343. Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū macchikāsaṇḍe viharanti ambāṭakavane.
On one occasion, numerous elder bhikkhus were dwelling at Ambāṭakavana in Macchikāsaṇḍa.
343. Một thời, nhiều vị trưởng lão tỳ-khưu đang trú tại Macchikāsaṇḍa, trong rừng Ambāṭaka.
Tena kho pana samayena sambahulānaṃ therānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ maṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘‘‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā nānatthā nānābyañjanā udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti?
Now on that occasion, after their meal, having returned from their alms round, those numerous elder bhikkhus were sitting together in the Maṇḍalamāḷa, and this discussion arose among them: "Are these things, friends, ‘fetters’ (saṃyojana) or ‘things that lead to fetters’ (saṃyojaniyā dhammā) different in meaning and different in phrasing, or are they one in meaning with different phrasing?"
Khi ấy, sau bữa ăn, sau khi đi khất thực trở về, nhiều vị trưởng lão tỳ-khưu đang ngồi lại với nhau tại nhà hội tròn, câu chuyện này đã khởi lên: “‘Kiết sử’ và ‘pháp sanh kiết sử’, thưa chư hiền, các pháp này khác nghĩa, khác văn, hay cùng một nghĩa, chỉ khác văn?”
Tatrekaccehi therehi bhikkhūhi evaṃ byākataṃ hoti – ‘‘‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā cā’’ti.
There, some elder bhikkhus declared thus: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – these phenomena have different meanings and different expressions.”
Trong số đó, một số vị tỳ khưu Trưởng lão đã tuyên bố như sau: ‘‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có nghĩa khác nhau và cách diễn đạt cũng khác nhau.’’
Ekaccehi therehi bhikkhūhi evaṃ byākataṃ hoti – ‘‘‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā ekatthā byañjanameva nāna’’nti.
Some elder bhikkhus declared thus: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – these phenomena have one meaning, but the expression is different.”
Một số vị tỳ khưu Trưởng lão khác đã tuyên bố như sau: ‘‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có cùng một nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt mà thôi.’’
Tena kho pana samayena citto gahapati migapathakaṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena.
Now, at that time, Citta the householder had arrived at Migapathaka on some business or other.
Vào lúc đó, gia chủ Citta đã đến Migapathaka vì một công việc nào đó.
Assosi kho citto gahapati sambahulānaṃ kira therānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ maṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘‘‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā nānatthā nānābyañjanā udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti?
Citta the householder heard that, after their meal, having returned from their alms-round, many elder bhikkhus, seated together in the round hall, had a discussion arise among them: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – do these phenomena have different meanings and different expressions, or do they have one meaning and only the expression is different?”
Gia chủ Citta nghe rằng, sau bữa ăn, sau khi đi khất thực trở về, nhiều vị tỳ khưu Trưởng lão đã ngồi tụ họp tại giảng đường hình tròn, và cuộc trò chuyện giữa họ đã nảy sinh về việc: ‘‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có nghĩa khác nhau và cách diễn đạt khác nhau, hay chúng có cùng một nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt mà thôi?’’
Tatrekaccehi therehi bhikkhūhi evaṃ byākataṃ – ‘‘‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā cā’’ti.
There, some elder bhikkhus declared thus: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – these phenomena have different meanings and different expressions.”
Trong số đó, một số vị tỳ khưu Trưởng lão đã tuyên bố như sau: ‘‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có nghĩa khác nhau và cách diễn đạt cũng khác nhau.’’
Ekaccehi therehi bhikkhūhi evaṃ byākataṃ ‘saṃyojana’nti vā, āvuso ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā ekatthā byañjanameva nānanti.
Some elder bhikkhus declared thus: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – these phenomena have one meaning, but the expression is different.”
Một số vị tỳ khưu Trưởng lão khác đã tuyên bố như sau: ‘‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có cùng một nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt mà thôi.’’
Atha kho citto gahapati yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Citta the householder approached those elder bhikkhus; having approached, he saluted the elder bhikkhus and sat down to one side.
Sau đó, gia chủ Citta đã đến chỗ các vị tỳ khưu Trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các vị tỳ khưu Trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati there bhikkhū etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante, sambahulānaṃ kira therānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ maṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā nānatthā nānābyañjanā udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti?
Seated to one side, Citta the householder said to the elder bhikkhus: “I heard, venerable sirs, that after their meal, having returned from their alms-round, many elder bhikkhus, seated together in the round hall, had a discussion arise among them: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – do these phenomena have different meanings and different expressions, or do they have one meaning and only the expression is different?”
Ngồi xuống một bên, gia chủ Citta đã thưa với các vị tỳ khưu Trưởng lão rằng: ‘‘Bạch chư Tôn giả, con nghe rằng, sau bữa ăn, sau khi đi khất thực trở về, nhiều vị tỳ khưu Trưởng lão đã ngồi tụ họp tại giảng đường hình tròn, và cuộc trò chuyện giữa họ đã nảy sinh về việc: ‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có nghĩa khác nhau và cách diễn đạt khác nhau, hay chúng có cùng một nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt mà thôi?’’
Ekaccehi therehi bhikkhūhi evaṃ byākataṃ – ‘‘‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā cā’’ti.
Some elder bhikkhus declared thus: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – these phenomena have different meanings and different expressions.”
Một số vị tỳ khưu Trưởng lão đã tuyên bố như sau: ‘‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có nghĩa khác nhau và cách diễn đạt cũng khác nhau.’’
Ekaccehi therehi bhikkhūhi evaṃ byākataṃ ‘‘‘saṃyojana’nti vā, āvuso, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā ekatthā byañjanameva nāna’’nti.
Some elder bhikkhus declared thus: “‘Saṃyojana,’ friends, or ‘saṃyojaniyā dhammā’ – these phenomena have one meaning, but the expression is different.”
Một số vị tỳ khưu Trưởng lão khác đã tuyên bố như sau: ‘‘Thưa chư hiền, ‘saṃyojana’ (kiết sử) hay ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có cùng một nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt mà thôi.’’
‘‘Evaṃ, gahapatī’’ti.
“Yes, householder.”
‘‘Đúng vậy, này gia chủ.’’
‘‘‘Saṃyojana’nti vā, bhante, ‘saṃyojaniyā dhammā’ti vā ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca.
“‘Saṃyojana,’ venerable sirs, and ‘saṃyojaniyā dhammā’ – these phenomena have different meanings and different expressions.
‘‘Bạch chư Tôn giả, ‘saṃyojana’ (kiết sử) và ‘saṃyojaniyā dhammā’ (các pháp dẫn đến kiết sử) – những pháp này có nghĩa khác nhau và cách diễn đạt cũng khác nhau.
Tena hi, bhante, upamaṃ vo karissāmi.
In that case, venerable sirs, I shall give you a simile.
Nếu vậy, bạch chư Tôn giả, con sẽ đưa ra một ví dụ cho chư Tôn giả.
Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
For by a simile, some discerning men understand the meaning of what is said.
Qua ví dụ, một số người trí có thể hiểu được ý nghĩa của lời nói.
Seyyathāpi, bhante, kāḷo ca balībaddo odāto ca balībaddo ekena dāmena vā yottena vā saṃyuttā assu.
Suppose, venerable sirs, a black bull and a white bull were yoked together with one rope or one harness.
Bạch chư Tôn giả, ví như một con bò đen và một con bò trắng được buộc lại với nhau bằng một sợi dây thừng hoặc một sợi dây cương.
Yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘kāḷo balībaddo odātassa balībaddassa saṃyojanaṃ, odāto balībaddo kāḷassa balībaddassa saṃyojana’nti, sammā nu kho so vadamāno vadeyyā’’ti?
Would anyone who says: ‘The black bull is a saṃyojana for the white bull, and the white bull is a saṃyojana for the black bull’ be speaking correctly?”
Người nào nói rằng: ‘Con bò đen là kiết sử của con bò trắng, con bò trắng là kiết sử của con bò đen’ – người ấy có nói đúng không?’’
‘‘No hetaṃ, gahapati!
“No, householder.
‘‘Không phải vậy, này gia chủ!
Na kho, gahapati, kāḷo balībaddo odātassa balībaddassa saṃyojanaṃ, napi odāto balībaddo kāḷassa baḷībaddassa saṃyojanaṃ; yena kho te ekena dāmena vā yottena vā saṃyuttā taṃ tattha saṃyojana’’nti.
The black bull, householder, is not a saṃyojana for the white bull, nor is the white bull a saṃyojana for the black bull; the saṃyojana there is that with which they are yoked together, be it a rope or a harness.”
Này gia chủ, con bò đen không phải là kiết sử của con bò trắng, và con bò trắng cũng không phải là kiết sử của con bò đen; chính sợi dây thừng hoặc sợi dây cương mà chúng được buộc lại với nhau mới là kiết sử ở đó.’’
‘‘Evameva kho, bhante, na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ.
“In the same way, venerable sirs, the eye is not a saṃyojana for forms, nor are forms a saṃyojana for the eye; but the desire and lust that arises there conditioned by both, that is the saṃyojana there.
‘‘Cũng vậy, bạch chư Tôn giả, mắt không phải là kiết sử của các sắc, và các sắc không phải là kiết sử của mắt; chính sự tham ái (chandarāga) phát sinh ở đó do cả hai điều ấy mà có, đó mới là kiết sử ở đó.
Na sotaṃ saddānaṃ… na ghānaṃ gandhānaṃ… na jivhā rasānaṃ… na kāyo phoṭṭhabbānaṃ saṃyojanaṃ, na phoṭṭhabbā kāyassa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ.
The ear is not a saṃyojana for sounds… the nose is not a saṃyojana for odors… the tongue is not a saṃyojana for tastes… the body is not a saṃyojana for tactile objects, nor are tactile objects a saṃyojana for the body; but the desire and lust that arises there conditioned by both, that is the saṃyojana there.
Tai không phải là kiết sử của các tiếng… mũi không phải là kiết sử của các mùi… lưỡi không phải là kiết sử của các vị… thân không phải là kiết sử của các xúc chạm, và các xúc chạm không phải là kiết sử của thân; chính sự tham ái (chandarāga) phát sinh ở đó do cả hai điều ấy mà có, đó mới là kiết sử ở đó.
Na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojana’’nti.
The mind is not a saṃyojana for mental phenomena, nor are mental phenomena a saṃyojana for the mind; but the desire and lust that arises there conditioned by both, that is the saṃyojana there.”
Ý không phải là kiết sử của các pháp, và các pháp không phải là kiết sử của ý; chính sự tham ái (chandarāga) phát sinh ở đó do cả hai điều ấy mà có, đó mới là kiết sử ở đó.’’
‘‘Lābhā te, gahapati, suladdhaṃ te, gahapati, yassa te gambhīre buddhavacane paññācakkhu kamatī’’ti.
“It is a gain for you, householder, well-obtained for you, householder, that your eye of wisdom penetrates the deep teaching of the Buddha!”
‘‘Này gia chủ, ông có lợi lộc, ông đã được điều tốt lành, vì nhãn tuệ của ông đã thâm nhập vào Phật ngôn sâu xa!’’
Paṭhamaṃ.
First.
Bài kinh thứ nhất.
344. Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū macchikāsaṇḍe viharanti ambāṭakavane.
344. At one time, many elder bhikkhus were dwelling in Ambāṭakavana at Macchikāsaṇḍa.
344. Một thời, nhiều vị tỳ khưu Trưởng lão trú tại Ambāṭakavana ở Macchikāsaṇḍa.
Atha kho citto gahapati yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Citta the householder approached those elder bhikkhus; having approached, he saluted the elder bhikkhus and sat down to one side.
Sau đó, gia chủ Citta đã đến chỗ các vị tỳ khưu Trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các vị tỳ khưu Trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati there bhikkhū etadavoca – ‘‘adhivāsentu me, bhante, therā svātanāya bhatta’’nti.
Seated to one side, Citta the householder said to the elder bhikkhus: “Venerable sirs, may the elder bhikkhus accept tomorrow’s meal from me.”
Ngồi xuống một bên, gia chủ Citta đã thưa với các vị tỳ khưu Trưởng lão rằng: ‘‘Bạch chư Tôn giả, con xin thỉnh chư Trưởng lão chấp nhận bữa ăn của con vào ngày mai.’’
Adhivāsesuṃ kho therā bhikkhū tuṇhībhāvena.
The elder bhikkhus accepted by remaining silent.
Các vị tỳ khưu Trưởng lão đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Atha kho citto gahapati therānaṃ bhikkhūnaṃ adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā there bhikkhū abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then Citta the householder, knowing the elder bhikkhus’ acceptance, rose from his seat, saluted the elder bhikkhus, circumambulated them respectfully, and departed.
Sau đó, gia chủ Citta biết được sự chấp nhận của các vị tỳ khưu Trưởng lão, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ các vị tỳ khưu Trưởng lão, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
Atha kho therā bhikkhū tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena cittassa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃsu.
Then, when that night had passed, in the morning, the elder bhikkhus dressed, took their bowls and robes, and approached Citta the householder’s residence; having approached, they sat down on the seats prepared.
Sau đó, các vị tỳ khưu Trưởng lão, sau đêm đó, vào buổi sáng, đắp y cầm bát đi đến nhà của gia chủ Citta; sau khi đến, liền ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt.
Atha kho citto gahapati yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Citta the householder approached those elder bhikkhus; having approached, he saluted the elder bhikkhus and sat down to one side.
Sau đó, gia chủ Citta đã đến chỗ các vị tỳ khưu Trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các vị tỳ khưu Trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘‘dhātunānattaṃ, dhātunānatta’nti, bhante thera, vuccati.
Seated to one side, Citta the householder said to the venerable elder: “‘Diversity of elements, diversity of elements,’ venerable sir, is spoken of.
Ngồi xuống một bên, gia chủ Citta đã thưa với Tôn giả Trưởng lão rằng: ‘‘Bạch Tôn giả Trưởng lão, người ta nói rằng ‘dhātunānattaṃ, dhātunānattaṃ’ (sự đa dạng của các yếu tố, sự đa dạng của các yếu tố).’’
Kittāvatā nu kho, bhante, dhātunānattaṃ vuttaṃ bhagavatā’’ti?
To what extent, venerable sir, has the Blessed One spoken of the diversity of elements?”
‘‘Bạch Tôn giả, Đức Thế Tôn đã nói về sự đa dạng của các yếu tố đến mức độ nào?’’
Evaṃ vutte āyasmā thero tuṇhī ahosi.
When this was said, the venerable elder remained silent.
Khi được hỏi như vậy, Tôn giả Trưởng lão đã im lặng.
Dutiyampi kho citto gahapati āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘‘dhātunānattaṃ, dhātunānatta’nti, bhante thera, vuccati.
