172. Brahmasaṃyuttassa paṭhame parivitakko udapādīti sabbabuddhānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo ayaṃ cetaso vitakko udapādi.
In the first discourse of the Brahmasaṃyutta, the phrase ‘a thought arose’ refers to this mental reflection, which is customary for all Buddhas.
172. Trong kinh đầu tiên của Brahmasaṃyutta, parivitakko udapādī (một tư duy đã khởi lên) có nghĩa là tư duy này đã khởi lên trong tâm, là thói quen của tất cả chư Phật.
Kadā udapādīti?
When did it arise?
Khi nào thì tư duy này khởi lên?
Buddhabhūtassa aṭṭhame sattāhe rājāyatanamūle sakkena devānamindena ābhataṃ dantakaṭṭhañca osadhaharītakañca khāditvā mukhaṃ dhovitvā catūhi lokapālehi upanīte paccagghe selamayapatte tapussabhallikānaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā puna paccāgantvā ajapālanigrodhe nisinnamattassa.
When, having attained Buddhahood, in the eighth week, at the foot of the Rājāyatana tree, after chewing the tooth-stick and medicinal herbs brought by Sakka, the king of devas, and cleansing his mouth, and having partaken of the alms-food of Tapussa and Bhallika in a precious stone bowl presented by the four Guardians of the World, he returned and sat down at the Ajapāla Banyan tree, this thought arose in his mind.
Vào tuần thứ tám sau khi thành Phật, dưới gốc cây Rājāyatana, sau khi dùng que xỉa răng và thảo dược do Sakka, vua chư thiên, mang đến, rửa miệng, và thọ dụng bữa ăn khất thực của Tapussa và Bhallika trong một bát đá tươi mới do bốn vị Hộ Thế dâng lên, rồi trở lại và ngồi dưới gốc cây Ajapāla Nigrodha, ngay lúc đó tư duy này khởi lên.
Adhigatoti paṭividdho.
Adhigata means ‘penetrated’.
Adhigato (đã chứng đạt) có nghĩa là đã thấu hiểu.
Dhammoti catusaccadhammo.
Dhamma means the Four Noble Truths.
Dhammo (Pháp) là Tứ Diệu Đế.
Gambhīroti uttānapaṭikkhepavacanametaṃ.
Gambhīra is a word that negates superficiality.
Gambhīro (sâu xa) là lời bác bỏ sự nông cạn.
Duddasoti gambhīrattāva duddaso dukkhena daṭṭhabbo, na sakkā sukhena daṭṭhuṃ.
Duddasa means difficult to see precisely because of its profundity; it is difficult to perceive, impossible to perceive with ease.
Duddaso (khó thấy) có nghĩa là vì sâu xa nên khó thấy, khó mà thấy được dễ dàng.
Duddasattāva duranubodho dukkhena avabujjhitabbo, na sakkā sukhena avabujjhituṃ.
Because it is difficult to see, it is duranubodha, difficult to comprehend; it is impossible to comprehend with ease.
Vì khó thấy nên duranubodho (khó thấu hiểu), khó mà thấu hiểu được dễ dàng.
Santoti nibbuto.
Santa means ‘calm’ or ‘extinguished’.
Santo (tịch tịnh) là Niết Bàn.
Paṇītoti atappako.
Paṇīta means ‘unexcitable’ or ‘unsatisfying’ (in the sense of not satiating the craving for more).
Paṇīto (vi diệu) là không bị thiêu đốt.
Idaṃ dvayaṃ lokuttarameva sandhāya vuttaṃ.
These two terms refer exclusively to the supramundane.
Hai điều này được nói đến chỉ liên quan đến siêu thế.
Atakkāvacaroti takkena avacaritabbo ogāhitabbo na hoti, ñāṇeneva avacaritabbo.
Atakkāvacara means it is not to be penetrated or comprehended by reasoning, but rather by wisdom.
Atakkāvacaro (không thể đạt tới bằng suy luận) có nghĩa là không thể đạt tới hay thâm nhập bằng suy luận, mà chỉ có thể đạt tới bằng trí tuệ.
Nipuṇoti saṇho.
Nipuṇa means ‘subtle’.
Nipuṇo (tinh tế) là vi tế.
Paṇḍitavedanīyoti sammāpaṭipadaṃ paṭipannehi paṇḍitehi veditabbo.
Paṇḍitavedanīya means ‘to be understood by the wise who practice the right path’.
Paṇḍitavedanīyo (chỉ người trí mới thấu hiểu) có nghĩa là chỉ những người trí tuệ đã thực hành đúng đắn mới có thể thấu hiểu.
Ālayarāmāti sattā pañcasu kāmaguṇesu allīyanti, tasmā te ālayāti vuccanti.
Ālayarāmā: beings cling to the five sense pleasures, hence these are called ālayā (attachments).
Ālayarāmā (ưa thích sự chấp thủ) có nghĩa là chúng sinh bám víu vào năm dục lạc, do đó chúng được gọi là ālayā (sự chấp thủ).
Aṭṭhasatataṇhāvicaritāni vā allīyanti, tasmāpi ālayāti vuccanti.
Or, beings cling to the 108 modes of craving; for this reason too, they are called ālayā.
Hoặc 108 loại tham ái (taṇhāvicāritāni) bám víu, do đó chúng cũng được gọi là ālayā.
Tehi ālayehi ramantīti ālayarāmā.
Because they delight in these attachments, they are ālayarāmā.
Những ai vui thích với những sự chấp thủ đó được gọi là ālayarāmā.
Ālayesu ratāti ālayaratā.
Those who are pleased by attachments are ālayaratā.
Những ai hoan hỷ trong sự chấp thủ được gọi là ālayaratā.
Ālayesu suṭṭhu muditāti ālayasammuditā.
Those who rejoice greatly in attachments are ālayasammuditā.
Những ai rất vui thích trong sự chấp thủ được gọi là ālayasammuditā.
Yatheva hi susajjitaṃ pupphaphalabharitarukkhādisampannaṃ uyyānaṃ paviṭṭho rājā tāya tāya sampattiyā ramati, sammudito āmoditapamodito hoti, na ukkaṇṭhati, sāyampi nikkhamituṃ na icchati, evamimehipi kāmālayataṇhālayehi sattā ramanti, saṃsāravaṭṭe sammuditā anukkaṇṭhitā vasanti.
Just as a king, entering a well-arranged garden abundant with trees laden with flowers and fruits, delights in those various perfections, becomes greatly pleased, joyous, and exhilarated, and does not grow weary, nor does he wish to depart even in the evening; in the same way, beings delight in these attachments of sense pleasures and craving, residing in the cycle of existence, joyful and unwearied.
Giống như một vị vua bước vào một khu vườn được trang hoàng lộng lẫy, đầy hoa trái, cây cối, v.v., ông ta vui thích với mọi sự phong phú đó, hoan hỷ, vui sướng và không chán nản, không muốn rời đi ngay cả vào buổi tối. Tương tự như vậy, chúng sinh vui thích với những sự chấp thủ dục lạc và chấp thủ tham ái này, hoan hỷ trong vòng luân hồi (saṃsāravaṭṭa), sống mà không chán nản.
Tena tesaṃ bhagavā duvidhaṃ ālayaṃ uyyānabhūmiṃ viya dassento ‘‘ālayarāmā’’tiādimāha.
Therefore, the Blessed One spoke of "ālayarāmā" and so forth, showing these two kinds of attachments to beings as if they were a pleasure garden.
Vì vậy, để chỉ ra hai loại chấp thủ này như một khu vườn cho chúng sinh, Đức Thế Tôn đã nói "ālayarāmā", v.v.
Tattha yadidanti nipāto, tassa ṭhānaṃ sandhāya ‘‘yaṃ ida’’nti, paṭiccasamuppādaṃ sandhāya ‘‘yo aya’’nti evamattho daṭṭhabbo.
Here, yadidaṃ is a particle; its meaning should be understood as "yaṃ idaṃ" (this which), referring to the (cause) when it pertains to ṭhāna (condition), and "yo ayaṃ" (this which), referring to the (effect) when it pertains to paṭiccasamuppāda (dependent origination).
Ở đây, yadidaṃ là một tiểu từ, nghĩa là "cái này" (yaṃ idaṃ) khi liên quan đến vị trí, và "cái này" (yo ayaṃ) khi liên quan đến duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
Idappaccayatāpaṭiccasamuppādoti imesaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayatā ca sā paṭiccasamuppādo cāti idappaccayatāpaṭiccasamuppādo.
Idappaccayatāpaṭiccasamuppāda: 'Idappaccayā' refers to the conditions for these (resultants); 'idappaccayatā' is precisely these conditions. And because it is idappaccayatā and it is paṭiccasamuppāda (dependently arisen), it is called idappaccayatāpaṭiccasamuppāda.
Idappaccayatāpaṭiccasamuppādo (duyên khởi do điều kiện này) có nghĩa là: những điều kiện này là idappaccayā (do điều kiện này), chính idappaccayā là idappaccayatā (tính chất do điều kiện này), và idappaccayatā đó chính là duyên khởi (paṭiccasamuppādo), do đó là idappaccayatāpaṭiccasamuppādo.
Saṅkhārādipaccayānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for conditions such as saṅkhārā and so forth.
Đây là tên gọi của các điều kiện như hành (saṅkhārā), v.v.
Sabbasaṅkhārasamathotiādi sabbaṃ nibbānameva.
Sabbasaṅkhārasamatho and so forth all refer to Nibbāna.
Sabbasaṅkhārasamatho (sự an tịnh của mọi hành) và các điều khác đều là Niết Bàn.
Yasmā hi taṃ āgamma sabbasaṅkhāravipphanditāni samanti, vūpasammanti, tasmā sabbasaṅkhārasamathoti vuccati.
Indeed, because all agitations of saṅkhārā cease and subside by relying on it, it is called sabbasaṅkhārasamatho (the calming of all saṅkhārā).
Vì khi đạt được Niết Bàn, mọi sự xao động của các hành đều lắng xuống, an tịnh, nên nó được gọi là sabbasaṅkhārasamatho.
Yasmā ca taṃ āgamma sabbe upadhayo paṭinissaṭṭhā honti, sabbā taṇhā khīyanti, sabbe kilesarāgā virajjanti, sabbaṃ dukkhaṃ nirujjhati, tasmā sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodhoti vuccati.
And because, by relying on it, all upādhi (bases for clinging) are relinquished, all craving ceases, all defilements and passions fade away, and all suffering ceases, it is called sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho (the relinquishing of all bases for clinging, the destruction of craving, dispassion, cessation).
Và vì khi đạt được Niết Bàn, mọi chấp thủ đều được từ bỏ, mọi tham ái đều chấm dứt, mọi phiền não tham dục đều tiêu tan, mọi khổ đau đều diệt trừ, nên nó được gọi là sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho (sự từ bỏ mọi chấp thủ, sự diệt trừ tham ái, sự ly tham, sự diệt trừ).
Yā panesā taṇhā bhavena bhavaṃ, phalena vā saddhiṃ kammaṃ vinati saṃsibbatīti katvā vānanti vuccati, tato nikkhantaṃ vānatoti nibbānaṃ.
Moreover, the craving which binds and stitches one existence to another with its fruits is called vāna; and that which has departed from this vāna is Nibbāna.
Còn tham ái này, vì nó dệt nên (vinati) và kết nối (saṃsibbatīti) sự tồn tại này với sự tồn tại khác, hoặc nghiệp với quả, nên nó được gọi là vāna (sợi dệt). Nibbānaṃ (Niết Bàn) là sự thoát khỏi (nīkkhantaṃ) cái vāna đó.
So mamassa kilamathoti yā ajānantānaṃ desanā nāma, so mama kilamatho assa, sā mama vihesā assāti attho.
So mamassa kilamatho: this means, "that teaching to those who do not understand would be an exertion for me; it would be a vexation for me."
So mamassa kilamatho (đó sẽ là sự mệt mỏi của ta) có nghĩa là sự thuyết pháp cho những người không hiểu sẽ là sự mệt mỏi của ta, sẽ là sự phiền toái của ta.
Kāyakilamatho ceva kāyavihesā ca assāti vuttaṃ hoti.
It means that it would be both bodily fatigue and bodily vexation.
Điều này có nghĩa là sẽ có sự mệt mỏi về thân và sự phiền toái về thân.
Citte pana ubhayampetaṃ buddhānaṃ natthi.
However, in the minds of the Buddhas, neither of these two exist.
Tuy nhiên, trong tâm của chư Phật, cả hai điều này đều không tồn tại.
Apissūti anubrūhanatthe nipāto.
Apissu is a particle of emphasis.
Apissū là một tiểu từ dùng để nhấn mạnh.
So ‘‘na kevalaṃ ayaṃ parivitakko udapādi, imāpi gāthā paṭibhaṃsū’’ti dīpeti.
It indicates that "not only did this thought arise, but these verses also occurred to him."
Nó chỉ ra rằng: "Không chỉ tư duy này khởi lên, mà những bài kệ này cũng xuất hiện trong tâm."
Anacchariyāti anuacchariyā.
Anacchariyā means 'unwondrous' (or not wondrous).
Anacchariyā (không phi thường) có nghĩa là không phi thường.
Paṭibhaṃsūti paṭibhānasaṅkhātassa ñāṇassa gocarā ahesuṃ, parivitakkayitabbataṃ pāpuṇiṃsu.
Paṭibhaṃsu means they became objects of the knowledge known as spontaneous insight; they attained the state of being contemplated.
Paṭibhaṃsū (xuất hiện trong tâm) có nghĩa là chúng trở thành đối tượng của trí tuệ được gọi là paṭibhāna (sự ứng biến), chúng đạt đến mức độ có thể được suy tư.
Kicchenāti dukkhena, na dukkhāya paṭipadāya.
Kicchena means ‘with difficulty’, not by a path of hardship.
Kicchenā (khó khăn) có nghĩa là bằng khổ hạnh, không phải bằng con đường dễ dàng.
Buddhānaṃ hi cattāropi maggā sukhapaṭipadāva honti.
For the Buddhas, all four paths are paths of ease.
Đối với chư Phật, cả bốn con đường đều là con đường dễ dàng.
Pāramīpūraṇakāle pana sarāgasadosasamohasseva sato āgatāgatānaṃ yācakānaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ sīsaṃ kantitvā galalohitaṃ nīharitvā suañjitāni akkhīni uppāṭetvā kulavaṃsappadīpaṃ puttaṃ manāpacāriniṃ bhariyanti evamādīni dentassa aññāni ca khantivādisadisesu attabhāvesu chejjabhejjādīni pāpuṇantassa āgamanīyapaṭipadaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
However, this statement refers to the path leading to Buddhahood during the time of fulfilling the perfections, when, still being afflicted with lust, hatred, and delusion, the Bodhisatta would cut off his adorned and prepared head, extract blood from his throat, pluck out his well-anointed eyes, give away his son who was the light of his family lineage, his pleasing wife, and other such things to beggars who came, and endured various mutilations and dismemberments in existences similar to that of the ascetic Khantivādi.
Tuy nhiên, điều này được nói đến khi đề cập đến con đường dẫn đến giác ngộ trong thời kỳ viên mãn Ba-la-mật, khi Đức Phật vẫn còn tham ái, sân hận và si mê, Ngài đã cắt đầu đã được trang trí và chuẩn bị kỹ lưỡng của mình, lấy máu từ cổ, nhổ bỏ đôi mắt đã được tô điểm đẹp đẽ, dâng tặng con trai là ngọn đèn của dòng tộc, và người vợ hiền lành, v.v., cho những người khất thực đến xin, và phải chịu đựng những sự cắt xẻ, phá hủy, v.v., trong những kiếp sống khác tương tự như sự nhẫn nại.
Halanti ettha ha-kāro nipātamatto, alanti attho.
In halaṃ, the syllable ha is merely a particle, the meaning is ‘enough’ (or useless).
Halaṃ ở đây, âm ha chỉ là một tiểu từ, nghĩa là alaṃ (đủ).
Pakāsitunti desituṃ, evaṃ kicchena adhigatassa alaṃ desituṃ pariyattaṃ desituṃ.
Pakāsituṃ means ‘to teach’. It means, "is it enough to teach (this Dhamma) that was realized with such difficulty? Is it suitable to teach?"
Pakāsituṃ (để giảng dạy) có nghĩa là để thuyết giảng, đủ để giảng dạy, đủ để thuyết giảng về những gì đã chứng đạt được một cách khó khăn như vậy.
Ko attho desitenāti vuttaṃ hoti?
What is the purpose of teaching it? — is what is implied.
Nghĩa là, thuyết giảng thì có ích gì?
Rāgadosaparetehīti rāgadosaphuṭṭhehi rāgadosānugatehi vā.
Rāgadosaparetehi means ‘those afflicted by lust and hatred’ or ‘those overcome by lust and hatred’.
Rāgadosaparetehī (bị tham ái và sân hận chi phối) có nghĩa là bị tham ái và sân hận ảnh hưởng, hoặc bị tham ái và sân hận theo đuổi.
Paṭisotagāminti niccādīnaṃ paṭisotaṃ, ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā asubha’’nti evaṃ gataṃ catusaccadhammaṃ.
Paṭisotagāmiṃ refers to the Dhamma of the Four Noble Truths, which goes against the current of permanence and so forth, proclaiming "impermanent, suffering, non-self, impure."
Paṭisotagāmiṃ (đi ngược dòng) là Pháp Tứ Diệu Đế, đi ngược dòng của thường, lạc, ngã, tịnh, tức là "vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh".
Rāgarattāti kāmarāgena bhavarāgena diṭṭhirāgena ca rattā.
Rāgarattā means ‘ensnared by sensual lust, lust for existence, and lust for views’.
Rāgarattā (bị tham ái nhuộm đỏ) có nghĩa là bị nhuộm đỏ bởi dục ái, hữu ái và kiến ái.
Na dakkhantīti aniccaṃ dukkhamanattā asubhanti iminā sabhāvena na passissanti, te apassante ko sakkhissati evaṃ gāhāpetuṃ.
Na dakkhanti: they will not see it in its true nature as impermanent, suffering, non-self, and impure. Since they do not see it, who will be able to make them grasp it?
Na dakkhantī (họ sẽ không thấy) có nghĩa là họ sẽ không thấy bản chất vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh. Ai có thể khiến những người không thấy đó chấp nhận điều này?
Tamokhandhena āvuṭāti avijjārāsinā ajjhotthaṭā.
Tamokhandhena āvuṭā means ‘overwhelmed by the mass of ignorance’.
Tamokhandhena āvuṭā (bị khối tối tăm bao phủ) có nghĩa là bị khối vô minh che lấp.
Patthanaṃ katvā pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ pattoti?
— having made this aspiration and fulfilled the perfections?
Chẳng phải Ngài đã phát nguyện và hoàn thành các Ba-la-mật để đạt được Nhất thiết trí sao?
Saccametaṃ, tadevaṃ paccavekkhaṇānubhāvena panassa evaṃ cittaṃ nami.
