81-85. Catutthassa paṭhamādīni uttānatthāneva.
81-85. The first and so on of the fourth (group of suttas) are straightforward in meaning.
81-85. Các kinh đầu tiên của phẩm thứ tư đều có nghĩa rõ ràng.
Pañcame ‘‘nīce kule paccājāto’’tiādikena tamena yuttoti tamo.
In the fifth (sutta), "born in a low family" and so forth, refers to being endowed with darkness, thus tamo (darkness).
Trong kinh thứ năm, tamo là tối tăm, vì gắn liền với bóng tối như ‘‘sinh trong gia đình thấp kém’’ và các điều tương tự.
Kāyaduccaritādīhi puna nirayatamūpagamanato tamaparāyaṇo.
From performing misconduct by body and so on, one returns to the darkness of hell, thus tamaparāyaṇo (bound for darkness).
Tamaparāyaṇo là có nơi nương tựa là bóng tối, vì do ác hạnh thân, v.v., lại rơi vào bóng tối của địa ngục.
Iti ubhayenapi khandhatamova kathito hoti.
Thus, by both, the darkness of the aggregates is spoken of.
Như vậy, cả hai đều nói về sự tối tăm của các uẩn.
‘‘Aḍḍhe kule paccājāto’’tiādikena jotinā yuttato joti, ālokabhūtoti vuttaṃ hoti.
"Born in a rich family" and so forth, refers to being endowed with light, thus joti (light), meaning one who is luminous.
Joti là ánh sáng, vì gắn liền với ánh sáng như ‘‘sinh trong gia đình giàu có’’ và các điều tương tự, được nói là có ánh sáng.
Kāyasucaritādīhi puna sagguppattijotibhāvūpagamanato jotiparāyaṇo.
From performing good conduct by body and so on, one returns to the state of light through birth in heaven, thus jotiparāyaṇo (bound for light).
Jotiparāyaṇo là có nơi nương tựa là ánh sáng, vì do thiện hạnh thân, v.v., lại đạt đến trạng thái ánh sáng của sự tái sinh trên cõi trời.
Iminā nayena itarepi dve veditabbā.
The other two should also be understood in this manner.
Theo cách này, hai trường hợp còn lại cũng nên được hiểu.
Venakuleti vilīvakārakule.
Venakule means in a family of bamboo workers.
Venakule là trong gia đình người làm tre.
Nesādakuleti migaluddakādīnaṃ kule.
Nesādakule means in the family of hunters, etc.
Nesādakule có nghĩa là trong gia đình của những người săn bắn thú rừng, v.v.
Rathakārakuleti cammakārakule.
Rathakārakule means in the family of leatherworkers.
Rathakārakule có nghĩa là trong gia đình của những người làm xe.
Pukkusakuleti pupphachaḍḍakakule.
Pukkusakule means in the family of flower-sweepers.
Pukkusakule có nghĩa là trong gia đình của những người vứt bỏ hoa.
Kasiravuttiketi dukkhavuttike.
Kasiravuttike means having a difficult livelihood.
Kasiravuttike có nghĩa là người có cuộc sống khó khăn.
Dubbaṇṇoti paṃsupisācako viya jhāmakhāṇuvaṇṇo.
Dubbaṇṇo means having a burnt-stump color, like a dust-ghost.
Dubbaṇṇo có nghĩa là người có nước da đen sạm như ma quỷ tro bụi, như thân cây cháy.
Duddasikoti vijātamātuyāpi amanāpadassano.
Duddasiko means unpleasant to look at even for one's own mother.
Duddasiko có nghĩa là người có vẻ ngoài không dễ chịu ngay cả đối với người mẹ vừa sinh con.
Okoṭimakoti lakuṇḍako.
Okoṭimako means hunchbacked.
Okoṭimako có nghĩa là người bị gù lưng.
Kāṇoti ekacchikāṇo vā ubhayacchikāṇo vā.
Kāṇo means one-eyed or both-eyed blind.
Kāṇo có nghĩa là người bị mù một mắt hoặc cả hai mắt.
Kuṇīti ekahatthakuṇī vā ubhayahatthakuṇī vā.
Kuṇī means one-handed crippled or both-handed crippled.
Kuṇī có nghĩa là người bị tật một tay hoặc cả hai tay.
Khañjoti ekapādakhañjo vā ubhayapādakhañjo vā.
Khañjo means one-legged lame or both-legged lame.
Khañjo có nghĩa là người bị tật một chân hoặc cả hai chân.
Pakkhahatoti hatapakkho pīṭhasappī.
Pakkhahato means paralyzed on one side, a cripple who crawls.
Pakkhahato có nghĩa là người bị liệt một bên thân, phải lê lết.
Padīpeyyassāti telakapallādino dīpaupakaraṇassa.
Padīpeyyassā means for lamp-making materials such as oil-lamps.
Padīpeyyassā có nghĩa là dụng cụ thắp sáng như đèn dầu, v.v.
Evaṃ kho, bhikkhaveti ettha eko puggalo bahiddhā ālokaṃ adisvā mātu kucchimhiyeva kālaṃ katvā apāyesu nibbattanto sakalampi kappaṃ saṃsarati.
Evaṃ kho, bhikkhave — Here, one individual, without seeing light externally, dies in the mother's womb and is reborn in the lower realms, wandering through saṃsāra for an entire eon.
Evaṃ kho, bhikkhave – ở đây, một người không nhìn thấy ánh sáng bên ngoài, chết ngay trong bụng mẹ và tái sinh vào các khổ cảnh, lang thang trong luân hồi suốt một kiếp.
Sopi tamotamaparāyaṇova.
He too is bound for darkness.
Người ấy cũng chỉ đi đến bóng tối.
So pana kuhakapuggalo bhaveyya.
But he might be a deceitful person.
Người ấy có thể là một kẻ lừa dối.
Kuhakassa hi evarūpā nipphatti hotīti vuttaṃ.
For a deceitful person, such a result occurs, it is said.
Thật vậy, đã nói rằng một kẻ lừa dối có thành quả như vậy.
Ettha ca ‘‘nīce kule’’tiādīhi āgamanavipatti ceva paccuppannapaccayavipatti ca dassitā.
Here, by phrases like "in a low family," both the misfortune of birth and the misfortune of present conditions are shown.
Ở đây, với các từ như “nīce kule” (trong gia đình hạ tiện), v.v., đã chỉ ra sự suy thoái về xuất thân và sự suy thoái về các điều kiện hiện tại.
‘‘Dalidde’’tiādīhi pavattapaccayavipatti, ‘‘kasiravuttike’’tiādīhi ājīvupāyavipatti, ‘‘dubbaṇṇo’’tiādīhi attabhāvavipatti, ‘‘bahvābādho’’tiādīhi dukkhakāraṇasamāyogo, ‘‘na lābhī’’tiādīhi sukhakāraṇavipatti ceva upabhogavipatti ca, ‘‘kāyena duccarita’’ntiādīhi tamaparāyaṇabhāvassa kāraṇasamāyogo, ‘‘kāyassa bhedā’’tiādīhi samparāyikatamūpagamo.
By "poor" and so on, is meant the misfortune of resources; by "living with difficulty" and so on, the misfortune of means of livelihood; by "of bad complexion" and so on, the misfortune of existence; by "much afflicted" and so on, the conjunction of causes of suffering; by "not obtaining" and so on, the misfortune of causes of happiness and the misfortune of enjoyment; by "misconduct by body" and so on, the conjunction of causes for that state of being without refuge; by "on the breaking up of the body" and so on, the attainment of that future state.
Với các từ như “dalidde” (nghèo khổ), v.v., là sự suy thoái về các điều kiện sinh tồn; với “kasiravuttike” (cuộc sống khó khăn), v.v., là sự suy thoái về phương tiện sinh kế; với “dubbaṇṇo” (xấu xí), v.v., là sự suy thoái về thân thể; với “bahvābādho” (nhiều bệnh tật), v.v., là sự kết hợp của các nguyên nhân đau khổ; với “na lābhī” (không có lợi lộc), v.v., là sự suy thoái về nguyên nhân hạnh phúc và sự suy thoái về hưởng thụ; với “kāyena duccarita” (ác hạnh về thân), v.v., là sự kết hợp của các nguyên nhân dẫn đến cảnh giới tối tăm; với “kāyassa bhedā” (thân hoại mạng chung), v.v., là sự đi đến cảnh giới tối tăm trong đời sau.
Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
The bright side should be understood by the method of the opposite of what has been stated.
Về phía thiện, cần hiểu theo cách đối lập đã được nói.
86. Chaṭṭhe oṇatoṇatoti idāni nīcako āyatimpi nīcako bhavissati.
86. In the sixth, oṇatoṇato means: one who is lowly now will be lowly in the future too.
86. Trong kinh thứ sáu, oṇatoṇato có nghĩa là người thấp kém hiện tại sẽ vẫn thấp kém trong tương lai.
Oṇatuṇṇatoti idāni nīco āyatiṃ ucco bhavissati.
Oṇatuṇṇato means: one who is lowly now will be high in the future.
Oṇatuṇṇato có nghĩa là người thấp kém hiện tại sẽ trở nên cao quý trong tương lai.
Uṇṇatoṇatoti idāni ucco āyatiṃ nīco bhavissati.
Uṇṇatoṇato means: one who is high now will be lowly in the future.
Uṇṇatoṇato có nghĩa là người cao quý hiện tại sẽ trở nên thấp kém trong tương lai.
Uṇṇatuṇṇatoti idāni ucco āyatimpi ucco bhavissati.
Uṇṇatuṇṇato means: one who is high now will be high in the future too.
Uṇṇatuṇṇato có nghĩa là người cao quý hiện tại sẽ vẫn cao quý trong tương lai.
Vitthāro pana nesaṃ purimasuttanayeneva veditabbo.
Their detailed explanation should be understood by the method of the previous Sutta.
Sự giải thích chi tiết của những điều này cần được hiểu theo phương pháp của kinh trước.
87. Sattame samaṇamacaloti samaṇaacalo, makāro padasandhikaro, niccalasamaṇoti attho.
87. In the seventh, samaṇamacalo means samaṇa acalo, the letter 'm' is for euphonic conjunction; the meaning is an unshakeable samaṇa.
87. Trong kinh thứ bảy, samaṇamacalo có nghĩa là samaṇa acalo (sa-môn bất động), chữ “ma” là âm nối giữa các từ, có nghĩa là sa-môn kiên định.
Iminā sattavidhampi sekhaṃ dasseti.
By this, he shows all seven kinds of trainees (sekha).
Với điều này, kinh chỉ ra bảy loại hữu học (sekha).
So hi sāsane mūlajātāya saddhāya patiṭṭhitattā acalo nāma.
For he is called unshakeable (acalo) because he is established in the Dispensation with faith that has taken root.
Vị ấy được gọi là bất động (acalo) vì đã an trú trong giáo pháp với niềm tin đã ăn sâu gốc rễ.
Samaṇapuṇḍarīkoti puṇḍarīkasadiso samaṇo.
Samaṇapuṇḍarīko means a samaṇa like a white lotus.
Samaṇapuṇḍarīko có nghĩa là sa-môn giống như hoa sen trắng (puṇḍarīka).
Puṇḍarīkaṃ nāma ūnasatapattaṃ saroruhaṃ.
A puṇḍarīka is a water-lily with fewer than a hundred petals.
Hoa sen trắng (puṇḍarīka) là hoa sen có cánh chưa nở hết.
Iminā sukkhavipassakakhīṇāsavaṃ dasseti.
By this, he shows an Arahant who is a dry-insight practitioner (sukkhavipassaka).
Với điều này, kinh chỉ ra vị A-la-hán khô thiền quán (sukkhavipassaka khīṇāsava).
So hi jhānābhiññānaṃ abhāvena aparipuṇṇaguṇattā samaṇapuṇḍarīko nāma hoti.
For he is called a samaṇapuṇḍarīka due to his qualities being incomplete, owing to the absence of jhānas and supernormal powers (abhiññā).
Vì vị ấy không có các thiền và thắng trí (jhānābhiññā), nên các đức tính chưa viên mãn, do đó được gọi là Samaṇapuṇḍarīka.
Samaṇapadumoti padumasadiso samaṇo.
Samaṇapadumo means a samaṇa like a lotus.
Samaṇapadumo có nghĩa là sa-môn giống như hoa sen hồng (paduma).
Padumaṃ nāma paripuṇṇasatapattaṃ saroruhaṃ.
A paduma is a water-lily with a full hundred petals.
Hoa sen hồng (paduma) là hoa sen có cánh đã nở hoàn toàn.
Iminā ubhatobhāgavimuttaṃ khīṇāsavaṃ dasseti.
By this, he shows an Arahant who is liberated in both ways (ubhatobhāgavimutta).
Với điều này, kinh chỉ ra vị A-la-hán giải thoát cả hai phần (ubhatobhāgavimutta khīṇāsava).
So hi jhānābhiññānaṃ bhāvena paripuṇṇaguṇattā samaṇapadumo nāma hoti.
For he is called a samaṇapadumo due to his qualities being complete, owing to the presence of jhānas and supernormal powers.
Vì vị ấy có các thiền và thắng trí (jhānābhiññā), nên các đức tính viên mãn, do đó được gọi là Samaṇapadumo.
Samaṇesu samaṇasukhumāloti sabbesupi etesu samaṇesu sukhumālasamaṇo muducittasarīro kāyikacetasikadukkharahito ekantasukhī.
Samaṇesu samaṇasukhumālo means, among all these samaṇas, a delicate samaṇa, one with a gentle mind and body, free from bodily and mental suffering, utterly happy.
Samaṇesu samaṇasukhumālo có nghĩa là trong tất cả những sa-môn này, vị sa-môn tinh tế (sukhumālasamaṇa) là người có tâm và thân mềm mại, không có khổ đau về thân và tâm, hoàn toàn hạnh phúc.
Etena attānañceva attasadise ca dasseti.
By this, he shows himself and those like himself.
Với điều này, kinh chỉ ra chính vị ấy và những vị giống như vị ấy.
Evaṃ mātikaṃ nikkhipitvā idāni paṭipāṭiyā vibhajanto kathañca, bhikkhavetiādimāha.
Having thus laid down the summary, he now proceeds to analyze it in order, saying, "How, monks,..." and so on.
Sau khi trình bày phần tóm tắt (mātika), bây giờ để phân tích theo thứ tự, kinh nói: kathañca, bhikkhave (Và này các Tỳ-khưu, như thế nào), v.v.
Tattha sekhoti sattavidhopi sekho.
Here, sekho means all seven kinds of trainees.
Ở đây, sekho có nghĩa là bảy loại hữu học (sekha).
Pāṭipadoti paṭipannako.
Pāṭipado means one who has entered the path.
Pāṭipado có nghĩa là người đang thực hành.
Anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno viharatīti arahattaṃ patthayanto viharati.
Anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno viharatī means he dwells aspiring for Arahantship.
Anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno viharatī có nghĩa là sống mong cầu A-la-hán quả.
Muddhāvasittassāti muddhani avasittassa, katābhisekassāti attho.
Muddhāvasittassā means one whose head has been sprinkled, meaning one who has been anointed.
Muddhāvasittassā có nghĩa là người đã được rưới nước lên đầu, tức là người đã được làm lễ quán đảnh.
Ābhisekoti abhisekaṃ kātuṃ yutto.
Ābhiseko means fit to be anointed.
Ābhiseko có nghĩa là người xứng đáng được quán đảnh.
Anabhisittoti na tāva abhisitto.
Anabhisitto means not yet anointed.
Anabhisitto có nghĩa là chưa được quán đảnh.
Macalappattoti rañño khattiyassa muddhāvasittassa puttabhāvena ceva puttesu jeṭṭhakabhāvena ca na tāva abhisittabhāvena ca abhisekappattiatthāya acalappatto niccalapatto.
Macalappatto means having attained the state of being fit for anointing, being unshakeable (acala), by virtue of being the son of an anointed khattiya king, and being the eldest among the sons, and not yet having been anointed.
Macalappatto có nghĩa là đã đạt đến sự kiên định (acalappatto) để được quán đảnh, vì là con trai của vị vua Sát-đế-lỵ đã được quán đảnh và là con trưởng trong số các con trai, nhưng chưa được quán đảnh.
Makāro nipātamattaṃ.
The letter 'm' is merely an indeclinable particle.
Chữ “ma” chỉ là một tiểu từ.
Kāyena phusitvāti nāmakāyena phusitvā.
Kāyena phusitvā means having touched with the mental body (nāmakāya).
Kāyena phusitvā có nghĩa là chạm vào bằng danh thân (nāmakāya).
Yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjatīti ‘‘idaṃ, bhante, paribhuñjathā’’ti evaṃ dāyakehi yācamāneheva upanītaṃ cīvaraṃ bahuṃ paribhuñjati, kiñcideva ayācitaṃ, bākulatthero viya.
Yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjatī means he frequently uses robes offered by donors who request him, saying, "Venerable sir, please use this," and only rarely uses unrequested ones, like Elder Bākula.
Yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjatī có nghĩa là thường xuyên thọ dụng y phục được các thí chủ dâng cúng với lời thỉnh cầu: “Bạch Thế Tôn, xin hãy thọ dụng cái này”, và một số ít không được thỉnh cầu, giống như Trưởng lão Bākula.
Piṇḍapātaṃ khadiravanamagge sīvalitthero viya.
Alms-food, like Elder Sīvali on the Khadiravana road.
Thức ăn khất thực, giống như Trưởng lão Sīvali trên đường Khadira-vana.
Senāsanaṃ aṭṭhakanāgarasutte (ma. ni. 2.17 ādayo; a. ni. 11.16 ādayo) ānandatthero viya.
Lodgings, like Elder Ānanda in the Aṭṭhakanāgara Sutta.
Chỗ ở, giống như Trưởng lão Ānanda trong kinh Aṭṭhakanāgara (M.N. 2.17, v.v.; A.N. 11.16, v.v.).
Gilānapaccayaṃ pilindavacchathero viya.
Medicinal requisites for the sick, like Elder Pilindavaccha.
Thuốc men cho người bệnh, giống như Trưởng lão Pilindavaccha.
Tyassāti te assa.
Tyassā means te assa (those to him).
Tyassā có nghĩa là te assa (chúng là của vị ấy).
Manāpenevāti manaṃ allīyanakena.
Manāpenevā means by that which delights the mind.
Manāpenevā có nghĩa là làm cho tâm an vui.
Samudācarantīti kattabbakiccāni karonti pavattanti vā.
Samudācarantī means they perform duties or proceed.
Samudācarantī có nghĩa là thực hiện các việc cần làm hoặc diễn ra.
Upahāraṃ upaharantīti kāyikacetasikaupahāraṃ upaharanti upanīyanti.
Upahāraṃ upaharantī means they offer bodily and mental gifts.
Upahāraṃ upaharantī có nghĩa là dâng cúng các món quà về thân và tâm.
Sannipātikānīti tiṇṇampi sannipātena nibbattāni.
Sannipātikānī means those arisen from the conjunction of all three.
Sannipātikānī có nghĩa là những bệnh phát sinh do sự kết hợp của ba yếu tố.
Utupariṇāmajānīti utupariṇāmato atisītaatiuṇhaututo jātāni.
Utupariṇāmajānī means those arisen from the change of seasons, from extreme cold and extreme heat.
Utupariṇāmajānī có nghĩa là những bệnh phát sinh do sự thay đổi thời tiết, như quá lạnh hoặc quá nóng.
Visamaparihārajānīti accāsanaatiṭṭhānādikā visamaparihārato jātāni.
Visamaparihārajānī means those arisen from improper care, such as overeating and improper posture.
Visamaparihārajānī có nghĩa là những bệnh phát sinh do sự chăm sóc không đúng cách, như ăn uống quá độ hoặc đứng lâu.
Opakkamikānīti vadhabandhanādiupakkamena nibbattāni.
Opakkamikānī means those arisen from violent attacks such as killing and imprisonment.
Opakkamikānī có nghĩa là những bệnh phát sinh do sự tấn công, như bị giết hại hoặc bị trói buộc.
Kammavipākajānīti vināpi imehi kāraṇehi kevalaṃ pubbe katakammavipākavaseneva jātāni.
Kammavipākajānī means those arisen solely by the power of the ripening of past kamma, even without these causes.
Kammavipākajānī có nghĩa là những bệnh phát sinh thuần túy do quả báo của nghiệp đã tạo trong quá khứ, không cần các nguyên nhân trên.
Catunnaṃ jhānānanti ettha khīṇāsavānampi buddhānampi kiriyajjhānāneva adhippetāni.
Here, by " the four jhānas," only the functional jhāna (kiriyajjhāna) of the Arahants and the Buddhas are intended.
Trong catunnaṃ jhānāna (bốn thiền), đối với các vị A-la-hán và chư Phật, chỉ đề cập đến các thiền hoạt động (kiriyajjhānā).
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại là ý nghĩa rõ ràng.
88. Aṭṭhame sāsane laddhappatiṭṭhattā sotāpannova samaṇamacaloti vutto, nātibahuguṇattā na bahupattaṃ viya saroruhaṃ sakadāgāmī samaṇapuṇḍarīkoti, tato bahutaraguṇattā satapattaṃ viya saroruhaṃ anāgāmī samaṇapadumoti, thaddhabhāvakarānaṃ kilesānaṃ sabbaso samucchinnattā mudubhāvappatto khīṇāsavo samaṇasukhumāloti.
88. In the eighth*, the stream-enterer (Sotāpanna) is called " the unshakable recluse" (samaṇamacalo) because he has gained a firm footing in the Dispensation. The once-returner (Sakadāgāmī) is called " the white lotus recluse" (samaṇapuṇḍarīko), like a lotus with not many petals, due to not having very many qualities. The non-returner (Anāgāmī) is called " the lotus recluse" (samaṇapadumo), like a lotus with a hundred petals, due to having more qualities than that. The Arahant (khīṇāsavo) is called " the delicate recluse" (samaṇasukhumālo) because, having completely eradicated the defilements that cause rigidity, he has attained a state of softness.
88. Trong kinh thứ tám, vị Nhập Lưu (sotāpanna) được gọi là samaṇamacalo vì đã an trú trong giáo pháp; vị Nhất Lai (sakadāgāmī) được gọi là samaṇapuṇḍarīko vì không có nhiều đức tính, giống như hoa sen chưa nở hết; vị Bất Lai (anāgāmī) được gọi là samaṇapadumo vì có nhiều đức tính hơn, giống như hoa sen đã nở hoàn toàn; vị A-la-hán (khīṇāsavo) được gọi là samaṇasukhumālo vì đã diệt trừ hoàn toàn các phiền não gây ra sự cứng nhắc, trở nên mềm mại.
89. Navame sammādiṭṭhikotiādīhi aṭṭhaṅgikamaggavasena paṭhamasutte viya satta sekhā gahitā.
89. In the ninth*, by " one with right view" and so forth, the seven trainees (sekha) are included, as in the first sutta, by way of the Noble Eightfold Path.
89. Trong kinh thứ chín, với các từ sammādiṭṭhiko (chánh kiến), v.v., bảy loại hữu học (sekha) được đề cập theo Bát Chánh Đạo, giống như trong kinh đầu tiên.
Dutiyavāre dasaṅgikamaggavasena vā arahattaphalañāṇaarahattaphalavimuttīhi saddhiṃ, aṭṭhaṅgikamaggavasena vā sukkhavipassakakhīṇāsavo kathito, tatiyavāre ubhatobhāgavimutto, catutthavāre tathāgato ca tathāgatasadisakhīṇāsavo cāti.
In the second instance, the Arahant who is a dry-insight practitioner (sukkhavipassakakhīṇāsavo) is described by way of the Noble Eightfold Path, or by way of the Noble Tenfold Path together with the knowledge of Arahantship and the liberation of Arahantship. In the third instance, the one liberated in both ways (ubhatobhāgavimutto). In the fourth instance, the Tathāgata and an Arahant similar to the Tathāgata.
Trong lần thứ hai, vị A-la-hán khô thiền quán (sukkhavipassaka khīṇāsava) được nói đến theo Thập Chánh Đạo hoặc theo Bát Chánh Đạo với trí tuệ quả A-la-hán và giải thoát quả A-la-hán; trong lần thứ ba, là vị giải thoát cả hai phần (ubhatobhāgavimutta); trong lần thứ tư, là Như Lai và các vị A-la-hán giống như Như Lai.
Iti idaṃ suttaṃ paṭhamasutte kathitapuggalānaṃ vaseneva kathitaṃ, desanāmattameva panettha nānanti.
Thus, this sutta is taught in terms of the same individuals mentioned in the first sutta; only the method of teaching differs here.
Như vậy, kinh này được nói về các hạng người đã được đề cập trong kinh đầu tiên, chỉ có cách trình bày là khác biệt ở đây.
90. Dasame paṭhamavāre arahattatthāya payogaṃ anārabhitvā ṭhito pamādavihārī sekhapuggalo kathito.
90. In the tenth*, in the first instance, a trainee (sekha) living heedlessly, who has not yet begun the effort for Arahantship, is described.
90. Trong lần đầu tiên của kinh thứ mười, đã nói về một hữu học (sekha) đang sống phóng dật, chưa bắt đầu nỗ lực để đạt A-la-hán quả.
Dutiyavāre anuppāditajjhāno āraddhavipassako appamādavihārī sekhapuggalo kathito.
In the second instance, a trainee (sekha) living heedfully, who has not yet produced jhāna but has begun vipassanā, is described.
Trong lần thứ hai, đã nói về một hữu học (sekha) đang sống không phóng dật, đã bắt đầu thiền quán nhưng chưa phát sinh thiền định.
Tatiyavāre āraddhavipassako appamādavihārī aṭṭhavimokkhalābhī sekhapuggalo kathito, catutthavāre paramasukhumālakhīṇāsavoti.
In the third instance, a Sekha individual who has commenced vipassanā, dwells heedfully, and has attained the eight liberations, is spoken of; in the fourth instance, a supremely refined Arahant (khīṇāsava).
Ở lần thứ ba, người tu tập vipassanā đã khởi sự, sống không phóng dật, đạt được tám giải thoát, là vị sekha (hữu học) được nói đến. Ở lần thứ tư, là vị khīṇāsava (lậu tận) cực kỳ vi tế.
92. Dutiye ajjhattaṃ cetosamathassāti niyakajjhatte appanācittasamādhissa.
92. In the second (sutta), ajjhattaṃ cetosamathassā means "for the samādhi of the mind, which is appanā (fixed absorption), within oneself."
92. Trong kinh thứ hai, ajjhattaṃ cetosamathassā có nghĩa là sự định tâm an chỉ trong nội tâm của chính mình.
Adhipaññādhammavipassanāyāti saṅkhārapariggāhakavipassanāñāṇassa.
Adhipaññādhammavipassanāyā means "for the vipassanā knowledge that comprehends the formations (saṅkhāra)."
Adhipaññādhammavipassanāyā có nghĩa là tuệ vipassanā thấu hiểu các saṅkhāra (hành).
Tañhi adhipaññāsaṅkhātañca, pañcakkhandhasaṅkhātesu ca dhammesu vipassanābhūtaṃ, tasmā ‘‘adhipaññādhammavipassanā’’ti vuccatīti.
For it is called 'adhipaññā' and it is vipassanā concerning the phenomena called the five aggregates; therefore, it is called "adhipaññādhammavipassanā."
Vì tuệ ấy được gọi là adhipaññā (thắng trí) và là vipassanā trong các pháp được gọi là năm uẩn, do đó nó được gọi là “adhipaññādhammavipassanā”.
93. Tatiye yogo karaṇīyoti yuttappayuttatā kattabbā.
93. In the third (sutta), yogo karaṇīyo means "exertion is to be made," "being rightly applied is to be done."
93. Trong kinh thứ ba, yogo karaṇīyo có nghĩa là sự nỗ lực cần được thực hiện.
Chandoti kattukamyatāchando.
Chando means the desire to act (kattukamyatāchando).
Chando có nghĩa là ý muốn làm (kattukamyatāchando).
Vāyāmoti payogo.
Vāyāmo means effort (payoga).
Vāyāmo có nghĩa là sự áp dụng.
Ussāhoti tato adhimattataraṃ vīriyaṃ.
Ussāho means energy (vīriya) that is even more intense than that.
Ussāho có nghĩa là tinh tấn mãnh liệt hơn thế.
Ussoḷhīti paṅkalaggasakaṭauddharaṇasadisaṃ mahāvīriyaṃ.
Ussoḷhī means great energy (mahāvīriya) like extracting a cart stuck in mud.
Ussoḷhī có nghĩa là đại tinh tấn, giống như kéo một cỗ xe bị mắc kẹt trong bùn.
Appaṭivānīti anivattanatā.
Appaṭivānī means non-retreating.
Appaṭivānī có nghĩa là không thoái lui.
94. Catutthe evaṃ kho, āvuso, saṅkhārā daṭṭhabbātiādīsu, āvuso, saṅkhārā nāma aniccato daṭṭhabbā, aniccato sammasitabbā, aniccato passitabbā.
94. In the fourth (sutta), regarding evaṃ kho, āvuso, saṅkhārā daṭṭhabbā and so on: "Friends, formations should be seen as impermanent, they should be reflected upon as impermanent, they should be observed as impermanent."
94. Trong kinh thứ tư, trong các câu “ evaṃ kho, āvuso, saṅkhārā daṭṭhabbā” (Này các hiền giả, các hành phải được quán chiếu như vậy), này các hiền giả, các hành phải được quán chiếu là vô thường, phải được quán sát là vô thường, phải được thấy là vô thường.
Tathā dukkhato, anattatoti evaṃ attho daṭṭhabbo.
Similarly, the meaning is to be understood as "as suffering, as not-self."
Tương tự, nghĩa phải được hiểu là khổ, vô ngã.
Evaṃ kho, āvuso, cittaṃ saṇṭhapetabbantiādīsupi paṭhamajjhānavasena, āvuso, cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ paṭhamajjhānavasena sannisādetabbaṃ, paṭhamajjhānavasena ekodi kātabbaṃ, paṭhamajjhānavasena samādahitabbaṃ.
Likewise, regarding evaṃ kho, āvuso, cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ and so on: "Friends, the mind should be established in the first jhāna, the mind should be settled in the first jhāna, the mind should be made one-pointed in the first jhāna, the mind should be concentrated in the first jhāna."
Trong các câu “ Evaṃ kho, āvuso, cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ” (Này các hiền giả, tâm phải được an định như vậy) v.v., này các hiền giả, tâm phải được an định theo sơ thiền, phải được làm lắng dịu theo sơ thiền, phải được làm nhất tâm theo sơ thiền, phải được định tâm theo sơ thiền.
Tathā dutiyajjhānādivasenāti evaṃ attho daṭṭhabbo.
Similarly, the meaning is to be understood as "in terms of the second jhāna and so on."
Tương tự, nghĩa phải được hiểu là theo nhị thiền v.v.
Imesu tīsupi suttesu samathavipassanā lokiyalokuttarāva kathitā.
In all these three suttas, samatha and vipassanā are taught as both mundane and supramundane.
Trong cả ba kinh này, samatha (chỉ) và vipassanā (quán) được nói đến là lokiya (thế gian) và lokuttara (siêu thế).
95. Pañcame chavālātanti susāne alātaṃ.
95. In the fifth (sutta), chavālātaṃ means "a cemetery firebrand."
95. Trong kinh thứ năm, chavālāta có nghĩa là một khúc củi cháy dở ở nghĩa địa.
Majjhe gūthagatanti majjhaṭṭhāne gūthamakkhitaṃ.
Majjhe gūthagataṃ means "smeared with excrement in the middle."
Majjhe gūthagata có nghĩa là bị dính phân ở giữa.
Neva gāme kaṭṭhatthaṃ pharatīti kūṭagopānasithambhasopānādīnaṃ atthāya anupaneyyatāya gāme na kaṭṭhatthaṃ sādheti, khettakuṭipādaṃ vā mañcapādaṃ vā kātuṃ anupaneyyatāya na araññe kaṭṭhatthaṃ sādheti.
Neva gāme kaṭṭhatthaṃ pharatīti means "it does not serve as firewood in the village because it cannot be used for posts, rafters, or stairs; nor does it serve as firewood in the forest because it cannot be used for field hut poles or bed legs."
Neva gāme kaṭṭhatthaṃ pharatī có nghĩa là không dùng được làm củi trong làng vì không thể dùng làm cột mái nhà, bậc thang v.v., cũng không dùng được làm củi trong rừng vì không thể dùng làm chân chòi ruộng hay chân giường.
Dvīsu koṭīsu gayhamānaṃ hatthaṃ ḍahati, majjhe gayhamānaṃ gūthena makkheti.
If held at either end, it burns the hand; if held in the middle, it smears with excrement.
Khi cầm ở hai đầu thì cháy tay, khi cầm ở giữa thì dính phân.
Tathūpamanti taṃsarikkhakaṃ.
Tathūpamaṃ means "similar to that."
Tathūpama có nghĩa là tương tự như vậy.
Abhikkantataroti sundarataro.
Abhikkantataro means "more beautiful."
Abhikkantataro có nghĩa là tốt đẹp hơn.
Paṇītataroti uttamataro.
Paṇītataro means "more excellent."
Paṇītataro có nghĩa là tối thượng hơn.
Gavā khīranti gāvito khīraṃ.
Gavā khīraṃ means "milk from a cow."
Gavā khīra có nghĩa là sữa từ bò.
Khīramhā dadhītiādīsu paraṃ paraṃ purimato purimato aggaṃ, sappimaṇḍo pana tesu sabbesupi aggameva.