A second time, Citta the householder said to the venerable elder: “‘Diversity of elements, diversity of elements,’ venerable sir, is spoken of.
Lần thứ hai, gia chủ Citta lại thưa với Tôn giả Trưởng lão rằng: ‘‘Bạch Tôn giả Trưởng lão, người ta nói rằng ‘dhātunānattaṃ, dhātunānattaṃ’ (sự đa dạng của các yếu tố, sự đa dạng của các yếu tố).’’
Kittāvatā nu kho, bhante, dhātunānattaṃ vuttaṃ bhagavatā’’ti?
To what extent, venerable sir, has the Blessed One spoken of the diversity of elements?”
‘‘Bạch Tôn giả, Đức Thế Tôn đã nói về sự đa dạng của các yếu tố đến mức độ nào?’’
Dutiyampi kho āyasmā thero tuṇhī ahosi.
A second time, the venerable elder remained silent.
Lần thứ hai, Tôn giả Trưởng lão cũng im lặng.
Tatiyampi kho citto gahapati āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘‘dhātunānattaṃ, dhātunānatta’nti, bhante thera, vuccati.
A third time, Citta the householder said to the venerable elder: “‘Diversity of elements, diversity of elements,’ venerable sir, is spoken of.
Lần thứ ba, gia chủ Citta lại thưa với Tôn giả Trưởng lão rằng: ‘‘Bạch Tôn giả Trưởng lão, người ta nói rằng ‘dhātunānattaṃ, dhātunānattaṃ’ (sự đa dạng của các yếu tố, sự đa dạng của các yếu tố).’’
Kittāvatā nu kho, bhante, dhātunānattaṃ vuttaṃ bhagavatā’’ti?
To what extent, venerable sir, has the Blessed One spoken of the diversity of elements?”
‘‘Bạch Tôn giả, Đức Thế Tôn đã nói về sự đa dạng của các yếu tố đến mức độ nào?’’
Tatiyampi kho āyasmā thero tuṇhī ahosi.
A third time, the venerable elder remained silent.
Lần thứ ba, Tôn giả Trưởng lão cũng im lặng.
Tena kho pana samayena āyasmā isidatto tasmiṃ bhikkhusaṅghe sabbanavako hoti.
Now, at that time, Venerable Isidatta was the youngest among that community of bhikkhus.
Vào lúc đó, Tôn giả Isidatta là vị tỳ khưu trẻ nhất trong Tăng chúng.
Atha kho āyasmā isidatto āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘byākaromahaṃ, bhante thera, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti?
Then Venerable Isidatta said to the venerable elder: “Venerable sir, may I explain this question for Citta the householder?”
Sau đó, Tôn giả Isidatta đã thưa với Tôn giả Trưởng lão rằng: ‘‘Bạch Tôn giả Trưởng lão, con có thể giải đáp câu hỏi này của gia chủ Citta không?’’
‘‘Byākarohi tvaṃ, āvuso isidatta, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti.
“Explain it, friend Isidatta, this question for Citta the householder.”
‘‘Này hiền giả Isidatta, hãy giải đáp câu hỏi này của gia chủ Citta.’’
‘‘Evañhi tvaṃ, gahapati, pucchasi – ‘dhātunānattaṃ, dhātunānattanti, bhante thera, vuccati.
“So then, householder, you ask: “‘Diversity of elements, diversity of elements,’ venerable sir, is spoken of.
‘‘Này gia chủ, ông đã hỏi như thế này: ‘Bạch Tôn giả Trưởng lão, người ta nói rằng ‘dhātunānattaṃ, dhātunānattaṃ’ (sự đa dạng của các yếu tố, sự đa dạng của các yếu tố).’’
Kittāvatā nu kho, bhante, dhātunānattaṃ, vuttaṃ bhagavatā’’’ti?
To what extent, venerable sir, has the Blessed One spoken of the diversity of elements?’”
‘‘Bạch Tôn giả, Đức Thế Tôn đã nói về sự đa dạng của các yếu tố đến mức độ nào?’’
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, venerable sir.”
‘‘Đúng vậy, bạch Tôn giả.’’
‘‘Idaṃ kho, gahapati, dhātunānattaṃ vuttaṃ bhagavatā – cakkhudhātu, rūpadhātu, cakkhuviññāṇadhātu…pe… manodhātu, dhammadhātu, manoviññāṇadhātu.
“Indeed, householder, this diversity of elements was declared by the Bhagavā: the eye-element, the form-element, the eye-consciousness-element…and so on…the mind-element, the phenomena-element, the mind-consciousness-element.
‘‘Này gia chủ, đây là sự đa dạng của các giới đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng – nhãn giới, sắc giới, nhãn thức giới… cho đến… ý giới, pháp giới, ý thức giới.
Ettāvatā kho, gahapati, dhātunānattaṃ vuttaṃ bhagavatā’’ti.
To this extent, householder, was the diversity of elements declared by the Bhagavā.”
Này gia chủ, với chừng ấy, sự đa dạng của các giới đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng.’’
Atha kho citto gahapati āyasmato isidattassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā there bhikkhū paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
Then householder Citta, having rejoiced in and approved of the Venerable Isidatta’s discourse, personally satisfied and amply provided the elder bhikkhus with exquisite hard and soft food.
Bấy giờ, gia chủ Citta hoan hỷ, tán thán lời nói của Tôn giả Isidatta, rồi tự tay dâng cúng các vị trưởng lão Tỳ khưu các món vật thực loại cứng và loại mềm thượng vị cho đến khi các vị thỏa mãn và hài lòng.
Atha kho therā bhikkhū bhuttāvino onītapattapāṇino uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.
Then, having eaten and put aside their bowls, the elder bhikkhus rose from their seats and departed.
Bấy giờ, các vị trưởng lão Tỳ khưu, sau khi đã dùng xong, tay đã rời khỏi bát, liền từ chỗ ngồi đứng dậy và ra về.
Atha kho āyasmā thero āyasmantaṃ isidattaṃ etadavoca – ‘‘sādhu kho taṃ, āvuso isidatta, eso pañho paṭibhāsi, neso pañho maṃ paṭibhāsi.
Then the elder Venerable said to the Venerable Isidatta: “It is good, friend Isidatta, that this question occurred to you; this question did not occur to me.
Bấy giờ, vị Tôn giả trưởng lão nói với Tôn giả Isidatta điều này: ‘‘Lành thay, này hiền giả Isidatta, câu hỏi này đã hiện khởi đến hiền giả, câu hỏi này đã không hiện khởi đến tôi.
Tenahāvuso isidatta, yadā aññathāpi* evarūpo pañho āgaccheyya, taññevettha paṭibhāseyyā’’ti.
Therefore, friend Isidatta, whenever such a question arises again, you should answer it.”
Vậy nên, này hiền giả Isidatta, khi nào có câu hỏi tương tự như vậy khởi lên, mong rằng nó sẽ hiện khởi đến chính hiền giả.’’
Dutiyaṃ.
The Second.
Kinh thứ hai.
345. Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū macchikāsaṇḍe viharanti ambāṭakavane.
345. On one occasion, many elder bhikkhus were staying in the Ambāṭaka Grove at Macchikāsaṇḍa.
345. Một thời, nhiều vị trưởng lão Tỳ khưu trú tại Macchikāsaṇḍa, trong khu rừng Ambāṭaka.
Atha kho citto gahapati yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then householder Citta approached the elder bhikkhus; having approached and paid homage to them, he sat down to one side.
Bấy giờ, gia chủ Citta đi đến chỗ các vị trưởng lão Tỳ khưu; sau khi đến, đảnh lễ các vị trưởng lão Tỳ khưu rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati there bhikkhū etadavoca – ‘‘adhivāsentu me, bhante therā, svātanāya bhatta’’nti.
Sitting to one side, householder Citta said to the elder bhikkhus: “Venerable sirs, may the elders accept tomorrow’s meal from me.”
Ngồi một bên, gia chủ Citta thưa với các vị trưởng lão Tỳ khưu rằng: ‘‘Bạch các ngài trưởng lão, mong các ngài nhận lời mời dùng bữa của con vào ngày mai.’’
Adhivāsesuṃ kho therā bhikkhū tuṇhībhāvena.
The elder bhikkhus accepted by remaining silent.
Các vị trưởng lão Tỳ khưu đã im lặng nhận lời.
Atha kho citto gahapati therānaṃ bhikkhūnaṃ adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā there bhikkhū abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then householder Citta, understanding the elder bhikkhus’ acceptance, rose from his seat, paid homage to the elder bhikkhus, circumambulated them respectfully, and departed.
Bấy giờ, gia chủ Citta, biết được sự nhận lời của các vị trưởng lão Tỳ khưu, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ các vị trưởng lão Tỳ khưu, đi nhiễu bên phải rồi ra về.
Atha kho therā bhikkhū tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena cittassa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃsu.
Then, when that night had passed, the elder bhikkhus dressed in the forenoon, took their bowls and robes, and approached householder Citta’s residence; having approached, they sat down on the seats prepared for them.
Bấy giờ, các vị trưởng lão Tỳ khưu, sau khi đêm ấy đã qua, vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, đi đến nhà của gia chủ Citta; sau khi đến, các vị ngồi xuống trên chỗ đã được soạn sẵn.
Atha kho citto gahapati yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then householder Citta approached the elder bhikkhus; having approached and paid homage to them, he sat down to one side.
Bấy giờ, gia chủ Citta đi đến chỗ các vị trưởng lão Tỳ khưu; sau khi đến, đảnh lễ các vị trưởng lão Tỳ khưu rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘yā imā, bhante thera, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti – ‘sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā.
Sitting to one side, householder Citta said to the elder Venerable: “Venerable elder, these many diverse views arise in the world—‘the world is eternal,’ or ‘the world is not eternal,’ or ‘the world is finite,’ or ‘the world is infinite,’ or ‘the soul and the body are the same,’ or ‘the soul is one thing and the body another,’ or ‘a Tathāgata exists after death,’ or ‘a Tathāgata does not exist after death,’ or ‘a Tathāgata both exists and does not exist after death,’ or ‘a Tathāgata neither exists nor does not exist after death.’
Ngồi một bên, gia chủ Citta thưa với Tôn giả trưởng lão điều này: ‘‘Bạch ngài trưởng lão, những tà kiến đa dạng này khởi lên trong thế gian – ‘thế giới là thường hằng’, hay ‘thế giới là không thường hằng’, hay ‘thế giới là hữu biên’, hay ‘thế giới là vô biên’, hay ‘sinh mạng và thân thể là một’, hay ‘sinh mạng và thân thể là khác’, hay ‘Như Lai có tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết’.
Yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle bhaṇitāni; imā nu kho, bhante, diṭṭhiyo kismiṃ sati honti, kismiṃ asati na hontī’’ti?
And these sixty-two speculative views mentioned in the Brahma-network; venerable sir, when what exists do these views exist, and when what does not exist do they not exist?”
Và sáu mươi hai kiến chấp đã được nói đến trong kinh Phạm Võng; bạch ngài, những tà kiến này, khi có cái gì thì chúng hiện hữu, khi không có cái gì thì chúng không hiện hữu?’’
Evaṃ vutte, āyasmā thero tuṇhī ahosi.
When this was said, the elder Venerable remained silent.
Khi được nói như vậy, Tôn giả trưởng lão đã giữ im lặng.
Dutiyampi kho citto gahapati…pe… tatiyampi kho citto gahapati āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘yā imā, bhante thera, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti – sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā.
For a second time householder Citta…and for a third time householder Citta said to the elder Venerable: “Venerable elder, these many diverse views arise in the world—‘the world is eternal,’ or ‘the world is not eternal,’ or ‘the world is finite,’ or ‘the world is infinite,’ or ‘the soul and the body are the same,’ or ‘the soul is one thing and the body another,’ or ‘a Tathāgata exists after death,’ or ‘a Tathāgata does not exist after death,’ or ‘a Tathāgata both exists and does not exist after death,’ or ‘a Tathāgata neither exists nor does not exist after death.’
Lần thứ hai, gia chủ Citta… cho đến… Lần thứ ba, gia chủ Citta thưa với Tôn giả trưởng lão điều này: ‘‘Bạch ngài trưởng lão, những tà kiến đa dạng này khởi lên trong thế gian – ‘thế giới là thường hằng’, hay ‘thế giới là không thường hằng’, hay ‘thế giới là hữu biên’, hay ‘thế giới là vô biên’, hay ‘sinh mạng và thân thể là một’, hay ‘sinh mạng và thân thể là khác’, hay ‘Như Lai có tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết’.
Yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle bhaṇitāni; imā nu kho, bhante, diṭṭhiyo kismiṃ sati honti, kismiṃ asati na hontī’’ti?
And these sixty-two speculative views mentioned in the Brahma-network; venerable sir, when what exists do these views exist, and when what does not exist do they not exist?”
Và sáu mươi hai kiến chấp đã được nói đến trong kinh Phạm Võng; bạch ngài, những tà kiến này, khi có cái gì thì chúng hiện hữu, khi không có cái gì thì chúng không hiện hữu?’’
Tatiyampi kho āyasmā thero tuṇhī ahosi.
For a third time the elder Venerable remained silent.
Lần thứ ba, Tôn giả trưởng lão vẫn giữ im lặng.
Tena kho pana samayena āyasmā isidatto tasmiṃ bhikkhusaṅghe sabbanavako hoti.
Now at that time, the Venerable Isidatta was the youngest among that community of bhikkhus.
Vào lúc bấy giờ, Tôn giả Isidatta là vị Tỳ khưu trẻ nhất trong Tăng chúng ấy.
Atha kho āyasmā isidatto āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘byākaromahaṃ, bhante thera, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti?
Then the Venerable Isidatta said to the elder Venerable: “Venerable elder, may I answer householder Citta’s question?”
Bấy giờ, Tôn giả Isidatta thưa với Tôn giả trưởng lão điều này: ‘‘Bạch ngài trưởng lão, con xin trả lời câu hỏi này của gia chủ Citta được không ạ?’’
‘‘Byākarohi tvaṃ, āvuso isidatta, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti.
“Friend Isidatta, you may answer householder Citta’s question.”
‘‘Này hiền giả Isidatta, hiền giả hãy trả lời câu hỏi này của gia chủ Citta.’’
‘‘Evañhi tvaṃ, gahapati, pucchasi – ‘yā imā, bhante thera, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti – sassato lokoti vā…pe…; imā nu kho, bhante, diṭṭhiyo kismiṃ sati honti, kismiṃ asati na hontī’’’ti?
“Householder, you ask: ‘Venerable elder, these many diverse views arise in the world—‘the world is eternal’…and so on…; venerable sir, when what exists do these views exist, and when what does not exist do they not exist?’”
