Pañcakanipāte paṇṇavīsati vassānītiādikā aññatarāya theriyā gāthā.
In the Pañcaka-nipāta are the verses of a certain Therī, beginning with "Twenty-five years."
Trong Ngũ Tập, bài kệ của một Trưởng lão-ni khác bắt đầu bằng paṇṇavīsati vassānī (hai mươi lăm năm).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī imasmiṃ buddhuppāde devadahanagare mahāpajāpatigotamiyā dhātī hutvā vaḍḍhesi.
This Therī too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn as the nurse of Mahāpajāpatī Gotamī in Devadaha city during this Buddha's dispensation and raised her.
Vị này cũng đã tạo công đức thù thắng dưới các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy đã tái sinh làm nhũ mẫu của Mahāpajāpatī Gotamī ở thành Devadaha và nuôi dưỡng bà.
Nāmagottato pana apaññātā ahosi.
However, she was unknown by name and clan.
Tuy nhiên, tên và dòng họ của vị ấy không được biết đến.
Sā mahāpajāpatigotamiyā pabbajitakāle sayampi pabbajitvā pañcavīsati saṃvaccharāni kāmarāgena upaddutā accharāsaṅghātamattampi kālaṃ cittekaggataṃ alabhantī bāhā paggayha kandamānā dhammadinnātheriyā santike dhammaṃ sutvā kāmehi vinivattitamānasā kammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanamanuyañjantī na cirasseva chaḷabhiññā hutvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
When Mahāpajāpatī Gotamī was ordained, she too got ordained. For twenty-five years, tormented by kāmarāga (sensual lust), she could not attain even a moment of mental one-pointedness, not even for the snapping of a finger. Weeping with uplifted arms, she entered a monastery. There, she heard the Dhamma from Dhammadinnā Therī, in whom she had faith. Her mind turned away from sensual pleasures, she took up a kammaṭṭhāna (meditation subject), and diligently practiced meditation. Not long after, she became one endowed with the six abhiññā (supernormal powers). Reflecting on her practice, she spoke these verses as an udāna:
Khi Mahāpajāpatī Gotamī xuất gia, vị ấy cũng xuất gia. Trong suốt hai mươi lăm năm, vị ấy bị phiền nhiễu bởi dục ái, không thể đạt được sự định tâm dù chỉ trong khoảnh khắc búng ngón tay. Vị ấy đã khóc lóc giơ tay lên, rồi nghe pháp từ Trưởng lão-ni Dhammadinnā, tâm trí vị ấy đã quay khỏi dục lạc. Vị ấy đã nhận lấy đề mục thiền định và tinh tấn tu tập, không lâu sau đó đã chứng đạt Lục Thông (chaḷabhiññā). Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) –
Mattā vaṇṇena rūpenātiādikā vimalāya theriyā gāthā.
The verses of Vimalā Therī begin with "Intoxicated with beauty and form."
Bài kệ của Trưởng lão-ni Vimalā bắt đầu bằng Mattā vaṇṇena rūpenā (say mê sắc đẹp và hình dáng).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ aññatarāya rūpūpajīviniyā itthiyā dhītā hutvā nibbatti.
She too, having made aspirations in previous Buddhas, and accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn in this Buddha's dispensation as the daughter of a certain courtesan woman in Vesālī.
Vị này cũng đã tạo công đức thù thắng dưới các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy đã tái sinh làm con gái của một người phụ nữ sống bằng nghề mãi dâm ở Vesālī.
Vimalātissā nāmaṃ ahosi.
Her name was Vimalā.
Tên của vị ấy là Vimalā.
Sā vayappattā tatheva jīvikaṃ kappentī ekadivasaṃ āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ vesāliyaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā theraṃ uddissa palobhanakammaṃ kātuṃ ārabhi.
When she came of age, she supported herself in the same profession. One day, seeing the Venerable Mahāmoggallāna walking for alms in Vesālī, she became infatuated. Going to the Elder's dwelling, she began to attempt to entice him.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy cũng sống bằng nghề đó. Một ngày nọ, khi thấy Đại Trưởng lão Mahāmoggallāna đang khất thực ở Vesālī, tâm vị ấy đã bị thu hút. Vị ấy đến chỗ Trưởng lão ở và bắt đầu thực hiện hành động quyến rũ nhằm vào Trưởng lão.
‘‘Titthiyehi uyyojitā tathā akāsī’’ti keci vadanti.
Some say, "She did so, instigated by ascetics of other sects."
Một số người nói rằng: “Vị ấy đã làm như vậy vì bị các tà sư xúi giục.”
Thero tassā asubhavibhāvanamukhena santajjanaṃ katvā ovādamadāsi.
The Elder admonished her by making her discern the impurity of the body and gave her advice.
Trưởng lão đã quở trách và khuyên dạy vị ấy bằng cách chỉ rõ sự bất tịnh.
Taṃ heṭṭhā theragāthāya āgatameva, tathā pana therena ovāde dinne sā saṃvegajātā hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā sāsane paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā aparabhāge bhikkhunīsu pabbajitvā ghaṭentī vāyamantī hetusampannatāya na cirasseva arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
That account is already given in the Theragāthā below. But when the Elder gave her advice in that manner, she was seized with a sense of urgency. Developing shame and dread, she gained faith in the Sāsana and became a female lay follower. Later, she was ordained among the bhikkhunīs. Striving and exerting herself, and being endowed with the conditions for success, she soon attained Arahantship. Reflecting on her practice, she spoke these verses as an udāna:
Câu chuyện đó đã được kể trong Theragāthā ở phần dưới. Sau khi được Trưởng lão khuyên dạy như vậy, vị ấy đã khởi lên lòng hổ thẹn và ghê sợ (saṃvega), thiết lập lòng tàm quý (hirottappa), rồi trở thành một nữ cư sĩ có niềm tin vào giáo pháp. Về sau, vị ấy xuất gia làm Tỳ-khưu-ni, tinh tấn nỗ lực, và do hội đủ nhân duyên, không lâu sau đó đã chứng đạt A-la-hán quả. Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) –
Tattha mattā vaṇṇena rūpenāti guṇavaṇṇena ceva rūpasampattiyā ca.
In this connection, "intoxicated with beauty and form" refers to both the beauty of qualities and the perfection of form.
Trong đó, mattā vaṇṇena rūpenā (say mê sắc đẹp và hình dáng) có nghĩa là bởi sự ca ngợi vẻ đẹp và sự hoàn hảo về hình dáng.
Sobhaggenāti subhagabhāvena.
"With charm" refers to being beautiful or having good fortune.
Sobhaggenā (bởi sự duyên dáng) có nghĩa là bởi sự duyên dáng.
Yasenāti parivārasampattiyā.
"With renown" refers to the perfection of attendants.
Yasenā (bởi danh tiếng) có nghĩa là bởi sự hoàn hảo về tùy tùng.
Mattā vaṇṇamadarūpamadasobhaggamadaparivāramadavasena madaṃ āpannāti attho.
The meaning of "mattā" is "fallen into intoxication due to the intoxication of beauty, the intoxication of form, the intoxication of charm, and the intoxication of retinue."
Mattā nghĩa là: do sự kiêu mạn về sắc đẹp, kiêu mạn về hình dáng, kiêu mạn về sự duyên dáng, kiêu mạn về quyến thuộc mà trở nên kiêu hãnh.
Yobbanena cupatthaddhāti yobbanamadena uparūpari thaddhā yobbananimittena ahaṅkārena upatthaddhacittā anupasantamānasā.
"And haughty with youth" means "ever more haughty with the intoxication of youth, having a mind stiffened by the conceit caused by youth, having an unpacified mind."
"Yobbanena cupatthaddhā" nghĩa là: do sự kiêu mạn về tuổi trẻ mà trở nên cứng cỏi chồng chất, tâm kiêu căng cứng cỏi do sự tự phụ "ta đây" vì tuổi trẻ, tâm không an tịnh.
Aññāsamatimaññihanti aññā itthiyo attano vaṇṇādiguṇehi sabbathāpi atikkamitvā maññiṃ ahaṃ.
"I disdained others" means "I considered myself to completely surpass other women in terms of my beauty and other qualities."
"Aññāsamatimaññihaṃ" nghĩa là: Ta đã xem thường những người phụ nữ khác, hoàn toàn vượt trội họ về sắc đẹp và các phẩm chất khác của ta.
Aññāsaṃ vā itthīnaṃ vaṇṇādiguṇe atimaññiṃ atikkamitvā amaññiṃ avamānaṃ akāsiṃ.
Or it means "I disdained the beauty and other qualities of other women; I thought I surpassed them; I showed contempt."
Hoặc ta đã xem thường, đã vượt qua, đã khinh miệt sắc đẹp và các phẩm chất khác của những người phụ nữ khác.
Vibhūsitvā imaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpananti imaṃ nānāvidhaasucibharitaṃ jegucchaṃ ahaṃ mamāti bālānaṃ lāpanato vācanato bālalāpanaṃ mama kāyaṃ chavirāgakaraṇakesaṭṭhapanādinā sucittaṃ vatthābharaṇehi vibhūsitvā sumaṇḍitapasāditaṃ katvā.
"Adorning this body, so exquisitely painted, a snare for fools": Having embellished and adorned this body of mine, which is filled with various impurities and is repulsive, and which is a "snare for fools" because it makes fools say "I" and "mine" - making it "exquisitely painted" with clothes and ornaments, by means of such things as making the complexion radiant and arranging the hair nicely.
"Vibhūsitvā imaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpanaṃ" nghĩa là: trang điểm, tô điểm cho thân thể này – vốn ghê tởm, chứa đầy những thứ bất tịnh đủ loại – vốn là "bālalāpana" (kẻ nói dối kẻ ngu) do khiến kẻ ngu nói "ta, của ta", bằng cách tô điểm bằng phấn son, chải tóc, v.v., và trang sức bằng y phục, đồ trang sức.
Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiyāti migaluddo viya migānaṃ bandhanatthāya daṇḍavākurādimigapāsaṃ, mārassa pāsabhūtaṃ yathāvuttaṃ mama kāyaṃ vesidvāramhi vesiyā gharadvāre oḍḍiyitvā aṭṭhāsiṃ.
"I stood at the gate of the courtesans, like a hunter setting a trap": I stood at the gate of the courtesan's house, having set up my body, which is a trap for Māra as described, at the gate of the courtesan's house, just as a deer hunter sets up a snare of sticks and nets for catching deer.
"Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiyā" nghĩa là: ta đã đứng trước cửa nhà của kỹ nữ, giăng cái bẫy của Māra, tức là thân thể ta như đã nói, giống như một người thợ săn giăng bẫy thú (như gậy, lưới, v.v.) để bắt thú.
Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahunti ūrujaghanathanadassanādikaṃ guyhañceva pādajāṇusirādikaṃ pakāsañcāti guyhaṃ pakāsikañca bahuṃ nānappakāraṃ piḷandhanaṃ ābharaṇaṃ dassentī.
Displaying many ornaments, both hidden and revealed, means displaying many kinds of various ornaments, both hidden (such as thighs, loins, breasts, etc., which should not be shown) and revealed (such as anklets, knees, head, etc.).
"Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahuṃ" nghĩa là: ta đã phô bày nhiều loại trang sức, cả những thứ kín đáo (như đùi, hông, ngực) và những thứ lộ liễu (như chân, đầu gối, đầu).
Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃ jananti yobbanamadamattaṃ bahuṃ bālajanaṃ vippalambhetuṃ hasantī gandhamālāvatthābharaṇādīhi sarīrasabhāvapaṭicchādanena hasavilāsabhāvādīhi tehi ca vividhaṃ nānappakāraṃ vañcanaṃ akāsiṃ.
I created various deceptions, laughing heartily at many people, means that, laughing loudly, I created various deceptions of many kinds to deceive many foolish people, intoxicated by the pride of youth, by concealing the natural state of my body with perfumes, garlands, clothes, ornaments, etc., and by means of such laughter, coquetry, and so forth.
"Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃ janaṃ" nghĩa là: ta đã tạo ra nhiều loại lừa dối khác nhau để lừa gạt nhiều kẻ ngu si, say mê tuổi trẻ, bằng cách che giấu bản chất thân thể bằng hương hoa, y phục, trang sức, v.v., và bằng cách thể hiện những cử chỉ cười đùa, quyến rũ.
Ayoniso manasikārātiādikā sīhāya theriyā gāthā.
Due to unwise attention, and so forth—these are the verses of Sīhā Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Sīhā bắt đầu bằng "Ayoniso manasikārā".
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ sīhasenāpatino bhaginiyā dhītā hutvā nibbatti.
She, too, having accumulated wholesome deeds that served as a support for liberation in various existences, having created an aspiration under previous Buddhas, was reborn in this Buddha-era as the daughter of the sister of General Sīha in Vesālī.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời Đức Phật hiện tại, đã tái sinh làm con gái của em gái vị tướng quân Sīha ở Vesālī.
Tassā ‘‘mātulassa nāmaṃ karomā’’ti sīhāti nāmaṃ akaṃsu.
They named her Sīhā, saying, “Let’s give her the name of her maternal uncle.”
Họ đặt tên cho cô bé là Sīhā với ý định "Chúng ta sẽ đặt tên theo tên của cậu (mātula)".
Sā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthārā sīhassa senāpatino dhamme desiyamāne taṃ dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā mātāpitaro anujānāpetvā pabbaji.
When she reached maturity, one day, she heard the Dhamma being taught by the Teacher to General Sīha, gained faith, obtained permission from her parents, and went forth.
Khi trưởng thành, một ngày nọ, cô nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp cho tướng quân Sīha, phát sinh niềm tin, được cha mẹ cho phép, và xuất gia.
Pabbajitvā ca vipassanaṃ ārabhitvāpi bahiddhā puthuttārammaṇe vidhāvantaṃ cittaṃ nivattetuṃ asakkontī satta saṃvaccharāni micchāvitakkehi bādhīyamānā cittassādaṃ alabhantī ‘‘kiṃ me iminā pāpajīvitena, ubbandhitvā marissāmī’’ti pāsaṃ gahetvā rukkhasākhāyaṃ laggitvā taṃ attano kaṇṭhe paṭimuñcantī pubbāciṇṇavasena vipassanāya cittaṃ abhinīhari, antimabhavikatāya pāsassa bandhanaṃ gīvaṭṭhāne ahosi, ñāṇassa paripākaṃ gatattā sā tāvadeva vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
However, even after going forth and commencing vipassanā, she could not restrain her mind, which was wandering among numerous external objects. Afflicted by wrong thoughts for seven years, unable to find mental satisfaction, she thought, “What good is this wretched life to me? I will hang myself and die.” Taking a rope, she fastened it to a tree branch, and as she was putting it around her neck, due to her past habit, her mind inclined towards vipassanā. As she was in her final existence, the knot of the rope was at her neck, and her wisdom was mature; at that very moment, she developed vipassanā and attained Arahantship together with the analytical knowledges (paṭisambhidā).
Sau khi xuất gia, dù đã bắt đầu thực hành thiền quán (vipassanā), cô không thể kiềm chế tâm mình đang chạy tán loạn theo các đối tượng bên ngoài, bị các tà tầm (micchāvitakka) quấy nhiễu suốt bảy năm, không tìm thấy sự an lạc trong tâm, cô nghĩ: "Sống cuộc đời tội lỗi này có ích gì cho ta? Ta sẽ treo cổ tự tử", rồi lấy dây thòng lọng, buộc vào cành cây, và khi đang thắt vào cổ mình, do nghiệp đã tạo từ kiếp trước, tâm cô hướng về thiền quán (vipassanā), và do là kiếp cuối cùng, sợi dây thòng lọng đã được thắt vào cổ. Do trí tuệ đã chín muồi, cô đã phát triển thiền quán ngay lúc đó và đạt được A-la-hán quả cùng với các phân tích trí (paṭisambhidā).
Arahattaṃ pattasamakālameva ca pāsabandho gīvato muccitvā vinivatti.
Immediately upon attaining Arahantship, the rope loosened from her neck and fell away.
Ngay khi đạt được A-la-hán quả, sợi dây thòng lọng đã tự động rơi ra khỏi cổ.
Sā arahatte patiṭṭhitā udānavasena –
Established in Arahantship, she spoke these verses as an exclamation:
Trưởng lão ni, đã an trú trong A-la-hán quả, đã nói những bài kệ sau đây như một lời cảm hứng:
Tattha ayoniso manasikārāti anupāyamanasikārena, asubhe subhanti vipallāsaggāhena.
In these verses, due to unwise attention means through unskillful attention, by grasping at what is unlovely as lovely, due to distorted perception.
Trong đó, "ayoniso manasikārā" nghĩa là: do tác ý không đúng cách, do chấp thủ sai lầm rằng cái bất tịnh là tịnh.
Kāmarāgena aṭṭitāti kāmaguṇesu chandarāgena pīḷitā.
Afflicted by sensual desire means tormented by craving for sensual pleasures.
"Kāmarāgena aṭṭitā" nghĩa là: bị dục tham (chandarāga) trong các dục cảnh bức bách.
Ahosiṃ uddhatā pubbe, citte avasavattinīti pubbe mama citte mayhaṃ vase avattamāne uddhatā nānārammaṇe vikkhittacittā asamāhitā ahosiṃ.
I was restless before, my mind not under my control means that previously, my mind, not being under my control, was restless, scattered among various objects, and uncomposed.
"Ahosiṃ uddhatā pubbe, citte avasavattinī" nghĩa là: trước kia, tâm ta không theo ý ta, ta đã phóng dật, tâm tán loạn trên nhiều đối tượng khác nhau, không định tĩnh.
Kisā paṇḍu vivaṇṇā cāti evaṃ ukkaṇṭhitabhāvena kisā dhamanisanthatagattā uppaṇḍuppaṇḍukajātā tato eva vivaṇṇā vigatachavivaṇṇā ca hutvā.
Emaciated, pale, and discolored means that due to being disheartened in this way, I became emaciated, with a body full of prominent veins, extremely pale like a withered leaf, and thus discolored, losing the healthy color of my skin.
"Kisā paṇḍu vivaṇṇā cā" nghĩa là: ta đã trở nên gầy gò, thân thể gân guốc, xanh xao như lá úa, và vì thế mà xấu xí, mất đi vẻ đẹp của làn da.
Satta vassānīti satta saṃvaccharāni.
Seven years means for seven years.
"Satta vassāni" nghĩa là: suốt bảy năm.
Cārihanti cariṃ ahaṃ.
I lived means I practiced.
"Cārihaṃ" nghĩa là: ta đã sống.
Nāhaṃ divā vā rattiṃ vā, sukhaṃ vindiṃ sudukkhitāti evamahaṃ sattasu saṃvaccharesu kilesadukkhena dukkhitā ekadāpi divā vā rattiṃ vā samaṇasukhaṃ na paṭilabhiṃ.
I found no peace, day or night, deeply suffering means that, in those seven years, afflicted by the suffering of defilements, I never attained the peace of a recluse, neither by day nor by night.
"Nāhaṃ divā vā rattiṃ vā, sukhaṃ vindiṃ sudukkhitā" nghĩa là: như vậy, trong bảy năm đó, ta đã khổ đau vì phiền não, không bao giờ đạt được hạnh phúc của một Sa-môn, dù là ban ngày hay ban đêm.
Tatoti kilesapariyuṭṭhānena samaṇasukhālābhabhāvato.
Then means due to the arising of defilements and the lack of recluse’s peace.
"Tato" nghĩa là: do không đạt được hạnh phúc của Sa-môn vì bị phiền não vây hãm.
Rajjuṃ gahetvāna pāvisiṃ, vanamantaranti pāsarajjuṃ ādāya vanantaraṃ pāvisiṃ.
Taking a rope, I entered the forest means I took a noose-rope and entered the interior of the forest.
"Rajjuṃ gahetvāna pāvisiṃ, vanamantaraṃ" nghĩa là: ta cầm sợi dây thòng lọng đi vào rừng sâu.
Kimatthaṃ pāvisīti ce āha – ‘‘varaṃ me idha ubbandhaṃ, yañca hīnaṃ punācare’’ti yadahaṃ samaṇadhammaṃ kātuṃ asakkontī hīnaṃ gihibhāvaṃ puna ācare ācareyyaṃ anutiṭṭheyyaṃ, tato sataguṇena sahassaguṇena imasmiṃ vanantare ubbandhaṃ bandhitvā maraṇaṃ me varaṃ seṭṭhanti attho.
If asked, “Why did you enter?” it is said: “Better to hang myself here, than to return to a lowly state.” This means that it is a hundred times, a thousand times better for me to hang myself and die in this forest than for me to return to a lowly lay state, which I would do again if I could not practice the recluse’s life.
