21. Tatiyassa paṭhame uruvelāyanti ettha uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho.
21. In the first of the third*, in Uruvelā means here Uruvelā is a great bank, meaning a great pile of sand.
21. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, ở đây Uruvelāya có nghĩa là Uruvelā, tức là bãi cát lớn, đống cát lớn.
Atha vā urūti vālukā vuccati, velāti mariyādā.
Alternatively, uru is said to mean sand, and velā means boundary.
Hoặc là, uru được gọi là cát, velā là bờ bến.
Velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Here, the meaning should be understood as uruvelā is sand brought due to transgressing the boundary.
Ở đây, nên hiểu ý nghĩa như sau: cát (uru) được mang đến do vượt qua bờ bến (velā) nên gọi là Uruvelā.
Atīte kira anuppanne buddhe dasasahassā kulaputtā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tasmiṃ padese viharantā ekadivasaṃ sannipatitvā katikavattaṃ akaṃsu – ‘‘kāyakammavacīkammāni nāma paresampi pākaṭāni honti, manokammaṃ pana apākaṭaṃ.
It is said that in the past, when no Buddhas had yet arisen, ten thousand young men became ascetics and lived in that region. One day they gathered and made a pact: "Physical and verbal actions are evident to others, but mental actions are not evident.
Tương truyền, trong quá khứ, khi chưa có Đức Phật xuất hiện, mười ngàn thiện gia nam tử đã xuất gia làm đạo sĩ và sống ở vùng đó. Một ngày nọ, họ tụ họp lại và lập ra một quy ước: "Thân nghiệp và khẩu nghiệp thì người khác có thể biết được, nhưng ý nghiệp thì không.
Tasmā yo kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakketi, tassa añño codako nāma natthi.
Therefore, if anyone entertains a thought of sensual desire, ill-will, or harm, there is no one to admonish him.
Vì vậy, ai khởi lên dục tầm, sân tầm, hay hại tầm, thì không có ai khác để khiển trách.
So attanāva attānaṃ codetvā pattapuṭena vālukaṃ āharitvā imasmiṃ ṭhāne ākiratu, idamassa daṇḍakamma’’nti.
So let him admonish himself and bring sand in a leaf-cup and scatter it in this place; this shall be his punishment."
Người đó hãy tự mình khiển trách mình, dùng lá cây làm bát đựng cát mang đến đổ ở nơi này, đây sẽ là hình phạt của người đó".
Tato paṭṭhāya yo tādisaṃ vitakkaṃ vitakketi, so tattha pattapuṭena vālukaṃ ākirati, evaṃ tattha anukkamena mahāvālukarāsi jāto.
From that time on, whoever entertained such a thought would scatter sand there in a leaf-cup, and thus, gradually, a great pile of sand accumulated there.
Kể từ đó, ai khởi lên những tầm như vậy, người đó liền dùng lá cây làm bát đựng cát đổ ở đó. Cứ như thế, dần dần ở đó hình thành một đống cát lớn.
Tato naṃ pacchimā janatā parikkhipitvā cetiyaṭṭhānamakāsi, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho’’ti.
Later generations then enclosed it and made it a cetiya place. With reference to that, it is said: "Uruvelā is a great bank, meaning a great pile of sand."
Sau đó, thế hệ sau đã xây tường rào xung quanh và biến nơi đó thành một bảo tháp. Do đó, mới nói: "Uruvelā là bãi cát lớn, đống cát lớn".
Tameva sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha vā urūti vālukā vuccati, velāti mariyādā, velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo’’ti.
With reference to that same*, it is said: "Alternatively, uru is said to mean sand, and velā means boundary, and uruvelā is sand brought due to transgressing the boundary; this is how the meaning should be understood here."
Cũng do đó, mới nói: "Hoặc là, uru được gọi là cát, velā là bờ bến; cát (uru) được mang đến do vượt qua bờ bến (velā) nên gọi là Uruvelā, nên hiểu ý nghĩa ở đây như vậy".
Najjā nerañjarāya tīreti uruvelagāmaṃ nissāya nerañjarānadītīre viharāmīti dasseti.
On the bank of the Nerañjarā River indicates, "I dwell on the bank of the Nerañjarā River, near Uruvelā village."
Bên bờ sông Nerañjarā cho thấy Ngài đang trú ngụ bên bờ sông Nerañjarā, gần làng Uruvelā.
Ajapālanigrodheti ajapālakā tassa nigrodhassa chāyāya nisīdantipi tiṭṭhantipi, tasmā so ajapālanigrodhotveva saṅkhaṃ gato, tassa heṭṭhāti attho.
At the Ajapāla Banyan Tree means goatherds would sit or stand in the shade of that banyan tree; therefore, it became known as the Ajapāla Banyan Tree. It means underneath it.
Dưới cây bàng Ajapāla, những người chăn dê (ajapālaka) thường ngồi hoặc đứng dưới bóng cây bàng đó, vì vậy nó được gọi là cây bàng Ajapāla, nghĩa là ở dưới gốc cây đó.
Paṭhamābhisambuddhoti sambuddho hutvā paṭhamameva.
First fully awakened means for the first time after having become a fully awakened one.
Sau khi mới giác ngộ có nghĩa là ngay sau khi trở thành bậc Giác Ngộ.
Udapādīti ayaṃ vitakko pañcame sattāhe udapādi.
Arose means this thought arose in the fifth week.
Đã khởi lên, tầm này đã khởi lên trong tuần lễ thứ năm.
Kasmā udapādīti?
Why did it arise?
Tại sao lại khởi lên?
Sabbabuddhānaṃ āciṇṇattā ceva pubbāsevanatāya ca.
Because it was customary for all Buddhas and due to previous practice.
Do đó là thông lệ của tất cả các vị Phật và do sự tu tập từ trước.
Tattha pubbāsevanāya pakāsanatthaṃ tittirajātakaṃ āharitabbaṃ.
To illustrate this previous practice, the Tittira Jātaka should be cited.
Để làm rõ việc tu tập từ trước, nên dẫn câu chuyện Tittira Jātaka.
Hatthivānaratittirā kira ekasmiṃ padese viharantā ‘‘yo amhākaṃ mahallako, tasmiṃ sagāravā viharissāmā’’ti nigrodhaṃ dassetvā ‘‘ko nu kho amhākaṃ mahallako’’ti vīmaṃsantā tittirassa mahallakabhāvaṃ ñatvā tassa jeṭṭhāpacāyanakammaṃ katvā aññamaññaṃ samaggā sammodamānā viharitvā saggaparāyaṇā ahesuṃ.
It is said that an elephant, a monkey, and a partridge, living in one area, agreed, "We will live respectfully towards whoever is the eldest among us." They pointed to a banyan tree and, questioning, "Who among us is the eldest?", they realized the partridge was the eldest. They then showed deference to him, lived in harmony and mutual joy, and after their lives became destined for heaven.
Tương truyền, một con voi, một con khỉ và một con chim cút sống cùng một nơi. Chúng nghĩ: "Chúng ta sẽ sống kính trọng người lớn tuổi nhất trong chúng ta". Chúng nhìn cây bàng và tự hỏi: "Ai trong chúng ta là người lớn tuổi nhất?". Sau khi biết con chim cút là lớn tuổi nhất, chúng đã thể hiện sự kính trọng đối với bậc trưởng thượng, sống hòa hợp, hoan hỷ với nhau và sau khi chết được sanh về cõi trời.
Taṃ kāraṇaṃ ñatvā rukkhe adhivatthā devatā imaṃ gāthamāha –
Knowing that reason, the deity residing in the tree spoke this verse:
Biết được lý do đó, vị thiên thần ngự trên cây đã nói lên câu kệ này:
Evaṃ ahetukatiracchānayoniyaṃ nibbattopi tathāgato sagāravavāsaṃ rocesi, idāni kasmā na rocessatīti.
Thus, even though the Tathāgata was born in an irrational animal realm, he favored living respectfully. Why would he not favor it now?
Như vậy, dù sanh vào loài súc sanh không có nhân duyên, Như Lai vẫn ưa thích sống có sự tôn kính, huống chi là bây giờ.
Agāravoti aññasmiṃ gāravarahito, kañci garuṭṭhāne aṭṭhapetvāti attho.
Disrespectful means devoid of respect for anyone else, meaning not placing anyone in a position of veneration.
Không tôn kính có nghĩa là không có sự tôn kính đối với người khác, không đặt ai vào vị trí đáng kính trọng.
Appatissoti patissayarahito, kañci jeṭṭhakaṭṭhāne aṭṭhapetvāti attho.
Without deference means devoid of deference, meaning not placing anyone in a senior position.
Không phục tùng có nghĩa là không có sự phục tùng, không đặt ai vào vị trí trưởng thượng.
Samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vāti ettha samitapāpabāhitapāpāyeva samaṇabrāhmaṇā adhippetā.
Any ascetic or brahmin—here, ascetics and brahmins who have stilled evil and dispelled evil are intended.
Sa-môn hay Bà-la-môn, ở đây, chỉ những vị Sa-môn và Bà-la-môn đã làm lắng dịu và loại trừ các điều ác mới được ám chỉ.
Sakkatvā garuṃ katvāti sakkārañceva katvā garukārañca upaṭṭhapetvā.
Having honored and respected means having both shown honor and established respect.
Cung kính, tôn trọng có nghĩa là thể hiện sự cung kính và tôn trọng.
Sadevake loketiādīsu saddhiṃ devehi sadevake.
In the world with devas, and so on, means with the devas, with devas.
Trong thế giới cùng với chư Thiên v.v... có nghĩa là cùng với các vị trời.
Devaggahaṇena cettha mārabrahmesu gahitesupi māro nāma vasavattī sabbesaṃ upari vasaṃ vatteti, brahmā nāma mahānubhāvo, ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi dvīsu, dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati.
Here, even though Māra and Brahmā are included in the term "devas," Māra is a master, exerting power over all. Brahmā is very powerful, illuminating one thousand world-systems with one finger, two with two, and ten thousand world-systems with ten fingers.
Ở đây, dù Ma vương và Phạm thiên đã được bao gồm trong việc đề cập đến chư thiên, nhưng Ma vương tên là Vasavattī (Đấng Tự Tại) có quyền lực cai quản trên tất cả; còn Phạm thiên có đại thần lực, với một ngón tay có thể chiếu sáng một ngàn thế giới, với hai ngón tay là hai ngàn, với mười ngón tay là mười ngàn thế giới.
So iminā sīlasampannataroti vattuṃ mā labhantūti samārake sabrahmaketi visuṃ vuttaṃ.
So, to prevent anyone from claiming, "He is more virtuous than this one," it is stated separately as with Māra and with Brahmā.
Để không ai có thể nói rằng vị ấy (Phạm thiên) có giới hạnh viên mãn hơn, nên đã được nói riêng là cùng với Ma vương, cùng với Phạm thiên.
Tathā samaṇā nāma ekanikāyādivasena bahussutā sīlavanto paṇḍitā, brāhmaṇāpi vatthuvijjādivasena bahussutā paṇḍitā.
Similarly, ascetics are learned, virtuous, and wise, for example, based on certain schools. Brahmins are also learned and wise, for example, based on their knowledge of divination, and so on.
Tương tự, các sa-môn là những người đa văn, có giới hạnh, bậc trí theo từng bộ phái; các bà-la-môn cũng là những người đa văn, bậc trí theo các môn học như Vatthuvijjā (kiến trúc học).
Te iminā sampannatarāti vattuṃ mā labhantūti sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyāti vuttaṃ.
So that they may not obtain the right to say, "They are more accomplished than this," it is stated, " in the population with ascetics and brahmins."
Để họ không thể nói rằng ‘họ ưu việt hơn với điều này’, nên đã nói ‘trong quần chúng Sa-môn và Bà-la-môn’.
Sadevamanussāyāti idaṃ pana nippadesato dassanatthaṃ gahitameva gahetvā vuttaṃ.
The phrase " with devas and humans," however, is stated, taking what has already been taken, to show without distinction.
Còn từ ‘với chư thiên và loài người’ này được nói để chỉ ra một cách toàn diện, lấy cái đã được nói.
Apicettha purimāni tīṇi padāni lokavasena vuttāni, pacchimāni dve pajāvasena.
Moreover, here the first three terms are stated in terms of the world, and the latter two in terms of the population.
Hơn nữa ở đây, ba từ đầu được nói theo nghĩa thế gian, hai từ sau theo nghĩa quần chúng.
Sīlasampannataranti sīlena sampannataraṃ, adhikataranti attho.
" More accomplished in sīla" means more accomplished through sīla, which is to say, more superior.
‘Ưu việt hơn về giới’ có nghĩa là ưu việt hơn về giới, hơn hẳn.
Ettha ca sīlādayo cattāro dhammā lokiyalokuttarā kathitā, vimuttiñāṇadassanaṃ lokiyameva.
Here, the four qualities, beginning with sīla, are declared to be both mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), but liberation-knowledge-and-vision (vimuttiñāṇadassana) is purely mundane.
Ở đây, bốn pháp như giới, v.v. được nói là thế gian và siêu thế, còn giải thoát và tri kiến giải thoát chỉ là thế gian.
Paccavekkhaṇañāṇameva hetaṃ.
For this is retrospective knowledge (paccavekkhaṇañāṇa).
Đây chính là tuệ quán xét.
Pāturahosīti ‘‘ayaṃ satthā avīcito yāva bhavaggā sīlādīhi attanā adhikataraṃ apassanto ‘mayā paṭividdhanavalokuttaradhammameva sakkatvā upanissāya viharissāmī’ti cinteti, kāraṇaṃ bhagavā cinteti, atthaṃ vuḍḍhiṃ visesaṃ cinteti, gacchāmissa ussāhaṃ janessāmī’’ti cintetvā purato pākaṭo ahosi, abhimukhe aṭṭhāsīti attho.
" Pāturahosī" (appeared) means: "This Teacher, not seeing anyone more accomplished than himself in sīla and other qualities, from Avīci hell up to the highest existence (bhavagga), thought, 'I will dwell revering and relying solely on the nine supramundane qualities realized by me.' The Blessed One considers the cause; He considers the benefit, the increase, the distinction; 'I will go and arouse enthusiasm in him,'" thinking thus, he appeared before him, stood facing him, this is the meaning.
‘Hiện ra’ có nghĩa là: ‘Vị Đạo Sư này, từ cõi Vô Gián cho đến cõi Hữu Đỉnh, không thấy ai ưu việt hơn mình về giới, v.v., nên suy nghĩ: “Ta sẽ tôn kính và nương tựa vào các pháp siêu thế mà ta đã chứng ngộ để an trú.” Đức Thế Tôn suy nghĩ về nhân, suy nghĩ về lợi ích, sự tăng trưởng, sự đặc biệt, suy nghĩ: “Ta sẽ đi và tạo ra sự tinh tấn cho Ngài.”’ – suy nghĩ như vậy, Ngài hiện ra trước mặt, đứng đối diện.
Yatoti yasmiṃ kāle.
" When" means at what time.
‘Khi nào’ có nghĩa là: vào thời điểm nào.
Mahattena samannāgatoti rattaññumahattaṃ vepullamahattaṃ brahmacariyamahattaṃ lābhaggamahattanti iminā catubbidhena mahattena samannāgato.
" Endowed with greatness" means endowed with four kinds of greatness: the greatness of long-standing, the greatness of abundance, the greatness of the holy life, and the greatness of supreme gains.
‘Đạt được sự vĩ đại’ có nghĩa là: đạt được sự vĩ đại với bốn loại này: sự vĩ đại của người lớn tuổi (rattaññumahattaṃ), sự vĩ đại của sự phong phú (vepullamahattaṃ), sự vĩ đại của đời sống phạm hạnh (brahmacariyamahattaṃ), sự vĩ đại của lợi lộc tối thượng (lābhaggamahattaṃ).
Atha me saṅghepi gāravoti atha mayhaṃ saṅghepi gāravo jāto.
" Then I had reverence for the Saṅgha too" means then reverence for the Saṅgha arose in me too.
‘Khi đó ta cũng có sự tôn kính đối với Tăng đoàn’ có nghĩa là: khi đó ta cũng có sự tôn kính đối với Tăng đoàn.
Kismiṃ pana kāle bhagavatā saṅghe gāravo katoti?
At what time, then, did the Blessed One show reverence to the Saṅgha?
Vậy Đức Thế Tôn đã tôn kính Tăng đoàn vào thời điểm nào?
Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāle.
At the time when Mahāpajāpatī offered a pair of robes.
Vào thời điểm Mahāpajāpatī cúng dường đôi y.
Tadā hi bhagavā attano upanītaṃ dussayugaṃ ‘‘saṅghe, gotami, dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’’ti vadanto saṅghe gāravaṃ akāsi nāma.
At that time, the Blessed One, saying to Mahāpajāpatī, "Gotamī, give it to the Saṅgha; by giving it to the Saṅgha, both I and the Saṅgha will be honored," showed reverence to the Saṅgha.
Khi đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Gotamī, hãy cúng dường đôi y đã dâng lên ta cho Tăng đoàn. Khi được cúng dường cho Tăng đoàn, ta cũng được cúng dường và Tăng đoàn cũng được cúng dường.” – Ngài đã thể hiện sự tôn kính đối với Tăng đoàn như vậy.
22. Dutiye sambahulāti bahukā.
22. In the second sutta, " sambahulā" means many.
22. Trong kinh thứ hai, ‘đông đảo’ có nghĩa là: nhiều.
Brāhmaṇāti huhukkajātikena brāhmaṇena saddhiṃ āgatā brāhmaṇā.
" Brāhmaṇā" means brahmins who came with the brahmin of the Huhukka lineage.
‘Các Bà-la-môn’ có nghĩa là: các Bà-la-môn đến cùng với Bà-la-môn thuộc dòng dõi Huhukka.
Jiṇṇāti jarājiṇṇā.
" Jiṇṇā" means old, decrepit with age.
‘Già nua’ có nghĩa là: già yếu.
Vuḍḍhāti vayovuddhā.
" Vuḍḍhā" means advanced in years.
‘Lớn tuổi’ có nghĩa là: lớn tuổi theo thời gian.
Mahallakāti jātimahallakā.
" Mahallakā" means old by birth.
‘Cao niên’ có nghĩa là: cao niên theo dòng dõi.
Addhagatāti tayo vaye addhe atikkantā.
" Addhagatā" means having passed three stages of life.
‘Đã trải qua’ có nghĩa là: đã vượt qua ba giai đoạn tuổi tác.
Sutametanti amhehi sutaṃ etaṃ.
" Sutametaṃ" means this has been heard by us.
‘Chúng tôi đã nghe điều này’ có nghĩa là: điều này chúng tôi đã nghe.
Tayidaṃ bho, gotama, tathevāti bho, gotama, etaṃ amhehi sutakāraṇaṃ tathā eva.
" Tayidaṃ bho, gotama, tathevā" means, Sir Gotama, this matter heard by us is indeed so.
‘Thưa Gotama, điều đó đúng như vậy’ có nghĩa là: thưa Gotama, điều chúng tôi đã nghe đó đúng như vậy.
Tayidaṃ bho, gotama, na sampannamevāti taṃ etaṃ abhivādanādiakaraṇaṃ ananucchavikameva.
" Tayidaṃ bho, gotama, na sampannamevā" means, Sir Gotama, this not-performing of salutations and so on is entirely inappropriate.
‘Thưa Gotama, điều đó không thích hợp’ có nghĩa là: việc không chào hỏi, v.v. đó là không thích hợp.
Akālavādītiādīsu akāle vadatīti akālavādī.
In "Akālavādī" and so on, akālavādī means one who speaks at the wrong time.
Trong các từ như ‘nói không đúng lúc’, ‘nói không đúng lúc’ có nghĩa là: nói vào lúc không thích hợp.
Asabhāvaṃ vadatīti abhūtavādī.
Abhūtavādī means one who speaks what is not true.
‘Nói không thật’ có nghĩa là: nói điều không có thật.
Anatthaṃ vadati, no atthanti anatthavādī.
Anatthavādī means one who speaks what is not beneficial, not advantageous.
‘Nói vô ích’ có nghĩa là: nói điều không có lợi, không phải là điều có lợi.
Adhammaṃ vadati, no dhammanti adhammavādī.
Adhammavādī means one who speaks what is not Dhamma, not Dhamma.
‘Nói phi pháp’ có nghĩa là: nói điều phi pháp, không phải là Chánh Pháp.
Avinayaṃ vadati, no vinayanti avinayavādī.
Avinayavādī means one who speaks what is not Vinaya, not Vinaya.
‘Nói phi luật’ có nghĩa là: nói điều phi luật, không phải là Giới Luật.
Anidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitāti na hadaye nidhetabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitā.
" Anidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā" means having spoken words that should not be treasured in the heart.
‘Nói lời không đáng ghi nhớ’ có nghĩa là: nói lời không đáng ghi nhớ trong lòng.
Akālenāti kathetuṃ ayuttakālena.
" Akālenā" means at an inappropriate time to speak.
‘Không đúng lúc’ có nghĩa là: vào thời điểm không thích hợp để nói.
Anapadesanti apadesarahitaṃ, sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na katheti.
" Anapadesaṃ" means without reason, not speaking with a specific reason.
‘Không có căn cứ’ có nghĩa là: không có căn cứ, không nói có nguyên nhân, có lý do.
Apariyantavatinti pariyantarahitaṃ, na paricchedaṃ dassetvā katheti.
" Apariyantavatiṃ" means without limit, not speaking by showing boundaries.
‘Không có giới hạn’ có nghĩa là: không có giới hạn, không nói rõ ràng ranh giới.
Anatthasaṃhitanti na lokiyalokuttaraatthanissitaṃ katvā katheti.
" Anatthasaṃhitaṃ" means not speaking in a way that is connected to mundane or supramundane benefit.
‘Không liên quan đến lợi ích’ có nghĩa là: không nói liên quan đến lợi ích thế gian hoặc siêu thế.
Bālo therotveva saṅkhaṃ gacchatīti andhabālo theroti saṅkhaṃ gacchati.
" Bālo therotveva saṅkhaṃ gacchatī" means a foolish elder is regarded as a foolish elder.
‘Kẻ ngu được xem là trưởng lão’ có nghĩa là: kẻ ngu si được xem là trưởng lão.
Bahussuto hotīti bahuṃ assa sutaṃ hoti, navaṅgaṃ satthusāsanaṃ pāḷianusandhipubbāparavasena uggahitaṃ hotīti attho.
" Bahussuto hotī" means he has heard much; that is, the nine-fold teaching of the Master (navaṅgaṃ satthusāsanaṃ) has been learned by him in terms of the sequence of the Pāḷi and its antecedents and consequents.
‘Nghe nhiều’ có nghĩa là: đã nghe nhiều, tức là đã học thuộc giáo pháp của Bậc Đạo Sư gồm chín phần, theo thứ tự trước sau của kinh điển và chú giải.
Sutadharoti sutassa ādhārabhūto.
" Sutadharo" means one who holds what has been heard as its receptacle.
‘Giữ gìn điều đã nghe’ có nghĩa là: là nơi nương tựa của điều đã nghe.
Yassa hi ito gahitaṃ ito palāyati, chiddaghaṭe udakaṃ viya na tiṭṭhati, parisamajjhe ekasuttaṃ vā jātakaṃ vā kathetuṃ vā vācetuṃ vā na sakkoti, ayaṃ na sutadharo nāma.
For if what is taken in from here flows away from there, like water in a leaking pot, and does not remain, so that he cannot recite or expound a single sutta or jātaka in the midst of an assembly, he is not called a sutadharo.
Người nào nghe từ đây rồi lại quên mất, không giữ được như nước trong bình thủng, không thể thuyết giảng hoặc đọc một bài kinh hay một câu chuyện Jātaka nào giữa hội chúng, người đó không phải là người giữ gìn điều đã nghe.
Yassa pana uggahitaṃ buddhavacanaṃ uggahitakālasadisameva hoti, dasapi vīsatipi vassāni sajjhāyaṃ akarontassa neva nassati, ayaṃ sutadharo nāma.
But if the Buddha-word he has learned remains as it was at the time of learning, and does not perish even if he does not recite it for ten or twenty years, he is called a sutadharo.
Còn người nào lời Phật đã học thuộc vẫn y nguyên như lúc học, dù không tụng đọc mười hay hai mươi năm cũng không mất, người đó là người giữ gìn điều đã nghe.
Sutasannicayoti sutassa sannicayabhūto.
" Sutasannicayo" means one who has accumulated what has been heard.
‘Tích lũy điều đã nghe’ có nghĩa là: là nơi tích lũy điều đã nghe.
Yassa hi sutaṃ hadayamañjūsāya sannicitaṃ silāya lekhā viya suvaṇṇapatte pakkhittasīhavasā viya ca tiṭṭhati, ayaṃ sutasannicayo nāma.
