Gūthañca muttaṃ ruhirañca pubbanti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante aññataraṃ pesakārapetiṃ ārabbha vuttaṃ.
Excrement, urine, blood, and pus—this was spoken by the Teacher concerning a certain weaver’s petī while residing at Sāvatthī.
" Phân, nước tiểu, máu và mủ" – câu này được Đức Thế Tôn nói khi Ngài trú tại Sāvatthī, liên quan đến một nữ ngạ quỷ thợ dệt.
Dvādasamattā kira bhikkhū satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vasanayoggaṭṭhānaṃ vīmaṃsantā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya aññataraṃ chāyūdakasampannaṃ ramaṇīyaṃ araññāyatanaṃ tassa ca nātidūre nāccāsanne gocaragāmaṃ disvā tattha ekarattiṃ vasitvā dutiyadivase gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
It is said that about twelve bhikkhus, having received a meditation subject from the Teacher, were searching for a suitable dwelling place. When the time for the Rains Retreat was approaching, they found a delightful forest hermitage abundant in shade and water, and a village for alms-round not too far nor too near. They stayed there for one night, and on the second day, they entered the village for alms.
Nghe nói, mười hai vị Tỳ-khưu đã nhận đề mục thiền từ Đức Thế Tôn và đang tìm một nơi thích hợp để an cư. Khi mùa an cư sắp đến, họ thấy một khu rừng xinh đẹp có bóng mát và nước đầy đủ, cùng một ngôi làng khất thực không quá xa cũng không quá gần. Họ đã ở đó một đêm, và vào ngày thứ hai, họ vào làng để khất thực.
Tattha ekādasa pesakārā paṭivasanti, te te bhikkhū disvā sañjātasomanassā hutvā attano attano gehaṃ netvā paṇītena āhārena parivisitvā āhaṃsu ‘‘kuhiṃ, bhante, gacchathā’’ti?
There lived eleven weavers. Seeing the bhikkhus, they became joyful and invited them to their respective homes, serving them excellent food, and asked, "Venerable sirs, where are you going?"
Ở đó có mười một người thợ dệt sinh sống. Thấy các vị Tỳ-khưu, họ rất vui mừng, dẫn các vị về nhà mình, cúng dường thức ăn ngon và hỏi: "Bạch Đại đức, các ngài đi đâu vậy?"
‘‘Yattha amhākaṃ phāsukaṃ, tattha gamissāmā’’ti.
"We will go where it is comfortable for us," they replied.
"Chúng tôi sẽ đi đến nơi nào thuận tiện cho chúng tôi," các vị đáp.
‘‘Yadi evaṃ, bhante, idheva vasitabba’’nti vassūpagamanaṃ yāciṃsu.
"If so, Venerable sirs, you should reside right here," they requested for the Rains Retreat.
"Nếu vậy, bạch Đại đức, xin các ngài hãy an cư tại đây," họ thỉnh cầu các vị an cư mùa mưa.
Bhikkhū sampaṭicchiṃsu.
The bhikkhus agreed.
Các vị Tỳ-khưu đã chấp nhận.
Upāsakā tesaṃ tattha araññakuṭikāyo kāretvā adaṃsu.
The lay followers had forest huts built for them there and offered them.
Các cư sĩ đã xây dựng các tịnh xá trong rừng cho các vị và cúng dường.
Bhikkhū tattha vassaṃ upagacchiṃsu.
The bhikkhus entered the Rains Retreat there.
Các vị Tỳ-khưu đã an cư mùa mưa tại đó.
Tattha jeṭṭhakapesakāro dve bhikkhū catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahi, itare ekekaṃ bhikkhuṃ upaṭṭhahiṃsu.
There, the chief weaver respectfully attended to two bhikkhus with the four requisites, while the others attended to one bhikkhu each.
Trong số đó, người thợ dệt lớn tuổi nhất đã cung cấp bốn vật dụng thiết yếu một cách chu đáo cho hai vị Tỳ-khưu, còn những người khác thì mỗi người cung cấp cho một vị Tỳ-khưu.
Jeṭṭhakapesakārassa bhariyā assaddhā appasannā micchādiṭṭhikā maccharinī bhikkhū na sakkaccaṃ upaṭṭhāti.
The chief weaver's wife was faithless, discontent, of wrong view, and avaricious; she did not attend to the bhikkhus respectfully.
Vợ của người thợ dệt lớn tuổi nhất là một người không có đức tin, không hoan hỷ, tà kiến và keo kiệt, không chăm sóc các vị Tỳ-khưu một cách chu đáo.
So taṃ disvā tassāyeva kaniṭṭhabhaginiṃ ānetvā attano gehe issariyaṃ niyyādesi.
Seeing this, he brought her younger sister and entrusted her with authority in his house.
Thấy vậy, người chồng đã đưa em gái của vợ về và giao quyền quản lý gia đình cho cô ấy.
Sā saddhā pasannā hutvā sakkaccaṃ bhikkhū paṭijaggi.
She, being faithful and devoted, respectfully looked after the bhikkhus.
Cô ấy là người có đức tin, hoan hỷ, và đã chăm sóc các vị Tỳ-khưu một cách chu đáo.
Te sabbe pesakāro vassaṃ vutthānaṃ bhikkhūnaṃ ekekassa ekekaṃ sāṭakamadaṃsu.
All those weavers gave one cloth each to the bhikkhus who had completed the Rains Retreat.
Tất cả những người thợ dệt đã cúng dường mỗi vị Tỳ-khưu một tấm vải sau khi các vị đã hoàn thành mùa an cư.
Tattha maccharinī jeṭṭhapesakārassa bhariyā paduṭṭhacittā attano sāmikaṃ paribhāsi – ‘‘yaṃ tayā samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ dānaṃ dinnaṃ annapānaṃ, taṃ te paraloke gūthamuttaṃ pubbalohitañca hutvā nibbattatu, sāṭakā ca jalitā ayomayapaṭṭā hontū’’ti.
Then, the avaricious wife of the chief weaver, with a corrupted mind, cursed her husband: "May the alms of food and drink you gave to the Sakyaputtiya ascetics become excrement, urine, pus, and blood for you in the other world, and may your cloths become blazing iron plates!"
Khi đó, người vợ keo kiệt của người thợ dệt lớn tuổi nhất, với tâm ác ý, đã nguyền rủa chồng mình: "Những món ăn, thức uống mà ông đã cúng dường cho các Sa-môn dòng Thích tử, cầu mong chúng biến thành phân, nước tiểu, mủ và máu cho ông ở đời sau, và những tấm vải đó biến thành những tấm sắt nóng cháy!"
Tattha jeṭṭhapesakāro aparena samayena kālaṃ katvā viñjhāṭaviyaṃ ānubhāvasampannā rukkhadevatā hutvā nibbatti.
There, the chief weaver later died and was reborn as a powerful tree deity in the Vindhya forest.
Sau một thời gian, người thợ dệt lớn tuổi nhất qua đời và tái sinh thành một vị thần cây có oai lực trong rừng Vindhya.
Tassa pana kadariyā bhariyā kālaṃ katvā tasseva vasanaṭṭhānassa avidūre petī hutvā nibbatti.
His miserly wife, however, died and was reborn as a petī not far from his dwelling place.
Người vợ keo kiệt của ông cũng qua đời và tái sinh thành một nữ ngạ quỷ không xa nơi vị thần đó cư ngụ.
Sā naggā dubbaṇṇarūpā jighacchāpipāsābhibhūtā tassa bhūmadevassa santikaṃ gantvā āha – ‘‘ahaṃ, sāmi, niccoḷā ativiya jighacchāpipāsābhibhūtā vicarāmi, dehi me vatthaṃ annapānañcā’’ti.
That female peta, naked, of an ugly appearance, overwhelmed by hunger and thirst, having gone to the presence of that earth-deity, said: "O lord, I wander about exceedingly overwhelmed by hunger and thirst, being unclothed; give me clothes and food and drink."
Cô ấy trần truồng, xấu xí, bị đói khát hành hạ, đến gặp vị thần đất đó và nói: "Thưa chủ nhân, tôi trần truồng và bị đói khát hành hạ quá mức, xin hãy cho tôi quần áo và thức ăn nước uống!"
So tassā dibbaṃ uḷāraṃ annapānaṃ upanesi.
That earth-deity offered her divine, excellent food and drink.
Vị thần đã dâng cho cô ấy thức ăn nước uống thần diệu và cao quý.
Taṃ tāya gahitamattameva gūthamuttaṃ pubbalohitañca sampajjati, sāṭakañca dinnaṃ tāya paridahitaṃ pajjalitaṃ ayomayapaṭṭaṃ hoti.
As soon as she took it, that food and drink became excrement, urine, pus, and blood; and the given cloth, when she put it on, became a glowing iron plate.
Ngay khi cô ấy nhận lấy, chúng biến thành phân, nước tiểu, mủ và máu; còn tấm vải được cho, khi cô ấy mặc vào, nó biến thành một tấm sắt nóng cháy.
Sā mahādukkhaṃ anubhavantī taṃ chaḍḍetvā kandantī vicarati.
She, experiencing great suffering, threw it away and wandered about weeping.
Cô ấy phải chịu đựng nỗi khổ lớn, vứt bỏ chúng và lang thang khóc lóc.
Tena ca samayena aññataro bhikkhu vutthavasso satthāraṃ vandituṃ gacchanto mahatā satthena saddhiṃ viñjhāṭaviṃ paṭipajji.
At that time, a certain bhikkhu, having completed the Rains Retreat, set out to pay homage to the Master, proceeding through the Viñjha forest with a large caravan.
Vào thời điểm đó, một vị Tỳ-khưu đã hoàn thành mùa an cư, đang trên đường đến đảnh lễ Đức Thế Tôn, đã đi vào rừng Vindhya cùng với một đoàn người đông đảo.
Satthikā rattiṃ maggaṃ gantvā divā vane sandacchāyūdakasampannaṃ padesaṃ disvā yānāni muñcitvā muhuttaṃ vissamiṃsu.
The caravaneers, having traveled by night, saw a place in the forest with cool shade and water during the day, unyoked their vehicles, and rested for a while.
Đoàn người đã đi đường vào ban đêm, và vào ban ngày, khi thấy một nơi có bóng mát và nước đầy đủ trong rừng, họ đã tháo xe và nghỉ ngơi một lát.
Bhikkhu pana vivekakāmatāya thokaṃ apakkamitvā aññatarassa sandacchāyassa vanagahanapaṭicchannassa rukkhassa mūle saṅghāṭiṃ paññapetvā nipanno rattiyaṃ maggagamanaparissamena kilantakāyo niddaṃ upagañchi.
The bhikkhu, desiring solitude, moved a little distance away, spread out his outer robe (saṅghāṭī) at the foot of a certain tree, which was covered by dense forest with cool shade, and lay down. Being tired from traveling during the night, he fell asleep.
Vị Tỳ-khưu, vì muốn sống độc cư, đã đi xa một chút, trải y saṅghāṭi dưới gốc một cây rậm rạp có bóng mát, rồi nằm xuống. Vì mệt mỏi sau chuyến đi đêm, ngài đã ngủ thiếp đi.
Satthikā vissamitvā maggaṃ paṭipajjiṃsu, so bhikkhu na paṭibujjhi.
The caravaneers rested and then proceeded on their way, but the bhikkhu did not wake up.
Đoàn người sau khi nghỉ ngơi đã tiếp tục lên đường, còn vị Tỳ-khưu thì không tỉnh dậy.
Atha sāyanhasamaye uṭṭhahitvā te apassanto aññataraṃ kummaggaṃ paṭipajjitvā anukkamena tassā devatāya vasanaṭṭhānaṃ sampāpuṇi.
Then, in the evening, having arisen and not seeing them, he took a wrong path and gradually arrived at the dwelling place of that deity.
Sau đó, vào buổi chiều, ngài thức dậy, không thấy họ đâu, ngài đã đi lạc vào một con đường sai và dần dần đến được nơi vị thần đó cư ngụ.
Atha naṃ so devaputto disvā manussarūpena upagantvā paṭisanthāraṃ katvā attano vimānaṃ pavesetvā pādabbhañjanādīni datvā payirupāsanto nisīdi.
Then that devaputta, seeing him, approached in human form, greeted him, led him into his mansion, offered him foot-anointing and other services, and sat waiting upon him.
Khi đó, vị thiên tử đó thấy ngài, liền hóa thành hình người đến chào hỏi, dẫn ngài vào cung điện của mình, cúng dường dầu xoa chân và các thứ khác, rồi ngồi xuống hầu hạ.
Tasmiñca samaye sā petī āgantvā ‘‘dehi me, sāmi, annapānaṃ sāṭakañcā’’ti āha.
At that time, that female peta came and said, "O lord, give me food and drink and a robe."
Vào lúc đó, nữ ngạ quỷ đến và nói: "Thưa chủ nhân, xin hãy cho tôi thức ăn nước uống và quần áo!"
So tassā tāni adāsi.
He gave them to her.
Vị thần đã cho cô ấy những thứ đó.
Tāni ca tāya gahitamattāni gūthamuttapubbalohitapajjalitaayopaṭṭāyeva ahesuṃ.
But as soon as she took them, they became excrement, urine, pus, blood, and glowing iron plates.
Và những thứ đó, vừa được nàng cầm lấy, liền trở thành những tấm sắt nóng cháy rực rỡ bởi phân, nước tiểu, mủ và máu.
So bhikkhu taṃ disvā sañjātasaṃvego taṃ devaputtaṃ –
That bhikkhu, seeing this, was filled with dismay and questioned that devaputta—
Vị Tỳ-khưu ấy, khi thấy cảnh đó, khởi lên tâm xúc động, liền hỏi vị thiên tử ấy –
Dvīhi gāthāhi paṭipucchi.
He questioned him with these two stanzas.
Vị ấy đã hỏi lại bằng hai bài kệ.
Tattha kissa ayaṃ vipākoti kīdisassa kammassa ayaṃ vipāko, yaṃ esā idāni paccanubhavatīti.
Here, "What kind of karma is this retribution?" means: what kind of karma is this retribution that she is experiencing now?
Trong đó, kissa ayaṃ vipāko (đây là quả báo của nghiệp gì) có nghĩa là: đây là quả báo của loại nghiệp nào mà nàng này đang phải chịu đựng bây giờ?
Ayaṃ nu kiṃ kammamakāsi nārīti ayaṃ itthī kiṃ nu kho kammaṃ pubbe akāsi.
"What deed did this woman do?" means: what deed did this woman do in the past?
Ayaṃ nu kiṃ kammamakāsi nārī (nàng này đã tạo nghiệp gì) có nghĩa là: người phụ nữ này đã tạo nghiệp gì trong quá khứ?
Yā sabbadā lohitapubbabhakkhāti yā sabbakālaṃ ruhirapubbameva bhakkhati paribhuñjati.
"Who always feeds on blood and pus" means: who always eats and consumes blood and pus.
Yā sabbadā lohitapubbabhakkhā (người luôn ăn máu mủ) có nghĩa là: người luôn luôn ăn máu và mủ.
Navānīti paccagghāni tāvadeva pātubhūtāni.
