃ datvā divasabhāgameva ramitvā gacchanti, tesaṃ vasenāyaṃ aḍḍhakāsīti paññāyittha.
There, most people, unable to pay a thousand, would pay half of that and enjoy themselves for just half a day, then leave. Because of them, she became known as Aḍḍhakāsī.
Ở đó, đa số đàn ông không thể trả một ngàn, nên họ trả một nửa rồi vui chơi trong nửa ngày rồi bỏ đi. Do đó, cô ấy được biết đến với tên gọi Aḍḍhakāsī.
Tena vuttaṃ – ‘‘taṃ katvā negamo agghaṃ, aḍḍhenagghaṃ ṭhapesi ma’’nti.
Therefore it was said: “Having fixed that price, the merchant set me at half the price.”
Vì thế đã nói: "Người dân thành thị đã định giá ta bằng một nửa giá trị đó."
Taṃ pañcasatamattaṃ dhanaṃ agghaṃ katvā negamo nigamavāsijano itthiratanabhāvena anagghampi samānaṃ aḍḍhena agghaṃ nimittaṃ aḍḍhakāsīti samaññāvasena maṃ ṭhapesi, tathā maṃ voharīti attho.
Having fixed that amount of five hundred (coins) as the price, the merchant, the townspeople, though I was priceless as a jewel among women, set me at half the price, meaning, they called me by the designation Aḍḍhakāsī.
Người dân thành thị, sau khi định giá số tiền năm trăm ấy làm giá trị, đã đặt tên cho ta là Aḍḍhakāsī, theo tên gọi của một nửa giá trị, mặc dù ta là một viên ngọc nữ vô giá. Đó là ý nghĩa của việc họ gọi ta như vậy.
Atha nibbindahaṃ rūpeti evaṃ rūpūpajīvinī hutvā ṭhitā.
Then, disgusted with forms: Having lived as one who subsisted on forms in this way.
"Rồi ta chán ghét sắc" có nghĩa là sau khi sống bằng sắc như vậy,
Atha pacchā sāsanaṃ nissāya rūpe ahaṃ nibbindiṃ ‘‘itipi rūpaṃ aniccaṃ, itipidaṃ rūpaṃ dukkhaṃ, asubha’’nti passantī tattha ukkaṇṭhiṃ.
Then afterwards, relying on the Dispensation, I became disgusted with forms, seeing "this form is impermanent, this form is suffering, impure," and felt aversion towards it.
sau đó, nương tựa vào giáo pháp, ta đã chán ghét sắc, thấy rằng "sắc này là vô thường, sắc này là khổ, bất tịnh", và ta đã nhàm chán với nó.
Nibbindañca virajjahanti nibbindantī cāhaṃ tato paraṃ virāgaṃ āpajjiṃ.
And being disgusted, I became dispassionate: Being disgusted, I then attained dispassion.
"Chán ghét và ly tham" có nghĩa là khi chán ghét, ta đã đạt đến sự ly tham.
Nibbindaggahaṇena cettha taruṇavipassanaṃ dasseti, virāgaggahaṇena balavavipassanaṃ.
Here, by the term "disgusted" (nibbinda), nascent insight is shown; by the term "dispassion" (virāga), strong insight.
Ở đây, việc dùng từ "chán ghét" (nibbinda) chỉ sự quán chiếu ban đầu (taruṇavipassanā), còn việc dùng từ "ly tham" (virāga) chỉ sự quán chiếu mạnh mẽ (balavavipassanā).
‘‘Nibbindanto virajjati virāgā vimuccatī’’ti hi vuttaṃ.
For it is said: "Being disgusted, one becomes dispassionate; from dispassion, one is liberated."
Vì đã nói: "Người chán ghét thì ly tham, do ly tham mà giải thoát."
Mā puna jātisaṃsāraṃ, sandhāveyyaṃ punappunanti iminā nibbindanavirajjanākāre nidasseti.
“May I not run on again and again through the cycle of birth”: With this, she indicates the manner of being disgusted and dispassionate.
Câu "Mong ta đừng tái sinh luân hồi lần nữa" này chỉ rõ trạng thái chán ghét và ly tham.
Tisso vijjātiādinā tesaṃ matthakappattiṃ, taṃ vuttanayameva.
“The three knowledges” and so on, refer to the attainment of their culmination, which is as stated before.
"Ba Minh" và các từ tương tự chỉ sự thành tựu tối thượng của chúng, như đã nói.
Kiñcāpi khomhi kisikātiādikā cittāya theriyā gāthā.
“Although I am thin” and so on, are the verses of Cittā Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Cittā bắt đầu bằng câu "Dù ta gầy ốm".
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī ito catunnavutikappe candabhāgāya nadiyā tīre kinnarayoniyaṃ nibbatti.
This Theri, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds that lead to Nibbāna in various existences, ninety-four aeons ago from this present aeon, was reborn as a Kinnarī on the bank of the Candabhāgā River.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, và vào chín mươi bốn kiếp trước, đã tái sinh vào loài kinnarī bên bờ sông Candabhāgā.
Sā ekadivasaṃ ekaṃ paccekabuddhaṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānasā naḷapupphehi pūjaṃ katvā vanditvā añjaliṃ paggahetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
One day, seeing a Paccekabuddha seated at the foot of a tree, she, with a gladdened heart, offered reeds, worshipped him, raised her hands in añjali, circumambulated him, and departed.
Một ngày nọ, nàng thấy một vị Độc Giác Phật đang ngồi dưới gốc cây, tâm hoan hỷ, đã cúng dường bằng hoa lau, đảnh lễ, chắp tay, đi nhiễu hữu và rời đi.