For if what he has heard is stored in the casket of his heart, remaining like an inscription on a stone or like the entrapped lion's fat in a golden leaf, he is called a sutasannicayo.
Người nào điều đã nghe được tích lũy trong hộp trái tim như chữ khắc trên đá hay như mỡ sư tử được đặt trong lá vàng, người đó là người tích lũy điều đã nghe.
Dhātāti dhātā paguṇā.
" Dhātā" means one who holds in memory, who is proficient.
‘Ghi nhớ’ có nghĩa là: ghi nhớ, thành thạo.
Ekaccassa hi uggahitabuddhavacanaṃ dhātaṃ paguṇaṃ niccalikaṃ na hoti, ‘‘asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte ‘‘sajjhāyitvā saṃsanditvā samanuggāhitvā jānissāmī’’ti vadati.
For the learned Buddha-word of some is not held in memory, not proficient, not fixed; when asked, "Recite such-and-such a sutta or jātaka," he says, "I will know after reciting, comparing, and mastering it."
Có người lời Phật đã học thuộc không được ghi nhớ, không thành thạo, không vững chắc, khi được bảo: “Hãy thuyết giảng bài kinh hay câu chuyện Jātaka nào đó,” thì nói: “Tôi sẽ đọc lại, so sánh và học lại rồi mới biết.”
Ekaccassa dhātaṃ paguṇaṃ bhavaṅgasotasadisaṃ hoti, ‘‘asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte uddharitvā tameva katheti.
For some, it is held in memory, proficient, like the stream of the life-continuum (bhavaṅgasota); when asked, "Recite such-and-such a sutta or jātaka," he immediately recites that very text.
Có người thì ghi nhớ, thành thạo như dòng Bhavaṅga, khi được bảo: “Hãy thuyết giảng bài kinh hay câu chuyện Jātaka nào đó,” thì liền trích dẫn và thuyết giảng ngay.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dhātā’’ti.
It is with reference to this that " dhātā" is stated.
Đó là ý nghĩa của từ ‘ghi nhớ’.
Vacasā paricitāti suttadasaka-vaggadasakapaṇṇāsadasakavasena vācāya sajjhāyitā.
" Vacasā paricitā" means recited verbally, either in groups of ten suttas, ten vaggas, or ten paṇṇāsas.
‘Đã được thực hành bằng lời nói’ có nghĩa là: đã được tụng đọc bằng lời nói theo mười bài kinh, mười tập, mười năm mươi bài kinh.
Manasānupekkhitāti cittena anupekkhitā.
" Manasānupekkhitā" means reflected upon with the mind.
‘Đã được quán xét bằng ý’ có nghĩa là: đã được quán xét bằng tâm.
Yassa vācāya sajjhāyitaṃ buddhavacanaṃ manasā cintentassa tattha tattha pākaṭaṃ hoti, mahādīpaṃ jāletvā ṭhitassa rūpagataṃ viya paññāyati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is stated with reference to one for whom the Buddha-word recited verbally becomes clear in various places when he contemplates it mentally, appearing like forms to one standing with a great lamp lit.
Lời Phật đã được tụng đọc bằng lời nói, khi người đó suy tư bằng ý, thì hiện rõ ở khắp nơi, được thấy rõ như những hình ảnh khi thắp một ngọn đèn lớn. Đó là ý nghĩa của điều này.
Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti atthato ca kāraṇato ca paññāya suppaṭividdhā.
" Diṭṭhiyā suppaṭividdhā" means thoroughly penetrated by wisdom as to meaning and reason.
‘Đã được thấu hiểu bằng tri kiến’ có nghĩa là: đã được thấu hiểu bằng trí tuệ về ý nghĩa và nguyên nhân.
Ābhicetasikānanti abhicetoti abhikkantaṃ visuddhaṃ cittaṃ vuccati, adhicittaṃ vā, abhicetasi jātāni ābhicetasikāni, abhicetosannissitānīti vā ābhicetasikāni.
Regarding " ābhicetasikānaṃ": abhiceto is called the exalted, purified mind, or higher consciousness (adhicitta); those arisen in the abhiceto are ābhicetasikā, or those dependent on abhiceto are ābhicetasikā.
‘Liên quan đến tâm siêu việt’ (ābhicetasikānaṃ): ‘abhiceto’ được gọi là tâm thanh tịnh vượt trội, hoặc là tâm tối thượng. Những gì sinh ra trong tâm siêu việt là ābhicetasikāni, hoặc những gì nương tựa vào tâm siêu việt là ābhicetasikāni.
Diṭṭhadhammasukhavihārānanti diṭṭhadhamme sukhavihārānaṃ.
" Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ" means comfortable dwellings in this very life.
‘An trú an lạc ngay trong hiện tại’ (diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ) có nghĩa là: an trú an lạc ngay trong hiện tại.
Diṭṭhadhammoti paccakkho attabhāvo vuccati, tattha sukhavihārabhūtānanti attho.
"Diṭṭhadhammo" is called this present existence; the meaning is "comfortable dwellings therein."
‘Hiện tại’ (diṭṭhadhamma) được gọi là tự thân hiện tại, có nghĩa là những gì là sự an trú an lạc trong đó.
Rūpāvacarajjhānānametaṃ adhivacanaṃ.
This is an appellation for the rūpāvacara jhāna (form-sphere absorptions).
Đây là tên gọi của các thiền sắc giới.
Tāni hi appetvā nisinnā jhāyino imasmiṃyeva attabhāve asaṃkiliṭṭhanekkhammasukhaṃ vindanti, tasmā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārānī’’ti vuccati.
For meditators who have attained these jhāna, when they are seated, they experience the unblemished bliss of renunciation in this very existence; therefore, they are called "comfortable dwellings in this very life."
Vì những thiền giả an trú trong các thiền định này hưởng được sự an lạc ly dục thanh tịnh ngay trong tự thân hiện tại này, nên chúng được gọi là ‘an trú an lạc ngay trong hiện tại’.
Nikāmalābhīti nikāmena lābhī, attano icchāvasena lābhī, icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
" Nikāmalābhī" means one who obtains as he wishes, one who obtains according to his own desire, meaning one who is capable of attaining absorption (samāpatti) at any desired moment.
‘Đạt được tùy ý’ (nikāmalābhī) có nghĩa là: đạt được tùy ý, đạt được theo ý muốn của mình, tức là có khả năng nhập thiền vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Akicchalābhīti sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvā samāpajjituṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
Akicchalābhī means that one is able to attain (jhāna, etc.) easily, having suppressed the opposing states with ease.
Akicchalābhī (đạt được không khó khăn) có nghĩa là có khả năng nhập định sau khi đã trấn áp các pháp đối nghịch một cách dễ dàng.
Akasiralābhīti akasirānaṃ lābhī vipulānaṃ, yathāparicchedena vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
Akasiralābhī means one who obtains without difficulty, obtaining abundantly; it is said that one is capable of emerging (from jhāna) at will.
Akasiralābhī (đạt được không eo hẹp) có nghĩa là người đạt được những điều không eo hẹp, tức là rộng lớn, có khả năng xuất định theo đúng thời gian đã định.
Ekacco hi lābhīyeva hoti, na pana icchiticchitakkhaṇe sakkoti samāpajjituṃ.
For indeed, some obtain (jhāna), but are not able to attain it at the desired moment.
Vì có người chỉ là người đắc chứng, nhưng không thể nhập định ngay vào khoảnh khắc mong muốn.
Ekacco sakkoti tathāsamāpajjituṃ, pāripanthike ca pana kicchena vikkhambheti.
Another is able to attain it in that way, but suppresses the hindrances with difficulty.
Có người có thể nhập định như vậy, nhưng lại phải khó khăn trấn áp các pháp đối nghịch.
Ekacco tathā ca samāpajjati, pāripanthike ca akiccheneva vikkhambheti, na sakkoti nāḷikayantaṃ viya yathāparicchedeyeva vuṭṭhātuṃ.
Another both attains it in that way and suppresses the hindrances without difficulty, but is not able to emerge at will, like a water-machine.
Có người vừa nhập định như vậy, vừa trấn áp các pháp đối nghịch không khó khăn, nhưng lại không thể xuất định đúng theo thời gian đã định như một chiếc đồng hồ nước.
Yassa pana ayaṃ tividhāpi sampadā atthi, so ‘‘akicchalābhī akasiralābhī’’ti vuccati.
However, one who possesses all three of these accomplishments is called ‘akicchalābhī akasiralābhī’ (one who attains without difficulty and without trouble).
Người nào có được cả ba loại thành tựu này, người đó được gọi là "akicchalābhī akasiralābhī".
Āsavānaṃ khayātiādīni vuttatthāneva.
Terms like āsavānaṃ khayā (destruction of the āsavas) are already explained.
Các câu như do sự đoạn tận các lậu hoặc đã được giải thích ý nghĩa.
Evamidha sīlampi bāhusaccampi khīṇāsavasseva sīlaṃ bāhusaccañca, jhānānipi khīṇāsavasseva vaḷañjanakajjhānāni kathitāni.
In this context, morality (sīla) and extensive learning (bāhusacca) belong to one whose āsavas are destroyed (khīṇāsava), and the jhāna states are also described as the jhāna states that are enjoyed by one whose āsavas are destroyed.
Như vậy, ở đây, cả giới và sự đa văn đều là giới và sự đa văn của bậc lậu tận, các tầng thiền cũng được nói đến là những tầng thiền mà bậc lậu tận thường sử dụng.
‘‘Āsavānaṃ khayā’’tiādīhi pana arahattaṃ kathitaṃ.
However, through terms like ‘‘āsavānaṃ khayā,’’ arahantship is described.
Còn A-la-hán quả được nói đến qua các câu như "do sự đoạn tận các lậu hoặc".
Phalena cettha maggakiccaṃ pakāsitanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the work of the path (magga-kicca) is revealed through its fruit (phala).
Cần hiểu rằng ở đây, phận sự của đạo được biểu thị qua quả.
Uddhatenāti uddhaccasahagatena.
Uddhatena means accompanied by agitation.
Uddhatena (với tâm trạo cử) nghĩa là đi cùng với trạo cử.
Samphanti palāpakathaṃ.
Samphaṃ means frivolous talk.
Sampha (lời nói phù phiếm) nghĩa là lời nói vô ích.
Asamāhitasaṅkappoti aṭṭhapitasaṅkappo.
Asamāhitasaṅkappo means one whose resolve is not established.
Asamāhitasaṅkappo (tư duy không định tĩnh) nghĩa là tư duy không được thiết lập.
Magoti magasadiso.
Mago means like a deer.
Mago (con nai) nghĩa là giống như con nai.
Ārāti dūre.
Ārā means far away.
Ārā (xa) nghĩa là ở xa.
Thāvareyyamhāti thāvarabhāvato.
Thāvareyyamhā means due to firmness.
Thāvareyyamhā (khỏi sự vững chắc) nghĩa là khỏi trạng thái vững chắc.
Pāpadiṭṭhīti lāmakadiṭṭhi.
Pāpadiṭṭhī means evil view.
Pāpadiṭṭhī (tà kiến) nghĩa là kiến giải thấp kém.
Anādaroti ādararahito.
Anādaro means devoid of respect.
Anādaro (không kính trọng) nghĩa là không có sự kính trọng.
Sutavāti sutena upagato.
Sutavā means endowed with learning.
Sutavā (bậc đa văn) nghĩa là người đã tiếp cận qua sự học hỏi.
Paṭibhānavāti duvidhena paṭibhānena samannāgato.
Paṭibhānavā means endowed with two kinds of perspicacity.
Paṭibhānavā (có biện tài) nghĩa là người có đủ hai loại biện tài.
Paññāyatthaṃ vipassatīti sahavipassanāya maggapaññāya catunnaṃ saccānaṃ atthaṃ vinivijjhitvā passati.
Paññāyatthaṃ vipassatī means one discerns the meaning of the four noble truths by penetrating them with vipassanā insight and path-wisdom.
Paññāyatthaṃ vipassati (thấy rõ ý nghĩa bằng trí tuệ) nghĩa là thấy rõ ý nghĩa của Tứ đế bằng trí tuệ của đạo cùng với minh sát.
Pāragū sabbadhammānanti sabbesaṃ khandhādidhammānaṃ pāraṃ gato, abhiññāpāragū, pariññāpāragū, pahānapāragū, bhāvanāpāragū, sacchikiriyāpāragū, samāpattipāragūti evaṃ chabbidhena pāragamanena sabbadhammānaṃ pāraṃ pariyosānaṃ gato.
Pāragū sabbadhammānaṃ means one who has gone to the further shore of all phenomena such as the aggregates; one who has reached the further shore of all phenomena by six kinds of going to the further shore, namely: going to the further shore of direct knowledge (abhiññā-pāragū), going to the further shore of full understanding (pariññā-pāragū), going to the further shore of abandonment (pahāna-pāragū), going to the further shore of development (bhāvanā-pāragū), going to the further shore of realization (sacchikiriyā-pāragū), and going to the further shore of attainment (samāpatti-pāragū).
Pāragū sabbadhammānaṃ (người đến bờ kia của tất cả các pháp) nghĩa là người đã đến bờ kia của tất cả các pháp như uẩn, v.v., là người đến bờ kia về thắng trí, đến bờ kia về liễu tri, đến bờ kia về đoạn tận, đến bờ kia về tu tập, đến bờ kia về chứng ngộ, đến bờ kia về nhập định; như vậy, đã đến bờ kia, đến chỗ kết thúc của tất cả các pháp bằng sáu cách đến bờ kia.
Akhiloti rāgakhilādivirahito.
Akhilo means devoid of the wilderness of lust, etc.
Akhilo (không còn chướng ngại) nghĩa là không còn các chướng ngại như tham, v.v.
Paṭibhānavāti duvidheneva paṭibhānena samannāgato.
Paṭibhānavā means endowed with two kinds of perspicacity.
Paṭibhānavā (có biện tài) nghĩa là người có đủ hai loại biện tài.
Brahmacariyassa kevalīti sakalabrahmacariyo.
Brahmacariyassa kevalī means one who has completed the entire holy life.
Brahmacariyassa kevalī (người trọn vẹn phạm hạnh) nghĩa là người có phạm hạnh toàn vẹn.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is self-evident.
Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.
23. Tatiye lokoti dukkhasaccaṃ.
23. In the third, loko (world) means the noble truth of suffering (dukkhasacca).
23. Trong kinh thứ ba, loko (thế gian) là Khổ đế.
Abhisambuddhoti ñāto paccakkho kato.
Abhisambuddho (fully awakened) means known, realized, made manifest.
Abhisambuddho (đã giác ngộ) nghĩa là đã biết, đã chứng thực.
Lokasmāti dukkhasaccato.
Lokasmā (from the world) means from the noble truth of suffering.
Lokasmā (từ thế gian) nghĩa là từ Khổ đế.
Pahīnoti mahābodhimaṇḍe arahattamaggañāṇena pahīno.
Pahīno (abandoned) means abandoned by the knowledge of the Arahantship Path at the great Bodhi-maṇḍa.
Pahīno (đã đoạn tận) nghĩa là đã đoạn tận bằng trí tuệ A-la-hán đạo tại cội Bồ-đề.
Tathāgatassa bhāvitāti tathāgatena bhāvitā.
Tathāgatassa bhāvitā means developed by the Tathāgata.
Tathāgatassa bhāvitā (đã được Như Lai tu tập) nghĩa là đã được Như Lai tu tập.
Evaṃ ettakena ṭhānena catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā idāni tathāgatabhāvaṃ kathetuṃ yaṃ, bhikkhavetiādimāha.
Having thus explained his Buddhahood by means of the four noble truths in this much detail, he now speaks of yaṃ, bhikkhave (whatever, bhikkhus) and so forth, to explain his Tathāgata-hood.
Như vậy, bằng chừng ấy nội dung, sau khi nói về trạng thái Phật của mình qua Tứ đế, bây giờ để nói về trạng thái Như Lai, Ngài nói câu bắt đầu bằng yaṃ, bhikkhave (này các Tỳ khưu, cái gì).
Tattha diṭṭhanti rūpāyatanaṃ.
Therein, diṭṭhaṃ (seen) means the visible object (rūpāyatana).
Trong đó, diṭṭhaṃ (cái được thấy) là sắc xứ.
Sutanti saddāyatanaṃ.
Sutaṃ (heard) means the sound object (saddāyatana).
Sutaṃ (cái được nghe) là thanh xứ.
Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
Mutaṃ (sensed) means the odour object (gandhāyatana), taste object (rasāyatana), and tangible object (phoṭṭhabbāyatana), as they are grasped by contact.
Mutaṃ (cái được cảm nhận) là hương xứ, vị xứ, xúc xứ, vì chúng được nhận biết qua sự tiếp xúc.
Viññātanti sukhadukkhādi dhammārammaṇaṃ.
Viññātaṃ (cognized) means mental objects (dhammārammaṇa) such as pleasure and pain.
Viññātaṃ (cái được nhận thức) là pháp trần như lạc, khổ, v.v.
Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ.
Pattaṃ (obtained) means obtained whether sought or unsought.
Pattaṃ (cái đã đạt được) là cái đã đạt được dù có tìm kiếm hay không tìm kiếm.
Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ.
Pariyesitaṃ (sought) means sought, whether obtained or not obtained.
Pariyesitaṃ (cái đã được tìm kiếm) là cái đã được tìm kiếm dù đã đạt được hay chưa đạt được.
Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ.
Anuvicaritaṃ manasā means explored by the mind.
Anuvicaritaṃ manasā (cái được tâm suy xét) là cái được tâm theo dõi.
Tathāgatena abhisambuddhanti iminā etaṃ dasseti – yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa nīlaṃ pītakantiādi rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
With this, Tathāgatena abhisambuddhaṃ (fully enlightened by the Tathāgata), this is what is shown: whatever visual object, such as blue or yellow, comes into the range of sight of this world, with its devas, in countless world-systems, "this being, at this moment, having seen this particular visual object, became happy, or unhappy, or neutral"—all this is fully enlightened by the Tathāgata.
Tathāgatena abhisambuddhaṃ (được Như Lai giác ngộ), bằng câu này, Ngài chỉ ra rằng: Bất cứ đối tượng sắc nào như màu xanh, màu vàng, v.v., trong vô lượng thế giới, đến với nhãn môn của thế gian này cùng với chư thiên, Như Lai đều giác ngộ tất cả rằng "chúng sinh này vào khoảnh khắc này, sau khi thấy đối tượng sắc này, đã sinh tâm hoan hỷ, hay ưu phiền, hay xả".
Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa bherisaddo mudiṅgasaddotiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthaṃ āgacchati, mūlagandho tacagandhotiādi gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthaṃ āgacchati, mūlaraso khandharasotiādi rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthaṃ āgacchati, kakkhaḷaṃ mudukantiādi pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbārammaṇaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
Similarly, whatever sound object, such as the sound of a drum or a tabor, comes into the range of hearing of this world, with its devas, in countless world-systems; whatever odour object, such as root fragrance or bark fragrance, comes into the range of smell; whatever taste object, such as root taste or trunk taste, comes into the range of taste; whatever tangible object, such as hard or soft, differentiating into earth, fire, and air elements, comes into the range of touch—"this being, at this moment, having touched this particular tangible object, became happy, or unhappy, or neutral"—all this is fully enlightened by the Tathāgata.
Tương tự, bất cứ đối tượng thanh nào như tiếng trống, tiếng trống mudiṅga, v.v., trong vô lượng thế giới, đến với nhĩ môn của thế gian này cùng với chư thiên; bất cứ đối tượng hương nào như mùi rễ cây, mùi vỏ cây, v.v., đến với tỷ môn; bất cứ đối tượng vị nào như vị rễ cây, vị thân cây, v.v., đến với thiệt môn; bất cứ đối tượng xúc nào thuộc địa đại, hỏa đại, phong đại như cứng, mềm, v.v., đến với thân môn, Như Lai đều giác ngộ tất cả rằng "chúng sinh này vào khoảnh khắc này, sau khi tiếp xúc với đối tượng xúc này, đã sinh tâm hoan hỷ, hay ưu phiền, hay xả".
Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhadukkhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvārassa āpāthaṃ āgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma dhammārammaṇaṃ vijānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
Similarly, whatever mental object (dhammārammaṇa) of pleasure, pain, and so forth, comes into the range of the mind-door of this world, with its devas, in countless world-systems—"this being, at this moment, having cognized this particular mental object, became happy, or unhappy, or neutral"—all this is fully enlightened by the Tathāgata.
Tương tự, bất cứ đối tượng pháp nào thuộc lạc, khổ, v.v., trong vô lượng thế giới, đến với ý môn của thế gian này cùng với chư thiên, Như Lai đều giác ngộ tất cả rằng "chúng sinh này vào khoảnh khắc này, sau khi nhận biết đối tượng pháp này, đã sinh tâm hoan hỷ, hay ưu phiền, hay xả".
Yañhi, bhikkhave, imesaṃ sabbasattānaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ, tattha tathāgatena adiṭṭhaṃ vā asutaṃ vā amutaṃ vā aviññātaṃ vā natthi, imassa pana mahājanassa pariyesitvā appattampi atthi, apariyesitvā appattampi atthi, pariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā pattampi atthi, sabbampi tathāgatassa appattaṃ nāma natthi ñāṇena asacchikataṃ.
Indeed, bhikkhus, there is nothing among what all these beings have seen, heard, sensed, or cognized that has not been seen, heard, sensed, or cognized by the Tathāgata; whereas for these ordinary people, there are things sought but not obtained, and things unsought and not obtained, things sought and obtained, and things unsought and obtained. For the Tathāgata, there is nothing that is not obtained, that is not realized by knowledge.
Này các Tỳ khưu, cái gì đã được tất cả chúng sinh này thấy, nghe, cảm nhận, nhận thức, trong đó không có gì mà Như Lai chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa nhận thức. Còn đối với đại chúng này, có những điều chưa đạt được dù đã tìm kiếm, có những điều chưa đạt được dù không tìm kiếm, có những điều đã đạt được sau khi tìm kiếm, có những điều đã đạt được dù không tìm kiếm; nhưng đối với Như Lai, không có gì gọi là chưa đạt được, chưa chứng thực bằng trí tuệ.
Tasmā tathāgatoti vuccatīti yaṃ yathā lokena gataṃ, tassa tatheva gatattā tathāgatoti vuccati.
Tasmā tathāgatoti vuccati (Therefore he is called Tathāgata) means he is called Tathāgata because he has gone (gata) just as (tathā) the world has gone (gataṃ).
Tasmā tathāgatoti vuccati (vì vậy được gọi là Như Lai) nghĩa là vì Ngài đã đi như thế nào, như thế gian đã đi, nên được gọi là Như Lai.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘abhisambuddha’’nti vuttaṃ, taṃ gatasaddena ekatthaṃ.
In the Pāḷi, however, "abhisambuddha" is said, which has the same meaning as "gata."
Tuy nhiên, trong Pāli, từ "abhisambuddha" (đã giác ngộ) được dùng, nó đồng nghĩa với từ "gata" (đã đi).
Iminā nayena sabbavāresu tathāgatoti nigamassa attho veditabbo.
In this way, the meaning of the conclusion "Tathāgata" should be understood in all instances.
Theo phương pháp này, ý nghĩa của kết luận "Như Lai" trong mọi trường hợp cần được hiểu.
Tassa yutti ekapuggalavaṇṇanāyaṃ tathāgatasaddavitthāre vuttāyeva.
Its justification is already stated in the elaborate explanation of the word "Tathāgata" in the description of a single individual.
Lý giải của nó đã được nêu trong phần giải thích chi tiết về từ "Tathāgata" trong chú giải về Ekāpuggalapāḷi.
Apicettha aññadatthūti ekaṃsatthe nipāto.
Moreover, here aññadatthū is a particle signifying certainty.
Hơn nữa, ở đây aññadatthu là một tiểu từ có nghĩa là chắc chắn.
Dakkhatīti daso.
One who sees is daso (seer).
Người thấy là daso.
Vasaṃ vattetīti vasavattī.
One who exercises power is vasavattī (masterful).
Người cai quản là vasavattī.
Sabbaṃ lokaṃ abhiññāti tedhātukaṃ lokasannivāsaṃ jānitvā.
Sabbaṃ lokaṃ abhiññā means having known the entire world-system of the three realms.
Sabbaṃ lokaṃ abhiññā (sau khi thắng tri toàn thể thế gian) nghĩa là sau khi biết rõ thế gian tam giới.
Sabbaṃ loke yathātathanti tasmiṃ tedhātukalokasannivāse yaṃkiñci neyyaṃ, sabbaṃ taṃ yathātathaṃ aviparītaṃ jānitvā.