Nếu hỏi "Vì sao lại đi vào?", thì câu trả lời là: "varaṃ me idha ubbandhaṃ, yañca hīnaṃ punācare" nghĩa là: việc ta tự treo cổ chết trong rừng này tốt hơn gấp trăm, ngàn lần so với việc ta, không thể thực hành pháp Sa-môn, lại tái phạm cuộc sống thấp kém của người tại gia.
Atha cittaṃ vimucci meti yadā rukkhasākhāya bandhapāsaṃ gīvāyaṃ pakkhipi, atha tadanantarameva vuṭṭhānagāminivipassanāmaggena ghaṭitattā maggapaṭipāṭiyā sabbāsavehi mama cittaṃ vimucci vimuttaṃ ahosīti.
And then my mind was liberated means that when I put the rope, fastened to the tree branch, around my neck, at that very moment, due to my engagement with the vipassanā path leading to emergence, my mind was liberated from all defilements through the sequence of paths.
"Atha cittaṃ vimucci me" nghĩa là: khi ta thắt sợi dây thòng lọng vào cổ trên cành cây, ngay sau đó, tâm ta đã được giải thoát khỏi mọi lậu hoặc (āsava) theo thứ tự của đạo quả, nhờ sự nỗ lực trên con đường thiền quán dẫn đến xuất thế (vuṭṭhānagāminivipassanāmagga).
Āturaṃ asucintiādikā sundarīnandāya theriyā gāthā.
Sick and impure, and so forth—these are the verses of Sundarīnandā Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Sundarīnandā bắt đầu bằng "Āturaṃ asuci".
Ayampi kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā, satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ jhāyinīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā kusalaṃ upacinantī kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sakyarājakule nibbatti.
It is said that she, too, in the time of Padumuttara Bhagavā, was born into a good family in Haṃsavatī city. When she reached maturity, she heard the Dhamma from the Teacher. Seeing the Teacher place a certain bhikkhunī in the foremost position among those skilled in jhāna, she made an aspiration, wished for that status, and accumulated merit. After wandering for a hundred thousand aeons among devas and humans, she was reborn in this Buddha-era into the Sākyan royal family.
Vị này, được biết, trong thời Đức Phật Padumuttara, đã tái sinh vào một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī, khi trưởng thành, đã nghe pháp từ Đức Thế Tôn, thấy Đức Thế Tôn đặt một Tỳ-khưu-ni vào vị trí cao nhất trong số những vị thiền định, đã tạo công đức đặc biệt và cầu nguyện đạt được vị trí đó. Sau khi tích lũy thiện nghiệp, cô đã luân hồi trong cõi trời và loài người suốt một trăm ngàn đại kiếp, và trong thời Đức Phật hiện tại, đã tái sinh vào dòng dõi hoàng tộc Sākyā.
Nandātissā nāmaṃ akaṃsu.
They named her Nandā.
Họ đặt tên cho cô là Nandā.
Aparabhāge rūpasampattiyā sundarīnandā, janapadakalyāṇīti ca paññāyittha.
Later, due to her beauty, she became known as Sundarīnandā and Janapadakalyāṇī.
Sau này, do vẻ đẹp tuyệt vời, cô được biết đến với tên Sundarīnandā và Janapadakalyāṇī.
Sā amhākaṃ bhagavati sabbaññutaṃ patvā anupubbena kapilavatthuṃ gantvā nandakumārañca rāhulakumārañca pabbājetvā gate suddhodanamahārāje ca parinibbute mahāpajāpatigotamiyā rāhulamātāya ca pabbajitāya cintesi – ‘‘mayhaṃ jeṭṭhabhātā cakkavattirajjaṃ pahāya pabbajitvā loke aggapuggalo buddho jāto, puttopissa rāhulakumāro pabbaji, bhattāpi me nandarājā, mātāpi mahāpajāpatigotamī, bhaginīpi rāhulamātā pabbajitā, idānāhaṃ gehe kiṃ karissāmi, pabbajissāmī’’ti bhikkhunupassayaṃ gantvā ñātisinehena pabbaji, no saddhāya.
When our Blessed One attained omniscience, and having gradually gone to Kapilavatthu, had ordained Prince Nanda and Prince Rāhula, and King Suddhodana had attained parinibbāna, and Mahāpajāpati Gotamī and Rāhulamātā (Yasodharā) had gone forth, she thought: “My elder brother, having renounced a universal monarch's reign, has gone forth and become a Buddha, the foremost person in the world. His son, Prince Rāhula, also went forth. My husband, King Nanda, too, went forth. My mother, Mahāpajāpati Gotamī, and my sister, Rāhulamātā, have also gone forth. What shall I do staying at home now? I shall go forth!” So she went to a bhikkhunī convent and went forth out of family affection, not out of faith.
Sau khi Đức Thế Tôn của chúng ta đạt được Nhất thiết trí, tuần tự đến Kapilavatthu, xuất gia cho hoàng tử Nanda và hoàng tử Rāhula, rồi khi Đại vương Suddhodana đã nhập Niết bàn, và Đại Pajāpatī Gotamī cùng mẹ của Rāhula (Yasodharā) cũng đã xuất gia, bà (Sundarī Nandā) suy nghĩ: “Anh trai cả của ta đã từ bỏ vương quyền Chuyển luân vương để xuất gia, trở thành Đức Phật, bậc tối thượng trong thế gian. Con trai của ngài, hoàng tử Rāhula, cũng đã xuất gia. Chồng của ta là vương tử Nanda cũng đã xuất gia. Mẹ ta là Đại Pajāpatī Gotamī cũng đã xuất gia. Chị (hoặc em) gái ta là mẹ của Rāhula cũng đã xuất gia. Giờ đây ta ở nhà sẽ làm gì? Ta sẽ xuất gia!” – rồi bà đến tịnh xá bhikkhunī và xuất gia vì tình thân quyến, chứ không phải vì đức tin.
Tasmā pabbajitvāpi rūpaṃ nissāya uppannamadā.
Therefore, even after going forth, she had a conceit born of beauty.
Vì vậy, dù đã xuất gia, bà vẫn có sự kiêu mạn phát sinh do sắc đẹp.
‘‘Satthā rūpaṃ vivaṇṇeti garahati, anekapariyāyena rūpe ādīnavaṃ dassetī’’ti buddhupaṭṭhānaṃ na gacchatītiādi sabbaṃ heṭṭhā abhirūpanandāya vatthusmiṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
All this, such as, “The Teacher criticizes and condemns beauty, showing its drawbacks in many ways,” and that she did not go to attend upon the Buddha, should be understood in the same manner as stated in the story of Abhirūpa Nandā below.
Việc bà không đến hầu Phật vì nghĩ rằng: “Đức Bổn Sư chê bai, quở trách sắc đẹp, Ngài chỉ ra sự nguy hiểm của sắc đẹp bằng nhiều phương cách khác nhau” – tất cả những điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong câu chuyện về Abhirūpanandā ở phần dưới.
Ayaṃ pana viseso – satthārā nimmitaṃ itthirūpaṃ anukkamena jarābhibhūtaṃ disvā aniccato dukkhato anattato manasikarontiyā theriyā kammaṭṭhānābhimukhaṃ cittaṃ ahosi.
This is the distinction: when the Theri saw the female form created by the Teacher, gradually overcome by old age, and reflected upon it as impermanent, unsatisfactory, and non-self, her mind became inclined towards meditation.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: khi thấy hình ảnh người phụ nữ do Đức Bổn Sư hóa hiện dần dần bị già yếu chi phối, vị Trưởng lão ni đã quán xét nó là vô thường, khổ, và vô ngã, nhờ đó tâm bà hướng về đề mục thiền định.
Taṃ disvā satthā tassā sappāyavasena dhammaṃ desento –
Seeing that, the Teacher, desiring to teach the Dhamma in a manner suitable for her, spoke thus:
Thấy vậy, Đức Bổn Sư đã thuyết pháp phù hợp với bà, Ngài nói:
Tattha evametaṃ avekkhantī…pe… dakkhisanti etaṃ āturādisabhāvaṃ kāyaṃ evaṃ ‘‘yathā idaṃ tathā eta’’ntiādinā vuttappakārena rattindivaṃ sabbakālaṃ atanditā hutvā parato ghosahetukaṃ sutamayañāṇaṃ muñcitvā, tato taṃnimittaṃ attani sambhūtattā sakāyabhāvanāmayāya paññāya yāthāvato ghanavinibbhogakaraṇena abhinibbijjha, kathaṃ nu kho dakkhisaṃ passissanti ābhogapurecārikena pubbabhāgañāṇacakkhunā avekkhantī vicinantīti attho.
Therein, "Thus observing this… will see" means: observing this body, which is of the nature of being diseased and so forth, in the manner described, such as "as this is, so is that," for day and night, at all times, being untiring, and having abandoned the knowledge gained from hearing, which has sound from others as its cause, and then having thoroughly penetrated it by her own knowledge born of meditation, which arose in herself due to that cause, by truly analyzing its dense nature, how will she see? This is the meaning of observing, discerning with the eye of pre-path knowledge, which has attention as its forerunner.
Trong đó, ý nghĩa của câu “Evametaṃ avekkhantī…pe… dakkhisaṃ” là: Quán chiếu thân này với bản chất bệnh hoạn, v.v., theo cách đã nói như “thân này như vậy, thân kia cũng như vậy”, v.v., không mệt mỏi ngày đêm suốt mọi lúc, sau khi từ bỏ tuệ do nghe (sutamayañāṇa) do tiếng nói từ người khác làm nhân, từ đó, do sự tự thân phát sinh từ nhân ấy, với tuệ của chính mình, tức là tuệ do tu tập (bhāvanāmaya paññā), bằng cách phân tích và chia chẻ các khối một cách như thật, tôi sẽ thấy rõ như thế nào, tức là quán xét và suy xét bằng nhãn tuệ tiền phần (pubbabhāgañāṇacakkhu) có sự chú ý đi trước.
Aggiṃ candañcātiādikā nanduttarāya theriyā gāthā.
The verses of Nanduttarā Therī begin with "Fire, moon, and".
Bài kệ của Therī Nanduttarā bắt đầu bằng “Aggiṃ candañcā” (Lửa và mặt trăng).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe kammāsadhammanigame brāhmaṇakule nibbattitvā, ekaccāni vijjāṭṭhānāni sippāyatanāni ca uggahetvā nigaṇṭhapabbajjaṃ upagantvā, vādappasutā jambusākhaṃ gahetvā bhaddākuṇḍalakesā viya jambudīpatale vicarantī mahāmoggallānattheraṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchitvā parājayaṃ pattā therassa ovāde ṭhatvā sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ karontī na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
She too, having performed meritorious deeds in previous Buddha eras, and having accumulated wholesome kamma that serves as a strong support for liberation in various existences, was reborn in this Buddha era in a brahmin family in the town of Kammāsadhamma in the Kuru country. Having learned some branches of knowledge and arts, she entered the Nigaṇṭha ascetic life. Being devoted to debate, she wandered the Jambudīpa region holding a jambu branch, like Bhaddā Kuṇḍalakesā. She approached Mahāmoggallāna Thera, asked a question, and was defeated. She then remained in the Thera's instruction, went forth into the Dispensation, and while practicing the ascetic life, she soon attained Arahantship together with the four Paṭisambhidā. Having reviewed her own practice, by way of an inspired utterance—
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp trước dưới các Đức Phật, gieo trồng thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại làng Kammāsadhamma thuộc xứ Kuru. Sau khi học một số môn học và nghề nghiệp, vị ấy xuất gia theo phái Ni-kiền-tử (Nigaṇṭha). Vị ấy đã đi khắp cõi Diêm-phù-đề, tranh luận sôi nổi, cầm cành cây jambu như Bhaddā Kuṇḍalakesā. Vị ấy đã đến gặp Trưởng lão Mahāmoggallāna, hỏi một câu hỏi và bị đánh bại. Sau đó, vị ấy đã nương theo lời giáo huấn của Trưởng lão, xuất gia trong Giáo pháp và thực hành pháp Sa-môn. Chẳng bao lâu, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán quả cùng với Tứ Vô Ngại Giải (paṭisambhidā). Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã thuyết năm bài kệ này với tâm hoan hỷ:
Tattha aggiṃ candañca sūriyañca, devatā ca namassihanti aggippamukhā devāti indānaṃ devānaṃ ārādhanatthaṃ āhutiṃ paggahetvā aggiñca, māse māse sukkapakkhassa dutiyāya candañca, divase divase sāyaṃ pātaṃ sūriyañca, aññā ca bāhirā hiraññagabbhādayo devatā ca, visuddhimaggaṃ gavesantī namassihaṃ namakkāraṃ ahaṃ akāsiṃ.
Therein, I worshipped fire, the moon, and the sun, and the deities means that, to please the ruling gods, with the fire god as their chief, having offered oblations, I worshipped the fire god, and on the second day of the bright fortnight each month, the moon, and every day, in the evening and morning, the sun, and other external deities such as Hiraññagabbha, seeking the path to purity, I made obeisance.
Trong đó, câu “aggiṃ candañca sūriyañca, devatā ca namassihaṃ” có nghĩa là: Để làm hài lòng các vị thần, đứng đầu là thần lửa, tôi đã dâng cúng tế lễ cho thần lửa, và hàng tháng vào ngày thứ hai của nửa tháng sáng, tôi đã đảnh lễ mặt trăng; hàng ngày vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã đảnh lễ mặt trời; và tôi cũng đã đảnh lễ các vị thần bên ngoài khác như Brahmā, v.v., trong khi tìm kiếm con đường thanh tịnh. Tôi đã thực hiện sự đảnh lễ. Câu “Nadītitthāni gantvāna, udakaṃ oruhāmihaṃ” có nghĩa là: Tôi đã đến các bến sông thiêng như sông Hằng, v.v., và vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã xuống nước, lặn xuống nước và tắm rửa toàn thân.
Nadītitthāni gantvāna, udakaṃ oruhāmihanti gaṅgādīnaṃ nadīnaṃ pūjātitthāni upagantvā sāyaṃ pātaṃ udakaṃ otarāmi udake nimujjitvā aṅgasiñcanaṃ karomi.
Having gone to river-fords, I descended into the water means that, having approached the worship-fords of rivers such as the Ganges, I descend into the water in the evening and morning. Having immersed myself in the water, I perform the sprinkling of the body.
Trong đó, câu “aggiṃ candañca sūriyañca, devatā ca namassihaṃ” có nghĩa là: Để làm hài lòng các vị thần, đứng đầu là thần lửa, tôi đã dâng cúng tế lễ cho thần lửa, và hàng tháng vào ngày thứ hai của nửa tháng sáng, tôi đã đảnh lễ mặt trăng; hàng ngày vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã đảnh lễ mặt trời; và tôi cũng đã đảnh lễ các vị thần bên ngoài khác như Brahmā, v.v., trong khi tìm kiếm con đường thanh tịnh. Tôi đã thực hiện sự đảnh lễ. Câu “Nadītitthāni gantvāna, udakaṃ oruhāmihaṃ” có nghĩa là: Tôi đã đến các bến sông thiêng như sông Hằng, v.v., và vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã xuống nước, lặn xuống nước và tắm rửa toàn thân.
Bahūvatasamādānāti pañcātapatappanādi bahuvidhavatasamādānā.
Undertaking many vows means undertaking various kinds of ascetic practices, such as tormenting oneself with five fires.
Bahūvatasamādānā có nghĩa là đã thực hành nhiều loại khổ hạnh như phơi mình dưới năm ngọn lửa, v.v. Để dễ đọc trong bài kệ, từ “bahū” (nhiều) được kéo dài. Aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ có nghĩa là tôi chỉ cạo nửa đầu của mình. Một số thầy giải thích rằng “aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ” có nghĩa là buộc một nửa búi tóc thành bím và để xõa một nửa. Chamāya seyyaṃ kappemī có nghĩa là tôi đã nằm trên đất không có vật lót, như một người nằm trên đất tế lễ. Rattiṃ bhattaṃ na bhuñjahaṃ có nghĩa là tôi đã kiêng ăn vào ban đêm, không ăn thức ăn vào ban đêm.
Gāthāsukhatthaṃ bahūti dīghakaraṇaṃ.
For the ease of recitation in the verse, 'bahū' is a lengthening.
Để dễ đọc trong bài kệ, từ “bahū” (nhiều) được kéo dài.
Aḍḍhaṃ sīsassa olikhinti mayhaṃ sīsassa aḍḍhameva muṇḍemi.
I shaved half of my head means I shaved only half of my head.
Aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ có nghĩa là tôi chỉ cạo nửa đầu của mình.
Keci ‘‘aḍḍhaṃ sīsassa olikhinti kesakalāpassa aḍḍhaṃ jaṭābandhanavasena bandhitvā aḍḍhaṃ vissajjesi’’nti atthaṃ vadanti.
Some teachers explain the meaning as: "I tied half of my hair into a topknot and let the other half loose."
Một số thầy giải thích rằng “aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ” có nghĩa là buộc một nửa búi tóc thành bím và để xõa một nửa.
Chamāya seyyaṃ kappemīti thaṇḍilasāyinī hutvā anantarahitāya bhūmiyā sayāmi.
I made my bed on the ground means that, being one who sleeps on bare ground, I slept on the uncovered earth.
Chamāya seyyaṃ kappemī có nghĩa là tôi đã nằm trên đất không có vật lót, như một người nằm trên đất tế lễ.
Rattiṃ bhattaṃ na bhuñjahanti rattūparatā hutvā rattiyaṃ bhojanaṃ na bhuñjiṃ.
I did not eat food at night means that, having abstained from eating at night, I did not partake of food at night.
Rattiṃ bhattaṃ na bhuñjahaṃ có nghĩa là tôi đã kiêng ăn vào ban đêm, không ăn thức ăn vào ban đêm.
Vibhūsāmaṇḍanaratāti cirakālaṃ attakilamathānuyogena kilantakāyā ‘‘evaṃ sarīrassa kilamanena natthi paññāsuddhi.
Delighting in adornment and decoration means that, having wearied her body for a long time with self-mortification, she thought, "There is no purity of wisdom through such torment of the body. Rather, purity of wisdom might come from pleasing the senses and satisfying the body." Thus, cherishing this body, she delighted in adorning herself with clothes and ornaments, and decorating herself with perfumes, flowers, and so on. Having performed massages and other treatments, and having bathed and anointed herself, she cherished and satisfied her body. Thus, being one who greatly strengthened her body, she was afflicted and constantly oppressed by sensual passion, which arose due to unwise attention.
Vibhūsāmaṇḍanaratā có nghĩa là sau một thời gian dài làm thân mình mệt mỏi với sự thực hành khổ hạnh, vị ấy đã nghĩ: “Với sự mệt mỏi của thân này, không có sự thanh tịnh của trí tuệ. Nhưng nếu có thể có sự thanh tịnh bằng cách làm hài lòng các căn và làm thỏa mãn thân thể,” và với ý nghĩ đó, vị ấy đã chăm sóc thân này, ưa thích trang điểm và tô điểm, tức là ưa thích trang sức bằng quần áo và đồ trang sức, và tô điểm bằng hương hoa, v.v. Nhāpanucchādanehi cā có nghĩa là bằng cách tắm rửa và xoa dầu, v.v., sau khi đã được xoa bóp, v.v. Upakāsiṃ imaṃ kāyaṃ có nghĩa là tôi đã chăm sóc thân mình, đã làm cho nó hài lòng. Kāmarāgena aṭṭitā có nghĩa là tôi đã trở thành người có nhiều sự củng cố thân thể như vậy, và do nhân duyên của sự tác ý không như lý, tôi đã bị dục ái quấy phá, thường xuyên bị áp bức.
Sace pana indriyānaṃ tosanavasena sarīrassa tappanena suddhi siyā’’ti mantvā imaṃ kāyaṃ anuggaṇhantī vibhūsāyaṃ maṇḍane ca ratā vatthālaṅkārehi alaṅkaraṇe gandhamālādīhi maṇḍane ca abhiratā.
But truly, thinking, "Purity would arise by gratifying the sense faculties and satisfying the body," cherishing this body, I was delighted in adornment and embellishment; I was greatly delighted in adorning with clothes and ornaments, and in embellishing with perfumes, garlands, and so on.
Vibhūsāmaṇḍanaratā có nghĩa là sau một thời gian dài làm thân mình mệt mỏi với sự thực hành khổ hạnh, vị ấy đã nghĩ: “Với sự mệt mỏi của thân này, không có sự thanh tịnh của trí tuệ. Nhưng nếu có thể có sự thanh tịnh bằng cách làm hài lòng các căn và làm thỏa mãn thân thể,” và với ý nghĩ đó, vị ấy đã chăm sóc thân này, ưa thích trang điểm và tô điểm, tức là ưa thích trang sức bằng quần áo và đồ trang sức, và tô điểm bằng hương hoa, v.v.