Sā tena puññakammena devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde rājagahe gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patvā satthu rājagahappavesane paṭiladdhasaddhā pacchā mahāpajāpatigotamiyā santike pabbajitvā mahallikākāle gijjhakūṭapabbataṃ abhiruhitvā samaṇadhammaṃ karontī vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that wholesome deed, she wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, she was reborn in Rājagaha into a wealthy householder's family. Having come of age, she gained faith upon the Buddha's entry into Rājagaha, and later, she went forth under Mahāpajāpatī Gotamī. In her old age, she ascended Gijjhakūṭa Mountain, practiced the ascetic's way, developed vipassanā, and attained Arahantship together with the paṭisambhidā.
Nhờ thiện nghiệp ấy, nàng luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời kỳ Phật pháp này, nàng tái sinh vào gia đình một đại gia chủ ở Rājagaha. Khi trưởng thành, nàng có đức tin khi Đức Phật vào Rājagaha, sau đó xuất gia với Mahāpajāpatī Gotamī. Khi về già, nàng lên núi Gijjhakūṭa, thực hành pháp Sa-môn, phát triển tuệ quán, và đạt A-la-hán cùng với các Tứ Vô Ngại Giải.
Tena vuttaṃ apadāne –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì thế đã nói trong Apadāna:
Tattha kiñcāpi khomhi kisikāti yadipi ahaṃ jarājiṇṇā appamaṃsalohitabhāvena kisasarīrā amhi.
Therein, kiñcāpi khomhi kisikā means, "Although I am old and infirm, my body is emaciated due to having little flesh and blood."
Trong đó, "Dù ta gầy ốm" có nghĩa là dù ta đã già yếu, thân thể gầy gò do ít thịt và máu.
Gilānā bāḷhadubbalāti dhātvādivikārena gilānā, teneva gelaññena ativiya dubbalā.
Gilānā bāḷhadubbalā means "sick due to the disorder of the elements and so very weak due to that sickness."
"Bị bệnh, vô cùng yếu ớt" có nghĩa là bị bệnh do sự rối loạn của các yếu tố (dhātu) v.v., và do bệnh tật ấy mà cực kỳ yếu ớt.
Daṇḍamolubbha gacchāmīti yattha katthaci gacchantī kattarayaṭṭhiṃ ālambitvāva gacchāmi.
Daṇḍamolubbha gacchāmi means "wherever I go, I walk leaning on a staff."
"Ta nương gậy mà đi" có nghĩa là khi đi bất cứ đâu, ta phải nương vào cây gậy chống.
Pabbataṃ abhirūhiyāti evaṃ bhūtāpi vivekakāmatāya gijjhakūṭapabbataṃ abhiruhitvā.
Pabbataṃ abhirūhiyā means "even though I am such, desiring seclusion, I ascended Gijjhakūṭa Mountain."
"Leo lên núi" có nghĩa là dù trong tình trạng như vậy, vì yêu thích sự độc cư, ta đã leo lên núi Gijjhakūṭa.
Saṅghāṭiṃ nikkhipitvānāti santaruttarā eva hutvā yathāsaṃhataṃ aṃse ṭhapitaṃ saṅghāṭiṃ hatthapāse ṭhapetvā.
Saṅghāṭiṃ nikkhipitvānā means "being with an inner and outer robe, having placed the folded saṅghāṭi, which was on my shoulder, within arm's reach."
"Đặt y Saṅghāṭī xuống" có nghĩa là chỉ mặc y nội và y thượng, y Saṅghāṭī đã được xếp gọn đặt trên vai, nay được đặt trong tầm tay.
Pattakañca nikujjiyāti mayhaṃ valañjanamattikāpattaṃ adhomukhaṃ katvā ekamante ṭhapetvā.
Pattakañca nikujjiyā means "having turned my almsbowl upside down and placed it to one side."
"Úp bát xuống" có nghĩa là úp cái bát đất mà ta dùng xuống và đặt nó sang một bên.
Sele khambhesimattānaṃ, tamokhandhaṃ padāliyāti pabbate nisinnā iminā dīghena addhunā apadālitapubbaṃ mohakkhandhaṃ padāletvā, teneva ca mohakkhandhapadālanena attānaṃ attabhāvaṃ khambhesiṃ, mama santānaṃ āyatiṃ anuppattidhammatāpādanena vikkhambhesinti attho.
Sele khambhesimattānaṃ, tamokhandhaṃ padāliyā means "seated on the mountain, having torn asunder the mass of delusion, which had not been torn asunder before throughout this long journey of saṃsāra, and by that very tearing asunder of the mass of delusion, I suppressed myself, my existence, meaning that I brought about the non-arising of my continuum in the future."
"Ta đã tựa mình vào tảng đá, phá tan khối si mê" có nghĩa là ngồi trên núi, ta đã phá tan khối si mê (mohakhandha) mà chưa từng bị phá tan trong quãng thời gian dài này (luân hồi). Và do việc phá tan khối si mê ấy, ta đã loại bỏ tự ngã của mình, tức là ta đã loại bỏ dòng tương tục của mình bằng cách khiến nó không tái sinh trong tương lai. Đó là ý nghĩa.
Kiñcāpi khomhi dukkhitātiādikā mettikāya theriyā gāthā.
Kiñcāpi khomhi dukkhitā and so on, are the verses of Theri Mettikā.
Bài kệ của Trưởng lão ni Mettikā bắt đầu bằng câu "Dù ta đau khổ".
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinantī siddhatthassa bhagavato kāle gahapatikule nibbattitvā viññutaṃ patvā satthu cetiye ratanena paṭimaṇḍitāya mekhalāya pūjaṃ akāsi.
