Yassa atthāya gacchāmāti idaṃ satthā sāvatthiyaṃ viharanto aṅkurapetaṃ ārabbha kathesi.
Yassa atthāya gacchāmā – The Teacher, while residing in Sāvatthī, related this story concerning Aṅkura the peta.
Yassa atthāya gacchāmā – Đức Đạo Sư đã kể câu chuyện này khi Ngài đang trú ngụ tại Sāvatthī, liên quan đến ngạ quỷ Aṅkura. Mặc dù Aṅkura không phải là ngạ quỷ trong câu chuyện này, nhưng vì hành trạng của ông có liên quan đến ngạ quỷ, nên câu chuyện này được gọi là “Aṅkurapetavatthu” (Câu chuyện ngạ quỷ Aṅkura).
Kāmañcettha aṅkuro peto na hoti, tassa pana caritaṃ yasmā petasambandhaṃ, tasmā taṃ ‘‘aṅkurapetavatthū’’ti vuttaṃ.
Although Aṅkura was not actually a peta in this story, his conduct was related to petas, and so it is called the ‘Aṅkura Petavatthu.’
Mặc dù ở đây, Aṅkura không phải là một ngạ quỷ, nhưng vì hành vi của ông có liên quan đến ngạ quỷ, nên câu chuyện này được gọi là “Câu chuyện về ngạ quỷ Aṅkura”.
Tatrāyaṃ saṅkhepakathā – ye te uttaramadhurādhipatino rañño mahāsāgarassa puttaṃ upasāgaraṃ paṭicca uttarāpathe kaṃsabhoge asitañjananagare mahākaṃsassa dhītuyā devagabbhāya kucchiyaṃ uppannā añjanadevī vāsudevo baladevo candadevo sūriyadevo aggidevo varuṇadevo ajjuno pajjuno ghaṭapaṇḍito aṅkuro cāti vāsudevādayo dasa bhātikāti ekādasa khattiyā ahesuṃ, tesu vāsudevādayo bhātaro asitañjananagaraṃ ādiṃ katvā dvāravatīpariyosānesu sakalajambudīpe tesaṭṭhiyā nagarasahassesu sabbe rājāno cakkena jīvitakkhayaṃ pāpetvā dvāravatiyaṃ vasamānā rajjaṃ dasa koṭṭhāse katvā vibhajiṃsu.
Here is a summary of the story: Eleven Khattiyas existed, among whom were Añjanadevī, Vāsudeva, Baladeva, Candadeva, Sūriyadeva, Aggideva, Varuṇadeva, Arjuna, Sajjuna, Ghaṭapaṇḍita, and Aṅkura. These ten brothers, Vāsudeva and others, were born in the womb of Devagabbhā, the daughter of Mahākaṃsa, in Asitañjana City, in Kaṃsabhoga in Uttarapatha, through Upasāgara, the son of King Mahāsāgara, who was the lord of Uttarāmadhura. These Vāsudeva and other brothers, starting from Asitañjana City and ending in Dvāravatī, brought all kings in sixty-three thousand cities throughout the entire Jambudīpa to an end of their lives by means of a wheel. Residing in Dvāravatī, they divided the kingdom into ten parts.
Đây là tóm tắt câu chuyện: có mười một vị Sát-đế-lợi, bao gồm mười anh em Vasudeva và Aṅkura, là con của vua Mahāsāgara, người cai trị Uttaramadhura. Họ sinh ra từ Devagabbhā, con gái của Mahākaṃsa, trong bụng bà Devagabbhā ở thành phố Asitañjana, vùng Kaṃsabhoga, thuộc Uttarāpatha, do Upasāgara. Trong số đó, các anh em Vasudeva đã chinh phục sáu mươi ba ngàn thành phố trên khắp Jambudīpa, từ thành phố Asitañjana đến Dvāravatī, bằng bánh xe (quyền lực), và sau khi giết tất cả các vị vua, họ sống ở Dvāravatī và chia vương quốc thành mười phần.
Bhaginiṃ pana añjanadeviṃ na sariṃsu.
However, they did not remember their sister, Añjanadevī.
Tuy nhiên, họ đã quên người em gái Añjanadevī.
Puna saritvā ‘‘ekādasa koṭṭhāse karomā’’ti vutte tesaṃ sabbakaniṭṭho aṅkuro ‘‘mama koṭṭhāsaṃ tassā detha, ahaṃ vohāraṃ katvā jīvissāmi, tumhe attano attano janapadesu suṅkaṃ mayhaṃ vissajjethā’’ti āha.
Later, having remembered her, when it was said, “Let’s make eleven shares,” Aṅkura, the youngest of them all, said, “Give my share to her. I will make a living by trading, and you should remit the taxes from your respective countries to me.”
Sau đó, khi nhớ lại và được đề nghị ‘chúng ta hãy chia thành mười một phần’, Aṅkura, người em út trong số họ, nói: ‘Hãy đưa phần của tôi cho cô ấy, tôi sẽ sống bằng nghề buôn bán, còn các anh hãy miễn thuế cho tôi ở các vùng đất của các anh’.
Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tassa koṭṭhāyaṃ bhaginiyā datvā nava rājāno dvāravatiyaṃ vasiṃsu.
They agreed, saying “So be it,” gave his share to their sister, and the nine kings resided in Dvāravatī.
Họ đồng ý và chấp thuận, rồi trao phần của Aṅkura cho người em gái, và chín vị vua còn lại sống ở Dvāravatī.
Aṅkuro pana vaṇijjaṃ karonto niccakālaṃ mahādānaṃ deti.
But Aṅkura, while engaged in trade, always gave great offerings.
Aṅkura, khi buôn bán, luôn thực hiện bố thí lớn.
Tassa paneko dāso bhaṇḍāgāriko atthakāmo ahosi.
He had a treasurer who was a slave and who desired his welfare.
Ông có một người nô lệ làm thủ kho, rất tận tụy.
Aṅkuro pasannamānaso tassa ekaṃ kuladhītaraṃ gahetvā adāsi.
Aṅkura, with a pleased mind, took a daughter from a good family and gave her to him.
Aṅkura, với tâm hoan hỷ, đã lấy một cô gái quý tộc và gả cho người nô lệ đó.
So putte gabbhagateyeva kālamakāsi.
That treasurer died while his son was still in the womb.
Người nô lệ đó qua đời khi con trai ông còn trong bụng mẹ.
Aṅkuro tasmiṃ jāte tassa pituno dinnaṃ bhattavetanaṃ tassa adāsi.
When the son was born, Aṅkura gave him the same food and wages that had been given to his father.
Khi đứa bé chào đời, Aṅkura đã cấp cho nó phần lương thực mà ông đã cấp cho cha nó.
Atha tasmiṃ dārake vayappatte ‘‘dāso na dāso’’ti rājakule vinicchayo uppajji.
Then, when that boy reached adulthood, a dispute arose in the royal court as to whether he was a slave or not.
Sau đó, khi đứa bé lớn lên, một vụ tranh chấp ‘nô lệ hay không nô lệ’ đã phát sinh trong triều đình.
Taṃ sutvā añjanadevī dhenūpamaṃ vatvā ‘‘mātu bhujissāya puttopi bhujisso evā’’ti dāsabyato mocesi.
Hearing this, Añjanadevī, having spoken a simile of a milk-cow, declared, “If the mother is free, her son is also free,” and thus freed him from slavery.
Nghe vậy, Añjanadevī đã kể một câu chuyện ví dụ về con bò cái và nói: ‘Con trai của người mẹ tự do cũng là người tự do’, và giải thoát đứa bé khỏi cảnh nô lệ.
Dārako pana lajjāya tattha vasituṃ avisahanto roruvanagaraṃ gantvā tattha aññatarassa tunnavāyassa dhītaraṃ gahetvā tunnavāyasippena jīvikaṃ kappesi.
However, the boy, ashamed and unable to stay there, went to Roruva City, took the daughter of a certain tailor there, and made a living by the tailor’s craft.
Tuy nhiên, vì xấu hổ, đứa bé không thể ở lại đó, nên đã đến thành phố Roruva và ở đó, lấy con gái của một thợ may và sống bằng nghề may.
Tena samayena roruvanagare asayhamahāseṭṭhi nāma ahosi.
At that time, there was a great merchant named Asayha in Roruva City.
Vào thời điểm đó, ở thành phố Roruva có một vị đại trưởng giả tên là Asayha.
So samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ mahādānaṃ deti.
He gave great offerings to ascetics, brahmins, the poor, the needy, and beggars.
Ông đã thực hiện bố thí lớn cho các Sa-môn, Bà-la-môn, người nghèo khổ, người đi đường, người ăn xin và người khất thực.
So tunnavāyo seṭṭhino gharaṃ ajānantānaṃ pītisomanassajāto hutvā asayhaseṭṭhino nivesanaṃ dakkhiṇabāhuṃ pasāretvā dassesi ‘‘ettha gantvā laddhabbaṃ labhantū’’ti.
That tailor, filled with joy and happiness for those who did not know the merchant’s house, stretched out his right arm towards Asayha’s dwelling, saying, “Let them go there and receive what is to be received.”
Người thợ may đó, với niềm hoan hỷ, đã chỉ tay phải về phía nhà của trưởng giả Asayha cho những người không biết nhà của trưởng giả, nói rằng: "Hãy đến đây và nhận những gì cần nhận."
Tassa kammaṃ pāḷiyaṃyeva āgataṃ.
His deed is mentioned in the Pāli itself.
Nghiệp của người ấy đã được ghi lại trong Pāḷi.
So aparena samayena kālaṃ katvā marubhūmiyaṃ aññatarasmiṃ nigrodharukkhe bhummadevatā hutvā nibbatti, tassa dakkhiṇahattho sabbakāmadado ahosi.
That tailor, having passed away at a later time, was reborn as a territorial deity in a certain banyan tree in the desert, and his right hand was a bestower of all wishes.
Sau đó, người ấy qua đời, tái sanh làm vị địa thần trú ngụ tại một cây đa ở vùng sa mạc; cánh tay phải của vị ấy có thể ban phát mọi điều mong muốn.
Tasmiṃyeva ca roruve aññataro puriso asayhaseṭṭhino dāne byāvaṭo assaddho appasanno micchādiṭṭhiko puññakiriyāya anādaro kālaṃ katvā tassa devaputtassa vasanaṭṭhānassa avidūre peto hutvā nibbatti.
And in that same Roruva, a certain man, engaged in Asayha the rich man's almsgiving, but faithless, displeased, holding wrong views, and disrespectful of meritorious deeds, having passed away, was reborn as a peta not far from the dwelling place of that devaputta.
Cũng tại Roruva đó, một người đàn ông khác, từng làm việc trong việc bố thí của đại trưởng giả Asayha, là người không có đức tin, không hoan hỷ, có tà kiến, và thờ ơ với việc làm phước, sau khi qua đời, đã tái sanh làm một ngạ quỷ không xa nơi vị thiên tử kia trú ngụ.
Tena ca katakammaṃ pāḷiyaṃyeva āgataṃ.
And the kamma performed by him is mentioned in the Pāli itself.
Nghiệp mà người ấy đã tạo cũng được ghi lại trong Pāḷi.
Asayhamahāseṭṭhi pana kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane sakkassa devarañño sahabyataṃ upagato.
Asayha the great rich man, having passed away, had gone to the companionship of Sakka, king of devas, in the Tāvatiṃsa realm.
Còn đại trưởng giả Asayha, sau khi qua đời, đã tái sanh làm bạn đồng hành với Thiên chủ Sakka trong cõi trời Tāvatiṃsa.
Atha aparena samayena aṅkuro pañcahi sakaṭasatehi, aññataro ca brāhmaṇo pañcahi sakaṭasatehīti dvepi janā sakaṭasahassena bhaṇḍaṃ ādāya marukantāramaggaṃ paṭipannā maggamūḷhā hutvā bahuṃ divasaṃ tattheva vicarantā parikkhīṇatiṇodakāhārā ahesuṃ.
Then, at a later time, Prince Aṅkura with five hundred carts, and a certain brahmin with five hundred carts, both of them with a thousand carts, taking goods, proceeded on the desert path. Having lost their way and wandering there for many days, their grass, water, and food were exhausted.
Rồi sau một thời gian, Aṅkura cùng với năm trăm cỗ xe, và một vị Bà-la-môn khác cùng với năm trăm cỗ xe – cả hai người, với một ngàn cỗ xe chở hàng hóa, đã đi vào con đường sa mạc, bị lạc đường và lang thang ở đó nhiều ngày, cạn kiệt cỏ, nước và thức ăn.
Aṅkuro assadūtehi catūsu disāsu pāniyaṃ maggāpesi.
Aṅkura sent horse messengers to search for water in the four directions.
Aṅkura đã sai các sứ giả cưỡi ngựa đi tìm nước ở bốn phương.
Atha so kāmadadahattho yakkho taṃ tesaṃ byasanappattiṃ disvā aṅkurena pubbe attano kataṃ upakāraṃ cintetvā ‘‘handa dāni imassa mayā avassayena bhavitabba’’nti attano vasanavaṭarukkhaṃ dassesi.
Then that yakkha, whose hand could grant wishes, seeing their distress, remembered the help Aṅkura had formerly rendered him, and thinking, "Now I must surely be a refuge for him," he revealed his dwelling banyan tree.
Bấy giờ, vị Dạ-xoa có cánh tay ban phát điều ước đó, thấy cảnh khốn cùng của họ, nhớ lại ân huệ mà Aṅkura đã làm cho mình trước đây, bèn nghĩ: "Giờ đây ta nhất định phải là chỗ nương tựa cho người này," rồi chỉ cho họ thấy cây đa nơi mình trú ngụ.
So kira vaṭarukkho sākhāviṭapasampanno ghanapalāso sandacchāyo anekasahassapāroho āyāmena vitthārena ubbedhena ca yojanaparimāṇo ahosi.
That banyan tree, it is said, was abundant with branches and twigs, had dense foliage, cool shade, numerous aerial roots, and measured a yojana in length, width, and height.
Nghe nói, cây đa đó có nhiều cành nhánh, lá sum suê, bóng mát rậm rạp, có hàng ngàn chồi non, và có kích thước một dojana cả về chiều dài, chiều rộng và chiều cao.
Taṃ disvā aṅkuro haṭṭhatuṭṭho tassa heṭṭhā khandhāvāraṃ bandhāpesi.
Seeing it, Aṅkura was delighted and pleased, and had a camp set up beneath it.
Thấy vậy, Aṅkura vui mừng hớn hở, cho dựng trại dưới gốc cây.
Yakkho attano dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā paṭhamaṃ tāva pānīyena sabbaṃ janaṃ santappesi.
The yakkha extended his right hand and first satisfied all the people with drinking water.
Vị Dạ-xoa duỗi cánh tay phải của mình ra, trước hết làm cho tất cả mọi người được thỏa mãn với nước uống.
Tato yo yo yaṃ yaṃ icchati, tassa tassa taṃ taṃ adāsi.
Then, whatever each person wished for, he gave it to them.
Sau đó, bất cứ ai muốn gì, vị ấy đều ban cho người đó.
Evaṃ tasmiṃ mahājane nānāvidhena annapānādinā yathākāmaṃ santappite pacchā vūpasante maggaparissame so brāhmaṇavāṇijo ayoniso manasikaronto evaṃ cintesi – ‘‘dhanalābhāya ito kambojaṃ gantvā mayaṃ kiṃ karissāma, imameva pana yakkhaṃ yena kenaci upāyena gahetvā yānaṃ āropetvā amhākaṃ nagarameva gamissāmā’’ti.
When that great multitude had thus been satisfied with various kinds of food and drink as they wished, and their travel fatigue had subsided, that brahmin merchant, reflecting unwisely, thought thus: "What shall we do by going to Kamboja to acquire wealth? Instead, let's seize this very yakkha by some means, put him in a cart, and go to our own city!"
Khi đại chúng đã được thỏa mãn tùy ý với đủ loại thức ăn, đồ uống, v.v., và sau khi sự mệt mỏi trên đường đã lắng xuống, vị thương gia Bà-la-môn đó đã suy nghĩ một cách không hợp lý rằng: "Chúng ta sẽ làm gì khi đến Kamboja để kiếm lợi lộc? Tốt hơn hết là chúng ta hãy bằng mọi cách bắt vị Dạ-xoa này, đặt lên xe và trở về thành phố của chúng ta."
Evaṃ cintetvā tamatthaṃ aṅkurassa kathento –
Having thought thus, intending to tell Aṅkura this matter—
Nghĩ như vậy, ông ta nói với Aṅkura về ý định đó:
Gāthādvayamāha.
He spoke these two verses.
Ông ta đã nói hai câu kệ này.
Tattha yassa atthāyāti yassa kāraṇā.
There, yassa atthāyāti means: for the sake of which.
Trong đó, yassa atthāyā có nghĩa là vì lý do gì.
Kambojanti kambojaraṭṭhaṃ.
Kambojanti means: to the Kamboja country.