‘‘Có phải gia chủ hỏi như vầy: ‘Bạch ngài trưởng lão, những tà kiến đa dạng này khởi lên trong thế gian – ‘thế giới là thường hằng’… cho đến…; bạch ngài, những tà kiến này, khi có cái gì thì chúng hiện hữu, khi không có cái gì thì chúng không hiện hữu?’ phải không?’’
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, venerable sir.”
‘‘Thưa vâng, bạch ngài.’’
‘‘Yā imā, gahapati, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti – ‘sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā.
“Householder, these many diverse views that arise in the world—‘the world is eternal,’ or ‘the world is not eternal,’ or ‘the world is finite,’ or ‘the world is infinite,’ or ‘the soul and the body are the same,’ or ‘the soul is one thing and the body another,’ or ‘a Tathāgata exists after death,’ or ‘a Tathāgata does not exist after death,’ or ‘a Tathāgata both exists and does not exist after death,’ or ‘a Tathāgata neither exists nor does not exist after death.’
‘‘Này gia chủ, những tà kiến đa dạng này khởi lên trong thế gian – ‘thế giới là thường hằng’, hay ‘thế giới là không thường hằng’, hay ‘thế giới là hữu biên’, hay ‘thế giới là vô biên’, hay ‘sinh mạng và thân thể là một’, hay ‘sinh mạng và thân thể là khác’, hay ‘Như Lai có tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết’.
Yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle bhaṇitāni; imā kho, gahapati, diṭṭhiyo sakkāyadiṭṭhiyā sati honti, sakkāyadiṭṭhiyā asati na hontī’’’ti.
And these sixty-two speculative views mentioned in the Brahma-network; householder, these views exist when sakkāya-diṭṭhi exists, and they do not exist when sakkāya-diṭṭhi does not exist.”
Và sáu mươi hai kiến chấp đã được nói đến trong kinh Phạm Võng; này gia chủ, những tà kiến này, khi có thân kiến thì chúng hiện hữu, khi không có thân kiến thì chúng không hiện hữu.’’
‘‘Kathaṃ pana, bhante, sakkāyadiṭṭhi hotī’’ti?
“But how, venerable sir, does sakkāya-diṭṭhi arise?”
‘‘Bạch ngài, vậy thân kiến hiện hữu như thế nào?’’
‘‘Idha, gahapati, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ attato samanupassati…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
“Here, householder, an uninstructed ordinary person, who is not conversant with the Noble Ones, unskilled in the Dhamma of the Noble Ones, and undisciplined in the Dhamma of the Noble Ones; who is not conversant with true men, unskilled in the Dhamma of true men, and undisciplined in the Dhamma of true men—regards form as self, or self as having form, or form as in self, or self as in form; regards feeling as self…and so on…perception…formations…consciousness as self, or self as having consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.
‘‘Ở đây, này gia chủ, kẻ phàm phu ít nghe, không thấy các bậc Thánh, không thuần thục trong Thánh pháp, không được huấn luyện trong Thánh pháp, không thấy các bậc chân nhân, không thuần thục trong pháp của bậc chân nhân, không được huấn luyện trong pháp của bậc chân nhân, xem sắc là tự ngã, hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong sắc; xem thọ là tự ngã… cho đến… xem tưởng… xem các hành… xem thức là tự ngã, hoặc tự ngã có thức, hoặc thức ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong thức.
Evaṃ kho, gahapati, sakkāyadiṭṭhi hotī’’ti.
This is how, householder, sakkāya-diṭṭhi arises.”
Này gia chủ, thân kiến hiện hữu như vậy đó.’’
‘‘Kathaṃ pana, bhante, sakkāyadiṭṭhi na hotī’’ti?
“But how, venerable sir, does sakkāya-diṭṭhi not arise?”
‘‘Bạch ngài, vậy thân kiến không hiện hữu như thế nào?’’
‘‘Idha, gahapati, sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati, na rūpavantaṃ vā attānaṃ, na attani vā rūpaṃ, na rūpasmiṃ vā attānaṃ; na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati, na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, na attani vā viññāṇaṃ, na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
“Here, householder, an instructed noble disciple, who is conversant with the Noble Ones, skilled in the Dhamma of the Noble Ones, and well-disciplined in the Dhamma of the Noble Ones; who is conversant with true men, skilled in the Dhamma of true men, and well-disciplined in the Dhamma of true men—does not regard form as self, or self as having form, or form as in self, or self as in form; does not regard feeling…perception…formations…consciousness as self, or self as having consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.
‘‘Ở đây, này gia chủ, vị Thánh đệ tử đã nghe nhiều, thấy các bậc Thánh, thuần thục trong Thánh pháp, được huấn luyện tốt trong Thánh pháp, thấy các bậc chân nhân, thuần thục trong pháp của bậc chân nhân, được huấn luyện tốt trong pháp của bậc chân nhân, không xem sắc là tự ngã, không xem tự ngã có sắc, không xem sắc ở trong tự ngã, không xem tự ngã ở trong sắc; không xem thọ… không xem tưởng… không xem các hành… không xem thức là tự ngã, không xem tự ngã có thức, không xem thức ở trong tự ngã, không xem tự ngã ở trong thức.
Evaṃ kho, gahapati, sakkāyadiṭṭhi na hotī’’ti.
This is how, householder, sakkāya-diṭṭhi does not arise.”
Này gia chủ, thân kiến không hiện hữu như vậy đó.’’
‘‘Kuto, bhante, ayyo isidatto āgacchatī’’ti?
“From where, venerable sir, does Venerable Isidatta come?”
‘‘Bạch ngài, Tôn giả Isidatta từ đâu đến?’’
‘‘Avantiyā kho, gahapati, āgacchāmī’’ti.
“I come, householder, from Avanti.”
‘‘Này gia chủ, tôi đến từ Avanti.’’
‘‘Atthi, bhante, avantiyā isidatto nāma kulaputto amhākaṃ adiṭṭhasahāyo pabbajito?
“Venerable sir, is there a young man named Isidatta from Avanti, an unseen friend of ours, who has gone forth?
‘‘Bạch ngài, ở Avanti có một thiện gia nam tử tên là Isidatta, là người bạn chưa từng gặp mặt của chúng con, đã xuất gia.
Diṭṭho so āyasmatā’’ti?
Has the Venerable seen him?”
Tôn giả có thấy vị ấy không?’’
‘‘Evaṃ, gahapatī’’ti.
“Yes, householder.”
‘‘Thưa có, gia chủ.’’
‘‘Kahaṃ nu kho so, bhante, āyasmā etarahi viharatī’’ti?
“Where, Venerable Sir, does that Venerable One reside now?”
“Bạch Thế Tôn, vị Tôn giả ấy hiện đang trú ngụ ở đâu?”
Evaṃ vutte, āyasmā isidatto tuṇhī ahosi.
When this was said, Venerable Isidatta remained silent.
Khi được hỏi như vậy, Tôn giả Isidatta vẫn im lặng.
‘‘Ayyo no, bhante, isidatto’’ti?
“Is the Venerable Isidatta our venerable one, Venerable Sir?”
“Bạch Thế Tôn, có phải đó là Tôn giả Isidatta của chúng con không?”
‘‘Evaṃ, gahapatī’’ti.
“Yes, householder.”
“Phải, này gia chủ.”
‘‘Abhiramatu, bhante, ayyo isidatto macchikāsaṇḍe.
“May the Venerable Isidatta enjoy residing in Macchikāsaṇḍa, Venerable Sir.
“Bạch Thế Tôn, xin Tôn giả Isidatta hoan hỷ trú ngụ tại Macchikāsaṇḍa.
Ramaṇīyaṃ ambāṭakavanaṃ.
The Ambāṭaka Grove is delightful.
Rừng xoài Ambāṭaka thật là khả ái.
Ahaṃ ayyassa isidattassa ussukkaṃ karissāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti.
I shall take responsibility for the Venerable Isidatta’s robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick, including medicine.”
Con sẽ lo liệu y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh cho Tôn giả Isidatta.”
‘‘Kalyāṇaṃ vuccati, gahapatī’’ti.
“What you say is excellent, householder.”
“Này gia chủ, lời nói thật tốt lành.”
Atha kho citto gahapati āyasmato isidattassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā there bhikkhū paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
Then, Citta the householder, having rejoiced in and approved of Venerable Isidatta’s words, personally satisfied and served the elder bhikkhus with exquisite hard and soft foods.
Sau đó, gia chủ Citta hoan hỷ và tán đồng lời nói của Tôn giả Isidatta, rồi đích thân dâng cúng các vị Tỳ-khưu trưởng lão món ăn cứng và món ăn mềm thượng vị, làm cho các vị được no đủ và thỏa mãn.
Atha kho therā bhikkhū bhuttāvino onītapattapāṇino uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.
Then, the elder bhikkhus, having eaten and removed their hands from their bowls, rose from their seats and departed.
Sau đó, các vị Tỳ-khưu trưởng lão đã dùng bữa xong, rửa tay và bát, rồi đứng dậy rời chỗ ngồi.
Atha kho āyasmā thero āyasmantaṃ isidattaṃ etadavoca – ‘‘sādhu kho taṃ, āvuso isidatta, eso pañho paṭibhāsi.
Then, the elder Venerable One said to Venerable Isidatta, “It was good, friend Isidatta, that that question occurred to you.
Sau đó, Tỳ-khưu trưởng lão nói với Tôn giả Isidatta: “Này Hiền giả Isidatta, câu hỏi ấy thật khéo được Hiền giả trả lời.
Neso pañho maṃ paṭibhāsi.
That question did not occur to me.
Câu hỏi ấy không được tôi trả lời.
Tenahāvuso isidatta, yadā aññathāpi evarūpo pañho āgaccheyya, taññevettha paṭibhāseyyā’’ti.
Therefore, friend Isidatta, whenever such a question arises again, you should respond to it.”
Vậy nên, này Hiền giả Isidatta, khi nào có một câu hỏi tương tự như vậy phát sinh, Hiền giả hãy tự mình trả lời.”
Atha kho āyasmā isidatto senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya macchikāsaṇḍamhā pakkāmi.
Then, Venerable Isidatta packed up his lodging, took his bowl and robes, and departed from Macchikāsaṇḍa.
Sau đó, Tôn giả Isidatta thu dọn chỗ ở, cầm y bát, rồi rời khỏi Macchikāsaṇḍa.
Yaṃ macchikāsaṇḍamhā pakkāmi, tathā pakkantova ahosi, na puna paccāgacchīti.
Having departed from Macchikāsaṇḍa, he remained departed; he did not return again.
Khi Tôn giả rời khỏi Macchikāsaṇḍa, Tôn giả đã đi hẳn, không bao giờ quay trở lại nữa.
Tatiyaṃ.
The third.
Thứ ba.
346. Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū macchikāsaṇḍe viharanti ambāṭakavane.
346. On one occasion, many elder bhikkhus were residing in Macchikāsaṇḍa, in the Ambāṭaka Grove.
346. Một thời, nhiều vị Tỳ-khưu trưởng lão trú ngụ tại Macchikāsaṇḍa, trong rừng xoài Ambāṭaka.
Atha kho citto gahapati yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then, Citta the householder approached the elder bhikkhus; having approached and paid homage to them, he sat down to one side.
Sau đó, gia chủ Citta đi đến chỗ các vị Tỳ-khưu trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các vị Tỳ-khưu trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati there bhikkhū etadavoca – ‘‘adhivāsentu me, bhante therā, svātanāya gokule bhatta’’nti.
Seated to one side, Citta the householder said to the elder bhikkhus, “May the elder Venerables assent to a meal for me tomorrow at the cowshed.”
Sau khi ngồi xuống một bên, gia chủ Citta nói với các vị Tỳ-khưu trưởng lão: “Bạch chư Trưởng lão, xin chư Trưởng lão hoan hỷ thọ trai tại trang trại bò của con vào ngày mai.”
Adhivāsesuṃ kho therā bhikkhū tuṇhībhāvena.
The elder bhikkhus assented by remaining silent.
Các vị Tỳ-khưu trưởng lão đã chấp nhận lời thỉnh cầu bằng sự im lặng.
Atha kho citto gahapati therānaṃ bhikkhūnaṃ adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā there bhikkhū abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then, Citta the householder, knowing the elder bhikkhus’ assent, rose from his seat, paid homage to them, circumambulated them respectfully, and departed.
Sau đó, gia chủ Citta biết được sự chấp nhận của các vị Tỳ-khưu trưởng lão, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ các vị Tỳ-khưu trưởng lão, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
Atha kho therā bhikkhū tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena cittassa gahapatino gokulaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃsu.
Then, the elder bhikkhus, having dressed in the morning, took their bowls and robes, approached Citta the householder’s cowshed, and having approached, sat down on the seats prepared for them.
Sau đó, các vị Tỳ-khưu trưởng lão, sau khi đêm ấy trôi qua, vào buổi sáng đắp y, cầm bát, rồi đi đến trang trại bò của gia chủ Citta; sau khi đến, các vị ngồi xuống trên những chỗ đã được sắp đặt.
Atha kho citto gahapati there bhikkhū paṇītena sappipāyāsena sahatthā santappesi sampavāresi.
Then, Citta the householder personally satisfied and served the elder bhikkhus with exquisite ghee-rice.
Sau đó, gia chủ Citta đích thân dâng cúng các vị Tỳ-khưu trưởng lão món cháo sữa nấu với bơ thượng vị, làm cho các vị được no đủ và thỏa mãn.
Atha kho therā bhikkhū bhuttāvino onītapattapāṇino uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.
Then, the elder bhikkhus, having eaten and removed their hands from their bowls, rose from their seats and departed.
Sau đó, các vị Tỳ-khưu trưởng lão đã dùng bữa xong, rửa tay và bát, rồi đứng dậy rời chỗ ngồi.
Cittopi kho gahapati ‘sesakaṃ vissajjethā’ti vatvā there bhikkhū piṭṭhito piṭṭhito anubandhi.
Citta the householder also, saying, “Release the remainder,” followed closely behind the elder bhikkhus.
Gia chủ Citta cũng nói: “Xin hãy phân phát phần còn lại,” rồi đi theo sau các vị Tỳ-khưu trưởng lão.
Tena kho pana samayena uṇhaṃ hoti kuthitaṃ* ; te ca therā bhikkhū paveliyamānena maññe kāyena gacchanti, yathā taṃ bhojanaṃ bhuttāvino.
Now, at that time it was hot and scorching; and those elder bhikkhus were walking with, as it were, drooping bodies, as is natural for those who have just eaten a meal.
Vào lúc ấy, trời nóng bức, oi ả; và các vị Tỳ-khưu trưởng lão ấy đi như thể thân thể họ đang rã rời vì đã dùng bữa.