She too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds that led to Nibbāna in various existences, was reborn in the time of the Buddha Siddhattha in a householder's family. Having come of age, she made an offering of a jewel-studded belt to the Buddha's cetiya.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Siddhattha, nàng tái sinh vào gia đình một gia chủ. Khi trưởng thành, nàng đã cúng dường một chiếc thắt lưng nạm ngọc vào tháp thờ của Đức Phật.
Sā tena puññakammena devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇamahāsālakule nibbatti.
Due to that wholesome deed, she wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, she was reborn in Rājagaha into a wealthy brahmin family.
Nhờ thiện nghiệp ấy, nàng luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời kỳ Phật pháp này, nàng tái sinh vào gia đình một đại Bà-la-môn ở Rājagaha.
Sesaṃ anantare vuttasadisaṃ.
The rest is similar to what was said in the preceding account.
Phần còn lại tương tự như đã nói ở câu chuyện trước.
Ayaṃ pana paṭibhāgakūṭaṃ abhiruhitvā samaṇadhammaṃ karontī vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
This Theri, however, ascended Paṭibhāgakūṭa, practiced the ascetic's way, developed vipassanā, and attained Arahantship together with the paṭisambhidā.
Vị này đã leo lên đỉnh núi Paṭibhāga, thực hành pháp Sa-môn, phát triển tuệ quán, và đạt A-la-hán cùng với các Tứ Vô Ngại Giải.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.20-25) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì thế đã nói trong Apadāna:
Cātuddasiṃ pañcadasintiādikā aparāya mittāya theriyā gāthā.
Cātuddasiṃ pañcadasi and so on, are the verses of another Theri Mittā.
Bài kệ của Trưởng Lão Ni Mittā khác bắt đầu bằng Cātuddasiṃ pañcadasiṃ.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī vipassissa bhagavato kāle khattiyakule nibbattitvā viññutaṃ patvā bandhumassa rañño antepurikā hutvā vipassissa bhagavato sāvikaṃ ekaṃ khīṇāsavattheriṃ disvā pasannamānasā hutvā tassā hatthato pattaṃ gahetvā paṇītassa khādanīyabhojanīyassa pūretvā mahagghena sāṭakayugena saddhiṃ adāsi.
She too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds that led to Nibbāna in various existences, was reborn in the time of the Buddha Vipassī in a khattiya family. Having come of age, she became a royal attendant in King Bandhumā's inner palace. Seeing a female Arahant disciple of the Buddha Vipassī, she, with a gladdened heart, took the Theri's bowl, filled it with excellent hard and soft food, and gave it along with a valuable pair of robes.
Vị này cũng đã tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, sau khi đã tạo các công đức trong thời chư Phật quá khứ. Trong thời Đức Phật Vipassī, bà sinh ra trong một gia đình Sát-đế-lợi, khi trưởng thành, bà trở thành một người trong hậu cung của Vua Bandhuma. Bà nhìn thấy một Trưởng Lão Ni đã đoạn tận các lậu hoặc, một đệ tử của Đức Phật Vipassī, tâm bà tràn đầy niềm tin thanh tịnh. Bà đã nhận bát từ tay vị ấy, đổ đầy thức ăn ngon và cúng dường cùng với một bộ y phục quý giá.
Sā tena puññakammena devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbattitvā viññutaṃ patvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā upāsikā ahosi.
Due to that wholesome deed, she wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, she was reborn in Kapilavatthu into a Sākiyan royal family. Having come of age, she heard the Dhamma from the Buddha, gained faith, and became a female lay follower.
Nhờ thiện nghiệp đó, bà đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, bà sinh ra trong dòng dõi Sát-đế-lợi Sakya ở Kapilavatthu. Khi trưởng thành, bà nghe pháp từ Đức Phật, phát khởi niềm tin và trở thành một nữ cư sĩ.
Sā aparabhāge mahāpajāpatigotamiyā santike pabbajitvā katapubbakiccā vipassanāya kammaṃ karontī na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Later, she went forth under Mahāpajāpatī Gotamī, fulfilled her preliminary duties, practiced vipassanā meditation, and before long attained Arahantship together with the paṭisambhidā.
Sau đó, bà xuất gia với Mahāpajāpatī Gotamī, sau khi hoàn tất các việc sơ khởi, bà thực hành thiền quán và chẳng bao lâu đã chứng đắc A-la-hán cùng với các Tứ Vô Ngại Giải.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.46-59) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Tattha cātuddasiṃ pañcadasinti catuddasannaṃ pūraṇī cātuddasī, pañcadasannaṃ pūraṇī pañcadasī, taṃ cātuddasiṃ pañcadasiñca, pakkhassāti sambandho.
There, cātuddasiṃ pañcadasiti: cātuddasī is the completing (day) of fourteen (days); pañcadasī is the completing (day) of fifteen (days). This refers to the cātuddasī and pañcadasī, connected with "of the fortnight."
Trong đó, cātuddasiṃ pañcadasiṃ có nghĩa là cātuddasī là ngày thứ mười bốn, pañcadasī là ngày thứ mười lăm. Có sự liên hệ với ‘pakkhassa’ (của nửa tháng).
Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ.
And this is a word in the accusative case for continuous duration.
Đây là cách dùng từ trong ý nghĩa liên tục không ngừng.
Yā ca pakkhassa aṭṭhamī, tañcāti yojanā.
Yā ca pakkhassa aṭṭhamī: “and the eighth day of the fortnight” is the construction.
Yā ca pakkhassa aṭṭhamī có nghĩa là và ngày mùng tám của nửa tháng.