Sabbaṃ loke yathātathaṃ means having known accurately, without distortion, whatever is to be known in that world-system of the three realms.
Sabbaṃ loke yathātathaṃ (tất cả trong thế gian như thật) nghĩa là trong thế gian tam giới đó, bất cứ điều gì cần biết, Ngài biết tất cả những điều đó như thật, không sai lệch.
Visaṃyuttoti catunnaṃ yogānaṃ pahānena visaṃyutto.
Visaṃyutto means disjoined by the abandonment of the four bonds (yoga).
Visaṃyutto (không bị trói buộc) nghĩa là không bị trói buộc do đã đoạn tận bốn loại ách phược.
Anūpayoti taṇhādiṭṭhiupayehi virahito.
Anūpayo means free from the clingings (upaya) of craving (taṇhā) and views (diṭṭhi).
Anūpayo (không còn chấp thủ) nghĩa là không còn các chấp thủ do tham ái và tà kiến.
Sabbābhibhūti rūpādīni sabbārammaṇāni abhibhavitvā ṭhito.
Sabbābhibhū means one who stands having overcome all objects such as material form (rūpa).
Sabbābhibhū (chế ngự tất cả) nghĩa là người đứng vững sau khi đã chế ngự tất cả các đối tượng như sắc, v.v.
Dhīroti dhitisampanno.
Dhīro means endowed with steadfastness.
Dhīro (bậc dũng trí) nghĩa là người có sự kiên trì.
Sabbaganthappamocanoti sabbe cattāropi ganthe mocetvā ṭhito.
Sabbaganthappamocano means one who stands having released all four bonds (gantha).
Giải thoát khỏi mọi kiết sử nghĩa là người đã giải thoát khỏi tất cả bốn kiết sử và an trú.
Phuṭṭhassāti phuṭṭhā assa.
Phuṭṭhassā means touched by him.
Của người đã chạm đến nghĩa là người đã chạm đến.
Idañca karaṇatthe sāmivacanaṃ.
This is the genitive case used in the sense of an instrument.
Và đây là từ sở hữu cách mang nghĩa công cụ.
Paramā santīti nibbānaṃ.
Paramā santī means Nibbāna.
Sự an tịnh tối thượng là Nibbāna.
Tañhi tena ñāṇaphusanena phuṭṭhaṃ.
That Nibbāna is indeed touched by that contact of knowledge.
Vì Nibbāna được người ấy chạm đến bằng sự xúc chạm của trí tuệ.
Tenevāha – nibbānaṃ akutobhayanti.
Therefore it is said: Nibbānaṃ akutobhayaṃ (Nibbāna, free from all fear).
Do đó, chính vì thế mà nói – Nibbāna không sợ hãi từ bất cứ đâu.
Atha vā paramāsantīti uttamā santi.
Or else, paramā santī means supreme peace.
Hoặc sự an tịnh tối thượng nghĩa là sự an tịnh tối cao.
Katarā sāti?
Which is it?
Sự an tịnh nào vậy?
Nibbānaṃ.
Nibbāna.
Nibbāna.
Yasmā pana nibbāne kutoci bhayaṃ natthi, tasmā taṃ akutobhayanti vuccati.
Because there is no fear from any quarter in Nibbāna, it is called akutobhayaṃ (free from all fear).
Vì Nibbāna không có sợ hãi từ bất cứ đâu, nên nó được gọi là không sợ hãi từ bất cứ đâu.
Vimutto upadhisaṅkhayeti upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā vimutto.
Vimutto upadhisaṅkhaye means liberated by the liberation of fruition (phalavimutti) in Nibbāna, which is the destruction of the bases of existence (upadhi).
Giải thoát trong sự diệt trừ các uẩn nghĩa là giải thoát bằng quả giải thoát, có đối tượng là Nibbāna, tức là sự diệt trừ các uẩn.
Sīho anuttaroti parissayānaṃ sahanaṭṭhena kilesānañca hiṃsanaṭṭhena tathāgato anuttaro sīho nāma.
The Incomparable Lion means that the Tathāgata is called the Incomparable Lion due to his endurance of dangers and his destruction of defilements.
Sīho anuttaro (Sư tử vô thượng) là Như Lai được gọi là Sư tử vô thượng vì khả năng chịu đựng các hiểm nguy và khả năng hủy diệt các phiền não.
Brahmanti seṭṭhaṃ.
Supreme means excellent.
Brahma (Phạm) là tối thượng.
Itīti evaṃ tathāgatassa guṇe jānitvā.
Thus means having known the qualities of the Tathāgata in this way.
Itī (như vậy) là sau khi biết các đức tính của Như Lai như thế này.
Saṅgammāti samāgantvā.
Having assembled means having come together.
Saṅgammā (sau khi đến gần) là sau khi tụ họp.
Taṃ namassantīti taṃ tathāgataṃ te saraṇaṃ gatā namassanti.
They pay homage to him means those who have gone for refuge pay homage to that Tathāgata.
Taṃ namassanti (họ đảnh lễ Ngài) là họ đã quy y và đảnh lễ Như Lai đó.
Idāni yaṃ vadantā te namassanti, taṃ dassetuṃ dantotiādi vuttaṃ.
Now, to show what they say as they pay homage, the passage beginning with "tamed" was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra điều họ nói khi đảnh lễ, đã nói danto (đã được thuần hóa) v.v.
Taṃ uttānatthamevāti.
That is indeed clear in meaning.
Điều đó đã rõ ràng.
24. Catutthaṃ atthuppattiyaṃ nikkhittaṃ.
The fourth (sutta) is placed within the account of its origin.
24. Thứ tư được đặt trong phần giải thích sự việc.
Katarāya atthuppattiyanti?
Within what account of origin?
Trong phần giải thích sự việc nào?
Dasabalaguṇakathāya.
Within the discourse on the qualities of the Ten Powers.
Trong câu chuyện về các đức tính của Thập Lực.
Anāthapiṇḍikassa kira dhītā cūḷasubhaddā ‘‘sāketanagare kāḷakaseṭṭhiputtassa gehaṃ gacchissāmī’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, ahaṃ micchādiṭṭhikakulaṃ gacchāmi.
Anāthapiṇḍika's daughter, Cūḷasubhaddā, went to the Teacher saying, "Venerable Sir, I am going to the house of Kāḷaka, the son of a millionaire, in Sāketa city, who belongs to a family of wrong view.
Con gái của trưởng giả Anāthapiṇḍika, tên là Cūḷasubhaddā, sau khi đến gặp Đức Bổn Sư và nói: “Bạch Thế Tôn, con sẽ đi đến nhà của con trai trưởng giả Kāḷaka ở thành Sāketa.
Sace tattha sakkāraṃ labhissāmi, ekasmiṃ purise pesiyamāne papañco bhavissati, maṃ āvajjeyyātha bhagavā’’ti paṭiññaṃ gahetvā agamāsi.
If I receive veneration there, sending a messenger will cause trouble; may the Bhagavā remember me." Having received this promise, she went.
Nếu con nhận được sự tôn kính ở đó, sẽ có sự rắc rối nếu chỉ sai một người, xin Thế Tôn hãy chú ý đến con”, sau khi nhận lời hứa, cô ấy đã đi.
Seṭṭhi ‘‘suṇisā me āgatā’’ti maṅgalaṃ karontova bahuṃ khādanīyabhojanīyaṃ paṭiyādetvā pañca acelakasatāni nimantesi.
The millionaire, performing a wedding celebration, prepared abundant food and drink and invited five hundred naked ascetics (acelaka).
Trưởng giả, nghĩ rằng “con dâu của ta đã đến”, liền làm lễ mừng và chuẩn bị nhiều đồ ăn thức uống, rồi mời năm trăm vị khỏa thân (Acelaka).
So tesu nisinnesu ‘‘dhītā me āgantvā arahante vandatū’’ti cūḷasubhaddāya pesesi.
When they were seated, he sent for Cūḷasubhaddā, saying, "Let my daughter-in-law come and pay homage to the Arahants."
Khi họ đã ngồi, trưởng giả sai người đến Cūḷasubhaddā nói: “Con gái ta, hãy đến đảnh lễ các bậc A-la-hán”.
Āgataphalā ariyasāvikā arahanteti vuttamatteyeva ‘‘lābhā vata me’’ti uṭṭhahitvā gatā te nissirikadassane acelake disvāva ‘‘samaṇā nāma na evarūpā honti, tāta, yesaṃ neva ajjhattaṃ hirī, na bahiddhā ottappaṃ atthī’’ti vatvā ‘‘na ime samaṇā, dhīdhī’’ti kheḷaṃ pātetvā nivattitvā attano vasanaṭṭhānameva gatā.
The noble disciple, who had attained the fruits (of stream-entry), upon merely hearing "Arahants," rose and went. Seeing those unfortunatelooking naked ascetics, she immediately said, "Recluses are not like this, dear father! These have no shame internally nor fear of wrongdoing externally," and saying, "These are no recluses, fie, fie!" she spat and returned to her own dwelling.
Vị thánh đệ tử đã chứng quả, vừa nghe nói “A-la-hán”, liền đứng dậy và đi đến, vừa thấy những vị khỏa thân không có vẻ trang nghiêm đó, liền nói: “Này cha, các Sa-môn không phải như vậy, những người không có lòng hổ thẹn nội tâm và không có lòng sợ hãi ngoại tại”. Rồi nói: “Những người này không phải là Sa-môn, thật đáng ghê tởm!”, cô ấy nhổ nước bọt và quay trở về chỗ ở của mình.
Tato acelakā ‘‘mahāseṭṭhi kuto te evarūpā kālakaṇṇī laddhā, kiṃ sakalajambudīpe aññā dārikā natthī’’ti seṭṭhiṃ paribhāsiṃsu.
Then the naked ascetics chastised the millionaire: "Great millionaire, where did you get such a wretched woman? Are there no other girls in the whole of Jambudīpa?"
Khi đó, các vị khỏa thân mắng trưởng giả: “Này đại trưởng giả, ông tìm đâu ra một người xui xẻo như vậy? Chẳng lẽ không có cô gái nào khác trên toàn cõi Jambudīpa sao?”
So ‘‘ācariyā jānitvā vā kataṃ hotu ajānitvā vā, ahamettha jānissāmī’’ti acelake uyyojetvā subhaddāya santikaṃ gantvā ‘‘amma, kasmā evarūpaṃ akāsi, kasmā arahante lajjāpesī’’ti āha.
He said, "Teachers, whether it was done knowingly or unknowingly, I will inquire into this," and having dismissed the naked ascetics, he went to Subhaddā and said, "Daughter, why did you do such a thing? Why did you shame the Arahants?"
Trưởng giả nói: “Này các đạo sư, việc này có thể là do biết hoặc không biết, tôi sẽ tìm hiểu việc này”. Sau khi tiễn các vị khỏa thân, ông đến chỗ Subhaddā và nói: “Này con, tại sao con lại làm như vậy? Tại sao con lại khiến các bậc A-la-hán phải xấu hổ?”
Tāta, arahantā nāma evarūpā na hontīti.
"Father, Arahants are not like that."
“Này cha, các bậc A-la-hán không phải như vậy.”
Atha naṃ so āha –
Then he said to her:
Rồi ông hỏi cô ấy:
Evañca pana vatvā seṭṭhissa pure ṭhatvā tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaṃ kathesi.
Having spoken thus, she stood before the millionaire and recounted the virtues of the Three Jewels.
Và sau khi nói như vậy, đứng trước trưởng giả, cô ấy đã kể về các đức tính của Ba Ngôi Báu.
Seṭṭhi tassā vacanaṃ sutvā ‘‘yadi evaṃ, tava samaṇe ānetvā maṅgalaṃ karomā’’ti.
Having heard her words, the millionaire said, "If that is so, I will invite your recluses and hold a celebration."
Trưởng giả nghe lời cô ấy, nói: “Nếu vậy, ta sẽ mời các Sa-môn của con đến và làm lễ mừng.”
Sā pucchi ‘‘kadā karissatha, tātā’’ti.
She asked, "When will you do it, dear father?"
Cô ấy hỏi: “Này cha, khi nào cha sẽ làm?”
Seṭṭhi cintesi – ‘‘katipāhaccayenāti vutte pesetvā pakkosāpeyyā’’ti.
The millionaire thought, "If I say 'in a few days,' she might send someone to summon them."
Trưởng giả nghĩ: “Nếu nói ‘sau vài ngày’, thì cô ấy sẽ sai người đi mời.”
Atha naṃ ‘‘sve ammā’’ti āha.
So he said to her, "Tomorrow, Mother."
Rồi ông nói: “Ngày mai, con gái.”
Sā sāyanhasamaye uparipāsādaṃ āruyha mahantaṃ pupphasamuggaṃ gahetvā satthu guṇe anussaritvā aṭṭha pupphamuṭṭhiyo dasabalassa vissajjetvā añjaliṃ paggayha namassamānā aṭṭhāsi.
In the evening, she ascended the upper palace, took a large basket of flowers, recollected the Teacher's virtues, released eight handfuls of flowers towards the Ten-Powered One, and stood with clasped hands, paying homage.
Vào buổi chiều, cô ấy lên lầu trên cung điện, cầm một giỏ hoa lớn, hồi tưởng các đức tính của Đức Bổn Sư, dâng tám nắm hoa lên Thập Lực, chắp tay đảnh lễ và đứng đó.
Evañca avaca – ‘‘bhagavā sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti.
And she spoke thus: "Bhagavā, tomorrow, together with five hundred bhikkhus, please accept alms from me."
Và cô ấy nói: “Bạch Thế Tôn, ngày mai xin Thế Tôn cùng năm trăm Tỳ-kheo thọ thực tại nhà con.”
Tāni pupphāni gantvā dasabalassa matthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu.
Those flowers went and formed a canopy above the head of the Ten-Powered One.
Những bông hoa đó bay đến và trở thành một tán lọng trên đỉnh đầu của Thập Lực.
Satthā āvajjento taṃ kāraṇaṃ addasa.
The Teacher, reflecting, perceived that situation.
Đức Bổn Sư quán xét và thấy được sự việc đó.
Dhammadesanāpariyosāne anāthapiṇḍikamahāseṭṭhi dasabalaṃ vanditvā ‘‘sve, bhante, pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mama gehe bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti āha.
At the conclusion of the Dhamma discourse, the great millionaire Anāthapiṇḍika paid homage to the Ten-Powered One and said, "Tomorrow, Venerable Sir, please accept alms at my house together with five hundred bhikkhus."
Khi thời pháp kết thúc, đại trưởng giả Anāthapiṇḍika đảnh lễ Thập Lực và nói: “Bạch Thế Tôn, ngày mai xin Thế Tôn cùng năm trăm Tỳ-kheo thọ thực tại nhà con.”
Cūḷasubhaddāya nimantitamha seṭṭhīti.
"We have been invited by Cūḷasubhaddā, millionaire."
“Này trưởng giả, chúng ta đã được Cūḷasubhaddā thỉnh cầu.”
Na, bhante, kañci āgataṃ passāmāti.
"No, Venerable Sir, I do not see anyone who has come."
“Bạch Thế Tôn, con không thấy ai đến cả.”
Āma, seṭṭhi, saddhā pana upāsikā dūre yojanasatamatthakepi yojanasahassamatthakepi ṭhitā himavanto viya paññāyatīti vatvā –
"Yes, millionaire, but a faithful female lay follower, standing a hundred yojanas away, or even a thousand yojanas away, is manifest like the Himalayas," having said this,
“Đúng vậy, này trưởng giả, nhưng một nữ cư sĩ có đức tin, dù ở xa một trăm do-tuần hay một ngàn do-tuần, cũng hiển lộ như dãy Himalaya,” rồi Ngài nói:
Satthā ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘ahaṃ, ānanda, sāketaṃ gamissāmi, pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ salākaṃ dehi.
The Teacher addressed Venerable Ānanda: "Ānanda, I will go to Sāketa; give the tickets to five hundred bhikkhus.
Đức Bổn Sư gọi Tôn giả Ānanda: “Này Ānanda, ta sẽ đi đến Sāketa, hãy phát phiếu thọ thực cho năm trăm Tỳ-kheo.
Dadanto ca chaḷabhiññānaṃyeva dadeyyāsī’’ti.
And when you give, give only to those with the six supernormal powers (chaḷabhiñña)."
Và khi phát, hãy chỉ phát cho những vị có sáu thần thông (chaḷabhiñña) mà thôi.”
Thero tathā akāsi.
The elder did so.
Tôn giả đã làm như vậy.
Cūḷasubhaddā rattibhāgasamanantare cintesi – ‘‘buddhā nāma bahukiccā bahukaraṇīyā, maṃ sallakkheyya vā na vā, kiṃ nu kho karissāmī’’ti.
As soon as night fell, Cūḷasubhaddā thought, "Buddhas have many duties and many responsibilities; he might or might not remember me. What shall I do?"
Cūḷasubhaddā, ngay sau buổi tối, nghĩ: “Các vị Phật có nhiều việc phải làm, Ngài có thể chú ý đến ta hoặc không, ta phải làm gì đây?”
Tasmiṃ khaṇe vessavaṇo mahārājā cūḷasubhaddāya kathesi – ‘‘bhadde, mā kho tvaṃ vimanā ahosi, mā dummanā.
At that moment, Vessavaṇa, the Great King, said to Cūḷasubhaddā, "Good lady, do not be disheartened, do not be sad.
Vào khoảnh khắc đó, Đại vương Vessavaṇa nói với Cūḷasubhaddā: “Này cô gái, đừng buồn bã, đừng lo lắng.
Adhivutthaṃ te bhagavatā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
The Bhagavā has accepted your meal for tomorrow, together with the Saṅgha of bhikkhus."
Đức Thế Tôn đã chấp nhận bữa ăn ngày mai của cô cùng với Tăng đoàn.”
Sā tuṭṭhapahaṭṭhā dānameva saṃvidahi.
She, delighted and joyful, arranged the alms-giving.
Cô ấy vui mừng khôn xiết và chuẩn bị cúng dường.
Sakkopi kho devarājā vissakammaṃ āmantesi – ‘‘tāta, dasabalo cūḷasubhaddāya santikaṃ sāketanagaraṃ gacchissati, pañca kūṭāgārasatāni māpehī’’ti.
Sakka, the king of devas, also addressed Vissakamma: "Dear friend, the Ten-Powered One will go to Sāketa city to Cūḷasubhaddā; build five hundred pinnacle-roofed mansions for him."
Vua trời Sakka cũng gọi Vissakamma và nói: “Này con, Thập Lực sẽ đi đến thành Sāketa đến chỗ Cūḷasubhaddā, hãy xây năm trăm tịnh xá có mái nhọn.”
So tathā akāsi.
He did so.
Ông ấy đã làm như vậy.
Satthā pañcahi chaḷabhiññasatehi parivuto kūṭāgārayānena maṇivaṇṇaṃ ākāsaṃ vilikhanto viya sāketanagaraṃ agamāsi.
The Teacher, surrounded by five hundred bhikkhus with the six supernormal powers, went to Sāketa city, as if etching the jewel-colored sky with pinnacle-roofed vehicles.
Đức Bổn Sư, được năm trăm vị có sáu thần thông vây quanh, đi đến thành Sāketa bằng xe tịnh xá có mái nhọn, như thể đang vẽ trên bầu trời màu ngọc bích.
Subhaddā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā satthāraṃ vanditvā āha – ‘‘bhante, mayhaṃ sasurapakkho micchādiṭṭhiko, sādhu tesaṃ anucchavikadhammaṃ kathethā’’ti.
Subhaddā gave alms to the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head, paid homage to the Teacher, and said, "Venerable Sir, my father-in-law's family holds wrong views; please teach them a suitable Dhamma."
Subhaddā sau khi cúng dường Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, đảnh lễ Đức Bổn Sư và nói: “Bạch Thế Tôn, gia đình chồng con là những người theo tà kiến, xin Ngài hãy thuyết pháp phù hợp cho họ.”
Satthā dhammaṃ desesi.
The Teacher taught the Dhamma.
Đức Bổn Sư đã thuyết pháp.
Kāḷakaseṭṭhi sotāpanno hutvā attano uyyānaṃ dasabalassa adāsi.
The millionaire Kāḷaka became a stream-enterer and gave his park to the Ten-Powered One.
Trưởng giả Kāḷaka trở thành bậc Dự Lưu và dâng khu vườn của mình cho Thập Lực.
Acelakā ‘‘amhākaṃ paṭhamaṃ dinna’’nti nikkhamituṃ na icchanti.
The naked ascetics did not wish to leave, saying, "This was given to us first."
Các vị khỏa thân không muốn rời đi, nói: “Khu vườn này đã được dâng cho chúng tôi trước.”
‘‘Gacchatha nīharitabbaniyāmena te nīharathā’’ti sabbe nīharāpetvā tattheva satthu vihāraṃ kāretvā brahmadeyyaṃ katvā udakaṃ pātesi.
"Go and remove them by the rule of expulsion," so he had them all expelled and built a monastery for the Teacher right there, made it a Brahma-gift, and poured water.
Trưởng giả nói: “Hãy đi và đuổi họ ra theo luật trục xuất,” rồi đuổi tất cả họ ra, xây một tịnh xá cho Đức Bổn Sư ngay tại đó, hiến dâng như một món quà của Phạm Thiên, và đổ nước cúng dường.
So kāḷakena kāritatāya kāḷakārāmo nāma jāto.
It came to be known as Kāḷakārāma because it was built by Kāḷaka.
Tịnh xá đó được gọi là Kāḷakārāma vì được Kāḷaka xây dựng.
Bhagavā tasmiṃ samaye tattha viharati.
At that time, the Bhagavā dwelt there.
Đức Thế Tôn lúc đó đang trú ngụ tại đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘sākete viharati kāḷakārāme’’ti.
Therefore it was said, "He dwells in Sāketa, in the Kāḷakārāma."
Vì vậy, đã nói: “Trú ngụ tại Sāketa, trong Kāḷakārāma.”
Bhikkhū āmantesīti pañcasate bhikkhū āmantesi.
He addressed the bhikkhus means he addressed five hundred bhikkhus.
Bhikkhū āmantesī (Ngài gọi các Tỳ-kheo) là Ngài gọi năm trăm Tỳ-kheo.
Te kira sāketanagaravāsino kulaputtā satthu dhammadesanaṃ sutvā satthu santike pabbajitvā upaṭṭhānasālāya nisinnā ‘‘aho buddhaguṇā nāma mahantā, evarūpaṃ nāma micchādiṭṭhikaṃ kāḷakaseṭṭhiṃ diṭṭhito mocetvā sotāpattiphalaṃ pāpetvā sakalanagaraṃ satthārā devalokasadisaṃ kata’’nti dasabalassa guṇaṃ kathenti.
It is said that those young men, residents of Sāketa city, having heard the Teacher's Dhamma discourse, went forth under the Teacher and sat in the service hall, saying, "Oh, how great are the Buddha's virtues! To liberate such a wrong-viewed millionaire Kāḷaka from his view, enable him to attain the fruit of stream-entry, and make the whole city like a deva-world by the Teacher!"—thus they extolled the virtues of the Ten-Powered One.
Những thiện nam tử cư ngụ tại thành Sāketa đó, sau khi nghe Đức Bổn Sư thuyết pháp, đã xuất gia dưới sự chỉ dạy của Ngài, rồi ngồi trong sảnh đường phụng sự và nói: “Ôi, các đức tính của Đức Phật thật vĩ đại, Ngài đã giải thoát trưởng giả Kāḷaka, một người tà kiến như vậy, khỏi tà kiến, giúp ông chứng đạt quả Dự Lưu, và biến toàn thành phố thành một nơi giống như cõi trời.” Họ ca ngợi các đức tính của Thập Lực.
Satthā tesaṃ guṇaṃ kathentānaṃ cittaṃ upaparikkhitvā – ‘‘mayi gate mahatī desanā samuṭṭhissati, desanāpariyosāne ca ime pañcasatā bhikkhū arahatte patiṭṭhahissanti, mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā kampissatī’’ti dhammasabhaṃ gantvā paññattavarabuddhāsane nisinno te bhikkhū ādiṃ katvā yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassāti imaṃ desanaṃ ārabhi.
The Teacher, having observed the minds of those who were speaking of his virtues, thought: "When I have gone, a great discourse will arise, and at the conclusion of the discourse, these five hundred bhikkhus will be established in arahatship, and the great earth will quake to its watery limits." So, going to the Dhamma hall and sitting on the splendid Buddha-seat that had been prepared, he began this discourse, starting with those bhikkhus: "Bhikkhus, whatever belongs to the world with its devas..."