Regarding khīramhā dadhī and so on, each successive item is superior to the preceding one, but the cream of ghee (sappimaṇḍo) is the best of all these.
Trong các câu “ Khīramhā dadhī” (Sữa thành sữa đông) v.v., cái sau tốt hơn cái trước, nhưng bơ lỏng là tốt nhất trong tất cả.
Aggotiādīsu guṇehi aggo ceva seṭṭho ca pamukho ca uttamo ca pavaro cāti veditabbo.
Regarding aggo and so on, it should be understood as "best, most excellent, foremost, supreme, and preeminent in qualities."
Trong các câu “ Aggo” (tối thượng) v.v., phải hiểu là tối thượng, cao quý, đứng đầu, ưu việt và xuất sắc về mặt phẩm hạnh.
Chavālātūpamāya na dussīlo puggalo kathito, appassuto pana vissaṭṭhakammanto goṇasadiso puggalo kathitoti veditabbo.
The person described by the simile of the cemetery firebrand is not a morally corrupt person, but rather a person of little learning, with unfocused actions, like a bull; this should be understood.
Người không có giới hạnh không được nói đến qua ví dụ khúc củi cháy dở, mà phải hiểu là người ít học, hành động lúng túng, giống như con bò.
Chaṭṭhe sabbaṃ uttānatthameva.
In the sixth (sutta), everything has a clear meaning.
Kinh thứ sáu hoàn toàn có nghĩa rõ ràng.
97. Sattame khippanisantīti khippanisāmano sīghaṃ jānituṃ samattho.
97. In the seventh (sutta), khippanisantī means "quick to understand, capable of knowing swiftly."
97. Trong kinh thứ bảy, khippanisantī có nghĩa là người nhanh chóng thấu hiểu, có khả năng hiểu nhanh.
Sutānañca dhammānanti sutappaguṇānaṃ tantidhammānaṃ.
Sutānañca dhammānaṃ means "of the well-learned textual teachings."
Sutānañca dhammāna có nghĩa là các pháp kinh điển đã được nghe và ghi nhớ.
Atthūpaparikkhīti atthaṃ upaparikkhako.
Atthūpaparikkhī means "one who examines the meaning."
Atthūpaparikkhī có nghĩa là người quán sát ý nghĩa.
Atthamaññāya dhammamaññāyāti aṭṭhakathañca pāḷiñca jānitvā.
Atthamaññāya dhammamaññāyā means "having understood the commentary and the Pāḷi text."
Atthamaññāya dhammamaññāyā có nghĩa là sau khi hiểu chú giải và Pāḷi.
Dhammānudhammappaṭipanno hotīti navalokuttaradhammānaṃ anurūpadhammabhūtaṃ sasīlakaṃ pubbabhāgappaṭipadaṃ paṭipanno hoti.
Dhammānudhammappaṭipanno hotī means "one who practices the preliminary practice (pubbabhāgappaṭipadā) that is suitable for the nine supramundane dhammas (navalokuttaradhammā), endowed with one's own sīla."
Dhammānudhammappaṭipanno hotī có nghĩa là người thực hành pubbabhāgappaṭipadā (con đường sơ khởi) có giới hạnh, phù hợp với các pháp siêu thế chín loại.
No ca kalyāṇavācoti na sundaravacano.
No ca kalyāṇavāco means "not of beautiful speech."
No ca kalyāṇavāco có nghĩa là không có lời nói tốt đẹp.
Na kalyāṇavākkaraṇoti na sundaravacanaghoso hoti.
Na kalyāṇavākkaraṇo means "not of beautiful vocal expression."
Na kalyāṇavākkaraṇo có nghĩa là không có giọng nói tốt đẹp.
Poriyātiādīhi saddhiṃ no-kāro yojetabboyeva.
The negative particle 'no' should also be combined with poriyā and so on.
Từ no (không) phải được kết hợp với Poriyā v.v.
Guṇaparipuṇṇāya apalibuddhāya adosāya agaḷitapadabyañjanāya atthaṃ viññāpetuṃ samatthāya vācāya samannāgato na hotīti attho.
The meaning is that one is not endowed with speech that is complete in qualities, unhindered, faultless, with clear words and syllables, and capable of conveying meaning.
Nghĩa là, không có lời nói đầy đủ phẩm hạnh, không vướng mắc, không có lỗi, không có từ ngữ và câu chữ bị vấp, có khả năng diễn đạt ý nghĩa.
Iminā upāyena sabbattha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
100. Dasame kālenāti yuttappattakālena.
100. In the tenth (sutta), kālenā means "at the appropriate time."
100. Trong kinh thứ mười, kālenā có nghĩa là vào thời điểm thích hợp.
Khamatīti ruccati.
Khamatī means "it is pleasing, it is agreeable."
Khamatī có nghĩa là thích hợp.
Yadidaṃ tattha tattha kālaññutāti yā esā tattha tattha kālaṃ jānanā.
Yadidaṃ tattha tattha kālaññutā means "that knowledge of what is appropriate at certain times and places."
Yadidaṃ tattha tattha kālaññutā có nghĩa là sự biết thời điểm ở từng nơi ấy.
Taṃ taṃ kālaṃ ñatvā hi avaṇṇārahassa avaṇṇakathanaṃ vaṇṇārahassa ca vaṇṇakathanaṃ paṇḍitānaṃ pakatīti dasseti.
For knowing the appropriate time, speaking dispraise for the dispraiseworthy and praise for the praiseworthy is the natural way of the wise; this is shown.
Vì sau khi biết thời điểm ấy, việc nói lời chê trách người đáng chê trách và nói lời khen ngợi người đáng khen ngợi là bản chất của người trí.
101-2. Tatiyapaṇṇāsakassa paṭhame valāhakāti meghā.
101-2. In the first (sutta) of the third Fifties, valāhakā means "clouds."
101-2. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, valāhakā có nghĩa là các đám mây.
Bhāsitā hoti no kattāti ‘‘idañcidañca karissāmī’’ti kevalaṃ bhāsatiyeva, na karoti.
Bhāsitā hoti no kattā means "it merely speaks, saying 'I will do this and that,' but does not do it."
Bhāsitā hoti no kattā có nghĩa là chỉ nói “tôi sẽ làm cái này cái kia”, nhưng không làm.
Kattā hoti no bhāsitāti akathetvāva ‘‘idañcidañca mayā kātuṃ vaṭṭatī’’ti kattā hoti.
Kattā hoti no bhāsitā means "without speaking, it acts, thinking 'I must do this and that'."
Kattā hoti no bhāsitā có nghĩa là không nói mà chỉ làm “tôi phải làm cái này cái kia”.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
Dutiyaṃ uttānatthameva.
The second (sutta) has a clear meaning.
Kinh thứ hai có nghĩa rõ ràng.
103. Tatiye kumbhāti ghaṭā.
103. In the third (sutta), kumbhā means "jars."
103. Trong kinh thứ ba, kumbhā có nghĩa là những cái bình.
Tuccho pihitoti rittako pihitamukho.
Tuccho pihito means "empty and with a covered mouth."
Tuccho pihito có nghĩa là rỗng và bị đậy miệng.
Pūro vivaṭoti udakapuṇṇo apārutamukho.
Pūro vivaṭo means "full of water and with an open mouth."
Pūro vivaṭo có nghĩa là đầy nước và mở miệng.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two pairs.
Hai loại còn lại cũng theo cách này.
111. Dutiyassa paṭhame kesīti tassa nāmaṃ.
111. In the first of the second (discourses), Kesī is his name.
111. Trong (bài kinh) đầu tiên của (phẩm) thứ hai, Kesī là tên của người ấy.
Assadamme sāretīti assadammasārathi.
He trains horses, therefore he is called a horse trainer.
Người huấn luyện ngựa là assadammasārathi.
Saṇhenapi vinetītiādīsu tassa anucchavikaṃ sakkāraṃ katvā subhojanaṃ bhojetvā madhurapānaṃ pāyetvā muduvacanena samudācaritvā damento saṇhena dameti nāma, jāṇubandhanamukhabandhanādīhi ceva patodavijjhanakasābhighātapharusavacanehi ca damento pharusena dameti nāma, kālena kālaṃ tadubhayaṃ karonto saṇhapharusena dameti nāma.
In the passages beginning with "he trains gently", to train gently means to treat a horse with appropriate respect, feed it good food, give it sweet drinks, speak to it kindly, and thereby tame it gently. To train harshly means to tame it with knee-binding, mouth-binding, goading, whipping, striking, and harsh words. To train both gently and harshly means to do both in due course.
Trong (cụm từ) saṇhenapi vinetī (cũng thuần hóa bằng cách nhẹ nhàng) và các cụm từ khác, người ấy thuần hóa bằng cách nhẹ nhàng nghĩa là sau khi cúng dường với sự tôn kính phù hợp với người ấy, cho ăn thức ăn ngon, cho uống đồ uống ngọt, nói chuyện bằng lời lẽ dịu dàng rồi thuần hóa. Thuần hóa bằng cách thô bạo nghĩa là thuần hóa bằng cách dùng dây buộc đầu gối, dây buộc miệng và các vật nhọn, roi quất, lời lẽ thô lỗ. Thuần hóa bằng cả nhẹ nhàng và thô bạo nghĩa là thỉnh thoảng làm cả hai điều đó.
112. Dutiye ajjavenāti ujukabhāvena.
112. In the second (discourse), by straightforwardness means by uprightness.
112. Trong (bài kinh) thứ hai, ajjavenā nghĩa là bằng sự ngay thẳng.
Javenāti padavegena.
By speed means by swiftness of pace.
Javenā nghĩa là bằng tốc độ bước đi.
Khantiyāti adhivāsanakkhantiyā.
By patience means by tolerance, patience.
Khantiyā nghĩa là bằng sự nhẫn nại cam chịu.
Soraccenāti sucibhāvasīlena.
By gentleness means by pure conduct.
Soraccenā nghĩa là bằng giới đức thanh tịnh.
Puggalaguṇaṅgesu javenāti ñāṇajavena.
Among the qualities of individuals, by speed means by the speed of knowledge.
Trong các yếu tố phẩm chất cá nhân, javenā nghĩa là bằng sự nhanh nhẹn của trí tuệ.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here is clear in meaning.
Phần còn lại ở đây chỉ có nghĩa rõ ràng.
113. Tatiye patodacchāyanti vijjhanatthaṃ ukkhittassa patodassa chāyaṃ.
113. In the third (discourse), "the shadow of the goad" means the shadow of the goad lifted for striking.
113. Trong (bài kinh) thứ ba, patodacchāyaṃ là bóng của cây roi được giơ lên để chích.
Saṃvijjatīti ‘‘javo me gahetabbo’’ti sallakkhaṇavasena saṃvijjati.
He is agitated means he is agitated by observing, "I must grasp speed."
Saṃvijjatī nghĩa là tự chấn động với ý nghĩ "ta phải có tốc độ".
Saṃvegaṃ āpajjatīti saṃvegaṃ paṭipajjati lomavedhaviddhoti lomakūpe patodavedhena viddhamatto.
He falls into agitation means he undertakes agitation; "pierced to the hair" means merely pierced by the goad at the hair-pores.
Saṃvegaṃ āpajjatī nghĩa là đạt đến sự chấn động. lomavedhaviddho nghĩa là chỉ bị chích vào lỗ chân lông bằng cây roi.
Cammavedhaviddhoti chavicammaṃ chindantena patodavedhena viddho.
"Pierced to the hide" means pierced by the goad tearing the skin and hide.
Cammavedhaviddho nghĩa là bị chích bằng cây roi xuyên qua da thịt.
Aṭṭhivedhaviddhoti aṭṭhiṃ bhindantena vedhena viddho.
"Pierced to the bone" means pierced by the goad breaking the bone.
Aṭṭhivedhaviddho nghĩa là bị chích bằng cây roi xuyên qua xương.
Kāyenāti nāmakāyena.
By the body means by the mental body (nāmakāya).
Kāyenā nghĩa là bằng danh thân.
Paramasaccanti nibbānaṃ.
The highest truth is Nibbāna.
Paramasaccaṃ là Nibbāna.
Sacchikarotīti passati.
He realizes means he sees.
Sacchikarotī nghĩa là thấy.
Paññāyāti sahavipassanāya maggapaññāya.
By wisdom means by path-wisdom accompanied by insight.
Paññāyā nghĩa là bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán.
114. Catutthe aṭṭhiṃ katvāti aṭṭhiko hutvā.
114. In the fourth (discourse), "making it a bone" means having it as a bone.
114. Trong (bài kinh) thứ tư, aṭṭhiṃ katvā nghĩa là với ý chí kiên định.
Tiṇavaninnādasaddānanti ettha tiṇavoti ḍiṇḍimo, ninnādasaddoti sabbesampi ekatomissito mahāsaddo.
Here, "noise of grass-drums" refers to tiṇavo as a drum, and "ninnādasaddo" means a great sound mixed with all of them.
Trong tiṇavaninnādasaddānaṃ, tiṇavo là loại trống nhỏ (ḍiṇḍima), ninnādasaddo là tiếng ồn lớn hỗn tạp của tất cả mọi thứ.
Ḍaṃsādīsu ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā, makasā makasāva.
Among the biting insects, ḍaṃsā are gadflies, makasā are mosquitoes.
Trong (những loài như) đom đóm (ḍaṃsa) và các loài khác, ḍaṃsā là ruồi vàng, makasā là muỗi.
Khippaññeva gantā hotīti sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanāni pūretvā sīghameva gantā hoti.
He quickly goes means he quickly goes, having perfected sīla, samādhi, paññā, vimutti, and vimuttiñāṇadassana.
Khippaññeva gantā hotī nghĩa là nhanh chóng đạt được (mục tiêu) bằng cách hoàn thiện giới, định, tuệ, giải thoát và tri kiến giải thoát.
115. Pañcame ṭhānānīti kāraṇāni.
115. In the fifth (discourse), "circumstances" means reasons.
115. Trong (bài kinh) thứ năm, ṭhānānī nghĩa là các nguyên nhân.
Anatthāya saṃvattatīti ahitāya avaḍḍhiyā saṃvattati.
It conduces to harm means it conduces to disadvantage, to non-growth.
Anatthāya saṃvattatī nghĩa là dẫn đến bất lợi, không tăng trưởng.
Ettha ca paṭhamaṃ opātakkhaṇanamacchabandhanasandhicchedanādibhedaṃ sadukkhaṃ savighātaṃ pāpakammaṃ veditabbaṃ, dutiyaṃ samajīvikānaṃ gihīnaṃ pupphacchaḍḍakādikammaṃ sudhākoṭṭana-gehacchādanaasuciṭṭhānasammajjanādikammañca veditabbaṃ, tatiyaṃ surāpānagandhavilepanamālāpiḷandhanādikammañceva assādavasena pavattaṃ pāṇātipātādikammañca veditabbaṃ, catutthaṃ dhammassavanatthāya gamanakāle suddhavatthacchādana-mālāgandhādīnaṃ ādāya gamanaṃ cetiyavandanaṃ bodhivandanaṃ madhuradhammakathāsavanaṃ pañcasīlasamādānanti evamādīsu somanassasampayuttaṃ kusalakammaṃ veditabbaṃ.
Here, the first (circumstance) should be understood as evil kamma, painful and obstructive, like falling into a pit, fishing, housebreaking, etc.; the second should be understood as the work of laypeople with equal livelihoods, such as sweeping away flowers, plastering houses, roofing houses, sweeping unclean places, etc.; the third should be understood as kamma like drinking liquor, anointing with perfumes, adorning with garlands, etc., and also kamma like taking life, etc., performed for the sake of enjoyment; the fourth should be understood as wholesome kamma accompanied by joy, such as going to listen to Dhamma, taking clean clothes, garlands, perfumes, etc., worshipping shrines, worshipping the Bodhi tree, listening to sweet Dhamma talks, undertaking the five precepts, and so on.
Ở đây, điều đầu tiên cần biết là ác nghiệp đau khổ, có chướng ngại, bao gồm việc giết chóc, trộm cắp, phá hoại, v.v. Điều thứ hai cần biết là các nghiệp như vứt bỏ hoa của các gia chủ có đời sống bình thường, công việc đập vữa, lợp nhà, quét dọn nơi ô uế, v.v. Điều thứ ba cần biết là các nghiệp như uống rượu, xức dầu thơm, đeo vòng hoa, trang sức và các nghiệp sát sinh, v.v. phát sinh do sự ham muốn. Điều thứ tư cần biết là các nghiệp thiện liên quan đến sự hoan hỷ, như đi nghe pháp, mang theo y phục sạch, vòng hoa, hương thơm, v.v., đảnh lễ tháp, đảnh lễ cây Bồ-đề, nghe pháp thoại ngọt ngào, thọ trì năm giới.
Purisathāmeti purisassa ñāṇathāmasmiṃ.
In a man’s strength means in a man's strength of knowledge.