This is true, but his mind inclined thus due to the power of reflection.
Điều đó là đúng, nhưng do năng lực của sự quán xét đó, tâm Ngài đã nghiêng về như vậy.
Tassa hi sabbaññutaṃ patvā sattānaṃ kilesagahanataṃ, dhammassa ca gambhīrataṃ paccavekkhantassa sattānaṃ kilesagahanatā ca dhammagambhīratā ca sabbākārena pākaṭā jātā.
Indeed, having attained omniscience, as he reflected upon the dense defilements of beings and the profundity of the Dhamma, both the density of beings' defilements and the profundity of the Dhamma became manifest in every way.
Khi Ngài đạt được Nhất thiết trí, quán xét sự dày đặc của phiền não nơi chúng sanh và sự sâu xa của Pháp, thì sự dày đặc của phiền não nơi chúng sanh và sự sâu xa của Pháp đã trở nên rõ ràng dưới mọi khía cạnh.
Athassa – ‘‘ime sattā kañjiyapuṇṇā lābu viya, takkabharitā cāṭi viya, vasātelapītapilotikā viya, añjanamakkhitahattho viya ca kilesabharitā atisaṃkiliṭṭhā rāgarattā dosaduṭṭhā mohamūḷhā, te kiṃ nāma paṭivijjhissantī’’ti?
Then, as he thought, "These beings are extremely defiled, filled with defilements like a calabash full of filth, like a jar filled with sour gruel, like a cloth absorbed in oil and fat, like a hand smeared with collyrium; they are ensnared by lust, corrupted by hatred, deluded by ignorance. What indeed will they penetrate?"
Bấy giờ, Ngài suy nghĩ: “Những chúng sanh này đầy phiền não, cực kỳ ô nhiễm, như quả bầu chứa đầy cặn, như cái nồi chứa đầy cám, như miếng vải thấm dầu mỡ, như bàn tay dính đầy thuốc nhuộm. Họ bị tham ái ràng buộc, sân hận làm ô uế, si mê che mờ. Làm sao họ có thể thấu hiểu được?”
Cintayato kilesagahanapaccavekkhaṇānubhāvenāpi evaṃ cittaṃ nami.
His mind thus inclined due to the power of reflecting on the dense defilements.
Khi suy nghĩ như vậy, do năng lực của sự quán xét về sự dày đặc của phiền não, tâm Ngài cũng đã nghiêng về như vậy.
‘‘Ayañca dhammo pathavīsandhārakaudakakkhandho viya gambhīro, pabbatena paṭicchādetvā ṭhapito sāsapo viya duddaso, satadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭipaṭipādanaṃ viya duranubodho.
"And this Dhamma is profound like a mass of water supporting the earth, difficult to see like a mustard seed hidden by a mountain, difficult to comprehend like aligning the tip of a hair split a hundred times."
“Và Pháp này sâu xa như khối nước nâng đỡ trái đất, khó thấy như hạt cải được che giấu bởi ngọn núi, khó thấu hiểu như việc đặt đầu sợi lông đã chẻ làm trăm lần vào một đầu sợi lông khác.
Nanu mayā hi imaṃ dhammaṃ paṭivijjhituṃ vāyamantena adinnaṃ dānaṃ nāma natthi, arakkhitaṃ sīlaṃ nāma natthi, aparipūritā kāci pāramī nāma natthi, tassa me nirussāhaṃ viya mārabalaṃ vidhamantassāpi pathavī na kampittha, paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussarantassāpi na kampittha, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhentassāpi na kampittha, pacchimayāme pana paṭiccasamuppādaṃ paṭivijjhantasseva me dasasahassilokadhātu kampittha.
Indeed, when I strove to penetrate this Dhamma, there was no giving I had not given, no morality (sīla) I had not guarded, no pāramī I had not fulfilled. For me, even when I dispelled the forces of Māra as if effortlessly, the earth did not quake. Even when I recollected past lives in the first watch, it did not quake. Even when I purified the divine eye (dibbacakkhu) in the middle watch, it did not quake. But it was only when I penetrated dependent origination (paṭiccasamuppāda) in the last watch that the ten-thousandfold world-system quaked.
Há chẳng phải khi ta nỗ lực thấu triệt Pháp này, không có bố thí nào mà ta chưa từng cho, không có giới nào mà ta chưa từng giữ, không có ba-la-mật nào mà ta chưa từng viên mãn. Khi ta tiêu diệt quân Ma vương như thể không cần nỗ lực, trái đất không rung chuyển; khi ta nhớ lại các đời sống quá khứ trong canh đầu, trái đất cũng không rung chuyển; khi ta thanh lọc Thiên nhãn trong canh giữa, trái đất cũng không rung chuyển; nhưng khi ta thấu triệt Duyên khởi trong canh cuối, thì mười ngàn thế giới đã rung chuyển.
Iti mādisenāpi tikkhañāṇena kicchenevāyaṃ dhammo paṭividdho.
Thus, by one like me, with sharp wisdom, this Dhamma was penetrated only with difficulty.
Như vậy, Pháp này đã được ta, người có trí tuệ sắc bén như vậy, thấu triệt một cách khó khăn.
Taṃ lokiyamahājanā kathaṃ paṭivijjhissantī’’ti?
How will the ordinary people of the world penetrate it?”
Thế thì, đại chúng thế gian sẽ thấu triệt nó bằng cách nào?”
Dhammagambhīrapaccavekkhaṇānubhāvenāpi evaṃ cittaṃ namīti veditabbaṃ.
It should be understood that his mind inclined thus due to the power of reflecting on the profound Dhamma.
Cần phải hiểu rằng tâm Ngài đã nghiêng về hướng này cũng là do uy lực của sự quán xét Pháp sâu xa.
Apica brahmunā yācite desetukāmatāyapissa evaṃ cittaṃ nami.
Moreover, his mind inclined thus also due to his desire to teach when requested by Brahmā.
Hơn nữa, tâm Ngài đã nghiêng về hướng này cũng là do ý muốn thuyết Pháp khi Phạm Thiên thỉnh cầu.
Jānāti hi bhagavā – ‘‘mama appossukkatāya citte namamāne maṃ mahābrahmā dhammadesanaṃ yācissati, ime ca sattā brahmagarukā.
For the Blessed One knew: “When my mind inclines to inaction, Mahābrahmā will request the teaching of the Dhamma, and these beings revere Brahmā.
Vì Đức Thế Tôn biết rằng: “Khi tâm ta nghiêng về sự ít bận tâm, Đại Phạm Thiên sẽ thỉnh cầu thuyết Pháp, và những chúng sanh này tôn kính Phạm Thiên.
Te ‘satthā kira dhammaṃ na desetukāmo ahosi.
They will think: ‘Indeed, the Teacher was not willing to teach the Dhamma.
Họ sẽ nghĩ rằng: ‘Đức Bổn Sư đã không muốn thuyết Pháp.
Atha naṃ mahābrahmā yācitvā desāpesi.
Then Mahābrahmā requested and made him teach.
Sau đó, Đại Phạm Thiên đã thỉnh cầu và khiến Ngài thuyết Pháp.
Santo vata bho dhammo, paṇīto vata bho dhammo’ti maññamānā sussūsissantī’’ti.
Oh, how truly peaceful is the Dhamma! Oh, how truly sublime is the Dhamma!’ and thus believing, they will listen attentively.”
Ôi, Pháp thật an tịnh! Ôi, Pháp thật thù thắng!’ và họ sẽ lắng nghe một cách cung kính.”
Idampissa kāraṇaṃ paṭicca appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyāti veditabbaṃ.
It should be understood that his mind inclined to inaction due to this reason, not due to a lack of desire to teach the Dhamma.
Cần phải hiểu rằng tâm Ngài đã nghiêng về sự ít bận tâm do nguyên nhân này, chứ không phải do việc thuyết Pháp.
Sahampatissāti so kira kassapassa bhagavato sāsane sahako nāma thero paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ kappāyukabrahmā hutvā nibbatto.
Sahampatissā: It is said that in the dispensation of Kassapa, the Buddha, there was a thera named Sahaka. He developed the first jhāna and was reborn as a Brahmā with a lifespan of a kalpa in the first jhāna realm.
Sahampati là vị Trưởng lão tên Sahaka trong giáo pháp của Đức Phật Kassapa. Ngài đã chứng đắc sơ thiền, rồi tái sanh làm Phạm thiên có tuổi thọ một kiếp trong cõi sơ thiền.
Tatra naṃ ‘‘sahampatibrahmā’’ti paṭisañjānanti.
There, they know him as “Sahampati Brahmā.”
Ở đó, Ngài được biết đến là “Phạm thiên Sahampati”.
Taṃ sandhāyāha ‘‘brahmuno sahampatissā’’ti.
Referring to him, it is said: “Brahmā Sahampati.”
Do đó, câu “Phạm thiên Sahampati” được nói đến là để chỉ vị ấy.
Nassati vata bhoti so kira imaṃ saddaṃ tathā nicchāresi, yathā dasasahassilokadhātubrahmāno sutvā sabbe sannipatiṃsu.
Nassati vata bho: It is said that he uttered this sound in such a way that the Brahmās of the ten-thousandfold world-system, hearing it, all gathered.
Ôi, thế gian tiêu vong! Vị ấy đã thốt ra lời này theo cách mà mười ngàn Phạm thiên trong các thế giới đã nghe và tất cả đều tụ họp.
Yatra hi nāmāti yasmiṃ nāma loke.
Yatra hi nāmā: In which world, indeed.
Yatra hi nāma có nghĩa là “trong thế gian nào”.
Purato pāturahosīti tehi dasahi brahmasahassehi saddhiṃ pāturahosi.
Purato pāturahosī: He appeared in front with those ten thousand Brahmās.
Hiện ra trước mặt có nghĩa là hiện ra cùng với mười ngàn Phạm thiên ấy.
Apparajakkhajātikāti paññāmaye akkhimhi appaṃ parittaṃ rāgadosamoharajaṃ etesaṃ evaṃsabhāvāti apparajakkhajātikā.
Apparajakkhajātikā: Those whose defilements of lust, hatred, and delusion (rāga-dosa-moha-raja) are slight and little in the eye of wisdom, thus apparajakkhajātikā (of little defilement).
Apparajakkhajātikā có nghĩa là “những người có ít bụi phiền não”. Đó là những người mà trong con mắt trí tuệ của họ, bụi phiền não như tham, sân, si là ít, là nhỏ.
Assavanatāti assavanatāya.
Assavanatā: Due to not hearing.
Assavanatā có nghĩa là “do không được nghe”.
Bhavissantīti purimabuddhesu dasapuññakiriyavasena katādhikārā paripākagatā padumāni viya sūriyarasmisamphassaṃ, dhammadesanaṃyeva ākaṅkhamānā catuppadikagāthāvasāne ariyabhūmiṃ okkamanārahā na eko, na dve, anekasatasahassā dhammassa aññātāro bhavissantīti dasseti.
Bhavissantī: This shows that those beings, who in the presence of former Buddhas had established their aspirations by means of the ten meritorious deeds, and whose faculties were mature, like lotus buds awaiting the touch of the sun's rays, longing only for the Dhamma teaching, would become knowers of the Dhamma, not one, not two, but many hundreds of thousands worthy of entering the noble stages at the end of a four-lined stanza.
Sẽ có có nghĩa là: những chúng sanh đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ thông qua mười pháp tạo phước, đã đạt đến sự chín muồi như những đóa sen chờ đợi ánh nắng mặt trời, chỉ mong mỏi được nghe Pháp. Sẽ có không phải một, không phải hai, mà hàng trăm ngàn người xứng đáng bước vào Thánh địa khi kết thúc bài kệ bốn câu, sẽ thấu hiểu Pháp.
Pāturahosīti pātubhavi.
Pāturahosī: Appeared.
Pāturahosī có nghĩa là “đã hiện ra”.
Samalehi cintitoti samalehi chahi satthārehi cintito.
Samalehi cintito: Contemplated by the six defiled teachers.
Được các kẻ ô nhiễm suy nghĩ có nghĩa là được sáu vị đạo sư ô nhiễm suy nghĩ.
Te hi puretaraṃ uppajjitvā sakalajambudīpe kaṇṭake pattharamānā viya, visaṃ siñcamānā viya ca samalaṃ micchādiṭṭhidhammaṃ desayiṃsu.
For they, having arisen earlier, taught the defiled wrong views, as if spreading thorns throughout Jambudīpa or as if sprinkling poison.
Vì những vị ấy đã xuất hiện trước đó và thuyết giảng tà kiến ô nhiễm như thể rải gai khắp toàn bộ Jambudīpa, như thể rắc chất độc.
Apāpuretanti vivaraṃ etaṃ.
Apāpuretaṃ: This means open.
Apāpuretaṃ là “hãy mở ra”.
Amatassa dvāranti amatassa nibbānassa dvārabhūtaṃ ariyamaggaṃ.
Amatassa dvāraṃ: The door to the deathless Nibbāna, which is the Noble Path.
Cánh cửa bất tử là Thánh đạo, cánh cửa dẫn đến Niết Bàn, sự bất tử.
Suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhanti ime sattā rāgādimalānaṃ abhāvato vimalena sammāsambuddhena anubuddhaṃ catusaccadhammaṃ suṇantu tāva bhagavāti yācati.
Suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhaṃ: "May these beings listen to the Dhamma understood by the stainless, by the Perfectly Enlightened One (sammāsambuddha), which is the Four Noble Truths, due to the absence of defilements like lust." Thus he requests, "May they listen, O Blessed One."
Hãy lắng nghe Pháp được bậc Vô cấu giác ngộ có nghĩa là: “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hãy thuyết Pháp Tứ Diệu Đế, được Đức Chánh Đẳng Giác giác ngộ, là bậc vô cấu do không có các cấu uế như tham ái, để những chúng sanh này được lắng nghe.”
Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhitoti selamaye ekagghane pabbatamuddhani yathāṭhitova.
Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito: Just as one standing on the summit of a solid rock mountain.
Như người đứng trên đỉnh núi đá có nghĩa là như người đứng trên đỉnh núi đá nguyên khối.
Na hi tassa ṭhitassa dassanatthaṃ gīvukkhipanapasāraṇādikiccaṃ atthi.
For there is no need for him to raise his neck or stretch it out to see while standing.
Vì khi người ấy đứng đó, không cần phải ngẩng cổ hay vươn mình để nhìn.
Tathūpamanti tappaṭibhāgaṃ selapabbatūpamaṃ.
Tathūpamaṃ: A simile like that, a simile of a rock mountain.
Tương tự như vậy có nghĩa là tương tự như núi đá ấy.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – yathā selapabbatamuddhani ṭhitova cakkhumā puriso samantato janataṃ passeyya, tathā tvampi sumedha sundarapañña sabbaññutañāṇena samantacakkhu bhagavā dhammamayaṃ pāsādamāruyha sayaṃ apetasoko sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtaṃ janataṃ avekkhassu upadhāraya upaparikkha.
This is the brief meaning here: Just as a discerning man, standing on the summit of a rock mountain, would see people all around, so too, you, O Sumedha, O beautiful in wisdom, O Blessed One with the all-seeing eye (sabbaññutañāṇa), having ascended the Dhamma palace, being sorrowless yourself, observe, contemplate, and examine the populace afflicted by sorrow, birth, and old age.
Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: “Ví như một người có mắt đứng trên đỉnh núi đá có thể nhìn thấy mọi người xung quanh, thì Ngài, bậc có trí tuệ tuyệt vời, bậc Toàn Giác, bậc có mắt thấy khắp mọi nơi, sau khi lên cung điện Pháp, tự mình không còn sầu muộn, hãy nhìn xuống, hãy quán sát, hãy xem xét những chúng sanh đang chìm đắm trong sầu muộn, bị sanh lão chi phối.”
Ayaṃ panettha adhippāyo – yathā hi pabbatapāde samantā mahantaṃ khettaṃ katvā, tattha kedārapāḷīsu kuṭikāyo katvā rattiṃ aggiṃ jāleyyuṃ, caturaṅgasamannāgatañca andhakāraṃ assa, atha tassa pabbatassa matthake ṭhatvā cakkhumato purisassa bhūmiṃ olokayato neva khettaṃ na kedārapāḷiyo na kuṭiyo na tattha sayitamanussā paññāyeyyuṃ.
The intention here is this: Just as if one were to make a large field all around the base of a mountain, build huts in the irrigation channels, light fires at night, and there was complete darkness, then if a discerning man stood on the top of that mountain and looked down, he would not see the field, nor the irrigation channels, nor the huts, nor the people sleeping there.
Ý nghĩa ở đây là: “Ví như người ta làm một cánh đồng lớn xung quanh chân núi, rồi dựng những túp lều trên bờ ruộng và đốt lửa vào ban đêm, khi trời tối đen như mực, nếu một người có mắt đứng trên đỉnh núi nhìn xuống đất, thì sẽ không thấy cánh đồng, không thấy bờ ruộng, không thấy những túp lều, cũng không thấy những người đang ngủ trong đó.
Kuṭikāsu pana aggijālāmattakameva paññāyeyya, evaṃ dhammapāsādaṃ āruyha sattanikāyaṃ olokayato tathāgatassa ye te akatakalyāṇā sattā, te ekavihāre dakkhiṇajāṇupasse nisinnāpi buddhacakkhussa āpāthaṃ nāgacchanti, rattiṃ khittā sarā viya honti.
Only the flames of the fires in the huts would be visible. Likewise, for the Tathāgata, looking at the multitude of beings from atop the Dhamma palace, those beings who have not done good deeds, even if they are seated in the same monastery on his right knee, do not come within the range of the Buddha-eye; they are like arrows shot at night.
Chỉ thấy ánh lửa trong các túp lều. Tương tự như vậy, khi Đức Như Lai lên cung điện Pháp và nhìn xuống chúng sanh, những chúng sanh chưa từng làm điều thiện, dù ngồi bên cạnh đầu gối phải trong cùng một trú xứ, cũng không lọt vào tầm mắt của Phật nhãn, họ như những mũi tên bắn trong đêm tối.
Ye pana katakalyāṇā veneyyapuggalā, te evassa dūrepi ṭhitā āpāthaṃ āgacchanti so aggi viya himavantapabbato viya ca.
But those who have done good deeds, the fortunate individuals (veneyyapuggalā), even if they are far away, come within his range, like that fire or like the Himālaya mountain.
Nhưng những người có khả năng được giáo hóa, đã làm điều thiện, dù đứng xa, cũng lọt vào tầm mắt của Ngài, như ánh lửa hay như dãy núi Hy Mã Lạp Sơn.
Vuttampi cetaṃ –
It has also been said:
Điều này cũng đã được nói:
Ajjhesananti yācanaṃ.
Ajjhesana: Request.
Ajjhesana là sự thỉnh cầu.
Buddhacakkhunāti indriyaparopariyattañāṇena ca āsayānusayañāṇena ca.
Buddhacakkhunā: By the knowledge of the faculties of beings and their latent tendencies (indriyaparopariyattañāṇa and āsayānusayañāṇa).