Kamboja có nghĩa là xứ Kamboja.
Dhanahārakāti bhaṇḍavikkayena laddhadhanahārino.
Dhanahārakāti means: those who seek wealth obtained by selling goods.
Dhanahārakā có nghĩa là những người mang của cải kiếm được từ việc bán hàng hóa.
Kāmadadoti icchiticchitadāyako.
Kāmadadoti means: one who grants whatever is wished.
Kāmadado có nghĩa là người ban cho những gì mong muốn.
Yakkhoti devaputto.
Yakkhoti means: a devaputta.
Yakkho có nghĩa là thiên tử.
Nayāmaseti nayissāma.
Nayāmaseti means: we shall take.
Nayāmase có nghĩa là chúng ta sẽ mang đi.
Sādhukenāti yācanena.
Sādhukenāti means: by entreaty.
Sādhukenā có nghĩa là bằng cách cầu xin.
Pasayhāti abhibhavitvā balakkārena, yānanti sukhayānaṃ.
Pasayhāti means: by overpowering, by force, and taking away; yānanti means: in a comfortable vehicle.
Pasayhā có nghĩa là bằng cách áp đảo, bằng vũ lực. Yāna có nghĩa là xe thoải mái.
Dvārakanti dvāravatīnagaraṃ.
Dvārakanti means: to the city of Dvāravatī.
Dvāraka có nghĩa là thành phố Dvāravatī.
Ayaṃ hetthādhippāyo – yadatthaṃ mayaṃ ito kambojaṃ gantukāmā, tena gamanena sādhetabbo attho idheva sijjhati.
The underlying intention here is: The purpose for which we desire to go to Kamboja from here can be achieved right here.
Ý nghĩa ở đây là: Mục đích mà chúng ta muốn đạt được bằng cách đi từ đây đến Kamboja, thì mục đích đó có thể đạt được ngay tại đây.
Ayañhi yakkho kāmadado, tasmā imaṃ yakkhaṃ yācitvā tassa anumatiyā vā, sace saññattiṃ na gacchati, balakkārena vā yānaṃ āropetvā yāne pacchābāhaṃ bandhitvā taṃ gahetvā itoyeva khippaṃ dvāravatīnagaraṃ gacchāmāti.
For this yakkha is a bestower of wishes; therefore, having begged this yakkha, either with his consent, or if he does not agree, then by force, having put him in a cart, tied his hands behind his back in the cart, and taken him, let us quickly go from here to the city of Dvāravatī.
Vì vị Dạ-xoa này có thể ban phát điều ước, nên chúng ta hãy cầu xin vị Dạ-xoa này, hoặc với sự đồng ý của vị ấy, hoặc nếu vị ấy không chấp thuận, thì hãy dùng vũ lực đặt vị ấy lên xe, trói tay vị ấy ra sau lưng, rồi mang vị ấy đi, và từ đây chúng ta hãy nhanh chóng đi đến thành phố Dvāravatī.
Gāthamāha.
He spoke this verse.
Ông ta đã nói câu kệ này.
Tattha na bhañjeyyāti na chindeyya.
There, na bhañjeyyāti means: should not break.
Trong đó, na bhañjeyyā có nghĩa là không nên chặt.
Mittadubbhoti mittesu dubbhanaṃ tesaṃ anatthuppādanaṃ.
Mittadubbhoti means: betraying friends, causing harm to them.
Mittadubbho có nghĩa là làm hại bạn bè, gây bất lợi cho họ.
Pāpakoti abhaddako mittadubbho.
Pāpakoti means: a betrayer of friends is wicked.
Pāpako có nghĩa là kẻ phản bội bạn bè là kẻ xấu xa.
Yo hi sītacchāyo rukkho ghammābhitattassa purisassa parissamavinodako, tassāpi nāma pāpakaṃ na cintetabbaṃ, kimaṅkaṃ pana sattabhūtesu.
Indeed, even regarding a tree with cool shade, which dispels the fatigue of a person afflicted by heat, no evil should be contemplated; how much more so for living beings?
Ngay cả đối với một cái cây có bóng mát dịu, giúp người bị nóng bức tiêu tan mệt mỏi, cũng không nên nghĩ đến điều xấu xa, huống chi là đối với chúng sinh.
Ayaṃ devaputto sappuriso pubbakārī amhākaṃ dukkhapanūdako bahūpakāro, na tassa kiñci anatthaṃ cintetabbaṃ, aññadatthu so pūjetabbo evāti dasseti.
This devaputta is a good person, a benefactor who has previously helped us, and is of great service; no harm should be contemplated towards him; rather, he should be venerated. This is what it indicates.
Vị thiên tử này là bậc thiện nhân, là người đã giúp đỡ ta trước đây, là người đã xua tan khổ đau cho chúng ta, là người có nhiều ân huệ, không nên nghĩ bất kỳ điều bất lợi nào cho vị ấy, mà ngược lại, vị ấy phải được tôn kính, đó là ý nghĩa.
263. Tattha yassāti yassa puggalassa.
263. There, yassāti means: of whatever person.
263. Trong đó, yassā có nghĩa là của người nào.
Ekarattimpīti ekarattimattampi kevalaṃ gehe vaseyya.
Ekarattimpīti means: for even a single night, one might simply stay in the house.
Ekarattimpī có nghĩa là dù chỉ một đêm, ở trong nhà.
Yatthannapānaṃ puriso labhethāti yassa santike koci puriso annapānaṃ vā yaṃkiñci bhojanaṃ vā labheyya.
Yatthannapānaṃ puriso labhethāti means: from whom any person might obtain food and drink or any kind of nourishment.
Yatthannapānaṃ puriso labhethā có nghĩa là nơi người nào mà có người nhận được đồ ăn thức uống hoặc bất cứ món ăn nào.
Na tassa pāpaṃ manasāpi cintayeti tassa puggalassa abhaddakaṃ anatthaṃ manasāpi na cinteyya na piheyya, pageva kāyavācāhi.
Na tassa pāpaṃ manasāpi cintayeti means: one should not contemplate or wish for any evil or harm for that person, even mentally; how much less with body and speech.
Na tassa pāpaṃ manasāpi cintaye có nghĩa là không nên nghĩ điều xấu xa, bất lợi cho người ấy dù chỉ trong tâm, huống chi là bằng thân và khẩu.
Kasmāti ce?
Why, if one were to ask?
Tại sao lại như vậy?
Kataññutā sappurisehi vaṇṇitāti kataññutā nāma buddhādīhi uttamapurisehi pasaṃsitā.
Kataññutā sappurisehi vaṇṇitāti means: gratitude is praised by supreme persons such as the Buddhas.
Kataññutā sappurisehi vaṇṇitā có nghĩa là lòng biết ơn được các bậc thiện nhân như chư Phật, v.v., ca ngợi.
264. Upaṭṭhitoti payirupāsito ‘‘idaṃ gaṇha idaṃ bhuñjā’’ti annapānādinā upaṭṭhito.
264. Upaṭṭhito means served, approached, with* "Take this, eat this," served with food, drink, and so on.
264. Upaṭṭhito có nghĩa là được phục vụ, được cung cấp đồ ăn thức uống, v.v., với lời mời "Hãy nhận lấy cái này, hãy ăn cái này."
Adubbhapāṇīti ahiṃsakahattho hatthasaṃyato.
Adubbhapāṇī means one whose hands do no harm, one restrained in hand.
Adubbhapāṇī có nghĩa là người có bàn tay không làm hại, tự kiềm chế tay mình.
Dahate mittadubbhinti taṃ mittadubbhiṃ puggalaṃ dahati vināseti, appaduṭṭhe hitajjhāsayasampanne puggale parena kato aparādho avisesena tasseva anatthāvaho, appaduṭṭho puggalo atthato taṃ dahati nāma.
Dahate mittadubbhiṃ means it burns and destroys that person who harms a friend. Indeed, an offense committed by another against an innocent person, one endowed with a benevolent disposition, brings harm to that offender without distinction. An innocent person, in essence, is said to burn that*.
Dahate mittadubbhiṃ có nghĩa là thiêu đốt, hủy diệt người phản bội bạn bè đó. Thật vậy, tội lỗi do người khác gây ra đối với người không làm hại, có thiện ý, sẽ không phân biệt mà chỉ gây bất lợi cho chính người đó; người không làm hại, về mặt ý nghĩa, sẽ thiêu đốt người đó.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
265. Yo pubbe katakalyāṇoti yo puggalo kenaci sādhunā katabhaddako katūpakāro.
265. Yo pubbe katakalyāṇo means whatever person has been helped or favored by some good person.
265. Yo pubbe katakalyāṇo (Người đã từng làm điều thiện trước đây) có nghĩa là người nào đã được một người thiện nào đó ban phước lành, đã được giúp đỡ.
Pacchā pāpena hiṃsatīti taṃ pubbakārinaṃ aparabhāge pāpena abhaddakena anatthakena bādhati.
Pacchā pāpena hiṃsati means later harms that benefactor with evil, with what is not good, with what is detrimental.
Pacchā pāpena hiṃsatī (Sau đó làm hại bằng điều ác) có nghĩa là sau này làm hại người đã từng giúp đỡ mình bằng điều ác, điều bất lợi, điều không tốt.
Allapāṇihato posoti allapāṇinā upakārakiriyāya allapāṇinā dhotahatthena pubbakārinā heṭṭhā vuttanayena hato bādhito, tassa vā pubbakārino bādhanena hato allapāṇihato nāma, akataññupuggalo.
Allapāṇihato poso means one struck or afflicted by a benefactor, one with a "wet hand" (one who has given and made his hand "wet" by washing off the stickiness of giving), by the previous benefactor in the manner described below; or, by afflicting that former benefactor, one is called allapāṇihato – an ungrateful person.
Allapāṇihato poso (Người bị đánh bằng bàn tay ướt) có nghĩa là bị đánh, bị làm hại bởi người đã từng giúp đỡ mình bằng bàn tay ướt, bàn tay đã rửa sạch để làm điều tốt, theo cách đã nói ở trên. Hoặc việc làm hại người đã từng giúp đỡ mình được gọi là bị đánh bằng bàn tay ướt, tức là người vô ơn.
Na so bhadrāni passatīti so yathāvuttapuggalo idhaloke ca paraloke ca iṭṭhāni na passati, na vindati, na labhatīti attho.
Na so bhadrāni passati means such a person, as described, does not see, does not find, does not obtain what is desirable in this world and the next; that is the meaning.
Na so bhadrāni passatī (Người ấy không thấy được điều tốt lành) có nghĩa là người như vậy không thấy, không tìm được, không đạt được điều tốt lành ở đời này và đời sau.
Evaṃ sappurisadhammaṃ paggaṇhantena aṅkurena abhibhavitvā vutto so brāhmaṇo niruttaro tuṇhī ahosi.
Thus, when the prince Aṅkura extolled the Dhamma of the virtuous and overwhelmed him, that brahmin became speechless and remained silent.
Khi hoàng tử Aṅkura ca ngợi Pháp của bậc thiện nhân như vậy và áp đảo vị Bà-la-môn kia, vị Bà-la-môn kia không còn lời nào để đáp lại, bèn im lặng.
Yakkho pana tesaṃ dvinnaṃ vacanapaṭivacanāni sutvā brāhmaṇassa kujjhitvāpi ‘‘hotu imassa duṭṭhabrāhmaṇassa kattabbaṃ pacchā jānissāmī’’ti attano kenaci anabhibhavanīyatameva tāva dassento –
The Yakkha, however, after hearing the exchange between the two, though angered by the brahmin, thought, "Let it be. I will see what needs to be done with this wicked brahmin later," and for now, demonstrating his own invincibility to anyone, he said—
Tuy nhiên, vị Dạ-xoa sau khi nghe lời đối đáp của hai người, dù tức giận với vị Bà-la-môn, nhưng nghĩ: “Thôi được, việc cần làm với vị Bà-la-môn xấu xa này ta sẽ tính sau,” và để thể hiện rằng mình không thể bị ai áp đảo, vị Dạ-xoa nói:
Gāthamāha.
Thus, he spoke the verse.
Vị Dạ-xoa đã nói bài kệ này.
Tattha devena vāti yena kenaci devena vā.
Therein, devena vā means by any deva whatsoever.
Trong đó, devena vā (hoặc bởi vị trời) có nghĩa là bởi bất kỳ vị trời nào.
Manussena vāti etthāpi eseva nayo.
The same applies to manussena vā.
Manussena vā (hoặc bởi người) cũng theo cách đó.
Issariyena vāti devissariyena vā manussissariyena vā.
Issariyena vā means by the power of devas or the power of humans.
Issariyena vā (hoặc bởi bậc quyền uy) có nghĩa là bởi quyền uy của trời hoặc quyền uy của người.
Tattha devissariyaṃ nāma catumahārājikasakkasuyāmādīnaṃ deviddhi, manussissariyaṃ nāma cakkavattiādīnaṃ puññiddhi.
Among these, the power of devas refers to the divine power of the Cātumahārājika devas, Sakka, Suyāma, and others. The power of humans refers to the power of merit of Cakkavatti kings and others.
Trong đó, quyền uy của trời là thần thông của các vị trời như Tứ Đại Thiên Vương, Sakka, Suyāma, v.v. Quyền uy của người là phước đức của các vị Chuyển Luân Vương, v.v.
Tasmā issariyaggahaṇena mahānubhāve devamanusse saṅgaṇhāti.
Therefore, by the term issariya, devas and humans of great power are included.
Do đó, việc nắm giữ quyền uy bao gồm cả các vị trời và người có uy lực lớn.
Mahānubhāvāpi hi devā attano puññaphalūpatthambhite manussepi asati payogavipattiyaṃ abhibhavituṃ na sakkonti, pageva itare.
Indeed, even devas of great power, if there is no failure in their effort, cannot overcome humans who are supported by the fruit of their merit, let alone others.
Thật vậy, ngay cả các vị trời có uy lực lớn cũng không thể áp đảo những người được phước báu của chính họ hỗ trợ, nếu không có sự thất bại trong nỗ lực, huống chi là những người khác.
Hanti asahane nipāto.
Ha is an interjection indicating inability to endure.
Ha là một tiểu từ biểu thị sự không chịu đựng.
Na suppasayhoti appadhaṃsiyo.
Na suppasayho means not to be overthrown.
Na suppasayho (không dễ bị áp đảo) có nghĩa là không thể bị hủy hoại.
Yakkhohamasmi paramiddhipattoti attano puññaphalena ahaṃ yakkhattaṃ upagato asmi, yakkhova samāno na yo vā so vā, atha kho paramiddhipatto paramāya uttamāya yakkhiddhiyā samannāgato.
Yakkhohamasmi paramiddhipatto means "By the fruit of my merit, I have attained the state of a Yakkha. I am not just any Yakkha, but one endowed with supreme, excellent Yakkha power."
Yakkhohamasmi paramiddhipatto (Ta là một Dạ-xoa có thần thông vĩ đại) có nghĩa là nhờ phước báu của chính mình, ta đã đạt được trạng thái Dạ-xoa. Là một Dạ-xoa, ta không phải là Dạ-xoa tầm thường, mà là một Dạ-xoa có thần thông vĩ đại, được ban cho thần thông Dạ-xoa tối thượng.
Dūraṅgamoti khaṇeneva dūrampi ṭhānaṃ gantuṃ samattho.
Dūraṅgamo means capable of going to a distant place in an instant.
Dūraṅgamo (có thể đi xa) có nghĩa là có khả năng đi đến những nơi xa xôi chỉ trong chốc lát.
Vaṇṇabalūpapannoti rūpasampattiyā sarīrabalena ca upapanno samannāgatoti tīhipi padehi mantappayogādīhi attano anabhibhavanīyataṃyeva dasseti.
Vaṇṇabalūpapanno means endowed with beauty and physical strength. Thus, with these three terms, he indicates his invincibility through mantras, applications, and so on.
Vaṇṇabalūpapanno (có sắc đẹp và sức mạnh) có nghĩa là được ban cho sự hoàn hảo về hình thể và sức mạnh cơ thể. Bằng ba từ này, vị Dạ-xoa chỉ ra rằng mình không thể bị áp đảo bởi các câu thần chú hay các phương pháp khác.
Rūpasampanno hi paresaṃ bahumānito hoti, rūpasampadaṃ nissāya visabhāgavatthunāpi anākaḍḍhaniyovāti vaṇṇasampadā anabhibhavanīyakāraṇanti vuttā.
Indeed, a person endowed with beauty is highly esteemed by others, and relying on this beauty, he cannot be swayed even by unfavorable circumstances. Thus, beauty is said to be a cause of invincibility.
Thật vậy, người có sắc đẹp được người khác tôn trọng. Nhờ sự hoàn hảo về hình thể, người ấy không bị cuốn hút bởi những vật không phù hợp. Do đó, sự hoàn hảo về sắc đẹp được cho là nguyên nhân không thể bị áp đảo.