‘‘Sādhu khvassa, āvuso mahaka, yaṃ sītako ca vāto vāyeyya, abbhasampilāpo ca assa, devo ca ekamekaṃ phusāyeyyā’’ti.
“It would indeed be good, friend Mahaka, if a cool wind would blow, if there would be a cloud formation, and if rain would fall drop by drop.”
“Này Hiền giả Mahaka, thật tốt biết bao nếu có một làn gió mát thổi qua, có mây tụ lại, và mưa rơi từng hạt một.”
Atha kho āyasmā mahako tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhari* yathā sītako ca vāto vāyi, abbhasampilāpo ca assa* , devo ca ekamekaṃ phusi.
Then, Venerable Mahaka performed such an act of psychic power that a cool wind blew, there was a cloud formation, and rain fell drop by drop.
Sau đó, Tôn giả Mahaka đã thực hiện một thần thông như vậy, khiến một làn gió mát thổi qua, mây tụ lại, và mưa rơi từng hạt một.
Atha kho cittassa gahapatino etadahosi – ‘‘yo kho imasmiṃ bhikkhusaṅghe sabbanavako bhikkhu tassāyaṃ evarūpo iddhānubhāvo’’ti.
Then, this thought occurred to Citta the householder: “The bhikkhu who is the youngest in this assembly of bhikkhus possesses such psychic power.”
Sau đó, gia chủ Citta nghĩ: “Vị Tỳ-khưu trẻ nhất trong Tăng đoàn này lại có thần thông phi thường như vậy!”
Atha kho āyasmā mahako ārāmaṃ sampāpuṇitvā āyasmantaṃ theraṃ etadavoca – ‘‘alamettāvatā, bhante therā’’ti?
Then, Venerable Mahaka, having reached the monastery, said to the elder Venerable One, “Is this enough, Venerable Elder?”
Sau đó, Tôn giả Mahaka đến tinh xá, rồi nói với Tỳ-khưu trưởng lão: “Bạch Thế Tôn, như vậy đã đủ chưa?”
‘‘Alamettāvatā, āvuso mahaka!
“This is enough, friend Mahaka!
“Này Hiền giả Mahaka, như vậy đã đủ!
Katamettāvatā, āvuso mahaka!
This has been accomplished, friend Mahaka!
Này Hiền giả Mahaka, như vậy đã hoàn thành!
Pūjitamettāvatā, āvuso mahakā’’ti.
This has been honored, friend Mahaka!”
Này Hiền giả Mahaka, như vậy đã được tôn kính!”
Atha kho therā bhikkhū yathāvihāraṃ agamaṃsu.
Then, the elder bhikkhus went to their respective lodgings.
Sau đó, các vị Tỳ-khưu trưởng lão đi về chỗ ở của mình.
Āyasmāpi mahako sakaṃ vihāraṃ agamāsi.
Venerable Mahaka also went to his own lodging.
Tôn giả Mahaka cũng đi về chỗ ở của mình.
Atha kho citto gahapati yenāyasmā mahako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahakaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then, Citta the householder approached Venerable Mahaka; having approached and paid homage to Venerable Mahaka, he sat down to one side.
Sau đó, gia chủ Citta đi đến chỗ Tôn giả Mahaka; sau khi đến, đảnh lễ Tôn giả Mahaka rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati āyasmantaṃ mahakaṃ etadavoca – ‘‘sādhu me, bhante, ayyo mahako uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassetū’’ti.
Seated to one side, Citta the householder said to Venerable Mahaka, “Please, Venerable Mahaka, show me a superhuman feat of psychic power.”
Sau khi ngồi xuống một bên, gia chủ Citta nói với Tôn giả Mahaka: “Bạch Thế Tôn, xin Tôn giả Mahaka hãy thể hiện cho con một thần thông siêu nhân.”
‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, ālinde uttarāsaṅgaṃ paññapetvā tiṇakalāpaṃ okāsehī’’ti.
“Then, householder, spread out an upper robe in the portico and scatter a bundle of grass on it.”
“Vậy thì, này gia chủ, hãy trải tấm y vai của ngươi ở hành lang và rải một bó cỏ ra.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho citto gahapati āyasmato mahakassa paṭissutvā ālinde uttarāsaṅgaṃ paññapetvā tiṇakalāpaṃ okāsesi.
“Yes, Venerable Sir,” Citta the householder replied to Venerable Mahaka, and having spread out an upper robe in the portico, he scattered a bundle of grass on it.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” gia chủ Citta đáp lời Tôn giả Mahaka, rồi trải tấm y vai ở hành lang và rải một bó cỏ ra.
Atha kho āyasmā mahako vihāraṃ pavisitvā sūcighaṭikaṃ datvā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhari yathā tālacchiggaḷena ca aggaḷantarikāya ca acci nikkhamitvā tiṇāni jhāpesi, uttarāsaṅgaṃ na jhāpesi.
Then, Venerable Mahaka entered his cell, fastened the door-bar, and performed such an act of psychic power that a flame emerged from the keyhole and from between the door panels, burning the grass but not burning the upper robe.
Sau đó, Tôn giả Mahaka đi vào tinh xá, cài chốt cửa, rồi thực hiện một thần thông như vậy, khiến ngọn lửa bùng lên từ lỗ khóa và khe cửa, đốt cháy cỏ nhưng không đốt cháy tấm y vai.
Atha kho citto gahapati uttarāsaṅgaṃ papphoṭetvā saṃviggo lomahaṭṭhajāto ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, Citta the householder shook out the upper robe, became alarmed, and stood to one side, his hair standing on end.
Sau đó, gia chủ Citta phủi tấm y vai, kinh hãi và dựng tóc gáy, rồi đứng sang một bên.
Atha kho āyasmā mahako vihārā nikkhamitvā cittaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘alamettāvatā, gahapatī’’ti?
Then, Venerable Mahaka emerged from his cell and said to Citta the householder, “Is this enough, householder?”
Sau đó, Tôn giả Mahaka đi ra khỏi tinh xá, rồi nói với gia chủ Citta: “Này gia chủ, như vậy đã đủ chưa?”
‘‘Alamettāvatā, bhante mahaka!
“This is enough, Venerable Mahaka!
“Bạch Thế Tôn Mahaka, như vậy đã đủ!
Katamettāvatā, bhante, mahaka!
This has been accomplished, Venerable Mahaka!
Bạch Thế Tôn Mahaka, như vậy đã hoàn thành!
Pūjitamettāvatā, bhante mahaka!
This has been honored, Venerable Mahaka!
Bạch Thế Tôn Mahaka, như vậy đã được tôn kính!
Abhiramatu, bhante, ayyo mahako macchikāsaṇḍe.
May the Venerable Mahaka enjoy residing in Macchikāsaṇḍa, Venerable Sir.
Bạch Thế Tôn, xin Tôn giả Mahaka hoan hỷ trú ngụ tại Macchikāsaṇḍa.
Ramaṇīyaṃ ambāṭakavanaṃ.
The Ambāṭaka Grove is delightful.
Rừng xoài Ambāṭaka thật là khả ái.
Ahaṃ ayyassa mahakassa ussukkaṃ karissāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti.
I shall take responsibility for the Venerable Mahaka’s robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick, including medicine.”
Con sẽ lo liệu y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh cho Tôn giả Mahaka.”
‘‘Kalyāṇaṃ vuccati, gahapatī’’ti.
“What you say is excellent, householder.”
“Này gia chủ, lời nói thật tốt lành.”
Atha kho āyasmā mahako senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya macchikāsaṇḍamhā pakkāmi.
Then, Venerable Mahaka packed up his lodging, took his bowl and robes, and departed from Macchikāsaṇḍa.
Sau đó, Tôn giả Mahaka thu dọn chỗ ở, cầm y bát, rồi rời khỏi Macchikāsaṇḍa.
Yaṃ macchikāsaṇḍamhā pakkāmi, tathā pakkantova ahosi; na puna paccāgacchīti.
Having departed from Macchikāsaṇḍa, he remained departed; he did not return again.
Khi Tôn giả rời khỏi Macchikāsaṇḍa, Tôn giả đã đi hẳn, không bao giờ quay trở lại nữa.
Catutthaṃ.
The fourth.
Thứ tư.
‘‘Imassa nu kho, gahapati, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?
“How, householder, should the meaning of this brief statement be understood in detail?”
“Này gia chủ, ý nghĩa của lời nói vắn tắt này có thể được hiểu rộng rãi như thế nào?”
‘‘Kiṃ nu kho etaṃ, bhante, bhagavatā bhāsita’’nti?
‘‘Is this, Venerable Sir, spoken by the Blessed One?’’
“Bạch Thế Tôn, điều này có phải do Đức Thế Tôn đã thuyết giảng không?”
‘‘Evaṃ, gahapatī’’ti.
‘‘Yes, householder,’’ he said.
“Thưa gia chủ, đúng vậy.”
‘‘Tena hi, bhante, muhuttaṃ āgamehi yāvassa atthaṃ pekkhāmī’’ti.
‘‘Then, Venerable Sir, wait a moment until I discern its meaning.’’
“Vậy thì, bạch Thế Tôn, xin Ngài đợi một lát để con suy xét ý nghĩa của nó.”
Atha kho citto gahapati muhuttaṃ tuṇhī hutvā āyasmantaṃ kāmabhuṃ etadavoca –
Then Citta the householder, having remained silent for a moment, said to Venerable Kāmabhū –
Sau đó, gia chủ Citta im lặng một lát rồi nói với Tôn giả Kāmabhū rằng:
‘‘‘Nelaṅga’nti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacanaṃ.
‘‘‘Nelaṅga’ (faultless), Venerable Sir, is a designation for virtue.
“Bạch Thế Tôn, ‘Nelaṅga’ là tên gọi của giới (sīla).
‘Setapacchādo’ti kho, bhante, vimuttiyā etaṃ adhivacanaṃ.
‘Setapacchāda’ (white-canopied), Venerable Sir, is a designation for liberation.
Bạch Thế Tôn, ‘Setapacchāda’ là tên gọi của sự giải thoát (vimutti).
‘Ekāro’ti kho, bhante, satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
‘Ekāro’ (one-axled), Venerable Sir, is a designation for mindfulness.
Bạch Thế Tôn, ‘Ekāro’ là tên gọi của niệm (sati).
‘Vattatī’ti kho, bhante, abhikkamapaṭikkamassetaṃ adhivacanaṃ.
‘Vattatī’ (rolls on), Venerable Sir, is a designation for advancing and retreating.
Bạch Thế Tôn, ‘Vattati’ là tên gọi của sự tiến lên và lùi lại (abhikkamapaṭikkama).
‘Ratho’ti kho, bhante, imassetaṃ cātumahābhūtikassa kāyassa adhivacanaṃ mātāpettikasambhavassa odanakummāsūpacayassa aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassa.
‘Ratho’ (chariot), Venerable Sir, is a designation for this body, composed of the four great elements, born of mother and father, sustained by gruel and rice, subject to impermanence, anointing, rubbing, breaking up, and disintegration.
Bạch Thế Tôn, ‘Ratho’ là tên gọi của thân thể do bốn đại hợp thành này, do cha mẹ sinh ra, được nuôi dưỡng bằng cơm và cháo, có bản chất vô thường, cần được che đậy, xoa bóp, phân hủy và tiêu hoại.
Rāgo kho, bhante, nīgho, doso nīgho, moho nīgho.
Greed, Venerable Sir, is anguish; hatred is anguish; delusion is anguish.
Bạch Thế Tôn, tham (rāga) là khổ não (nīgha), sân (dosa) là khổ não, si (moha) là khổ não.
Te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
For a bhikkhu whose taints are destroyed, these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, done away with, and are no longer subject to future arising.
Đối với vị Tỳ-khưu đã tận diệt các lậu hoặc (khīṇāsava), những điều này đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt bỏ, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.
Tasmā khīṇāsavo bhikkhu ‘anīgho’ti vuccati.
Therefore, a bhikkhu whose taints are destroyed is called ‘anīgho’ (without anguish).
Do đó, vị Tỳ-khưu đã tận diệt các lậu hoặc được gọi là ‘anīgha’ (không khổ não).
‘Āyanta’nti kho, bhante, arahato etaṃ adhivacanaṃ.
‘Āyantaṃ’ (coming), Venerable Sir, is a designation for an Arahant.
Bạch Thế Tôn, ‘Āyanta’ là tên gọi của bậc A-la-hán.
‘Soto’ti kho, bhante, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ.
‘Soto’ (stream), Venerable Sir, is a designation for craving.
Bạch Thế Tôn, ‘Sota’ là tên gọi của tham ái (taṇhā).
Sā khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
For a bhikkhu whose taints are destroyed, that craving is abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, done away with, and is no longer subject to future arising.
Đối với vị Tỳ-khưu đã tận diệt các lậu hoặc, tham ái đó đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt bỏ, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.
Tasmā khīṇāsavo bhikkhu ‘chinnasoto’ti vuccati.
Therefore, a bhikkhu whose taints are destroyed is called ‘chinnasoto’ (one whose stream is cut).
Do đó, vị Tỳ-khưu đã tận diệt các lậu hoặc được gọi là ‘chinnasota’ (đã cắt đứt dòng).
Rāgo kho, bhante, bandhanaṃ, doso bandhanaṃ, moho bandhanaṃ.
Greed, Venerable Sir, is a bond; hatred is a bond; delusion is a bond.
Bạch Thế Tôn, tham là trói buộc (bandhana), sân là trói buộc, si là trói buộc.
Te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
For a bhikkhu whose taints are destroyed, these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, done away with, and are no longer subject to future arising.
Đối với vị Tỳ-khưu đã tận diệt các lậu hoặc, những điều này đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt bỏ, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.
Tasmā khīṇāsavo bhikkhu ‘abandhano’ti vuccati.
Therefore, a bhikkhu whose taints are destroyed is called ‘abandhano’ (unbound).
Do đó, vị Tỳ-khưu đã tận diệt các lậu hoặc được gọi là ‘abandhana’ (không trói buộc).
Iti kho, bhante, yaṃ taṃ bhagavatā vuttaṃ –
Thus, Venerable Sir, what was spoken by the Blessed One –
Như vậy, bạch Thế Tôn, những gì Đức Thế Tôn đã nói:
348. Ekaṃ samayaṃ āyasmā kāmabhū macchikāsaṇḍe viharati ambāṭakavane.
6. The Second Kāmabhū Sutta
348. Một thời, Tôn giả Kāmabhū trú tại Macchikāsaṇḍa, trong rừng xoài Ambāṭaka.
Atha kho citto gahapati yenāyasmā kāmabhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdi.
348. On one occasion, Venerable Kāmabhū was staying at Macchikāsaṇḍa, in the Ambāṭaka Wood.
Sau đó, gia chủ Citta đi đến chỗ Tôn giả Kāmabhū; sau khi đến, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati āyasmantaṃ kāmabhuṃ etadavoca – ‘‘kati nu kho, bhante, saṅkhārā’’ti?