Buddhacakkhunā là bằng trí tuệ biết rõ căn tánh và khuynh hướng của chúng sanh.
Imesaṃ hi dvinnaṃ ñāṇānaṃ ‘‘buddhacakkhū’’ti nāmaṃ, sabbaññutaññāṇassa ‘‘samantacakkhū’’ti, tiṇṇaṃ maggañāṇānaṃ ‘‘dhammacakkhū’’ti.
These two knowledges are called the "Buddha-eye." The Omniscient Knowledge (sabbaññutaññāṇa) is called the "All-seeing eye" (samantacakkhu), and the three path-knowledges (maggañāṇa) are called the "Dhamma-eye" (dhammacakkhu).
Hai trí tuệ này được gọi là “Phật nhãn” (buddhacakkhu), trí tuệ Toàn Giác được gọi là “Toàn nhãn” (samantacakkhu), và ba trí tuệ Đạo được gọi là “Pháp nhãn” (dhammacakkhu).
Apparajakkhetiādīsu yesaṃ vuttanayeneva paññācakkhumhi rāgādirajaṃ appaṃ, te apparajakkhā.
Apparajakkhe and so forth: Those in whose eye of wisdom the defilements (raja) of lust and so on are few, as explained, are apparajakkhā (of little defilement).
Trong các từ apparajakkhe v.v., những người có ít bụi phiền não như tham ái v.v. trong mắt trí tuệ theo cách đã nói, được gọi là apparajakkhā (người ít bụi phiền não).
Yesaṃ taṃ mahantaṃ, te mahārajakkhā.
Those in whom they are great are mahārajakkhā (of great defilement).
Những người có nhiều bụi phiền não đó được gọi là mahārajakkhā (người nhiều bụi phiền não).
Yesaṃ saddhādīni indriyāni tikkhāni, te tikkhindriyā.
Those whose faculties of faith (saddhā) and so on are keen are tikkhindriyā (of keen faculties).
Những người có các căn như tín v.v. sắc bén được gọi là tikkhindriyā (người có căn sắc bén).
Yesaṃ tāni mudūni, te mudindriyā.
Those whose faculties are dull are mudindriyā (of dull faculties).
Những người có các căn đó mềm yếu được gọi là mudindriyā (người có căn mềm yếu).
Yesaṃ teyeva saddhādayo ākārā sundarā, te svākārā.
Those whose aspects of faith and so on are excellent are svākārā (of excellent aspects).
Những người có các trạng thái như tín v.v. tốt đẹp được gọi là svākārā (người có trạng thái tốt đẹp).
Ye kathitakāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā.
Those who grasp the stated reason and can be easily instructed are suviññāpayā (easily instructed).
Những người nhận thức được nguyên nhân đã được nói, dễ dàng được giáo hóa, được gọi là suviññāpayā (người dễ giáo hóa).
Ye paralokañceva vajjañca bhayato passanti, te paralokavajjabhayadassāvino nāma.
Those who see the other world and faults as fearful are called paralokavajjabhayadassāvino (those who see danger in the next world and in faults).
Những người thấy thế giới khác và tội lỗi là đáng sợ được gọi là paralokavajjabhayadassāvino (người thấy thế giới khác và tội lỗi là đáng sợ).
Ayaṃ panettha pāḷi – ‘‘saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo mahārajakkho.
This is the Pali text here: “The faithful person is of little defilement; the faithless person is of great defilement.
Đây là đoạn kinh văn liên quan: “Người có đức tin là người ít bụi phiền não, người không có đức tin là người nhiều bụi phiền não.
Āraddhavīriyo, kusīto.
The energetic, the lazy.
Người có tinh tấn là người siêng năng, người lười biếng là người giải đãi.
Upaṭṭhitassati, muṭṭhassati.
One with established mindfulness, one with lost mindfulness.
Người có niệm hiện tại là người có chánh niệm, người mất niệm là người thất niệm.
Samāhito, asamāhito.
The concentrated, the unconcentrated.
Người có định là người định tâm, người không có định là người tán loạn.
Paññavā, duppañño puggalo mahārajakkho.
The wise, the foolish person is of great defilement.
Người có trí tuệ là người ít bụi phiền não, người ngu si là người nhiều bụi phiền não.
Tathā saddho puggalo tikkhindriyo…pe… paññavā puggalo paralokavajjabhayadassāvī, duppañño puggalo na paralokavajjabhayadassāvī.
Likewise, the faithful person is of keen faculties... (and so on)... the wise person sees danger in the next world and in faults; the foolish person does not see danger in the next world and in faults.
Tương tự, người có đức tin là người có căn sắc bén...v.v... người có trí tuệ là người thấy thế giới khác và tội lỗi là đáng sợ, người ngu si là người không thấy thế giới khác và tội lỗi là đáng sợ.
Lokoti khandhaloko, āyatanaloko, dhātuloko, sampattibhavaloko, sampattisambhavaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko.
Loka (world) means the world of aggregates, the world of sense bases, the world of elements, the world of successful existence, the world of the origin of success, the world of unfortunate existence, the world of the origin of misfortune.
Thế giới (loka) là thế giới uẩn, thế giới xứ, thế giới giới, thế giới hữu sanh, thế giới sanh khởi, thế giới hữu diệt, thế giới diệt tận.
Eko loko sabbe sattā āhāraṭṭhitikā.
One world: all beings are sustained by food.
Một thế giới là tất cả chúng sanh được duy trì bởi thức ăn.
Dve lokā nāmañca rūpañca.
Two worlds: name and form.
Hai thế giới là danh và sắc.
Tayo lokā tisso vedanā.
Three worlds: three feelings.
Ba thế giới là ba thọ.
Cattāro lokā cattāro āhārā.
Four worlds: four kinds of food.
Bốn thế giới là bốn món ăn.
Pañca lokā pañcupādānakkhandhā.
Five worlds: five clinging-aggregates.
Năm thế giới là năm thủ uẩn.
Cha lokā cha ajjhattikāni āyatanāni.
Six worlds: six internal sense bases.
Sáu thế giới là sáu nội xứ.
Satta lokā satta viññāṇaṭṭhitiyo.
Seven worlds are the seven stations of consciousness.
Bảy thế giới là bảy trú xứ của thức (viññāṇaṭṭhiti).
Aṭṭha lokā aṭṭha lokadhammā.
Eight worlds are the eight worldly conditions.
Tám thế giới là tám pháp thế gian (lokadhammā).
Nava lokā nava sattāvāsā.
Nine worlds are the nine abodes of beings.
Chín thế giới là chín trú xứ của chúng sinh (sattāvāsā).
Dasa lokā dasāyatanāni.
Ten worlds are the ten sense bases.
Mười thế giới là mười xứ (āyatana).
Dvādasa lokā dvādasāyatanāni.
Twelve worlds are the twelve sense bases.
Mười hai thế giới là mười hai xứ (āyatana).
Aṭṭhārasa lokā aṭṭhārasa dhātuyo.
Eighteen worlds are the eighteen elements.
Mười tám thế giới là mười tám giới (dhātu).
Vajjanti sabbe kilesā vajjā, sabbe duccaritā vajjā, sabbe abhisaṅkhārā vajjā, sabbe bhavagāmikammā vajjā, iti imasmiñca loke imasmiñca vajje tibbā bhayasaññā paccupaṭṭhitā hoti, seyyathāpi ukkhittāsike vadhake.
All defilements are faults, all wrongdoings are faults, all volitional formations are faults, all kamma leading to rebirth are faults. Thus, in this world and in these faults, a strong perception of fear arises, just as in the case of a murderer with a drawn sword.
Vajjanti (vật đáng khiển trách): tất cả phiền não (kilesā) là vật đáng khiển trách, tất cả ác hạnh (duccaritā) là vật đáng khiển trách, tất cả các hành hữu vi (abhisaṅkhārā) là vật đáng khiển trách, tất cả nghiệp dẫn đến tái sinh (bhavagāmikammā) là vật đáng khiển trách; do đó, trong thế giới này và trong vật đáng khiển trách này, một cảm giác sợ hãi mãnh liệt hiện hữu, như đối với kẻ sát nhân cầm kiếm giơ lên.
Imehi paññāsāya ākārehi imāni pañcindriyāni jānāti passati aññāsi paṭivijjhi.
Through these fifty aspects, he knows, sees, discerns, and penetrates these five faculties.
Với năm mươi phương diện này, Ngài đã biết, đã thấy, đã thấu hiểu, đã xuyên suốt năm căn (indriya) này.
Idaṃ tathāgatassa indriyaparopariyatte ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.112).
This is the Tathāgata's knowledge of the faculties of beings.
Đây là tuệ về sự sai biệt của các căn (indriyaparopariyatte ñāṇa) của Như Lai (Tathāgata).”
Uppaliniyanti uppalavane.
“ Uppaliniyaṃ”: in a lotus pond.
Uppaliniya có nghĩa là trong rừng sen xanh.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Đối với các từ khác cũng vậy.
Antonimuggaposīnīti yāni anto nimuggāneva posiyanti.
“ Antonimuggaposīnī”: those that grow while submerged within the water.
Antonimuggaposīnī có nghĩa là những cây được nuôi dưỡng khi vẫn còn chìm sâu bên trong.
Udakaṃ accuggamma ṭhitānī ti udakaṃ atikkamitvā ṭhitāni.
“ Udakaṃ accuggamma ṭhitāni”: standing having risen above the water.
Udakaṃ accuggamma ṭhitānī có nghĩa là những cây vượt lên khỏi mặt nước và đứng vững.
Tattha yāni accuggamma ṭhitāni, tāni sūriyarasmisamphassaṃ āgamayamānāni ṭhitāni ajja pupphanakāni.
Among these, those that stand having risen above the water, waiting for the touch of the sun's rays, are those that will bloom today.
Trong số đó, những cây vượt lên khỏi mặt nước và đứng vững là những cây sẽ nở hoa hôm nay, đang chờ đợi sự tiếp xúc của tia nắng mặt trời.
Yāni pana samodakaṃ ṭhitāni, tāni sve pupphanakāni.
But those that stand level with the water are those that will bloom tomorrow.
Còn những cây đứng ngang mặt nước thì sẽ nở hoa vào ngày mai.
Yāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, tāni tatiyadivase pupphanakāni.
Those that have not risen above the water, that grow while submerged within, are those that will bloom on the third day.
Những cây chưa nổi lên khỏi mặt nước, được nuôi dưỡng khi vẫn còn chìm sâu bên trong, thì sẽ nở hoa vào ngày thứ ba.
Udakā pana anuggatāni aññānipi sarogauppalādīni nāma atthi, yāni neva pupphissanti, macchakacchapabhakkhāneva bhavissanti, tāni pāḷiṃ nāruḷhāni.
Furthermore, there are other lotus plants, etc., not risen above the water, that are diseased and will never bloom, but will become food for fish and turtles; these are not included in the Pāli text.
Ngoài ra, còn có những cây sen bị bệnh, v.v., chưa nổi lên khỏi mặt nước, chúng sẽ không bao giờ nở hoa mà chỉ trở thành thức ăn cho cá và rùa. Những cây này không được đưa vào kinh điển (Pāḷi).
Āharitvā pana dīpetabbānīti dīpitāni.
However, they should be brought in and explained, so they are explained.
Tuy nhiên, chúng cần được giải thích nên đã được giải thích.
Yatheva hi tāni catubbidhāni pupphāni, evamevaṃ ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyo padaparamoti cattāro puggalā.
Just as there are these four kinds of flowers, so too there are four types of individuals: the ugghaṭitaññū, the vipañcitaññū, the neyya, and the padaparama.
Cũng như có bốn loại hoa đó, thì cũng có bốn hạng người: ugghaṭitaññū, vipañcitaññū, neyyo và padaparamo.
Tattha ‘‘yassa puggalassa saha udāhaṭavelāya dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo ugghaṭitaññū.
Among these, the person whose comprehension of the Dhamma occurs simultaneously with the utterance* is called the ugghaṭitaññū individual.
Trong số đó, “người nào chứng ngộ Pháp ngay khi được nói ra, người đó được gọi là ugghaṭitaññū (người có trí tuệ phát triển nhanh).
Yassa puggalassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthe vibhajiyamāne dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo vipañcitaññū.
The person whose comprehension of the Dhamma occurs when the meaning of a briefly spoken statement is explained in detail is called the vipañcitaññū individual.
Người nào chứng ngộ Pháp khi ý nghĩa của lời nói vắn tắt được giải thích rộng rãi, người đó được gọi là vipañcitaññū (người có trí tuệ cần được giải thích).
Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyāṇamitte sevato bhajato payirupāsato anupubbena dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo neyyo.
The person whose comprehension of the Dhamma occurs gradually through instruction, inquiry, proper attention, and associating with, cultivating, and attending upon good friends is called the neyya individual.
Người nào chứng ngộ Pháp dần dần bằng cách học hỏi, bằng cách đặt câu hỏi, bằng cách tác ý đúng đắn (yoniso manasikaroto), bằng cách thân cận, gần gũi và phục vụ bạn lành (kalyāṇamitta), người đó được gọi là neyyo (người có khả năng học hỏi).
Yassa puggalassa bahumpi suṇato bahumpi bhaṇato bahumpi dhārayato bahumpi vācayato na tāya jātiyā dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo padaparamo (pu. pa. 148-151).
The person whose comprehension of the Dhamma does not occur in that lifetime, even after hearing much, speaking much, remembering much, and reciting much, is called the padaparama individual.
Người nào dù nghe nhiều, nói nhiều, ghi nhớ nhiều, và đọc tụng nhiều nhưng không chứng ngộ Pháp trong kiếp sống đó, người đó được gọi là padaparamo (người chỉ hiểu lời mà không thấu nghĩa).”
Tattha bhagavā uppalavanādisadisaṃ dasasahassilokadhātuṃ olokento – ‘‘ajja pupphanakāni viya ugghaṭitaññū, sve pupphanakāni viya vipañcitaññū, tatiyadivase pupphanakāni viya neyyo, macchakacchapabhakkhāni pupphāni viya padaparamo’’ti addassa.
Therein, the Blessed One, looking upon the ten-thousandfold world-system as a lotus pond, saw them as: the ugghaṭitaññū like the lotuses blooming today, the vipañcitaññū like those blooming tomorrow, the neyya like those blooming on the third day, and the padaparama like the lotuses eaten by fish and turtles.
Trong số đó, Đức Thế Tôn, khi nhìn khắp mười ngàn thế giới (dasasahassilokadhātu) như nhìn một rừng sen, Ngài thấy: “Những người ugghaṭitaññū như những bông sen sẽ nở hôm nay; những người vipañcitaññū như những bông sen sẽ nở ngày mai; những người neyyo như những bông sen sẽ nở ngày thứ ba; và những người padaparamo như những bông sen bị cá và rùa ăn.”
Passanto ca ‘‘ettakā apparajakkhā, ettakā mahārajakkhā, tatrāpi ettakā ugghaṭitaññū’’ti evaṃ sabbākāratova addasa.
And as he saw, he perceived, "So many have little dust, so many have much dust, and among them, so many are ugghaṭitaññū," thus he saw them in all their aspects.
Khi nhìn thấy như vậy, Ngài thấy: “Có bấy nhiêu người ít bụi trần, có bấy nhiêu người nhiều bụi trần, và trong số đó, có bấy nhiêu người là ugghaṭitaññū,” như vậy Ngài thấy rõ mọi phương diện.
Tattha tiṇṇaṃ puggalānaṃ imasmiṃyeva attabhāve bhagavato dhammadesanā atthaṃ sādheti.
Therein, the Dhamma discourse of the Blessed One is beneficial for the three types of individuals in this very existence.
Trong số đó, đối với ba hạng người, lời dạy Pháp của Đức Thế Tôn có ích lợi ngay trong kiếp sống này.
Padaparamānaṃ anāgatatthāya vāsanā hoti.
For the padaparama individuals, it serves as an accumulated disposition for the future.
Đối với hạng padaparamo, đó là sự tích lũy thiện nghiệp (vāsanā) cho tương lai.
Atha bhagavā imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ atthāvahaṃ dhammadesanaṃ viditvā desetukamyataṃ uppādetvā puna sabbepi tīsu bhavesu satte bhabbābhabbavasena dve koṭṭhāse akāsi.
Then the Blessed One, realizing the Dhamma discourse beneficial for these four types of individuals, generated the desire to teach and then divided all beings in the three existences into two categories based on their capability and incapability.
Sau đó, Đức Thế Tôn, sau khi biết lời dạy Pháp sẽ mang lại lợi ích cho bốn hạng người này, đã phát khởi ý muốn thuyết Pháp, rồi Ngài lại chia tất cả chúng sinh trong ba cõi thành hai loại theo khả năng (bhabbā) và bất khả năng (abhabbā).
Ye sandhāya vuttaṃ – ‘‘katame sattā abhabbā?
Concerning whom it was said: "Which beings are incapable?
Về điều này, có nói rằng: “Những chúng sinh nào là bất khả năng?
Ye te sattā kammāvaraṇena samannāgatā kilesāvaraṇena samannāgatā vipākāvaraṇena samannāgatā assaddhā acchandikā duppaññā abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ, ime te sattā abhabbā.
Those beings who are endowed with a kamma-hindrance, endowed with a defilement-hindrance, endowed with a result-hindrance, who are faithless, lacking desire, and unwise, are incapable of entering the fixed path to righteousness in wholesome states. These are the incapable beings.
Những chúng sinh bị nghiệp chướng (kammāvaraṇa), phiền não chướng (kilesāvaraṇa), và quả báo chướng (vipākāvaraṇa) chi phối, những người không có đức tin (assaddhā), không có ý muốn (acchandikā), thiếu trí tuệ (duppaññā), họ là những người bất khả năng để bước vào con đường chánh pháp (sammattaṃ) trong các pháp lành (kusalesu dhammesu). Đó là những chúng sinh bất khả năng.
Katame sattā bhabbā?
Which beings are capable?
Những chúng sinh nào là khả năng?
Ye te sattā na kammāvaraṇena…pe… ime te sattā bhabbā’’ti (vibha. 827; paṭi. ma. 1.115).
Those beings who are not endowed with a kamma-hindrance... etc.... These are the capable beings."
Những chúng sinh không bị nghiệp chướng… (v.v.)… đó là những chúng sinh khả năng.”
Tattha sabbepi abhabbapuggale pahāya bhabbapuggaleyeva ñāṇena pariggahetvā, ‘‘ettakā rāgacaritā ettakā dosa-mohacaritā vitakka-saddhā-buddhicaritā’’ti cha koṭṭhāse akāsi.
Therein, excluding all incapable individuals, he grasped only the capable individuals with his knowledge, and divided them into six categories: "So many are of a lustful temperament, so many are of a hateful or deluded temperament, or of a thoughtful, faithful, or wise temperament."
