31. Catutthassa paṭhame cakkānīti sampattiyo.
31. In the first of the fourth chapter, wheels refers to accomplishments.
31. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, cakkāni là các thành tựu.
Catucakkaṃ vattatīti cattāri sampatticakkāni vattanti ghaṭiyantiyevāti attho.
The four wheels revolve means that the four wheels of accomplishment revolve and are set in motion.
Catucakkaṃ vattatī có nghĩa là bốn bánh xe thành tựu đang quay, tức là đang được vận hành.
Patirūpadesavāsoti yattha catasso parisā sandissanti, evarūpe anucchavike dese vāso.
Residing in a suitable locality means residing in an appropriate place where the four assemblies meet.
Patirūpadesavāso là sống ở một xứ sở thích hợp, nơi bốn hội chúng có thể gặp gỡ.
Sappurisāvassayoti buddhādīnaṃ sappurisānaṃ avassayanaṃ sevanaṃ bhajanaṃ, na rājānaṃ.
Reliance on good people refers to relying upon, associating with, and serving good people like the Buddhas, not kings.
Sappurisāvassayo là nương tựa, phụng sự, kết giao với các bậc thiện trí như chư Phật, chứ không phải các vị vua.
Attasammāpaṇidhīti attano sammā ṭhapanaṃ, sace pubbe assaddhādīhi samannāgato hoti, tāni pahāya saddhādīsu patiṭṭhāpanaṃ.
Right aspiration of oneself refers to establishing oneself rightly. If one was previously endowed with faithlessness and so on, it means abandoning those and establishing oneself in faith and so on.
Attasammāpaṇidhī là tự mình thiết lập đúng đắn; nếu trước đây là người không có đức tin, v.v., thì từ bỏ chúng và thiết lập mình trong đức tin, v.v.
Pubbe ca katapuññatāti pubbe upacitakusalatā.
And having made merit in the past refers to having accumulated wholesome deeds in the past.
Pubbe ca katapuññatā là những hành thiện đã tích lũy từ trước.
Idameva cettha pamāṇaṃ.
This alone is the criterion here.
Đây chính là thước đo.
Yena hi ñāṇasampayuttacittena kusalakammaṃ kataṃ hoti, tadeva kusalaṃ taṃ purisaṃ patirūpadese upaneti, sappurise bhajāpeti, so eva ca puggalo attānaṃ sammā ṭhapeti.
For the wholesome kamma that was done with a mind accompanied by knowledge, that very wholesome kamma leads that person to a suitable locality, causes him to associate with good people, and that very individual establishes himself rightly.
Vì chính nghiệp thiện được thực hiện với tâm tương ưng trí tuệ sẽ đưa người đó đến xứ sở thích hợp, khiến người đó kết giao với các bậc thiện trí, và chính người đó sẽ tự mình thiết lập đúng đắn.
Puññakatoti katapuñño.
Merit-maker means one who has made merit.
Puññakato là người đã làm phước.
Sukhañcetaṃdhivattatīti sukhañca etaṃ puggalaṃ adhivattati, avattharatīti attho.
And happiness overwhelms him means happiness overwhelms and covers that individual.
Sukhañcetaṃdhivattatī có nghĩa là hạnh phúc bao trùm, lan tỏa đến người đó.
32. Dutiye saṅgahavatthūnīti saṅgaṇhanakāraṇāni.
32. In the second, bases of cohesion refers to the reasons for gathering together.
32. Trong kinh thứ hai, saṅgahavatthūnī là các nguyên nhân của sự kết tập.
Dānañcātiādīsu ekacco hi dāneneva saṅgaṇhitabbo hoti, tassa dānameva dātabbaṃ.
In giving, etc., some are to be gathered by giving alone, to them only gifts should be given.
Trong dānañcā và những điều khác, một số người cần được kết tập bằng bố thí, thì chỉ nên bố thí cho họ.
Peyyavajjanti piyavacanaṃ.
Pleasant speech refers to kind words.
Peyyavajjaṃ là lời nói dễ thương.
Ekacco hi ‘‘ayaṃ dātabbaṃ nāma deti, ekekena pana vacanena sabbaṃ makkhetvā nāseti, kiṃ tassa dāna’’nti vattā hoti.
Some might say, "This person gives, but with every word, he smears everything and destroys it. What is his gift?"
Một số người nói rằng: “Người này bố thí, nhưng mỗi lời nói lại làm hỏng tất cả, bố thí của người đó có ích gì?”
Ekacco ‘‘ayaṃ kiñcāpi dānaṃ na deti, kathento pana telena viya makkheti.
Some might say, "Even if this person does not give, when he speaks, he anoints as with oil.
Một số người nói: “Người này tuy không bố thí, nhưng khi nói chuyện thì như bôi dầu vậy.
Esa detu vā mā vā, vacanamevassa sahassaṃ agghatī’’ti vattā hoti.
Whether he gives or not, his words alone are worth a thousand."
Người này có bố thí hay không, lời nói của người đó đáng giá ngàn vàng.”
Evarūpo puggalo dānaṃ na paccāsīsati, piyavacanameva paccāsīsati.
Such an individual does not expect gifts; he expects only pleasant speech.
Người như vậy không mong đợi bố thí, chỉ mong đợi lời nói dễ thương.
Tassa piyavacanameva vattabbaṃ.
To him, only pleasant speech should be spoken.
Chỉ nên nói lời dễ thương với người đó.
Atthacariyāti atthavaḍḍhanakathā.
Beneficial conduct refers to talk that promotes welfare.
Atthacariyā là lời nói về sự gia tăng lợi ích.
Ekacco hi neva dānaṃ, na piyavacanaṃ paccāsīsati, attano hitakathaṃ vaḍḍhikathameva paccāsīsati.
Some do not expect either gifts or pleasant speech, but only talk beneficial to themselves, talk that fosters growth.
Một số người không mong đợi bố thí hay lời nói dễ thương, chỉ mong đợi lời nói mang lại lợi ích và sự tăng trưởng cho mình.
Evarūpassa puggalassa ‘‘idaṃ te kātabbaṃ, idaṃ na kātabbaṃ, evarūpo puggalo sevitabbo, evarūpo na sevitabbo’’ti evaṃ atthacariyakathāva kathetabbā.
To such an individual, beneficial talk should be spoken, saying: "This should be done, this should not be done; such a person should be associated with, such a person should not be associated with."
Đối với người như vậy, chỉ nên nói những lời về sự gia tăng lợi ích như: “Bạn nên làm điều này, không nên làm điều này; bạn nên kết giao với người như vậy, không nên kết giao với người như vậy.”
Samānattatāti samānasukhadukkhabhāvo.
Equality refers to having common joys and sorrows.
Samānattatā là sự đồng cảm về hạnh phúc và khổ đau.
Ekacco hi dānādīsu ekampi na paccāsīsati, ekāsane nisajjaṃ, ekapallaṅke sayanaṃ, ekato bhojananti evaṃ samānasukhadukkhataṃ paccāsīsati.
Some do not expect any of the gifts and so on, but expect equality in joys and sorrows, such as sitting on the same seat, sleeping on the same couch, and eating together.
Một số người không mong đợi bất kỳ điều gì trong bố thí, v.v., mà mong đợi sự đồng cảm về hạnh phúc và khổ đau như ngồi cùng một chỗ, nằm cùng một giường, ăn cùng nhau.
So sace gahaṭṭhassa jātiyā pabbajitassa sīlena sadiso hoti, tassāyaṃ samānattatā kātabbā.
If he is equal to a layperson by birth, or to a renunciant by virtue, this equality should be practiced for him.
Nếu người đó đồng đẳng với gia chủ về giai cấp, hoặc với người xuất gia về giới hạnh, thì nên thực hiện sự đồng cảm này.
Tattha tattha yathārahanti tesu tesu dhammesu yathānucchavikaṃ samānattatāti attho.
In each case, as appropriate means equality in those respective virtues as is suitable.
Tattha tattha yathārahaṃ có nghĩa là sự đồng cảm thích hợp trong từng pháp đó.
Rathassāṇīva yāyatoti yathā rathassa gacchato āṇi saṅgaho nāma hoti, sā rathaṃ saṅgaṇhāti, evamime saṅgahā lokaṃ saṅgaṇhanti.
Like the linchpin of a moving chariot means just as the linchpin is called the cohesion of a moving chariot, and it holds the chariot together, so too these cohesions hold the world together.
Rathassāṇīva yāyato có nghĩa là giống như chốt xe là sự kết tập của chiếc xe đang chạy, nó giữ chặt chiếc xe, thì những sự kết tập này cũng giữ chặt thế gian.
Na mātā puttakāraṇāti yadi mātā ete saṅgahe puttassa na kareyya, puttakāraṇā mānaṃ vā pūjaṃ vā na labheyya.
Not for the sake of a son by a mother means if a mother did not practice these cohesions for her son, she would not obtain honor or respect for the sake of the son.
Na mātā puttakāraṇā có nghĩa là nếu người mẹ không thực hiện những sự kết tập này vì con cái, thì người mẹ sẽ không nhận được sự tôn trọng hay sự kính trọng vì con cái.
Saṅgahā eteti upayogavacane paccattaṃ.
These cohesions is a locative case used in the sense of an instrumental, each individually.
Saṅgahā ete là cách dùng động từ ở số ít cho danh từ số nhiều.
Saṅgahe eteti vā pāṭho.
Or the reading is saṅgahe ete.
Hoặc cách đọc là Saṅgahe ete.
Samavekkhantīti sammā pekkhanti.
They reflect means they reflect rightly.
Samavekkhantī có nghĩa là nhìn nhận đúng đắn.
Pāsaṃsā ca bhavantīti pasaṃsanīyā ca bhavanti.
And are praiseworthy means they become worthy of praise.
Pāsaṃsā ca bhavantī có nghĩa là trở thành đáng khen ngợi.
33. Tatiye sīhoti cattāro sīhā – tiṇasīho, kāḷasīho, paṇḍusīho, kesarasīhoti.
33. In the third, lion refers to four kinds of lions: the grass-lion, the black-lion, the pale-lion, and the maned-lion.
33. Trong kinh thứ ba, sīho là bốn loại sư tử – sư tử cỏ (tiṇasīha), sư tử đen (kāḷasīha), sư tử vàng (paṇḍusīha), và sư tử bờm (kesarasīha).
Tesu tiṇasīho kapotavaṇṇagāvisadiso tiṇabhakkho ca hoti.
Among these, the grass-lion is dove-colored like a cow and eats grass.
Trong số đó, tiṇasīho có màu lông giống chim bồ câu và ăn cỏ.
Kāḷasīho kāḷagāvisadiso tiṇabhakkhoyeva.
The black-lion is like a black cow and eats only grass.
Kāḷasīho có màu lông giống bò đen và chỉ ăn cỏ.
Paṇḍusīho paṇḍupalāsavaṇṇagāvisadiso maṃsabhakkho.
The pale-lion is like a pale leaf-colored cow and eats meat.
Paṇḍusīho có màu lông giống lá vàng úa và ăn thịt.
Kesarasīho lākhāparikammakateneva mukhena agganaṅguṭṭhena catūhi ca pādapariyantehi samannāgato, matthakatopissa paṭṭhāya lākhātūlikāya katā viya tisso rājiyo piṭṭhimajjhena gantvā antarasatthimhi dakkhiṇāvattā hutvā ṭhitā.
The maned-lion is endowed with a mouth as if lacquered, a thick tail-tip, and four leg-ends, and from its crown, as if drawn with a lacquer brush, three lines run down the middle of its back, turning clockwise between its thighs, and remain there.
Kesarasīho có khuôn mặt như được trang điểm bằng sơn mài, có móng vuốt và bốn chân, từ đỉnh đầu xuống giữa lưng có ba vệt như được vẽ bằng cọ sơn mài, rồi xoắn sang phải ở giữa đùi.
Khandhe panassa satasahassagghanikakambalaparikkhepo viya kesarabhāro hoti, avasesaṭṭhānaṃ parisuddhasālipiṇḍasaṅkhacuṇṇapiṇḍavaṇṇaṃ hoti.
On its shoulders, there is a mane like a blanket worth a hundred thousand, and the rest of its body is the color of pure rice-flour or lime powder.
Trên vai nó có một bộ bờm dày như một tấm chăn quý giá hàng trăm ngàn, phần còn lại của cơ thể có màu như bột vỏ ốc xà cừ trắng tinh khiết.
Imesu catūsu sīhesu ayaṃ kesarasīho idha adhippeto.
Among these four lions, this maned-lion is intended here.
Trong bốn loại sư tử này, sư tử bờm (kesarasīha) được đề cập ở đây.
Migarājāti sabbamigagaṇassa rājā.
King of beasts means the king of all groups of beasts.
Migarājā là vua của tất cả các loài thú.
Āsayāti vasanaṭṭhānato, suvaṇṇaguhato vā rajatamaṇiphalikamanosilāguhato vā nikkhamatīti vuttaṃ hoti.
From his dwelling means from his abode; it is said that he emerges from a golden cave or a cave of silver, jewels, crystal, or red arsenic.
Āsayā có nghĩa là từ nơi ở, tức là từ hang vàng, hang bạc, hang pha lê, hang thạch anh hoặc hang manosilā mà nó đi ra.
Nikkhamamāno panesa catūhi kāraṇehi nikkhamati andhakārapīḷito vā ālokatthāya, uccārapassāvapīḷito vā tesaṃ vissajjanatthāya, jighacchāpīḷito vā gocaratthāya, sambhavapīḷito vā assaddhammapaṭisevanatthāya.
When emerging, he does so for four reasons: either pressed by darkness to seek light, or pressed by urination and defecation to relieve himself, or pressed by hunger to seek food, or pressed by sexual desire to engage in unchaste behavior.
Khi đi ra, nó đi ra vì bốn lý do: hoặc bị bóng tối bao phủ để tìm ánh sáng, hoặc bị áp lực bài tiết để giải tỏa, hoặc bị đói để tìm thức ăn, hoặc bị kích thích để giao phối.
Idha pana gocaratthāya nikkhamanto adhippeto.
Here, however, he is intended to be emerging for the purpose of seeking food.
Ở đây, nó được hiểu là đi ra để tìm thức ăn.
Vijambhatīti suvaṇṇatale vā rajatamaṇiphalikamanosilātalānaṃ vā aññatarasmiṃ dve pacchimapāde samaṃ patiṭṭhāpetvā purimapāde purato pasāretvā sarīrassa pacchābhāgaṃ ākaḍḍhitvā purimabhāgaṃ abhiharitvā piṭṭhiṃ nāmetvā gīvaṃ ukkhipitvā asanisaddaṃ karonto viya nāsapuṭāni pothetvā sarīralaggaṃ rajaṃ vidhunanto vijambhati.
He stretches means he places his two hind paws evenly on a golden surface or one of the silver, jewel, crystal, or red arsenic surfaces, stretches his front paws forward, pulls back the rear part of his body, thrusts forward the front part, arches his back, raises his neck, and shaking off the dust adhering to his body, as if making a sound like a thunderbolt, and blowing his nostrils, he stretches.
Vijambhatī có nghĩa là nó vươn vai trên nền vàng hoặc một trong các nền bạc, pha lê, thạch anh, manosilā, đặt hai chân sau vững chãi, duỗi hai chân trước ra phía trước, kéo phần thân sau lại, đẩy phần thân trước lên, uốn cong lưng, ngẩng cổ, như phát ra tiếng sấm, vỗ mũi và rũ bỏ bụi bẩn bám trên cơ thể.
Vijambhanabhūmiyañca pana taruṇavacchako viya aparāparaṃ javati, javato panassa sarīraṃ andhakāre paribbhamantaṃ alātaṃ viya khāyati.
And on the stretching ground, he gallops back and forth like a young calf, and as he gallops, his body appears like a whirling firebrand in the darkness.
Trên nền đất mà nó vươn vai, nó chạy tới chạy lui như một con bê non, và khi nó chạy, cơ thể nó trông như một khúc củi cháy xoay tròn trong bóng tối.
Anuviloketīti kasmā anuviloketi?
He looks around — why does he look around?
Anuviloketī – Tại sao nó lại nhìn quanh?
Parānuddayatāya.
Out of compassion for others.
Vì lòng từ bi với kẻ khác.
Tasmiṃ kira sīhanādaṃ nadante papātāvāṭādīsu visamaṭṭhānesu carantā hatthigokaṇṇamahiṃsādayo pāṇā papātepi āvāṭepi patanti, tesaṃ anuddayāya anuviloketi.
It is said that when he roars, creatures like elephants, wild oxen, and buffaloes grazing in dangerous places like precipices and pits fall into them. Out of compassion for them, he looks around.
Khi sư tử gầm, các loài vật như voi, bò rừng, trâu rừng, v.v., đang đi ở những nơi hiểm trở như vực sâu, hố sâu, có thể rơi xuống vực hoặc hố. Vì lòng từ bi với chúng, sư tử nhìn quanh.
Kiṃ panassa luddassa paramaṃsakhādino anuddayā nāma atthīti?
Does such a savage, meat-eating creature have compassion?
Nhưng một kẻ săn mồi, ăn thịt người khác, thì có lòng từ bi gì?
Āma atthi.
Yes, it does.
Vâng, có.
Tathā hi ‘‘kiṃ me bahūhi ghātitehī’’ti attano gocaratthāyāpi khuddake pāṇe na gaṇhāti.
Indeed, he does not seize small creatures even for his own food, thinking, "What good is it for me to kill many?"
Thật vậy, nó không bắt những con vật nhỏ để kiếm thức ăn, nghĩ rằng: “Ta cần gì phải giết nhiều con?”
Evaṃ anuddayaṃ karoti, vuttampi cetaṃ – ‘‘māhaṃ khuddake pāṇe visamagate saṅghātaṃ āpādesi’’nti (a. ni. 10.21).
Thus he acts with compassion, and it was said: “May I not bring destruction upon small creatures that have gone astray.”
Vị ấy làm như vậy với lòng thương xót. Điều này cũng đã được nói: "Đừng để tôi làm hại những sinh vật nhỏ bé đang gặp nguy hiểm."
Sīhanādaṃ nadatīti tikkhattuṃ tāva abhītanādaṃ nadati.
As for roars a lion's roar, he indeed roars a fearless roar three times.
Hống tiếng sư tử có nghĩa là nó gầm lên ba tiếng không sợ hãi.
Evañca panassa vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā nadantassa saddo samantā tiyojanapadesaṃ ekaninnādaṃ karoti, tamassa ninnādaṃ sutvā tiyojanabbhantaragatā dvipadacatuppadagaṇā yathāṭhāne ṭhātuṃ na sakkonti.
And moreover, for him, standing in the stretching-out place, the sound of him roaring makes a single resounding echo all around for three leagues; hearing his roar, groups of two-footed and four-footed creatures within the three-league range are unable to stand in their places.
Khi nó đứng ở nơi vươn vai và gầm lên như vậy, tiếng gầm của nó vang dội khắp vùng ba do-tuần (yojana) thành một tiếng duy nhất. Nghe tiếng gầm ấy, các loài hai chân và bốn chân trong vòng ba do-tuần không thể đứng yên tại chỗ.
Gocarāya pakkamatīti āhāratthāya gacchati.
Goes for pasture means goes for food.
Đi kiếm ăn có nghĩa là đi tìm thức ăn.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
So hi vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā dakkhiṇato vā vāmato vā uppatanto usabhamattaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti, uddhaṃ uppatanto cattāripi aṭṭhapi usabhaṭṭhānāni uppatati, same ṭhāne ujukaṃ pakkhandanto soḷasausabhamattampi vīsatiusabhamattampi ṭhānaṃ pakkhandati, thalā vā pabbatā vā pakkhandanto saṭṭhiusabhamattampi asītiusabhamattampi ṭhānaṃ pakkhandati, antarāmagge rukkhaṃ vā pabbataṃ vā disvā taṃ pariharanto vāmato vā dakkhiṇato vā uddhaṃ vā usabhamattaṃ apakkamati.
For he, standing in the stretching-out place, leaping forth to the right or to the left, covers a distance of one usabha; leaping upwards, he leaps four or even eight usabha-distances; directly charging on level ground, he charges a distance of sixteen usabhas or even twenty usabhas; charging down from high ground or mountains, he charges a distance of sixty usabhas or even eighty usabhas; seeing a tree or a mountain on the way, avoiding it, he deviates one usabha-distance to the left, to the right, or upwards.
Thật vậy, khi nó đứng ở nơi vươn vai, nó nhảy sang phải hoặc sang trái một khoảng bằng một con bò đực; khi nó nhảy lên cao, nó nhảy một khoảng bằng bốn hoặc tám con bò đực; khi nó lao thẳng trên mặt đất bằng phẳng, nó lao một khoảng bằng mười sáu hoặc hai mươi con bò đực; khi nó lao từ đất liền hoặc núi, nó lao một khoảng bằng sáu mươi hoặc tám mươi con bò đực; nếu trên đường đi, nó thấy một cái cây hoặc một ngọn núi, nó tránh sang trái, sang phải hoặc lên cao một khoảng bằng một con bò đực.
Tatiyaṃ pana sīhanādaṃ naditvā teneva saddhiṃ tiyojane ṭhāne paññāyati, tiyojanaṃ gantvā nivattitvā ṭhito attanova nādassa anunādaṃ suṇāti.
But having roared the third lion's roar, he is seen at a place three leagues away with that very roar; having gone three leagues and returned, he hears the reverberation of his own roar.
Sau khi gầm tiếng sư tử lần thứ ba, nó xuất hiện ở một nơi cách đó ba do-tuần cùng với tiếng gầm ấy. Sau khi đi ba do-tuần và quay trở lại, nó nghe thấy tiếng vang của chính tiếng gầm của mình.
Evaṃ sīghena javena pakkamati.
Thus he departs with swift speed.
Nó đi với tốc độ nhanh như vậy.
Yebhuyyenāti pāyena.
Mostly means generally.
Phần lớn có nghĩa là thường xuyên.
Bhayaṃ santāsaṃ saṃveganti sabbaṃ cittutrāsasseva nāmaṃ.
Fear, terror, dread are all names for agitation of mind.
Sợ hãi, kinh hoàng, bàng hoàng đều là tên gọi của sự hoảng loạn trong tâm trí.
Sīhassa hi saddaṃ sutvā bahū bhāyanti, appakā na bhāyanti.
Indeed, upon hearing the lion's roar, many are afraid, but a few are not afraid.
Thật vậy, khi nghe tiếng sư tử, nhiều người sợ hãi, nhưng một số ít thì không.
Ke pana teti?
And who are they?
Vậy những người đó là ai?
Samasīho hatthājānīyo assājānīyo usabhājānīyo purisājānīyo khīṇāsavoti.
A lion equal in strength, a noble elephant, a noble horse, a noble bull, a noble man, and an arahant (khīṇāsava).
Đó là sư tử đồng loại, voi chúa, ngựa chúa, bò chúa, người chúa (purisājānīya), và vị A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc (khīṇāsava).
Kasmā panete na bhāyantīti?
But why are these not afraid?
Tại sao những người này không sợ hãi?
Samasīho tāva ‘‘jātigottakulasūrabhāvehi samānosmī’’ti na bhāyati, hatthājānīyādayo attano sakkāyadiṭṭhibalavatāya na bhāyanti, khīṇāsavo sakkāyadiṭṭhiyā pahīnattā na bhāyati.
A lion equal in strength is not afraid, thinking, “I am equal in birth, lineage, family, and heroism”; noble elephants and the like are not afraid due to the strength of their own Sakkhāya-diṭṭhi; an arahant (khīṇāsava) is not afraid because Sakkhāya-diṭṭhi has been abandoned.
Sư tử đồng loại không sợ hãi vì nó nghĩ: "Ta ngang hàng về chủng loại, dòng dõi, gia tộc và sự dũng mãnh." Voi chúa và những loài khác không sợ hãi vì sức mạnh của tà kiến thân kiến của chúng. Vị A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc không sợ hãi vì tà kiến thân kiến đã được đoạn trừ.
Bilāsayāti bile sayantā bilavāsino ahinakulagodhādayo.
Dwelling in holes are those that dwell in holes, such as snakes, mongooses, and iguanas, the inhabitants of holes.
Những loài sống trong hang là những loài sống trong hang như rắn, cầy, kỳ đà, v.v.
Udakāsayāti udakavāsino macchakacchapādayo.
Dwelling in water are the inhabitants of water, such as fish and turtles.
Những loài sống dưới nước là những loài sống dưới nước như cá, rùa, v.v.
Vanāsayāti vanavāsino hatthiassagokaṇṇamigādayo.
Dwelling in forests are the inhabitants of forests, such as elephants, horses, wild cattle, and deer.
Những loài sống trong rừng là những loài sống trong rừng như voi, ngựa, bò rừng, hươu, v.v.
Pavisantīti ‘‘idāni āgantvā gaṇhissatī’’ti maggaṃ oloketvā pavisanti.
Enter means they look at the path and enter, thinking, “Now he will come and seize us.”
Chui vào có nghĩa là nhìn đường và chui vào, nghĩ rằng: "Bây giờ nó sẽ đến bắt chúng ta."
Daḷhehīti thirehi.
With strong means firm.
Bằng những sợi dây vững chắc có nghĩa là bằng những sợi dây bền chặt.
Varattehīti cammarajjūhi.
With thongs means with leather ropes.
Bằng những sợi dây da có nghĩa là bằng những sợi dây làm từ da.
Mahiddhikotiādīsu vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā dakkhiṇapassādīhi usabhamattaṃ, ujuṃ vīsatiusabhamattādilaṅghanavasena mahiddhikatā, sesamigānaṃ adhipatibhāvena mahesakkhatā, samantā tiyojanaṭṭhāne saddaṃ sutvā palāyantānaṃ vasena mahānubhāvatā veditabbā.
In the phrase of great power and so on, great power (mahiddhikatā) should be understood as leaping a usabha-distance with the right side and so on from the stretching-out place, and leaping twenty usabha-distances and so on in a straight line; great majesty (mahesakkhatā) as being the lord of other animals; and great might (mahānubhāvatā) as creatures fleeing upon hearing the sound in a place three leagues all around.
Trong các từ có đại thần lực (mahiddhiko) và các từ khác, đại thần lực được hiểu là khả năng nhảy một khoảng bằng một con bò đực từ bên phải, v.v., khi đứng ở nơi vươn vai, hoặc nhảy thẳng một khoảng bằng hai mươi con bò đực, v.v. Đại uy đức (mahesakkhatā) được hiểu là quyền lực tối cao đối với các loài thú khác. Đại uy lực (mahānubhāvatā) được hiểu là khả năng khiến các loài thú bỏ chạy khi nghe tiếng gầm trong phạm vi ba do-tuần.
Evameva khoti bhagavā tesu tesu suttantesu tathā tathā attānaṃ kathesi.
Even so means the Blessed One declared himself in this manner in various Suttas.
Cũng như vậy có nghĩa là Đức Thế Tôn đã tự nói về mình theo nhiều cách khác nhau trong các bài kinh khác nhau.
‘‘Sīhoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (a. ni. 5.99; 10.21) imasmiṃ tāva sutte sīhasadisaṃ attānaṃ kathesi.
“Monks, ‘lion’ is a designation for the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One” – in this Sutta, he declared himself to be like a lion.
Trong kinh này, Ngài tự nói về mình giống như sư tử: "Này các Tỳ-kheo, Sư tử là một tên gọi của Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác."
‘‘Bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (ma. ni. 3.65) imasmiṃ vejjasadisaṃ, ‘‘brāhmaṇoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (a. ni. 8.85) imasmiṃ brāhmaṇasadisaṃ, ‘‘puriso maggakusaloti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 3.84) imasmiṃ maggadesakapurisasadisaṃ, ‘‘rājāhamasmi, selā’’ti (su. ni. 559; ma. ni. 2.399) imasmiṃ rājasadisaṃ.
“Indeed, Sunakkhatta, ‘physician, surgeon’ is a designation for the Tathāgata” – in this Sutta, like a physician; “Monks, ‘brahmin’ is a designation for the Tathāgata” – in this, like a brahmin; “Indeed, Tissa, ‘a man skilled in the path’ is a designation for the Tathāgata” – in this, like a man who points out the path; “I am a king, Sela” – in this, like a king.