Then Citta the householder approached Venerable Kāmabhū; having approached, he sat down to one side.
Khi đã ngồi xuống một bên, gia chủ Citta nói với Tôn giả Kāmabhū rằng: “Bạch Thế Tôn, có bao nhiêu loại hành (saṅkhāra)?”
‘‘Tayo kho, gahapati, saṅkhārā – kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro’’ti.
Seated to one side, Citta the householder said to Venerable Kāmabhū: ‘‘How many saṅkhāras are there, Venerable Sir?’’
“Thưa gia chủ, có ba loại hành: thân hành (kāyasaṅkhāra), khẩu hành (vacīsaṅkhāra), và ý hành (cittasaṅkhāra).”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho citto gahapati āyasmato kāmabhussa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ kāmabhuṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘katamo pana, bhante, kāyasaṅkhāro, katamo vacīsaṅkhāro, katamo cittasaṅkhāro’’ti?
‘‘There are three saṅkhāras, householder: bodily saṅkhāra, verbal saṅkhāra, and mental saṅkhāra.’’
“Lành thay, bạch Thế Tôn!” Gia chủ Citta hoan hỷ và tán thán lời thuyết giảng của Tôn giả Kāmabhū, rồi hỏi thêm Tôn giả Kāmabhū: “Bạch Thế Tôn, thế nào là thân hành, thế nào là khẩu hành, thế nào là ý hành?”
‘‘Assāsapassāsā kho, gahapati, kāyasaṅkhāro, vitakkavicārā vacīsaṅkhāro, saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti.
‘‘Excellent, Venerable Sir!’’ Citta the householder, having rejoiced in and approved of Venerable Kāmabhū’s statement, asked Venerable Kāmabhū a further question: ‘‘But what, Venerable Sir, is bodily saṅkhāra? What is verbal saṅkhāra? What is mental saṅkhāra?’’
“Thưa gia chủ, hơi thở vào và hơi thở ra là thân hành; tầm và tứ là khẩu hành; tưởng và thọ là ý hành.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho citto gahapati…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘kasmā pana, bhante, assāsapassāsā kāyasaṅkhāro, kasmā vitakkavicārā vacīsaṅkhāro, kasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti?
‘‘In-breaths and out-breaths, householder, are bodily saṅkhāra; initial application and sustained application are verbal saṅkhāra; perception and feeling are mental saṅkhāra.’’
“Lành thay, bạch Thế Tôn!” Gia chủ Citta… hỏi thêm: “Bạch Thế Tôn, vì sao hơi thở vào và hơi thở ra là thân hành? Vì sao tầm và tứ là khẩu hành? Vì sao tưởng và thọ là ý hành?”
‘‘Assāsapassāsā kho, gahapati, kāyikā.
‘‘Excellent, Venerable Sir!’’ Citta the householder… asked a further question: ‘‘But why, Venerable Sir, are in-breaths and out-breaths bodily saṅkhāra? Why are initial application and sustained application verbal saṅkhāra? Why are perception and feeling mental saṅkhāra?’’
“Thưa gia chủ, hơi thở vào và hơi thở ra là thuộc về thân.
Ete dhammā kāyappaṭibaddhā, tasmā assāsapassāsā kāyasaṅkhāro.
‘‘In-breaths and out-breaths, householder, are physical.
Những pháp này liên hệ đến thân, do đó hơi thở vào và hơi thở ra là thân hành.
Pubbe kho, gahapati, vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindati, tasmā vitakkavicārā vacīsaṅkhāro.
These phenomena are bound up with the body; therefore, in-breaths and out-breaths are bodily saṅkhāra.
Thưa gia chủ, trước hết suy tầm (vitakka) rồi suy xét (vicāra), sau đó mới phát ra lời nói, do đó tầm và tứ là khẩu hành.
Saññā ca vedanā ca cetasikā.
Having first applied and sustained, householder, one afterwards breaks forth into speech; therefore, initial application and sustained application are verbal saṅkhāra.
Tưởng và thọ là thuộc về tâm.
Ete dhammā cittappaṭibaddhā, tasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti.
Perception and feeling are mental.
Những pháp này liên hệ đến tâm, do đó tưởng và thọ là ý hành.”
Sādhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘yvāyaṃ, bhante, mato kālaṅkato, yo cāyaṃ bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno, imesaṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti?
‘‘When a bhikkhu enters the cessation of perception and feeling, householder, verbal saṅkhāra ceases first, then bodily saṅkhāra, then mental saṅkhāra.’’
“Lành thay…” hỏi thêm: “Bạch Thế Tôn, giữa người đã chết, đã qua đời, và vị Tỳ-khưu đang nhập Diệt Thọ Tưởng Định, sự khác biệt giữa họ là gì?”
‘‘Yvāyaṃ gahapati, mato kālaṅkato tassa kāyasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, vacīsaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, cittasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, āyu parikkhīṇo, usmā vūpasantā, indriyāni viparibhinnāni.
‘‘Excellent…’’ he asked a further question: ‘‘Venerable Sir, what is the difference between one who is dead and deceased, and a bhikkhu who has attained the cessation of perception and feeling?’’
“Thưa gia chủ, đối với người đã chết, đã qua đời, thân hành của người ấy đã diệt và lắng xuống, khẩu hành đã diệt và lắng xuống, ý hành đã diệt và lắng xuống, tuổi thọ đã hết, hơi ấm đã tiêu tan, các căn đã tan rã.
Yo ca khvāyaṃ, gahapati, bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno, tassapi kāyasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, vacīsaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, cittasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, āyu aparikkhīṇo, usmā avūpasantā, indriyāni vippasannāni.
‘‘For one, householder, who is dead and deceased, bodily saṅkhāra has ceased and subsided, verbal saṅkhāra has ceased and subsided, mental saṅkhāra has ceased and subsided, his life is exhausted, his warmth has subsided, his faculties are broken up.
Còn đối với vị Tỳ-khưu đang nhập Diệt Thọ Tưởng Định, thân hành của vị ấy cũng đã diệt và lắng xuống, khẩu hành đã diệt và lắng xuống, ý hành cũng đã diệt và lắng xuống, nhưng tuổi thọ chưa hết, hơi ấm chưa tiêu tan, các căn vẫn còn trong sáng.
Yvāyaṃ, gahapati, mato kālaṅkato, yo cāyaṃ bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno, idaṃ nesaṃ nānākaraṇa’’nti.
But for the bhikkhu, householder, who has attained the cessation of perception and feeling, his bodily saṅkhāra has also ceased and subsided, verbal saṅkhāra has ceased and subsided, mental saṅkhāra has ceased and subsided, yet his life is not exhausted, his warmth has not subsided, his faculties are clear.
Thưa gia chủ, đó là sự khác biệt giữa người đã chết, đã qua đời, và vị Tỳ-khưu đang nhập Diệt Thọ Tưởng Định.”
Sādhu, bhante…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahantassa pana, bhante, bhikkhuno katame dhammā paṭhamaṃ uppajjanti, yadi vā kāyasaṅkhāro, yadi vā vacīsaṅkhāro, yadi vā cittasaṅkhāro’’ti?
Rather, his mind has previously been developed in such a way that it leads to that state.’’
“Lành thay, bạch Thế Tôn…” hỏi thêm: “Bạch Thế Tôn, khi vị Tỳ-khưu xuất khỏi Diệt Thọ Tưởng Định, những pháp nào sinh khởi trước tiên, là thân hành, hay khẩu hành, hay ý hành?”
‘‘Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahantassa, gahapati, bhikkhuno cittasaṅkhāro paṭhamaṃ uppajjati, tato kāyasaṅkhāro, tato vacīsaṅkhāro’’ti.
“Householder, for a bhikkhu emerging from the attainment of the cessation of perception and feeling (saññāvedayitanirodhasamāpatti), the mind-formation (cittasaṅkhāro) arises first, then the bodily formation (kāyasaṅkhāro), then the verbal formation (vacīsaṅkhāro).”
“Này gia chủ, đối với tỳ khưu xuất khỏi Diệt Thọ Tưởng Định (saññāvedayitanirodhasamāpatti), tâm hành (cittasaṅkhāra) khởi lên trước, sau đó thân hành (kāyasaṅkhāra) khởi lên, sau đó khẩu hành (vacīsaṅkhāra) khởi lên.”
Sādhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitassa pana, bhante, bhikkhuno kiṃninnaṃ cittaṃ hoti, kiṃpoṇaṃ, kiṃpabbhāra’’nti?
“Excellent, venerable sir,”… and he asked a further question: “Venerable sir, for a bhikkhu who has emerged from the attainment of the cessation of perception and feeling, towards what does his mind incline, to what does it tend, to what does it gravitate?”
Lành thay… (v.v.)… rồi hỏi thêm một câu hỏi: “Bạch Thế Tôn, đối với tỳ khưu đã xuất khỏi Diệt Thọ Tưởng Định (saññāvedayitanirodhasamāpatti), tâm của vị ấy hướng về điều gì (kiṃninnaṃ), nghiêng về điều gì (kiṃpoṇaṃ), thiên về điều gì (kiṃpabbhāraṃ)?”
‘‘Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitassa kho, gahapati, bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāra’’nti.
“Householder, for a bhikkhu who has emerged from the attainment of the cessation of perception and feeling, his mind inclines towards seclusion, tends towards seclusion, gravitates towards seclusion.”
“Này gia chủ, đối với tỳ khưu đã xuất khỏi Diệt Thọ Tưởng Định (saññāvedayitanirodhasamāpatti), tâm của vị ấy hướng về viễn ly (vivekaninnaṃ), nghiêng về viễn ly (vivekapoṇaṃ), thiên về viễn ly (vivekapabbhāraṃ).”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho citto gahapati āyasmato kāmabhussa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ kāmabhuṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā pana, bhante, kati dhammā bahūpakārā’’ti?
“Excellent, venerable sir,” said Citta the householder, delighting in and approving of the Venerable Kāmabhu’s statement, and he asked the Venerable Kāmabhu a further question: “Venerable sir, how many qualities are of great assistance for the attainment of the cessation of perception and feeling?”
“Lành thay, bạch Thế Tôn,” rồi gia chủ Citta hoan hỷ và tùy hỷ lời dạy của Tôn giả Kāmabhū, hỏi thêm Tôn giả Kāmabhū một câu hỏi: “Bạch Thế Tôn, có bao nhiêu pháp là hữu ích lớn cho Diệt Thọ Tưởng Định (saññāvedayitanirodhasamāpatti)?”
‘‘Addhā kho tvaṃ, gahapati, yaṃ paṭhamaṃ pucchitabbaṃ taṃ pucchasi.
“Indeed, householder, you are asking what should have been asked first.
“Này gia chủ, chắc chắn ông đã hỏi điều đáng lẽ phải hỏi trước tiên.
Api ca tyāhaṃ byākarissāmi.
Nevertheless, I shall answer you.
Tuy nhiên, tôi sẽ giải thích cho ông.
Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā kho, gahapati, dve dhammā bahūpakārā – samatho ca vipassanā cā’’ti.
Householder, two qualities are of great assistance for the attainment of the cessation of perception and feeling: serenity (samatha) and insight (vipassanā).”
Này gia chủ, có hai pháp là hữu ích lớn cho Diệt Thọ Tưởng Định (saññāvedayitanirodhasamāpatti) – đó là Định (samatha) và Tuệ (vipassanā).”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
349. Ekaṃ samayaṃ āyasmā godatto macchikāsaṇḍe viharati ambāṭakavane.
349. At one time, the Venerable Godatta was staying in Macchikāsaṇḍa, in the Ambāṭaka Grove.
349. Một thời, Tôn giả Godatta trú tại Ambāṭakavana, Macchikāsaṇḍa.
Atha kho citto gahapati yenāyasmā godatto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ godattaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Citta the householder approached the Venerable Godatta; having approached and greeted him, he sat down to one side.
Rồi gia chủ Citta đi đến chỗ Tôn giả Godatta; sau khi đến, đảnh lễ Tôn giả Godatta rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho cittaṃ gahapatiṃ āyasmā godatto etadavoca – ‘‘yā cāyaṃ, gahapati, appamāṇā cetovimutti, yā ca ākiñcaññā cetovimutti, yā ca suññatā cetovimutti, yā ca animittā cetovimutti, ime dhammā nānatthā nānābyañjanā udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti?
The Venerable Godatta spoke to Citta the householder, who was sitting to one side, saying: “Householder, are these mental liberations—the immeasurable mental liberation (appamāṇā cetovimutti), the mental liberation of nothingness (ākiñcaññā cetovimutti), the mental liberation of emptiness (suññatā cetovimutti), and the mental liberation of imagelessness (animittā cetovimutti)—different in meaning and different in designation, or are they one in meaning with only the designations being different?”
Khi gia chủ Citta đã ngồi xuống một bên, Tôn giả Godatta nói với vị ấy rằng: “Này gia chủ, giải thoát tâm vô lượng (appamāṇā cetovimutti), giải thoát tâm vô sở hữu (ākiñcaññā cetovimutti), giải thoát tâm không (suññatā cetovimutti), và giải thoát tâm vô tướng (animittā cetovimutti) này, các pháp này là khác nghĩa, khác văn tự hay cùng nghĩa, chỉ khác văn tự?”
‘‘Atthi, bhante, pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca.
“Venerable sir, there is an aspect from which, in terms of that aspect, these qualities are different in meaning and different in designation.
“Bạch Thế Tôn, có trường hợp mà dựa vào đó các pháp này vừa khác nghĩa vừa khác văn tự.
Atthi pana, bhante, pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā ekatthā byañjanameva nāna’’nti.
But, venerable sir, there is also an aspect from which, in terms of that aspect, these qualities are one in meaning, with only the designations being different.”
Nhưng bạch Thế Tôn, cũng có trường hợp mà dựa vào đó các pháp này cùng nghĩa, chỉ khác văn tự.”
‘‘Katamo ca, bhante, pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca?
“And what, venerable sir, is the aspect from which, in terms of that aspect, these qualities are different in meaning and different in designation?
“Bạch Thế Tôn, trường hợp nào mà dựa vào đó các pháp này vừa khác nghĩa vừa khác văn tự?
Idha, bhante, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ* .
Here, venerable sir, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness (mettā-sahagatena cetasā), likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Ở đây, bạch Thế Tôn, một tỳ khưu an trú, trải tâm từ (mettā) đến một phương, rồi phương thứ hai, rồi phương thứ ba, rồi phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena* pharitvā viharati.
Thus, he dwells pervading the entire world—above, below, across, everywhere, in every way, with an abundant, exalted, immeasurable mind, free from enmity, free from ill-will (averena abyāpajjena), imbued with loving-kindness.
