162. Dutiye abhikkhaṇanti abhiṇhaṃ.
162. In the second (sutta), " abhikkhaṇaṃ" means repeatedly.
162. Trong kinh thứ hai, thường xuyên có nghĩa là liên tục.
Ānantariyanti anantaravipākadāyakaṃ maggasamādhiṃ.
" Ānantariyaṃ" means the path-concentration that gives immediate result.
Ngay lập tức có nghĩa là định (samādhi) của đạo (magga) mang lại quả báo ngay lập tức.
Āsavānaṃ khayāyāti arahattaphalatthāya.
" Āsavānaṃ khayāyā" means for the purpose of the fruit of arahantship.
Để đoạn tận các lậu hoặc có nghĩa là vì quả A-la-hán.
Pañcindriyānīti vipassanāpañcamakāni pañcindriyāni.
" Pañcindriyānī" means the five faculties, with wisdom as the fifth, in vipassanā.
Năm căn có nghĩa là năm căn mà tuệ quán (vipassanā) là thứ năm.
Paññindriyanti hi ettha vipassanāpaññāva paññindriyanti adhippetaṃ.
Indeed, here " paññindriya" is intended to mean vipassanā wisdom.
Ở đây, tuệ căn có nghĩa là tuệ quán (vipassanāpaññā) được xem là tuệ căn (paññindriya).
Sesamettha pāḷivasena uttānameva.
The rest here is straightforward according to the Pali text.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng theo bản Pāli.
Imāsaṃ pana paṭipadānaṃ ayaṃ āvibhāvakathā – idha bhikkhu pubbe akatābhiniveso pubbabhāge rūpapariggahe kilamati, arūpapariggahe kilamati, paccayapariggahe kilamati, tīsu addhāsu kilamati, maggāmagge kilamati.
Now, this is the explanation of these practices: here, a bhikkhu, not having established himself previously, suffers in the initial stage from comprehending material form, suffers from comprehending immaterial form, suffers from comprehending conditions, suffers in the three times, suffers in distinguishing between the path and not-the-path.
Đây là lời giải thích về sự hiển lộ của các con đường thực hành này – ở đây, một Tỳ-khưu, trước đây chưa từng quen thuộc, ở giai đoạn đầu, khổ sở trong việc nhận biết sắc pháp, khổ sở trong việc nhận biết vô sắc pháp, khổ sở trong việc nhận biết các duyên, khổ sở trong ba thời, khổ sở trong đạo và phi đạo.
Evaṃ pañcasu ṭhānesu kilamanto vipassanaṃ pāpuṇāti.
Thus suffering in these five points, he reaches vipassanā.
Khi khổ sở ở năm điểm này, vị ấy đạt đến tuệ quán.
Vipassanaṃ patvāpi udayabbayānupassane, bhaṅgānupassane, bhayatupaṭṭhāne, ādīnavānupassane, nibbidānupassane, muccitukamyatāñāṇe, saṅkhārupekkhāñāṇe, anulomañāṇe, gotrabhuñāṇeti imesu navasu vipassanāñāṇesupi kilamitvāva lokuttaramaggaṃ pāpuṇāti.
Even after reaching vipassanā, he suffers in these nine vipassanā-knowledges—the contemplation of rise and fall, the contemplation of dissolution, the perception of danger, the contemplation of disadvantages, the contemplation of revulsion, the knowledge of desire for release, knowledge of equanimity regarding formations, conformity knowledge, and lineage-changing knowledge—and only then reaches the supramundane path.
Ngay cả khi đã đạt đến tuệ quán, vị ấy cũng phải khổ sở trong chín tuệ quán này – tuệ quán về sự sanh diệt, tuệ quán về sự hoại diệt, tuệ quán về sự đáng sợ, tuệ quán về sự nguy hiểm, tuệ quán về sự nhàm chán, tuệ về mong muốn giải thoát, tuệ xả hành, tuệ thuận thứ, tuệ chuyển tộc – rồi mới đạt đến đạo siêu thế.
Tassa so lokuttaramaggo evaṃ dukkhena garubhāvena sacchikatattā dukkhapaṭipado dandhābhiñño nāma jāto.
For him, that supramundane path, realized with such difficulty and burdensome nature, is called "painful practice with slow insight" (dukkhapaṭipado dandhābhiñño).
Đạo siêu thế của vị ấy, vì được chứng đắc một cách khổ sở và nặng nề như vậy, được gọi là con đường thực hành khổ đau với trí tuệ chậm chạp.
Yo pana pubbabhāge pañcasu ñāṇesu kilamanto aparabhāge navasu vipassanāñāṇesu akilamitvāva maggaṃ sacchikaroti, tassa so maggo evaṃ dukkhena agarubhāvena sacchikatattā dukkhapaṭipado khippābhiñño nāma jāto.
But for one who suffers in the five knowledges in the initial stage, but realizes the path in the later stage without suffering in the nine vipassanā-knowledges, his path, realized with such difficulty but without burdensome nature, is called "painful practice with quick insight" (dukkhapaṭipado khippābhiñño).
Còn vị nào, ở giai đoạn đầu, khổ sở trong năm tuệ, nhưng ở giai đoạn sau, chứng đắc đạo mà không khổ sở trong chín tuệ quán, thì đạo của vị ấy, vì được chứng đắc một cách khổ sở và không nặng nề như vậy, được gọi là con đường thực hành khổ đau với trí tuệ nhanh chóng.
Iminā upāyena itarāpi dve veditabbā.
By this method, the other two (practices) should also be understood.
Theo cách này, hai con đường thực hành còn lại cũng phải được hiểu.
Goṇapariyesakaupamāhi cetā vibhāvetabbā – ekassa hi purisassa cattāro goṇā palāyitvā aṭaviṃ paviṭṭhā.
These (practices) should be clarified with the simile of the ox-seeker: for a certain man, four oxen had run away and entered a forest.
Những con đường thực hành này phải được làm rõ bằng ví dụ về người tìm bò – một người có bốn con bò đã bỏ trốn vào rừng.
So sakaṇṭake sagahane vane te pariyesanto gahanamaggeneva kicchena kasirena gantvā gahanaṭṭhāneyeva nilīne goṇepi kicchena kasirena addasa.
Searching for them in the thorny, dense forest, he went with difficulty and hardship through a dense path and saw the oxen, hidden in the dense area, with difficulty and hardship.
Vị ấy, tìm kiếm chúng trong khu rừng đầy gai và rậm rạp, đã đi qua con đường rậm rạp một cách khó khăn, vất vả, và cũng tìm thấy những con bò đang ẩn náu trong khu vực rậm rạp một cách khó khăn, vất vả.
Eko kicchena gantvā abbhokāse ṭhite khippameva addasa.
One (seeker), going with difficulty, quickly saw them standing in an open space.
Một người khác, đi một cách khó khăn, đã tìm thấy chúng nhanh chóng khi chúng đứng ở nơi trống trải.
Aparo abbhokāsamaggena sukhena gantvā gahanaṭṭhāne nilīne kicchena kasirena addasa.
Another, going easily through an open path, saw them hidden in the dense area with difficulty and hardship.
Một người khác, đi qua con đường trống trải một cách dễ dàng, đã tìm thấy những con bò đang ẩn náu trong khu vực rậm rạp một cách khó khăn, vất vả.
Aparo abbhokāsamaggeneva sukhena gantvā abbhokāse ṭhiteyeva khippaṃ addasa.
Another, going easily through an open path, quickly saw them standing in an open space.
Một người khác, đi qua con đường trống trải một cách dễ dàng, đã tìm thấy chúng nhanh chóng ngay cả khi chúng đứng ở nơi trống trải.
Tattha cattāro goṇā viya cattāro ariyamaggā daṭṭhabbā, goṇapariyesako puriso viya yogāvacaro, gahanamaggena kicchena kasirena gamanaṃ viya pubbabhāge pañcasu ñāṇesu kilamato dukkhāpaṭipadā.
Here, the four oxen should be seen as the four Noble Paths; the ox-seeker as the yogī; and going with difficulty and hardship through a dense path in the initial stage of suffering in the five knowledges as the painful practice (dukkhāpaṭipadā).
Ở đây, bốn con bò phải được xem là bốn Thánh đạo, người tìm bò phải được xem là hành giả, việc đi qua con đường rậm rạp một cách khó khăn, vất vả phải được xem là con đường thực hành khổ đau của vị khổ sở trong năm tuệ ở giai đoạn đầu.
Gahanaṭṭhāne nilīnānaṃ kiccheneva dassanaṃ viya aparabhāge navasu ñāṇesu kilamantassa ariyamaggānaṃ dassanaṃ.
Seeing those hidden in a dense area with difficulty should be seen as the realization of the Noble Paths for one who suffers in the nine knowledges in the later stage.
Việc tìm thấy những con bò đang ẩn náu trong khu vực rậm rạp một cách khó khăn phải được xem là việc chứng đắc các Thánh đạo của vị khổ sở trong chín tuệ ở giai đoạn sau.
Iminā upāyena sesaupamāpi yojetabbā.
By this method, the remaining similes should also be combined.
Theo cách này, các ví dụ còn lại cũng phải được kết hợp.
163. Tatiye asubhānupassī kāye viharatīti attano karajakāye ‘‘yathā etaṃ, tathā ida’’nti iminā nayena bahiddhā diṭṭhānaṃ dasannaṃ asubhānaṃ upasaṃharaṇavasena asubhānupassī viharati, attano kāyaṃ asubhato paṭikūlato ñāṇena passatīti attho.
163. In the third (sutta), " asubhānupassī kāye viharatī" (dwells contemplating the unlovely in the body) means he dwells contemplating the unlovely by superimposing the ten unlovely aspects seen externally onto his own foul body, thinking "as that is, so is this"; that is to say, he perceives his own body as unlovely and repulsive with wisdom.
163. Trong kinh thứ ba, an trú quán bất tịnh trong thân có nghĩa là vị ấy an trú quán bất tịnh bằng cách so sánh mười pháp bất tịnh đã thấy bên ngoài với thân thể do cha mẹ sanh ra của mình, theo cách "cái này như vậy, cái kia cũng như vậy", có nghĩa là vị ấy thấy thân mình là bất tịnh, đáng ghê tởm bằng trí tuệ.
Āhāre paṭikūlasaññīti navannaṃ pāṭikulyānaṃ vasena kabaḷīkārāhāre paṭikūlasaññī.
" Āhāre paṭikūlasaññī" (perceives repulsiveness in food) means he perceives repulsiveness in physical food based on the nine aspects of repulsiveness.
Nhận thức ghê tởm trong thực phẩm có nghĩa là nhận thức ghê tởm trong thực phẩm vật chất theo chín khía cạnh ghê tởm.
Sabbaloke anabhiratisaññīti sabbasmimpi tedhātuke lokasannivāse anabhiratāya ukkaṇṭhitasaññāya samannāgato.
" Sabbaloke anabhiratisaññī" (perceives lack of delight in the whole world) means he is endowed with the perception of weariness, of not delighting in the entire world-abode of the three planes of existence.
Nhận thức không hoan hỷ trong tất cả thế gian có nghĩa là vị ấy có nhận thức về sự không hoan hỷ, sự chán ghét đối với tất cả chúng sanh trong ba cõi.
Sabbasaṅkhāresu aniccānupassīti sabbepi tebhūmakasaṅkhāre aniccato anupassanto.
" Sabbasaṅkhāresu aniccānupassī" (contemplates impermanence in all formations) means he contemplates all formations of the three planes of existence as impermanent.
Quán vô thường trong tất cả các hành có nghĩa là vị ấy quán tất cả các hành trong ba cõi là vô thường.
Maraṇasaññāti maraṇaṃ ārabbha uppannasaññā.
" Maraṇasaññā" (perception of death) means the perception that has arisen concerning death.
Tưởng về cái chết có nghĩa là tưởng đã khởi lên liên quan đến cái chết.
Ajjhattaṃ sūpaṭṭhitā hotīti niyakajjhatte suṭṭhu upaṭṭhitā hoti.
" Ajjhattaṃ sūpaṭṭhitā hotī" means it is well established in one's own self.
Được thiết lập vững chắc bên trong có nghĩa là được thiết lập rất vững chắc trong chính mình.
Ettāvatā balavavipassanā kathitā.
Thus far, strong vipassanā has been described.
Đến đây, tuệ quán mạnh mẽ đã được thuyết giảng.
Sekhabalānīti sikkhanakānaṃ balāni.
" Sekhabalānī" means the strengths of those who are in training.
Các lực của bậc Hữu học có nghĩa là các lực của những người đang học.
Sesamettha pāḷivasena uttānameva.
The rest here is straightforward according to the Pali text.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng theo bản Pāli.
‘‘Asubhānupassī’’tiādīni pana dukkhāya paṭipadāya dassanatthaṃ vuttāni, paṭhamajjhānādīni sukhāya.
The phrases "contemplating the unattractive" and so on were stated to show the path of painful practice, and the first jhāna and so on for the path of pleasant practice.
Còn những pháp như “quán bất tịnh” thì được nói ra nhằm chỉ con đường khổ hạnh (dukkhāya paṭipadāya), còn sơ thiền và các thiền khác thì nhằm chỉ con đường an lạc (sukhāya).
Asubhādīni hi paṭikūlārammaṇāni, tesu pana pakatiyāva sampiyāyamānaṃ cittaṃ allīyati.
For the unattractive objects and so on are repulsive objects, yet the mind, being naturally attached to them, clings to them.
Vì lẽ những pháp bất tịnh và các pháp khác là những đối tượng đáng ghê tởm, nhưng tâm lại tự nhiên bám víu vào chúng.
Tasmā tāni bhāvento dukkhapaṭipadaṃ paṭipanno nāma hoti.
Therefore, one who develops these is called one who has entered the path of painful practice.
Do đó, người tu tập chúng được gọi là người thực hành con đường khổ hạnh.
Paṭhamajjhānādīni paṇītasukhāni, tasmā tāni paṭipanno sukhapaṭipadaṃ paṭipanno nāma hoti.
The first jhāna and so on are refined pleasures; therefore, one who attains these is called one who has entered the path of pleasant practice.
Sơ thiền và các thiền khác là những pháp lạc thù thắng, do đó, người thực hành chúng được gọi là người thực hành con đường an lạc.
Ayaṃ panettha sabbasādhāraṇā upamā – saṅgāmāvacarapuriso hi phalakakoṭṭhakaṃ katvā pañcāvudhāni sannayhitvā saṅgāmaṃ pavisati, so antarā vissamitukāmo phalakakoṭṭhakaṃ pavisitvā vissamati ceva pānabhojanādīni ca paṭisevati.
Here is a common analogy: A soldier going to battle, having built a stockade and equipped himself with five weapons, enters the battle. When he wishes to rest in between, he enters the stockade, rests, and partakes of drinks and food.
Trong trường hợp này, có một ví dụ chung cho tất cả: một người lính ra trận, sau khi xây dựng một pháo đài và trang bị năm loại vũ khí, tiến vào chiến trường. Khi muốn nghỉ ngơi giữa chừng, người ấy vào pháo đài để nghỉ và dùng thức ăn, đồ uống.
Tato puna saṅgāmaṃ pavisitvā kammaṃ karoti.
Then, having re-entered the battle, he performs his task.
Sau đó, người ấy lại tiến vào chiến trường và tiếp tục công việc.
Tattha saṅgāmo viya kilesasaṅgāmo daṭṭhabbo, phalakakoṭṭhako viya pañcanissayabalāni, saṅgāmapavisanapuriso viya yogāvacaro, pañcāvudhasannāho viya vipassanāpañcamāni indriyāni, saṅgāmaṃ pavisanakālo viya vipassanāya kammakaraṇakālo, vissamitukāmassa phalakakoṭṭhakaṃ pavisitvā vissamanapānabhojanāni paṭisevanakālo viya vipassanāya kammaṃ karontassa cittuppādassa nirassādakkhaṇe pañca balāni nissāya cittaṃ sampahaṃsanakālo, vissamitvā khāditvā pivitvā ca puna saṅgāmassa pavisanakālo viya pañcahi balehi cittaṃ sampahaṃsetvā puna vipassanāya kammaṃ karontassa vivaṭṭetvā arahattaggahaṇakālo veditabbo.
Here, the battle should be seen as the battle against defilements, the stockade as the five powers of reliance, the soldier entering battle as the yogī, the equipping with five weapons as the faculties culminating in vipassanā, the time of entering battle as the time of practicing vipassanā, the time when one who wishes to rest enters the stockade and partakes of drinks and food as the time when, while practicing vipassanā, the mind, at the moment of the cessation of enjoyment of thought, delights the mind by relying on the five powers, and the time when, having rested, eaten, and drunk, one re-enters the battle as the time when, having delighted the mind with the five powers, one again practices vipassanā, turns away, and attains Arahantship.
Ở đây, chiến trường nên được xem như chiến trường phiền não; pháo đài nên được xem như năm năng lực hỗ trợ; người lính ra trận nên được xem như hành giả; việc trang bị năm loại vũ khí nên được xem như các căn dẫn đến tuệ quán (vipassanāpañcamāni indriyāni); thời điểm tiến vào chiến trường nên được xem như thời điểm thực hành tuệ quán; thời điểm người muốn nghỉ ngơi vào pháo đài để nghỉ và dùng thức ăn, đồ uống nên được xem như thời điểm hành giả thực hành tuệ quán, khi tâm không còn thích thú (nirassādakkhaṇe) thì nương vào năm lực để làm cho tâm hoan hỷ; và thời điểm sau khi nghỉ ngơi, ăn uống xong lại tiến vào chiến trường nên được xem như thời điểm hành giả, sau khi làm cho tâm hoan hỷ với năm lực, lại thực hành tuệ quán, xoay chuyển để đạt được A-la-hán quả.
Imasmiṃ pana sutte balāni ceva indriyāni ca missakāneva kathitānīti.
However, in this Sutta, powers and faculties are spoken of as mixed.
Tuy nhiên, trong kinh này, các lực và các căn được nói đến một cách hỗn hợp.
164. Catutthe akkhamāti anadhivāsikapaṭipadā.
164. In the fourth, akkhamā means the path of non-endurance.
Trong kinh thứ tư, akkhamā (không nhẫn nại) là con đường thực hành không chịu đựng.
Khamāti adhivāsikapaṭipadā.
Khamā means the path of endurance.
Khamā (nhẫn nại) là con đường thực hành chịu đựng.
Damāti indriyadamanapaṭipadā.
Damā means the path of taming the faculties.
Damā (chế ngự) là con đường thực hành chế ngự các căn.