Trong kinh này, Ngài giống như một thầy thuốc: "Này Sunakkhatta, thầy thuốc, lương y là một tên gọi của Như Lai." Trong kinh này, Ngài giống như một Bà-la-môn: "Này các Tỳ-kheo, Bà-la-môn là một tên gọi của Như Lai." Trong kinh này, Ngài giống như một người dẫn đường: "Này Tissa, người thiện xảo về con đường là một tên gọi của Như Lai." Trong kinh này, Ngài giống như một vị vua: "Này Sela, Ta là một vị vua."
Imasmiṃ pana sutte sīhasadisameva katvā attānaṃ kathento evamāha.
But in this Sutta, declaring himself to be like a lion, he spoke thus.
Nhưng trong kinh này, Ngài tự nói về mình giống như sư tử.
Tatrāyaṃ sadisatā – sīhassa kañcanaguhādīsu vasanakālo viya hi tathāgatassa dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārassa aparimitakālaṃ pāramiyo pūretvā pacchimabhave paṭisandhiggahaṇena ceva mātukucchito nikkhamanena ca dasasahassilokadhātuṃ kampetvā vuddhimanvāya dibbasampattisadisaṃ sampattiṃ anubhavamānassa tīsu pāsādesu nivāsakālo daṭṭhabbo.
Herein, this is the similarity: just as the time of the lion’s dwelling in a golden cave and so on, so too for the Tathāgata, who, having made his aspiration at the feet of Dīpaṅkara and fulfilled the Pāramīs for an immeasurable time, experienced a divine-like attainment by conceiving a rebirth in his last existence, by emerging from his mother’s womb, shaking ten thousand world-systems, by growing up and dwelling in the three palaces, this period should be seen.
Sự tương đồng ở đây là: Thời gian sư tử sống trong hang vàng, v.v., có thể được xem như thời gian Như Lai, sau khi đã phát nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, đã hoàn thành các ba-la-mật vô lượng kiếp, và trong kiếp cuối cùng, sau khi tái sinh và xuất khỏi bụng mẹ, làm rung chuyển mười ngàn thế giới, trải qua sự giàu sang như chư thiên, sống trong ba cung điện.
Sīhassa kañcanaguhādito nikkhantakālo viya tathāgatassa ekūnatiṃsasaṃvacchare vivaṭena dvārena kaṇḍakaṃ āruyha channasahāyassa nikkhamitvā tīṇi rajjāni atikkamitvā anomānadītīre brahmunā dinnāni kāsāyāni paridahitvā pabbajitassa sattame divase rājagahaṃ gantvā tattha piṇḍāya caritvā paṇḍavagiripabbhāre katabhattakiccassa sammāsambodhiṃ patvā paṭhamameva magadharaṭṭhaṃ āgamanatthāya yāva rañño paṭiññādānakālo.
Just as the time of the lion’s emerging from a golden cave and so on, so too for the Tathāgata, having left through an open door at twenty-nine years of age, riding Kaṇḍaka with his companion Channa, having crossed three kingdoms, having donned the saffron robes given by Brahmā on the bank of the Anomā River, having gone forth, having gone to Rājagaha on the seventh day and begged for alms there, having eaten his meal in the Pandava mountain cave, having attained Perfect Self-Awakening, this is the time until he gave his promise to the king to come to the Magadha kingdom for the first time.
Thời gian sư tử ra khỏi hang vàng, v.v., có thể được xem như thời gian Như Lai, ở tuổi hai mươi chín, ra đi qua cánh cửa mở, cưỡi con ngựa Kaṇḍaka, cùng với người bạn Channa, vượt qua ba vương quốc, mặc y cà-sa do Phạm thiên ban tặng bên bờ sông Anomā, xuất gia, đến Rājagaha vào ngày thứ bảy, khất thực ở đó, sau khi dùng bữa trên sườn núi Paṇḍava, đạt được Chánh Đẳng Giác, và đến xứ Magadha lần đầu tiên cho đến khi nhận lời thỉnh cầu của vua.
Sīhassa vijambhanakālo viya tathāgatassa dinnapaṭiññassa āḷārakālāmaupasaṅkamanaṃ ādiṃ katvā yāva sujātāya dinnapāyāsassa ekūnapaṇṇāsāya piṇḍehi paribhuttakālo veditabbo.
Just as the lion's stretching-out time, so too for the Tathāgata, having given his promise, from going to Āḷāra Kālāma onwards until the time he consumed the milk-rice given by Sujātā with forty-nine morsels of food, should be known.
Thời gian sư tử vươn vai có thể được xem như thời gian Như Lai, sau khi đã nhận lời thỉnh cầu, từ việc đến gặp Āḷāra Kālāma cho đến khi dùng bữa cháo sữa do nàng Sujātā cúng dường, với bốn mươi chín viên thức ăn.
Sīhassa sarīravidhunanaṃ viya sāyanhasamaye sottiyena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi thomiyamānassa gandhādīhi pūjiyamānassa tikkhattuṃ bodhiṃ padakkhiṇaṃ katvā bodhimaṇḍaṃ āruyha cuddasahatthubbedhe ṭhāne tiṇasantharaṃ attharitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya nisinnassa taṃkhaṇaññeva mārabalaṃ vidhametvā tīsu yāmesu tisso vijjā visodhetvā anulomappaṭilomaṃ paṭiccasamuppādamahāsamuddaṃ yamakañāṇamanthanena manthentassa sabbaññutaññāṇe paṭividdhe tadanubhāvena dasasahassilokadhātukampanaṃ veditabbaṃ.
Just as the lion's shaking of its body, so too for the Tathāgata, taking the eight bundles of grass given by Sottiya in the evening, praised by ten thousand-world-system devas, honored with perfumes and so on, circumambulating the Bodhi-tree three times, ascending the Bodhimaṇḍa, spreading a grass mat on a fourteen-cubit high place, sitting with the fourfold energy firmly established, at that very moment vanquishing the army of Māra, purifying the three knowledges (vijjā) in the three watches of the night, churning the great ocean of dependent origination (paṭiccasamuppāda) forward and backward with the knowledge of pairs (yamakañāṇa), upon penetrating the omniscience (sabbaññutaññāṇa), the shaking of ten thousand world-systems due to its power should be known.
Sự rung lắc thân thể của sư tử có thể được xem như sự rung chuyển mười ngàn thế giới do uy lực của Như Lai khi Ngài, vào buổi chiều, nhận tám bó cỏ do Sottiya cúng dường, được chư thiên mười ngàn thế giới ca ngợi, được cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, nhiễu quanh cây Bồ-đề ba lần, leo lên Bồ-đề-mạn-đala, trải cỏ trên một chỗ cao mười bốn khuỷu tay, an trú tứ chi tinh tấn, ngồi xuống, ngay lập tức đánh tan quân Ma-vương, thanh lọc tam minh trong ba canh, quán chiếu đại dương Duyên khởi thuận nghịch bằng cách khuấy động trí tuệ song hành, và chứng đắc Nhất thiết trí.
Sīhassa catudisāvilokanaṃ viya paṭividdhasabbaññutaññāṇassa sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe viharitvā paribhuttamadhupiṇḍikāhārassa ajapālanigrodhamūle mahābrahmuno dhammadesanāyācanaṃ paṭiggahetvā tattha viharantassa ekādasame divase ‘‘sve āsāḷhipuṇṇamā bhavissatī’’ti paccūsasamaye ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti āḷārudakānaṃ kālakatabhāvaṃ ñatvā dhammadesanatthāya pañcavaggiyānaṃ olokanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as the lion's looking in the four directions, so too for the Tathāgata, who, having penetrated omniscience, resided at the Bodhimaṇḍa for seven times seven days, consumed the honey-cake meal, accepted the Great Brahmā's request for Dharma teaching at the root of the Ajapāla banyan tree, and while dwelling there, on the eleventh day, at dawn, thinking, “Tomorrow will be the full moon of Āsāḷha, to whom should I first teach the Dharma?”, knew of Āḷāra and Udaka's demise, and looked towards the group of five monks for the purpose of teaching the Dharma—this should be understood.
Sự nhìn bốn phương của sư tử có thể được xem như sự quán sát của Như Lai đối với năm vị Tỳ-kheo để thuyết Pháp, sau khi Ngài đã chứng đắc Nhất thiết trí, sống ở Bồ-đề-mạn-đala trong bảy tuần, dùng bữa bánh mật, nhận lời thỉnh cầu của Đại Phạm thiên để thuyết Pháp dưới gốc cây đa Ajapāla, sống ở đó, vào buổi sáng sớm ngày thứ mười một, nghĩ rằng "Ngày mai sẽ là rằm tháng Āsāḷha," và biết rằng Āḷāra và Udaka đã qua đời.
Sīhassa gocaratthāya tiyojanaṃ gamanakālo viya attano pattacīvaraṃ ādāya ‘‘pañcavaggiyānaṃ dhammacakkaṃ pavattessāmī’’ti pacchābhatte ajapālanigrodhato vuṭṭhitassa aṭṭhārasayojanamaggaṃ gamanakālo.
Just as the lion's going three leagues for pasture, so too for the Tathāgata, rising from the Ajapāla banyan tree in the afternoon, taking his robe and bowl, thinking, “I will set the Wheel of Dharma in motion for the group of five monks,” the time of his journey of eighteen leagues.
Thời gian sư tử đi ba do-tuần để kiếm ăn có thể được xem như thời gian Như Lai, sau khi đứng dậy từ gốc cây đa Ajapāla vào buổi chiều, mang theo y bát của mình, đi mười tám do-tuần để "chuyển bánh xe Pháp cho năm vị Tỳ-kheo."
Sīhassa sīhanādakālo viya tathāgatassa aṭṭhārasayojanamaggaṃ gantvā pañcavaggiye saññāpetvā acalapallaṅke nisinnassa dasahi cakkavāḷasahassehi sannipatitena devagaṇena parivutassa ‘‘dveme, bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā’’tiādinā nayena dhammacakkappavattanakālo veditabbo.
The time of the Tathāgata's turning of the Wheel of Dhamma should be understood like the time of a lion's roar, when the Tathāgata, having gone a distance of eighteen yojanas, having enlightened the group of five monks, seated on an unshakeable couch, surrounded by hosts of devas gathered from ten thousand world-systems, delivered the discourse by such a method as, "These two extremes, O monks, should not be resorted to by one who has gone forth."
Thời điểm Như Lai (Tathāgata) thuyết Pháp chuyển Pháp luân (Dhammacakka), sau khi đi con đường mười tám dojana, giác ngộ cho nhóm năm vị Tỳ khưu (pañcavaggiya), ngồi trên tòa bất động (acalapallaṅka), được chư thiên từ mười ngàn thế giới (cakkavāḷa) tụ hội vây quanh, với phương pháp bắt đầu bằng ‘Này các Tỳ khưu, có hai cực đoan này mà người xuất gia không nên thực hành’, cần được hiểu giống như thời điểm sư tử rống tiếng rống của sư tử.
Imasmiṃ ca pana pade desiyamāne tathāgatasīhassa dhammaghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ gahetvā dasasahassilokadhātuṃ paṭicchādesi.
And while this discourse was being given, the lion-like Tathāgata's Dhamma-roar, encompassing Avīci below and the highest abode (bhavagga) above, covered ten thousand world-systems.
Và khi bài kinh này được thuyết, tiếng Pháp của Như Lai Sư Tử (Tathāgata Sīha) bao trùm mười ngàn thế giới, từ địa ngục Avīci bên dưới cho đến đỉnh hữu (bhavagga) bên trên.
Sīhassa saddena khuddakapāṇānaṃ santāsāpajjanakālo viya tathāgatassa tīṇi lakkhaṇāni dīpetvā cattāri saccāni soḷasahākārehi saṭṭhiyā ca nayasahassehi vibhajitvā dhammaṃ kathentassa dīghāyukānaṃ devānaṃ ñāṇasantāsassa uppattikālo veditabbo.
The time when the Tathāgata, having expounded the three characteristics, and having analyzed the four Noble Truths with sixteen modes and sixty thousand methods, delivered the Dhamma, and the arising of the terror of knowledge in the long-lived devas, should be understood like the time when the roar of a lion causes fear among small creatures.
Thời điểm chư thiên có tuổi thọ dài phát sinh sự khiếp sợ trí tuệ, khi Như Lai thuyết Pháp bằng cách trình bày ba đặc điểm (tiṇi lakkhaṇāni) và phân tích Tứ Thánh Đế (cattāri saccāni) theo mười sáu phương diện và sáu mươi ngàn phương pháp, cần được hiểu giống như thời điểm tiếng sư tử làm cho các loài vật nhỏ bé khiếp sợ.
Iti sakkāyoti ayaṃ sakkāyo, ettako sakkāyo, na ito bhiyyo sakkāyo atthīti.
Iti sakkāyo means this is the sakkāya, this much is the sakkāya, there is no more sakkāya than this.
Iti sakkāyo (Đây là thân kiến) có nghĩa là thân kiến này, thân kiến chỉ có bấy nhiêu, không có thân kiến nào hơn thế.
Ettāvatā sabhāvato sarasato pariyantato paricchedato parivaṭumato sabbepi pañcupādānakkhandhā dassitā honti.
By this much, all five clinging-aggregates (pañcupādānakkhandhā) are shown in terms of their nature, essence, limit, demarcation, and circumscribed extent.
Đến đây, tất cả năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā) đã được trình bày theo bản chất, theo tính chất, theo giới hạn và theo sự phân chia.
Iti sakkāyasamudayoti ayaṃ sakkāyassa samudayo nāma.
Iti sakkāyasamudayo means this is the origin of sakkāya.
Iti sakkāyasamudayo (Đây là sự tập khởi của thân kiến) có nghĩa là đây là sự tập khởi của thân kiến.
Ettāvatā ‘‘āhārasamudayā rūpasamudayo’’tiādi sabbaṃ dassitaṃ hoti.
By this much, everything from "from the origin of nutriment (āhāra) comes the origin of form (rūpa)" is shown.
Đến đây, tất cả những gì như “do sự tập khởi của thức ăn mà sắc tập khởi” v.v. đã được trình bày.
Iti sakkāyassa atthaṅgamoti ayaṃ sakkāyassa atthaṅgamo.
Iti sakkāyassa atthaṅgamo means this is the cessation of sakkāya.
Iti sakkāyassa atthaṅgamo (Đây là sự diệt tận của thân kiến) có nghĩa là đây là sự diệt tận của thân kiến.
Imināpi ‘‘āhāranirodhā rūpanirodho’’tiādi sabbaṃ dassitaṃ hoti.
By this too, everything from "from the cessation of nutriment comes the cessation of form" is shown.
Với điều này, tất cả những gì như “do sự diệt của thức ăn mà sắc diệt” v.v. đã được trình bày.
Vaṇṇavantoti sarīravaṇṇena vaṇṇavanto.
Vaṇṇavanto means endowed with beauty of bodily complexion.
Vaṇṇavanto (có dung sắc) có nghĩa là có dung sắc của thân thể.
Dhammadesanaṃ sutvāti pañcasu khandhesu paṇṇāsalakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā.
Dhammadesanaṃ sutvā means having heard the Tathāgata's teaching of Dhamma, which is adorned with fifty characteristics within the five aggregates.
Dhammadesanaṃ sutvā (sau khi nghe bài Pháp) có nghĩa là sau khi nghe bài Pháp của Như Lai (Tathāgata) được trang hoàng với năm mươi đặc điểm về năm uẩn.
Yebhuyyenāti idha ke ṭhapeti?
Yebhuyyenā – who are excluded here?
Yebhuyyenā (chủ yếu) ở đây loại trừ ai?
Ariyasāvake deve.
Noble disciples and devas.
Loại trừ các đệ tử Thánh là chư thiên (ariyasāvaka deva).
Tesaṃ hi khīṇāsavattā cittutrāsabhayampi na uppajjati, saṃviggassa yoniso padhānena pattabbaṃ pattatāya ñāṇasaṃvegopi.
For them, since their taints are destroyed, neither the fear of agitation of mind nor the awe of knowledge, which should be attained through proper exertion by one who is agitated, arises.
Vì đối với họ, do đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava) nên không phát sinh sự sợ hãi kinh hoàng của tâm (cittutrāsabhayaṃ), cũng không có sự kinh sợ trí tuệ (ñāṇasaṃvega) do đã đạt được những gì cần đạt bằng sự tinh tấn đúng đắn của người ưu tư.
Itarāsaṃ pana devatānaṃ ‘‘tāso heso, bhikkhave, anicca’’nti manasikarontānaṃ cittutrāsabhayampi, balavavipassanākāle ñāṇabhayampi uppajjati.
But for other devas, both the fear of agitation of mind and the fear of knowledge arise when they contemplate, "This is fear, O monks, impermanent," during strong vipassanā.
Nhưng đối với các vị thiên nhân khác, khi họ quán xét rằng “Này các Tỳ khưu, điều này là vô thường (anicca)”, thì cả sự sợ hãi kinh hoàng của tâm và sự sợ hãi trí tuệ cũng phát sinh vào thời điểm thiền quán (vipassanā) mạnh mẽ.
Bhoti dhammālapanamattametaṃ.
Bho is merely an address in the Dhamma.
Bho (Này) chỉ là một lời gọi trong Pháp.
Sakkāyapariyāpannāti pañcakkhandhapariyāpannā.
Sakkāyapariyāpannā means encompassed within the five aggregates.
Sakkāyapariyāpannā (thuộc về thân kiến) có nghĩa là thuộc về năm uẩn (pañcakkhandha).
Iti tesaṃ sammāsambuddhe vaṭṭadosaṃ dassetvā tilakkhaṇāhataṃ katvā dhammaṃ desente ñāṇabhayaṃ nāma okkamati.
Thus, when the Perfectly Self-Enlightened One teaches the Dhamma by showing them the fault of the round of existence and making it struck by the three characteristics, the fear of knowledge descends upon them.
Như vậy, khi thuyết Pháp cho họ, chỉ ra lỗi lầm trong vòng luân hồi (vaṭṭadosa) của Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha) và làm cho họ bị tác động bởi ba đặc điểm (tilakkhaṇa), thì sự sợ hãi trí tuệ (ñāṇabhaya) phát sinh.
Abhiññāyāti jānitvā.
Abhiññāyā means having known.
Abhiññāya (sau khi liễu tri) có nghĩa là sau khi biết.
Dhammacakkanti paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampi.
Dhammacakkaṃ means both penetrative knowledge and teaching knowledge.
Dhammacakka (Pháp luân) là cả trí tuệ thấu đạt (paṭivedhañāṇa) và trí tuệ thuyết Pháp (desanāñāṇa).
Paṭivedhañāṇaṃ nāma yena ñāṇena bodhipallaṅke nisinno cattāri saccāni soḷasahākārehi saṭṭhiyā ca nayasahassehi paṭivijjhi.
Paṭivedhañāṇaṃ is the knowledge by which, seated on the Bodhi-seat, one penetrated the four Noble Truths with sixteen modes and sixty thousand methods.
Paṭivedhañāṇa (trí tuệ thấu đạt) là trí tuệ mà nhờ đó, khi ngồi trên tòa Bồ đề (bodhipallaṅka), Ngài đã thấu đạt Tứ Thánh Đế (cattāri saccāni) theo mười sáu phương diện và sáu mươi ngàn phương pháp.
Desanāñāṇaṃ nāma yena ñāṇena tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ dhammacakkaṃ pavattesi.
Desanāñāṇaṃ is the knowledge by which one turned the Wheel of Dhamma, which has three revolutions and twelve modes.
Desanāñāṇa (trí tuệ thuyết Pháp) là trí tuệ mà nhờ đó, Ngài đã chuyển Pháp luân (dhammacakka) với ba vòng và mười hai phương diện.
Ubhayampetaṃ dasabalassa ure jātañāṇameva.
Both of these are indeed the knowledge born in the breast of the Ten-Powered One (Dasabala).
Cả hai trí tuệ này đều là trí tuệ phát sinh trong lòng của Bậc Thập Lực (Dasabala).
Tesu dhammadesanāñāṇaṃ gahetabbaṃ.
Among these, the knowledge of Dhamma-teaching should be taken.
Trong số đó, cần lấy trí tuệ thuyết Pháp.
Taṃ panesa yāva aṭṭhārasabrahmakoṭīhi saddhiṃ aññākoṇḍaññattherassa sotāpattiphalaṃ na uppajjati, tāva pavatteti nāma.
That, however, is said to be set in motion as long as the fruit of stream-entry (sotāpattiphala) does not arise for the Venerable Aññākoṇḍañña, along with the eighteen crore Brahmās.
Và trí tuệ đó được gọi là đã được chuyển cho đến khi quả Nhập Lưu (sotāpattiphala) của Trưởng lão Aññākoṇḍañña cùng với mười tám ngàn vị Phạm thiên chưa phát sinh.
Tasmiṃ uppanne pavattitaṃ nāma hotīti veditabbaṃ.
When that (fruit) arises, it is understood to be set in motion.
Cần hiểu rằng khi quả đó phát sinh, thì Pháp luân đã được chuyển.
Appaṭipuggaloti sadisapuggalarahito.
Appaṭipuggalo means without a comparable person.
Appaṭipuggalo (vô song) có nghĩa là không có người nào tương tự.
Yasassinoti parivārasampannā.
Yasassino means endowed with retinue.
Yasassino (có danh tiếng) có nghĩa là đầy đủ tùy tùng.
Tādinoti lābhālābhādīhi ekasadisassa.
Tādino means one who is uniform amidst gain and loss, etc.
Tādino (bất động) có nghĩa là đồng nhất trước được và mất v.v.
34. Catutthe aggesu pasādā, aggā vā pasādāti aggappasādā.
34. In the fourth, aggappasādā means faith in the highest, or the highest faiths.
34. Trong kinh thứ tư, aggappasādā (niềm tin tối thượng) là niềm tin vào những điều tối thượng, hoặc những điều tối thượng là niềm tin.
Yāvatāti yattakā.
Yāvatā means as many as there are.
Yāvatā (bao nhiêu) có nghĩa là số lượng.
Apadāti nippadā ahimacchādayo.
Apadā means those without feet, such as snakes and fish.
Apadā (không chân) là những loài không chân như cá, v.v.
Dvipadāti manussapakkhiādayo.
Dvipadā means two-footed beings, such as humans and birds.
Dvipadā (hai chân) là người, chim, v.v.
Catuppadāti hatthiassādayo.
Catuppadā means four-footed beings, such as elephants and horses.
Catuppadā (bốn chân) là voi, ngựa, v.v.
Bahuppadāti satapadiādayo.
Bahuppadā means many-footed beings, such as centipedes.
Bahuppadā (nhiều chân) là rết, v.v.
Nevasaññināsaññinoti bhavagge nibbattasattā.
Nevasaññināsaññino means beings reborn in the highest abode (bhavagga).
Nevasaññināsaññino (phi tưởng phi phi tưởng) là chúng sinh sinh ở cõi hữu đỉnh (bhavagga).
Aggamakkhāyatīti guṇehi aggo uttamo seṭṭhoti akkhāyati.
Aggamakkhāyatī means it is declared as chief, supreme, and excellent in qualities.
Aggamakkhāyatī (được gọi là tối thượng) có nghĩa là được gọi là tối thượng, cao quý, xuất sắc về phẩm chất.
Asaṅkhatāti nibbānameva gahetvā vuttaṃ.
Asaṅkhatā means spoken with reference to Nibbāna itself.
Asaṅkhatā (không bị tạo tác) được nói đến khi chỉ lấy Niết Bàn (Nibbāna).
Virāgotiādīni nibbānasseva nāmāni.
Virāgo and so forth are names for Nibbāna itself.
Virāgo (ly tham) v.v. là những tên gọi của Niết Bàn (Nibbāna).
Tañhi āgamma sabbakilesā virajjanti, sabbe rāgamadādayo madā nimmadā honti, abhāvaṃ gacchanti, sabbā pipāsā vinayaṃ upenti, sabbe ālayā samugghātaṃ gacchanti, vaṭṭāni upacchijjanti, taṇhā khīyanti, vaṭṭadukkhā nirujjhanti, sabbe pariḷāhā nibbāyanti.
For by virtue of it, all defilements become dispassionate, all intoxications such as lust become non-intoxicated, they come to naught, all craving ceases, all attachments are uprooted, rounds of existence are cut off, cravings are exhausted, the suffering of the round of existence ceases, and all feverishness is extinguished.
Vì nương vào đó mà tất cả các phiền não (kilesa) đều ly tham, tất cả các sự kiêu mạn (māda) như tham ái (rāga) và kiêu mạn v.v. đều trở nên vô kiêu mạn, đi đến sự không tồn tại, tất cả các khát ái (pipāsā) đều đi đến sự điều phục, tất cả các sự bám víu (ālaya) đều bị nhổ tận gốc, các vòng luân hồi (vaṭṭa) bị cắt đứt, tham ái (taṇhā) bị tiêu diệt, khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭadukkha) bị đoạn diệt, tất cả các sự nung đốt (pariḷāhā) đều được dập tắt.
Tasmā etāni nāmāni labhati.
Therefore, it obtains these names.
Vì vậy, nó có những tên gọi này.
Sesamettha uttānatthamevāti.
The rest here is merely obvious in meaning.
Phần còn lại ở đây chỉ là ý nghĩa rõ ràng.
35. Pañcame anussaritāti anugantvā saritā, aparāparaṃ sarituṃ samatthoti attho.
35. In the fifth, anussaritā means having followed and recollected, meaning capable of recollecting repeatedly.
35. Trong kinh thứ năm, anussaritā (ghi nhớ) có nghĩa là theo dõi và ghi nhớ, tức là có khả năng ghi nhớ liên tục.
Dakkhoti cheko.
Dakkho means skillful.
Dakkho (khéo léo) có nghĩa là lão luyện.
Tatrupāyāyāti ‘‘imasmiṃ kāle imaṃ nāma kattabba’’nti evaṃ tattha tattha upāyabhūtāya paññāya samannāgato.
Tatrupāyāyā means endowed with wisdom that is a means to an end in each specific situation, like "at this time, this particular action should be done".
Tatrupāyāyā (có phương tiện) có nghĩa là đầy đủ trí tuệ là phương tiện trong từng trường hợp như “vào thời điểm này, điều này cần được thực hiện”.
Anumoditabbanti abhinanditabbaṃ.
Anumoditabbaṃ means to be approved.
Anumoditabbaṃ (nên hoan hỷ) có nghĩa là nên tán thán.
Paṭikkositabbanti paṭikkhipitabbaṃ.
Paṭikkositabbaṃ means to be rejected.
Paṭikkositabbaṃ (nên bác bỏ) có nghĩa là nên từ chối.
Neva kho tyāhanti neva kho te ahaṃ.
Neva kho tyāhaṃ means neither do I.
Neva kho tyāhaṃ (tôi không) có nghĩa là tôi không.
Kasmā panetaṃ bhagavā nābhinandati, nappaṭikkhipatīti?
Why, then, does the Blessed One neither approve nor reject this?
Vì sao Thế Tôn (Bhagavā) không hoan hỷ cũng không bác bỏ điều đó?
Lokiyattā nābhinandati, lokiyaṃ atthaṃ gahetvā ṭhitattā nappaṭikkosati.
He does not approve it because it is worldly; he does not reject it because it holds a worldly meaning.
Ngài không hoan hỷ vì đó là thế gian (lokiya), Ngài không bác bỏ vì nó giữ lấy ý nghĩa thế gian.
Bahussa janatāti bahu assa janatā.
Bahussa janatā means many people would be his.
Bahussa janatā (nhiều người) có nghĩa là có nhiều người.
Idañca karaṇatthe sāmivacanaṃ veditabbaṃ.
And this should be understood as the genitive case in the sense of cause.
Và điều này cần được hiểu là sở hữu cách có nghĩa là nguyên nhân.
Ariye ñāyeti sahavipassanake magge.
Ariye ñāye means in the noble method together with vipassanā.