Purisathāme nghĩa là trong sức mạnh trí tuệ của người ấy.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Tương tự như vậy đối với hai điều còn lại.
116. Chaṭṭhe yato khoti yadā kho.
116. In the sixth (discourse), "when indeed" means when.
116. Trong (bài kinh) thứ sáu, yato kho nghĩa là khi nào.
Samparāyikassāti desanāmattametaṃ, khīṇāsavo pana neva samparāyikassa, na diṭṭhadhammikassa maraṇassa bhāyati.
Of the future life is merely a designation in this discourse; an Arahant does not fear death, neither for this life nor for the next.
Samparāyikassā chỉ là một cách diễn đạt, nhưng một vị A-la-hán không sợ cái chết trong đời vị lai hay trong đời hiện tại.
Sova idha adhippeto.
He is the one intended here.
Chính vị ấy được đề cập ở đây.
Keci pana ‘‘sammādiṭṭhi bhāvitāti vacanato sotāpannaṃ ādiṃ katvā sabbepi ariyā adhippetā’’ti vadanti.
Some, however, say that "all noble ones, starting from the Sotāpanna, are intended, in the sense that right view has been cultivated."
Tuy nhiên, một số người nói rằng "do chánh kiến đã được tu tập", tất cả các bậc Thánh từ bậc Nhập Lưu trở lên đều được đề cập.
117. Sattame attarūpenāti attano anurūpena anucchavikena, hitakāmenāti attho.
117. In the seventh (discourse), "in one's own way" means in a manner suitable and appropriate to oneself, that is, desiring one's own welfare.
117. Trong (bài kinh) thứ bảy, attarūpenā nghĩa là phù hợp với bản thân, thích hợp, có nghĩa là mong muốn lợi ích.
Rajanīyesūti rāgassa paccayabhūtesu.
In exciting things refers to things that are causes of lust.
Rajanīyesū là những điều kiện dẫn đến tham ái.
Dhammesūti sabhāvesu, iṭṭhārammaṇesūti attho.
In phenomena refers to natures, that is, desirable objects.
Dhammesū là những hiện tượng, có nghĩa là những đối tượng khả ái.
Evaṃ sabbattha nayo veditabbo.
This method should be understood everywhere.
Tương tự như vậy cần hiểu ở mọi nơi.
Na rajjatīti diṭṭhivasena na rajjati.
He does not lust means he does not lust with a view (to craving).
Na rajjatī nghĩa là không tham đắm theo tà kiến.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining passages.
Tương tự như vậy đối với các đoạn còn lại.
Na ca pana samaṇavacanahetupi gacchatīti samaṇānaṃ paravādīnaṃ vacanahetupi attano diṭṭhiṃ pahāya tesaṃ diṭṭhivasena na gacchatīti attho.
Nor does he go even for the sake of the words of recluses means that he does not abandon his own view and follow the view of others, even for the sake of the words of recluses of other doctrines.
Na ca pana samaṇavacanahetupi gacchatī nghĩa là không từ bỏ tà kiến của mình mà theo tà kiến của các Sa-môn ngoại đạo.
Idhāpi khīṇāsavova adhippeto.
Here too, an Arahant is intended.
Ở đây, cũng chính vị A-la-hán được đề cập.
118-120. Aṭṭhame dassanīyānīti passitabbayuttakāni.
118-120. In the eighth (discourse), "worth seeing" means fit to be seen.
118-120. Trong (bài kinh) thứ tám, dassanīyānī nghĩa là những điều đáng thấy.
Saṃvejanīyānīti saṃvegajanakāni.
"Arousing urgency" means generating spiritual urgency (saṃvega).
Saṃvejanīyānī nghĩa là những điều gây chấn động.
Navame jātibhayanti jātiṃ ārabbha uppajjanakabhayaṃ.
In the ninth (discourse), "fear of birth" means fear arising concerning birth.
Trong (bài kinh) thứ chín, jātibhayaṃ là nỗi sợ hãi phát sinh liên quan đến sự sinh.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining passages.
Tương tự như vậy đối với các đoạn còn lại.
Dasame aggibhayanti aggiṃ paṭicca uppajjanakabhayaṃ.
In the tenth (discourse), "fear of fire" means fear arising due to fire.
Trong (bài kinh) thứ mười, aggibhayaṃ là nỗi sợ hãi phát sinh liên quan đến lửa.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining passages.
Tương tự như vậy đối với các đoạn còn lại.
121. Tatiyassa paṭhame attānuvādabhayanti attānaṃ anuvadantassa uppajjanakabhayaṃ.
121. In the first of the third (discourses), "fear of self-reproach" means fear arising from one reproaching oneself.
121. Trong (bài kinh) đầu tiên của (phẩm) thứ ba, attānuvādabhayaṃ là nỗi sợ hãi phát sinh khi bị tự trách.
Parānuvādabhayanti parassa anuvādato uppajjanakabhayaṃ.
"Fear of others' reproach" means fear arising from others' reproach.
Parānuvādabhayaṃ là nỗi sợ hãi phát sinh khi bị người khác trách.
Daṇḍabhayanti dvattiṃsa kammakāraṇā paṭicca uppajjanakabhayaṃ.
"Fear of punishment" means fear arising concerning the thirty-two kinds of penalties.
Daṇḍabhayaṃ là nỗi sợ hãi phát sinh liên quan đến ba mươi hai hình phạt.
Duggatibhayanti cattāro apāye paṭicca uppajjanakabhayaṃ.
"Fear of an evil destination" means fear arising concerning the four lower realms.
Duggatibhayaṃ là nỗi sợ hãi phát sinh liên quan đến bốn ác đạo.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, attānuvādabhayantiādīsu attānuvādabhayaṃ tāva paccavekkhantassa ajjhattaṃ hirī samuṭṭhāti, sāssa tīsu dvāresu saṃvaraṃ janeti, tīsu dvāresu saṃvaro catupārisuddhisīlaṃ hoti.
In the passages beginning with "This is called, monks, fear of self-reproach", when one reflects on the fear of self-reproach, a sense of shame (hirī) arises internally for that person, which generates restraint in the three doors (of action), and restraint in the three doors constitutes the fourfold purity of sīla.
Trong (cụm từ) Idaṃ vuccati, bhikkhave, attānuvādabhaya (Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là nỗi sợ hãi bị tự trách) và các cụm từ khác, khi quán chiếu nỗi sợ hãi bị tự trách, sự hổ thẹn (hiri) phát sinh trong nội tâm, điều đó tạo ra sự tiết chế ở ba cửa, sự tiết chế ở ba cửa là Tứ thanh tịnh giới.
So tasmiṃ sīle patiṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā aggaphale patiṭṭhāti.
Established in that sīla, he cultivates insight and becomes established in the highest fruit (of arahantship).
Vị ấy nương vào giới đó, phát triển tuệ quán và an trú vào quả tối thượng.
Parānuvādabhayaṃ pana paccavekkhantassa bahiddhā ottappaṃ samuṭṭhāti, tadassa tīsu dvāresu saṃvaraṃ janeti, tīsu dvāresu saṃvaro catupārisuddhisīlaṃ hoti.
When one reflects on the fear of others' reproach, a sense of moral dread (ottappa) arises externally for that person, which generates restraint in the three doors, and restraint in the three doors constitutes the fourfold purity of sīla.
Khi quán chiếu nỗi sợ hãi bị người khác trách, sự ghê sợ (ottappa) phát sinh ở bên ngoài, điều đó tạo ra sự tiết chế ở ba cửa, sự tiết chế ở ba cửa là Tứ thanh tịnh giới.
So tasmiṃ sīle patiṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā aggaphale patiṭṭhāti.
Established in that sīla, he cultivates insight and becomes established in the highest fruit.
Vị ấy nương vào giới đó, phát triển tuệ quán và an trú vào quả tối thượng.
Duggatibhayaṃ paccavekkhantassa ajjhattaṃ hirī samuṭṭhāti, sāssa tīsu dvāresu saṃvaraṃ janeti, tīsu dvāresu saṃvaro catupārisuddhisīlaṃ hoti.
When one reflects on the fear of an evil destination, a sense of shame arises internally for that person, which generates restraint in the three doors, and restraint in the three doors constitutes the fourfold purity of sīla.
Khi quán chiếu nỗi sợ hãi ác đạo, sự hổ thẹn (hiri) phát sinh trong nội tâm, điều đó tạo ra sự tiết chế ở ba cửa, sự tiết chế ở ba cửa là Tứ thanh tịnh giới.
So tasmiṃ sīle patiṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā aggaphale patiṭṭhāti.
Established in that sīla, he cultivates insight and becomes established in the highest fruit.
Vị ấy nương vào giới đó, phát triển tuệ quán và an trú vào quả tối thượng.
122. Dutiye udakorohantassāti udakaṃ otarantassa.
122. In the second (discourse), "one who descends into the water" means one who goes down into the water.
122. Trong (bài kinh) thứ hai, udakorohantassā nghĩa là người đang xuống nước.
Pāṭikaṅkhitabbānīti icchitabbāni.
"To be expected" means to be desired.
Pāṭikaṅkhitabbānī nghĩa là những điều đáng mong muốn.
Susukābhayanti caṇḍamacchabhayaṃ.
"Fear of crocodiles" means fear of fierce fish.
Susukābhayaṃ là nỗi sợ hãi cá dữ.
Mukhāvaraṇaṃ maññe karontīti mukhapidahanaṃ viya karonti.
"They make as if covering the mouth" means they act as if covering the mouth.
Mukhāvaraṇaṃ maññe karontī nghĩa là dường như che miệng.
Odarikattassāti mahodaratāya mahagghasabhāvassa.
Of gluttony means of great hunger, of being a great eater.
Odarikattassā nghĩa là do tính háu ăn, tính phàm ăn.
Arakkhiteneva kāyenātiādīsu kāyadvāre tividhassa saṃvarassa abhāvato arakkhitena kāyena.
In the passages beginning with "with an unprotected body", it means with an unprotected body due to the absence of three kinds of restraint in the body-door.
Trong (cụm từ) arakkhiteneva kāyenā (với thân không được bảo vệ) và các cụm từ khác, với thân không được bảo vệ là do không có sự tiết chế ba loại ở cửa thân.
Vacīdvāre catubbidhassa saṃvarassa abhāvato arakkhitāya vācāya.
"With unprotected speech" due to the absence of four kinds of restraint in the speech-door.
Arakkhitāya vācāya (với lời nói không được bảo vệ) là do không có sự tiết chế bốn loại ở cửa lời nói.
123. Tatiye tadassādetīti taṃ jhānaṃ sukhassādena assādeti.
123. In the third (sutta), tadassādetī means he enjoys that jhāna with the enjoyment of happiness.
123. Trong kinh thứ ba, tadassādetī có nghĩa là nếm trải thiền đó với sự nếm trải lạc thọ.
Nikāmetīti pattheti.
Nikāmetī means he desires.
Nikāmetī có nghĩa là mong cầu.
Vittiṃ āpajjatīti tuṭṭhiṃ āpajjati.
Vittiṃ āpajjati means he experiences satisfaction.
Vittiṃ āpajjatī có nghĩa là đạt đến sự hoan hỷ.
Tadadhimuttoti tasmiṃ adhimutto, taṃ vā adhimutto.
Tadadhimutto means resolved on that, or resolute concerning that.
Tadadhimutto có nghĩa là quyết tâm vào điều đó, hoặc là quyết tâm vào điều đó.
Tabbahulavihārīti tena jhānena bahulaṃ viharanto.
Tabbahulavihārī means dwelling frequently by means of that jhāna.
Tabbahulavihārī có nghĩa là sống nhiều với thiền đó.
Sahabyataṃ upapajjatīti sahabhāvaṃ gacchati, tattha nibbattatīti attho.
Sahabyataṃ upapajjati means he attains companionship, which means he is reborn there.
Sahabyataṃ upapajjatī có nghĩa là đi đến sự đồng hành, nghĩa là sinh khởi ở đó.
Kappo āyuppamāṇanti ettha paṭhamajjhānaṃ atthi hīnaṃ, atthi majjhimaṃ, atthi paṇītaṃ.
Regarding kappo āyuppamāṇaṃ (an eon is the lifespan), here the first jhāna can be inferior, medium, or excellent.
Trong cụm từ Kappo āyuppamāṇaṃ (một kiếp là tuổi thọ), ở đây, thiền thứ nhất (paṭhamajjhāna) có loại thấp, có loại trung bình, có loại cao quý.
Tattha hīnena uppannānaṃ kappassa tatiyo koṭṭhāso āyuppamāṇaṃ, majjhimena upaḍḍhakappo, paṇītena kappo.
Among these, for those born through the inferior (jhāna), the lifespan is one-third of an eon; through the medium, half an eon; through the excellent, one eon.
Trong đó, tuổi thọ của những người sinh ra do thiền thấp là một phần ba kiếp, do thiền trung bình là nửa kiếp, do thiền cao quý là một kiếp.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This statement refers to that.
Điều này được nói đến dựa trên ý đó.
Nirayampi gacchatīti nirayagamanīyassa kammassa appahīnattā aparāparaṃ gacchati, na anantarameva.
Nirayampi gacchati means he goes to hell subsequently, not immediately, because the karma leading to hell has not been abandoned.
Nirayampi gacchatī có nghĩa là đi đến địa ngục, do nghiệp dẫn đến địa ngục chưa được đoạn trừ, nhưng là đi sau đó, không phải ngay lập tức.
Tasmiṃyeva bhave parinibbāyatīti tasmiṃyeva rūpabhave ṭhatvā parinibbāyati, na heṭṭhā otarati.
Tasmiṃyeva bhave parinibbāyati means he attains parinibbāna while abiding in that very rūpa-bhava, without descending below.
Tasmiṃyeva bhave parinibbāyatī có nghĩa là nhập Niết Bàn trong chính cõi sắc giới đó, không hạ xuống các cõi thấp hơn.
Yadidaṃ gatiyā upapattiyā satīti yaṃ idaṃ gatiyā ca upapattiyā ca sati sekhassa ariyasāvakassa paṭisandhivasena heṭṭhā anotaritvā tasmiṃyeva rūpabhave upari dutiyatatiyādīsu aññatarasmiṃ brahmaloke parinibbānaṃ, puthujjanassa pana nirayādigamanaṃ, idaṃ nānākaraṇanti attho.
Yadidaṃ gatiyā upapattiyā satī means this, for the noble disciple who is a learner (sekha), is parinibbāna in one of the higher Brahma realms, the second, third, etc., in that same rūpa-bhava, without descending below due to rebirth and destination; but for an ordinary person, it is going to hell, etc.—this is the difference.
Yadidaṃ gatiyā upapattiyā satī có nghĩa là sự khác biệt này, tức là đối với bậc Thánh đệ tử hữu học, nếu có tái sinh và sinh hữu, thì họ nhập Niết Bàn trong chính cõi sắc giới đó, không hạ xuống các cõi thấp hơn, mà sinh ở một trong các cõi Phạm thiên thứ hai, thứ ba, v.v. ở trên; còn đối với phàm phu thì đi đến địa ngục, v.v. Điều này được gọi là sự khác biệt.
Dve kappāti etthāpi dutiyajjhānaṃ vuttanayeneva tividhaṃ hoti.
Regarding dve kappā (two eons), here too the second jhāna is of three kinds in the manner explained.
Dve kappā (hai kiếp): Ở đây, thiền thứ hai cũng có ba loại theo cách đã nói.
Tattha paṇītabhāvanena nibbattānaṃ aṭṭhakappā āyuppamāṇaṃ, majjhimena cattāro, hīnena dve.
Among these, for those born through excellent development, the lifespan is eight eons; through medium, four; through inferior, two.
Trong đó, tuổi thọ của những người sinh ra do tu tập thiền cao quý là tám kiếp, do thiền trung bình là bốn kiếp, do thiền thấp là hai kiếp.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This statement refers to that.
Điều này được nói đến dựa trên ý đó.
Cattāro kappāti ettha yaṃ heṭṭhā vuttaṃ ‘‘kappo, dve kappā’’ti, tampi āharitvā attho veditabbo.
Regarding cattāro kappā (four eons), the meaning here should be understood by also bringing in what was said previously, "an eon, two eons."
Cattāro kappā (bốn kiếp): Ở đây, ý nghĩa cũng phải được hiểu bằng cách lấy lại những gì đã nói ở trên là "một kiếp, hai kiếp".
Kappoti ca guṇassapi nāmaṃ, tasmā kappo dve kappā cattāro kappāti ayamettha attho daṭṭhabbo.
And "eon" is also a name for a quality; therefore, "an eon, two eons, four eons" is the meaning to be understood here.