"New" means: freshly manifested, appearing just then.
Navāni (mới) có nghĩa là: vừa mới xuất hiện ngay lúc đó.
Subhānīti sundarāni dassanīyāni.
"Beautiful" means: lovely and pleasant to behold.
Subhāni (đẹp đẽ) có nghĩa là: đẹp, đáng nhìn.
Mudūnīti sukhasamphassāni.
"Soft" means: pleasant to the touch.
Mudūni (mềm mại) có nghĩa là: dễ chịu khi chạm vào.
Suddhānīti parisuddhavaṇṇāni.
"Pure" means: of pure color.
Suddhāni (sạch sẽ) có nghĩa là: có màu sắc tinh khiết.
Lomasānīti salomakāni sukhasamphassāni, sundarānīti attho.
"Hairy" (lomasāni) means: having hair, pleasant to the touch, or beautiful; that is the meaning.
Lomasāni (có lông) có nghĩa là: có lông, dễ chịu khi chạm vào, nghĩa là đẹp đẽ.
Dinnāni missā kitakā bhavantīti kitakakaṇṭakasadisāni lohapaṭṭasadisāni bhavanti.
"When given, become thorny and bristly" means: they become like thorny insects, like iron plates.
Dinnāni missā kitakā bhavanti (khi được ban tặng, chúng trở thành gai nhọn) có nghĩa là: trở thành những vật giống như gai nhọn, giống như tấm sắt.
‘‘Kīṭakā bhavantī’’ti vā pāṭho, khādakapāṇakavaṇṇāni bhavantīti attho.
Or, "they become insects" is a variant reading, meaning: they become like biting creatures.
Hoặc có bản đọc là “Kīṭakā bhavanti” (trở thành côn trùng), nghĩa là: trở thành những vật có hình dạng như côn trùng ăn thịt.
Dve gāthā abhāsi.
He spoke these two stanzas.
Vị ấy đã nói hai bài kệ.
Tattha adāyikāti kassaci kiñcipi adānasīlā.
Here, "ungiving" means: accustomed to giving nothing whatsoever to anyone.
Trong đó, adāyikā (không bố thí) có nghĩa là: không có thói quen bố thí bất cứ thứ gì cho bất cứ ai.
Maccharinī kadariyāti paṭhamaṃ maccheramalassa sabhāvena maccharinī, tāya ca punappunaṃ āsevanatāya thaddhamaccharinī, tāya kadariyā ahūti yojanā.
"Stingy, miserly" means: firstly, stingy by nature of the defilement of avarice (macchariya), and then by repeated indulgence in it, she became stubbornly avaricious, hence miserly; this is the connection.
Maccharinī kadariyā (keo kiệt, tham lam) có nghĩa là: ban đầu nàng keo kiệt do bản chất của cấu uế keo kiệt; sau đó, do thường xuyên chấp giữ nó, nàng trở nên keo kiệt cứng nhắc, do đó nàng là người tham lam. Đây là cách kết nối.
Idāni tassā tameva kadariyataṃ dassento ‘‘sā maṃ dadanta’’ntiādimāha.
Now, desiring to show that very miserliness of hers, he said, "She, when I gave," and so on.
Bây giờ, để chỉ rõ sự tham lam đó của nàng, vị ấy nói “sā maṃ dadantaṃ” (nàng mắng nhiếc con khi con bố thí), v.v.
Tattha etādisanti evarūpaṃ yathāvuttavacīduccaritādiṃ caritvā.
Here, "such" means: having performed such misconduct in speech, as previously described.
Trong đó, etādisaṃ (như vậy) có nghĩa là: sau khi đã tạo tác những ác nghiệp lời nói như đã nói trên.
Idhāgatāti imaṃ petalokaṃ āgatā, petattabhāvaṃ upagatā.
"Has come here" means: has come to this peta-world, having attained the state of a peta.
Idhāgatā (đến đây) có nghĩa là: đã đến cõi ngạ quỷ này, đã đạt được thân phận ngạ quỷ.
Cirarattāya khādatīti cirakālaṃ gūthādimeva khādati.
"Feeds for a long time" means: eats only excrement and so forth for a long time.
Cirarattāya khādatī (ăn uống trong thời gian dài) có nghĩa là: ăn phân, v.v., trong một thời gian dài.
Tassā hi yenākārena akkuṭṭhaṃ, tenevākārena pavattamānampi phalaṃ.
Indeed, the result manifests in the very manner in which she was reviled, and is even worse.
Thật vậy, quả báo cũng diễn ra theo cách mà nàng đã bị mắng nhiếc.
Yaṃ uddissa akkuṭṭhaṃ, tato aññattha pathaviyaṃ kamantakasaṅkhāte matthake asanipāto viya attano upari patati.
That which was reviled, falls upon oneself, like a thunderbolt falling on one's head, which is called a kamantaka (earth-destroyer), elsewhere on the earth.
Điều mà người ta mắng nhiếc, thay vì rơi xuống đất, thì nó rơi xuống đầu của chính người đó như một tia sét đánh vào đỉnh núi Kamantaka.
Evaṃ so devaputto tāya pubbe katakammaṃ kathetvā puna taṃ bhikkhuṃ āha – ‘‘atthi pana, bhante, koci upāyo imaṃ petalokato mocetu’’nti?
Thus, that devaputta, having related the karma performed by her in the past, then asked the bhikkhu, "Venerable sir, is there any means to liberate this peta from this peta-world?"
Sau khi kể về nghiệp đã tạo của nàng trong quá khứ như vậy, vị thiên tử ấy lại nói với vị Tỳ-khưu rằng: “Bạch Đại đức, có cách nào để giải thoát nàng khỏi cõi ngạ quỷ này không?”
‘‘Atthī’’ti ca vutte ‘‘kathetha, bhante’’ti.
When "There is" was said, he replied, "Please tell me, venerable sir."
Khi được hỏi “Có không?”, vị ấy nói: “Bạch Đại đức, xin hãy kể cho con nghe.”
Yadi bhagavato ariyasaṅghassa ca ekasseva vā bhikkhuno dānaṃ datvā imissā uddisiyati, ayañca taṃ anumodati, evametissā ito dukkhato mutti bhavissatīti.
If a gift is given to the Blessed One or to the Noble Saṅgha, or even to a single bhikkhu, and dedicated to this peta, and she rejoices in it, then she will be freed from this suffering.
Nếu bố thí cho Đức Thế Tôn và Thánh Tăng, hoặc chỉ cho một vị Tỳ-khưu, rồi hồi hướng cho nàng này, và nàng hoan hỷ chấp nhận, thì nàng sẽ được giải thoát khỏi khổ cảnh này.
Taṃ sutvā devaputto tassa bhikkhuno paṇītaṃ annapānaṃ datvā taṃ dakkhiṇaṃ tassā petiyā ādisi.
Having heard that, the devaputta gave excellent food and drink to that bhikkhu and dedicated that merit to that female peta.
Nghe vậy, vị thiên tử ấy dâng cúng thức ăn và đồ uống thượng vị cho vị Tỳ-khưu đó, rồi hồi hướng phước báu đó cho nàng ngạ quỷ.
Tāvadeva sā petī suhitā pīṇindriyā dibbāhārassa tittā ahosi.
Instantly, that female peta became well-nourished, with robust faculties, and satiated with divine food.
Ngay lúc đó, nàng ngạ quỷ trở nên no đủ, các căn đầy đặn, và thỏa mãn với món ăn của chư thiên.
Puna tasseva bhikkhuno hatthe dibbasāṭakayugaṃ bhagavantaṃ uddissa datvā tañca dakkhiṇaṃ petiyā ādisi.
Again, he gave a pair of divine robes to that very bhikkhu's hands, dedicating them to the Blessed One, and dedicated that merit to the peta.
Sau đó, vị ấy lại dâng cúng một đôi y phục thiên thượng cho chính vị Tỳ-khưu đó, với ý hướng dâng lên Đức Thế Tôn, rồi hồi hướng phước báu đó cho nàng ngạ quỷ.
Tāvadeva ca sā dibbavatthanivatthā dibbālaṅkāravibhūsitā sabbakāmasamiddhā devaccharāpaṭibhāgā ahosi.
Instantly, she became adorned with divine garments and divine ornaments, fulfilled in all desires, resembling a divine nymph.
Ngay lúc đó, nàng trở thành một tiên nữ, mặc y phục thiên thượng, trang sức bằng trang sức thiên thượng, đầy đủ mọi điều mong muốn, giống như một tiên nữ.
So ca bhikkhu tassa devaputtassa iddhiyā tadaheva sāvatthiṃ patvā jetavanaṃ pavisitvā bhagavato santikaṃ upagantvā vanditvā taṃ sāṭakayugaṃ datvā taṃ pavattiṃ ārocesi.
And that bhikkhu, by the power of that devaputta, arrived in Sāvatthī that very day, entered Jetavana, approached the Blessed One, paid homage, offered the pair of robes, and related the incident.
Vị Tỳ-khưu ấy, nhờ thần thông của vị thiên tử đó, ngay trong ngày đó đã đến Sāvatthī, vào Jetavana, đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ, dâng đôi y phục đó và trình bày câu chuyện.
Bhagavāpi tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Blessed One, making that event the occasion, taught the Dhamma to the assembled congregation.
Đức Thế Tôn cũng lấy sự việc đó làm duyên khởi để thuyết pháp cho hội chúng đang hiện diện.
Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the large assembly.
Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Kā nu antovimānasminti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante aññataraṃ khallāṭiyapetiṃ ārabbha vuttaṃ.
"Who is inside the mansion?" This was spoken by the Master while residing at Sāvatthī, concerning a certain Khallāṭī peta.
Kā nu antovimānasmiṃ (Ai ở trong cung điện) – Câu này được Đức Bổn Sư nói khi Ngài đang trú tại Sāvatthī, nhân một nàng ngạ quỷ Khallāṭī.
Atīte kira bārāṇasiyaṃ aññatarā rūpūpajīvinī itthī abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā atimanoharakesakalāpī ahosi.
It is said that in the past, in Bārāṇasī, there was a certain courtesan who was beautiful, comely, charming, endowed with supreme complexion, and possessed a very attractive mass of hair.
Thuở xưa, tại Bārāṇasī, có một người phụ nữ hành nghề kỹ nữ, xinh đẹp, đáng nhìn, duyên dáng, sở hữu vẻ đẹp tuyệt vời và một mái tóc vô cùng quyến rũ.
Tassā hi kesā nīlā dīghā tanū mudū siniddhā vellitaggā dvihatthagayhā visaṭṭhā yāva mekhalā kalāpā olambanti.
Indeed, her hair was dark, long, fine, soft, smooth, with curled ends, two cubits long, and when released, the locks hung down to her waist.
Tóc của nàng đen nhánh, dài, mỏng, mềm mại, óng ả, uốn cong ở ngọn, dài hai sải tay, khi xõa xuống thì buông dài đến thắt lưng.
Taṃ tassā kesasobhaṃ disvā taruṇajano yebhuyyena tassaṃ paṭibaddhacitto ahosi.
Seeing her beautiful hair, most young men became infatuated with her.
Khi thấy vẻ đẹp mái tóc của nàng, hầu hết những người trẻ tuổi đều say mê nàng.
Athassā taṃ kesasobhaṃ asahamānā issāpakatā katipayā itthiyo mantetvā tassā eva paricārikadāsiṃ āmisena upalāpetvā tāya tassā kesūpapātanaṃ bhesajjaṃ dāpesuṃ.
Then, a few women, oppressed by envy and unable to bear her hair's beauty, conspired. Having enticed her own attendant slave with a bribe, they made those envious women give the hair-shedding medicine to that slave for the beautiful-haired woman.
Sau đó, một vài người phụ nữ, không chịu nổi vẻ đẹp mái tóc của nàng, bị lòng đố kỵ thúc đẩy, đã bàn bạc và dùng tiền mua chuộc người hầu gái của nàng, rồi bảo người hầu gái đó cho nàng uống thuốc rụng tóc.
Sā kira dāsī taṃ bhesajjaṃ nhāniyacuṇṇena saddhiṃ payojetvā gaṅgāya nadiyā nhānakāle tassā adāsi.
It is said that this slave, mixing that medicine with bathing powder, gave it to the beautiful-haired woman at bathing time in the Gaṅgā river.
Người hầu gái đó đã trộn thuốc với bột tắm và đưa cho nàng khi nàng đang tắm ở sông Gaṅgā.
Sā tena kesamūlesu temetvā udake nimujji, nimujjanamatteyeva kesā samūlā paripatiṃsu, sīsaṃ cassā tittakalābusadisaṃ ahosi.
She soaked her hair roots with it and dipped into the water; at the very moment she submerged, her hair fell out from the roots, and her head became like a bitter gourd.
Nàng làm ướt chân tóc bằng thuốc đó rồi lặn xuống nước. Ngay khi nàng vừa lặn xuống, tóc nàng rụng hết cả gốc, đầu nàng trở nên trọc lóc như quả bầu đắng.
Atha sā sabbaso vilūnakesā luñcitamatthakā kapotī viya virūpā hutvā lajjāya antonagaraṃ pavisituṃ asakkontī vatthena sīsaṃ veṭhetvā bahinagare aññatarasmiṃ padese vāsaṃ kappentī katipāhaccayena apagatalajjā tato nivattetvā tilāni pīḷetvā telavaṇijjaṃ surāvaṇijjañca karontī jīvikaṃ kappesi.
Then, with all her hair fallen out, like a dove with plucked feathers, she became ugly and, ashamed, could not enter the city. She wrapped her head with a cloth and lived in a certain place outside the city. After a few days, her shame having vanished, she returned from there and earned her living by pressing sesame seeds for oil and trading liquor.
Sau đó, nàng, với mái tóc rụng hết và đầu trọc lóc, trở nên xấu xí như một con chim bồ câu bị nhổ lông, vì xấu hổ không thể vào thành, nàng quấn khăn lên đầu và sống ở một nơi bên ngoài thành. Vài ngày sau, nàng hết xấu hổ, trở về từ nơi đó, ép mè lấy dầu và buôn bán rượu để kiếm sống.
Sā ekadivasaṃ dvīsu tīsu manussesu surāmattesu mahāniddaṃ okkamantesu sithilabhūtāni tesaṃ nivatthavatthāni avahari.
One day, when two or three men, intoxicated with liquor, fell into a deep sleep, she stole their worn clothes as they lay loose.
Một ngày nọ, khi hai hoặc ba người đàn ông say rượu đang ngủ say, nàng đã lấy trộm quần áo của họ khi chúng bị lỏng lẻo.
Athekadivasaṃ sā ekaṃ khīṇāsavattheraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannacittā attano gharaṃ netvā paññatte āsane nisīdāpetvā telasaṃsaṭṭhaṃ doṇinimmajjaniṃ piññākamadāsi.
Then, one day, she saw a Arahant Thera going for alms, and with a clear mind, she invited him to her house. Having seated him on a prepared seat, she offered him sesame meal mixed with oil, which oozed oil.