Samāti akusalavitakkānaṃ vūpasamanapaṭipadā.
Samā means the path of calming unwholesome thoughts.
Samā (tịch tịnh) là con đường thực hành làm lắng dịu các tầm ác.
Rosantaṃ paṭirosatīti ghaṭṭentaṃ paṭighaṭṭeti.
Rosantaṃ paṭirosatī means he retaliates against one who provokes.
Rosantaṃ paṭirosatī (người phẫn nộ lại phẫn nộ) là người gây hấn lại gây hấn.
Bhaṇḍantaṃ paṭibhaṇḍatīti paharantaṃ paṭipaharati.
Bhaṇḍantaṃ paṭibhaṇḍatī means he strikes back at one who strikes.
Bhaṇḍantaṃ paṭibhaṇḍatī (người đánh lại đánh) là người đánh lại đánh.
Pañcamachaṭṭhāni uttānatthāneva.
The fifth and sixth are self-evident in meaning.
Năm và sáu là những đoạn văn có nghĩa rõ ràng.
169. Navame paṭhamadutiyapuggalā sukkhavipassakā sasaṅkhārena sappayogena saṅkhāranimittaṃ upaṭṭhapenti.
169. In the ninth, the first two individuals are sukkhavipassaka, who bring about the sign of formations with effort and application.
Trong kinh thứ chín, hai hạng người đầu tiên là những người tuệ quán khô khan (sukkhavipassakā) thiết lập tướng hành (saṅkhāranimittaṃ) với sự nỗ lực (sasaṅkhārena sappayogena).
Tesu eko vipassanindriyānaṃ balavattā idheva kilesaparinibbānena parinibbāyati, eko indriyānaṃ dubbalatāya idha asakkonto anantare attabhāve tadeva mūlakammaṭṭhānaṃ paṭilabhitvā sasaṅkhārena sappayogena saṅkhāranimittaṃ upaṭṭhapetvā kilesaparinibbānena parinibbāyati, tatiyacatutthā samathayānikā.
Of these, one, due to the strength of the vipassanā faculties, attains parinibbāna here with the eradication of defilements; the other, due to the weakness of the faculties, being unable to do so here, in the immediate next existence, obtains the same fundamental meditation object, and bringing about the sign of formations with effort and application, attains parinibbāna with the eradication of defilements. The third and fourth are samathayānika.
Trong số đó, một người do các căn tuệ quán mạnh mẽ nên đạt được Niết-bàn phiền não ngay trong đời này; một người do các căn yếu kém nên không thể đạt được trong đời này, mà trong đời kế tiếp, sau khi đạt được căn bản nghiệp xứ đó, thiết lập tướng hành với sự nỗ lực, đạt được Niết-bàn phiền não. Hạng người thứ ba và thứ tư là những người tu thiền chỉ (samathayānikā).
Tesaṃ eko asaṅkhārena appayogena indriyānaṃ balavattā idheva kilese khepeti, eko indriyānaṃ dubbalattā idha asakkonto anantare attabhāve tadeva mūlakammaṭṭhānaṃ paṭilabhitvā asaṅkhārena appayogena kilese khepetīti veditabbo.
Of these, one, due to the strength of the faculties, eradicates defilements here without effort and application; the other, due to the weakness of the faculties, being unable to do so here, in the immediate next existence, obtains the same fundamental meditation object, and eradicates defilements without effort and application.
Trong số đó, một người do các căn mạnh mẽ nên diệt trừ các phiền não ngay trong đời này mà không cần nỗ lực (asaṅkhārena appayogena); một người do các căn yếu kém nên không thể đạt được trong đời này, mà trong đời kế tiếp, sau khi đạt được căn bản nghiệp xứ đó, diệt trừ các phiền não mà không cần nỗ lực. Điều này cần phải được hiểu như vậy.
170. Dasame samathapubbaṅgamanti samathaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā.
170. In the tenth, samathapubbaṅgamaṃ means making samatha the forerunner, the precursor.
Trong kinh thứ mười, samathapubbaṅgamaṃ có nghĩa là lấy thiền chỉ làm tiền đạo, làm người đi trước.
Maggo sañjāyatīti paṭhamo lokuttaramaggo nibbattati.
Maggo sañjāyatī means the first supramundane path arises.
Maggo sañjāyatī có nghĩa là đạo lộ siêu thế thứ nhất phát sinh.
So taṃ magganti ekacittakkhaṇikamaggassa āsevanādīni nāma natthi, dutiyamaggādayo pana uppādento tameva āsevati bhāveti bahulīkarotīti vuccati.
So taṃ maggaṃ means there is no such thing as repeated practice of a path that is of a single moment of consciousness; however, it is said that in generating the second path and so on, one practices, develops, and makes that same path abundant.
So taṃ maggaṃ có nghĩa là không có việc tu tập hay làm cho đạo lộ nhất niệm trở nên quen thuộc, nhưng khi phát sinh các đạo lộ thứ hai và tiếp theo, người ta nói rằng người ấy tu tập, phát triển và làm cho đạo lộ đó trở nên quen thuộc.
Vipassanāpubbaṅgamanti vipassanaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā samathaṃ bhāveti, pakatiyā vipassanālābhī vipassanāya ṭhatvā samādhiṃ uppādetīti attho.
Vipassanāpubbaṅgamaṃ means one develops samatha by making vipassanā the forerunner, the precursor; the meaning is that one who is naturally endowed with vipassanā, standing in vipassanā, produces concentration.
Vipassanāpubbaṅgamaṃ có nghĩa là lấy tuệ quán làm tiền đạo, làm người đi trước, rồi tu tập thiền chỉ; ý nói người vốn có tuệ quán, nương vào tuệ quán để phát sinh định.
Yuganaddhaṃ bhāvetīti yuganaddhaṃ katvā bhāveti.
Yuganaddhaṃ bhāvetī means one develops them yoked together.
Yuganaddhaṃ bhāvetī có nghĩa là tu tập thiền chỉ và tuệ quán song hành.
Tattha teneva cittena samāpattiṃ samāpajjitvā teneva saṅkhāre sammasituṃ na sakkā.
Here, it is not possible to attain absorption with the same mind and contemplate formations with the same mind.
Ở đây, không thể nhập thiền định bằng tâm đó rồi quán xét các hành bằng tâm đó.
Ayaṃ pana yāvatā samāpattiyo samāpajjati, tāvatā saṅkhāre sammasati.
However, as many absorptions as one attains, so many times one contemplates formations.
Tuy nhiên, người này nhập thiền định bao nhiêu lần thì quán xét các hành bấy nhiêu lần.
Yāvatā saṅkhāre sammasati, tāvatā samāpattiyo samāpajjati.
As many times as one contemplates formations, so many absorptions one attains.
Người này quán xét các hành bao nhiêu lần thì nhập thiền định bấy nhiêu lần.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Paṭhamajjhānaṃ samāpajjati, tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati, saṅkhāre sammasitvā dutiyajjhānaṃ samāpajjati.
One attains the first jhāna, then emerges from it and contemplates formations; having contemplated formations, one attains the second jhāna.
Nhập sơ thiền, rồi xuất thiền quán xét các hành, sau khi quán xét các hành thì nhập nhị thiền.
Tato vuṭṭhāya puna saṅkhāre sammasati.
Then, having emerged, one again contemplates formations.
Rồi xuất thiền lại quán xét các hành.
Saṅkhāre sammasitvā tatiyajjhānaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ samāpajjati, tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati.
Having contemplated formations, one attains the third jhāna… and so on… up to the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception; then, having emerged, one contemplates formations.
Sau khi quán xét các hành thì nhập tam thiền… cho đến nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ thiền, rồi xuất thiền quán xét các hành.
Evamayaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti nāma.
In this way, one is said to develop samatha and vipassanā yoked together.
Như vậy, người này được gọi là tu tập thiền chỉ và tuệ quán song hành.
Dhammuddhaccaviggahitanti samathavipassanādhammesu dasavipassanupakkilesasaṅkhātena uddhaccena viggahitaṃ, suggahitanti attho.
Dhammuddhaccaviggahitaṃ means agitated by the agitation consisting of the ten imperfections of vipassanā in the qualities of samatha and vipassanā; the meaning is well-grasped.
Dhammuddhaccaviggahitaṃ có nghĩa là bị dao động bởi sự phóng dật (uddhacca) dưới dạng mười phiền não phụ của tuệ quán (dasavipassanupakkilesa) trong các pháp thiền chỉ và tuệ quán, tức là bị nắm giữ chặt chẽ.
So, āvuso, samayoti iminā sattannaṃ sappāyānaṃ paṭilābhakālo kathito.
So, āvuso, samayo—with this, the time for obtaining the seven suitable things is stated.
So, āvuso, samayo (Này chư hiền, đó là thời điểm) câu này nói về thời điểm đạt được bảy điều thích hợp.
Yaṃ taṃ cittanti yasmiṃ samaye taṃ vipassanāvīthiṃ okkamitvā pavattaṃ cittaṃ.
Yaṃ taṃ cittaṃ means the mind that has entered the vipassanā path and is proceeding at that time.
Yaṃ taṃ cittaṃ có nghĩa là tâm đã đi vào con đường tuệ quán và vận hành vào thời điểm đó.
Ajjhattameva santiṭṭhatīti vipassanāvīthiṃ paccottharitvā tasmiṃyeva gocarajjhattasaṅkhāte ārammaṇe santiṭṭhati.
Ajjhattameva santiṭṭhatī means, having fallen back from the vipassanā path, it stands firm on that very internal object.
Ajjhattameva santiṭṭhatī có nghĩa là trở lại con đường tuệ quán và an trú vào đối tượng nội tại đó.
Sannisīdatīti ārammaṇavasena sammā nisīdati.
Sannisīdatī means it settles properly in terms of the object.
Sannisīdatī có nghĩa là an trú đúng đắn theo đối tượng.
Ekodi hotīti ekaggaṃ hoti.
Ekodi hotī means it becomes unified.
Ekodi hotī có nghĩa là nhất tâm.
Samādhiyatīti sammā ādhiyati suṭṭhapitaṃ hoti.
Samādhiyatī means it is properly established, well-fixed.
Samādhiyatī có nghĩa là được thiết lập đúng đắn, được an lập vững chắc.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest of the meaning here is self-evident.
Phần còn lại ở đây có nghĩa rõ ràng.
171. Tatiyassa paṭhame kāyeti kāyadvāre, kāyaviññattiyā satīti attho.
171. In the first of the third, kāye means in the bodily door, meaning when there is bodily intimation.
Trong kinh thứ nhất của phẩm thứ ba, kāye (trong thân) có nghĩa là ở cửa thân, tức là có thân biểu tri.
Kāyasañcetanāhetūtiādīsu kāyasañcetanā nāma kāyadvāre cetanā pakappanā.
In kāyasañcetanāhetū and so on, kāyasañcetanā is volition at the bodily door, a mental projection.
Trong kāyasañcetanāhetū và các từ khác, kāyasañcetanā có nghĩa là tư tâm sở (cetanā), sự sắp đặt ở cửa thân.
Sā aṭṭha kāmāvacarakusalavasena aṭṭhavidhā, akusalavasena dvādasavidhāti vīsatividhā.
That is twentyfold: eightfold in terms of wholesome kāmāvacara, and twelvefold in terms of unwholesome.
Tư tâm sở đó có hai mươi loại: tám loại theo thiện nghiệp dục giới, và mười hai loại theo bất thiện nghiệp.
Tathā vacīsañcetanā, tathā manosañcetanā.
Similarly for vacīsañcetanā and manosañcetanā.
Tương tự như vậy là khẩu tư (vacīsañcetanā) và ý tư (manosañcetanā).
Apicettha nava mahaggatacetanāpi labbhanti.
Moreover, nine mahaggata volitions are also obtained here.
Hơn nữa, ở đây cũng có thể có chín tư tâm sở đại hành (mahaggatacetanā).
Kāyasañcetanāhetūti kāyasañcetanāpaccayā.
Kāyasañcetanāhetū means due to kāyasañcetanā as a condition.
Kāyasañcetanāhetū có nghĩa là do duyên thân tư.
Uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhanti aṭṭhakusalakammapaccayā niyakajjhatte sukhaṃ uppajjati, dvādasaakusalakammapaccayā dukkhaṃ.
Uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkha means pleasure arises internally due to eight wholesome kamma, and pain due to twelve unwholesome kamma.
Uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ có nghĩa là do duyên tám thiện nghiệp, lạc phát sinh trong nội thân của chính mình; do duyên mười hai bất thiện nghiệp, khổ phát sinh.
Sesadvāresupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining doors.
Phương pháp này cũng tương tự đối với các cửa khác.
Avijjāpaccayāvāti avijjākāraṇeneva.
Or due to avijjā (ignorance) means solely due to the cause of avijjā.
Avijjāpaccayā (do duyên vô minh) có nghĩa là chỉ do nguyên nhân vô minh.
Sace hi avijjā chādayamānā paccayo hoti, evaṃ sante tīsu dvāresu sukhadukkhānaṃ paccayabhūtā cetanā uppajjati.
If avijjā, while obscuring, is a condition, then volitions (cetanā) that are conditions for pleasure and pain arise through the three doors.
Nếu vô minh che lấp và trở thành duyên, thì trong ba cửa, ý muốn (cetanā) là duyên của khổ và lạc sẽ sinh khởi.
Iti mūlabhūtāya avijjāya vasenetaṃ vuttaṃ.
Thus, this is stated by way of fundamental avijjā.
Do đó, điều này được nói dựa trên vô minh là gốc rễ.
Sāmaṃ vātiādīsu parehi anāṇatto sayameva abhisaṅkharonto sāmaṃ kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti nāma.
In phrases like "or by oneself," one who performs the bodily formation (kāyasaṅkhāra) by oneself, without being commanded by others, is said to form the bodily formation by oneself.
Trong các trường hợp như Sāmaṃ vā (hoặc tự mình), một người tự tạo tác mà không được người khác sai bảo thì được gọi là tự tạo tác thân hành (kāyasaṅkhāra).
Yaṃ pana pare samādapetvā āṇāpetvā kārenti, tassa taṃ kāyasaṅkhāraṃ pare abhisaṅkharonti nāma.
But when others cause someone to act by exhorting and commanding, it is said that others form that bodily formation for that person.
Còn điều mà người khác sai bảo, ra lệnh cho người khác làm, thì được gọi là người khác tạo tác thân hành đó.
Yo pana kusalaṃ kusalanti akusalaṃ akusalanti kusalavipākaṃ kusalavipākoti akusalavipākaṃ akusalavipākoti jānanto kāyadvāre vīsatividhaṃ kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, ayaṃ sampajāno abhisaṅkharoti nāma.
But one who, knowing what is wholesome as wholesome, what is unwholesome as unwholesome, what is the result of wholesome action as the result of wholesome action, and what is the result of unwholesome action as the result of unwholesome action, forms the twenty kinds of bodily formation through the body door, is said to form it with full comprehension (sampajāno).
Người nào biết thiện là thiện, bất thiện là bất thiện, quả thiện là quả thiện, quả bất thiện là quả bất thiện, và tạo tác hai mươi loại thân hành qua thân môn, người ấy được gọi là tạo tác với sự hiểu biết rõ ràng (sampajāno abhisaṅkharoti).
Yo evaṃ ajānanto abhisaṅkharoti, ayaṃ asampajāno abhisaṅkharoti nāma.
One who forms it without knowing thus is said to form it without full comprehension (asampajāno).
Người nào tạo tác mà không biết như vậy, người ấy được gọi là tạo tác mà không có sự hiểu biết rõ ràng (asampajāno abhisaṅkharoti).
Sesadvāresupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining doors.
Phương pháp này cũng tương tự đối với các cửa khác.
Tattha asampajānakammaṃ evaṃ veditabbaṃ – daharadārakā ‘‘mātāpitūhi kataṃ karomā’’ti cetiyaṃ vandanti, pupphapūjaṃ karonti, bhikkhusaṅghaṃ vandanti, tesaṃ kusalanti ajānantānampi taṃ kusalameva hoti.
Here, action without full comprehension (asampajānakamma) should be understood thus: young children, thinking, "We will do what our parents do," venerate stupas, make flower offerings, and pay homage to the Sangha of bhikkhus; even though they do not know it as wholesome, it is wholesome for them.
Trong đó, nghiệp không có sự hiểu biết rõ ràng (asampajānakamma) cần được hiểu như sau: những đứa trẻ nhỏ, nghĩ rằng “chúng con làm điều mà cha mẹ đã làm,” đảnh lễ tháp, cúng dường hoa, đảnh lễ Tăng chúng; dù chúng không biết đó là thiện, nhưng việc đó vẫn là thiện.
Tathā migapakkhiādayo tiracchānā dhammaṃ suṇanti, saṅghaṃ vandanti, cetiyaṃ vandanti, tesaṃ jānantānampi ajānantānampi taṃ kusalameva hoti.
Similarly, animals such as deer and birds listen to the Dhamma, venerate the Sangha, and venerate stupas; whether they know it or not, it is wholesome for them.
Tương tự, các loài súc sinh như hươu, chim nghe pháp, đảnh lễ Tăng, đảnh lễ tháp; dù chúng có biết hay không biết, việc đó vẫn là thiện.
Daharadārakā pana mātāpitaro hatthapādehi paharanti, bhikkhūnaṃ talasattikaṃ uggiranti, daṇḍaṃ khipanti, akkosanti.
However, young children strike their parents with hands and feet, raise their palms to strike bhikkhus, throw sticks, and revile them.
Nhưng những đứa trẻ nhỏ đánh cha mẹ bằng tay chân, giơ dao lên đe dọa chư Tỳ-kheo, ném gậy, mắng chửi.
Gāviyo bhikkhusaṅghaṃ anubandhanti, sunakhā anubandhanti, ḍaṃsanti, sīhabyagghādayo anubandhanti, jīvitā voropenti.
Cows follow the Sangha of bhikkhus, dogs follow and bite, lions, tigers, and others follow and deprive of life.
Bò đuổi theo Tăng chúng, chó đuổi theo, cắn; sư tử, hổ, v.v. đuổi theo, giết hại sinh mạng.
Tesaṃ jānantānampi ajānantānampi akusalakammaṃ hotīti veditabbaṃ.
It should be understood that whether they know it or not, it is unwholesome action for them.
Dù chúng có biết hay không biết, đó đều là ác nghiệp (akusalakamma).
Idāni tīsupi dvāresu āyūhanacetanā samodhānetabbā.
Now, the volition of accumulation (āyūhanacetanā) is to be combined for all three doors.