Trong số đó, Ngài loại bỏ tất cả những người bất khả năng và chỉ nhận thức bằng tuệ (ñāṇa) những người khả năng, rồi chia họ thành sáu loại: “bấy nhiêu người có tánh tham (rāgacaritā), bấy nhiêu người có tánh sân (dosacaritā), bấy nhiêu người có tánh si (mohacaritā), bấy nhiêu người có tánh tư duy (vitakkacaritā), bấy nhiêu người có tánh tín (saddhācaritā), bấy nhiêu người có tánh trí tuệ (buddhacaritā).”
Evaṃ katvā dhammaṃ desessāmīti cintesi.
Having done this, he thought, "I will teach the Dhamma."
Sau khi phân loại như vậy, Ngài suy nghĩ: “Ta sẽ thuyết Pháp.”
Paccabhāsīti patiabhāsi.
“ Paccabhāsī”: he replied.
Paccabhāsī có nghĩa là đáp lại.
Apārutāti vivaṭā.
“ Apārutā”: opened.
Apārutā có nghĩa là đã mở ra.
Amatassa dvārāti ariyamaggo.
“ Amatassa dvārā”: the noble path.
Amatassa dvārā có nghĩa là con đường Thánh (ariyamagga).
So hi amatasaṅkhātassa nibbānassa dvāraṃ, so mayā vivaritvā ṭhapitoti dasseti.
It shows that it is the door to Nibbāna, which is called the Deathless, and that it has been opened by me and established.
Vì con đường đó là cánh cửa dẫn đến Niết Bàn (Nibbāna) được gọi là Bất Tử (Amata), Ngài chỉ ra rằng: “Ta đã mở cánh cửa đó và đặt nó ở đó.”
Pamuñcantu saddhanti sabbe attano saddhaṃ pamuñcantu vissajjentu.
“ Pamuñcantu saddhaṃ”: let all release their faith, let them express it.
Pamuñcantu saddhaṃ có nghĩa là tất cả hãy phát huy đức tin (saddhā) của mình, hãy buông xả.
Pacchimapadadvaye ayamattho – ahañhi attano paguṇaṃ suppavattitampi imaṃ paṇītaṃ uttamaṃ dhammaṃ kāyavācākilamathasaññī hutvā na bhāsiṃ.
The meaning of the last two phrases is: "Indeed, I did not speak this exalted, supreme Dhamma, which is well-mastered and well-practiced by me, thinking it would cause bodily and verbal fatigue.
Ý nghĩa của hai câu cuối là: “Ta đã không thuyết giảng giáo pháp cao quý và tối thượng này, vốn đã được ta thuần thục và thực hành tốt, vì nghĩ rằng nó sẽ gây mệt mỏi cho thân và khẩu.”
Idāni pana sabbo jano saddhābhājanaṃ upanetu, pūressāmi tesaṃ saṅkappanti.
But now, let all people bring forth their receptacle of faith; I will fulfill their aspirations."
Bây giờ, tất cả mọi người hãy mang bình đức tin của mình đến, Ta sẽ làm đầy những ước nguyện của họ.
Antaradhāyīti satthāraṃ gandhamālādīhi pūjetvā antarahito, sakaṭṭhānameva gatoti attho.
“ Antaradhāyī”: having honored the Teacher with fragrances and garlands, he disappeared, meaning he returned to his own abode.
Antaradhāyī có nghĩa là sau khi cúng dường Đức Bổn Sư bằng hương hoa, v.v., thì biến mất, trở về chỗ của mình.
Gate ca pana tasmiṃ bhagavā ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti?
And when he had gone, the Blessed One wondered, "To whom should I first teach the Dhamma?"
Khi vị ấy đã đi, Đức Thế Tôn suy nghĩ: “Ta nên thuyết Pháp cho ai trước tiên?”
Āḷārudakānaṃ kālaṅkatabhāvaṃ, pañcavaggiyānañca bahūpakārabhāvaṃ ñatvā tesaṃ dhammaṃ desetukāmo bārāṇasiyaṃ isipatanaṃ gantvā dhammacakkaṃ pavattesīti.
Knowing that Āḷāra and Udaka had passed away, and realizing the great helpfulness of the group of five ascetics, he desired to teach them the Dhamma, and going to Isipatana in Bārāṇasī, he set in motion the Wheel of Dhamma.
Biết rằng Āḷāra và Udaka đã qua đời, và năm vị tỳ khưu có nhiều lợi ích, Ngài muốn thuyết Pháp cho họ, nên đã đến Isipatana ở Bārāṇasī và chuyển Pháp luân (dhammacakka).
Paṭhamaṃ.
The First*.
Thứ nhất.
Sadevaketiādīsu saddhiṃ devehi sadevake.
In "with devas, etc.": "with devas" means sadevake.
Trong sadevake và các từ tương tự, sadevake có nghĩa là cùng với chư thiên.
Devaggahaṇena cettha mārabrahmesu gahitesupi māro nāma vasavattī sabbesaṃ upari vasaṃ vatteti, brahmā nāma mahānubhāvo ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati.
Although Māra and Brahmā are included in the term 'devas' here, Māra, the Tempter, exercises power over all, and Brahmā, the Great One, has great power, illuminating a thousand world-systems with one finger.
Ở đây, dù Ma vương (Māra) và Phạm thiên (Brahmā) đã được bao gồm trong từ “chư thiên”, nhưng Ma vương là kẻ thống trị, cai trị tất cả; Phạm thiên là người có oai lực lớn, có thể chiếu sáng một ngàn thế giới (cakkavāḷa) chỉ với một ngón tay.
Dvīhi dvīsu…pe… dasahi aṅgulīhi dasasupi cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, so iminā sīlasampannataroti vattuṃ mā labhatūti samārake sabrahmaketi visuṃ vuttaṃ.
He illuminates ten thousand world-systems with two to ten fingers, so that it may not be said that he is more perfect in sīla than this*, therefore it is stated separately as samārake sabrahmake (with Māra and Brahmā).
Với hai ngón tay, Ngài có thể chiếu sáng hai ngàn thế giới… với mười ngón tay, Ngài có thể chiếu sáng mười ngàn thế giới. Để tránh việc cho rằng họ có giới hạnh (sīla) cao hơn, nên đã nói riêng samārake sabrahmake (cùng với Ma vương và Phạm thiên).
Tathā samaṇā nāma ekanikāyādivasena bahussutā sīlavanto paṇḍitā, brāhmaṇāpi vatthuvijjādivasena bahussutā paṇḍitā, te iminā sīlasampannatarāti vattuṃ mā labhantūti sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyāti vuttaṃ.
Similarly, ascetics (samaṇā) are learned and virtuous and wise due to belonging to a particular school, etc.; brahmins (brāhmaṇā) are also learned and wise due to their knowledge of geomancy, etc., so that it may not be said that they are more perfect in sīla than this*, therefore it is stated as sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā (with ascetics and brahmins).
Tương tự, các sa môn (samaṇa) là những người học rộng, có giới hạnh và trí tuệ theo các bộ phái, v.v.; các bà la môn (brāhmaṇa) cũng là những người học rộng và trí tuệ về các môn như chiêm tinh, v.v. Để tránh việc cho rằng họ có giới hạnh cao hơn, nên đã nói sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā (trong quần chúng sa môn và bà la môn).
Sadevamanussāyāti idaṃ pana nippadesato dassanatthaṃ gahitameva gahetvā vuttaṃ.
“ Sadevamanussāyā”: this is said by including what has already been taken, in order to show it exhaustively.
Còn sadevamanussāyā (cùng với chư thiên và loài người) thì được nói để chỉ sự bao quát hoàn toàn, bao gồm cả những gì đã được nói.
Apicettha purimāni tīṇi padāni lokavasena vuttāni, pacchimāni dve pajāvasena.
Moreover, here the first three terms are stated according to the world, and the latter two according to beings.
Hơn nữa, ba từ đầu được nói theo nghĩa thế giới (loka), hai từ cuối theo nghĩa quần chúng (pajā).
Sīlasampannataranti sīlena sampannataraṃ, adhikataranti attho.
“ Sīlasampannataraṃ”: more accomplished in virtue, meaning more excellent.
Sīlasampannataraṃ có nghĩa là người có giới hạnh viên mãn hơn, tức là xuất sắc hơn.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining*.
Đối với những điều còn lại cũng vậy.
Ettha ca sīlādayo cattāro dhammā lokiyalokuttarā kathitā, vimuttiñāṇadassanaṃ lokiyameva.
And here, the four qualities of sīla, etc., are described as mundane and supramundane, but knowledge and vision of liberation is only mundane.
Ở đây, bốn pháp như giới (sīla) được nói đến là thuộc thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara), còn giải thoát (vimutti) và tri kiến (ñāṇadassana) chỉ thuộc thế gian.
Paccavekkhaṇañāṇaṃ hetaṃ.
For this is the knowledge of reviewing.
Vì đây là tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Ādīhi cassa suttehi aññesaṃ buddhānaṃ abhāvo dīpetabbo.
With these and other suttas, the non-existence of other Buddhas should be shown to him.
Và bằng các kinh điển khác, cần phải chỉ ra rằng không có các vị Phật khác.
Tasmāti yasmā sabbepi buddhā saddhammagaruno, tasmā.
Tasmāti – because all Buddhas respect the Dhamma, therefore.
Tasmā (do đó) nghĩa là, bởi vì tất cả các vị Phật đều tôn kính Chánh pháp (saddhamma), nên do đó.
Mahattamabhikaṅkhatāti mahantabhāvaṃ patthayamānena.
Mahattamabhikaṅkhatāti – by one wishing for greatness.
Mahattamabhikaṅkhatā (mong cầu sự vĩ đại) nghĩa là bởi người mong cầu trạng thái vĩ đại.
Saraṃ buddhāna-sāsananti buddhānaṃ sāsanaṃ sarantena.
Saraṃ buddhāna-sāsananti – remembering the teaching of the Buddhas.
Saraṃ buddhāna-sāsana (ghi nhớ lời giáo huấn của chư Phật) nghĩa là bởi người ghi nhớ lời giáo huấn của chư Phật.
Dutiyaṃ.
The second.
Kinh thứ hai.
174. Tatiye ekoti ṭhānādīsu iriyāpathesu ekako, ekavihārīti attho.
174. In the third, ekoti – solitary in postures like standing, meaning dwelling alone.
174. Trong kinh thứ ba, eko (một mình) nghĩa là một mình trong các oai nghi như đứng, tức là sống độc cư.
Vūpakaṭṭhoti kāyena vūpakaṭṭho nissaṭo.
Vūpakaṭṭhoti – separated in body, withdrawn.
Vūpakaṭṭho (độc cư) nghĩa là thân độc cư, thoát ly.
Appamattoti satiyā avippavāse ṭhito.
Appamattoti – established in unremitting mindfulness.
Appamatto (không phóng dật) nghĩa là an trú trong trạng thái không rời xa chánh niệm (sati).
Ātāpīti vīriyātāpena samannāgato.
Ātāpīti – endowed with fervent energy.
Ātāpī (nhiệt tâm) nghĩa là đầy đủ sự tinh tấn đốt cháy (phiền não).
Pahitattoti pesitatto.
Pahitattoti – with mind directed (towards the goal).
Pahitatto (tự mình nỗ lực) nghĩa là tâm đã được hướng đến (Niết Bàn).
Kulaputtāti ācārakulaputtā.
Kulaputtāti – sons of good families in conduct.
Kulaputtā (thiện nam tử) nghĩa là thiện nam tử có giới hạnh (ācāra).
Sammadevāti na iṇaṭṭā na bhayaṭṭā na jīvitapakatā hutvā, yathā vā tathā vā pabbajitāpi ye anulomapaṭipadaṃ pūrenti, te sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti nāma.
Sammadevāti – not being oppressed by debt, not by fear, not by lack of livelihood, but those who, having gone forth in any way, fulfill the progressive practice (anulomapaṭipada), are said to have rightly gone forth from home to homelessness.
Sammadevā (chánh đáng) nghĩa là không phải vì nợ nần, không phải vì sợ hãi, không phải vì muốn kiếm sống, mà những ai xuất gia dù bằng cách nào đi nữa, nếu họ hoàn thành con đường thuận theo (Chánh pháp), thì họ được gọi là xuất gia từ bỏ gia đình một cách chánh đáng.
Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānabhūtaṃ ariyaphalaṃ.
Brahmacariyapariyosānanti – the noble fruit (ariyaphala) that is the culmination of the noble practice (magga-brahmacariya).
Brahmacariyapariyosāna (sự hoàn thành Phạm hạnh) nghĩa là quả thánh (ariyaphala), là sự hoàn thành Phạm hạnh (maggabrahmacariya) của đạo lộ.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
Diṭṭheva dhammeti – in this very existence.
Diṭṭheva dhamme (ngay trong đời này) nghĩa là ngay trong kiếp sống này.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti sāmaṃ jānitvā paccakkhaṃ katvā.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti – having known it oneself and realized it directly.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvā (tự mình chứng ngộ với thắng trí) nghĩa là tự mình biết và chứng đạt trực tiếp.
Upasampajjāti paṭilabhitvā sampādetvā vihāsi.
Upasampajjāti – having attained and accomplished, he dwelt.
Upasampajjā (đạt được) nghĩa là đạt được và hoàn thành, rồi an trú.
Evaṃ viharanto ca khīṇā jāti…pe… abbhaññāsīti.
Dwelling thus, khīṇā jāti…pe… abbhaññāsīti – “Birth is destroyed… and so on… he knew.”
Khi an trú như vậy, khīṇā jāti…pe… abbhaññāsī (sự tái sinh đã tận diệt…v.v… Ngài đã chứng ngộ).
Etenassa paccavekkhaṇabhūmi dassitā.
By this, his plane of retrospection (paccavekkhaṇabhūmi) is indicated.
Bằng điều này, cảnh giới quán xét của Ngài đã được chỉ ra.
Katamā panassa jāti khīṇā, kathañca naṃ abbhaññāsīti?
But which birth of his was destroyed, and how did he know it?
Tuy nhiên, sự tái sinh nào của Ngài đã tận diệt, và Ngài đã chứng ngộ điều đó như thế nào?
Vuccate, na tāvassa atītā jāti khīṇā pubbeva khīṇattā, na anāgatā tattha vāyāmābhāvato, na paccuppannā vijjamānattā.
It is said: his past birth was not destroyed, as it was already destroyed; nor his future, as there was no effort for it; nor his present, as it was existing.
Được nói rằng, sự tái sinh trong quá khứ của Ngài chưa tận diệt vì nó đã tận diệt từ trước, sự tái sinh trong tương lai chưa tận diệt vì không có sự nỗ lực ở đó, sự tái sinh trong hiện tại chưa tận diệt vì nó đang hiện hữu.
Maggassa pana abhāvitattā yā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhappabhedā jāti.
But the birth, consisting of one, four, or five aggregates in one, four, or five-constituent existences, which would have arisen due to the undeveloped path (magga).
Tuy nhiên, sự tái sinh bao gồm một, bốn, hoặc năm uẩn trong một, bốn, hoặc năm cõi hữu, mà đáng lẽ sẽ phát sinh do đạo lộ chưa được tu tập.
Sā maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā.
That (birth) was destroyed by attaining the state of non-arising through the development of the path.
Sự tái sinh đó đã tận diệt do việc tu tập đạo lộ, khiến nó không còn khả năng phát sinh.
Taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā – ‘‘kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃ hotī’’ti jānanto jānāti.
He, having reviewed the defilements abandoned by the development of the path, knew this, understanding: "Even existing kamma, in the absence of defilements, does not lead to rebirth in the future."
Ngài biết điều đó bằng cách quán xét các phiền não đã được đoạn trừ nhờ tu tập đạo lộ – “Khi phiền não không còn, nghiệp dù hiện hữu cũng không còn khả năng tái sinh trong tương lai,” Ngài đã biết như vậy.
Vusitanti vutthaṃ parivutthaṃ, kataṃ caritaṃ niṭṭhāpitanti attho.
Vusitanti – lived, completed, performed, accomplished—this is the meaning.
Vusita (đã sống) nghĩa là đã sống, đã hoàn thành, đã thực hành, đã kết thúc.
Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ.
Brahmacariyanti – the noble practice (magga-brahmacariya).
Brahmacariya (Phạm hạnh) nghĩa là Phạm hạnh của đạo lộ.
Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyabhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho.
Kataṃ karaṇīyanti – the sixteenfold task, in terms of full understanding, abandoning, direct realization, and development concerning the Four Noble Truths with the four paths, has been accomplished—this is the meaning.
Kataṃ karaṇīya (việc cần làm đã làm) nghĩa là mười sáu loại công việc liên quan đến Tứ Thánh Đế đã được hoàn thành thông qua sự liễu tri, đoạn trừ, chứng ngộ và tu tập bằng Tứ Thánh Đạo, đó là ý nghĩa.
Nāparaṃ itthattāyāti idāni puna itthabhāvāya, evaṃ soḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā katamaggabhāvanā natthīti.
Nāparaṃ itthattāyāti – now there is no further path-development for this existence, for the sake of such sixteenfold tasks, or for the destruction of defilements.
Nāparaṃ itthattāyā (không còn gì hơn cho trạng thái này) nghĩa là bây giờ không còn sự tu tập đạo lộ nào nữa cho trạng thái hiện hữu này, cho mười sáu công việc này, hoặc cho sự diệt tận phiền não.
Atha vā itthattāyāti itthattabhāvato, imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ natthi, ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti chinnamūlako rukkho viyāti abbhaññāsi.
Alternatively, itthattāyāti means from this very state of existence. There is no other continuum of aggregates beyond this present continuum of aggregates. But these five aggregates remain fully understood, like a tree with its roots cut—he thus knew.
Hoặc itthattāyā nghĩa là từ trạng thái hiện hữu này, không còn sự tiếp nối uẩn nào khác ngoài dòng uẩn hiện tại như thế này; mà năm uẩn này đã được liễu tri và tồn tại như một cái cây đã bị chặt gốc, Ngài đã chứng ngộ điều đó.
Aññataroti eko.
Aññataroti – one.
Aññataro (một trong số) nghĩa là một.
Arahatanti arahantānaṃ, bhagavato sāvakānaṃ arahataṃ abbhantaro ahosi.
Arahatanti – of the Arahants; he became one of the Arahant disciples of the Blessed One.
Arahataṃ (trong số các bậc A-la-hán) nghĩa là trong số các bậc A-la-hán, Ngài đã trở thành một trong số các bậc A-la-hán, đệ tử của Đức Thế Tôn.
Sapadānanti sapadānacāraṃ, sampattagharaṃ anukkamma paṭipāṭiyā caranto.
Sapadānanti – by going for alms from house to house in succession.
Sapadāna (từng nhà một) nghĩa là đi khất thực từng nhà một, đi theo thứ tự, không bỏ sót nhà nào.
Upasaṅkamīti upasaṅkamanto.
Upasaṅkamīti – approaching.
Upasaṅkamī (đến gần) nghĩa là khi đến gần.
Mātā panassa puttaṃ disvāva gharā nikkhamma pattaṃ gahetvā antonivesanaṃ pavesetvā paññattāsane nisīdāpesi.