Ariye ñāye (trong Pháp Thánh) có nghĩa là trong đạo quả (magga) cùng với thiền quán (vipassanā).
Kalyāṇadhammatā kusaladhammatātipi tasseva nāmāni.
Kalyāṇadhammatā kusaladhammatā are also names for that.
Kalyāṇadhammatā kusaladhammatā (pháp lành, pháp thiện) cũng là những tên gọi của nó.
Yaṃ vitakkanti nekkhammavitakkādīsu aññataraṃ.
Yaṃ vitakkaṃ refers to any of the wholesome thoughts such as renunciation thought (nekkhammavitakka).
Yaṃ vitakkaṃ (suy nghĩ nào) có nghĩa là một trong các suy nghĩ xuất ly (nekkhammavitakka) v.v.
Na taṃ vitakkaṃ vitakketīti kāmavitakkādīsu ekampi na vitakketi.
Na taṃ vitakkaṃ vitakketī means one does not entertain even a single unwholesome thought such as sensual thought (kāmavitakka).
Na taṃ vitakkaṃ vitakketī (không suy nghĩ suy nghĩ đó) có nghĩa là không suy nghĩ dù chỉ một trong các suy nghĩ dục (kāmavitakka) v.v.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is a synonym for it.
Điều kia là từ đồng nghĩa của điều này.
Vitakkapatheti ettha vitakkoyeva vitakkapatho.
Vitakkapathe – here, thought itself is the path of thought.
Vitakkapathe (trong đường suy nghĩ) ở đây, suy nghĩ chính là đường suy nghĩ.
Ahañhi brāhmaṇātiādīsu paṭhamanayena khīṇāsavassa sīlañceva bāhusaccañca kathitaṃ, dutiyatatiyehi khīṇāsavassa kiriyavitakkāni ceva kiriyajjhānāni ca, catutthena khīṇāsavabhāvo kathitoti veditabbo.
In " Ahañhi brāhmaṇā" and so forth, by the first method, the virtue and erudition of an Arahant are stated; by the second and third*, the functional thoughts and functional jhāna of an Arahant are stated; and by the fourth, the state of an Arahant is stated, thus it should be understood.
Trong các câu như Này các Bà-la-môn, quả thật ta (Ahañhi brāhmaṇā), theo cách thứ nhất, giới và đa văn của bậc lậu tận (khīṇāsava) đã được nói đến; theo cách thứ hai và thứ ba, các tư duy duy tác (kiriyavitakka) và các thiền duy tác (kiriyajjhāna) của bậc lậu tận; và theo cách thứ tư, trạng thái lậu tận đã được nói đến, nên cần phải hiểu như vậy.
36. Chaṭṭhe antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabyanti ettha ukkaṭṭhāti ukkāhi dhārīyamānāhi māpitattā evaṃladdhavohāraṃ nagaraṃ.
36. In the sixth*, regarding " antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabya", here " ukkaṭṭhā" refers to the city that acquired this designation because it was built by means of torches carried aloft.
Trong câu 36. giữa Ukkaṭṭhā và Setabyā (antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabyaṃ), ở đây, Ukkaṭṭhā là một thành phố được đặt tên như vậy vì nó được xây dựng bằng những ngọn đuốc được giữ (trên cao).
Setabyanti atīte kassapasammāsambuddhassa jātanagaraṃ.
" Setabya" refers to the city where Kassapa Sammāsambuddha was born in the past.
Setabyā là thành phố nơi Đức Phật Kassapa Sammāsambuddha đã đản sinh trong quá khứ.
Antarāsaddo pana kāraṇakhaṇacittavemajjhavivarādīsu vattati.
The word " antarā" occurs in the sense of cause, moment, middle of the mind, and interval.
Từ antarā được dùng trong các trường hợp nguyên nhân, khoảnh khắc, tâm, khoảng trống, v.v.
‘‘Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44; 10.75) ca, ‘‘janā saṅgamma mantenti, mañca tañca kimantara’’nti ca ādīsu (saṃ. ni. 1.228) kāraṇe.
It means 'cause' in passages such as: "Who would know that cause, apart from the Tathāgata?" and "People gather and consult: 'What is the cause between me and that*?'".
Trong các câu như: “Ai có thể biết được điều đó ngoại trừ Đức Như Lai?” và “Người ta tụ họp lại bàn tán, giữa tôi và người ấy có gì khác biệt?”, từ này được dùng với nghĩa nguyên nhân.
‘‘Addasā maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe.
It means 'moment' in passages such as: "Venerable sir, a certain woman saw me washing a bowl between the joints*.".
Trong các câu như: “Bạch Thế Tôn, một người phụ nữ nào đó đang rửa bát trong khoảng trống giữa hai cây cột”, từ này được dùng với nghĩa khoảnh khắc.
‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte.
It means 'mind' in passages such as: "One in whose mind there are no angers...".
Trong các câu như: “Người mà trong tâm không có sự giận dữ”, từ này được dùng với nghĩa tâm.
‘‘Antarāvosānamāpādī’’tiādīsu vemajjhe.
It means 'middle' in passages such as: "...came to a pause in between.".
Trong các câu như: “Đã đạt đến điểm giữa”, từ này được dùng với nghĩa khoảng giữa.
‘‘Apicāyaṃ tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare.
It means 'interval' in passages such as: "Moreover, this Tapodā river flows between two great hells.".
Trong các câu như: “Và con suối Tapodā này chảy qua khoảng trống giữa hai địa ngục lớn”, từ này được dùng với nghĩa khoảng trống.
Svāyamidha vivare vattati.
Here, it is used in the sense of 'interval'.
Ở đây, từ này được dùng với nghĩa khoảng trống.
Tasmā ukkaṭṭhāya ca setabyassa ca vivareti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: "between Ukkaṭṭhā and Setabyā".
Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là khoảng trống giữa Ukkaṭṭhā và Setabyā.
Antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ.
However, due to its association with the word 'antarā', the accusative case is used.
Và vì từ antarā được sử dụng, nên đã được đặt ở cách công cụ.
Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payuñjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti, ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti.
In such instances, grammarians use only one word 'antarā', as in "He goes between the village and the river," but it must be construed with the second word, otherwise the accusative case would not apply.
Trong những trường hợp như vậy, các nhà ngữ pháp chỉ dùng một từ antarā như trong “đi giữa làng và sông” (antarā gāmañca nadiñca yātīti), từ đó phải được kết hợp với từ thứ hai, nếu không kết hợp thì cách công cụ sẽ không được áp dụng.
Idha pana yojetvā eva vutto.
Here, however, it is stated after being construed.
Tuy nhiên, ở đây nó đã được kết hợp và nói ra như vậy.
Addhānamaggappaṭipanno hotīti addhānasaṅkhātaṃ maggaṃ paṭipanno hoti, dīghamagganti attho.
" Addhānamaggappaṭipanno hoti" means he is following the path, which is called a long journey; that is, a long path.
Addhānamaggappaṭipanno hotī nghĩa là đã đi vào con đường gọi là addhāna, tức là con đường dài.
Kasmā paṭipannoti?
Why was he journeying?
Tại sao lại đi vào?
Taṃ divasaṃ kira bhagavā idaṃ addasa ‘‘mayi taṃ maggaṃ paṭipanne doṇo brāhmaṇo mama padacetiyāni passitvā padānupadiko hutvā mama nisinnaṭṭhānaṃ āgantvā pañhaṃ pucchissati.
It is said that on that day, the Blessed One saw this: "When I have traversed that path, Doṇa the brahmin, seeing my footprint-shrines, will follow my footsteps, come to my sitting place, and ask a question.
Nghe nói, vào ngày đó, Đức Thế Tôn đã thấy điều này: “Khi ta đi trên con đường đó, Bà-la-môn Doṇa sẽ thấy các dấu chân của ta, rồi theo dấu chân đó mà đến nơi ta đang ngồi và hỏi ta một câu hỏi.
Athassāhaṃ ekaṃ saccadhammaṃ desessāmi.
Then I will teach him a certain true Dhamma.
Khi đó, ta sẽ thuyết giảng cho ông ấy một pháp chân thật.
Brāhmaṇo tīṇi sāmaññaphalāni paṭivijjhitvā dvādasapadasahassaparimāṇaṃ doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ vatvā mayi parinibbute sakalajambudīpe uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājessatī’’ti.
The brahmin will penetrate the three fruits of recluseship, utter the praise called 'Doṇa's Roar', consisting of twelve thousand words, and after my Parinibbāna, he will calm the great dispute that arises throughout Jambudīpa and distribute the relics."
Vị Bà-la-môn sẽ chứng đắc ba quả Sa-môn, sau đó sẽ nói lên lời tán thán gọi là Doṇagajjitaṃ với mười hai ngàn từ, và khi ta nhập Niết-bàn, ông ấy sẽ dàn xếp cuộc tranh chấp lớn xảy ra trên khắp Jambudīpa và phân chia xá-lợi.”
Iminā kāraṇena paṭipanno.
For this reason, he was journeying.
Vì lý do này mà Ngài đã đi vào.
Doṇopi sudaṃ brāhmaṇoti doṇo brāhmaṇopi tayo vede paguṇe katvā pañcasate māṇavake sippaṃ vācento taṃdivasaṃ pātova uṭṭhāya sarīrapaṭijagganaṃ katvā satagghanakaṃ nivāsetvā pañcasatagghanakaṃ ekaṃsavaragataṃ katvā āmuttayaññasutto rattavaṭṭikā upāhanā ārohitvā pañcasatamāṇavakaparivāro tameva maggaṃ paṭipajji.
" Doṇopi sudaṃ brāhmaṇo" means that Doṇa the brahmin, having mastered the three Vedas and teaching his craft to five hundred young men, rose early that day, attended to his bodily needs, put on his hundred-fold inner robe, draped his five-hundred-fold upper robe over one shoulder, donned his sacrificial thread, put on his red-banded sandals, and accompanied by five hundred young men, also set out on that same path.
Doṇopi sudaṃ brāhmaṇo nghĩa là Bà-la-môn Doṇa, sau khi thông thạo ba bộ Veda và dạy học cho năm trăm học trò, vào ngày đó, ông đã thức dậy sớm, chăm sóc thân thể, mặc tấm vải giá một trăm đồng, khoác tấm vải giá năm trăm đồng qua một bên vai, thắt sợi chỉ Bà-la-môn, mang dép có dây đỏ, cùng với năm trăm học trò của mình, cũng đi trên con đường đó.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is stated in reference to him.
Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Pādesūti pādehi akkantaṭṭhānesu.
" Pādesu" means in the places pressed by the feet.
Pādesū nghĩa là ở những nơi đã đặt chân.
Cakkānīti lakkhaṇacakkāni.
" Cakkāni" means the wheels, the auspicious marks.
Cakkānī nghĩa là các bánh xe tướng tốt.
Kiṃ pana bhagavato gacchantassa akkantaṭṭhāne padaṃ paññāyatīti?
But does the footprint appear in the place where the Blessed One walks?
Vậy, khi Đức Thế Tôn đi, dấu chân có hiện ra ở những nơi Ngài đặt chân không?
Na paññāyati.
It does not appear.
Không hiện ra.
Sukhumattā mahābalattā mahājanānuggahena ca.
Because of his subtlety, great power, and for the benefit of the general populace.
Vì thân thể vi tế, sức mạnh vĩ đại và vì lợi ích của đại chúng.
Buddhānañhi sukhumacchavitāya akkantaṭṭhānaṃ tūlapicuno patiṭṭhitaṭṭhānaṃ viya hoti, padavaḷañjo na paññāyati.
For Buddhas, due to their subtle skin, the place they step on is like the place where a cotton feather rests; no trace of a footprint appears.
Đối với chư Phật, vì làn da vi tế, nơi đặt chân giống như nơi một nhúm bông rơi xuống, dấu chân không hiện rõ.
Yathā ca balavato vātajavasindhavassa paduminipattepi akkantamattameva hoti, evaṃ mahābalatāya tathāgatena akkantaṭṭhānaṃ akkantamattameva hoti, na tattha padavaḷañjo paññāyati.
And just as a strong wind-swift horse merely steps on a lotus leaf, so too, due to the Tathāgata's great power, the place he steps on is merely stepped on; no trace of a footprint appears there.
Và giống như một con ngựa Sindhu mạnh mẽ và nhanh nhẹn chỉ chạm nhẹ vào lá sen, dấu chân của Đức Như Lai cũng chỉ là một sự chạm nhẹ, dấu chân không hiện rõ ở đó.
Buddhānañca anupadaṃ mahājanakāyo gacchati, tassa satthu padavaḷañjaṃ disvā maddituṃ avisahantassa gamanavicchedo bhaveyya.
Also, a large crowd follows the Buddhas step by step; if they were to see the Teacher's footprints and be unable to bear trampling on them, their journey would be interrupted.
Và một lượng lớn người dân đi theo sau chư Phật, nếu họ thấy dấu chân của Đức Đạo Sư và không thể chịu đựng được việc giẫm lên, thì sự đi lại của họ sẽ bị gián đoạn.
Tasmā akkantaakkantaṭṭhāne yopi padavaḷañjo bhaveyya, so antaradhāyateva.
Therefore, even if there were any trace of a footprint in the places he stepped, it would disappear.
Do đó, ngay cả khi có dấu chân ở những nơi đã đặt chân, chúng cũng sẽ biến mất.
Doṇo pana brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena passi.
But Doṇa the brahmin saw them by means of the Tathāgata's spiritual determination (adhiṭṭhāna).
Tuy nhiên, Bà-la-môn Doṇa đã thấy chúng nhờ sự quyết định (adhiṭṭhāna) của Đức Như Lai.
Bhagavā hi yassa padacetiyaṃ dassetukāmo hoti, taṃ ārabbha ‘‘asuko nāma passatū’’ti adhiṭṭhāti.
For the Blessed One, desiring to show his footprint-shrine to someone, makes a spiritual determination regarding that person: "May so-and-so see it."
Đức Thế Tôn, khi muốn cho ai đó thấy dấu chân của mình, sẽ quyết định rằng: “Người đó hãy thấy!”
Tasmā māgaṇḍiyabrāhmaṇo viya ayampi brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena addasa.
Therefore, this brahmin, like Māgaṇḍiya the brahmin, also saw them by means of the Tathāgata's spiritual determination.
Do đó, vị Bà-la-môn này, giống như Bà-la-môn Māgaṇḍiya, cũng đã thấy chúng nhờ sự quyết định của Đức Như Lai.
Pāsādikanti pasādajanakaṃ.
" Pāsādika" means inspiring confidence.
Pāsādika nghĩa là gây ra sự tịnh tín (pasāda).
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is merely its synonym.
Từ kia là đồng nghĩa của từ này.
Uttamadamathasamathamanuppattanti ettha uttamadamatho nāma arahattamaggo, uttamasamatho nāma arahattamaggasamādhi, tadubhayaṃ pattanti attho.
" Uttamadamathasamathamanuppatta" here means having attained the highest taming and calming; that is, the Arahantship path (ariyamagga) is the highest taming (uttamadamatha), and the Arahantship path concentration (magga-samādhi) is the highest calming (uttamasamatha); he has attained both of these.
Trong câu Uttamadamathasamathamanuppatta, uttamadamathaṃ là A-la-hán đạo, uttamasamathaṃ là định của A-la-hán đạo, ý nghĩa là đã đạt được cả hai điều đó.
Dantanti nibbisevanaṃ.
" Danta" means free from attachment.
Danta nghĩa là đã được thuần hóa.
Guttanti gopitaṃ.
" Gutta" means protected.
Gutta nghĩa là đã được bảo vệ.
Saṃyatindriyanti rakkhitindriyaṃ.
" Saṃyatindriya" means with guarded faculties.
Saṃyatindriya nghĩa là các căn đã được chế ngự.
Nāganti chandādīhi agacchanato, pahīnakilese puna anāgacchanato, āguṃ akaraṇato, balavantaṭṭhenāti catūhi kāraṇehi nāgaṃ.
" Nāga" (elephant) is* for four reasons: because he does not go with desire (chanda) etc., because defilements (kilesa) do not return, because he does not commit evil deeds (āguṃ), and in the sense of being powerful.
Nāga nghĩa là Nāga vì bốn lý do: không đi theo tham ái, v.v., không tái sinh các phiền não đã đoạn trừ, không gây ra tội lỗi, và vì có sức mạnh.
Devo no bhavaṃ bhavissatīti ettha ‘‘devo no bhava’’nti ettāvatāpi pucchā niṭṭhitā bhaveyya, ayaṃ pana brāhmaṇo ‘‘anāgate mahesakkho eko devarājā bhavissatī’’ti anāgatavasena pucchāsabhāgeneva kathento evamāha.
Regarding " Devo no bhavaṃ bhavissatī", the question could have been completed with just " Devo no bhava" ("Are you a deva, sir?"), but this brahmin, speaking in the manner of a future question, saying "a mighty deva-king will appear in the future," thus spoke.
Trong câu Devo no bhavaṃ bhavissatī, câu hỏi có thể đã kết thúc với “Devo no bhavaṃ”, nhưng vị Bà-la-môn này đã nói như vậy khi hỏi về tương lai, nói rằng “trong tương lai sẽ có một vị Thiên vương có uy lực lớn”.
Bhagavāpissa pucchāsabhāgeneva kathento na kho ahaṃ, brāhmaṇa, devo bhavissāmīti āha.
And the Blessed One, speaking in the manner of his question, said: " Na kho ahaṃ, brāhmaṇa, devo bhavissāmī" ("Indeed, brahmin, I will not be a deva").
Đức Thế Tôn cũng trả lời theo cách hỏi của ông ấy, nói: Này Bà-la-môn, ta sẽ không trở thành một vị trời.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Phương pháp này áp dụng cho mọi nơi.
Āsavānanti kāmāsavādīnaṃ catunnaṃ.
" Āsavāna" means the four cankers (āsava) such as the canker of sensuality (kāmāsava).
Āsavāna nghĩa là bốn lậu hoặc như dục lậu (kāmāsava), v.v.
Pahīnāti bodhipallaṅke sabbaññutaññāṇādhigameneva pahīnā.
" Pahīnā" means eradicated at the foot of the Bodhi tree upon the attainment of Omniscience.
Pahīnā nghĩa là đã đoạn trừ ngay tại bồ-đề tòa (bodhipallaṅka) bằng cách chứng đắc tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa).
Anupalitto lokenāti taṇhādiṭṭhilepānaṃ pahīnattā saṅkhāralokena anupalitto.
" Anupalitto lokenā" means undefiled by the world of conditioned phenomena (saṅkhāra-loka) due to the eradication of the defilements of craving and views.
Anupalitto lokenā nghĩa là không bị dính mắc vào thế gian hữu vi (saṅkhāraloka) vì đã đoạn trừ các nhiễm ô tham ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi).
Buddhoti catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddho iti maṃ dhārehi.
" Buddho" means hold me as a Buddha because I have awakened to the Four Noble Truths.
Buddho nghĩa là hãy ghi nhớ ta là Phật (Buddho) vì ta đã giác ngộ bốn chân lý (saccāni).
Yenāti yena āsavena.
" Yenā" means by which canker.
Yenā nghĩa là do lậu hoặc nào.
Devūpapatyassāti devūpapatti assa mayhaṃ bhaveyya.
" Devūpapatyassā" means may a divine rebirth be for me.
Devūpapatyassā nghĩa là sự tái sinh làm thiên nhân sẽ xảy ra cho ta.
Vihaṅgamoti ākāsacaro gandhabbakāyikadevo.
" Vihaṅgamo" means a sky-roaming Gandhabba deva.
Vihaṅgamo nghĩa là một vị trời thuộc thân Gandhabba bay lượn trên không trung.
Viddhastāti vidhamitā.
" Viddhastā" means shattered.
Viddhastā nghĩa là đã bị phá hủy.
Vinaḷīkatāti vigatanaḷā vigatabandhanā katā.
" Vinaḷīkatā" means made free from stalks, made free from fetters.
Vinaḷīkatā nghĩa là đã được làm cho không còn ống, không còn trói buộc.
Vaggūti sundaraṃ.
" Vaggū" means beautiful.
Vaggū nghĩa là đẹp đẽ.
Toyena nupalippatīti udakato ratanamattaṃ accuggamma ṭhitaṃ saraṃ sobhayamānaṃ bhamaragaṇaṃ hāsayamānaṃ toyena na lippati.
" Toyena nupalippatī" means that a lotus, having risen above the water to the extent of a gem, beautifying the pond and delighting swarms of bees, is not stained by water.
Toyena nupalippatī nghĩa là viên ngọc, nổi cao lên khỏi mặt nước, làm đẹp cho hồ, làm vui lòng đàn ong, không bị nước làm dính mắc.
Tasmā buddhosmi brāhmaṇāti desanāpariyosāne tīṇi maggaphalāni pāpuṇitvā dvādasahi padasahassehi doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ kathesi, tathāgate ca parinibbute jambudīpatale uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājesīti.
" Tasmā buddhosmi brāhmaṇā": At the conclusion of the discourse, he attained the three fruits of the path and uttered the praise called 'Doṇa's Roar' with twelve thousand words, and when the Tathāgata had attained Parinibbāna, he calmed the great dispute that arose on the Jambudīpa continent and distributed the relics.
Tasmā buddhosmi brāhmaṇā nghĩa là vào cuối bài thuyết pháp, ông đã chứng đắc ba quả Thánh, nói lên lời tán thán gọi là Doṇagajjitaṃ với mười hai ngàn từ, và khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn, ông đã dàn xếp cuộc tranh chấp lớn xảy ra trên khắp Jambudīpa và phân chia xá-lợi.
37. Sattame nibbānasseva santiketi nibbānasantikeyeva carati.
37. In the seventh*, " Nibbānasseva santike" means he dwells very near to Nibbāna.
37. Trong kinh thứ bảy, nibbānasseva santike nghĩa là sống gần Niết-bàn.
Sīle patiṭṭhitoti pātimokkhasīle patiṭṭhito.
" Sīle patiṭṭhito" means established in the Pātimokkha precepts.
Sīle patiṭṭhito nghĩa là an trú trong giới Pātimokkha.
Evaṃ vihārīti evaṃ viharanto.
" Evaṃ vihārī" means dwelling thus.
Evaṃ vihārī nghĩa là sống như vậy.
Ātāpīti ātāpena vīriyena samannāgato.
Ardent means endowed with ardor, with energy.
Nhiệt tâm (ātāpī) nghĩa là đầy đủ nhiệt tâm, tinh tấn.
Yogakkhemassāti catūhi yogehi khemassa nibbānassa.
For security from bondage means for Nibbāna, which is security from the four bondages (yoga).
Sự an ổn khỏi các ách phược (yogakkhemassā) nghĩa là Niết Bàn an ổn khỏi bốn ách phược.
Pamāde bhayadassivāti pamādaṃ bhayato passanto.
Seeing danger in heedlessness means seeing heedlessness as a danger.
Thấy sự nguy hiểm trong phóng dật (pamāde bhayadassivā) nghĩa là thấy sự phóng dật là nguy hiểm.
38. Aṭṭhame panuṇṇapaccekasaccoti ‘‘idameva dassanaṃ saccaṃ, idameva sacca’’nti evaṃ pāṭiekkaṃ gahitattā paccekasaṅkhātāni diṭṭhisaccāni panuṇṇāni nīhaṭāni pahīnāni assāti panuṇṇapaccekasacco.
38. In the eighth (sutta), with individual truths dispelled means that the individual truths, which are called such because they are grasped individually, such as ‘this view alone is true, this alone is true’, these wrong views are dispelled, removed, abandoned by him, hence panuṇṇapaccekasacco.
38. Trong kinh thứ tám, đã loại bỏ các chân lý riêng lẻ (panuṇṇapaccekasacco) nghĩa là đã loại bỏ, đã đoạn trừ các chân lý về tà kiến được gọi là riêng lẻ (paccekasaṅkhātāni diṭṭhisaccāni), do đã chấp giữ riêng rẽ như thế này: “Chỉ có cái thấy này là chân lý, chỉ có cái này là chân lý.”
Samavayasaṭṭhesanoti ettha avayāti anūnā, saṭṭhāti vissaṭṭhā, sammā avayā saṭṭhā esanā assāti samavayasaṭṭhesano, sammā vissaṭṭhasabbaesanoti attho.
With seeking completely abandoned—here, avayā means complete, saṭṭhā means abandoned. He whose seeking is completely and perfectly abandoned is samavayasaṭṭhesano, which means one whose every seeking is perfectly abandoned.
Người có sự tìm cầu được xả bỏ hoàn toàn (samavayasaṭṭhesano): Ở đây, avayā nghĩa là không thiếu sót, saṭṭhā nghĩa là được xả bỏ. Người có sự tìm cầu được xả bỏ hoàn toàn (sammā avayā saṭṭhā esanā assāti) nghĩa là người đã xả bỏ tất cả sự tìm cầu một cách hoàn toàn.
Patilīnoti nilīno ekībhāvaṃ upagato.
Withdrawn means secluded, having attained oneness.
Ẩn mình (patilīno) nghĩa là ẩn náu, đã đạt đến sự hợp nhất.
Puthusamaṇabrāhmaṇānanti bahūnaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ.
Of many recluses and brahmins means of many recluses and brahmins.
Của nhiều vị Sa-môn và Bà-la-môn (puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ) nghĩa là của nhiều vị Sa-môn và Bà-la-môn.
Ettha ca samaṇāti pabbajjūpagatā, brāhmaṇāti bhovādino.
Here, recluses are those who have gone forth, and brahmins are those who say ‘bho’ (as a form of address).
Ở đây, Sa-môn (samaṇā) là những người đã xuất gia, Bà-la-môn (brāhmaṇā) là những người theo thuyết “Bho”.
Puthupaccekasaccānīti bahūni pāṭekkasaccāni.
Many individual truths means many individual truths.
Nhiều chân lý riêng lẻ (puthupaccekasaccāni) nghĩa là nhiều chân lý riêng rẽ.
Nuṇṇānīti nīhaṭāni.
Dispelled means removed.
Đã loại bỏ (nuṇṇāni) nghĩa là đã loại trừ.
Panuṇṇānīti suṭṭhu nīhaṭāni.
Completely dispelled means thoroughly removed.
Đã loại bỏ hoàn toàn (panuṇṇāni) nghĩa là đã loại trừ một cách triệt để.
Cattānīti vissaṭṭhāni.
Cast off means abandoned.
Đã xả bỏ (cattāni) nghĩa là đã từ bỏ.
Vantānīti vamitāni.
Vomited means disgorged.
Đã nhổ bỏ (vantāni) nghĩa là đã nôn ra.
Muttānīti chinnabandhanāni katāni.
Freed means having severed their bonds.
Đã giải thoát (muttāni) nghĩa là đã cắt đứt các ràng buộc.
Pahīnānīti pajahitāni.
Abandoned means given up.
Đã từ bỏ (pahīnāni) nghĩa là đã đoạn trừ.
Paṭinissaṭṭhānīti yathā na puna cittaṃ ārohanti, evaṃ paṭinissajjitāni.
Relinquished means relinquished in such a way that they do not arise in the mind again.
Đã xả ly (paṭinissaṭṭhāni) nghĩa là đã xả ly đến mức không còn khởi lên trong tâm nữa.
Sabbānevetāni gahitagahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.
All these are synonyms for the state of having relinquished what was grasped.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa của việc xả bỏ những gì đã chấp giữ.
Kāmesanā pahīnā hotīti anāgāmimaggena pahīnā.
The seeking of sensual pleasures is abandoned means abandoned by the Anāgāmi path.
Sự tìm cầu dục lạc đã được đoạn trừ (kāmesanā pahīnā hoti) nghĩa là đã được đoạn trừ bằng đạo Anāgāmī.
Bhavesanā pana arahattamaggena pahīyati.
The seeking of existence is abandoned by the Arahantship path.
Còn sự tìm cầu hữu (bhavesanā) thì được đoạn trừ bằng đạo A-la-hán.
‘‘Brahmacariyaṃ esissāmi gavesissāmī’’ti evaṃ pavattajjhāsayasaṅkhātā brahmacariyesanāpi arahattamaggeneva paṭippassaddhiṃ vūpasamaṃ gacchati.