Đức Bổn Sư, sau khi quán sát tâm của những vị đang tán thán công đức của Ngài, nghĩ rằng: "Khi Ta đi, một bài pháp lớn sẽ khởi lên, và khi bài pháp kết thúc, năm trăm vị tỳ khưu này sẽ an trú vào quả A-la-hán, và đại địa sẽ rung chuyển đến tận cùng biển cả", Ngài liền đi đến Pháp đường, ngồi trên tòa Phật cao quý đã được sắp đặt, và bắt đầu bài pháp này, khởi đầu với những vị tỳ khưu đó, bằng câu "Này các tỳ khưu, điều gì thuộc về thế gian cùng chư thiên..."
Evamidaṃ suttaṃ guṇakathāya nikkhittanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that this Sutta was delivered for the purpose of recounting virtues.
Như vậy, cần phải hiểu rằng kinh này được kết thúc bằng sự tán thán công đức.
Tattha ‘‘tamahaṃ jānāmī’’ti padapariyosāne mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā akampittha.
There, at the conclusion of the phrase "That I know," the great earth quaked to its watery limits.
Tại đó, khi lời "tamahaṃ jānāmi" (Ta biết điều ấy) kết thúc, đại địa đã rung chuyển đến tận cùng biển cả.
Abbhaññāsinti abhiaññāsiṃ, jāninti attho.
Abbhaññāsīti means "I have directly known," that is, "I know."
Abbhaññāsiṃ có nghĩa là abhiaññāsiṃ, tức là biết.
Viditanti pākaṭaṃ katvā ñātaṃ.
Vidita means known having made it manifest.
Vidita có nghĩa là đã biết một cách rõ ràng.
Iminā etaṃ dasseti – aññe jānantiyeva, mayā pana pākaṭaṃ katvā viditanti.
By this, he shows that others merely know, but for me, it is known having made it manifest.
Với điều này, Ngài muốn chỉ ra rằng: những người khác chỉ biết, nhưng Ta thì đã biết một cách rõ ràng.
Imehi tīhi padehi sabbaññutabhūmi nāma kathitā.
By these three terms, the state of omniscience (sabbaññutabhūmi) is spoken of.
Với ba từ này, cảnh giới Toàn Tri (sabbaññutabhūmi) đã được nói đến.
Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsīti taṃ chadvārikaṃ ārammaṇaṃ tathāgato taṇhāya vā diṭṭhiyā vā na upaṭṭhāsi na upagañchi.
Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsīti means that the Tathāgata did not approach or resort to that six-doored object, whether through craving or through views.
Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsīti có nghĩa là Như Lai không bám víu, không đi đến đối tượng sáu căn đó bằng tham ái hay tà kiến.
Ayañhi passati bhagavā cakkhunā rūpaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto so bhagavā.
For the Blessed One sees forms with the eye, but there is no sensual passion in the Blessed One; the Blessed One is utterly liberated in mind.
Vì Đức Thế Tôn thấy sắc bằng mắt, nhưng không có chandarāga (tham ái) đối với sắc; Đức Thế Tôn có tâm hoàn toàn giải thoát.
Suṇāti bhagavā sotena saddaṃ.
The Blessed One hears sounds with the ear.
Đức Thế Tôn nghe tiếng bằng tai.
Ghāyati bhagavā ghānena gandhaṃ.
The Blessed One smells odours with the nose.
Đức Thế Tôn ngửi hương bằng mũi.
Sāyati bhagavā jivhāya rasaṃ.
The Blessed One tastes flavours with the tongue.
Đức Thế Tôn nếm vị bằng lưỡi.
Phusati bhagavā kāyena phoṭṭhabbaṃ.
The Blessed One touches tangibles with the body.
Đức Thế Tôn xúc chạm bằng thân.
Vijānāti bhagavā manasā dhammaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto so bhagavā.
The Blessed One cognizes mental phenomena with the mind, but there is no sensual passion in the Blessed One; the Blessed One is utterly liberated in mind.
Đức Thế Tôn nhận biết pháp bằng ý, nhưng không có chandarāga đối với pháp; Đức Thế Tôn có tâm hoàn toàn giải thoát.
Tena vuttaṃ – ‘‘taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti.
Therefore, it is said: "The Tathāgata did not resort to that."
Vì vậy, đã nói rằng: "Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī" (Như Lai không bám víu điều ấy).
Iminā padena khīṇāsavabhūmi kathitāti veditabbā.
By this term, it should be understood that the state of an Arahant (khīṇāsavabhūmi) is spoken of.
Cần phải hiểu rằng với từ này, cảnh giới của vị A-la-hán (khīṇāsavabhūmi) đã được nói đến.
Daṭṭhā daṭṭhabbanti disvā daṭṭhabbaṃ.
Daṭṭhā daṭṭhabbanti means having seen what is to be seen.
Daṭṭhā daṭṭhabba có nghĩa là thấy điều đáng thấy.
Diṭṭhaṃ na maññatīti taṃ diṭṭhaṃ rūpāyatanaṃ ‘‘ahaṃ mahājanena diṭṭhameva passāmī’’ti taṇhāmānadiṭṭhīhi na maññati.
Diṭṭhaṃ na maññatīti means he does not conceive of that seen form-object, "I see what is seen by the masses," through craving, conceit, or views.
Diṭṭhaṃ na maññatīti có nghĩa là không nhận thức đối tượng sắc đã thấy đó bằng tham ái, kiêu mạn, tà kiến như là "Ta thấy điều mà đại chúng đã thấy".
Adiṭṭhaṃ na maññatīti ‘‘ahaṃ mahājanena adiṭṭhameva etaṃ passāmī’’ti evampi taṇhādīhi maññanāhi na maññati.
Adiṭṭhaṃ na maññatīti means he does not conceive in this way either, "I see what is unseen by the masses," through such conceptions as craving.
Adiṭṭhaṃ na maññatīti có nghĩa là cũng không nhận thức bằng các nhận thức như tham ái v.v. rằng "Ta thấy điều này mà đại chúng chưa thấy".
Daṭṭhabbaṃ na maññatīti ‘‘mahājanena diṭṭhaṃ passāmī’’ti evampi tāhi maññanāhi na maññati.
Daṭṭhabbaṃ na maññatīti means he does not conceive in this way either, "I see what is seen by the masses," through such conceptions.
Daṭṭhabbaṃ na maññatīti có nghĩa là cũng không nhận thức bằng các nhận thức đó rằng "Ta thấy điều mà đại chúng đã thấy".
Daṭṭhabbañhi adiṭṭhampi hotiyeva.
For what is to be seen can indeed be unseen.
Vì điều đáng thấy cũng có thể là điều chưa thấy.
Evarūpāni hi vacanāni tīsupi kālesu labbhanti, tenassa attho vutto.
Such expressions are found in all three tenses, therefore its meaning is stated.
Những lời nói như vậy có thể được tìm thấy trong cả ba thời, do đó ý nghĩa của nó đã được giải thích.
Daṭṭhāraṃ na maññatīti passitāraṃ ekasattaṃ nāma tāhi maññanāhi na maññatīti attho.
Daṭṭhāraṃ na maññatīti means he does not conceive of the seer as a single being through such conceptions.
Daṭṭhāraṃ na maññatīti có nghĩa là không nhận thức người thấy như một chúng sinh duy nhất bằng các nhận thức đó.
Sesaṭṭhānesupi imināva nayena attho veditabbo.
In other places too, the meaning should be understood in this same way.
Ở những chỗ còn lại cũng nên hiểu ý nghĩa theo cách này.
Iminā ettakena ṭhānena suññatābhūmi nāma kathitā.
By this much, the state of emptiness (suññatābhūmi) is spoken of.
Với chừng đó, cảnh giới Không (suññatābhūmi) đã được nói đến.
Iti kho, bhikkhaveti evaṃ kho, bhikkhave.
Iti kho, bhikkhaveti means "Thus indeed, bhikkhus."
Iti kho, bhikkhave có nghĩa là "Này các tỳ khưu, như vậy".
Tādīyeva tādīti tāditā nāma ekasadisatā.
Tādīyeva tādīti tāditā means sameness, evenness.
Tādīyeva tādī có nghĩa là tāditā là sự giống nhau.
Tathāgato ca yādiso lābhādīsu, tādisova alābhādīsu.
Just as the Tathāgata is with regard to gains and so forth, so too is he with regard to losses and so forth.
Như Lai như thế nào đối với lợi lộc v.v., thì cũng như thế đó đối với không lợi lộc v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘lābhepi tādī, alābhepi tādī.
Therefore, it is said: "Even in gain, he is such; even in loss, he is such.
Vì vậy, đã nói rằng: "Đối với lợi lộc cũng như thế, đối với không lợi lộc cũng như thế.
Yasepi tādī, ayasepi tādī.
Even in fame, he is such; even in disrepute, he is such.
Đối với danh tiếng cũng như thế, đối với không danh tiếng cũng như thế.
Nindāyapi tādī, pasaṃsāyapi tādī.
Even in blame, he is such; even in praise, he is such.
Đối với chỉ trích cũng như thế, đối với tán thán cũng như thế.
Sukhepi tādī, dukkhepi tādī’’ti (mahāni. 38, 192).
Even in pleasure, he is such; even in pain, he is such."
Đối với hạnh phúc cũng như thế, đối với đau khổ cũng như thế."
Imāya tāditāya tādī.
Such is he by this evenness.
Với sự giống nhau đó, Ngài là Tādī.
Tamhā ca pana tādimhāti tato tathāgatatādito añño uttaritaro vā paṇītataro vā tādī natthīti ettāvatā tādibhūmi nāma kathitā.
Tamhā ca pana tādimhāti means there is no other such one higher or more excellent than that Tathāgata-evenness; by this much, the state of evenness (tādibhūmi) is spoken of.
Tamhā ca pana tādimhā có nghĩa là không có Tādī nào cao thượng hơn hay ưu việt hơn vị Tādī Như Lai đó; với chừng đó, cảnh giới Tādī (tādibhūmi) đã được nói đến.
Imāhi pañcabhūmīhi desanaṃ niṭṭhāpentassa pañcasupi ṭhānesu mahāpathavī sakkhibhāvena akampittha.
As he concluded the discourse with these five stages, the great earth quaked in all five places as a witness.
Khi Ngài kết thúc bài pháp với năm cảnh giới này, đại địa đã rung chuyển làm nhân chứng ở cả năm nơi.
Desanāpariyosāne te pañcasate adhunāpabbajite kulaputte ādiṃ katvā taṃ ṭhānaṃ pattānaṃ devamanussānaṃ caturāsīti pāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsu.
At the conclusion of the discourse, eighty-four thousand beings, both devas and humans, who had arrived at that place, starting with those five hundred newly ordained young men of good family, drank the draught of deathlessness.
Khi bài pháp kết thúc, tám mươi bốn ngàn chúng sinh, gồm chư thiên và loài người đã đạt đến trạng thái đó, khởi đầu với năm trăm vị thiện gia nam tử mới xuất gia đó, đã uống nước cam lồ.
Bhagavāpi suttaṃ niṭṭhāpetvā gāthāhi kūṭaṃ gaṇhanto yaṃkiñcītiādimāha.
The Blessed One, having finished the Sutta, and gathering the culmination in verses, spoke beginning with yaṃkiñcīti.
Đức Thế Tôn cũng kết thúc kinh và nói lên những lời yaṃkiñcī v.v. bằng các bài kệ để tóm tắt.
Tattha ajjhositaṃ saccamutaṃ paresanti paresaṃ saddhāya parapattiyāyanāya saccamutanti maññitvā ajjhositaṃ gilitvā pariniṭṭhāpetvā gahitaṃ.
There, ajjhositaṃ saccamutaṃ paresanti means that which is embraced, swallowed, finalized, and accepted by others, thinking it to be truth, by faith, or by their own conviction.
Trong đó, ajjhositaṃ saccamutaṃ paresa có nghĩa là điều mà người khác đã chấp nhận, nuốt chửng, và kết luận, coi đó là chân lý do niềm tin của họ, do sự chấp nhận của người khác.
Sayasaṃvutesūti sayameva saṃvaritvā piyāyitvā gahitagahaṇesu, diṭṭhigatikesūti attho.
Sayasaṃvutesūti means among those who are self-restrained and have lovingly accepted (their views); that is, among those holding to views (diṭṭhigatika).
Sayasaṃvutesūti có nghĩa là trong những điều tự mình đã kiềm chế, yêu thích và chấp nhận; tức là trong những người có tà kiến.
Diṭṭhigatikā hi sayaṃ saṃvutāti vuccanti.
Indeed, those holding to views are called self-restrained.
Vì những người có tà kiến được gọi là tự mình kiềm chế.
Saccaṃ musā vāpi paraṃ daheyyāti tesu sayaṃ saṃvutasaṅkhātesu diṭṭhigatikesu tathāgato tādī tesaṃ ekampi vacanaṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti evaṃ saccaṃ musā vāpi paraṃ uttamaṃ katvā na odaheyya, na saddaheyya, na pattiyāyeyya.
Saccaṃ musā vāpi paraṃ daheyyāti means among those holding to views, who are called self-restrained, the Tathāgata, being such (tādī), would not rely on, nor believe, nor trust any of their statements, such as "This alone is true, all else is delusive," making them supreme, whether true or false.
Saccaṃ musā vāpi paraṃ daheyyāti có nghĩa là đối với những người có tà kiến được gọi là tự mình kiềm chế đó, Như Lai Tādī không chấp nhận, không tin tưởng, không tin chắc bất kỳ lời nói nào của họ như là "chỉ điều này là chân lý, còn điều khác là sai lầm", dù đó là chân lý hay lời nói dối.
Etañca sallanti etaṃ diṭṭhisallaṃ.
Etañca sallanti means this dart of views (diṭṭhisalla).
Etañca salla có nghĩa là mũi tên tà kiến này.
Paṭikacca disvāti puretaraṃ bodhimūleyeva disvā.
Paṭikacca disvāti means having seen it in advance, right at the foot of the Bodhi tree.
Paṭikacca disvāti có nghĩa là đã thấy trước, ngay dưới cội Bồ-đề.
Visattāti laggā lagitā palibuddhā.
Visattāti means stuck, attached, entangled.
Visattāti có nghĩa là dính mắc, bị kẹt, bị trói buộc.
Jānāmi passāmi tatheva etanti yathāyaṃ pajā ajjhositā gilitvā pariniṭṭhāpetvā visattā laggā lagitā, evaṃ ahampi jānāmi passāmi.
Jānāmi passāmi tatheva etanti means "Just as this populace is embraced, swallowed, finalized, stuck, attached, entangled, so too I know and see."
Jānāmi passāmi tatheva eta có nghĩa là Ta cũng biết và thấy rằng chúng sinh này đã chấp nhận, nuốt chửng, và dính mắc, bị kẹt, bị trói buộc như thế nào.
Tathā evaṃ yathā etāya pajāya gahitanti evaṃ ajjhositaṃ natthi tathāgatānanti attho.
The meaning is that there is nothing embraced by the Tathāgatas in the way this populace accepts it.
Tức là, Như Lai không có sự chấp nhận nào như chúng sinh này đã chấp nhận.
25. Pañcame janakuhanatthanti tīhi kuhanavatthūhi janassa kuhanatthāya.
25. In the fifth, janakuhanatthanti means for the purpose of deceiving people with the three modes of deception.
25. Trong kinh thứ năm, janakuhanattha có nghĩa là để lừa dối chúng sinh bằng ba cách lừa dối.
Na janalapanatthanti na janassa upalāpanatthaṃ.
Na janalapanatthanti means not for the purpose of flattering people.
Na janalapanattha có nghĩa là không phải để lừa dối chúng sinh.
Na lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti na cīvarādithutivacanatthaṃ.
Na lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti means not for the purpose of benefit, honour, or praise related to robes and so forth.
Na lābhasakkārasilokānisaṃsattha có nghĩa là không phải để ca ngợi y phục v.v.
Na itivādappamokkhānisaṃsatthanti na tena tena kāraṇena katavādānisaṃsatthaṃ, na vādassa pamokkhānisaṃsatthaṃ.
Na itivādappamokkhānisaṃsatthanti means not for the purpose of benefits from arguments made on this or that ground, nor for the purpose of the liberation of argument.
Na itivādappamokkhānisaṃsattha có nghĩa là không phải để đạt được lợi ích từ những tranh luận đã tạo ra vì lý do này hay lý do khác, không phải để giải thoát khỏi tranh luận.
Na iti maṃ jano jānātūti na ‘‘evaṃ kira esa bhikkhu, evaṃ kira esa bhikkhū’’ti janassa jānanatthāya.
Na iti maṃ jano jānātūti means not for the people to know, "Oh, this bhikkhu is like this, this bhikkhu is like that."
Na iti maṃ jano jānātūti có nghĩa là không phải để chúng sinh biết rằng "vị tỳ khưu này như thế, vị tỳ khưu này như thế".
Saṃvaratthanti pañcahi saṃvarehi saṃvaraṇatthāya.
Saṃvaratthanti means for the purpose of restraint through the five restraints.
Saṃvarattha có nghĩa là để kiềm chế bằng năm sự kiềm chế.
Pahānatthanti tīhi pahānehi pajahanatthāya.
Pahānatthanti means for the purpose of abandoning through the three abandonments.
Pahānattha có nghĩa là để từ bỏ bằng ba sự từ bỏ.
Virāgatthanti rāgādīnaṃ virajjanatthāya.
Virāgatthanti means for the purpose of dispassion from greed and so forth.
Virāgattha có nghĩa là để ly tham đối với tham ái v.v.
Nirodhatthanti tesaṃyeva nirujjhanatthāya.
Nirodhatthanti means for the purpose of their cessation.
Nirodhattha có nghĩa là để diệt trừ những điều đó.
Anītihanti itihaparivajjitaṃ, aparapattiyanti attho.
Anītihanti means free from hearsay; that is, not based on others' conviction.
Anītiha có nghĩa là không dựa vào truyền thống, tức là không dựa vào sự chấp nhận của người khác.
Nibbānogadhagāminanti nibbānassa antogāminaṃ.
Nibbānogadhagāminanti means leading to the end of Nibbāna.
Nibbānogadhagāmina có nghĩa là dẫn đến Nibbāna.
Maggabrahmacariyañhi nibbānaṃ ārammaṇaṃ karitvā nibbānassa antoyeva vattati pavattati.
For the path of holy life (magga-brahmacariya) proceeds and exists by making Nibbāna its object, within Nibbāna itself.
Vì phạm hạnh Đạo (maggabrahmacariya) lấy Nibbāna làm đối tượng và diễn tiến bên trong Nibbāna.
Paṭipajjantīti duvidhampi paṭipajjanti.
Paṭipajjantīti means they practice both kinds (of holy life).
Paṭipajjantī có nghĩa là thực hành cả hai loại.
Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathetvā gāthāsu vivaṭṭameva kathitaṃ.
In this Sutta, having spoken of both saṃsāra (vaṭṭa) and cessation (vivaṭṭa), in the verses, only cessation is spoken of.
Trong kinh này, sau khi nói về luân hồi (vaṭṭa) và thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), chỉ có thoát ly luân hồi được nói đến trong các bài kệ.
26. Chaṭṭhe kuhāti kuhakā.
26. In the sixth, kuhāti means deceivers.
26. Trong kinh thứ sáu, kuhā có nghĩa là những kẻ lừa đảo.
Thaddhāti kodhena ca mānena ca thaddhā.
Thaddhāti means stiff with anger and conceit.
Thaddhā có nghĩa là cứng nhắc vì sân hận và kiêu mạn.
Lapāti upalāpakā.
Lapāti means flatterers.
Lapā có nghĩa là những kẻ lừa dối.
Siṅgīti ‘‘tattha katamaṃ siṅgaṃ, yaṃ siṅgaṃ siṅgāratā cāturatā cāturiyaṃ parikkhattatā pārikkhattiya’’nti (vibha. 852) evaṃ vuttehi siṅgasadisehi pākaṭakilesehi samannāgatā.
Siṅgīti means endowed with prominent defilements (kilesa) similar to the "horn" (siṅga) as spoken of when it is said: "Therein, what is 'horn'? That horn is artifice, cunning, craftiness, trickiness, skillfulness."
Siṅgī có nghĩa là những kẻ có những phiền não rõ ràng giống như sừng, như đã nói: "Trong đó, sừng là gì? Sừng là sự duyên dáng, sự khéo léo, sự tinh xảo, sự khôn khéo, sự khéo léo trong việc làm hài lòng người khác."
Unnaḷāti uggatanaḷā tucchamānaṃ ukkhipitvā ṭhitā.
Unnaḷāti means those whose arrogance is uplifted, standing having raised up empty conceit.
Unnaḷā có nghĩa là những kẻ ngẩng cao đầu, đứng thẳng lên vì kiêu mạn rỗng tuếch.
Asamāhitāti cittekaggamattassāpi alābhino.
Unconcentrated means one who has not attained even one-pointedness of mind.
Asamāhitā (không định tâm) nghĩa là ngay cả sự nhất tâm cũng không đạt được.
Na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakāti te mayhaṃ bhikkhū mama santakā na honti.
“Those bhikkhus, O monks, are not mine” means those bhikkhus are not my property.
Này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu ấy không phải là người của Ta (Na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakā) nghĩa là các Tỳ-khưu ấy không phải thuộc về Ta.
‘‘Te mayha’’nti idaṃ pana satthāraṃ uddissa pabbajitattā vuttaṃ.
But this, “they are mine,” is said because they went forth for the Teacher.
Còn câu ‘‘Chúng là của Ta’’ (Te mayhaṃ) này được nói vì họ đã xuất gia vì Đức Đạo Sư.
Te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakāti idhāpi meti attānaṃ uddissa pabbajitattā vadati, sammāpaṭipannattā pana ‘‘māmakā’’ti āha.
“Those bhikkhus, O monks, are indeed mine” — here too, “mine” refers to those who have gone forth for oneself, but “mine” is said because of their right practice.
Này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu ấy là người của Ta (Te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakā) – ở đây cũng vậy, chữ ‘Ta’ (me) được nói vì họ đã xuất gia vì tự ngã, nhưng vì họ thực hành đúng đắn nên Ngài nói ‘‘người của Ta’’ (māmakā).
Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantīti sīlādīhi guṇehi vaḍḍhanato vuddhiṃ, niccalabhāvena virūḷhiṃ, sabbattha patthaṭatāya vepullaṃ pāpuṇanti.
“They attain growth, increase, and abundance” means they attain growth by increasing in virtues such as sīla, increase through steadfastness, and abundance by being spread everywhere.
Đạt được sự tăng trưởng, phát triển, rộng lớn (Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti) nghĩa là đạt được sự tăng trưởng (vuddhi) do phát triển các đức tính như giới, sự phát triển (virūḷhi) do sự kiên cố, và sự rộng lớn (vepulla) do sự lan tỏa khắp nơi.
Te panete yāva arahattamaggā viruhanti, arahattaphalaṃ patte virūḷhā nāma honti.
These indeed grow up to the path of Arahantship, and when they attain the fruit of Arahantship, they are said to be increased.
Và những vị ấy phát triển cho đến A-la-hán đạo, khi đã đạt A-la-hán quả thì được gọi là đã phát triển.
Iti imasmiṃ suttepi gāthāsupi vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
Thus, in this Sutta, as in the verses, only the cycle of existence (vaṭṭa) and its cessation (vivaṭṭa) are spoken of.
Như vậy, trong bài kinh này và trong các bài kệ cũng chỉ nói về vòng luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa).
27. Sattame appānīti parittāni.
27. In the seventh, scanty means few.
27. Trong bài kinh thứ bảy, appānī (ít ỏi) nghĩa là nhỏ bé.
Sulabhānīti sukhena laddhabbāni, yattha katthaci sakkā honti labhituṃ.
Easily obtainable means easily acquired; they can be obtained anywhere.
Sulabhānī (dễ kiếm) nghĩa là dễ dàng có được, có thể tìm thấy ở bất cứ đâu.
Anavajjānīti niddosāni.
Blameless means faultless.
Anavajjānī (không lỗi lầm) nghĩa là không có lỗi.
Piṇḍiyālopabhojananti jaṅghāpiṇḍiyabalena caritvā ālopamattaṃ laddhaṃ bhojanaṃ.
Almsfood means food obtained, an amount of morsel, by wandering on alms round with the strength of one’s legs.
Piṇḍiyālopabhojanaṃ (thức ăn khất thực) nghĩa là thức ăn có được do đi khất thực bằng sức mạnh của đôi chân.
Pūtimuttanti yaṃkiñci muttaṃ.
Pūtimutta means any kind of urine.
Pūtimuttaṃ (nước tiểu hôi thối) nghĩa là bất kỳ loại nước tiểu nào.
Yathā hi suvaṇṇavaṇṇopi kāyo pūtikāyoti vuccati, evaṃ abhinavampi muttaṃ pūtimuttameva.
Just as a body, though golden in color, is called a putrid body, so fresh urine is also called pūtimutta.