Như vậy, vị ấy an trú, trải tâm từ rộng lớn, quảng đại, vô lượng, không hận, không sân đến khắp mọi nơi, toàn bộ thế giới, trên, dưới, ngang, dọc.
Karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ.
He dwells pervading with a mind imbued with compassion (karuṇā-sahagatena cetasā)…pe… with a mind imbued with sympathetic joy (muditā-sahagatena cetasā)…pe… he dwells pervading one direction with a mind imbued with equanimity (upekkhā-sahagatena cetasā), likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Vị ấy an trú, trải tâm bi (karuṇā)… (v.v.)… trải tâm hỷ (muditā)… (v.v.)… trải tâm xả (upekkhā) đến một phương, rồi phương thứ hai, rồi phương thứ ba, rồi phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
Thus, he dwells pervading the entire world—above, below, across, everywhere, in every way, with an abundant, exalted, immeasurable mind, free from enmity, free from ill-will, imbued with equanimity.
Như vậy, vị ấy an trú, trải tâm xả rộng lớn, quảng đại, vô lượng, không hận, không sân đến khắp mọi nơi, toàn bộ thế giới, trên, dưới, ngang, dọc.
Ayaṃ vuccati, bhante, appamāṇā cetovimutti.
This, venerable sir, is called the immeasurable mental liberation (appamāṇā cetovimutti).
Bạch Thế Tôn, đây được gọi là giải thoát tâm vô lượng (appamāṇā cetovimutti).
‘‘Katamā ca, bhante, ākiñcaññā cetovimutti?
“And what, venerable sir, is the mental liberation of nothingness (ākiñcaññā cetovimutti)?
“Bạch Thế Tôn, giải thoát tâm vô sở hữu (ākiñcaññā cetovimutti) là gì?
Idha, bhante, bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma, ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
Here, venerable sir, a bhikkhu, having entirely transcended the sphere of infinite consciousness (viññāṇañcāyatanaṃ), dwells having entered the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatanaṃ), thinking: ‘There is nothing.’
Ở đây, bạch Thế Tôn, một tỳ khưu hoàn toàn vượt qua Không Vô Biên Xứ (viññāṇañcāyatanaṃ), chứng đạt và an trú vào Vô Sở Hữu Xứ (ākiñcaññāyatanaṃ), nghĩ rằng ‘không có gì cả’.
Ayaṃ vuccati, bhante, ākiñcaññā cetovimutti.
This, venerable sir, is called the mental liberation of nothingness.
Bạch Thế Tôn, đây được gọi là giải thoát tâm vô sở hữu (ākiñcaññā cetovimutti).
‘‘Katamā ca, bhante, suññatā cetovimutti?
“And what, venerable sir, is the mental liberation of emptiness (suññatā cetovimutti)?
“Bạch Thế Tôn, giải thoát tâm không (suññatā cetovimutti) là gì?
Idha, bhante, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘suññamidaṃ attena vā attaniyena vā’ti.
Here, venerable sir, a bhikkhu, gone to a forest, or to the root of a tree, or to an empty dwelling, thus reflects: ‘This is empty of self or of what belongs to self.’
Ở đây, bạch Thế Tôn, một tỳ khưu đi vào rừng, hoặc đến gốc cây, hoặc đến nhà trống, quán xét rằng: ‘Cái này trống rỗng không có tự ngã (atta) hay cái thuộc về tự ngã (attaniyena).’
Ayaṃ vuccati, bhante, suññatā cetovimutti.
This, venerable sir, is called the mental liberation of emptiness.
Bạch Thế Tôn, đây được gọi là giải thoát tâm không (suññatā cetovimutti).
‘‘Katamā ca, bhante, animittā cetovimutti?
“And what, venerable sir, is the mental liberation of imagelessness (animittā cetovimutti)?
“Bạch Thế Tôn, giải thoát tâm vô tướng (animittā cetovimutti) là gì?
Idha, bhante, bhikkhu sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati.
Here, venerable sir, a bhikkhu, by not attending to all signs (sabbanimittānaṃ amanasikārā), dwells having entered the imageless concentration of mind (animittaṃ cetosamādhiṃ).
Ở đây, bạch Thế Tôn, một tỳ khưu không tác ý đến tất cả các tướng (sabbanimittānaṃ amanasikārā), chứng đạt và an trú vào định tâm vô tướng (animittaṃ cetosamādhiṃ).
Ayaṃ vuccati, bhante, animittā cetovimutti.
This, venerable sir, is called the mental liberation of imagelessness.
Bạch Thế Tôn, đây được gọi là giải thoát tâm vô tướng (animittā cetovimutti).
Ayaṃ kho, bhante, pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca.
This, venerable sir, is the aspect from which, in terms of that aspect, these qualities are different in meaning and different in designation.”
Bạch Thế Tôn, đây là trường hợp mà dựa vào đó các pháp này vừa khác nghĩa vừa khác văn tự.
‘‘Katamo ca, bhante, pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā ekatthā byañjanameva nānaṃ?
“And what, venerable sir, is the aspect from which, in terms of that aspect, these qualities are one in meaning, with only the designations being different?
“Bạch Thế Tôn, trường hợp nào mà dựa vào đó các pháp này cùng nghĩa, chỉ khác văn tự?
Rāgo, bhante, pamāṇakaraṇo, doso pamāṇakaraṇo, moho pamāṇakaraṇo.
Venerable sir, lust (rāgo) creates measure, hatred (doso) creates measure, delusion (moho) creates measure.
Bạch Thế Tôn, tham (rāgo) là nguyên nhân của sự hạn chế, sân (doso) là nguyên nhân của sự hạn chế, si (moho) là nguyên nhân của sự hạn chế.
Te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
These, for a bhikkhu whose taints are destroyed (khīṇāsavassa), are abandoned, uprooted, made like a palm-stump, annihilated, and are no longer subject to future arising.
Đối với tỳ khưu lậu tận (khīṇāsavassa), chúng đã được đoạn trừ, tận gốc, như cây thốt nốt bị chặt tận gốc, không còn khả năng tái sanh, không còn khả năng khởi lên trong tương lai.
Yāvatā kho, bhante, appamāṇā cetovimuttiyo, akuppā tāsaṃ cetovimutti aggamakkhāyati.
As far as there are immeasurable mental liberations, venerable sir, the unshakable mental liberation (akuppā cetovimutti) is declared to be the foremost among them.
Bạch Thế Tôn, trong số các giải thoát tâm vô lượng (appamāṇā cetovimuttiyo), giải thoát tâm bất động (akuppā cetovimutti) được xem là tối thượng.
Sā kho pana akuppā cetovimutti suññā rāgena, suññā dosena, suññā mohena.
And that unshakable mental liberation is empty of lust, empty of hatred, empty of delusion.
Và giải thoát tâm bất động ấy là trống rỗng không có tham (rāgena), trống rỗng không có sân (dosena), trống rỗng không có si (mohena).
Rāgo kho, bhante, kiñcanaṃ, doso kiñcanaṃ, moho kiñcanaṃ.
Venerable sir, lust is defilement (kiñcanaṃ), hatred is defilement, delusion is defilement.
Bạch Thế Tôn, tham (rāgo) là chướng ngại, sân (doso) là chướng ngại, si (moho) là chướng ngại.
Te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
These, for a bhikkhu whose taints are destroyed, are abandoned, uprooted, made like a palm-stump, annihilated, and are no longer subject to future arising.
Đối với tỳ khưu lậu tận (khīṇāsavassa), chúng đã được đoạn trừ, tận gốc, như cây thốt nốt bị chặt tận gốc, không còn khả năng tái sanh, không còn khả năng khởi lên trong tương lai.
Yāvatā kho, bhante, ākiñcaññā cetovimuttiyo, akuppā tāsaṃ cetovimutti aggamakkhāyati.
As far as there are mental liberations of nothingness, venerable sir, the unshakable mental liberation is declared to be the foremost among them.
Bạch Thế Tôn, trong số các giải thoát tâm vô sở hữu (ākiñcaññā cetovimuttiyo), giải thoát tâm bất động (akuppā cetovimutti) được xem là tối thượng.
Sā kho pana akuppā cetovimutti suññā rāgena, suññā dosena, suññā mohena.
And that unshakable mental liberation is empty of lust, empty of hatred, empty of delusion.
Và giải thoát tâm bất động ấy là trống rỗng không có tham (rāgena), trống rỗng không có sân (dosena), trống rỗng không có si (mohena).
Rāgo kho, bhante, nimittakaraṇo, doso nimittakaraṇo, moho nimittakaraṇo.
Venerable sir, lust creates signs (nimittakaraṇo), hatred creates signs, delusion creates signs.
Bạch Thế Tôn, tham (rāgo) là nguyên nhân của tướng, sân (doso) là nguyên nhân của tướng, si (moho) là nguyên nhân của tướng.
Te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
These, for a bhikkhu whose taints are destroyed, are abandoned, uprooted, made like a palm-stump, annihilated, and are no longer subject to future arising.
Đối với tỳ khưu lậu tận (khīṇāsavassa), chúng đã được đoạn trừ, tận gốc, như cây thốt nốt bị chặt tận gốc, không còn khả năng tái sanh, không còn khả năng khởi lên trong tương lai.
Yāvatā kho, bhante, animittā cetovimuttiyo, akuppā tāsaṃ cetovimutti aggamakkhāyati.
As far as there are imageless mental liberations, venerable sir, the unshakable mental liberation is declared to be the foremost among them.
Bạch Thế Tôn, trong số các giải thoát tâm vô tướng (animittā cetovimuttiyo), giải thoát tâm bất động (akuppā cetovimutti) được xem là tối thượng.
Sā kho pana akuppā cetovimutti suññā rāgena, suññā dosena, suññā mohena.
And that unshakable mental liberation is empty of lust, empty of hatred, empty of delusion.
Và giải thoát tâm bất động ấy là trống rỗng không có tham (rāgena), trống rỗng không có sân (dosena), trống rỗng không có si (mohena).
Ayaṃ kho, bhante, pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā ekatthā byañjanameva nāna’’nti.
This, venerable sir, is the aspect from which, in terms of that aspect, these qualities are one in meaning, with only the designations being different.”
Bạch Thế Tôn, đây là trường hợp mà dựa vào đó các pháp này cùng nghĩa, chỉ khác văn tự.”
‘‘Lābhā te, gahapati, suladdhaṃ te, gahapati!
“It is a gain for you, householder, well-obtained for you, householder!
“Ông thật có lợi ích, này gia chủ! Ông thật đã được điều tốt lành, này gia chủ!
Yassa te gambhīre buddhavacane paññācakkhu kamatī’’ti.
Your eye of wisdom penetrates the profound Buddha-teaching!”
Vì con mắt trí tuệ của ông thấu suốt lời Phật pháp sâu xa.”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
350. Tena kho pana samayena nigaṇṭho nāṭaputto* macchikāsaṇḍaṃ anuppatto hoti mahatiyā nigaṇṭhaparisāya saddhiṃ.
350. Now at that time, Nigaṇṭha Nāṭaputta had arrived in Macchikāsaṇḍa with a large retinue of Nigaṇṭhas.
350. Lúc bấy giờ, Nigaṇṭha Nāṭaputta đã đến Macchikāsaṇḍa cùng với một hội chúng Nigaṇṭha lớn.
Assosi kho citto gahapati – ‘‘nigaṇṭho kira nāṭaputto macchikāsaṇḍaṃ anuppatto mahatiyā nigaṇṭhaparisāya saddhi’’nti.
Citta the householder heard: “Indeed, Nigaṇṭha Nāṭaputta has arrived in Macchikāsaṇḍa with a large retinue of Nigaṇṭhas.”
Gia chủ Citta nghe nói: “Nigaṇṭha Nāṭaputta đã đến Macchikāsaṇḍa cùng với một hội chúng Nigaṇṭha lớn.”
Atha kho citto gahapati sambahulehi upāsakehi saddhiṃ yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhena nāṭaputtena saddhiṃ sammodi.
Then Citta the householder, together with many lay followers (upāsaka), approached Nigaṇṭha Nāṭaputta; having approached, he exchanged greetings with Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Rồi gia chủ Citta cùng với nhiều cận sự nam đi đến chỗ Nigaṇṭha Nāṭaputta; sau khi đến, trao đổi những lời chào hỏi thân mật với Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
After exchanging courteous and memorable greetings, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho cittaṃ gahapatiṃ nigaṇṭho nāṭaputto etadavoca – ‘‘saddahasi tvaṃ, gahapati, samaṇassa gotamassa – atthi avitakko avicāro samādhi, atthi vitakkavicārānaṃ nirodho’’ti?
As Citta the householder sat to one side, the Nigaṇṭha Nāṭaputta said to him: “Do you believe, householder, in the recluse Gotama—that there is concentration without initial application and sustained application, that there is the cessation of initial application and sustained application?”
Khi cư sĩ Citta đã ngồi xuống một bên, Ni-kiền-tử Nāṭaputta nói với ông rằng: “Này cư sĩ, ông có tin Sa-môn Gotama rằng có thiền định không tầm không tứ, có sự diệt trừ tầm và tứ không?”
‘‘Na khvāhaṃ ettha, bhante, bhagavato saddhāya gacchāmi.
“Venerable Sir, I do not go by belief concerning the Blessed One in this matter—
“Này các ngài, tôi không đi theo niềm tin của Thế Tôn về điều này.
Atthi avitakko avicāro samādhi, atthi vitakkavicārānaṃ nirodho’’ti.
that there is concentration without initial application and sustained application, that there is the cessation of initial application and sustained application.”
Có thiền định không tầm không tứ, có sự diệt trừ tầm và tứ.”
Evaṃ vutte, nigaṇṭho nāṭaputto ulloketvā* etadavoca – ‘‘idaṃ bhavanto passantu, yāva ujuko cāyaṃ citto gahapati, yāva asaṭho cāyaṃ citto gahapati, yāva amāyāvī cāyaṃ citto gahapati, vātaṃ vā so jālena bādhetabbaṃ maññeyya, yo vitakkavicāre nirodhetabbaṃ maññeyya, sakamuṭṭhinā vā so gaṅgāya sotaṃ āvāretabbaṃ maññeyya, yo vitakkavicāre nirodhetabbaṃ maññeyyā’’ti.
When this was said, the Nigaṇṭha Nāṭaputta looked up and said to his assembly: “Sirs, see how honest this householder Citta is, how straightforward this householder Citta is, how un-deceitful this householder Citta is. He would think that wind should be contained by a net, if he would think that initial application and sustained application should be ceased. He would think that the current of the Ganges should be dammed by his own fist, if he would think that initial application and sustained application should be ceased.”