Sau đó, một ngày nọ, nàng thấy một vị Trưởng lão A-la-hán đang đi khất thực, tâm sinh hoan hỷ, liền mời Ngài về nhà, an tọa trên chỗ đã trải sẵn, và dâng cúng bánh mè trộn dầu.
So tassā anukampāya taṃ paṭiggahetvā paribhuñji.
Out of compassion for her, he accepted and partook of it.
Vị Trưởng lão, vì lòng từ bi đối với nàng, đã thọ nhận và dùng bữa.
Sā pasannamānasā upari chattaṃ dhārayamānā aṭṭhāsi.
With a pure mind, she stood holding an umbrella over him.
Nàng, với tâm hoan hỷ, đứng che dù cho Ngài.
So ca thero tassā cittaṃ pahaṃsento anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Thera, gladdening her mind, expressed his appreciation and departed.
Vị Trưởng lão đó, để làm cho tâm nàng vui vẻ, đã chú nguyện rồi rời đi.
Sā ca itthī anumodanakāleyeva ‘‘mayhaṃ kesā dīghā tanū siniddhā mudū vellitaggā hontū’’ti patthanamakāsi.
And that woman, at the time of the appreciation, made a wish: "May my hair be long, fine, smooth, soft, and with curled tips."
Và người phụ nữ đó, ngay trong lúc chú nguyện, đã phát nguyện rằng: “Nguyện cho tóc của con được dài, mỏng, óng ả, mềm mại và uốn cong ở ngọn.”
Sā aparena samayena kālaṃ katvā missakakammassa phalena samuddamajjhe kanakavimāne ekikā hutvā nibbatti.
Later, she passed away and, due to the fruit of mixed kamma, was reborn alone in a golden palace in the middle of the ocean.
Sau đó, nàng chết, do quả báo của nghiệp thiện ác lẫn lộn, nàng tái sinh một mình trong một cung điện bằng vàng giữa biển.
Tassā kesā patthitākārāyeva sampajjiṃsu.
Her hair became exactly as she had wished.
Tóc của nàng đã trở nên như ý nguyện.
Manussānaṃ sāṭakāvaharaṇena pana naggā ahosi.
However, due to stealing people's clothes, she was naked.
Nhưng do việc trộm quần áo của người khác, nàng không có y phục.
Sā tasmiṃ kanakavimāne punappunaṃ uppajjitvā ekaṃ buddhantaraṃ naggāva hutvā vītināmesi.
She was reborn again and again in that golden palace, passing one Buddha-interval naked.
Nàng đã tái sinh liên tục trong cung điện vàng đó và trải qua một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật (Buddhantara) trong tình trạng trần truồng.
Atha amhākaṃ bhagavati loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakke anupubbena sāvatthiyaṃ viharante sāvatthivāsino sattasatā vāṇijā suvaṇṇabhūmiṃ uddissa nāvāya mahāsamuddaṃ otariṃsu.
Then, when our Blessed One appeared in the world and set in motion the excellent Wheel of Dhamma, dwelling successively in Sāvatthī, seven hundred merchants from Sāvatthī set sail on a ship into the great ocean, bound for Suvaṇṇabhūmi.
Sau đó, khi Đức Thế Tôn của chúng ta xuất hiện trên thế gian, chuyển bánh xe Pháp thù thắng, và tuần tự trú tại Sāvatthī, bảy trăm thương gia cư trú tại Sāvatthī đã xuống biển lớn bằng thuyền, hướng về Suvaṇṇabhūmi.
Tehi āruḷhā nāvā visamavātavegukkhittā ito cito ca paribbhamantī taṃ padesaṃ agamāsi.
The ship they embarked on was thrown about by a violent wind and, drifting here and there, reached that region.
Chiếc thuyền mà họ đi, bị gió mạnh thổi tung, trôi dạt khắp nơi và đến vùng đất đó.
Atha sā vimānapetī saha vimānena tesaṃ attānaṃ dassesi.
Then, that vimāna-petī, together with her palace, revealed herself to them.
Lúc đó, nàng ngạ quỷ trong cung điện, cùng với cung điện, đã hiện thân cho họ thấy.
Taṃ disvā jeṭṭhavāṇijo pucchanto –
Seeing her, the chief merchant, wishing to ask,
Thấy vậy, vị thương gia trưởng hỏi –
Gāthamāha.
He spoke this verse.
Vị thương gia nói lên bài kệ.
Tattha kā nu antovimānasmiṃ tiṭṭhantīti vimānassa anto abbhantare tiṭṭhantī kā nu tvaṃ, kiṃ manussitthī, udāhu amanussitthīti pucchati.
Here, "Who are you, standing within the palace?" means, "Who are you, standing inside the palace? Are you a human woman, or a non-human woman?" he asks.
Trong đó, “ Kā nu antovimānasmiṃ tiṭṭhantī” có nghĩa là: “Ngươi là ai đang đứng bên trong cung điện? Ngươi là người nữ hay phi nhân nữ?” – vị thương gia hỏi như vậy.
Nūpanikkhamīti vimānato na nikkhami.
"Not coming forth" means she did not come out of the palace.
“ Nūpanikkhamī” có nghĩa là: không bước ra khỏi cung điện.
Upanikkhamassu, bhadde, passāma taṃ bahiṭṭhitanti, bhadde, taṃ mayaṃ bahi ṭhitaṃ passāma daṭṭhukāmamhā, tasmā vimānato nikkhamassu.
"Please come forth, fair one! We wish to see you standing outside." means, "Fair one, we wish to see you standing outside, we desire to see you. Therefore, please come out of the palace."
“ Upanikkhamassu, bhadde, passāma taṃ bahiṭṭhita” có nghĩa là: Này cô nương, chúng tôi muốn nhìn thấy cô đứng ở bên ngoài, do đó hãy bước ra khỏi cung điện.
‘‘Upanikkhamassu bhaddante’’ti vā pāṭho, bhaddaṃ te atthūti attho.
Alternatively, the reading is "Upanikkhamassu, bhaddante" meaning, "May there be good fortune for you."
Cũng có thể là văn bản “Upanikkhamassu bhaddante”, có nghĩa là: Cầu mong điều tốt lành đến với cô.
Gāthādvayamāha.
She spoke these two verses.
Cô ấy đã nói hai bài kệ.
Tattha hatthena hatthe te dinnaṃ, na mayhaṃ upakappatīti, mārisa, tava hatthena mama hatthe tayā dinnaṃ na mayhaṃ upakappati na viniyujjati, upabhogayoggaṃ na hotīti attho.
Here, "Given from your hand into my hand, it is not suitable for me" means, "Sir, what you give from your hand into my hand is not suitable for me, it is not appropriate, it is not fit for use," is the meaning.
Trong đó, “ Hatthena hatthe te dinnaṃ, na mayhaṃ upakappatī” có nghĩa là: Thưa ngài, món đồ ngài trao tay cho tôi không phù hợp, không thể sử dụng được, không thích hợp để thọ dụng.
Esetthupāsako saddhoti eso ratanattayaṃ uddissa saraṇagamanena upāsako kammaphalasaddhāya ca samannāgatattā saddho ettha etasmiṃ janasamūhe atthi.
"There is here a devout lay follower" means, "This lay follower is here among this crowd of people, devout because he has gone for refuge in the Triple Gem and is endowed with faith in the kamma and its fruits."
“ Esetthupāsako saddho” có nghĩa là: Vị cư sĩ này, người đã quy y Tam Bảo và có niềm tin vào nghiệp và quả của nghiệp, có mặt trong nhóm người này.
Etaṃ acchādayitvāna, mama dakkhiṇamādisāti etaṃ upāsakaṃ mama diyyamānaṃ sāṭakaṃ paridahāpetvā taṃ dakkhiṇaṃ mayhaṃ ādisa pattidānaṃ dehi.
"Clothe him with this, and dedicate the merit to me" means, "Clothe this lay follower with the robe given for me, and dedicate that merit to me, give the transfer of merit."
“ Etaṃ acchādayitvāna, mama dakkhiṇamādisā” có nghĩa là: Hãy mặc chiếc áo này cho vị cư sĩ đó, rồi hồi hướng phước đức đó cho tôi.
Tathāhaṃ sukhitā hessanti tathā kate ahaṃ sukhitā dibbavatthanivatthā sukhappattā bhavissāmīti.
"Then I shall be happy" means, "When that is done, I shall be happy, clothed in divine garments, having attained happiness."
“ Tathāhaṃ sukhitā hessa” có nghĩa là: Khi làm như vậy, tôi sẽ được an lạc, mặc y phục chư thiên, đạt được hạnh phúc.
63. Tattha tanti taṃ upāsakaṃ.
63. Here, "that" refers to that lay follower.
63. Trong đó, “ taṃ” có nghĩa là: vị cư sĩ đó.
Ca-saddo nipātamattaṃ.
The particle "ca" is just an emphatic particle.
Từ “ca” chỉ là một giới từ.
Teti te vāṇijāti yojanā.
"They" is to be construed as "those merchants."
“ Te” có nghĩa là: các thương gia đó.
Vilimpetvānāti uttamena gandhena vilimpetvā.
"Having anointed" means, "having anointed with excellent fragrance."
“ Vilimpetvānā” có nghĩa là: xức dầu thơm quý báu.
Vatthehacchādayitvānāti vaṇṇagandharasasampannaṃ sabyañjanaṃ bhojanaṃ bhojetvā nivāsanaṃ uttarīyanti dvīhi vatthehi acchādesuṃ, dve vatthāni adaṃsūti attho.
"Having clothed with garments" means, "having fed him food complete with flavors, fragrances, and tastes, and accompanied by side dishes, they clothed him with two garments, namely an undergarment and an outer robe; the meaning is, they gave two garments."
“ Vatthehacchādayitvānā” có nghĩa là: sau khi cho vị ấy thọ dụng các món ăn ngon, có màu sắc, hương vị và chất lượng tuyệt hảo cùng với các món phụ, họ đã khoác cho vị ấy hai bộ y phục, tức là y phục bên trong và áo choàng bên ngoài. Ý nói là họ đã dâng hai bộ y phục.
Tassā dakkhiṇamādisunti tassā petiyā taṃ dakkhiṇaṃ ādisiṃsu.
"Dedicated the merit to her" means, "they dedicated that merit to that petī."
“ Tassā dakkhiṇamādisu” có nghĩa là: họ đã hồi hướng phước đức đó cho vị nữ ngạ quỷ đó.
64. Samanantarānuddiṭṭheti anū-ti nipātamattaṃ, tassā dakkhiṇāya uddiṭṭhasamanantarameva.
64. "Immediately upon the dedication" means, the particle "anū" is just an emphatic particle; immediately after the dedication of that merit to her.
64. “ Samanantarānuddiṭṭhe”: từ “anū” chỉ là một giới từ, có nghĩa là: ngay sau khi phước đức được hồi hướng cho cô ấy.
Vipāko udapajjathāti tassā petiyā vipāko dakkhiṇāya phalaṃ uppajji.
The result arose: For that female petā, the result, the fruit of the offering, arose.
“ Vipāko udapajjathā” có nghĩa là: quả báo đã hiện ra cho vị nữ ngạ quỷ đó, là quả của sự hồi hướng.
Kīdisoti petī āha bhojanacchādanapānīyanti.
“What kind*?” The female petā said, “Food, clothing, and drinks.”
Quả báo đó là gì? Vị nữ ngạ quỷ nói: “ bhojanacchādanapānīyaṃ” (thức ăn, y phục, đồ uống).
Nānappakāraṃ dibbabhojanasadisaṃ bhojanañca nānāvirāgavaṇṇasamujjalaṃ dibbavatthasadisaṃ vatthañca anekavidhaṃ pānakañca dakkhiṇāya idaṃ īdisaṃ phalaṃ udapajjathāti yojanā.
Food of various kinds resembling divine food, clothing resplendent with various radiant colours resembling divine garments, and drinks of many types: “This fruit of the offering of such a nature arose” – this is the connection.
Nghĩa là: các loại thức ăn giống như thức ăn của chư thiên, các loại y phục lộng lẫy với nhiều màu sắc khác nhau giống như y phục của chư thiên, và nhiều loại đồ uống – “ dakkhiṇāya idaṃ” – quả báo như vậy “ udapajjathā” đã hiện ra.
Imāya gāthāya pucchiṃsu.
With this verse, they asked her.
Họ đã hỏi bằng bài kệ này.
Tattha sucittarūpanti hatthiassaitthipurisādivasena ceva mālākammalatākammādivasena ca suṭṭhu vihitacittarūpaṃ.
Here, beautifully adorned means having beautiful figures well-arranged, such as images of elephants, horses, women, and men, as well as decorative floral designs and vine patterns.
Trong đó, “ sucittarūpa” có nghĩa là: có hình dáng được trang trí đẹp đẽ với hình voi, ngựa, nam, nữ, và các họa tiết hoa văn, dây leo.
Ruciranti ramaṇīyaṃ dassanīyaṃ.
Lovely means delightful and pleasing to behold.
“ Rucira” có nghĩa là: đáng yêu, đáng chiêm ngưỡng.
Kissa kammassidaṃ phalanti kīdisassa kammassa, kiṃ dānamayassa udāhu sīlamayassa idaṃ phalanti attho.
What deed is this the fruit of? means, what kind of deed, is this the fruit of an act of giving or an act of morality? This is the meaning.
“ Kissa kammassidaṃ phala” có nghĩa là: Đây là quả của loại nghiệp nào? Là quả của nghiệp bố thí hay nghiệp trì giới?
68-69. Dīghamantaranti ma-kāro padasandhikaro, dīghaantaraṃ dīghakālanti attho.
68-69. For a long time (dīghamantaraṃ): the letter ‘ma’ connects the words; it means ‘a long interval,’ ‘a long time.’
68-69. “ Dīghamantara”: âm “ma” là để nối từ, có nghĩa là: một khoảng thời gian dài.
Tañca dāni parittakanti tañca puññaphalaṃ vipakkavipākattā kammassa idāni parittakaṃ appāvasesaṃ, na cireneva ito cavissāmīti attho.
But now it is only a little left means that fruit of merit, because its result has ripened, is now small, only a little remains, and "I will soon pass away from here," is the meaning.
"Tañca dāni parittaka" có nghĩa là: Quả phước đó, do nghiệp đã chín muồi, nay còn lại rất ít, chỉ còn một phần nhỏ, không lâu nữa tôi sẽ lìa bỏ cảnh giới vimāna peta này. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘uddhaṃ catūhi māsehi, kālaṃkiriyā bhavissatī’’ti catūhi māsehi uddhaṃ catunnaṃ māsānaṃ upari pañcame māse mama kālaṃkiriyā bhavissatīti dasseti.
Therefore, it says: “After four months, my passing away will occur,” indicating that her passing will occur after four months, above four months, in the fifth month.
Do đó,* nói: "Sau bốn tháng, cái chết sẽ đến." Điều này cho thấy rằng sau bốn tháng, tức là vào tháng thứ năm, cái chết của tôi sẽ xảy ra.
Ekantakaṭukanti ekanteneva aniṭṭhachaphassāyatanikabhāvato ekantadukkhanti attho.
Utterly dreadful means utterly painful because of being absolutely undesirable and associated with six sense-contacts. This is the meaning.