Nhāpanucchādanehi cāti sambāhanādīni kāretvā nhāpanena ucchādanena ca.
And by bathing and anointing means having caused massaging and other things to be done, by bathing and by anointing.
Nhāpanucchādanehi cā có nghĩa là bằng cách tắm rửa và xoa dầu, v.v., sau khi đã được xoa bóp, v.v.
Upakāsiṃ imaṃ kāyanti imaṃ mama kāyaṃ anuggaṇhiṃ santappesiṃ.
I cherished this body means I cherished, I satisfied this body of mine.
Upakāsiṃ imaṃ kāyaṃ có nghĩa là tôi đã chăm sóc thân mình, đã làm cho nó hài lòng.
Kāmarāgena aṭṭitāti evaṃ kāyadaḷhībahulā hutvā ayonisomanasikārapaccayā pariyuṭṭhitena kāmarāgena aṭṭitā abhiṇhaṃ upaddutā ahosiṃ.
Afflicted by sensual craving means having been preoccupied with strengthening the body in this way, due to unwise attention, I was afflicted, repeatedly harassed, by sensual craving that had arisen.
Kāmarāgena aṭṭitā có nghĩa là tôi đã trở thành người có nhiều sự củng cố thân thể như vậy, và do nhân duyên của sự tác ý không như lý, tôi đã bị dục ái quấy phá, thường xuyên bị áp bức.
Tato saddhaṃ labhitvānāti evaṃ samādinnavatāni bhinditvā kāyadaḷhībahulā vādappasutā hutvā tattha tattha vicarantī tato pacchā aparabhāge mahāmoggallānattherassa santike laddhovādānusāsanā saddhaṃ paṭilabhitvā.
Thereupon having gained faith means, having broken the vows I had undertaken, and having become preoccupied with strengthening the body and intent on doctrines, I wandered here and there. Thereupon, later, having received instruction and advice from Mahāmoggallāna Thera, I regained faith.
Tato saddhaṃ labhitvānā có nghĩa là sau khi phá vỡ các giới hạnh đã thọ trì như vậy, trở thành người chú trọng vào việc củng cố thân thể và tranh luận, đi đây đó, sau đó, vào giai đoạn sau, tôi đã có được niềm tin do sự giáo huấn và chỉ dạy mà tôi đã nhận được từ Trưởng lão Mahāmoggallāna. Disvā kāyaṃ yathābhūtaṃ có nghĩa là sau khi thấy thân này của tôi một cách như thật bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán, dục ái đã bị diệt trừ hoàn toàn bằng đạo A-na-hàm. Sau đó, bằng đạo A-la-hán, “sabbe bhavā samucchinnā, icchā ca patthanāpi cā” có nghĩa là tất cả các hữu đã bị đoạn trừ hoàn toàn, cả ước muốn (icchā), tức là sự khao khát các đối tượng hiện tại, và khát khao (patthanā), tức là sự khao khát các hữu trong tương lai, cũng như tất cả các hữu đều đã bị đoạn trừ hoàn toàn.
Disvā kāyaṃ yathābhūtanti saha vipassanāya maggapaññāya imaṃ mama kāyaṃ yathābhūtaṃ disvā anāgāmimaggena sabbaso kāmarāgo samūhato.
Having seen the body as it truly is means, having seen this body of mine as it truly is with insight and path-wisdom, sensual craving was completely uprooted by the Anāgāmi path.
Disvā kāyaṃ yathābhūtaṃ có nghĩa là sau khi thấy thân này của tôi một cách như thật bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán, dục ái đã bị diệt trừ hoàn toàn bằng đạo A-na-hàm.
Tato paraṃ aggamaggena sabbe bhavā samucchinnā, icchā ca patthanāpi cāti paccuppannavisayābhilāsasaṅkhātā icchā ca āyatibhavābhilāsasaṅkhātā patthanāpi sabbe bhavāpi samucchinnāti yojanā.
Beyond that, by the supreme path, all existences were cut off, and desire and longing too. This is the construction: desire, which is longing for present objects, and longing, which is longing for future existences, and all existences were cut off completely.
Sau đó, bằng đạo A-la-hán, “sabbe bhavā samucchinnā, icchā ca patthanāpi cā” có nghĩa là tất cả các hữu đã bị đoạn trừ hoàn toàn, cả ước muốn (icchā), tức là sự khao khát các đối tượng hiện tại, và khát khao (patthanā), tức là sự khao khát các hữu trong tương lai, cũng như tất cả các hữu đều đã bị đoạn trừ hoàn toàn.
Santiṃ pāpuṇi cetasoti accantaṃ santiṃ arahattaphalaṃ pāpuṇiṃ adhigacchinti attho.
The mind attained peace means I attained, I reached, the extreme peace, the fruit of Arahantship, is the meaning.
Santiṃ pāpuṇi cetaso có nghĩa là tôi đã đạt được sự an tịnh tuyệt đối, tức là quả vị A-la-hán.
Saddhāya pabbajitvānātiādikā mittākāḷiyā theriyā gāthā.
Having gone forth with faith and so on—these are the verses of Mittākāḷī Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Mittākāḷī bắt đầu với câu Saddhāya pabbajitvānā.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe kammāsadhammanigame brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ pattā mahāsatipaṭṭhānadesanāya paṭiladdhasaddhā bhikkhunīsu pabbajitvā satta saṃvaccharāni lābhasakkāragiddhikā hutvā samaṇadhammaṃ karontī tattha tattha vicaritvā aparabhāge yoniso ummujjantī saṃvegajātā hutvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
She, too, having performed deeds of merit in the presence of former Buddhas, and accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn in a brahmin family in the town of Kammāsadhamma in the Kuru country during this Buddha’s dispensation. Having reached maturity, she gained faith through the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta discourse. She then went forth into the bhikkhunī Saṅgha and, for seven years, was greedy for gains and honor. While practicing the ascetic life, she wandered here and there. Later, having reflected wisely, she felt a sense of urgency, developed vipassanā, and not long after, attained Arahantship with the analytical knowledges (paṭisambhidā). Reviewing her own practice, she uttered these verses as an udāna:
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức thù thắng trong các vị Phật quá khứ, ở mỗi kiếp sống đã gieo trồng các thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự thoát ly. Trong thời kỳ Phật giáo hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại làng Kammāsadhamma thuộc xứ Kuru. Khi đã trưởng thành, vị ấy đạt được niềm tin nhờ giáo pháp Mahāsatipaṭṭhāna, xuất gia trong hàng Tỳ-khưu-ni. Trong bảy năm, vị ấy ham muốn lợi lộc và sự cung kính, thực hành đời sống Sa-môn. Sau khi đi đây đi đó, về sau vị ấy đã quán sát một cách đúng đắn, sinh tâm xúc động, thiết lập thiền quán (vipassanā). Chẳng bao lâu, vị ấy đạt được quả vị A-la-hán cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā). Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã nói lên những bài kệ này dưới dạng cảm hứng:
Riñcitvā paramaṃ atthanti jhānavipassanāmaggaphalādiṃ uttamaṃ atthaṃ jahitvā chaḍḍetvā.
Forsaking the supreme goal means having abandoned, having given up, the supreme goal such as jhāna, vipassanā, path and fruit.
Riñcitvā paramaṃ atthaṃ nghĩa là từ bỏ, vứt bỏ mục đích tối thượng như thiền định, thiền quán, đạo quả.
Hīnamatthaṃ asevihanti catupaccayasaṅkhātaāmisabhāvato hīnaṃ lāmakaṃ atthaṃ ayoniso pariyesanāya paṭiseviṃ ahaṃ.
I pursued a base goal means I pursued the base, lowly goal consisting of the four requisites, by means of unwise seeking.
Hīnamatthaṃ asevihaṃ nghĩa là tôi đã theo đuổi một mục đích thấp kém, tầm thường, đó là bốn vật dụng, bằng cách tìm kiếm không đúng đắn.
Kilesānaṃ vasaṃ gantvāti mānamadataṇhādīnaṃ kilesānaṃ vasaṃ upagantvā sāmaññatthaṃ samaṇakiccaṃ na bujjhiṃ na jāniṃ ahaṃ.
Falling under the sway of defilements means having come under the sway of defilements such as conceit, intoxication, and craving, I did not understand the ascetic duty, the duty of a samaṇa.
Kilesānaṃ vasaṃ gantvā, sāmaññatthaṃ na bujjhihaṃ nghĩa là tôi đã đi theo sự sai khiến của các phiền não như kiêu mạn, say đắm, khát ái, và tôi đã không hiểu, không biết ý nghĩa của đời sống Sa-môn, tức là bổn phận của một Sa-môn.
Nisinnāya vihāraketi mama vasanakaovarake nisinnāya ahu saṃvego.
As I sat in the monastery means, a sense of urgency arose in me as I sat in my dwelling cell.
Nisinnāya vihārake nghĩa là khi tôi đang ngồi trong phòng ở của mình, tôi đã sinh tâm xúc động.
Kathanti ce, āha ‘‘ummaggapaṭipannāmhī’’ti.
How? If asked, it is said: “I had taken the wrong path.”
Nếu hỏi như thế nào, thì vị ấy nói “ummaggapaṭipannāmhi”.
Tattha ummaggapaṭipannāmhīti yāvadeva anupādāya parinibbānatthamidaṃ sāsanaṃ, tattha sāsane pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ amanasikarontī tassa ummaggapaṭipannā amhīti.
Therein, I had taken the wrong path means: this teaching is solely for the sake of attaining Nibbāna without clinging; having gone forth into that teaching, I was not focusing on my meditation subject, therefore I had taken the wrong path of that teaching.
Trong đó, ummaggapaṭipannāmhi có nghĩa là giáo pháp này chỉ nhằm mục đích Niết-bàn không chấp thủ, nhưng tôi đã xuất gia trong giáo pháp đó mà không chú tâm vào đề mục thiền định, nên tôi đã đi sai đường của giáo pháp ấy.
Taṇhāya vasamāgatāti paccayuppādanataṇhāya vasaṃ upagatā.
Fallen under the sway of craving means having come under the sway of craving that generates requisites.
Taṇhāya vasamāgatā nghĩa là tôi đã đi theo sự chi phối của khát ái sinh ra các vật dụng.
Appakaṃ jīvitaṃ mayhanti paricchinnakālā vajjitato bahūpaddavato ca mama jīvitaṃ appakaṃ parittaṃ lahukaṃ.
My life is short means my life is short, limited, fragile, due to its circumscribed duration and many dangers.
Appakaṃ jīvitaṃ mayhaṃ nghĩa là đời sống của tôi thật ngắn ngủi, ít ỏi, nhẹ nhàng, vì nó bị giới hạn về thời gian và có nhiều tai ương.
Jarā byādhi ca maddatīti tañca samantato āpatitvā nippothentā pabbatā viya jarā byādhi ca maddati nimmathati.
Old age and sickness crush means old age and sickness, like mountains falling from all sides and pulverizing, crush, oppress, that life.
Jarā byādhi ca maddati nghĩa là già và bệnh đang giày vò, nghiền nát đời sống ấy, như những ngọn núi đổ ập xuống từ mọi phía và nghiền nát.
‘‘Maddare’’tipi pāṭho.
“Maddare” is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Maddare”.
Purāyaṃ bhijjati kāyoti ayaṃ kāyo bhijjati purā.
Before this body breaks apart means this body breaks apart before its time.
Purāyaṃ bhijjati kāyo nghĩa là thân này sẽ tan rã trước khi.
Yasmā tassa ekaṃsiko bhedo, tasmā na me kālo pamajjituṃ ayaṃ kālo aṭṭhakkhaṇavajjito navamo khaṇo, so pamajjituṃ na yuttoti tassāhuṃ saṃvegoti yojanā.
Since its breaking is certain, it is not time for me to be negligent. This time is the ninth moment, free from the eight inauspicious moments; it is not proper to be negligent. This is the construction: to her, this sense of urgency arose.
Vì sự tan rã của nó là chắc chắn, nên na me kālo pamajjituṃ nghĩa là đây không phải là lúc để tôi lơ là. Thời điểm này là thời điểm thứ chín, không bị tám chướng ngại, nên không thích hợp để lơ là. Đây là cách kết nối ý nghĩa: tôi đã sinh tâm xúc động.
Yathābhūtamavekkhantīti evaṃ jātasaṃvegā vipassanaṃ paṭṭhapetvā aniccādimanasikārena yathābhūtamavekkhantī.
Contemplating as it truly is means, having thus generated a sense of urgency, she established vipassanā and contemplated as it truly is by attending to impermanence and so on.
Yathābhūtamavekkhantī nghĩa là sau khi sinh tâm xúc động như vậy, vị ấy đã thiết lập thiền quán, quán sát một cách như thật bằng cách chú tâm vào vô thường, v.v.
Kiṃ avekkhantīti āha ‘‘khandhānaṃ udayabbaya’’nti.
What did she contemplate? It is said: “the rise and fall of the aggregates.”
Quán sát điều gì? Vị ấy nói “khandhānaṃ udayabbaya”.
‘‘Avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādinā (paṭi. ma. 1.50) samapaññāsappabhedānaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ uppādanirodhañca udayabbayānupassanāya avekkhantī vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā sabbaso kilesehi ca bhavehi ca vimuttacittā uṭṭhāsiṃ, ubhato uṭṭhānena maggena bhavattayato cāti vuṭṭhitā ahosiṃ.
Contemplating the arising and ceasing of the five aggregates of clinging, which have fifty distinctions, as in "With the arising of ignorance, there is the arising of form" (Paṭi. Ma. 1.50) and so on, by means of the contemplation of rise and fall, she activated vipassanā. By the succession of paths, her mind was freed from all defilements and existences, she arose. By rising in both ways, by the path, she was freed from the three planes of existence.
Quán sát sự sinh và diệt của năm uẩn chấp thủ, có năm mươi loại khác nhau như “do vô minh sinh ra sắc” (Paṭi. Ma. 1.50), bằng cách quán sát sự sinh diệt (udayabbayānupassanā), vị ấy đã thúc đẩy thiền quán, và theo lộ trình của Đạo, tâm được giải thoát hoàn toàn khỏi các phiền não và các cõi hữu, vị ấy đã đứng dậy, tức là đã thoát khỏi cả hai (phiền não và hữu) và khỏi ba cõi hữu bằng Đạo.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách giải thích đã nêu.
Agārasmiṃ vasantītiādikā sakulāya theriyā gāthā.
Dwelling in a house and so on—these are the verses of Sakulā Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Sakulā bắt đầu với câu Agārasmiṃ vasantī.
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare ānandassa rañño dhītā hutvā nibbattā, satthu vemātikabhaginī nandāti nāmena.
She, it is said, was reborn as the daughter of King Ānanda in Haṃsavatī city during the time of Padumuttara Bhagavā, and was the Buddha's maternal half-sister, named Nandā.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh ra là con gái của vua Ānanda tại thành Haṃsavatī, là em gái cùng cha khác mẹ với Đức Phật, tên là Nandā.
Sā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇantī satthārā ekaṃ bhikkhuniṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ussāhajātā adhikārakammaṃ katvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthentī paṇidhānamakāsi.
Having reached maturity, one day, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, she saw the Teacher place a certain bhikkhunī in the foremost position among those with divine eyes. Inspired, she performed a great deed of merit and made a resolution, wishing to attain that same position herself.
Khi đã trưởng thành, một ngày nọ, khi đang nghe pháp từ Đức Phật, thấy Đức Phật đặt một Tỳ-khưu-ni vào vị trí tối thượng trong số những người có thiên nhãn, vị ấy đã sinh tâm phấn khởi, thực hiện công đức thù thắng và cũng nguyện cầu đạt được vị trí đó.
Sā tattha yāvajīvaṃ bahuṃ uḷāraṃ kusalakammaṃ katvā devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsarantī kassapassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā ekacārinī vicarantī ekadivasaṃ telabhikkhāya āhiṇḍitvā telaṃ labhitvā tena telena satthu cetiye sabbarattiṃ dīpapūjaṃ akāsi.
Having performed much noble wholesome kamma throughout her life in that existence, she was reborn in the deva world. Wandering from one good destiny to another, during the time of Kassapa Bhagavā, she was reborn in a brahmin family. She went forth as a female wanderer (paribbājikā) and lived an solitary life. One day, having wandered for alms for oil and received oil, she used that oil to offer lamps at the Teacher's cetiya throughout the entire night.
Trong kiếp đó, vị ấy đã thực hiện nhiều thiện nghiệp cao quý suốt đời, sau khi chết, vị ấy sinh lên cõi trời. Sau đó, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện, vào thời Đức Phật Kassapa, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, rồi xuất gia làm du sĩ. Một ngày nọ, khi đi khất thực dầu, vị ấy nhận được dầu và dùng dầu đó để cúng dường đèn suốt đêm tại tháp của Đức Phật.
Sā tato cutā tāvatiṃse nibbattitvā suvisuddhadibbacakkhukā hutvā ekaṃ buddhantaraṃ devesuyeva saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti.
Having passed away from that existence, she was reborn in Tāvatiṃsa, possessing perfectly purified divine vision. She wandered among the devas for one Buddha-interval, and during this Buddha’s dispensation, she was reborn in a brahmin family in Sāvatthī.
Sau khi chết từ đó, vị ấy sinh lên cõi trời Đao-lợi, có thiên nhãn cực kỳ thanh tịnh. Vị ấy luân hồi trong cõi trời suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại Sāvatthī.
Sakulātissā nāmaṃ ahosi.
Her name was Sakulā.
Tên của vị ấy là Sakulā.
Sā viññutaṃ pattā satthu jetavanapaṭiggahaṇe paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā aparabhāge aññatarassa khīṇāsavattherassa santike dhammaṃ sutvā sañjātasaṃvegā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭentī vāyamantī na cirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
When she came of age, having gained faith at the time of the Buddha’s acceptance of Jetavana, she became a lay follower. Later, after hearing the Dhamma from an Arahant Elder, she was stirred by emotion, went forth, established insight, and striving diligently, she attained Arahantship without delay.
Khi đã trưởng thành, vị ấy đạt được niềm tin vào ngày Đức Phật nhận tịnh xá Jetavana và trở thành một nữ cư sĩ. Sau đó, vị ấy nghe pháp từ một vị Trưởng lão A-la-hán, sinh tâm xúc động và xuất gia. Vị ấy thiết lập thiền quán, tinh tấn và nỗ lực, chẳng bao lâu đã đạt được quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.3.131-165) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Tattha agārasmiṃ vasantīhaṃ, dhammaṃ sutvāna bhikkhunoti ahaṃ pubbe agāramajjhe vasamānā aññatarassa bhinnakilesassa bhikkhuno santike catusaccagabbhaṃ dhammakathaṃ sutvā.
Therein, “Living in a household, I heard the Dhamma from a bhikkhu” means: Formerly, while living amidst a household, I heard a Dhamma discourse imbued with the Four Noble Truths from a bhikkhu who had destroyed defilements.
Trong đó, agārasmiṃ vasantīhaṃ, dhammaṃ sutvāna bhikkhuno có nghĩa là: Tôi, trước đây, khi đang sống trong gia đình, đã nghe pháp thoại về Tứ Thánh Đế từ một Tỳ-khưu đã đoạn trừ phiền não.
Addasaṃ virajaṃ dhammaṃ, nibbānaṃ padamaccutanti rāgarajādīnaṃ abhāvena virajaṃ, vānato nikkhantattā nibbānaṃ, cavanābhāvato adhigatānaṃ accutihetutāya ca nibbānaṃ accutaṃ, padanti ca laddhanāmaṃ asaṅkhatadhammaṃ, sahassanayapaṭimaṇḍitena dassanasaṅkhātena dhammacakkhunā addasaṃ passiṃ.
“I saw the stainless Dhamma, Nibbāna, the unchanging state” means: I saw, with the Dhamma-eye known as the insight of stream-entry (sotāpatti-magga), the unconditioned reality, called Nibbāna, which is stainless due to the absence of defilements like the dust of lust, Nibbāna because it is departed from craving, and unchanging because it is the cause of changelessness for those who have attained it, and which is known as "state".
Addasaṃ virajaṃ dhammaṃ, nibbānaṃ padamaccutaṃ có nghĩa là: Tôi đã thấy bằng pháp nhãn, tức là tuệ giác của bậc Nhập Lưu, Pháp vô nhiễm (virajaṃ) do không có các cấu uế như tham ái, Niết-bàn (nibbānaṃ) do thoát ly khỏi ái (vāṇa), và Niết-bàn là bất tử (accutaṃ) do không có sự hoại diệt và là nguyên nhân của sự bất tử cho những người đã đạt đến, và là pháp vô vi được gọi là “cảnh giới” (padaṃ), được trang hoàng bằng hàng ngàn phương diện của sự thấy.