Pāṭihāriyapakkhañcāti pariharaṇakapakkhañca cātuddasīpañcadasīaṭṭhamīnaṃ yathākkamaṃ ādito antato vā pavesaniggamavasena uposathasīlassa pariharitabbapakkhañca terasīpāṭipadasattamīnavamīsu cāti attho.
Pāṭihāriyapakkhañcāti: “and the special fortnight,” meaning the fortnight to be observed, by way of entering and exiting in due order on the fourteenth, fifteenth, and eighth days, and also on the thirteenth, first, seventh, and ninth days, which are to be observed for the Uposatha-sīla. This is the meaning.
Pāṭihāriyapakkhañcā có nghĩa là nửa tháng của các ngày cần được bảo vệ, tức là nửa tháng mà giới Uposatha cần được bảo vệ bằng cách bắt đầu hoặc kết thúc vào các ngày mười bốn, mười lăm, mùng tám, hoặc các ngày mười ba, mùng một, mùng bảy, mùng chín.
Aṭṭhaṅgasusamāgatanti pāṇātipātā veramaṇiādīhi aṭṭhahi aṅgehi suṭṭhu samannāgataṃ.
Aṭṭhaṅgasusamāgatanti: perfectly endowed with eight factors, such as abstaining from killing living beings.
Aṭṭhaṅgasusamāgata có nghĩa là được đầy đủ tốt đẹp với tám chi phần như sự kiêng cữ sát sinh, v.v.
Uposathaṃ upāgacchinti upavāsaṃ upagamiṃ, upavasinti attho.
Uposathaṃ upāgacchinti: “I observed the uposatha,” meaning I kept the fast, or practised it. This is the meaning.
Uposathaṃ upāgacchi có nghĩa là tôi đã thọ trì Uposatha, tức là tôi đã thực hành Uposatha.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
Concerning which it was said:
Điều này được nói đến trong câu:
Devakāyābhinandinīti tatrūpapattiākaṅkhāvasena cātumahārājikādiṃ devakāyaṃ abhipatthentī uposathaṃ upāgacchinti yojanā.
Devakāyābhinandinīti: The construction is, “desiring a deva realm,” meaning craving rebirth in that deva realm, such as that of the Cātumahārājika devas, “I observed the Uposatha.”
Devakāyābhinandinī có nghĩa là tôi đã thọ trì Uposatha vì mong muốn tái sinh vào các cõi trời như cõi Tứ Đại Thiên Vương, v.v., với ý nguyện tái sinh vào đó.
Sājja ekena bhattenāti sā ahaṃ ajja imasmiṃyeva divase ekena bhattabhojanakkhaṇena.
Sājja ekena bhattenāti: “But I, today, on this very day, with a single meal occasion.”
Với một bữa ăn hôm nay (Sājja ekena bhattenā) có nghĩa là tôi, hôm nay, chính trong ngày này, với một bữa ăn duy nhất.
Muṇḍā saṅghāṭipārutāti muṇḍitakesā saṅghāṭipārutasarīrā ca hutvā pabbajitāti attho.
Muṇḍā saṅghāṭipārutāti: “Shaven-headed and with my body covered by the triple robe,” meaning having become a bhikkhunī. This is the meaning.
Đầu trọc, đắp y Saṅghāṭī (Muṇḍā saṅghāṭipārutā) có nghĩa là đã xuất gia với mái tóc cạo sạch và thân đắp y Saṅghāṭī.
Devakāyaṃ na patthehanti aggamaggassa adhigatattā kañci devanikāyaṃ ahaṃ na patthaye.
Devakāyaṃ na pattheha: “I do not long for any deva realm,” because I have attained the highest path.
Không còn mong cầu cõi trời (Devakāyaṃ na patthehaṃ) có nghĩa là do đã thành tựu đạo tối thượng, tôi không mong cầu bất kỳ cõi trời nào nữa.
Tenevāha – ‘‘vineyya hadaye dara’’nti, cittagataṃ kilesadarathaṃ samucchedavasena vinetvāti attho.
Therefore, it is said: ‘‘vineyya hadaye dara’’nti, meaning having completely dispelled the anguish of defilements that were in my mind. This is the meaning.
Vì vậy mà nói – “đã đoạn trừ sự phiền não trong tâm” (vineyya hadaye dara), có nghĩa là đã diệt trừ hoàn toàn sự phiền não trong tâm.
Idameva cassā aññābyākaraṇaṃ ahosi.
This was her declaration of final knowledge (aññābyākaraṇa).
Đây chính là lời tuyên bố thành tựu A-la-hán của vị Tỳ-khưu-ni ấy.
Uddhaṃ pādatalātiādikā abhayamātāya theriyā gāthā.
The verses of Abhayamātā Theri begin with Uddhaṃ pādatalā (from the sole of the foot).
Bài kệ của Trưởng lão Abhayamātā bắt đầu bằng “Từ lòng bàn chân trở lên” (Uddhaṃ pādatalā).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave puññāni upacinantī tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānasā pattaṃ gahetvā kaṭacchumattaṃ bhikkhaṃ adāsi.
This Abhayamātā Theri, too, having performed extraordinary deeds under previous Buddhas, accumulating merit in various existences, was reborn into a good family during the time of the Buddha Tissa. Having reached maturity, one day she saw the Teacher going for alms, and with a gladdened mind, she took his bowl and offered a spoonful of alms-food.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời Đức Phật Tissa, đã tái sinh vào một gia đình quý tộc. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật đang khất thực, với tâm hoan hỷ, bà đã cầm bát và cúng dường một muỗng cơm.
Sā tena puññakammena devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde tādisena kammanissandena ujjeniyaṃ padumavatī nāma nagarasobhiṇī ahosi.
Due to that meritorious deed, she wandered among devas and humans, and in this Buddha era, as a result of that karma, she became a courtesan named Padumavatī in the city of Ujjenī.