The seeking of the holy life, which is the aspiration that arises as ‘I shall seek, I shall investigate the holy life’, also ceases and subsides by the Arahantship path.
Sự tìm cầu phạm hạnh (brahmacariyesanā) bao gồm ý muốn “Ta sẽ tìm cầu, sẽ truy tìm phạm hạnh” cũng được an tịnh và lắng xuống bằng đạo A-la-hán.
Diṭṭhibrahmacariyesanā pana sotāpattimaggeneva paṭippasambhatīti veditabbā.
However, the seeking of the holy life based on wrong view subsides by the Sotāpatti path, it should be understood.
Tuy nhiên, sự tìm cầu phạm hạnh theo tà kiến thì được an tịnh bằng đạo Tu-đà-hoàn, điều này nên được hiểu rõ.
Evaṃ kho, bhikkhaveti evaṃ catutthajjhānena passaddhakāyasaṅkhāro vūpasantaassāsapassāso nāma hoti.
Thus, bhikkhus means that one whose bodily formations are tranquilized by the fourth jhāna, whose in-breaths and out-breaths have subsided, is called such.
Này các Tỳ-khưu, như thế này (evaṃ kho, bhikkhave) nghĩa là như thế này, hành thân đã được an tịnh bởi Tứ thiền, hơi thở ra vào đã lắng xuống.
Asmimānoti asmīti uppajjanako navavidhamāno.
The conceit ‘I am’ means the nine-fold conceit that arises as ‘I am’.
Mạn “Tôi là” (asmimāno) là chín loại mạn khởi lên với ý niệm “Tôi là”.
Gāthāsu kāmesanā bhavesanāti etā dve esanā, brahmacariyesanā sahāti tāhiyeva saha brahmacariyesanāti tissopi etā.
In the verses, the seeking of sensual pleasures, the seeking of existence are these two seekings, and the seeking of the holy life together means the seeking of the holy life along with those (two), making all three.
Trong các bài kệ, sự tìm cầu dục lạc, sự tìm cầu hữu (kāmesanā bhavesanā) là hai sự tìm cầu này, sự tìm cầu phạm hạnh cùng với (brahmacariyesanā sahā) nghĩa là ba sự tìm cầu này cùng với sự tìm cầu phạm hạnh.
Idha ṭhatvā esanā paṭinissaṭṭhāti iminā padena saddhiṃ yojanā kātabbā.
Here, it should be connected with the phrase seeking is relinquished.
Ở đây, nên kết hợp với cụm từ sự tìm cầu đã được xả ly (esanā paṭinissaṭṭhā).
Iti saccaparāmāso, diṭṭhiṭṭhānā samussayāti ‘‘iti saccaṃ iti sacca’’nti gahaṇaparāmāso ca diṭṭhisaṅkhātāyeva diṭṭhiṭṭhānā ca ye samussitattā uggantvā ṭhitattā samussayāti vuccanti, te sabbepi.
Thus, the grasping of truth, the accumulations of wrong views means the grasping and clinging to ‘this is truth, this is truth’, and also the accumulations of wrong views, which are called samussayā because they are elevated and stand out, all of them.
Như vậy, sự chấp thủ chân lý, các đống tà kiến (iti saccaparāmāso, diṭṭhiṭṭhānā samussayā) nghĩa là sự chấp thủ “chân lý này, chân lý này” và các đống tà kiến, tức là các tà kiến được gọi là samussayā vì chúng đã trồi lên, đã đứng vững, tất cả những điều đó.
Idha ṭhatvā diṭṭhiṭṭhānā samūhatāti iminā padena saddhiṃ yojanā kātabbā.
Here, it should be connected with the phrase the accumulations of wrong views are uprooted.
Ở đây, nên kết hợp với cụm từ các đống tà kiến đã được nhổ bỏ (diṭṭhiṭṭhānā samūhatā).
Kassa pana etā esanā paṭinissaṭṭhā, ete ca diṭṭhiṭṭhānā samūhatāti?
For whom, however, are these seekings relinquished, and these accumulations of wrong views uprooted?
Nhưng đối với ai mà những sự tìm cầu này đã được xả ly, và những đống tà kiến này đã được nhổ bỏ?
Sabbarāgavirattassa taṇhākkhayavimuttino.
For one who is dispassionate towards all passions, liberated by the destruction of craving.
Đối với người đã ly tham tất cả dục, đã giải thoát do diệt trừ ái.
Yo hi sabbarāgehipi viratto, taṇhākkhaye ca nibbāne pavattāya arahattaphalavimuttiyā samannāgato, etassa esanā paṭinissaṭṭhā, diṭṭhiṭṭhānā ca samūhatā.
Indeed, for one who is dispassionate towards all passions, and endowed with the liberation of Arahantship that arises from Nibbāna, the destruction of craving—for such a one, seekings are relinquished, and accumulations of wrong views are uprooted.
Quả thật, người đã ly tham tất cả dục, và đã thành tựu sự giải thoát quả A-la-hán phát sinh do diệt trừ ái, đối với người ấy, các sự tìm cầu đã được xả ly, và các đống tà kiến đã được nhổ bỏ.
Sa ve santoti so evarūpo kilesasantatāya santo.
That tranquil one means such a person is tranquil due to the tranquility of defilements.
Quả thật, vị ấy là bậc hiền thiện (sa ve santo) nghĩa là vị ấy là bậc hiền thiện do sự an tịnh của các phiền não.
Passaddhoti dvīhi kāyacittapassaddhīhi passaddho.
Calm means calm through the two tranquillities of body and mind.
Đã an tịnh (passaddho) nghĩa là đã an tịnh bởi hai sự an tịnh về thân và tâm.
Aparājitoti sabbakilese jinitvā ṭhitattā kenaci aparājito.
Aparājito (Unconquered) means that, having conquered all defilements, he stands unconquered by anyone.
Bất bại (aparājito) nghĩa là không bị ai đánh bại, vì đã chiến thắng tất cả phiền não.
Mānābhisamayāti mānassa pahānābhisamayena.
Mānābhisamayā (by the comprehension of abandoning conceit) means by the comprehension of abandoning conceit.
Do chứng ngộ sự đoạn trừ mạn (mānābhisamayā) nghĩa là do chứng ngộ sự đoạn trừ mạn.
Buddhoti cattāri saccāni bujjhitvā ṭhito.
Buddho (Enlightened One) means that, having understood the Four Noble Truths, he stands.
Phật (buddho) nghĩa là bậc đã giác ngộ Tứ Thánh Đế.
Iti imasmiṃ suttepi gāthāsupi khīṇāsavova kathitoti.
Thus, in this Sutta and in the verses, it is taught that it is indeed an Arahant.
Như vậy, trong kinh này và trong các bài kệ cũng đều nói về bậc A-la-hán.
39. Navame saṅghātaṃ āpajjantīti vadhaṃ maraṇaṃ āpajjanti.
39. In the ninth (sutta), saṅghātaṃ āpajjantī (they meet with destruction) means they meet with slaughter and death.
39. Trong kinh thứ chín, họ rơi vào sự hủy diệt (saṅghātaṃ āpajjanti) nghĩa là họ rơi vào sự giết hại, sự chết chóc.
Niccadānanti salākabhattaṃ.
Niccadānaṃ (constant giving) means ticket-food.
Bố thí thường xuyên (niccadānaṃ) là bữa ăn theo phiếu.
Anukulayaññanti amhākaṃ pitūhi pitāmahehi dinnattā evaṃ kulānukulavasena yajitabbaṃ, dātabbanti attho.
Anukulayaññaṃ (a traditional sacrifice) means that it should be sacrificed and given in this manner, in accordance with the family tradition, because it was given by our fathers and grandfathers.
Lễ tế theo truyền thống gia đình (anukulayaññaṃ) nghĩa là lễ tế này nên được thực hiện, nên được bố thí theo truyền thống gia đình, vì đã được cha ông chúng ta thực hiện.
Assamedhantiādīsu assamettha medhantīti assamedho, dvīhi pariyaññehi yajitabbassa ekavīsatiyūpassa ṭhapetvā bhūmiñca purise ca avasesasabbavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
In Assamedha (horse sacrifice) and so on, assa (horses) are medhanti (sacrificed) here, hence assamedho. This is a term for a sacrifice that is to be performed with two pariyañña (types of offerings), with twenty-one sacrificial posts, and with all wealth and gifts except for land and people.
Trong các từ lễ tế ngựa (assamedha) v.v... Assamedha là nơi người ta giết ngựa (assamettha medhantīti), đây là tên gọi của một lễ tế có hai lần hiến cúng, có hai mươi mốt trụ tế, và có vật cúng dường là tất cả tài sản còn lại ngoại trừ đất đai và con người.
Purisamettha medhantīti purisamedho, catūhi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
Purisa (men) are medhanti (sacrificed) here, hence purisamedho. This is a term for a sacrifice that is to be performed with four pariyañña, with the wealth and gifts mentioned in the assamedha, including land.
Lễ tế người (purisamedho) là nơi người ta giết người (purisamettha medhantīti), đây là tên gọi của một lễ tế có bốn lần hiến cúng, và có vật cúng dường là tài sản đã nói trong lễ tế ngựa cùng với đất đai.
Sammamettha pāsantīti sammāpāso, divase divase sammaṃ khipitvā tassa patitokāse vediṃ katvā saṃhārimehi yūpādīhi sarassatinadiyā nimuggokāsato pabhuti paṭilomaṃ gacchantena yajitabbassa sabbayāgassetaṃ adhivacanaṃ.
Samma (stakes) are pāsanti (thrown) here, hence sammāpāso. This is a term for a sacrifice of all kinds that is to be performed daily by throwing stakes, making an altar at the place where they fall, and proceeding upstream from the place where the Sarasvati River submerges, with movable sacrificial posts and so on.
Sammāpāso là nơi người ta ném mũi tên một cách đúng đắn (sammamettha pāsantīti), đây là tên gọi của tất cả các lễ tế phải được thực hiện bằng cách ném mũi tên mỗi ngày, sau đó xây một bệ thờ tại chỗ mũi tên rơi, và tiến hành ngược dòng sông Sarasvatī từ nơi chìm xuống, với các trụ tế di động.
Vājamettha pivantīti vājapeyyaṃ, ekena pariyaññena sattarasahi pasūhi yajitabbassa beluvayūpassa sattarasakadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
Vāja (strength-giving drink) is peyyaṃ (drunk) here, hence vājapeyyaṃ. This is a term for a sacrifice that is to be performed with one pariyañña, with seventeen animals, and with a beluva sacrificial post and seventeen gifts.
Vājapeyya là nơi người ta uống Vajam (Vājamettha pivantīti), đây là tên gọi của một lễ tế có một lần hiến cúng, mười bảy con vật, một trụ tế bằng cây beluva, và mười bảy vật cúng dường.
Natthi ettha aggaḷāti niraggaḷo.
There is no aggaḷā (bolt) here, hence niraggaḷo (unbarred).
Không có chốt cửa (niraggaḷo) nghĩa là không có chốt cửa.
Navahi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā purisehi ca assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa sabbamedhapariyāyanāmassa assamedhavikappassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a term for a variation of the assamedha which is called sabbamedhapariyāya (all-encompassing sacrifice), to be performed with nine pariyañña, with the wealth and gifts mentioned in the assamedha, including land and people.
Đây là tên gọi của một biến thể của lễ tế ngựa, một tên gọi chung cho tất cả các loại lễ tế, có chín lần hiến cúng, và có vật cúng dường là tài sản đã nói trong lễ tế ngựa cùng với đất đai và con người.
Mahārambhāti mahākiccā mahākaraṇīyā.
Mahārambhā (great undertakings) means great tasks, great duties.
Đại khởi sự (mahārambhā) nghĩa là công việc lớn, việc cần làm lớn.
Apica pāṇātipātasamārambhassa mahantatāyapi mahārambhāyeva.
Moreover, they are also "great undertakings" due to the greatness of the undertaking of killing living beings.
Hơn nữa, chúng cũng là đại khởi sự do sự lớn lao của hành động sát sinh.
Na te honti mahapphalāti ettha niravasesatthe sāvasesarūpanaṃ kataṃ.
In na te honti mahapphalā (they are not of great fruit), a representation of incompleteness is made in the sense of entirety.
Trong cụm từ Chúng không mang lại quả lớn (na te honti mahapphalā), sự mô tả đã được thực hiện với ý nghĩa không còn sót lại.
Tasmā iṭṭhaphalena nipphalāva hontīti attho.
Therefore, the meaning is that they are fruitless with respect to the desired result.
Do đó, nghĩa là chúng hoàn toàn không có quả mong muốn.
Idañca pāṇātipātasamārambhameva sandhāya vuttaṃ.
And this is said with reference to the undertaking of killing living beings itself.
Điều này được nói đến chỉ liên quan đến hành động sát sinh.
Yaṃ pana tattha antarantarā dānaṃ diyyati, taṃ iminā samārambhena upahatattā mahapphalaṃ na hoti, mandaphalaṃ hotīti attho.
As for the giving that is done occasionally within it, the meaning is that, being corrupted by this undertaking, it does not yield great fruit, but rather little fruit.
Còn những sự bố thí được thực hiện xen kẽ trong đó, vì bị hủy hoại bởi hành động này, nên không mang lại quả lớn, mà chỉ mang lại quả nhỏ.
Haññareti haññanti.
Haññare means they are killed.
Bị giết hại (haññare) nghĩa là bị giết hại.
Yajanti anukulaṃ sadāti ye aññe anukulaṃ yajanti, pubbapurisehi yiṭṭhattā pacchimapurisāpi yajantīti attho.
Yajanti anukulaṃ sadā (they always sacrifice traditionally) means that those others who sacrifice traditionally, because it was sacrificed by their ancestors, the later generations also sacrifice.
Luôn tế lễ theo truyền thống gia đình (yajanti anukulaṃ sadā) nghĩa là những người khác tế lễ theo truyền thống gia đình, tức là vì tổ tiên đã tế lễ, nên con cháu cũng tế lễ.
Seyyo hotīti visesova hoti.
Seyyo hoti (it is better) means it is indeed excellent.
Tốt đẹp hơn (seyyo hoti) nghĩa là có sự đặc biệt.
Na pāpiyoti pāpaṃ kiñci na hoti.
Na pāpiyo (not worse) means there is nothing evil.
Không xấu hơn (na pāpiyo) nghĩa là không có điều xấu nào.
40. Dasame abhisaṅkhatanti rāsikataṃ.
40. In the tenth (sutta), abhisaṅkhataṃ (prepared) means accumulated.
40. Trong kinh thứ mười, đã tích lũy (abhisaṅkhataṃ) nghĩa là đã chất đống.
Nirārambhanti pāṇasamārambharahitaṃ.
Nirārambhaṃ (without undertaking) means free from the undertaking of killing living beings.
Không có sự khởi sự (nirārambhaṃ) nghĩa là không có sự khởi sự sát sinh.
Yaññanti deyyadhammaṃ.
Yaññaṃ (sacrifice) means a gift.
Lễ tế (yaññaṃ) nghĩa là vật cúng dường.
Tañhi yajitabbattā yaññanti vuccati.
For it is called yañña because it is to be sacrificed.
Thật vậy, nó được gọi là lễ tế vì nó được cúng dường.
Kālenāti yuttappattakālena.
Kālena (in due time) means at the appropriate and suitable time.
Đúng lúc (kālenā) nghĩa là vào thời điểm thích hợp.
Upasaṃyantīti upagacchanti.
Upasaṃyantī (they approach) means they go to.
Họ đến gần (upasaṃyanti) nghĩa là họ đi đến.
Kulaṃ gatinti vaṭṭakulañceva vaṭṭagatiñca atikkantā.
Kulaṃ gatiṃ (family and destiny) means having transcended the cycle of existence and the destiny of existence.
Đã vượt qua dòng luân hồi và sự tái sinh (kulaṃ gatiṃ) nghĩa là đã vượt qua dòng luân hồi và sự tái sinh.
Yaññassa kovidāti catubhūmakayaññe kusalā.
Yaññassa kovidā (skilled in sacrifice) means skilled in the fourfold sacrifice.
Thông thạo về lễ tế (yaññassa kovidā) nghĩa là khéo léo trong lễ tế bốn tầng.
Yaññeti pakatidāne.
Yaññe (in sacrifice) means in ordinary giving.
Trong lễ tế (yaññe) nghĩa là trong việc bố thí thông thường.
Saddheti matakadāne.
Saddhe (in a memorial offering) means in giving for the deceased.
Trong lễ cúng dường cho người chết (saddhe) nghĩa là trong lễ cúng dường cho người đã mất.
Habyaṃ katvāti hunitabbaṃ deyyadhammaṃ upakappetvā.
Habyaṃ katvā (having prepared an offering) means having prepared a gift to be offered.
Đã chuẩn bị vật cúng dường (habyaṃ katvā) nghĩa là đã chuẩn bị vật cúng dường, vật bố thí.
Sukhette brahmacārisūti brahmacārisaṅkhāte sukhettamhīti attho.
Sukhette brahmacārisu (in the good field of brahmacārīs) means in the good field, that is, among those who lead the holy life.
Trong ruộng phước tốt lành là các bậc phạm hạnh (sukhette brahmacārisu) nghĩa là trong ruộng phước tốt lành được gọi là các bậc phạm hạnh.
Suppattanti suṭṭhu pattaṃ.
Suppattaṃ (well-received) means excellently received.
Đã được nhận tốt đẹp (suppattaṃ) nghĩa là đã được nhận một cách tốt đẹp.
Dakkhiṇeyyesu yaṃ katanti yaṃ dakkhiṇāya anucchavikesu upakappitaṃ, taṃ suhutaṃ suyiṭṭhaṃ suppattanti attho.
Dakkhiṇeyyesu yaṃ kataṃ (what is done for those worthy of gifts) means what is prepared for those worthy of gifts is well-offered, well-sacrificed, and well-received.
Những gì đã được làm cho những người xứng đáng nhận lễ vật (dakkhiṇeyyesu yaṃ kataṃ) nghĩa là những gì đã được chuẩn bị cho những người xứng đáng nhận lễ vật, điều đó là đã được cúng dường tốt đẹp, đã được tế lễ tốt đẹp, đã được nhận tốt đẹp.
Saddhoti buddhadhammasaṅghaguṇānaṃ saddahanatāya saddho.
Saddho (faithful) means faithful due to believing in the virtues of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha.
Có đức tin (saddho) nghĩa là có đức tin vào các đức tính của Phật, Pháp, Tăng.
Muttena cetasāti vissaṭṭhena cittena.
‘With a mind set free’ means with a released mind.
Với tâm giải thoát (Muttena cetasā) nghĩa là với tâm buông xả.
Imināssa muttacāgaṃ dīpetīti.
By this, he indicates his relinquishment of freedom.
Bằng cách này, sự bố thí đã được giải thoát của người ấy được hiển lộ.
41. Pañcamassa paṭhame ñāṇadassanappaṭilābhāyāti dibbacakkhuñāṇadassanassa paṭilābhāya.
In the first (discourse) of the fifth (chapter), ‘for the acquisition of insight and vision’ means for the acquisition of the divine-eye knowledge and vision.
41. Trong* thứ năm,* thứ nhất, để chứng đắc tri kiến (ñāṇadassanappaṭilābhāya) nghĩa là để chứng đắc tri kiến thiên nhãn.
Divāsaññaṃ adhiṭṭhātīti divāti evaṃ saññaṃ adhiṭṭhāti.
‘He resolves on the perception of day’ means he resolves on the perception that it is day.
Kiên định về tưởng ban ngày (Divāsaññaṃ adhiṭṭhātī) nghĩa là kiên định tưởng rằng là ban ngày như vậy.
Yathā divā tathā rattinti yathā divā ālokasaññā manasi katā, tatheva taṃ rattimpi manasi karoti.
‘As by day, so by night’ means just as the perception of light is kept in mind by day, so he keeps it in mind at night also.
Như ban ngày, như ban đêm (Yathā divā tathā rattiṃ) nghĩa là như tưởng ánh sáng được tác ý vào ban ngày, cũng vậy, tác ý điều đó vào ban đêm.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second phrase.
Trong câu thứ hai cũng vậy.
Sappabhāsanti dibbacakkhuñāṇobhāsena sahobhāsaṃ.
‘With radiance’ means with radiance accompanied by the light of divine-eye knowledge.
Có ánh sáng (Sappabhāsaṃ) nghĩa là có ánh sáng cùng với ánh sáng của thiên nhãn.
Kiñcāpi ālokasadisaṃ kataṃ, attho panettha na evaṃ sallakkhetabbo.
Even though it is compared to light, the meaning here should not be understood in that way.
Mặc dù được ví như ánh sáng, nhưng ý nghĩa ở đây không nên hiểu như vậy.
Dibbacakkhuñāṇāloko hi idhādhippeto.
The light of divine-eye knowledge is intended here.
Vì ánh sáng của thiên nhãn được đề cập ở đây.
Viditāti pākaṭā hutvā.
‘Known’ means having become manifest.
Đã biết rõ (Viditā) nghĩa là đã trở nên rõ ràng.
Kathaṃ pana vedanā viditā uppajjanti, viditā abbhatthaṃ gacchantīti?
But how do feelings arise known, and how do they cease known?
Vậy thì, cảm thọ khởi lên như thế nào là đã biết rõ, và cảm thọ diệt đi như thế nào là đã biết rõ?
Idha bhikkhu vatthuṃ pariggaṇhāti, ārammaṇaṃ pariggaṇhāti.
Here, the bhikkhu comprehends the basis; he comprehends the object.
Ở đây, vị tỳ khưu nắm giữ đối tượng, nắm giữ cảnh giới.
Tassa pariggahitavatthārammaṇatāya tā vedanā ‘‘evaṃ uppajjitvā evaṃ ṭhatvā evaṃ nirujjhantī’’ti viditā uppajjanti, viditā tiṭṭhanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti nāma.
Due to his comprehending the basis and object, those feelings, ‘having arisen thus, having remained thus, having ceased thus,’ arise known, remain known, and cease known.
Do sự nắm giữ đối tượng và cảnh giới đó, những cảm thọ ấy khởi lên như đã biết rõ rằng “chúng khởi lên như thế này, tồn tại như thế này, và diệt đi như thế này”, chúng tồn tại như đã biết rõ, chúng diệt đi như đã biết rõ.
Saññāvitakkesupi eseva nayo.
The same method applies to perceptions and thoughts.
Đối với tưởng và tầm (saññāvitakkesu) cũng vậy.
Udayabbayānupassīti udayañca vayañca passanto.
‘Observing rise and fall’ means seeing both rise and fall.
Quán sự sinh diệt (Udayabbayānupassī) nghĩa là thấy sự sinh và sự diệt.
Iti rūpanti evaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ na ito paraṃ rūpaṃ atthīti.
‘Thus is form’ means such is form, this much is form, there is no form beyond this.
Như vậy là sắc (Iti rūpaṃ) nghĩa là sắc như thế này, chỉ có bấy nhiêu sắc, không có sắc nào khác ngoài cái này.
Iti rūpassa samudayoti evaṃ rūpassa uppādo.
‘Thus is the origin of form’ means thus is the arising of form.
Như vậy là sự tập khởi của sắc (Iti rūpassa samudayo) nghĩa là sự sinh khởi của sắc như vậy.
Atthaṅgamoti pana bhedo adhippeto.
However, ‘cessation’ means disintegration.
Còn sự diệt tận (atthaṅgamo) thì được hiểu là sự phân rã.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and so on.
Đối với cảm thọ và các pháp khác (vedanādīsu) cũng vậy.
Idañca pana metaṃ, bhikkhave, sandhāya bhāsitanti, bhikkhave, yaṃ mayā etaṃ puṇṇakapañhe ‘‘saṅkhāya lokasmi’’ntiādi bhāsitaṃ, taṃ idaṃ phalasamāpattiṃ sandhāya bhāsitanti attho.
‘And this, bhikkhus, I have spoken with reference to’ means, bhikkhus, what I have spoken in the Punṇaka’s Question, starting with ‘having reckoned in the world’ (saṅkhāya lokasmiṃ), that I have spoken with reference to the attainment of fruition. This is the meaning.
Này các tỳ khưu, điều này đã được Ta nói đến với ý nghĩa này (Idañca pana metaṃ, bhikkhave, sandhāya bhāsitaṃ) nghĩa là, này các tỳ khưu, điều Ta đã nói trong câu hỏi của Puṇṇaka: “Với sự hiểu biết về thế gian” và vân vân, điều đó đã được nói đến với ý nghĩa của sự chứng đắc quả.
Tattha saṅkhāyāti ñāṇena jānitvā.
There, ‘having reckoned’ means having known by knowledge.
Trong đó, với sự hiểu biết (saṅkhāyā) nghĩa là đã biết bằng trí tuệ.
Lokasminti sattaloke.
‘In the world’ means in the world of beings.
Trong thế gian (lokasmiṃ) nghĩa là trong thế gian hữu tình.
Paroparānīti uccāvacāni uttamādhamāni.
‘Higher and lower’ means various, superior and inferior.
Cao thấp (paroparāni) nghĩa là cao thấp, tốt xấu.
Iñjitanti calitaṃ.
‘Stirring’ means agitated.
Sự lay động (iñjitaṃ) nghĩa là sự chuyển động.
Natthi kuhiñci loketi lokasmiṃ katthaci ekakkhandhepi ekāyatanepi ekadhātuyāpi ekārammaṇepi natthi.
‘Nowhere in the world’ means it exists nowhere in the world, not even in a single aggregate, a single sense-base, a single element, or a single object.
Không có ở bất cứ nơi nào trong thế gian (Natthi kuhiñci loke) nghĩa là không có ở bất cứ nơi nào trong thế gian, dù là một uẩn, một xứ, một giới, hay một cảnh.
Santoti paccanīkakilesavūpasamena santo.
‘Peaceful’ means peaceful through the subsidence of opposing defilements.
An tịnh (Santo) nghĩa là an tịnh do sự lắng dịu các phiền não đối nghịch.
Vidhūmoti kodhadhūmena vigatadhūmo.
‘Smokeless’ means free from the smoke of anger.
Không có khói (Vidhūmo) nghĩa là không có khói của sân hận.
Evamettha suttante maggekaggatampi kathetvā gāthāya phalasamāpattiyeva kathitāti.
Thus, in this Sutta, even the one-pointedness of the path is spoken of, but in the verse, only the attainment of fruition is spoken of.
Như vậy, trong kinh này, sự nhất tâm trên đạo đã được nói đến, và trong bài kệ thì chỉ nói đến sự chứng đắc quả.
42. Dutiye yo ca tesaṃ tattha tattha, jānāti anudhammatanti yo etesaṃ pañhānaṃ tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne byākaraṇaṃ jānāti.
In the second (discourse), ‘he who knows them truly in each case’ means he who knows the answer to these questions in each respective place.
42. Trong* thứ hai, người nào hiểu rõ về các pháp ở từng nơi đó (yo ca tesaṃ tattha tattha, jānāti anudhammataṃ) nghĩa là người nào hiểu rõ về sự giải đáp các câu hỏi ở từng nơi đó.
Catupañhassa kusalo, āhu bhikkhuṃ tathāvidhanti tathāvidhaṃ bhikkhuṃ tesu catūsu pañhesu kusaloti evaṃ vadanti.
‘Skilled in the four questions, such a bhikkhu they call’ means they call such a bhikkhu skilled in those four questions.
Người thiện xảo trong bốn câu hỏi, được gọi là tỳ khưu như vậy (Catupañhassa kusalo, āhu bhikkhuṃ tathāvidhaṃ) nghĩa là họ nói rằng vị tỳ khưu như vậy là thiện xảo trong bốn câu hỏi đó.
Durāsado duppasahoti parehi ghaṭṭetuṃ vā abhibhavituṃ vā na sakkā.
‘Difficult to approach, difficult to overcome’ means it is not possible for others to challenge or defeat him.
Khó tiếp cận, khó vượt qua (Durāsado duppasaho) nghĩa là không thể va chạm hay chế ngự bởi người khác.
Gambhīroti sattasīdantaramahāsamuddo viya gambhīro.