267. Tattha pāṇi teti tava dakkhiṇahattho.
267. Therein, pāṇi te means your right hand.
Trong đó, pāṇi te (tay của ngài) có nghĩa là bàn tay phải của ngài.
Sabbasovaṇṇoti sabbaso suvaṇṇavaṇṇo.
Sabbasovaṇṇo means golden in every respect.
Sabbasovaṇṇo (hoàn toàn bằng vàng) có nghĩa là có màu sắc hoàn toàn như vàng.
Pañcadhāroti pañcahi aṅgulīhi parehi kāmitavatthūnaṃ dhārā etassa santīti pañcadhāro.
Pañcadhāro means it has streams of desired objects from its five fingers, hence pañcadhāro.
Pañcadhāro (có năm dòng chảy) có nghĩa là có những dòng chảy của những vật mà người khác mong muốn từ năm ngón tay của vị Dạ-xoa đó. Do đó, vị Dạ-xoa đó được gọi là Pañcadhāro.
Madhussavoti madhurarasavissandako.
Madhussavo means flowing with sweet flavors.
Madhussavo (tuôn chảy mật ngọt) có nghĩa là tuôn chảy hương vị ngọt ngào.
Tenāha ‘‘nānārasā paggharantī’’ti, madhurakaṭukakasāvādibhedā nānāvidhā rasā vissandantīti attho.
Therefore, it says nānārasā paggharanti, meaning various kinds of flavors, such as sweet, pungent, astringent, and so on, flow forth.
Vì thế, bài kệ nói “nānārasā paggharantī” (nhiều hương vị khác nhau tuôn chảy), có nghĩa là nhiều loại hương vị khác nhau như ngọt, cay, chát, v.v., tuôn chảy.
Yakkhassa hi kāmadade madhurādirasasampannāni vividhāni khādanīyabhojanīyāni hatthe vissajjante madhurādirasā paggharantīti vuttaṃ.
Indeed, it is said that when the Yakkha extends his hand, which grants wishes, and various kinds of edibles and foods endowed with sweet and other flavors appear, sweet and other flavors flow forth.
Thật vậy, khi vị Dạ-xoa ban phát các loại thức ăn, đồ uống đa dạng, có đủ các hương vị ngọt ngào, v.v., theo ý muốn, từ bàn tay, thì các hương vị ngọt ngào, v.v., tuôn chảy, như đã nói.
Maññehaṃ taṃ purindadanti maññe ahaṃ taṃ purindadaṃ sakkaṃ, ‘‘evaṃmahānubhāvo sakko devarājā’’ti taṃ ahaṃ maññāmīti attho.
Maññehaṃ taṃ purindadaṃ means "I take you to be Purindada, Sakka." The meaning is, "I take you to be Sakka, the king of devas, who is of such great power."
Maññehaṃ taṃ purindadaṃ (Tôi nghĩ ngài là Purindada) có nghĩa là tôi nghĩ ngài là Sakka Purindada, “Tôi nghĩ ngài là Sakka, vị thiên vương có uy lực vĩ đại như vậy.” Đó là ý nghĩa.
268. Nāmhi devoti vessavaṇādiko pākaṭadevo na homi.
268. Nāmhi devo means "I am not a well-known deva like Vessavaṇa and others."
268. Nāmhi devo (Ta không phải là trời) có nghĩa là ta không phải là một vị trời hiển nhiên như Vessavaṇa, v.v.
Na gandhabboti gandhabbakāyikadevopi na homi.
Na gandhabbo means "Nor am I a deva of the Gandhabba class."
Na gandhabbo (cũng không phải là Càn-thát-bà) có nghĩa là ta cũng không phải là một vị trời thuộc loài Càn-thát-bà.
Nāpi sakko purindadoti purimattabhāve pure dānassa paṭṭhapitattā ‘‘purindado’’ti laddhanāmo sakko devarājāpi na homi.
Nāpi sakko purindado means "Nor am I Sakka, the king of devas, who gained the name Purindado because he established dana in a previous existence."
Nāpi sakko purindado (cũng không phải là Sakka Purindada) có nghĩa là ta cũng không phải là Sakka, vị thiên vương có tên Purindada vì đã bắt đầu bố thí trong kiếp trước.
Kataro pana ahosīti āha ‘‘petaṃ maṃ aṅkura jānāhī’’tiādi.
"Who then was I?" he said, beginning with, "O Aṅkura, know me to be a peta."
Vậy ta là ai? Vị Dạ-xoa nói: “petaṃ maṃ aṅkura jānāhī” (Này Aṅkura, hãy biết ta là một ngạ quỷ), v.v.
Aṅkurapetūpapattikaṃ maṃ jānāhi, ‘‘aññataro petamahiddhiko’’ti maṃ upadhārehi.
"O Aṅkura, know me as one reborn as a peta; consider me as 'a certain peta of great power'."
Hãy biết ta là một ngạ quỷ tái sinh, hãy coi ta là một ngạ quỷ có thần thông vĩ đại.
Roruvamhā idhāgatanti roruvanagarato cavitvā marukantāre idha imasmiṃ nigrodharukkhe upapajjanavasena āgataṃ, ettha nibbattanti attho.
"Having come here from Roruva means having passed away from Roruva city, reborn in this banyan tree in the desert, having come in the manner of rebirth; the meaning is 'having come into existence here'."
Roruvamhā idhāgataṃ (đến từ Roruva) có nghĩa là đã chết từ thành phố Roruva và tái sinh ở đây, dưới gốc cây bàng này trong sa mạc, tức là đã được sinh ra ở đây.
269. Kiṃsīlo kiṃsamācāro, roruvasmiṃ pure tuvanti pubbe purimattabhāve roruvanagare vasanto tvaṃ kiṃsīlo kiṃsamācāro ahosi, pāpato nivattanalakkhaṇaṃ kīdisaṃ sīlaṃ samādāya saṃvattitapuññakiriyālakkhaṇena samācārena kiṃsamācāro, dānādīsu kusalasamācāresu kīdiso samācāro ahosīti attho.
269. "What was your virtue, what was your conduct, in Roruva city previously? means, in your former existence, dwelling in Roruva city, what kind of virtue and what kind of conduct did you have? What kind of virtue, characterized by turning away from evil, did you undertake? And with what kind of conduct, characterized by wholesome deeds such as giving, what kind of conduct did you have? This is the meaning."
269. Kiṃsīlo kiṃsamācāro, roruvasmiṃ pure tuvaṃ (Ngài có giới hạnh và hành vi như thế nào, khi ngài ở thành Roruva?) có nghĩa là khi ngài sống ở thành phố Roruva trong kiếp trước, ngài có giới hạnh như thế nào, ngài đã giữ giới nào có đặc tính là từ bỏ điều ác, và ngài có hành vi như thế nào với hành vi thiện lành đã được thực hiện, ngài có hành vi như thế nào trong các hành vi thiện lành như bố thí, v.v.? Đó là ý nghĩa.
Kena te brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhatīti kīdisena seṭṭhacariyena idaṃ evarūpaṃ tava hatthesu puññaphalaṃ idāni samijjhati nipphajjati, taṃ kathehīti attho.
"By what holy life (brahmacariya) does merit manifest in your hand? means, by what kind of excellent conduct does such a fruit of merit now arise, is fulfilled, in your hands? Relate that, this is the meaning."
Kena te brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhatī (Nhờ Phạm hạnh nào mà phước báu của ngài được thành tựu trên bàn tay?) có nghĩa là nhờ Phạm hạnh cao thượng nào mà quả phước báu như vậy được thành tựu trên bàn tay của ngài bây giờ? Hãy kể cho ta nghe điều đó. Đó là ý nghĩa.
Puññaphalañhi idha uttarapadalopena ‘‘puñña’’nti adhippetaṃ.
Indeed, the fruit of merit (puññaphala) is here intended by "merit" (puñña), with the elision of the latter word.
Ở đây, quả phước báu được gọi là “puñña” (phước) bằng cách lược bỏ từ cuối.
Tatthā hi taṃ ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80) puññanti vuttaṃ.
For this (term) is called "merit" in passages such as, "Monks, on account of undertaking wholesome states, this merit thus increases."
Ở đó, quả thật, lời ấy đã được nói là "phước báu" trong các đoạn như: "Này các Tỳ-khưu, do nhân duyên thọ trì các pháp thiện, phước báu này tăng trưởng như vậy."
270. Tunnavāyoti tunnakāro.
270. Tunnavāyo means a tailor.
270. Tunnavāyo có nghĩa là người thợ may.
Sukicchavuttīti suṭṭhu kicchaputtiko ativiya dukkhajīviko.
Sukicchavuttī means one whose livelihood is very difficult, one who lives in great hardship.
Sukicchavuttī có nghĩa là người có cuộc sống rất khó khăn, cực kỳ khốn khổ.
Kapaṇoti varāko, dīnoti attho.
Kapaṇo means a wretch, a pauper, this is the meaning.
Kapaṇo có nghĩa là người đáng thương, khốn khổ.
Na me vijjati dātaveti addhikānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ dātuṃ kiñci dātabbayuttakaṃ mayhaṃ natthi, cittaṃ pana me dānaṃ dinnanti adhippāyo.
Na me vijjati dātave means, I have nothing suitable to give to wayfarers, ascetics, or brahmins; but my intention is that a gift has been given. This is the meaning.
Na me vijjati dātave có nghĩa là tôi không có bất cứ thứ gì đáng để cúng dường cho các Sa-môn, Bà-la-môn đang cần, nhưng ý định của tôi là đã cúng dường bố thí.
271. Nivesananti gharaṃ, kammakaraṇasālā vā.
271. Nivesana means a house, or a work hall.
271. Nivesana có nghĩa là nhà, hoặc là hội trường làm việc.
Asayhassa upantiketi asayhassa mahāseṭṭhino gehassa samīpe.
Asayhassa upantike means near the house of the great merchant Asayha.
Asayhassa upantike có nghĩa là gần nhà của đại phú hộ Asayha.
Saddhassāti kammaphalasaddhāya samannāgatassa.
Saddhassa means endowed with faith in kamma and its results.
Saddhassa có nghĩa là người có đức tin vào quả của nghiệp.
Dānapatinoti dāne nirantarappavattāya pariccāgasampattiyā lobhassa ca abhibhavena patibhūtassa.
Dānapatino means one who is a master due to uninterrupted generosity in giving and having overcome greed with the accomplishment of relinquishment.
Dānapatino có nghĩa là người chủ của sự bố thí, người đã chiến thắng lòng tham do sự bố thí liên tục và đầy đủ.
Katapuññassāti pubbe katasucaritakammassa.
Katapuññassa means one who has performed wholesome deeds previously.
Katapuññassa có nghĩa là người đã làm các thiện nghiệp trong quá khứ.
Lajjinoti pāpajigucchanasabhāvassa.
Lajjino means one whose nature is to abhor evil.
Lajjino có nghĩa là người có bản chất ghê tởm tội lỗi.
272. Tatthāti tasmiṃ mama nivesane.
272. Tatthā means in that dwelling of mine.
272. Tatthā có nghĩa là tại nơi ở đó của tôi.
Yācanakāyantīti yācanakā janā asayhaseṭṭhiṃ kiñci yācitukāmā āgacchanti.
Yācanakā yācantī means supplicants come, wishing to ask something from the merchant Asayha.
Yācanakāyanti có nghĩa là những người đang cần muốn xin điều gì đó từ phú hộ Asayha.
Nānāgottāti nānāvidhagottāpadesā.
Nānāgottā means those from various different lineages.
Nānāgottā có nghĩa là những người thuộc nhiều dòng tộc khác nhau.
Vanibbakāti vaṇṇadīpakā, ye dāyakassa puññaphalādiñca guṇakittanādimukhena attano atthikabhāvaṃ pavedentā vicaranti.
Vanibbakā means eulogists, who wander about proclaiming their need through praising the donor's fruits of merit and other good qualities.
Vanibbakā có nghĩa là những người ca ngợi phẩm hạnh, những người đi khắp nơi bày tỏ sự cần thiết của mình bằng cách ca ngợi quả phước của người bố thí và các phẩm chất khác.
Te ca maṃ tattha pucchantīti tatthāti nipātamattaṃ, te yācakādayo maṃ asayhaseṭṭhino nivesanaṃ pucchanti.
Te ca maṃ tattha pucchantī – here tatthā is merely a particle; those supplicants and others ask me about the dwelling of the merchant Asayha.
Te ca maṃ tattha pucchantī có nghĩa là từ tatthā chỉ là một giới từ, những người xin xỏ đó hỏi tôi về nhà của phú hộ Asayha.
Akkharacintakā hi īdisesu ṭhānesu kammadvayaṃ icchanti.
Indeed, grammarians desire two cases (accusative and locative) in such places.
Quả thật, các nhà ngữ pháp học mong muốn có hai trường hợp (cách) ở những chỗ như vậy.
273. Kattha gacchāma bhaddaṃ vo, kattha dānaṃ padīyatīti tesaṃ pucchanākāradassanaṃ.
273. Kattha gacchāma bhaddaṃ vo, kattha dānaṃ padīyatī is a demonstration of their manner of asking.
273. Kattha gacchāma bhaddaṃ vo, kattha dānaṃ padīyatī là sự trình bày cách họ hỏi.
Ayaṃ pettha attho – bhaddaṃ tumhākaṃ hotu, mayaṃ ‘‘asayhamahāseṭṭhinā dānaṃ padīyatī’’ti sutvā āgatā, kattha dānaṃ padīyati, kattha vā mayaṃ gacchāma, kattha gatena dānaṃ sakkā laddhunti.
The meaning here is this: May good fortune be yours. We have come having heard that "the great merchant Asayha gives donations." Where is the donation given? Or where should we go? Where can we go to receive a donation?
Ý nghĩa ở đây là: "Cầu mong điều tốt lành đến với quý vị. Chúng tôi nghe nói rằng đại phú hộ Asayha đang bố thí nên đã đến đây. Việc bố thí được thực hiện ở đâu? Chúng tôi nên đi đâu? Đi đến đâu thì có thể nhận được vật bố thí?"
Tesāhaṃ puṭṭho akkhāmīti evaṃ tehi addhikajanehi labhanaṭṭhānaṃ puṭṭho ‘‘ahaṃ pubbe akatapuññatāya idāni īdisānaṃ kiñci dātuṃ asamattho jāto, dānaggaṃ pana imesaṃ dassento lābhassa upāyācikkhaṇena pītiṃ uppādento ettakenapi bahuṃ puññaṃ pasavāmī’’ti gāravaṃ uppādetvā dakkhiṇaṃ bāhuṃ pasāretvā tesaṃ asayhaseṭṭhissa nivesanaṃ akkhāmi.
Tesāhaṃ puṭṭho akkhāmī means, when asked by those wayfarers about the place of receiving, I (thought), "Because I did not perform merit previously, I am now unable to give anything to such people. However, by showing them the alms-hall and generating joy by pointing out the means of gaining, I shall generate much merit even by this much." Having thus generated respect, I extended my right arm and pointed out the dwelling of the merchant Asayha to them.
Tesāhaṃ puṭṭho akkhāmī có nghĩa là khi được những người lữ hành hỏi về nơi nhận vật bố thí như vậy, tôi nghĩ: "Do trước đây chưa làm phước, bây giờ tôi không thể cho những người này bất cứ thứ gì. Nhưng khi chỉ cho họ nơi bố thí, tôi sẽ tạo ra niềm vui cho họ bằng cách chỉ cho họ phương tiện để có được lợi lộc, và bằng cách đó tôi sẽ tạo ra nhiều phước báu." Với suy nghĩ đó, tôi bày tỏ lòng kính trọng, duỗi cánh tay phải ra và chỉ cho họ nhà của phú hộ Asayha.
Tenāha ‘‘paggayha dakkhiṇaṃ bāhu’’ntiādi.
Therefore, he said, beginning with, "Paggayha dakkhiṇaṃ bāhu (having extended his right arm)."
Vì vậy, ngài nói: "Paggayha dakkhiṇaṃ bāhu" và vân vân.
274. Tena pāṇi kāmadadoti tena paradānapakāsanena parena katassa dānassa sakkaccaṃ anumodanamattena hetunā idāni mayhaṃ hattho kapparukkho viya santānakalatā viya ca kāmaduho icchiticchitadāyī kāmadado hoti.
274. Tena pāṇi kāmadado means, by that reason of merely reverently rejoicing in another's gift that was revealed, my hand now becomes a giver of all desires, like a wish-fulfilling tree or a celestial creeper.
274. Tena pāṇi kāmadado có nghĩa là do nhân duyên của việc tán thán sự bố thí của người khác, chỉ bằng cách hoan hỷ chân thành với sự bố thí do người khác thực hiện, bây giờ bàn tay của tôi trở thành một bàn tay ban cho mọi điều ước muốn, giống như cây như ý hoặc dây leo Santānakalatā.
Kāmadado ca honto tena pāṇi madhussavo iṭṭhavatthuvissajjanako jāto.
And being a giver of all desires, tena pāṇi madhussavo (by that, the hand flows with honey), it became a dispenser of desired things.