Và "kappo" cũng là tên của một phẩm chất (guṇa), do đó, ý nghĩa ở đây là "một kiếp, hai kiếp, bốn kiếp" phải được hiểu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yo paṭhamaṃ vutto kappo, so dve vāre gaṇetvā ekena guṇena dve kappā honti, dutiyena cattāro, puna te cattāro kappāti imehi catūhi guṇehi guṇitā ekena guṇena aṭṭha honti, dutiyena soḷasa, tatiyena dvattiṃsa, catutthena catusaṭṭhīti.
This is said: the eon first mentioned, when multiplied by two qualities, becomes two eons; by the second, four; and again, these four eons, when multiplied by these four qualities, become eight by one quality, sixteen by the second, thirty-two by the third, and sixty-four by the fourth.
Điều này có nghĩa là: kiếp đã nói ban đầu, nếu được tính hai lần với một phẩm chất thì thành hai kiếp; với phẩm chất thứ hai thì thành bốn; rồi bốn kiếp đó, nếu được nhân với bốn phẩm chất này, thì với một phẩm chất thành tám, với phẩm chất thứ hai thành mười sáu, với phẩm chất thứ ba thành ba mươi hai, với phẩm chất thứ tư thành sáu mươi bốn.
Evamidha paṇītajjhānavasena catusaṭṭhi kappā gahitāti veditabbā.
Thus, here, sixty-four eons are understood by way of the excellent jhāna.
Vì vậy, ở đây, phải hiểu rằng sáu mươi bốn kiếp được lấy theo thiền cao quý.
Pañca kappasatānīti idaṃ paṇītasseva upapattijjhānassa vasena vuttaṃ.
Pañca kappasatāni (five hundred eons) is stated with reference to the rebirth-generating jhāna of excellent type.
Pañca kappasatānī (năm trăm kiếp) điều này được nói đến theo thiền tái sinh cao quý.
Vehapphalesu vā paṭhamajjhānabhūmiādīsu viya tiṇṇaṃ brahmalokānaṃ abhāvato ettakameva āyuppamāṇaṃ.
Or, in the Vehapphalā devas, there are no three Brahma realms as in the first jhāna realm and so on, so the lifespan is only this much.
Hoặc là, trong cõi Vô Tưởng Thiên (Vehapphala), không có ba cõi Phạm thiên như trong cõi thiền thứ nhất, v.v., nên tuổi thọ chỉ có chừng đó.
Tasmā evaṃ vuttaṃ.
Therefore, it is stated thus.
Vì vậy, điều này được nói như vậy.
124. Catutthe rūpameva rūpagataṃ.
124. In the fourth (sutta), rūpa itself is rūpagataṃ (the category of form).
124. Trong kinh thứ tư, sắc pháp chính là rūpagataṃ (đối tượng sắc).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the other terms.
Ở các từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Aniccatotiādīsu hutvā abhāvaṭṭhena aniccato, ābādhaṭṭhena rogato, anto padussanaṭṭhena gaṇḍato, anupaviṭṭhaṭṭhena sallato, sadukkhaṭṭhena aghato, sampīḷanaṭṭhena ābādhato, avidheyyaṭṭhena parato, palujjanaṭṭhena palokato, nissattaṭṭhena suññato, avasavattanaṭṭhena anattato.
Among aniccato and so on: aniccato (as impermanent) in the sense of coming into being and then ceasing; rogato (as a sickness) in the sense of affliction; gaṇḍato (as a boil) in the sense of internal corruption; sallato (as a dart) in the sense of being pierced; aghato (as distress) in the sense of bringing suffering; ābādhato (as an affliction) in the sense of pressing down; parato (as alien) in the sense of being uncontrollable; palokato (as perishable) in the sense of disintegrating; suññato (as void) in the sense of being without essence; anattato (as not-self) in the sense of not being subject to one's will.
Trong các từ aniccato (vô thường), v.v.: aniccato (vô thường) theo nghĩa là có rồi không có; rogato (bệnh tật) theo nghĩa là sự đau khổ; gaṇḍato (ung nhọt) theo nghĩa là sự hư hoại bên trong; sallato (mũi tên) theo nghĩa là sự xâm nhập; aghato (tai ương) theo nghĩa là sự đau khổ; ābādhato (khổ não) theo nghĩa là sự đè nén; parato (của người khác) theo nghĩa là không thể điều khiển; palokato (hủy hoại) theo nghĩa là sự tan rã; suññato (trống rỗng) theo nghĩa là không có tự ngã; anattato (vô ngã) theo nghĩa là không tự chủ.
Ettha ca ‘‘aniccato palokato’’ti dvīhi padehi aniccalakkhaṇaṃ kathitaṃ, ‘‘suññato anattato’’ti dvīhi anattalakkhaṇaṃ, sesehi dukkhalakkhaṇaṃ kathitanti veditabbaṃ.
Here it should be understood that the characteristic of impermanence is spoken of by the two terms " aniccato and palokato," the characteristic of not-self by the two terms " suññato and anattato," and the characteristic of suffering by the remaining terms.
Và ở đây, phải hiểu rằng hai từ "aniccato palokato" nói về đặc tính vô thường (aniccalakkhaṇa), hai từ "suññato anattato" nói về đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa), và các từ còn lại nói về đặc tính khổ (dukkhalakkhaṇa).
Samanupassatīti ñāṇena passati.
Samanupassati means he sees with wisdom.
Samanupassatī có nghĩa là thấy bằng tuệ.
Evaṃ pañcakkhandhe tilakkhaṇaṃ āropetvā passanto tayo magge tīṇi phalāni sacchikaroti.
Thus, seeing the five aggregates by applying the three characteristics, he realizes the three paths and the three fruits.
Thấy năm uẩn theo ba đặc tính như vậy, hành giả chứng đắc ba đạo và ba quả.
Suddhāvāsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjatīti tattha ṭhito catutthajjhānaṃ bhāvetvā upapajjati.
Suddhāvāsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati means, abiding there, he develops the fourth jhāna and is reborn in the company of the Suddhāvāsa devas.
Suddhāvāsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjatī có nghĩa là, từ vị trí đó, hành giả tu tập thiền thứ tư và tái sinh vào cõi đồng hành với chư thiên Tịnh Cư Thiên.
127. Sattame pātubhāvāti pātubhāvena.
127. In the seventh (sutta), pātubhāvā means by the manifestation.
127. Trong kinh thứ bảy, pātubhāvā có nghĩa là bởi sự xuất hiện.
Kucchiṃ okkamatīti ettha kucchiṃ okkanto hotīti attho.
In kucchiṃ okkamati, the meaning is that he has already entered the womb.
Kucchiṃ okkamatī có nghĩa là đã nhập vào bụng.
Okkante hi tasmiṃ evaṃ hoti, na okkamamāne.
For it happens thus when he has entered, not while he is entering.
Vì khi Người đã nhập vào, điều này xảy ra, chứ không phải khi Người đang nhập vào.
Appamāṇoti vuḍḍhippamāṇo, vipuloti attho.
Appamāṇo means immeasurable in growth, meaning vast.
Appamāṇo có nghĩa là không có giới hạn về sự tăng trưởng, nghĩa là rộng lớn.
Uḷāroti tasseva vevacanaṃ.
Uḷāro is a synonym for the same.
Uḷāro là từ đồng nghĩa với từ đó.
Devānaṃ devānubhāvanti ettha devānaṃ ayamānubhāvo – nivatthavatthassa pabhā dvādasa yojanāni pharati, tathā sarīrassa, tathā vimānassa, taṃ atikkamitvāti attho.
In devānaṃ devānubhāvaṃ (the power of the devas), the power of the devas is this: the radiance of their clothes extends for twelve leagues, as does that of their bodies and their abodes; it means surpassing that.
Trong cụm từ Devānaṃ devānubhāvaṃ (thần lực của chư thiên), thần lực của chư thiên là: ánh sáng của y phục lan tỏa mười hai dojanas, cũng như ánh sáng của thân thể, và ánh sáng của cung điện, nghĩa là vượt qua điều đó.
Lokantarikāti tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ cakkavāḷānaṃ antarā ekeko lokantariko hoti, tiṇṇaṃ sakaṭacakkānaṃ pattānaṃ vā aññamaññaṃ āhacca ṭhapitānaṃ majjhe okāso viya.
Lokantarikā refers to the void space between three Cakkavāḷas, like the space between three cartwheels or plates placed close to each other.
Lokantarikā có nghĩa là giữa ba vũ trụ (cakkavāḷa) có một khoảng không gian trống rỗng, giống như khoảng trống giữa ba bánh xe hoặc ba cánh quạt được đặt sát nhau.
So pana lokantarikanirayo parimāṇato aṭṭhayojanasahassappamāṇo hoti.
That Lokantarika-niraya is eight thousand leagues in extent.
Địa ngục Lokantarika đó có kích thước tám ngàn dojanas.
Aghāti niccavivaṭā.
Aghā means always open.
Aghā có nghĩa là luôn luôn trống rỗng.
Asaṃvutāti heṭṭhāpi appatiṭṭhā.
Asaṃvutā means also without support below.
Asaṃvutā có nghĩa là không có nền tảng ở phía dưới.
Andhakārāti tamabhūtā.
Andhakārā means utterly dark.
Andhakārā có nghĩa là tối tăm.
Andhakāratimisāti cakkhuviññāṇuppattinivāraṇato andhabhāvakaraṇatimisāya samannāgatā.
Andhakāratimisā means endowed with darkness that causes blindness by preventing the arising of eye-consciousness.
Andhakāratimisā có nghĩa là bị bao phủ bởi bóng tối ngăn cản sự phát sinh của nhãn thức, khiến cho trở nên mù mịt.
Tattha kira cakkhuviññāṇaṃ na jāyati.
There, eye-consciousness does not arise, it is said.
Ở đó, nhãn thức không thể sinh khởi.
Evaṃmahiddhikānanti candimasūriyā kira ekappahāreneva tīsu dīpesu paññāyanti, evaṃmahiddhikā.
Evaṃmahiddhikānaṃ means that the moon and sun, it is said, appear simultaneously on three continents; such is their great psychic power.
Evaṃmahiddhikānaṃ có nghĩa là, mặt trăng và mặt trời có thần lực lớn đến mức có thể xuất hiện cùng lúc ở ba châu lục chỉ với một lần xuất hiện.
Ekekāya disāya nava nava yojanasatasahassāni andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dassenti, evaṃmahānubhāvā.
They dispel darkness for nine hundred thousand leagues in each direction and give light; evaṃmahānubhāvā (such is their great majesty).
Chúng có đại thần lực đến mức có thể xua tan bóng tối và chiếu sáng chín trăm ngàn dojanas ở mỗi hướng.
Ābhā nānubhontīti pabhā nappahonti.
Ābhā nānubhontī means their radiance does not penetrate.
Ābhā nānubhontī có nghĩa là ánh sáng không thể lan tới.
Te kira cakkavāḷapabbatassa vemajjhena caranti cakkavāḷapabbatañca atikkamitvā lokantaranirayā.
For they, it is said, move in the middle of the Cakkavāḷa mountain, and the Lokantarika-nirayas are beyond the Cakkavāḷa mountain.
Chúng di chuyển ở giữa núi vũ trụ (Cakkavāḷa-pabbata), và địa ngục Lokantarika nằm vượt qua núi vũ trụ.
Tasmā tesaṃ tattha ābhā nappahonti.
Therefore, their radiance does not penetrate there.
Vì vậy, ánh sáng của chúng không thể lan tới đó.
Yepi tattha sattāti yepi tasmiṃ lokantaramahāniraye sattā upapannā.
Yepi tattha sattā means whatever beings are born in that great Lokantarika-niraya.
Yepi tattha sattā có nghĩa là những chúng sinh nào đã tái sinh vào địa ngục Lokantarika đó.
Kiṃ pana kammaṃ katvā tattha uppajjantīti?
What karma did they commit to be born there?
Vậy họ đã làm nghiệp gì mà sinh vào đó?
Bhāriyaṃ dāruṇaṃ mātāpitūnaṃ dhammikasamaṇabrāhmaṇānañca upari aparādhaṃ, aññañca divase divase pāṇavadhādisāhasikakammaṃ katvā uppajjanti tambapaṇṇidīpe abhayacoranāgacorādayo viya.
They are born there having committed serious, cruel offenses against their parents and righteous ascetics and brahmins, and having committed daily acts of violence such as killing living beings, like the Abhaya thieves and Nāga thieves in Tambapaṇṇidīpa.
Họ đã phạm những nghiệp nặng nề, tàn ác, gây tội với cha mẹ, với các sa-môn, bà-la-môn chân chính, và mỗi ngày phạm các hành vi bạo lực như sát sinh, v.v., rồi sinh vào đó, giống như những tên cướp Abhaya, Coranāga, v.v. ở đảo Tambapaṇṇi.
Tesaṃ attabhāvo tigāvutiko hoti, vaggulīnaṃ viya dīghanakhā honti.
Their bodies are three gāvutas long, and their nails are long like those of bats.
Thân hình của họ cao ba gāvuta, móng tay dài như dơi.
Te rukkhe vagguliyo viya nakhehi cakkavāḷapabbatapāde lagganti.
They cling to the base of the Cakkavāḷa mountain with their nails, like bats on trees.
Họ bám vào chân núi vũ trụ bằng móng vuốt như dơi bám vào cây.
Yadā saṃsappantā aññamaññassa hatthapāsagatā honti, atha ‘‘bhakkho no laddho’’ti maññamānā tattha byāvaṭā viparivattitvā lokasandhārakaudake patanti, vāte paharantepi madhukaphalāni viya chijjitvā udake patanti, patitamattāva accantakhāre udake piṭṭhapiṇḍi viya vilīyanti.
When they crawl and come within arm's reach of each other, thinking, "We have found food," they become active, roll over, and fall into the water that supports the world. Even when struck by the wind, they break off like madhuka fruits and fall into the water, and as soon as they fall, they dissolve like a lump of flour in extremely caustic water.
Khi họ bò trườn và đến gần nhau trong tầm tay, họ nghĩ: "Chúng ta đã tìm thấy thức ăn", rồi họ quay cuồng và rơi vào dòng nước giữ thế giới, hoặc khi bị gió thổi, họ bị cắt đứt như quả Madhuka và rơi vào nước, vừa rơi xuống liền tan rã như một cục bột trong dòng nước cực kỳ mặn.
Aññepi kira bho santi sattāti bho yathā mayaṃ mahādukkhaṃ anubhavāma, evaṃ aññepi kira sattā idaṃ dukkhaṃ anubhavanatthāya idhūpapannāti taṃdivasaṃ passanti.
Aññepi kira bho santi sattā means, "Friend, are there indeed other beings who suffer this much, just as we experience great suffering?" That day, they see them.
Aññepi kira bho santi sattā có nghĩa là, "Thưa ngài, có những chúng sinh khác cũng đang chịu khổ lớn như chúng tôi", vào ngày đó họ thấy rằng có những chúng sinh khác cũng đã sinh vào đây để chịu khổ này.
Ayaṃ pana obhāso ekayāgupānamattampi na tiṭṭhati.
This radiance, however, does not last even for the duration of one sip of gruel.
Nhưng ánh sáng này không tồn tại dù chỉ trong khoảng thời gian uống một chén cháo.
Yāvatā niddāyitvā pabuddho ārammaṇaṃ vibhāveti, tattakaṃ kālaṃ hoti.
It lasts only for the time it takes for one to wake up from sleep and clearly discern an object.
Nó chỉ kéo dài bằng khoảng thời gian từ lúc ngủ dậy cho đến khi nhận biết đối tượng.
Dīghabhāṇakā pana ‘‘accharāsaṅghātamattameva vijjuobhāso viya niccharitvā kiṃ idanti bhaṇantānaṃyeva antaradhāyatī’’ti vadanti.
But the Dīghabhāṇakas say, "It arises like a flash of lightning for only the snap of a finger, and then disappears even as people say, 'What is this?'"
Nhưng các vị Dīghabhāṇaka nói rằng: “Nó chỉ xuất hiện trong chốc lát như ánh chớp, và biến mất ngay khi họ nói ‘cái gì đây?’.”
128. Aṭṭhame taṇhādiṭṭhīhi allīyitabbaṭṭhena ālayoti pañca kāmaguṇā, sakalameva vā vaṭṭaṃ.
128. In the eighth (sutta), ālaya (dwelling) refers to the five sense objects (kāmaguṇā) because one clings to them with craving (taṇhā) and wrong view (diṭṭhī), or it refers to the entire cycle of existence (vaṭṭaṃ).
128. Ở đoạn thứ tám, năm dục lạc được gọi là ālayo (nơi nương tựa, trú xứ) vì chúng là nơi bám víu bởi tham ái và tà kiến, hoặc toàn bộ vòng luân hồi (vaṭṭa) cũng là ālayo.
Āramanti etthāti ārāmo, ālayo ārāmo etissāti ālayārāmā.
They delight in this, therefore it is ārāma (delight); that which has ālaya as its ārāma is ālayārāmā (delighting in clinging).