Bây giờ, ý muốn tích lũy (āyūhanacetanā) cần được kết hợp trong cả ba cửa.
Seyyathidaṃ – kāyadvāre sayaṃkatamūlikā vīsati cetanā, āṇattimūlikā vīsati, sampajānamūlikā vīsati, asampajānamūlikā vīsatīti asīti cetanā honti, tathā vacīdvāre.
That is to say, through the body door, there are twenty volitions originating from oneself, twenty originating from command, twenty originating from full comprehension, and twenty originating from lack of full comprehension, making eighty volitions; likewise for the speech door.
Nghĩa là: ở thân môn, có hai mươi ý muốn do tự mình làm, hai mươi do được sai bảo, hai mươi do có sự hiểu biết rõ ràng, hai mươi do không có sự hiểu biết rõ ràng; tổng cộng là tám mươi ý muốn. Tương tự đối với ngữ môn.
Manodvāre pana ekekasmimpi vikappe ekūnatiṃsa katvā satañca soḷasa ca honti.
But through the mind door, for each type, there are twenty-nine, making one hundred and sixteen.
Còn ở ý môn, mỗi loại có hai mươi chín, tổng cộng là một trăm mười sáu.
Iti sabbāpi tīsu dvāresu dve satāni chasattati ca cetanā.
Thus, all volitions through the three doors are two hundred and seventy-six.
Như vậy, tất cả ý muốn trong ba cửa là hai trăm bảy mươi sáu.
Tā sabbāpi saṅkhārakkhandhoteva saṅkhaṃ gacchanti, taṃsampayutto vedayitākāro vedanākkhandho, sañjānanākāro saññākkhandho, cittaṃ viññāṇakkhandho, kāyo upādārūpaṃ, tassa paccayā catasso dhātuyo cattāri bhūtānīti ime pañcakkhandhā dukkhasaccaṃ nāma.
All of these are counted as the aggregate of formations (saṅkhārakkhandha); the feeling aspect associated with that is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); the perception aspect is the aggregate of perception (saññākkhandha); consciousness is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha); the body is derived materiality (upādārūpa); the four elements and the four primary elements are the conditions for that—these five aggregates are called the truth of suffering (dukkhasacca).
Tất cả những điều đó đều được tính vào hành uẩn (saṅkhārakkhandha); trạng thái cảm thọ đi kèm với nó là thọ uẩn (vedanākkhandha); trạng thái nhận thức là tưởng uẩn (saññākkhandha); tâm là thức uẩn (viññāṇakkhandho); thân là sắc y báo (upādārūpa); các duyên của nó là bốn đại và bốn yếu tố; năm uẩn này được gọi là Khổ đế (dukkhasacca).
Ettāvatā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattassa khīṇāsavassa idāni thutiṃ karonto avijjāyatveva asesavirāganirodhātiādimāha.
At this point, praising the Arahant, the one whose taints are destroyed (khīṇāsava), who has developed insight (vipassanā) and attained Arahantship, the text states, "with the complete fading away and cessation of avijjā," and so on.
Đến đây, để tán thán vị A-la-hán đã phát triển thiền quán (vipassanā) và đạt được A-la-hán quả, Ngài nói do sự ly tham diệt tận hoàn toàn vô minh, v.v.
Tattha asesavirāganirodhāti asesavirāgena ceva asesanirodhena ca.
Here, "with the complete fading away and cessation" means with both complete fading away (asesavirāga) and complete cessation (asesanirodha).
Trong đó, do sự ly tham diệt tận hoàn toàn có nghĩa là do sự ly tham hoàn toàn và sự diệt tận hoàn toàn.
So kāyo na hotīti khīṇāsavassa kāyena karaṇakammaṃ paññāyati, cetiyaṅgaṇasammajjanaṃ bodhiyaṅgaṇasammajjanaṃ abhikkamanaṃ paṭikkamanaṃ vattānuvattakaraṇanti evamādi.
"That body does not exist" means that for an Arahant, actions performed by the body are discernible, such as sweeping the cetiya enclosure, sweeping the Bodhi tree enclosure, going forward, going back, performing duties and observances, and so on.
Thân đó không còn có nghĩa là các hành động được thực hiện bằng thân của vị A-la-hán vẫn được thấy, như quét sân tháp, quét sân Bồ-đề, đi tới, đi lui, thực hành các bổn phận, v.v.
Kāyadvāre panassa vīsati cetanā avipākadhammataṃ āpajjanti.
But for him, the twenty volitions occurring through the body door become non-result-producing (avipākadhamma).
Tuy nhiên, hai mươi ý muốn của vị ấy ở thân môn trở thành pháp không có quả (avipākadhammatā).
Tena vuttaṃ – ‘‘so kāyo na hoti, yaṃ paccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkha’’nti.
Therefore, it is said, "That body does not exist, by which pleasure and pain arise internally for him."
Vì vậy, đã nói: “Thân đó không còn, do duyên đó mà khổ lạc nội tại không sinh khởi cho vị ấy.”
Kāyadvārappavattā hi cetanā idha kāyoti adhippetā.
Indeed, the volitions occurring through the body door are here intended as 'body'.
Vì ý muốn phát sinh qua thân môn được hiểu là thân ở đây.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two doors.
Phương pháp này cũng tương tự đối với hai cửa còn lại.
Khettantiādīnipi kusalākusalakammasseva nāmāni.
"Field" and so on are also names for wholesome and unwholesome kamma.
Ruộng (khetta), v.v. cũng là các tên gọi của nghiệp thiện và bất thiện.
Tañhi vipākassa viruhanaṭṭhānaṭṭhena khettaṃ, patiṭṭhānaṭṭhena vatthu, kāraṇaṭṭhena āyatanaṃ, adhikaraṇaṭṭhena adhikaraṇanti vuccati.
Indeed, it is called a "field" in the sense of a place for the result to grow, "ground" in the sense of a foundation, "sphere" (āyatana) in the sense of a cause, and "basis" (adhikaraṇa) in the sense of a support.
Nó được gọi là ruộng vì là nơi nảy mầm của quả (vipāka), là nền tảng vì là nơi thiết lập, là xứ (āyatana) vì là nguyên nhân, là cơ sở (adhikaraṇa) vì là đối tượng.
Attasañcetanāhetu tesaṃ sattānaṃ tamhā kāyā cuti hotītiādīsu khiḍḍāpadosikā devā attasañcetanāhetu cavanti.
In phrases like "due to volition conceived by oneself, those beings pass away from that body," the devas who are playful and malicious (khiḍḍāpadosikā) pass away due to volition conceived by oneself.
Trong các trường hợp như do ý muốn tự mình mà những chúng sinh đó mệnh chung từ thân đó, v.v., các vị trời khiḍḍāpadosikā mệnh chung do ý muốn tự mình.
Tesañhi nandanavanacittalatāvanaphārusakavanādīsu dibbaratisamappitānaṃ kīḷantānaṃ pānabhojane sati sammussati, te āhārupacchedena ātape khittamālā viya milāyanti.
For them, while delighting in divine pleasures in the Nandanavana, Cittalatāvana, Phārusakavana, and so on, and playing, they forget food and drink; due to the cessation of nourishment, they wilt like garlands thrown into the sun.
Khi họ đang vui chơi trong các khu rừng Nandana, Cittalatā, Phārusaka, v.v. với niềm vui thần thánh, họ quên mất việc ăn uống; do ngừng ăn, họ héo tàn như những vòng hoa bị ném ra nắng.
Manopadosikā devā parasañcetanāhetu cavanti, ete cātumahārājikā devā.
The devas who are mentally malicious (manopadosikā) pass away due to volition conceived by others; these are the Cātumahārājika devas.
Các vị trời manopadosikā mệnh chung do ý muốn của người khác; đây là các vị trời Tứ Đại Thiên Vương.
Tesu kira eko devaputto ‘‘nakkhattaṃ kīḷissāmī’’ti saparivāro rathena vīthiṃ paṭipajjati.
It is said that one deva-putta, thinking, "I will play a festival," proceeds along a path with his retinue in a chariot.
Nghe nói, một vị thiên tử, nói rằng “tôi sẽ vui chơi lễ hội,” cùng với tùy tùng của mình đi trên đường bằng cỗ xe.
Athañño nikkhamanto taṃ purato gacchantaṃ disvā ‘‘kiṃ, bho, ayaṃ kapaṇo adiṭṭhapubbaṃ viya etaṃ disvā pītiyā uddhumāto viya gajjamāno viya ca gacchatī’’ti kujjhati.
Then another, coming out, sees him going ahead and becomes angry, thinking, "Why, Sir, is this wretched fellow, as if overjoyed and roaring upon seeing something never seen before, going like this?"
Một vị khác, khi đi ra, thấy vị kia đi trước, liền nổi giận nói: “Này bạn, tại sao kẻ đáng thương này lại đi như thể đang vui mừng, đang gầm gừ như thể chưa từng thấy điều này trước đây?”
Purato gacchantopi nivattitvā taṃ kuddhaṃ disvā kuddhā nāma suvijānā hontīti kuddhabhāvamassa ñatvā ‘‘tvaṃ kuddho mayhaṃ kiṃ karissasi, ayaṃ sampatti mayā dānasīlādīnaṃ vasena laddhā, na tuyhaṃ vasenā’’ti paṭikujjhati.
The one going ahead also turns back, and seeing him angry—for angry ones are easily discernible—recognizes his anger and retorts, "You are angry; what will you do to me? This prosperity was obtained by me through acts of generosity, virtue, and so on, not through you."
Vị đi trước cũng quay lại, thấy vị kia nổi giận, biết rằng những người giận dữ dễ nhận biết, liền đáp lại: “Ngươi giận dữ thì làm gì được ta? Sự giàu có này ta có được do bố thí, trì giới, v.v., chứ không phải do ngươi.”
Ekasmiñhi kuddhe itaro akuddho rakkhati, ubhosu pana kuddhesu ekassa kodho itarassa paccayo hoti, tassapi kodho itarassa paccayo hotīti ubho kandantānaṃyeva orodhānaṃ cavanti.
When one is angry, the other, if not angry, is protected; but when both are angry, the anger of one becomes a condition for the other, and the anger of the other becomes a condition for the first, so both pass away in tears to their retinues.
Khi một người nổi giận, người kia không giận sẽ bảo vệ; nhưng khi cả hai cùng nổi giận, cơn giận của một người trở thành duyên cho người kia, và cơn giận của người kia cũng trở thành duyên cho người này; thế là cả hai đều mệnh chung trong tiếng khóc của những người thân.
Manussā attasañcetanā ca parasañcetanā ca hetu cavanti, attasañcetanāya ca parasañcetanāya ca hetubhūtāya cavantīti attho.
Humans pass away due to both volition conceived by oneself and volition conceived by others; meaning, they pass away due to the conditions of both volition conceived by oneself and volition conceived by others.
Loài người mệnh chung do ý muốn tự mình và ý muốn của người khác làm duyên, có nghĩa là do ý muốn tự mình và ý muốn của người khác làm duyên.
Manussā hi kujjhitvā attanāva attānaṃ hatthehipi daṇḍehipi paharanti, rajjubandhanādīhipi bandhanti, asināpi sīsaṃ chindanti, visampi khādanti, papātepi patanti, udakampi pavisanti, aggimpi pavisanti, parepi daṇḍena vā satthane vā paharitvā mārenti.
For humans, when angry, strike themselves with their own hands or sticks, bind themselves with ropes and other bindings, cut off their own heads with a sword, consume poison, fall from precipices, enter water, or enter fire; they also kill others by striking them with a stick or a weapon.
Con người khi nổi giận, tự mình đánh mình bằng tay hoặc gậy, trói mình bằng dây thừng, v.v., chặt đầu bằng gươm, uống thuốc độc, nhảy xuống vực, lao vào nước, hoặc lao vào lửa; họ cũng đánh hoặc giết người khác bằng gậy hoặc vũ khí.
Evaṃ tesu attasañcetanāpi parasañcetanāpi kamati.
Thus, in their case, both volition conceived by oneself and volition conceived by others function.
Như vậy, trong những trường hợp đó, ý muốn tự mình và ý muốn của người khác đều vận hành.
Katame tena devā daṭṭhabbāti katame nāma te devā daṭṭhabbāti attho.
"Which devas are to be seen by that?" means, "What kind of devas are to be seen?"
Katame tena devā daṭṭhabbā (những vị trời nào nên được thấy bởi điều đó) có nghĩa là những vị trời nào nên được thấy.
Tena vā attabhāvena katame devā daṭṭhabbātipi attho.
It also means, "Which devas are to be seen by means of that individual existence?"
Cũng có nghĩa là những vị trời nào nên được thấy bởi tự thân đó.
Kasmā pana thero imaṃ pañhaṃ pucchati, kiṃ attanā kathetuṃ nappahotīti?
Why does the Elder ask this question? Is it that he himself is unable to explain?
Tại sao Trưởng lão lại hỏi câu hỏi này? Có phải ngài không thể tự mình nói ra không?
Pahoti, idaṃ pana padaṃ attano sabhāvena buddhavisayaṃ pañhanti thero na kathesi.
He is able, but the Elder did not state this passage as a question within the Buddha's domain by its own nature.
Ngài có thể, nhưng Trưởng lão không nói rằng câu này là một câu hỏi thuộc về phạm vi của Đức Phật theo bản chất của nó.
Tena daṭṭhabbāti tena attabhāvena daṭṭhabbā.
"To be seen by that" means to be seen by that individual existence.
Tena daṭṭhabbā (nên được thấy bởi điều đó) có nghĩa là nên được thấy bởi tự thân đó.
Ayaṃ pana pañho heṭṭhā kāmāvacarepi rūpāvacarepi labbhati, bhavaggena pana paricchinditvā kathito nippadesena kathito hotīti bhagavatā evaṃ kathito.
This question, however, is found both in the kāma-sphere and the rūpa-sphere, but it is said by the Blessed One in this way, having delimited it by the highest existence (bhavagga), meaning it is taught without remainder.
Vấn đề này được tìm thấy ở cõi Dục và cõi Sắc bên dưới, nhưng được nói bằng cách giới hạn ở cõi Hữu Đảnh là được nói một cách trọn vẹn, vì vậy đã được Đức Thế Tôn nói như vậy.
Āgantāro itthattanti itthabhāvaṃ kāmāvacarapañcakkhandhabhāvameva āgantāro, neva tatrūpapattikā na uparūpapattikā honti.
Those who come to this state (Āgantāro itthattaṃ) means those who come to this state of existence, which is the five aggregates of the kāma-sphere; they are neither reborn there nor in higher realms.
Những người sẽ trở lại trạng thái này nghĩa là những người sẽ trở lại trạng thái này, chính là trạng thái năm uẩn cõi Dục, họ không sanh ở đó cũng không sanh ở cõi trên.
Anāgantāro itthattanti imaṃ khandhapañcakaṃ anāgantāro, heṭṭhūpapattikā na honti, tatrūpapattikā vā uparūpapattikā vā tattheva vā parinibbāyino hontīti attho.
Those who do not come to this state (Anāgantāro itthattaṃ) means those who do not come to these five aggregates; they are not reborn in lower realms, but are reborn in that same realm or in higher realms, or attain final Nibbāna there itself.
Những người không trở lại trạng thái này nghĩa là những người không trở lại năm uẩn này, họ không sanh ở cõi dưới, hoặc sanh ở đó, hoặc sanh ở cõi trên, hoặc Bát-niết-bàn ngay tại đó. Đây là ý nghĩa.
Ettha ca heṭṭhimabhave nibbattānaṃ vasena uparūpapattikā veditabbā.
Here, those reborn in higher realms should be understood as having arisen in a lower existence.
Ở đây, cần hiểu là sanh ở cõi trên theo cách của những người đã sanh ở cõi dưới.
Bhavagge panetaṃ natthi.
However, this does not apply to the highest existence (bhavagga).
Nhưng điều này không có ở Hữu Đảnh.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở mọi nơi đều rõ ràng.
172. Dutiye atthapaṭisambhidāti pañcasu atthesu pabhedagataṃ ñāṇaṃ.
172. In the second*, atthapaṭisambhidā means knowledge of the five meanings in their distinctions.
172. Trong kinh thứ hai, nghĩa vô ngại giải là trí tuệ thấu suốt năm loại ý nghĩa.
Odhisoti kāraṇaso.
Odhiso means by way of cause.
Theo từng phần nghĩa là theo từng nguyên nhân.
Byañjanasoti akkharaso.
Byañjanaso means by way of letters.
Theo từng văn tự nghĩa là theo từng chữ cái.
Anekapariyāyenāti anekehi kāraṇehi.
Anekapariyāyenā means by many reasons.
Bằng nhiều phương diện nghĩa là bằng nhiều nguyên nhân.
Ācikkhāmīti kathemi.
Ācikkhāmī means I declare.
Ta chỉ dạy nghĩa là ta nói.
Desemīti pākaṭaṃ katvā kathemi.
Desemī means I declare by making it manifest.
Ta trình bày nghĩa là ta nói bằng cách làm cho rõ ràng.
Paññāpemīti jānāpemi.
Paññāpemī means I make known.
Ta tuyên bố nghĩa là ta làm cho biết.
Paṭṭhapemīti paṭṭhapetvā pavattetvā kathemi.
Paṭṭhapemī means I declare by establishing and setting forth.
Ta thiết lập nghĩa là ta nói bằng cách thiết lập và làm cho vận hành.
Vivarāmīti vivaṭaṃ katvā kathemi.
Vivarāmī means I declare by making it open.
Ta khai thị nghĩa là ta nói bằng cách làm cho rộng mở.
Vibhajāmīti vibhajitvā kathemi.
Vibhajāmī means I declare by analyzing.
Ta phân tích nghĩa là ta nói bằng cách phân chia.
Uttānīkaromīti gambhīraṃ uttānakaṃ katvā kathemi.
Uttānīkaromī means I declare by making the profound shallow.
Ta làm cho hiển lộ nghĩa là ta nói bằng cách làm cho điều sâu kín trở nên cạn cạn.
So maṃ pañhenāti so maṃ pañhena upagacchatu.
So maṃ pañhenā means let him approach me with a question.
Vị ấy với câu hỏi nghĩa là vị ấy hãy đến gặp ta với câu hỏi.
Ahaṃ veyyākaraṇenāti ahamassa pañhakathanena cittaṃ ārādhessāmi.
Ahaṃ veyyākaraṇenā means I shall gladden his mind by answering the question.
Ta với lời giải đáp nghĩa là ta sẽ làm cho tâm của vị ấy hoan hỷ bằng lời giải đáp câu hỏi.