Và khi bàn tay ban cho mọi điều ước muốn, tena pāṇi madhussavo (bàn tay ấy) trở thành bàn tay ban phát những vật mong muốn.
276. Na kira tvaṃ adā dānanti kirāti anussavanatthe nipāto, tvaṃ kira attano santakaṃ na pariccaji, sakapāṇīhi sahatthehi yassa kassaci samaṇassa vā brāhmaṇassa vā kiñci dānaṃ na adāsi.
276. Na kira tvaṃ adā dāna – here kirā is a particle indicating hearsay. It is said that you did not relinquish what was your own; you did not give any donation with your own hands to any ascetic or brahmin. This is the meaning.
276. Na kira tvaṃ adā dāna có nghĩa là từ kirā là một giới từ chỉ sự nghe nói. Nghe nói rằng bạn không hề từ bỏ tài sản của mình, bạn không hề tự tay bố thí bất cứ thứ gì cho bất kỳ Sa-môn hay Bà-la-môn nào.
Parassa dānaṃ anumodamānoti kevalaṃ pana parena kataṃ parassa dānaṃ ‘‘aho dānaṃ pavattesī’’ti anumodamānoyeva vihāsi.
Parassa dānaṃ anumodamāno means, you merely remained rejoicing in another's gift, saying, "Oh, what a wonderful gift he made!"
Parassa dānaṃ anumodamāno có nghĩa là bạn chỉ hoan hỷ với sự bố thí của người khác, nói rằng: "Ồ, sự bố thí thật tuyệt vời!"
278. Yo so dānamadā, bhante, pasanno sakapāṇibhīti devaputtaṃ gāravena ālapati.
278. Yo so dānamadā, bhante, pasanno sakapāṇibhī – he addresses the devaputta with respect.
278. Yo so dānamadā, bhante, pasanno sakapāṇibhī là lời gọi vị thiên tử một cách kính trọng.
Bhante, parena katassa dānānumodakassa tāva tuyhaṃ īdisaṃ phalaṃ evarūpo ānubhāvo, yo pana so asayhamahāseṭṭhi mahādānaṃ adāsi, pasannacitto hutvā sahatthehi tadā mahādānaṃ pavattesi.
Venerable sir, such is the fruit and such the power of you, who merely rejoiced in another's gift. But what about the great merchant Asayha, who gave a great donation, with a clear mind and his own hands, on that occasion?
Thưa ngài, quả báo của ngài, người chỉ hoan hỷ với sự bố thí của người khác, đã là như vậy, với oai lực như thế này. Còn vị đại phú hộ Asayha, người đã bố thí lớn, với tâm thanh tịnh, đã tự tay thực hiện sự bố thí lớn vào lúc đó, thì sao?
So hitvā mānusaṃ dehanti so idha manussattabhāvaṃ pahāya.
So hitvā mānusaṃ deha means, that Asayha, having abandoned this human existence.
So hitvā mānusaṃ deha có nghĩa là ông ấy đã từ bỏ thân người ở đây.
Kinti kataraṃ.
Kiṃ means what kind of.
Ki có nghĩa là gì.
Nu soti nūti nipātamattaṃ.
Nu so – here nū is merely a particle.
Nu so có nghĩa là từ nū chỉ là một giới từ.
Disataṃ gatoti disaṃ ṭhānaṃ gato, kīdisī tassa gato nipphattīti asayhaseṭṭhino abhisamparāyaṃ pucchi.
Disataṃ gato means gone to what direction or state? What kind of accomplishment of destiny was his? Thus he asked about the future destiny of the merchant Asayha.
Disataṃ gato có nghĩa là đã đi đến nơi nào, thành tựu của ông ấy là gì? Đây là câu hỏi về cảnh giới sau khi chết của phú hộ Asayha.
279. Asayhasāhinoti aññehi maccharīhi lobhābhibhūtehi sahituṃ vahituṃ asakkuṇeyyassa pariccāgādivibhāgassa sappurisadhurassa sahanato asayhasāhino.
279. Asayhasāhino means of Asayha, who bears the burden of a good person, which is the practice of giving and sharing, and which cannot be endured or sustained by others who are stingy and overcome by greed.
279. Asayhasāhino có nghĩa là của Asayha, người không thể bị các kẻ keo kiệt và bị lòng tham chi phối chịu đựng hay gánh vác, vì ông đã gánh vác gánh nặng của người thiện trí, tức là sự phân chia bố thí và các việc khác.
Aṅgīrasassāti aṅgato nikkhamanakajutissa.
Aṅgīrasassa means one whose radiance issues from his limbs.
Aṅgīrasassa có nghĩa là người có ánh sáng phát ra từ thân.
Rasoti hi jutiyā adhivacanaṃ.
Indeed, raso is a term for radiance.
Quả thật, từ "raso" là đồng nghĩa với "jutiyā" (ánh sáng).
Tassa kira yācake āgacchante disvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ uppajjati, mukhavaṇṇo vippasīdati, taṃ attano paccakkhaṃ katvā evamāha.
It is said that when he saw supplicants approaching, great joy and delight would arise in him, and his facial complexion would brighten. Having personally witnessed this, he said so.
Nghe nói rằng khi thấy những người xin xỏ đến, ông ấy phát sinh niềm hoan hỷ và hân hoan lớn lao, sắc mặt tươi sáng. Vị thiên tử đã tự mình chứng kiến điều đó nên nói như vậy.
Gatiṃ āgatiṃ vāti tassa ‘‘asukaṃ nāma gatiṃ, ito gato’’ti gatiṃ vā ‘‘tato vā pana asukasmiṃ kāle idhāgamissatī’’ti āgatiṃ vā nāhaṃ jānāmi, avisayo esa mayhaṃ.
Gatiṃ āgatiṃ vā means, I do not know his gatiṃ (destiny), for example, "He has gone from here to such and such a destiny," or his āgatiṃ (return), for example, "He will come back here at such and such a time." This is beyond my scope.
Gatiṃ āgatiṃ vā có nghĩa là tôi không biết cảnh giới mà ông ấy đã đi đến, nói rằng "ông ấy đã đi đến cảnh giới tên là...", hay sự trở lại của ông ấy, nói rằng "từ đó ông ấy sẽ đến đây vào lúc nào đó". Đó không phải là phạm vi của tôi.
Sutañca me vessavaṇassa santiketi apica kho upaṭṭhānaṃ gatena vessavaṇassa mahārājassa santike sutametaṃ mayā.
Sutañca me vessavaṇassa santike means, moreover, I heard this from the great King Vessavaṇa, when I went to attend upon him.
Sutañca me vessavaṇassa santike có nghĩa là hơn nữa, tôi đã nghe điều này từ đại thiên vương Vessavaṇa khi tôi đến hầu hạ ngài.
Sakkassa sahabyataṃ gato asayhoti asayhaseṭṭhi sakkassa devānamindassa sahabyataṃ gato ahosi, tāvatiṃsabhavane nibbattoti attho.
Sakkassa sahabyataṃ gato asayho means, the merchant Asayha has gone to the companionship of Sakka, king of devas; he was reborn in the Tāvatiṃsa realm. This is the meaning.
Sakkassa sahabyataṃ gato asayho có nghĩa là phú hộ Asayha đã đi đến sự đồng hành với Sakka, vua của chư thiên, tức là ông ấy đã tái sinh ở cõi trời Tāvatiṃsa.
280. Alameva kātuṃ kalyāṇanti yaṃkiñci kalyāṇaṃ kusalaṃ puññaṃ kātuṃ yuttameva patirūpameva.
280. Alameva kātuṃ kalyāṇaṃ means, it is indeed fitting and proper to do any wholesome deed or merit.
280. Alameva kātuṃ kalyāṇaṃ có nghĩa là bất cứ điều thiện, lành, phước báu nào đều đáng để làm, đều phù hợp.
Tattha pana yaṃ sabbasādhāraṇaṃ sukatataraṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘dānaṃ dātuṃ yathāraha’’nti vuttaṃ, attano vibhavabalānurūpaṃ dānaṃ dātuṃ alameva.
To show what is most commonly performed and excellent among such deeds, it is said, "Dānaṃ dātuṃ yathārahaṃ (to give a donation as is fitting)," meaning it is indeed proper to give a donation according to one's wealth and power.
Để chỉ ra điều thiện phổ biến và tốt nhất trong số đó, ngài nói "dānaṃ dātuṃ yathāraha", có nghĩa là đáng để bố thí tùy theo khả năng và tài sản của mình.
Tattha kāraṇamāha ‘‘pāṇiṃ kāmadadaṃ disvā’’ti.
The reason for this is given in Pāṇiṃ kāmadadaṃ disvā (having seen the hand that grants wishes).
Ở đây, ngài nêu lý do: "pāṇiṃ kāmadadaṃ disvā".
Yatra hi nāma parakatapuññānumodanapubbakena dānapatinivesanamaggācikkhaṇamattena ayaṃ hattho kāmadado diṭṭho, imaṃ disvā.
Indeed, since this hand, which grants wishes, was seen merely by expressing joy for merit done by others and by indicating the path to the donor’s house, having seen this—
Quả thật, khi thấy bàn tay này ban cho mọi điều ước muốn, chỉ bằng việc tán thán phước báu do người khác làm và chỉ đường đến nhà của người bố thí, khi thấy điều này.
Ko puññaṃ na karissatīti mādiso ko nāma attano patiṭṭhānabhūtaṃ puññaṃ na karissatīti.
Who would not make merit? means, who like me would not make merit, which is one’s own support?
Ko puññaṃ na karissatī có nghĩa là ai như tôi mà lại không làm phước báu, là nơi nương tựa cho chính mình?
281. Evaṃ aniyamavasena puññakiriyāya ādaraṃ dassetvā idāni attani taṃ niyametvā dassento ‘‘so hi nūnā’’tiādigāthādvayamāha.
Thus, having shown enthusiasm for meritorious deeds in an indeterminate way, he now, intending to show it as fixed in himself, uttered the two verses beginning with ‘‘so hi nūnā’’.
281. Sau khi bày tỏ sự quan tâm đến việc làm phước nói chung như vậy, bây giờ, để xác định điều đó cho chính mình, ngài nói hai câu kệ bắt đầu bằng "so hi nūnā".
Tattha soti so ahaṃ.
Therein, so means that I.
Trong đó, so có nghĩa là tôi.
Hīti avadhāraṇe nipāto, nūnāti parivitakke.
Hī is a particle for emphasis, nūnā for deliberation.
Hī là một giới từ dùng để nhấn mạnh, nūnā là để suy đoán.
Ito gantvāti ito marubhūmito apagantvā.
Ito gantvā means having departed from this desert land.
Ito gantvā có nghĩa là rời khỏi sa mạc này.
Anuppatvāna dvārakanti dvāravatīnagaraṃ anupāpuṇitvā.
Anuppatvāna dvārakaṃ means having arrived at the city of Dvāravatī.
Anuppatvāna dvārakaṃ có nghĩa là đến thành Dvāravatī.
Paṭṭhapayissāmīti pavattayissāmi.
Paṭṭhapayissāmī means I shall establish.
Paṭṭhapayissāmī có nghĩa là tôi sẽ thực hiện.
Evaṃ aṅkurena ‘‘dānaṃ dassāmī’’ti paṭiññāya katāya yakkho tuṭṭhamānaso ‘‘mārisa, tvaṃ vissattho dānaṃ dehi, ahaṃ pana te sahāyakiccaṃ karissāmi, yena te deyyadhammo na parikkhayaṃ gamissati, tena pakārena karissāmī’’ti taṃ dānakiriyāya samuttejetvā ‘‘brāhmaṇa vāṇija, tvaṃ kira mādise balakkārena netukāmo attano pamāṇaṃ na jānāsī’’ti tassa bhaṇḍamantaradhāpetvā taṃ yakkhavibhiṃsakāya bhiṃsāpento santajjesi.
When Aṅkura thus declared, ‘‘I shall give a donation,’’ the yakkha, with a joyful mind, said, ‘‘Sir, you may give a donation freely; I shall act as your helper, and I shall ensure that your offerings do not diminish,’’ and having thus encouraged him in the act of giving, he threatened him by making his goods disappear and intimidating him with a yakkha-like fright, saying, ‘‘Brahmin merchant, you who wish to forcibly lead away one like me, do not know your own measure!’’
Khi Aṅkura đã hứa "tôi sẽ bố thí" như vậy, vị Dạ-xoa hoan hỷ nói: "Này Mārisa, bạn hãy bố thí thoải mái. Tôi sẽ giúp bạn để vật bố thí của bạn không bị cạn kiệt. Tôi sẽ làm theo cách đó." Sau khi khuyến khích Aṅkura làm việc bố thí, vị Dạ-xoa lại nói: "Này Bà-la-môn thương gia, bạn muốn cưỡng bức những người như tôi mà không biết giới hạn của mình sao?" Nói vậy, vị Dạ-xoa đã làm cho hàng hóa của ông biến mất và đe dọa ông bằng cách dọa nạt của Dạ-xoa. Sau đó, Aṅkura đã cầu xin vị Dạ-xoa bằng nhiều cách, và khi vị Bà-la-môn đã làm cho vị Dạ-xoa tha thứ và hoan hỷ, tất cả hàng hóa đã trở lại bình thường. Khi đêm đến, Aṅkura đã tiễn vị Dạ-xoa và đi tiếp. Không xa đó, ông thấy một vị ngạ quỷ có vẻ ngoài cực kỳ ghê tởm. Muốn hỏi về nghiệp mà vị ngạ quỷ đã làm —
Atha naṃ aṅkuro nānappakāraṃ yācitvā brāhmaṇena khamāpento pasādetvā sabbabhaṇḍaṃ pākatikaṃ kārāpetvā rattiyā upagatāya yakkhaṃ vissajjetvā gacchanto tassa avidūre aññataraṃ ativiya bībhacchadassanaṃ petaṃ disvā tena katakammaṃ pucchanto –
Then Aṅkura, having pleaded with the yakkha in various ways and having the brahmin appease him, made him pleased and restored all the goods to their original state. As night approached, he dismissed the yakkha and, as he was leaving, not far from there, he saw another preta of extremely repulsive appearance. Wishing to ask about the deeds done by him, he—
Gāthamāha.
uttered the verse.
Ngài đã nói bài kệ.
Tattha kuṇāti kuṇikā paṭikuṇikā anujubhūtā.
Therein, kuṇā means crooked, bent, not straight.
Trong đó, kuṇā có nghĩa là cong queo, không thẳng.
Kuṇalīkatanti mukhavikārena vikuṇitaṃ saṃkuṇitaṃ.
Kuṇalīkataṃ means distorted, shriveled by a facial contortion.
Kuṇalīkata nghĩa là: bị nhăn nhúm, co lại do biến dạng khuôn mặt.
Paggharantīti asuciṃ vissandanti.
Paggharantī means they stream with impurity.
Paggharantī nghĩa là: chảy ra những thứ ô uế.
284. Tattha ‘‘aṅgīrasassā’’tiādinā asayhaseṭṭhiṃ kitteti.
284. Therein, with ‘‘aṅgīrasassā’’ and so on, he praises the rich man Asayha.
Trong đó, Aṅgīrasassā và các từ tiếp theo ca ngợi trưởng giả Asayha.
Gharamesinoti gharamāvasantassa gahaṭṭhassa.
Gharamāvasantassa means of the householder dwelling in the house.
Gharamāvasantassa nghĩa là: của người cư sĩ sống trong nhà.
Dānavissaggeti dānagge pariccāgaṭṭhāne.
Dānavissagge means at the place of donation, the place of giving.
Dānavissagge nghĩa là: tại nơi bố thí, nơi cúng dường.
Dāne adhikato ahunti deyyadhammassa pariccajane dānādhikāre adhikato ṭhapito ahosiṃ.
Dāne adhikato ahuṃ means I was appointed as chief in the act of giving, in the donation of offerings.
Dāne adhikato ahu nghĩa là: tôi đã được đặt vào vị trí phụ trách việc bố thí, việc cúng dường các phẩm vật.
285. Ekamantaṃ apakkammāti yācanake bhojanatthike āgate disvā dānabyāvaṭena dānaggato anapakkamma yathāṭhāneyeva ṭhatvā sañjātapītisomanassena vippasannamukhavaṇṇena sahatthena dānaṃ dātabbaṃ, parehi vā patirūpehi dāpetabbaṃ, ahaṃ pana tathā akatvā yācanake āgacchante dūratova disvā attānaṃ adassento ekamantaṃ apakkamma apakkamitvā.
Ekamantaṃ apakkammā means, having seen the beggars who had come seeking food, one who is busy with alms should not move away from the alms-pavilion but should remain in the same place and give alms with his own hand, with a joyful and pleased countenance, or have them given by suitable others. But I, not doing so, having seen the approaching beggars from afar, not showing myself, moved aside, departed to one side.