Dasa putte vijāyitvātiādikā soṇāya theriyā gāthā.
The verses of Soṇā Theri begin with Having given birth to ten sons.
Các bài kệ của Trưởng lão-ni Soṇā bắt đầu bằng Dasa putte vijāyitvā (Sau khi sinh mười người con).
Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ āraddhavīriyānaṃ bhikkhunīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, adhikārakammaṃ katvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ puññāni katvā, tato cutā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbattitvā vayappattā patikulaṃ gatā dasa puttadhītaro labhitvā bahuputtikāti paññāyittha.
This Soṇā Theri, too, was reborn in a good family in the city of Haṃsavatī during the time of Padumuttara Bhagavā. Having reached maturity, one day, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, she saw the Teacher place a certain bhikkhunī in the foremost position among bhikkhunīs who had aroused effort. Having performed an extraordinary meritorious deed, she herself aspired to that position. Having performed meritorious deeds throughout her life, she passed away from that existence and wandered through divine and human realms for a hundred thousand aeons. In this Buddha-era, she was reborn in a good family in Sāvatthī. Having reached maturity, she went to her husband's family and gave birth to ten sons and daughters, and became known as Bahuputtikā (one with many children).
Vị này cũng vậy, vào thời Đức Phật Padumuttara, đã sinh ra trong một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī, khi trưởng thành, một ngày nọ, khi đang nghe Pháp từ Đức Thế Tôn, vị ấy thấy Đức Thế Tôn đặt một Tỳ-khưu-ni vào hàng tối thượng trong các Tỳ-khưu-ni có tinh tấn dũng mãnh. Sau khi tạo công đức đặc biệt, vị ấy cũng nguyện ước đạt được vị trí đó, và đã làm phước thiện suốt đời. Sau khi chết từ kiếp sống đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người trong một trăm ngàn kiếp. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc ở Sāvatthī, khi đến tuổi trưởng thành, đã về nhà chồng và sinh được mười người con trai và con gái, nên được biết đến với tên Bahuputtikā (Người có nhiều con).
Sā sāmike pabbajite vayappatte puttadhītaro gharāvāse patiṭṭhāpetvā sabbaṃ dhanaṃ puttānaṃ vibhajitvā adāsi, na kiñci attano ṭhapesi.
When her husband became a monk, she established her grown-up sons and daughters in household life and distributed all her wealth among her children, keeping nothing for herself.
Khi chồng xuất gia, vị ấy đã sắp xếp cho các con trai và con gái trưởng thành lập gia đình, chia tất cả tài sản cho các con, không giữ lại một chút gì cho mình.
Taṃ puttā ca dhītaro ca katipāhameva upaṭṭhahitvā paribhavaṃ akaṃsu.
Her sons and daughters attended to her for only a few days, then treated her with contempt.
Nhưng các con trai và con gái chỉ chăm sóc vị ấy vài ngày rồi khinh thường.
Sā ‘‘kiṃ mayhaṃ imehi paribhavāya ghare vasantiyā’’ti bhikkhuniyo upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci.
She thought, "What good is it for me to live in this house, being despised by them?" So she approached the bhikkhunīs and requested ordination.
Vị ấy nghĩ: “Tôi sống trong nhà này bị chúng khinh thường thì có ích gì?”, bèn đến gặp các Tỳ-khưu-ni và xin xuất gia.
Taṃ bhikkhuniyo pabbājesuṃ.
The bhikkhunīs ordained her.
Các Tỳ-khưu-ni đã cho vị ấy xuất gia.
Sā laddhūpasampadā ‘‘ahaṃ mahallikākāle pabbajitvā appamattāya bhavitabba’’nti bhikkhunīnaṃ vattapaṭivattaṃ karontī ‘‘sabbarattiṃ samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti heṭṭhāpāsāde ekathambhaṃ hatthena gahetvā taṃ avijahamānā samaṇadhammaṃ karontī caṅkamamānāpi ‘‘andhakāre ṭhāne rukkhādīsu yattha katthaci me sīsaṃ paṭihaññeyyā’’ti rukkhaṃ hatthena gahetvā taṃ avijahamānāva samaṇadhammaṃ karoti.
Having received higher ordination, she thought, "Since I have become a monk in my old age, I must be diligent." While performing the duties for the bhikkhunīs, she resolved, "I will practice the ascetic life all night." She held onto a pillar on the lower floor with her hand and, without letting go, practiced the ascetic life. Even when walking, she thought, "My head might strike a tree or something else in the dark," so she held onto a tree with her hand and, without letting go, practiced the ascetic life.
Sau khi thọ giới Tỳ-khưu-ni, vị ấy nghĩ: “Mình đã xuất gia khi tuổi đã cao, phải sống không phóng dật”, bèn thực hiện các phận sự đối với các Tỳ-khưu-ni, và quyết tâm: “Mình sẽ thực hành pháp Sa-môn suốt đêm”, vị ấy nắm một cây cột ở tầng dưới của tu viện và không rời nó, thực hành pháp Sa-môn. Ngay cả khi đi kinh hành, vị ấy nghĩ: “Ở nơi tối tăm, đầu mình có thể va vào cây cối hoặc bất cứ thứ gì”, bèn nắm một cái cây và không rời nó, thực hành pháp Sa-môn.
Tato paṭṭhāya sā āraddhavīriyatāya pākaṭā ahosi.
From then on, she became known for her aroused effort.
Từ đó trở đi, vị ấy nổi tiếng với sự tinh tấn dũng mãnh.
Satthā tassā ñāṇaparipākaṃ disvā gandhakuṭiyaṃ nisinnova obhāsaṃ pharitvā sammukhe nisinno viya attānaṃ dassetvā –
The Teacher, seeing the maturity of her wisdom, while seated in the Perfumed Chamber, radiated light and, appearing as if seated before her, spoke this verse:
Đức Thế Tôn thấy trí tuệ của vị ấy đã chín muồi, bèn phóng hào quang từ Tịnh Xá Hương, hiện thân như đang ngồi trước mặt vị ấy, và nói bài kệ:
Tattha rūpasamussayeti rūpasaṅkhāte samussaye.
Therein, rūpasamussaye means 'in the heap called form'.
Trong đó, rūpasamussaye có nghĩa là trong thân thể được gọi là sắc.
Ayañhi rūpasaddo ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’ntiādīsu (saṃ. ni. 4.60) rūpāyatane āgato.
Indeed, this word rūpa, in phrases like "consciousness arises dependent on the eye and forms" etc., refers to the rūpāyatana (form sense-base).
Chữ rūpa này xuất hiện trong ý nghĩa sắc xứ trong các đoạn như “dựa vào mắt và các sắc trần, nhãn thức sanh khởi” v.v.
‘‘Yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādīsu (a. ni. 4.181) rūpakkhandhe.
In phrases like "whatever form, past, future, or present" etc., it refers to the rūpakkhandha (form aggregate).
Trong ý nghĩa sắc uẩn trong các đoạn như “bất cứ sắc nào, quá khứ, vị lai, hiện tại” v.v.
‘‘Piyarūpe sātarūpe rajjatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.409) sabhāve.
In phrases like "one delights in pleasant forms, agreeable forms" etc., it refers to the intrinsic nature.
Trong ý nghĩa tự tánh trong các đoạn như “say đắm trong sắc đáng yêu, sắc dễ chịu” v.v.
‘‘Bahiddhā rūpāni passatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.338; a. ni. 1.427-434) kasiṇāyatane.
In phrases like “‘one sees external forms’,” it refers to the kasiṇa-object.
Trong ý nghĩa kasiṇa-xứ trong các đoạn như “thấy các sắc bên ngoài” v.v.
‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.339; a. ni. 1.435-442) rūpajhāne.
In phrases like “‘one possessed of form sees forms’,” it refers to the rūpajhāna.
Trong ý nghĩa sắc thiền trong các đoạn như “người có sắc thấy các sắc” v.v.
‘‘Aṭṭhiñca paṭicca nhāruñca paṭicca maṃsañca paṭicca cammañca paṭicca ākāso parivārito rūpantveva saṅkhaṃ gacchatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.306) rūpakāye.
In phrases like “‘the space enclosed by bones, sinews, flesh, and skin is reckoned as form’,” it refers to the form-body (rūpakāya).
Trong ý nghĩa sắc thân trong các đoạn như “dựa vào xương, dựa vào gân, dựa vào thịt, dựa vào da, không gian được bao phủ được gọi là sắc thân” v.v.
Idhāpi rūpakāyeva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as the form-body.
Ở đây cũng nên hiểu là sắc thân.
Samussayasaddopi aṭṭhīnaṃ sarīrassa pariyāyo.
The word samussaya is also a synonym for the body of bones.
Chữ samussaya cũng là một từ đồng nghĩa với xương và thân thể.
‘‘Satanti samussayā’’tiādīsu aṭṭhisarīrapariyāye.
In phrases like “‘the bodies endure’,” it is a synonym for the bone-body (aṭṭhisarīra).
Trong ý nghĩa từ đồng nghĩa với thân xương trong các đoạn như “các thân thể là thường hằng” v.v.
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa nande samussaya’’ntiādīsu (theragā. 19) sarīre.
In phrases like “‘Nanda, behold the body, diseased, impure, putrid’,” it refers to the body.
Trong ý nghĩa thân thể trong các đoạn như “Nanda, hãy nhìn thân thể bệnh hoạn, bất tịnh, hôi thối” v.v.
Idhāpi sarīre eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as the body.
Ở đây cũng nên hiểu là thân thể.
Tena vuttaṃ – ‘‘rūpasamussaye’’ti, rūpasaṅkhāte samussaye sarīreti attho.
Therefore, it is said— “rūpasamussaye”—meaning, in the body called form-aggregate.
Do đó đã nói – “rūpasamussaye”, nghĩa là trong thân thể được gọi là sắc thân.
Ṭhatvāti vacanaseso.
Ṭhatvā is the remaining part of the sentence.
“ṭhatvā” là phần còn lại của câu.
Asmiṃ rūpasamussayeti hi imasmiṃ rūpasamussaye ṭhatvā imaṃ rūpakāyaṃ nissāya dasa putte vijāyitvāti yojanā.
For indeed, the construction is: “Asmiṃ rūpasamussaye” means having remained in this body, which is called the form-aggregate, having relied on this form-body, and having given birth to ten sons.
Trong đoạn “asmiṃ rūpasamussaye” thì sự kết nối là: “ṭhatvā imasmiṃ rūpasamussaye, nissāya imaṃ rūpakāyaṃ, vijāyitvā dasa putte” (đứng trong sắc thân này, nương tựa sắc thân này, sanh ra mười người con).
Tatoti tasmā dasaputtavijāyanahetu.
Tato means because of that, because of giving birth to ten sons.
Tato có nghĩa là do đó, do nguyên nhân sanh mười người con.
Sā hi paṭhamavayaṃ atikkamitvā puttake vijāyantī anukkamena dubbalasarīrā jarājiṇṇā ca ahosi.
She, having passed her prime, giving birth to children, gradually became weak-bodied and afflicted by old age.
Vị ấy, khi đã vượt qua tuổi thanh xuân và sanh con, dần dần trở nên yếu đuối và già nua.
Tena vuttaṃ ‘‘tatohaṃ dubbalā jiṇṇā’’ti.
Therefore, it is said “tatohaṃ dubbalā jiṇṇā” (then I was weak and old).
Do đó đã nói “tatohaṃ dubbalā jiṇṇā”.
Anantarāvimokkhāsinti aggamaggassa anantarā uppannavimokkhā āsiṃ.
Anantarāvimokkhāsiṃ means I attained liberation immediately after the highest path.
Anantarāvimokkhāsiṃ có nghĩa là tôi đã đạt được giải thoát quả A-la-hán sanh khởi ngay sau đạo A-la-hán.
Rūpī rūpāni passatītiādayo hi aṭṭhapi vimokkhā anantaravimokkhā nāma na honti.
Indeed, the eight liberations, such as “one possessed of form sees forms,” are not called immediate liberations.
Tám giải thoát như “người có sắc thấy các sắc” v.v. không được gọi là giải thoát vô gián.
Maggānantaraṃ anuppattā hi phalavimokkhā phalasamāpattikāle pavattamānāpi paṭhamamaggānantarameva samuppattito taṃ upādāya anantaravimokkhā nāma, yathā maggasamādhi ānantarikasamādhīti vuccati.
The fruit-liberations, which arise immediately after the path, are called immediate liberations because they arise immediately after the first path, even though they occur during the attainment of the fruit, just as the path-concentration is called immediate concentration.
Các giải thoát quả, dù hiện hành trong thời gian nhập quả định, nhưng vì chúng sanh khởi ngay sau đạo đầu tiên, nên được gọi là giải thoát vô gián dựa trên đạo ấy, giống như định đạo được gọi là định vô gián.
Anupādāya nibbutāti rūpādīsu kiñcipi aggahetvā kilesaparinibbānena nibbutā āsiṃ.
Anupādāya nibbutā means I was extinguished by the extinction of defilements, not clinging to anything such as forms.
Anupādāya nibbutā có nghĩa là tôi đã Niết-bàn bằng sự Niết-bàn phiền não, không chấp thủ bất cứ điều gì như sắc v.v.
Evaṃ vijjāttayaṃ vibhāvetvā arahattaphalena kūṭaṃ gaṇhantī udānetvā, idāni jarāya cirakālaṃ upaddutasarīraṃ vigarahantī saha vatthunā tassa samatikkantabhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘pañcakkhandhā pariññātā’’ti osānagāthamāha.
Thus, having developed the three knowledges and having reached the pinnacle with the fruit of arahantship, she uttered an exclamation, and now, denouncing the body that had been afflicted by old age for a long time, she recited the concluding verse “pañcakkhandhā pariññātā” to illustrate the transcendence of that state along with its cause.
Sau khi đã phát triển tam minh như vậy và đạt đến đỉnh cao với quả A-la-hán, vị ấy đã nói lên lời cảm hứng, và giờ đây, khiển trách thân thể đã bị già nua hành hạ trong một thời gian dài, vị ấy đã nói bài kệ cuối cùng “pañcakkhandhā pariññātā” để trình bày sự vượt qua của mình cùng với sự vật.
Tattha dhi tavatthu jare jammeti aṅgānaṃ sithilabhāvakaraṇādinā jare jamme lāmake hīne tava tuyhaṃ dhi atthu dhikāro hotu.
Therein, “dhi tavatthu jare jamme” means "fie upon you, O old age, wretched, lowly, base, for causing the limbs to loosen and so on."
Trong đó, dhi tavatthu jare jamme có nghĩa là: hỡi sự già nua thấp kém, xấu xa, đáng ghét thay cho ngươi, do việc làm cho các chi bị lỏng lẻo v.v.
Natthi dāni punabbhavoti tasmā tvaṃ mayā atikkantā abhibhūtāsīti adhippāyo.
“Natthi dāni punabbhavo” means, therefore, you have been overcome and vanquished by me.
Natthi dāni punabbhavo có nghĩa là do đó, ngươi đã bị ta vượt qua và chinh phục.
Lūnakesītiādikā bhaddāya kuṇḍalakesāya theriyā gāthā.
The verses of Theri Bhaddā Kuṇḍalakesā begin with “Lūnakesī”.
Các bài kệ của Trưởng lão ni Bhaddā Kuṇḍalakesā bắt đầu bằng Lūnakesī v.v.
Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ khippābhiññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ puññāni katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā, vīsati vassasahassāni dasa sīlāni samādāya komāribrahmacariyaṃ carantī saṅghassa vasanapariveṇaṃ kāretvā, ekaṃ buddhantaraṃ sugatīsuyeva saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe seṭṭhikule nibbatti.
This Bhaddā Kuṇḍalakesā Theri was also born in a noble family in the city of Haṃsavatī during the time of Padumuttara Buddha. Having attained maturity, one day, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, she saw the Teacher placing a certain bhikkhunī in the foremost position among those with swift supernormal knowledge. She then performed an act of dedication, aspired to that position, performed meritorious deeds throughout her life, and wandered through divine and human realms for one hundred thousand aeons. During the time of Kassapa Buddha, she was born as one of the seven sisters in the house of King Kikī of Kāsī. She observed the ten precepts for twenty thousand years, practicing pure celibacy, and had a dwelling place built for the Saṅgha. After wandering in good destinies for one Buddha-interval, she was born in a rich family in Rājagaha during the present Buddha’s dispensation.
Vị này cũng vậy, vào thời Đức Phật Padumuttara, đã sanh trong một gia đình tại thành Haṃsavatī, khi đến tuổi hiểu biết, một ngày nọ, khi nghe Pháp nơi Đức Bổn Sư, thấy Đức Bổn Sư đặt một Tỳ-khưu-ni vào địa vị tối thượng trong số những người có thắng trí nhanh chóng, vị ấy đã tạo nghiệp trợ duyên và cầu nguyện địa vị ấy, rồi suốt đời tạo công đức, luân hồi trong cõi chư thiên và loài người trong một trăm ngàn đại kiếp, vào thời Đức Phật Kassapa, vị ấy là một trong bảy người chị em gái trong hoàng cung của vua Kāsi tên Kikī, đã giữ mười giới trong hai mươi ngàn năm, thực hành phạm hạnh đồng trinh, xây dựng một khu trú xứ cho Tăng đoàn, và sau đó, trong một thời kỳ giữa hai Đức Phật, chỉ luân hồi trong các cõi thiện thú, rồi vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy đã sanh trong một gia đình trưởng giả tại Rājagaha.
Bhaddātissā nāmaṃ ahosi.
Her name was Bhaddā.
Tên của vị ấy là Bhaddā.
Sā mahatā parivārena vaḍḍhamānā vayappattā, tasmiṃyeva nagare purohitassa puttaṃ sattukaṃ nāma coraṃ sahoḍḍhaṃ gahetvā rājāṇāya nagaraguttikena māretuṃ āghātanaṃ niyyamānaṃ, sīhapañjarena olokentī disvā paṭibaddhacittā hutvā sace taṃ labhāmi, jīvissāmi; no ce, marissāmīti sayane adhomukhī nipajji.
Growing up with a large retinue, she reached maturity. In that same city, she saw a thief named Sattuka, the son of the royal chaplain, being led to the place of execution by the city guard, together with the stolen goods, by royal decree. As she looked through a lion-cage window, her mind became attached to him. She thought, "If I get him, I will live; if not, I will die," and lay face down on her bed.
Bà Bhaddā, vị Tỳ-khưu-ni có mái tóc xoăn như hoa tai, lớn lên với đoàn tùy tùng đông đảo, khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, đang nhìn qua cửa sổ có song sắt như chuồng sư tử, bà thấy tên cướp tên Sattuka, con trai của vị trưởng lão trong thành phố đó, bị người bảo vệ thành phố bắt cùng với tang vật và đang bị dẫn đến pháp trường để hành quyết. Tâm bà bị say đắm, bà nghĩ: “Nếu ta có được hắn, ta sẽ sống; nếu không, ta sẽ chết.” Rồi bà nằm úp mặt trên giường.
Athassā pitā taṃ pavattiṃ sutvā ekadhītutāya balavasineho sahassalañjaṃ datvā upāyeneva coraṃ vissajjāpetvā gandhodakena nhāpetvā sabbābharaṇapaṭimaṇḍitaṃ kāretvā pāsādaṃ pesesi.
Then, her father, hearing that news, being deeply affectionate towards his only daughter, gave a thousand bribes and, by stratagem, had the thief released. He had her bathed with scented water, adorned with all ornaments, and sent her up to the palace.
Khi cha bà nghe tin đó, vì tình thương mãnh liệt dành cho đứa con gái duy nhất, ông đã hối lộ một ngàn đồng, dùng mưu kế để thả tên cướp, tắm rửa cho hắn bằng nước thơm, trang điểm cho hắn bằng mọi đồ trang sức, rồi đưa hắn lên cung điện.
Bhaddāpi paripuṇṇamanorathā atirekālaṅkārena alaṅkaritvā taṃ paricarati.
Bhaddā, with her wishes fulfilled, adorned herself with exquisite ornaments and attended to him.
Bhaddā cũng, với ước nguyện đã thành hiện thực, trang điểm lộng lẫy hơn và phụng sự hắn.
Sattuko katipāhaṃ vītināmetvā tassā ābharaṇesu uppannalobho bhadde, ahaṃ nagaraguttikena gahitamattova corapapāte adhivatthāya devatāya ‘‘sacāhaṃ jīvitaṃ labhāmi, tuyhaṃ balikammaṃ upasaṃharissāmī’’ti patthanaṃ āyāciṃ, tasmā balikammaṃ sajjāpehīti.