His mother, upon seeing her son, left the house, took his bowl, led him inside the dwelling, and seated him on the prepared seat.
Bà mẹ của Ngài, vừa nhìn thấy con trai, liền ra khỏi nhà, cầm bát, dẫn Ngài vào trong nhà và mời Ngài ngồi lên chỗ đã sắp sẵn.
Āhutiṃ niccaṃ paggaṇhātīti niccakāle āhutipiṇḍaṃ paggaṇhāti.
Āhutiṃ niccaṃ paggaṇhātīti – she always offers sacrificial food.
Āhutiṃ niccaṃ paggaṇhātī (thường xuyên dâng cúng lễ vật) nghĩa là thường xuyên dâng cúng lễ vật.
Taṃ divasaṃ pana tasmiṃ ghare bhūtabalikammaṃ hoti.
On that day, however, there was a ceremony for spirits in that house.
Vào ngày hôm đó, trong nhà đó có một buổi lễ cúng dường chư thần (bhūtabali).
Sabbagehaṃ haritupalittaṃ vippakiṇṇalājaṃ vanamālaparikkhittaṃ ussitaddhajapaṭākaṃ tattha tattha puṇṇaghare ṭhapetvā daṇḍadīpikā jāletvā gandhacuṇṇamālādīhi alaṅkataṃ, samantato sañchādiyamānā dhūmakaṭacchu ahosi.
The entire house was smeared with green paint, sprinkled with parched grain, encircled with flower garlands, adorned with raised flags and banners, with full water jars placed here and there, oil lamps lit, and decorated with fragrant powders and garlands, with incense wafting all around.
Cả ngôi nhà được quét vôi xanh, rải bỏng, trang trí vòng hoa rừng, dựng cờ phướn, đặt các bình đầy nước ở khắp nơi, thắp đèn dầu, trang hoàng bằng bột hương và vòng hoa, khói hương nghi ngút khắp nơi.
Sāpi brāhmaṇī kālasseva vuṭṭhāya soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhāyitvā sabbālaṅkārena attabhāvaṃ alaṅkari.
And that brahmin woman, having risen early, bathed with sixteen pots of perfumed water, and adorned her body with all ornaments.
Bà Bà-la-môn đó cũng đã dậy sớm, tắm rửa bằng mười sáu bình nước thơm, và trang điểm toàn thân bằng mọi đồ trang sức.
Sā tasmiṃ samaye mahākhīṇāsavaṃ nisīdāpetvā, yāguuḷuṅkamattampi adatvā, ‘‘mahābrahmaṃ bhojessāmī’’ti suvaṇṇapātiyaṃ pāyāsaṃ pūretvā sappimadhusakkharādīhi yojetvā nivesanassa pacchābhāge haritupalittabhāvādīhi alaṅkatā bhūtapīṭhikā atthi.
At that time, she, having seated the great Arahant (one whose defilements are destroyed) and not given him even a ladleful of gruel, filled a golden bowl with milk-rice, mixed it with ghee, honey, sugar, etc., intending, "I will feed the Great Brahmā"; there was an altar for spirits, adorned with green paint and so on, in the back part of the dwelling.
Vào lúc đó, bà đã mời vị Đại A-la-hán ngồi xuống, nhưng không dâng cúng dù chỉ một bát cháo, mà với ý nghĩ “Ta sẽ cúng dường Đại Phạm Thiên,” bà đã đổ đầy cháo sữa (pāyāsa) vào một cái bát vàng, trộn với bơ sữa (sappi), mật ong, đường, v.v., và có một cái bàn cúng thần (bhūtapīṭhikā) được trang trí bằng cách quét vôi xanh, v.v., ở phía sau ngôi nhà.
Sā taṃ pātiṃ ādāya, tattha gantvā, catūsu koṇesu majjhe ca ekekaṃ pāyāsapiṇḍaṃ ṭhapetvā, ekaṃ piṇḍaṃ hatthena gahetvā, yāva kapparā sappinā paggharantena pathaviyaṃ jāṇumaṇḍalaṃ patiṭṭhāpetvā ‘‘bhuñjatu bhavaṃ mahābrahmā, sāyatu bhavaṃ mahābrahmā, tappetu bhavaṃ mahābrahmā’’ti vadamānā brahmānaṃ bhojeti.
Taking that bowl, she went there, placed one lump of milk-rice at each of the four corners and in the middle, took one lump with her hand, and with ghee dripping down to her elbow, she placed her knee on the ground and said, "May the Venerable Great Brahmā partake, may the Venerable Great Brahmā taste, may the Venerable Great Brahmā be satisfied," thus feeding the Brahmās.
Bà cầm cái bát đó, đi đến đó, đặt mỗi viên cháo sữa vào bốn góc và một viên ở giữa, rồi cầm một viên bằng tay, quỳ gối trên đất với bơ sữa chảy dài đến khuỷu tay, và nói: “Xin Đại Phạm Thiên thọ dụng, xin Đại Phạm Thiên thưởng thức, xin Đại Phạm Thiên no đủ,” bà đã cúng dường chư Phạm Thiên.
Etadahosīti mahākhīṇāsavassa sīlagandhaṃ chadevaloke ajjhottharitvā brahmalokaṃ upagataṃ ghāyamānassa etaṃ ahosi.
Etadahosīti – This thought occurred to the great Arahant as he perceived the fragrance of his virtue, which had covered the deva-world and reached the Brahmā-world.
Etadahosī (điều này đã xảy ra) nghĩa là điều này đã xảy ra với vị Đại A-la-hán khi Ngài ngửi thấy hương giới đức (sīlagandha) của mình đã lan tỏa khắp sáu cõi trời và lên đến cõi Phạm Thiên.
Saṃvejeyyanti codeyyaṃ, sammāpaṭipattiyaṃ yojeyyaṃ.
Saṃvejeyyanti – I should stir her, I should guide her to the right practice.
Saṃvejeyya (khiến xúc động) nghĩa là cần phải thúc giục, cần phải hướng dẫn vào chánh hạnh (sammāpaṭipatti).
‘Ayaṃ hi evarūpaṃ aggadakkhiṇeyyaṃ mahākhīṇāsavaṃ nisīdāpetvā yāguuḷuṅkamattampi adatvā, ‘‘mahābrahmaṃ bhojessāmī’’ti tulaṃ pahāya hatthena tulayantī viya, bheriṃ pahāya kucchiṃ vādentī viya, aggiṃ pahāya khajjopanakaṃ dhamamānā viya bhūtabaliṃ kurumānā āhiṇḍati.
Indeed, this woman, having seated this foremost recipient of offerings, the great Arahant, and not given him even a ladleful of gruel, says, "I will feed the Great Brahmā," and goes about making an offering to spirits, as if weighing with her hand, abandoning the scales; as if beating her belly, abandoning the drum; as if blowing on a firefly, abandoning fire.
“Người phụ nữ này, đã mời vị Đại A-la-hán, bậc đáng cúng dường tối thượng như vậy, nhưng không dâng cúng dù chỉ một bát cháo, mà lại đi cúng dường chư thần (bhūtabali) với ý nghĩ ‘Ta sẽ cúng dường Đại Phạm Thiên,’ giống như bỏ qua cái cân mà dùng tay để cân, giống như bỏ qua cái trống mà gõ vào bụng, giống như bỏ qua ngọn lửa mà thổi vào đom đóm.
Gacchāmissā micchādassanaṃ bhinditvā apāyamaggato uddharitvā yathā asītikoṭidhanaṃ buddhasāsane vippakiritvā saggamaggaṃ ārohati, tathā karomīti vuttaṃ hoti.
It is said that he intended: "I will go and break her wrong view, lift her from the path to the lower realms, so that she scatters eighty crores of wealth in the Buddha's dispensation and ascends the path to heaven."
Nghĩa là, ta sẽ đi phá bỏ tà kiến của bà ta, giải thoát bà ta khỏi con đường đọa xứ, và khiến bà ta rải tám mươi triệu tài sản vào Phật giáo để lên con đường thiên giới.”
Dūre itoti imamhā ṭhānā dūre brahmaloko.
Dūre itoti – The Brahmā-world is far from this place.
Dūre ito (xa chỗ này) nghĩa là cõi Phạm Thiên rất xa chỗ này.
Tato hi kūṭāgāramattā silā pātitā ekena ahorattena aṭṭhacattālīsayojanasahassāni khepayamānā catūhi māsehi pathaviyaṃ patiṭṭhaheyya, sabbaheṭṭhimopi brahmaloko evaṃ dūre.
For if a rock the size of a peaked house were dropped from there, falling at forty-eight thousand leagues per day, it would reach the earth in four months; even the lowest Brahmā-world is that far.
Từ đó, một tảng đá lớn bằng một ngôi nhà mái nhọn, nếu được thả xuống, sẽ mất bốn tháng để rơi xuống đất, di chuyển bốn mươi tám nghìn dojana mỗi ngày đêm; ngay cả cõi Phạm Thiên thấp nhất cũng xa như vậy.
Yassāhutinti yassa brahmuno āhutiṃ paggaṇhāsi, tassa brahmaloko dūreti attho.
Yassāhutinti – The Brahmā-world of the Brahmā to whom you offer is far—this is the meaning.
Yassāhuti (lễ vật của vị nào) nghĩa là cõi Phạm Thiên của vị Phạm Thiên mà bà dâng cúng lễ vật, thì cõi đó rất xa, đó là ý nghĩa.
Brahmapathanti ettha brahmapatho nāma cattāri kusalajjhānāni, vipākajjhānāni pana nesaṃ jīvitapatho nāma, taṃ brahmapathaṃ ajānantī tvaṃ kiṃ jappasi vippalapasi?
Here, Brahmapatha refers to the four wholesome jhānas. The resultant jhānas, however, are called their way of life. Not knowing that Brahmapatha, why do you mutter and prattle?
Ở đây, brahmapatha (con đường Phạm thiên) là bốn thiền định thiện, còn các thiền định dị thục là con đường sinh sống của họ. Ngươi không biết con đường Phạm thiên đó, thì ngươi cầu nguyện, nói lung tung làm gì?
Brahmāno hi sappītikajjhānena yāpenti, na etaṃ tiṇabījāni pakkhipitvā randhaṃ goyūsaṃ khādanti, mā akāraṇā kilamasīti.
For Brahmas sustain themselves with jhānas accompanied by rapture; they do not eat this cow's milk cooked by adding grass seeds. Do not weary yourself needlessly.
Vì các Phạm thiên sống bằng thiền định có hỷ, họ không ăn phân bò nấu với hạt cỏ. Đừng phí công vô ích như vậy.”
Evaṃ vatvā puna so mahābrahmā añjaliṃ paggayha avakujjo hutvā theraṃ upadisanto eso hi te brāhmaṇi brahmadevotiādimāha.
Having said this, that Great Brahmā, raising his joined hands and bowing down, instructed the Elder, saying, " This, O brahmin woman, is your Brahmadeva," and so forth.
Sau khi nói như vậy, vị Đại Phạm thiên đó lại chắp tay, cúi đầu, và chỉ dạy vị Trưởng lão rằng: “Này bà Bà-la-môn, đây chính là Phạm thiên của bà” và tiếp tục nói.
Tattha nirūpadhikoti kilesābhisaṅkhārakāmaguṇopadhīhi virahito.
Here, nirūpadhiko means free from the upadhis of defilements, mental formations, and sense pleasures.
Trong đó, nirūpadhiko có nghĩa là không có các u-pà-dhì (chấp thủ) như phiền não, các hành (saṅkhāra) và năm dục lạc.
Atidevapattoti devānaṃ atidevabhāvaṃ brahmānaṃ atibrahmabhāvaṃ patto.
Atidevapatto means having attained a state superior to devas, and superior to Brahmas.
Atidevapatto có nghĩa là đã đạt đến trạng thái siêu việt hơn cả chư thiên, siêu việt hơn cả các Phạm thiên.
Anaññaposīti ṭhapetvā imaṃ attabhāvaṃ aññassa attabhāvassa vā puttadārassa vā aposanatāya anaññaposī.
Anaññaposī means not supporting any other existence or children and wife apart from this present existence, hence one who supports no other.
Anaññaposī có nghĩa là không nuôi dưỡng bất kỳ thân thể nào khác ngoài thân thể này, cũng không nuôi dưỡng con cái hay vợ con.
Āhuneyyoti āhunapiṇḍaṃ paṭiggahetuṃ yutto.
Āhuneyyo means worthy of receiving offerings (āhuna-piṇḍa).
Āhuneyyo có nghĩa là xứng đáng nhận các vật cúng dường.
Vedagūti catumaggasaṅkhātehi vedehi dukkhassantaṃ gato.
Vedagū means one who has reached the end of suffering through the 'Vedas,' meaning the four paths.
Vedagū có nghĩa là đã đạt đến sự chấm dứt khổ đau bằng các trí tuệ được gọi là bốn đạo.
Bhāvitattoti attānaṃ bhāvetvā vaḍḍhetvā ṭhito.
Bhāvitatto means one who has developed and cultivated oneself.
Bhāvitatto có nghĩa là đã tu tập và phát triển tự thân.
Anūpalittoti taṇhādīhi lepehi ālitto.
Anūpalitto means unstained by defilements such as craving.
Anūpalitto có nghĩa là không bị ô nhiễm bởi các vết nhơ như tham ái.
Ghāsesanaṃ iriyatīti āhārapariyesanaṃ carati.
Ghāsesanaṃ iriyatī means seeks for food.
Ghāsesanaṃ iriyatī có nghĩa là đi tìm thức ăn.
Na tassa pacchā na puratthamatthīti pacchā vuccati atītaṃ, puratthaṃ vuccati anāgataṃ, atītānāgatesu khandhesu chandarāgavirahitassa pacchā vā puratthaṃ vā natthīti vadati.
Na tassa pacchā na puratthamatthī means 'pacchā' refers to the past, 'puratthaṃ' refers to the future. It states that for one free from desire and lust for past and future aggregates, there is no past or future.
Na tassa pacchā na puratthamatthī có nghĩa là: pacchā (sau) là quá khứ, puratthaṃ (trước) là vị lai. Điều này có nghĩa là đối với người đã thoát ly tham ái đối với các uẩn trong quá khứ và vị lai, thì không có quá khứ hay vị lai.
Santotiādīsu rāgādisantatāya santo.
In " Santo" and so forth, "santo" means peaceful due to the appeasement of lust and so forth.
Trong các từ Santo và tiếp theo, santo có nghĩa là đã an tịnh do sự chấm dứt tham ái, v.v.
Kodhadhūmavigamā vidhūmo, dukkhābhāvā anīgho, kattaradaṇḍādīni gahetvā vicarantopi vadhakacetanāya abhāvā nikkhittadaṇḍo.
Vidhūmo because the smoke of anger has ceased; anīgho because there is no suffering; nikkhittadaṇḍo means having laid down the rod, due to the absence of the intention to harm, even when carrying staffs or other implements.
Vidhūmo (không khói) do sự chấm dứt khói sân hận. Anīgho (không đau khổ) do không có khổ đau. Nikkhittadaṇḍo (đã đặt gậy xuống) dù có cầm gậy hay các vật khác mà đi lại, nhưng không có ý định sát hại.
Tasathāvaresūti ettha pana puthujjanā tasā nāma, khīṇāsavā thāvarā nāma.
Here, in Tasathāvaresu, ordinary people are called the "trembling" (tasā), while Arahants are called the "steadfast" (thāvarā).
Ở đây, trong tasathāvaresu, người phàm là tasā (run sợ), còn các vị A-la-hán là thāvarā (kiên cố).
Satta pana sekhā tasāti vattuṃ na sakkā, thāvarā na honti, bhajamānā pana thāvarapakkhameva bhajanti.
However, the seven trainees cannot be called "trembling," nor are they "steadfast"; yet, if included, they belong to the steadfast group.
Tuy nhiên, bảy vị Hữu học (sekha) không thể nói là tasā, cũng không phải là thāvarā, nhưng khi được xếp vào, họ thuộc về phe thāvarā.
So tyāhutinti so te āhutiṃ.
So tyāhutiṃ means "he, your offering."
So tyāhutiṃ có nghĩa là "Ngài ấy nhận lễ vật của bà".
Visenibhūtoti kilesasenāya viseno jāto.
Visenibhūto means one who has become without an army, referring to the army of defilements.
Visenibhūto có nghĩa là đã không còn quân đội phiền não.
Anejoti nittaṇho.
Anejo means without craving.
Anejo có nghĩa là không có tham ái.
Susīloti khīṇāsavasīlena susīlo.
Susīlo means possessing excellent virtue, by the virtue of an Arahant.
Susīlo có nghĩa là có giới hạnh tốt đẹp với giới của A-la-hán.
Suvimuttacittoti phalavimuttiyā suṭṭhu vimuttacitto.
Suvimuttacitto means one whose mind is thoroughly liberated by the liberation of fruition.
Suvimuttacitto có nghĩa là tâm đã được giải thoát hoàn toàn bằng sự giải thoát quả (Phala-vimutti).
Oghatiṇṇanti cattāro oghe tiṇṇaṃ.
Oghatiṇṇaṃ means one who has crossed the four floods.
Oghatiṇṇaṃ có nghĩa là đã vượt qua bốn dòng nước lũ (Ogha).
Ettakena kathāmaggena brahmā therassa vaṇṇaṃ kathento āyatane brāhmaṇiṃ niyojesi.
Through this discourse, the Brahmā praised the Elder and urged the brahmin woman to be diligent.
Bằng cách tường thuật này, Phạm thiên đã ca ngợi vị Trưởng lão và hướng dẫn bà Bà-la-môn đến chỗ nương tựa.
Avasānagāthā pana saṅgītikārehi ṭhapitā.
The concluding stanza, however, was added by the reciters of the Saṅgīti.
Tuy nhiên, bài kệ cuối cùng là do các vị kết tập kinh điển thêm vào.
Patiṭṭhapesi dakkhiṇanti catupaccayadakkhiṇaṃ patiṭṭhapesi.
Patiṭṭhapesi dakkhiṇaṃ means established the offering of the four requisites.
Patiṭṭhapesi dakkhiṇaṃ có nghĩa là đã thiết lập sự cúng dường bốn vật dụng.
Sukhamāyatikanti sukhāyatikaṃ āyatiṃ sukhavipākaṃ, sukhāvahanti attho.
Sukhamāyatikaṃ means leading to happiness in the future, having a happy result in the future, meaning bringing happiness.
Sukhamāyatikaṃ có nghĩa là mang lại hạnh phúc trong tương lai, quả dị thục an lạc, tức là mang lại an lạc.
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài thứ ba.
175. Catutthe pāpakaṃ diṭṭhigatanti lāmikā sassatadiṭṭhi.
In the Fourth, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ means the wretched eternalist view.
175. Trong bài thứ tư, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ là tà kiến thường còn thấp kém.
Idaṃ niccanti idaṃ saha kāyena brahmaṭṭhānaṃ aniccaṃ ‘‘nicca’’nti vadati.
Idaṃ niccaṃ means this Brahma realm, together with the body, which is impermanent, he calls "permanent."