Với công đức ấy, bà đã luân hồi trong cõi trời và loài người, và trong sự xuất hiện của Đức Phật hiện tại, nhờ kết quả của nghiệp ấy, bà trở thành một kỹ nữ tên là Padumavatī ở thành Ujjenī.
Rājā bimbisāro tassā rūpasampattiādike guṇe sutvā purohitassa ācikkhi – ‘‘ujjeniyaṃ kira padumavatī nāma gaṇikā ahosi, tamahaṃ daṭṭhukāmomhī’’ti.
King Bimbisāra, having heard of her beauty and other qualities, told his royal chaplain, “I hear there is a courtesan named Padumavatī in Ujjenī; I wish to see her.”
Vua Bimbisāra nghe về vẻ đẹp và các đức tính khác của bà, đã nói với vị đạo sĩ hoàng gia: “Nghe nói có một kỹ nữ tên là Padumavatī ở Ujjenī, ta muốn gặp bà ấy.”
Purohito ‘‘sādhu, devā’’ti mantabalena kumbhīraṃ nāma yakkhaṃ āvahetvā yakkhānubhāvena rājānaṃ tāvadeva ujjenīnagaraṃ nesi.
The royal chaplain, saying, “Very well, Your Majesty,” invoked a yakkha named Kumbhīra through the power of his mantra, and by the yakkha’s power, he instantly took the king to the city of Ujjenī.
Vị đạo sĩ hoàng gia nói: “Tâu Đại vương, tốt lắm!” rồi dùng sức mạnh thần chú triệu hồi một Dạ-xoa tên là Kumbhīra, và nhờ thần lực của Dạ-xoa, ngay lập tức đưa nhà vua đến thành Ujjenī.
Rājā tāya saddhiṃ ekarattiṃ saṃvāsaṃ kappesi.
The king spent one night with her.
Nhà vua đã chung sống với bà một đêm.
Sā tena gabbhaṃ gaṇhi.
She conceived a child by him.
Bà đã thọ thai từ đó.
Rañño ca ārocesi – ‘‘mama kucchiyaṃ gabbho patiṭṭhahī’’ti.
And she informed the king, saying, “A child has been conceived in my womb.”
Và bà đã báo cho nhà vua: “Con đã thọ thai trong bụng thiếp.”
Taṃ sutvā rājā naṃ ‘‘sace putto bhaveyya, vaḍḍhetvā mamaṃ dassehī’’ti vatvā nāmamuddikaṃ datvā agamāsi.
Hearing that, the king said to her, “If it is a son, raise him and show him to me,” and giving her a signet ring with his name, he departed.
Nghe vậy, nhà vua nói: “Nếu là con trai, hãy nuôi dưỡng nó và cho ta thấy,” rồi trao một chiếc nhẫn có khắc tên và ra đi.
Sā dasamāsaccayena puttaṃ vijāyitvā nāmaggahaṇadivase abhayoti nāmaṃ akāsi.
After ten months, she gave birth to a son, and on the naming day, she named him Abhaya.
Mười tháng sau, bà sinh một người con trai và vào ngày đặt tên, bà đặt tên là Abhaya.
Puttañca sattavassikakāle ‘‘tava pitā bimbisāramahārājā’’ti rañño santikaṃ pahiṇi.
When her son was seven years old, she sent him to the king, saying, “Your father is King Bimbisāra.”
Khi con trai lên bảy tuổi, bà gửi con đến nhà vua và nói: “Cha của con là Đại vương Bimbisāra.”
Rājā taṃ puttaṃ passitvā puttasinehaṃ paṭilabhitvā kumārakaparihārena vaḍḍhesi.
The king, seeing his son, felt paternal affection and raised him with royal princely care.
Vua thấy người con ấy, phát sinh lòng yêu thương con, và nuôi dưỡng người con ấy với sự chăm sóc của một hoàng tử.
Tassa saddhāpaṭilābho pabbajjā visesādhigamo ca heṭṭhā āgatoyeva.
His acquisition of faith, his ordination, and his attainment of special knowledge have already been mentioned below.
Việc người ấy đạt được đức tin, xuất gia và chứng đắc các pháp thượng nhân đã được đề cập ở dưới rồi.
Tassa mātā aparabhāge puttassa abhayattherassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā bhikkhunīsu pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karontī nacirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
His mother, later on, having heard the Dhamma from her son, Thera Abhaya, attained faith, ordained as a bhikkhunī, and practicing insight meditation, she soon attained arahantship together with the paṭisambhidā.
Sau đó, mẹ của vị ấy, sau khi nghe pháp từ Abhayatthera, con trai mình, đã đạt được đức tin, xuất gia vào hàng tỳ khưu ni, và thực hành thiền quán (vipassanā). Không lâu sau, bà đã chứng đắc A-la-hán quả cùng với các tuệ phân tích (paṭisambhidā).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.60-70) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna có nói:
Tattha evaṃ viharamānāyāti evaṃ mama puttena abhayattherena ‘‘uddhaṃ pādatalā’’tiādinā dinne ovāde ṭhatvā sabbakāyaṃ asubhato disvā ekaggacittā tattha bhūtupādāyabhede rūpadhamme tappaṭibaddhe vedanādike arūpadhamme pariggahetvā tattha tilakkhaṇaṃ āropetvā aniccānupassanādivasena viharamānāya.
In that verse, “As I dwelt thus” means: abiding in the exhortation given by my son, Venerable Abhaya, beginning with “from the sole of the foot upwards,” seeing the entire body as impure, with a concentrated mind, comprehending the material phenomena, which are differentiated as fundamental and derived elements, and the immaterial phenomena, such as feeling, associated with them, and then applying the three characteristics to them, and dwelling by way of impermanence-contemplation and so forth.