Cũng như thân thể dù có màu vàng kim cũng được gọi là thân thể hôi thối, thì nước tiểu dù mới cũng là nước tiểu hôi thối.
Vighātoti vigataghāto, cittassa dukkhaṃ na hotīti attho.
Trouble means absence of trouble, which means there is no suffering of mind.
Vighāto (sự trở ngại) nghĩa là không có sự trở ngại, tức là tâm không có khổ.
Disā nappaṭihaññatīti yassa hi ‘‘asukaṭṭhānaṃ nāma gato cīvarādīni labhissāmī’’ti cittaṃ uppajjati, tassa disā paṭihaññati nāma.
“The direction is not obstructed” means that for one whose mind arises with the thought, “I will go to such-and-such a place and obtain robes and so on,” the direction is said to be obstructed.
Disā nappaṭihaññatī (các phương hướng không bị cản trở) nghĩa là đối với người mà tâm khởi lên ý nghĩ: ‘‘Nếu mình đi đến nơi đó thì sẽ có y phục, v.v…’’ thì phương hướng bị cản trở.
Yassa evaṃ na uppajjati, tassa nappaṭihaññati nāma.
For one whose mind does not arise thus, the direction is said not to be obstructed.
Đối với người mà ý nghĩ ấy không khởi lên, thì phương hướng không bị cản trở.
Dhammāti paṭipattidhammā.
Dhamma means the Dhamma of practice.
Dhammā (các pháp) nghĩa là các pháp thực hành.
Sāmaññassānulomikāti samaṇadhammassa anulomā.
Conducive to monkhood means in accordance with the qualities of a Samaṇa.
Sāmaññassānulomikā (thuận theo đời sống Sa-môn) nghĩa là thuận theo pháp Sa-môn.
Adhiggahitāti sabbete tuṭṭhacittassa bhikkhuno adhiggahitā honti antogatā na paribāhirāti.
Acquired means all these are acquired by a bhikkhu with a contented mind; they are internal, not external.
Adhiggahitā (đã được thâu tóm) nghĩa là tất cả những điều này đều được vị Tỳ-khưu có tâm hoan hỷ thâu tóm, không bị loại bỏ.
28. Aṭṭhamassa ajjhāsayiko nikkhepo.
28. For the eighth, the exposition is based on intention.
28. Bài kinh thứ tám được đặt tên theo ý định.
Imaṃ kira mahāariyavaṃsasuttantaṃ bhagavā jetavanamahāvihāre dhammasabhāyaṃ paññattavarabuddhāsane nisinno attanopi parapuggalānampi ajjhāsayavasena parivāretvā nisinnāni cattālīsa bhikkhusahassāni, ‘‘bhikkhave’’ti āmantetvā cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsāti ārabhi.
It is said that the Blessed One, seated on the excellent Buddha-seat in the Dhamma hall of the Jetavana Mahāvihāra, addressed forty thousand bhikkhus who were gathered, having gone forth for himself and other individuals according to their dispositions, saying, “Monks, there are these four Ariyavaṃsas.”
Đức Thế Tôn đã ngồi trên Phật tòa cao quý được thiết lập trong Pháp đường tại Đại Tịnh Xá Kỳ Viên, hướng về bốn vạn Tỳ-khưu đang ngồi vây quanh, những người đã xuất gia theo ý nguyện của chính Ngài và của những người khác, rồi gọi ‘‘Này các Tỳ-khưu’’ và bắt đầu bài kinh Này các Tỳ-khưu, có bốn Thánh chủng này (Cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā).
Tattha ariyavaṃsāti ariyānaṃ vaṃsā.
Here, Ariyavaṃsas means the lineages of the Noble Ones.
Trong đó, ariyaṃvaṃsā (Thánh chủng) nghĩa là dòng dõi của các bậc Thánh.
Yathā hi khattiyavaṃso brāhmaṇavaṃso vessavaṃso suddavaṃso samaṇavaṃso kulavaṃso rājavaṃso, evaṃ ayampi aṭṭhamo ariyavaṃso ariyatanti ariyapaveṇī nāma hoti.
Just as there are Khattiya lineage, Brāhmaṇa lineage, Vessa lineage, Sudda lineage, Samaṇa lineage, family lineage, and royal lineage, so too this eighth one is called the Ariyavaṃsa, the noble tradition, the noble succession.
Cũng như dòng dõi Sát-đế-lợi, dòng dõi Bà-la-môn, dòng dõi Phệ-xá, dòng dõi Thủ-đà, dòng dõi Sa-môn, dòng dõi hoàng tộc, thì đây cũng là Thánh chủng thứ tám, được gọi là Thánh truyền thống, Thánh dòng dõi.
So kho panāyaṃ ariyavaṃso imesaṃ vaṃsānaṃ mūlagandhādīnaṃ kāḷānusārigandhādayo viya aggamakkhāyati.
And this Ariyavaṃsa is declared supreme among these lineages, like the chief fragrant roots among the Kāḷānusārī roots and so on.
Và Thánh chủng này được xem là tối thượng trong các dòng dõi, giống như các mùi thơm chính yếu trong các loại hương đen, v.v…
Ke pana te ariyā, yesaṃ ete vaṃsāti?
But who are these Noble Ones, whose lineages these are?
Vậy các bậc Thánh ấy là ai, mà đây là dòng dõi của họ?
Ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, etesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
The Noble Ones are called Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Tathāgata. These are the lineages of these Noble Ones, hence Ariyavaṃsas.
Các bậc Thánh được gọi là chư Phật, chư Độc Giác Phật và các đệ tử của Đức Như Lai. Dòng dõi của các bậc Thánh này được gọi là Thánh chủng (ariyavaṃsā).
Ito pubbe hi satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake taṇhaṅkaro, medhaṅkaro, saraṇaṅkaro, dīpaṅkaroti cattāro buddhā uppannā, te ariyā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
Indeed, previously, at the end of four incalculable aeons plus a hundred thousand kappas, four Buddhas appeared: Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, and Dīpaṅkara. They were Noble Ones, and their lineages are Ariyavaṃsas.
Trước đây, vào cuối bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn kiếp, bốn vị Phật đã xuất hiện là Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, Dīpaṅkara. Các vị ấy là bậc Thánh, dòng dõi của các bậc Thánh ấy là Thánh chủng.
Tesaṃ buddhānaṃ parinibbānato aparabhāge asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma buddho uppanno…pe… imasmiṃ kappe kakusandho, koṇāgamano, kassapo, amhākaṃ bhagavā gotamoti cattāro buddhā uppannā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
After the parinibbāna of those Buddhas, after passing an incalculable period, the Buddha named Koṇḍañña appeared... (and so on)... In this present kappa, four Buddhas appeared: Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, and our Blessed One Gotama. They are Noble Ones, and their lineages are Ariyavaṃsas.
Sau khi các vị Phật ấy nhập Niết-bàn, trải qua vô số kiếp, Đức Phật Koṇḍañña đã xuất hiện… (tương tự)… trong kiếp này, bốn vị Phật đã xuất hiện là Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, và Đức Thế Tôn Gotama của chúng ta. Dòng dõi của các bậc Thánh ấy là Thánh chủng.
Apica atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbabuddha-paccekabuddha-buddhasāvakānaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
Furthermore, the lineages of all past, future, and present Buddhas, Paccekabuddhas, and Buddha’s disciples who are Noble Ones are Ariyavaṃsas.
Hơn nữa, dòng dõi của tất cả chư Phật, chư Độc Giác Phật và các đệ tử của chư Phật trong quá khứ, vị lai và hiện tại được gọi là Thánh chủng.
Te kho panete aggaññā aggāti jānitabbā, rattaññā dīgharattaṃ pavattāti jānitabbā, vaṃsaññā vaṃsāti jānitabbā.
And these are to be known as foremost (agga), to be known as ancient (rattaññā) because they have existed for a long time, to be known as lineages (vaṃsaññā).
Và những điều này cần được biết là tối thượng (aggaññā), cần được biết là đã lưu truyền lâu dài (rattaññā), cần được biết là dòng dõi (vaṃsaññā).
Porāṇā na adhunuppattikā.
Ancient means not newly arisen.
Porāṇā (cổ xưa) không phải mới phát sinh.
Asaṃkiṇṇā avikiṇṇā anapanītā.
Unmixed means not scattered, not removed.
Asaṃkiṇṇā (không pha trộn) là không bị phân tán, không bị loại bỏ.
Asaṃkiṇṇapubbā atītabuddhehipi na saṃkiṇṇapubbā, ‘‘ki imehī’’ti na apanītapubbā.
Never mixed before means never before mixed by past Buddhas, never before set aside with the thought, "What good are these?"
Asaṃkiṇṇapubbā (chưa từng bị pha trộn) là chưa từng bị pha trộn bởi các vị Phật quá khứ, chưa từng bị loại bỏ với ý nghĩ ‘‘Những điều này có ích gì?’’.
Na saṃkīyantīti idānipi na apanīyanti.
They are not mixed now means they are not set aside even now.
Na saṃkīyanti (hiện tại không bị loại bỏ) nghĩa là hiện tại cũng không bị loại bỏ.
Na saṃkīyissantīti anāgatabuddhehipi na apanīyissanti.
They will not be mixed means they will not be set aside even by future Buddhas.
Na saṃkīyissanti (tương lai sẽ không bị loại bỏ) nghĩa là ngay cả bởi các vị Phật tương lai cũng sẽ không bị loại bỏ.
Ye loke viññū samaṇabrāhmaṇā, tehi appaṭikuṭṭhā, samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi aninditā agarahitā.
Those Samaṇas and Brāhmaṇas who are discerning in the world, by them they are not reproached, not blamed, not criticized by discerning Samaṇas and Brāhmaṇas.
Các Sa-môn, Bà-la-môn có trí tuệ trên thế gian không chỉ trích (appaṭikuṭṭhā), tức là không bị các Sa-môn, Bà-la-môn có trí tuệ chê bai, quở trách.
Santuṭṭho hotīti paccayasantosavasena santuṭṭho hoti.
He is contented means he is contented in terms of requisites.
Santuṭṭho hoti (hoan hỷ) nghĩa là hoan hỷ với các vật dụng.
Itarītarenāti na thūlasukhumalūkhapaṇītathirajiṇṇānaṃ yena kenaci, atha kho yathāladdhādīnaṃ itarītarena yena kenaci santuṭṭho hotīti attho.
With whatever of this and that means he is contented with whatever of this and that robe, not with coarse, fine, rough, exquisite, durable, or old, but with whatever robe is obtained or suchlike.
Itarītarena (với bất cứ thứ gì) nghĩa là không phải với những thứ thô, tế, xấu, tốt, cũ, mới, mà là hoan hỷ với bất cứ thứ gì có được, v.v… đó là ý nghĩa.
Cīvarasmiñhi tayo santosā yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantosoti.
Regarding robes, there are three kinds of contentment: contentment with what is obtained, contentment with one's capacity, and contentment with what is suitable.
Có ba sự hoan hỷ đối với y phục: hoan hỷ với những gì có được, hoan hỷ với những gì phù hợp với khả năng, hoan hỷ với những gì phù hợp với bản thân.
Piṇḍapātādīsupi eseva nayo.
The same method applies to almsfood and so on.
Đối với vật thực khất thực, v.v… cũng theo cách tương tự.
Tesaṃ vitthārakathā ‘‘santuṭṭhassa, bhikkhave, anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjantī’’ti imasmiṃ sutte vuttanayeneva veditabbā.
Their detailed explanation should be understood according to the method stated in this Sutta: “For a contented bhikkhu, O monks, unarisen wholesome states arise.”
Sự giải thích chi tiết về những điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong bài kinh ‘‘Này các Tỳ-khưu, đối với người hoan hỷ, các thiện pháp chưa sinh sẽ sinh khởi’’.
Iti ime tayo santose sandhāya ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, yathāladdhādīsu yena kenaci cīvarena santuṭṭho hotī’’ti vuttaṃ.
Thus, referring to these three kinds of contentment, it is said, “He is contented with whatever of this and that robe, contented with whatever robe is obtained or suchlike.”
Vì thế, để chỉ ba sự hoan hỷ này, đã nói ‘‘hoan hỷ với bất cứ loại y phục nào, hoan hỷ với bất cứ loại y phục nào trong số những thứ có được, v.v…’’.
Ettha ca cīvaraṃ jānitabbaṃ, cīvarakkhettaṃ jānitabbaṃ, paṃsukūlaṃ jānitabbaṃ, cīvarasantoso jānitabbo, cīvarappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni.
Here, the robe should be known, the source of robes should be known, rags from a dust heap should be known, contentment with robes should be known, and the dhutaṅgas related to robes should be known.
Ở đây, cần biết về y phục, cần biết về các nguồn y phục, cần biết về y phấn tảo, cần biết về sự hoan hỷ với y phục, cần biết về các pháp đầu đà liên quan đến y phục.
Tattha cīvaraṃ jānitabbanti khomādīni cha cīvarāni dukūlādīni cha anulomacīvarāni jānitabbāni.
Therein, the robe should be known refers to the six robes such as linen, and the six permissible robes such as bark-cloth.
Trong đó, cần biết về y phục (cīvaraṃ jānitabbaṃ) nghĩa là cần biết sáu loại y phục như vải gai, v.v… và sáu loại y phục phụ như vải lụa, v.v….
Imāni dvādasa kappiyacīvarāni.
These are the twelve permissible robes.
Đây là mười hai loại y phục hợp pháp (kappiya).
Kusacīraṃ, vākacīraṃ, phalakacīraṃ, kesakambalaṃ, vāḷakambalaṃ, potthako, cammaṃ, ulūkapakkhaṃ, rukkhadussaṃ, latādussaṃ, erakadussaṃ, kadalidussaṃ, veḷudussanti evamādīni pana akappiyacīvarāni.
However, robes made of kusa grass, bark, wood chips, hair blankets, animal hair blankets, sacks, animal skins, owl feathers, tree-bark cloth, creeper cloth, eraka grass cloth, banana-plant fiber cloth, and bamboo fiber cloth, and so on, are impermissible robes.
Còn các loại y phục không hợp pháp (akappiya) là y cỏ, y vỏ cây, y vỏ quả, chăn lông tóc, chăn lông thú, vải thô, da thú, lông cú, vải cây, vải dây leo, vải cây eraka, vải cây chuối, vải tre, v.v…
Paṃsukūlanti sosānikaṃ, pāpaṇikaṃ, rathiyaṃ, saṅkārakūṭakaṃ, sotthiyaṃ, sinānaṃ, titthaṃ, gatapaccāgataṃ, aggidaḍḍhaṃ, gokhāyitaṃ, upacikakhāyitaṃ, undūrakhāyitaṃ, antacchinnaṃ, dasacchinnaṃ, dhajāhaṭaṃ, thūpaṃ, samaṇacīvaraṃ, sāmuddiyaṃ, ābhisekiyaṃ, panthikaṃ, vātāhaṭaṃ, iddhimayaṃ, devadattiyanti tevīsati paṃsukūlāni veditabbāni.
Paṃsukūla (rag from a dust heap) means twenty-three types: from a charnel ground, from a shop, from a road, from a rubbish heap, from a maternity ward, from a bathing place, from a ford, from going and returning, burnt by fire, eaten by cattle, eaten by termites, eaten by mice, cut internally, cut at the edges, carried by a banner, from a stūpa, a Samaṇa’s robe, from the sea, from a coronation, from a path, carried by wind, magically created, or given by Devadatta, should be known.
Paṃsukūlaṃ (y phấn tảo) là hai mươi ba loại y phấn tảo cần biết: từ nghĩa địa, từ chợ, từ đường phố, từ đống rác, từ phòng sinh, từ phòng tắm, từ bến sông, từ người đi và về, bị cháy, bị bò ăn, bị mối ăn, bị chuột ăn, bị cắt ở giữa, bị cắt ở mép, từ cờ, từ tháp, y của Sa-môn, từ biển, từ lễ quán đảnh, từ người lữ hành, bị gió thổi, do thần thông, của Devadatta.
Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharaṇaṃ.
Here, from a maternity ward means from the removal of fetal impurity.
Trong đó, sotthiyaṃ (phòng sinh) nghĩa là nơi làm sạch chất bẩn của thai nhi.
Gatapaccāgatanti matakasarīraṃ pārupitvā susānaṃ netvā ānītacīvaraṃ.
From going and returning means a robe wrapped around a corpse, carried to the charnel ground, and then brought back.
Gatapaccāgataṃ (từ người đi và về) nghĩa là y phục được mang về sau khi quấn xác chết và đưa đến nghĩa địa.
Dhajāhaṭanti dhajaṃ ussāpetvā tato ānītaṃ.
Carried by a banner means brought after a banner has been raised.
Dhajāhaṭaṃ (từ cờ) nghĩa là y phục được mang về sau khi cắm cờ lên.
Thūpanti vammike pūjitacīvaraṃ.
From a stūpa means a robe offered at an anthill.
Thūpaṃ (từ tháp) nghĩa là y phục được cúng dường trên ụ mối.
Sāmuddiyanti samuddavīcīhi thalaṃ pāpitaṃ.
From the sea means one brought ashore by ocean waves.
Sāmuddiyaṃ (từ biển) nghĩa là y phục được sóng biển đưa vào bờ.
Panthikanti panthaṃ gacchantehi corabhayena pāsāṇehi koṭṭetvā pārutacīvaraṃ.
Panthika means a robe covered with stones by those traveling on the path for fear of robbers.
Panthika có nghĩa là y được đắp (mặc) sau khi đã được đập (giặt) bằng đá bởi những người đi đường vì sợ trộm cướp.
Iddhimayanti ehibhikkhucīvaraṃ.
Iddhimaya means an ehibhikkhu robe (a robe manifested by psychic power).
Iddhimaya có nghĩa là y được tạo ra bằng thần thông, như y của các vị tỳ khưu "Ehi-bhikkhu".
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is evident.
Các phần còn lại thì đã rõ.
Cīvarasantosoti vīsati cīvarasantosā – cīvare vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso, paṭilābhasantoso, mattapaṭiggahaṇasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantoso, udakasantoso, dhovanasantoso, karaṇasantoso, parimāṇasantoso, suttasantoso, sibbanasantoso, rajanasantoso, kappasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, vissajjanasantosoti.
Contentment with robes refers to twenty kinds of contentment with robes: contentment in thought regarding a robe, contentment in going (to seek a robe), contentment in searching (for a robe), contentment in acquisition, contentment in accepting a moderate amount, contentment in avoiding greed, contentment with what is obtained, contentment with one's strength, contentment with what is suitable, contentment with water (for washing), contentment in washing, contentment in making, contentment in measure, contentment with thread, contentment in sewing, contentment in dyeing, contentment in cutting (the cloth), contentment in use, contentment in avoiding accumulation, and contentment in relinquishing.
Cīvarasantosa (sự tri túc về y) có hai mươi loại tri túc về y: tri túc về tư duy (vitakkasantosa), tri túc về việc đi tìm (gamanasantosa), tri túc về việc tìm kiếm (pariyesanasantosa), tri túc về việc thọ nhận (paṭilābhasantosa), tri túc về việc thọ nhận đúng mức (mattapaṭiggahaṇasantosa), tri túc về việc tránh tham lam (loluppavivajjanasantosa), tri túc về những gì đã được (yathālābhasantosa), tri túc về sức lực (yathābalasantosa), tri túc về sự phù hợp (yathāsāruppasantosa), tri túc về nước (udakasantosa), tri túc về việc giặt (dhovanasantosa), tri túc về việc làm (karaṇasantosa), tri túc về số lượng (parimāṇasantosa), tri túc về chỉ (suttasantosa), tri túc về việc may (sibbanasantosa), tri túc về việc nhuộm (rajanasantosa), tri túc về việc cắt (kappasantosa), tri túc về việc sử dụng (paribhogasantosa), tri túc về việc tránh tích trữ (sannidhiparivajjanasantosa), tri túc về việc bố thí (vissajjanasantosa).
Tattha sādakabhikkhunā temāsaṃ nibaddhavāsaṃ vasitvā ekamāsamattaṃ vitakketuṃ vaṭṭati.
Among these, a monk who stays for a fixed period of three months is permitted to reflect for a month's time.
Trong đó, đối với vị tỳ khưu được cúng dường y, sau khi an cư ba tháng, được phép suy tư về y trong một tháng. Vị ấy, sau khi mãn an cư, sẽ làm y trong tháng Kathina. Vị tỳ khưu mặc y phấn tảo thì làm y chỉ trong nửa tháng.
So hi pavāretvā cīvaramāse cīvaraṃ karoti, paṃsukūliko aḍḍhamāseneva karoti.
After pavāraṇā, he makes a robe in the robe-month, while a paṃsukūlika monk makes it in half a month.
Vị ấy, sau khi mãn an cư, sẽ làm y trong tháng Kathina. Vị tỳ khưu mặc y phấn tảo thì làm y chỉ trong nửa tháng.
Idaṃ māsaḍḍhamāsamattaṃ vitakkanaṃ vitakkasantoso nāma.
This reflection of a month or half-month is called contentment in thought (vitakkasantosa).
Sự suy tư trong một tháng hoặc nửa tháng này được gọi là vitakkasantosa (tri túc về tư duy).
Vitakkasantosena pana santuṭṭhena bhikkhunā pācīnakhaṇḍarājivāsikapaṃsukūlikattherasadisena bhavitabbaṃ.
A monk content with contentment in thought should be like the Elder Paṃsukūlika, who resided in Pācīnakhaṇḍarāji.
Vị tỳ khưu tri túc với sự tư duy nên giống như Trưởng lão Paṃsukūlika sống ở Pācīnakhaṇḍarāji.
Thero kira ‘‘cetiyapabbatavihāre cetiyaṃ vandissāmī’’ti āgato cetiyaṃ vanditvā cintesi – ‘‘mayhaṃ cīvaraṃ jiṇṇaṃ, bahūnaṃ vasanaṭṭhāne labhissāmī’’ti.
It is said that the Elder, having come to venerate the cetiya at Cetiyapabbata Monastery, venerated the cetiya and reflected: "My robe is old. I will obtain (a new one) in a place where many dwell."
Nghe nói, vị Trưởng lão ấy đã đến để đảnh lễ bảo tháp tại tu viện Cetiyapabbatavihāra, sau khi đảnh lễ bảo tháp, Ngài suy nghĩ: “Y của ta đã cũ, ta sẽ nhận được một chiếc y đẹp ở nơi có nhiều người ở.”
So mahāvihāraṃ gantvā saṅghattheraṃ disvā vasanaṭṭhānaṃ pucchitvā tattha vuttho punadivase cīvaraṃ ādāya āgantvā theraṃ vandi.
So, he went to the Mahāvihāra, saw the Saṅghatthera, asked for a dwelling place, stayed there, and the next day, took a robe, came back, and saluted the Elder.
Ngài đến Mahāvihāra, gặp vị Trưởng lão Tăng chủ, hỏi về chỗ ở, rồi ở đó. Ngày hôm sau, Ngài mang y đến và đảnh lễ vị Trưởng lão.
Thero ‘‘kiṃ, āvuso’’ti āha.
The Elder said, "What is it, friend?"
Vị Trưởng lão hỏi: “Thưa Tôn giả, có việc gì không?”
Gāmadvāraṃ, bhante, gamissāmīti.
"Venerable sir, I will go to the village gate."
“Bạch Ngài, con sẽ đi đến cổng làng.”
Ahampāvuso, gamissāmīti.
"Friend, I too will go."
“Này Tôn giả, ta cũng sẽ đi.”
Sādhu, bhanteti gacchanto mahābodhidvārakoṭṭhake ṭhatvā ‘‘puññavantānaṃ vasanaṭṭhāne manāpaṃ labhissāmī’’ti cintetvā ‘‘aparisuddho me vitakko’’ti tatova paṭinivatti.
"Very well, Venerable sir," he said, and as he was going, he stopped at the gatehouse of Mahābodhi and thought, "I will get something pleasant in the dwelling place of the fortunate ones." Then, thinking, "My thought is impure," he returned from that very spot.
“Tốt lắm, bạch Ngài,” Ngài vừa đi vừa đứng lại ở cổng Đại Bồ Đề, suy nghĩ: “Ta sẽ nhận được một chiếc y đẹp ở nơi những người có phước báo ở.” Rồi Ngài nghĩ: “Tư duy của ta chưa thanh tịnh,” nên Ngài quay trở lại ngay từ đó.
Punadivase ambaṅgaṇasamīpato, punadivase mahācetiyassa uttaradvārato tattheva paṭinivattitvā catutthadivase therassa santikaṃ agamāsi.
The next day, he returned from near the Ambaṅgaṇa; the day after, from the northern gate of the Mahācetiya, returning from that very spot again. On the fourth day, he went to the Elder.