"Ekantakaṭuka" có nghĩa là hoàn toàn cay đắng, tức là hoàn toàn khổ đau, vì đó là trạng thái của sáu căn tiếp xúc với những điều không mong muốn.
Ghoranti dāruṇaṃ.
Terrifying means fierce.
"Ghora" có nghĩa là khủng khiếp.
Nirayanti natthi ettha ayo sukhanti katvā ‘‘niraya’’nti laddhanāmaṃ narakaṃ.
Hell (niraya) means a purgatory so called because there is no happiness (ayo sukhaṃ natthi) in it.
"Niraya" có nghĩa là địa ngục, được gọi là "niraya" vì không có hạnh phúc (ayo sukha) ở đó.
Papatissahanti papahissāmi ahaṃ.
I shall fall means I shall descend.
"Papatissāha" có nghĩa là tôi sẽ sa đọa.
71-72. Tejasā yutāti samantato samuṭṭhitajālena mahatā agginā nirantaraṃ samāyutajālā.
71-72. Imbued with fiery energy means its flames are constantly intertwined with a great fire, with flames rising on all sides.
"Tejasā yutā" có nghĩa là luôn luôn bùng cháy với ngọn lửa lớn, ngọn lửa lan tỏa khắp mọi phía.
Samantā yojanasatanti evaṃ pana samantā bahi sabbadisāsu yojanasataṃ yojanānaṃ sataṃ.
A hundred leagues all around means thus, outside, on all sides, for a hundred leagues, a hundred leagues.
"Samantā yojanasata" có nghĩa là như vậy, lan tỏa ra bên ngoài khắp mọi hướng một trăm do-tuần.
Sabbadāti sabbakālaṃ.
Always means at all times.
"Sabbadā" có nghĩa là mọi lúc.
Pharitvā tiṭṭhatīti byāpetvā tiṭṭhati.
It extends, remaining so means it spreads out and remains.
"Pharitvā tiṭṭhatī" có nghĩa là lan tỏa và tồn tại.
Tatthāti tasmiṃ mahāniraye.
There means in that great hell.
"Tatthā" có nghĩa là trong đại địa ngục đó.
Vedissanti vedissāmi anubhavissāmi.
I shall experience means I shall feel, I shall undergo.
"Vedissa" có nghĩa là tôi sẽ cảm nhận, tôi sẽ trải nghiệm.
Phalañca pāpakammassāti idaṃ īdisaṃ dukkhānubhavanaṃ mahā evaṃ katassa pāpassa kammassa phalanti attho.
And it is the fruit of evil deeds means this kind of experience of suffering is the fruit of evil deeds done by me, this is the meaning.
"Phalañca pāpakammassā" có nghĩa là sự trải nghiệm khổ đau như vậy là quả của nghiệp ác mà tôi đã tạo. Đó là ý nghĩa.
Evaṃ tāya attanā katakammaphale āyatiṃ nerayikabhaye ca pakāsite so upāsako karuṇāsañcoditamānaso ‘‘handassāhaṃ patiṭṭhā bhaveyya’’nti cintetvā āha – ‘‘devate, tvaṃ mayhaṃ ekassa dānavasena sabbakāmasamiddhā uṭṭhārasampattiyuttā jātā, idāni pana imesaṃ upāsakānaṃ dānaṃ datvā satthu ca guṇe anussaritvā nirayūpapattito muccissasī’’ti.
When she thus declared the fruit of her deeds and the danger of hell in the future, the lay follower, with a mind stirred by compassion, thought, “May I be a refuge for her!” and said, “O deity, you became possessed of all desires and endowed with noble wealth by my single act of giving. But now, by giving a gift to these lay followers and remembering the virtues of the Teacher, you will be freed from birth in hell.”
Khi cô ta đã bày tỏ về quả nghiệp mà mình đã tạo và nỗi sợ hãi địa ngục trong tương lai như vậy, vị cư sĩ kia, với tâm từ bi thúc giục, suy nghĩ: "Mong sao tôi có thể trở thành nơi nương tựa cho cô ấy," rồi nói: "Thưa thiên nữ, nhờ sự bố thí của tôi cho một người mà cô đã trở nên đầy đủ mọi ước nguyện và sở hữu sự giàu sang tuyệt vời. Nhưng bây giờ, sau khi bố thí cho những cư sĩ này và hồi tưởng công đức của Đức Phật, cô sẽ thoát khỏi sự tái sinh vào địa ngục."
Sā petī haṭṭhatuṭṭhā ‘‘sādhū’’ti vatvā te dibbena annapānena santappetvā dibbāni vatthāni nānāvidhāni ratanāni ca adāsi, bhagavantañca uddissa dibbaṃ dussayugaṃ tesaṃ hatthe datvā ‘‘aññatarā, bhante, vimānapetī bhagavato pāde sirasā vandatīti sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ mama vacanena vandathā’’ti vandanañca pesesi, tañca nāvaṃ attano iddhānubhāvena tehi icchitapaṭṭanaṃ taṃ divasameva upanesi.
That female petā, delighted and pleased, said “Good!” and having satisfied those* with divine food and drink, she gave them divine garments and various kinds of jewels. She also gave them a pair of divine robes in their hands for the Bhagavā, and sent a greeting, saying, “Bhante, a certain female petā from the celestial mansion worships the feet of the Bhagavā with her head; go to Sāvatthī and worship the Teacher on my behalf.” And by her psychic power, she brought that ship to the port they desired on that very day.
Vị petī ấy, vui mừng hớn hở, nói "Lành thay!" rồi cúng dường thức ăn và đồ uống của chư thiên cho họ, ban tặng y phục và các loại châu báu khác nhau của chư thiên. Cô ta cũng dâng một đôi y phục của chư thiên cho Đức Thế Tôn, đặt vào tay họ và nói: "Thưa quý ngài, một vị vimāna petī nào đó xin đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn bằng đầu. Xin quý ngài hãy đi đến Sāvatthī và đảnh lễ Đức Đạo Sư thay lời tôi." Cô ta cũng gửi lời đảnh lễ và dùng thần thông của mình đưa con thuyền đến bến cảng mà họ mong muốn ngay trong ngày hôm đó.
Atha te vāṇijā tato paṭṭanato anukkamena sāvatthiṃ patvā jetavanaṃ pavisitvā satthu taṃ dussayugaṃ datvā vandanañca nivedetvā ādito paṭṭhāya taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ.
Then those merchants, proceeding from that port, gradually reached Sāvatthī, entered Jetavana, gave that pair of robes to the Teacher, conveyed the greeting, and reported the entire incident to the Bhagavā from the beginning.
Sau đó, những thương nhân ấy từ bến cảng đó tuần tự đến Sāvatthī, vào Jetavana, dâng đôi y phục đó lên Đức Đạo Sư, trình bày lời đảnh lễ và kể lại toàn bộ câu chuyện từ đầu cho Đức Thế Tôn nghe.
Satthā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi, sā desanā mahājanassa sātthikā jātā.
The Teacher made that matter the occasion for a discourse and taught the Dhamma extensively to the assembled multitude; that discourse became beneficial to the great assembly.
Đức Đạo Sư đã lấy câu chuyện đó làm nguyên nhân để thuyết pháp rộng rãi cho hội chúng đang có mặt. Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Te pana upāsakā dutiyadivase buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā tassā dakkhiṇamādisiṃsu.
The lay followers then, on the second day, gave a great offering to the Sangha led by the Buddha and dedicated the merit to her.
Những cư sĩ ấy, vào ngày thứ hai, đã cúng dường đại lễ cho Tăng chúng do Đức Phật dẫn đầu và hồi hướng phước báu cho cô ta.
Sā ca tato petalokato cavitvā vividharatanavijjotite tāvatiṃsabhavane kanakavimāne accharāsahassaparivārā nibbattīti.
And she, having passed away from that realm of petās, was reborn as a thousand celestial nymphs in a golden celestial mansion, resplendent with various jewels, in the Tāvatiṃsa realm.
Và cô ta, từ cảnh giới peta đó, đã chuyển sinh vào cung điện vàng lấp lánh với đủ loại châu báu trong cõi trời Tāvatiṃsa, được bao quanh bởi hàng ngàn tiên nữ.
Puratova setena paleti hatthināti idaṃ satthari jetavane viharante dve brāhmaṇapete ārambha vuttaṃ.
The story beginning with " In front, he goes on a white elephant" was spoken by the Teacher while dwelling in Jetavana, concerning two Brahmin pretas.
"Puratova setena paleti hatthinā" – câu này được nói khi Đức Đạo Sư đang trú tại Jetavana, liên quan đến hai vị brāhmaṇa peta.
Āyasmā kira saṃkicco sattavassiko khuraggeyeva arahattaṃ patvā sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito tiṃsamattehi bhikkhūhi saddhiṃ araññāyatane vasanto tesaṃ bhikkhūnaṃ pañcannaṃ corasatānaṃ hatthato āgataṃ maraṇampi bāhitvā te ca core dametvā pabbājetvā satthu santikaṃ agamāsi.
It is said that Venerable Saṅkicco, being only seven years old, attained Arahantship right after his head was shaved, and while remaining in the state of a sāmaṇera, he dwelt in a forest monastery with thirty bhikkhus. He averted death which came to those bhikkhus from five hundred robbers, tamed those robbers, ordained them, and then went to the Teacher.
Tôn giả Saṃkicco, khi mới bảy tuổi, đã đạt được A-la-hán ngay sau khi cạo tóc, và dù vẫn ở địa vị Sa-di, ngài đã sống trong rừng cùng ba mươi vị tỳ-khưu. Ngài đã ngăn chặn cái chết sắp đến với những vị tỳ-khưu đó từ tay năm trăm tên cướp, chế ngự những tên cướp đó, cho họ xuất gia, rồi đến gặp Đức Đạo Sư.
Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃ desesi, desanāvasāne te bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
The Teacher taught Dhamma to those bhikkhus, and at the end of the discourse, those bhikkhus attained Arahantship.
Đức Đạo Sư đã thuyết pháp cho những vị tỳ-khưu đó, và khi bài pháp thoại kết thúc, những vị tỳ-khưu đó đã đạt được A-la-hán.
Athāyasmā saṃkicco paripuṇṇavasso laddhūpasampado tehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ bārāṇasiṃ gantvā isipatane vihāsi.
Then, Venerable Saṅkicco, having completed his twentieth year and received his Upasampadā, went to Bārāṇasī with those five hundred bhikkhus and dwelt in Isipatana.
Sau đó, Tôn giả Saṃkicco, đã đủ hai mươi tuổi và thọ upasampadā, cùng với năm trăm vị tỳ-khưu đó đi đến Bārāṇasī và trú tại Isipatana.
Manussā therassa santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā pasannamānasā vīthipaṭipāṭiyā vaggavaggā hutvā āgantukadānaṃ adaṃsu.
People went to the Elder, heard the Dhamma, and with minds filled with faith, they formed groups along the street and offered a meal to the visiting monks.
Mọi người đến gặp Trưởng lão, nghe pháp, với tâm hoan hỷ, từng nhóm từng nhóm theo đường phố, đã cúng dường bữa ăn cho các vị khách tăng.
Tattha aññataro upāsako manusse niccabhatte samādapesi, te yathābalaṃ niccabhattaṃ paṭṭhapesuṃ.
Among them, a certain lay follower encouraged people to provide regular meals, and they began offering regular meals according to their means.
Trong số đó, một vị cư sĩ đã khuyến khích mọi người cúng dường bữa ăn thường xuyên. Họ đã thiết lập bữa ăn thường xuyên tùy theo khả năng của mình.
Tena ca samayena bārāṇasiyaṃ aññatarassa micchādiṭṭhikassa brāhmaṇassa dve puttā ekā ca dhītā ahesuṃ.
At that time, in Bārāṇasī, there was a certain Brahmin with wrong views who had two sons and one daughter.
Vào thời điểm đó, tại Bārāṇasī, có một vị Bà-la-môn theo tà kiến có hai người con trai và một người con gái.
Tesu jeṭṭhaputto tassa upāsakassa mitto ahosi.
Among them, the elder son was a friend of that lay follower.
Trong số đó, người con trai cả là bạn của vị cư sĩ kia.
So taṃ gahetvā āyasmato saṃkiccassa santikaṃ agamāsi.
He took him and went to Venerable Saṅkicco.
Vị cư sĩ đó đã dẫn người con trai cả đến gặp Tôn giả Saṃkicco.
Āyasmā saṃkicco tassa dhammaṃ desesi.
Venerable Saṅkicco taught Dhamma to him.
Tôn giả Saṃkicco đã thuyết pháp cho người đó.
So muducitto ahosi.
He had a gentle heart.
Người đó có tâm mềm mỏng.
Atha naṃ so upāsako āha – ‘‘tvaṃ ekassa bhikkhuno niccabhattaṃ dehī’’ti.
Then the lay follower said to him, "You should offer a regular meal to one bhikkhu."
Sau đó, vị cư sĩ kia nói với người đó: "Ông hãy cúng dường bữa ăn thường xuyên cho một vị tỳ-khưu."
‘‘Anāciṇṇaṃ amhākaṃ brāhmaṇānaṃ samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ niccabhattadānaṃ, tasmā nāhaṃ dassāmī’’ti.
"It is not our custom as Brahmins to offer regular meals to ascetics, sons of the Sakyas; therefore, I will not give," he replied.
"Việc cúng dường bữa ăn thường xuyên cho các Sa-môn, con trai của dòng Thích Ca, không phải là tập quán của chúng tôi, những Bà-la-môn. Vì vậy, tôi sẽ không cúng dường."
‘‘Kiṃ mayhampi bhattaṃ na dassasī’’ti?
"Will you not even give a meal to me?"
"Ông cũng sẽ không cúng dường bữa ăn cho tôi sao?"
‘‘Kathaṃ na dassāmī’’ti āha.
"How can I not give?" he said.
Người đó nói: "Sao lại không cúng dường được?"
‘‘Yadi evaṃ yaṃ mayhaṃ desi, taṃ ekassa bhikkhussa dehī’’ti.
"If so, then what you give to me, give that to one bhikkhu."
"Nếu vậy, những gì ông cúng dường cho tôi, hãy cúng dường cho một vị tỳ-khưu."
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā dutiyadivase pātova vihāraṃ gantvā ekaṃ bhikkhuṃ ānetvā bhojesi.
He consented, saying "Very well," and on the second day, early in the morning, he went to the monastery, brought one bhikkhu, and offered him a meal.
Người đó nói "Lành thay!" rồi chấp nhận, sáng hôm sau liền đến tinh xá, thỉnh một vị tỳ-khưu về và cúng dường bữa ăn.
Evaṃ gacchante kāle bhikkhūnaṃ paṭipattiṃ disvā dhammañca suṇitvā tassa kaniṭṭhabhātā ca bhaginī ca sāsane abhippasannā puññakammaratā ca ahesuṃ.
As time went on, seeing the conduct of the bhikkhus and hearing the Dhamma, his younger brother and sister became deeply devoted to the Dispensation and delighted in performing wholesome deeds.