Trong đó, “khi sống như vậy” có nghĩa là: khi sống theo lời khuyên của con trai tôi, Trưởng lão Abhaya, bắt đầu bằng “từ lòng bàn chân trở lên,” tôi đã quán chiếu toàn bộ thân thể là bất tịnh, với tâm định nhất điểm, tôi đã thấu hiểu các pháp sắc uẩn được phân loại thành đại chủng và sở y sắc, và các pháp vô sắc như thọ uẩn liên quan đến chúng, sau đó tôi đã áp dụng Tam Tướng (vô thường, khổ, vô ngã) vào chúng, và sống theo sự quán chiếu vô thường, v.v.
Sabbo rāgo samūhatoti vuṭṭhānagāminivipassanāya maggena ghaṭitāya maggapaṭipāṭiyā aggamaggena sabbo rāgo mayā samūhato samugghāṭito.
“All craving was uprooted” means: all craving has been uprooted and utterly eradicated by me through the path connected with the insight leading to emergence, and through the progressive stages of the path, by means of the highest path (Arahantship).
“Mọi tham ái đã được diệt trừ” có nghĩa là: mọi tham ái đã được tôi diệt trừ hoàn toàn bằng đạo A-la-hán, thông qua sự tuệ quán dẫn đến sự thoát ly và chuỗi đạo.
Pariḷāho samucchinnoti tato eva sabbo kilesapariḷāho sammadeva ucchinno, tassa ca samucchinnattā eva sītibhūtā saupādisesāya nibbānadhātuyā nibbutā amhīti.
“The torment was cut off” means: for that very reason, all defilement-torment has been completely cut off; and because it has been completely cut off, “I am cooled” (sītibhūtā) means I am extinguished (nibbutā) with the Nibbāna-element with substratum of existence remaining.
“Sự thiêu đốt đã bị cắt đứt” có nghĩa là: do đó, mọi sự thiêu đốt của phiền não đã bị cắt đứt hoàn toàn, và vì nó đã bị cắt đứt hoàn toàn, nên “tôi đã trở nên mát mẻ,” tôi đã nhập Niết-bàn với hữu dư y Niết-bàn. (Nissaya: Tôi đã đạt đến sự an tịnh do không còn sự thiêu đốt của phiền não, tôi đã an tịnh với Niết-bàn hữu dư y Niết-bàn.)
Abhaye bhiduro kāyotiādikā abhayattheriyā gāthā.
The verses of Abhayātherī begin with “Abhayā, this body is fragile.”
Bài kệ của Trưởng lão ni Abhayā bắt đầu bằng “Abhaye bhiduro kāyo” (Này Abhayā, thân này dễ vỡ). Bà này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau, và vào thời Đức Phật Sikhī, bà đã tái sinh vào một gia đình vương giả giàu có, khi trưởng thành, bà trở thành Hoàng hậu của vua Aruṇa.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinantī sikhissa bhagavato kāle khattiyamahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patvā aruṇarañño aggamahesī ahosi.
She too, having created a foundation of merit in previous Buddhas, accumulating wholesome deeds that lead to liberation in various existences, was reborn in the time of Sikhi Bhagavā in a great Khattiya family, and upon reaching maturity, became the chief consort of King Aruṇa.
Bà này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau, và vào thời Đức Phật Sikhī, bà đã tái sinh vào một gia đình vương giả giàu có, khi trưởng thành, bà trở thành Hoàng hậu của vua Aruṇa.
Rājā tassā ekadivasaṃ gandhasampannāni satta uppalāni adāsi.
One day, the king gave her seven fragrant lotuses.
Một ngày nọ, nhà vua đã tặng bà bảy bông sen thơm ngát.
Sā tāni gahetvā ‘‘kiṃ me imehi piḷandhantehi.
She took them and thought, “What use are these for me to adorn myself?
Bà cầm chúng và suy nghĩ: “Những bông hoa này để trang sức cho tôi thì có ích gì?
Yaṃnūnāhaṃ imehi bhagavantaṃ pūjessāmī’’ti cintetvā nisīdi.
It would be better if I offered these to the Bhagavā.”
Tốt hơn hết là tôi nên cúng dường chúng cho Đức Thế Tôn.”
Bhagavā ca bhikkhācāravelāyaṃ rājanivesanaṃ pāvisi.
The Bhagavā then entered the royal palace at the time of seeking alms.
Và Đức Thế Tôn cũng vào hoàng cung vào giờ khất thực.
Sā bhagavantaṃ disvā pasannamānasā paccuggantvā tehi pupphehi pūjetvā pañcapatiṭṭhitena vandi.
Seeing the Bhagavā, she, with a gladdened mind, went forth to meet him, offered the flowers, and worshipped him with the five-point prostration.
Thấy Đức Thế Tôn, bà với tâm hoan hỷ, đi ra nghênh đón, cúng dường những bông hoa đó và đảnh lễ bằng năm chi chạm đất.
Sā tena puññakammena devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde ujjeniyaṃ kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā abhayamātusahāyikā hutvā tāya pabbajitāya tassā sinehena sayampi pabbajitvā tāya saddhiṃ rājagahe vasamānā ekadivasaṃ asubhadassanatthaṃ sītavanaṃ agamāsi.
Due to that meritorious deed, she wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, she was reborn in a good family in Ujjenī, and upon reaching maturity, became a friend of Abhayāmātā. When Abhayāmātā renounced the world, Abhayā herself also renounced out of affection for her. While dwelling with her in Rājagaha, she went to Sītavana one day to contemplate impurity.