Ekamantaṃ apakkammā nghĩa là: khi thấy những người xin ăn đến để xin thức ăn, người phụ trách việc bố thí không nên rời khỏi nơi bố thí mà nên đứng tại chỗ, với vẻ mặt hoan hỷ, vui mừng, tự tay bố thí hoặc nhờ người khác bố thí. Nhưng tôi đã không làm như vậy, khi thấy những người xin ăn đến từ xa, tôi đã tránh sang một bên, không để lộ mình.
Akāsiṃ kuṇaliṃ mukhanti vikuṇitaṃ saṅkucitaṃ mukhaṃ akāsiṃ.
Akāsiṃ kuṇaliṃ mukhaṃ means I made my face contorted, shriveled.
Akāsiṃ kuṇaliṃ mukha nghĩa là: tôi đã nhăn nhó, co rúm khuôn mặt.
286. Tenāti yasmā tadāhaṃ sāminā dānādhikāre niyutto samāno dānakāle upaṭṭhite macchariyāpakato dānaggato apakkamanto pādehi saṅkocaṃ āpajjiṃ, sahatthehi dātabbe tathā akatvā hatthasaṅkocaṃ āpajjiṃ, pasannamukhena bhavitabbe mukhasaṅkocaṃ āpajjiṃ, piyacakkhūhi oloketabbe cakkhukālusiyaṃ uppādesiṃ, tasmā hatthaṅguliyo ca pādaṅguliyo ca kuṇitā jātā, mukhañca kuṇalīkataṃ virūparūpaṃ saṅkucitaṃ, akkhīni asucīduggandhajegucchāni assūni paggharantīti attho.
286. Tenāti: Because at that time, being appointed by my master to the administration of alms, when the time for giving alms arrived, overcome by stinginess, I recoiled with my feet, withdrawing from the alms-hall. Instead of giving with my own hands, I recoiled my hands. Instead of having a pleasant face, I recoiled my face. Instead of looking with loving eyes, I caused a darkening of the eyes. Therefore, my finger-joints and toe-joints became crooked, my face became twisted, disfigured, and shriveled, and my eyes stream with impure, foul-smelling, disgusting tears—such is the meaning.
Tenā nghĩa là: bởi vì khi đó tôi được chủ nhân giao phó trách nhiệm bố thí, nhưng khi đến lúc bố thí, tôi đã bị lòng keo kiệt chi phối, khi rời khỏi nơi bố thí, tôi đã co rúm chân lại; khi đáng lẽ phải tự tay bố thí, tôi đã không làm như vậy mà co rúm tay lại; khi đáng lẽ phải có vẻ mặt tươi tắn, tôi đã nhăn nhó mặt mày; khi đáng lẽ phải nhìn bằng ánh mắt thân thiện, tôi đã làm cho mắt mình trở nên đục ngầu. Vì vậy, các ngón tay và ngón chân của tôi bị cong, khuôn mặt của tôi bị nhăn nhó, méo mó, và mắt tôi chảy ra nước mắt hôi hám, ghê tởm, đó là ý nghĩa.
Tena vuttaṃ –
Thus it was said:
Vì vậy, đã nói:
Gāthamāha.
He spoke this verse.
Vị ấy đã nói bài kệ.
Tassattho – dānaṃ dadanto puriso kathañhi nāma taṃ parapattiyaṃ parena pāpetabbaṃ sādhetabbaṃ kareyya, attapaccakkhameva katvā sahattheneva dadeyya, sayaṃ vā tattha byāvaṭo bhaveyya, aññathā attano deyyadhammo aṭṭhāne viddhaṃsiyetha, dakkhiṇeyyā ca dānena parihāyeyyunti.
Its meaning is: How indeed should a person giving alms cause that to be accomplished by another? He should do it himself, giving with his own hands, or he should be personally engaged in it. Otherwise, his gift would be wasted in vain, and the worthy recipients would be deprived of the alms.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: một người bố thí, làm sao lại có thể để người khác thực hiện, hoàn thành việc đó? Vị ấy nên tự mình làm, tự tay bố thí, hoặc tự mình tham gia vào việc đó. Nếu không, phẩm vật bố thí của mình có thể bị hủy hoại một cách không thích đáng, và những người đáng được cúng dường có thể bị thiếu thốn các món bố thí.
291. Tattha tatoti marukantārato.
291. Therein, tatoti: from the desert wilderness.
291. Trong đó, tato có nghĩa là từ sa mạc khô cằn.
Nivattitvāti paṭinivattitvā.
Nivattitvāti: having returned.
Nivattitvā có nghĩa là quay trở lại.
Anuppatvāna dvārakanti dvāravatīnagaraṃ anupāpuṇitvā.
Anuppatvāna dvārakanti: having reached the city of Dvāravatī.
Anuppatvāna dvārakaṃ có nghĩa là đến thành Dvāravatī.
Dānaṃ paṭṭhapayi aṅguroti yakkhena paripūritasakalakoṭṭhāgāro sabbapātheyyakaṃ mahādānaṃ so aṅguro paṭṭhapesi.
Dānaṃ paṭṭhapayi aṅkuroti: that Ankura, whose entire storehouse was filled by the yakkha, established a great almsgiving of all provisions.
Dānaṃ paṭṭhapayi Anguro có nghĩa là vị Angura ấy, với kho lương thực đầy đủ do Dạ-xoa (yakkha) làm cho, đã thiết lập một đại bố thí gồm tất cả các loại lương thực.
Yaṃtumassa sukhāvahanti yaṃ attano sampati āyatiñca sukhanibbattakaṃ.
Yaṃtumassa sukhāvahanti: which brings happiness to him both now and in the future.
Yaṃ tumassa sukhāvahaṃ có nghĩa là điều gì mang lại hạnh phúc cho chính mình trong hiện tại và tương lai.
293. Ko chātoti ko jighacchito, so āgantvā yathāruci bhuñjatūti adhippāyo.
293. Ko chātoti: Who is hungry? The intention is: let him come and eat as he pleases.
293. Ko chāto có nghĩa là ai đói, ý là người đói hãy đến và ăn tùy thích.
Eseva nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Tương tự cho các từ còn lại.
Tasitoti pipāsito.
Tasitoti: thirsty.
Tasito có nghĩa là khát nước.
Paridahissatīti nivāsessati pārupissati cāti attho.
Paridahissatī means one will wear and will clothe oneself.
Paridahissatī có nghĩa là sẽ mặc, sẽ khoác.
Santānīti parissamappattāni.
Santānī means those that have reached exhaustion.
Santānī có nghĩa là đã kiệt sức.
Yoggānīti rathavāhanāni.
Yoggānī means chariots and conveyances.
Yoggānī có nghĩa là xe cộ, phương tiện vận chuyển.
Ito yojentu vāhananti ito yoggasamūhato yathārucitaṃ gahetvā vāhanaṃ yojentu.
Ito yojentu vāhanaṃ means, "From this collection of conveyances, take what is desired and harness a vehicle."
Ito yojentu vāhana có nghĩa là hãy lấy phương tiện vận chuyển tùy thích từ nhóm xe cộ này và sử dụng.
294. Ko chatticchatīti ko kilañjachattādibhedaṃ chattaṃ icchati, so gaṇhātūti adhippāyo.
294. Ko chatticchatī means, "Who desires a parasol of the type made of reeds and so forth? Let that person take it"—this is the intention.
294. Ko chatticchatī có nghĩa là ai muốn dù, tức là dù bằng nan tre và các loại khác, thì hãy lấy; đó là ý nghĩa.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các phần còn lại cũng cùng một nguyên tắc.
Gandhanti catujjātiyagandhādikaṃ gandhaṃ.
Gandhaṃ means perfume such as the four kinds of scent and so forth.
Gandha có nghĩa là hương thơm, như hương bốn loại.
Mālanti ganthitāganthitabhedaṃ pupphaṃ.
Mālaṃ means flowers, both strung and unstrung.
Māla có nghĩa là hoa, gồm loại đã kết và chưa kết.
Upāhananti khallabaddhādibhedaṃ upāhanaṃ.
Upāhanaṃ means footwear, such as those made of leather and so forth.
Upāhana có nghĩa là giày dép, gồm loại buộc bằng da và các loại khác.
Itissūti ettha sūti nipātamattaṃ, iti evaṃ ‘‘ko chāto, ko tasito’’tiādināti attho.
Itissū – here sū is merely a particle. It means, "Thus, 'Who is hungry? Who is thirsty?' and so forth."
Itissū – ở đây, sū chỉ là một tiểu từ. Ý nghĩa là: "Ai đói, ai khát?" và cứ thế.
Kappakāti nhāpitakā.
Kappakā means barbers.
Kappakā có nghĩa là thợ cạo.
Sūdāti bhattakārakā.
Sūdā means cooks.
Sūdā có nghĩa là đầu bếp.
Māgadhāti gandhino.
Māgadhā means perfumers.
Māgadhā có nghĩa là những người làm hương.
Sadāti sabbakālaṃ divase divase sāyañca pāto ca tattha aṅgurassa nivesane ghosenti ugghosentīti yojanā.
Sadā means always, day after day, in the evening and in the morning, they announce and proclaim in Angura’s residence.
Sadā có nghĩa là luôn luôn, mỗi ngày, cả chiều lẫn sáng, họ đều hô hào, loan báo tại tư dinh của Aṅkura; đó là sự liên kết.
Evaṃ mahādānaṃ pavattentassa gacchante kāle tittibhāvato atthikajanehi pavivittaṃ viraḷaṃ dānaggaṃ ahosi.
While Angura was thus offering the great charity, as time passed, due to satiety, the alms-hall became deserted and sparse of those in need.
Khi thời gian trôi qua, trong khi Aṅkura đang thực hiện đại thí như vậy, nhà bố thí trở nên vắng vẻ, thưa thớt người xin vì mọi người đã no đủ.
Taṃ disvā aṅkuro dāne uḷārajjhāsayatāya atuṭṭhamānaso hutvā attano dāne niyuttaṃ sindhakaṃ nāma māṇavaṃ āmantetvā –
Seeing that, Angura, being dissatisfied due to his noble inclination towards charity, summoned a young man named Sindhaka, who was appointed to his charity, and said:
Thấy vậy, Aṅkura, với tâm ý cao thượng trong việc bố thí và không hề thỏa mãn, đã gọi Sindhaka, một người thanh niên được giao việc trong buổi bố thí của mình, và nói:
Gāthādvayamāha.
He spoke these two verses.
Ông đã nói hai câu kệ.
Tattha sukhaṃ supati aṅkuro, iti jānāti maṃ janoti ‘‘aṅkuro rājā yasabhogasamappito dānapati attano bhogasampattiyā dānasampattiyā ca sukhaṃ supati, sukheneva niddaṃ upagacchati, sukhaṃ paṭibujjhatī’’ti evaṃ maṃ jano sambhāveti.
In them, "Angura sleeps happily, thus people know me" means, "King Angura, endowed with fame and wealth, a donor, sleeps happily due to his abundant wealth and abundant charity; he falls asleep happily, he awakens happily"—thus people consider me.
Trong đó, sukhaṃ supati aṅkuro, iti jānāti maṃ jano có nghĩa là: “Vua Aṅkura, vị thí chủ được phú bẩm danh tiếng và tài sản, ngủ ngon, tức là dễ dàng đi vào giấc ngủ và thức dậy thoải mái nhờ sự sung túc về tài sản và sự hoàn hảo trong việc bố thí của mình; mọi người đánh giá ta như vậy.”
Dukkhaṃ supāmi sindhakāti ahaṃ pana sindhaka dukkhameva supāmi.
"I sleep unhappily, Sindhaka" means, "I, Sindhaka, indeed sleep unhappily."
Dukkhaṃ supāmi sindhakā có nghĩa là: “Còn ta, Sindhaka, ta ngủ khổ sở.”
Yaṃ na passāmi yācaketi, yasmā mama ajjhāsayānurūpaṃ deyyadhammapaṭiggāhake bahū yācake na passāmi, tasmāti attho.
"Because I do not see mendicants" means, "Because I do not see many mendicants who receive offerings in accordance with my aspiration, therefore," is the meaning.
Yaṃ na passāmi yācake có nghĩa là: “Bởi vì ta không thấy nhiều người cầu xin, những người nhận vật phẩm cúng dường phù hợp với tâm ý của ta, nên ta ngủ khổ sở.”
Appake su vanibbaketi vanibbakajane appake katipaye jāte dukkhaṃ supāmīti yojanā.
"When there are few mendicants" is to be construed as "I sleep unhappily when there are few mendicants."
Appake su vanibbake có nghĩa là: “Khi những người cầu xin chỉ còn ít ỏi, ta ngủ khổ sở.”
Sūti ca nipātamattaṃ, appake vanibbakajane satīti attho.
And sū is merely a particle. It means, "When there are few mendicants."
Và sū chỉ là một tiểu từ, có nghĩa là “khi có ít người cầu xin.”
Gāthamāha.
He spoke the verse.
Đã nói kệ.
Tassattho – tāvatiṃsānaṃ devānaṃ sabbassa ca lokassa issaro sakko ‘‘varaṃ varassu, aṅkura, yaṃkiñci manasicchita’’nti tuyhaṃ varaṃ dajjā dadeyya ce, varamāno patthayamāno kissa kīdisaṃ varaṃ vareyyāsīti attho.
Its meaning is: If Sakka, the lord of the Tāvatiṃsā gods and of all the world, should grant you a boon—"Choose a boon, Angura, whatever you desire in your mind"— what kind of boon would you, desiring a boon, choose? This is the meaning.
Ý nghĩa của câu kệ đó là: Nếu Sakka, chúa tể của chư thiên Tāvatiṃsa và toàn cõi nhân loại, ban cho ngươi, Aṅkura, một điều ước, rằng: “Hãy ước điều gì ngươi muốn trong tâm!”, thì ngươi, người đang mong ước, sẽ ước điều gì? Đó là ý nghĩa.
298. Tattha kāluṭṭhitassa me satoti kāle pāto vuṭṭhitassa atthikānaṃ dakkhiṇeyyānaṃ apacāyanapāricariyādivasena uṭṭhānavīriyasampannassa me samānassa.
298. In them, "For me, who has risen early" means for me, who has risen early in the morning, who is endowed with energetic effort for serving and attending to those in need and worthy of offerings.
298. Trong đó, kāluṭṭhitassa me sato có nghĩa là: khi tôi thức dậy đúng lúc vào buổi sáng, có đầy đủ sự tinh tấn và nỗ lực để cung kính và phục vụ những người xứng đáng thọ nhận bố thí, những người có nhu cầu.
Sūriyuggamanaṃ patīti sūriyuggamanavelāyaṃ.
"At the sunrise" means at the time of sunrise.
Sūriyuggamanaṃ patī có nghĩa là vào lúc mặt trời mọc.
Dibbā bhakkhā pātubhaveyyunti devalokapariyāpannā āhārā uppajjeyyuṃ.
"May divine foods appear" means may foods belonging to the deva-world arise.
Dibbā bhakkhā pātubhaveyyuṃ có nghĩa là những món ăn thuộc về cõi trời sẽ xuất hiện.
Sīlavanto ca yācakāti yācakā ca sīlavanto kalyāṇadhammā bhaveyyuṃ.
"And may the mendicants be virtuous" means may the mendicants be virtuous and of good conduct.
Sīlavanto ca yācakā có nghĩa là những người xin sẽ là những người giữ giới, có thiện pháp.
299. Dadato me na khīyethāti āgatāgatānaṃ dānaṃ dadato ca me deyyadhammo na khīyetha, na parikkhayaṃ gaccheyya.
299. "May my giving not diminish" means may my offerings, while I give charity to those who arrive, not diminish, not come to an end.
299. Dadato me na khīyetha có nghĩa là: khi tôi bố thí cho những người đến, tài vật bố thí của tôi sẽ không hao mòn, không cạn kiệt.
Datvā nānutapeyyahanti tañca dānaṃ datvā kiñcideva appasādakaṃ disvā tena ahaṃ pacchā nānutapeyyaṃ.
"And may I not regret after giving" means having given that charity, and seeing some cause for dissatisfaction, may I not regret it later.
Datvā nānutapeyyahaṃ có nghĩa là: sau khi bố thí, nếu thấy điều gì đó không vừa ý, tôi sẽ không hối tiếc về điều đó.
Dadaṃ cittaṃ pasādeyyanti dadamāno cittaṃ pasādeyyaṃ, pasannacittoyeva hutvā dadeyyaṃ.
"May I purify my mind while giving" means while giving, I would purify my mind, I would give with a serene mind.
Dadaṃ cittaṃ pasādeyyaṃ có nghĩa là: khi bố thí, tôi sẽ làm cho tâm mình thanh tịnh, tôi sẽ bố thí với tâm thanh tịnh.
Etaṃ sakkaṃ varaṃ vareti sakkaṃ devānamindaṃ ārogyasampadā, deyyadhammasampadā, dakkhiṇeyyasampadā, deyyadhammassa aparimitasampadā, dāyakasampadāti etaṃ pañcavidhaṃ varaṃ vareyyaṃ.