Nơi người ta vui thích được gọi là ārāmo (niềm vui, khu vườn); cái có ālayo và ārāmo thì được gọi là ālayārāmā (vui thích trong trú xứ).
Ālaye ratāti ālayaratā.
They delight in ālaya, therefore ālayaratā (fond of clinging).
Người vui thích trong trú xứ được gọi là ālayaratā (hoan hỷ trong trú xứ).
Ālaye sammuditāti ālayasammuditā.
They rejoice in ālaya, therefore ālayasammuditā (rejoicing in clinging).
Người hoan hỷ trong trú xứ được gọi là ālayasammuditā (cực kỳ hoan hỷ trong trú xứ).
Anālaye dhammeti ālayapaṭipakkhe vivaṭṭūpanissite ariyadhamme.
In non-clinging dhammas means in noble dhammas that are the opposite of ālaya and conducive to Nibbāna (vivaṭṭa).
Anālaye dhamme (các pháp không trú xứ) là các pháp cao thượng đối nghịch với ālayo, dựa trên sự thoát ly (vivaṭṭa).
Sussūsatīti sotukāmo hoti.
Sussūsatī means he wishes to hear.
Sussūsatī (muốn nghe) nghĩa là có ý muốn lắng nghe.
Sotaṃ odahatīti sotaṃ ṭhapeti.
Sotaṃ odahatī means he applies his ear.
Sotaṃ odahatī (lắng tai) nghĩa là đặt tai xuống (để nghe).
Aññā cittaṃ upaṭṭhapetīti ājānanatthāya cittaṃ paccupaṭṭhapeti.
Aññāya cittaṃ upaṭṭhapetī means he sets up his mind for the sake of comprehension.
Aññā cittaṃ upaṭṭhapetī (thiết lập tâm để hiểu) nghĩa là thiết lập tâm để hiểu biết.
Mānoti maññanā, maññitabbaṭṭhena vā sakalaṃ vaṭṭameva.
Māno means conceiving, or it is the entire cycle of existence (vaṭṭa) because it is to be conceived.
Māno (ngã mạn) là sự tự cho mình là hơn, hoặc toàn bộ vòng luân hồi cũng được gọi là māno vì nó là thứ để tự cho mình là hơn.
Mānavinaye dhammeti mānavinayadhamme.
In dhammas for the subduing of conceit means in dhammas for the subduing of conceit (māna).
Mānavinaye dhamme (các pháp đoạn trừ ngã mạn) là các pháp đoạn trừ ngã mạn.
Upasamapaṭipakkho anupasamo, anupasantaṭṭhena vā vaṭṭameva anupasamo nāma.
The opposite of tranquilization (upasama) is anupasama (non-tranquilization); or the cycle of existence (vaṭṭa) itself is called anupasama due to its non-tranquil nature.
Đối nghịch với sự an tịnh (upasama) là anupasamo (không an tịnh); hoặc toàn bộ vòng luân hồi cũng được gọi là anupasamo vì nó không an tịnh.
Opasamiketi upasamakare vivaṭṭūpanissite.
Opasamike means those that bring about tranquility, conducive to Nibbāna (vivaṭṭa).
Opasamike (dẫn đến an tịnh) là những pháp dẫn đến sự an tịnh, dựa trên sự thoát ly.
Avijjāya gatā samannāgatāti avijjāgatā.
Gone with ignorance, endowed with it, thus avijjāgatā (gone with ignorance).
Đã đi vào vô minh, đã được bao phủ bởi vô minh thì gọi là avijjāgatā (đã đi vào vô minh).
Avijjaṇḍakosena pariyonaddhattā aṇḍaṃ viya bhūtāti aṇḍabhūtā.
Covered by the shell of ignorance, thus like eggs, aṇḍabhūtā (egg-like).
Vì bị bao bọc bởi vỏ trứng vô minh nên giống như quả trứng, được gọi là aṇḍabhūtā (giống như trứng).
Samantato onaddhāti pariyonaddhā.
Completely covered, thus pariyonaddhā.
Bị bao phủ khắp mọi mặt thì gọi là pariyonaddhā (bị bao phủ hoàn toàn).
Avijjāvinayeti avijjāvinayo vuccati arahattaṃ, taṃnissite dhamme desiyamāneti attho.
In the subduing of ignorance means the subduing of ignorance is called Arahantship; the meaning is "when dhammas conducive to that are taught."
Avijjāvinaye (trong sự đoạn trừ vô minh) có nghĩa là sự đoạn trừ vô minh được gọi là A-la-hán quả, tức là các pháp được thuyết giảng dựa trên A-la-hán quả.
Iti imasmiṃ sutte catūsu ṭhānesu vaṭṭaṃ, catūsu vivaṭṭaṃ kathitaṃ.
Thus, in this sutta, the cycle of existence (vaṭṭa) is spoken of in four instances, and Nibbāna (vivaṭṭa) in four.
Như vậy, trong bài kinh này, vòng luân hồi được đề cập ở bốn chỗ, và sự thoát ly được đề cập ở bốn chỗ.
129. Navame bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāyāti ye bhagavantaṃ passitukāmā theraṃ upasaṅkamanti, ye vā ‘‘āyasmā kirānando samantapāsādiko abhirūpo dassanīyo bahussuto saṅghasobhano’’ti therassa guṇe sutvā āgacchanti, te sandhāya ‘‘bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamatī’’ti vuttaṃ.
129. In the ninth (sutta), the assembly of bhikkhus approaches Ānanda for sight means that those who wish to see the Blessed One approach the Elder, or those who come having heard the Elder's qualities, thinking, "Indeed, Venerable Ānanda is gracious, handsome, charming, learned, and an ornament to the Saṅgha"; it is with reference to them that it is said, "the assembly of bhikkhus approaches Ānanda for sight."
129. Ở đoạn thứ chín, bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāyā (chư Tỳ-khưu hội chúng đến để gặp Tôn giả Ānanda) được nói đến để chỉ những người muốn gặp Đức Thế Tôn mà đến gặp vị Trưởng lão, hoặc những người nghe về đức hạnh của vị Trưởng lão rằng “Kính thưa Tôn giả Ānanda, ngài thật toàn hảo, đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng, đa văn, là vẻ vang của Tăng đoàn” mà đến.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Attamanāti ‘‘savanena no dassanaṃ sametī’’ti sakamanā tuṭṭhacittā.
Attamanā means happy in their own minds, with contented hearts, thinking, "Our seeing is accompanied by hearing."
Attamanā (hoan hỷ) nghĩa là tâm hoan hỷ, vui mừng vì “sự chiêm ngưỡng của chúng tôi đã được thành tựu nhờ sự lắng nghe”.
Dhammanti ‘‘kacci, āvuso, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci yonisomanasikārakammaṃ karotha, ācariyupajjhāyavattaṃ pūrethā’’ti evarūpaṃ paṭisanthāradhammaṃ.
Dhamma means such a welcoming discourse as, "Are you well, sirs? Are you getting by? Are you practicing proper attention? Do you fulfill your duties to your teachers and preceptors?"
Dhamma (pháp) là pháp thăm hỏi như “Này chư Hiền giả, có được khỏe không, có được an ổn không, có thực hành tác ý đúng đắn không, có hoàn thành bổn phận đối với thầy tế độ và bổn phận đối với thầy y chỉ không?”.
Tattha bhikkhunīsu ‘‘kacci, bhaginiyo, aṭṭha garudhamme samādāya vattathā’’ti idampi nānākaraṇaṃ hoti.
Among bhikkhunīs, the difference would be, "Are you, sisters, practicing by undertaking the eight weighty rules (garudhamma)?"
Trong trường hợp các Tỳ-khưu-ni, có sự khác biệt là “Này chư Tỷ-muội, có giữ gìn và thực hành tám trọng pháp không?”.
Upāsakesu ‘‘svāgataṃ, upāsaka, na te kiñci sīsaṃ vā aṅgaṃ vā rujjati, arogā te puttabhātaro’’ti na evaṃ paṭisanthāraṃ karoti, evaṃ pana karoti – ‘‘kathaṃ, upāsakā, tīṇi saraṇāni pañca sīlāni rakkhatha, māsassa aṭṭha uposathe karotha, mātāpitūnaṃ upaṭṭhānavattaṃ pūretha, dhammikasamaṇabrāhmaṇe paṭijaggathā’’ti.
With lay followers, he does not offer a greeting like, "Welcome, lay follower! Is nothing ailing your head or any limb? Are your children and brothers healthy?" Rather, he greets them thus: "How are you, lay followers? Do you protect the three refuges and the five precepts? Do you observe the eight Uposatha vows each month? Do you fulfill your duties to your parents? Do you care for virtuous recluses and brahmins?"
Đối với các cư sĩ nam, ngài không thăm hỏi kiểu “Chào mừng, cư sĩ, ông có bị đau đầu hay bộ phận nào không, con cái và anh em của ông có khỏe mạnh không?”, mà ngài thăm hỏi như thế này: “Này các cư sĩ, quý vị có giữ gìn Tam Quy và Ngũ Giới không, có thực hành tám giới Bố-tát mỗi tháng không, có hoàn thành bổn phận phụng dưỡng cha mẹ không, có chăm sóc các vị Sa-môn, Bà-la-môn chân chính không?”.
Upāsikāsupi eseva nayo.
The same method applies to female lay followers.
Đối với các cư sĩ nữ cũng theo nguyên tắc tương tự.
130. Dasame khattiyaparisāti abhisittā anabhisittā ca khattiyā.
130. In the tenth (sutta), assembly of khattiyas refers to anointed and unanointed khattiyas.
130. Ở đoạn thứ mười, khattiyaparisā (hội chúng Sát-đế-lợi) là các Sát-đế-lợi đã đăng quang và chưa đăng quang.
Te hi kira ‘‘rājā cakkavattī nāma abhirūpo pāsādiko hoti, ākāsena vicaranto rajjaṃ anusāsati, dhammiko dhammarājā’’ti tassa guṇakathaṃ sutvā savanena dassanamhi samente attamanā honti.
For indeed, having heard accounts of the Wheel-turning Monarch's qualities—"a Wheel-turning Monarch is handsome, charming, rules the kingdom while traveling through the sky, is righteous, a king of Dhamma"—they are delighted when their seeing is accompanied by hearing.
Họ nghe kể về đức hạnh của vị vua Chuyển Luân Vương rằng “Vua Chuyển Luân Vương thật đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng, ngài đi trên không trung để cai trị vương quốc, ngài là một vị vua chánh pháp”, và họ hoan hỷ trong tâm khi sự chiêm ngưỡng của họ được thành tựu nhờ sự lắng nghe.
Bhāsatīti ‘‘kathaṃ, tātā, rājadhammaṃ pūretha, paveṇiṃ rakkhathā’’ti paṭisanthāraṃ karoti.
Bhāsatī means he offers a greeting such as, "How, dear ones, do you fulfill the royal duties? Do you preserve the lineage?"
Bhāsatī (nói) nghĩa là ngài thăm hỏi: “Này các con, các con có thực hành chánh pháp của vua không, có giữ gìn truyền thống không?”.
Brāhmaṇesu pana ‘‘kathañca, ācariyā, mante vācetha, antevāsikā mante gaṇhanti, dakkhiṇaṃ vā vatthāni vā sīlaṃ vā labhathā’’ti evaṃ paṭisanthāraṃ karoti.
Among brahmins, he offers a greeting thus: "How, teachers, do you recite the mantras? Do your students grasp the mantras? Do you receive offerings or robes or morality?"
Đối với các Bà-la-môn, ngài thăm hỏi: “Này các đạo sư, quý vị có tụng niệm thần chú không, các đệ tử có học thần chú không, quý vị có nhận được vật cúng dường hay y phục, hoặc có giữ giới không?”.
Gahapatīsu ‘‘kathaṃ, tātā, na vo rājakulato daṇḍena vā bandhanena vā pīḷā atthi, sammā devo dhāraṃ anuppavecchati, sassāni sampajjantī’’ti evaṃ paṭisanthāraṃ karoti.
Among householders, he offers a greeting thus: "How, dear ones, are you free from oppression by the royal court, whether by punishment or imprisonment? Does the god send rain correctly? Are your harvests abundant?"
Đối với các gia chủ, ngài thăm hỏi: “Này các con, các con có bị triều đình gây phiền nhiễu bằng hình phạt hay giam cầm không, trời có mưa đúng lúc không, mùa màng có tốt tươi không?”.
Samaṇesu ‘‘kathaṃ, bhante, kacci pabbajitaparikkhārā sulabhā, samaṇadhamme nappamajjathā’’ti evaṃ paṭisanthāraṃ karotīti.
Among recluses, he offers a greeting thus: "How, venerable sirs? Are the requisites for recluses easily obtainable? Are you not negligent in your recluse duties?"
Đối với các Sa-môn, ngài thăm hỏi: “Bạch chư Tôn giả, các vật dụng của người xuất gia có dễ tìm không, quý vị có không xao lãng trong việc thực hành pháp của Sa-môn không?”.
131. Catutthassa paṭhame upapattipaṭilābhiyānīti yehi anantarā upapattiṃ paṭilabhati.
131. In the first of the fourth (chapter), upapattipaṭilābhiyānī refers to those by which one immediately obtains a rebirth.
131. Trong đoạn đầu tiên của phẩm thứ tư, upapattipaṭilābhiyānī (dẫn đến sự tái sinh) là những kiết sử mà nhờ chúng người ta tái sinh ngay lập tức.
Bhavapaṭilābhiyānīti upapattibhavassa paṭilābhāya paccayāni.
Bhavapaṭilābhiyānī refers to the conditions for obtaining existence (bhava).
Bhavapaṭilābhiyānī (dẫn đến sự hữu) là những nhân duyên cho sự tái sinh vào hữu.
Sakadāgāmissāti idaṃ appahīnasaṃyojanesu ariyesu uttamakoṭiyā gahitaṃ.
For the once-returner—this is taken as the highest category among noble ones whose fetters are not yet abandoned.
Sakadāgāmissā (của bậc Nhất Lai) được coi là cấp độ cao nhất trong số các bậc Thánh có những kiết sử chưa được đoạn trừ.
Yasmā pana antarāparinibbāyissa antarā upapatti natthi, yaṃ pana so tattha jhānaṃ samāpajjati, taṃ kusalattā ‘‘upapattibhavassa paccayo’’ teva saṅkhyaṃ gacchati.
However, since there is no rebirth in between for one who attains Nibbāna (parinibbāyati) in between (antarāparinibbāyissa), the jhāna that such a one attains there is counted as a "condition for obtaining existence" because it is wholesome.
Vì không có sự tái sinh trung gian cho bậc Trung gian Niết-bàn (antarāparinibbāyī), và thiền định mà vị ấy nhập vào đó được tính là “nhân duyên cho hữu tái sinh” vì nó là thiện pháp.
Tasmāssa ‘‘upapattipaṭilābhiyāni saṃyojanāni pahīnāni, bhavapaṭilābhiyāni saṃyojanāni appahīnānī’’ti vuttaṃ.
Therefore, it is said of him, "The fetters that lead to rebirth (upapattipaṭilābhiyāni saṃyojanāni) are abandoned, but the fetters that lead to existence (bhavapaṭilābhiyāni saṃyojanāni) are not abandoned."
Do đó, đối với vị ấy, người ta nói rằng “các kiết sử dẫn đến sự tái sinh đã được đoạn trừ, các kiết sử dẫn đến sự hữu thì chưa được đoạn trừ”.
Orambhāgiyesu ca appahīnaṃ upādāya sakadāgāmissa avisesena ‘‘orambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnānī’’ti vuttaṃ.
And with respect to the lower fetters (orambhāgiyāni saṃyojanāni), it is said without distinction for the once-returner that "the lower fetters are not abandoned," based on the remaining unabandoned fetter.
Và đối với bậc Nhất Lai, người ta nói chung rằng “các kiết sử hạ phần chưa được đoạn trừ” dựa trên những kiết sử hạ phần chưa được đoạn trừ.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
132. Dutiye yuttappaṭibhāno no muttappaṭibhānoti pañhaṃ kathento yuttameva katheti, sīghaṃ pana na katheti, saṇikameva kathetīti attho.
132. In the second (sutta), yuttappaṭibhāno no muttappaṭibhāno means that when explaining a question, he explains what is appropriate (yutta) but does not do so quickly; rather, he explains it slowly.
132. Ở đoạn thứ hai, yuttappaṭibhāno no muttappaṭibhāno (ứng đối hợp lý nhưng không nhanh chóng) có nghĩa là khi giải thích một vấn đề, người đó chỉ giải thích những gì hợp lý, nhưng không giải thích nhanh chóng, mà giải thích từ tốn.
Iminā nayena sabbapadāni veditabbāni.
All phrases should be understood in this manner.
Theo cách này, tất cả các từ ngữ cần được hiểu.
‘‘Katamo ca puggalo ugghaṭitaññū, yassa puggalassa saha udāhaṭavelāya dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo ugghaṭitaññū.