Nhờ nghiệp công đức đó, bà đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời Đức Phật hiện tại, bà tái sinh vào một gia đình quý tộc ở Ujjenī, khi trưởng thành, bà trở thành bạn của Abhayāmātā. Khi Abhayāmātā xuất gia, bà cũng xuất gia theo tình bạn với bà ấy, và khi sống ở Rājagaha cùng với bà ấy, một ngày nọ, bà đã đến Sītavana để quán chiếu sự bất tịnh.
Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova tassā anubhūtapubbaṃ ārammaṇaṃ purato katvā tassā uddhumātakādibhāvaṃ pakāsesi.
The Teacher, seated in the Fragrant Hut, made an object she had experienced before appear before her, and revealed the state of the body as being bloated and so forth.
Đức Thế Tôn, đang ngồi trong Gandhakuti, đã đặt một đối tượng mà bà đã từng trải nghiệm trước đây trước mặt bà và trình bày trạng thái sưng phồng, v.v. của nó cho bà.
Taṃ disvā saṃvegamānasā aṭṭhāsi.
Seeing that, she stood with a sense of urgency.
Thấy vậy, bà đứng yên với tâm xúc động.
Satthā obhāsaṃ pharitvā purato nisinnaṃ viya attānaṃ dassetvā –
The Teacher projected an aura, appearing as if seated before her, and spoke these verses:
Đức Thế Tôn đã phóng quang, hiện thân như đang ngồi trước mặt bà và –
Tattha abhayeti attānameva ālapati.
Here, Abhaye refers to herself.
Trong đó, Abhaye là tự xưng hô. Bhiduro có nghĩa là có bản chất dễ vỡ, tức là vô thường. Yattha sattā puthujjanā có nghĩa là các chúng sinh phàm phu mê muội này đã bám víu vào thân thể có bản chất dễ vỡ từng khoảnh khắc, đầy bất tịnh, hôi thối, ghê tởm và đáng chán ghét này.
Bhiduroti bhijjanasabhāvo, aniccoti attho.
Bhiduro means having the nature of breaking, meaning impermanent.
Bhiduro có nghĩa là có bản chất dễ vỡ, tức là vô thường.
Yattha sattā puthujjanāti yasmiṃ khaṇena bhijjanasīle asuciduggandhajegucchapaṭikkūlasabhāve kāye ime andhaputhujjanā sattā laggā laggitā.
Yattha sattā puthujjanā means: on which body, having the nature of being perishable every moment, impure, foul-smelling, disgusting, and repulsive, these blind ordinary beings are clinging and attached.
Yattha sattā puthujjanā có nghĩa là các chúng sinh phàm phu mê muội này đã bám víu vào thân thể có bản chất dễ vỡ từng khoảnh khắc, đầy bất tịnh, hôi thối, ghê tởm và đáng chán ghét này.
Nikkhipissāmimaṃ dehanti ahaṃ pana imaṃ dehaṃ pūtikāyaṃ puna anādānena nirapekkhā khipissāmi chaḍḍessāmi.
Nikkhipissāmimaṃ dehaṃ means: I, however, will cast away, will abandon this body, this putrid body, without taking it up again, being without attachment.
“Nikkhipissāmimaṃ deha” (Ta sẽ vứt bỏ thân này) có nghĩa là ta sẽ vứt bỏ, từ bỏ thân thể thối rữa này mà không chấp thủ lại nữa, không còn luyến tiếc.
Tattha kāraṇamāha ‘‘sampajānā satīmatī’’ti.
There, the reason is stated as “with full comprehension, mindful.”
Tại đó, nguyên nhân được nói là “sampajānā satīmatī” (có sự hiểu biết rõ ràng và có niệm).
Bahūhi dukkhadhammehīti jātijarādīhi anekehi dukkhadhammehi phuṭṭhāyāti adhippāyo.
“By many suffering phenomena”: The meaning is, afflicted by numerous suffering phenomena such as birth, old age, and so on.
“Bahūhi dukkhadhammehī” (bởi nhiều pháp khổ) có nghĩa là bị chạm trán bởi vô số pháp khổ như sinh, già, v.v.
Appamādaratāyāti tāya eva dukkhotiṇṇatāya paṭiladdhasaṃvegattā satiavippavāsasaṅkhāte appamāde ratāya.
“Delighting in heedfulness”: That is, delighting in heedfulness, which is non-separation from mindfulness, due to having gained spiritual urgency from being overwhelmed by suffering in that very way.
“Appamādaratāyā” (do sự hoan hỷ trong không phóng dật) có nghĩa là do sự hoan hỷ trong không phóng dật, tức là sự không rời xa niệm, vì đã đạt được sự xúc động do vượt qua khổ.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as stated before.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Ettha ca satthārā desitaniyāmena –
And here, according to the method taught by the Teacher—
Ở đây, theo cách được bậc Đạo Sư thuyết giảng –
Catukkhattuṃ pañcakkhattuntiādikā sāmāya theriyā gāthā.
“Four times, five times” and so on, are the verses of Sāmā Therī.
Kệ của Trưởng lão Ni Sāmā bắt đầu với “Catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ” (Bốn lần, năm lần).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde kosambiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbattitvā sāmātissā nāmaṃ ahosi.
She, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulated wholesome karma that was a strong support for liberation in various existences, and wandering only in happy destinations, was reborn in this Buddha-era in a wealthy householder's family in Kosambī, and her name became Sāmā.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là duyên trợ cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau, luân hồi trong các cõi thiện, và trong lần Đức Phật xuất hiện này, đã tái sinh vào một gia đình gia chủ giàu có ở Kosambī và có tên là Sāmā.