"This is the boon I would choose from Sakka" means I would choose from Sakka, the lord of devas, this five-fold boon: completeness of health, completeness of offerings, completeness of worthy recipients, inexhaustible completeness of offerings, and completeness of the giver.
Etaṃ sakkaṃ varaṃ vare có nghĩa là: Sakka, chúa tể của chư thiên, tôi sẽ ước năm loại phước báu này: sự đầy đủ về sức khỏe, sự đầy đủ về tài vật bố thí, sự đầy đủ về người xứng đáng thọ nhận, sự đầy đủ vô hạn về tài vật bố thí, và sự đầy đủ về người bố thí.
Ettha ca ‘‘kāluṭṭhitassa me sato’’ti etena ārogyasampadā, ‘‘dibbā bhakkhā pātubhaveyyu’’nti etena deyyadhammasampadā, ‘‘sīlavanto ca yācakā’’ti etena dakkhiṇeyyasampadā, ‘‘dadato me na khīyethā’’ti etena deyyadhammassa aparimitasampadā, ‘‘datvā nānutapeyyahaṃ, dadaṃ cittaṃ pasādeyya’’nti etehi dāyakasampadāti ime pañca atthā varabhāvena icchitā.
Here, by "for me, who has risen early" is desired the completeness of health; by "may divine foods appear" is desired the completeness of offerings; by "may the mendicants be virtuous" is desired the completeness of worthy recipients; by "may my giving not diminish" is desired the inexhaustible completeness of offerings; and by "may I not regret after giving, may I purify my mind while giving" is desired the completeness of the giver—these five meanings are desired as boons.
Trong đó, ý nghĩa về sự đầy đủ sức khỏe được ước muốn qua câu “kāluṭṭhitassa me sato”, sự đầy đủ tài vật bố thí qua câu “dibbā bhakkhā pātubhaveyyuṃ”, sự đầy đủ người xứng đáng thọ nhận qua câu “sīlavanto ca yācakā”, sự đầy đủ vô hạn tài vật bố thí qua câu “dadato me na khīyethā”, và sự đầy đủ người bố thí qua các câu “datvā nānutapeyyahaṃ, dadaṃ cittaṃ pasādeyya”.
Te ca kho dānamayapuññassa yāvadeva uḷārabhāvāyāti veditabbā.
And these are known to be for the sake of the utmost grandeur of merit through giving.
Và cần phải biết rằng năm ý nghĩa này chỉ là để làm cho phước báu từ việc bố thí trở nên cao thượng hơn.
300. Tattha sabbavittānīti saviññāṇakaaviññāṇakappabhedāni sabbāni vittūpakaraṇāni, dhanānīti attho.
300. In them, sabbavittāni means all possessions, divided into animate and inanimate, i.e., wealth.
300. Trong đó, sabbavittānī có nghĩa là tất cả tài sản, bao gồm cả vật hữu tri và vô tri, tức là của cải.
Pareti paramhi, parassāti attho.
Pare means to another, for another.
Pare có nghĩa là cho người khác.
Na paveccheti na dadeyya, ‘‘dakkhiṇeyyā laddhā’’ti katvā kiñci asesetvā sabbasāpateyyapariccāgo na kātabboti attho.
Na pavecche means one should not give away, i.e., having obtained worthy recipients, one should not make a complete renunciation of all one's property without leaving anything, is the meaning.
Na pavecche có nghĩa là không nên bố thí, tức là không nên bố thí tất cả tài sản mà không giữ lại gì, chỉ vì nghĩ rằng “đã có những người xứng đáng thọ nhận”.
Dadeyya dānañcāti sabbena sabbaṃ dānadhammo na kātabbo, atha kho attano āyañca vayañca jānitvā vibhavānurūpaṃ dānañca dadeyya.
Dadeyya dānañca means the practice of giving should not be entirely abandoned, but one should give charity in accordance with one's means, having known one's income and expenditure.
Dadeyya dānañcā có nghĩa là không nên hoàn toàn không bố thí, mà nên biết thu nhập và chi tiêu của mình, rồi bố thí phù hợp với khả năng tài chính.
Dhanañca rakkheti aladdhalābhaladdhaparirakkhaṇarakkhitasambandhavasena dhanaṃ paripāleyya.
Dhanañca rakkhe means one should protect wealth by safeguarding unacquired gains and preserving acquired possessions.
Dhanañca rakkhe có nghĩa là nên bảo vệ tài sản bằng cách giữ gìn những gì chưa có được và bảo quản những gì đã có.
Vuttavidhinā vā dhanaṃ rakkheyya tammūlakattā dānassa.
Or one should protect wealth in the manner described, for giving depends on it.
Hoặc nên bảo vệ tài sản theo cách đã nói, vì bố thí có nguồn gốc từ tài sản.
Tayopi maggā aññamaññavisodhanena paṭisevitabbāti hi nīticintakā.
Indeed, those skilled in Nīti assert that all three paths should be followed by mutually purifying each other.
Các nhà tư tưởng về đạo đức nói rằng cả ba con đường này nên được thực hành bằng cách điều chỉnh lẫn nhau.
Tasmā hīti yasmā dhanañca rakkhanto dānañca karonto ubhayalokahitāya paṭipanno hoti dhanamūlakañca dānaṃ, tasmā dānato dhanameva seyyo sundarataroti atidānaṃ na kātabbanti adhippāyo.
Thus, because one who guards wealth and performs dāna acts for the welfare of both worlds, and dāna is rooted in wealth, therefore wealth is superior and more excellent than dāna; the intention is that excessive dāna should not be performed.
Tasmā hī có nghĩa là: bởi vì người vừa bảo vệ tài sản vừa bố thí sẽ thực hành vì lợi ích của cả hai thế giới, và bố thí có nguồn gốc từ tài sản, do đó tài sản tốt hơn bố thí, đẹp đẽ hơn, ý nói không nên bố thí quá mức.
Tenāha ‘‘atippadānena kulā na hontī’’ti, dhanassa pamāṇaṃ ajānitvā dānassa taṃ nissāya atippadānapasaṅgena kulāni na honti nappavattanti, ucchijjantīti attho.
That is why it is said, “Families do not last through excessive giving.” This means that by not knowing the measure of wealth and by giving excessively, relying on that wealth, families do not endure, they are cut off.
Vì vậy, đã nói “atippadānena kulā na honti” (bố thí quá mức thì gia đình sẽ không còn), tức là, do không biết lượng tài sản mà bố thí quá mức dựa vào đó, các gia đình sẽ không tồn tại, sẽ bị hủy hoại.
301. Idāni viññūnaṃ pasaṃsitamevatthaṃ patiṭṭhapento ‘‘adānamatidānañcā’’ti gāthamāha.
301. Now, to establish the meaning praised by the wise, the stanza “Not giving and excessive giving” was spoken.
301. Bây giờ, để xác lập ý nghĩa đã được người trí tán dương, đã nói câu kệ “adānamatidānañcā”.
Tattha adānamatidānañcāti sabbena sabbaṃ kaṭacchubhikkhāyapi taṇḍulamuṭṭhiyāpi adānaṃ, pamāṇaṃ atikkamitvā pariccāgasaṅkhātaṃ atidānañca paṇḍitā buddhimanto sapaññajātikā nappasaṃsanti na vaṇṇayanti.
Therein, “not giving and excessive giving” refers to not giving at all, not even a spoonful of alms or a handful of rice, and excessive giving, which is defined as giving beyond measure. The wise, those endowed with wisdom, who are of noble disposition, do not praise or commend either.
Trong đó, adānamatidānañcā có nghĩa là: việc hoàn toàn không bố thí, ngay cả một muỗng cơm hay một nắm gạo, và việc bố thí quá mức, tức là việc dâng hiến vượt quá giới hạn, đều không được paṇḍitā (người trí), những người có trí tuệ, những bậc thiện nhân, nappasaṃsanti (không tán dương).
Sabbena sabbaṃ adānena hi samparāyikato atthato paribāhiro hoti.
Indeed, by not giving at all, one is excluded from future benefit.
Vì nếu hoàn toàn không bố thí, người đó sẽ bị loại trừ khỏi lợi ích ở đời sau.
Atidānena diṭṭhadhammikapaveṇī na pavattati.
By excessive giving, the present lineage does not continue.
Nếu bố thí quá mức, truyền thống ở đời này sẽ không được duy trì.
Samena vatteyyāti avisamena lokiyasarikkhakena samāhitena majjhimena ñāyena pavatteyya.
“One should conduct oneself equitably” means one should conduct oneself with balance, with composure, in a moderate and appropriate manner, akin to worldly wisdom.
Samena vatteyyā có nghĩa là nên hành xử một cách cân bằng, phù hợp với thế gian, ổn định, theo cách trung đạo.
Sa dhīradhammoti yā yathāvuttā dānādānappavatti, so dhīrānaṃ dhitisampannānaṃ nītinayakusalānaṃ dhammo, tehi gatamaggoti dīpeti.
“That is the practice of the wise” indicates that the aforementioned conduct of giving and not giving is the practice of the steadfast, those skilled in policy and right conduct; it is the path they have traversed.
Sa dhīradhammo có nghĩa là: cách hành xử về bố thí và không bố thí như đã nói, đó là pháp của người có trí tuệ, có sự kiên trì, khéo léo trong các quy tắc đạo đức, đó là con đường mà họ đã đi. Điều này được chỉ ra.
302. Tattha aho vatāti sādhu vata.
302. Therein, “aho vata” means indeed excellent.
302. Trong đó, aho vatā có nghĩa là “Ôi thật tốt lành!”
Reti ālapanaṃ.
“Re” is an address.
Re là từ gọi.
Ahameva dajjanti ahaṃ dajjameva.
“Ahameva dajjaṃ” means I would indeed give.
Ahameva dajja có nghĩa là “Tôi sẽ bố thí thôi.”
Ayañhettha saṅkhepattho – māṇava, ‘‘dānā dhanameva seyyo’’ti yadi ayaṃ nītikusalānaṃ vādo tava hotu, kāmaṃ ahaṃ dajjameva.
The brief meaning here is this: “Young man, if this saying of those skilled in policy, ‘Wealth is superior to dāna,’ be your view, then indeed I would give.”
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: “Này thanh niên, nếu lời nói của những người thông thạo về đạo đức rằng ‘tài sản tốt hơn bố thí’ là của ngươi, thì cứ để nó là của ngươi, tôi vẫn sẽ bố thí thôi.”
Santo ca maṃ sappurisā bhajeyyunti tasmiñca dāne santo upasantakāyavacīmanosamācārā sappurisā sādhavo maṃ bhajeyyuṃ upagaccheyyuṃ.
“And virtuous noble persons might attend upon me” means that in that dāna, virtuous and noble persons, tranquil in bodily, verbal, and mental conduct, would approach me.
Santo ca maṃ sappurisā bhajeyyuṃ có nghĩa là: và trong việc bố thí đó, những bậc thiện nhân, những người có hành vi thân, khẩu, ý thanh tịnh, sẽ đến với tôi.
Meghova ninnāni paripūrayantoti ahaṃ abhippavassanto mahāmegho viya ninnāni ninnaṭṭhānāni sabbesaṃ vanibbakānaṃ adhippāye paripūrayanto aho vata te santappeyyanti.
“Like a cloud filling the lowlands” means, “Oh, would that I, like a great rain cloud showering, filling the low-lying places, fulfilling the wishes of all beggars, might satisfy them!”
Meghova ninnāni paripūrayanto có nghĩa là: như một đám mây lớn đổ mưa làm đầy những chỗ trũng, tôi sẽ làm hài lòng tất cả những người ăn xin bằng cách làm cho mong muốn của họ được trọn vẹn. Ôi, thật tốt lành biết bao!
303. Yassa yācanake disvāti yassa puggalassa gharamesino yācanake disvā ‘‘paṭhamaṃ tāva upaṭṭhitaṃ vata me puññakkhetta’’nti saddhājātassa mukhavaṇṇo pasīdati, yathāvibhavaṃ pana tesaṃ dānaṃ datvā attamano pītisomanassehi gahitacitto hoti.
303. “When one sees supplicants” means that when a householder sees supplicants, and thinking, “A field of merit has now arisen for me,” his faith arises and his facial complexion brightens. Then, having given dāna to them according to his means, he becomes joyful, his mind filled with delight and happiness.
303. Yassa yācanake disvā có nghĩa là: khi thấy những người xin đến nhà, sắc mặt của người đó, người đã phát khởi đức tin và nghĩ rằng “Ôi, cánh đồng phước báu đã hiện ra với mình!”, sẽ pasīdati (hoan hỷ), và sau khi bố thí cho họ tùy theo khả năng, tâm người đó sẽ attamano (vui mừng), tràn đầy niềm vui và hoan hỷ.
Tanti yadettha yācakānaṃ dassanaṃ, tena ca disvā cittassa pasādanaṃ, yathārahaṃ dānaṃ datvā ca attamanatā.
“That” refers to seeing the supplicants, gladdening the mind upon seeing them, and being joyful after giving dāna appropriately.
Taṃ có nghĩa là: việc thấy những người xin, việc tâm hoan hỷ khi thấy họ, và việc tâm vui mừng sau khi bố thí thích đáng.
305. Pubbeva dānā sumanoti ‘‘sampattīnaṃ nidānaṃ anugāmikaṃ nidhānaṃ nidhessāmī’’ti muñcanacetanāya pubbe eva dānūpakaraṇassa sampādanato paṭṭhāya sumano somanassajāto bhaveyya.
305. “Before giving, one should be cheerful” means, "I will place a treasure as the cause and follower of attainments," and from the very preparation of the dāna requisites with the intention of releasing (the gift), one should be cheerful, filled with happiness.
305. Trước khi bố thí, tâm hoan hỷ nghĩa là, từ khi bắt đầu chuẩn bị vật dụng bố thí, với ý nghĩ "Ta sẽ chôn cất kho báu theo sau mình, là nguyên nhân của các sự giàu sang", nên có tâm hoan hỷ, vui mừng.
Dadaṃ cittaṃ pasādayeti dadanto deyyadhammaṃ dakkhiṇeyyahatthe patiṭṭhāpento ‘‘asārato dhanato sārādānaṃ karomī’’ti attano cittaṃ pasādeyya.
“While giving, one should gladden the mind” means that while giving, placing the object of offering in the hand of the recipient, one should gladden one’s own mind, thinking, “I am making a noble gift from insubstantial wealth.”
Khi đang bố thí, tâm thanh tịnh nghĩa là, người đang bố thí, đặt vật đáng bố thí vào tay người đáng thọ nhận, với ý nghĩ "Ta đang làm cái cốt yếu từ cái không cốt yếu", nên làm cho tâm mình thanh tịnh.
Datvā attamano hotīti dakkhiṇeyyānaṃ deyyadhammaṃ pariccajitvā ‘‘paṇḍitapaññattaṃ nāma mayā anuṭṭhitaṃ, aho sādhu suṭṭhū’’ti attamano pamuditamano pītisomanassajāto hoti.
“Having given, one becomes joyful” means that having given the object of offering to the recipients, one becomes joyful, delighted, filled with delight and happiness, thinking, “Indeed, I have accomplished what the wise have taught; oh, how good, how excellent!”
Sau khi bố thí, tâm hoan hỷ nghĩa là, sau khi đã bố thí vật đáng bố thí cho những người đáng thọ nhận, với ý nghĩ "Ta đã thực hiện điều mà bậc trí giả đã quy định, ôi thật tốt đẹp!", người ấy trở nên hoan hỷ, vui mừng, phát sinh hỷ và lạc.
Esā yaññassa sampadāti yā ayaṃ pubbacetanā muñjacetanā aparacetanāti imesaṃ kammaphalasaddhānugatānaṃ somanassapariggahitānaṃ tissannaṃ cetanānaṃ pāripūri, esā yaññassa sampadā dānassa sampatti, na ito aññathāti adhippāyo.
“This is the perfection of yañña” means that the fulfillment of these three volitions—pre-volition, volition of giving, and post-volition—which are accompanied by faith in the results of kamma and embraced by happiness, this is the perfection of yañña, the perfection of dāna; it is not otherwise—this is the intention.
Đây là sự thành tựu của lễ thí nghĩa là, sự viên mãn của ba tâm sở này – tiền hành tâm (pubbacetanā), chính hành tâm (muñcacetanā), và hậu hành tâm (aparacetanā) – vốn đi kèm với niềm tin vào quả báo của nghiệp và được bao trùm bởi sự hoan hỷ, đây chính là sự thành tựu của lễ thí, sự thành tựu của bố thí, không có cách nào khác ngoài điều này, đó là ý nghĩa.
Evaṃ aṅkuro attano paṭipajjanavidhiṃ pakāsetvā bhiyyosomattāya abhivaḍḍhamānadānajjhāsayo divase divase mahādānaṃ pavattesi.
Thus, Aṅkura, having declared his method of practice, with an ever-increasing aspiration for dāna, performed great dāna day after day.