After a few days, Sattuka, having conceived a desire for her ornaments, said, "Bhaddā, when I was caught by the city guard, I made a vow to the deity dwelling on the precipice of thieves, 'If I regain my life, I will offer a bali-offering to you.' Therefore, prepare the bali-offering."
Sattuka, sau vài ngày, nảy sinh lòng tham với những đồ trang sức của bà, nói: “Bhaddā, khi ta bị người bảo vệ thành phố bắt, ta đã cầu nguyện với vị nữ thần ngự ở vách núi nơi ném cướp rằng: ‘Nếu ta được sống, ta sẽ dâng lễ vật cho ngài.’ Vì vậy, hãy chuẩn bị lễ vật.”
Sā ‘‘tassa manaṃ pūressāmī’’ti balikammaṃ sajjāpetvā sabbābharaṇavibhūsitā sāmikena saddhiṃ ekaṃ yānaṃ abhiruyha ‘‘devatāya balikammaṃ karissāmī’’ti corapapātaṃ abhiruhituṃ āraddhā.
She, thinking, "I will fulfill his wish," had the bali-offering prepared, adorned herself with all ornaments, mounted a carriage with her husband, and began to ascend the precipice of thieves, thinking, "I will make the bali-offering to the deity."
Bà nghĩ: “Ta sẽ làm hài lòng hắn,” rồi chuẩn bị lễ vật, trang sức đầy đủ, cùng với chồng lên một cỗ xe, và bắt đầu leo lên vách núi ném cướp, nghĩ: “Ta sẽ dâng lễ vật cho nữ thần.”
Sattuko cintesi – ‘‘sabbesu abhiruhantesu imissā ābharaṇaṃ gahetuṃ na sakkā’’ti parivārajanaṃ tattheva ṭhapetvā tameva balibhājanaṃ gāhāpetvā pabbataṃ abhiruhanto tāya saddhiṃ piyakathaṃ na kathesi.
Sattuka thought, "It will not be possible to take her ornaments if everyone ascends." So, he left the attendants there, made her carry the bali-offering, and as he ascended the mountain, he did not speak any loving words to her.
Sattuka nghĩ: “Sẽ không thể lấy được đồ trang sức của nàng nếu có tất cả mọi người cùng lên.” Hắn để đoàn tùy tùng ở lại đó, chỉ đưa bà Bhaddā mang theo bát lễ vật, và khi leo lên núi, hắn không nói chuyện thân mật với bà.
Sā iṅgiteneva tassādhippāyaṃ aññāsi.
She understood his intention by his gesture.
Bà hiểu ý đồ của hắn qua cử chỉ.
Sattuko, ‘‘bhadde, tava uttarasāṭakaṃ omuñcitvā kāyārūḷhapasādhanaṃ bhaṇḍikaṃ karohī’’ti.
Sattuka said, "Bhaddā, take off your outer garment and make a bundle of all the ornaments you are wearing."
Sattuka nói: “Bhaddā, hãy cởi áo choàng ngoài của nàng ra và gói tất cả đồ trang sức trên người lại thành một bọc.”
Sā, ‘‘sāmi, mayhaṃ ko aparādho’’ti?
She asked, "My lord, what offense have I committed?"
Bà hỏi: “Thưa chàng, tôi có lỗi gì sao?”
‘‘Kiṃ nu maṃ, bāle,‘balikammatthaṃ āgato’ti saññaṃ karosi?
"Foolish woman, do you think I have come for a bali-offering?
“Này cô gái ngốc nghếch, nàng nghĩ ta đến đây để dâng lễ vật sao?
Balikammāpadesena pana tava ābharaṇaṃ gahetuṃ āgato’’ti.
I have come to take your ornaments under the pretext of a bali-offering."
Ta đến đây để lấy đồ trang sức của nàng dưới danh nghĩa dâng lễ vật.”
‘‘Kassa pana, ayya, pasādhanaṃ, kassa aha’’nti?
"Whose ornaments are these, sir, and whose am I?"
“Thưa ngài, vậy đồ trang sức này là của ai, và tôi là của ai?”
‘‘Nāhaṃ etaṃ vibhāgaṃ jānāmī’’ti.
"I do not know this distinction," he said.
“Ta không biết sự phân biệt đó.”
‘‘Hotu, ayya, ekaṃ pana me adhippāyaṃ pūrehi, alaṅkataniyāmena ca āliṅgituṃ dehī’’ti.
"Very well, sir, please fulfill one wish of mine: let me embrace you while I am adorned as usual."
“Được thôi, thưa ngài, nhưng xin hãy thực hiện một ước nguyện của tôi, và hãy ôm tôi theo cách trang điểm này.”
So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.
He consented, saying, "So be it."
Hắn đồng ý, nói: “Được thôi.”
Sā tena sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā purato āliṅgitvā pacchato āliṅgantī viya pabbatapapāte pātesi.
She, knowing that he had consented, embraced him from the front, and as if embracing him from behind, she threw him down the mountain precipice.
Bà biết hắn đã đồng ý, liền ôm hắn từ phía trước, rồi như thể ôm từ phía sau, bà đẩy hắn xuống vách núi.
So patitvā cuṇṇavicuṇṇaṃ ahosi.
He fell and was shattered into tiny pieces.
Hắn rơi xuống và tan thành từng mảnh.
Tāya kataṃ acchariyaṃ disvā pabbate adhivatthā devatā kosallaṃ vibhāventī imā gāthā abhāsi –
Seeing the wondrous deed she had done, the deity dwelling on the mountain, wishing to reveal her skill, spoke these verses:
Thấy hành động kỳ diệu của bà, vị nữ thần ngự trên núi, muốn thể hiện sự khéo léo của bà, đã nói những câu kệ này:
Tato bhaddā cintesi – ‘‘na sakkā mayā iminā niyāmena gehaṃ gantuṃ, itova gantvā ekaṃ pabbajjaṃ pabbajissāmī’’ti nigaṇṭhārāmaṃ gantvā nigaṇṭhe pabbajjaṃ yāci.
Then Bhaddā thought, "I cannot return home in this manner; I will go from here and take up the ascetic life." So, she went to the Nigaṇṭha monastery and requested ordination from the Nigaṇṭhas.
Sau đó, Bhaddā nghĩ: “Ta không thể về nhà theo cách này, ta sẽ đi từ đây và xuất gia.” Bà đến tu viện Nigaṇṭha và xin xuất gia với các Nigaṇṭha.
Atha naṃ te āhaṃsu – ‘‘kena niyāmena pabbajjā hotū’’ti?
Then they asked her, "By what method should the ordination be?"
Rồi họ hỏi bà: “Nàng muốn xuất gia theo cách nào?”
‘‘Yaṃ tumhākaṃ pabbajjāya uttamaṃ, tadeva karothā’’ti.
"Whatever is supreme in your ordination, do that," she said.
“Hãy làm điều gì là tối thượng trong sự xuất gia của quý vị.”
Te ‘‘sādhū’’ti tassā tālaṭṭhinā kese luñcitvā pabbājesuṃ.
They said, "So be it," and plucked out her hair with a palm-stalk and ordained her.
Họ nói: “Được thôi,” rồi nhổ tóc của bà bằng hạt cọ và cho bà xuất gia.
Puna kesā vaḍḍhantā kuṇḍalāvaṭṭā hutvā vaḍḍhesuṃ.
Again, her hair grew, curling like earrings.
Tóc bà mọc lại, xoăn thành lọn như hoa tai.
Tato paṭṭhāya sā kuṇḍalakesāti nāma jātā.
From that time on, she became known as Kuṇḍalakesā (Curly-haired).
Từ đó trở đi, bà được gọi là Kuṇḍalakesā (người có tóc xoăn).
Sā tattha uggahetabbaṃ samayaṃ vādamaggañca uggahetvā ‘‘ettakaṃ nāma ime jānanti, ito uttari viseso natthī’’ti ñatvā tato apakkamitvā yattha yattha paṇḍitā atthi, tattha tattha gantvā tesaṃ jānanasippaṃ uggahetvā attanā saddhiṃ kathetuṃ samatthaṃ adisvā yaṃ yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā pavisati, tassa dvāre vālukārāsiṃ katvā tattha jambusākhaṃ ṭhapetvā ‘‘yo mama vādaṃ āropetuṃ sakkoti, so imaṃ sākhaṃ maddatū’’ti samīpe ṭhitadārakānaṃ saññaṃ datvā vasanaṭṭhānaṃ gacchati.
Having learned the doctrines and methods of debate worthy of learning there, she, knowing, ‘‘These people know only this much; there is nothing superior to this,’’ departed from that place. Then, wherever there were wise people, she went there and learned all their knowledge and skills. Not seeing anyone capable of debating with her, whenever she entered a village or town, she would make a heap of sand at its gate, place a rose-apple branch on it, and, giving a sign to the children standing nearby, saying, ‘‘Whoever can take up my debate, let him trample this branch!’’ she would go to her lodging.
Ở đó, bà học các giáo lý và phương pháp tranh luận cần phải học, rồi biết rằng: “Những người này chỉ biết đến thế thôi, không có gì đặc biệt hơn nữa,” bà rời khỏi đó, đi đến bất cứ nơi nào có người trí, học các kỹ năng hiểu biết của họ, và không thấy ai có thể tranh luận với mình. Mỗi khi bà vào một làng hay thị trấn nào, bà lại đắp một đống cát ở cổng, đặt một cành cây jambu lên đó, và ra hiệu cho những đứa trẻ đứng gần đó rằng: “Ai có thể tranh luận với ta, hãy giẫm lên cành cây này,” rồi bà đi đến chỗ ở.
Sattāhampi jambusākhāya tatheva ṭhitāya taṃ gahetvā pakkamati.
Even if the rose-apple branch remained there for seven days, she would take it herself and depart.
Ngay cả sau bảy ngày, khi cành cây jambu vẫn còn nguyên ở đó, bà tự mình lấy nó và rời đi.
Athāyasmā dhammasenāpati ekakova nagaraṃ pavisanto taṃ sākhaṃ disvā taṃ dametukāmo dārake pucchi – ‘‘kasmāyaṃ sākhā evaṃ ṭhapitā’’ti?
Then, the Venerable Dhammasenāpati, entering the city alone, saw that branch. Desiring to subdue her, he asked the children, ‘‘Why is this branch placed like this?’’
Khi Tôn giả Dhammasenāpati Sariputta một mình vào thành, thấy cành cây đó, muốn chế ngự bà, liền hỏi lũ trẻ: “Tại sao cành cây này lại được đặt như vậy?”
Dārakā tamatthaṃ ārocesuṃ.
The children reported the matter to him.
Lũ trẻ kể lại sự việc cho Tôn giả nghe.
Thero ‘‘yadi evaṃ imaṃ sākhaṃ maddathā’’ti āha.
The elder said, ‘‘If so, trample this branch!’’
Tôn giả nói: “Nếu vậy, hãy giẫm lên cành cây này.”
Dārakā taṃ maddiṃsu.
The children trampled it.
Lũ trẻ liền giẫm lên nó.
Kuṇḍalakesā katabhattakiccā nagarato nikkhamantī taṃ sākhaṃ madditaṃ disvā ‘‘kenidaṃ maddita’’nti pucchitvā therena maddāpitabhāvaṃ ñatvā ‘‘apakkhiko vādo na sobhatī’’ti sāvatthiṃ pavisitvā vīthito vīthiṃ vicarantī ‘‘passeyyātha samaṇehi sakyaputtiyehi saddhiṃ mayhaṃ vāda’’nti ugghosetvā mahājanaparivutā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ dhammasenāpatiṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ ṭhitā ‘‘kiṃ tumhehi mama jambusākhā maddāpitā’’ti pucchi.
Kuṇḍalakesā, having finished her meal and coming out of the city, saw the branch trampled. Asking, ‘‘By whom was this trampled?’’ and knowing that the elder had had it trampled, she thought, ‘‘A debate without an assembly does not look good.’’ So, she entered Sāvatthī and wandered from street to street, proclaiming, ‘‘Come and see my debate with the Sakyaputta renunciants!’’ Surrounded by a large crowd, she approached Dhammasenāpati, who was seated at the foot of a certain tree. Having exchanged pleasantries, she stood to one side and asked, ‘‘Did you have my rose-apple branch trampled?’’
Kuṇḍalakesā, sau khi dùng bữa xong, đang đi ra khỏi thành, thấy cành cây bị giẫm nát, liền hỏi: “Ai đã giẫm nát cái này?” Biết rằng Tôn giả đã bảo giẫm nát, bà nghĩ: “Một cuộc tranh luận không có phe phái thì không đẹp,” rồi vào Sāvatthī, đi từ đường này sang đường khác, hô lớn: “Hãy đến xem cuộc tranh luận của tôi với các Sa-môn Thích tử!” Rồi, được đông đảo quần chúng vây quanh, bà đến gần Tôn giả Dhammasenāpati đang ngồi dưới gốc cây nào đó, chào hỏi xã giao rồi đứng sang một bên, hỏi: “Có phải quý vị đã bảo giẫm nát cành cây jambu của tôi không?”
‘‘Āma, mayā maddāpitā’’ti.
‘‘Yes, I had it trampled.’’
“Vâng, tôi đã bảo giẫm nát.”
‘‘Evaṃ sante tumhehi saddhiṃ mayhaṃ vādo hotū’’ti.
‘‘If that is so, let me have a debate with you.’’
“Nếu vậy, hãy để tôi tranh luận với quý vị.”
‘‘Hotu, bhadde’’ti.
‘‘Let it be so, good lady.’’
“Được thôi, này cô gái.”
‘‘Kassa pucchā, kassa vissajjanā’’ti?
‘‘Whose will be the questions, whose the answers?’’
“Ai sẽ hỏi, ai sẽ trả lời?”
‘‘Pucchā nāma amhākaṃ pattā, tvaṃ yaṃ attano jānanakaṃ pucchā’’ti.
‘‘Asking questions belongs to us, but you may ask whatever you know first.’’
“Việc hỏi thuộc về chúng tôi, nhưng cô hãy hỏi những gì cô biết đi.”
Sā sabbameva attano jānanakaṃ vādaṃ pucchi.
She asked all the doctrines she knew.
Bà liền hỏi tất cả những điều bà biết trong cuộc tranh luận.
Thero taṃ sabbaṃ vissajjesi.
The elder answered all of it.
Tôn giả đã trả lời tất cả.
Sā upari pucchitabbaṃ ajānantī tuṇhī ahosi.
She, not knowing anything further to ask, remained silent.
Bà không biết phải hỏi gì thêm nữa, liền im lặng.
Atha naṃ thero āha – ‘‘tayā bahuṃ pucchitaṃ, mayampi taṃ ekaṃ pañhaṃ pucchāmā’’ti.
Then the elder said to her, ‘‘You have asked many questions; let us also ask you one question.’’
Rồi Tôn giả nói với bà: “Cô đã hỏi nhiều rồi, bây giờ chúng tôi cũng sẽ hỏi cô một câu hỏi.”
‘‘Pucchatha, bhante’’ti.
‘‘Ask, Venerable Sir,’’ she said.
“Xin thưa Tôn giả, xin hãy hỏi.”
Thero ‘‘ekaṃ nāma ki’’nti imaṃ pañhaṃ pucchi.
The elder asked this question: ‘‘What is called one?’’
Tôn giả hỏi câu: “Một là gì?”
Kuṇḍalakesā neva antaṃ na koṭiṃ passantī andhakāraṃ paviṭṭhā viya hutvā ‘‘na jānāmi, bhante’’ti āha.
Kuṇḍalakesā, seeing neither beginning nor end, as if she had entered darkness, said, ‘‘I do not know, Venerable Sir.’’
Kuṇḍalakesā, không thấy đầu cũng không thấy cuối, như thể rơi vào bóng tối, nói: “Thưa Tôn giả, tôi không biết.”
‘‘Tvaṃ ettakampi ajānantī aññaṃ kiṃ jānissasī’’ti vatvā dhammaṃ desesi.
Saying, ‘‘If you do not even know this much, what else will you know?’’ he taught her the Dhamma.
Tôn giả nói: “Cô không biết ngay cả điều này, thì cô sẽ biết được điều gì khác nữa?” Rồi Tôn giả thuyết pháp.
Sā therassa pādesu patitvā, ‘‘bhante, tumhe saraṇaṃ gacchāmī’’ti āha.
She fell at the elder’s feet and said, ‘‘Venerable Sir, I go to you for refuge.’’
Bà liền quỳ dưới chân Tôn giả, nói: “Thưa Tôn giả, tôi xin quy y quý vị.”
‘‘Mā maṃ tvaṃ, bhadde, saraṇaṃ gaccha, sadevake loke aggapuggalaṃ bhagavantameva saraṇaṃ gacchā’’ti.
‘‘Do not go to me for refuge, good lady. Go for refuge to the Blessed One, the foremost person in the world with its devas.’’
“Này cô gái, cô đừng quy y tôi, hãy quy y Đức Thế Tôn, bậc tối thượng trong thế gian cùng chư thiên.”
‘‘Evaṃ karissāmi, bhante’’ti sā sāyanhasamaye dhammadesanāvelāyaṃ satthu santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
‘‘I will do so, Venerable Sir,’’ she said. In the evening, at the time of Dhamma teaching, she went to the Teacher, saluted him with the fivefold prostration, and stood to one side.
“Thưa Tôn giả, tôi sẽ làm như vậy,” bà nói, rồi vào buổi chiều, vào giờ thuyết pháp, bà đến chỗ Đức Phật, đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, rồi đứng sang một bên.
Satthā tassā ñāṇaparipākaṃ ñatvā –
The Teacher, knowing the maturity of her wisdom,
Đức Phật, biết được sự chín muồi của tuệ giác bà, liền nói:
Tattha lūnakesīti lūnā luñcitā kesā mayhanti lūnakesī, nigaṇṭhesu pabbajjāya tālaṭṭhinā luñcitakesā, taṃ sandhāya vadati.
Therein, lūnakesī means ‘my hair was plucked out.’ It refers to her hair being plucked out with a palm-fruit stone for ordination among the Nigaṇṭhas. This is what is meant. Paṅkadharī means ‘bearing dirt’ because she bore dirt and grime on her teeth from not using a toothbrush. Ekasāṭī means ‘having a single robe’ according to the practice of the Nigaṇṭhas. Pure cariṃ means ‘I formerly wandered’ as a Nigaṇṭhī. Avajje vajjamatinī means ‘perceiving fault in the faultless,’ i.e., perceiving as faulty such blameless actions as bathing, anointing, and using a toothbrush. Vajje cāvajjadassinī means ‘seeing no fault in the faulty,’ i.e., having the view that there is no fault in such blameworthy actions as pride, ingratitude, rivalry, and perversion.
Trong những bài kệ đó, lūnakesī có nghĩa là “tóc của tôi đã bị nhổ bỏ”, ý nói tóc đã bị nhổ bằng vỏ trái thốt nốt khi xuất gia trong phái Ni-kiền-tử, lời này được nói với ý đó.
Paṅkadharīti dantakaṭṭhassa akhādanena dantesu malapaṅkadhāraṇato paṅkadharī.
Paṅkadharī means ‘bearing dirt’ because she bore dirt and grime on her teeth from not using a toothbrush.
Paṅkadharī có nghĩa là “thân đầy dơ bẩn” do không dùng cây xỉa răng nên răng bị bám đầy chất bẩn.
Ekasāṭīti nigaṇṭhacārittavasena ekasāṭikā.
Ekasāṭī means ‘having a single robe’ according to the practice of the Nigaṇṭhas.
Ekasāṭī có nghĩa là “chỉ có một tấm y” theo hạnh của Ni-kiền-tử.
Pure carinti pubbe nigaṇṭhī hutvā evaṃ vicariṃ.
Pure cariṃ means ‘I formerly wandered’ as a Nigaṇṭhī.
Pure cariṃ có nghĩa là “trước đây tôi đã từng đi lại như vậy khi còn là Ni-kiền-tử.”
Avajje vajjamatinīti nhānucchādanadantakaṭṭhakhādanādike anavajje sāvajjasaññī.
Avajje vajjamatinī means ‘perceiving fault in the faultless,’ i.e., perceiving as faulty such blameless actions as bathing, anointing, and using a toothbrush.
Avajje vajjamatinī có nghĩa là “cho là có lỗi trong điều không lỗi” như tắm rửa, xức dầu, dùng cây xỉa răng.
Vajje cāvajjadassinīti mānamakkhapalāsavipallāsādike sāvajje anavajjadiṭṭhī.
Vajje cāvajjadassinī means ‘seeing no fault in the faulty,’ i.e., having the view that there is no fault in such blameworthy actions as pride, ingratitude, rivalry, and perversion.
Vajje cāvajjadassinī (Thấy điều đáng khiển trách là không đáng khiển trách) nghĩa là có quan điểm cho rằng những điều đáng khiển trách như kiêu mạn, lăng mạ, ganh tị, tà kiến, v.v., là không đáng khiển trách.