Thời gian trôi qua như vậy, sau khi thấy được hành vi của các vị tỳ-khưu và nghe pháp, người em trai và em gái của người con trai cả ấy đã trở nên vô cùng hoan hỷ với giáo pháp và thích thú với việc làm phước.
Evaṃ te tayo janā yathāvibhavaṃ dānāni dentā samaṇabrāhmaṇe sakkariṃsu garuṃ kariṃsu mānesuṃ pūjesuṃ.
Thus, those three persons, according to their means, offered gifts, revered, honored, respected, and venerated ascetics and Brahmins.
Cứ thế, ba người họ đã bố thí tùy theo khả năng của mình, kính trọng, tôn kính, quý mến và cúng dường các Sa-môn và Bà-la-môn.
Mātāpitaro pana nesaṃ assaddhā appasannā samaṇabrāhmaṇesu agāravā puññakiriyāya anādarā acchandikā ahesuṃ.
However, their parents were faithless, uninspired, disrespectful towards ascetics and Brahmins, indifferent to performing meritorious deeds, and unwilling.
Còn cha mẹ của họ thì không có đức tin, không hoan hỷ với các Sa-môn và Bà-la-môn, không tôn trọng và không có ý muốn làm việc phước thiện.
Tesaṃ dhītaraṃ dārikaṃ mātulaputtassatthāya ñātakā vāresuṃ.
Their relatives betrothed their daughter to their maternal uncle's son.
Người thân đã hứa gả con gái của họ cho con trai của người cậu.
So ca āyasmato saṃkiccassa santike dhammaṃ sutvā saṃvegajāto pabbajitvā niccaṃ attano mātu-gehaṃ bhuñjituṃ gacchati.
He, having heard the Dhamma from Venerable Saṅkicco, became agitated and renounced, regularly going to his mother's house for meals.
Người con trai của người cậu đó, sau khi nghe pháp từ Tôn giả Saṃkicco, đã cảm thấy xúc động và xuất gia, thường xuyên đi đến nhà mẹ mình để thọ thực.
Taṃ mātā attano bhātu-dhītāya dārikāya palobheti.
His mother tried to entice him with his maternal uncle's daughter.
Mẹ của người đó đã dụ dỗ người đó bằng con gái của anh trai mình (tức là cháu gái của bà).
Tena so ukkaṇṭhito hutvā upajjhāyaṃ upasaṅgamitvā āha – ‘‘uppabbajissāmahaṃ, bhante, anujānātha ma’’nti.
Disgusted by this, he approached his preceptor and said, "Venerable sir, I wish to disrobe; please grant me permission."
Vì thế, người đó cảm thấy chán nản, đến gặp vị thầy tế độ và nói: "Bạch ngài, con muốn hoàn tục, xin ngài cho phép con."
Upajjhāyo tassa upanissayasampattiṃ disvā āha – ‘‘sāmaṇera, māsamattaṃ āgamehī’’ti.
Seeing his disposition for attainment, the preceptor said to him, "Sāmaṇera, wait for about a month."
Vị thầy tế độ, thấy được sự đầy đủ của nhân duyên thành tựu của người đó, nói: "Này Sa-di, hãy đợi thêm một tháng nữa."
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā māse atikkante tatheva ārocesi.
He agreed, saying "Very well," and after a month had passed, he reported the same thing.
Người đó nói "Lành thay!" rồi chấp nhận. Sau khi một tháng trôi qua, người đó lại trình bày như vậy.
Upajjhāyo puna ‘‘aḍḍhamāsaṃ āgamehī’’ti āha.
The preceptor again said, "Wait for half a month."
Vị thầy tế độ lại nói: "Hãy đợi thêm nửa tháng nữa."
Aḍḍhamāse atikkante tatheva vutte puna ‘‘sattāhaṃ āgamehī’’ti āha.
After half a month had passed, when he said the same thing again, he was told, "Wait for seven days."
Sau khi nửa tháng trôi qua, khi người đó lại trình bày như vậy,* lại nói: "Hãy đợi thêm bảy ngày nữa."
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇi.
He consented, saying "Very well."
Người đó nói "Lành thay!" rồi chấp nhận.
Atha tasmiṃ antosattāhe sāmaṇerassa mātulāniyā gehaṃ vinaṭṭhacchadanaṃ jiṇṇaṃ dubbalakuṭṭaṃ vātavassābhihataṃ paripati.
Then, within those seven days, the house of the sāmaṇera's maternal aunt, with its ruined roof, old and weak walls, struck by wind and rain, collapsed.
Trong vòng bảy ngày đó, căn nhà của dì Sa-di, với mái nhà bị hư hại, cũ nát, tường yếu, bị gió mưa tàn phá, đã sụp đổ.
Tattha brāhmaṇo brāhmaṇī dve puttā ghītā ca gehena ajjhotthaṭā kālamakaṃsu.
There, the Brahmin, the Brahmin lady, their two sons, and their daughter died, crushed by the house.
Trong đó, vị Bà-la-môn, Bà-la-môn ni, hai người con trai và con gái đã chết do bị nhà đè.
Tesu brāhmaṇo brāhmaṇī ca petayoniyaṃ nibbattiṃsu, dve puttā dhītā ca bhummadevesu.
Among them, the Brahmin and the Brahmin lady were reborn in the peta realm, and the two sons and daughter among the earth deities.
Trong số đó, vị Bà-la-môn và Bà-la-môn ni đã tái sinh vào cảnh giới peta, còn hai người con trai và con gái thì tái sinh thành chư thiên trú trên đất.
Tesu jeṭṭhaputtassa hatthiyānaṃ nibbatti, kaniṭṭhassa assatarīratho, dhītāya suvaṇṇasivikā.
Among these, the elder son obtained an elephant vehicle, the younger a mule-drawn chariot, and the daughter a golden palanquin.
Trong số ba anh em đó, người con trai cả có xe voi, người em trai có xe la, và người con gái có kiệu vàng.
Brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca mahante mahante ayomuggare gahetvā aññamaññaṃ ākoṭenti, abhihataṭṭhānesu mahantā mahantā ghaṭappamāṇā gaṇḍā uṭṭhahitvā muhutteneva pacitvā paribhedappattā honti.
But the Brahmin and the Brahmin lady, holding large iron clubs, struck each other. Where they were struck, large boils the size of pots arose, and in a moment they festered and burst.
Vị Bà-la-môn và Bà-la-môn nữ ấy cầm những cây chùy sắt rất lớn, đánh đập lẫn nhau. Tại những chỗ bị đánh, những cục u lớn bằng cái vại nổi lên, chỉ trong chốc lát đã sưng tấy và vỡ ra.
Te aññamaññassa gaṇḍe phāletvā kodhābhibhūtā nikkaruṇā pharusavacanehi tajjentā pubbalohitaṃ pivanti, na ca tittiṃ paṭilabhanti.
They burst each other's boils, and overpowered by anger, mercilessly threatened each other with harsh words, drinking the pus and blood, yet never finding satisfaction.
Chúng tự xé toạc những cục u của nhau, bị cơn giận chế ngự, không chút lòng từ bi, dùng những lời lẽ thô tục đe dọa, uống máu mủ, nhưng không bao giờ thỏa mãn.
Atha sāmaṇero ukkaṇṭhābhibhūto upajjhāyaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘bhante, mayā paṭiññātadivasā vītivattā, gehaṃ gamissāmi, anujānātha ma’’nti.
Then the sāmaṇera, overwhelmed by disgust, approached his preceptor and said, "Venerable sir, the days I promised have passed; I will go home. Please grant me permission."
Bấy giờ, vị Sadi (Sāmaṇera) cảm thấy chán nản, đến gặp thầy tế độ (Upajjhāya) và thưa: “Bạch Tôn giả, những ngày con đã hứa đã qua rồi, con sẽ về nhà, xin Tôn giả cho phép con.”
Atha naṃ upajjhāyo ‘‘atthaṅgate sūriye kālapakkhacātuddasiyā pavattamānāya ehī’’ti vatvā isipatanavihārassa piṭṭhipassena thokaṃ gantvā aṭṭhāsi.
Then his preceptor, saying, "Come when the sun has set, on the fourteenth day of the dark fortnight," walked a short distance behind the Isipatana monastery and stood there.
Bấy giờ, thầy tế độ nói với vị Sadi: “Khi mặt trời lặn vào ngày mười bốn của kỳ trăng khuyết, con hãy đến đây!” rồi đi một đoạn ngắn phía sau Tịnh xá Isipatana và đứng lại.
Tena ca samayena te dve devaputtā saddhiṃ bhaginiyā teneva maggena yakkhasamāgamaṃ sambhāvetuṃ gacchanti, tesaṃ pana mātāpitaro muggarahatthā pharusavācā kāḷarūpā ākulākulalūkhapatitakesabhārā aggidaḍḍhatālakkhandhasadisā vigalitapubbalohitā valitagattā ativiya jegucchabībhacchadassanā te anubandhanti.
At that time, the two deva sons, together with their sister, were going along that very path to attend an assembly of yakkhas. Their parents, however, holding clubs in their hands, with harsh words, dark complexions, dishevelled, rough, and matted hair, resembling charred palm trunks, with pus and blood oozing, bodies twisted, exceedingly disgusting and repulsive to behold, followed them.
Vào thời điểm đó, hai vị thiên tử cùng với người em gái đang đi trên con đường ấy để dự cuộc tụ họp của các Dạ-xoa (Yakkha). Cha mẹ của họ, cầm chùy, nói lời thô tục, thân hình đen đúa, tóc tai rối bời, xù xì, rụng tả tơi như thân cây thốt nốt bị cháy, máu mủ chảy ra, thân thể nhăn nheo, trông cực kỳ ghê tởm và đáng sợ, đang đuổi theo họ.
Athāyasmā saṃkicco yathā so sāmaṇero te sabbe gacchante passati, tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharitvā sāmaṇeraṃ āha – ‘‘passasi tvaṃ, sāmaṇera, ime gacchante’’ti?
Then Venerable Saṅkicco created a psychic manifestation such that the sāmaṇera could see all of them passing by, and said to the sāmaṇera, "Sāmaṇera, do you see those passing by?"
Bấy giờ, Tôn giả Saṃkicca đã tạo ra một thần thông như vậy để vị Sadi có thể nhìn thấy tất cả những người đang đi, rồi nói với vị Sadi: “Này Sadi, con có thấy những người đang đi này không?”
‘‘Āma, bhante, passāmī’’ti.
"Yes, Venerable sir, I see them."
“Bạch Tôn giả, con thấy ạ.”
‘‘Tena hi imehi katakammaṃ paṭipucchā’’ti.
"Then ask them about the actions they performed."
“Vậy thì hãy hỏi họ về nghiệp mà họ đã làm.”
So hatthiyānādīhi gacchante anukkamena paṭipucchi.
So he successively questioned those passing by in elephant vehicles and so forth.
Vị Sadi lần lượt hỏi những người đang đi trên xe voi và các loại xe khác.
Te āhaṃsu – ‘‘ye pacchato petā āgacchanti, te paṭipucchā’’ti.
They replied, "Ask those pretas who are coming from behind."
Họ nói: “Hãy hỏi những ngạ quỷ (peta) đang đi phía sau kia.”
Sāmaṇero te pete gāthāhi ajjhabhāsi –
The sāmaṇera addressed those pretas with verses:
Vị Sadi đã hỏi những ngạ quỷ ấy bằng những câu kệ:
Tattha puratoti sabbapaṭhamaṃ.
Therein, purato means first of all.
Ở đây, purato (phía trước) nghĩa là đầu tiên.
Setenāti paṇḍarena.
Setena means white.
Setena (trắng) nghĩa là màu trắng tinh.
Paletīti gacchati.
Paleti means goes.
Paleti (đi) nghĩa là đi.
Majjhe panāti hatthiṃ āruḷhassa sivikaṃ āruḷhāya ca antare.
Majjhe pana means between him who is riding the elephant and her who is riding the palanquin.
Majjhe pana (còn ở giữa) là khoảng giữa người cưỡi voi và người cưỡi kiệu.
Assatarīrathenāti assatarīyuttena rathena paletīti yojanā.
Assatarīrathena is to be construed as "goes in a chariot drawn by mules."
Assatarīrathena (trên xe la) có nghĩa là đi trên xe do la kéo.
Nīyatīti vahīyati.
Nīyati means is carried.
Nīyati (được khiêng) nghĩa là được chở.
Obhāsayantī dasa sabbaso disāti sabbato samantato sabbā dasa disā attano sarīrappabhāhi vatthābharaṇādippabhāhi ca vijjotayamānā.
Obhāsayantī dasa sabbaso disā means illuminating all ten directions all around with the radiance of her body and the brilliance of her clothes and ornaments.
Obhāsayantī dasa sabbaso disā (chiếu sáng khắp mười phương) nghĩa là chiếu sáng khắp mười phương bằng ánh sáng từ thân thể và ánh sáng từ y phục, trang sức của mình.
Muggarahatthapāṇinoti muggarā hatthasaṅkhātesu pāṇīsu yesaṃ te muggarahatthapāṇino, bhūmisaṇhakaraṇīyādīsu pāṇivohārassa labbhamānattā hatthasaddena pāṇi eva visesito.
Muggarahatthapāṇino means those whose hands, called hattha, hold clubs. Since the term pāṇi (hand) is found in contexts such as softening the ground, the word hattha (hand) is specifically used here to denote pāṇi.
Muggarahatthapāṇino (tay cầm chùy) là những người có chùy trong tay, tức là trong lòng bàn tay. Vì từ pāṇi (tay) được dùng trong các ngữ cảnh như làm đất mềm, nên từ hattha (bàn tay) được dùng để nhấn mạnh pāṇi.
Chinnapabhinnagattāti muggarappahārena tattha tattha chinnapabhinnasarīrā.
Chinnapabhinnagattā means their bodies were broken and ruptured here and there by the blows of the clubs.
Chinnapabhinnagattā (thân thể rách nát) nghĩa là thân thể bị chùy đánh nát tan ở khắp nơi.
Pivāthāti pivatha.
“Pivāthā” means “you drink”.
Pivāthā (uống) nghĩa là uống.
75. Tattha puratova yo gacchatīti imesaṃ gacchantānaṃ yo purato gacchati.
Therein, “puratova yo gacchati” means: "among these who are going, he who goes in front".
75. Ở đây, puratova yo gacchati (người đi trước) nghĩa là trong số những người đang đi này, ai đi trước.
‘‘Yoso purato gacchatī’’ti vā pāṭho, tassa yo eso purato gacchatīti attho.
Or the reading is, “yoso purato gacchati”, the meaning of which is: "he who goes in front".
Cũng có bản đọc là “yoso purato gacchati” (người ấy đi trước), nghĩa là người ấy đi trước.
Kuñjarenāti kuṃ pathaviṃ jīrayati, kuñjesu vā ramati caratīti ‘‘kuñjaro’’ti laddhanāmena hatthinā.
“Kuñjarena” means: with an elephant that is called “kuñjara” because it destroys the earth (kuṃ pathaviṃ jīrayati), or delights and roams in thickets (kuñjesu vā ramati carati).