Yo no dhammānaṃ sukusaloti yo amhākaṃ adhigatadhammānaṃ sukusalo satthā, so esa sammukhībhūto.
Yo no dhammānaṃ sukusalo means the Teacher, who is highly skilled in the Dhamma we have attained, is present.
Vị thiện xảo về các pháp của chúng ta nghĩa là vị Bậc Đạo Sư thiện xảo về các pháp mà chúng ta đã chứng ngộ, vị ấy đang hiện diện.
Yadi mayā atthapaṭisambhidā na sacchikatā, ‘‘sacchikarohi tāva sāriputtā’’ti vatvā maṃ paṭibāhissatīti satthu purato nisinnakova sīhanādaṃ nadati.
If the knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā) has not been realized by me, he will stop me, saying, "Sāriputta, realize it first," but sitting before the Teacher, he roars a lion's roar.
Nếu ta chưa chứng ngộ nghĩa vô ngại giải, Ngài sẽ khiển trách ta bằng cách nói: "Này Sāriputta, hãy chứng ngộ trước đã." Như vậy, ngài rống lên tiếng rống sư tử ngay khi đang ngồi trước mặt Bậc Đạo Sư.
Iminā upāyena sabbattha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood everywhere.
Theo phương pháp này, ý nghĩa cần được hiểu ở mọi nơi.
Imāsu ca pana paṭisambhidāsu tisso paṭisambhidā lokiyā, atthapaṭisambhidā lokiyalokuttarāti.
Among these paṭisambhidā, three paṭisambhidā are mundane, and atthapaṭisambhidā is both mundane and supramundane.
Và trong các pháp vô ngại giải này, ba pháp vô ngại giải là pháp thế gian, còn nghĩa vô ngại giải là pháp thế gian và siêu thế.
173. Tatiye phassāyatanānanti phassākarānaṃ, phassassa uppattiṭṭhānānanti attho.
173. In the third*, phassāyatanānaṃ means the sources of contact, meaning the places where contact arises.
173. Trong kinh thứ ba, các xứ của xúc nghĩa là các nhân của xúc, là nơi sanh khởi của xúc.
Atthaññaṃ kiñcīti etesu asesato niruddhesu tato paraṃ koci appamattakopi kileso atthīti pucchati.
Atthaññaṃ kiñcī means he asks if there is any other defilement, even a small amount, after these have been completely ceased.
Có điều gì khác nghĩa là, khi những thứ này đã diệt tận không còn dư sót, ngài hỏi rằng có còn phiền não nào khác, dù chỉ một chút, hay không.
Natthaññaṃ kiñcīti idhāpi ‘‘appamattakopi kileso natthī’’ti pucchati.
Natthaññaṃ kiñcī means here too he asks, "Is there no defilement, even a small amount?"
Không có điều gì khác ở đây cũng hỏi rằng "có phải không còn phiền não nào, dù chỉ một chút, hay không".
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two pairs.
Trong hai cặp còn lại cũng theo phương pháp này.
Ime pana cattāropi pañhe sassatucchedaekaccasassataamarāvikkhepavasena pucchati.
These four questions, however, he asks in terms of eternalism, annihilationism, partial eternalism, and evasive equivocation.
Và bốn câu hỏi này được hỏi theo cách của thường kiến, đoạn kiến, một phần thường kiến, và ngụy biện trườn uốn như con lươn.
Tenassa thero pucchitapucchitaṃ paṭibāhanto mā hevanti āha.
Therefore, the Elder, refuting each question asked, said: "Do not say so!"
Do đó, vị trưởng lão, trong khi bác bỏ từng câu hỏi, đã nói chớ có như vậy.
Ettha hiiti nipātamattaṃ, evaṃ mā bhaṇīti attho.
Here, "hi" is merely a particle; the meaning is "do not speak thus".
Ở đây, hi chỉ là một tiểu từ, có nghĩa là "đừng nói như vậy".
Attūpaladdhivaseneva ‘‘atthaññaṃ kiñci añño koci attā nāma atthī’’ti sassatādiākārena pucchati.
He asks in the manner of eternalism, etc., based on the apprehension of self, saying, "Is there any other self, or any other self that exists?"
Ngài hỏi theo cách của thường kiến v.v... chính là do chấp thủ về tự ngã rằng "có điều gì khác, có một tự ngã nào khác hay không".
Kiṃ panesa attūpaladdhikoti?
But is he one who apprehends a self?
Nhưng phải chăng ngài là người có chấp thủ về tự ngã?
Na attūpaladdhiko.
No, he is not one who apprehends a self.
Không phải là người có chấp thủ về tự ngã.
Evaṃladdhiko pana tattheko bhikkhu nisinno, so pucchituṃ na sakkoti.
However, there was a bhikkhu sitting there who held such a view, but he was unable to ask.
Nhưng có một vị tỳ khưu có tà kiến như vậy đang ngồi ở đó, vị ấy không thể hỏi.
Tassa laddhiṃ vissajjāpanatthaṃ evaṃ pucchati.
He asks thus in order to dispel that bhikkhu's view.
Ngài hỏi như vậy để giải trừ tà kiến của vị ấy.
Yepi ca anāgate evaṃladdhikā bhavissanti, tesaṃ ‘‘buddhakālepeso pañho mahāsāvakehi vissajjito’’ti vacanokāsupacchedanatthaṃ pucchatiyeva.
And also, he asks in order to cut off the opportunity for those who will hold such views in the future to say, "This question was resolved by the great disciples during the time of the Buddha."
Và ngài cũng hỏi để cắt đứt cơ hội biện luận của những người có tà kiến như vậy trong tương lai, rằng "vào thời Đức Phật, câu hỏi này đã được các vị đại thinh văn giải quyết".
Appapañcaṃ papañcetīti na papañcetabbaṭṭhāne papañcaṃ karoti, anācaritabbaṃ maggaṃ carati.
"He proliferates what is not to be proliferated" means he creates proliferation in a place where it should not be proliferated; he travels a path that should not be traveled.
Hý luận điều không nên hý luận nghĩa là làm cho hý luận sanh khởi ở nơi không nên hý luận, đi vào con đường không nên thực hành.
Tāvatā papañcassa gatīti yattakā channaṃ phassāyatanānaṃ gati, tattakāva taṇhādiṭṭhimānappabhedassa papañcassa gati.
"Thus far is the extent of proliferation" means that the extent of proliferation, characterized by craving, views, and conceit, is as far as the extent of the six sense bases.
Phạm vi của hý luận chỉ đến chừng ấy nghĩa là phạm vi của sáu xứ của xúc đến đâu, thì phạm vi của hý luận, vốn được phân loại thành ái, tà kiến và ngã mạn, cũng chỉ đến đó.
Channaṃ, āvuso, phassāyatanānaṃ asesavirāganirodhā papañcanirodho papañcavūpasamoti etesu chasu āyatanesu sabbaso niruddhesu papañcāpi niruddhāva honti, vūpasantāva hontīti attho.
"Friends, with the complete fading away and cessation of the six sense bases, there is the cessation of proliferation, the appeasement of proliferation" means that when these six bases have completely ceased, proliferations also cease and are appeased.
Này hiền giả, do sự ly tham và đoạn diệt không còn dư sót sáu xứ của xúc, nên có sự đoạn diệt hý luận, sự lắng dịu hý luận nghĩa là khi sáu xứ này được đoạn diệt hoàn toàn, thì các hý luận cũng được đoạn diệt, được lắng dịu. Đây là ý nghĩa.
Āruppe pana puthujjanadevatānaṃ kiñcāpi pañca phassāyatanāni niruddhāni, chaṭṭhassa pana aniruddhattā tayopi papañcā appahīnāva.
In the formless realms, for ordinary beings and devas, although five sense bases have ceased, the sixth has not ceased, and thus all three proliferations remain unabandoned.
Nhưng đối với các vị trời phàm phu ở cõi Vô Sắc, mặc dù năm xứ của xúc đã được đoạn diệt, nhưng vì xứ thứ sáu chưa được đoạn diệt, nên cả ba loại hý luận vẫn chưa được đoạn trừ.
Apica pañcavokārabhavavaseneva pañho kathitoti.
Furthermore, the question is taught in terms of the five-constituent existence.
Hơn nữa, câu hỏi này được nói theo cách của cõi hữu Năm Uẩn.
Catutthe imināva nayena attho veditabbo.
In the fourth*, the meaning should be understood in the same way.
Trong kinh thứ tư, ý nghĩa cần được hiểu theo phương pháp này.
175-176. Pañcame vijjāyantakaro hotīti vijjāya vaṭṭadukkhassa antakaro hoti, sakalaṃ vaṭṭadukkhaṃ paricchinnaṃ parivaṭumaṃ katvā tiṭṭhatīti.
In the fifth*, "he makes an end of suffering through knowledge" means he makes an end of the suffering of saṃsāra through knowledge; he stands having completely encompassed and delimited all suffering of saṃsāra.
175-176. Trong kinh thứ năm, trở thành người chấm dứt bằng minh nghĩa là trở thành người chấm dứt khổ luân hồi bằng minh, tức là đứng vững sau khi đã xác định và bao trùm toàn bộ khổ luân hồi.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining passages.
Trong các câu còn lại cũng theo phương pháp này.
Saupādānoti sagahaṇova hutvā.
"Saupādāno" means still grasping.
Có chấp thủ nghĩa là có sự nắm giữ.
Antakaro abhavissāti vaṭṭadukkhassa antaṃ katvā ṭhito abhavissa.
"He would have made an end" means he would have stood having made an end to the suffering of saṃsāra.
Đã là người chấm dứt nghĩa là đã đứng vững sau khi đã chấm dứt khổ luân hồi.
Caraṇasampannoti pannarasadhammabhedena caraṇena samannāgato.
"Endowed with conduct" means endowed with conduct, which is distinguished by the fifteen qualities.
Thành tựu minh và hạnh nghĩa là được trang bị với hạnh, được phân loại thành mười lăm pháp.
Yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ antakaro hotīti yathāsabhāvaṃ maggapaññāya jānitvā passitvā vaṭṭadukkhassa antaṃ katvā ṭhito nāma hotīti arahattanikūṭena pañhaṃ niṭṭhapesi.
"Knowing and seeing things as they are, he makes an end" means that having known and seen things as they are with the wisdom of the path, he stands as one who has made an end to the suffering of saṃsāra; thus, he concluded the question with the pinnacle of Arahantship.
Thấy biết như thật, trở thành người chấm dứt nghĩa là, sau khi đã biết và thấy đúng với thực tánh bằng tuệ của đạo, vị ấy được gọi là người đã đứng vững sau khi đã chấm dứt khổ luân hồi. Ngài kết thúc câu hỏi bằng đỉnh cao là A-la-hán quả.
Chaṭṭhaṃ heṭṭhā ekakanipātavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The sixth* should be understood in the manner stated in the commentary on the Ekakanipāta below.
Kinh thứ sáu cần được hiểu theo phương pháp đã nói trong chú giải phẩm Một Pháp ở dưới.
177. Sattame ajjhattikāti kesādīsu vīsatiyā koṭṭhāsesu thaddhākāralakkhaṇā pathavīdhātu.
In the seventh*, "internal" refers to the earth element characterized by hardness among the twenty constituents such as hair.
177. Trong kinh thứ bảy, thuộc nội phần là địa đại có đặc tính cứng chắc trong hai mươi thể trược như tóc v.v...
Bāhirāti bahiddhā anindriyabaddhesu pāsāṇapabbatādīsu thaddhākāralakkhaṇā pathavīdhātu.
"External" refers to the earth element characterized by hardness in external objects not bound to the senses, such as rocks and mountains.
Thuộc ngoại phần là địa đại có đặc tính cứng chắc ở bên ngoài, trong những vật không gắn liền với căn như đá, núi v.v...
Imināva nayena sesāpi dhātuyo veditabbā.
The other elements should be understood in the same way.
Theo phương pháp này, các đại còn lại cũng cần được hiểu.
Netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attāti idaṃ tayaṃ taṇhāmānadiṭṭhiggāhapaṭikkhepavasena vuttaṃ.
"This is not mine, I am not this, this is not my self" – these three are stated by way of refuting the grasping of craving, conceit, and wrong view.
Cái này không phải của tôi, đây không phải là tôi, đây không phải tự ngã của tôi, ba câu này được nói theo cách bác bỏ sự chấp thủ của ái, mạn và kiến.
Sammappaññāya daṭṭhabbanti hetunā kāraṇena maggapaññāya passitabbaṃ.
"To be seen with right wisdom" means to be seen with the wisdom of the path due to a cause.
Cần phải thấy bằng chánh tuệ nghĩa là cần phải thấy bằng tuệ của đạo, với nhân và duyên.
Disvāti sahavipassanāya maggapaññāya passitvā.
"Having seen" means having seen with the wisdom of the path, together with insight.
Sau khi thấy nghĩa là sau khi thấy bằng tuệ của đạo cùng với tuệ quán.
Acchecchi taṇhanti maggavajjhataṇhaṃ samūlakaṃ chindi.
"He cut off craving" means he utterly destroyed craving, which is to be abandoned by the path.
Đã cắt đứt ái nghĩa là đã chặt đứt tận gốc rễ ái, thứ bị đạo đoạn trừ.
Vivattayi saṃyojananti dasavidhampi saṃyojanaṃ vivattayi ubbattetvā pajahi.
"He unraveled the fetters" means he unraveled and abandoned all ten fetters.
Đã tháo gỡ kiết sử nghĩa là đã tháo gỡ, nhổ bỏ và từ bỏ cả mười loại kiết sử.
Sammā mānābhisamayāti hetunā kāraṇena navavidhassa mānassa pahānābhisamayā.
"Through the full comprehension of conceit" means due to the full comprehension of the abandonment of the nine kinds of conceit.
Do chánh trí thắng tri về ngã mạn nghĩa là do nhân, do duyên, do sự thắng tri về việc đoạn trừ chín loại ngã mạn.
Antamakāsi dukkhassāti vaṭṭadukkhaṃ paricchinnaṃ parivaṭumaṃ akāsi, katvā ṭhitoti attho.
"He made an end of suffering" means he completely delimited and encompassed the suffering of saṃsāra; the meaning is that he stood having done so.
Đã chấm dứt khổ nghĩa là đã làm cho khổ luân hồi được xác định, được bao trùm; tức là đã đứng vững sau khi đã làm xong việc ấy.
Iti satthārā saṃyuttamahānikāye rāhulovāde (saṃ. ni. 3.91 ādayo) vipassanā kathitā, cūḷarāhulovādepi (ma. ni. 3.416 ādayo) vipassanā kathitā, ambalaṭṭhikarāhulovāde (ma. ni. 2.107 ādayo) daharasseva sato musāvādā veramaṇī kathitā, mahārāhulovāde (ma. ni. 2.113 ādayo) vipassanā kathitā.
Thus, insight was taught by the Teacher in the Rāhulovāda of the Saṃyutta Mahānikāya, insight was also taught in the Cūḷarāhulovāda, the abstention from false speech was taught to young Rāhula in the Ambalaṭṭhikarāhulovāda, and insight was taught in the Mahārāhulovāda.
Như vậy, trong kinh Rāhulovāda thuộc Saṃyutta Mahānikāya, vipassanā đã được thuyết giảng; trong kinh Cūḷarāhulovāda, vipassanā cũng được thuyết giảng; trong kinh Ambalaṭṭhikarāhulovāda, sự từ bỏ nói dối đã được thuyết giảng cho một người trẻ; trong kinh Mahārāhulovāda, vipassanā đã được thuyết giảng.
Imasmiṃ aṅguttaramahānikāye ayaṃ catukoṭikasuññatā nāma kathitāti.
In this Aṅguttara Mahānikāya, this four-fold emptiness is taught.
Trong Aṅguttara Mahānikāya này, tứ cú không tánh đã được thuyết giảng.
178. Aṭṭhame santaṃ cetovimuttinti aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ aññataraṃ samāpattiṃ.
178. In the eighth, peaceful liberation of mind means one of the eight attainments.
178. Trong bài thứ tám, santaṃ cetovimutti (tâm giải thoát an tịnh) có nghĩa là một trong tám thiền chứng.
Sakkāyanirodhanti tebhūmakavaṭṭasaṅkhātassa sakkāyassa nirodhaṃ, nibbānanti attho.
Cessation of sakkāya means the cessation of sakkāya, which is reckoned as the cycle of the three realms; the meaning is Nibbāna.
Sakkāyanirodha (diệt trừ sắc thân) có nghĩa là sự diệt trừ sakkāya (thân kiến) là vòng luân hồi ba cõi, tức là Niết-bàn.
Na pakkhandatīti ārammaṇavasena na pakkhandati.
Does not leap forth means does not leap forth in the manner of an object.
Na pakkhandati (không lao tới) nghĩa là không lao tới theo đối tượng.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các đoạn văn còn lại, ý nghĩa cũng tương tự.
Na pāṭikaṅkhoti na pāṭikaṅkhitabbo.
Not to be expected means not to be expected.
Na pāṭikaṅkho (không đáng mong đợi) nghĩa là không nên mong đợi.
Lepagatenāti lepamakkhitena.
With a hand smeared with resin means with a hand smeared with resin.
Lepagatenā (bị dính bùn) nghĩa là bị bôi bùn.
Imasmiñca panatthe nadīpāraṃ gantukāmapurisopammaṃ āharitabbaṃ – eko kira puriso caṇḍasotāya vāḷamacchākulāya nadiyā pāraṃ gantukāmo ‘‘orimaṃ tīraṃ sāsaṅkaṃ sappaṭibhayaṃ, pārimaṃ tīraṃ khemaṃ appaṭibhayaṃ, kiṃ nu kho katvā pāraṃ gamissāmī’’ti paṭipāṭiyā ṭhite aṭṭha kakudharukkhe disvā ‘‘sakkā imāya rukkhapaṭipāṭiyā gantu’’nti manasikatvā ‘‘kakudharukkhā nāma maṭṭhasākhā honti, sākhāya hatthā na saṇṭhaheyyu’’nti nigrodhapilakkharukkhādīnaṃ aññatarassa lākhāya hatthapāde makkhetvā dakkhiṇahatthena ekaṃ sākhaṃ gaṇhi.
In this connection, the simile of a man desiring to cross a river should be brought forth—it is said that a certain man, desiring to cross a river with a swift current and infested with fierce fish, thought, "This near bank is perilous and fearful, the far bank is secure and fearless. What should I do to cross to the other side?" Seeing eight kakudha trees standing in a row, he resolved, "It is possible to go by this row of trees." Thinking, "Kakudha trees have smooth branches, hands would not hold firm on the branches," he smeared his hands and feet with lac from a nigrodha or pilakkha tree, or another such tree, and grasped a branch with his right hand.