Khi được nói như vậy, Ni-kiền-tử Nāṭaputta nhìn quanh hội chúng của mình và nói: “Này các vị, hãy xem cư sĩ Citta này thẳng thắn biết bao, không xảo trá biết bao, không lừa dối biết bao! Kẻ nào nghĩ rằng tầm và tứ có thể được diệt trừ, kẻ đó sẽ nghĩ rằng gió có thể bị chặn lại bằng lưới, hoặc sẽ nghĩ rằng dòng sông Gangā có thể bị ngăn lại bằng nắm tay của mình!”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, bhante, katamaṃ nu kho paṇītataraṃ – ñāṇaṃ vā saddhā vā’’ti?
“What do you think, Venerable Sir, which is more excellent—knowledge or faith?”
“Này các ngài, các ngài nghĩ sao, điều nào là vi diệu hơn – trí tuệ hay niềm tin?”
‘‘Saddhāya kho, gahapati, ñāṇaṃyeva paṇītatara’’nti.
“Knowledge, householder, is more excellent than faith.”
“Này cư sĩ, trí tuệ chính là vi diệu hơn niềm tin.”
‘‘Ahaṃ kho, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
“Venerable Sir, as long as I wish, I can, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enter and dwell in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, and filled with rapture and happiness.
“Này các ngài, khi tôi muốn, tôi ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm có tứ, có hỷ lạc do ly dục sinh.
Ahaṃ kho, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
Venerable Sir, as long as I wish, with the subsiding of initial application and sustained application… I can enter and dwell in the second jhāna.
Này các ngài, khi tôi muốn, tôi diệt tầm và tứ… (như trên)… chứng và trú thiền thứ hai.
Ahaṃ kho, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
Venerable Sir, as long as I wish, with the fading away of rapture… I can enter and dwell in the third jhāna.
Này các ngài, khi tôi muốn, tôi ly hỷ… (như trên)… chứng và trú thiền thứ ba.
Ahaṃ kho, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
Venerable Sir, as long as I wish, with the abandoning of pleasure… I can enter and dwell in the fourth jhāna.
Này các ngài, khi tôi muốn, tôi xả lạc… (như trên)… chứng và trú thiền thứ tư.
Na so khvāhaṃ, bhante, evaṃ jānanto evaṃ passanto kassa aññassa samaṇassa vā brāhmaṇassa vā saddhāya gamissāmi?
Venerable Sir, knowing thus, seeing thus, how could I go by belief concerning any other recluse or brahmin?
Này các ngài, khi tôi biết như vậy, thấy như vậy, tôi sẽ tin theo bất kỳ sa-môn hay bà-la-môn nào khác sao?
Atthi avitakko avicāro samādhi, atthi vitakkavicārānaṃ nirodho’’ti.
That there is concentration without initial application and sustained application, that there is the cessation of initial application and sustained application.”
Có thiền định không tầm không tứ, có sự diệt trừ tầm và tứ.”
‘‘Idāneva kho te* mayaṃ, bhante, bhāsitaṃ – ‘evaṃ ājānāma idaṃ bhavanto passantu, yāva ujuko cāyaṃ citto gahapati, yāva asaṭho cāyaṃ citto gahapati, yāva amāyāvī cāyaṃ citto gahapatī’ti.
“Just now, Venerable Sir, we heard you speak thus: ‘Sirs, see how honest this householder Citta is, how straightforward this householder Citta is, how un-deceitful this householder Citta is.’
“Này các ngài, vừa rồi các ngài đã nói: ‘Này các vị, hãy xem cư sĩ Citta này thẳng thắn biết bao, không xảo trá biết bao, không lừa dối biết bao!’
Idāneva ca pana mayaṃ, bhante, bhāsitaṃ – ‘evaṃ ājānāma idaṃ bhavanto passantu, yāva anujuko cāyaṃ citto gahapati, yāva saṭho cāyaṃ citto gahapati, yāva māyāvī cāyaṃ citto gahapatī’ti.
And just now, Venerable Sir, we heard you speak thus: ‘Sirs, see how dishonest this householder Citta is, how crooked this householder Citta is, how deceitful this householder Citta is.’
Và bây giờ, này các ngài, các ngài lại nói: ‘Này các vị, hãy xem cư sĩ Citta này không thẳng thắn biết bao, xảo trá biết bao, lừa dối biết bao!’
Sace te, bhante, purimaṃ saccaṃ, pacchimaṃ te micchā.
If, Venerable Sir, your former statement was true, then your latter statement is false.
Nếu lời nói trước của các ngài là sự thật, thì lời nói sau của các ngài là sai lầm.
Sace pana te, bhante, purimaṃ micchā, pacchimaṃ te saccaṃ.
If, however, Venerable Sir, your former statement was false, then your latter statement is true.
Nhưng nếu lời nói trước của các ngài là sai lầm, thì lời nói sau của các ngài là sự thật.
Ime kho pana, bhante, dasa sahadhammikā pañhā āgacchanti.
These, Venerable Sir, are ten questions related to the Dhamma that arise.
Này các ngài, đây là mười câu hỏi liên quan đến Chánh pháp.
Yadā nesaṃ atthaṃ ājāneyyāsi, atha maṃ paṭihareyyāsi saddhiṃ nigaṇṭhaparisāya.
When you understand their meaning, then you may address me, together with the Nigaṇṭha assembly.
Khi nào các ngài hiểu được ý nghĩa của chúng, thì hãy mời tôi trở lại cùng với hội chúng Ni-kiền-tử.
Eko pañho, eko uddeso, ekaṃ veyyākaraṇaṃ.
One question, one topic, one explanation.
Một câu hỏi, một đề mục, một lời giải thích.
Dve pañhā, dve uddesā, dve veyyākaraṇāni.
Two questions, two topics, two explanations.
Hai câu hỏi, hai đề mục, hai lời giải thích.
Tayo pañhā, tayo uddesā, tīṇi veyyākaraṇāni.
Three questions, three topics, three explanations.
Ba câu hỏi, ba đề mục, ba lời giải thích.
Cattāro pañhā, cattāro uddesā, cattāri veyyākaraṇāni.
Four questions, four topics, four explanations.
Bốn câu hỏi, bốn đề mục, bốn lời giải thích.
Pañca pañhā, pañca uddesā, pañca veyyākaraṇāni.
Five questions, five topics, five explanations.
Năm câu hỏi, năm đề mục, năm lời giải thích.
Cha pañhā, cha uddesā, cha veyyākaraṇāni.
Six questions, six topics, six explanations.
Sáu câu hỏi, sáu đề mục, sáu lời giải thích.
Satta pañhā, satta uddesā, satta veyyākaraṇāni.
Seven questions, seven topics, seven explanations.
Bảy câu hỏi, bảy đề mục, bảy lời giải thích.
Aṭṭha pañhā, aṭṭha uddesā, aṭṭha veyyākaraṇāni.
Eight questions, eight topics, eight explanations.
Tám câu hỏi, tám đề mục, tám lời giải thích.
Nava pañhā, nava uddesā, nava veyyākaraṇāni.
Nine questions, nine topics, nine explanations.
Chín câu hỏi, chín đề mục, chín lời giải thích.
Dasa pañhā, dasa uddesā, dasa veyyākaraṇānī’’ti.
Ten questions, ten topics, ten explanations.”
Mười câu hỏi, mười đề mục, mười lời giải thích.”
Atha kho citto gahapati nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ ime dasa sahadhammike pañhe āpucchitvā uṭṭhāyāsanā pakkāmīti.
Then Citta the householder, having posed these ten questions related to the Dhamma to the Nigaṇṭha Nāṭaputta, rose from his seat and departed.
Sau đó, cư sĩ Citta đã hỏi Ni-kiền-tử Nāṭaputta mười câu hỏi liên quan đến Chánh pháp này, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và ra đi.
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Bài thứ tám.
351. Tena kho pana samayena acelo kassapo macchikāsaṇḍaṃ anuppatto hoti cittassa gahapatino purāṇagihisahāyo.
351. At that time, Kassapa the Naked Ascetic, an old householder friend of Citta the householder, had arrived in Macchikāsaṇḍa.
351. Lúc bấy giờ, Acelakassapa (Kassapa Khỏa Thân), bạn cũ của cư sĩ Citta, đã đến Macchikāsaṇḍa.
Assosi kho citto gahapati – ‘‘acelo kira kassapo macchikāsaṇḍaṃ anuppatto amhākaṃ purāṇagihisahāyo’’ti.
Citta the householder heard: “They say Kassapa the Naked Ascetic, our old householder friend, has arrived in Macchikāsaṇḍa.”
Cư sĩ Citta nghe nói: “Nghe nói Acelakassapa, bạn cũ của chúng ta, đã đến Macchikāsaṇḍa.”
Atha kho citto gahapati yena acelo kassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā acelena kassapena saddhiṃ sammodi.
Then Citta the householder approached Kassapa the Naked Ascetic; having approached, he exchanged greetings with Kassapa the Naked Ascetic.
Thế rồi, cư sĩ Citta đi đến chỗ Acelakassapa; sau khi đến, ông chào hỏi thân mật với Acelakassapa.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
After exchanging courteous and memorable greetings, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati acelaṃ kassapaṃ etadavoca – ‘‘kīvaciraṃ pabbajitassa, bhante, kassapā’’ti?
As Citta the householder sat to one side, he said to Kassapa the Naked Ascetic: “How long, Venerable Kassapa, has it been since you went forth?”
Khi cư sĩ Citta đã ngồi xuống một bên, ông nói với Acelakassapa rằng: “Này Tôn giả Kassapa, ngài đã xuất gia được bao lâu rồi?”
‘‘Tiṃsamattāni kho me, gahapati, vassāni pabbajitassā’’ti.
“It has been thirty years, householder, since I went forth.”
“Này cư sĩ, tôi đã xuất gia được khoảng ba mươi năm rồi.”
‘‘Imehi pana te, bhante, tiṃsamattehi vassehi atthi koci uttarimanussadhammā* alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti?
“During these thirty years, Venerable Sir, have you attained any superior human state, any distinction of noble knowledge and vision, or comfortable dwelling?”
“Này Tôn giả, trong ba mươi năm xuất gia này, ngài đã đạt được pháp thượng nhân nào, một sự đặc biệt về trí tuệ và kiến giải của bậc Thánh, một sự an trú thoải mái nào chưa?”
‘‘Imehi kho me, gahapati, tiṃsamattehi vassehi pabbajitassa natthi koci uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro, aññatra naggeyyā ca muṇḍeyyā ca pāvaḷanipphoṭanāya cā’’ti.
“During these thirty years since I went forth, householder, I have not attained any superior human state, any distinction of noble knowledge and vision, or comfortable dwelling, apart from nakedness, shaven head, and pulling out hair.”
“Này cư sĩ, trong ba mươi năm xuất gia này, tôi chưa đạt được pháp thượng nhân nào, một sự đặc biệt về trí tuệ và kiến giải của bậc Thánh, một sự an trú thoải mái nào, ngoại trừ việc khỏa thân, cạo đầu và giật tóc.”
Evaṃ vutte, citto gahapati acelaṃ kassapaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho!
When this was said, Citta the householder said to Kassapa the Naked Ascetic: “How amazing, sirs, how wonderful, sirs!
Khi được nói như vậy, cư sĩ Citta nói với Acelakassapa: “Thật kỳ diệu thay, thưa ngài, thật phi thường thay, thưa ngài!
Dhammassa svākkhātatā* yatra hi nāma tiṃsamattehi vassehi na koci uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato abhavissa phāsuvihāro, aññatra naggeyyā ca muṇḍeyyā ca pāvaḷanipphoṭanāya cā’’ti!
How well-proclaimed the Dhamma is, in that during thirty years no superior human state, no distinction of noble knowledge and vision, no comfortable dwelling has been attained, apart from nakedness, shaven head, and pulling out hair!”
Pháp được thuyết giảng thật khéo léo, đến nỗi trong ba mươi năm mà không đạt được pháp thượng nhân nào, một sự đặc biệt về trí tuệ và kiến giải của bậc Thánh, một sự an trú thoải mái nào, ngoại trừ việc khỏa thân, cạo đầu và giật tóc!”
‘‘Tuyhaṃ pana, gahapati, kīvaciraṃ upāsakattaṃ upagatassā’’ti?
“And for you, householder, how long has it been since you took up the lay follower state?”
“Còn ngài, này cư sĩ, ngài đã làm cư sĩ được bao lâu rồi?”
‘‘Mayhampi kho pana, bhante, tiṃsamattāni vassāni upāsakattaṃ upagatassā’’ti.
“For me too, Venerable Sir, it has been thirty years since I took up the lay follower state.”
“Này các ngài, tôi cũng đã làm cư sĩ được khoảng ba mươi năm rồi.”
‘‘Imehi pana te, gahapati, tiṃsamattehi vassehi atthi koci uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti?
“During these thirty years, householder, have you attained any superior human state, any distinction of noble knowledge and vision, or comfortable dwelling?”
“Này cư sĩ, trong ba mươi năm làm cư sĩ này, ngài đã đạt được pháp thượng nhân nào, một sự đặc biệt về trí tuệ và kiến giải của bậc Thánh, một sự an trú thoải mái nào chưa?”
‘‘Gihinopi siyā, bhante.
“It is possible even for a lay person, Venerable Sir.
“Này các ngài, một cư sĩ cũng có thể đạt được.
Ahañhi, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
For I, Venerable Sir, as long as I wish, can, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enter and dwell in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, and filled with rapture and happiness.
Này các ngài, khi tôi muốn, tôi ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm có tứ, có hỷ lạc do ly dục sinh.
Ahañhi, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, vitakkavicārānaṃ vūpasamā …pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
And I, Venerable Sir, as long as I wish, with the subsiding of initial application and sustained application… can enter and dwell in the second jhāna.
Này các ngài, khi tôi muốn, tôi diệt tầm và tứ… (như trên)… chứng và trú thiền thứ hai.
Ahañhi, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
And I, Venerable Sir, as long as I wish, with the fading away of rapture… can enter and dwell in the third jhāna.
Này các ngài, khi tôi muốn, tôi ly hỷ… (như trên)… chứng và trú thiền thứ ba.
Ahañhi, bhante, yāvadeva ākaṅkhāmi, sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
Indeed, venerable sir, as long as I wish, through the abandoning of pleasure... I enter upon and abide in the fourth jhāna.
Bạch Thế Tôn, khi nào con muốn, sau khi đoạn diệt lạc thọ…pe… con chứng và trú Tứ thiền.
Sace kho panāhaṃ, bhante, bhagavato* paṭhamataraṃ kālaṃ kareyyaṃ, anacchariyaṃ kho panetaṃ yaṃ maṃ bhagavā evaṃ byākareyya – ‘natthi taṃ saṃyojanaṃ yena saṃyojanena saṃyutto citto gahapati puna imaṃ lokaṃ āgaccheyyā’’’ti.