Kuñjarena (bằng voi) là con voi có tên là kuñjara, vì nó làm hư hại đất (kuṃ pathaviṃ jīrayati) hoặc vì nó vui chơi, đi lại trong các hang động (kuñjesu vā ramati carati).
Nāgenāti, nāssa agamanīyaṃ anabhibhavanīyaṃ atthīti nāgā, tena nāgena.
“Nāgena” means: a nāga, because there is no place it cannot go or no one it cannot overcome; with such a nāga.
Nāgena (bằng voi): không có gì mà nó không thể đi qua hoặc không thể chinh phục, vì vậy nó được gọi là nāga (voi).
Catukkamenāti catuppadena.
“Catukkamena” means: with four feet.
Catukkamena (bốn bước chân) nghĩa là có bốn chân.
Jeṭṭhakoti pubbajo.
“Jeṭṭhako” means: the eldest.
Jeṭṭhako (trưởng) nghĩa là con trai cả.
76-77. Catubbhīti catūhi assatarīhi.
76-77. “Catubbhi” means: with four she-mules.
76-77. Catubbhi (bằng bốn) nghĩa là bằng bốn con la.
Suvaggitenāti sundaragamanena cāturagamanena.
“Suvaggitena” means: with beautiful movement, with excellent movement.
Suvaggitena (đi đứng đẹp đẽ) nghĩa là đi lại đẹp đẽ, đi lại khéo léo.
Migamandalocanāti migī viya mandakkhikā.
“Migamandalocanā” means: having clear eyes like a doe.
Migamandalocanā (mắt đẹp như nai) nghĩa là có đôi mắt trong sáng như mắt nai cái.
Bhāgaḍḍhabhāgenāti bhāgassa aḍḍhabhāgena, attanā laddhakoṭṭhāsato aḍḍhabhāgadānena hetubhūtena.
“Bhāgaḍḍhabhāgena” means: by giving half of a share, due to giving half of the portion one received.
Bhāgaḍḍhabhāgena (bằng một nửa phần) nghĩa là bằng việc bố thí một nửa phần từ phần mà mình đã nhận được làm nguyên nhân.
Sukhīti sukhinī.
“Sukhī” means: happy (feminine).
Sukhī (hạnh phúc) nghĩa là người phụ nữ hạnh phúc.
Liṅgavipallāsena hetaṃ vuttaṃ.
This is said with a gender reversal.
Điều này được nói với sự thay đổi về giống.
Imaṃ gāthamāha.
He spoke this stanza.
Vị ấy đã nói câu kệ này.
Tattha kiṃ tumhākaṃ bhojananti kīdisaṃ tumhākaṃ bhojanaṃ?
Therein, “kiṃ tumhākaṃ bhojanaṃ” means: What kind of food do you have?
Ở đây, kiṃ tumhākaṃ bhojanaṃ (thức ăn của các ông là gì) nghĩa là thức ăn của các ông như thế nào?
Kiṃ sayānanti kīdisaṃ sayanaṃ?
“Kiṃ sayānaṃ” means: What kind of bed do you have?
Kiṃ sayānaṃ (chỗ ngủ là gì) nghĩa là chỗ ngủ như thế nào?
‘‘Kiṃ sayānā’’ti keci paṭhanti, kīdisā sayanā, kīdise sayane sayathāti attho.
Some read “kiṃ sayānā,” meaning: What kind of beds? What kind of beds do you lie in?
Một số người đọc là “kiṃ sayānā” (những chỗ ngủ nào), nghĩa là những chỗ ngủ như thế nào, các ông ngủ trên những chỗ ngủ như thế nào?
Kathañca yāpethāti kena pakārena yāpetha, ‘‘kathaṃ vo yāpethā’’tipi pāṭho, kathaṃ tumhe yāpethāti attho.
“Kathañca yāpethā” means: By what means do you subsist? There is also the reading “kathaṃ vo yāpethā,” meaning: How do you subsist?
Kathañca yāpethā (và các ông sống như thế nào) nghĩa là các ông sống bằng cách nào. Cũng có bản đọc là “kathaṃ vo yāpethā” (các ông sống như thế nào), nghĩa là các ông sống như thế nào?
Supāpadhamminoti suṭṭhu ativiya pāpadhammā.
“Supāpadhammino” means: having very, very evil natures.
Supāpadhammino (những kẻ có ác nghiệp) nghĩa là những kẻ có ác nghiệp rất nặng.
Pahūtabhogesūti apariyantesu uḷāresu bhogesu santesu.
“Pahūtabhogesu” means: when there are immeasurable, excellent possessions.
Pahūtabhogesu (trong khi có vô số tài sản phong phú) nghĩa là trong khi có vô số tài sản dồi dào, cao quý.
Anappakesūti na appakesu bahūsu.
“Anappakesu” means: not few, many.
Anappakesu (không ít) nghĩa là không ít, mà là nhiều.
Sukhaṃ virādhāyāti sukhahetuno puññassa akaraṇena sukhaṃ virajjhitvā virādhetvā.
“Sukhaṃ virādhāya” means: having strayed from, having deviated from happiness by not performing merit, which is the cause of happiness.
Sukhaṃ virādhāya (đánh mất hạnh phúc) nghĩa là đã đánh mất hạnh phúc, đã làm mất hạnh phúc do không làm phước thiện là nguyên nhân của hạnh phúc.
‘‘Sukhassa virādhenā’’ti keci paṭhanti.
Some read “sukhassa virādhena.”
Một số người đọc là “sukhassa virādhenā” (do sự đánh mất hạnh phúc).
Dukkhajja pattāti ajja idāni idaṃ petayonipariyāpannaṃ dukkhaṃ anuppattāti.
“Dukkhajja pattā” means: today, now, having attained this suffering that falls within the peta-yoni (realm of hungry ghosts).
Dukkhajja pattā (nay phải chịu khổ đau) nghĩa là nay đã đạt đến khổ đau thuộc về cõi ngạ quỷ này.
80-81. Tattha na dhātā homāti dhātā suhitā tittā na homa.
80-81. Therein, “na dhātā homa” means: we are not satisfied, not content.
80-81. Trong đó, na dhātā homā có nghĩa là chúng tôi không no đủ, không thỏa mãn.
Nacchādimhaseti na ruccāma, na ruciṃ uppādema, na taṃ mayaṃ attano ruciyā pivissāmāti attho.
“Nacchādimhase” means: we do not like it, we do not generate a desire for it, we do not drink it by our own will. This is the meaning.
Nacchādimhase có nghĩa là chúng tôi không thích, không tạo ra sự ưa thích, tức là chúng tôi sẽ không uống thứ đó theo ý muốn của mình.
Iccevāti evameva.
“Iccevá” means: in this very way.
Iccevā có nghĩa là đúng như vậy.
Maccā paridevayantīti mayaṃ viya aññepi manussā katakibbisā paridevanti kandanti.
“Maccā paridevayanti” means: other human beings, like us, who have committed evil deeds, lament and wail.
Maccā paridevayantī có nghĩa là những người đã làm điều ác, giống như chúng tôi, cũng than khóc, kêu la.
Adāyakāti adānasīlā maccharino.
“Adāyakā” means: not accustomed to giving, stingy ones.
Adāyakā có nghĩa là những kẻ keo kiệt không có thói quen bố thí.
Yamassa ṭhāyinoti yamalokasaññite yamassa ṭhāne pettivisaye ṭhānasīlā.
“Yamassa ṭhāyino” means: accustomed to dwelling in the realm of petas, the place of Yama, known as Yamaloka.
Yamassa ṭhāyino có nghĩa là những kẻ có thói quen trú ngụ ở cõi ngạ quỷ, nơi được gọi là cõi Yama.
Ye te vidicca adhigammabhogeti ye te sampati āyatiñca sukhavisesavidhāyake bhoge vinditvā paṭilabhitvā.
“Ye te vidicca adhigamma bhoge” means: those who, having found and obtained possessions that bring about special happiness now and in the future.
Ye te vidicca adhigammabhoge có nghĩa là những người đã tìm được và đạt được những tài sản mang lại hạnh phúc đặc biệt trong hiện tại và tương lai.
Na bhuñjare nāpi karonti puññanti amhe viya sayampi na bhuñjanti, paresaṃ dentā dānamayaṃ puññampi na karonti.
“Na bhuñjare nāpi karonti puññaṃ” means: like us, they do not enjoy them themselves, nor do they perform the merit of giving by offering to others.
Na bhuñjare nāpi karonti puñña có nghĩa là họ không tự mình hưởng thụ, cũng không làm phước thiện bố thí cho người khác, giống như chúng tôi.
82. Te khuppipāsūpagatā paratthāti te sattā parattha paraloke pettivisaye jighacchāpipāsābhibhūtā hutvā.
82. “Te khuppipāsūpagatā paratthā” means: those beings in the other world, in the realm of petas, being overcome by hunger and thirst.
82. Te khuppipāsūpagatā paratthā có nghĩa là những chúng sinh đó ở thế giới bên kia, trong cõi ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ.
Ciraṃ jhāyare ḍayhamānāti khudādihetukena dukkhagginā ‘‘akataṃ vata amhehi kusalaṃ, kataṃ pāpa’’ntiādinā vattamānena vippaṭisāragginā pariḍayhamānā jhāyanti, anutthunantīti attho.
“Ciraṃ jhāyare ḍayhamānā” means: burning with the fire of suffering caused by hunger and so on, and burning with the fire of remorse that arises with thoughts like, “Alas, we did not do good, we did evil,” they lament, they moan. This is the meaning.
Ciraṃ jhāyare ḍayhamānā có nghĩa là họ bị thiêu đốt bởi ngọn lửa đau khổ do đói khát và ngọn lửa hối hận vì đã nghĩ rằng: "Chúng ta đã không làm điều thiện, chúng ta đã làm điều ác", và họ than thở, rên rỉ.
Dukhudrānīti dukkhavipākāni.
“Dukhudrāni” means: having painful results.
Dukhudrānī có nghĩa là những quả báo đau khổ.
Anubhonti dukkhaṃ kaṭukapphalānīti aniṭṭhaphalāni pāpakammāni katvā cirakālaṃ dukkhaṃ āpāyikadukkhaṃ anubhavanti.
“Anubhonti dukkhaṃ kaṭukapphalāni” means: having done evil deeds with undesirable results, they experience suffering, suffering in the lower realms, for a long time.
Anubhonti dukkhaṃ kaṭukapphalānī có nghĩa là sau khi làm những ác nghiệp mang lại quả báo không mong muốn, họ phải chịu đựng đau khổ trong một thời gian dài, tức là đau khổ trong các cõi đọa xứ.
83-84. Ittaranti na cirakālaṭṭhāyī, aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ.
83-84. “Ittaraṃ” means: not lasting long, impermanent, subject to change.
83-84. Ittaraṃ có nghĩa là không tồn tại lâu dài, vô thường, có tính biến đổi.
Ittaraṃ idha jīvitanti idha manussaloke sattānaṃ jīvitampi ittaraṃ parittaṃ appakaṃ.
“Ittaraṃ idha jīvitaṃ” means: in this human world, the life of beings is also short, meager, slight.
Ittaraṃ idha jīvitaṃ có nghĩa là ngay cả sự sống của chúng sinh ở cõi người này cũng ngắn ngủi, ít ỏi.
Tenāha bhagavā – ‘‘yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.91; saṃ. ni. 1.145; a. ni. 7.74).
Therefore, the Blessed One said: “He who lives long, lives a hundred years or a little more.”
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: "Ai sống lâu, thì sống một trăm năm, hoặc ít hơn, hoặc nhiều hơn."
Ittaraṃ ittarato ñatvāti dhanadhaññādiupakaraṇaṃ manussānaṃ jīvitañca ittaraṃ parittaṃ khaṇikaṃ na cirassanti paññāya upaparikkhitvā.
“Ittaraṃ ittarato ñatvā” means: having wisely examined and understood that wealth, grain, and other requisites, and human life are short, meager, momentary, and not lasting.
Ittaraṃ ittarato ñatvā có nghĩa là sau khi quán xét bằng trí tuệ rằng của cải, ngũ cốc và sự sống của con người đều ngắn ngủi, ít ỏi, chỉ tồn tại trong chốc lát, không lâu dài.
Dīpaṃ kayirātha paṇḍitoti sapañño puriso dīpaṃ attano patiṭṭhaṃ paraloke hitasukhādhiṭṭhānaṃ kareyya.
“Dīpaṃ kayirātha paṇḍito” means: a wise person should make an island (dīpaṃ), a refuge for himself, a foundation for welfare and happiness in the other world.
Dīpaṃ kayirātha paṇḍito có nghĩa là người trí tuệ nên tạo ra một hòn đảo, một nơi nương tựa cho chính mình, một nền tảng cho lợi ích và hạnh phúc ở thế giới bên kia.
Ye te evaṃ pajānantīti ye te manussā manussānaṃ bhogānaṃ jīvitassa ca ittarabhāvaṃ yāthāvato jānanti, te dāne sabbakālaṃ nappamajjanti.
“Ye te evaṃ pajānanti” means: those human beings who truly know the short-lived nature of human possessions and life, those people are never heedless in giving.
Ye te evaṃ pajānantī có nghĩa là những người biết rõ sự ngắn ngủi của tài sản và sự sống của con người, họ không bao giờ xao lãng việc bố thí.
Sutvā arahataṃ vacoti arahataṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ vacanaṃ sutvā, sutattāti attho.
Sutvā arahataṃ vaco means 'having heard the word of the Arahants,' that is, having heard the word of the Noble Ones, such as the Buddhas, because it was heard.
Sutvā arahataṃ vaco có nghĩa là sau khi nghe lời dạy của các bậc A-la-hán, chư Phật và các bậc Thánh, tức là do đã nghe.
Sesaṃ pākaṭameva.
The rest is quite clear.
Phần còn lại thì rõ ràng.
Evaṃ te petā sāmaṇerena puṭṭhā tamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘mayaṃ tuyhaṃ mātulamātulāniyo’’ti pavedesuṃ.
Thus, those petas, being questioned by the Sāmaṇera, explained the matter and declared, "We are your uncles and aunts."
Như vậy, các ngạ quỷ đó, khi được vị Sa-di hỏi, đã kể lại sự việc và nói: "Chúng tôi là chú và thím của con."
Taṃ sutvā sāmaṇero sañjātasaṃvego ukkaṇṭhaṃ paṭivinodetvā upajjhāyassa pādesu sirasā nipatitvā evamāha – ‘‘yaṃ, bhante, anukampakena karaṇīyaṃ anukampaṃ upādāya, taṃ me tumhehi kataṃ, mahatā vatamhi anatthapātato rakkhito, na dāni me gharāvāsena attho, abhiramissāmi brahmacariyavāse’’ti.
Having heard that, the Sāmaṇera, filled with intense spiritual urgency (saṃvega), dispelled his weariness, prostrated with his head at the feet of his Upajjhāya, and spoke thus: "Bhante, what should be done by one who is compassionate, out of compassion, that has been done for me by you. Indeed, I have been protected from a great calamity. Now I have no use for household life; I shall delight in the brahmacariya."