Idaṃ niccaṃ có nghĩa là nói rằng cảnh giới Phạm thiên này cùng với thân thể là vô thường, nhưng lại nói là “thường còn”.
Dhuvādīni tasseva vevacanāni.
"Dhuvā" (constant) and others are synonyms for the same.
Các từ dhuvādīni là những từ đồng nghĩa của nó.
Tattha dhuvanti thiraṃ.
Here, dhuvaṃ means firm.
Trong đó, dhuvaṃ có nghĩa là kiên cố.
Sassatanti sadā vijjamānaṃ.
Sassataṃ means always existing.
Sassataṃ có nghĩa là thường hằng tồn tại.
Kevalanti akhaṇḍaṃ sakalaṃ.
Kevalaṃ means undivided, entire.
Kevalaṃ có nghĩa là toàn vẹn, trọn vẹn.
Acavanadhammanti acavanasabhāvaṃ.
Acavanadhammaṃ means of an unchangeable nature.
Acavanadhammaṃ có nghĩa là bản chất không biến chuyển.
Idaṃ hi na jāyatītiādīsu imasmiṃ ṭhāne koci jāyanako vā jīyanako vā mīyanako vā cavanako vā upapajjanako vā natthi, taṃ sandhāya vadati.
In idaṃ hi na jāyatī and so forth, it means there is no one who is born, grows old, dies, passes away, or reappears in this realm; it speaks with reference to that.
Trong các từ Idaṃ hi na jāyatī và tiếp theo, điều này nói về việc ở cảnh giới này không có ai sinh ra, già đi, chết đi, biến chuyển hay tái sinh.
Ito ca panaññanti ito sahakāyā brahmaṭṭhānā uttari aññaṃ nissaraṇaṃ nāma natthīti.
Ito ca panaññaṃ means that there is no other escape beyond this Brahma realm with its body.
Ito ca panaññaṃ có nghĩa là không có sự giải thoát nào khác ngoài cảnh giới Phạm thiên này cùng với thân thể.
Evamassa thāmagatā sassatadiṭṭhi uppannā hoti.
Thus, his strong eternalist view had arisen.
Như vậy, tà kiến thường còn đã phát sinh mạnh mẽ nơi vị ấy.
Evaṃvādī ca pana so upari tisso jhānabhūmiyo cattāro magge cattāri phalāni nibbānanti sabbaṃ paṭibāhati.
Speaking thus, he rejects all three higher jhānas, the four paths, the four fruitions, and Nibbāna.
Vị ấy, khi nói như vậy, đã phủ nhận tất cả: ba cõi thiền định phía trên, bốn đạo, bốn quả và Nibbāna.
Kadā panassa sā diṭṭhi uppannāti?
When, then, did that view arise in him?
Vậy tà kiến đó đã phát sinh nơi vị ấy khi nào?
Paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbattakāle.
At the time of his rebirth in the first jhāna realm.
Khi vị ấy tái sinh vào cảnh giới thiền định thứ nhất.
Dutiyajjhānabhūmiyanti eke.
Some say, in the second jhāna realm.
Một số người nói là cảnh giới thiền định thứ hai.
Tatrāyaṃ anupubbikathā – heṭṭhupapattiko kiresa brahmā anuppanne buddhuppāde isipabbajjaṃ pabbajitvā kasiṇaparikammaṃ katvā samāpattiyo nibbattetvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā catutthajjhānabhūmiyaṃ vehapphalabrahmaloke pañcakappasatikaṃ āyuṃ gahetvā nibbatti.
The sequential story regarding this is as follows: This Brahmā, having been born in a lower realm, when no Buddha had arisen, embraced the ascetic life, performed kasiṇa meditation, developed attainments, and, without losing his jhānas, passed away and was reborn in the fourth jhāna realm, the Vehapphala Brahma realm, with a lifespan of five hundred kappas.
Đây là câu chuyện tuần tự: Vị Phạm thiên này, ban đầu tái sinh ở cõi thấp hơn, khi chưa có Phật xuất hiện, đã xuất gia làm ẩn sĩ, thực hành kasiṇa, chứng đắc các định, và sau khi chết mà không mất thiền định, đã tái sinh vào cõi Phạm thiên Vehapphala trong cảnh giới thiền thứ tư, thọ hưởng tuổi thọ năm trăm đại kiếp.
Tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā heṭṭhupapattikaṃ katvā tatiyajjhānaṃ paṇītaṃ bhāvetvā subhakiṇhabrahmaloke catusaṭṭhikappaṃ āyuṃ gahetvā nibbatti.
Having stayed there for his full lifespan, he practiced a lower rebirth by cultivating the excellent third jhāna, and was reborn in the Subhakiṇha Brahma realm with a lifespan of sixty-four kappas.
Ở đó, sau khi sống hết tuổi thọ, vị ấy tái sinh xuống cõi thấp hơn, tu tập thiền định thứ ba một cách vi diệu, và tái sinh vào cõi Phạm thiên Subhakiṇha, thọ hưởng tuổi thọ sáu mươi bốn đại kiếp.
Tattha dutiyajjhānaṃ bhāvetvā ābhassare aṭṭha kappe āyuṃ gahetvā nibbatti.
There, he cultivated the second jhāna and was reborn in the Ābhassara realm with a lifespan of eight kappas.
Ở đó, tu tập thiền định thứ hai, và tái sinh vào cõi Ābhassara, thọ hưởng tuổi thọ tám đại kiếp.
Tattha paṭhamajjhānaṃ bhāvetvā, paṭhamajjhānabhūmiyaṃ kappāyuko hutvā nibbatti.
There, he cultivated the first jhāna, and was reborn in the first jhāna realm with a lifespan of one kappa.
Ở đó, tu tập thiền định thứ nhất, và tái sinh vào cảnh giới thiền thứ nhất, thọ hưởng tuổi thọ một đại kiếp.
So paṭhamakāle attanā katakammañca nibbattaṭṭhānañca aññāsi, kāle pana gacchante gacchante ubhayaṃ pamussitvā sassatadiṭṭhiṃ uppādesi.
In the beginning, he knew the kamma he had performed and the realm he was reborn in, but as time passed, he forgot both and developed the eternalist view.
Ban đầu, vị ấy biết rõ nghiệp mình đã tạo và nơi mình tái sinh, nhưng theo thời gian trôi qua, vị ấy đã quên cả hai và phát sinh tà kiến thường còn.
Evaṃ vutte so brahmā yathā nāma maggacoro dve tayo pahāre adhivāsento sahāye anācikkhitvāpi uttariṃ pahāraṃ pahariyamāno ‘‘asuko ca asuko ca mayhaṃ sahāyo’’ti ācikkhati, evameva bhagavatā santajjiyamāno satiṃ labhitvā, ‘‘bhagavā mayhaṃ padānupadaṃ pekkhanto maṃ nippīḷitukāmo’’ti bhīto attano sahāye ācikkhanto dvāsattatītiādimāha.
When this was said, that Brahmā, just as a road thief enduring two or three blows without naming his accomplices, but when struck further, reveals "so-and-so and so-and-so are my accomplices," so too, being intimidated by the Blessed One, regained his mindfulness, and, fearing that "the Blessed One, observing my every step, wishes to crush me," revealing his companions, he said, " dvāsattatī" (seventy-two) and so forth.
Khi được nói như vậy, vị Phạm thiên đó, giống như một tên trộm đường, ban đầu chịu đựng hai ba cú đánh mà không tố cáo đồng bọn, nhưng khi bị đánh thêm, thì tố cáo: “Kẻ này và kẻ này là đồng bọn của tôi”. Cũng vậy, khi bị Đức Thế Tôn quở trách, vị ấy đã tỉnh trí lại. Vị ấy sợ hãi, nghĩ rằng “Đức Thế Tôn đang theo dõi từng bước của tôi và muốn ép buộc tôi”, nên đã tố cáo đồng bọn của mình, nói rằng dvāsattatī và tiếp theo.
Tassattho – bho gotama, mayaṃ dvāsattati janā puññakammā tena puññakammena idha nibbattā.
Its meaning is: O Gotama, we are seventy-two individuals of meritorious deeds, reborn here by those meritorious deeds.
Ý nghĩa của câu đó là: “Này Gotama, chúng tôi là bảy mươi hai người do nghiệp thiện mà tái sinh ở đây.”
Vasavattino sayaṃ aññesaṃ vase avattitvā pare attano vase vattema, jātiñca jarañca atītā, ayaṃ no vedehi gatattā ‘‘vedagū’’ti saṅkhaṃ gatā bhagavā antimā brahmupapatti.
Vasavattino means we do not fall under the sway of others ourselves, but make others fall under our sway. We have transcended birth and aging. This, O Blessed One, is our last Brahma rebirth, having gone with the Vedas, thus called "Vedagū."
Vasavattino (Bậc Tự Tại): Tự mình không bị người khác điều khiển, lại khiến người khác bị mình điều khiển; đã vượt qua sinh và già; do đã đạt được các tri kiến nên được gọi là ‘‘Vedagū’’ (Bậc Thông Suốt); sự tái sinh cuối cùng trong cõi Phạm thiên này là của Đức Thế Tôn.
Asmābhijappanti janā anekāti anekajanā amhe abhijappanti.
Asmābhijappanti janā anekā means many people yearn for us.
Asmābhijappanti janā anekā (Nhiều người ước nguyện chúng ta): Nhiều người ước nguyện chúng ta.
‘‘Ayaṃ kho bhavaṃ brahmā, mahābrahmā, abhibhū, anabhibhūto, aññadatthudaso, vasavattī, issaro, kattā, nimmātā, seṭṭho, sajitā, vasī, pitā bhūtabhabyāna’’nti evaṃ patthenti pihentīti.
They wish and long, "This Lord Brahmā is the Great Brahmā, the all-conquering, unconquered, all-seeing, all-powerful, sovereign, creator, fashioner, best, bestower, controller, father of all beings past and future."
Họ cầu nguyện và ước ao rằng: ‘‘Vị tôn giả này là Brahmā, Đại Phạm thiên, bậc vượt trội, không bị ai vượt qua, bậc thấy rõ mọi thứ, bậc tự tại, bậc làm chủ, bậc tạo hóa, bậc sáng tạo, bậc tối thượng, bậc tự sinh, bậc điều ngự, cha của mọi loài đã sinh và sẽ sinh.’’
Atha naṃ bhagavā appaṃ hi etantiādimāha.
Then the Blessed One said to him, " Appaṃ hi etaṃ" (This is indeed little) and so forth.
Sau đó, Đức Thế Tôn nói câu appaṃ hi etaṃ (điều này thật ít ỏi) và những câu tiếp theo.
Tattha etanti yaṃ tvaṃ idha tava āyuṃ ‘‘dīgha’’nti maññasi, etaṃ appaṃ parittakaṃ.
Here, etaṃ means "this" — that which you consider "long" about your lifespan here is little, insignificant.
Trong đó, etaṃ (điều này) có nghĩa là: cái mà ngươi cho rằng tuổi thọ của ngươi ở đây là ‘‘dài lâu’’, điều đó thật ít ỏi, nhỏ bé.
Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānanti nirabbudagaṇanāya satasahassanirabbudānaṃ.
Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ means a hundred thousand nirabbudas in number.
Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ (một trăm ngàn nirabbuda): một trăm ngàn nirabbuda theo cách tính nirabbuda.
Āyuṃ pajānāmīti, ‘‘idāni tava avasiṭṭhaṃ ettakaṃ āyū’’ti ahaṃ jānāmi.
Āyuṃ pajānāmī means "I know that this is how much of your lifespan now remains."
Āyuṃ pajānāmī (Ta biết tuổi thọ): Ta biết rằng ‘‘hiện giờ tuổi thọ còn lại của ngươi là bấy nhiêu.’’
Anantadassī bhagavā hamasmīti, bhagavā, tumhe ‘‘ahaṃ anantadassī jātiādīni upātivatto’’ti vadatha.
Anantadassī bhagavā hamasmī means, "Blessed One, you say, 'I am the infinite seer, having transcended birth and so forth.'"
Anantadassī bhagavā hamasmī (Đức Thế Tôn là bậc thấy vô biên): Đức Thế Tôn, Ngài nói ‘‘Ta là bậc thấy vô biên, đã vượt qua sinh tử và các thứ khác.’’
Kiṃ me purāṇanti, yadi tvaṃ anantadassī, evaṃ sante idaṃ me ācikkha, kiṃ mayhaṃ purāṇaṃ?
Kiṃ me purāṇaṃ means, "If you are the infinite seer, then tell me, what is my past?"
Kiṃ me purāṇaṃ (Cái gì là cũ của tôi?): Nếu Ngài là bậc thấy vô biên, vậy thì xin hãy nói cho tôi biết, cái gì là cũ của tôi?
Vatasīlavattanti sīlameva vuccati.
Vatasīlavattaṃ refers to sīla (virtue) itself.
Vatasīlavattaṃ (Giới hạnh và lễ nghi): Chỉ nói về giới.
Yamahaṃ vijaññāti yaṃ ahaṃ tayā kathitaṃ jāneyyaṃ, taṃ me ācikkhāti vadati.
Yamahaṃ vijaññā means "tell me what I should know from you," he says.
Yamahaṃ vijaññā (Điều mà tôi sẽ biết): Điều mà tôi sẽ biết do Ngài nói, xin hãy nói cho tôi biết điều đó.
Idānissa ācikkhanto bhagavā yaṃ tvaṃ apāyesītiādimāha.
Now, the Blessed One, explaining this, said, starting with " you caused to drink".
Bây giờ, Thế Tôn kể cho* nghe, Ngài nói bắt đầu bằng câu "ngươi đã cho uống nước".
Tatrāyaṃ adhippāyo – pubbe kiresa kulaghare nibbattitvā kāmesu ādīnavaṃ disvā – ‘‘jātijarāmaraṇassa antaṃ karissāmī’’ti nikkhamma isipabbajjaṃ pabbajitvā samāpattiyo nibbattetvā abhiññāpādakajjhānassa lābhī hutvā gaṅgātīre paṇṇasālaṃ kāretvā jhānaratiyā vītināmeti.
The meaning here is: Once upon a time, it is said, this one was reborn in a good family, and seeing the danger in sensual pleasures, thinking, "I will make an end to birth, aging, and death," he went forth and embraced the ascetic life, developing attainments and becoming a recipient of the abhiññāpādakajjhāna (meditation leading to supernormal powers). He built a leaf-hut on the bank of the Ganges and spent his time delighting in jhāna.
Ở đây, ý nghĩa là: Xưa kia, vị này (Brahma) được sinh ra trong một gia đình quý tộc, sau khi thấy sự nguy hiểm của các dục, đã xuất gia tu khổ hạnh với ý nghĩ ‘ta sẽ chấm dứt sinh, già, chết’, rồi thành tựu các thiền định, đạt được các thiền định làm nền tảng cho thần thông (abhiññāpādakajjhāna). Vị ấy xây một tịnh xá lá bên bờ sông Gaṅgā và sống an lạc trong thiền định.
Tadā ca kālenakālaṃ satthavāhā pañcahi sakaṭasatehi marukantāraṃ paṭipajjanti.
At that time, from time to time, caravan leaders with five hundred carts would traverse the desert wilderness.
Và vào thời ấy, thỉnh thoảng các đoàn thương nhân với năm trăm cỗ xe đi vào sa mạc hoang vắng.
Marukantāre pana divā na sakkā gantuṃ, rattiṃ gamanaṃ hoti.
In the desert wilderness, it was not possible to travel during the day; travel was done at night.
Nhưng ở sa mạc hoang vắng, không thể đi vào ban ngày, việc đi lại chỉ diễn ra vào ban đêm.
Atha purimasakaṭassa aggayuge yuttabalibaddā gacchantā gacchantā nivattitvā āgatamaggābhimukhā ahesuṃ, sabbasakaṭāni tatheva nivattitvā aruṇe uggate nivattitabhāvaṃ jāniṃsu.
Then, the bullocks yoked to the front yoke of the leading cart, as they went along, turned back and faced the path from which they had come. All the carts likewise turned back, and when dawn broke, they realized they had turned back.
Rồi, những con bò được buộc vào ách của cỗ xe đầu tiên, khi đang đi, đã quay đầu lại và hướng về con đường đã đi qua. Tất cả các cỗ xe khác cũng quay đầu lại như vậy, và khi bình minh lên, họ nhận ra rằng mình đã quay lại.
Tesañca tadā kantāraṃ atikkamanadivaso ahosi.
And for them, that day was the day to cross the wilderness.
Và đó là ngày họ phải vượt qua sa mạc.
Sabbaṃ dārudakaṃ parikkhīṇaṃ – tasmā ‘‘natthi dāni amhākaṃ jīvita’’nti cintetvā, goṇe cakkesu bandhitvā, manussā sakaṭacchāyaṃ pavisitvā nipajjiṃsu.
All their wood and water were exhausted. Therefore, thinking, "Now there is no life for us," they tied the oxen to the wheels and the people lay down in the shade of the carts.
Tất cả củi và nước đã cạn kiệt – vì vậy, họ nghĩ: 'Bây giờ chúng ta không còn sống được nữa', rồi buộc bò vào bánh xe, mọi người vào trú dưới bóng xe và nằm xuống.
Tāpasopi kālasseva paṇṇasālato nikkhamitvā paṇṇasāladvāre nisinno gaṅgaṃ olokayamāno addasa gaṅgaṃ mahatā udakoghena pūriyamānaṃ pavattitamaṇikkhandhaṃ viya āgacchantaṃ, disvā cintesi – ‘‘atthi nu kho imasmiṃ loke evarūpassa madhurodakassa alābhena kilissamānā sattā’’ti?
The ascetic, too, rose early from his leaf-hut and, sitting at the entrance, gazed at the Ganges. He saw the Ganges swelling with a great surge of water, coming like a rolling mass of jewels. Seeing this, he thought: "Are there, in this world, beings suffering from not obtaining such sweet water?"
Vị ẩn sĩ cũng sớm rời khỏi tịnh xá lá, ngồi ở cửa tịnh xá lá nhìn sông Gaṅgā thì thấy sông Gaṅgā đang dâng đầy nước với một dòng chảy lớn, như một khối ngọc báu đang lăn tới. Thấy vậy, vị ấy suy nghĩ: "Liệu có chúng sinh nào trên thế gian này đang khổ sở vì không có được thứ nước ngọt ngào như thế này chăng?"
So evaṃ āvajjento marukantāre taṃ satthaṃ disvā ‘ime sattā mā nassantū’ti ‘‘ito cito ca mahāudakakkhandho chijjitvā marukantāre satthābhimukho gacchatū’’ti abhiññācittena adhiṭṭhāsi.
As he thus reflected, he saw that caravan in the desert wilderness and, wishing "May these beings not perish!", he entered the abhiññāpādakajjhāna, rose from it, and with his psychic power, he resolved: "Let a great mass of water break away from here and go towards the caravan in the desert wilderness!"