Trong trường hợp này, nên đưa ra ví dụ về người đàn ông muốn qua sông – có một người đàn ông muốn vượt qua một con sông có dòng chảy xiết và đầy cá dữ, anh ta nghĩ: “Bờ bên này đầy nguy hiểm và đáng sợ, bờ bên kia an toàn và không đáng sợ, mình phải làm gì để qua sông đây?” Anh ta nhìn thấy tám cây kakudha đứng thành hàng và nghĩ: “Có thể đi qua bằng cách theo hàng cây này.” Sau đó, anh ta suy nghĩ: “Cây kakudha có cành trơn, tay sẽ không bám chắc được.” Thế là anh ta bôi nhựa cây của một trong các cây như nigrodha, pilakkha, v.v., lên tay và chân, rồi dùng tay phải nắm một cành.
Hattho tattheva lagi.
His hand stuck there.
Tay anh ta dính chặt vào đó.
Puna vāmahatthena dakkhiṇapādena vāmapādenāti cattāropi hatthapādā tattheva lagiṃsu.
Then, with his left hand, his right foot, and his left foot, all four hands and feet stuck there.
Sau đó, tay trái, chân phải, chân trái – cả bốn tay chân đều dính chặt vào đó.
So adhosiro lambamāno uparinadiyaṃ deve vuṭṭhe puṇṇāya nadiyā sote nimuggo kumbhīlādīnaṃ bhakkho ahosi.
Hanging upside down, he was submerged in the full river's current when rain fell upstream, and became prey for crocodiles and other creatures.
Anh ta treo lủng lẳng đầu xuống, khi trời mưa ở thượng nguồn, nước sông dâng cao, anh ta bị nhấn chìm trong dòng nước và trở thành mồi cho cá sấu và các loài khác.
Suddhena hatthenāti sudhotena parisuddhahatthena.
With a clean hand means with a washed, pure hand.
Suddhena hatthena (bằng tay sạch) nghĩa là bằng tay đã được rửa sạch.
Imasmimpi atthe tādisameva opammaṃ kātabbaṃ – tatheva hi pāraṃ gantukāmo puriso ‘‘kakudharukkhā nāma maṭṭhasākhā, kiliṭṭhahatthena gaṇhantassa hattho parigaleyyā’’ti hatthapāde sudhote katvā ekaṃ sākhaṃ gaṇhitvā paṭhamaṃ rukkhaṃ āruḷho.
In this connection too, a similar simile should be made—just as that man desiring to cross, thinking, "Kakudha trees have smooth branches; if one grasps with a dirty hand, the hand might slip," made his hands and feet clean and pure, grasped a branch, and climbed the first tree.
Trong trường hợp này, cũng nên đưa ra một ví dụ tương tự – người đàn ông muốn qua sông đó, nghĩ rằng: “Cây kakudha có cành trơn, nếu nắm bằng tay bẩn thì tay sẽ trượt,” nên đã rửa sạch tay và chân, rồi nắm một cành cây và leo lên cây thứ nhất.
Tato otaritvā dutiyaṃ…pe… tato otaritvā aṭṭhamaṃ, aṭṭhamarukkhato otaritvā pārimatīre khemantabhūmiṃ gato.
Then descending from that, he climbed the second… and so on… then descending from that, he climbed the eighth, and descending from the eighth tree, he reached the secure ground on the far bank.
Sau đó, anh ta xuống khỏi cây đó và leo lên cây thứ hai… (v.v.)… rồi xuống khỏi cây đó và leo lên cây thứ tám, từ cây thứ tám, anh ta xuống và đến nơi an toàn ở bờ bên kia.
Tattha ‘‘imehi rukkhehi pārimatīraṃ gamissāmī’’ti tassa purisassa cintitakālo viya yogino ‘‘aṭṭha samāpattiyo samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya arahattaṃ gamissāmī’’ti cintitakālo, suddhena hatthena sākhāgahaṇaṃ viya jhānavipassanānaṃ pāripanthikadhamme sodhetvā samāpattisamāpajjanaṃ.
Here, the time when that man thought, "I will go to the far bank by these trees," is like the time when the yogī thinks, "I will attain the eight attainments, and rising from the attainments, I will attain Arahantship." Grasping a branch with a clean hand is like attaining samāpatti after purifying the obstructive defilements to jhāna and vipassanā.
Ở đây, thời điểm người đàn ông đó nghĩ: “Mình sẽ qua bờ bên kia bằng những cây này,” được xem như thời điểm hành giả nghĩ: “Mình sẽ nhập tám thiền định, rồi xuất định và đạt được A-la-hán (arahatta)”; việc nắm cành cây bằng tay sạch được xem như việc nhập định sau khi đã thanh lọc những chướng ngại của thiền định và tuệ quán.
Tattha paṭhamarukkhārohaṇakālo viya paṭhamajjhānasamāpattikālo, paṭhamarukkhato oruyha dutiyaṃ āruḷhakālo viya paṭhamajjhāne nikantiyā abaddhassa tato vuṭṭhāya dutiyajjhānasamāpannakālo…pe… sattamarukkhato oruyha aṭṭhamaṃ āruḷhakālo viya ākiñcaññāyatanasamāpattiyaṃ nikantiyā abaddhassa tato vuṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanasamāpannakālo.
There, the time of climbing the first tree is like the time of attaining the first jhāna samāpatti; the time of descending from the first tree and climbing the second is like the time of not being bound by craving to the first jhāna, rising from it, and attaining the second jhāna… and so on… the time of descending from the seventh tree and climbing the eighth is like the time of not being bound by craving to the sphere of nothingness, rising from it, and attaining the sphere of neither perception nor non-perception.
Ở đây, thời điểm leo lên cây thứ nhất được xem như thời điểm nhập sơ thiền (paṭhamajjhāna), thời điểm xuống khỏi cây thứ nhất và leo lên cây thứ hai được xem như thời điểm xuất khỏi sơ thiền mà không bị dính mắc vào sự ham muốn, rồi nhập nhị thiền (dutiyajjhāna)… (v.v.)… thời điểm xuống khỏi cây thứ bảy và leo lên cây thứ tám được xem như thời điểm xuất khỏi định vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) mà không bị dính mắc vào sự ham muốn, rồi nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana).
Aṭṭhamarukkhato oruyha pārimatīraṃ khemantabhūmiṃ gatakālo viya nevasaññānāsaññāyatane nikantiyā abaddhassa samāpattito vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattappattakālo veditabbo.
The time of descending from the eighth tree and reaching the secure ground on the far bank is to be understood as the time of not being bound by craving to the sphere of neither perception nor non-perception, rising from that attainment, contemplating the formations, and attaining Arahantship.
Thời điểm xuống khỏi cây thứ tám và đến nơi an toàn ở bờ bên kia được xem như thời điểm xuất khỏi phi tưởng phi phi tưởng xứ mà không bị dính mắc vào sự ham muốn, rồi quán xét các hành (saṅkhāra) và đạt được A-la-hán.
Avijjāppabhedaṃ manasi karotīti aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇabhūtāya gaṇabahalamahāavijjāya pabhedasaṅkhātaṃ arahattaṃ manasi karoti.
He attends to the destruction of ignorance means he attends to Arahantship, which is the destruction of gross ignorance, which is unknowing in eight instances.
Avijjāppabhedaṃ manasi karoti (chú tâm đến sự phá vỡ vô minh) nghĩa là chú tâm đến A-la-hán, tức là sự phá vỡ vô minh lớn (mahāavijjā) vốn là sự vô tri ở tám phương diện.
Na pakkhandatīti ārammaṇavaseneva na pakkhandati.
Na pakkhandati means it does not rush in, due to the power of the object.
Na pakkhandati (không lao tới) nghĩa là không lao tới theo đối tượng.
Jambālīti gāmato nikkhantassa mahāudakassa patiṭṭhānabhūto mahāāvāṭo.
Jambālī means a large pit that serves as a receptacle for the great water that has flowed out of the village.
Jambālī (vũng lầy) là một hố lớn nơi nước lớn chảy ra từ làng đọng lại.
Anekavassagaṇikāti gāmassa vā nagarassa vā uppannakāleyeva uppannattā anekāni vassagaṇāni uppannāya etissāti anekavassagaṇikā.
Anekavassagaṇikā means that it has existed for many years, having arisen at the very time the village or town came into being.
Anekavassagaṇikā (nhiều năm tuổi) nghĩa là đã có nhiều năm tuổi vì nó xuất hiện cùng thời điểm với làng hoặc thành phố.
Āyamukhānīti catasso pavisanakandarā.
Āyamukhāni means the four entering channels.
Āyamukhānī (các cửa vào) là bốn hang động để đi vào.
Apāyamukhānīti apavāhanacchiddāni.
Apāyamukhāni means the drainage holes.
Apāyamukhānī (các cửa thoát) là các lỗ thoát nước.
Na āḷippabhedo pāṭikaṅkhoti na pāḷippabhedo pāṭikaṅkhitabbo.
Na āḷippabhedo pāṭikaṅkho means that a breach of the embankment is not to be expected.
Na āḷippabhedo pāṭikaṅkho (không đáng mong đợi sự vỡ bờ) nghĩa là không nên mong đợi sự vỡ bờ.
Na hi tato udakaṃ uṭṭhāya pāḷiṃ bhinditvā kacavaraṃ gahetvā mahāsamuddaṃ pāpuṇāti.
For the water does not rise from there, break the embankment, take the refuse, and reach the great ocean.
Thật vậy, nước từ đó không dâng lên, phá vỡ bờ, cuốn theo rác rưởi và chảy ra đại dương.
Imassa panatthassa vibhāvanatthaṃ uyyānagavesakaopammaṃ āharitabbaṃ.
To clarify this meaning, the simile of the garden-seeker should be introduced.
Để giải thích ý nghĩa này, nên đưa ra ví dụ về người tìm kiếm khu vườn.
Eko kira nagaravāsiko kulaputto uyyānaṃ gavesanto nagarato nātidūre naccāsanne mahantaṃ jambāliṃ addasa.
It is said that a certain young man, a resident of the city, searching for a garden, saw a large jambālī not too far from the city, nor too close.
Có một người con trai gia đình sống ở thành phố, khi tìm kiếm một khu vườn, anh ta nhìn thấy một vũng lầy lớn không quá xa cũng không quá gần thành phố.
So ‘‘imasmiṃ ṭhāne ramaṇīyaṃ uyyānaṃ bhavissatī’’ti sallakkhetvā kuddālaṃ ādāya cattāripi kandarāni pidhāya apavāhanacchiddāni vivaritvā aṭṭhāsi.
Thinking, "A delightful garden will be here," he took a spade, closed all four channels, opened the drainage holes, and stood by.
Anh ta nhận thấy: “Ở nơi này sẽ có một khu vườn đẹp,” rồi cầm cuốc, lấp kín cả bốn hang động và mở các lỗ thoát nước, rồi đứng đó.
Devo na sammā vassi, avasesaudakaṃ apavāhanacchiddena parissavitvā gataṃ.
The deity did not rain properly, and the remaining water flowed out through the drainage holes.
Trời không mưa đúng lúc, nước còn lại chảy ra qua các lỗ thoát nước.
Cammakhaṇḍapilotikādīni tattheva pūtikāni jātāni, pāṇakā saṇṭhitā, samantā anupagamanīyā jātā.
Pieces of leather, rags, and the like became putrid right there; insects multiplied, making the place inaccessible from all sides.
Các mảnh da, vải vụn, v.v., ở đó đều thối rữa, côn trùng sinh sôi, khiến xung quanh trở nên không thể đến gần.
Upagatānampi nāsāpuṭe pidhāya pakkamitabbaṃ hoti.
Even those who approached had to cover their nostrils and depart.
Ngay cả những người đến gần cũng phải bịt mũi rồi bỏ đi.
So katipāhena āgantvā paṭikkamma ṭhito oloketvā ‘‘na sakkā upagantu’’nti pakkāmi.
After a few days, he came, stood back, looked, and departed, thinking, "It is impossible to approach."
Vài ngày sau, anh ta đến, lùi lại và đứng nhìn, rồi bỏ đi vì nghĩ: “Không thể đến gần được.”
Tattha nagaravāsī kulaputto viya yogāvacaro daṭṭhabbo, uyyānaṃ gavesantena gāmadvāre jambāliyā diṭṭhakālo viya cātumahābhūtikakāyo, āyamukhānaṃ pihitakālo viya dhammassavanodakassa aladdhakālo, apāyamukhānaṃ vivaṭakālo viya chadvārikasaṃvarassa vissaṭṭhakālo, devassa sammā avuṭṭhakālo viya sappāyakammaṭṭhānassa aladdhakālo, avasesaudakassa apāyamukhehi parissavitvā gatakālo viya abbhantare guṇānaṃ parihīnakālo, udakassa uṭṭhāya pāḷiṃ bhinditvā kacavaraṃ ādāya mahāsamuddaṃ pāpuṇituṃ asamatthakālo viya arahattamaggena avijjāpāḷiṃ bhinditvā kilesarāsiṃ vidhamitvā nibbānaṃ sacchikātuṃ asamatthakālo, cammakhaṇḍapilotikādīnaṃ tattheva pūtibhāvo viya abbhantare rāgādikilesehi paripūritakālo, tassa āgantvā disvā vippaṭisārino gatakālo viya vaṭṭasamaṅgipuggalassa vaṭṭe abhiratakālo veditabbo.
Here, the young man, a resident of the city, should be seen as the yogāvacara; the time he saw the jambālī at the village gate while searching for a garden, as the physical body composed of the four great elements; the time the entering channels were closed, as the time when the water of Dhamma-listening was not obtained; the time the drainage holes were opened, as the time when the six-door restraint was neglected; the time the deity did not rain properly, as the time when a suitable meditation object was not obtained; the time the remaining water flowed out through the drainage holes, as the time when the virtues within diminished; the time the water was unable to rise, break the embankment, take the refuse, and reach the great ocean, as the time when one is unable to break the embankment of ignorance through the path of Arahantship, dispel the mass of defilements, and realize Nibbāna; the putrefaction of the leather pieces, rags, and the like right there, as the time when one is filled with defilements such as greed within; and his coming, seeing, feeling remorse, and departing, as the time when a being entangled in saṃsāra delights in saṃsāra.
Ở đây, người con trai gia đình sống ở thành phố được xem như hành giả (yogāvacara), thời điểm anh ta nhìn thấy vũng lầy ở cổng làng khi tìm kiếm khu vườn được xem như thân tứ đại (cātumahābhūtikakāyo), thời điểm các cửa vào bị đóng kín được xem như thời điểm không có nước nghe pháp (dhammassavana), thời điểm các cửa thoát được mở ra được xem như thời điểm xả bỏ sự phòng hộ sáu căn môn (chadvārikasaṃvara), thời điểm trời không mưa đúng lúc được xem như thời điểm không có đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) phù hợp, thời điểm nước còn lại chảy ra qua các lỗ thoát nước được xem như thời điểm các thiện pháp (guṇa) bên trong bị suy giảm, thời điểm nước không thể dâng lên, phá vỡ bờ, cuốn theo rác rưởi và chảy ra đại dương được xem như thời điểm không thể phá vỡ bức tường vô minh bằng con đường A-la-hán, tiêu diệt khối phiền não (kilesa) và chứng đạt Nibbāna, việc các mảnh da, vải vụn, v.v., thối rữa ở đó được xem như thời điểm bên trong bị tràn ngập bởi các phiền não như tham ái (rāga), v.v., và thời điểm anh ta đến, nhìn thấy và bỏ đi trong sự hối tiếc được xem như thời điểm người phàm (vaṭṭasamaṅgipuggala) say mê trong vòng luân hồi.
Idhāpi tadeva opammaṃ āharitabbaṃ.
Here too, the same simile should be introduced.
Ở đây cũng nên đưa ra ví dụ tương tự.
Tattha āyamukhānaṃ vivaṭakālo viya sappāyadhammassavanassa laddhakālo, apāyamukhānaṃ pihitakālo viya chasu dvāresu saṃvarassa paccupaṭṭhitakālo, devassa sammā vuṭṭhakālo viya sappāyakammaṭṭhānassa laddhakālo, udakassa uṭṭhāya pāḷiṃ bhinditvā kacavaraṃ ādāya mahāsamuddaṃ pattakālo viya arahattamaggena avijjaṃ bhinditvā akusalarāsiṃ vidhamitvā arahattaṃ sacchikatakālo, āyamukhehi paviṭṭhena udakena sarassa paripuṇṇakālo viya abbhantare lokuttaradhammehi paripuṇṇakālo, samantato vatiṃ katvā rukkhe ropetvā uyyānamajjhe pāsādaṃ māpetvā nāṭakāni paccupaṭṭhapetvā subhojanaṃ bhuñjantassa nisinnakālo viya dhammapāsādaṃ āruyha nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā nisinnakālo veditabbo.
Therein, the time of obtaining beneficial Dhamma-listening is like the time when gates for gain are open; the time when restraint at the six doors is present is like the time when gates to loss are closed; the time of obtaining a beneficial meditation subject is like the time when the sky rightly rains; the time of realizing Arahantship by breaking ignorance with the Arahant path and dispelling the heap of unwholesome deeds is like the time when water rises, breaks a dam, carries away rubbish, and reaches the great ocean; the time when one is filled with supramundane qualities internally is like the time when a lake is filled with water entering through its inlets; it is to be understood as the time when one ascends the palace of Dhamma, attains Fruition-attainment with Nibbāna as the object, and sits down, like a person who, having made a fence all around, planted trees, built a palace in the middle of a garden, presented plays, and eaten good food, sits down.
Ở đây, thời điểm có được sự lắng nghe Chánh pháp lợi ích ví như thời điểm các cửa ngõ thu nhập được mở ra; thời điểm có được sự phòng hộ sáu căn ví như thời điểm các cửa ngõ đọa xứ được đóng lại; thời điểm có được đề mục thiền định lợi ích ví như thời điểm trời mưa đúng lúc; thời điểm chứng đắc A-la-hán quả ví như thời điểm nước dâng cao, phá vỡ bờ đê, cuốn trôi rác rưởi và đổ ra biển lớn – đó là thời điểm phá vỡ vô minh bằng đạo A-la-hán, tiêu diệt khối bất thiện và chứng ngộ A-la-hán; thời điểm bên trong được tràn đầy các pháp siêu thế ví như thời điểm hồ nước được tràn đầy bởi nước chảy vào từ các cửa ngõ thu nhập; thời điểm an trú trong quả định với Niết bàn làm đối tượng, sau khi đã leo lên lầu pháp, ví như thời điểm ngồi xuống thưởng thức bữa ăn ngon, sau khi đã xây tường rào xung quanh, trồng cây, xây cung điện giữa vườn và trình diễn các vở kịch.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here has an obvious meaning.