Sā viññutaṃ pattā sāmāvatiyā upāsikāya piyasahāyikā hutvā tāya kālaṅkatāya sañjātasaṃvegā pabbaji.
Having reached maturity, she became a dear friend of the laywoman Sāmāvatī, and when Sāmāvatī passed away, she was deeply moved and went forth.
Khi trưởng thành, nàng trở thành bạn thân của nữ cư sĩ Sāmāvatī, và khi Sāmāvatī qua đời, nàng cảm thấy xúc động và xuất gia.
Pabbajitvā ca sāmāvatikaṃ ārabbha uppannasokaṃ vinodetuṃ asakkontī ariyamaggaṃ gaṇhituṃ nāsakkhi.
After going forth, being unable to dispel the grief that arose concerning Sāmāvatī, she was unable to grasp the Noble Path.
Sau khi xuất gia, vì không thể xua tan nỗi buồn phát sinh do Sāmāvatī, nàng không thể đạt được đạo lộ Thánh.
Aparabhāge āsanasālāya nisinnassa ānandattherassa ovādaṃ sutvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tato sattame divase saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Later, having heard the instruction of Venerable Ānanda, who was seated in the assembly hall, she established insight and attained Arahantship together with the analytical knowledges (paṭisambhidā) on the seventh day thereafter.
Về sau, sau khi nghe lời khuyên của Trưởng lão Ānanda đang ngồi trong phòng ăn, nàng đã bắt đầu tu tập thiền quán và vào ngày thứ bảy sau đó, nàng đã đạt được A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā).
Tattha catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ, vihārā upanikkhaminti ‘‘mama vasanakavihāre vipassanāmanasikārena nisinnā samaṇakiccaṃ matthakaṃ pāpetuṃ asakkontī utusappāyābhāvena nanu kho mayhaṃ vipassanā maggena ghaṭṭetī’’ti cintetvā cattāro pañca cāti nava vāre vihārā upassayato bahi nikkhamiṃ.
Therein, four times, five times, I went out of the monastery means: "Seated in my dwelling monastery, engaged in vipassanā meditation, unable to bring the ascetic's task to completion due to the unsuitability of the climate, does my vipassanā not connect with the Path?" Thinking thus, four times and five times, that is, nine times, I went out of the monastery.
Trong đó, “catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ, vihārā upanikkhami” (bốn lần, năm lần, ta đã đi ra khỏi tịnh xá) có nghĩa là, khi ngồi trong tịnh xá của mình để tu tập thiền quán, không thể hoàn thành công việc của một Sa-môn, nàng đã nghĩ: “Phải chăng thiền quán của ta không phù hợp với đạo lộ do không có sự thích nghi về khí hậu?” và đã đi ra khỏi tịnh xá, tức là rời khỏi nơi ở, chín lần (bốn và năm lần).
Tenāha ‘‘aladdhā cetaso santiṃ, citte avasavattinī’’ti.
Therefore, it is said: "Not having attained peace of mind, not master of my own mind."
Vì vậy, kệ nói: “aladdhā cetaso santiṃ, citte avasavattinī” (không đạt được sự an tịnh của tâm, tâm không theo ý ta).
Tattha cetaso santinti ariyamaggasamādhiṃ sandhāyāha.
Therein, peace of mind refers to the noble path's samādhi.
Trong đó, “cetaso santiṃ” (sự an tịnh của tâm) được nói để chỉ định samādhi (định) của đạo lộ Thánh.
Citte avasavattinīti vīriyasamatāya abhāvena mama bhāvanācitte na vasavattinī.
Not master of my own mind means that due to the lack of balance in energy, I was not master of my meditation mind.
“Citte avasavattinī” (tâm không theo ý ta) có nghĩa là tâm tu tập của ta không theo ý ta, do thiếu sự cân bằng của tinh tấn.
Sā kira ativiya paggahitavīriyā ahosi.
It is said that she possessed exceedingly aroused energy.
Nàng ấy được biết là đã có tinh tấn quá mức.
Tassā me aṭṭhamī rattīti yato paṭṭhāya ānandattherassa santike ovādaṃ paṭilabhiṃ, tato paṭṭhāya rattindivamatanditā vipassanāya kammaṃ karontī rattiyaṃ catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ vihārato nikkhamitvā manasikāraṃ pavattentī visesaṃ anadhigantvā aṭṭhamiyaṃ rattiyaṃ vīriyasamataṃ labhitvā maggapaṭipāṭiyā kilese khepesinti attho.
That was my eighth night means: From the time I received instruction from Venerable Ānanda, from that time onwards, tirelessly performing the work of vipassanā day and night, going out of the monastery four or five times each night and engaging in mental application without achieving any special attainment, on the eighth night, having attained balance of energy, she eliminated defilements in the sequence of the Path—this is the meaning.
“Tassā me aṭṭhamī ratti” (đó là đêm thứ tám của ta) có nghĩa là, kể từ ngày ta nhận được lời khuyên từ Trưởng lão Ānanda, từ đó trở đi, ta đã không lười biếng ngày đêm, thực hành thiền quán, và vào ban đêm, ta đã đi ra khỏi tịnh xá bốn hoặc năm lần, tiếp tục quán niệm, nhưng không đạt được sự đặc biệt nào, và vào đêm thứ tám, ta đã đạt được sự cân bằng của tinh tấn và theo trình tự của đạo lộ, ta đã diệt trừ các phiền não.
Tena vuttaṃ – ‘‘tassā me aṭṭhamī ratti, yato taṇhā samūhatā’’ti.
Therefore, it was said: "That was my eighth night, since craving was uprooted."
Vì vậy, đã nói: “Đó là đêm thứ tám của ta, kể từ khi tham ái đã bị diệt trừ.”
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.