Khi đang suy tư như vậy, vị ấy thấy đoàn thương nhân đó ở sa mạc hoang vắng, và để những chúng sinh này không bị diệt vong, vị ấy đã quyết định với tâm thần thông rằng: "Hãy để khối nước lớn này từ đây và từ đó chảy đứt đoạn và hướng về đoàn thương nhân ở sa mạc hoang vắng!"
Saha cittuppādena mātikāruḷhaṃ viya udakaṃ tattha agamāsi.
Immediately upon the arising of the thought, the water flowed there as if guided by a channel.
Ngay khi tâm khởi lên, nước đã chảy đến đó như thể được dẫn vào một con mương.
Manussā udakasaddena vuṭṭhāya udakaṃ disvā haṭṭhatuṭṭhā nhāyitvā pivitvā goṇepi pāyetvā sotthinā icchitaṭṭhānaṃ agamaṃsu.
The people, awakened by the sound of water, rose and, seeing the water, were overjoyed. They bathed, drank, watered their oxen, and safely reached their desired destination.
Mọi người thức dậy vì tiếng nước, thấy nước thì vui mừng khôn xiết, tắm rửa, uống nước, cho bò uống nước rồi bình an đi đến nơi mình muốn.
Satthā taṃ brahmuno pubbakammaṃ dassento paṭhamaṃ gāthamāha.
The Teacher, showing that ancient deed of the Brahmā, uttered the first verse.
Thế Tôn, khi trình bày nghiệp quá khứ đó của vị Phạm thiên, đã nói kệ ngôn đầu tiên.
Tattha apāyesīti pāyesi.
Therein, apāyesī means 'caused to drink'.
Ở đây, apāyesī có nghĩa là đã cho uống.
A-kāro nipātamattaṃ.
The 'a' syllable is merely an particle.
Âm ‘a’ chỉ là một tiểu từ.
Gammanīti gimhe.
Gammanī means 'in summer'.
Gammanī có nghĩa là vào mùa hè.
Sampareteti gimhātapena phuṭṭhe anugate.
Samparete means 'struck and overwhelmed by the summer heat'.
Samparete có nghĩa là bị nóng bức mùa hè hành hạ, bị theo đuổi.
Aparasmimpi samaye tāpaso gaṅgātīre paṇṇasālaṃ māpetvā araññagāmakaṃ nissāya vasati.
At another time, the ascetic built a leaf-hut on the bank of the Ganges and dwelt near a forest village.
Vào một thời khác, vị ẩn sĩ xây một tịnh xá lá bên bờ sông Gaṅgā và sống gần một làng nhỏ trong rừng.
Tena ca samayena corā taṃ gāmaṃ paharitvā hatthasāraṃ gahetvā gāviyo ca karamare ca gahetvā gacchanti.
At that time, thieves attacked that village, took much loot, and carried away cows and other domestic animals.
Vào thời ấy, bọn cướp đã tấn công ngôi làng đó, cướp lấy tài sản, bắt bò và nô lệ rồi bỏ đi.
Gāvopi sunakhāpi manussāpi mahāviravaṃ viravanti.
Cows, dogs, and people all cried out loudly.
Bò, chó và người đều kêu la thảm thiết.
Tāpaso taṃ saddaṃ sutvā ‘‘kinnu kho eta’’nti?
The ascetic heard that sound and thought, "What could this be?"
Vị ẩn sĩ nghe tiếng động đó và tự hỏi: "Chuyện gì vậy?"
Āvajjento ‘‘manussānaṃ bhayaṃ uppanna’’nti ñatvā ‘‘mayi passante ime sattā mā nassantū’’ti abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya abhiññācittena corānaṃ paṭipathe caturaṅginiṃ senaṃ māpesi.
Reflecting, he understood, "Danger has arisen for the people." Knowing this, he thought, "May these beings not perish while I watch!" He entered the abhiññāpādakajjhāna, rose from it, and with his psychic power, created a four-fold army in the path of the thieves.
Khi suy tư, vị ấy biết rằng "người dân đang gặp nguy hiểm", và nghĩ: "Khi ta còn sống, những chúng sinh này không được diệt vong", rồi nhập vào thiền định làm nền tảng cho thần thông, xuất định và dùng tâm thần thông tạo ra một đội quân bốn binh chủng trên đường đi của bọn cướp.
Kammasajjā āgacchantā corā disvā, ‘‘rājā maññe āgato’’ti vilopaṃ chaḍḍetvā pakkamiṃsu.
The thieves, coming along laden with their loot, saw it and, thinking, "The king must have come!", dropped their plunder and fled.
Bọn cướp đang đến, khi thấy đội quân, nghĩ: "Chắc là vua đã đến rồi", liền vứt bỏ của cướp và bỏ chạy.
Tāpaso ‘‘yaṃ yassa santakaṃ, taṃ tasseva hotū’’ti adhiṭṭhāsi, taṃ tatheva ahosi.
The ascetic resolved, "May what belongs to whom, remain with them!" And it happened just so.
Vị ẩn sĩ đã quyết định: "Cái gì thuộc về ai, hãy để nó thuộc về người đó", và mọi việc đã diễn ra như vậy.
Mahājano sotthibhāvaṃ pāpuṇi.
The great multitude achieved safety.
Đại chúng được bình an.
Satthā idampi tassa pubbakammaṃ dassento dutiyaṃ gāthamāha.
The Teacher, showing this ancient deed of his, uttered the second verse.
Thế Tôn, khi trình bày nghiệp quá khứ này của vị ấy, đã nói kệ ngôn thứ hai.
Tattha eṇikūlasminti gaṅgātīre.
Therein, eṇikūlasmiṃ means 'on the bank of the Ganges'.
Ở đây, eṇikūlasmi có nghĩa là bên bờ sông Gaṅgā.
Gayhakaṃ nīyamānanti gahetvā nīyamānaṃ, karamaraṃ nīyamānantipi attho.
Gayhakaṃ nīyamānaṃ means 'being led away, being taken away'; it also means 'being led away, the domestic animals'.
Gayhakaṃ nīyamānaṃ có nghĩa là bị bắt và mang đi, hay bị nô lệ mang đi.
Puna ekasmiṃ samaye uparigaṅgāvāsikaṃ ekaṃ kulaṃ heṭṭhāgaṅgāvāsikena kulena saddhiṃ mittasanthavaṃ katvā, nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvā, bahuṃ khādanīyañceva bhojanīyañca gandhamālādīni ca āropetvā gaṅgāsotena āgacchati.
Again, at one time, a family dwelling upstream on the Ganges made friends with a family dwelling downstream. They fastened their boats together, loaded them with much food, edibles, perfumes, garlands, and so forth, and came down the Ganges current.
Lại một thời khác, một gia đình sống ở thượng nguồn sông Gaṅgā đã kết giao thân hữu với một gia đình sống ở hạ nguồn sông Gaṅgā, rồi buộc các thuyền lại với nhau, chất lên nhiều thức ăn, đồ uống, hương hoa và các thứ khác, rồi xuôi dòng sông Gaṅgā.
Manussā khādamānā bhuñjamānā naccantā gāyantā devavimānena gacchantā viya balavasomanassā ahesuṃ.
The people, eating, drinking, dancing, and singing, were exceedingly joyful, as if traveling in a celestial mansion.
Mọi người vừa ăn uống, vừa nhảy múa, ca hát, vui sướng tột độ như thể đang đi trên cỗ xe của chư thiên.
Gaṅgeyyako nāgo disvā kupito ‘‘ime mayi saññampi na karonti.
The Nāga of the Ganges saw them and became angry, thinking, "These people show me no respect.
Vị Long vương Gaṅgeyyaka thấy vậy thì nổi giận: "Những kẻ này thậm chí còn không để ý đến ta.
Idāni ne samuddameva pāpessāmī’’ti mahantaṃ attabhāvaṃ māpetvā udakaṃ dvidhā bhinditvā uṭṭhāya phaṇaṃ katvā, susukāraṃ karonto aṭṭhāsi.
Now I will send them all to the ocean!" He created a huge body for himself, split the water in two, rose up, spread his hood, and stood hissing fiercely.
Bây giờ ta sẽ đẩy chúng xuống biển!" Vị ấy biến ra một thân hình khổng lồ, rẽ nước làm đôi, trồi lên, phùng mang và đứng đó, rít lên những tiếng "susukāra".
Mahājano disvā bhīto vissaramakāsi.
The great multitude, seeing him, were terrified and cried out.
Đại chúng thấy vậy thì sợ hãi và kêu la thảm thiết.
Tāpaso paṇṇasālāyaṃ nisinno sutvā, ‘‘ime gāyantā naccantā somanassajātā āgacchanti.
The ascetic, sitting in his leaf-hut, heard the sound and thought, "These people were coming, singing, dancing, and joyful.
Vị ẩn sĩ đang ngồi trong tịnh xá lá, nghe thấy tiếng kêu, tự hỏi: "Những người này đang ca hát, nhảy múa, vui vẻ mà đến.
Idāni pana bhayaravaṃ raviṃsu, kinnu kho’’ti?
But now they have cried out in fear. What could it be?"
Bây giờ thì họ lại kêu la sợ hãi, chuyện gì vậy?"
Āvajjento nāgarājaṃ disvā, ‘‘mayi passante sattā mā nassantū’’ti abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā attabhāvaṃ pajahitvā supaṇṇavaṇṇaṃ māpetvā nāgarājassa dassesi.
Reflecting, he saw the Nāga king and thought, "May these beings not perish while I watch!" He entered the abhiññāpādakajjhāna, gave up his own form, created the appearance of a Supaṇṇa (Garuda), and showed it to the Nāga king.
Khi suy tư, vị ấy thấy Long vương, và nghĩ: "Khi ta còn sống, chúng sinh không được diệt vong", rồi nhập vào thiền định làm nền tảng cho thần thông, từ bỏ thân hình của mình, biến ra hình dạng của một con chim thần Supaṇṇa và hiện ra trước Long vương.
Nāgarājā bhīto phaṇaṃ saṃharitvā udakaṃ paviṭṭho, mahājano sotthibhāvaṃ pāpuṇi.
The Nāga king, terrified, retracted his hood and plunged into the water, and the great multitude achieved safety.
Long vương sợ hãi, thu mang lại và lặn xuống nước, đại chúng được bình an.
Satthā idampi tassa pubbakammaṃ dassento tatiyaṃ gāthamāha.
The Teacher, showing this ancient deed of his, uttered the third verse.
Thế Tôn, khi trình bày nghiệp quá khứ này của vị ấy, đã nói kệ ngôn thứ ba.
Tattha luddenāti dāruṇena.
Therein, luddenā means 'by the cruel one'.
Ở đây, luddenā có nghĩa là tàn ác.
Manussakamyāti manussakāmatāya, manusse viheṭhetukāmatāyāti attho.
Manussakamyā means 'out of desire for humans', or rather, 'out of desire to harass humans'.
Manussakamyā có nghĩa là vì muốn con người, ý là vì muốn làm hại con người.
Aparasmimpi samaye esa isipabbajjaṃ pabbajitvā kesavo nāma tāpaso ahosi.
At another time, this ascetic, having embraced the ascetic life, was named Kesava.
Vào một thời khác, vị ấy xuất gia tu khổ hạnh và trở thành ẩn sĩ tên là Kesava.
Tena samayena amhākaṃ bodhisatto kappo nāma māṇavo kesavassa baddhacaro antevāsiko hutvā ācariyassa kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī buddhisampanno atthacaro ahosi.
At that time, our Bodhisatta, named Kappa, was a bound pupil and disciple of Kesava, always ready to do his teacher's bidding, pleasing in his conduct, endowed with wisdom, and helpful in his affairs.
Vào thời ấy, Bồ tát của chúng ta là một thanh niên tên Kappa, là đệ tử trung thành của Kesava, luôn vâng lời thầy, hành xử đẹp lòng thầy, có trí tuệ và biết làm lợi ích.
Kesavo tena vinā vasituṃ na sakkoti, taṃ nissāyeva jīvikaṃ kappesi.
Kesava could not live without him; he sustained his life solely through him.
Kesava không thể sống thiếu cậu, và sống dựa vào cậu.
Satthā idampi tassa pubbakammaṃ dassento catutthaṃ gāthamāha.
The Teacher, showing this ancient deed of his, uttered the fourth verse.
Thế Tôn, khi trình bày nghiệp quá khứ này của vị ấy, đã nói kệ ngôn thứ tư.
Tattha baddhacaroti antevāsiko, so pana jeṭṭhantevāsiko ahosi.
Therein, baddhacaro means 'a disciple'; indeed, he was the chief disciple.
Ở đây, baddhacaro có nghĩa là đệ tử, và là đệ tử trưởng.
Sambuddhimantaṃ vatinaṃ amaññīti, ‘‘sammā buddhimā vatasampanno aya’’nti evaṃ maññamāno kappo tava antevāsiko ahosiṃ ahaṃ so tena samayenāti dasseti.
Sambuddhimantaṃ vatinaṃ amaññī means, "He thought, 'This one is truly wise and endowed with vows'," thus indicating, "I was your disciple Kappa at that time."
Sambuddhimantaṃ vatinaṃ amaññī có nghĩa là: "Người này có trí tuệ và đầy đủ giới hạnh", ta, Kappa, đã là đệ tử của ngươi vào thời đó, như vậy là trình bày.
Aññepi jānāsīti na kevalaṃ mayhaṃ āyumeva, aññepi tvaṃ jānāsiyeva.
Aññepi jānāsī means, "Not only my lifespan, but you also know others."
Aññepi jānāsī có nghĩa là không chỉ tuổi thọ của ta, mà ngươi còn biết cả những thứ khác nữa.
Tathā hi buddhoti tathā hi tvaṃ buddho, yasmā buddho, tasmā jānāsīti attho.
Tathā hi buddho means, "Indeed, you are a Buddha. Because you are a Buddha, therefore you know."
Tathā hi buddho có nghĩa là: "Quả thật ngươi là bậc Giác ngộ", vì ngươi là bậc Giác ngộ, nên ngươi biết, đó là ý nghĩa.
Tathā hi tyāyaṃ jalitānubhāvoti yasmā ca tvaṃ buddho, tasmā te ayaṃ jalito ānubhāvo.
Tathā hi tyāyaṃ jalitānubhāvo means, "And indeed, because you are a Buddha, therefore this brilliant power of yours"
Tathā hi tyāyaṃ jalitānubhāvo có nghĩa là: "Và vì ngươi là bậc Giác ngộ, nên uy lực rực rỡ này của ngươi".
Obhāsayaṃ tiṭṭhatīti sabbaṃ brahmalokaṃ obhāsayanto tiṭṭhati.
Obhāsayaṃ tiṭṭhatī means, "stands illuminating the entire Brahmaloka."
Obhāsayaṃ tiṭṭhatī có nghĩa là chiếu sáng khắp cõi Phạm thiên.
Catutthaṃ.
Fourth.
Thứ tư.
176. Pañcame tejodhātuṃ samāpajjitvāti tejokasiṇaparikammaṃ katvā pādakajjhānato vuṭṭhāya, ‘‘sarīrato jālā nikkhamantū’’ti adhiṭṭhahanto adhiṭṭhānacittānubhāvena sakalasarīrato jālā nikkhamanti, evaṃ tejodhātuṃ samāpanno nāma hoti, tathā samāpajjitvā.
In the fifth, tejodhātuṃ samāpajjitvā means, having performed the preliminary work of the fire element kasiṇa and risen from the foundation jhāna, resolving "May flames issue from my body!", by the power of his resolve, flames issued from his entire body. Thus, one is said to have attained the fire element, having attained it in this way.
Trong kệ ngôn thứ năm, tejodhātuṃ samāpajjitvā có nghĩa là sau khi thực hành kasina lửa, xuất khỏi thiền định nền tảng, và ‘‘sarīrato jālā nikkhamantū’’ti có nghĩa là khi quyết định với tâm quyết định rằng "hãy để ngọn lửa thoát ra từ thân", thì ngọn lửa thoát ra từ toàn bộ thân thể nhờ uy lực của tâm quyết định. Như vậy, gọi là nhập vào tejodhātu (hỏa giới), và đã nhập như vậy.
Tasmiṃ brahmaloketi kasmā thero tattha agamāsi?
Tasmiṃ brahmaloke means, "Why did the Elder go there?"
Tasmiṃ brahmaloke có nghĩa là tại sao Trưởng lão lại đến đó?
Therassa kira tejodhātuṃ samāpajjitvā tassa brahmuno upari nisinnaṃ tathāgataṃ disvā ‘‘aṭṭhivedhī ayaṃ puggalo, mayāpettha gantabba’’nti ahosi, tasmā agamāsi.
It is said that the Elder, having attained the fire element, saw the Tathāgata sitting above that Brahmā and thought, "This person is one who pierces to the core; I, too, should go there." Therefore, he went.
Nghe nói, Trưởng lão, sau khi nhập tejodhātu, thấy Đức Như Lai đang ngồi trên vị Phạm thiên đó, đã nghĩ: "Người này là một chúng sinh có tám khả năng thấu suốt, ta cũng phải đến đó", vì vậy Trưởng lão đã đến.
Sesānaṃ gamanepi eseva nayo.
The same method applies to the going of the other beings.
Cách thức đi của những vị khác cũng tương tự.
So hi brahmā tathāgatassa ceva tathāgatasāvakānañca ānubhāvaṃ adisvā abhabbo vinayaṃ upagantuṃ, tena so sannipāto ahosi.
Indeed, that Brahma, not having seen the power and might of the Tathāgata and the Tathāgata's disciples, would have been incapable of approaching the discipline. Therefore, that assembly took place.
Thật vậy, vị Phạm thiên ấy, nếu không thấy được oai lực của Đức Như Lai và các đệ tử của Đức Như Lai, thì không thể đi đến sự quy phục giáo pháp. Vì lý do đó, cuộc hội họp ấy đã diễn ra.
Tattha tathāgatassa sarīrato uggatajālā sakalabrahmalokaṃ atikkamitvā ajaṭākāse pakkhandā, tā ca pana chabbaṇṇā ahesuṃ, tathāgatassa sāvakānaṃ ābhā pakativaṇṇāva.
There, the flames rising from the Tathāgata's body, having surpassed the entire Brahma-world, shot forth into the unentangled sky; and those flames were of six colors, whereas the radiance of the Tathāgata's disciples was of their natural color.
Ở đó, những ngọn lửa bùng lên từ thân của Đức Như Lai đã vượt qua toàn bộ cõi Phạm thiên và lan tỏa vào không gian không giới hạn (ajaṭākāse), và những ngọn lửa ấy có sáu màu sắc. Còn ánh sáng của các đệ tử Đức Như Lai thì vẫn giữ màu sắc tự nhiên.
Passasi vītivattantanti imasmiṃ brahmaloke aññabrahmasarīravimānālaṅkārādīnaṃ pabhā atikkamamānaṃ buddhassa bhagavato pabhassaraṃ pabhaṃ passasīti pucchati.