‘Profound’ means profound like the great ocean with its seven-sediment depths.
Sâu xa (Gambhīro) nghĩa là sâu xa như đại dương mênh mông có bảy tầng.
Duppadhaṃsiyoti dummocāpayo, gahitaggahaṇaṃ vissajjāpetuṃ na sakkāti attho.
‘Difficult to assail’ means difficult to liberate; it means it is not possible to make him give up what he has grasped.
Không thể bị đánh đổ (Duppadhaṃsiyo) nghĩa là khó bị lay chuyển, khó bị buông bỏ, ý nói không thể khiến người ấy từ bỏ điều đã nắm giữ.
Atthe anatthe cāti vaḍḍhiyañca avaḍḍhiyañca.
‘In what is beneficial and what is not’ means in growth and non-growth.
Trong lợi và bất lợi (Atthe anatthe cā) nghĩa là trong sự tăng trưởng và sự không tăng trưởng.
Atthābhisamayāti atthasamāgamena.
‘By the understanding of meaning’ means by the coming together of meaning.
Do sự thấu hiểu ý nghĩa (Atthābhisamayā) nghĩa là do sự thành tựu ý nghĩa.
Dhīro paṇḍitoti pavuccatīti dhitisampanno puggalo ‘‘paṇḍito aya’’nti evaṃ pavuccati.
‘The wise one is called a paṇḍita’ means a person endowed with resolution is thus called ‘a paṇḍita’.
Người trí tuệ, được gọi là bậc hiền trí (Dhīro paṇḍitoti pavuccatī) nghĩa là người có trí tuệ được gọi là “bậc hiền trí”.
45. Pañcame yatthāti cakkavāḷalokassa ekokāse bhummaṃ.
In the fifth (discourse), ‘where’ means the ground in one place of the cakkavāḷa (world-sphere) world.
45. Trong* thứ năm, nơi nào (yatthā) nghĩa là mặt đất ở một khu vực của thế giới luân hồi.
Na cavati na upapajjatīti idaṃ aparāparaṃ cutipaṭisandhivasena gahitaṃ.
‘Does not pass away, does not re-arise’ refers to being caught in this succession of passing away and re-arising.
Không chết đi, không tái sinh (Na cavati na upapajjatī) điều này được hiểu theo nghĩa luân hồi chết đi và tái sinh.
Gamanenāti padagamanena.
‘By going’ means by step-by-step going.
Bằng sự đi (Gamanenā) nghĩa là bằng sự đi bộ.
Lokassa antanti satthā saṅkhāralokassa antaṃ sandhāya vadati.
‘The end of the world’ means the Teacher speaks with reference to the end of the world of formations.
Tận cùng của thế gian (Lokassa antaṃ) nghĩa là Đức Phật nói về tận cùng của thế giới các hành (saṅkhāra-loka).
Ñāteyyantiādīsu ñātabbaṃ daṭṭhabbaṃ pattabbanti attho.
In phrases like ‘to be known,’ it means to be known, to be seen, to be attained.
Trong các từ cần biết (ñāteyyaṃ) và vân vân, nghĩa là cần biết, cần thấy, cần đạt được.
Iti devaputtena cakkavāḷalokassa anto pucchito, satthārā saṅkhāralokassa kathito.
Thus, the end of the cakkavāḷa world was asked by the devaputta, and the end of the world of formations was spoken of by the Teacher.
Như vậy, vị thiên tử đã hỏi về tận cùng của thế giới luân hồi, Đức Phật đã nói về tận cùng của thế giới các hành.
So pana ‘‘attano pañhena saddhiṃ satthu byākaraṇaṃ sametī’’ti saññāya sampahaṃsanto acchariyantiādimāha.
Thinking, ‘the Teacher’s answer accords with my question,’ he, delighting, spoke the words ‘Amazing!’ and so on.
Vị ấy, nhận thấy rằng lời giải đáp của Đức Phật phù hợp với câu hỏi của mình, đã vui mừng nói: Thật kỳ diệu! (acchariyaṃ) và vân vân.
Daḷhadhammāti daḷhadhanu uttamappamāṇena dhanunā samannāgato.
‘A strong archer’ means one endowed with a strong bow, a bow of excellent measure.
Có cung mạnh (Daḷhadhammā) nghĩa là có cung mạnh, có cung với kích thước tối ưu.
Dhanuggahoti dhanuācariyo.
‘Archer’ means a master of archery.
Người bắn cung (Dhanuggaho) nghĩa là bậc thầy về cung.
Sikkhitoti dvādasa vassāni dhanusippaṃ sikkhito.
‘Trained’ means trained in the art of archery for twelve years.
Đã được huấn luyện (Sikkhito) nghĩa là đã học nghệ thuật bắn cung trong mười hai năm.
Katahatthoti usabhappamāṇepi vālaggaṃ vijjhituṃ samatthabhāvena katahattho.
‘Practiced hand’ means one whose hand is practiced to the extent of being able to shoot even the tip of a cow's hair.
Đã thành thạo (Katahattho) nghĩa là đã thành thạo, có khả năng bắn trúng đầu sợi lông ngay cả ở khoảng cách của một con bò đực.
Katūpāsanoti katasarakkhepo dassitasippo.
‘Practiced in the use of weapons’ means one who has displayed his skill in shooting arrows.
Đã thực hành bắn (Katūpāsano) nghĩa là đã thực hành bắn tên, đã thể hiện kỹ năng.
Asanenāti kaṇḍena.
‘With an arrow’ means with a dart.
Bằng mũi tên (Asanenā) nghĩa là bằng mũi tên.
Atipāteyyāti atikkameyya.
‘Would pass beyond’ means would transcend.
Vượt qua (Atipāteyyā) nghĩa là vượt qua.
Yāvatā so tālacchādiṃ atikkameyya, tāvatā kālena ekaṃ cakkavāḷaṃ atikkamāmīti attano javasampattiṃ dasseti.
He shows his swiftness, saying, “I can traverse one world-system in the time it takes for him to pass beyond a palm tree.”
Vị ấy thể hiện tốc độ của mình bằng cách nói rằng: "Trong khoảng thời gian mà vị ấy có thể vượt qua một cây thốt nốt, tôi có thể vượt qua một thế giới luân hồi."
Puratthimā samuddā pacchimoti yathā puratthimā samuddā pacchimasamuddo dūre, evaṃ me dūre padavītihāro ahosīti vadati.
‘From the eastern ocean to the western’ means, he says, “My traversing of steps was as far as the western ocean is from the eastern ocean.”
Từ biển đông đến biển tây (Puratthimā samuddā pacchimo) nghĩa là vị ấy nói: "Như biển tây xa xôi từ biển đông, sự đi lại của tôi cũng xa xôi như vậy."
So kira pācīnacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhito pādaṃ pasāretvā pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ atikkamati, puna dutiyapādaṃ pasāretvā paracakkavāḷamukhavaṭṭiṃ atikkamati.
He, standing on the rim of the eastern world-system, extends one foot and crosses the rim of the western world-system; then he extends his second foot and crosses the rim of another world-system.
Vị ấy đứng ở rìa phía đông của thế giới luân hồi, duỗi một chân và vượt qua rìa phía tây của thế giới luân hồi; sau đó, duỗi chân thứ hai và vượt qua rìa của thế giới luân hồi tiếp theo.
Icchāgatanti icchā eva.
‘The coming of desire’ means just desire.
Sự mong muốn (Icchāgataṃ) nghĩa là chỉ là sự mong muốn.
Aññatrevāti nippapañcataṃ dasseti.
‘Apart from that’ indicates the state of being free from proliferation.
Chỉ ở một nơi khác (Aññatrevā) điều này cho thấy sự không đa dạng.
Bhikkhācārakāle kiresa nāgalatādantakaṭṭhaṃ khāditvā anotatte mukhaṃ dhovitvā kāle sampatte uttarakurumhi piṇḍāya caritvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ nisinno bhattakiccaṃ karoti, tattha muhuttaṃ vissamitvā puna javati.
It seems that during his alms round, he would chew a tooth-stick of nāgalatā creeper, wash his mouth in the Anotatta Lake, then, when the time came, go for alms in Uttarakuru, and sitting on the rim of a world-system, he would partake of his meal, resting there for a moment before continuing his journey.
Nghe nói, vào thời đi khất thực, vị ấy nhai cây xỉa răng nāgalatā, rửa mặt ở Anotatta, đi khất thực ở Uttarakuru khi đến giờ, rồi ngồi ở rìa thế giới luân hồi để dùng bữa, nghỉ ngơi một lát rồi lại đi tiếp.
Vassasatāyukoti tadā dīghāyukakālo hoti, ayaṃ pana vassasatāvasiṭṭhe āyumhi gamanaṃ ārabhi.
‘Having a lifespan of a hundred years’ refers to a time when lifespans were long; but this one began his journey with a hundred years of life remaining.
Sống trăm năm (Vassasatāyuko) nghĩa là vào thời đó có tuổi thọ dài, nhưng vị này bắt đầu đi khi tuổi thọ còn lại một trăm năm.
Vassasatajīvīti taṃ vassasataṃ anantarāyena jīvanto.
‘Living for a hundred years’ means living that hundred years without interruption.
Sống một trăm năm (Vassasatajīvī) nghĩa là sống một trăm năm đó mà không có trở ngại.
Antarāyeva kālaṅkatoti cakkavāḷalokassa antaṃ appatvā antarāva mato.
‘Passed away in the midst’ means he died in the midst of his journey, without reaching the end of the world-system.
Chết giữa đường (Antarāyeva kālaṅkato) nghĩa là chết giữa đường mà không đến được tận cùng của thế giới luân hồi.
So pana tattha kālaṃ katvāpi āgantvā imasmiṃyeva cakkavāḷe nibbatti.
Even after dying there, he was reborn in this very world-system.
Vị ấy, sau khi chết ở đó, đã tái sinh trong chính thế giới luân hồi này.
Appatvāti saṅkhāralokassa antaṃ appatvā.
‘Without having reached’ means without having reached the end of the world of formations.
Chưa đạt đến (Appatvā) nghĩa là chưa đạt đến tận cùng của thế giới các hành.
Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa.
‘Of suffering’ means of the suffering of saṃsāra.
Của khổ (Dukkhassā) nghĩa là của khổ luân hồi.
Antakiriyanti pariyantakaraṇaṃ.
‘Making an end’ means bringing to an end.
Sự chấm dứt (Antakiriyaṃ) nghĩa là sự kết thúc.
Kaḷevareti attabhāve.
‘In this body’ means in one’s own existence.
Trong thân thể (Kaḷevare) nghĩa là trong tự thân.
Sasaññimhi samanaketi sasaññe sacittake.
‘Endowed with perception and mind’ means with perception and with mind.
Trong thân có tưởng, có ý (Sasaññimhi samanake) nghĩa là trong thân có tưởng, có tâm.
Lokanti dukkhasaccaṃ.
‘The world’ means the truth of suffering (dukkha-sacca).
Thế gian (Lokaṃ) nghĩa là khổ đế.
Lokasamudayanti samudayasaccaṃ.
‘The origin of the world’ means the truth of origin (samudaya-sacca).
Sự tập khởi của thế gian (Lokasamudayaṃ) nghĩa là tập đế.
Lokanirodhanti nirodhasaccaṃ.
‘The cessation of the world’ means the truth of cessation (nirodha-sacca).
Sự diệt tận của thế gian (Lokanirodhaṃ) nghĩa là diệt đế.
Paṭipadanti maggasaccaṃ.
‘The path’ means the truth of the path (magga-sacca).
Con đường (Paṭipadaṃ) nghĩa là đạo đế.
Iti ‘‘nāhaṃ, āvuso, imāni cattāri saccāni tiṇakaṭṭhādīsu paññapemi, imasmiṃ pana catumahābhūtike kāyasmiṃyeva paññapemī’’ti dasseti.
Thus, he shows, “Friends, I do not declare these four noble truths in things like grass and sticks, but in this body made of the four great elements itself.”
Như vậy,* chỉ ra rằng: “Này các bạn, Ta không tuyên bố bốn chân lý này trong cỏ cây hay vật vô tri, mà Ta tuyên bố chúng trong chính thân thể tứ đại này.”
Samitāvīti samitapāpo.
‘Having calmed’ means having calmed defilements.
Đã lắng dịu (Samitāvī) nghĩa là đã lắng dịu tội lỗi.
Nāsīsatīti na pattheti.
‘Does not long’ means does not yearn for.
Không mong muốn (Nāsīsatī) nghĩa là không khao khát.
Chaṭṭhaṃ uttānatthamevāti.
The sixth is just clear in meaning.
Phần thứ sáu chỉ có nghĩa rõ ràng.
47. Sattame suvidūravidūrānīti kenaci pariyāyena anāsannāni hutvā suvidūrāneva vidūrāni.
47. In the seventh, Suvidūravidūrāni means things that are very far indeed, not close in any respect.
47. Trong phần thứ bảy, suvidūravidūrāni (rất xa, rất xa) nghĩa là rất xa, xa xôi theo một cách nào đó, không gần gũi.
Nabhañca, bhikkhave, pathavī cāti ākāsañca mahāpathavī ca.
Heaven and earth, bhikkhus means the sky and the great earth.
Nabhañca, bhikkhave, pathavī cā (này các Tỳ-khưu, bầu trời và mặt đất) nghĩa là bầu trời và đại địa.
Tattha kiñcāpi pathavito ākāsaṃ nāma na dūre, dvaṅgulamattepi hoti.
Although the sky is not far from the earth, it can be just two finger-breadths away.
Mặc dù bầu trời không xa mặt đất, có thể chỉ cách hai đốt ngón tay.
Aññamaññaṃ alagganaṭṭhena pana ‘‘suvidūravidūre’’ti vuttaṃ.
But it is called “suvidūravidūre” (very, very far) in the sense of not clinging to each other.
Nhưng chúng được gọi là “rất xa, rất xa” vì chúng không dính liền với nhau.
Verocanoti sūriyo.
Verocano means the sun.
Verocano là mặt trời.
Satañca, bhikkhave, dhammoti catusatipaṭṭhānādibhedo sattatiṃsabodhipakkhiyadhammo.
The Dhamma of the virtuous, bhikkhus, means the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā), such as the four foundations of mindfulness (catusatipaṭṭhāna).
Satañca, bhikkhave, dhammo (này các Tỳ-khưu, pháp của bậc thiện nhân) là ba mươi bảy pháp giác chi, bao gồm Tứ niệm xứ, v.v.
Asatañca dhammoti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatabhedo assaddhammo.
The Dhamma of the non-virtuous means the ignoble Dhamma (assaddhamma), which comprises the sixty-two wrong views (diṭṭhigata).
Asatañca dhammo (và pháp của kẻ bất thiện) là tà pháp gồm sáu mươi hai tà kiến.
Pabhaṅkaroti ālokakaro.
Pabhaṅkaro means a light-maker.
Pabhaṅkaro (người tạo ánh sáng) là người tạo ra ánh sáng.
Abyāyiko hotīti avigacchanasabhāvo hoti.
Abyāyiko hoti means it is of a non-disappearing nature.
Abyāyiko hotī (không suy giảm) là có bản chất không biến mất.
Sataṃ samāgamoti paṇḍitānaṃ mittasanthavavasena samāgamo.
Sataṃ samāgamo means the gathering of the wise in the manner of friendship and familiarity.
Sataṃ samāgamo (sự hội ngộ của bậc thiện nhân) là sự hội ngộ của các bậc hiền trí theo cách giao hữu.
Yāvāpi tiṭṭheyyāti yattakaṃ addhānaṃ tiṭṭheyya.
Yāvāpi tiṭṭheyyāti means for as long as it might remain.
Yāvāpi tiṭṭheyyā (dù tồn tại bao lâu) là tồn tại trong khoảng thời gian nào.
Tatheva hotīti tādisova hoti, pakatiṃ na jahati.
Tatheva hoti means it is just the same, it does not abandon its nature.
Tatheva hotī (vẫn như vậy) là vẫn như vậy, không thay đổi bản chất.
Khippaṃ hi vetīti sīghaṃ vigacchati.
Khippaṃ hi vetīti means it quickly vanishes.
Khippaṃ hi vetī (thật nhanh chóng trôi qua) là nhanh chóng biến mất.
48. Aṭṭhame pañcālaputtoti pañcālabrāhmaṇiyā putto.
48. In the eighth, Pañcālaputto means the son of the brāhmaṇī Pañcāla.
48. Trong phần thứ tám, Pañcālaputto (con trai của Pañcāla) là con trai của nữ Bà-la-môn Pañcāla.
Poriyā vācāyāti paripuṇṇavācāya.
Poriyā vācāyā means with a complete utterance.
Poriyā vācāyā (với lời nói đầy đủ) là với lời nói trọn vẹn.
Vissaṭṭhāyāti apalibuddhāya.
Vissaṭṭhāyā means unhindered.
Vissaṭṭhāyā (không vướng mắc) là không bị vướng bận.
Anelagalāyāti niddosāya ceva agaḷitāya ca apatitapadabyañjanāya.
Anelagalāyā means faultless, fluent, and with no dropped syllables or letters.
Anelagalāyā (không lỗi lầm) là không có lỗi lầm, không bị ngắt quãng và không thiếu từ ngữ.
Pariyāpannāyāti vivaṭṭapariyāpannāya.
Pariyāpannāyā means that which is included in the turning away (from saṃsāra).
Pariyāpannāyā (được bao gồm) là được bao gồm trong sự giải thoát.
Anissitāyāti vaṭṭaṃ anissitāya.
Anissitāyā means not dependent on saṃsāra.
Anissitāyā (không nương tựa) là không nương tựa vào vòng luân hồi (saṃsāra).
Vivaṭṭanissitameva katvā katheti, vaṭṭanissitaṃ katvā na kathetīti ayamettha adhippāyo.
The intention here is that he speaks having made it dependent on the turning away, not having made it dependent on saṃsāra.
Ý nghĩa ở đây là: chỉ nói dựa trên sự giải thoát, không nói dựa trên vòng luân hồi.
Nābhāsamānanti na akathentaṃ.
Nābhāsamānaṃ means not speaking.
Nābhāsamānaṃ (không nói) là không nói.
Amataṃ padanti nibbānapadaṃ.
Amataṃ padaṃ means the state of Nibbāna.
Amataṃ padaṃ (cảnh giới bất tử) là cảnh giới Nibbāna.
Bhāsayeti obhāseyya.
Bhāsaye means would illuminate.
Bhāsaye (nên thuyết giảng) là nên thuyết giảng.
Jotayeti tasseva vevacanaṃ.
Jotaye is a synonym for the same.
Jotaye (nên chiếu sáng) là đồng nghĩa với từ đó.
Paggaṇhe isinaṃ dhajanti abbhuggataṭṭhena navalokuttaradhammo isīnaṃ dhajo nāma vuccati, tameva paggaṇheyya ukkhipeyya, uccaṃ katvā katheyyāti attho.
Paggaṇhe isīnaṃ dhajaṃ means that the nine transcendent dhammas (navolokuttaradhamma) are called the banner of the sages (isīnaṃ dhaja) in the sense of being elevated, and he should uphold that banner, raise it high, meaning he should speak of it loftily.
Paggaṇhe isinaṃ dhaja (nên giương cao ngọn cờ của các bậc hiền nhân) nghĩa là chín pháp siêu thế được gọi là ngọn cờ của các bậc hiền nhân do sự nổi bật của chúng; nên giương cao, nâng lên, tức là nên thuyết giảng một cách cao quý.
Navalokuttaradhammadīpakaṃ subhāsitaṃ dhajo etesanti subhāsitadhajā.
Subhāsitadhajā means those for whom well-spoken words, revealing the nine transcendent dhammas, are their banner.
Những người có lời nói hay là ngọn cờ soi sáng chín pháp siêu thế được gọi là subhāsitadhajā (những người có ngọn cờ là lời nói hay).
Isayoti buddhādayo ariyā.
Isayo means the noble ones such as the Buddhas.
Isayo (các bậc hiền nhân) là các bậc Thánh như chư Phật.
Dhammo hi isinaṃ dhajoti heṭṭhā vuttanayeneva lokuttaradhammo isīnaṃ dhajo nāmāti.
Dhammo hi isīnaṃ dhajo means, in the manner stated previously, that the transcendent Dhamma is the banner of the sages.
Dhammo hi isinaṃ dhajo (Dhamma là ngọn cờ của các bậc hiền nhân) nghĩa là pháp siêu thế là ngọn cờ của các bậc hiền nhân theo cách đã nói ở trên.
49. Navame saññāvipallāsāti saññāya vipallatthabhāvā, catasso viparītasaññāyoti attho.
49. In the ninth, saññāvipallāsā means the perversion of perception, meaning the four perverse perceptions.
49. Trong phần thứ chín, saññāvipallāsā (sự đảo lộn về nhận thức) là trạng thái nhận thức bị đảo lộn, tức là bốn nhận thức sai lầm.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms.
Đối với hai từ còn lại cũng theo cách tương tự.
Anicce, bhikkhave, niccanti saññāvipallāsoti anicce vatthusmiṃ ‘‘niccaṃ ida’’nti evaṃ gahetvā uppajjanakasaññā, saññāvipallāsoti attho.
Anicce, bhikkhave, niccanti saññāvipallāso means the perception that arises, taking an impermanent thing as "this is permanent," is a perversion of perception.
Anicce, bhikkhave, niccanti saññāvipallāso (này các Tỳ-khưu, nhận thức về sự thường còn trong cái vô thường là sự đảo lộn về nhận thức) nghĩa là nhận thức phát sinh khi nắm giữ một sự vật vô thường là “cái này là thường còn” là sự đảo lộn về nhận thức.
Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo.
The meaning should be understood in this way for all terms.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong tất cả các từ.
Anattani ca attāti anattani ‘‘attā’’ti evaṃsaññinoti attho.
Anattani ca attā means perceiving "self" in what is not self.
Anattani ca attā (và tự ngã trong cái vô ngã) nghĩa là nhận thức về “tự ngã” trong cái vô ngã.
Micchādiṭṭhihatāti na kevalaṃ saññinova, saññāya viya uppajjamānāya micchādiṭṭhiyāpi hatā.
Micchādiṭṭhihatā means not only that they perceive, but they are also struck by wrong view as it arises, like perception.
Micchādiṭṭhihatā (bị đánh bại bởi tà kiến) không chỉ là những người có nhận thức, mà còn bị đánh bại bởi tà kiến phát sinh giống như nhận thức.
Khittacittāti te saññādiṭṭhiyo viya uppajjamānena khittena cittena samannāgatā.
Khittacittā means they are endowed with a mind disturbed as it arises, like those perceptions and views.
Khittacittā (tâm bị xao động) nghĩa là họ có tâm bị xao động bởi nhận thức và tà kiến phát sinh.
Visaññinoti desanāmattametaṃ, viparītasaññācittadiṭṭhinoti attho.
Visaññino is merely a descriptive term, meaning those with perverted perceptions, minds, and views.
Visaññino (những người có nhận thức sai lầm) đây chỉ là một cách giảng, nghĩa là những người có nhận thức, tâm và tà kiến bị đảo lộn.
Te yogayuttā mārassāti te mārassa yoge yuttā nāma honti.
Te yogayuttā mārassā means they are bound in the fetters of Māra.
Te yogayuttā mārassā (họ bị trói buộc bởi ách của Ma-ra) nghĩa là họ bị trói buộc bởi ách của Ma-ra.
Ayogakkheminoti catūhi yogehi khemaṃ nibbānaṃ appattā.
Ayogakkhemino means those who have not attained Nibbāna, which is safe from the four fetters.
Ayogakkhemino (không an toàn khỏi các ách) là những người chưa đạt đến Nibbāna, sự an toàn khỏi bốn ách.
Sattāti puggalā.
Sattā means beings.
Sattā (chúng sinh) là các cá nhân.
Buddhāti catusaccabuddhā.
Buddhā means those who have awakened to the four Noble Truths.
Buddhā (chư Phật) là những người đã giác ngộ Tứ diệu đế.
Imaṃ dhammanti catusaccadhammaṃ.
Imaṃ dhammaṃ means the Dhamma of the four Noble Truths.
Imaṃ dhammaṃ (pháp này) là Tứ diệu đế.
Sacittaṃ paccaladdhāti sakaṃ cittaṃ paṭilabhitvā.
Sacittaṃ paccaladdhā means having recovered their own mind.
Sacittaṃ paccaladdhā (sau khi đã đạt được tâm của mình) nghĩa là sau khi đã đạt được tâm của mình.
Aniccato dakkhunti aniccabhāvena addasaṃsu.
Aniccato dakkhuṃ means they saw as impermanent.
Aniccato dakkhuṃ (đã thấy là vô thường) nghĩa là đã thấy là vô thường.
Asubhataddasunti asubhaṃ asubhatoyeva addasaṃsu.
Asubhataddasuṃ means they saw the unattractive as unattractive.
Asubhataddasuṃ (đã thấy là bất tịnh) nghĩa là đã thấy cái bất tịnh là bất tịnh.
Sammādiṭṭhisamādānāti gahitasammādassanā.
Sammādiṭṭhisamādānā means having taken up right view.
Sammādiṭṭhisamādānā (những người đã nắm giữ chánh kiến) là những người đã nắm giữ chánh kiến.
Sabbaṃ dukkhaṃ upaccagunti sakalaṃ vaṭṭadukkhaṃ samatikkantā.
Sabbaṃ dukkhaṃ upaccaguṃ means they transcended all the suffering of saṃsāra.
Sabbaṃ dukkhaṃ upaccaguṃ (đã vượt qua mọi khổ đau) là đã vượt qua mọi khổ đau luân hồi.
50. Dasame upakkilesāti virocituṃ adatvā upakkiliṭṭhabhāvakaraṇena upakkilesā.
50. In the tenth, upakkilesā means defilements (upakkilesa) because they cause defilement without allowing one to shine forth.
50. Trong phần thứ mười, upakkilesā (các cấu uế) là các cấu uế do làm cho ô nhiễm, không cho phép tỏa sáng.
Mahikāti himaṃ.
Mahikā means dew/frost.
Mahikā (sương giá) là tuyết.
Dhūmo rajoti dhūmo ca rajo ca.
Dhūmo rajo means smoke and dust.
Dhūmo rajo (khói và bụi) là khói và bụi.
Rāhūti purimā tayo asampattaupakkilesā, rāhu pana sampattaupakkilesavasena kathitoti veditabbo.
Rāhū means that the first three are defilements that have not yet reached, while Rāhu is said to be a defilement that has reached.
Rāhū (Rāhu) phải được hiểu là ba cấu uế trước là các cấu uế chưa đạt đến, nhưng Rāhu được nói đến theo nghĩa là cấu uế đã đạt đến.
Samaṇabrāhmaṇā na tapanti na bhāsanti na virocantīti guṇappatāpena na tapanti, guṇobhāsena na bhāsanti, guṇavirocanena na virocanti.
Samaṇabrāhmaṇā na tapanti na bhāsanti na virocanti means they do not shine forth with the splendor of their virtues, they do not radiate with the light of their virtues, they do not glow with the brilliance of their virtues.
Samaṇabrāhmaṇā na tapanti na bhāsanti na virocantī (các Sa-môn và Bà-la-môn không tỏa nhiệt, không chiếu sáng, không rực rỡ) nghĩa là họ không tỏa nhiệt bằng sự uy đức của phẩm hạnh, không chiếu sáng bằng ánh sáng của phẩm hạnh, không rực rỡ bằng sự rực rỡ của phẩm hạnh.
Surāmerayapānā appaṭiviratāti pañcavidhāya surāya catubbidhassa merayassa ca pānato aviratā.
Surāmerayapānā appaṭiviratā means not abstaining from the drinking of five kinds of liquor (surā) and four kinds of fermented drinks (meraya).
Surāmerayapānā appaṭiviratā (những người không từ bỏ việc uống rượu và các loại đồ uống có cồn) là những người không từ bỏ việc uống năm loại rượu và bốn loại đồ uống có cồn.
Avijjānivutāti avijjāya nivāritā pihitā.
Avijjānivutā means enveloped and covered by ignorance.