Phần còn lại ở đây chỉ là nghĩa hiển nhiên.
Desanā pana lokiyalokuttaramissikā kathitāti.
The discourse, however, is taught as a mixture of worldly and supramundane.
Tuy nhiên, bài giảng đã được nói là sự pha trộn giữa thế gian và siêu thế.
180. Dasame bhoganagare viharatīti parinibbānasamaye cārikaṃ caranto taṃ nagaraṃ patvā tattha viharati.
180. In the tenth, bhoganagare viharatīti: while wandering at the time of his final Nibbāna, he reached that town and stayed there.
180. Trong kinh thứ mười, Bhoga-nagare viharatī (trú tại thành Bhoga) nghĩa là khi du hành vào thời điểm Niết Bàn, Ngài đến thành phố đó và trú tại đó.
Ānandacetiyeti ānandayakkhassa bhavanaṭṭhāne patiṭṭhitavihāre.
Ānandacetiyeti: in the monastery established at the dwelling place of the Yakkha Ānanda.
Ānandacetiye (tại tháp Ānanda) nghĩa là tại tịnh xá được thiết lập ở nơi ở của Dạ Xoa Ānanda.
Mahāpadeseti mahāokāse mahāapadese vā, buddhādayo mahante mahante apadisitvā vuttāni mahākāraṇānīti attho.
Mahāpadeseti: in a great region, or by way of a great inference; the meaning is the great reasons stated by referring to great ones like the Buddhas.
Mahāpadese (đại giáo pháp) nghĩa là trong một hoàn cảnh rộng lớn hoặc một giáo pháp vĩ đại, tức là những nguyên tắc vĩ đại được tuyên bố bằng cách đề cập đến các bậc vĩ nhân như Đức Phật.
Neva abhinanditabbanti haṭṭhatuṭṭhehi sādhukāraṃ datvā pubbeva na sotabbaṃ.
Neva abhinanditabbanti: it should not be received with approval by saying "Sādhu" joyfully and delightedly beforehand.
Neva abhinanditabbaṃ (không nên hoan hỷ) nghĩa là không nên vội vàng lắng nghe với sự vui mừng và tán thán.
Evaṃ kate hi pacchā ‘‘idaṃ na sametī’’ti vuccamānopi ‘‘kiṃ pubbeva ayaṃ dhammo, idāni na dhammo’’ti vatvā laddhiṃ na vissajjeti.
If it is done this way, later, even if it is said, "This does not conform," one will not abandon the view, saying, "Was this Dhamma before, and not Dhamma now?"
Nếu làm như vậy, sau này khi được nói “điều này không phù hợp”, người đó sẽ không từ bỏ quan điểm của mình mà sẽ nói “Pháp này trước đây là Pháp, sao bây giờ lại không phải là Pháp?”
Nappaṭikkositabbanti ‘‘kiṃ esa bālo vadatī’’ti evaṃ pubbeva na vattabbaṃ.
Nappaṭikkositabbanti: it should not be said beforehand, "What is this fool saying?"
Nappaṭikkositabbaṃ (không nên bác bỏ) nghĩa là không nên vội vàng nói “người ngu này đang nói gì vậy?”
Evaṃ vutte hi vattuṃ yuttampi na vakkhati.
For if it is said this way, what is fit to be said will not be said.
Nếu nói như vậy, người đó sẽ không nói điều đáng lẽ phải nói.
Tenāha – anabhinanditvā appaṭikkositvāti.
Therefore, it is said: anabhinanditvā appaṭikkositvāti (without approving, without rejecting).
Vì vậy, Ngài đã nói – anabhinanditvā appaṭikkositvā (không hoan hỷ, không bác bỏ).
Padabyañjanānīti padasaṅkhātāni byañjanāni.
Padabyañjanānīti: the letters (byañjanāni) which are called words (pada).
Padabyañjanānī (các từ ngữ) nghĩa là các từ được gọi là văn tự.
Sādhukaṃ uggahetvāti ‘‘imasmiṃ ṭhāne pāḷi vuttā, imasmiṃ ṭhāne attho vutto, imasmiṃ ṭhāne anusandhi kathitā, imasmiṃ ṭhāne pubbāparaṃ kathita’’nti suṭṭhu gahetvā.
Sādhukaṃ uggahetvāti: having thoroughly grasped it, saying: "In this place, the Pāḷi is stated; in this place, the meaning is stated; in this place, the connection is explained; in this place, the antecedent and consequent are explained."
Sādhukaṃ uggahetvā (nắm giữ kỹ lưỡng) nghĩa là nắm giữ tốt đẹp, rằng “ở chỗ này là lời kinh, ở chỗ này là ý nghĩa, ở chỗ này là sự liên kết, ở chỗ này là sự trước sau đã được nói đến.”
Sutte otāretabbānīti sutte otaritabbāni.
Sutte otāretabbānīti: they should be introduced into the Sutta.
Sutte otāretabbānī (nên đưa vào kinh) nghĩa là nên đưa vào kinh.
Vinaye sandassetabbānīti vinaye saṃsandetabbāni.
Vinaye sandassetabbānīti: they should be compared with the Vinaya.
Vinaye sandassetabbānī (nên so sánh với luật) nghĩa là nên so sánh với luật.
Ettha ca suttanti vinayo vutto.
Here, sutta refers to the Vinaya.
Ở đây, Sutta (kinh) được nói đến là Luật.
Yathāha – ‘‘kattha paṭikkhittaṃ, sāvatthiyaṃ suttavibhaṅge’’ti (cūḷava. 457) vinayoti khandhako.
As it is said: "Where is it forbidden? In Sāvatthī, in the Suttavibhaṅga." Vinayoti refers to the Khandhaka.
Như đã nói – “Ở đâu bị cấm, ở Sāvatthī, trong Suttavibhaṅga” (Cūḷava. 457) Vinayo (Luật) là Khandhaka.
Yathāha – ‘‘vinayātisāre’’ti.
As it is said: "in Vinaya transgressions."
Như đã nói – “trong các lỗi phạm về Luật”.
Evaṃ vinayapiṭakampi na pariyādiyati.
Thus, the Vinaya Piṭaka is not exhausted.
Như vậy, Tạng Luật cũng không được bao hàm hết.
Ubhatovibhaṅgā pana suttaṃ, khandhakaparivārā vinayoti evaṃ vinayapiṭakaṃ pariyādiyati.
However, the Suttavibhaṅga are Sutta, and the Khandhaka and Parivāra are Vinaya; thus, the Vinaya Piṭaka is exhausted.
Tuy nhiên, cả hai Vibhaṅga là Sutta, Khandhaka và Parivāra là Vinaya, như vậy Tạng Luật được bao hàm hết.
Atha vā suttantapiṭakaṃ suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evaṃ dveyeva piṭakāni pariyādiyanti.
Alternatively, the Suttanta Piṭaka is Sutta, and the Vinaya Piṭaka is Vinaya; thus, only two Piṭakas are exhausted.
Hoặc giả, Tạng Kinh là Sutta, Tạng Luật là Vinaya, như vậy chỉ có hai Tạng được bao hàm hết.
Suttantābhidhammapiṭakāni vā suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evampi tīṇi piṭakāni na tāva pariyādiyanti.
Or, the Suttanta and Abhidhamma Piṭakas are Sutta, and the Vinaya Piṭaka is Vinaya; even so, the three Piṭakas are not yet exhausted.
Hoặc giả, Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp là Sutta, Tạng Luật là Vinaya, như vậy ba Tạng cũng chưa được bao hàm hết.
Asuttanāmakañhi buddhavacanaṃ nāma atthi.
For there is indeed Buddha-word that is not named Sutta.
Thật vậy, có những lời Phật dạy không mang tên Sutta.
Seyyathidaṃ – jātakaṃ paṭisambhidā niddeso suttanipāto dhammapadaṃ udānaṃ itivuttakaṃ vimānavatthu petavatthu theragāthā therīgāthā apadānanti.
Such as: Jātaka, Paṭisambhidā, Niddesa, Suttanipāta, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, Apadāna.
Chẳng hạn như: Jātaka, Paṭisambhidā, Niddesa, Suttanipāta, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, Apadāna.
‘‘Ye kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā sarāgāya saṃvattanti no virāgāya, saṃyogāya saṃvattanti no visaṃyogāya, saupādānāya saṃvattanti no anupādānāya, mahicchatāya saṃvattanti no appicchatāya, asantuṭṭhiyā saṃvattanti no santuṭṭhiyā, kosajjāya saṃvattanti no vīriyārambhāya, saṅgaṇikāya saṃvattanti no pavivekāya, ācayāya saṃvattanti no apacayāya.
"Gotamī, whatever qualities you know, 'These qualities lead to attachment, not to detachment; to entanglement, not to disentanglement; to clinging, not to non-clinging; to great desires, not to few desires; to discontent, not to contentment; to idleness, not to persistent effort; to sociability, not to solitude; to accumulation, not to reduction.'
“Này Gotamī, những pháp nào mà cô biết, rằng: ‘Những pháp này đưa đến tham ái chứ không phải ly tham, đưa đến trói buộc chứ không phải giải thoát, đưa đến chấp thủ chứ không phải không chấp thủ, đưa đến nhiều dục vọng chứ không phải ít dục vọng, đưa đến bất mãn chứ không phải mãn nguyện, đưa đến lười biếng chứ không phải tinh tấn, đưa đến hội họp chứ không phải độc cư, đưa đến tích lũy chứ không phải tiêu trừ’. Này Gotamī, cô hãy chắc chắn biết rằng: ‘Đây không phải là Pháp, đây không phải là Luật, đây không phải là lời giáo huấn của Bậc Đạo Sư’.”
Ekaṃsena, gotami, jāneyyāsi ‘neso dhammo neso vinayo netaṃ satthu sāsana’nti.
Decisively, Gotamī, you should know: 'This is not the Dhamma, this is not the Vinaya, this is not the Teacher's Dispensation.'"
“Còn những pháp nào mà cô biết, này Gotamī, rằng: ‘Những pháp này đưa đến ly tham chứ không phải tham ái, đưa đến giải thoát chứ không phải trói buộc.
‘‘Ye ca kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā virāgāya saṃvattanti no sarāgāya, visaṃyogāya saṃvattanti no saṃyogāya.
"But, Gotamī, whatever qualities you know, 'These qualities lead to detachment, not to attachment; to disentanglement, not to entanglement.
Đưa đến không chấp thủ chứ không phải chấp thủ, đưa đến ít dục vọng chứ không phải nhiều dục vọng, đưa đến mãn nguyện chứ không phải bất mãn, đưa đến tinh tấn chứ không phải lười biếng, đưa đến độc cư chứ không phải hội họp, đưa đến tiêu trừ chứ không phải tích lũy’.
Anupādānāya saṃvattanti no saupādānāya, appicchatāya saṃvattanti no mahicchatāya, santuṭṭhiyā saṃvattanti no asantuṭṭhiyā, vīriyārambhāya saṃvattanti no kosajjāya, pavivekāya saṃvattanti no saṅgaṇikāya, apacayāya saṃvattanti no ācayāya.
To non-clinging, not to clinging; to few desires, not to great desires; to contentment, not to discontent; to persistent effort, not to idleness; to solitude, not to sociability; to reduction, not to accumulation.'
Này Gotamī, cô hãy chắc chắn biết rằng: ‘Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời giáo huấn của Bậc Đạo Sư’” (Cūḷava. 406; A.N. 8.53).
Ekaṃsena, gotami, jāneyyāsi ‘eso dhammo eso vinayo etaṃ satthu sāsana’’’nti (cūḷava. 406; a. ni. 8.53).
Decisively, Gotamī, you should know: 'This is the Dhamma, this is the Vinaya, this is the Teacher's Dispensation.'"
Này Gotami, hãy biết chắc chắn rằng ‘đây là Dhamma, đây là Vinaya, đây là lời dạy của Bậc Đạo Sư.’
Tasmā sutteti tepiṭakabuddhavacane otāretabbāni.
Therefore, sutteti: they should be introduced into the whole Tipiṭaka Buddha-word.
Do đó, Sutte (trong kinh) nghĩa là nên đưa vào lời Phật dạy trong ba Tạng.
Vinayeti etasmiṃ rāgādivinayakāraṇe saṃsandetabbānīti ayamettha attho.
Vinayeti: the meaning here is that they should be compared with this reason for restraining greed and so on.
Vinaye (trong Luật) nghĩa là nên so sánh với nguyên nhân diệt trừ tham ái v.v. này. Đây là ý nghĩa ở đây.
Na ceva sutte otarantīti suttapaṭipāṭiyā katthaci anāgantvā challiṃ uṭṭhapetvā guḷhavessantara-guḷhaummagga-guḷhavinayavedallapiṭakānaṃ aññatarato āgatāni paññāyantīti attho.
Na ceva sutte otarantīti: the meaning is that they appear not to come anywhere in the Sutta sequence, but rather to be derived from one of the hidden Vessantara, hidden Ummagga, hidden Vinaya, or hidden Vedalla Piṭakas, having raised a disguise.
Na ceva sutte otarantī (không được đưa vào kinh) nghĩa là không xuất hiện ở bất cứ đâu trong chuỗi kinh điển, mà được biết là đến từ một trong các tạng Guḷhavessantara, Guḷhaummagga, Guḷhavinayavedalla, sau khi đã loại bỏ những phần không phù hợp.
Evaṃ āgatāni hi rāgādivinaye ca apaññāyamānāni chaḍḍetabbāni honti.
For those that have come in this way and are not found in the restraint of greed and so on, should be discarded.
Thật vậy, những điều xuất hiện như vậy mà không phù hợp với sự diệt trừ tham ái v.v. thì phải bị loại bỏ.
Tena vuttaṃ – ‘‘iti hidaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyāthā’’ti.
Therefore, it is said: "Thus, bhikkhus, you should discard these."
Vì vậy, đã nói – “Này các tỳ khưu, các ông hãy loại bỏ điều này.”
Etenupāyena sabbattha attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa cần được hiểu ở khắp mọi nơi.
Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthāti imaṃ, bhikkhave, catutthaṃ dhammassa patiṭṭhānokāsaṃ dhāreyyāthāti.
Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthāti: Bhikkhus, you should uphold this fourth great reliance (or reference point) of the Dhamma.
Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthā (Này các tỳ khưu, các ông hãy ghi nhớ đại giáo pháp thứ tư này) nghĩa là này các tỳ khưu, các ông hãy ghi nhớ chỗ dựa của Pháp thứ tư này.
184. Catutthe kicchājīvitakāraṇaṭṭhena rogova rogātaṅko nāma.
184. In the fourth, rogātaṅko refers to sickness itself, as it is a cause of difficult living.
184. Trong kinh thứ tư, rogātaṅko (bệnh tật) là bệnh tật vì nó là nguyên nhân của cuộc sống khó khăn.
Phuṭṭhassāti tena rogātaṅkena samannāgatassa.
Phuṭṭhassa: means being afflicted by that disease.
Phuṭṭhassā (đã bị chạm đến) nghĩa là người đã bị bệnh tật đó bao trùm.
Urattāḷiṃ kandatīti uraṃ tāḷetvā rodati.
Urattāḷiṃ kandatī: means crying while beating one's breast.
Urattāḷiṃ kandatī (đấm ngực khóc than) nghĩa là đấm ngực mà khóc.
Akatakalyāṇotiādīsu kalyāṇaṃ vuccati puññakammaṃ, taṃ akataṃ etenāti akatakalyāṇo.
Akatakalyāṇo and so on: 'Kalyāṇa' is said to be wholesome kamma. Therefore, he who has not done that is called 'akatakalyāṇo'.
Trong các từ như Akatakalyāṇo (chưa làm điều lành), kalyāṇaṃ được gọi là puññakammaṃ (phước nghiệp), akatakalyāṇo là người chưa làm điều đó.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các phần còn lại cũng theo cách này.
Puññakammameva hi kosallasambhūtattā kusalaṃ, bhītassa parittāyakattā bhīruttāṇanti vuccati.
Wholesome kamma itself is called kusala because it arises from skill, and it is called bhīruttāṇa because it protects the fearful.
Chính phước nghiệp được gọi là kusalaṃ (thiện) vì nó phát sinh từ sự khéo léo, và được gọi là bhīruttāṇaṃ (nơi nương tựa của người sợ hãi) vì nó bảo vệ người sợ hãi.
Katapāpotiādīsu pāpaṃ vuccati lāmakaṃ akusalakammaṃ.
Katapāpo and so on: 'Pāpa' is said to be evil, unwholesome kamma.
Trong các từ như Katapāpo (đã làm điều ác), pāpaṃ được gọi là lāmakaṃ akusalakammaṃ (ác nghiệp thấp kém).
Luddanti kakkhaḷakammaṃ.
Ludda: means cruel kamma.
Luddaṃ (hung bạo) nghĩa là nghiệp thô ác.
Kibbisanti samalaṃ aparisuddhakammaṃ.
Kibbisa: means defiled, impure kamma.
Kibbisaṃ (ô nhiễm) nghĩa là nghiệp ô uế, không trong sạch.
Kaṅkhī hotīti buddhadhammasaṅghaguṇesu ceva sikkhāya ca pubbante ca aparante ca pubbantāparante ca paṭiccasamuppāde cāti aṭṭhasu ṭhānesu kaṅkhāya samannāgato hoti.
Kaṅkhī hotī: means one is endowed with doubt concerning the qualities of the Buddha, Dhamma, and Sangha, concerning the training, concerning the past, concerning the future, concerning both the past and the future, and concerning dependent origination – these eight points.
Kaṅkhī hotī (có nghi ngờ) nghĩa là có sự nghi ngờ trong tám điểm: về phẩm chất của Đức Phật, Pháp, Tăng, về giới học, về quá khứ, về vị lai, về cả quá khứ và vị lai, và về duyên khởi.
Vicikicchīti vicikicchāya samannāgato sāsanasaddhamme na niṭṭhaṃ gato, uggahaparipucchāvasena niṭṭhaṃ gantuṃ na sakkoti.
Vicikicchī: means one is endowed with perplexity, not having reached certainty in the Sāsana's true Dhamma, unable to reach certainty through learning and questioning.