Như vậy, Angkura đã tuyên bố phương pháp thực hành của mình, và với ý định bố thí ngày càng tăng trưởng vượt bậc, ông đã thực hiện đại bố thí mỗi ngày.
Tena tadā sabbarajjāni unnaṅgalāni katvā mahādāne diyyamāne paṭiladdhasabbūpakaraṇā manussā attano attano kammante pahāya yathāsukhaṃ vicariṃsu, tena rājūnaṃ koṭṭhāgārāni parikkhayaṃ agamaṃsu.
Due to that, as the great dāna was given, making all kingdoms like marketplace-free lands, people who had received all provisions abandoned their respective occupations and roamed about as they pleased. Consequently, the royal treasuries were exhausted.
Vào thời điểm đó, khi đại bố thí được thực hiện, bảy vương quốc đã trở nên không có chợ, và những người dân đã nhận được tất cả các vật dụng cần thiết, họ bỏ công việc của mình và đi lại tự do theo ý muốn. Do đó, các kho tàng của các vị vua đã cạn kiệt.
Tato rājāno aṅkurassa dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhoto dānaṃ nissāya amhākaṃ āyassa vināso ahosi, koṭṭhāgārāni parikkhayaṃ gatāni, tattha yuttamattaṃ ñātabba’’nti.
Then the kings sent a messenger to Aṅkura, saying, “Due to your dāna, our revenue has been destroyed, and our treasuries are exhausted; something appropriate should be done regarding this.”
Từ đó, các vị vua đã gửi sứ giả đến Angkura, nói rằng: "Do sự bố thí của ngài, thu nhập của chúng tôi đã bị hủy hoại, các kho tàng đã cạn kiệt; về việc đó, cần phải biết điều thích hợp."
Taṃ sutvā aṅkuro dakkhiṇāpathaṃ gantvā damiḷavisaye samuddassa avidūraṭṭhāne mahatiyo anekadānasālāyo kārāpetvā mahādānāni pavattento yāvatāyukaṃ ṭhatvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tāvatiṃsabhavane nibbatti.
Hearing that, Aṅkura went to Dakkhinapatha, and in the Tamil country, not far from the ocean, he had many great dāna halls built and continued to perform great dāna. Having lived for as long as his lifespan, after the breaking up of the body, after death, he was reborn in the Tāvatiṃsa realm.
Nghe vậy, Angkura đi về phía Nam, đến vùng đất Damiḷa, tại một nơi không xa biển, ông đã xây dựng nhiều đại sảnh bố thí và thực hiện đại bố thí. Sau khi sống hết tuổi thọ, sau khi thân hoại mạng chung, ông tái sanh vào cõi trời Tāvatiṃsa.
Tassa dānavibhūtiñca saggūpapattiñca dassento saṅgītikārā –
The compilers of the Canon, showing his glory of dāna and his rebirth in heaven, recited these stanzas:
Để thể hiện sự vinh quang trong bố thí và sự tái sanh lên cõi trời của ông, các vị kết tập kinh điển đã nói:
306. Tatha saṭṭhi vāhasahassānīti vāhānaṃ saṭṭhisahassāni gandhasālitaṇḍulādipūritavāhānaṃ saṭṭhisahassāni.
306. Therein, “saṭṭhi vāhasahassāni” means sixty thousand cartloads, sixty thousand cartloads filled with fragrant rice, etc.
306. Ở đó, saṭṭhi vāhasahassāni có nghĩa là sáu mươi ngàn xe, tức là sáu mươi ngàn xe chất đầy gạo thơm, v.v.
Puññapekkhassa dānajjhāsayassa dānādhimuttassa aṅkurassa nivesane niccaṃ divase divase jantuno sattakāyassa bhojanaṃ dīyateti yojanā.
The phrase means that food was given daily in Aṅkura’s dwelling to beings who were seeking merit, inclined to dāna.
Puññapekkhassa có nghĩa là người có ý định bố thí, người quyết tâm bố thí. Aṅkurassa nivesane niccaṃ có nghĩa là trong nhà của Aṅkura, mỗi ngày. Jantuno có nghĩa là cho tất cả chúng sanh. Bhojanaṃ dīyate là bố thí thức ăn. Đây là cách kết nối câu.
307-8. Tisahassāni sūdā hīti tisahassamattā sūdā bhattakārakā.
307-8. "Tisahassāni sūdā hi" means three thousand cooks.
307-8. Tisahassāni sūdā hī có nghĩa là ba ngàn đầu bếp, tức là những người nấu ăn.
Te ca kho pana padhānabhūtā adhippetā, tesu ekamekassa pana vacanakarā anekāti veditabbā.
And those principal cooks are intended, and it should be understood that each of them had many attendants.
Và những người này được xem là những người chính yếu; cần hiểu rằng mỗi người trong số họ có nhiều người làm theo lời họ.
‘‘Tisahassāni sūdāna’’nti ca paṭhanti.
And some recite, "Three thousand cooks."
Người ta cũng đọc là "Tisahassāni sūdānaṃ".
Āmuttamaṇikuṇḍalāti nānāmaṇivicittakuṇḍaladharā.
"Āmuttamaṇikuṇḍalā" means wearing earrings adorned with various gems.
Āmuttamaṇikuṇḍalā có nghĩa là những người đeo hoa tai được trang trí bằng nhiều loại ngọc quý.
Nidassanamattañcetaṃ, āmuttakaṭakakaṭisuttādiābharaṇāpi te ahesuṃ.
This is merely an illustration, for they also wore bracelets, waist-bands, and other ornaments.
Đây chỉ là một ví dụ; họ cũng đeo các đồ trang sức khác như vòng tay, dây lưng, v.v.
Aṅkuraṃ upajīvantīti taṃ upanissāya jīvanti, tappaṭibaddhajīvikā hontīti attho.
"Aṅkuraṃ upajīvantī" means they lived dependent on him, their livelihood was tied to him; this is the meaning.
Aṅkuraṃ upajīvantī có nghĩa là họ sống nhờ vào ông ấy, tức là cuộc sống của họ phụ thuộc vào ông ấy.
Dāne yaññassa vāvaṭāti mahāyāgasaññitassa yaññassa dāne yajane vāvaṭā ussukkaṃ āpannā.
"Dāne yaññassa vāvaṭā" means they were assiduous and zealous in giving, in offering, for the great sacrifice (mahāyāga).
Dāne yaññassa vāvaṭā có nghĩa là họ bận rộn, hăng hái trong việc bố thí, cúng dường đại thí được gọi là yañña.
Kaṭṭhaṃ phālenti māṇavāti nānappakārānaṃ khajjabhojjādiāhāravisesānaṃ pacanāya alaṅkatapaṭiyattā taruṇamanussā kaṭṭhāni phālenti vidālenti.
"Kaṭṭhaṃ phālenti māṇavā" means young men, adorned and prepared for cooking various kinds of hard and soft foods and other special meals, split and cleave wood.
Những chàng trai chẻ củi nghĩa là, để nấu các loại thức ăn đặc biệt như đồ ăn nhẹ và đồ ăn chính, những chàng trai trẻ đã được trang hoàng và chuẩn bị sẵn sàng, họ chẻ củi.
311. Bahunti mahantaṃ pahūtikaṃ.
311. Bahuṃ means a large, abundant quantity.
311. Bahuṃ nghĩa là nhiều, dồi dào.
Bahūnanti anekesaṃ.
Bahūnaṃ means to many.
Bahūnaṃ nghĩa là cho nhiều người.
Pādāsīti pakārehi adāsi.
Pādāsī means he gave in various ways.
Pādāsī nghĩa là đã bố thí theo nhiều cách.
Cīranti cirakālaṃ.
Cīraṃ means for a long time.
Cīraṃ nghĩa là trong một thời gian dài.
Vīsativassasahassāyukesu hi manussesu so uppanno.
Indeed, he was born among humans whose lifespan was twenty thousand years.
Quả thật, ông sinh ra trong thời kỳ con người có tuổi thọ hai mươi ngàn năm.
Bahuṃ bahūnaṃ cirakālañca dento yathā adāsi, taṃ dassetuṃ ‘‘sakkaccañcā’’tiādi vuttaṃ.
To show how he gave much, to many, and for a long time, the phrase "sakkaccañcā" and so on was spoken.
Để cho thấy ông đã bố thí nhiều, cho nhiều người và trong một thời gian dài như thế nào, câu "sakkaccañcā" và tiếp theo đã được nói.
Tattha sakkaccanti sādaraṃ, anapaviddhaṃ anavaññātaṃ katvā.
There, sakkaccaṃ means respectfully, not cast aside or scorned.
Trong đó, sakkaccaṃ nghĩa là với lòng tôn kính, không bỏ rơi, không khinh thường.
Sahatthāti sahatthena, na āṇāpanamattena.
Sahatthā means with his own hand, not merely by commanding.
Sahatthā nghĩa là bằng chính tay mình, không chỉ bằng cách ra lệnh.
Cittīkatvāti gāravabahumānayogena cittena karitvā pūjetvā.
Cittīkatvā means having honored and paid homage with a mind full of reverence and esteem.
Cittīkatvā nghĩa là đã làm với tâm cung kính và tôn trọng, đã cúng dường.
Punappunanti bahuso na ekavāraṃ, katipayavāre vā akatvā anekavāraṃ pādāsīti yojanā.
Punappunaṃ means many times, not just once, or not merely a few times, but he gave many times – this is the connection.
Punappunaṃ nghĩa là nhiều lần, không phải chỉ một lần, cũng không phải chỉ vài lần mà là nhiều lần đã bố thí, đó là sự kết nối.
312. Idāni tameva punappunaṃ karaṇaṃ vibhāvetuṃ ‘‘bahū māse cā’’ti gāthamāhaṃsu.
312. Now, to elaborate on this repeated action, they spoke the verse "bahū māse cā" and so on.
312. Bây giờ, để làm rõ việc bố thí nhiều lần đó, họ đã nói bài kệ "bahū māse cā".
Tattha bahū māseti cittamāsādike bahū aneke māse.
There, bahū māse means for many months, such as Cittamaṃsa and others.
Trong đó, bahū māse nghĩa là nhiều tháng như tháng Citta, v.v., nhiều tháng.
Pakkheti kaṇhasukkabhede bahū pakkhe.
Pakkhe means for many fortnights, divided into dark and bright halves.
Pakkhe nghĩa là nhiều nửa tháng, phân biệt thành nửa tháng tối và nửa tháng sáng.
Utusaṃvaccharāni cāti vasantagimhādike bahū utū ca saṃvaccharāni ca, sabbattha accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
Utusaṃvaccharāni cā means for many seasons, such as the spring, hot, etc., and for many years; in all these cases, it is the accusative case (upayogavacanaṃ) in the sense of continuous connection (accantasaṃyoge).
Utusaṃvaccharāni cā nghĩa là nhiều mùa như mùa xuân, mùa hè, v.v., và nhiều năm; ở mọi nơi, đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
Dīghamantaranti dīghakālamantaraṃ.
Dīghamantaraṃ means for a long interval of time.
Dīghamantaraṃ nghĩa là một khoảng thời gian dài.
Ettha ca ‘‘ciraṃ pādāsī’’ti cirakālaṃ dānassa pavattitabhāvaṃ vatvā puna tassa nirantarameva pavattitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘bahū māse’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And here, it should be understood that after stating that the giving continued "ciraṃ pādāsī" (for a long time), the phrase "bahū māse" and so on was spoken again to show that it continued incessantly.
Ở đây, cần hiểu rằng sau khi nói về việc bố thí kéo dài trong một thời gian dài qua câu "ciraṃ pādāsī", câu "bahū māse" và tiếp theo được nói để cho thấy việc bố thí đó diễn ra liên tục.
313. Evanti vuttappakārena.
313. Evaṃ means in the manner described.
313. Evaṃ nghĩa là theo cách đã nói.
Datvā yajitvā cāti atthato ekameva, kesañci dakkhiṇeyyānaṃ ekaccassa deyyadhammassa pariccajanavasena datvā, puna ‘‘bahuṃ bahūnaṃ pādāsī’’ti vuttanayena atthikānaṃ sabbesaṃ yathākāmaṃ dento mahāyāgavasena yajitvā.
Datvā yajitvā cā means in essence it is one and the same; having given by relinquishing certain offerings to certain worthy recipients, and then having performed a great sacrifice by giving to all those in need according to their wishes, in the manner stated as "he gave much to many."
Datvā yajitvā cā có cùng ý nghĩa; đã bố thí bằng cách từ bỏ một số vật cúng dường cho một số người xứng đáng nhận lễ vật, rồi cúng dường bằng cách bố thí lớn, ban phát theo ý muốn của tất cả những người có nhu cầu, theo cách đã nói "bahuṃ bahūnaṃ pādāsī".
So hitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsūpago ahūti so aṅkuro āyupariyosāne manussatthabhāvaṃ pahāya paṭisandhiggahaṇavasena tāvatiṃsadevanikāyūpago ahosi.
So hitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsūpago ahū means at the end of his life, that Aṅkura abandoned his human existence and was reborn in the assembly of the Tāvatiṃsa devas, having taken a new birth there.
So hitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsūpago ahū nghĩa là, sau khi tuổi thọ kết thúc, ông Aṅkura đã từ bỏ thân người và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa.
Evaṃ tasmiṃ tāvatiṃsesu nibbattitvā dibbasampattiṃ anubhavante amhākaṃ bhagavato kāle indako nāma māṇavo āyasmato anuruddhattherassa piṇḍāya carantassa pasannamānaso kaṭacchubhikkhaṃ dāpesi.
Thus, while Aṅkura was born among the Tāvatiṃsa devas and was experiencing divine prosperity, in the time of our Bhagavā, a young man named Indaka, with a purified mind, had a spoonful of alms-food given to Aṅkura as he went for alms.
Khi ông Aṅkura tái sinh ở Tāvatiṃsa và đang hưởng thụ sự giàu sang của chư thiên, vào thời Đức Thế Tôn của chúng ta, một thanh niên tên Indaka, với tâm hoan hỷ, đã cúng dường một muỗng cơm cho Tôn giả Anuruddha khi ngài đang đi khất thực.
So aparena samayena kālaṃ katvā khettagatassa puññassa ānubhāvena tāvatiṃsesu mahiddhiko mahānubhāvo devaputto hutvā nibbatto dibbehi rūpādīhi dasahi ṭhānehi aṅkuraṃ devaputtaṃ abhibhavitvā virocati.
Later, after his passing, by the power of the merit accumulated in the field of the Buddha's dispensation, he was reborn as a powerful and glorious deva in Tāvatiṃsa, outshining the deva Aṅkura in ten respects: appearance, sound, taste, smell, touch, which are delightful.
Sau đó, vào một thời điểm khác, khi qua đời, nhờ uy lực của phước báu đã gieo trên mảnh đất phước lành (Đức Phật và các đệ tử), ông đã tái sinh làm một vị thiên tử với đại thần thông và đại uy lực ở cõi Tāvatiṃsa, vượt trội hơn thiên tử Aṅkura về mười phương diện như sắc đẹp, v.v.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó, đã nói:
314-5. Tattha rūpeti rūpahetu, attano rūpasampattinimittanti attho.
314-5. There, rūpe means on account of appearance, that is, on account of his own perfect appearance.
Trong đó, rūpe có nghĩa là do sắc, tức là do sự viên mãn về sắc đẹp của chính mình.
Saddetiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to sadde and so on.
Đối với sadde và các từ khác cũng vậy.
Āyunāti jīvitena.
Āyunā means by lifespan.
Āyunā có nghĩa là bằng tuổi thọ.
Nanu ca devānaṃ jīvitaṃ paricchinnappamāṇaṃ vuttaṃ.
Is it not said that the lifespan of devas is of a limited measure?
Chẳng phải đã nói rằng tuổi thọ của chư thiên có giới hạn sao?
Saccaṃ vuttaṃ, taṃ pana yebhuyyavasena.
It is indeed said, but that is generally speaking.
Đúng là đã nói vậy, nhưng đó là nói theo phần lớn.
Tathā hi ekaccānaṃ devānaṃ yogavipattiādinā antarāmaraṇaṃ hotiyeva.
Thus, some devas do experience an untimely death due to errors in practice and so on.
Thật vậy, một số chư thiên vẫn có thể chết yểu do sự thất bại trong việc hành thiền hoặc các nguyên nhân khác.
Indako pana tisso vassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasahassāni paripūretiyeva.
But Indaka fulfills his lifespan of three crore (30 million) years and sixty thousand years.
Nhưng Indaka đã sống trọn vẹn ba mươi triệu sáu mươi ngàn năm.
Tena vuttaṃ ‘‘āyunā atirocatī’’ti.
Therefore, it was said, "āyunā atirocati" (he surpasses in lifespan).
Vì thế, đã nói rằng “vượt trội về tuổi thọ”.
Yasasāti mahatiyā parivārasampattiyā.
Yasasā means by his great retinue and prosperity.
Yasasā có nghĩa là do sự viên mãn về tùy tùng đông đảo.