Avijjānivutā (bị vô minh che lấp) là bị vô minh che đậy, bị che khuất.
Piyarūpābhinandinoti piyarūpaṃ sātarūpaṃ abhinandamānā tussamānā.
Piyarūpābhinandino means delighting in and enjoying pleasant forms and agreeable forms.
Piyarūpābhinandino (hoan hỷ với hình sắc đáng yêu) là những người hoan hỷ, vui mừng với hình sắc đáng yêu, hình sắc dễ chịu.
Sādiyantīti gaṇhanti.
Sādiyanti means they take hold of.
Sādiyantī (chấp nhận) là chấp nhận.
Aviddasūti andhabālā.
Aviddasū means blind and foolish.
Aviddasū (những kẻ ngu si) là những kẻ ngu si, dại dột.
Sanettikāti taṇhāyotteneva sayottā.
Sanettikā means yoked by craving itself.
Sanettikā (có dây cương) là có dây cương do ái dục.
Kaṭasinti attabhāvaṃ.
Kaṭasiṃ means the individual existence.
Kaṭasiṃ (thân thể) là thân thể.
Ghoranti kakkhaḷaṃ.
Ghoraṃ means harsh or terrible.
Ghoraṃ (khắc nghiệt) là thô cứng.
Imasmiṃ suttepi gāthāsupi vaṭṭameva kathitanti.
In this Sutta too, the verses also speak of saṃsāra.
Trong kinh này và trong các bài kệ cũng chỉ nói về vòng luân hồi.
51. Dutiyassa paṭhame puññābhisandāti puññassa abhisandā, puññappattiyoti attho.
51. In the first of the second fifty, puññābhisandā means streams of merit, meaning attainments of merit.
51. Trong phần thứ nhất của Paṇṇāsaka thứ hai, puññābhisandā (dòng chảy công đức) là dòng chảy công đức, tức là sự thành tựu công đức.
Kusalābhisandāti tasseva vevacanaṃ.
Kusalābhisandā is a synonym for the same.
Kusalābhisandā (dòng chảy thiện nghiệp) là đồng nghĩa với từ đó.
Te panete sukhaṃ āharantīti sukhassāhārā.
And these bring happiness, hence sukhassāhārā (sources of happiness).
Chúng mang lại hạnh phúc, do đó là sukhassāhārā (nguồn hạnh phúc).
Suṭṭhu aggānaṃ rūpādīnaṃ dāyakāti sovaggikā.
They are givers of excellent forms and so on, hence sovaggikā (conducive to heaven).
Chúng là những người ban tặng những gì tốt đẹp nhất như sắc, v.v., do đó là sovaggikā (thuộc về cõi trời).
Sukho nesaṃ vipākoti sukhavipākā.
Their result is happiness, hence sukhavipākā (with happy results).
Quả báo của chúng là hạnh phúc, do đó là sukhavipākā (có quả báo an lạc).
Sagge upapatti saggo, saggāya saṃvattantīti saggasaṃvattanikā.
Origin in heaven is heaven, they lead to heaven, hence saggasaṃvattanikā (leading to heaven).
Sự tái sinh ở cõi trời là Svarga, chúng dẫn đến cõi trời, do đó là saggasaṃvattanikā (dẫn đến cõi trời).
Cīvaraṃ paribhuñjamānoti cīvaratthāya vatthaṃ labhitvā sūcisuttādīnaṃ abhāvena taṃ nikkhipantopi karontopi pārupantopi jiṇṇakāle paccattharaṇaṃ karontopi paccattharitumpi asakkuṇeyyaṃ bhūmattharaṇaṃ karontopi bhūmattharaṇassa ananucchavikaṃ phāletvā pādapuñchanaṃ karontopi ‘‘paribhuñjamāno’’tveva vuccati.
Cīvaraṃ paribhuñjamāno means that even if one receives cloth for a robe but, due to lack of needle and thread, puts it aside, or makes it, or wears it, or uses it as a mat when old, or is unable to use it as a mat and tears it up to use as a foot-wiper, one is still said to be "using" it.
Cīvaraṃ paribhuñjamāno (người sử dụng y phục) là người nhận được vải để làm y phục, dù cất giữ nó vì thiếu kim chỉ, dù làm ra nó, dù đắp nó, dù dùng làm khăn trải khi cũ nát, dù không thể dùng làm khăn trải mà xé ra làm giẻ lau chân, vẫn được gọi là “người sử dụng”.
Yadā pana ‘‘pādapuñchanampi na sakkā ida’’nti sammajjitvā chaḍḍitaṃ hoti, tadā paribhuñjamāno nāma na hoti.
However, when it is swept up and discarded, having been deemed "not even fit for a foot-wiper," one is no longer considered to be using it.
Tuy nhiên, khi nó đã được quét dọn và vứt bỏ vì “cái này không thể dùng làm giẻ lau chân”, thì lúc đó không được gọi là người sử dụng.
Appamāṇaṃ cetosamādhinti arahattaphalasamādhiṃ.
Appamāṇaṃ cetosamādhiṃ means the jhāna of Arahantship.
Appamāṇaṃ cetosamādhiṃ (định vô lượng tâm) là định quả A-la-hán.
Appamāṇo tassa puññābhisandoti iminā dāyakassa puññacetanāya appamāṇataṃ katheti.
Appamāṇo tassa puññābhisando means by this, the immeasurable nature of the donor's meritorious volition is expressed.
Appamāṇo tassa puññābhisando (dòng chảy công đức của người ấy là vô lượng) nói lên sự vô lượng của ý chí công đức của người cúng dường.
Tassa hi ‘‘khīṇāsavo me cīvaraṃ paribhuñjatī’’ti punappunaṃ anussaraṇavasena pavattā puññacetanā appamāṇā hoti.
For him, the meritorious volition that arises repeatedly with the thought, "A monk whose defilements are destroyed is using my robe," is immeasurable.
Thật vậy, ý chí công đức của người ấy, phát sinh do việc liên tục ghi nhớ “vị A-la-hán đang sử dụng y phục của tôi”, là vô lượng.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is what is referred to by this statement.
Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Piṇḍapātādīsu pana yo piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā sattāhampi teneva yāpeti, aññaṃ na paribhuñjati, so sattāhampi taṃyeva piṇḍapātaṃ paribhuñjamāno nāma hoti.
Regarding piṇḍapātādīsu (alms-food, etc.), one who consumes alms-food and subsists on it for seven days without consuming anything else, is said to be "using" that same alms-food for seven days.
Đối với piṇḍapātā (thức ăn khất thực), v.v., người nào sau khi thọ dụng thức ăn khất thực, sống bằng thức ăn đó trong bảy ngày mà không thọ dụng thức ăn khác, thì người đó được gọi là người sử dụng thức ăn khất thực đó trong bảy ngày.
Ekasmiṃ pana senāsane rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīsu caṅkamantopi yāva taṃ senāsanaṃ pahāya aññaṃ na gaṇhāti, tāva paribhuñjamāno nāma hoti.
And one who, in a single dwelling, even while walking in different places like a night-quarters or day-quarters, does not take another dwelling until they abandon that one, is said to be "using" it.
Và đối với một chỗ ở (senāsana), dù đi kinh hành ở chỗ ngủ ban đêm hay chỗ ở ban ngày, v.v., chừng nào chưa rời bỏ chỗ ở đó để nhận chỗ khác, chừng đó vẫn được gọi là người sử dụng.
Ekena pana bhesajjena byādhimhi vūpasante yāva aññaṃ bhesajjaṃ na paribhuñjati, tāvadeva paribhuñjamāno nāma hoti.
But when an illness is appeased by one medicine, as long as one does not consume another medicine, for that long one is said to be consuming it.
Nhưng khi bệnh đã được chữa khỏi bằng một loại thuốc, thì cho đến khi không dùng loại thuốc khác, người ấy vẫn được xem là đang dùng thuốc.
Gāthāsu pana saddhāti sotāpannassa saddhā adhippetā.
However, in the verses, saddhā refers to the faith of a Sotāpanna.
Trong các bài kệ, đức tin được đề cập là đức tin của bậc Nhập Lưu.
Sīlampi sotāpannassa sīlameva.
Sīla also refers to the sīla of a Sotāpanna.
Giới cũng là giới của bậc Nhập Lưu.
Ujubhūtañca dassananti kāyavaṅkādīnaṃ abhāvena khīṇāsavassa dassanaṃ ujubhūtadassanaṃ nāma.
Ujubhūtañca dassanaṃ refers to the vision of an Arahant, which is straight because it is free from bodily crookedness and so on.
Và chánh kiến nghĩa là chánh kiến của bậc A-la-hán, do không có sự cong vẹo về thân v.v… được gọi là chánh kiến.
Āhūti kathayanti.
Āhū means they say.
Họ nói nghĩa là họ nói.
Pasādanti buddhadhammasaṅghesu pasādaṃ.
Pasādaṃ means faith in the Buddha, Dhamma, and Saṅgha.
Sự thanh tịnh nghĩa là sự thanh tịnh đối với Phật, Pháp và Tăng.
Dhammadassananti catusaccadhammadassanaṃ.
Dhammadassanaṃ means the vision of the Four Noble Truths.
Chánh pháp kiến nghĩa là kiến thức về Tứ Diệu Đế.
53. Tatiye sambahulāpi kho gahapatī ca gahapatāniyo cāti bahukā gahapatayo ca gahapatāniyo ca āvāhavivāhakaraṇatthāya gacchantā tameva maggaṃ paṭipannā honti.
In the third, sambahulāpi kho gahapatī ca gahapatāniyo cā means many householders and householder's wives, going for marriage, have entered that same path.
53. Trong kinh thứ ba, nhiều gia chủ nam và gia chủ nữ nghĩa là nhiều gia chủ nam và gia chủ nữ, khi đi để kết hôn, đã đi trên cùng con đường đó.
Saṃvāsāti sahavāsā ekatovāsā.
Saṃvāsā means living together, residing together.
Sống chung nghĩa là sống cùng nhau, ở chung một chỗ.
Chavo chavāyāti guṇamaraṇena matattā chavo guṇamaraṇeneva matāya chavāya saddhiṃ.
Chavo chavāyā means a corpse (one who is dead due to lack of virtue) with a corpse (one who is dead due to lack of virtue).
Người chết với người chết nghĩa là người đã chết vì sự thiếu phẩm hạnh với người phụ nữ đã chết vì sự thiếu phẩm hạnh.
Deviyā saddhinti guṇehi devibhūtāya saddhiṃ.
Deviyā saddhiṃ means with one who has become a deity through virtues.
Với nữ thần nghĩa là với người đã trở thành nữ thần nhờ phẩm hạnh.
Dussīloti nissīlo.
Dussīlo means immoral.
Người vô giới nghĩa là người không có giới.
Pāpadhammoti lāmakadhammo.
Pāpadhammo means one of base disposition.
Người có pháp ác nghĩa là người có pháp xấu xa.
Akkosakaparibhāsakoti dasahi akkosavatthūhi akkosako, bhayaṃ dassetvā santajjanena paribhāsako.
Akkosakaparibhāsako means one who abuses with the ten objects of abuse, and one who reviles by showing fear and intimidating.
Người chửi rủa và phỉ báng nghĩa là người chửi rủa bằng mười điều chửi rủa, và phỉ báng bằng cách đe dọa và khủng bố.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood everywhere.
Ý nghĩa nên được hiểu như vậy ở mọi nơi.
Kadariyāti thaddhamaccharino.
Kadariyā means stingy and ungenerous.
Những người keo kiệt nghĩa là những người tham lam và bủn xỉn.
Jānipatayoti jayampatikā.
Jānipatayo means husband and wife.
Vợ chồng nghĩa là vợ và chồng.
Vadaññūti yācakānaṃ vacanassa atthaṃ jānanti.
Vadaññū means those who know the meaning of the words of beggars.
Biết nói nghĩa là biết ý nghĩa lời nói của những người cầu xin.
Saññatāti sīlasaṃyamena samannāgatā.
Saññatā means endowed with restraint in sīla.
Đã tự chế ngự nghĩa là có giới luật và sự tự chế ngự.
Dhammajīvinoti dhamme ṭhatvā jīvikaṃ kappentīti dhammajīvino.
Dhammajīvino means those who sustain their lives by abiding in the Dhamma.
Sống theo Pháp nghĩa là sống theo Pháp, duy trì sinh kế theo Pháp, nên gọi là sống theo Pháp.
Atthāsaṃ pacurā hontīti vaḍḍhisaṅkhātā atthā etesaṃ bahū honti.
Atthāsaṃ pacurā hontī means their benefits, referring to growth, are abundant.
Tài sản trở nên dồi dào nghĩa là tài sản của họ, tức là sự gia tăng, trở nên nhiều.
Phāsukaṃ upajāyatīti aññamaññaṃ phāsuvihāro jāyati.
Phāsukaṃ upajāyatī means mutual comfort arises.
Sự thoải mái phát sinh nghĩa là sự thoải mái trong việc sống chung với nhau phát sinh.
Kāmakāminoti kāme kāmayamānā.
Kāmakāmino means desiring sensual pleasures.
Những người ham muốn dục lạc nghĩa là những người khao khát dục lạc.
55-56. Pañcame tenupasaṅkamīti kimatthaṃ upasaṅkami?
In the fifth, tenupasaṅkamī: for what purpose did he approach?
55-56. Trong kinh thứ năm, đến gần Ngài nghĩa là đến gần để làm gì?
Anuggaṇhanatthaṃ.
For the purpose of showing favor.
Để ban ân.
Tathāgato hi taṃ raṭṭhaṃ pāpuṇanto imesaṃyeva dvinnaṃ saṅgaṇhanatthāya pāpuṇāti.
For the Tathāgata, reaching that district, does so for the purpose of favoring these two only.
Vì Đức Như Lai đã đến vùng đất đó chỉ để ban ân cho hai người này.
Nakulapitā kira pañca jātisatāni tathāgatassa pitā ahosi, pañca jātisatāni mahāpitā, pañca jātisatāni cūḷapitā.
It is said that Nakulapitā had been the father of the Tathāgata for five hundred existences, the great-grandfather for five hundred existences, and the uncle for five hundred existences.
Cha Nakula đã là cha của Đức Như Lai trong năm trăm kiếp, là ông nội trong năm trăm kiếp, và là chú trong năm trăm kiếp.
Nakulamātāpi pañca jātisatāni tathāgatassa mātā ahosi, pañca jātisatāni mahāmātā, pañca jātisatāni cūḷamātā.
Nakulamātā too had been the mother of the Tathāgata for five hundred existences, the great-grandmother for five hundred existences, and the aunt for five hundred existences.
Mẹ Nakula cũng đã là mẹ của Đức Như Lai trong năm trăm kiếp, là bà nội trong năm trăm kiếp, và là dì trong năm trăm kiếp.
Te satthu diṭṭhakālato paṭṭhāya puttasinehaṃ paṭilabhitvā ‘‘hantāta, hantātā’’ti vacchakaṃ disvā vacchagiddhinī gāvī viya viravamānā upasaṅkamitvā paṭhamadassaneneva sotāpannā jātā.
Having regained paternal affection from the time they first saw the Master, they approached calling out, "Dear father! Dear father!" like a cow greedy for its calf upon seeing a calf, and became Sotāpannas at the very first sight.
Từ khi nhìn thấy Đức Phật, họ đã có tình yêu thương con cái, và như con bò cái kêu lên vì thèm khát con bê khi thấy con bê, họ đã đến gần và ngay từ lần gặp đầu tiên đã trở thành bậc Nhập Lưu.
Nivesane pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ āsanāni sadā paññattāneva honti.
In their dwelling, seats for five hundred bhikkhus were always arranged.
Trong nhà của họ, luôn có năm trăm chỗ ngồi được sắp đặt sẵn cho các tỳ khưu.
Iti bhagavā tesaṃ anuggaṇhanatthāya upasaṅkami.
Thus, the Blessed One approached to show them favor.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã đến gần để ban ân cho họ.
Aticaritāti atikkamitā.
Aticaritā means transgressed.
Đã vượt qua nghĩa là đã vượt qua.
Abhisamparāyañcāti paraloke ca.
Abhisamparāyañcā means and in the next world.
Và ở đời sau nghĩa là ở thế giới khác.
Samasaddhāti saddhāya samā ekasadisā.
Samasaddhā means equal in faith, similar in faith.
Đồng đức tin nghĩa là đồng nhất về đức tin.
Sīlādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Sīlā, etc.
Tương tự như vậy đối với giới v.v…
Chaṭṭhaṃ kevalaṃ bhikkhūnaṃ desitaṃ.
The sixth was taught exclusively for bhikkhus.
Kinh thứ sáu chỉ được giảng cho các tỳ khưu.
Sesamettha tādisameva.
The rest here is similar.
Phần còn lại ở đây là tương tự.
57. Sattame pajjanikanti tassa nigamassa nāmaṃ.
In the seventh, pajjanika is the name of that market town.
57. Trong kinh thứ bảy, Pajjanika là tên của thị trấn đó.
Koliyānanti kolarājakulānaṃ.
Koliyānaṃ means of the Koliyan royal families.
Của dòng họ Koliya nghĩa là của các gia đình hoàng gia Koliya.
Āyuṃ kho pana datvāti āyudānaṃ datvā.
Āyuṃ kho pana datvā means having given the gift of long life.
Sau khi ban cho tuổi thọ nghĩa là sau khi ban cho sự sống.
Āyussa bhāginī hotīti āyubhāgapaṭilābhinī hoti, āyuṃ vā bhajanikā hoti, āyuppaṭilābhinīti attho.
Āyussa bhāginī hotī means she becomes a partaker of long life, or she shares in long life; that is, she obtains long life.
Là người chia sẻ tuổi thọ nghĩa là người nhận được phần tuổi thọ, hoặc người chia sẻ tuổi thọ, tức là người nhận được tuổi thọ.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Tương tự như vậy đối với các từ khác.
Rasasā upetanti rasena upetaṃ rasasampannaṃ.
Rasasā upetaṃ means endowed with flavor, rich in taste.
Với hương vị nghĩa là với hương vị, đầy đủ hương vị.
Ujjugatesūti kāyavaṅkādirahitattā ujukameva gatesu khīṇāsavesu.
Ujjugatesu means in those who have gone straight, free from bodily crookedness and so on, i.e., the Arahants.
Đến những người ngay thẳng nghĩa là đến những bậc A-la-hán đã đi một cách ngay thẳng, do không có sự cong vẹo về thân v.v…
Caraṇūpapannesūti pañcadasahi caraṇadhammehi samannāgatesu.
Caraṇūpapannesu means endowed with the fifteen qualities of conduct.
Đã thành tựu hạnh nghĩa là đã thành tựu mười lăm pháp hạnh.
Mahaggatesūti mahattaṃ gatesu.
Mahaggatesu means those who have attained greatness.
Đã đạt đến vĩ đại nghĩa là đã đạt đến sự vĩ đại.
Khīṇāsavānaññevetaṃ nāmaṃ.
This is indeed a name for Arahants.
Đây là tên gọi của các bậc A-la-hán.
Puññena puññaṃ saṃsandamānāti puññena saddhiṃ puññaṃ ghaṭayamānā.
Puññena puññaṃ saṃsandamānā means accumulating merit with merit.
Phước chồng chất phước nghĩa là phước hợp với phước.
Mahapphalā lokavidūna vaṇṇitāti evarūpā dānasaṅkhātā dakkhiṇā tividhalokaṃ viditaṃ katvā ṭhitattā lokavidūnaṃ buddhānaṃ vaṇṇitā, buddhehi pasatthāti attho.
Mahapphalā lokavidūna vaṇṇitā means such offerings (dakkhiṇā) are praised by the Buddhas, who know the three worlds (lokavidū), having made them known; that is, they are lauded by the Buddhas.
Quả lớn được những bậc hiểu biết thế gian ca ngợi nghĩa là sự bố thí như vậy, tức là dakkhiṇā (vật cúng dường), được những bậc hiểu biết thế gian, tức là chư Phật, ca ngợi, nghĩa là được chư Phật tán thán.
Yaññamanussarantāti yaññaṃ dānaṃ anussarantā.
Yaññamanussarantā means recollecting the offering (dāna).
Nhớ đến sự cúng dường nghĩa là nhớ đến sự cúng dường, tức là bố thí.
Vedajātāti tuṭṭhijātā.
Vedajātā means joyful.
Sinh hỷ lạc nghĩa là sinh ra sự hoan hỷ.
58. Aṭṭhame saññatānanti kāyavācāhi saṃyatānaṃ.
In the eighth, saññatānaṃ means those restrained in body and speech.
58. Trong kinh thứ tám, đối với những người tự chế ngự nghĩa là đối với những người tự chế ngự về thân và lời nói.
Paradattabhojinanti parehi dinnameva bhuñjitvā yāpentānaṃ.
Paradattabhojinaṃ means those who live by consuming only what is given by others.
Những người sống bằng vật được người khác cho nghĩa là những người sống bằng cách chỉ ăn những gì người khác cho.
Kālenāti yuttappattakālena.
Kālena means at the appropriate time.
Đúng lúc nghĩa là vào thời điểm thích hợp.
Sakkacca dadātīti sahatthā sakkāraṃ katvā dadāti.
Sakkacca dadātī means he gives with respect, with his own hand.
Bố thí một cách cẩn trọng nghĩa là tự tay làm lễ và bố thí.
Cattāri ṭhānāni anuppavecchatīti cattāri kāraṇāni anuppaveseti dadāti.
Cattāri ṭhānāni anuppavecchatī means he bestows four advantages.
Đạt được bốn điều nghĩa là ban cho bốn điều.
Yasavā hotīti mahāparivāro hoti.
Yasavā hotī means he has a large following.
Trở nên danh tiếng nghĩa là có nhiều tùy tùng.
Navamaṃ kevalaṃ bhikkhūnaṃ kathitaṃ.
The ninth was taught exclusively for bhikkhus.
Kinh thứ chín chỉ được nói cho các tỳ khưu.
Sesamettha tādisameva.
The rest here is similar.
Phần còn lại ở đây là tương tự.
Upaṭṭhitāti upaṭṭhāyako.
Upaṭṭhitā means a supporter.
Upaṭṭhitā có nghĩa là người hộ độ.
Tesaṃ divā ca ratto cāti ye evaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahanti, tesaṃ divā ca rattiñca pariccāgavasena ca anussaraṇavasena ca sadā puññaṃ pavaḍḍhati.
Tesaṃ divā ca ratto cā means for those who support in these four requisites, merit always increases day and night, both by way of giving and by way of recollection.
Tesaṃ divā ca ratto cā có nghĩa là đối với những ai hộ độ bằng bốn vật dụng như vậy, công đức của họ luôn tăng trưởng cả ngày lẫn đêm, thông qua sự bố thí và sự tưởng nhớ.
Saggañca kamatiṭṭhānanti tādiso ca bhaddakaṃ kammaṃ katvā saggaṭṭhānaṃ upagacchati.
Saggañca kamatiṭṭhānaṃ means such a person, having done good deeds, attains the heavenly realm.
Saggañca kamatiṭṭhāna có nghĩa là người như vậy, sau khi làm việc thiện, sẽ đi đến cõi trời.
Imesu catūsupi suttesu āgāriyapaṭipadā kathitā.
In these four suttas, the practice for householders is expounded.
Trong cả bốn bài kinh này, con đường thực hành của gia chủ đã được giảng dạy.
Sotāpannasakadāgāmīnampi vaṭṭati.
It is also applicable to Sotāpannas and Sakadāgāmīs.
Điều này cũng phù hợp với các bậc Dự Lưu và Nhất Lai.
61. Dutiyassa paṭhame aniṭṭhapaṭikkhepena iṭṭhā.
In the first of the second, iṭṭhā by rejecting the undesirable.
61. Trong bài kinh đầu tiên của phần thứ hai, iṭṭhā là sự bác bỏ điều không mong muốn.
Mane kamanti pavisantīti kantā.
Kantā means entering the mind.
Đi vào tâm, hay nhập vào tâm, là kantā.
Manaṃ appāyanti pavaḍḍhentīti manāpā.
Manāpā means pleasing the mind, causing it to grow.
Làm cho tâm hoan hỷ, hay làm cho tâm tăng trưởng, là manāpā.
Dullabhāti paramadullabhā.
Dullabhā means extremely difficult to obtain.
Dullabhā có nghĩa là cực kỳ khó đạt được.
Bhogāti bhuñjitabbā rūpādayo visayā.
Bhogā means objects of sensual pleasure such as forms, to be enjoyed.
Bhogā có nghĩa là các đối tượng như sắc, v.v., cần được hưởng thụ.
Sahadhammenāti dhammeneva saddhiṃ uppajjantu, mā dhammūpaghātaṃ katvā adhammenāti.
Sahadhammenā means may they arise in accordance with the Dhamma, not by violating the Dhamma, by unrighteousness.
Sahadhammenā có nghĩa là mong rằng chúng sinh khởi cùng với Pháp, chứ không phải làm tổn hại Pháp bằng phi Pháp.
Athavā sahadhammenāti sakāraṇena, tena tena senāpatiseṭṭhiṭṭhānādikāraṇena saddhiṃyeva uppajjantūti attho.
Alternatively, sahadhammena (with the Dhamma) means with its cause, meaning may they arise together with that particular cause, such as the position of a commander or a rich merchant.
Hoặc sahadhammenā (theo đúng Pháp) có nghĩa là có lý do, tức là phát sinh cùng với các lý do như địa vị tổng tư lệnh, trưởng giả, v.v.
Yasoti parivārasampatti.
Yaso (fame) means the attainment of a retinue.
Yaso (danh tiếng) là sự sung túc về quyến thuộc.
Saha ñātībhīti ñātakehi saddhiṃ.
Saha ñātībhī (with relatives) means together with relatives.
Saha ñātībhī (cùng với bà con) có nghĩa là cùng với bà con.
Saha upajjhāyehīti sukhadukkhesu upanijjhāyitabbattā upajjhāyasaṅkhātehi sandiṭṭhasambhattehi saddhiṃ.
Saha upajjhāyehī (with preceptors) means together with those who are considered preceptors, who are to be observed in happiness and suffering, and who are seen and gathered together.
Saha upajjhāyehī (cùng với các vị thầy tế độ) có nghĩa là cùng với những người thân cận được xem là thầy tế độ, vì họ là những người đáng được nương tựa trong vui buồn.
Akiccaṃ karotīti akātabbaṃ karoti.
Akiccaṃ karoti (he does what is not to be done) means he does what should not be done.
Akiccaṃ karoti (làm điều không nên làm) có nghĩa là làm điều không nên làm.
Kiccaṃ aparādhetīti kattabbayuttakaṃ kiccaṃ akaronto taṃ aparādheti nāma.
Kiccaṃ aparādhetī means that by not performing the duty that ought to be done, one is said to neglect it.
Kiccaṃ aparādhetī (làm hỏng việc) có nghĩa là không làm việc đáng làm, tức là làm hỏng việc đó.
Dhaṃsatīti patati parihāyati.
Dhaṃsatī means it falls, it declines.
Dhaṃsatī (rơi rụng) có nghĩa là rơi rụng, suy giảm.
Abhijjhāvisamalobhanti abhijjhāsaṅkhātaṃ visamalobhaṃ.
Abhijjhāvisamalobhaṃ means unrighteous greed, which is covetousness.
Abhijjhāvisamalobhaṃ (tham lam bất chính) có nghĩa là sự tham lam bất chính được gọi là abhijjhā.
Pajahatīti nudati nīharati.
Pajahatī means he drives away, he removes.
Pajahatī (từ bỏ) có nghĩa là xua đuổi, loại bỏ.
Mahāpaññoti mahantapañño.
Mahāpañño means one of great wisdom.
Mahāpañño (đại trí) có nghĩa là có trí tuệ lớn.
Puthupaññoti puthulapañño.
Puthupañño means one of extensive wisdom.
Puthupañño (quảng trí) có nghĩa là có trí tuệ rộng lớn.
Āpātadasoti taṃ taṃ atthaṃ āpāteti tameva passati, sukhumampissa atthajātaṃ āpātaṃ āgacchatiyevāti attho.