Ngày hôm sau, Ngài quay trở lại từ gần Ambaṅgaṇa; ngày hôm sau nữa, Ngài quay trở lại từ cổng phía bắc của Đại Bảo Tháp. Đến ngày thứ tư, Ngài đến chỗ vị Trưởng lão.
Thero ‘‘imassa bhikkhuno vitakko na parisuddho bhavissatī’’ti cīvaraṃ gahetvā tena saddhiṃyeva pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi.
The Elder thought, "This monk's thought must not be pure," took the robe, and entered the village with him, asking questions.
Vị Trưởng lão nghĩ: “Tư duy của vị tỳ khưu này chắc chắn chưa thanh tịnh,” nên Ngài lấy y và cùng vị ấy vào làng, vừa đi vừa hỏi các vấn đề.
Tañca rattiṃ eko manusso uccārapalibuddho sāṭakeyeva vaccaṃ katvā taṃ saṅkāraṭṭhāne chaḍḍesi.
That night, a man, troubled by defecation, defecated in his cloth and threw it on a rubbish heap.
Đêm hôm đó, một người vì bị chứng bí tiểu tiện, đã đại tiện ngay trên tấm vải của mình, rồi vứt nó vào bãi rác.
Paṃsukūlikatthero taṃ nīlamakkhikāhi samparikiṇṇaṃ disvā añjaliṃ paggahesi.
The Elder Paṃsukūlika, seeing it surrounded by blue flies, raised his clasped hands.
Trưởng lão Paṃsukūlika thấy tấm vải đó bị ruồi xanh bu đầy, liền chắp tay lại.
Mahāthero ‘‘kiṃ, āvuso, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāsī’’ti.
The Mahāthera (Great Elder) said, "Friend, why are you raising your hands to the rubbish heap?"
Đại Trưởng lão hỏi: “Này Tôn giả, sao Tôn giả lại chắp tay trước bãi rác vậy?”
Nāhaṃ, bhante, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāmi, mayhaṃ pitu dasabalassa paggaṇhāmi, puṇṇadāsiyā sarīraṃ pārupitvā chaḍḍitaṃ paṃsukūlaṃ tumbamatte pāṇake vidhunitvā susānato gaṇhantena dukkarataraṃ kataṃ, bhanteti.
"Venerable sir, I am not raising my hands to the rubbish heap. I am raising them to my father, the Ten-Powered One. It is harder, Venerable sir, for one to take a paṃsukūla (rag-robe) thrown away, having been worn by the body of a full slave woman, shaking off the worms on it, and taking it from the charnel ground."
“Bạch Ngài, con không chắp tay trước bãi rác, con chắp tay trước cha của con là Đức Thập Lực. Khó khăn hơn nhiều là việc Ngài đã nhặt tấm y phấn tảo bị vứt bỏ, vốn là thân thể của Puṇṇadāsī, sau khi rũ bỏ những côn trùng nhỏ như trái bầu, từ bãi tha ma.”
Mahāthero ‘‘parisuddho vitakko paṃsukūlikassā’’ti cintesi.
The Mahāthera thought, "The paṃsukūlika's thought is pure."
Đại Trưởng lão nghĩ: “Tư duy của vị tỳ khưu mặc y phấn tảo này thật thanh tịnh!”
Paṃsukūlikattheropi tasmiṃyeva ṭhāne ṭhito vipassanaṃ vaḍḍhetvā tīṇi phalāni patto taṃ sāṭakaṃ gahetvā cīvaraṃ katvā pārupitvā pācīnakhaṇḍarājiṃ gantvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder Paṃsukūlika, standing right there, developed vipassanā and attained three fruits. He took that cloth, made a robe, put it on, went to Pācīnakhaṇḍarāji, and attained the highest fruit, Arahantship.
Trưởng lão Paṃsukūlika cũng đứng tại chỗ đó, phát triển thiền quán, chứng được ba quả vị. Ngài lấy tấm vải đó, làm thành y, đắp lên, rồi đi đến Pācīnakhaṇḍarāji và chứng đắc quả vị tối thượng là A-la-hán.
Cīvaratthāya gacchantassa pana ‘‘kattha labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīseneva gamanaṃ gamanasantoso nāma.
Contentment in going means going (to seek a robe) without thinking "where will I obtain it?", but rather with a focus on the meditation subject.
Đối với việc đi tìm y, không suy nghĩ: “Ta sẽ nhận được ở đâu?”, mà đi với tâm chuyên chú vào đề mục thiền quán, đó gọi là gamanasantosa (tri túc về việc đi tìm).
Pariyesantassa pana yena vā tena vā saddhiṃ apariyesitvā lajjiṃ pesalaṃ bhikkhuṃ gahetvā pariyesanaṃ pariyesanasantoso nāma.
Contentment in searching means for one searching (for a robe), not searching with just anyone, but taking a modest and principled monk.
Đối với việc tìm kiếm, không tìm kiếm với bất kỳ ai, mà tìm kiếm với một vị tỳ khưu có lòng hổ thẹn và đức hạnh, đó gọi là pariyesanasantosa (tri túc về việc tìm kiếm).
Evaṃ pariyesantassa āhariyamānaṃ cīvaraṃ dūrato disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ bhavissati, etaṃ amanāpa’’nti evaṃ avitakketvā thūlasukhumādīsu yathāladdheneva santussanaṃ paṭilābhasantoso nāma.
Contentment in acquisition means for one searching in this way, seeing a robe brought from afar and not reflecting "this will be pleasant, this unpleasant," but being content with whatever is obtained, whether coarse or fine.
Khi tìm kiếm như vậy, thấy y được mang đến từ xa, không suy nghĩ: “Cái này sẽ đẹp, cái kia sẽ không đẹp,” mà tri túc với những gì đã nhận được, dù thô hay tế, đó gọi là paṭilābhasantosa (tri túc về việc thọ nhận).
Evaṃ laddhaṃ gaṇhantassāpi ‘‘ettakaṃ dupaṭṭassa bhavissati, ettakaṃ ekapaṭṭassā’’ti attano pahonakamatteneva santussanaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma.
Contentment in accepting a moderate amount means for one accepting what is thus obtained, being content with just the amount sufficient for himself, not thinking "this much will be for a double robe, this much for a single robe."
Khi nhận y đã được như vậy, cũng không suy nghĩ: “Cái này sẽ đủ cho hai lớp y, cái kia sẽ đủ cho một lớp y,” mà tri túc với số lượng đủ dùng cho mình, đó gọi là mattapaṭiggahaṇasantosa (tri túc về việc thọ nhận đúng mức).
Cīvaraṃ pariyesantassa pana ‘‘asukassa gharadvāre manāpaṃ labhissāmī’’ti acintetvā dvārapaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.
Contentment in avoiding greed means for one searching for a robe, not thinking "I will get something pleasant at such-and-such a house door," but going from door to door in sequence.
Khi đi tìm y, không suy nghĩ: “Ta sẽ nhận được một chiếc y đẹp ở nhà của người kia,” mà đi theo thứ tự từng nhà, đó gọi là loluppavivajjanasantosa (tri túc về việc tránh tham lam).
‘‘Kattha udakaṃ manāpaṃ, kattha amanāpa’’nti avicāretvā yena kenaci dhovanūpagena udakena dhovanaṃ udakasantoso nāma.
Contentment with water means not deliberating "where is the water pleasant, where is it unpleasant?", but washing with whatever water is suitable for washing.
Không suy xét: “Nước nào tốt, nước nào không tốt,” mà giặt với bất kỳ loại nước nào có thể dùng để giặt, đó gọi là udakasantosa (tri túc về nước).
Paṇḍumattikagerukapūtipaṇṇarasakiliṭṭhāni pana udakāni vajjetuṃ vaṭṭati.
However, it is proper to avoid water that is muddy, reddish-yellow, putrid-smelling due to leaves, or dirty.
Tuy nhiên, nên tránh các loại nước bị bẩn bởi bùn vàng, đất son, lá thối hoặc nước bẩn.
Dhovantassa pana muggarādīhi apaharitvā hatthehi madditvā dhovanaṃ dhovanasantoso nāma.
Contentment in washing means for one washing, not beating (the robe) with a club or similar object, but kneading it with the hands and washing it.
Khi giặt, không dùng chày hay các vật khác để đập, mà vò bằng tay, đó gọi là dhovanasantosa (tri túc về việc giặt).
Tathā asujjhantaṃ paṇṇāni pakkhipitvā tāpitaudakenāpi dhovituṃ vaṭṭati.
Similarly, if it does not become clean, it is permissible to wash it with water heated by adding leaves.
Cũng được phép giặt bằng nước đã đun sôi với lá cây nếu y không sạch.
Evaṃ dhovitvā karontassa ‘‘idaṃ thūlaṃ, idaṃ sukhuma’’nti akopetvā pahonakanīhāreneva karaṇaṃ karaṇasantoso nāma.
Contentment in making means for one making (a robe) after washing it in this way, not being discontent by thinking "this is coarse, this is fine," but making it with whatever materials are available.
Sau khi giặt như vậy, khi làm y, không chê bai: “Cái này thô, cái này mịn,” mà làm với những gì đủ dùng, đó gọi là karaṇasantosa (tri túc về việc làm).
Timaṇḍalapaticchādanamattasseva karaṇaṃ parimāṇasantoso nāma.
Contentment in measure means making it just enough to cover the three parts (the two shoulders and the navel).
Việc làm y chỉ đủ che ba vòng tròn (tức là y đủ che rốn, đầu gối và vai), đó gọi là parimāṇasantosa (tri túc về số lượng).
Cīvarakaraṇatthāya pana manāpaṃ suttaṃ pariyesissāmīti avicāretvā rathikādīsu vā devaṭṭhāne vā āharitvā pādamūle vā ṭhapitaṃ yaṃkiñcideva suttaṃ gahetvā karaṇaṃ suttasantoso nāma.
Contentment with thread means for the purpose of making a robe, not deliberating "I will search for pleasant thread," but taking whatever thread is found on roadsides, at shrines, or placed at the foot of a tree.
Để làm y, không suy xét: “Ta sẽ tìm chỉ tốt,” mà lấy bất kỳ loại chỉ nào tìm thấy trên đường, ở nơi thờ cúng, hoặc để dưới chân, đó gọi là suttasantosa (tri túc về chỉ).
Kusibandhanakāle pana aṅgulamatte satta vāre na vijjhitabbaṃ.
When tying the kusibandha (stitching line), one should not pierce it seven times within an inch.
Khi khâu viền y, không nên đâm kim bảy lần trên một ngón tay.
Evaṃ karontassa hi yo bhikkhu sahāyo na hoti, tassa vattabhedopi natthi.
For a monk who does this, there is no breach of duty for a companion.
Nếu làm như vậy, vị tỳ khưu không có bạn bè, cũng không có lỗi vi phạm giới luật.
Tivaṅgulamatte pana satta vāre vijjhitabbaṃ.
However, it should be pierced seven times within three inches.
Tuy nhiên, nên đâm kim bảy lần trên ba ngón tay.
Evaṃ karontassa maggappaṭipannenāpi sahāyena bhavitabbaṃ.
A monk doing this must have a companion who practices the path.
Nếu làm như vậy, vị ấy phải có bạn bè là người thực hành theo con đường.
Yo na hoti, tassa vattabhedo.
If there is none, it is a breach of duty for him.
Nếu không có, thì đó là lỗi vi phạm giới luật.
Ayaṃ sibbanasantoso nāma.
This is called contentment in sewing.
Đây gọi là sibbanasantosa (tri túc về việc may).
Rajantena pana kāḷakacchakādīni pariyesantena na caritabbaṃ, somavakkalādīsu yaṃ labhati, tena rajitabbaṃ.
For one dyeing, it is not permissible to go searching for black acacia or similar things; one should dye with whatever is obtained from soma bark or similar things.
Khi nhuộm y, không nên đi tìm các loại thuốc nhuộm như kāḷakacchaka (một loại cây nhuộm màu đen), mà nên nhuộm bằng bất cứ thứ gì tìm được như vỏ cây somavakkala.
Alabhantena pana manussehi araññe vākaṃ gahetvā chaḍḍitarajanaṃ vā bhikkhūhi pacitvā chaḍḍitakasaṭaṃ vā gahetvā rajitabbaṃ.
If one cannot obtain these, one should take dye discarded by people in the forest, or discarded boiled pulp from monks, and dye with that.
Nếu không tìm được, thì nên lấy thuốc nhuộm bị người ta vứt bỏ trong rừng, hoặc bã thuốc nhuộm đã được các tỳ khưu nấu rồi vứt bỏ để nhuộm.
Ayaṃ rajanasantoso nāma.
This is called contentment in dyeing.
Đây gọi là rajanasantosa (tri túc về việc nhuộm).
Nīlakaddamakāḷasāmesu yaṃkiñci gahetvā hatthipiṭṭhe nisinnassa paññāyamānakappakaraṇaṃ kappasantoso nāma.
Contentment in cutting (the cloth) means taking whatever is available from blue mud or black soil and cutting the cloth in a manner visible to one seated on an elephant's back.
Việc cắt y sao cho vừa vặn, có thể nhận biết được khi ngồi trên lưng voi, lấy bất cứ thứ gì như bùn xanh hay đất đen, đó gọi là kappasantosa (tri túc về việc cắt).
Hirikopīnappaṭicchādanamattavasena paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.
Contentment in use means using (the robe) just for the purpose of covering shame and the private parts.
Việc sử dụng y chỉ đủ để che sự hổ thẹn và phần kín đáo, đó gọi là paribhogasantosa (tri túc về việc sử dụng).
Dussaṃ pana labhitvā suttaṃ vā sūciṃ vā kārakaṃ vā alabhantena ṭhapetuṃ vaṭṭati, labhantena na vaṭṭati.
If one obtains cloth but cannot find thread, a needle, or someone to make it, it is permissible to keep it. If these are available, it is not permissible.
Nếu nhận được vải nhưng không tìm được chỉ, kim hoặc người làm y, thì được phép cất giữ. Nếu tìm được, thì không được phép.
Katampi sace antevāsikādīnaṃ dātukāmo hoti, te ca asannihitā, yāva āgamanā ṭhapetuṃ vaṭṭati.
If one wishes to give a robe already made to one's pupils or others, and they are not present, it is permissible to keep it until their arrival.
Nếu y đã làm xong mà muốn dâng cho các đệ tử hoặc những người khác, và họ chưa có mặt, thì được phép cất giữ cho đến khi họ đến.
Āgatamattesu dātabbaṃ.
Robes should be given as soon as they are received.
Phải cho ngay khi đã nhận được.
Dātuṃ asakkontena adhiṭṭhātabbaṃ.
If one is unable to give them, they should be resolved.
Nếu không thể cho, thì phải tác ý.
Aññasmiṃ cīvare sati paccattharaṇampi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati.
If there is another robe, even an inner-robe, it is permissible to resolve it.
Nếu có y khác, cũng có thể tác ý chiếc y trải.
Anadhiṭṭhitameva hi sannidhi hoti, adhiṭṭhitaṃ na hotīti mahāsīvatthero āha.
For that which is not resolved becomes an accumulation, that which is resolved does not, so said the Elder Mahāsīva.
Vì vật chưa tác ý là vật tích trữ, còn vật đã tác ý thì không phải là vật tích trữ, Đại Trưởng lão Sīva đã nói như vậy.
Ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.
This is called contentment with avoiding accumulation.
Đây gọi là sự tri túc tránh tích trữ.
Vissajjentena pana na mukhaṃ oloketvā dātabbaṃ, sāraṇīyadhamme ṭhatvā vissajjetabbanti ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
However, when distributing, one should not look at faces when giving; one should distribute, abiding in the conciliatory virtues. This is called contentment with distribution.
Khi cho đi, không nên nhìn mặt người mà cho, mà phải cho đi với tâm an trú trong các pháp đáng ghi nhớ. Đây gọi là sự tri túc khi cho đi.
Cīvarappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni nāma paṃsukūlikaṅgañceva tecīvarikaṅgañca.
The ascetic practices connected with robes are the practice of wearing refuse-rag robes and the practice of wearing three robes.
Các pháp đầu đà liên quan đến y phục là pháp đầu đà mặc y phấn tảo (paṃsukūlikaṅga) và pháp đầu đà ba y (tecīvarikaṅga).
Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.24-25) veditabbā.
Their detailed explanation is to be understood from the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về các pháp ấy nên được biết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Iti cīvarasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni dve dhutaṅgāni gopeti.
Thus, a bhikkhu fulfilling the great Ariyan lineage of contentment with robes observes these two ascetic practices.
Như vậy, một vị tỳ khưu hoàn thiện Đại Thánh Chủng tri túc về y phục thì duy trì hai pháp đầu đà này.
Imāni gopento cīvarasantosamahāariyavaṃsavasena santuṭṭho hotīti.
Observing these, he is content by way of the great Ariyan lineage of contentment with robes.
Duy trì các pháp này, vị ấy tri túc theo Đại Thánh Chủng tri túc về y phục.
Vaṇṇavādīti eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti.
Praising means one is content, but does not speak praise of contentment.
Khen ngợi (vaṇṇavādī): Có một người tri túc nhưng không khen ngợi sự tri túc.
Eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti.
One is not content, but speaks praise of contentment.
Có một người không tri túc nhưng khen ngợi sự tri túc.
Eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti.
One is neither content nor speaks praise of contentment.
Có một người không tri túc cũng không khen ngợi sự tri túc.
Eko santuṭṭho ceva hoti, santosassa ca vaṇṇaṃ katheti.
One is both content and speaks praise of contentment.
Có một người vừa tri túc vừa khen ngợi sự tri túc.
Taṃ dassetuṃ ‘‘itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti vuttaṃ.
To show this, it was said: "and praising contentment with any kind of robe."
Để chỉ ra điều đó, đã nói: “và khen ngợi sự tri túc về y phục bất kỳ loại nào”.
Anesananti dūteyyapahinagamanānuyogapabhedaṃ nānappakāraṃ anesanaṃ.
Improper seeking (anesanaṃ) refers to various kinds of improper seeking, such as messenger-work or going on errands.
Anesanaṃ (sự tìm cầu phi pháp) là các loại tìm cầu phi pháp như việc sai sứ, đi lại để tìm cầu.
Appatirūpanti ayuttaṃ.
Inappropriate (appatirūpaṃ) means unseemly.
Appatirūpaṃ (không thích hợp) là không xứng đáng.
Aladdhā cāti alabhitvā.
Even when not obtained (aladdhā cā) means without having obtained.
Aladdhā cā (và khi chưa được) là khi chưa nhận được.
Yathā ekacco ‘‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ labhissāmī’’ti puññavantehi bhikkhūhi saddhiṃ ekato hutvā kohaññaṃ karonto uttasati paritassati, santuṭṭho bhikkhu evaṃ aladdhā cīvaraṃ na paritassati.
Just as some person, thinking "How shall I obtain a robe?", becoming associated with bhikkhus of merit, doing connivance, trembles and worries, a content bhikkhu does not worry even when not having obtained a robe in this way.
Ví như có người lo lắng, bồn chồn: “Làm sao mình có thể có y phục đây?” khi cùng với các vị tỳ khưu có phước báu mà làm điều gian xảo, nhưng một vị tỳ khưu tri túc thì không bồn chồn như vậy khi chưa được y phục.
Laddhā cāti dhammena samena labhitvā.
And when obtained (laddhā cā) means having obtained in a righteous and proper way.
Laddhā cā (và khi đã được) là khi đã nhận được một cách hợp pháp, đúng đắn.
Agadhitoti vigatalobhagiddho.
Ungreedy (agadhito) means free from greedy attachment.
Agadhito (không tham đắm) là đã loại bỏ sự tham lam, đắm trước.
Amucchitoti adhimattataṇhāya mucchaṃ anāpanno.
Uninfatuated (amucchito) means not fallen into infatuation by excessive craving.
Amucchito (không say đắm) là không bị say đắm bởi tham ái quá mức.
Anajjhopannoti taṇhāya anotthato apariyonaddho.
Not overwhelmed (anajjhopanno) means not covered or pervaded by craving.
Anajjhopanno (không bị chìm đắm) là không bị tham ái bao phủ, không bị tham ái trói buộc.
Ādīnavadassāvīti anesanāpattiyañca gedhitaparibhoge ca ādīnavaṃ passamāno.
Seeing danger (ādīnavadassāvī) means seeing the danger in the transgression of improper seeking and in greedy consumption.
Ādīnavadassāvī (thấy rõ sự nguy hiểm) là thấy rõ sự nguy hiểm trong việc phạm giới do tìm cầu phi pháp và trong việc hưởng thụ một cách tham đắm.
Nissaraṇapaññoti ‘‘yāvadeva sītassa paṭighātāyā’’ti vuttaṃ nissaraṇameva pajānanto.
Discerning escape (nissaraṇapañño) means discerning escape as stated: "merely for the warding off of cold."
Nissaraṇapañño (có trí tuệ về sự thoát ly) là chỉ biết sự thoát ly như đã nói: “chỉ để ngăn chặn cái lạnh”.
Itarītaracīvarasantuṭṭhiyāti yena kenaci cīvarena santuṭṭhiyā.
With any kind of robe (itarītaracīvarasantuṭṭhiyā) means contentment with any robe whatsoever.
Itarītaracīvarasantuṭṭhiyā (với sự tri túc về bất kỳ loại y phục nào) là với sự tri túc về bất kỳ loại y phục nào.
Nevattānukkaṃsetīti ‘‘ahaṃ paṃsukūliko, mayā upasampadamāḷeyeva paṃsukūlikaṅgaṃ gahitaṃ, ko mayā sadiso atthī’’ti attukkaṃsanaṃ na karoti.
Does not praise oneself (nevattānukkaṃsetī) means does not praise oneself saying: "I am a refuse-rag wearer; I undertook the refuse-rag practice as soon as I was ordained. Who is equal to me?"
Nevattānukkaṃsetī (không tự tán thán) là không tự tán thán như: “Tôi là người mặc y phấn tảo, tôi đã thọ pháp đầu đà y phấn tảo ngay khi thọ giới Tỳ khưu, ai có thể sánh bằng tôi?”
No paraṃ vambhetīti ‘‘ime panaññe bhikkhū na paṃsukūlikā’’ti vā, ‘‘paṃsukūlikaṅgamattampi etesaṃ natthī’’ti vā evaṃ paraṃ na vambheti.
Does not disparage others (no paraṃ vambhetī) means does not disparage others saying: "But these other bhikkhus are not refuse-rag wearers," or "they do not even have the practice of a refuse-rag wearer."
No paraṃ vambhetī (không khinh thường người khác) là không khinh thường người khác như: “Những vị tỳ khưu này không phải là người mặc y phấn tảo” hoặc “họ thậm chí không có pháp đầu đà y phấn tảo”.
Yo hi tattha dakkhoti yo tasmiṃ cīvarasantose vaṇṇavādādīsu vā dakkho cheko byatto.
He who is skillful therein (yo hi tattha dakkho) means he who is skillful, expert, accomplished in that contentment with robes or in praising, etc.
Yo hi tattha dakkho (người khéo léo trong điều đó) là người khéo léo, thành thạo, tinh thông trong sự tri túc về y phục đó hoặc trong việc khen ngợi, v.v.
Analasoti sātaccakiriyāya ālasiyavirahito.
Not lazy (analaso) means free from laziness in continuous practice.
Analaso (không lười biếng) là không lười biếng trong việc thực hành liên tục.
Sampajāno paṭissatoti sampajānapaññāya ceva satiyā ca yutto.
With clear comprehension and mindfulness (sampajāno paṭissato) means endowed with discerning wisdom and mindfulness.
Sampajāno paṭissato (có chánh niệm và tỉnh giác) là người có trí tuệ tỉnh giác và chánh niệm.
Ariyavaṃse ṭhitoti ariyavaṃse patiṭṭhito.
Abiding in the Ariyan lineage (ariyavaṃse ṭhito) means established in the Ariyan lineage.
Ariyavaṃse ṭhito (an trú trong Thánh Chủng) là an trú trong Thánh Chủng.
Itarītarena piṇḍapātenāti yena kenaci piṇḍapātena.
With any kind of almsfood (itarītarena piṇḍapātenā) means with any almsfood whatsoever.
Itarītarena piṇḍapātenā (với bất kỳ loại vật thực khất thực nào) là với bất kỳ loại vật thực khất thực nào.
Etthāpi piṇḍapāto jānitabbo, piṇḍapātakkhettaṃ jānitabbaṃ, piṇḍapātasantoso jānitabbo, piṇḍapātappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
Here too, almsfood should be known, the field of almsfood should be known, contentment with almsfood should be known, and the ascetic practice connected with almsfood should be known.