Vicikicchī (do dự) nghĩa là người có sự do dự, không đạt đến sự chắc chắn trong Chánh Pháp của giáo pháp, không thể đạt đến sự chắc chắn bằng cách học hỏi và hỏi đáp.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
185. Pañcame brāhmaṇasaccānīti brāhmaṇānaṃ saccāni tathāni.
185. In the fifth discourse, brāhmaṇasaccāni: means the truths of the brahmins, which are facts.
185. Trong kinh thứ năm, brāhmaṇasaccānī (những sự thật của Bà-la-môn) nghĩa là những sự thật, những điều chân thật của các Bà-la-môn.
So tena na samaṇoti maññatīti so khīṇāsavo tena saccena ‘‘ahaṃ samaṇo’’ti taṇhāmānadiṭṭhīhi na maññati.
So tena na samaṇoti maññatī: means that the arahant, by that truth, does not conceive "I am a recluse" through craving, conceit, and wrong views.
So tena na samaṇoti maññatī (người ấy không nghĩ rằng mình là Sa-môn) nghĩa là vị A-la-hán ấy không nghĩ rằng ‘tôi là một Sa-môn’ với tham ái, kiêu mạn và tà kiến qua sự thật đó.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các phần còn lại cũng theo cách này.
Yadeva tattha saccaṃ, tadabhiññāyāti yaṃ tattha ‘‘sabbe pāṇā avajjhā’’ti paṭipattiyā saccaṃ tathaṃ aviparītaṃ.
Yadeva tattha saccaṃ, tadabhiññāya: means that which is truth, a fact, and not otherwise, in that practice of "all beings are inviolable".
Yadeva tattha saccaṃ, tadabhiññāyā (chính sự thật ở đó, sau khi đã thắng tri điều đó) nghĩa là điều gì ở đó là sự thật, là chân thật, không sai lệch trong sự thực hành ‘tất cả chúng sinh không nên bị sát hại’.
Iminā vacīsaccaṃ abbhantaraṃ katvā paramatthasaccaṃ nibbānaṃ dasseti.
By this, making verbal truth internal, the ultimate truth of Nibbāna is shown.
Bằng cách này, lời nói chân thật được bao hàm để chỉ Niết Bàn, sự thật tối hậu.
Tadabhiññāyāti taṃ ubhayampi abhivisiṭṭhāya paññāya jānitvā.
Tadabhiññāya: means having known both of them with profound wisdom.
Tadabhiññāyā (sau khi đã thắng tri điều đó) nghĩa là sau khi đã biết cả hai điều đó bằng tuệ thắng diệu.
Anuddayāya anukampāya paṭipanno hotīti anuddayatthāya ca anukampatthāya ca yā paṭipadā, taṃ paṭipanno hoti, pūretvā ṭhitoti attho.
Anuddayāya anukampāya paṭipanno hotī: means he is engaged in the practice that is for the purpose of compassion and sympathy; that is, he stands having fulfilled it.
Anuddayāya anukampāya paṭipanno hotī (thực hành vì lòng trắc ẩn và thương xót) nghĩa là thực hành con đường vì lòng trắc ẩn và vì lòng thương xót, tức là đã hoàn thành con đường đó.
Sesapaṭipadāsupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining practices.
Trong các con đường thực hành còn lại cũng theo cách này.
Sabbe kāmāti sabbe vatthukāmakilesakāmā.
Sabbe kāmā: means all sensual objects and defilement-desires.
Sabbe kāmā (tất cả dục) nghĩa là tất cả dục vật và dục phiền não.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccamāhāti evampi vadanto khīṇāsavabrāhmaṇo saccameva āha.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccamāhā: means even by saying this, the arahant brahmin speaks nothing but the truth.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccamāhā (Bà-la-môn nói như vậy là nói sự thật) nghĩa là vị Bà-la-môn A-la-hán nói như vậy là nói sự thật.
Sabbe bhavāti kāmabhavādayo tayopi.
Sabbe bhavā: means all three existences, such as sensual existence.
Sabbe bhavā (tất cả hữu) nghĩa là cả ba hữu, bắt đầu từ dục hữu.
Nāhaṃ kvacanīti ettha pana catukkoṭikasuññatā kathitā.
Nāhaṃ kvacanī: here, the fourfold emptiness is taught.
Ở đây, trong Nāhaṃ kvacanī (tôi không ở bất cứ đâu), tứ cú không tánh được đề cập.
Ayañhi ‘‘nāhaṃ kvacanī’’ti kvaci attānaṃ na passati, kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati, bhātiṭṭhāne bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ, parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāraṃ maññitvā upanetabbaṃ na passatīti attho.
This is because with "nāhaṃ kvacanī", he does not see himself anywhere; with kassaci kiñcanatasmiṃ, he does not see himself as something belonging to anyone else, meaning he does not conceive of himself as a brother to a brother, a friend to a friend, or an object to an owner, and thus does not bring himself into that state of belonging to anyone else.
Vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu (nāhaṃ kvacanī), kassaci kiñcanatasmi (tôi không là sở hữu của ai) nghĩa là không thấy tự ngã của mình có thể được xem là sở hữu của bất kỳ ai, tức là không thấy mình có thể được xem là anh em ở vị trí anh em, bạn bè ở vị trí bạn bè, hoặc là tài sản ở vị trí tài sản.
Na ca mama kvacanīti ettha mamasaddaṃ tāva ṭhapetvā ‘‘na ca kvacani parassa ca attānaṃ kvaci na passatī’’ti ayamattho.
Na ca mama kvacanī: here, setting aside the word 'mama' (mine) for now, the meaning is "nor does one see the self of another anywhere".
Trong Na ca mama kvacanī (và không có gì của tôi ở bất cứ đâu), trước tiên hãy bỏ từ ‘mama’ (của tôi) thì ý nghĩa là ‘và không thấy tự ngã của người khác ở bất cứ đâu’.
Idāni ‘‘mamasaddaṃ āharitvā mama kismiñci kiñcanaṃ natthī’’ti so parassa attā mama kismiñci kiñcanabhāve atthīti na passati, attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ, parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho.
Now, bringing in the word 'mama', it means "there is nothing whatsoever of mine", so he does not see the self of another as existing as anything belonging to him. This means he does not see the self of another as a brother to a brother, a friend to a friend, or an object to an owner, and thus does not bring the self of another into that state of belonging to him in any way.
Bây giờ, nếu lấy từ ‘mama’ vào, thì ‘không có gì của tôi ở bất cứ đâu’ nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác có thể là sở hữu của mình, tức là không thấy tự ngã của người khác có thể được xem là anh em ở vị trí anh em, bạn bè ở vị trí bạn bè, hoặc là tài sản ở vị trí tài sản ở bất kỳ vị trí nào.
Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passatīti.
Thus, since he neither sees himself anywhere, nor sees himself as belonging to another, nor sees the self of another, nor sees the self of another as belonging to himself.
Như vậy, vì vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu, không thấy tự ngã đó có thể là sở hữu của người khác, không thấy tự ngã của người khác, và không thấy tự ngã của người khác có thể là sở hữu của mình.
Iti vadaṃ brāhmaṇoti evaṃ catukkoṭikaṃ suññataṃ vadantopi khīṇāsavabrāhmaṇo tassā paṭipadāya sammā paṭividdhattā saccameva āha, na musāti sabbesupi vāresu maññanānaṃ pahīnattāyeva na maññatīti ca attho veditabbo.
Iti vadaṃ brāhmaṇo: even by speaking this fourfold emptiness, the arahant brahmin speaks nothing but the truth, not falsehood, because he has fully penetrated that practice. And it should also be understood that he does not conceive because all conceits have been abandoned in all cases.
Iti vadaṃ brāhmaṇo (Bà-la-môn nói như vậy) nghĩa là ngay cả khi vị Bà-la-môn A-la-hán nói về tứ cú không tánh như vậy, do đã thấu triệt đúng đắn con đường thực hành đó, vị ấy nói sự thật, không nói dối; và trong tất cả các trường hợp, ý nghĩa phải được hiểu là vị ấy không nghĩ đến vì tất cả các loại tưởng đã được đoạn trừ.
Ākiñcaññaṃyeva paṭipadanti kiñcanabhāvavirahitaṃ nippalibodhaṃ niggahaṇameva paṭipadaṃ paṭipanno hoti pūretvā ṭhito.
Ākiñcaññaṃyeva paṭipadaṃ: means he is engaged in the practice of non-possession, that is, freedom from obstacles and attachments, having fulfilled it.
Ākiñcaññaṃyeva paṭipada (chính là con đường vô sở hữu) nghĩa là vị ấy đã thực hành, đã hoàn thành con đường không có sở hữu, không chướng ngại, không chấp thủ.
186. Chaṭṭhe parikassatīti ākaḍḍhiyati.
186. In the sixth discourse, parikassatī: means is drawn.
186. Trong kinh thứ sáu, parikassatī (bị kéo đi) nghĩa là bị lôi kéo.
Ummaggoti ummujjanaṃ, paññāgamananti attho.
Ummaggo: means emergence, implying the attainment of wisdom.
Ummaggo (con đường nổi lên) nghĩa là sự nổi lên, tức là sự phát sinh trí tuệ.
Paññā eva vā ummujjanaṭṭhena ummaggoti vuccati.
Or wisdom itself is called ummagga because it emerges.
Hoặc chính trí tuệ được gọi là ummagga vì nó nổi lên.
Sāva paṭibhānaṭṭhena paṭibhānaṃ.
And that wisdom itself is paṭibhānaṃ because it is readiness of speech.
Chính trí tuệ ấy được gọi là paṭibhānaṃ (sự ứng đối) vì nó là sự ứng đối.
Cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī ti ye cittassa vasaṃ gacchanti, tesaṃyevettha gahaṇaṃ veditabbaṃ.Atthamaññāya dhammamaññāyāti atthañca pāḷiñca jānitvā.
Cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī: here, it should be understood that only those who fall under the power of the arisen mind are referred to. Atthamaññāya dhammamaññāyā: means having understood both the meaning and the text.
Cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī (theo ý muốn của tâm đã khởi lên) ở đây cần hiểu là chỉ những người theo ý muốn của tâm. Atthamaññāya dhammamaññāyā (sau khi biết ý nghĩa và biết Pháp) nghĩa là sau khi biết ý nghĩa và Pāḷi.
Dhammānudhammappaṭipanno hotīti lokuttaradhammassa anucchavikadhammaṃ saha sīlena pubbabhāgappaṭipadaṃ paṭipanno hoti.
Dhammānudhammappaṭipanno hotī: means he is engaged in the practice that is suitable for the supramundane Dhamma, a preliminary practice together with virtue.
Dhammānudhammappaṭipanno hotī (thực hành Pháp tùy Pháp) nghĩa là thực hành con đường sơ khởi, phù hợp với Pháp siêu thế, cùng với giới.
Nibbedhikapaññoti nibbijjhanakapañño.
Nibbedhikapañño: means piercing wisdom.
Nibbedhikapañño (trí tuệ xuyên thấu) nghĩa là trí tuệ có khả năng xuyên thấu.
Idaṃ dukkhanti ṭhapetvā taṇhaṃ sesaṃ tebhūmakakkhandhapañcakaṃ dukkhanti sutaṃ hoti.
Idaṃ dukkha: means one has heard that the five aggregates of the three planes of existence, excluding craving, are suffering.
Idaṃ dukkha (đây là khổ) nghĩa là đã nghe rằng năm uẩn ba cõi còn lại, trừ tham ái, là khổ.
Paññāyāti maggapaññāya.
Paññāya: means by the wisdom of the path.
Paññāyā (bằng trí tuệ) nghĩa là bằng trí tuệ đạo.
Ayaṃ dukkhasamudayoti vaṭṭamūlakataṇhā tassa dukkhassa samudayoti sutaṃ hoti.
Ayaṃ dukkhasamudayo: means one has heard that craving, the root of saṃsāra, is the origin of that suffering.
Ayaṃ dukkhasamudayo (đây là khổ tập) nghĩa là đã nghe rằng tham ái là gốc rễ của luân hồi là nguyên nhân của khổ đó.
Iminā upāyena sesadvayepi attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood for the other two as well.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong hai phần còn lại.
Catutthapañhavissajjanena arahattaphalaṃ kathitanti veditabbaṃ.
It should be understood that the fruit of arahantship is taught through the fourth answer to the question.
Cần hiểu rằng quả vị A-la-hán được đề cập trong lời giải đáp câu hỏi thứ tư.
187. Sattame todeyyassāti tudigāmavāsikassa.
187. In the seventh discourse, todeyyassa: means of the resident of Tudi village.
187. Trong phẩm thứ bảy, Todeyyassā có nghĩa là người dân làng Tudi.
Parisatīti sannipatitāya parisāya.
Parisatī: means among the assembled audience.
Parisatī có nghĩa là hội chúng đã tụ họp.
Parūpārambhaṃ vattentīti paragarahaṃ pavattenti kathenti.
Parūpārambhaṃ vattentī: means they speak of others' faults, they talk about them.
Parūpārambhaṃ vattentī có nghĩa là họ nói lời chỉ trích người khác.
Bālo ayaṃ rājātiādi yaṃ te upārambhaṃ vattenti, tassa dassanatthaṃ vuttaṃ.
Bālo ayaṃ rājā and so on is stated to illustrate the blame they utter.
Lời nói “Vị vua này là kẻ ngu dốt” v.v... được nói ra để chỉ rõ lời chỉ trích mà họ đã nói.
Samaṇe rāmaputteti udake rāmaputte.
Samaṇe rāmaputte: refers to the recluses, the sons of Rama, in water.
Samaṇe rāmaputte có nghĩa là những vị Sa-môn Ramaputta ở Udaka.
Abhippasannoti atikkamma pasanno.
Abhippasanno: means extremely pleased.
Abhippasanno nghĩa là tịnh tín một cách vượt trội.
Paramanipaccakāranti uttamanipātakiriyaṃ nīcavuttiṃ.
Paramanipaccakāraṃ: means the highest humility, a lowly demeanor.
Paramanipaccakāra là hành động phủ phục cao tột, là cách hành xử khiêm hạ.
Parihārakāti paricārakā.
Parihārakā: means attendants.
Parihārakā là những người phục vụ.
Yamakotiādīni tesaṃ nāmāni.
Yamako and so on are their names.
Yamako v.v... là tên của họ.
Tesu hi eko yamako nāma, eko moggallo nāma, eko uggo nāma, eko nāvindakī nāma, eko gandhabbo nāma, eko aggivesso nāma.
Among them, one is named Yamaka, one Moggalla, one Ugga, one Nāvindakī, one Gandhabba, and one Aggivessa.
Trong số họ, một người tên là Yamako, một người tên là Moggallo, một người tên là Uggo, một người tên là Nāvindakī, một người tên là Gandhabbo, một người tên là Aggivesso.
Tyāssudanti ettha assudanti nipātamattaṃ, te attano parisati nisinneti attho.
Tyāssudaṃ: here, assudaṃ is merely a particle, meaning they are seated in their assembly.
Trong câu Tyāssuda, assuda chỉ là một tiểu từ, có nghĩa là "họ đã ngồi trong hội chúng của mình".
Iminā nayena netīti iminā kāraṇena anuneti jānāpeti.
Iminā nayena netī: means by this reason he guides and makes them understand.
Iminā nayena neti có nghĩa là thuyết phục, làm cho biết bằng lý do này.
Karaṇīyādhikaraṇīyesūti paṇḍitehi kattabbakiccesu ca atirekakattabbakiccesu ca.
Karaṇīyādhikaraṇīyesū: means in duties to be done by the wise and in extra duties.
Karaṇīyādhikaraṇīyesu là trong những phận sự cần được thực hiện bởi bậc trí và trong những phận sự phụ thêm cần được thực hiện.
Vacanīyādhivacanīyesūti vattabbesu ca atirekavattabbesu ca.
Vacanīyādhivacanīyesū: means in things to be said and in extra things to be said.
Vacanīyādhivacanīyesu là trong những điều cần nói và những điều phụ thêm cần nói.
Alamatthadasatarehīti ettha atthe passituṃ samatthā alamatthadasā, te atisitvā ṭhitā alamatthadasatarā, tehi alamatthadasatarehi.
Alamatthadasatarehi means those who are able to see the meaning are called alamatthadasā; those who surpass them are alamatthadasatarā; by those alamatthadasatarā.
Trong câu Alamatthadasatarehī, alamatthadasā là những người có khả năng nhìn thấy ý nghĩa; alamatthadasatarā là những người vượt trội hơn những người có khả năng nhìn thấy ý nghĩa; alamatthadasatarehi là bởi những người vượt trội hơn những người có khả năng nhìn thấy ý nghĩa đó.
Alamatthadasataroti alamatthadasatāya uttaritaro, chekehi chekataro paṇḍitehi paṇḍitataroti pucchanto evamāha.
Alamatthadasataro means one who is superior in seeing the meaning, more skillful than the skillful, wiser than the wise; asking thus, he spoke.
Alamatthadasataro là người vượt trội hơn về khả năng nhìn thấy ý nghĩa, người khéo léo hơn trong số những người khéo léo, người thông thái hơn trong số những người thông thái – khi hỏi, người ấy nói như vậy.
Athassa te paṭipucchantā evaṃ bhotiādimāhaṃsu.
Then, in reply, they said, "Yes, good sir," and so on.
Rồi họ, khi hỏi lại, đã nói: "Thưa ngài, đúng vậy" và những lời tương tự.
Iti brāhmaṇo attano sappurisatāya taṃ eḷeyyarājānampi tassa parivārikepi udakampi rāmaputtaṃ pasaṃsi.
Thus, the brahmin, by his own virtue, praised that King Eleyya, his attendants, and even Udaka Rāmaputta.
Như vậy, vị Bà-la-môn, do là bậc thiện nhân, đã ca ngợi vị vua Eḷeyya đó, cả những người tùy tùng của ngài, và cả Udaka Rāmaputta.
Andho viya hi asappuriso, cakkhumā viya sappuriso.
Indeed, an ignoble person is like a blind man, and a noble person is like one with eyes.
Quả thật, kẻ ác nhân giống như người mù, bậc thiện nhân giống như người có mắt.
Yathā andho neva anandhaṃ na andhaṃ passati, evaṃ asappuriso neva sappurisaṃ na asappurisaṃ jānāti.
Just as a blind man sees neither one who is not blind nor one who is blind, so an ignoble person knows neither a noble person nor an ignoble person.
Như người mù không thấy người không mù cũng không thấy người mù, kẻ ác nhân cũng không biết bậc thiện nhân cũng không biết kẻ ác nhân.