Nghe vậy, vị Sa-di cảm thấy xúc động sâu sắc, xua tan sự chán nản, cúi đầu lạy dưới chân vị Hòa thượng và nói: "Bạch Đức Thế Tôn, những gì một người có lòng từ bi nên làm, do lòng từ bi mà làm, Ngài đã làm cho con rồi. Con đã được cứu thoát khỏi một tai họa lớn. Giờ đây con không còn muốn sống đời gia đình nữa, con sẽ hoan hỷ sống đời Phạm hạnh."
Athāyasmā saṃkicco tassa ajjhāsayānurūpaṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhi.
Then Venerable Saṅkicca taught him a meditation subject (kammaṭṭhāna) suitable to his disposition.
Bấy giờ, Tôn giả Saṃkicca đã chỉ dạy đề mục thiền phù hợp với khuynh hướng của vị ấy.
So kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Practicing that meditation subject, he attained Arahantship not long after.
Vị ấy, chuyên tâm thực hành đề mục thiền, chẳng bao lâu đã chứng đắc quả A-la-hán.
Āyasmā pana saṃkicco taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
Venerable Saṅkicca reported that incident to the Bhagavā.
Còn Tôn giả Saṃkicca đã trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn.
Satthā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi, sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
The Teacher made that matter an occasion for discourse and extensively taught the Dhamma to the assembled multitude; that discourse was beneficial to the great assembly.
Đức Đạo Sư đã lấy sự việc đó làm nguyên nhân để thuyết giảng Pháp một cách chi tiết cho hội chúng hiện diện, và bài thuyết pháp đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Uragova tacaṃ jiṇṇanti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ upāsakaṃ ārabbha kathesi.
Uragova tacaṃ jiṇṇaṃ – the Teacher spoke this while residing at Jetavana, concerning a certain Upāsaka.
Uragova tacaṃ jiṇṇaṃ (Như rắn lột da cũ): Đức Đạo Sư đã kể câu chuyện này khi đang trú ngụ tại Jetavana, liên quan đến một vị cư sĩ nọ.
Sāvatthiyaṃ kira aññatarassa upāsakassa putto kālamakāsi.
It is said that in Sāvatthī, the son of a certain Upāsaka passed away.
Nghe nói, ở Sāvatthī, con trai của một cư sĩ nọ đã qua đời.
So puttamaraṇahetu paridevasokasamāpanno bahi nikkhamitvā kiñci kammaṃ kātuṃ asakkonto geheyeva aṭṭhāsi.
Because of his son's death, he was afflicted with lamentation and sorrow, unable to go out and do any work, and remained at home.
Do cái chết của con trai, ông ấy chìm đắm trong than khóc và đau buồn, không thể làm bất cứ việc gì bên ngoài, chỉ ở trong nhà.
Atha satthā paccūsavelāyaṃ mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya buddhacakkhunā lokaṃ volokento taṃ upāsakaṃ disvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya tassa gehaṃ gantvā dvāre aṭṭhāsi.
Then the Teacher, having risen from the absorption of great compassion (mahākaruṇāsamāpatti) at dawn, surveying the world with his Buddha-eye, saw that Upāsaka, then dressed for the morning, took his bowl and robe, went to the Upāsaka's house, and stood at the door.
Bấy giờ, Đức Đạo Sư, vào lúc rạng đông, sau khi xuất khỏi đại bi định, quán xét thế gian bằng Phật nhãn, thấy vị cư sĩ đó, Ngài liền đắp y vào buổi sáng, mang bát và y, đến nhà ông ấy và đứng ở cửa.
Upāsako ca satthu āgatabhāvaṃ sutvā sīghaṃ uṭṭhāya gantvā paccuggamanaṃ katvā hatthato pattaṃ gahetvā gehaṃ pavesetvā āsanaṃ paññapetvā adāsi.
The Upāsaka, hearing of the Teacher's arrival, quickly rose, went out to meet him, took the bowl from his hand, led him into the house, and offered him a prepared seat.
Vị cư sĩ, nghe tin Đức Đạo Sư đã đến, vội vàng đứng dậy, đi ra đón, nhận bát từ tay Ngài, mời Ngài vào nhà, sắp đặt chỗ ngồi và dâng lên Ngài.
Nisīdi bhagavā paññatte āsane.
The Bhagavā sat on the prepared seat.
Đức Thế Tôn ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt.
Upāsakopi bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
The Upāsaka also bowed to the Bhagavā and sat down respectfully to one side.
Vị cư sĩ cũng đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi sang một bên.
Taṃ bhagavā ‘‘kiṃ, upāsaka, sokapareto viya dissatī’’ti āha.
The Bhagavā said to him, "Upāsaka, why do you appear as if overwhelmed by sorrow?"
Đức Thế Tôn nói với ông ấy: "Này cư sĩ, sao trông ông có vẻ sầu khổ thế?"
‘‘Āma, bhagavā, piyo me putto kālakato, tenāhaṃ socāmī’’ti.
"Yes, Bhagavā, my beloved son passed away; therefore, I sorrow."
"Bạch Đức Thế Tôn, vâng, con trai yêu quý của con đã qua đời, vì vậy con đang đau buồn."
Athassa bhagavā sokavinodanaṃ karonto uragajātakaṃ (jā. 1.5.19 ādayo) kathesi.
Then the Bhagavā, desiring to dispel his sorrow, narrated the Uraga Jātaka.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn, muốn xua tan nỗi buồn của ông ấy, đã kể câu chuyện Jātaka về con rắn (Uragajātaka).
Atīte kira kāsiraṭṭhe bārāṇasiyaṃ dhammapālaṃ nāma brāhmaṇakulaṃ ahosi.
It is said that in the past, in the Kāsī realm, in Bārāṇasī, there was a brahmin family named Dhammapāla.
Nghe nói, trong quá khứ, ở xứ Kāsī, tại Bārāṇasī, có một gia đình Bà-la-môn tên là Dhammapāla.
Tattha brāhmaṇo brāhmaṇī putto dhītā suṇisā dāsīti ime sabbepi maraṇānussatibhāvanābhiratā ahesuṃ.
There, the brahmin, the brahmin woman, the son, the daughter, the daughter-in-law, and the female servant – all these six individuals delighted in the practice of mindfulness of death (maraṇānussati bhāvanā).
Trong gia đình đó, tất cả mọi người – Bà-la-môn, Bà-la-môn-ni, con trai, con gái, con dâu và người hầu gái – đều chuyên tâm tu tập niệm chết.
Tesu yo gehato nikkhamati, so sesajane ovaditvā nirapekkhova nikkhamati.
Among them, whoever left the house would advise the remaining family members and depart without attachment.
Trong số họ, ai rời nhà, người đó đều khuyên nhủ những người còn lại rồi ra đi mà không hề vướng bận.
Athekadivasaṃ brāhmaṇo puttena saddhiṃ gharato nikkhamitvā khettaṃ gantvā kasati.
Then, one day, the brahmin, accompanied by his son, left the house, went to the field, and plowed.
Một ngày nọ, vị Bà-la-môn cùng con trai rời nhà đi đến ruộng để cày cấy.
Putto sukkhatiṇapaṇṇakaṭṭhāni ālimpeti.
His son collected dry grass, leaves, and sticks to make a fire.
Người con đốt cỏ khô, lá và củi.
Tattheko kaṇhasappo ḍāhabhayena rukkhasusirato nikkhamitvā imaṃ brāhmaṇassa puttaṃ ḍaṃsi.
There, a black snake, fearing the heat, emerged from a hollow in a tree and bit the brahmin's son.
Ở đó, một con rắn hổ mang đen, vì sợ bị đốt, đã chui ra từ hốc cây và cắn người con trai của vị Bà-la-môn này.
So visavegena mucchito tattheva paripatitvā kālakato, sakko devarājā hutvā nibbatti.
He collapsed there, unconscious from the venom, and passed away, being reborn as Sakka, king of devas.
Do độc tố, cậu ta ngất xỉu, ngã xuống ngay tại chỗ và qua đời, rồi tái sinh thành Sakka, vua của các vị trời.
Brāhmaṇo puttaṃ mataṃ disvā kammantasamīpena gacchantaṃ ekaṃ purisaṃ evamāha – ‘‘samma, mama gharaṃ gantvā brāhmaṇiṃ evaṃ vadehi ‘nhāyitvā suddhavatthanivatthā ekassa bhattaṃ mālāgandhādīni ca gahetvā turitaṃ āgacchatū’ti’’.
The brahmin, seeing his son dead, spoke thus to a man passing by near their work: "Friend, go to my house and tell the brahmin woman thus: 'Having bathed and dressed in clean clothes, bring food for one person, and flowers, perfumes, and so on, and come quickly!'"
Vị Bà-la-môn thấy con trai đã chết, liền nói với một người đàn ông đang đi ngang qua gần chỗ làm việc: "Này bạn, hãy về nhà tôi và nói với Bà-la-môn-ni rằng: 'Sau khi tắm rửa, mặc quần áo sạch sẽ, hãy mang một phần cơm và hoa, hương liệu, v.v., rồi nhanh chóng đến đây'."
So tattha gantvā tathā ārocesi, gehajanopi tathā akāsi.
That man went there and reported it accordingly, and the household members did likewise.
Người đó đến đó và báo lại như vậy, những người trong nhà cũng làm theo.
Brāhmaṇo nhatvā bhuñjitvā vilimpitvā parijanaparivuto puttassa sarīraṃ citakaṃ āropetvā aggiṃ datvā dārukkhandhaṃ ḍahanto viya nissoko nissantāpo aniccasaññaṃ manasi karonto aṭṭhāsi.
The brahmin, having bathed, eaten, and anointed himself with perfume, surrounded by his family, placed his son's body on the funeral pyre, lit the fire, and stood there, like one burning a log, without sorrow, without distress, reflecting on the perception of impermanence (aniccasaññā).
Vị Bà-la-môn, sau khi tắm rửa, ăn uống, xức dầu thơm, được gia đình vây quanh, đặt thi thể con trai lên giàn hỏa táng, châm lửa, và đứng đó không sầu muộn, không phiền não, quán niệm về vô thường, như thể đang đốt một khúc củi.
Atha brāhmaṇassa putto sakko hutvā nibbatti, so ca amhākaṃ bodhisatto ahosi.
Then the brahmin's son, reborn as Sakka, became our Bodhisatta.
Bấy giờ, người con trai của vị Bà-la-môn đã tái sinh thành Sakka, và đó chính là Bồ-tát của chúng ta.
So attano purimajātiṃ katapuññañca paccavekkhitvā pitaraṃ ñātake ca anukampamāno brāhmaṇavesena tattha āgantvā ñātake asocante disvā ‘‘ambho, migaṃ jhāpetha, amhākaṃ maṃsaṃ detha, chātomhī’’ti āha.
He, having reviewed his previous birth and the merits he had accumulated, and out of compassion for his father and relatives, came there in the guise of a brahmin, and seeing the relatives not grieving, said: "Friends, are you burning a deer? Give me some meat, I am hungry."
Ngài, sau khi quán xét kiếp trước của mình và những công đức đã tạo, vì lòng từ bi đối với cha và bà con, đã hiện thân thành một Bà-la-môn, đến đó, thấy bà con không than khóc, liền nói: "Này các bạn, các bạn đang đốt con thú nào vậy? Hãy cho tôi một ít thịt, tôi đang đói."
‘‘Na migo, manusso brāhmaṇā’’ti āha.
"It is not a deer, brahmin, but a human!" he was told.
"Không phải thú, này Bà-la-môn, đó là một người."
‘‘Kiṃ tumhākaṃ paccatthiko eso’’ti?
"Is this one your enemy?"
"Người này là kẻ thù của các bạn sao?"
‘‘Na paccatthiko, ure jāto oraso mahāguṇavanto taruṇaputto’’ti āha.
"Not an enemy, but a son born from our bosom, an exceptional and youthful son," he replied.
"Không phải kẻ thù, đó là con trai ruột của chúng tôi, một người có nhiều đức hạnh, còn trẻ tuổi."
‘‘Kimatthaṃ tumhe tathārūpe guṇavati taruṇaputte mate na socathā’’ti?
"Why do you not grieve for such a virtuous and youthful son who has died?"
"Tại sao các bạn không than khóc khi một người con trẻ tuổi, đức hạnh như vậy đã chết?"
Taṃ sutvā brāhmaṇo asocanakāraṇaṃ kathento –
Hearing that, the brahmin, wishing to explain the reason for his lack of sorrow, spoke these two verses:
Nghe vậy, vị Bà-la-môn, muốn giải thích lý do không than khóc, liền nói:
85-86. Tattha uragoti urena gacchatīti urago.
85-86. There, urago means 'one who goes with the breast,' hence a snake.
85-86. Trong đó, urago có nghĩa là đi bằng ngực, nên gọi là urago.
Sappassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a synonym for 'snake'.
Đây là tên gọi của con rắn.
Tacaṃ jiṇṇanti jajjarabhāvena jiṇṇaṃ purāṇaṃ attano tacaṃ nimmokaṃ.
Tacaṃ jiṇṇaṃ means 'worn out skin,' old and decayed, one's own exuvia.
Tacaṃ jiṇṇaṃ có nghĩa là lớp da cũ, đã mục nát, lớp vỏ của chính nó.
Hitvā gacchati saṃ tanunti yathā urago attano jiṇṇatacaṃ rukkhantare vā kaṭṭhantare vā mūlantare vā pāsāṇantare vā kañcukaṃ omuñcanto viya sarīrato omuñcitvā pahāya chaḍḍetvā yathākāmaṃ gacchati, evameva saṃsāre paribbhamanto satto porāṇassa kammassa parikkhīṇattā jajjarībhūtaṃ saṃ tanuṃ attano sarīraṃ hitvā gacchati, yathākammaṃ gacchati, punabbhavavasena upapajjatīti attho.
Hitvā gacchati saṃ tanu means just as a snake sheds its old skin, leaving it behind in the hollow of a tree, or between pieces of wood, or between roots, or between rocks, like taking off a tunic, and goes as it pleases; so too, a being wandering in saṃsāra, due to the exhaustion of its old kamma, abandons its decayed body, and goes as its kamma dictates, meaning it is reborn in a new existence.
Hitvā gacchati saṃ tanu (buông bỏ thân xác) có nghĩa là, như con rắn lột bỏ lớp da cũ của mình giữa thân cây, hoặc giữa khúc gỗ, hoặc giữa rễ cây, hoặc giữa tảng đá, giống như cởi bỏ một chiếc áo giáp, lột bỏ khỏi thân thể, từ bỏ, vứt bỏ và đi đến nơi mình muốn. Cũng vậy, chúng sinh lang thang trong luân hồi, do nghiệp cũ đã hết, buông bỏ thân xác cũ đã mục nát của mình, đi theo nghiệp đã tạo, tái sinh vào một kiếp sống mới. Đó là ý nghĩa.
Evanti ḍayhamānaṃ puttassa sarīraṃ dassento āha.
Evaṃ was said while pointing to the son's burning body.
Evaṃ (như vậy) được nói khi chỉ thân thể của đứa con đang bị thiêu đốt.
Sarīre nibbhogeti assa viya aññesampi kāye evaṃ bhogavirahite niratthake jāte.