Ở đây, cần phải biết về vật thực khất thực, về khu vực khất thực, về sự tri túc về vật thực khất thực, về pháp đầu đà liên quan đến vật thực khất thực.
Tattha piṇḍapātoti odano kummāso sattu maccho maṃsaṃ khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ yāgu khādanīyaṃ sāyanīyaṃ lehanīyanti soḷasa piṇḍapātā.
Therein, almsfood refers to sixteen kinds of almsfood: rice, porridge, flour-meal, fish, meat, milk, curds, ghee, fresh butter, oil, honey, treacle, gruel, hard food, soft food, and liquid food.
Trong đó, piṇḍapāto (vật thực khất thực) là 16 loại vật thực khất thực: cơm, cháo, bột rang, cá, thịt, sữa, sữa chua, bơ, bơ tươi, dầu, mật, đường thốt nốt, cháo lỏng, đồ ăn cứng, đồ ăn mềm, đồ ăn liếm.
Piṇḍapātakkhettanti saṅghabhattaṃ uddesabhattaṃ nimantanaṃ salākabhattaṃ pakkhikaṃ uposathikaṃ pāṭipadikabhattaṃ āgantukabhattaṃ gamikabhattaṃ gilānabhattaṃ gilānupaṭṭhākabhattaṃ dhurabhattaṃ kuṭibhattaṃ vārabhattaṃ vihārabhattanti pannarasa piṇḍapātakkhettāni.
The field of almsfood refers to fifteen fields of almsfood: a meal for the Saṅgha, a meal by special designation, an invitation, a ticket meal, a fortnightly meal, an Uposatha meal, a first-day-of-the-month meal, a meal for an arriving visitor, a meal for a departing traveler, a meal for the sick, a meal for one attending the sick, a meal for one undertaking a duty, a hut meal, a turn meal, and a monastery meal.
Piṇḍapātakkhettaṃ (khu vực khất thực) là 15 khu vực khất thực: vật thực cúng dường Tăng, vật thực cúng dường theo chỉ định, vật thực cúng dường theo lời mời, vật thực cúng dường theo phiếu, vật thực cúng dường nửa tháng, vật thực cúng dường ngày Uposatha, vật thực cúng dường ngày đầu tháng, vật thực cúng dường cho khách, vật thực cúng dường cho người đi xa, vật thực cúng dường cho người bệnh, vật thực cúng dường cho người chăm sóc bệnh nhân, vật thực cúng dường chính, vật thực cúng dường tại cốc, vật thực cúng dường luân phiên, vật thực cúng dường tại tịnh xá.
Piṇḍapātasantosoti piṇḍapāte vitakkasantoso gamanasantoso pariyesanasantoso paṭilābhasantoso paṭiggahaṇasantoso mattapaṭiggahaṇasantoso loluppavivajjanasantoso yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantoso upakārasantoso parimāṇasantoso paribhogasantoso sannidhiparivajjanasantoso vissajjanasantosoti pannarasa santosā.
Contentment with almsfood refers to fifteen kinds of contentment: contentment in thought, contentment in going, contentment in seeking, contentment in obtaining, contentment in accepting, contentment in moderate acceptance, contentment in avoiding greed, contentment with what is obtained, contentment according to one's strength, contentment with what is suitable, contentment in helpfulness, contentment in measure, contentment in consumption, contentment in avoiding accumulation, and contentment in distribution.
Piṇḍapātasantoso (sự tri túc về vật thực khất thực) là 15 loại tri túc: tri túc về suy nghĩ, tri túc về việc đi, tri túc về việc tìm cầu, tri túc về việc nhận được, tri túc về việc thọ nhận, tri túc về việc thọ nhận có chừng mực, tri túc về việc tránh tham lam, tri túc về những gì đã nhận được, tri túc về khả năng, tri túc về sự thích hợp, tri túc về sự giúp đỡ, tri túc về số lượng, tri túc về việc thọ dụng, tri túc về việc tránh tích trữ, tri túc về việc cho đi.
Tattha sādako bhikkhu mukhaṃ dhovitvā vitakketi.
Therein, the bhikkhu who is about to eat washes his mouth and then contemplates.
Trong đó, vị tỳ khưu đang thọ dụng vật thực rửa mặt xong rồi suy nghĩ.
Piṇḍapātikena pana gaṇena saddhiṃ caratā sāyaṃ therūpaṭṭhānakāle ‘‘sve kattha piṇḍāya carissāmāti?
However, a bhikkhu walking with the group for alms should not contemplate from the time he thinks, "Where shall we go for alms tomorrow? To such and such a village, venerable sir," at the time of attending the elder in the evening.
Tuy nhiên, một vị tỳ khưu khất thực đi cùng với chúng Tăng, vào buổi tối khi đến thăm các vị trưởng lão, chỉ nên suy nghĩ: “Ngày mai chúng ta sẽ đi khất thực ở đâu?” “Thưa ngài, ở làng đó.”
Asukagāme, bhante’’ti ettakaṃ cintetvā tato paṭṭhāya na vitakketabbaṃ.
‘In such and such a village, venerable sir’—having thought this much, one should not speculate further from that point on.
Từ đó trở đi, không nên suy nghĩ nữa.
Ekacārikena vitakkamāḷake ṭhatvā vitakketabbaṃ.
One who walks alone should contemplate while standing in the contemplation pavilion.
Một vị độc cư thì nên suy nghĩ khi đứng ở nơi suy nghĩ.
Tato paṭṭhāya vitakkento ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro.
From that point on, if he contemplates, he falls away from the Ariyan lineage and is excluded.
Từ đó trở đi, nếu suy nghĩ thì vị ấy đã rời khỏi Thánh Chủng và bị loại trừ.
Ayaṃ vitakkasantoso nāma.
This is called contentment in thought.
Đây gọi là vitakkasantoso (sự tri túc về suy nghĩ).
Piṇḍāya pavisantena ‘‘kuhiṃ labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīsena gantabbaṃ.
When entering for alms, one should go with the meditation subject (kammaṭṭhāna) in mind, without thinking "Where shall I obtain it?"
Khi đi khất thực, không nên nghĩ: “Mình sẽ nhận được ở đâu?”, mà phải đi với tâm niệm về đề mục thiền định.
Ayaṃ gamanasantoso nāma.
This is called contentment in going.
Đây gọi là gamanasantoso (sự tri túc về việc đi).
Pariyesantena yaṃ vā taṃ vā aggahetvā lajjiṃ pesalameva gahetvā pariyesitabbaṃ.
When seeking, one should not take just anything, but should seek by taking only what is scrupulous and agreeable.
Khi tìm cầu, không nên nhận bất cứ thứ gì, mà phải tìm cầu chỉ những gì đáng hổ thẹn và đáng kính trọng.
Ayaṃ pariyesanasantoso nāma.
This is called contentment in seeking.
Đây gọi là pariyesanasantoso (sự tri túc về việc tìm cầu).
Dūratova āhariyamānaṃ disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ, etaṃ amanāpa’’nti cittaṃ na uppādetabbaṃ.
Upon seeing something being brought from afar, one should not generate the thought: "This is agreeable, this is disagreeable."
Khi thấy vật thực được mang đến từ xa, không nên khởi tâm: “Cái này vừa ý, cái này không vừa ý”.
Ayaṃ paṭilābhasantoso nāma.
This is called contentment in obtaining.
Đây gọi là paṭilābhasantoso (sự tri túc về việc nhận được).
‘‘Imaṃ manāpaṃ gaṇhissāmi, imaṃ amanāpaṃ na gaṇhissāmī’’ti acintetvā yaṃkiñci yāpanamattaṃ gahetabbameva.
Without thinking "I will take this agreeable one, I will not take this disagreeable one," one should take whatever is merely sufficient for sustenance.
Không nên nghĩ: “Mình sẽ nhận cái vừa ý này, mình sẽ không nhận cái không vừa ý kia”, mà phải nhận bất cứ thứ gì đủ để duy trì mạng sống.
Ayaṃ paṭiggahaṇasantoso nāma.
This is called contentment in accepting.
Đây gọi là paṭiggahaṇasantoso (sự tri túc về việc thọ nhận).
Ettha pana deyyadhammo bahu, dāyako appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
Here, if the offering is abundant, but the donor wishes to give little, little should be accepted.
Ở đây, nếu vật cúng dường nhiều, người cúng dường muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, pamāṇeneva gahetabbaṃ.
If both the offering is abundant and the donor wishes to give much, it should be accepted in moderation.
Nếu vật cúng dường nhiều và người cúng dường cũng muốn cho nhiều, thì nên nhận có chừng mực.
Deyyadhammo na bahu, dāyakopi appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
If the offering is not abundant, and the donor also wishes to give little, little should be accepted.
Nếu vật cúng dường không nhiều và người cúng dường cũng muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammo na bahu, dāyako pana bahuṃ dātukāmo, pamāṇena gahetabbaṃ.
If the offering is not abundant, but the donor wishes to give much, it should be accepted in moderation.
Nếu vật cúng dường không nhiều, nhưng người cúng dường muốn cho nhiều, thì nên nhận có chừng mực.
Paṭiggahaṇasmiñhi mattaṃ ajānanto manussānaṃ pasādaṃ makkheti, saddhādeyyaṃ vinipāteti, sāsanaṃ na karoti, vijātamātuyāpi cittaṃ gahetuṃ na sakkoti.
For one who does not know moderation in acceptance smears the faith of people, ruins offerings given in faith, does not establish the Teaching, and cannot even win the heart of his own mother.
Vì nếu không biết chừng mực khi thọ nhận, vị ấy sẽ làm mất lòng tin của mọi người, làm hủy hoại tín thí, không làm lợi ích cho Giáo pháp, và thậm chí không thể làm hài lòng một người mẹ đã sinh con.
Iti mattaṃ jānitvāva paṭiggahetabbanti ayaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma.
Thus, one should accept only after knowing moderation. This is called contentment in moderate acceptance.
Vì vậy, phải biết chừng mực khi thọ nhận. Đây gọi là mattapaṭiggahaṇasantoso (sự tri túc về việc thọ nhận có chừng mực).
Aḍḍhakulāniyeva agantvā dvārapaṭipāṭiyā gantabbaṃ.
One should not go only to wealthy families, but should go in order from door to door.
Không nên chỉ đến những gia đình giàu có, mà phải đi theo thứ tự từng nhà.
Ayaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.
This is called contentment in avoiding greed.
Đây gọi là loluppavivajjanasantoso (sự tri túc về việc tránh tham lam).
Yathālābhasantosādayo cīvare vuttanayā eva.
Contentment with what is obtained, etc., are just as described for robes.
Yathālābhasantosa (sự tri túc về những gì đã nhận được) và các loại khác cũng tương tự như đã nói về y phục.
Piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā ‘‘samaṇadhammaṃ anupālessāmī’’ti evaṃ upakāraṃ ñatvā paribhuñjanaṃ upakārasantoso nāma.
Consuming almsfood with the understanding that "this is for the pursuit of the ascetic practice (samaṇadhamma), this is the escape here" is called contentment in helpfulness.
Thọ dụng vật thực khất thực với sự hiểu biết về lợi ích như: “Mình sẽ thực hành pháp Sa-môn”. Đây gọi là upakārasantoso (sự tri túc về sự giúp đỡ).
Pattaṃ pūretvā ānītaṃ na paṭiggahetabbaṃ.
A bowl filled to the brim should not be accepted.
Không nên thọ nhận bát đã đầy.
Anupasampanne sati tena gāhāpetabbaṃ, asati harāpetvā paṭiggahaṇamattaṃ gahetabbaṃ.
If there is an unordained person, it should be made for him to carry; if not, one should have it carried and take only a moderate amount.
Nếu có người chưa thọ giới Tỳ khưu, thì nên để người đó cầm. Nếu không có, thì nên bảo người khác mang đi rồi thọ nhận một lượng vừa đủ.
Ayaṃ parimāṇasantoso nāma.
This is called contentment in measure.
Đây gọi là parimāṇasantoso (sự tri túc về số lượng).
‘‘Jighacchāya paṭivinodanaṃ idamettha nissaraṇa’’nti evaṃ paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.
Consuming with the thought "This is for the dispelling of hunger, this is the escape here" is called contentment in consumption.
Thọ dụng vật thực với tâm niệm: “Đây là sự thoát ly khỏi cơn đói”. Đây gọi là paribhogasantoso (sự tri túc về việc thọ dụng).
Nidahitvā na paribhuñjitabbanti ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.
Not consuming after having stored up — this is called contentment with avoiding accumulation.
“Không tích trữ rồi thọ dụng” – đây gọi là sự tri túc tránh tích trữ (sannidhiparivajjanasantoso).
Mukhaṃ anoloketvā sāraṇīyadhamme ṭhitena vissajjetabbaṃ.
Without considering (the recipient's) appearance, it should be given away by one established in the principles of cordiality.
Không nhìn mặt người, nên bố thí khi đang an trú trong các pháp đáng ghi nhớ (sāraṇīyadhamma).
Ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
This is called contentment with giving away.
Đây gọi là sự tri túc bố thí (vissajjanasantoso).
Piṇḍapātappaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni piṇḍapātikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ ekāsanikaṅgaṃ pattapiṇḍikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅganti.
Moreover, there are five ascetic practices associated with alms-food: the practice of eating only alms-food, the practice of going for alms-food in due order, the practice of eating at one sitting, the practice of eating from one bowl, and the practice of refusing more food once one has finished eating.
Tuy nhiên, năm pháp khổ hạnh liên quan đến vật thực khất thực (piṇḍapātappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni) là: hạnh khất thực (piṇḍapātikaṅga), hạnh khất thực theo thứ lớp (sapadānacārikaṅga), hạnh nhất tọa thực (ekāsanikaṅga), hạnh thọ thực trong bát (pattapiṇḍikaṅga), và hạnh không thọ thực thêm sau khi đã từ chối (khalupacchābhattikaṅga).
Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.26-30) vuttā.
Their detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về những pháp này đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.26-30).
Iti piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti, imāni gopento piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.
Thus, a bhikkhu, fulfilling the great noble tradition of contentment with alms-food, guards these five ascetic practices; by guarding these, he is content with the great noble tradition of contentment with alms-food.
Như vậy, vị tỳ khưu hoàn thành Thánh chủng tri túc vật thực khất thực (piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ) này bằng cách gìn giữ năm pháp khổ hạnh này. Gìn giữ những pháp này, vị ấy trở nên tri túc với Thánh chủng tri túc vật thực khất thực.
Vaṇṇavādītiādīni vuttanayeneva veditabbāni.
"Vaṇṇavādī" and so forth should be understood in the manner stated.
Các từ như “vaṇṇavādī” (người tán thán) và những từ khác nên được hiểu theo cách đã nêu.
Senāsanenāti idha senāsanaṃ jānitabbaṃ, senāsanakkhettaṃ jānitabbaṃ, senāsanasantoso jānitabbo, senāsanappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
Regarding dwellings (senāsana), here the dwelling should be known, the source of the dwelling should be known, contentment with dwellings should be known, and the ascetic practices associated with dwellings should be known.
Senāsanena (về chỗ ở): Ở đây, cần phải biết chỗ ở (senāsana), khu vực chỗ ở (senāsanakkhetta), sự tri túc về chỗ ở (senāsanasantoso), và pháp khổ hạnh liên quan đến chỗ ở (senāsanappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ).
Tattha senāsananti mañco pīṭhaṃ bhisi bimbohanaṃ vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā leṇaṃ aṭṭo māḷo veḷugumbo rukkhamūlaṃ yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantīti imāni pannarasa senāsanāni.
Among these, dwelling refers to a couch, a chair, a mat, a cushion, a monastery, a half-storied building, a palace, a mansion, a cave, a rock-shelter, a turret, a watchtower, a bamboo grove, a root of a tree, or any place where bhikkhus retreat—these fifteen types of dwellings.
Trong đó, chỗ ở (senāsana) là: giường, ghế, nệm, gối, tịnh xá (vihāra), aḍḍhayoga (một loại nhà có mái cong), lầu (pāsāda), nhà cao (hammiya), hang động (guhā), hốc đá (leṇa), chòi (aṭṭo), tháp (māḷo), bụi tre (veḷugumbo), gốc cây (rukkhamūlaṃ), hoặc bất cứ nơi nào mà các tỳ khưu lui về ẩn cư – đây là mười lăm loại chỗ ở.
Senāsanasantosoti senāsane vitakkasantosādayo pannarasa santosā.
Contentment with dwellings refers to the fifteen contentments such as contentment with thoughts concerning dwellings.
Sự tri túc về chỗ ở (senāsanasantoso) là mười lăm loại tri túc như tri túc về tư duy (vitakkasantosādayo) đối với chỗ ở.
Te piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā.
These should be understood in the same manner as stated for alms-food.
Những điều này cũng nên được hiểu theo cách đã nêu đối với vật thực khất thực.
Senāsanappaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni āraññikaṅgaṃ rukkhamūlikaṅgaṃ abbhokāsikaṅgaṃ sosānikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅganti.
Moreover, there are five ascetic practices associated with dwellings: the forest-dweller's practice, the tree-root dweller's practice, the open-air dweller's practice, the charnel-ground dweller's practice, and the randomly-assigned dwelling practice.
Tuy nhiên, năm pháp khổ hạnh liên quan đến chỗ ở (senāsanappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni) là: hạnh ở rừng (āraññikaṅga), hạnh ở gốc cây (rukkhamūlikaṅga), hạnh ở ngoài trời (abbhokāsikaṅga), hạnh ở nghĩa địa (sosānikaṅga), và hạnh tùy nghi chỗ ở (yathāsanthatikaṅga).
Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.31-35) vuttā.
Their detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về những pháp này đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.31-35).
Iti senāsanasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti.
Thus, a bhikkhu, fulfilling the great noble tradition of contentment with dwellings, guards these five ascetic practices.
Như vậy, vị tỳ khưu hoàn thành Thánh chủng tri túc chỗ ở (senāsanasantosamahāariyavaṃsaṃ) này bằng cách gìn giữ năm pháp khổ hạnh này.
Imāni gopento senāsanasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.
By guarding these, he is content with the great noble tradition of contentment with dwellings.
Gìn giữ những pháp này, vị ấy trở nên tri túc với Thánh chủng tri túc chỗ ở.
Iti bhagavā pathaviṃ pattharamāno viya sāgarakucchiṃ pūrayamāno viya ākāsaṃ vitthārayamāno viya ca paṭhamaṃ cīvarasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā candaṃ uṭṭhāpento viya sūriyaṃ ullaṅghento viya ca dutiyaṃ piṇḍapātasantosaṃ kathetvā sineruṃ ukkhipanto viya tatiyaṃ senāsanasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā idāni sahassanayapaṭimaṇḍitaṃ catutthaṃ bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ kathetuṃ puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti desanaṃ ārabhi.
Thus, the Blessed One, as if spreading out the earth, as if filling the ocean's depths, as if expanding space, first expounded the noble tradition of contentment with robes, then, as if raising the moon and surpassing the sun, expounded the second noble tradition of contentment with alms-food, then, as if lifting Mount Sineru, expounded the third noble tradition of contentment with dwellings, and now, to expound the fourth noble tradition of delighting in development, adorned with a thousand facets, he began his discourse with the teaching: " Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu delights in development."
Như vậy, Thế Tôn, như trải rộng đất, như lấp đầy lòng biển, như mở rộng bầu trời, đã thuyết giảng Thánh chủng tri túc y phục đầu tiên; rồi như dựng mặt trăng, như vượt qua mặt trời, đã thuyết giảng Thánh chủng tri túc vật thực thứ hai; rồi như nhấc núi Sineru, đã thuyết giảng Thánh chủng tri túc chỗ ở thứ ba; giờ đây, để thuyết giảng Thánh chủng an trú thiền định thứ tư, được trang hoàng bằng ngàn phương pháp, Ngài đã bắt đầu bài giảng: “ Này các tỳ khưu, hơn nữa, một tỳ khưu an trú thiền định (puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī)” (lại nữa, này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo an trú thiền định).
Tattha āramaṇaṃ ārāmo, abhiratīti attho.
Here, ārāma means a basis, signifying delight.
Trong đó, đối tượng là nơi an trú (ārāma), có nghĩa là sự hoan hỷ.
Bhāvanāya ārāmo assāti bhāvanārāmo.
He whose delight is in development is bhāvanārāmo (one who delights in development).
Vị ấy có sự an trú trong thiền định, nên gọi là bhāvanārāmo (an trú thiền định).
Bhāvanāya ratoti bhāvanārato.
He who delights in development is bhāvanārato (one who is intent on development).
Vị ấy hoan hỷ trong thiền định, nên gọi là bhāvanārato (hoan hỷ thiền định).
Pañcavidhe pahāne ārāmo assāti pahānārāmo.
He whose delight is in abandoning the five hindrances is pahānārāmo (one who delights in abandoning).
Vị ấy có sự an trú trong năm sự đoạn trừ (pahāna), nên gọi là pahānārāmo (an trú đoạn trừ).
Apica bhāvento ramatīti bhāvanārāmo.
Alternatively, he who delights while developing is bhāvanārāmo.
Hơn nữa, vị ấy hoan hỷ khi tu tập (bhāvento ramati), nên gọi là bhāvanārāmo.
Pajahanto ramatīti pahānārāmoti evamettha attho daṭṭhabbo.
He who delights while abandoning is pahānārāmo; thus should the meaning here be understood.
Vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ (pajahanto ramati), nên gọi là pahānārāmo – ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Ayañhi cattāro satipaṭṭhāne bhāvento ramati, ratiṃ vindatīti attho.
Indeed, he delights, he finds enjoyment, while developing the four foundations of mindfulness.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), có nghĩa là tìm thấy sự hoan hỷ.
Tathā cattāro sammappadhāne.
Similarly, the four right efforts.
Cũng vậy, bốn chánh cần (sammappadhāna).
Cattāro iddhipāde, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, satta anupassanā, aṭṭhārasa mahāvipassanā, sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme, aṭṭhatiṃsa ārammaṇavibhattiyo bhāvento ramati, ratiṃ vindati.
He delights, he finds enjoyment, while developing the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the seven contemplations, the eighteen great insights, the thirty-seven factors conducive to awakening, and the thirty-eight distinctions of objects.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập bốn thần túc (iddhipāda), năm căn (indriya), năm lực (bala), bảy giác chi (bojjhaṅga), bảy quán tưởng (anupassanā), mười tám đại quán (mahāvipassanā), ba mươi bảy bồ đề phần (bodhipakkhiyadhamma), ba mươi tám phân loại đối tượng (ārammaṇavibhatti), tìm thấy sự hoan hỷ.
Kāmacchandādayo pana kilese pajahanto ramati, ratiṃ vindati.
However, he delights, he finds enjoyment, while abandoning defilements such as sensual desire.
Tuy nhiên, vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ các phiền não như dục tham (kāmacchanda), tìm thấy sự hoan hỷ.
Imesu pana catūsu ariyavaṃsesu purimehi tīhi terasannaṃ dhutaṅgānaṃ catupaccayasantosassa ca vasena sakalaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti, bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ.
Among these four noble traditions, the first three, concerning the thirteen ascetic practices and contentment with the four requisites, encompass the entire Vinaya Piṭaka; the noble tradition of delighting in development encompasses the remaining two Piṭakas.
Trong bốn Thánh chủng này, ba Thánh chủng trước đã nói về toàn bộ Tạng Luật (Vinayapiṭaka) theo mười ba pháp khổ hạnh và sự tri túc đối với bốn vật dụng; Thánh chủng an trú thiền định nói về hai tạng còn lại.
Imaṃ pana bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ kathentena bhikkhunā paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo, dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo, majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo, abhidhamme niddesapariyāyena kathetabbo.
This noble tradition of delighting in development should be expounded by a bhikkhu in the Paṭisambhidāmagga according to the Nekkhammapāḷi, in the Dīghanikāya according to the Dasuttarasuttanta, in the Majjhimanikāya according to the Satipaṭṭhānasuttanta, and in the Abhidhamma according to the Niddesa exposition.
Tuy nhiên, khi thuyết giảng Thánh chủng an trú thiền định này, một tỳ khưu nên thuyết giảng theo Pāḷi Nekkhamma trong Paṭisambhidāmagga, theo Dasuttarasuttanta trong Dīghanikāya, theo Satipaṭṭhānasuttanta trong Majjhimanikāya, và theo Niddesa trong Abhidhamma.
‘‘Nekkhammaṃ bhāvento ramati, kāmacchandaṃ pajahanto ramati.
"He delights while developing renunciation, he delights while abandoning sensual desire.
“Vị ấy hoan hỷ khi tu tập xuất ly (nekkhamma), hoan hỷ khi đoạn trừ dục tham (kāmacchanda).