"Which individual is ugghaṭitaññū (one who understands by intuition)? The individual for whom comprehension of the Dhamma occurs simultaneously with the statement. This individual is called ugghaṭitaññū.
“Thế nào là người ugghaṭitaññū (người có trí tuệ phát hiện)? Người nào có sự chứng ngộ Pháp ngay khi được nói ra, người đó được gọi là ugghaṭitaññū.
Katamo ca puggalo vipañcitaññū, yassa puggalassa vitthārena atthe vibhajiyamāne dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo vipañcitaññū.
Which individual is vipañcitaññū (one who understands by elaboration)? The individual for whom comprehension of the Dhamma occurs when the meaning is extensively explained. This individual is called vipañcitaññū.
Thế nào là người vipañcitaññū (người có trí tuệ phân tích)? Người nào có sự chứng ngộ Pháp khi ý nghĩa được phân tích rộng rãi, người đó được gọi là vipañcitaññū.
Katamo ca puggalo neyyo, yassa puggalassa uddesato paripucchato yonisomanasikaroto kalyāṇamitte sevato bhajato payirupāsato anupubbena dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo neyyo.
Which individual is neyyo (one who is to be guided)? The individual for whom comprehension of the Dhamma occurs gradually, by instruction, by questioning, by practicing proper attention, by associating with, attending upon, and serving good friends. This individual is called neyyo.
Thế nào là người neyyo (người có thể được hướng dẫn)? Người nào có sự chứng ngộ Pháp dần dần bằng cách được chỉ dẫn, được hỏi, tác ý đúng đắn, thân cận, phụng sự, và gần gũi bạn lành, người đó được gọi là neyyo.
Katamo ca puggalo padaparamo, yassa puggalassa bahumpi suṇato bahumpi bhaṇato bahumpi dhārayato bahumpi vācayato na tāya jātiyā dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo padaparamo’’ti (pu. pa. 148-151).
Which individual is padaparamo (one for whom the word is supreme)? The individual for whom, even after hearing much, speaking much, remembering much, and reciting much, comprehension of the Dhamma does not occur in that lifetime. This individual is called padaparamo" (Pu. Pa. 148-151).
Thế nào là người padaparamo (người tối thượng về lời)? Người nào dù nghe nhiều, nói nhiều, ghi nhớ nhiều, và đọc nhiều, nhưng không có sự chứng ngộ Pháp trong kiếp sống đó, người đó được gọi là padaparamo.” (Pu. Pa. 148-151).
134. Catutthe uṭṭhānavīriyeneva divasaṃ vītināmetvā tassa nissandaphalamattaṃ kiñcideva labhitvā jīvikaṃ kappeti, taṃ pana uṭṭhānaṃ āgamma kiñci puññaphalaṃ nappaṭilabhati, ayaṃ uṭṭhānaphalūpajīvī na kammaphalūpajīvī nāma.
134. In the fourth (sutta), one sustains life by passing the day with diligent effort (uṭṭhānavīriya) and obtaining some small fruit of its result. However, one does not gain any fruit of merit (puññaphala) based on that effort. This person is called uṭṭhānaphalūpajīvī na kammaphalūpajīvī (one who lives on the fruit of effort, not on the fruit of kamma).
134. Ở đoạn thứ tư, người nào chỉ dựa vào sự tinh tấn mà trải qua một ngày, và chỉ nhận được một chút quả lợi ích từ sự tinh tấn đó để duy trì cuộc sống, nhưng không đạt được bất kỳ quả công đức nào nhờ sự tinh tấn đó, người đó được gọi là uṭṭhānaphalūpajīvī na kammaphalūpajīvī (người sống nhờ quả của sự tinh tấn chứ không sống nhờ quả của nghiệp).
Cātumahārājike pana deve ādiṃ katvā sabbepi devā uṭṭhānavīriyena vinā puññaphalasseva upajīvanato kammaphalūpajīvino na uṭṭhānaphalūpajīvino nāma.
Starting with the devas of the Cātumahārājika realm, all devas sustain themselves solely on the fruit of merit, without the fruit of effort. Therefore, they are called those who subsist on the fruit of kamma, not those who subsist on the fruit of effort.
Tuy nhiên, tất cả các vị trời, bắt đầu từ chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương, được gọi là kammaphalūpajīvino na uṭṭhānaphalūpajīvino (những người sống nhờ quả nghiệp chứ không phải sống nhờ quả tinh tấn), vì họ sống nhờ quả công đức mà không cần tinh tấn.
Rājarājamahāmattādayo uṭṭhānaphalūpajīvino ca kammaphalūpajīvino ca.
Kings, chief ministers, and others are those who subsist on the fruit of effort and also on the fruit of kamma.
Các vị vua chúa, đại thần, v.v., là uṭṭhānaphalūpajīvino ca kammaphalūpajīvino ca (những người sống nhờ quả tinh tấn và sống nhờ quả nghiệp).
Nerayikasattā neva uṭṭhānaphalūpajīvino na kammaphalūpajīvino.
Beings in hell are neither those who subsist on the fruit of effort nor those who subsist on the fruit of kamma.
Các chúng sinh trong địa ngục là neva uṭṭhānaphalūpajīvino na kammaphalūpajīvino (không sống nhờ quả tinh tấn cũng không sống nhờ quả nghiệp).
Imasmiṃ sutte puññaphalameva kammaphalanti adhippetaṃ, tañca tesaṃ natthi.
In this Sutta, the fruit of merit is intended as the fruit of kamma, and that is not present for them.
Trong bài kinh này, quả công đức được hiểu là quả nghiệp, và họ không có điều đó.
135. Pañcame paṭhamo andhabālaputhujjano, dutiyo antarantarā kusalakārako lokiyaputhujjano, tatiyo sotāpanno, sakadāgāmianāgāminopi eteneva saṅgahitā.
In the fifth, the first is the blind, foolish ordinary person; the second is the worldly ordinary person who performs wholesome actions from time to time; the third is the stream-enterer (sotāpanna), and once-returners (sakadāgāmī) and non-returners (anāgāmī) are also included in this.
135. Trong bài kinh thứ năm, người thứ nhất là phàm phu ngu si mù quáng, người thứ hai là phàm phu thế gian thỉnh thoảng làm việc thiện, người thứ ba là bậc Dự Lưu, các bậc Nhất Lai và Bất Hoàn cũng được bao gồm trong đó.
Catuttho khīṇāsavo.
The fourth is an Arahant (khīṇāsava).
Người thứ tư là bậc A-la-hán đã diệt trừ các lậu hoặc.
So hi ekanteneva anavajjo.
For indeed, he is absolutely faultless.
Vị ấy hoàn toàn không có lỗi lầm.
136-137. Chaṭṭhe paṭhamo lokiyamahājano, dutiyo sukkhavipassako sotāpanno ca sakadāgāmī ca, tatiyo anāgāmī.
In the sixth, the first is the worldly common person; the second is the sukkhavipassaka stream-enterer and once-returner; the third is the non-returner (anāgāmī).
136-137. Trong bài kinh thứ sáu, người thứ nhất là đại chúng thế gian, người thứ hai là bậc Dự Lưu và Nhất Lai thuần quán (sukhkhavipassako), người thứ ba là bậc Bất Hoàn.
So hi yasmā taṅkhaṇikampi upapattinimittakaṃ jhānaṃ paṭilabhatiyeva, tasmā sukkhavipassakopi samādhismiṃ paripūrakārīyeva.
Since he attains even momentary jhāna conducive to rebirth, even a sukkhavipassaka is indeed one who completely fulfills concentration.
Vì vị ấy luôn đạt được thiền định, dù chỉ là tạm thời, như một dấu hiệu của sự tái sinh, nên ngay cả một hành giả thuần quán cũng được coi là người hoàn thành đầy đủ thiền định.
Catuttho khīṇāsavoyeva.
The fourth is indeed an Arahant (khīṇāsava).
Người thứ tư là bậc A-la-hán đã diệt trừ các lậu hoặc.
So hi sabbesaṃ sīlādipaccanīkānaṃ pahīnattā sabbattha paripūrakārī nāma.
For he, having abandoned all obstacles to sīla and so forth, is called one who completely fulfills in all aspects.
Vì vị ấy đã đoạn trừ tất cả các chướng ngại đối với giới, v.v., nên được gọi là người hoàn thành đầy đủ mọi thứ.
Sattamepi chaṭṭhe vuttanayeneva puggalaparicchedo veditabbo.
In the seventh too, the classification of individuals should be understood in the manner stated in the sixth.
Trong bài kinh thứ bảy, sự phân loại các cá nhân cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong bài kinh thứ sáu.
138. Aṭṭhame nikaṭṭhakāyoti niggatakāyo.
In the eighth, nikaṭṭhakāyo means one whose body has gone forth.
138. Trong bài kinh thứ tám, nikaṭṭhakāyo có nghĩa là thân đã rời đi.
Anikaṭṭhacittoti anupaviṭṭhacitto.
Anikaṭṭhacitto means one whose mind has entered.
Anikaṭṭhacitto có nghĩa là tâm chưa rời đi.
Kāyeneva gāmato nikkhanto, cittena araññe vasantopi gāmameva paviṭṭhoti vuttaṃ hoti.
It means that one has gone forth from the village with one's body, but with one's mind, one has entered the village even while dwelling in the wilderness.
Điều này có nghĩa là thân đã rời khỏi làng, nhưng tâm, dù sống trong rừng, vẫn còn nhập vào làng.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood everywhere.
Ý nghĩa nên được hiểu theo cách này ở khắp mọi nơi.
139. Navame asahitanti atthena asaṃyuttaṃ.
In the ninth, asahitaṃ means unconnected in meaning.
139. Trong bài kinh thứ chín, asahitaṃ có nghĩa là không liên quan đến ý nghĩa.
Na kusalā hotīti na chekā hoti.
Na kusalā hotī means not skillful.
Na kusalā hotī có nghĩa là không khéo léo.
Sahitāsahitassāti atthanissitassa vā anissitassa vā.
Sahitāsahitassā means either connected with meaning or unconnected with meaning.
Sahitāsahitassā có nghĩa là hoặc liên quan đến ý nghĩa hoặc không liên quan đến ý nghĩa.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood everywhere.
Ý nghĩa nên được hiểu như vậy ở khắp mọi nơi.
140. Dasame atthato pariyādānaṃ gacchatīti aṭṭhakathaṃ pucchito pariyādānaṃ parikkhayaṃ gacchati, kathetuṃ na sakkoti.
In the tenth, atthato pariyādānaṃ gacchati means that when questioned about the meaning (aṭṭhakathā), one reaches exhaustion, one is unable to explain.
140. Trong bài kinh thứ mười, atthato pariyādānaṃ gacchatī có nghĩa là khi được hỏi về ý nghĩa, thì đi đến sự cạn kiệt, không thể giải thích được.
No byañjanatoti byañjanaṃ panassa pavattati na pariyādiyati.
No byañjanato means that one's phrasing continues and is not exhausted.
No byañjanato có nghĩa là về mặt văn tự thì vẫn tiếp tục, không cạn kiệt.
Eseva nayo sabbatthāti.
This method applies everywhere.
Cách này cũng áp dụng cho tất cả các trường hợp khác.
142-145. Dutiyādīsupi pabhāsanavasena candova candappabhā.
In the second and subsequent suttas, candappabhā means moon-like in its radiance.
142-145. Trong các bài kinh thứ hai, v.v., giống như mặt trăng về mặt chiếu sáng là candappabhā.
Ālokanavasena candova candāloko.
Candāloko means moon-like in its light.
Giống như mặt trăng về mặt soi sáng là candāloko.
Obhāsanavasena candova candobhāso.
Candobhāso means moon-like in its illumination.
Giống như mặt trăng về mặt tỏa sáng là candobhāso.
Pajjotanavasena candova candapajjototi.
Candapajjoto means moon-like in its brilliance.
Giống như mặt trăng về mặt làm rực rỡ là candapajjoto.
Evaṃ sabbapadesupi attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood in all contexts.
Ý nghĩa nên được hiểu như vậy ở tất cả các từ.
146. Chaṭṭhe kālāti yuttappayuttakālā.
In the sixth, kālā means appropriate and timely occasions.
146. Trong bài kinh thứ sáu, kālā có nghĩa là những thời điểm thích hợp và phù hợp.
Kālena dhammassavananti yuttappayuttakāle dhammassavanaṃ.
Kālena dhammassavanaṃ means listening to the Dhamma at the appropriate and timely occasion.
Kālena dhammassavana có nghĩa là nghe Pháp vào thời điểm thích hợp và phù hợp.
Dhammasākacchāti pañhapucchanavissajjanavasena pavattā saṃsandanakathā.
Dhammasākacchā means a discussion that proceeds by way of asking questions and providing answers, an interchange of ideas.
Dhammasākacchā có nghĩa là cuộc đàm luận, đối thoại diễn ra bằng cách hỏi và trả lời các câu hỏi.
147. Sattame kālāti tasmiṃ tasmiṃ kāle dhammassavanādivasena pavattānaṃ kusaladhammānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
In the seventh, kālā is a designation for wholesome phenomena that occur by way of listening to the Dhamma, and so forth, at their respective times.
147. Trong bài kinh thứ bảy, kālā là tên gọi của các pháp thiện sinh khởi vào mỗi thời điểm như nghe Pháp, v.v.
Te bhāviyanti ceva anuparivattiyanti ca.
They are cultivated and they recur.
Chúng được tu tập và tiếp tục diễn ra.
Āsavānaṃ khayanti arahattaṃ.
Āsavānaṃ khaya means Arahantship.
Āsavānaṃ khaya có nghĩa là A-la-hán quả.
Aṭṭhamaṃ uttānatthameva.
The eighth is straightforward in meaning.
Bài kinh thứ tám có nghĩa rõ ràng.
149-150. Navame saṇhā vācāti mudukavācā.
In the ninth, saṇhā vācā means soft speech.
149-150. Trong bài kinh thứ chín, saṇhā vācā có nghĩa là lời nói dịu dàng.
Mantabhāsāti mantasaṅkhātāya paññāya paricchinditvā kathitakathā.
Mantabhāsā means speech delivered after discerning with wisdom, which is called manta.
Mantabhāsā có nghĩa là lời nói đã được suy xét bằng trí tuệ, tức là trí tuệ của mantra.
Dasame sīlasāroti sārasampāpakaṃ sīlaṃ.
In the tenth, sīlasāro means sīla that leads to the essence.
Trong bài kinh thứ mười, sīlasāro có nghĩa là giới hạnh đưa đến cốt lõi.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Các từ khác cũng theo cách này.
151. Catutthassa paṭhame saddhādhurena indaṭṭhaṃ karotīti saddhindriyaṃ.
In the first of the fourth, it performs the function of a chief (indaṭṭha) through the faculty of faith (saddhādhura), hence saddhindriya (faculty of faith).
151. Trong bài kinh đầu tiên của phần thứ tư, làm cho ý nghĩa của sự thống trị (indaṭṭhaṃ) bằng đức tin là saddhindriyaṃ (tín căn).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Các từ khác cũng theo cách này.
Dutiye assaddhiye akampanaṭṭhena saddhābalaṃ.
In the second, saddhābala (power of faith) means the power not to waver in faithlessness.
Trong bài kinh thứ hai, không bị lay chuyển bởi sự vô tín là saddhābalaṃ (tín lực).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Các từ khác cũng theo cách này.
Tatiye anavajjabalanti niddosabalaṃ.
In the third, anavajjabala means faultless power.
Trong bài kinh thứ ba, anavajjabala có nghĩa là lực vô tội.
Saṅgahabalanti saṅgaṇhitabbayuttakānaṃ saṅgaṇhanabalaṃ.
Saṅgahabala means the power of inclusion for those deserving of inclusion.
Saṅgahabala có nghĩa là lực tập hợp những gì cần được tập hợp.
Catutthapañcamāni uttānāneva.
The fourth and fifth are straightforward.
Các bài kinh thứ tư và thứ năm có nghĩa rõ ràng.
156. Chaṭṭhe saṃvaṭṭatīti ettha tayo saṃvaṭṭā āposaṃvaṭṭo, tejosaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti.
In the sixth, regarding saṃvaṭṭatī (rolls up), there are three kinds of rolling up: the water-rolling-up (āposaṃvaṭṭo), the fire-rolling-up (tejosaṃvaṭṭo), and the wind-rolling-up (vāyosaṃvaṭṭo).
156. Trong bài kinh thứ sáu, saṃvaṭṭatī ở đây có ba sự hoại kiếp (saṃvaṭṭā): hoại kiếp do nước (āposaṃvaṭṭo), hoại kiếp do lửa (tejosaṃvaṭṭo), hoại kiếp do gió (vāyosaṃvaṭṭo).
Tisso saṃvaṭṭasīmā ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti.
There are three limits of rolling up: the Ābhassarā, the Subhakiṇhā, and the Vehapphalā.