Vaṇṇenāti saṇṭhānasampattiyā.
Vaṇṇenā means by the perfection of his bodily form.
Vaṇṇenā có nghĩa là do sự viên mãn về hình dáng.
Vaṇṇadhātusampadā pana ‘‘rūpe’’ti iminā vuttāyeva.
However, the perfection of the element of complexion has already been stated by the word "rūpe".
Tuy nhiên, sự viên mãn về sắc tố đã được nói đến bởi từ “rūpe” này rồi.
Ādhipaccenāti issariyena.
Ādhipaccenā means by sovereignty.
Ādhipaccenā có nghĩa là bằng quyền uy.
Evaṃ aṅkure ca indake ca tāvatiṃsesu nibbattitvā dibbasampattiṃ anubhavantesu amhākaṃ bhagavā abhisambodhito sattame saṃvacchare āsāḷhipuṇṇamāyaṃ sāvatthinagaradvāre kaṇḍambarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā anukkamena tipadavikkamena tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ yugandharapabbate bālasūriyo viya virocamāno dasahi lokadhātūhi sannipatitāya devabrahmaparisāya jutiṃ attano sarīrappabhāya abhibhavanto abhidhammaṃ desetuṃ nisinno avidūre nisinnaṃ indakaṃ, dvādasayojanantare nisinnaṃ aṅkurañca disvā dakkhiṇeyyasampattivibhāvanatthaṃ –
Thus, while Aṅkura and Indaka, having been reborn in Tāvatiṃsa, were enjoying divine prosperity, in the seventh year after the Bhagavā's full enlightenment, on the full moon day of Āsāḷha, at the gate of Sāvatthī city, at the foot of the Kaṇḍamba tree, having performed the Twin Miracle, the Bhagavā gradually proceeded with three steps to the Tāvatiṃsa realm. There, at the foot of the Pāricchattaka tree, on the Paṇḍukambala stone seat, shining like the morning sun on the Yugandhara mountain, outshining the radiance of the assembly of devas and Brahmās gathered from the ten world-systems with the effulgence of his own body, as he sat down to teach the Abhidhamma, he saw Indaka seated nearby and Aṅkura seated twelve yojanas away. To demonstrate the perfection of worthy recipients, he said:
Như vậy, khi Aṅkura và Indaka tái sinh ở cõi Tam Thập Tam Thiên và hưởng thụ sự an lạc của chư thiên, Đức Thế Tôn của chúng ta, vào năm thứ bảy sau khi chứng đắc Chánh Đẳng Giác, vào ngày trăng tròn tháng Āsāḷha, đã thực hiện song hành thần thông dưới gốc cây Kandamba tại cổng thành Sāvatthī, rồi tuần tự đi đến cõi Tam Thập Tam Thiên bằng ba bước chân, và ngồi thuyết Abhidhamma dưới gốc cây Pāricchattaka trên tảng đá Paṇḍukambala, rực rỡ như mặt trời non trên núi Yugandhara, làm lu mờ ánh sáng của hội chúng chư thiên và Phạm thiên từ mười cõi giới tề tựu bằng hào quang của thân Ngài. Khi thấy Indaka ngồi gần và Aṅkura ngồi cách mười hai dojana, để làm rõ sự viên mãn của người xứng đáng thọ nhận cúng dường, Ngài đã nói bài kệ:
Gāthamāha.
He spoke this verse.
Nghe vậy, Aṅkura thưa rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, dù con đã bố thí đại thí trong một thời gian dài với nhiều vật cúng dường, nhưng vì thiếu sự viên mãn của người xứng đáng thọ nhận, nó không mang lại quả lớn như hạt giống gieo trên đất xấu. Còn sự cúng dường một muỗng cơm của Indaka, nhờ sự viên mãn của người xứng đáng thọ nhận, đã mang lại quả lớn vô cùng như hạt giống gieo trên đất tốt.”
Taṃ sutvā aṅkuro ‘‘bhagavā mayā cirakālaṃ bahuṃ deyyadhammaṃ pariccajitvā pavattitampi mahādānaṃ dakkhiṇeyyasampattivirahena akhette vuttabījaṃ viya na uḷāraphalaṃ ahosi, indakassa pana kaṭacchubhikkhādānampi dakkhiṇeyyasampattiyā sukhette vuttabījaṃ viya ativiya uḷāraphalaṃ jāta’’nti āha.
Hearing this, Aṅkura said, "Bhagavā, the great gift that I performed by relinquishing many offerings for a long time did not bear abundant fruit, like seeds sown in barren soil, due to the lack of perfect recipients. But Indaka's gift, even a spoonful of alms-food, has yielded exceedingly abundant fruit, like seeds sown in fertile soil, due to the perfection of the recipient."
Để làm rõ ý nghĩa đó, các vị kết tập kinh điển đã nói:
Tamatthaṃ dassente saṅgītikārā –
To illustrate this meaning, the compilers of the Saṅgīti said:
Để chỉ ra ý nghĩa đó, các vị kết tập đã nói:
317. Tattha tāvatiṃseti tāvatiṃsabhavane.
317. Here, tāvatiṃse means in the Tāvatiṃsa realm.
317. Trong đó, tāvatiṃse có nghĩa là ở cõi Tam Thập Tam Thiên.
Silāyaṃ paṇḍukambaleti paṇḍukambalanāmake silāsane purisuttamo buddho yadā vihāsīti yojanā.
Silāyaṃ paṇḍukambale means, in connection with the rock-seat named Paṇḍukambala, when the Buddha, the best of men, resided there.
Silāyaṃ paṇḍukambale là cách sắp xếp câu có nghĩa: khi Đức Phật, bậc tối thượng nhân, ngự trên tảng đá Paṇḍukambala.
318. Dasasu lokadhātūsu, sannipatitvāna devatāti jātikhettasaññitesu dasasu cakkavāḷasahassesu kāmāvacaradevatā brahmadevatā ca buddhassa bhagavato payirupāsanāya dhammassavanatthañca ekato sannipatitvā.
318. Dasasu lokadhātūsu, sannipatitvāna devatā means that in the ten thousand world-systems, called birth-fields, Kāmāvacara deities and Brahmā deities assembled together to attend upon the Blessed Buddha and to listen to the Dhamma.
318. Dasasu lokadhātūsu, sannipatitvāna devatā có nghĩa là chư thiên cõi Dục giới và chư Phạm thiên từ mười ngàn thế giới được gọi là cõi sanh đã tề tựu lại để đảnh lễ Đức Thế Tôn và nghe Pháp.
Tenāha ‘‘payirupāsanti sambuddhaṃ, vasantaṃ nagamuddhanī’’ti, sinerumuddhanīti attho.
Therefore, it is said, “payirupāsanti sambuddhaṃ, vasantaṃ nagamuddhanī”, meaning at the summit of Mount Sineru.
Vì thế, đã nói “payirupāsanti sambuddhaṃ, vasantaṃ nagamuddhanī”, có nghĩa là trên đỉnh núi Sineru.
320. Yojanāni dasa dve ca, aṅkuroyaṃ tadā ahūti ayaṃ yathāvuttacarito aṅkuro tadā satthu sammukhakāle dasa dve yojanāni antaraṃ katvā ahu.
320. Yojanāni dasa dve ca, aṅkuroyaṃ tadā ahū means that Aṅkura, whose conduct has been described, was then at a distance of twelve yojanas from the Teacher.
320. Yojanāni dasa dve ca, aṅkuroyaṃ tadā ahū có nghĩa là Aṅkura, với hành trạng đã được kể, khi ấy đã ngồi cách Đức Phật mười hai dojana.
Satthu nisinnaṭṭhānato dvādasayojanantare ṭhāne nisinno ahosīti attho.
The meaning is that he was seated at a place twelve yojanas away from where the Teacher was seated.
Nghĩa là, ông ta ngồi ở một nơi cách chỗ Đức Phật ngự mười hai dojana.
323. Codito bhāvitattenāti pāramiparibhāvitāya ariyamaggabhāvanāya bhāvitattena sammāsambuddhena codito.
323. Codito bhāvitattenā means urged by the Perfectly Awakened One, whose mind was developed through the cultivation of the Noble Path, which is imbued with perfections.
323. Codito bhāvitattenā có nghĩa là được Đức Chánh Đẳng Giác thúc giục, người đã tu tập bằng sự tu tập Thánh đạo, đã thấm nhuần các Ba-la-mật.
Kiṃ mayhaṃ tenātiādikā satthu paṭivacanavasena aṅkurena vuttagāthā.
The verses beginning with Kiṃ mayhaṃ tenā were spoken by Aṅkura in response to the Teacher.
Bài kệ do Aṅkura nói, bắt đầu bằng “Kiṃ mayhaṃ tenā”, là lời đáp lại Đức Phật.
Dakkhiṇeyyena suññatanti yaṃ dakkhiṇeyyena suññataṃ rittakaṃ virahitaṃ tadā mama dānaṃ, tasmā ‘‘kiṃ mayhaṃ tenā’’ti attano dānapuññaṃ hīḷento vadati.
Dakkhiṇeyyena suññataṃ means that his offering at that time was empty, void, and devoid of worthy recipients; therefore, saying “What is that to me?” he speaks disparagingly of his own meritorious offering.
Dakkhiṇeyyena suññata nghĩa là sự bố thí của tôi khi ấy trống rỗng, không có người xứng đáng thọ nhận, vì vậy, ông ta nói “Kiṃ mayhaṃ tenā” để tự hạ thấp công đức bố thí của mình.
324. Yakkhoti devaputto.
324. Yakkho means a deity (devaputta).
324. Yakkho có nghĩa là vị thiên tử.
Dajjāti datvā.
Dajjā means having given.
Dajjā có nghĩa là đã bố thí.
Atirocati amhehīti attanā mādisehi ativiya virocati.
Atirocati amhehī means he shines forth exceedingly more than those like us.
Atirocati amhehī có nghĩa là rực rỡ hơn rất nhiều so với những người như chúng tôi.
Hīti vā nipātamattaṃ, amhe atikkamitvā abhibhavitvā virocatīti attho.
The particle hī is merely an intensifier, meaning he shines forth surpassing and outshining us.
Hoặc hī chỉ là một tiểu từ, nghĩa là vượt qua chúng tôi, lấn át chúng tôi mà rực rỡ.
Yathā kinti āha ‘‘cando tāragaṇe yathā’’ti.
He asks, "Like what?" and says, “cando tāragaṇe yathā” (like the moon among the stars).
Như thế nào? Ngài nói “cando tāragaṇe yathā”.
325-6. Ujjaṅgaleti ativiya thaddhabhūmibhāge.
325-6. Ujjaṅgale means a very hard piece of ground.
325-6. Ujjaṅgale có nghĩa là trên mảnh đất rất cứng.
‘‘Ūsare’’ti keci vadanti.
Some say “ūsare” (in barren soil).
Một số người nói “ūsare” (trên đất cằn).
Ropitanti vuttaṃ, vapitvā vā uddharitvā vā puna ropitaṃ.
Ropitaṃ is stated to mean sown, or having been sown, or having been transplanted and replanted.
Ropita có nghĩa là đã gieo, hoặc đã gieo rồi nhổ lên và trồng lại.
Napi tosetīti na nandayati, appaphalatāya vā tuṭṭhiṃ na janeti.
Napi tosetī means it does not gladden, or it does not generate satisfaction due to scarcity of fruit.
Napi tosetī có nghĩa là không làm hài lòng, hoặc không tạo ra sự thỏa mãn vì quả ít.
Tathevāti yathā ujjaṅgale khette bahumpi bījaṃ ropitaṃ vipulaphalaṃ uḷāraphalaṃ na hoti, tato eva kassakaṃ na toseti, tathā dussīlesu sīlavirahitesu bahukampi dānaṃ patiṭṭhāpitaṃ vipulaphalaṃ mahapphalaṃ na hoti, tato eva dāyakaṃ na tosetīti attho.
Tatheva means that just as in a barren field, much seed sown does not yield abundant or great fruit, and therefore does not satisfy the farmer, so too, an offering, however great, made to those who are immoral (dussīlesu), devoid of virtue (sīlavirahitesu), does not yield abundant or great fruit, and therefore does not satisfy the donor.
Tatheva có nghĩa là: như trên đất hoang, dù gieo nhiều hạt giống cũng không có quả lớn, không làm nông dân hài lòng; cũng vậy, sự bố thí nhiều cho người ác giới, người thiếu giới hạnh, cũng không có quả lớn, không làm thí chủ hài lòng.
327-8. Yathāpi bhaddaketi gāthādvayassa vattavipariyāyena atthayojanā veditabbā.
327-8. Yathāpi bhaddake – the meaning of these two verses should be understood in the reverse order of the preceding explanation.
327-8. Ý nghĩa của hai bài kệ Yathāpi bhaddake nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Tattha sammā dhāraṃ pavecchanteti vuṭṭhidhāraṃ sammadeva pavattente, anvaḍḍhamāsaṃ anudasāhaṃ anupañcāhaṃ deve vassanteti attho.
Here, sammā dhāraṃ pavecchante means when the stream of rain falls properly, meaning when the deity rains every half-month, every ten days, or every five days.
Trong đó, sammā dhāraṃ pavecchante có nghĩa là khi mưa rơi đúng cách, nghĩa là khi chư thiên làm mưa rơi nửa tháng một lần, mười ngày một lần, hoặc năm ngày một lần.
Guṇavantesūti jhānādiguṇayuttesu.
Guṇavantesū means endowed with qualities such as jhāna.
Guṇavantesu có nghĩa là những người có các đức tính như thiền định.
Tādisūti iṭṭhādīsu tādilakkhaṇappattesu.
Tādisū means among such persons who have attained the characteristic of being unshakeable (tādi) in desirable objects and so forth.
Tādisu có nghĩa là những người đã đạt đến đặc tính của bậc như vậy (tādi), trong các đối tượng khả ái (iṭṭha) và các đối tượng khác.
Kāranti liṅgavipallāsena vuttaṃ, upakāroti attho.
Kāraṃ is stated by a change of gender, meaning an act of help or assistance (upakāro).
Kāra được nói với sự đảo ngược giới tính, có nghĩa là sự giúp đỡ.
Kīdiso upakāroti āha ‘‘puñña’’nti.
What kind of assistance? He says, “puññaṃ” (merit).
Sự giúp đỡ đó là gì? Ngài nói “puñña” (phước báu).
Tayidaṃ aṅkurapetavatthu satthārā tāvatiṃsabhavane dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ purato dakkhiṇeyyasampattivibhāvanatthaṃ ‘‘mahādānaṃ tayā dinna’’ntiādinā attanā samuṭṭhāpitaṃ, tattha tayo māse abhidhammaṃ desetvā mahāpavāraṇāya devagaṇaparivuto devadevo devalokato saṅkassanagaraṃ otaritvā anukkamena sāvatthiṃ patvā jetavane viharanto catuparisamajjhe dakkhiṇeyyasampattivibhāvanatthameva ‘‘yassa atthāya gacchāmā’’tiādinā vitthārato desetvā catusaccakathāya desanāya kūṭaṃ gaṇhi.
This Aṅkura Petavatthu was initiated by the Teacher himself in the Tāvatiṃsa realm, before the deities of ten thousand world-systems, to reveal the excellence of worthy recipients, with the words "A great offering was given by you", etc. After teaching Abhidhamma for three months there, the Lord of Deities, surrounded by a host of deities, descended from the deva-world to Saṅkassa town on the Mahāpavāraṇā day. Proceeding gradually, he reached Sāvatthī and, while residing in Jetavana, he expounded the story at length among the four assemblies, again to reveal the excellence of worthy recipients, starting with "for whose benefit we go", etc., and concluded the discourse with the teaching on the Four Noble Truths.
Câu chuyện về ngạ quỷ Aṅkura này do Đức Bổn Sư tự khởi xướng tại cõi trời Ba Mươi Ba (Tāvatiṃsa), trước chư thiên của một vạn thế giới, để hiển bày phước báu của người thọ nhận vật cúng dường, bắt đầu bằng câu ‘‘Đại thí đã được ngươi bố thí’’. Sau khi thuyết Abhidhamma trong ba tháng tại đó, vào ngày Đại Tự Tứ (Mahāpavāraṇā), Đức Thiên Trung Thiên (Devadevo) được chư thiên vây quanh, từ cõi trời giáng xuống thành Saṅkassa, rồi tuần tự đến Sāvatthi, trú tại Jetavana, và giữa bốn hội chúng, Ngài lại thuyết rộng rãi để hiển bày phước báu của người thọ nhận vật cúng dường, bắt đầu bằng câu ‘‘Vì mục đích gì chúng ta đến’’, rồi kết thúc bằng bài pháp về Tứ Diệu Đế.
Desanāvasāne tesaṃ anekakoṭipāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.
At the conclusion of the discourse, hundreds of thousands of beings attained comprehension of the Dhamma.
Khi bài pháp kết thúc, hàng trăm ngàn chúng sanh đã chứng ngộ Chánh Pháp.