Abyāpādaṃ, byāpādaṃ… ālokasaññaṃ… thinamiddhaṃ… avikkhepaṃ, uddhaccaṃ… dhammavavatthānaṃ… vicikicchaṃ… ñāṇaṃ… avijjaṃ… pāmojjaṃ… aratiṃ… paṭhamajjhānaṃ, pañca nīvaraṇe… dutiyajjhānaṃ… vitakkavicāre… tatiyajjhānaṃ… pītiṃ… catutthajjhānaṃ… sukhadukkhe… ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahanto ramati.
Non-ill will (abhivyāpāda), ill will (vyāpāda)... perception of light... sloth and torpor... non-distraction, restlessness... discrimination of phenomena... doubt... knowledge... ignorance... joy... discontent... the first jhāna, the five hindrances... the second jhāna... initial and sustained application... the third jhāna... rapture... the fourth jhāna... pleasure and pain... he delights while developing the attainment of the sphere of infinite space, he delights while abandoning perception of form, perception of sensory impingement, perception of diversity.
Vô sân (abyāpāda), sân hận (byāpāda)… tưởng ánh sáng (ālokasaññaṃ)… hôn trầm thụy miên (thinamiddhaṃ)… không tán loạn (avikkhepaṃ), trạo cử (uddhaccaṃ)… phân biệt pháp (dhammavavatthānaṃ)… hoài nghi (vicikicchaṃ)… trí tuệ (ñāṇaṃ)… vô minh (avijjaṃ)… hỷ (pāmojjaṃ)… bất lạc (aratiṃ)… sơ thiền (paṭhamajjhānaṃ), năm triền cái (nīvaraṇe)… nhị thiền (dutiyajjhānaṃ)… tầm và tứ (vitakkavicāre)… tam thiền (tatiyajjhānaṃ)… hỷ (pītiṃ)… tứ thiền (catutthajjhānaṃ)… lạc và khổ (sukhadukkhe)… hoan hỷ khi tu tập không vô biên xứ định (ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ), hoan hỷ khi đoạn trừ sắc tưởng (rūpasaññaṃ), tưởng đối ngại (paṭighasaññaṃ), tưởng sai biệt (nānattasaññaṃ).
Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahanto ramati.
He delights while developing the attainment of the sphere of infinite consciousness... (further ellipses)... the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception, he delights while abandoning the perception of the sphere of nothingness.
Hoan hỷ khi tu tập thức vô biên xứ định (viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ)… v.v… phi tưởng phi phi tưởng xứ định (nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ), hoan hỷ khi đoạn trừ vô sở hữu xứ tưởng (ākiñcaññāyatanasaññaṃ).
‘‘Ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati…pe… dasa dhamme bhāvento ramati, dasa dhamme pajahanto ramati.
"He delights while developing one dhamma, he delights while abandoning one dhamma... (further ellipses)... he delights while developing ten dhammas, he delights while abandoning ten dhammas.
“Hoan hỷ khi tu tập một pháp, hoan hỷ khi đoạn trừ một pháp… v.v… hoan hỷ khi tu tập mười pháp, hoan hỷ khi đoạn trừ mười pháp.
Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati?
What is the one dhamma that he delights while developing?
Tu tập một pháp nào thì hoan hỷ?
Kāyagatāsatiṃ sātasahagataṃ, imaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati.
Mindfulness of the body accompanied by happiness—this one dhamma he delights while developing.
Niệm thân (kāyagatāsatiṃ) kèm theo sự an lạc (sātasahagataṃ), tu tập một pháp này thì hoan hỷ.
Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati?
What is the one dhamma that he delights while abandoning?
Đoạn trừ một pháp nào thì hoan hỷ?
Asmimānaṃ, imaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati.
Giving up this one dhamma, the conceit 'I am', he delights.
Từ bỏ một pháp này, tức là ngã mạn (asmimāna), vị ấy hoan hỷ.
Katame dve dhamme…pe… katame dasa dhamme bhāvento ramati?
Which two dhammas... (so on)... Which ten dhammas does he develop and delight in?
Hai pháp nào…pe… vị ấy hoan hỷ khi tu tập mười pháp nào?
Dasa kasiṇāyatanāni, ime dasa dhamme bhāvento ramati.
The ten kasiṇa-bases—he develops these ten dhammas and delights in them.
Mười xứ kasiṇa (kasiṇāyatana), vị ấy hoan hỷ khi tu tập mười pháp này.
Katame dasa dhamme pajahanto ramati?
Which ten dhammas does he abandon and delight in?
Vị ấy hoan hỷ khi từ bỏ mười pháp nào?
Dasa micchatte, ime dasa dhamme pajahanto ramati.
The ten wrong ways (micchatta)—he abandons these ten dhammas and delights in them.
Mười điều tà (micchatta), vị ấy hoan hỷ khi từ bỏ mười pháp này.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti (dī. ni. 3.351-360).
‘In this way, bhikkhus, a bhikkhu delights in development.’
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy hoan hỷ với sự tu tập như vậy.”
‘‘Ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo…pe… yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya.
“This, bhikkhus, is the one-way path… (so on)… for the sake of mere knowledge and mere mindfulness.
“Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất…pe… chỉ vì sự hiểu biết, vì sự ghi nhớ.
Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
He dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hoti bhāvanārato.
In this way too, bhikkhus, a bhikkhu delights in development, is devoted to development.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, Tỳ-khưu ấy hoan hỷ với sự tu tập, yêu thích sự tu tập.
Pahānārāmo hoti pahānarato.
He delights in abandonment, is devoted to abandonment.
Vị ấy hoan hỷ với sự từ bỏ, yêu thích sự từ bỏ.
Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vā gacchāmīti pajānāti…pe… puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ…pe… pūtīni cuṇṇakajātāni.
Furthermore, bhikkhus, when a bhikkhu is going, he understands: ‘I am going’… (so on)… Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu might see a body cast away in a charnel ground… (so on)… putrid, reduced to powder.
Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, khi đi, Tỳ-khưu ấy biết ‘tôi đang đi’…pe… hơn nữa, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy như thấy một thi thể bị vứt bỏ ở bãi tha ma…pe… thối rữa, tan thành bột.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He then applies this very body (to that observation), thinking: ‘This body too is of such a nature, it will become like this, it is not exempt from this fate.’
Vị ấy quán chiếu chính thân này: ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi như vậy’.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti (ma. ni. 1.106 ādayo).
Thus he dwells contemplating the body internally… (so on)… In this way too, bhikkhus, a bhikkhu delights in development.”
Như vậy, vị ấy sống quán thân trên thân nội tại…pe… Này các Tỳ-khưu, như vậy, Tỳ-khưu ấy hoan hỷ với sự tu tập.”
Ime kho, bhikkhave, cattāro ariyavaṃsāti, bhikkhave, ime cattāro ariyavaṃsā ariyatantiyo ariyapaveṇiyo ariyañjasā ariyavaṭumānīti suttantaṃ vinivaṭṭetvā idāni mahāariyavaṃsaparipūrakassa bhikkhuno vasanadisā dassento imehi ca pana, bhikkhavetiādimāha.
“These, bhikkhus, are the four Ariya-vaṁsas”—bhikkhus, having explained the Suttanta by (saying) “these four Ariya-vaṁsas, noble traditions, noble lineages, noble pathways, noble practices,” the Buddha now indicates the dwelling places of a bhikkhu who fulfills the great Ariya-vaṁsas, and therefore said “and by these, bhikkhus…” and so on.
Này các Tỳ-khưu, đây là bốn Thánh chủng (ariyavaṃsa) — Này các Tỳ-khưu, đây là bốn Thánh chủng, Thánh truyền thống (ariyatantiyo), Thánh kế thừa (ariyapaveṇiyo), Thánh lộ trình (ariyañjasā), Thánh đạo (ariyavaṭumāni). Sau khi giải thích kinh này, bây giờ để chỉ các phương hướng mà Tỳ-khưu hoàn thành Đại Thánh chủng (mahāariyavaṃsa) sẽ cư trú, Đức Phật đã nói câu “Này các Tỳ-khưu, và với những điều này…”
Tattha sveva aratiṃ sahatīti soyeva aratiṃ anabhiratiṃ ukkaṇṭhitaṃ sahati abhibhavati.
Therein, ‘he alone conquers discontent’ means he alone conquers discontent, displeasure, weariness.
Trong đó, chính vị ấy chế ngự sự bất mãn (sveva aratiṃ sahatī) nghĩa là chính vị ấy chế ngự, vượt qua sự bất mãn, sự không hoan hỷ, sự chán nản.
Na taṃ arati sahatīti taṃ pana bhikkhuṃ yā esā pantesu senāsanesu adhikusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya arati nāma hoti, sā sahituṃ adhibhavituṃ na sakkoti.
‘Discontent does not conquer him’ means that discontent, which is the delight in the five strands of sensual pleasure at remote dwelling places for the development of wholesome states, is unable to conquer that bhikkhu.
Sự bất mãn không chế ngự được vị ấy (na taṃ arati sahatī) nghĩa là sự bất mãn, tức là sự bất mãn đối với việc tu tập các pháp thiện (kusala dhamma) cao thượng ở những trú xứ xa vắng, không thể chế ngự hay vượt qua Tỳ-khưu ấy.
Aratiratisahoti aratiñca pañcakāmaguṇaratiñca sahati, adhibhavituṃ sakkoti.
‘He is a conqueror of discontent and delight’ means he conquers both discontent and delight in the five strands of sensual pleasure; he is able to overcome them.
Vị ấy chế ngự cả bất mãn và hoan hỷ (Aratiratisaho) nghĩa là vị ấy có thể chế ngự, vượt qua cả sự bất mãn và sự hoan hỷ với năm dục lạc.
Idāni gāthāhi kūṭaṃ gaṇhanto nāratītiādimāha.
Now, taking up the verses, he said “discontent does not…” and so on.
Bây giờ, để tóm tắt bằng các kệ ngôn, Đức Phật đã nói câu “Sự bất mãn không…”
Tattha dhīranti vīriyavantaṃ.
Therein, ‘the wise one’ (dhīraṃ) means the energetic one.
Trong đó, người trí (dhīraṃ) nghĩa là người có tinh tấn.
Nārati dhīraṃ sahatīti idaṃ purimasseva kāraṇavacanaṃ.
‘Discontent does not conquer the wise one’—this is a causal statement for the preceding one.
Sự bất mãn không chế ngự được người trí (Nārati dhīraṃ sahatī) là lời giải thích cho câu trước.
Yasmā sā dhīraṃ na sahati nappahoti dhīraṃ sahituṃ adhibhavituṃ na sakkoti, tasmā nārati sahati dhīraṃ.
Since it does not conquer the wise one, it is unable to overcome the wise one, it cannot overpower him; therefore, discontent does not conquer the wise one.
Bởi vì sự bất mãn không chế ngự được người trí, không đủ sức để chế ngự người trí, không thể vượt qua người trí, nên sự bất mãn không chế ngự được người trí.
Dhīro hi aratissahoti aratisahattā hi so dhīro nāma, tasmā aratiṃ sahatīti attho.
‘For the wise one conquers discontent’ means that because he conquers discontent, he is called a wise one (dhīra); therefore, he conquers discontent.
Người trí chế ngự sự bất mãn (Dhīro hi aratissaho) nghĩa là bởi vì vị ấy có khả năng chế ngự sự bất mãn, nên vị ấy được gọi là người trí, do đó có nghĩa là vị ấy chế ngự sự bất mãn.
Sabbakammavihāyīnanti sabbaṃ tebhūmakakammaṃ cajitvā paricchinnaṃ parivaṭumaṃ katvā ṭhitaṃ.
‘One who has given up all kamma’ means one who has abandoned all kamma pertaining to the three realms of existence, having completely cut them off and made them into a perimeter.
Người đã từ bỏ tất cả nghiệp (Sabbakammavihāyīnaṃ) nghĩa là người đã từ bỏ tất cả các nghiệp thuộc ba cõi (tebhūmakakamma), đã đoạn tận và chấm dứt chúng.
Panuṇṇaṃ ko nivārayeti kilese panuditvā ṭhitaṃ ko nāma rāgo vā doso vā nivāreyya.
‘Who can restrain one who has driven away (defilements)?’ means what lust or hatred could restrain one who stands having driven away defilements?
Ai có thể ngăn cản người đã loại bỏ phiền não? (Panuṇṇaṃ ko nivāraye) nghĩa là ai, tức là tham ái (rāga) hay sân hận (dosa), có thể ngăn cản người đã loại bỏ các phiền não?
Nekkhaṃ jambonadasseva, ko taṃ ninditumarahatīti jambonadasaṅkhātassa jātirattasuvaṇṇassa nikkhasadisaṃ garahitabbadosavimuttaṃ ko taṃ puggalaṃ nindituṃ arahati.
‘Who is fit to criticize him, like a coin of Jambu gold?’ means who is fit to criticize such a person, who is free from faults and blemishes, like a coin of Jambu gold?
Ai có thể chê bai một nén vàng nguyên chất (nekkhaṃ jambonadasseva, ko taṃ ninditumarahatī)? nghĩa là ai có thể chê bai một người không có lỗi lầm đáng chê bai, giống như một nén vàng nguyên chất (jambonadasaṅkhāta) có màu sắc như vàng ròng?
Brahmunāpi pasaṃsitoti mahābrahmunāpi esa puggalo pasaṃsitoyevāti.
‘Praised even by Brahmā’ means this person is praised even by Mahābrahmā.
Được cả Phạm Thiên tán thán (Brahmunāpi pasaṃsito) nghĩa là người ấy được cả Đại Phạm Thiên (mahābrahmunā) tán thán.
Desanāpariyosāne cattālīsa bhikkhusahassāni arahatte patiṭṭhahiṃsu.
At the conclusion of the discourse, forty thousand bhikkhus were established in Arahantship.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, bốn mươi ngàn Tỳ-khưu đã đạt đến quả vị A-la-hán.
Anabhijjhālūti nittaṇho hutvā.
‘Not covetous’ (anabhijjhālū) means being free from craving.
Không tham lam (Anabhijjhālū) nghĩa là không có tham ái (nittaṇho).
Abyāpannena cetasāti sabbakālaṃ pakatibhāvaṃ avijahantena cittena.
‘With an unmalicious mind’ (abyāpannena cetasā) means with a mind that never abandons its natural state.
Với tâm không sân hận (Abyāpannena cetasā) nghĩa là với tâm không bao giờ từ bỏ trạng thái tự nhiên của nó.
Sato ekaggacittassāti satiyā samannāgato ārammaṇe ekaggacitto assa.
‘Mindful, with a one-pointed mind’ (sato ekaggacittassā) means one who is endowed with mindfulness and whose mind is one-pointed on the object.
Người có niệm và tâm định nhất (Sato ekaggacittassā) nghĩa là người có niệm (sati) và tâm định nhất (ekaggacitto) trên đối tượng (ārammaṇa).
Ajjhattaṃ susamāhitoti niyakajjhatte suṭṭhu ṭhapitacitto imasmiṃ suttepi gāthāyapi vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
‘Well-established internally’ (ajjhattaṃ susamāhito) means one whose mind is well-established internally within oneself. In this Sutta and also in the verse, saṃsāra and Nibbāna (vaṭṭavivaṭṭa) are discussed.
Đã khéo định tĩnh nội tại (Ajjhattaṃ susamāhito) nghĩa là tâm đã được an trú vững chắc trong nội tâm của chính mình. Trong kinh này và kệ ngôn này, luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát khỏi luân hồi (vivaṭṭa) đã được nói đến.
30. Dasame abhiññātāti ñātā pākaṭā.
In the tenth, ‘well-known’ (abhiññātā) means known, famous.
Trong kinh thứ mười, được biết đến (abhiññātā) nghĩa là được biết đến, nổi tiếng.
Annabhārotiādīni tesaṃ nāmāni.
‘Annabhāra’ and so on are their names.
Annabhāra và các tên khác là tên của họ.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattito vuṭṭhito.
‘Having risen from seclusion’ (paṭisallānā vuṭṭhito) means having risen from fruit-attainment.
Sau khi xuất định độc cư (Paṭisallānā vuṭṭhito) nghĩa là sau khi xuất khỏi quả định (phalasamāpatti).
Sā hi idha paṭisallānanti adhippetā.
For that is what is intended here by seclusion (paṭisallāna).
Vì quả định ở đây được hiểu là độc cư (paṭisallāna).
Paccakkhāyāti paṭikkhipitvā.
‘Having rejected’ (paccakkhāyā) means having refused.
Từ bỏ (Paccakkhāyā) nghĩa là bác bỏ.
Abhijjhālunti sataṇhaṃ.
‘Covetous’ (abhijjhāluṃ) means full of craving.
Tham lam (Abhijjhāluṃ) nghĩa là có tham ái (sataṇhaṃ).
Kāmesu tibbasārāganti vatthukāmesu bahalarāgaṃ.
‘With intense lust for sensual pleasures’ (kāmesu tibbasārāgaṃ) means having strong attachment to object-sensual pleasures.
Tham ái mạnh mẽ đối với dục lạc (Kāmesu tibbasārāgaṃ) nghĩa là tham ái sâu đậm đối với các dục lạc vật chất (vatthukāmesu).
Tamahaṃ tattha evaṃ vadeyyanti taṃ ahaṃ tasmiṃ kāraṇe evaṃ vadeyyaṃ.
‘I would tell him thus about that’ (tamahaṃ tattha evaṃ vadeyyaṃ) means I would tell him thus regarding that matter.
Tôi sẽ nói với người ấy như vậy về điều đó (Tamahaṃ tattha evaṃ vadeyyaṃ) nghĩa là tôi sẽ nói với người ấy như vậy về lý do đó.
Paṭikkositabbaṃ maññeyyāti paṭikkositabbāni paṭibāhitabbani vā maññeyya.
‘Would consider it reprehensible’ (paṭikkositabbaṃ maññeyyā) means would consider them to be things to be blamed or to be rejected.
Nên bị khiển trách (Paṭikkositabbaṃ maññeyyā) nghĩa là nên bị khiển trách hoặc nên bị bác bỏ.
Sahadhammikāti sakāraṇā.
‘Lawful’ (sahadhammikā) means with reason.
Phù hợp với Dhamma (Sahadhammikā) nghĩa là có lý do.
Vādānupātāti dhammikavāde ghaṭṭayamānā adhammikavādānupātā, vādappavattiyoti attho.
‘Arising from dispute’ (vādānupātā) means, being provoked in a lawful dispute, arising from an unlawful dispute; that is, the occurrence of disputes.
Những lời tranh luận (Vādānupātā) nghĩa là những lời tranh luận hợp pháp bị va chạm bởi những lời tranh luận không hợp pháp, tức là sự khởi xướng tranh luận.
Gārayhā ṭhānāti garahitabbayuttakā paccayā.
‘Reproachable instances’ (gārayhā ṭhānā) means reasons worthy of blame.
Những trường hợp đáng khiển trách (Gārayhā ṭhānā) nghĩa là những lý do xứng đáng bị khiển trách.
Āgacchantīti upagacchanti.
‘Arise’ (āgacchantī) means they approach.
Đến gần (Āgacchantī) nghĩa là tiến đến.
Ukkalāti ukkalajanapadavāsino.
‘Ukkaḷā’ means residents of the Ukkaḷa country.
Ukkalā nghĩa là những người sống ở xứ Ukkala.
Vassabhaññāti vasso ca bhañño cāti dve janā.
‘Vassabhaññā’ means two people, Vassa and Bhañña.
Vassabhaññā nghĩa là hai người tên Vassa và Bhañña.
Ahetukavādāti ‘‘natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā’’tievamādivādino.
‘Advocates of no cause’ (ahetukavādā) means those who advocate such views as: ‘There is no cause, no condition for the purity of beings.’
Những người theo thuyết vô nhân (Ahetukavādā) nghĩa là những người theo thuyết “không có nhân, không có duyên cho sự thanh tịnh của chúng sinh” và các thuyết tương tự.
Akiriyavādāti ‘‘karoto na karīyati pāpa’’nti evaṃ kiriyapaṭikkhepavādino.
‘Advocates of no action’ (akiriyavādā) means those who advocate the rejection of action, saying: ‘When one acts, no evil is done.’
Những người theo thuyết vô hành (Akiriyavādā) nghĩa là những người theo thuyết phủ nhận hành động như “người làm không phạm tội ác”.
Natthikavādāti ‘‘natthi dinna’’ntiādivādino.
‘Nihilists’ (natthikavādā) means those who advocate such views as: ‘There is no gift.’
Những người theo thuyết hư vô (Natthikavādā) nghĩa là những người theo thuyết “không có bố thí” và các thuyết tương tự.
Te imesu tīsupi dassanesu okkantaniyāmā ahesuṃ.
They were established in these three types of views.
Họ đã an trú vững chắc trong cả ba quan điểm này.
Kathaṃ pana tesu niyāmo hotīti?
How, then, do they become established in them?
Nhưng sự an trú vững chắc trong đó diễn ra như thế nào?
Yo hi evarūpaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhānesu nisinno sajjhāyati vīmaṃsati, tassa ‘‘natthi hetu natthi paccayo karoto na karīyati pāpaṃ…pe… natthi dinnaṃ…pe… kāyassa bhedā ucchijjatī’’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti.
When one adopts such a doctrine and sits reciting and investigating in places of rest by night and day, wrong mindfulness becomes established regarding that object: ‘There is no cause, no condition; when one acts, no evil is done… (so on)… there is no gift… (so on)… when the body breaks up, it is annihilated,’ and the mind becomes one-pointed, and the impulsion thoughts arise.
Người nào nắm giữ quan điểm như vậy, ngồi ở nơi trú ngụ ban đêm và ban ngày để học hỏi và suy xét, thì đối với người ấy, niệm sai lầm (micchāsati) được an lập trên đối tượng đó – “không có nhân, không có duyên, người làm không phạm tội ác…pe… không có bố thí…pe… sau khi thân hoại mạng chung thì bị đoạn diệt”, tâm trở nên nhất tâm, và các tư tâm sở (javana) khởi lên.
Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu, sattame buddhānampi atekiccho anivatti ariṭṭhakaṇṭakasadiso hoti.
In the first impulsion, it is curable; likewise in the second and so on. In the seventh, it is incurable even for Buddhas, irreversible, like a thorn of the ariṭṭha tree.
Trong xung lực đầu tiên, nó có thể được chữa trị, cũng như trong các xung lực thứ hai, v.v. Đến xung lực thứ bảy, nó trở nên không thể chữa trị ngay cả đối với chư Phật, không thể quay lại, giống như gai nhọn không thể nhổ ra.
Tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi.
Therein, some fall into one view, some into two, and some even into three.
Trong đó, có người đi vào một tà kiến, có người hai, có người cả ba.
Niyatamicchādiṭṭhikova hoti, patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca, abhabbo tassa attabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ.
He becomes one with a fixed wrong view, having attained the obstruction of the path to heaven and the path to liberation. He is unable to go even to heaven immediately after that existence, much less to liberation.
Người đó trở thành người có tà kiến cố định, đã đạt đến sự che chướng con đường lên cõi trời và con đường giải thoát, không thể đi lên cõi trời ngay cả sau kiếp sống đó, huống chi là giải thoát.
Vaṭṭakhāṇuko nāmesa satto pathavigopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi.
An individual called Vaṭṭakhāṇuka is a guardian of the earth; for such an existence, there is mostly no rising up.
Một chúng sinh tên là Vaṭṭakhāṇuka là kẻ bảo vệ trái đất, phần lớn những người như vậy không thể thoát khỏi vòng luân hồi.
Vassabhaññāpi edisā ahesuṃ.
Those like Vassabhaññā were also of this kind.
Vassabha cũng là những người như vậy.
Nindābyārosanaupārambhabhayāti attano nindabhayena ghaṭṭanabhayena upavādabhayena cāti attho.
Fears of blame, malice, and reproach means the fear of one's own blame, the fear of affliction, and the fear of reproach.
Nindābyārosanaupārambhabhayā có nghĩa là do sợ bị chỉ trích, sợ bị xúc phạm, và sợ bị quở trách.
Abhijjhāvinaye sikkhanti abhijjhāvinayo vuccati arahattaṃ, arahatte sikkhamāno appamatto nāma vuccatīti suttante vaṭṭaviṭṭaṃ kathetvā gāthāya phalasamāpatti kathitāti.
To train in the subduing of covetousness means that the subduing of covetousness is called arahantship; one who trains in arahantship is called heedful. Thus, after speaking extensively in the Suttanta, the attainment of fruition is described in the verse.
Abhijjhāvinaye sikkha có nghĩa là sự chế ngự tham ái được gọi là Arahanta. Kinh nói rằng người tu tập Arahanta được gọi là người không phóng dật, và quả vị Arahanta được nói đến trong kệ ngôn.