Nihacca jāṇuṃ vanditvāti jāṇudvayaṃ pathaviyaṃ nihantvā patiṭṭhapetvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā.
‘ Having knelt and paid homage’ means having placed both knees on the ground and paid homage with the five-point prostration.
Nihacca jāṇuṃ vanditvā (quỳ gối đảnh lễ) nghĩa là đặt hai đầu gối xuống đất và đảnh lễ bằng năm chi chạm đất.
Sammukhā añjaliṃ akanti satthu sammukhā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ akāsiṃ.
‘ I made an añjali before him’ means I made an añjali, resplendent with the radiance of ten fingernails, before the Teacher.
Sammukhā añjaliṃ aka (chắp tay trước mặt) nghĩa là tôi đã chắp tay rực rỡ với mười móng tay khép lại trước mặt Đức Phật.
Ehi, bhaddeti maṃ avaca, sā me āsūpasampadāti yaṃ maṃ bhagavā arahattaṃ patvā pabbajjañca upasampadañca yācitvā ṭhitaṃ ‘‘ehi, bhadde, bhikkhunupassayaṃ gantvā bhikkhunīnaṃ santike pabbaja upasampajjassū’’ti avaca āṇāpesi.
‘ “Come, Bhaddā,” he said to me; that was my full ordination’ means when I, having attained arahantship and requested both renunciation and full ordination, the Blessed One said, commanded me, ‘Come, Bhaddā, go to the bhikkhunīs’ monastery and be ordained and fully ordained by the bhikkhunīs.’
Ehi, bhaddeti maṃ avaca, sā me āsūpasampadā (Ngài nói với tôi: "Này Bhaddā, hãy đến!", đó là sự thọ cụ túc giới của tôi) nghĩa là khi tôi đã đạt đến A-la-hán quả và cầu xin xuất gia và thọ cụ túc giới, Đức Thế Tôn đã nói và truyền lệnh cho tôi: "Này Bhaddā, hãy đến! Con hãy đến tịnh xá Tỳ-khưu-ni và xuất gia, thọ cụ túc giới với các Tỳ-khưu-ni."
Sā satthu āṇā mayhaṃ upasampadāya kāraṇattā upasampadā āsi ahosi.
That command of the Teacher was my full ordination, being the cause of my full ordination.
Lời truyền lệnh đó của Đức Phật là nguyên nhân cho sự thọ cụ túc giới của tôi, và đó chính là sự thọ cụ túc giới của tôi.
Ciṇṇātiādikā dve gāthā aññābyākaraṇagāthā.
The two verses beginning with ‘ Ciṇṇā’ are verses of declaration of Arahantship.
Hai bài kệ bắt đầu bằng ciṇṇā là những bài kệ tuyên bố A-la-hán quả.
Tattha ciṇṇā aṅgā ca magadhāti ye ime aṅgā ca magadhā ca vajjī ca kāsī ca kosalā ca janapadā pubbe sāṇāya mayā raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñjantiyā ciṇṇā caritā, tesuyeva satthārā samāgamato paṭṭhāya anaṇā niddosā apagatakilesā hutvā paññāsa saṃvaccharāni raṭṭhapiṇḍaṃ abhuñjiṃ ahaṃ.
Therein, ‘ I have wandered through Aṅga and Magadha’ means that I, who previously, as a female wanderer in a hemp garment, wandered through and traversed these countries of Aṅga, Magadha, Vajji, Kāsī, and Kosala, have since meeting the Teacher in those very countries, eaten the country’s alms-food for fifty years, being free from debt, faultless, and with defilements removed.
Trong đó, ciṇṇā aṅgā ca magadhā (đã từng đi qua xứ Anga và Magadha) nghĩa là tôi đã từng đi qua các xứ Anga, Magadha, Vajji, Kāsī, và Kosala này khi còn là một du sĩ Ni kiền, thọ dụng vật thực cúng dường của dân chúng. Từ khi gặp Đức Thế Tôn, tôi đã thọ dụng vật thực cúng dường của dân chúng trong năm mươi năm, không mắc nợ, không lỗi lầm, và đã đoạn trừ các phiền não.
Naṅgalehi kasaṃ khettantiādikā paṭācārāya theriyā gāthā.
The verses of Paṭācārā Therī begin with ‘ Kasaṃ khettaṃ naṅgalehi’ (Plowing the field with ploughs).
Bài kệ của Trưởng lão-ni Paṭācārā bắt đầu bằng Naṅgalehi kasaṃ khetta (cày ruộng bằng cày).
Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā, ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi.
This Paṭācārā Therī, too, during the time of the Blessed One Padumuttara, having been born in a good family in the city of Haṃsavatī and having attained maturity, one day, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, saw the Teacher placing a certain bhikkhunī in the foremost position among those who uphold the Vinaya, and having performed an excellent meritorious deed, she aspired to that position.
Vị này cũng vậy, vào thời Đức Phật Padumuttara, đã tái sinh trong một gia đình quyền quý ở thành phố Haṃsavatī. Khi trưởng thành, một ngày nọ, trong lúc nghe pháp từ Đức Phật, nàng thấy Đức Phật đặt một Tỳ-khưu-ni vào vị trí đứng đầu trong số những người gìn giữ Luật (Vinayadhara). Nàng đã thực hiện một hành động công đức đặc biệt và nguyện cầu đạt được vị trí đó.
Sā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsarantī kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe paṭisandhiṃ gahetvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsati vassasahassāni brahmacariyaṃ caritvā bhikkhusaṅghassa pariveṇaṃ akāsi.
That woman, having performed meritorious deeds throughout her life and wandering through the realms of devas and humans, in the time of Kassapa Buddha, was reborn in the palace of King Kiki of Kāsī, becoming one of the seven sisters, and having practiced the holy life for twenty thousand years, she built a monastery for the Saṅgha of bhikkhus.
Nàng đã làm các việc thiện suốt đời, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật Kassapa, nàng tái sinh trong cung điện của vua Kikī xứ Kāsī, là một trong bảy chị em gái. Nàng đã sống đời phạm hạnh hai vạn năm và xây dựng một tịnh xá cho Tăng đoàn.
Sā tato cutā devaloke nibbattā, ekaṃ buddhantaraṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhigehe nibbattitvā vayappattā attano gehe ekena kammakārena saddhiṃ kilesasanthavaṃ akāsi.
Having passed away from that existence, she was reborn in the deva realm, where she enjoyed divine prosperity for one Buddha-interval. In this Buddha's dispensation, she was born into a wealthy merchant's family in Sāvatthī, and having reached maturity, she engaged in a sensual relationship with a servant in her own home.
Sau khi chết từ kiếp đó, nàng tái sinh vào cõi trời, hưởng thụ sự giàu sang của chư thiên trong suốt một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật. Vào thời Đức Phật hiện tại, nàng tái sinh trong một gia đình trưởng giả ở Sāvatthī. Khi đến tuổi trưởng thành, nàng đã có quan hệ thân mật với một người làm công trong nhà.
Taṃ mātāpitaro samajātikassa kumārassa dātuṃ divasaṃ saṇṭhapesuṃ.
Her parents arranged a day for her to be given in marriage to a young man of equal social standing.
Cha mẹ nàng đã định ngày gả nàng cho một chàng trai cùng đẳng cấp.
Taṃ ñatvā sā hatthasāraṃ gahetvā tena katasanthavena purisena saddhiṃ aggadvārena nikkhamitvā ekasmiṃ gāmake vasantī gabbhinī ahosi.
Knowing this, she took her portable wealth and left through the main gate with the man with whom she had the relationship, settled in a certain village, and became pregnant.
Biết được điều đó, nàng đã lấy những tài sản mình có, cùng với người đàn ông mà nàng đã có quan hệ thân mật, rời nhà qua cổng chính và sống trong một ngôi làng nhỏ, rồi nàng mang thai.
Sā paripakke gabbhe ‘‘kiṃ idha anāthavāsena, kulagehaṃ gacchāma, sāmī’’ti vatvā tasmiṃ ‘‘ajja gacchāma, sve gacchāmā’’ti kālakkhepaṃ karonte ‘‘nāyaṃ bālo maṃ nessatī’’ti tasmiṃ bahi gate gehe paṭisāmetabbaṃ paṭisāmetvā ‘‘kulagharaṃ gatāti mayhaṃ sāmikassa kathethā’’ti paṭivissakagharavāsīnaṃ ācikkhitvā ‘‘ekikāva kulagharaṃ gamissāmī’’ti maggaṃ paṭipajji.
When her pregnancy was full, she said, "What good is it to live here without protection, my husband? Let us go to my family's home." When he kept procrastinating, saying, "Let's go today, let's go tomorrow," she thought, "This fool will not take me." So, when he went out, she put away what needed to be put away in the house, told the neighbors, "Tell my husband that I have gone to my family's home," and thinking, "I will go to my family's home alone," she set out on the road.
Khi thai đã chín muồi, nàng nói: "Samy, ở đây sống không nơi nương tựa thì có ích gì? Chúng ta hãy về nhà cha mẹ." Khi người chồng cứ chần chừ nói: "Hôm nay chúng ta đi, ngày mai chúng ta đi," nàng nghĩ: "Kẻ ngốc này sẽ không đưa mình đi đâu cả." Khi người chồng ra ngoài, nàng đã thu xếp những gì cần thu xếp trong nhà, nói với hàng xóm: "Hãy nói với chồng tôi rằng tôi đã về nhà cha mẹ," rồi một mình lên đường về nhà cha mẹ.
So āgantvā gehe taṃ apassanto paṭivissake pucchitvā ‘‘kulagharaṃ gatā’’ti sutvā ‘‘maṃ nissāya kuladhītā anāthā jātā’’ti padānupadaṃ gantvā sampāpuṇi.
When her husband returned and did not see her in the house, he asked the neighbors, and hearing that she had gone to her family's home, he thought, "A noble daughter has become helpless because of me," and followed her footsteps, eventually catching up with her.
Người chồng trở về nhà không thấy nàng, hỏi hàng xóm thì được biết nàng đã về nhà cha mẹ. Anh ta nghĩ: "Con gái nhà quyền quý này đã trở thành người không nơi nương tựa vì mình," rồi lần theo dấu chân nàng và đuổi kịp.
Tassā antarāmagge eva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi.
She gave birth right there on the road.
Trên đường đi, nàng đã sinh con.
Sā pasutakālato paṭṭhāya paṭippassaddhagamanussukkā sāmikaṃ gahetvā nivatti.
From the time of childbirth, her urgency to travel ceased, and taking her husband, she turned back.
Từ khi sinh con, nàng không còn muốn đi nữa, liền dẫn chồng quay về.
Dutiyavārampi gabbhinī ahosītiādi sabbaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
The entire account, including her becoming pregnant a second time, should be elaborated in the same manner as before.
Lần thứ hai nàng cũng mang thai, v.v., tất cả đều được kể lại theo cách tương tự như trước.
Ayaṃ pana viseso – yadā tassā antarāmagge kammajavātā caliṃsu, tadā mahāakālamegho udapādi.
However, this is the difference: When the karmic winds stirred within her on the road, a great unseasonal storm arose.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: Khi những cơn gió nghiệp bắt đầu lay động trong bụng nàng trên đường đi, một trận mưa trái mùa lớn đã xảy ra.
Samantato vijjulatāhi ādittaṃ viya meghathanitehi bhijjamānaṃ viya ca udakadhārānipātanirantaraṃ nabhaṃ ahosi.
The sky was incessant with falling raindrops, as if lit up by lightning all around and as if shattered by thunderclaps.
Bầu trời xung quanh như bốc cháy bởi những tia chớp và như bị xé toạc bởi tiếng sấm, những dòng nước mưa đổ xuống không ngừng.
Sā taṃ disvā, ‘‘sāmi, me anovassakaṃ ṭhānaṃ jānāhī’’ti āha.
Seeing this, she said, "Husband, find me a place out of the rain."
Thấy vậy, nàng nói: "Samy, hãy tìm cho em một chỗ trú mưa."
So ito cito ca olokento ekaṃ tiṇasañchannaṃ gumbaṃ disvā tattha gantvā hatthagatāya vāsiyā tasmiṃ gumbe daṇḍake chinditukāmo tiṇehi sañchāditavammikasīsante uṭṭhitarukkhadaṇḍakaṃ chindi.
He looked hither and thither and, seeing a bush covered with grass, went there. Wanting to cut branches from that bush with a hatchet he held, he cut a tree branch that had grown on the top of an anthill covered with grass.
Anh ta nhìn quanh đây đó, thấy một bụi cây rậm rạp phủ đầy cỏ. Anh ta đi đến đó, với cái rìu trong tay, định chặt cành cây trong bụi. Anh ta chặt một cành cây mọc trên đỉnh gò mối bị cỏ che phủ.
Tāvadeva ca naṃ tato vammikato nikkhamitvā ghoraviso āsīviso ḍaṃsi.
Immediately, a venomous snake emerged from that anthill and bit him.
Ngay lúc đó, một con rắn hổ mang cực độc đã bò ra từ gò mối đó và cắn anh ta.
So tattheva patitvā kālamakāsi.
He fell there and died.
Anh ta ngã xuống ngay tại đó và chết.
Sā mahādukkhaṃ anubhavantī tassa āgamanaṃ olokentī dvepi dārake vātavuṭṭhiṃ asahamāne viravante urantare katvā, dvīhi jāṇukehi dvīhi hatthehi ca bhūmiṃ uppīḷetvā yathāṭhitāva rattiṃ vītināmetvā vibhātāya rattiyā maṃsapesivaṇṇaṃ ekaṃ puttaṃ pilotikacumbaṭake nipajjāpetvā hatthehi urehi ca pariggahetvā, itaraṃ ‘‘ehi, tāta, pitā te ito gato’’ti vatvā sāmikena gatamaggena gacchantī taṃ vammikasamīpe kālaṅkataṃ nisinnaṃ disvā ‘‘maṃ nissāya mama sāmiko mato’’ti rodantī paridevantī sakalarattiṃ devena vuṭṭhattā jaṇṇukappamāṇaṃ thanappamāṇaṃ udakaṃ savantiṃ antarāmagge nadiṃ patvā, attano mandabuddhitāya dubbalatāya ca dvīhi dārakehi saddhiṃ udakaṃ otarituṃ avisahantī jeṭṭhaputtaṃ orimatīre ṭhapetvā itaraṃ ādāya paratīraṃ gantvā sākhābhaṅgaṃ attharitvā tattha pilotikacumbaṭake nipajjāpetvā ‘‘itarassa santikaṃ gamissāmī’’ti bālaputtakaṃ pahātuṃ asakkontī punappunaṃ nivattitvā olokayamānā nadiṃ otarati.
Suffering great distress, she waited for his return. Holding her two children, who were crying, unable to bear the wind and rain, against her chest, and pressing her two knees and two hands against the ground, she spent the night in that position. When the night broke, she laid one child, who was like a piece of flesh, on a bundle of old cloth, embraced him with her hands and chest, and saying to the other, "Come, dear, your father went this way," she followed the path her husband had taken. She saw him dead, sitting near the anthill, and cried and lamented, "My husband died because of me." The road, through which a river flowed with water knee-deep and breast-deep because it had rained all night, led her to a river. Unable to cross the water with her two children due to her lack of wisdom and weakness, she left her elder son on the near bank, took the other, went to the far bank, spread out some broken branches, and laid him on the bundle of old cloth. Thinking, "I will go to my elder son," and unable to leave the younger child, she repeatedly turned back to look as she entered the river.
Nàng đang chịu đựng nỗi đau lớn, ngóng trông anh ta quay về. Hai đứa con nhỏ không chịu nổi gió mưa cứ khóc ré lên, nàng ôm chúng vào lòng, tì hai đầu gối và hai tay xuống đất, cứ thế trải qua đêm. Khi trời sáng, nàng đặt một đứa con nhỏ có màu da thịt lên một miếng vải cũ cuộn tròn, ôm ấp bằng tay và ngực. Nàng nói với đứa con lớn hơn: "Đến đây con, cha con đã đi đường này," rồi đi theo con đường mà chồng nàng đã đi. Thấy anh ta ngồi chết gần gò mối, nàng khóc than: "Chồng mình đã chết vì mình!" Nàng khóc lóc, than vãn, đi tiếp. Vì trời mưa suốt đêm, con sông trên đường đi đã dâng nước cao đến đầu gối, đến ngực. Nàng vì trí tuệ kém cỏi và sức lực yếu ớt, không dám xuống nước cùng hai đứa con. Nàng đặt đứa con lớn ở bờ bên này, rồi bế đứa con nhỏ sang bờ bên kia, trải một cành cây xuống, đặt đứa bé lên miếng vải cũ cuộn tròn đó. Nàng nghĩ: "Mình sẽ quay lại với đứa con lớn hơn," nhưng không thể bỏ đứa con nhỏ lại, cứ quay đi quay lại nhìn ngắm, rồi nàng xuống sông.
Athassā nadīmajjhaṃ gatakāle eko seno taṃ dārakaṃ disvā ‘‘maṃsapesī’’ti saññāya ākāsato bhassi.
Then, when she reached the middle of the river, an eagle, seeing that child, mistook him for a piece of meat and swooped down from the sky.
Khi nàng đang ở giữa sông, một con diều hâu thấy đứa bé, nghĩ là một miếng thịt, liền từ trên trời lao xuống.
Sā taṃ disvā ubho hatthe ukkhipitvā ‘‘sūsū’’ti tikkhattuṃ mahāsaddaṃ nicchāresi.
Seeing it, she raised both her hands and cried out loudly "Sūsū!" three times.
Thấy vậy, nàng giơ cả hai tay lên và kêu to "Sú sú" ba lần.
Seno dūrabhāvena taṃ anādiyanto kumāraṃ gahetvā vehāsaṃ uppati.
The eagle, due to the distance, disregarded her cry, snatched the child, and flew up into the sky.
Con diều hâu vì ở xa nên không để ý, liền cắp đứa bé bay lên không trung.
Orimatīre ṭhito putto ubho hatthe ukkhipitvā mahāsaddaṃ nicchārayamānaṃ disvā ‘‘maṃ sandhāya vadatī’’ti saññāya vegena udake pati.
Her son, who was standing on the near bank, seeing her raising both hands and crying loudly, thought, "She is calling me," and quickly plunged into the water.
Đứa con trai đang ở bờ bên này, thấy mẹ giơ cả hai tay lên và kêu to, nghĩ rằng mẹ gọi mình, liền nhanh chóng lao xuống nước.
Iti bālaputtako senena, jeṭṭhaputtako udakena hato.
Thus, the younger child was killed by the eagle, and the elder child was swept away by the water.
Thế là đứa con nhỏ bị diều hâu cắp đi, đứa con lớn bị nước cuốn trôi.
Sā ‘‘eko me putto senena gahito, eko udakena vūḷho, panthe me pati mato’’ti rodantī paridevantī gacchantī sāvatthito āgacchantaṃ ekaṃ purisaṃ disvā pucchi – ‘‘kattha vāsikosi, tātā’’ti?
She, weeping and lamenting, "One of my sons has been taken by an eagle, one has been swept away by the water, and my husband died on the road," encountered a man coming from Sāvatthī and asked, "Where are you from, my son?"
Nàng vừa đi vừa khóc than: "Một đứa con của tôi bị diều hâu cắp, một đứa bị nước cuốn trôi, chồng tôi thì chết trên đường!" Nàng thấy một người đàn ông từ Sāvatthī đến, liền hỏi: "Này con, con sống ở đâu?"
‘‘Sāvatthivāsikomhi, ammā’’ti.
"I am from Sāvatthī, mother," he replied.
"Thưa mẹ, con sống ở Sāvatthī ạ."
‘‘Sāvatthiyaṃ asukavīthiyaṃ asukakulaṃ nāma atthi, taṃ jānāsi, tātā’’ti?
"In Sāvatthī, on such and such a street, there is a family named such and such. Do you know them, my son?"
"Này con, ở Sāvatthī, có một gia đình tên là gia đình nọ ở con phố nọ, con có biết họ không?"
‘‘Jānāmi, amma, taṃ pana mā pucchi, aññaṃ pucchā’’ti.
"I know them, mother, but please do not ask about them; ask about something else."
"Thưa mẹ, con biết ạ, nhưng xin mẹ đừng hỏi về họ, hãy hỏi chuyện khác đi ạ."
‘‘Aññena me payojanaṃ natthi, tadeva pucchāmi, tātā’’ti.
"I have no other purpose, my son; I only ask about that family."
"Này con, mẹ không có việc gì khác, mẹ chỉ muốn hỏi về gia đình đó thôi."
‘‘Amma, tvaṃ attano anācikkhituṃ na desi, ajja te sabbarattiṃ devo vassanto diṭṭho’’ti?