Āpātadaso means he presents that particular meaning and sees only that; the meaning is that even subtle meanings come into his view.
Āpātadaso (thấy rõ ngay) có nghĩa là thấy rõ ngay ý nghĩa đó, tức là mọi điều vi tế cũng hiện ra rõ ràng đối với người ấy.
Uṭṭhānavīriyādhigatehīti uṭṭhānasaṅkhātena vīriyena adhigatehi.
Uṭṭhānavīriyādhigatehi means acquired through energy, which is effort.
Uṭṭhānavīriyādhigatehī (đạt được bằng nỗ lực tinh tấn) có nghĩa là đạt được bằng sự tinh tấn được gọi là nỗ lực.
Bāhābalaparicitehīti bāhābalena paricitehi vaḍḍhitehi.
Bāhābalaparicitehi means cultivated and increased by the strength of one's arms.
Bāhābalaparicitehī (tích lũy bằng sức mạnh cánh tay) có nghĩa là được tích lũy, tăng trưởng bằng sức mạnh cánh tay.
Sedāvakkhittehīti avakkhittasedehi, sedaṃ muñcitvā vāyāmena payogena samadhigatehīti attho.
Sedāvakkhittehi means with sweat poured out; the meaning is, acquired through exertion and effort, having shed sweat.
Sedāvakkhittehī (đổ mồ hôi) có nghĩa là đổ mồ hôi, tức là đạt được bằng sự cố gắng, nỗ lực đổ mồ hôi.
Dhammikehīti dhammayuttehi.
Dhammikehi means righteous.
Dhammikehī (hợp Pháp) có nghĩa là hợp với Pháp.
Dhammaladdhehīti dasakusalakammapathadhamme akopetvā laddhehi.
Dhammaladdhehi means acquired without violating the ten wholesome courses of action.
Dhammaladdhehī (đạt được theo Pháp) có nghĩa là đạt được mà không vi phạm mười thiện nghiệp đạo.
Pattakammānīti yuttakammāni anucchavikakammāni.
Pattakammāni means appropriate actions, suitable actions.
Pattakammāni (những việc thích hợp) có nghĩa là những việc thích hợp, những việc tương xứng.
Sukhetīti sukhitaṃ karoti.
Sukhetī means he makes happy.
Sukhetī (làm cho hạnh phúc) có nghĩa là làm cho hạnh phúc.
Pīṇetīti pīṇitaṃ balasampannaṃ karoti.
Pīṇetī means he makes strong and vigorous.
Pīṇetī (làm cho mạnh mẽ) có nghĩa là làm cho mạnh mẽ, đầy đủ sức lực.
Ṭhānagataṃ hotīti kāraṇagataṃ hoti.
Ṭhānagataṃ hoti means it reaches its proper place.
Ṭhānagataṃ hoti (đúng chỗ) có nghĩa là đúng nguyên nhân.
Kiṃ pana tanti?
What is that, then?
Vậy điều đó là gì?
Catūsu pattakammesu ekaṃ bhogehi kattabbakammaṃ bhogajātameva ṭhānagataṃ.
It is that one of the four appropriate actions, the action to be done with wealth, the wealth itself, reaches its proper place.
Một trong bốn việc thích hợp phải làm bằng tài sản, chính tài sản đó là đúng chỗ.
Pattagatanti yuttappattaṭṭhānagataṃ.
Pattagataṃ means having reached its appropriate and suitable place.
Pattagataṃ (đúng chỗ) có nghĩa là đúng chỗ thích hợp.
Āyatanaso paribhuttanti kāraṇeneva paribhuttaṃ bhogajātaṃ hoti.
Āyatanaso paribhuttaṃ means the wealth is consumed in its proper way.
Āyatanaso paribhuttaṃ (được hưởng dụng đúng cách) có nghĩa là tài sản được hưởng dụng đúng nguyên nhân.
Pariyodhāya saṃvattatīti pidahitvā vattati.
Pariyodhāya saṃvattatī means it serves to ward off.
Pariyodhāya saṃvattatī (ngăn chặn) có nghĩa là che chắn, ngăn chặn.
Yathā aggiādīhi uppannāsu āpadāsu, evaṃ ādittagehanibbāpanādīnaṃ atthāya dhanapariccāgaṃ katvā tāsaṃ āpadānaṃ maggaṃ pidahati nivāreti.
Just as in calamities arising from fire and so on, by sacrificing wealth for the purpose of extinguishing a burning house and so forth, one wards off those calamities, preventing their path.
Ví dụ, khi các tai họa do lửa, v.v. phát sinh, người ấy bố thí tài sản để dập tắt nhà cháy, v.v., tức là ngăn chặn, đẩy lùi các tai họa đó.
Sotthiṃ attānaṃ karotīti nirupaddavaṃ khemaṃ attānaṃ karoti.
Sotthiṃ attānaṃ karotī means he makes himself safe and secure from danger.
Sotthiṃ attānaṃ karoti (làm cho mình được an toàn) có nghĩa là làm cho mình được vô sự, an toàn.
Ñātibalinti ñātakānaṃ baliṃ.
Ñātibaliṃ means offerings to relatives.
Ñātibaliṃ (cúng dường bà con) có nghĩa là cúng dường cho bà con.
Atithibalinti āgantukānaṃ baliṃ.
Atithibaliṃ means offerings to guests.
Atithibaliṃ (cúng dường khách) có nghĩa là cúng dường cho khách đến.
Pubbapetabalinti paralokagatānaṃ ñātakānaṃ baliṃ.
Pubbapetabaliṃ means offerings to deceased relatives.
Pubbapetabaliṃ (cúng dường người đã khuất) có nghĩa là cúng dường cho bà con đã qua đời.
Rājabalinti rañño kattabbayuttakaṃ rājabaliṃ.
Rājabaliṃ means the royal tribute that ought to be paid to the king.
Rājabaliṃ (cúng dường vua) có nghĩa là cúng dường vua một cách thích hợp.
Devatābalinti devatānaṃ kattabbabaliṃ.
Devatābaliṃ means offerings that ought to be made to deities.
Devatābaliṃ (cúng dường chư thiên) có nghĩa là cúng dường chư thiên.
Sabbametaṃ tesaṃ tesaṃ yathānucchavikavasena dātabbadānassa adhivacanaṃ.
All of this is a designation for the gifts to be given according to what is suitable for each of them.
Tất cả những điều này là tên gọi của sự bố thí cần phải thực hiện một cách thích hợp cho từng đối tượng.
Khantisoracce niviṭṭhāti adhivāsanakkhantiyañca susīlatāya ca niviṭṭhā.
Khantisoracce niviṭṭhā means established in the patience of endurance and in gentleness.
Khantisoracce niviṭṭhā (an trú trong nhẫn nại và hiền hòa) có nghĩa là an trú trong sự nhẫn nại cam chịu và thiện hạnh.
Ekamattānaṃ damentīti ekaṃ attanova attabhāvaṃ indriyadamena damenti.
Ekamattānaṃ damentī means they tame their one self by taming the senses.
Ekamattānaṃ damentī (chế ngự tự thân) có nghĩa là chế ngự tự thân, tức là thân thể của chính mình, bằng cách chế ngự các căn.
Samentīti attano cittaṃ kilesavūpasamanena samenti.
Samentī means they calm their own minds by the appeasement of defilements.
Samentī (làm cho an tịnh) có nghĩa là làm cho tâm mình an tịnh bằng cách làm lắng dịu các phiền não.
Parinibbāpentīti kilesaparinibbāneneva parinibbāpenti.
Parinibbāpentī means they attain complete Nibbāna through the complete extinguishing of defilements.
Parinibbāpentī (đạt Niết Bàn hoàn toàn) có nghĩa là đạt Niết Bàn hoàn toàn bằng sự diệt tận các phiền não.
Uddhaggikantiādīsu uparūparibhūmīsu phaladānavasena uddhamaggamassāti uddhaggikā.
Among Uddhaggika and so on, uddhaggikā means that which has an upward path, by way of yielding fruits in higher and higher realms.
Trong các từ uddhaggika (thượng đỉnh), v.v., uddhaggikā (thượng đỉnh) là vì nó có con đường dẫn đến các cõi cao hơn theo cách cho quả.
Saggassa hitāti tatrupapattijananato sovaggikā.
Sovaggikā means conducive to heaven, because it generates rebirth there.
Sovaggikā (dẫn đến cõi trời) là vì nó dẫn đến sự tái sinh ở cõi trời.
Nibbattanibbattaṭṭhāne sukhova vipāko assāti sukhavipākā.
Sukhavipākā means having a pleasant result wherever one is reborn.
Sukhavipākā (có quả báo an lạc) là vì quả báo của nó luôn là an lạc ở bất kỳ nơi nào tái sinh.
Suṭṭhu aggānaṃ dibbavaṇṇādīnaṃ dasannaṃ visesānaṃ nibbattanato saggasaṃvattanikā, evarūpaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpetīti attho.
Saggasaṃvattanikā means conducive to heaven, due to producing ten excellent distinctions such as divine beauty; the meaning is, one establishes such a donation.
Saggasaṃvattanikā (dẫn đến cõi trời) là vì nó tạo ra mười đặc tính ưu việt như sắc tướng chư thiên tuyệt hảo. Ý nghĩa là thiết lập một sự cúng dường như vậy.
62. Dutiye adhigamanīyānīti pattabbāni.
62. In the second, adhigamanīyāni means attainable.
62. Trong kinh thứ hai, adhigamanīyāni (có thể đạt được) có nghĩa là những điều cần đạt được.
Kāmabhogināti vatthukāme ca kilesakāme ca paribhuñjantena.
Kāmabhoginā means by one who enjoys both sensual objects and defilements.
Kāmabhoginā (người hưởng dục) có nghĩa là người hưởng thụ cả vật dục và phiền não dục.
Atthisukhādīsu atthīti uppajjanakasukhaṃ atthisukhaṃ nāma.
Among atthisukhā and so on, atthisukhaṃ is the happiness that arises from having.
Trong các loại hạnh phúc như atthisukha (hạnh phúc có tài sản), atthisukha là hạnh phúc phát sinh khi có tài sản.
Bhoge paribhuñjantassa uppajjanakasukhaṃ bhogasukhaṃ nāma.
Bhogasukhaṃ is the happiness that arises for one enjoying possessions.
Hạnh phúc phát sinh khi hưởng thụ tài sản là bhogasukhaṃ (hạnh phúc hưởng thụ).
Anaṇosmīti uppajjanakasukhaṃ ānaṇyasukhaṃ nāma.
Ānaṇyasukhaṃ is the happiness that arises from being debt-free.
Hạnh phúc phát sinh khi nghĩ "ta không mắc nợ" là ānaṇyasukhaṃ (hạnh phúc không mắc nợ).
Niddoso anavajjosmīti uppajjanakasukhaṃ anavajjasukhaṃ nāma.
Anavajjasukhaṃ is the happiness that arises from being blameless and faultless.
Hạnh phúc phát sinh khi nghĩ "ta vô tội, không đáng bị khiển trách" là anavajjasukhaṃ (hạnh phúc không bị khiển trách).
65. Pañcame rūpe pamāṇaṃ gahetvā pasanno rūpappamāṇo nāma.
65. One who is pleased by taking measure in form is called rūpappamāṇo.
65. Trong kinh thứ năm, người hoan hỷ sau khi xem xét hình sắc là rūpappamāṇo (người đánh giá bằng hình sắc).
Rūpappasannoti tasseva atthavacanaṃ.
Rūpappasanno is an explanation of the meaning of the same.
Rūpappasanno (người hoan hỷ với hình sắc) là một từ đồng nghĩa.
Ghose pamāṇaṃ gahetvā pasanno ghosappamāṇo nāma.
One who is pleased by taking measure in sound is called ghosappamāṇo.
Người hoan hỷ sau khi xem xét âm thanh là ghosappamāṇo (người đánh giá bằng âm thanh).
Cīvaralūkhapattalūkhesu pamāṇaṃ gahetvā pasanno lūkhappamāṇo nāma.
One who is pleased by taking measure in coarse robes and coarse alms-bowls is called lūkhappamāṇo.
Người hoan hỷ sau khi xem xét sự thô sơ của y phục và bát là lūkhappamāṇo (người đánh giá bằng sự thô sơ).
Dhamme pamāṇaṃ gahetvā pasanno dhammappamāṇo nāma.
One who is pleased by taking measure in the Dhamma is called dhammappamāṇo.
Người hoan hỷ sau khi xem xét Pháp là dhammappamāṇo (người đánh giá bằng Pháp).
Itarāni tesaṃyeva atthavacanāni.
The others are explanations of the meaning of these same terms.
Các từ còn lại là từ đồng nghĩa của chúng.
Sabbasatte ca tayo koṭṭhāse katvā dve koṭṭhāsā rūpappamāṇā, eko na rūpappamāṇo.
Dividing all beings into three parts, two parts are those who take measure in form, one is not one who takes measure in form.
Nếu chia tất cả chúng sinh thành ba phần, thì hai phần là những người đánh giá bằng hình sắc, một phần không phải là người đánh giá bằng hình sắc.
Pañca koṭṭhāse katvā cattāro koṭṭhāsā ghosappamāṇā, eko na ghosappamāṇo.
Dividing into five parts, four parts are those who take measure in sound, one is not one who takes measure in sound.
Nếu chia thành năm phần, thì bốn phần là những người đánh giá bằng âm thanh, một phần không phải là người đánh giá bằng âm thanh.
Dasa koṭṭhāse katvā nava koṭṭhāsā lūkhappamāṇā, eko na lūkhappamāṇo.
Dividing into ten parts, nine parts are those who take measure in coarseness, one is not one who takes measure in coarseness.
Nếu chia thành mười phần, thì chín phần là những người đánh giá bằng sự thô sơ, một phần không phải là người đánh giá bằng sự thô sơ.
Satasahassaṃ koṭṭhāse katvā pana eko koṭṭhāsova dhammappamāṇo, sesā na dhammappamāṇāti veditabbā.
However, dividing into one hundred thousand parts, only one part is one who takes measure in Dhamma, and the rest are not those who take measure in Dhamma, so it should be understood.
Nhưng nếu chia thành một trăm ngàn phần, thì chỉ có một phần là người đánh giá bằng Pháp, còn lại không phải là người đánh giá bằng Pháp.
Rūpe pamāṇiṃsūti ye rūpaṃ disvā pasannā, te rūpe pamāṇiṃsu nāma, pasīdiṃsūti attho.
Rūpe pamāṇiṃsu means those who were pleased by seeing form, they took measure in form, which means they were pleased.
Rūpe pamāṇiṃsū (họ đánh giá bằng hình sắc) có nghĩa là những người hoan hỷ khi thấy hình sắc, tức là họ hoan hỷ.
Ghosena anvagūti ghosena anugatā, ghosappamāṇaṃ gahetvā pasannāti attho.
Ghosena anvagū means they were accompanied by sound, meaning they were pleased by taking measure in sound.
Ghosena anvagū (họ theo âm thanh) có nghĩa là họ bị lôi cuốn bởi âm thanh, tức là họ hoan hỷ sau khi đánh giá bằng âm thanh.
Chandarāgavasūpetāti chandassa ca rāgassa ca vasaṃ upetā.
Chandarāgavasūpetā means they were subject to the power of desire and lust.
Chandarāgavasūpetā (bị chi phối bởi dục và tham ái) có nghĩa là bị chi phối bởi dục và tham ái.
Ajjhattañca na jānātīti niyakajjhatte tassa guṇaṃ na jānāti.
Ajjhattañca na jānāti means he does not know his own inner qualities.
Ajjhattañca na jānātī (không biết nội tại) có nghĩa là không biết đức tính của người ấy trong nội tại của chính mình.
Bahiddhā ca na passatīti bahiddhāpissa paṭipattiṃ na passati.
Bahiddhā ca na passati means he does not see his practice externally.
Bahiddhā ca na passatī (không thấy bên ngoài) có nghĩa là cũng không thấy hành vi của người ấy ở bên ngoài.
Samantāvaraṇoti samantato āvārito, samantā vā āvaraṇamassāti samantāvaraṇo.
Samantāvaraṇo means entirely obstructed, or one whose obstruction is all around.
Samantāvaraṇo (bị che chắn hoàn toàn) có nghĩa là bị che chắn hoàn toàn, hoặc có sự che chắn khắp mọi phía.
Ghosena vuyhatīti ghosena niyati, na guṇena.
Ghosena vuyhatī means he is led by sound, not by quality.
Ghosena vuyhatī (bị cuốn trôi bởi âm thanh) có nghĩa là bị cuốn trôi bởi âm thanh, chứ không phải bởi đức tính.
Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca vipassatīti niyakajjhatte guṇaṃ na jānāti, bahiddhā panassa paṭipattiṃ passati.
Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca vipassatī means he does not know his own inner qualities, but he sees his practice externally.
Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca vipassatī (không biết nội tại, nhưng quán chiếu bên ngoài) có nghĩa là không biết đức tính trong nội tại của chính mình, nhưng quán chiếu hành vi của người ấy ở bên ngoài.
Bahiddhā phaladassāvīti tassa parehi kataṃ bahiddhā sakkāraphalaṃ passanto.
Bahiddhā phaladassāvī means one who sees the external fruit of honor done by others to him.
Bahiddhā phaladassāvī (thấy quả báo bên ngoài) có nghĩa là thấy quả báo của sự tôn kính mà người khác dành cho người ấy ở bên ngoài.
Vinīvaraṇadassāvīti vivaṭadassāvī.
Vinīvaraṇadassāvī means one who sees without obstruction.
Vinīvaraṇadassāvī (thấy rõ không chướng ngại) có nghĩa là thấy rõ không chướng ngại.
Na so ghosena vuyhatīti so ghosena na nīyati.
Na so ghosena vuyhatī means he is not led by sound.
Na so ghosena vuyhatī (người ấy không bị cuốn trôi bởi âm thanh) có nghĩa là người ấy không bị cuốn trôi bởi âm thanh.
66. Chaṭṭhe mohajaṃ cāpaviddasūti mohajaṃ cāpi aviddasū apaṇḍitā.
66. In the sixth, the phrase mohajaṃ cāpaviddasū refers to those born of delusion, also ignorant and unwise.
Trong (Sutta) thứ sáu: mohajaṃ cāpaviddasū có nghĩa là do si mê và cũng không hiểu biết, ngu dốt.
Savighātanti sadukkhaṃ.
Savighātaṃ means with suffering.
Savighāta có nghĩa là có khổ đau.
Dukhudrayanti āyatiñca dukkhavaḍḍhidāyakaṃ.
Dukhudrayaṃ means giving rise to an increase of suffering in the future.
Dukhudraya có nghĩa là trong tương lai mang lại sự tăng trưởng khổ đau.
Acakkhukāti paññācakkhurahitā.
Acakkhukā means devoid of the eye of wisdom.
Acakkhukā có nghĩa là không có tuệ nhãn.
Yathā dhammā tathā santāti yathā rāgādayo dhammā ṭhitā, tathā sabhāvāva hutvā.
Yathā dhammā tathā santā means existing in such a nature, just as defilements like lust exist.
Yathā dhammā tathā santā có nghĩa là như các pháp tham, v.v. tồn tại, thì bản chất cũng như vậy.
Na tassevanti maññareti mayaṃ evaṃsantā evaṃsabhāvāti tassa na maññare, na maññantīti attho.
Na tassevanti maññare means "They do not perceive themselves to be of such a nature, of such a character," so it means they do not perceive.
Na tassevanti maññare có nghĩa là họ không nghĩ rằng “chúng ta là như vậy, bản chất là như vậy”, tức là họ không nghĩ như vậy.
Imasmiṃ suttepi gāthāsupi vaṭṭameva kathitaṃ.
In this Sutta, and also in the verses, only saṃsāra (the cycle of existence) is spoken of.
Trong Sutta này và các kệ ngôn cũng chỉ nói về vòng luân hồi (vaṭṭa).
67. Sattame imāni cattāri ahirājakulānīti idaṃ daṭṭhavisāneva sandhāya vuttaṃ.
67. In the seventh, imāni cattāri ahirājakulāni refers to venomous snakes (which bite).
67. Trong (Sutta) thứ bảy: imāni cattāri ahirājakulāni được nói đến chỉ để ám chỉ những con rắn có nọc độc.
Ye hi keci daṭṭhavisā, sabbete imesaṃ catunnaṃ ahirājakulānaṃ abbhantaragatāva honti.
Indeed, all venomous snakes are included within these four royal families of snakes.
Vì tất cả những con rắn có nọc độc đều nằm trong bốn dòng rắn chúa này.
Attaguttiyāti attano guttatthāya.
Attaguttiyā means for one's own protection.
Attaguttiyā có nghĩa là để bảo vệ bản thân.
Attarakkhāyāti attano rakkhaṇatthāya.
Attarakkhāyā means for one's own safeguarding.
Attarakkhāyā có nghĩa là để che chở bản thân.
Attaparittāyāti attano parittāṇatthāya.
Attaparittāyā means for one's own security.
Attaparittāyā có nghĩa là để hộ trì bản thân.
Parittaṃ nāma anujānāmīti attho.
Paritta means "I allow."
Paritta có nghĩa là tôi cho phép.
Idāni yathā taṃ parittaṃ kātabbaṃ, taṃ dassento virūpakkhehi metiādimāha.
Now, showing how that protective chant (paritta) should be made, he says: virūpakkhehi me and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra cách thực hiện sự hộ trì đó, Đức Phật đã nói virūpakkhehi me v.v.
Tattha virūpakkhehīti virūpakkhanāgakulehi.
Here, virūpakkhehi means from the Virūpakka serpent-king family.
Ở đây, virūpakkhehi có nghĩa là với các dòng rắn Nāga Virūpakkha.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Apādakehīti apādakasattehi.
Apādakehi means from footless beings.
Apādakehi có nghĩa là với các loài hữu tình không chân.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Sabbe sattāti ito pubbe ettakena ṭhānena odissakamettaṃ kathetvā idāni anodissakamettaṃ kathetuṃ idamāraddhaṃ.
Sabbe sattā (All beings): Having previously spoken of limited goodwill (odissaka-mettā) up to this point, this is now commenced to speak of unlimited goodwill (anodissaka-mettā).
Sabbe sattā có nghĩa là sau khi nói về lòng từ bi có đối tượng cụ thể cho đến đây, bây giờ bắt đầu nói về lòng từ bi vô đối tượng cụ thể.
Tattha sattā pāṇā bhūtāti sabbānetāni puggalavevacanāneva.
Here, sattā, pāṇā, bhūtā are all synonyms for individuals.
Ở đây, sattā pāṇā bhūtā đều là các từ đồng nghĩa chỉ chúng sinh.
Bhadrāni passantūti bhadrāni ārammaṇāni passantu.
Bhadrāni passantū means "May they see auspicious objects."
Bhadrāni passantū có nghĩa là hãy thấy những đối tượng tốt lành.
Mā kañci pāpamāgamāti kañci sattaṃ pāpakaṃ lāmakaṃ mā āgacchatu.
Mā kañci pāpamāgamā means "May no evil, no bad thing, come to any being."
Mā kañci pāpamāgamā có nghĩa là đừng có bất kỳ điều ác, xấu xa nào đến với bất kỳ chúng sinh nào.
Appamāṇo buddhoti ettha buddhoti buddhaguṇā veditabbā.
In Appamāṇo buddho, buddho should be understood as the qualities of the Buddha.
Ở đây, buddho trong Appamāṇo buddho nên được hiểu là các phẩm chất của Đức Phật.
Te hi appamāṇā nāma.
Indeed, these are immeasurable.
Vì những phẩm chất đó là vô lượng.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two phrases.
Trong hai cụm từ còn lại cũng theo cách này.
Pamāṇavantānīti guṇappamāṇena yuttāni.
Pamāṇavantāni means endowed with a measure of qualities.
Pamāṇavantāni có nghĩa là được trang bị các phẩm chất có giới hạn.
Uṇṇanābhīti lomasanābhiko makkaṭako.
Uṇṇanābhī means a hairy-navelled spider.
Uṇṇanābhī có nghĩa là con nhện có bụng lông.
Sarabūti gharagolikā.
Sarabū means a house gecko.
Sarabū có nghĩa là con thằn lằn nhà.
Katā me rakkhā, katā me parittāti mayā ettakassa janassa rakkhā ca parittāṇañca kataṃ.
Katā me rakkhā, katā me parittā means "Protection and security have been made by me for so many people."
Katā me rakkhā, katā me parittā có nghĩa là tôi đã thực hiện sự bảo vệ và hộ trì cho chừng đó người.
Paṭikkamantu bhūtānīti sabbepi me kataparittāṇā sattā apagacchantu, mā maṃ viheṭhayiṃsūti attho.
Paṭikkamantu bhūtāni means "May all beings for whom I have made protection depart, may they not harm me."
Paṭikkamantu bhūtāni có nghĩa là tất cả chúng sinh đã được tôi hộ trì hãy tránh xa, tức là đừng làm hại tôi.
68. Aṭṭhame acirapakkante devadatteti saṅghaṃ bhinditvā nacirapakkante.
68. In the eighth, acirapakkante devadatte means when Devadatta had not long departed after breaking up the Saṅgha.
68. Trong (Sutta) thứ tám: acirapakkante devadatte có nghĩa là Devadatta vừa mới rời đi sau khi chia rẽ Tăng đoàn.
Parābhavāyāti avaḍḍhiyā vināsāya.
Parābhavāyā means for decline, for destruction.
Parābhavāyā có nghĩa là để suy thoái, để hủy diệt.
Assatarīti vaḷavāya kucchismiṃ gadrabhassa jātā.
Assatarī means born of a donkey in the womb of a mare.
Assatarī có nghĩa là con la sinh ra trong bụng ngựa cái do con lừa.
Attavadhāya gabbhaṃ gaṇhātīti taṃ assena saddhiṃ sampayojenti, sā gabbhaṃ gaṇhitvā kāle sampatte vijāyituṃ nasakkontī pādehi bhūmiṃ paharantī tiṭṭhati.
Attavadhāya gabbhaṃ gaṇhāti means "They mate it with a horse. Having conceived, when the time comes to give birth, it cannot, and stands striking the ground with its feet."
Attavadhāya gabbhaṃ gaṇhātī có nghĩa là khi họ cho nó giao phối với con lừa, nó mang thai và khi đến kỳ sinh nở, nó không thể sinh được và đứng đó đá chân xuống đất.
Athassā cattāro pāde catūsu khāṇūsu bandhitvā kucchiṃ phāletvā potakaṃ nīharanti.
Then, tying its four feet to four stakes, they split open its belly and extract the foal.
Sau đó, họ buộc bốn chân của nó vào bốn cọc và mổ bụng lấy con non ra.
Sā tattheva marati.
It dies right there.
Nó chết ngay tại đó.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this was said.
Vì vậy, điều này đã được nói đến.
70. Dasame adhammikā hontīti porāṇakarājūhi ṭhapitaṃ dasabhāgabaliñceva aparādhānurūpañca daṇḍaṃ aggahetvā atirekabalino ceva atirekadaṇḍassa ca gahaṇena adhammikā.
70. In the tenth, adhammikā honti means unrighteous, by not taking the tenth-part tax established by former kings and punishment proportional to the offense, but instead taking excessive taxes and excessive punishment.
70. Trong (Sutta) thứ mười: adhammikā honti có nghĩa là bất công do thu thuế mười phần đã được các vị vua trước đây quy định và hình phạt tương ứng với tội lỗi, mà lại thu thêm thuế và phạt thêm tội.
Rājāyuttāti rañño janapadesu kiccasaṃvidhāyakā āyuttakapurisā.
Rājāyuttā means royal officials who manage affairs in the king's districts.
Rājāyuttā có nghĩa là các quan chức được vua bổ nhiệm để quản lý công việc ở các vùng đất.
Brāhmaṇagahapatikāti antonagaravāsino brāhmaṇagahapatayo.
Brāhmaṇagahapatikā means householder brahmins dwelling within the city.
Brāhmaṇagahapatikā có nghĩa là các Bà-la-môn và gia chủ sống trong thành phố.
Negamajānapadāti nigamavāsino ceva janapadavāsino ca.