Sarīre nibbhoge means when the bodies of others, like his, become devoid of enjoyment (bhoga-virahita) or useless.
Sarīre nibbhoge (thân thể vô dụng): khi thân thể của người này cũng như của những người khác trở nên vô dụng, vô ích như vậy.
Peteti āyuusmāviññāṇato apagate.
Pete means when the life-consciousness has departed.
Pete (người đã chết): khi sinh lực và thức đã rời bỏ.
Kālakate satīti mate jāte.
Kālakate sati means when he has died, when he has passed away.
Kālakate satī (khi đã chết): khi đã qua đời.
Tasmāti yasmā ḍayhamāno kāyo apetaviññāṇattā ḍāhadukkhaṃ viya ñātīnaṃ ruditaṃ paridevitampi na jānāti, tasmā etaṃ mama puttaṃ nimittaṃ katvā na rodāmi.
Tasmā means because the burning body, being without consciousness, does not know the pain of burning, nor the weeping and lamentation of relatives, therefore I do not weep for this son of mine, taking him as a sign.
Tasmā (do đó): bởi vì thân thể đang bị thiêu đốt, do không còn thức, không biết nỗi đau của sự thiêu đốt, cũng như không biết tiếng khóc than của thân quyến. Do đó, ta lấy đứa con này làm dấu hiệu và không khóc.
Gato so tassa yā gatīti yadi matasattā na ucchijjanti, matassa pana katokāsassa kammassa vasena yā gati pāṭikaṅkhā, taṃ cutianantarameva gato, so na purimañātīnaṃ ruditaṃ paridevitaṃ vā paccāsīsati, nāpi yebhuyyena purimañātīnaṃ ruditena kāci atthasiddhīti adhippāyo.
Gato so tassa yā gatī means if dead beings are not annihilated, but the dead one, according to the kamma for which there was opportunity, goes to whatever destination is to be expected, immediately after his decease. Therefore, he will not long for the weeping or lamentation of his former relatives, nor is any benefit generally achieved by the weeping of former relatives. This is the intention.
Gato so tassa yā gatī (người ấy đã đi theo con đường của mình): nếu chúng sinh đã chết không bị đoạn diệt, thì con đường nào được mong đợi cho người đã chết dựa trên nghiệp đã tạo, người ấy đã đi ngay sau khi chết. Người ấy không mong đợi tiếng khóc than của thân quyến cũ, và tiếng khóc than của thân quyến cũ cũng không mang lại lợi ích gì. Đó là ý nghĩa.
Evaṃ brāhmaṇena attano asocanakāraṇe kathite pariyāyamanasikārakosalle pakāsite brāhmaṇarūpo sakko brāhmaṇiṃ āha – ‘‘amma, tuyhaṃ so mato kiṃ hotī’’ti?
When the brahmin had thus explained the reason for his lack of sorrow and revealed his skill in skillful reflection (pariyāyamanasikārakosalla), Sakka, in the guise of a brahmin, said to the brahmin woman: "Mother, what is that dead one to you?"
Khi Bà-la-môn đã nói về lý do không sầu muộn của mình và đã bày tỏ sự khéo léo trong việc quán tưởng các khía cạnh, vị Sakka (Thích Ca) trong hình dạng Bà-la-môn nói với Bà-la-môn nữ: “Này mẹ, người đã chết đó là gì của mẹ?”
‘‘Dasa māse kucchinā pariharitvā thaññaṃ pāyetvā hatthapāde saṇṭhapetvā saṃvaḍḍhito putto me, sāmī’’ti.
"He is my son, master, whom I carried in my womb for ten months, suckled, and raised, establishing his limbs."
“Đó là con trai của con, thưa ngài, con đã mang thai mười tháng, cho bú sữa, chăm sóc tay chân và nuôi dưỡng nó lớn khôn.”
‘‘Yadi evaṃ pitā tāva purisabhāvena mā rodatu, mātu nāma hadayaṃ mudukaṃ, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti?
"If so, let the father not weep, being a man; but a mother's heart is tender. Why do you not weep?"
“Nếu vậy, cha nó là một người đàn ông thì đừng khóc, nhưng trái tim của người mẹ thì mềm yếu, tại sao mẹ không khóc?”
Taṃ sutvā sā arodanakāraṇaṃ kathentī –
Hearing that, she, wishing to explain the reason for her not weeping—
Nghe vậy, Bà-la-môn nữ nói về lý do không khóc của mình:
Gāthādvayamāha.
He spoke these two verses.
Bà nói hai câu kệ.
Tattha anabbhitoti anavhāto, ‘‘ehi mayhaṃ puttabhāvaṃ upagacchā’’ti evaṃ apakkosito.
Therein, anabbhito means uninvited, not called with words like, “Come, take on the state of being my son.”
Trong đó, anabbhito (chẳng được mời) có nghĩa là không được gọi, không được mời “hãy đến làm con của ta” như vậy.
Tatoti yattha pubbe ṭhito, tato paralokato.
Tato means from that place where he was previously established, from that other world.
Tato (từ đó) có nghĩa là từ thế giới khác, nơi người ấy đã ở trước đây.
Āgāti āgañchi.
Āgā means he came.
Āgā (đã đến) có nghĩa là đã đến.
Nānuññātoti ananumato, ‘‘gaccha, tāta, paraloka’’nti evaṃ amhehi avissaṭṭho.
Nānuññāto means unpermitted, not released by us with words like, “Go, dear one, to the other world.”
Nānuññāto (chẳng được phép) có nghĩa là không được cho phép, không được chúng ta tiễn biệt “con ơi, hãy đi về thế giới khác” như vậy.
Itoti idhalokato.
Ito means from this world.
Ito (từ đây) có nghĩa là từ thế giới này.
Gatoti apagato.
Gato means departed.
Gato (đã đi) có nghĩa là đã rời đi.
Yathāgatoti yenākārena āgato, amhehi anabbhito eva āgatoti attho.
Yathāgato means in the manner he came; the meaning is, he came uninvited by us.
Yathāgato (đến như thế nào) có nghĩa là đã đến mà không được chúng ta mời gọi. Đó là ý nghĩa.
Tathā gatoti tenevākārena gato.
Tathā gato means he went in that very manner.
Tathā gato (đi cũng như thế ấy) có nghĩa là đã đi theo cùng một cách.
Yathā sakeneva kammunā āgato, tathā sakeneva kammunā gatoti.
That is to say, just as he came by his own kamma, so too he went by his own kamma.
Như đã đến bởi nghiệp của chính mình, thì cũng đã đi bởi nghiệp của chính mình.
Etena kammassakataṃ dasseti.
By this, he demonstrates that kamma is one's own possession (kammassakata).
Điều này cho thấy sự sở hữu nghiệp.
Tattha kā paridevanāti evaṃ avasavattike saṃsārapavatte maraṇaṃ paṭicca kā nāma paridevanā, ayuttā sā paññavatā akaraṇīyāti dasseti.
Tattha kā paridevanā means, with regard to death in this uncontrollable cycle of existence, what is the purpose of lamentation? It shows that such lamentation is inappropriate and should not be done by the wise.
Tattha kā paridevanā (vậy có gì mà than khóc) cho thấy rằng, trong sự luân hồi không thể kiểm soát này, than khóc vì cái chết là vô ích, không phù hợp và không nên làm đối với người có trí tuệ.
Gāthādvayamāha.
She spoke these two verses.
Cô ấy nói hai câu kệ.
Tattha sace rode kisā assanti yadi ahaṃ rodeyyaṃ, kisā parisukkhasarīrā bhaveyyaṃ.
Therein, sace rode kisā assaṃ means, if I were to weep, I would become thin, with a dried-up body.
Trong đó, sace rode kisā assaṃ (nếu ta khóc, ta sẽ gầy ốm) có nghĩa là nếu ta khóc, thân thể ta sẽ trở nên gầy gò, khô héo.
Tattha me kiṃ phalaṃ siyāti tasmiṃ mayhaṃ bhātu maraṇanimitte rodane kiṃ nāma phalaṃ, ko ānisaṃso bhaveyya?
Tattha me kiṃ phalaṃ siyā means, what fruit, what benefit, would there be for me in weeping over my brother's death?
Tattha me kiṃ phalaṃ siyā (vậy ta được lợi ích gì) có nghĩa là việc ta khóc than vì cái chết của anh trai ta thì có lợi ích gì, có phước báu gì? Anh trai ta sẽ không trở lại vì điều đó, và anh ấy cũng sẽ không đi đến một cảnh giới tốt lành hơn vì điều đó. Đó là ý nghĩa.
Na tena mayhaṃ bhātiko āgaccheyya, nāpi so tena sugatiṃ gaccheyyāti adhippāyo.
The intention is that my brother would not return because of it, nor would he go to a good destination because of it.
Na tena mayhaṃ bhātiko āgaccheyya, nāpi so tena sugatiṃ gaccheyyāti adhippāyo.
Ñātimittasuhajjānaṃ, bhiyyo no aratī siyāti amhākaṃ ñātīnaṃ mittānaṃ suhadayānañca mama socanena bhātumaraṇadukkhato bhiyyopi arati dukkhameva siyāti.
Ñātimittasuhajjānaṃ, bhiyyo no aratī siyā means that for our relatives, friends, and well-wishers, my grief would cause even greater distress than the suffering of my brother's death.
Ñātimittasuhajjānaṃ, bhiyyo no aratī siyā (sự đau khổ của thân quyến, bạn bè và người thân sẽ càng tăng thêm) có nghĩa là sự sầu muộn của ta sẽ khiến cho thân quyến, bạn bè và người thân của chúng ta càng thêm đau khổ hơn cả nỗi đau vì cái chết của anh trai. Đó là ý nghĩa.
Tattha dārakoti bāladārako.
Therein, dārako means a foolish child.
Trong đó, dārako (đứa trẻ) có nghĩa là đứa trẻ con.
Candanti candamaṇḍalaṃ.
Candaṃ means the disk of the moon.
Candaṃ (mặt trăng) có nghĩa là vầng trăng.
Gacchantanti nabhaṃ abbhussukkamānaṃ.
Gacchantaṃ means ascending into the sky.
Gacchantaṃ (đang di chuyển) có nghĩa là đang bay lên trời.
Anurodatīti ‘‘mayhaṃ rathacakkaṃ gahetvā dehī’’ti anurodati.
Anurodati means he cries out, "Give me my chariot wheel!"
Anurodati (khóc đòi) có nghĩa là khóc đòi “hãy lấy bánh xe của ta và đưa cho ta”.
Evaṃsampadamevetanti yo petaṃ mataṃ anusocati, tassetaṃ anusocanaṃ evaṃsampadaṃ evarūpaṃ, ākāsena gacchantassa candassa gahetukāmatāsadisaṃ alabbhaneyyavatthusmiṃ icchābhāvatoti adhippāyo.
Evaṃsampadamevetaṃ means that the lamentation of one who grieves for the deceased is similar to this—it is like the desire to grasp the moon moving in the sky, an impossible thing to obtain; this is the intention.
Evaṃsampadamevetaṃ (cũng vậy là người than khóc người đã chết) có nghĩa là sự than khóc của người than khóc người đã chết là như vậy, giống như mong muốn bắt lấy mặt trăng đang di chuyển trên bầu trời, là sự mong muốn một điều không thể đạt được. Đó là ý nghĩa.
Evaṃ tassa bhariyāya vacanaṃ sutvā dāsiṃ pucchi – ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti?
Having heard the wife's words, Sakka asked the female slave, "Ma'am, what is he to you?"
Nghe lời của vợ người đã chết, vị Sakka hỏi người nữ tỳ: “Này con, người ấy là gì của con?”
‘‘Ayyo me, sāmī’’ti.
"He is my master, sir."
“Đó là chủ của con, thưa ngài.”
‘‘Yadi evaṃ tena tvaṃ pothetvā veyyāvaccaṃ kāritā bhavissasi, tasmā maññe ‘sumuttāhaṃ tenā’ti na rodasī’’ti?
"If so, then he must have beaten you and made you perform service. Therefore, I suppose you think, 'I am well liberated by him,' and do not weep?"
“Nếu vậy, chắc là người ấy đã đánh đập và bắt con làm việc vặt, nên con nghĩ ‘ta đã thoát khỏi người ấy’ và không khóc phải không?”
‘‘Sāmi, mā maṃ evaṃ avaca, na cetaṃ anucchavikaṃ, ativiya khantimettānuddayāsampanno yuttavādī mayhaṃ ayyaputto ure saṃvaḍḍhaputto viya ahosī’’ti.
"Sir, do not speak to me thus. It is not appropriate. My master was exceedingly endowed with patience, loving-kindness, and compassion, and spoke what was right. He was like a son raised on my breast."
“Thưa ngài, xin đừng nói với con như vậy, điều đó không phù hợp. Vị chủ nhân của con vô cùng kiên nhẫn, từ bi và thương xót, luôn nói lời đúng đắn, đối với con như một đứa con được nuôi dưỡng trong lòng.”
Atha ‘‘kasmā na rodasī’’ti?
"Then why do you not weep?"
Vậy thì, “tại sao con không khóc?”
Sāpi attano arodanakāraṇaṃ kathentī –
She, too, explaining the reason for her not weeping,
Cô ấy cũng nói về lý do không khóc của mình:
Sakko tesaṃ kathaṃ sutvā pasannamānaso ‘‘sammadeva tumhehi maraṇassati bhāvitā, ito paṭṭhāya na tumhehi kasiādikaraṇakiccaṃ atthī’’ti tesaṃ gehaṃ sattaratanabharitaṃ katvā ‘‘appamattā dānaṃ detha, sīlaṃ rakkhatha, uposathakammaṃ karothā’’ti ovaditvā attānañca tesaṃ nivedetvā sakaṭṭhānameva gato.
Sakka, hearing their conversation, with a pleased mind, said, "You have indeed developed mindfulness of death well. From now on, you have no need for farming or other such work," and having filled their house with the seven kinds of jewels, he advised them, "Give alms diligently, observe precepts, and perform Uposatha duties," and having revealed himself to them, he returned to his own abode.
Nghe lời của họ, Sakka với tâm hoan hỷ nói: “Các ngươi đã tu tập niệm chết rất đúng đắn. Từ nay trở đi, các ngươi không cần làm các việc như cày cấy nữa.” Ngài làm cho ngôi nhà của họ đầy bảy loại châu báu, rồi khuyên răn: “Hãy bố thí một cách không phóng dật, giữ gìn giới luật, và thực hành lễ Uposatha.” Sau khi tự giới thiệu mình với họ, Ngài trở về chỗ của mình. Những Bà-la-môn và những người khác đó, sau khi làm các công đức như bố thí, đã sống hết tuổi thọ và tái sinh vào cõi trời.
Tepi brāhmaṇādayo dānādīni puññāni karontā yāvatāyukaṃ ṭhatvā devaloke uppajjiṃsu.
Those brahmins and others, performing meritorious deeds such as giving alms, remained for the duration of their lives and were reborn in the deva realm.
Những Bà-la-môn và những người khác đó, sau khi làm các công đức như bố thí, đã sống hết tuổi thọ và tái sinh vào cõi trời.