Ba giới hạn hoại kiếp (saṃvaṭṭasīmā) là Ābhassarā, Subhakiṇhā, Vehapphalā.
Yadā kappo tejena saṃvaṭṭati, ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati.
When the kappa rolls up by fire, it burns below the Ābhassarā realm with fire.
Khi kiếp bị hoại do lửa, các cõi dưới cõi Ābhassarā bị lửa thiêu rụi.
Yadā āpena saṃvaṭṭati, subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati.
When it rolls up by water, it dissolves below the Subhakiṇhā realm with water.
Khi kiếp bị hoại do nước, các cõi dưới cõi Subhakiṇhā bị nước làm tan chảy.
Yadā vātena saṃvaṭṭati, vehapphalato heṭṭhā vātena viddhaṃsati.
When it rolls up by wind, it is shattered below the Vehapphalā realm by wind.
Khi kiếp bị hoại do gió, các cõi dưới cõi Vehapphalā bị gió thổi tan.
Vitthārato pana sadāpi ekaṃ buddhakkhettaṃ vinassati.
In detail, however, one Buddha-field always perishes.
Nói rộng ra, mỗi lúc một Phật độ bị hủy diệt.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārakathā pana visuddhimagge (visuddhi. 2.403-404 ādayo) vuttanayeneva veditabbā.
This is a summary here; the detailed explanation should be understood in the manner stated in the Visuddhimagga.
Đây là tóm tắt, còn lời giải thích chi tiết nên được hiểu theo cách đã nói trong Visuddhimagga (Visuddhi. 2.403-404, v.v.).
157. Sattame vighātavāti mahicchāpaccayena vighātena dukkhena samannāgato.
In the seventh, vighātavā means endowed with trouble and suffering due to excessive desire.
157. Trong bài kinh thứ bảy, vighātavā có nghĩa là bị đau khổ, bị tổn hại do sự tham lam quá mức.
Asantuṭṭhoti catūsu paccayesu tīhi santosehi asantuṭṭho.
Asantuṭṭho means dissatisfied with the three types of contentment regarding the four requisites.
Asantuṭṭho có nghĩa là không hài lòng với ba sự thỏa mãn trong bốn vật dụng.
Anavaññappaṭilābhāyāti parehi anavajānanassa paṭilābhatthāya.
Anavaññappaṭilābhāyā means for the purpose of being known by others as not despicable.
Anavaññappaṭilābhāyā có nghĩa là để đạt được sự không bị người khác khinh thường.
Lābhasakkārasilokappaṭilābhāyāti susaṅkhatacatupaccayasaṅkhātassa lābhasakkārassa ceva vaṇṇabhaṇanasaṅkhātassa silokassa ca paṭilābhatthāya.
Lābhasakkārasilokappaṭilābhāyā means for the purpose of obtaining gains and honors, which are well-prepared requisites, and renown, which is praise-speaking.
Lābhasakkārasilokappaṭilābhāyā có nghĩa là để đạt được lợi lộc và sự tôn kính dưới dạng bốn vật dụng được chuẩn bị tốt, và danh tiếng dưới dạng lời khen ngợi.
Saṅkhāya kulāni upasaṅkamatīti ‘‘iti maṃ ete jānissantī’’ti jānanatthāya kulāni upasaṅkamati.
Saṅkhāya kulāni upasaṅkamati means one approaches families with the intention of being known by them as "they will know me thus."
Saṅkhāya kulāni upasaṅkamatī có nghĩa là đến các gia đình để được biết đến, "họ sẽ biết tôi như thế này".
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Các từ khác cũng theo cách này.
158. Aṭṭhame gambhīresūti atthagambhīresu.
In the eighth, gambhīresū means in profound meanings.
158. Trong bài kinh thứ tám, gambhīresū có nghĩa là trong những điều có ý nghĩa sâu sắc.
Ṭhānāṭhānesūti kāraṇākāraṇesu.
Ṭhānāṭhānesū means in causes and non-causes.
Ṭhānāṭhānesū có nghĩa là trong những điều hợp lý và không hợp lý.
Na kamatīti nāvagāhati nappavattati.
Na kamatī means one does not penetrate, does not proceed.
Na kamatī có nghĩa là không thâm nhập, không diễn ra.
Paññācakkhūti ettha uggahaparipucchāpaññāpi vaṭṭati, sammasanappaṭivedhapaññāpi vaṭṭatiyeva.
Here, paññācakkhū can refer to the wisdom of learning and questioning, and the wisdom of discernment and penetration.
Paññācakkhū (mắt tuệ) – Ở đây, tuệ do học hỏi và tuệ do tra vấn cũng phù hợp, và tuệ do quán xét và tuệ do thấu hiểu cũng hoàn toàn phù hợp.
159. Navame ehi tvanti there paṭibaddhacittā taṃ pahiṇituṃ evamāha.
In the ninth, ehi tvaṃ means the bhikkhunī, whose mind was attached to the Elder, said this to send him.
159. Trong bài thứ chín, ehi tvaṃ (hãy đến đây) – Ngài nói vậy để sai vị Trưởng lão đi, vì tâm Ngài gắn bó với vị ấy.
Sasīsaṃ pārupitvāti saha sīsena kāyaṃ pārupitvā.
Sasīsaṃ pārupitvā means covering her body along with her head.
Sasīsaṃ pārupitvā (đắp y trùm đầu) có nghĩa là đắp y che thân cùng với đầu.
Mañcake nipajjīti vegena mañcakaṃ paññāpetvā tattha nipajji.
Mañcake nipajjī means she quickly prepared a couch and lay down on it.
Nằm trên giường nghĩa là nhanh chóng dọn giường rồi nằm xuống đó.
Etadavocāti tassākāraṃ sallakkhetvā lobhappahānatthāya saṇheneva asubhakathaṃ kathetuṃ etaṃ avoca.
Etadavocā means, observing her demeanor, he said this to preach the discourse on impurity gently for the abandonment of greed.
Nói lời này nghĩa là, sau khi nhận thấy thái độ của vị ấy, để đoạn trừ tham ái, Ngài đã nói lời này nhằm thuyết một bài pháp về sự bất tịnh một cách nhẹ nhàng.
Āhārasambhūtoti āhārena sambhūto āhāraṃ nissāya vaḍḍhito.
Āhārasambhūto means arisen from food, grown depending on food.
Do vật thực sanh khởi nghĩa là được sanh khởi bởi vật thực, được tăng trưởng nhờ nương vào vật thực.
Āhāraṃ nissāya āhāraṃ pajahatīti paccuppannaṃ kabaḷīkārāhāraṃ nissāya taṃ evaṃ yoniso sevamāno pubbakammasaṅkhātaṃ āhāraṃ pajahati.
Āhāraṃ nissāya āhāraṃ pajahatī means depending on the present coarse food (kabaḷīkārāhāra), by using it properly (yoniso sevamāno), one abandons food in the sense of past kamma.
Nương vào vật thực, từ bỏ vật thực nghĩa là nương vào đoàn thực hiện tại, khi thọ dụng nó với như lý tác ý như vậy, vị ấy từ bỏ vật thực được gọi là nghiệp quá khứ.
Paccuppannepi pana kabaḷīkārāhāre nikantitaṇhā pajahitabbā.
Furthermore, craving, which is torn off from the present coarse food, should be abandoned.
Và ngay cả trong đoàn thực hiện tại, ái luyến cũng cần phải được từ bỏ.
Taṇhaṃ pajahatīti idāni evaṃ pavattaṃ paccuppannataṇhaṃ nissāya vaṭṭamūlikaṃ pubbataṇhaṃ pajahati.
He abandons craving: relying on the present craving that has thus arisen, he abandons the former craving that is the root of saṃsāra.
Từ bỏ tham ái có nghĩa là bây giờ, nương vào tham ái hiện tại đang diễn ra như vậy, vị ấy từ bỏ tham ái quá khứ là gốc rễ của luân hồi.
Ayaṃ pana paccuppannataṇhā kusalā akusalāti?
But is this present craving wholesome or unwholesome?
Nhưng tham ái hiện tại này là thiện hay bất thiện?
Akusalā.
Unwholesome.
Bất thiện.
Sevitabbā na sevitabbāti?
Should it be indulged in or not indulged in?
Nên thực hành hay không nên thực hành?
Sevitabbā.
It should be indulged in.
Nên thực hành.
Paṭisandhiṃ ākaḍḍhati nākaḍḍhatīti?
Does it draw on renewed existence or not?
Có kéo theo tái sanh hay không kéo theo tái sanh?
Nākaḍḍhati.
It does not draw on renewed existence.
Không kéo theo.
Etissāpi pana paccuppannāya sevitabbataṇhāya nikanti pajahitabbāyeva.
However, attachment to this present craving, which is to be indulged in, should also be abandoned.
Tuy nhiên, sự ưa thích (nikanti) trong tham ái hiện tại đáng được thực hành này cũng phải được từ bỏ.
So hi nāma āyasmā āsavānaṃ khayā upasampajja viharissati, kimaṅgaṃ panāhanti ettha kimaṅgaṃ panāti kāraṇaparivitakkanametaṃ.
Regarding " So hi nāma āyasmā āsavānaṃ khayā upasampajja viharissati, kimaṅgaṃ panāhaṃ" (That venerable one lives having attained and dwelled in the destruction of the taints, why should I not?), the phrase " kimaṅgaṃ panā" is an inquiry into the reason.
Thật vậy, Tôn giả ấy sẽ chứng đắc và an trú với sự đoạn tận các lậu hoặc, huống chi tôi – ở đây, huống chi là sự suy tư về nguyên nhân.
Idaṃ vuttaṃ hoti – so āyasmā arahattaphalaṃ sacchikatvā viharissati, ahaṃ kena kāraṇena na sacchikatvā viharissāmi.
This means: "That venerable one lives having realized the fruit of arahantship; by what reason should I not live having realized it?"
Điều này có nghĩa là: Tôn giả ấy sẽ chứng đắc quả A-la-hán và an trú, vậy tôi vì lý do gì mà không chứng đắc và an trú?
Sopi hi āyasmā sammāsambuddhasseva putto, ahampi sammāsambuddhasseva putto, mayhampetaṃ uppajjissatīti.
That venerable one is indeed a son of the Perfectly Self-Enlightened One, and I too am a son of the Perfectly Self-Enlightened One; this (realization) will arise for me too.
Tôn giả ấy là con của Đức Chánh Đẳng Giác, tôi cũng là con của Đức Chánh Đẳng Giác, điều này cũng sẽ khởi lên nơi tôi.
Mānaṃ nissāyāti idaṃ evaṃ uppannasevitabbamānaṃ nissāya.
Regarding " Mānaṃ nissāyā" (relying on conceit), this means relying on the conceit that has thus arisen and is to be indulged in.
Nương vào kiêu mạn có nghĩa là nương vào kiêu mạn đáng được thực hành đã sanh khởi như vậy.
Mānaṃ pajahatīti vaṭṭamūlakaṃ pubbamānaṃ pajahati.
" Mānaṃ pajahatī" means abandoning the former conceit that is the root of saṃsāra.
Từ bỏ kiêu mạn có nghĩa là từ bỏ kiêu mạn quá khứ là gốc rễ của luân hồi.
Yaṃ nissāya panesa taṃ pajahati, sopi taṇhā viya akusalo ceva sevitabbo ca, no ca paṭisandhiṃ ākaḍḍhati.
That (conceit) upon which one relies to abandon the other (conceit) is also, like craving, unwholesome and to be indulged in, but it does not draw on renewed existence.
Kiêu mạn mà vị ấy nương vào để từ bỏ đó, cũng giống như tham ái, là bất thiện và đáng được thực hành, nhưng không kéo theo tái sanh.
Nikanti pana tasmimpi pajahitabbāva.
However, attachment to that (conceit) must also be abandoned.
Tuy nhiên, sự ưa thích (nikanti) trong kiêu mạn ấy cũng phải được từ bỏ.
Setughāto vutto bhagavatāti padaghāto paccayaghāto buddhena bhagavatā kathito.
" Setughāto vutto bhagavatā" (the destruction of the bridge was spoken by the Blessed One): the destruction of the aggregates, the destruction of conditions, was taught by the Blessed One.
Đức Thế Tôn đã nói về sự phá hủy cây cầu có nghĩa là Đức Phật, Thế Tôn, đã thuyết giảng về sự phá hủy các yếu tố (paccaya) và sự phá hủy các điều kiện (pada).
Iti imehi catūhi aṅgehi there desanaṃ vinivaṭṭente tassā bhikkhuniyā theraṃ ārabbha uppanno chandarāgo apagañchi.
Thus, by these four aspects, as the elder completed the discourse, the nun's lustful desire for the elder disappeared.
Như vậy, với bốn yếu tố này, khi vị Trưởng lão thuyết giảng, sự tham ái đã khởi lên trong vị Tỳ-khưu-ni đối với vị Trưởng lão đã tiêu tan.
Sāpi theraṃ khamāpetuṃ accayaṃ desesi, theropissā paṭiggaṇhi.
She then confessed her transgression to the elder to seek forgiveness, and the elder accepted it.
Vị ấy cũng đã bày tỏ lỗi lầm để xin Trưởng lão tha thứ, và Trưởng lão đã chấp nhận lời xin lỗi của vị ấy.
Taṃ dassetuṃ atha kho sā bhikkhunītiādi vuttaṃ.
To show this, the phrase " atha kho sā bhikkhunī" (then that nun...) and so on was spoken.
Để chỉ ra điều đó, câu Rồi vị Tỳ-khưu-ni ấy v.v… đã được nói.
160. Dasame duggahitanti uppaṭipāṭiyā gahitaṃ.
160. In the tenth (sutta), " duggahitaṃ" means grasped improperly.
160. Trong kinh thứ mười, được nắm giữ sai lầm có nghĩa là được nắm giữ một cách ngược ngạo.
Pariyāpuṇantīti vaḷañjenti kathenti.
" Pariyāpuṇantī" means habitually using and speaking.
Học thuộc lòng có nghĩa là sử dụng và thuyết giảng.
Padabyañjanehīti ettha padameva atthassa byañjanato byañjananti vuttaṃ.
In " padabyañjanehī", the word "byañjana" refers to the word itself, as it expresses the meaning.
Ở đây, bằng các từ và chữ có nghĩa là từ (pada) được gọi là chữ (byañjana) vì nó biểu lộ ý nghĩa.
Dunnikkhittassāti duṭṭhu nikkhittassa uppaṭipāṭiyā ṭhapitassa.
" Dunnikkhittassā" means poorly arranged, placed in the wrong order.
Được đặt sai chỗ có nghĩa là được đặt một cách tồi tệ, được sắp xếp ngược ngạo.
Atthopi dunnayo hotīti aṭṭhakathā nīharitvā kathetuṃ na sakkā hoti.
" Atthopi dunnayo hotī" means it is not possible to extract and explain the meaning from the commentary.
Ý nghĩa cũng khó hiểu có nghĩa là không thể trích dẫn và thuyết giảng từ các bản chú giải.
Chinnamūlakoti mūlabhūtānaṃ bhikkhūnaṃ upacchinnattā chinnamūlako.
" Chinnamūlako" means having its roots severed, due to the destruction of the root-like bhikkhus.
Bị cắt đứt gốc rễ có nghĩa là bị cắt đứt gốc rễ vì các Tỳ-khưu là nền tảng đã bị diệt vong.
Appaṭisaraṇoti appatiṭṭho.
" Appaṭisaraṇo" means without foundation.
Không có nơi nương tựa có nghĩa là không có chỗ đứng.
Bāhulikāti paccayabāhullāya paṭipannā.
" Bāhulikā" means devoted to an abundance of requisites.
Tham lam vật chất có nghĩa là thực hành vì sự dồi dào của vật chất.
Sāthalikāti tisso sikkhā sithilaggahaṇena gaṇhanakā.
" Sāthalikā" means lax in grasping the three trainings.
Buông lơi có nghĩa là nắm giữ ba học pháp một cách lỏng lẻo.
Okkamane pubbaṅgamāti pañca nīvaraṇāni avagamanato okkamananti vuccanti, tattha pubbaṅgamāti attho.
" Okkamane pubbaṅgamā" means the five hindrances are called "okkamana" due to their approach; therefore, it means being foremost in them.
Dẫn đầu trong sự suy đồi có nghĩa là năm triền cái được gọi là sự suy đồi (okkamaṇa) vì chúng ngăn cản sự tiến bộ, ở đây có nghĩa là dẫn đầu trong đó.
Paviveketi tividhe viveke.
" Paviveke" means in the three kinds of seclusion.
Trong sự độc cư có nghĩa là trong ba loại độc cư.
Nikkhittadhurāti nibbīriyā.
" Nikkhittadhurā" means those who have laid down their burden, meaning those who are without energy.
Bỏ gánh nặng có nghĩa là không có tinh tấn.
Iminā nayena pana sabbattha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.