Yathā cakkhumā andhampi anandhampi passati, evaṃ sappuriso sappurisampi asappurisampi jānāti.
Just as one with eyes sees both the blind and the not-blind, so a noble person knows both a noble person and an ignoble person.
Như người có mắt thấy cả người mù lẫn người không mù, bậc thiện nhân cũng biết cả bậc thiện nhân lẫn kẻ ác nhân.
Todeyyopi sappurisatāya asappurise aññāsīti imamatthavasaṃ paṭicca tuṭṭhamānaso brāhmaṇo acchariyaṃ bho, gotamātiādīni vatvā tathāgatassa bhāsitaṃ anumoditvā pakkāmi.
Todeyya, too, by his nobility, knew the ignoble; because of this meaning, the brahmin, delighted in mind, said, "Wonderful, good Gotama!" and so on, applauded the Tathāgata's teaching, and departed.
Vị Bà-la-môn, với tâm hoan hỷ vì Todeyya, do là bậc thiện nhân, đã nhận biết được những kẻ ác nhân, đã nói "Thật kỳ diệu thay, thưa Gotama" và những lời tương tự, hoan hỷ với lời dạy của Đức Như Lai rồi ra đi.
188. Aṭṭhame upakoti tassa nāmaṃ.
188. In the eighth, Upaka is his name.
188. Trong kinh thứ tám, Upako là tên của người ấy.
Maṇḍikāputtoti maṇḍikāya putto.
Maṇḍikāputta means the son of Maṇḍikā.
Maṇḍikāputto là con trai của Maṇḍikā.
Upasaṅkamīti so kira devadattassa upaṭṭhāko, ‘‘kiṃ nu kho satthā mayi attano santikaṃ upagate vaṇṇaṃ kathessati, udāhu avaṇṇa’’nti pariggaṇhanatthaṃ upasaṅkami.
Approached – It is said that he was Devadatta’s attendant. He approached in order to ascertain, “Will the Teacher speak in praise of me when I approach him, or in dispraise?”
Upasaṅkamī có nghĩa là người ấy, vốn là người hầu cận của Devadatta, đã đến để xem xét: "Phải chăng Bậc Đạo Sư sẽ ca ngợi ta khi ta đến gần Ngài, hay sẽ chê bai?"
‘‘Nerayiko devadatto kappaṭṭho atekiccho’’ti (cūḷava. 348) vacanaṃ sutvā satthāraṃ ghaṭṭetukāmo upasaṅkamītipi vadanti.
Having heard the statement, “Devadatta is destined for hell, will remain for an eon, and is incurable,” they also say that he approached, desiring to provoke the Teacher.
Người ta cũng nói rằng, sau khi nghe lời tuyên bố "Devadatta là kẻ đọa địa ngục, ở đó trong một kiếp, không thể chữa trị được" (Cūḷava. 348), người ấy đã đến để khiêu khích Bậc Đạo Sư.
Parūpārambhaṃ vattetīti paragarahaṃ katheti.
He speaks of the fault of others means he speaks blame of others.
Parūpārambhaṃ vattetī có nghĩa là chỉ trích người khác.
Sabbo so na upapādetīti sabbopi so kusaladhammaṃ na uppādeti, attano vā vacanaṃ upapādetuṃ anucchavikaṃ kātuṃ na sakkoti.
All of that does not lead to the arising (of good) means all of that does not produce wholesome qualities, or he is unable to make his own statement suitable or appropriate.
Sabbo so na upapādetī có nghĩa là tất cả những điều đó không làm phát sinh thiện pháp, hoặc không thể làm cho lời nói của mình trở nên phù hợp.
Anupapādento gārayho hotīti kusalaṃ dhammaṃ uppādetuṃ asakkonto attano ca vacanaṃ upapannaṃ anucchavikaṃ kātuṃ asakkonto gārayho hoti.
Not leading to the arising (of good), he is blameworthy means being unable to produce wholesome qualities and being unable to make his own statement suitable or appropriate, he is blameworthy.
Anupapādento gārayho hotī có nghĩa là người không thể làm phát sinh thiện pháp, và không thể làm cho lời nói của mình trở nên phù hợp, thì đáng bị chỉ trích.
Upavajjoti upavaditabbo ca hoti, vajjena vā upeto hoti, sadoso hotīti attho.
Reprehensible means he is to be reproached, or he is endowed with fault, meaning he is blameworthy.
Upavajjo có nghĩa là đáng bị khiển trách, hoặc có lỗi, tức là có khuyết điểm.
Atha bhagavā tassa vādaṃ gahetvā tasseva gīvāya paṭimuñcanto parūpārambhantiādimāha.
Then the Blessed One, taking up his argument and fastening it around his own neck, said, speaking of the fault of others, and so on.
Rồi Đức Thế Tôn, nắm bắt luận điểm của người ấy và buộc vào cổ người ấy, đã nói parūpārambha và những lời tương tự.
Ummujjamānakaṃyevāti udakato sīsaṃ ukkhipantaṃyeva.
Just as he was emerging means just as he was raising his head from the water.
Ummujjamānakaṃyevā có nghĩa là ngay khi nhô đầu lên khỏi mặt nước.
Tattha aparimāṇā padātiādīsu tasmiṃ akusalanti paññāpane padānipi akkharānipi dhammadesanāpi aparimāṇāyeva.
There are immeasurable terms and so on means in proclaiming that as unwholesome, the terms, letters, and Dhamma teachings are indeed immeasurable.
Trong câu Tattha aparimāṇā padā và những lời tương tự, trong việc tuyên bố đó là bất thiện, các từ, các chữ, và các bài thuyết pháp đều là vô lượng.
Itipidaṃ akusalanti idampi akusalaṃ idampi akusalaṃ imināpi kāraṇena imināpi kāraṇena akusalanti evaṃ akusalapaññattiyaṃ āgatānipi aparimāṇāni.
This too is unwholesome – this too is unwholesome, this too is unwholesome; for this reason and for that reason it is unwholesome. Thus, even those that have come in the designation of unwholesome are immeasurable.
Itipidaṃ akusala có nghĩa là điều này cũng là bất thiện, điều này cũng là bất thiện, vì lý do này và vì lý do này là bất thiện – như vậy, những điều được đề cập trong việc tuyên bố bất thiện cũng là vô lượng.
Athāpi aññenākārena tathāgato taṃ dhammaṃ deseyya, evampissa desanā aparimāṇā bhaveyya.
Even if the Tathāgata were to teach that Dhamma in another way, his teaching would still be immeasurable.
Hơn nữa, nếu Đức Như Lai thuyết pháp theo một cách khác, thì bài thuyết pháp của Ngài cũng sẽ là vô lượng.
Yathāha – ‘‘apariyādinnāvassa tathāgatassa dhammadesanā, apariyādinnaṃ dhammapadabyañjana’’nti (ma. ni. 1.161).
As it is said: “The Tathāgata’s Dhamma teaching is inexhaustible, the Dhamma terms and phrases are inexhaustible.”
Như đã nói: "Bài thuyết pháp của Đức Như Lai là vô tận, các từ ngữ và ý nghĩa của Pháp là vô tận" (Ma. Ni. 1.161).
Iminā upāyena sabbavāresu attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in all cases.
Theo cách này, ý nghĩa cần được hiểu trong tất cả các trường hợp.
Yāva dhaṃsī vatāyanti yāva guṇadhaṃsī vata ayaṃ.
How destructive indeed is this one means how destructive of good qualities indeed is this one.
Yāva dhaṃsī vatāyaṃ có nghĩa là người này thật sự hủy hoại phẩm chất.
Loṇakāradārakoti loṇakāragāmadārako.
Salt-maker’s boy means a boy from a salt-maker’s village.
Loṇakāradārako có nghĩa là cậu bé từ làng làm muối.
Yatra hi nāmāti yo hi nāma.
Where indeed means whoever.
Yatra hi nāmā có nghĩa là người nào.
Āsādetabbaṃ maññissatīti ghaṭṭetabbaṃ maññissati.
Will think it proper to provoke means will think it proper to offend.
Āsādetabbaṃ maññissatī có nghĩa là sẽ nghĩ rằng đáng bị khiêu khích.
Apehīti apagaccha, mā me purato aṭṭhāsi.
Go away! means get away, do not stand before me.
Apehī có nghĩa là hãy đi đi, đừng đứng trước mặt ta.
Evañca pana vatvā gīvāya gaṇhāpetvā nikkaḍḍhāpesiyevāti.
Having said this, he had him seized by the neck and dragged out.
Và sau khi nói như vậy, Ngài đã ra lệnh nắm cổ và đuổi người ấy đi.
189. Navame kāyenāti nāmakāyena.
189. In the ninth, by body means by the name-body.
189. Trong kinh thứ chín, kāyenā có nghĩa là bằng danh thân (nāmakāya).
Sacchikaraṇīyāti paccakkhaṃ kātabbā.
To be realized means to be made manifest.
Sacchikaraṇīyā có nghĩa là cần phải chứng ngộ trực tiếp.
Satiyāti pubbenivāsānussatiyā.
By mindfulness means by recollection of past lives.
Satiyā có nghĩa là bằng túc mạng niệm (pubbenivāsānussati).
Cakkhunāti dibbacakkhunā.
By eye means by the divine eye.
Cakkhunā có nghĩa là bằng thiên nhãn (dibbacakkhu).
Paññāyāti jhānapaññāya vipassanāpaññā sacchikātabbā, vipassanāpaññāya maggapaññā, maggapaññāya phalapaññā, phalapaññāya paccavekkhaṇapaññā sacchikātabbā, pattabbāti attho.
By wisdom means jhāna-wisdom and insight-wisdom are to be realized; by insight-wisdom, path-wisdom; by path-wisdom, fruition-wisdom; by fruition-wisdom, reviewing-wisdom is to be realized, meaning attained.
Paññāyā có nghĩa là bằng thiền tuệ (jhānapaññā), tuệ quán (vipassanāpaññā) cần được chứng ngộ; bằng tuệ quán, đạo tuệ (maggapaññā); bằng đạo tuệ, quả tuệ (phalapaññā); bằng quả tuệ, tuệ quán xét (paccavekkhaṇapaññā) cần được chứng ngộ, tức là cần đạt được.
Āsavānaṃ khayasaṅkhātaṃ pana arahattaṃ paccavekkhaṇavasena paccavekkhaṇapaññāya sacchikaraṇīyaṃ nāmāti.
However, Arahantship, which consists of the destruction of the taints, is to be realized by reviewing-wisdom in the manner of reviewing.
Tuy nhiên, A-la-hán quả, tức là sự đoạn trừ các lậu hoặc (āsava), được gọi là cần phải chứng ngộ bằng tuệ quán xét (paccavekkhaṇapaññā) theo cách quán xét.
190. Dasame tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti yato yato anuviloketi, tato tato tuṇhībhūtameva.
190. In the tenth, silent, silent means wherever he looked, it was silent.
190. Trong kinh thứ mười, tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ có nghĩa là bất cứ nơi nào Ngài nhìn tới, nơi đó đều im lặng.
Bhikkhū āmantesīti paṭipattisampanne bhikkhū pasannehi cakkhūhi anuviloketvā uppannadhammapāmojjo thometukāmatāya āmantesi.
He addressed the bhikkhus means having looked over the bhikkhus who were accomplished in practice with serene eyes, he, filled with joy in the Dhamma, addressed them out of a desire to praise them.
Bhikkhū āmantesī có nghĩa là sau khi nhìn các Tỳ-khưu với đôi mắt hoan hỷ, Ngài, với niềm vui Pháp đã khởi lên, muốn ca ngợi họ nên đã gọi các Tỳ-khưu đã thành tựu trong thực hành.
Apalāpāti palāparahitā.
Without chaff means free from chaff.
Apalāpā có nghĩa là không có tạp thoại.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is a synonym of that.
Lời tiếp theo là đồng nghĩa với lời đó.
Suddhāti nimmalā.
Pure means immaculate.
Suddhā có nghĩa là trong sạch.
Sāre patiṭṭhitāti sīlādisāre patiṭṭhitā.
Established in the essence means established in the essence of sīla and so on.
Sāre patiṭṭhitā có nghĩa là an trú trong cốt lõi như giới v.v.
Alanti yuttaṃ.
Sufficient means appropriate.
Alaṃ có nghĩa là thích hợp.
Yojanagaṇanānīti ekaṃ yojanaṃ yojanameva, dasapi yojanāni yojanāneva.
Many leagues means one league is just a league; ten leagues are also just leagues.
Yojanagaṇanānī có nghĩa là một dojana vẫn là một dojana, mười dojana vẫn là mười dojana.
Tato uddhaṃ ‘‘yojanagaṇanānī’’ti vuccati.
Beyond that, it is called “many leagues.”
Từ đó trở đi được gọi là "yojanagaṇanānī".
Idha pana yojanasatampi yojanasahassampi adhippetaṃ.
Here, however, a hundred leagues or a thousand leagues are intended.
Ở đây, một trăm dojana và một ngàn dojana cũng được ám chỉ.
Puṭosenāpīti puṭosaṃ vuccati pātheyyaṃ, pātheyyaṃ gahetvāpi upasaṅkamituṃ yuttamevāti attho.
Even with provisions means puṭosa is called provisions; it is appropriate to approach even with provisions, is the meaning.
Puṭosenāpī có nghĩa là puṭosaṃ được gọi là lương thực, tức là ngay cả khi mang lương thực cũng thích hợp để đến gần.
Puṭaṃsenātipi pāṭho.
The reading is also Puṭaṃsenā.
Cũng có bản đọc là Puṭaṃsenā.
Tassattho – puṭo aṃse assāti puṭaṃso, tena puṭaṃsena, aṃsena pātheyyapuṭaṃ vahantenāpīti vuttaṃ hoti.
Its meaning is – puṭaṃso is one who has a bundle on his shoulder; by that puṭaṃsa, it is said to be by carrying a bundle of provisions on one’s shoulder.
Ý nghĩa của nó là: puṭaṃso là người có túi lương thực trên vai (puṭo aṃse assāti), tức là ngay cả khi mang túi lương thực trên vai.
Idāni evarūpehi evarūpehi ca guṇehi samannāgatā ettha bhikkhū atthīti dassetuṃ santi bhikkhavetiādimāha.
Now, to show that there are bhikkhus here endowed with such and such qualities, he said, Bhikkhus, there are, and so on.
Bây giờ, để chỉ ra rằng có những Tỳ-khưu với những phẩm chất như vậy, Ngài đã nói santi bhikkhave và những lời tương tự.
Tattha devappattāti upapattidevanibbattakaṃ dibbavihāraṃ dibbavihārena ca arahattaṃ pattā.
Therein, devappattā means those who have attained a divine abiding (dibbavihāra) that produces a divine rebirth (upapattideva), and who have attained Arahantship through that divine abiding.
Trong đó, devappattā có nghĩa là đã đạt được cõi trời (devavihāra) làm nhân cho sự tái sinh vào cõi trời, và đã đạt được A-la-hán quả bằng cõi trời đó.
Brahmappattāti niddosaṭṭhena brahmabhāvasādhakaṃ brahmavihāraṃ brahmavihārena ca arahattaṃ pattā.
Brahmappattā means those who have attained a Brahmā-abiding (brahmavihāra), which is a means to the state of Brahmā by being faultless, and who have attained Arahantship through that Brahmā-abiding.
Brahmappattā có nghĩa là đã đạt được phạm trú (brahmavihāra) làm nhân cho trạng thái Phạm thiên (brahmabhāva) không lỗi lầm, và đã đạt được A-la-hán quả bằng phạm trú đó.
Āneñjappattāti aniñjanabhāvasādhakaṃ āneñjaṃ āneñjena ca arahattaṃ pattā.
Āneñjappattā means those who have attained the imperturbable (āneñja), which is a means to the state of imperturbability, and who have attained Arahantship through that imperturbable state.
Āneñjappattā có nghĩa là đã đạt được trạng thái bất động (āneñja) làm nhân cho sự bất động, và đã đạt được A-la-hán quả bằng trạng thái bất động đó.
Ariyappattāti puthujjanabhāvaṃ atikkamma ariyabhāvaṃ pattā.
Ariyappattā means those who have transcended the state of a worldling (puthujjana) and attained the noble state (ariyabhāva).
Ariyappattā có nghĩa là đã vượt qua trạng thái phàm phu và đạt được trạng thái Thánh nhân.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu devappatto hotītiādīsu evaṃ rūpāvacaracatutthajjhāne ṭhatvā cittaṃ vivaṭṭetvā arahattaṃ patto devappatto nāma hoti, catūsu brahmavihāresu ṭhatvā cittaṃ vivaṭṭetvā arahattaṃ patto brahmappatto nāma, catūsu arūpajjhānesu ṭhatvā cittaṃ vivaṭṭetvā arahattaṃ patto āneñjappatto nāma.
In phrases like, "Thus, bhikkhus, a bhikkhu attains the divine", it means that one who, having established himself in the fourth jhāna of the fine-material sphere (rūpāvacara), turns his mind (cittaṃ vivaṭṭetvā) and attains Arahantship, is called a devappatta; one who, having established himself in the four Brahmā-vihāras, turns his mind and attains Arahantship, is called a brahmappatta; one who, having established himself in the four immaterial jhānas (arūpajjhāna), turns his mind and attains Arahantship, is called an āneñjappatta.
Trong các câu Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu devappatto hotī và những lời tương tự, một Tỳ-khưu an trú trong Tứ thiền sắc giới, chuyển hóa tâm và đạt được A-la-hán quả, thì được gọi là devappatto; một Tỳ-khưu an trú trong Tứ phạm trú, chuyển hóa tâm và đạt được A-la-hán quả, thì được gọi là brahmappatto; một Tỳ-khưu an trú trong Tứ vô sắc thiền, chuyển hóa tâm và đạt được A-la-hán quả, thì được gọi là āneñjappatto.
Idaṃ dukkhantiādīhi catūhi saccehi cattāro maggā tīṇi ca phalāni kathitāni.
By "This is suffering" and so forth, the four paths and the three fruits are spoken of through the four Noble Truths.
Bốn đạo và ba quả đã được nói đến bằng Bốn Thánh Đế như Idaṃ dukkha và những lời tương tự.
Tasmā imaṃ ariyadhammaṃ patto bhikkhu ariyappatto nāma hotīti.
Therefore, a bhikkhu who has attained this Noble Dhamma is called an ariyappatta.
Do đó, một Tỳ-khưu đã đạt được Pháp Thánh này thì được gọi là ariyappatto.