"Mother, you will not let me avoid telling you. Did you see it rain all night today?"
"Thưa mẹ, mẹ không muốn nói về mình, nhưng đêm nay mẹ có thấy trời mưa suốt đêm không?"
‘‘Diṭṭho me, tāta, mayhameva so sabbarattiṃ vuṭṭho, taṃ kāraṇaṃ pacchā kathessāmi, etasmiṃ tāva me seṭṭhigehe pavattiṃ kathehī’’ti.
"I saw it, my son. It rained all night just for me. I will tell you the reason later. First, tell me what happened at that merchant's house."
“Này con, ta đã thấy, mưa suốt đêm chỉ cho riêng ta mà thôi. Ta sẽ kể cho con nghe về chuyện đó sau. Trước hết, con hãy kể cho ta nghe chuyện gì đã xảy ra trong nhà trưởng giả đó.”
‘‘Amma, ajja rattiyaṃ seṭṭhi ca bhariyā ca seṭṭhiputto cāti tayopi jane avattharamānaṃ gehaṃ pati, te ekacitakāyaṃ jhāyanti, svāyaṃ dhūmo paññāyati, ammā’’ti.
"Mother, last night, the house collapsed, burying the merchant, his wife, and his son—all three people. They are being cremated on a single pyre, and that smoke is visible, mother."
“Thưa mẹ, đêm nay, nhà trưởng giả, vợ trưởng giả và con trai trưởng giả, cả ba người đó đều bị ngôi nhà sập đè lên, họ đang được hỏa táng trên cùng một giàn thiêu, và khói đó đang bốc lên, thưa mẹ.”
Sā tasmiṃ khaṇe nivatthavatthampi patamānaṃ na sañjāni.
At that moment, she did not even realize that the clothes she was wearing had fallen off.
Ngay lúc đó, cô ấy không còn nhận ra cả tấm y phục đang mặc trên người mình đã rơi xuống.
Sokummattattaṃ patvā jātarūpeneva –
Having gone mad with grief, she wandered naked, crying out—
Vì quá đau khổ mà phát điên, cô ấy chỉ còn thân trần như khi mới sinh ra –
Tato paṭṭhāya tassā nivāsanamattenapi paṭena acaraṇato patitācārattā paṭācārātveva samaññā ahosi.
From that time onwards, due to her not covering herself with even a piece of cloth and having fallen from decorum, she became known as Paṭācārā (one whose conduct has fallen, or one who does not wear clothes).
Từ đó trở đi, vì không còn y phục che thân và vì đã mất đi sự đoan trang, cô ấy được gọi là Paṭācārā.
Taṃ disvā manussā ‘‘gaccha, ummattike’’ti keci kacavaraṃ matthake khipanti, aññe paṃsuṃ okiranti, apare leḍḍuṃ khipanti.
Seeing her, people would say, "Go away, madwoman!" Some threw rubbish on her head, others scattered dust, and still others threw clods of earth.
Thấy cô ấy như vậy, một số người nói: “Đi đi, đồ điên!” và ném rác lên đầu cô, người khác rải tro bụi, người thì ném đất đá.
Satthā jetavane mahāparisāmajjhe nisīditvā dhammaṃ desento taṃ tathā paribbhamantiṃ disvā ñāṇaparipākañca oloketvā yathā vihārābhimukhī āgacchati, tathā akāsi.
The Teacher, sitting in the middle of a large assembly in Jetavana and teaching the Dhamma, saw her wandering in that manner. Observing the ripeness of her wisdom, He brought it about that she came towards the monastery.
Đức Thế Tôn, đang ngồi thuyết pháp giữa đại chúng tại Tịnh xá Jetavana, thấy cô ấy lang thang như vậy, và sau khi quán sát sự chín muồi của trí tuệ cô, Ngài đã làm cho cô hướng về Tịnh xá.
Parisā taṃ disvā ‘‘imissā ummattikāya ito āgantuṃ mādatthā’’ti āha.
The assembly, seeing her, said, "Do not let this madwoman come here!"
Đại chúng thấy cô ấy liền nói: “Đừng để người điên này đến đây.”
‘‘Bhagavā mā naṃ vārayitthā’’ti vatvā avidūraṭṭhānaṃ āgatakāle ‘‘satiṃ paṭilabha bhaginī’’ti āha.
The Blessed One, saying, "Do not stop her," spoke to her when she came to a not-too-distant place, saying, "Regain your mindfulness, sister!"
Đức Thế Tôn nói: “Chớ ngăn cản cô ấy!” và khi cô đến gần, Ngài nói: “Này chị, hãy lấy lại chánh niệm!”
Sā tāvadeva buddhānubhāvena satiṃ paṭilabhitvā nivatthavatthassa patitabhāvaṃ sallakkhetvā hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā ukkuṭikaṃ upanisajjāya nisīdi.
Immediately, by the power of the Buddha, she regained her mindfulness, noticed that her lower garment had fallen off, felt shame and dread, and sat down in a squatting position.
Ngay lập tức, nhờ uy lực của Đức Phật, cô ấy lấy lại chánh niệm, nhận ra rằng y phục của mình đã rơi xuống, cảm thấy hổ thẹn và xấu hổ, rồi ngồi xuống trong tư thế quỳ gối.
Eko puriso uttarasāṭakaṃ khipi.
A man threw an upper garment to her.
Một người đàn ông ném cho cô một tấm y phục choàng.
Sā taṃ nivāsetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘bhante, avassayo me hotha, ekaṃ me puttaṃ seno gaṇhi, eko udakena vūḷho, panthe pati mato, mātāpitaro bhātā ca gehena avatthaṭā matā ekacitakasmiṃ jhāyantī’’ti sā sokakāraṇaṃ ācikkhi.
She put it on, approached the Teacher, paid homage with the five-point prostration, and then recounted the cause of her sorrow: “Venerable Sir, be my refuge. A hawk carried off one of my sons, another was swept away by water, my husband died on the road, and my parents and brother died, crushed by their house, and are burning on a single pyre.”
Cô ấy mặc vào, rồi đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hãy là nơi nương tựa cho con. Một đứa con của con bị chim ưng cắp đi, một đứa bị nước cuốn trôi, chồng con chết trên đường, cha mẹ và anh trai con bị nhà sập đè chết, đang được hỏa táng trên cùng một giàn thiêu.” Cô ấy kể ra nguyên nhân của nỗi khổ.
Satthā ‘‘paṭācāre, mā cintayi, tava avassayo bhavituṃ samatthasseva santikaṃ āgatāsi.
The Teacher said, “Paṭācārā, do not worry. You have come to one who is capable of being your refuge.
Đức Thế Tôn nói: “Này Paṭācārā, chớ lo lắng. Con đã đến với người có khả năng trở thành nơi nương tựa cho con.
Yathā hi tvaṃ idāni puttādīnaṃ maraṇanimittaṃ assūni pavattesi, evaṃ anamatagge saṃsāre puttādīnaṃ maraṇahetu pavattitaṃ assu catunnaṃ mahāsamuddānaṃ udakato bahutara’’nti dassento –
Just as you now shed tears on account of the death of your sons and others, so too, in this beginningless Saṃsāra, the tears shed due to the death of sons and others are more abundant than the water in the four great oceans,” thus wishing to show this—
Như con bây giờ đang rơi lệ vì cái chết của con cái và những người thân khác, thì trong vòng luân hồi vô thủy vô chung này, nước mắt đã rơi vì cái chết của con cái và những người thân khác còn nhiều hơn nước của bốn đại dương.” Để chỉ rõ ý này, Ngài đã thuyết –
Imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi.
With these verses, he taught the Dhamma.
Với những bài kệ này, Ngài đã thuyết pháp.
Desanāvasāne paṭācārā sotāpattiphale patiṭṭhahitvā satthāraṃ pabbajjaṃ yāci.
At the end of the discourse, Paṭācārā became established in the fruit of Stream-entry and requested ordination from the Teacher.
Khi pháp thoại kết thúc, Paṭācārā an trú vào quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti) và thỉnh cầu Đức Thế Tôn cho xuất gia.
Satthā taṃ bhikkhunīnaṃ santikaṃ netvā pabbājesi.
The Teacher took her to the bhikkhunīs and had her ordained.
Đức Thế Tôn đưa cô đến các tỳ khưu ni và cho cô xuất gia.
Sā laddhūpasampadā uparimaggatthāya vipassanāya kammaṃ karontī ekadivasaṃ ghaṭena udakaṃ ādāya pāde dhovantī udakaṃ āsiñci.
Having obtained the full ordination, as she was engaged in the practice of insight (vipassanā) for the sake of the higher paths, one day, taking water in a pot, she was washing her feet and poured out the water.
Sau khi thọ giới Tỳ khưu ni, cô thực hành thiền quán để đạt đến các đạo quả cao hơn. Một ngày nọ, khi đang rửa chân bằng nước trong bình, cô đổ nước ra.
Taṃ thokaṃ ṭhānaṃ gantvā pacchijji, dutiyavāraṃ āsittaṃ tato dūraṃ agamāsi, tatiyavāraṃ āsittaṃ tatopi dūrataraṃ agamāsi.
That water flowed a short distance and stopped; the second pouring went further than that; the third pouring went even further than that.
Nước chảy được một đoạn ngắn thì dừng lại. Lần thứ hai đổ, nước chảy xa hơn. Lần thứ ba đổ, nước chảy còn xa hơn nữa.
Sā tadeva ārammaṇaṃ gahetvā tayo vaye paricchinditvā ‘‘mayā paṭhamaṃ āsittaudakaṃ viya ime sattā paṭhamavayepi maranti, tato dūraṃ gataṃ dutiyavāraṃ āsittaṃ udakaṃ viya majjhimavayepi, tato dūrataraṃ gataṃ tatiyavāraṃ āsittaṃ udakaṃ viya pacchimavayepi marantiyevā’’ti cintesi.
Taking that very object as her meditation, she discerned the three ages, thinking, ‘‘Just like the water I poured first, these beings die even in the first age; just like the water poured a second time that went further, they die even in the middle age; and just like the water poured a third time that went even further, they die even in the last age.’’
Cô ấy lấy chính điều đó làm đề mục thiền, quán xét ba giai đoạn của cuộc đời và suy nghĩ: “Cũng như nước ta đổ ra lần đầu, chúng sinh này chết ngay trong tuổi thơ; cũng như nước ta đổ ra lần thứ hai, chảy xa hơn, chúng sinh này chết trong tuổi trung niên; và cũng như nước ta đổ ra lần thứ ba, chảy xa hơn nữa, chúng sinh này chết trong tuổi già.”
Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova obhāsaṃ pharitvā tassā sammukhe ṭhatvā kathento viya ‘‘evametaṃ, paṭācāre, sabbepime sattā maraṇadhammā, tasmā pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ apassantassa vassasataṃ jīvato taṃ passantassa ekāhampi ekakkhaṇampi jīvitaṃ seyyo’’ti imamatthaṃ dassento –
The Teacher, seated in the Perfumed Chamber (Gandhakuṭi), radiated light and, as if standing before her and speaking, said, ‘‘It is indeed so, Paṭācārā, all these beings are subject to death. Therefore, for one who lives a hundred years not seeing the arising and passing away of the five aggregates, a single day or even a single moment of life for one who sees it is better,’’ thus showing this meaning—
Đức Thế Tôn, đang ngồi trong Hương thất, phóng hào quang, hiện ra trước mặt cô và như đang nói: “Đúng vậy, này Paṭācārā, tất cả chúng sinh này đều có bản chất phải chết. Do đó, đối với người không thấy sự sinh diệt của năm uẩn, một ngày hay một khoảnh khắc sống mà thấy được sự sinh diệt đó còn tốt hơn sống một trăm năm.” Để chỉ rõ ý này, Ngài đã thuyết –
Tattha kasanti kasantā kasikammaṃ karontā.
In these verses, kasaṃ means plowing, performing the work of farming. For this is a singular word with a plural meaning. Pavapaṃ means sowing seeds. Chamā means on the earth. For this is a nominative case word in the sense of the locative. The brief meaning here is: These men, these beings, plowing the field with plows, with plowshares, sowing various kinds of seeds—early and late crops—on the cultivated land as they wish, for that reason, for that cause, supporting themselves and their wives and children, acquire wealth. Thus, in this world, individual effort, properly applied, bears fruit and leads to prosperity.
Ở đây, kasaṃ nghĩa là những người đang cày, đang thực hiện công việc cày bừa.
Bahutthe hi idaṃ ekavacanaṃ.
Indeed, this singular form is in the sense of the plural.
Thật vậy, từ này là số ít nhưng mang nghĩa số nhiều.
Pavapanti bījāni vapantā.
Pavapanti means sowing seeds.
Pavapaṃ nghĩa là những người đang gieo hạt.
Chamāti chamāyaṃ.
Chamā means on the ground.
Chamā nghĩa là trên đất.
Bhummatthe hi idaṃ paccattavacanaṃ.
Indeed, this nominative case is in the sense of the locative.
Thật vậy, từ này là số ít chủ cách nhưng mang nghĩa vị trí.
Ayañhettha saṅkhepattho – ime māṇavā sattā naṅgalehi phālehi khettaṃ kasantā yathādhippāyaṃ khettabhūmiyaṃ pubbaṇṇāparaṇṇabhedāni bījāni vapantā taṃhetu taṃnimittaṃ attānaṃ puttadārādīni posentā hutvā dhanaṃ paṭilabhanti.
Here is the brief meaning: These young men, these beings, by plowing fields with plows and ploughshares, and by sowing various kinds of seeds, both early and late crops, on the field as they wish, for that reason, for that cause, they sustain themselves, their children, wives, and so on, and thus acquire wealth.
Tóm tắt ý nghĩa ở đây là: Những người này, những chúng sinh này, đang cày ruộng bằng cày bừa và lưỡi cày, đang gieo các loại hạt giống khác nhau như ngũ cốc và rau quả trên đất ruộng theo ý muốn của họ, nhờ đó mà họ nuôi sống bản thân, vợ con, v.v., và kiếm được tài sản.
Evaṃ imasmiṃ loke yoniso payutto paccattapurisakāro nāma saphalo saudayo.
Thus, in this world, individual effort, when properly applied, is fruitful and brings prosperity.
Như vậy, trong thế gian này, nỗ lực cá nhân được thực hiện một cách khôn ngoan sẽ mang lại kết quả và sự phát triển.
Tattha kimahaṃ sīlasampannā, satthusāsanakārikā.
There, concerning the phrase, “ Nibbānaṃ nādhigacchāmi, akusītā anuddhatā (Why should I not attain Nibbāna, being unslothful and unagitated?),” the meaning should be understood thus: I, being of utterly pure virtue, unslothful due to aroused energy, and unagitated due to a well-concentrated mind within myself, practicing the Teacher’s Dispensation, which is the cultivation of meditation on the Four Noble Truths, why should I not attain Nibbāna? I shall certainly attain it.
Ở đây, kimahaṃ sīlasampannā, satthusāsanakārikā; Nibbānaṃ nādhigacchāmi, akusītā anuddhatā có nghĩa là: Tôi, người có giới hạnh hoàn toàn thanh tịnh, không lười biếng do tinh tấn, và không phóng dật do tâm an định tốt đẹp bên trong, đang thực hành giáo pháp của Đức Đạo Sư, tức là tu tập thiền định về Tứ Diệu Đế, tại sao tôi lại không đạt được Nibbāna? Chắc chắn tôi sẽ đạt được!
Nibbānaṃ nādhigacchāmi, akusītā anuddhatāti ahaṃ suvisuddhasīlā āraddhavīriyatāya akusītā ajjhattaṃ susamāhitacittatāya anuddhatā ca hutvā catusaccakammaṭṭhānabhāvanāsaṅkhātaṃ satthu sāsanaṃ karontī kasmā nibbānaṃ nādhigacchāmi, adhigamissāmi evāti.
"I do not attain Nibbāna, being unslothful and undisturbed." Here, the meaning is: "I, being of pure conduct, unslothful due to my aroused energy, and undisturbed due to my well-composed mind, am diligently practicing the Teacher's Dispensation, which consists of the development of the four Noble Truths as a meditation subject. Why should I not attain Nibbāna? I shall certainly attain it."
“Ta không đạt được Nibbāna, không lười biếng, không phóng dật.” Trong câu này, ta, với giới hạnh hoàn toàn thanh tịnh, do đã khơi dậy tinh tấn nên không lười biếng, và do tâm an định tốt đẹp trong nội tâm nên không phóng dật, đang thực hành giáo pháp của Đức Bổn Sư, tức là sự tu tập thiền định về Tứ Diệu Đế, tại sao ta lại không đạt được Nibbāna? Chắc chắn ta sẽ đạt được Nibbāna. Đó là ý nghĩa.
‘‘Yathā idaṃ udakaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ, evaṃ sattānaṃ āyusaṅkhārā’’ti evaṃ aniccalakkhaṇaṃ, tadanusārena dukkhalakkhaṇaṃ, anattalakkhaṇañca upadhāretvā vipassanaṃ vaḍḍhentī tato cittaṃ samādhesiṃ, assaṃ bhadraṃvajāniyanti yathā assaṃ bhadraṃ ājāniyaṃ kusalo sārathi sukhena sāreti, evaṃ mayhaṃ cittaṃ sukheneva samādhesiṃ, vipassanāsamādhinā samāhitaṃ akāsiṃ.
Thus, reflecting on the characteristic of impermanence—that just as this water is subject to decay and dissolution, so too are the life-formations of beings—and accordingly on the characteristics of suffering and non-self, and cultivating insight, “ tato cittaṃ samādhesiṃ, assaṃ bhadraṃvajāniyaṃ” means: just as a skilled charioteer easily trains a good, noble-bred horse, so too I easily concentrated my mind, I made it well-concentrated with insight-concentration. Then, cultivating insight in this manner, desiring a suitable temperature, she entered her private room, and to dispel the darkness, she took a lamp and entered the chamber. No sooner had she placed the lamp and sat down on the couch than she drew the lamp-wick with the bolt-pin to extinguish the lamp. At that very moment, upon obtaining a suitable temperature, her mind became concentrated, entered the path of insight, and struck the path (magga).
“Như nước này có tính chất tiêu diệt, có tính chất hoại diệt, thì các hành mạng của chúng sinh cũng vậy,” – như vậy, sau khi quán xét tướng vô thường, và theo đó là tướng khổ, tướng vô ngã, và tăng cường thiền Vipassanā, tato cittaṃ samādhesiṃ, assaṃ bhadraṃvajāniyaṃ có nghĩa là: Như một người đánh xe thiện xảo dễ dàng điều khiển một con ngựa thuần chủng, tôi cũng dễ dàng định tâm mình, tôi đã làm cho tâm mình an định bằng thiền định Vipassanā.
Evaṃ pana vipassanaṃ vaḍḍhentī utusappāyanijigisāya ovarakaṃ pavisantī andhakāravidhamanatthaṃ dīpaṃ gahetvā gabbhaṃ pavisitvā dīpaṃ ṭhapetvā mañcake nisinnamattāva dīpaṃ vijjhāpetuṃ aggaḷasūciyā dīpavaṭṭiṃ ākaḍḍhiṃ, tāvadeva utusappāyalābhena tassā cittaṃ samāhitaṃ ahosi, vipassanāvīthiṃ otari, maggena ghaṭṭesi.
Thus, as she was developing insight, desiring a suitable climate, she entered a room. To dispel the darkness, she took a lamp and entered the inner chamber. Having placed the lamp, as soon as she sat on the bed, she drew the wick of the lamp with a bolt-pin to extinguish it. At that very moment, due to obtaining a suitable climate, her mind became concentrated, she entered the path of insight, and struck the path (of liberation).
Khi đang tăng cường thiền Vipassanā như vậy, vì muốn có điều kiện thích hợp, nàng đi vào phòng riêng, cầm đèn đi vào buồng, đặt đèn xuống, và vừa ngồi trên ghế thì nàng đã kéo sợi bấc đèn bằng một cây kim chốt để tắt đèn. Ngay lúc đó, nhờ có điều kiện thích hợp, tâm nàng trở nên an định, đi vào con đường Vipassanā, và chạm đến Đạo.
Tato maggapaṭipāṭiyā sabbaso āsavānaṃ khayo ahosi.
Then, by the sequence of the path, the complete destruction of the defilements occurred.
Từ đó, theo thứ tự của Đạo, tất cả các lậu hoặc đều được diệt trừ hoàn toàn.
Tena vuttaṃ – ‘‘tato dīpaṃ gahetvāna…pe… vimokkho ahu cetaso’’ti.
Therefore, it is said, “ tato dīpaṃ gahetvāna…pe… vimokkho ahu cetaso.”