And if, venerable sir, I were to pass away before the Blessed One, it would be no wonder if the Blessed One were to declare concerning me thus: ‘There is no fetter by which Citta the householder, being bound, would return to this world again.’
Bạch Thế Tôn, nếu con mệnh chung trước Đức Thế Tôn, thì việc Đức Thế Tôn tuyên bố về con như sau không phải là điều lạ: ‘Không có kiết sử nào mà do kiết sử ấy, gia chủ Citta sẽ trở lại thế giới này nữa’.
Evaṃ vutte, acelo kassapo cittaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho!
When this was said, Acelaka Kassapa said to Citta the householder: ‘‘Wonderful, indeed, good sir! Amazing, indeed, good sir!
Khi được nói như vậy, du sĩ Kassapa nói với gia chủ Citta rằng: “Thật kỳ diệu thay, thưa ngài! Thật hy hữu thay, thưa ngài!
Dhammassa svākkhātatā, yatra hi nāma gihī odātavasano* evarūpaṃ uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ adhigamissati* phāsuvihāraṃ.
How well-proclaimed is this Dhamma, for a householder clad in white to attain such a superhuman state, a noble knowledge and vision, a special comfortable abiding.
Giáo Pháp được thuyết giảng khéo léo biết bao, đến nỗi một cư sĩ mặc áo trắng lại có thể đạt được một sự an trú thù thắng, một sự chứng đắc tri kiến đặc biệt vượt ngoài Pháp của loài người như vậy.
Labheyyāhaṃ, gahapati, imasmiṃ dhammavinaye pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
May I receive, householder, ordination in this Dhamma and Discipline; may I receive full admission!’’
Thưa gia chủ, tôi mong được xuất gia trong Giáo Pháp và Giới Luật này, mong được thọ Cụ túc giới.”
Atha kho citto gahapati acelaṃ kassapaṃ ādāya yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca – ‘‘ayaṃ, bhante, acelo kassapo amhākaṃ purāṇagihisahāyo.
Then Citta the householder took Acelaka Kassapa and approached the elder bhikkhus; having approached, he said to the elder bhikkhus: ‘‘Venerable sirs, this Acelaka Kassapa is our old lay companion.
Sau đó, gia chủ Citta dẫn du sĩ Kassapa đến các Tỳ-kheo Trưởng lão; sau khi đến, ông nói với các Tỳ-kheo Trưởng lão: “Bạch chư Tôn giả, du sĩ Kassapa này là bạn cũ của chúng con khi còn là cư sĩ.
Imaṃ therā pabbājentu upasampādentu.
May the elders ordain him and give him full admission.
Xin chư Trưởng lão cho vị này xuất gia, cho thọ Cụ túc giới.
Ahamassa ussukkaṃ karissāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti.
I shall undertake the responsibility for his robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick, namely medicines.’’
Con sẽ lo liệu y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho vị ấy.”
Alattha kho acelo kassapo imasmiṃ dhammavinaye pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.
Indeed, Acelaka Kassapa received ordination in this Dhamma and Discipline; he received full admission.
Du sĩ Kassapa đã được xuất gia trong Giáo Pháp và Giới Luật này, đã được thọ Cụ túc giới.
Acirūpasampanno ca panāyasmā kassapo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi.
And not long after his full admission, Venerable Kassapa, dwelling alone, secluded, diligent, ardent, and resolute, before long, having realized for himself with direct knowledge and attained to that unsurpassed culmination of the holy life for the sake of which clansmen rightly go forth from home to homelessness, he abode therein.
Không lâu sau khi thọ Cụ túc giới, Tôn giả Kassapa sống một mình, viễn ly, tinh cần, nhiệt tâm, tự mình nỗ lực, và không bao lâu, Ngài đã tự mình chứng ngộ, thực chứng và an trú mục đích tối thượng của Phạm hạnh mà các thiện nam tử xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình, ngay trong đời này.
‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi.
He directly knew: ‘‘Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’’
Ngài đã biết rõ: “Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh vào trạng thái này nữa.”
Aññataro ca panāyasmā kassapo arahataṃ ahosīti.
And Venerable Kassapa became one of the Arahants.
Và Tôn giả Kassapa đã trở thành một trong các vị A-la-hán.
Navamaṃ.
The Ninth.
Phẩm thứ chín.
Evaṃ vutte, citto gahapati tā ārāmadevatā vanadevatā rukkhadevatā osadhitiṇavanappatīsu adhivatthā devatā etadavoca – ‘‘tampi aniccaṃ, tampi addhuvaṃ, tampi pahāya gamanīya’’nti.
When this was said, Citta the householder said to those park deities, forest deities, tree deities, and deities inhabiting herbs, grasses, and forest trees: ‘‘That too is impermanent, that too is unstable, that too is to be abandoned and departed from.’’
Khi được nói như vậy, gia chủ Citta nói với các vị thiên nhân trú ngụ trong các khu vườn, rừng cây, và các loại cây cỏ, thảo mộc: “Cái đó cũng vô thường, cái đó cũng không bền vững, cái đó cũng phải từ bỏ mà đi.”
Evaṃ vutte, cittassa gahapatino mittāmaccā ñātisālohitā cittaṃ gahapatiṃ etadavocuṃ – ‘‘satiṃ, ayyaputta, upaṭṭhapehi, mā vippalapī’’ti.
When this was said, Citta the householder’s friends, ministers, relatives, and kinsmen said to Citta the householder: ‘‘Ayyaputta, establish mindfulness, do not babble!’’
Khi được nói như vậy, bạn bè, quyến thuộc, bà con của gia chủ Citta nói với gia chủ Citta: “Thưa ngài, hãy giữ tâm tỉnh táo, đừng nói mê sảng!”
‘‘Kiṃ tāhaṃ vadāmi yaṃ maṃ tumhe evaṃ vadetha – ‘satiṃ, ayyaputta, upaṭṭhapehi, mā vippalapī’’’ti?
‘‘What do I say that you tell me: ‘Ayyaputta, establish mindfulness, do not babble!’?’’
“Tôi nói gì mà quý vị lại nói với tôi rằng: ‘Thưa ngài, hãy giữ tâm tỉnh táo, đừng nói mê sảng’?”
‘‘Evaṃ kho tvaṃ, ayyaputta, vadesi – ‘tampi aniccaṃ, tampi addhuvaṃ, tampi pahāya gamanīya’’’nti.
‘‘You, ayyaputta, say: ‘That too is impermanent, that too is unstable, that too is to be abandoned and departed from.’’’
“Thưa ngài, ngài đã nói: ‘Cái đó cũng vô thường, cái đó cũng không bền vững, cái đó cũng phải từ bỏ mà đi’.”
‘‘Tathā hi pana maṃ ārāmadevatā vanadevatā rukkhadevatā osadhitiṇavanappatīsu adhivatthā devatā evamāhaṃsu – ‘paṇidhehi, gahapati, anāgatamaddhānaṃ rājā assaṃ cakkavattī’ti.
‘‘Indeed, the park deities, forest deities, tree deities, and deities inhabiting herbs, grasses, and forest trees told me thus: ‘Make a resolve, householder, that in a future time you may become a wheel-turning monarch!’
“Đúng vậy, các vị thiên nhân trú ngụ trong các khu vườn, rừng cây, và các loại cây cỏ, thảo mộc đã nói với tôi rằng: ‘Thưa gia chủ, hãy phát nguyện để trong tương lai ngài sẽ là một vị Chuyển Luân Vương!’
Tāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tampi aniccaṃ…pe… tampi pahāya gamanīya’’’nti.
So I say to them: ‘That too is impermanent… that too is to be abandoned and departed from.’’’
Tôi đã nói với họ rằng: ‘Cái đó cũng vô thường…pe… cái đó cũng phải từ bỏ mà đi’.”
‘‘Kiṃ pana tā, ayyaputta, ārāmadevatā vanadevatā rukkhadevatā osadhitiṇavanappatīsu adhivatthā devatā atthavasaṃ sampassamānā evamāhaṃsu – ‘paṇidhehi, gahapati, anāgatamaddhānaṃ rājā assaṃ cakkavattī’’’ti?
‘‘But ayyaputta, seeing what benefit did those park deities, forest deities, tree deities, and deities inhabiting herbs, grasses, and forest trees tell you: ‘Make a resolve, householder, that in a future time you may become a wheel-turning monarch!’?’’
“Nhưng thưa ngài, các vị thiên nhân trú ngụ trong các khu vườn, rừng cây, và các loại cây cỏ, thảo mộc đã thấy lợi ích gì mà lại nói như vậy: ‘Thưa gia chủ, hãy phát nguyện để trong tương lai ngài sẽ là một vị Chuyển Luân Vương’?”
‘‘Tāsaṃ kho ārāmadevatānaṃ vanadevatānaṃ rukkhadevatānaṃ osadhitiṇavanappatīsu adhivatthānaṃ devatānaṃ evaṃ hoti – ‘ayaṃ kho citto gahapati, sīlavā* kalyāṇadhammo.
‘‘Thus it occurred to those park deities, forest deities, tree deities, and deities inhabiting herbs, grasses, and forest trees: ‘This Citta the householder is virtuous and of good conduct.
“Các vị thiên nhân trú ngụ trong các khu vườn, rừng cây, và các loại cây cỏ, thảo mộc nghĩ rằng: ‘Gia chủ Citta này là người có giới hạnh, có pháp lành.
Sace paṇidahissati – anāgatamaddhānaṃ rājā assaṃ cakkavattī’ti, ‘tassa kho ayaṃ ijjhissati, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā dhammiko dhammikaṃ phalaṃ anupassatī’ti.
If he were to make a resolve: “May I become a wheel-turning monarch in a future time,” that resolve of his, being virtuous, will succeed due to the purity of his mind’s aspiration; one who is righteous perceives a righteous fruit.’
Nếu ngài phát nguyện: ‘Trong tương lai tôi sẽ là một vị Chuyển Luân Vương’, thì nguyện vọng này của ngài sẽ thành tựu, vì nguyện vọng của người có giới hạnh sẽ được trong sạch, và ngài sẽ thấy được quả báo hợp pháp, đúng pháp’.
Imaṃ kho tā ārāmadevatā vanadevatā rukkhadevatā osadhitiṇavanappatīsu adhivatthā devatā atthavasaṃ sampassamānā evamāhaṃsu – ‘paṇidhehi, gahapati, anāgatamaddhānaṃ rājā assaṃ cakkavattī’ti.
Seeing this benefit, those park deities, forest deities, tree deities, and deities inhabiting herbs, grasses, and forest trees told me: ‘Make a resolve, householder, that in a future time you may become a wheel-turning monarch!’
Các vị thiên nhân trú ngụ trong các khu vườn, rừng cây, và các loại cây cỏ, thảo mộc đã thấy lợi ích này mà nói như vậy: ‘Thưa gia chủ, hãy phát nguyện để trong tương lai ngài sẽ là một vị Chuyển Luân Vương’.
Tāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tampi aniccaṃ, tampi addhuvaṃ, tampi pahāya gamanīya’’’nti.
So I say to them: ‘That too is impermanent, that too is unstable, that too is to be abandoned and departed from.’’’
Tôi đã nói với họ rằng: ‘Cái đó cũng vô thường, cái đó cũng không bền vững, cái đó cũng phải từ bỏ mà đi’.”
‘‘Tena hi, ayyaputta, amhepi ovadāhī’’ti.
‘‘In that case, ayyaputta, instruct us too!’’
“Vậy thì, thưa ngài, xin hãy khuyên dạy chúng con nữa.”
‘‘Tasmā hi vo evaṃ sikkhitabbaṃ – buddhe aveccappasādena samannāgatā bhavissāma – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
‘‘Therefore, you should train yourselves thus: ‘We shall be endowed with unwavering faith in the Buddha: “Indeed, the Blessed One is Arahant, Perfectly Self-Enlightened, accomplished in knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of gods and humans, Buddha, Blessed One.”’
“Vì vậy, quý vị hãy học tập như thế này: Chúng ta sẽ có lòng tịnh tín bất động đối với Đức Phật – ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn’.
Dhamme aveccappasādena samannāgatā bhavissāma – ‘svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’ti.
‘We shall be endowed with unwavering faith in the Dhamma: “The Dhamma is well-proclaimed by the Blessed One, directly visible, immediate, inviting one to come and see, applicable, to be personally experienced by the wise.”’
Chúng ta sẽ có lòng tịnh tín bất động đối với Giáo Pháp – ‘Giáo Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng là thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng ngộ’.
Saṅghe aveccappasādena samannāgatā bhavissāma – ‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujuppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyappaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcippaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’ti.
‘We shall be endowed with unwavering faith in the Saṅgha: “The Saṅgha of the Blessed One’s disciples is practicing the good way, practicing the straight way, practicing the analytical way, practicing the proper way; that is, the four pairs of persons, the eight types of individuals – this Saṅgha of the Blessed One’s disciples is worthy of offerings, worthy of hospitality, worthy of gifts, worthy of reverential salutation, an unsurpassed field of merit for the world.”’
Chúng ta sẽ có lòng tịnh tín bất động đối với Tăng đoàn – ‘Tăng đoàn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc hành trì chân chánh, những bậc hành trì ngay thẳng, những bậc hành trì đúng pháp, những bậc hành trì thích đáng, tức là bốn đôi tám bậc Thánh nhân, đó là Tăng đoàn đệ tử của Đức Thế Tôn, đáng được cúng dường, đáng được hiến tặng, đáng được dâng lễ, đáng được chắp tay cung kính, là ruộng phước vô thượng của thế gian’.
Yaṃ kho pana kiñci kule deyyadhammaṃ sabbaṃ taṃ appaṭivibhattaṃ bhavissati sīlavantehi kalyāṇadhammehīti evañhi vo sikkhitabba’’nti.
‘Whatever gift there is in the family, all of it shall be shared without reservation with the virtuous and those of good conduct.’ Thus indeed should you train yourselves.’’
Và bất cứ tài sản nào có trong nhà, tất cả sẽ được chia sẻ không phân biệt với những người có giới hạnh và pháp lành. Quý vị hãy học tập như vậy.”
Atha kho citto gahapati mittāmacce ñātisālohite buddhe ca dhamme ca saṅghe ca cāge ca samādapetvā kālamakāsīti.
Then Citta the householder, having established his friends, ministers, relatives, and kinsmen in the Buddha, Dhamma, Saṅgha, and generosity, passed away.
Sau đó, gia chủ Citta đã khuyến tấn bạn bè, quyến thuộc, bà con về Đức Phật, Giáo Pháp, Tăng đoàn và sự bố thí, rồi mệnh chung.
Dasamaṃ.
The Tenth.
Phẩm thứ mười.