Negamajānapadā means those dwelling in towns and those dwelling in the countryside.
Negamajānapadā có nghĩa là những người sống ở thị trấn và những người sống ở nông thôn.
Visamanti visamā hutvā, asamayena vāyantīti attho.
Visamaṃ means blowing unevenly, at the wrong time.
Visamaṃ có nghĩa là thổi không đều, tức là thổi không đúng mùa.
Visamāti na samā, atithaddhā vā atimudukā vāti attho.
Visamā means not uniform, either too strong or too gentle.
Visamā có nghĩa là không đều, tức là quá mạnh hoặc quá nhẹ.
Apañjasāti maggato apagatā, ummaggagāmino hutvā vāyantīti attho.
Apañjasā means deviating from the path, blowing by way of wrong paths.
Apañjasā có nghĩa là lệch khỏi đường, tức là thổi theo đường sai.
Devatā parikupitā bhavantīti vātesu hi visamesu apañjasesu vāyantesu rukkhā bhijjanti, vimānāni bhijjanti.
Devatā parikupitā bhavantīti (The devas become greatly angry): When the winds blow unevenly and off-course, trees break, and mansions break.
Devatā parikupitā bhavantī có nghĩa là khi gió thổi không đều và lệch đường, cây cối bị gãy, các cung điện bị phá hủy.
Tasmā devatā parikupitā bhavanti, tā devassa sammā vassituṃ na denti.
Therefore, the devas become greatly angry, and they do not allow the sky-deva to rain properly.
Do đó, các vị trời trở nên tức giận, và họ không cho mưa đúng cách.
Tena vuttaṃ devo na sammā dhāraṃ anuppavecchatīti.
Therefore, it is said, devo na sammā dhāraṃ anuppavecchatīti (the sky-deva does not send forth rain properly).
Vì vậy, đã nói rằng devo na sammā dhāraṃ anuppavecchatī (trời không mưa đúng cách).
Visamapākāni sassāni bhavantīti ekasmiṃ ṭhāne gabbhīni honti, ekasmiṃ sañjātakhīrāni, ekaṃ ṭhānaṃ paccatīti evaṃ visamaṃ pākāni sassāni bhavanti.
Visamapākāni sassāni bhavantīti (the crops ripen unevenly): In one place they are in embryo, in another they are producing milk, in another place they are ripening — thus the crops ripen unevenly.
Visamapākāni sassāni bhavantī có nghĩa là mùa màng chín không đều, tức là ở một nơi thì đang ra hoa, ở một nơi thì đang có sữa, ở một nơi thì đang chín.
Samaṃ nakkhattāni tārakarūpāni parivattantīti yathā kattikapuṇṇamā kattikanakkhattameva labhati, migasirapuṇṇamā migasiranakkhattamevāti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ māse sā sā puṇṇamā taṃ taṃ nakkhattameva labhati, tathā sammā parivattanti.
Samaṃ nakkhattāni tārakarūpāni parivattantīti (the constellations and stars revolve evenly): Just as the Kārttikā full moon obtains the Kārttikā constellation, and the Mṛgaśiras full moon obtains the Mṛgaśiras constellation, so in each respective month, that particular full moon obtains that particular constellation; thus they revolve properly.
Samaṃ nakkhattāni tārakarūpāni parivattantī có nghĩa là các chòm sao và hình dạng các vì sao xoay chuyển đều đặn, tức là như trăng tròn tháng Kattika thì đúng chòm sao Kattika, trăng tròn tháng Migasira thì đúng chòm sao Migasira, cứ thế mỗi tháng trăng tròn đều đúng chòm sao của tháng đó, xoay chuyển đều đặn như vậy.
Samaṃ vātā vāyantīti avisamā hutvā samayasmiṃyeva vāyanti, cha māse uttarā vātā, cha māsedakkhiṇāti evaṃ tesaṃ tesaṃ janapadānaṃ anurūpe samaye vāyanti.
Samaṃ vātā vāyantīti (the winds blow evenly): They blow not unevenly, but at the proper time; for six months the northern winds, for six months the southern, thus they blow at the appropriate time for those respective regions.
Samaṃ vātā vāyantī có nghĩa là gió thổi đều đặn không bất thường, đúng mùa, tức là sáu tháng gió bắc, sáu tháng gió nam, cứ thế thổi đúng mùa phù hợp với từng vùng đất.
Samāti samappavattino nātithaddhā nātimudū.
Samā means uniformly flowing, neither too strong nor too gentle.
Samā có nghĩa là đều đặn, không quá mạnh cũng không quá nhẹ.
Pañjasāti maggappaṭipannā, maggeneva vāyanti, no amaggenāti attho.
Pañjasā means following the path, blowing by the path, not off the path.
Pañjasā có nghĩa là đi đúng đường, tức là gió thổi đúng đường, không đi sai đường.
Jimhaṃ gacchatīti kuṭilaṃ gacchati, atitthaṃ gaṇhāti.
Jimhaṃ gacchatīti means goes crookedly, takes a wrong course.
Jimhaṃ gacchatī có nghĩa là đi cong vẹo, đi sai hướng.
Nette jimhaṃ gate satīti nayatīti nettā.
Nette jimhaṃ gate satīti (When the guide has gone crookedly): A guide is one who leads.
Nette jimhaṃ gate satī có nghĩa là người dẫn đường (netta) đi cong vẹo.
Tasmiṃ nette jimhaṃ gate kuṭilaṃ gantvā atitthaṃ gaṇhante itarāpi atitthameva gaṇhantīti attho.
When that guide has gone crookedly, taking a wrong course, the others also take a wrong course.
Khi người dẫn đường đi cong vẹo, đi sai hướng, thì những người khác cũng đi sai hướng theo.
Netetipi pāṭho.
_Neteti_ is also a reading.
Cũng có cách đọc là Netetipi.
Dukkhaṃ setīti dukkhaṃ sayati, dukkhitaṃ hotīti attho.
Dukkhaṃ setīti means lies uncomfortably, is afflicted.
Dukkhaṃ setī có nghĩa là nằm khổ sở, tức là bị đau khổ.
73. Tatiye avaṇṇoti aguṇo.
73. In the third, avaṇṇo means a fault.
73. Trong (Sutta) thứ ba: avaṇṇo có nghĩa là không có phẩm chất tốt.
Pātu karotīti katheti, pākaṭaṃ karoti.
Pātu karotīti means speaks, makes manifest.
Pātu karotī có nghĩa là nói ra, làm cho rõ ràng.
Pañhābhinītoti pañhatthāya abhinīto.
Pañhābhinīto means brought for the purpose of a question.
Pañhābhinīto có nghĩa là được dẫn dắt đến vì câu hỏi.
Ahāpetvā alambitvāti aparihīnaṃ alambitaṃ katvā.
Ahāpetvā alambitvāti means without diminishing, without letting go.
Ahāpetvā alambitvā có nghĩa là không làm suy giảm, không bị thiếu sót.
Ettha ca asappuriso pāpicchatāya attano avaṇṇaṃ chādeti, sappuriso lajjitāya attano vaṇṇaṃ.
Here, the unvirtuous person, out of evil desire, conceals his own faults; the virtuous person, out of shame, conceals his own virtues.
Ở đây, người không phải bậc chân nhân che giấu khuyết điểm của mình vì tâm ác, còn bậc chân nhân che giấu đức hạnh của mình vì lòng hổ thẹn.
Idāni yasmā asappuriso hirottapparahito saṃvāsena avajānāti, sappuriso pana hirottappasamannāgato saṃvāsenāpi nāvajānāti.
Now, since an unvirtuous person, being without shame and moral dread, despises through association, while a virtuous person, being endowed with shame and moral dread, does not despise even through association,
Bây giờ, vì người không phải bậc chân nhân thiếu hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi nên coi thường (người khác) khi sống chung, còn bậc chân nhân có hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi thì không coi thường (người khác) ngay cả khi sống chung.
Tasmā asappurisabhāvasādhakaṃ adhunāgatavadhukopammaṃ dassetuṃ seyyathāpi, bhikkhave, vadhukātiādimāha.
therefore, to show the analogy of the newly-married bride as proof of the nature of the unvirtuous person, he says seyyathāpi, bhikkhave, vadhukāti (Just as, bhikkhus, a bride) and so forth.
Vì vậy, để chỉ ra ví dụ về nàng dâu mới đến, chứng minh trạng thái của người không phải bậc chân nhân, Đức Phật đã nói seyyathāpi, bhikkhave, vadhukā v.v.
Tattha vadhukāti suṇisā.
Here, vadhukā means a daughter-in-law.
Ở đây, vadhukā có nghĩa là nàng dâu.
Tibbanti bahalaṃ.
Tibbaṃ means intense.
Tibbaṃ có nghĩa là dày đặc.
Sesamettha uttānatthamevāti.
The rest here is indeed straightforward in meaning.
Phần còn lại ở đây cũng có nghĩa rõ ràng.
74-75. Catutthe sīlagganti aggappattaṃ uttamasīlaṃ.
74-75. In the fourth (sutta), sīlagga means supreme morality that has attained the summit.
74-75. Trong kinh thứ tư, sīlagga là giới tối thượng, đạt đến đỉnh cao.
Eseva nayo sabbattha.
The same method applies everywhere.
Tương tự như vậy ở khắp mọi nơi.
Pañcame rūpagganti yaṃ rūpaṃ sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti, idaṃ rūpaggaṃ nāma.
In the fifth (sutta), rūpagga refers to that form which, having been comprehended, one attains Arahatship; this is called rūpagga.
Trong kinh thứ năm, rūpagga là sắc pháp mà khi quán xét, người ta đạt đến A-la-hán quả; đây gọi là rūpagga.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining (terms).
Tương tự như vậy đối với các pháp còn lại.
Bhavagganti ettha pana yasmiṃ attabhāve ṭhito arahattaṃ pāpuṇāti, etaṃ bhavaggaṃ nāmāti.
As for bhavagga, it means the existence in which one, having remained, attains Arahatship.
Còn ở đây, bhavagga là nơi mà khi ở trong kiếp sống ấy, người ta đạt đến A-la-hán quả; đây gọi là bhavagga.
76. Chaṭṭhe upavattaneti pācīnagatāya sālapantiyā uttarena nivattitvā ṭhitāya vemajjhaṭṭhāne.
76. In the sixth (sutta), upavattane means in the middle place, having turned north of the row of Sāla trees extending eastward.
76. Trong kinh thứ sáu, upavattane là ở giữa hàng cây Sala quay về phía bắc, nằm về phía đông.
Antarena yamakasālānanti dvinnaṃ sālarukkhānaṃ antare.
Antarena yamakasālāna means between the two twin Sāla trees.
Antarena yamakasālāna là giữa hai cây Sala song sinh.
Kaṅkhāti dveḷhakaṃ.
Kaṅkhā means doubt.
Kaṅkhā là sự nghi ngờ, lưỡng lự.
Vimatīti vinicchituṃ asamatthatā.
Vimatī means inability to decide.
Vimatī là sự không thể quyết định.
‘‘Buddho nu kho na buddho nu kho, dhammo nu kho na dhammo nu kho, saṅgho nu kho na saṅgho nu kho, maggo nu kho na maggo nu kho, paṭipadā nu kho na paṭipadā nu kho’’ti yassa saṃsayo uppajjeyya, taṃ vo vadāmi pucchatha, bhikkhaveti ayamettha saṅkhepattho.
‘‘Is the Buddha truly the Buddha or not? Is the Dhamma truly the Dhamma or not? Is the Saṅgha truly the Saṅgha or not? Is the Path truly the Path or not? Is the practice truly the practice or not?’’—If anyone among you, bhikkhus, should have such a doubt, I tell you, ask. This is the condensed meaning here.
‘‘Phải chăng là Phật hay không phải là Phật, phải chăng là Pháp hay không phải là Pháp, phải chăng là Tăng hay không phải là Tăng, phải chăng là Đạo hay không phải là Đạo, phải chăng là Con đường hay không phải là Con đường’’ – hỡi các Tỳ-khưu, nếu ai có nghi ngờ như vậy, Ta nói với các ông: hãy hỏi. Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây.
Satthugāravenapi na puccheyyāthāti ‘‘mayaṃ satthu santike pabbajimha, cattāro paccayāpi no satthu santakāva.
Satthugāravenapi na puccheyyāthā means: ‘‘We went forth from the Teacher’s presence; the four requisites are also from our Teacher. For such a long time, we have not entertained doubt, and it is not proper for us to do so now, in this final moment.’’ If you do not ask out of such reverence for the Teacher,
Satthugāravenapi na puccheyyāthā có nghĩa là: ‘‘Chúng ta đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Bậc Đạo Sư, bốn vật dụng thiết yếu cũng là của Bậc Đạo Sư.
Te mayaṃ ettakaṃ kālaṃ kaṅkhaṃ akatvā na arahāma ajja pacchime kāle kaṅkhaṃ kātu’’nti sace evaṃ satthari gāravena na pucchatha.
"We have not had doubts for such a long time, so we are not fit to have doubts now, in this last period." If you do not ask due to reverence for the Teacher in this way.
Nếu chúng ta đã không có nghi ngờ trong suốt thời gian dài như vậy, thì không nên có nghi ngờ vào giờ phút cuối cùng này’’. Nếu các ông không hỏi vì lòng tôn kính Bậc Đạo Sư như vậy.
Sahāyakopi, bhikkhave, sahāyakassa ārocetūti tumhākaṃ yo yassa bhikkhussa sandiṭṭho sambhatto, so tassa ārocetu, ahaṃ ekassa bhikkhussa kathessāmi, tassa kathaṃ sutvā sabbe nikkaṅkhā bhavathāti dasseti.
Sahāyakopi, bhikkhave, sahāyakassa ārocetū means: ‘‘Let any bhikkhu who is familiar and intimate with another inform him. I will speak to one bhikkhu, and having heard his words, may all of you be free from doubt.’’ This is what is indicated.
Sahāyakopi, bhikkhave, sahāyakassa ārocetū có nghĩa là: Vị Tỳ-khưu nào là người thân cận, thân thiết với vị Tỳ-khưu nào, thì vị ấy hãy nói với người kia. Ta sẽ nói cho một vị Tỳ-khưu, nghe lời Ta nói, tất cả các ông sẽ không còn nghi ngờ. Đó là ý nghĩa được chỉ ra.
Evaṃ pasannoti evaṃ saddahāmi ahanti attho.
Evaṃ pasanno means ‘‘I have such faith.’’
Evaṃ pasanno có nghĩa là: Ta tin tưởng như vậy.
Ñāṇamevāti nikkaṅkhabhāvapaccakkhakaraṇañāṇaṃyeva ettha tathāgatassa, na saddhāmattanti attho.
Ñāṇamevā means that here, for the Tathāgata, it is merely the knowledge of realizing the state of being free from doubt, not merely faith.
Ñāṇamevā có nghĩa là: Ở đây, đối với Như Lai, đó chỉ là trí tuệ thấy rõ sự không còn nghi ngờ, không chỉ là niềm tin.
Imesañhi, ānandāti imesaṃ antosāṇiyaṃ nisinnānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ.
Imesañhi, ānandā means these five hundred bhikkhus seated within the curtain.
Imesañhi, ānandā có nghĩa là: Đối với năm trăm Tỳ-khưu đang ngồi bên trong màn này.
Yo pacchimakoti yo guṇavasena pacchimako, ānandattheraṃyeva sandhāyāha.
Yo pacchimako refers to Venerable Ānanda, meaning one who is last in terms of qualities.
Yo pacchimako có nghĩa là: Người cuối cùng về mặt phẩm hạnh, ý nói đến Trưởng lão Ānanda.
77. Sattame acinteyyānīti cintetuṃ ayuttāni.
77. In the seventh (sutta), acinteyyāni means things that are improper to ponder.
77. Trong kinh thứ bảy, acinteyyānī là những điều không nên suy nghĩ.
Na cintetabbānīti acinteyyattāyeva na cintetabbāni.
Na cintetabbāni means that precisely because they are acinteyya, they should not be pondered.
Na cintetabbānī là không nên suy nghĩ vì chúng là những điều không thể suy nghĩ.
Yāni cintentoti yāni kāraṇāni cintento.
Yāni cintento means the matters one ponders.
Yāni cintento là những điều mà khi suy nghĩ.
Ummādassāti ummattakabhāvassa.
Ummādassā means madness.
Ummādassā là trạng thái điên loạn.
Vighātassāti dukkhassa.
Vighātassā means suffering.
Vighātassā là đau khổ.
Buddhavisayoti buddhānaṃ visayo, sabbaññutaññāṇādīnaṃ buddhaguṇānaṃ pavatti ca ānubhāvo ca.
Buddhavisayo means the domain of the Buddhas, the manifestation and power of the Buddha-qualities such as omniscience.
Buddhavisayo là phạm vi của chư Phật, tức là sự vận hành và uy lực của các phẩm chất Phật như Nhất thiết trí.
Jhānavisayoti abhiññājhānavisayo.
Jhānavisayo means the domain of supernormal powers and jhāna.
Jhānavisayo là phạm vi của thiền định thần thông.
Kammavipākoti diṭṭhadhammavedanīyādīnaṃ kammānaṃ vipāko.
Kammavipāko means the result of kamma, such as that experienced in this very life.
Kammavipāko là quả báo của các nghiệp như nghiệp cảm thọ trong đời hiện tại.
Lokacintāti ‘‘kena nu kho candimasūriyā katā, kena mahāpathavī, kena mahāsamuddo, kena sattā uppāditā, kena pabbatā, kena ambatālanāḷikerādayo’’ti evarūpā lokacintā.
Lokacintā means pondering about the world such as: ‘‘By whom were the moon and sun made? By whom was the great earth made? By whom was the great ocean made? By whom were living beings produced? By whom were the mountains made? By whom were mangoes, palmyra palms, coconuts, and so on, made?’’
Lokacintā là những suy nghĩ về thế gian như: ‘‘Ai đã tạo ra mặt trăng và mặt trời? Ai đã tạo ra đại địa? Ai đã tạo ra đại dương? Ai đã tạo ra chúng sinh? Ai đã tạo ra núi non? Ai đã tạo ra cây xoài, cây thốt nốt, cây dừa, v.v.?’’
78. Aṭṭhame dakkhiṇāvisuddhiyoti dānasaṅkhātāya dakkhiṇāya visujjhanakāraṇāni.
78. In the eighth (sutta), dakkhiṇāvisuddhiyo means the reasons for the purification of the offering, which is called dāna.
78. Trong kinh thứ tám, dakkhiṇāvisuddhiyo là những nguyên nhân làm cho sự bố thí (dakkhiṇā) trở nên thanh tịnh.
Dāyakato visujjhatīti mahapphalabhāvena visujjhati, mahapphalā hotīti attho.
Dāyakato visujjhatī means it is purified by being of great fruit, or it yields great fruit.
Dāyakato visujjhatī là trở nên thanh tịnh nhờ có đại quả báo, tức là có quả báo lớn.
Kalyāṇadhammoti sucidhammo.
Kalyāṇadhammo means one of pure nature.
Kalyāṇadhammo là người có pháp hạnh thanh tịnh.
Pāpadhammoti lāmakadhammo.
Pāpadhammo means one of bad nature.
Pāpadhammo là người có pháp hạnh xấu xa.
Dāyakato visujjhatīti ettha vessantaramahārājā kathetabbo.
As for dāyakato visujjhatī, the story of King Vessantara should be recounted here.
Trong trường hợp Dāyakato visujjhatī, cần kể câu chuyện về Đại vương Vessantara.
So hi jūjakabrāhmaṇassa dārake datvā mahāpathaviṃ kampesi.
Indeed, having given his children to the brahmin Jūjaka, he caused the great earth to tremble.
Ngài đã tặng các con của mình cho Bà-la-môn Jūjaka và làm đại địa rung chuyển.
Paṭiggāhakato visujjhatīti ettha kalyāṇīnadīmukhadvāravāsī kevaṭṭo kathetabbo.
As for paṭiggāhakato visujjhatī, the story of the fisherman living at the mouth of the Kalyāṇī River should be recounted here.
Trong trường hợp Paṭiggāhakato visujjhatī, cần kể câu chuyện về người đánh cá sống ở cửa sông Kalyāṇī.
So kira dīghasumattherassa tikkhattuṃ piṇḍapātaṃ datvā maraṇamañce nipanno ‘‘ayyassa maṃ dīghasumattherassa dinnapiṇḍapāto uddharatī’’ti āha.
It is said that he, having offered alms-food to Venerable Dīghasumana three times, when lying on his deathbed, said, ‘‘The alms-food given by me to the noble Venerable Dīghasumana is uplifting me.’’
Người ấy đã cúng dường ba lần thức ăn khất thực cho Trưởng lão Dīghasumana, và khi nằm trên giường hấp hối, người ấy nói: ‘‘Món thức ăn khất thực đã cúng dường cho Trưởng lão Dīghasumana đang cứu vớt tôi’’.
Neva dāyakatoti ettha vaḍḍhamānavāsī luddako kathetabbo.
As for neva dāyakato, the story of the hunter from Vaḍḍhamāna should be recounted here.
Trong trường hợp Neva dāyakato, cần kể câu chuyện về người thợ săn ở Vaḍḍhamāna.
So kira petadakkhiṇaṃ dento ekassa dussīlasseva tayo vāre adāsi.
It is said that he, when making an offering for the departed, gave to a single immoral person three times.
Người ấy đã cúng dường lễ vật cho người đã khuất, và đã cúng dường ba lần cho một người không giữ giới.
Tatiyavāre ‘‘amanusso dussīlo maṃ vilumpatī’’ti viravi.
The third time, he cried out, ‘‘An evil person is robbing me!’’
Đến lần thứ ba, người ấy kêu lên: ‘‘Một kẻ phi nhân không giữ giới đang cướp đoạt của tôi!’’
Ekassa sīlavato bhikkhuno datvā pāpitakāleyevassa pāpuṇi.
After giving to one virtuous bhikkhu, he received the result at the very moment it was due.
Người ấy đã cúng dường cho một vị Tỳ-khưu giữ giới, và quả báo đã đến ngay lập tức.
Dāyakato ceva visujjhati paṭiggāhakato cāti ettha asadisadānaṃ kathetabbanti.
As for dāyakato ceva visujjhati paṭiggāhakato cā, the story of the peerless offering should be recounted here.
Trong trường hợp Dāyakato ceva visujjhati paṭiggāhakato cā, cần kể câu chuyện về sự bố thí vô song (asadisadāna).
79. Navame tādisā vāti taṃsadisāva taṃsarikkhakāva.
79. In the ninth (sutta), tādisā vā means similar to that, or equal to that.
79. Trong kinh thứ chín, tādisā vā là tương tự như vậy, giống như vậy.
Chedagāminī hotīti chedaṃ gacchati.
Chedagāminī hotī means it goes to destruction.
Chedagāminī hotī là đi đến sự hủy hoại.
Yaṃ patthitaṃ, taṃ sabbaṃ nassatīti attho.
It means that everything desired is ruined.
Có nghĩa là tất cả những gì mong muốn đều bị mất đi.
Na yathādhippāyā hotīti yathājjhāsayā na hoti.
Na yathādhippāyā hotī means it is not according to one’s intention.
Na yathādhippāyā hotī là không được như ý muốn.
Parādhippāyā hotīti parajjhāsayā ajjhāsayato adhikataraphalā hoti.
Parādhippāyā hotī means it yields more fruit than what was intended by another.
Parādhippāyā hotī là có quả báo vượt xa ý muốn, tức là có quả báo lớn hơn mong đợi.
Samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vāti ettha samitapāpabāhitapāpatāhi samaṇabrāhmaṇatā veditabbā.
As for samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā, the state of being a samaṇa and a brāhmaṇa should be understood by their elimination of evil and dispelling of evil.
Samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā: ở đây, sự Sa-môn và Bà-la-môn được hiểu là do đã loại bỏ tội lỗi (samitapāpa) và xua tan tội lỗi (bāhitapāpa).
Vadatu, bhante, paccayenāti, bhante, catubbidhena cīvarādinā paccayena vadeyyāsīti evaṃ pavāreti nimanteti.
Vadatu, bhante, paccayenā means, ‘‘Venerable sir, please speak about the four kinds of requisites such as robes,’’ thus one invites and offers.
Vadatu, bhante, paccayenā có nghĩa là: Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nói về bốn loại vật dụng thiết yếu như y phục. Như vậy là mời thỉnh.
Yena pavāretīti paricchinditvā yattakena pavāreti.
Yena pavāretī means by how much one specifies and offers.
Yena pavāretī là số lượng mà người ấy đã hứa cúng dường.
Taṃ na detīti taṃ sabbasova na deti. Na yathādhippāyaṃ detīti yathā tassa ajjhāsayo, evaṃ dātuṃ na sakkoti, hāpetvā appakaṃ deti.
Taṃ na detī means one does not give it at all. Na yathādhippāyaṃ detī means one is unable to give as intended by oneself; one gives less, falling short.
Taṃ na detī là hoàn toàn không cúng dường. Na yathādhippāyaṃ detī là không thể cúng dường đúng như ý muốn của người ấy, mà giảm bớt đi một ít.
Yathādhippāyaṃ detīti yattakaṃ so icchati, tattakameva deti.
Yathādhippāyaṃ detī means one gives exactly as much as one desires.
Yathādhippāyaṃ detī là cúng dường đúng như số lượng mà người ấy mong muốn.
Parādhippāyaṃ detīti appakaṃ pavāretvā avattharitvā bahuṃ deti.
Parādhippāyaṃ detī means one offers little, but gives much more than intended.
Parādhippāyaṃ detī là hứa cúng dường ít nhưng lại cúng dường rất nhiều.
80. Dasame neva sabhāyaṃ nisīdatīti vinicchayakaraṇatthaṃ vinicchayasabhāyaṃ neva nisīdati.
80. In the tenth (sutta), neva sabhāyaṃ nisīdatī means one does not sit in a council hall for the purpose of making decisions.
80. Trong kinh thứ mười, neva sabhāyaṃ nisīdatī là không ngồi trong hội trường xét xử để phân xử.
Na kammantaṃ payojetīti kasivaṇijjādimahākammantaṃ nappayojeti.
Na kammantaṃ payojetī means one does not engage in great enterprises such as farming or trade.
Na kammantaṃ payojetī là không thực hiện các công việc lớn như nông nghiệp hay thương mại.
Na kambojaṃ gacchatīti bhoge sambharaṇatthāya kambojaraṭṭhaṃ na gacchati.
Na kambojaṃ gacchatī means one does not go to the Kamboja region for the purpose of accumulating wealth.
Na kambojaṃ gacchatī là không đi đến xứ Kamboja để tích lũy tài sản.
Desanāmattameva cetaṃ, yaṃ kiñci tiroraṭṭhaṃ na gacchatīti attho.
This is merely an illustration; the meaning is that one does not go to any foreign land.
Đây chỉ là một cách diễn đạt, ý nghĩa là không đi đến bất kỳ vùng đất nào ở nước ngoài.
Kodhanotiādīsu kodhanatāya kodhapariyuṭṭhito atthānatthaṃ na jānāti, issukitāya parasampattiṃ na sahati, maccharitāya dhanaṃ datvā kiccaṃ kātuṃ na sakkoti, nippaññatāya kiccaṃ saṃvidhātuṃ na sakkoti.
Regarding kodhano and so on, due to being angry, one, being overwhelmed by anger, does not know what is beneficial or unbeneficial; due to envy, one cannot tolerate others' prosperity; due to stinginess, one cannot accomplish tasks by giving wealth; due to lack of wisdom, one cannot manage affairs.
Trong các từ Kodhano và tiếp theo: do tính nóng giận, người bị sân hận chi phối không biết điều lợi điều hại; do tính đố kỵ, không chịu đựng được sự thành công của người khác; do tính keo kiệt, không thể làm việc gì bằng cách bố thí tài sản; do tính thiếu trí tuệ, không thể sắp xếp công việc.
Tasmā etāni sabhānisīdanādīni na karotīti.
Therefore, one does not perform these actions such as sitting in council.
Vì vậy, người ấy không thực hiện các việc như ngồi họp, v.v.