Vì vậy, đã nói: “tato dīpaṃ gahetvāna…v.v… vimokkho ahu cetaso”.
Tattha seyyaṃ olokayitvānāti dīpālokena seyyaṃ passitvā.
There, seyyaṃ olokayitvānā means having seen the bed by the light of the lamp.
Ở đây, seyyaṃ olokayitvānā nghĩa là sau khi nhìn chỗ nằm bằng ánh đèn.
Sūcinti aggaḷasūciṃ.
Sūciṃ means the bolt-pin. Vaṭṭiṃ okassayāmī means I pull down the lamp-wick towards the oil to extinguish the lamp. Vimokkho means liberation from defilements. And since that liberation is, in ultimate truth, the continuity of the mind, therefore it is said, “ cetaso.” Just as a lamp, which is capable of appearing when conditions like wick and oil are present, is said to be extinguished when it does not appear in their absence, so too the mind, which is capable of appearing when conditions like defilements are present, is said to be liberated when it does not appear in their absence. Thus, she said: “And just as the lamp was extinguished, so too was the liberation of my mind.”
Sūciṃ nghĩa là cây kim chốt.
Vaṭṭiṃ okassayāmīti dīpaṃ vijjhāpetuṃ telābhimukhaṃ dīpavaṭṭiṃ ākaḍḍhemi.
Vaṭṭiṃ okassayāmī means I draw the lampwick towards the oil to extinguish the lamp.
Vaṭṭiṃ okassayāmī nghĩa là tôi kéo sợi bấc đèn về phía dầu để tắt đèn.
Vimokkhoti kilesehi vimokkho.
Vimokkho means liberation from defilements.
Vimokkho nghĩa là sự giải thoát khỏi các phiền não.
So pana yasmā paramatthato cittassa santati, tasmā vuttaṃ ‘‘cetaso’’ti.
And since that liberation is, in the ultimate sense, the continuity of the mind, it is said "cetaso" (of the mind).
Vì sự giải thoát ấy, xét về bản chất tối hậu, là sự liên tục của tâm, nên đã nói “cetaso”.
Yathā pana vaṭṭitelādike paccaye sati uppajjanāraho padīpo tadabhāve anuppajjanato nibbutoti vuccati, evaṃ kilesādipaccaye sati uppajjanārahaṃ cittaṃ tadabhāve anuppajjanato vimuttanti vuccatīti āha – ‘‘padīpasseva nibbānaṃ, vimokkho ahu cetaso’’ti.
Just as a lamp, which is capable of arising when there are conditions such as wick and oil, is said to be extinguished when these are absent, so too the mind, which is capable of arising when there are defilements and other conditions, is said to be liberated when these are absent. Thus, it is said: "Like the extinguishing of a lamp, so was the liberation of the mind."
Như một ngọn đèn đáng lẽ phải cháy khi có các yếu tố như bấc và dầu, nhưng khi không có chúng thì không cháy và được gọi là đã tắt, thì tâm đáng lẽ phải phát sinh khi có các yếu tố như phiền não, nhưng khi không có chúng thì không phát sinh và được gọi là đã giải thoát, – vì vậy đã nói: “Như ngọn đèn tắt, tâm tôi được giải thoát.”
Musalāni gahetvānātiādikā tiṃsamattānaṃ therīnaṃ gāthā.
The verses beginning with Musalāni gahetvānā belong to the thirty therīs.
Các câu kệ của ba mươi vị Trưởng Lão Ni bắt đầu bằng Musalāni gahetvānā v.v.
Tāpi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantiyo anukkamena upacitavimokkhasambhārā imasmiṃ buddhuppāde sakakammasañcoditā tattha tattha kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā paṭācārāya theriyā santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā pabbajitvā parisuddhasīlā vattapaṭivattaṃ paripūrentiyo viharanti.
They too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to the cessation of saṃsāra in various existences, gradually accumulated the requisites for liberation. In this Buddha-era, incited by their own kamma, they were reborn in various noble families, attained maturity, heard the Dhamma from Theri Patācārā, gained faith, went forth, and, purified in virtue, dwelt fulfilling the major and minor duties.
Các vị ấy cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên mạnh mẽ cho sự giải thoát khỏi vòng luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, và dần dần tích lũy đầy đủ các yếu tố giải thoát. Trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, được thúc đẩy bởi nghiệp lành của mình, các vị ấy đã tái sinh vào các gia đình quý tộc khác nhau, đạt đến sự trưởng thành, nghe Pháp từ Trưởng Lão Ni Patācārā, đạt được đức tin, xuất gia, có giới hạnh thanh tịnh, và sống bằng cách hoàn thành các bổn phận lớn nhỏ.
Athekadivasaṃ paṭācārātherī tāsaṃ ovādaṃ dentī –
Then, one day, Theri Patācārā, desiring to give them counsel, spoke these two verses:
Và một ngày nọ, Trưởng Lão Ni Patācārā, khi muốn ban lời khuyên cho các vị ấy –
Tatthāyaṃ saṅkhepattho – ime sattā jīvitahetu musalāni gahetvā paresaṃ dhaññaṃ koṭṭenti, udukkhalakammaṃ karonti.
Here is the brief meaning: These beings, for the sake of livelihood, take pestles and pound grain for others; they perform the work of a mortar.
Ở đây, ý nghĩa tóm tắt là: Những chúng sinh này, vì sinh kế, cầm chày giã lúa cho người khác, làm công việc giã chày.
Aññampi edisaṃ nihīnakammaṃ katvā puttadāraṃ posentā yathārahaṃ dhanampi saṃharanti.
They also perform other such lowly tasks, and by supporting their children and wives, they accumulate wealth as appropriate.
Họ cũng làm những công việc thấp kém tương tự như vậy, nuôi vợ con và kiếm được tài sản phù hợp.
Taṃ pana nesaṃ kammaṃ nihīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ dukkhaṃ anatthasañhitañca.
However, their work is lowly, vulgar, common, suffering-laden, and detrimental.
Tuy nhiên, công việc đó của họ là thấp kém, thuộc về dân làng, thuộc phàm phu, đau khổ và không mang lại lợi ích.
Tasmā edisaṃ saṃkilesikapapañcaṃ vajjetvā karotha buddhasāsanaṃ sikkhattayasaṅkhātaṃ sammāsambuddhasāsanaṃ karotha sampādetha attano santāne nibbattetha.
Therefore, avoiding such defiling proliferation, practice the Buddha's Dispensation, accomplish the Dispensation of the Perfectly Enlightened Buddha, which consists of the three trainings, bring it to fruition within your own continuum.
Vì vậy, hãy từ bỏ những phiền não và chướng ngại như vậy, hãy thực hành giáo pháp của Đức Phật, tức là giáo pháp của Đức Chánh Đẳng Giác bao gồm ba học pháp, hãy hoàn thành nó, hãy làm cho nó phát sinh trong dòng tâm thức của chính mình.
Tattha kāraṇamāha – ‘‘yaṃ katvā nānutappatī’’ti, yassa karaṇahetu etarahi āyatiñca anutāpaṃ nāpajjati.
The reason for this is stated: "yaṃ katvā nānutappatī" – by doing which one does not experience regret, neither now nor in the future.
Ở đây, lý do được nói đến là: “điều mà khi đã làm rồi sẽ không hối tiếc”, tức là vì việc thực hành điều đó mà không phải hối tiếc trong hiện tại và tương lai.
Idāni tassa karaṇe pubbakiccaṃ anuyogavidhiñca dassetuṃ, ‘‘khippaṃ pādāni dhovitvā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the preliminary duties and the method of application for performing it, the phrase "khippaṃ pādāni dhovitvā" and so on, was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra công việc sơ khởi và phương pháp tinh tấn trong việc thực hành điều đó, đã nói: “hãy nhanh chóng rửa chân” và tiếp theo.
Tattha yasmā adhovitapādassa avikkhālitamukhassa ca nisajjasukhaṃ utusappāyalābho ca na hoti, pāde pana dhovitvā mukhañca vikkhāletvā ekamante nisinnassa tadubhayaṃ labhati, tasmā khippaṃ imaṃ yathāladdhaṃ khaṇaṃ avirādhentiyo pādāni attano pāde dhovitvā ekamante vivitte okāse nisīdatha nisajjatha.
Here, since one whose feet are unwashed and face uncleaned does not experience comfort in sitting or obtain a suitable climate, but one who has washed their feet and cleaned their face and sits in a secluded place obtains both, therefore, khippaṃ (quickly), without missing this opportunity that has been obtained, pādāni (feet), wash your own feet, and ekamante (in a secluded place), in a solitary spot, nisīdatha (sit down).
Ở đây, vì người chưa rửa chân và chưa rửa mặt thì không có sự thoải mái khi ngồi và không có được sự thích nghi với thời tiết, nhưng người đã rửa chân và rửa mặt rồi ngồi xuống một nơi yên tĩnh thì có được cả hai điều đó; vì vậy, khippaṃ (nhanh chóng), không bỏ lỡ khoảnh khắc hiện tại đã có, pādāni (chân), hãy rửa chân của mình, ekamante (một bên), hãy ngồi xuống một nơi yên tĩnh, nisīdatha (hãy ngồi).
Aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittarucike ārammaṇe attano cittaṃ upanibandhitvā cetosamathamanuyuttā samāhitena cittena catusaccakammaṭṭhānabhāvanāvasena buddhassa bhagavato sāsanaṃ ovādaṃ anusiṭṭhiṃ karotha sampādethāti.
Having firmly established your minds on any one of the thirty-eight meditation subjects that is pleasing to the mind, devoted to mental tranquility, with a concentrated mind, practice and fulfill the Buddha’s teaching, advice, and instruction through the development of the Four Noble Truths as a meditation subject.
Hãy an định tâm mình vào bất kỳ đối tượng nào trong ba mươi tám đối tượng mà tâm ưa thích, cetosamathamanuyuttā (đã chuyên tâm vào sự tĩnh lặng của tâm), với tâm định tĩnh, karotha (hãy thực hành) giáo pháp, lời khuyên, sự chỉ dạy của Đức Phật, bậc Thế Tôn, bằng cách tu tập thiền quán Tứ Thánh Đế.
Uṭṭhāya pāde vandiṃsu, katā te anusāsanīti yathāsampaṭicchitaṃ tassā sāsanaṃ aṭṭhiṃ katvā manasi katvā yathāphāsukaṭṭhāne nisīditvā bhāventiyo bhāvanaṃ matthakaṃ pāpetvā attanā adhigatavisesaṃ ārocetuṃ nisinnāsanato uṭṭhāya tassā santikaṃ gantvā ‘‘mahātheri tavānusāsanī yathānusiṭṭhaṃ amhehi katā’’ti vatvā tassā pāde pañcapatiṭṭhitena vandiṃsu.
Uṭṭhāya pāde vandiṃsu, katā te anusāsanī means, having made that Theri’s teaching, which they had accepted, their foundation and kept it in mind, and having sat down in a suitable place and developed meditation to its culmination, they rose from their seats to declare the special attainment they had realized. Going to her, they said, “Great Theri, your instruction has been fulfilled by us as you taught,” and paid homage at her feet with the five-point prostration.
Uṭṭhāya pāde vandiṃsu, katā te anusāsanī có nghĩa là, sau khi coi lời dạy của bà như đã được chấp nhận, giữ trong tâm, và ngồi xuống một nơi thuận tiện để tu tập, họ đã đưa thiền định đến đỉnh cao, rồi đứng dậy từ chỗ ngồi để báo cáo về thành tựu đặc biệt của mình. Họ đến chỗ bà và nói: “Bạch Đại Trưởng lão ni, lời dạy của Ngài đã được chúng con thực hành đúng như đã được chỉ dạy”, rồi đảnh lễ chân bà bằng năm điểm chạm đất.
Indaṃva devā tidasā, saṅgāme aparājitanti devāsurasaṅgāme aparājitaṃ vijitāviṃ indaṃ tāvatiṃsā devā viya mahātheri, mayaṃ taṃ purakkhatvā viharissāma aññassa kattabbassa abhāvato.
Indaṃva devā tidasā, saṅgāme aparājitaṃ means, “Great Theri, just as the Tāvatiṃsā devas dwell surrounding Indra, who is unconquered and victorious in the battle between devas and asuras, so shall we dwell surrounding you, because there is nothing further for us to do.”
Indaṃva devā tidasā, saṅgāme aparājitaṃ có nghĩa là: “Bạch Đại Trưởng lão ni, giống như các vị trời Ba Mươi Ba (Tāvatiṃsā devā) vây quanh Indra, người bất bại và chiến thắng trong trận chiến giữa chư thiên và A-tu-la, chúng con sẽ sống vây quanh Ngài, vì không còn việc gì khác phải làm nữa.”
Tasmā ‘‘tevijjāmha anāsavā’’ti attano kataññubhāvaṃ pavedentī idameva tāsaṃ aññābyākaraṇaṃ ahosi.
Therefore, by saying, “ tevijjāmha anāsavā” (we are practitioners of the three knowledges, taintless), they declared their gratitude, and this was their declaration of arahantship.
Vì vậy, khi nói “Chúng con đã đạt Tam Minh, không còn lậu hoặc”, họ đã bày tỏ lòng biết ơn của mình, và đây chính là lời tuyên bố về A-la-hán quả của họ.
Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
Whatever is not explained in detail here is to be understood in the same way as stated above.
Những phần nào chưa được phân tích về ý nghĩa ở đây thì cũng tương tự như cách đã nói ở trên.
Duggatāhaṃ pure āsintiādikā candāya theriyā gāthā.
Duggatāhaṃ pure āsi and so on are the verses of Theri Candā.
Duggatāhaṃ pure āsi và tiếp theo là các bài kệ của Trưởng lão ni Candā.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena sambhatavimokkhasambhārā paripakkañāṇā imasmiṃ buddhuppāde aññatarasmiṃ brāhmaṇagāme apaññātassa brāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi.
She, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, gradually accumulated wholesome kamma that leads to freedom from saṃsāra in various existences. With her faculties for liberation gathered and her knowledge matured, she was reborn in the household of an unknown brahmin in a certain brahmin village during this Buddha-era.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, dần dần tích lũy đầy đủ tư lương giải thoát, trí tuệ chín muồi. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, bà đã tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn vô danh ở một ngôi làng Bà-la-môn nọ.
Tassā nibbattito paṭṭhāyaṃ taṃ kulaṃ bhogehi parikkhayaṃ gataṃ.
From the time of her birth, that family declined in wealth.
Từ khi bà sinh ra, gia đình đó đã suy tàn về tài sản.
Sā anukkamena viññutaṃ patvā dukkhena jīvati.
She gradually grew up and lived a life of suffering.
Dần dần, bà trưởng thành và sống trong cảnh khổ sở.
Atha tasmiṃ gehe ahivātarogo uppajji.
Then, a plague (ahivātaroga) broke out in that house.
Sau đó, trong gia đình ấy phát sinh bệnh dịch hạch (ahivāta-roga).
Tenassā sabbepi ñātakā maraṇabyasanaṃ pāpuṇiṃsu.
Because of it, all her relatives met with the calamity of death.
Vì bệnh đó mà tất cả người thân của bà đều lâm vào cảnh chết chóc.
Sā ñātikkhaye jāte aññattha jīvituṃ asakkontī kapālahatthā kule kule vicaritvā laddhaladdhena bhikkhāhārena yāpentī ekadivasaṃ paṭācārāya theriyā bhattavissaggaṭṭhānaṃ agamāsi.
When her relatives perished, being unable to live elsewhere, she wandered from house to house with a bowl in her hand, sustaining herself with whatever alms food she received. One day, she came to the place where Theri Paṭācārā was distributing food.
Khi người thân đã chết hết, bà không thể sống ở nơi khác, nên cầm bát đi khất thực từ nhà này sang nhà khác, sống qua ngày bằng những thức ăn khất thực được. Một ngày nọ, bà đến nơi Trưởng lão ni Paṭācārā đang bố thí thức ăn.
Bhikkhuniyo taṃ dukkhitaṃ khuddābhibhūtaṃ disvāna sañjātakāruññā piyasamudācārena saṅgahetvā tattha vijjamānena upacāramanoharena āhārena santappesuṃ.
The bhikkhunīs, seeing her suffering and overcome by hunger, felt compassion for her. They welcomed her with kind words and satisfied her with the delightful food available there.
Các vị Tỳ-khưu-ni thấy bà đau khổ, bị đói hành hạ, khởi lòng từ bi, tiếp đón bà bằng thái độ thân ái và làm cho bà thỏa mãn với thức ăn ngon miệng có sẵn ở đó.
Sā tāsaṃ ācārasīle pasīditvā theriyā santikaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
She was pleased with their conduct and virtue, approached the Theri, paid homage, and sat down to one side.
Bà hoan hỷ với cách ứng xử và giới hạnh của các vị ấy, rồi đến gần Trưởng lão ni, đảnh lễ và ngồi xuống một bên.
Tassā therī dhammaṃ kathesi.
The Theri taught her the Dhamma.
Trưởng lão ni đã thuyết pháp cho bà.
Sā taṃ dhammaṃ sutvā sāsane abhippasannā saṃsāre ca sañjātasaṃvegā pabbaji.
Having heard that Dhamma, she became exceedingly confident in the Dispensation and was deeply moved by saṃsāra, so she went forth into homelessness.
Nghe pháp xong, bà rất hoan hỷ với giáo pháp và khởi tâm nhàm chán với luân hồi, rồi xuất gia.
Pabbajitvā ca theriyā ovāde ṭhatvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanaṃ anuyuñjantī katādhikāratāya ñāṇassa ca paripākaṃ gatattā na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā –
Having gone forth and abiding by the instructions of the Therī, she established insight (vipassanā) and diligently practiced meditation. Due to her accumulated meritorious deeds and the maturation of her wisdom, she attained arahantship with the paṭisambhidās in no long time. Reflecting on her own practice, she spoke these verses as an udāna:
Sau khi xuất gia, bà vâng lời dạy của Trưởng lão ni, bắt đầu tu tập thiền quán và tinh tấn thiền định. Do đã tích lũy công đức và trí tuệ đã chín muồi, không lâu sau bà đã đạt được A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ. Sau khi quán xét sự thực hành của mình –
Tattha duggatāti daliddā.
Therein, duggatā means poor.
Ở đây, duggatā có nghĩa là nghèo khổ.
Pureti pabbajitato pubbe.
Pure means before going forth.
Pure có nghĩa là trước khi xuất gia.
Pabbajitakālato paṭṭhāya hi idha puggalo bhogehi aḍḍho vā daliddo vāti na vattabbo.
For from the time of going forth, a person in this Dispensation is not to be spoken of as rich or poor in terms of wealth.
Quả thật, kể từ khi xuất gia, một người ở đây không nên được gọi là giàu có hay nghèo khổ về tài sản.
Guṇehi pana ayaṃ therī aḍḍhāyeva.
But this Therī is rich in qualities.
Tuy nhiên, vị Trưởng lão ni này chỉ giàu có về phẩm hạnh.
Tenāha ‘‘duggatāhaṃ pure āsi’’nti.
Therefore, it is said, “Formerly I was destitute.”
Vì vậy, bà nói: “Tôi xưa kia là người nghèo khổ”.
Vidhavāti dhavo vuccati sāmiko, tadabhāvā vidhavā, matapatikāti attho.
Vidhavā means a husband is called dhava; due to his absence, she is vidhavā, meaning one whose husband is dead.
Vidhavā có nghĩa là người chồng được gọi là dhavo, do không có chồng nên gọi là vidhavā, tức là người phụ nữ có chồng đã chết, hay góa phụ.
Aputtikāti puttarahitā.
Aputtikā means without children.
Aputtikā có nghĩa là không có con.
Vinā mittehīti mittehi bandhavehi ca parihīnā rahitā.
Vinā mittehi means deprived of, without friends and relatives.
Vinā mittehi có nghĩa là thiếu thốn, không có bạn bè và bà con.
Bhattacoḷassa nādhiganti bhattassa coḷassa ca pāripūriṃ nādhigacchiṃ, kevalaṃ pana bhikkhāpiṇḍassa pilotikākhaṇḍassa ca vasena ghāsacchādanamattameva alatthanti adhippāyo.
Bhattacoḷassa nādhigaṃ means I did not obtain a sufficiency of food and clothing; the intention is that I obtained only enough for sustenance, in the form of alms-food and a piece of rag.
Bhattacoḷassa nādhigaṃ có nghĩa là tôi không có đủ cơm và áo, chỉ nhận được vừa đủ thức ăn khất thực và một mảnh vải rách để che thân, đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘pattaṃ daṇḍañca gaṇhitvā’’tiādi.
Therefore, it is said, “Taking bowl and staff,” and so on.
Vì vậy, bà nói: “Cầm bát và gậy” và tiếp theo.