" Do you see (radiance) surpassing (others)?" – He asks: "Do you see in this Brahma-world the brilliant light of the Buddha, the Blessed One, surpassing the radiance of other Brahmas' bodies, celestial mansions, ornaments, and so forth?"
Passasi vītivattanta (Ngươi có thấy vượt qua không?) là câu hỏi: "Ngươi có thấy ánh sáng rực rỡ của Đức Phật, bậc Thế Tôn, vượt trội hơn ánh sáng của thân thể, cung điện và trang sức của các Phạm thiên khác trong cõi Phạm thiên này không?"
Na me, mārisa, sā diṭṭhīti yā mesā, ‘‘idhāgantuṃ samattho añño samaṇo vā brāhmaṇo vā natthī’’ti pure diṭṭhi, natthi me sā.
" Master, that view is not mine" means: "That former view of mine, 'There is no other ascetic or brahmin capable of coming here,' is not mine now."
Na me, mārisa, sā diṭṭhī (Thưa Tôn giả, quan điểm ấy không còn nơi tôi) có nghĩa là: "Thưa Tôn giả, quan điểm trước đây của tôi là 'không có Sa-môn hay Bà-la-môn nào khác có khả năng đến được đây' thì nay không còn nữa."
Kathaṃ vajjanti kena kāraṇena vadeyyaṃ.
" How should one speak?" – For what reason should one speak?
Kathaṃ vajja (Làm sao có thể nói?) có nghĩa là: "Vì lý do gì mà có thể nói như vậy?"
Niccomhi sassatoti imassa kira brahmuno laddhidiṭṭhi sassatadiṭṭhi cāti dve diṭṭhiyo.
" I am permanent, eternal" – For this Brahma, there were two views: the view of (his own) attainment and the eternalist view (sassatadiṭṭhi).
Niccomhi sassato (Tôi là thường còn, vĩnh cửu) – vị Phạm thiên này có hai tà kiến: kiến chấp về ngã (laddhidiṭṭhi) và kiến chấp thường còn (sassatadiṭṭhi).
Tatrāssa tathāgatañceva tathāgatasāvake ca passato laddhidiṭṭhi pahīnā.
When he saw the Tathāgata and the Tathāgata's disciples, his view of attainment was abandoned.
Khi nhìn thấy Đức Như Lai và các đệ tử của Đức Như Lai, kiến chấp về ngã của vị ấy đã được đoạn trừ.
Bhagavā panettha mahantaṃ dhammadesanaṃ desesi.
Thereupon, the Blessed One delivered a great discourse on the Dhamma.
Và Đức Thế Tôn đã thuyết một bài pháp vĩ đại ở đây.
Brahmā desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhahi.
At the end of the discourse, Brahma was established in the fruit of stream-entry (sotāpatti).
Khi bài pháp kết thúc, vị Phạm thiên đã chứng đắc quả Dự Lưu (Sotāpatti).
Itissa maggena sassatadiṭṭhi pahīnā, tasmā evamāha.
Thus, his eternalist view was abandoned through the path; therefore, he spoke thus.
Như vậy, kiến chấp thường còn của vị ấy đã được đoạn trừ nhờ đạo lộ. Vì thế, vị ấy nói như vậy.
Brahmapārisajjanti brahmapāricārikaṃ.
" Brahma's retinue" means Brahma's attendants.
Brahmapārisajja (Thị giả Phạm thiên) có nghĩa là Phạm thiên hầu cận.
Therānañhi bhaṇḍagāhakadaharā viya brahmānampi pārisajjā brahmāno nāma honti.
Just as there are junior monks who carry the bowls for the Elders, so too there are Brahmas named "Brahma's retinue" who are attendants to the Brahmas.
Giống như các Sa-di nhỏ tuổi giữ bát cho các Trưởng lão, các Phạm thiên hầu cận cũng được gọi là Phạm thiên.
Tenupasaṅkamāti kasmā therasseva santikaṃ pesesi?
" Go to him" – Why did he send (the Brahma) only to the Elder?
Tenupasaṅkamā (Hãy đến gần vị ấy) – Tại sao lại sai đến gần chỉ một vị Trưởng lão?
There kirassa tattakeneva kathāsallāpena vissāso udapādi, tasmā tasseva santikaṃ pesesi aññepīti yathā tumhe cattāro janā, kinnu kho evarūpā aññepi atthi, udāhu tumhe cattāro eva mahiddhikāti?
It is said that familiarity arose in that Brahma with the Elder through that very conversation; therefore, he sent (the Brahma) to that Elder asking: " Are there others as well?" – "Are there others like you four, or are you four the only ones with great psychic power?"
Có lẽ, nhờ cuộc trò chuyện ngắn ngủi đó, vị Phạm thiên đã có lòng tin với vị Trưởng lão. Vì thế, vị ấy đã sai đến gần chỉ vị ấy. Aññepī (Những người khác nữa) có nghĩa là: "Nếu các ngài là bốn vị như vậy, thì còn có những vị khác như thế nữa không, hay chỉ có bốn vị là có đại thần thông?"
Tevijjāti pubbenivāsadibbacakkhuāsavakkhayasaṅkhātāhi tīhi vijjāhi samannāgatā.
" Possessing the three knowledges (tevijjā)" means endowed with the three knowledges, namely, knowledge of past lives (pubbenivāsā), the divine eye (dibbacakkhu), and the destruction of defilements (āsavakkhaya).
Tevijjā (Tam Minh) có nghĩa là đầy đủ ba minh: Túc Mạng Minh (pubbenivāsadibbacakkhu), Thiên Nhãn Minh (dibbacakkhu) và Lậu Tận Minh (āsavakkhayasaṅkhātā).
Iddhipattāti iddhividhañāṇaṃ pattā.
" Attained to psychic powers (iddhipattā)" means attained to the knowledge of psychic powers (iddhividhañāṇa).
Iddhipattā (Đắc thần thông) có nghĩa là đã đạt được trí tuệ về các loại thần thông (iddhividhañāṇa).
Cetopariyāyakovidāti paresaṃ cittācāre kusalā.
" Skilled in penetrating the minds of others (cetopariyāyakovidā)" means skilled in (knowing) the mental conduct of others.
Cetopariyāyakovidā (Thiện xảo về Tâm thông) có nghĩa là khéo léo trong việc thấu hiểu tâm hành của người khác.
Evamettha pañca abhiññāpi sarūpena vuttā.
Thus, five abhiññās (supernormal powers) are directly stated here.
Như vậy, năm thắng trí (abhiññā) cũng đã được nói đến ở đây theo bản chất của chúng.
Dibbasotaṃ pana tāsaṃ vasena āgatameva hoti.
The divine ear (dibbasota) is implicitly included among them.
Còn Thiên Nhĩ thông (dibbasota) thì tự nhiên có được nhờ vào các thắng trí đó.
Bahūti evarūpā chaḷabhiññā buddhasāvakā bahū gaṇanapathaṃ atikkantā, sakalaṃ jambudīpaṃ kāsāvapajjotaṃ katvā vicarantīti.
" Many" means that such disciples of the Buddha, possessing the six abhiññās, are numerous, beyond calculation, and wander throughout the entire Jambudīpa, making it resplendent with the light of their robes.
Bahū (Nhiều) có nghĩa là: "Các đệ tử của Đức Phật, những bậc có sáu thắng trí như vậy, rất nhiều, vượt quá số lượng có thể đếm được, họ đang du hành khắp toàn bộ Jambudīpa (Diêm Phù Đề), làm cho nơi đây rực sáng với y cà-sa."
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
177. Chaṭṭhe paccekaṃ dvārabāhanti ekeko ekekaṃ dvārabāhaṃ nissāya dvārapālā viya aṭṭhaṃsu.
In the Sixth (sutta), "paccekaṃ dvārabāhaṃ" means each one, leaning against a door-post, stood like a doorkeeper.
177. Trong kinh thứ sáu, paccekaṃ dvārabāha (mỗi người một trụ cổng) có nghĩa là mỗi vị đứng tựa vào một trụ cổng như những người gác cổng.
Iddhoti jhānasukhena samiddho.
"Iddho" means prosperous with the bliss of jhāna.
Iddho (Thành tựu) có nghĩa là thành tựu với sự an lạc của thiền định.
Phītoti abhiññāpupphehi supupphito.
"Phīto" means well-blossomed with the flowers of abhiññā.
Phīto (Nở rộ) có nghĩa là nở rộ với những bông hoa thắng trí.
Anadhivāsentoti asahanto.
"Anadhivāsento" means not enduring, unable to bear.
Anadhivāsento (Không chịu đựng) có nghĩa là không thể chịu đựng được.
Etadavocāti etesaṃ nimmitabrahmānaṃ majjhe nisinno etaṃ ‘‘passasi me’’tiādivacanaṃ avoca.
"Etadavocā" means, sitting among those created Brahmas, he spoke this statement, "Do you see me?" and so on.
Etadavocā (Đã nói điều này) có nghĩa là ngồi giữa các Phạm thiên hóa hiện đó, vị ấy đã nói lời "Ngươi có thấy ta không?" và những lời tương tự.
Tayo supaṇṇāti gāthāya pañcasatāti satapadaṃ rūpavasena vā pantivasena vā yojetabbaṃ.
" Three supaṇṇā" – In this verse, the word sata (hundred) in pañcasatā should be combined either in terms of "forms" or "rows".
Tayo supaṇṇā (Ba Supaṇṇa) trong bài kệ, từ "pañcasatā" (năm trăm) với phần "sata" (trăm) nên được kết hợp theo nghĩa hình tướng hoặc theo nghĩa hàng ngũ.
Rūpavasena tāva tayo supaṇṇāti tīṇi supaṇṇarūpasatāni.
First, in terms of "forms," " three supaṇṇā" means three hundred supaṇṇa forms.
Trước hết, theo nghĩa hình tướng, tayo supaṇṇā có nghĩa là ba trăm hình tướng chim Supaṇṇa.
Caturo ca haṃsāti cattārihaṃsarūpasatāni.
" And four haṃsā" means four hundred haṃsa forms.
Caturo ca haṃsā có nghĩa là bốn trăm hình tướng chim Hamsa.
Bugghīnisā pañcasatāti byagghasadisā ekacce migā byagghīnisā nāma, tesaṃ byagghīnisārūpakānaṃ pañcasatāni, pantivasena tayo supaṇṇāti tīṇi supaṇṇapantisatāni, caturo haṃsāti cattāri haṃsapantisatāni.
" Five hundred bugghīnisā" means certain deer resembling tigers are called bugghīnisā; five hundred forms of those bugghīnisā. In terms of "rows," " three supaṇṇā" means three hundred rows of supaṇṇā, " four haṃsā" means four hundred rows of haṃsā.
Bugghīnisā pañcasatā – một số loài thú giống như hổ được gọi là byagghīnisā, năm trăm hình tướng byagghīnisā đó. Theo nghĩa hàng ngũ, tayo supaṇṇā có nghĩa là ba trăm hàng chim Supaṇṇa, caturo haṃsā có nghĩa là bốn trăm hàng chim Hamsa.
Byagghīnisā pañcasatāti pañca byagghīnisā pantisatāni.
" Five hundred byagghīnisā" means five hundred rows of byagghīnisā.
Byagghīnisā pañcasatā có nghĩa là năm trăm hàng byagghīnisā.
Jhāyinoti jhāyissa mayhaṃ vimāne ayaṃ vibhūtīti dasseti.
" The meditator" – He shows that "this splendor is in my celestial mansion, I who am a meditator."
Jhāyino (Thiền giả) có nghĩa là cho thấy rằng sự huy hoàng này có trong cung điện của tôi, người đang thiền định.
Obhāsayanti obhāsayamānaṃ.
" Illuminating" means shining forth.
Obhāsaya (Chiếu sáng) có nghĩa là đang chiếu sáng.
Uttarassaṃ disāyanti taṃ kira kanakavimānaṃ tesaṃ mahābrahmānaṃ ṭhitaṭṭhānato uttaradisāyaṃ hoti.
" In the northern direction" – It is said that golden celestial mansion is in the northern direction from the place where those great Brahmas reside.
Uttarassaṃ disāya (Ở phương bắc) – cung điện vàng đó nằm ở phương bắc so với nơi các Đại Phạm thiên đứng.
Tasmā evamāha.
Therefore, he spoke thus.
Vì vậy, vị ấy nói như vậy.
Ayaṃ panassa adhippāyo – evarūpe kanakavimāne vasanto ahaṃ kassa aññassa upaṭṭhānaṃ gamissāmīti.
His intention here is: "Residing in such a golden celestial mansion, to which other (being) shall I go to attend?"
Ý định của vị ấy là: "Sống trong cung điện vàng như thế này, tôi sẽ đến hầu hạ ai khác?"
Rūpe raṇaṃ disvāti rūpamhi jātijarābhaṅgasaṅkhātaṃ dosaṃ disvā.
" Seeing the blemish in form" means seeing the fault in form, consisting of birth, aging, and dissolution.
Rūpe raṇaṃ disvā (Thấy sự bất an trong sắc) có nghĩa là thấy lỗi lầm trong sắc, tức là sinh, già, hoại.
Sadā pavedhitanti sītādīhi ca niccaṃ pavedhitaṃ calitaṃ ghaṭṭitaṃ rūpaṃ disvā.
" Always trembling" means seeing form as always trembling, shaking, and afflicted by cold and other (adversities).
Sadā pavedhita (Luôn luôn rung động) có nghĩa là thấy sắc luôn luôn rung động, lay chuyển, bị va chạm bởi lạnh lẽo và các yếu tố khác.
Tasmā na rūpe ramati sumedhoti yasmā rūpe raṇaṃ passati, sadā pavedhitañca rūpaṃ passati, tasmā sumedho sundarapañño so satthā rūpe na ramatīti.
" Therefore, the wise one does not delight in form" means: Because he sees the blemish in form, and he sees form as always trembling, therefore, that Teacher, the wise one, does not delight in form.
Tasmā na rūpe ramati sumedho (Vì vậy, bậc trí tuệ không vui thích trong sắc) có nghĩa là: "Vì thấy sự bất an trong sắc, và thấy sắc luôn luôn rung động, nên bậc trí tuệ, tức là bậc Đạo Sư có trí tuệ tuyệt vời đó, không vui thích trong sắc."
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
178. Sattame appameyyaṃ paminantoti appameyyaṃ khīṇāsavapuggalaṃ ‘‘ettakaṃ sīlaṃ, ettako samādhi, ettakā paññā’’ti evaṃ minanto.
In the Seventh (sutta), " measuring the immeasurable" means measuring an Arahant (khīṇāsava-puggala) thus: "So much virtue, so much concentration, so much wisdom."
178. Trong kinh thứ bảy, appameyyaṃ paminanto (đo lường một người vô lượng) có nghĩa là đo lường một người đã diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsavapuggala) theo cách "giới hạnh như thế này, định như thế này, tuệ như thế này."
Kodhavidvā vikappayeti ko idha vidvā medhāvī vikappeyya, khīṇāsavova khīṇāsavaṃ minanto kappeyyāti dīpeti.
" What wise person would deliberate with anger?" – He means to show that what wise person, what intelligent person, would deliberate? Only an Arahant would measure an Arahant.
Kodhavidvā vikappaye (Ai là bậc trí tuệ ở đây có thể suy xét?) có nghĩa là: "Ai là bậc trí tuệ ở đây có thể suy xét? Chỉ có một bậc đã diệt trừ lậu hoặc mới có thể đo lường một bậc đã diệt trừ lậu hoặc."
Nivutaṃ taṃ maññeti yo pana puthujjano taṃ pametuṃ ārabhati, taṃ nivutaṃ avakujjapaññaṃ maññāmīti.
" I consider him veiled" means: Whoever, being a worldling, begins to measure him, I consider that person to be veiled, with inverted wisdom.
Nivutaṃ taṃ maññe (Tôi cho rằng người đó bị che lấp) có nghĩa là: "Tôi cho rằng một phàm phu nào đó bắt đầu đo lường bậc ấy là người có trí tuệ bị che lấp."
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
180. Navame ābādhikoti ‘‘sāsapamattīhi pīḷakāhī’’tiādinā nayena anantarasutte āgatena ābādhena ābādhiko.
In the Ninth (sutta), "ābādhiko" means afflicted by the illness mentioned in the immediately preceding sutta, such as "with afflictions the size of mustard seeds."
180. Trong kinh thứ chín, ābādhiko (bị bệnh) có nghĩa là bị bệnh với những vết loét nhỏ như hạt cải, như đã nói trong kinh liền trước.
Bāḷhagilānoti adhimattagilāno.
"Bāḷhagilāno" means severely ill.
Bāḷhagilāno (Bệnh rất nặng) có nghĩa là bệnh quá nặng.
Turūti kokālikassa upajjhāyo turutthero nāma anāgāmiphalaṃ patvā brahmaloke nibbatto.
"Turū" refers to the Elder Turū, Kokālika's preceptor, who, having attained the Anāgāmi fruit, was reborn in the Brahma-world.
Turū (Turū) – Đại đức Turū, vị thầy của Kokālika, đã chứng đắc quả Bất Hoàn (Anāgāmiphala) và tái sinh vào cõi Phạm thiên.
So bhūmaṭṭhakadevatā ādiṃ katvā, ‘‘ayuttaṃ kokālikena kataṃ aggasāvake antimavatthunā abbhācikkhantenā’’ti paramparāya brahmalokasampattaṃ kokālikassa pāpakammaṃ sutvā – ‘‘mā mayhaṃ passantasseva varāko nassi, ovadissāmi naṃ theresu cittapasādatthāyā’’ti āgantvā tassa purato aṭṭhāsi.
Hearing about Kokālika's evil deed, which had reached the Brahma-world through a succession of deities, starting from the earth-dwelling deities, that "it was improper for Kokālika to slander the chief disciples with the gravest offense," he thought, "May this wretch not perish while I watch; I shall admonish him to gain confidence in the Elders." So he came and stood before him.
Vị ấy, bắt đầu từ các vị thiên sống trên đất, nghe về ác nghiệp của Kokālika đã lan truyền đến cõi Phạm thiên, rằng "Kokālika đã làm điều không đúng khi vu khống các vị Thượng thủ đệ tử bằng một tội ác tột cùng." Vị ấy nghĩ: "Đừng để kẻ đáng thương này bị hủy diệt ngay trước mắt ta. Ta sẽ khuyên bảo y để y có lòng tin vào các vị Trưởng lão." Rồi vị ấy đến và đứng trước mặt Kokālika.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘turū paccekabrahmā’’ti.
It is with reference to him that it is said, "Turū, a pacceka-brahma."
Để chỉ điều đó, đã nói: "Turū, một Phạm thiên độc giác."
Pesalāti piyasīlā.
"Pesalā" means of amiable character.
Pesalā (Dễ thương) có nghĩa là có giới hạnh đáng yêu.
Kosi tvaṃ, āvusoti nipannakova kabarakkhīni ummīletvā evamāha.
" Who are you, friend?" – Lying down, he opened his mottled eyes and spoke thus.
Kosi tvaṃ, āvuso (Này Hiền giả, ông là ai?) – Kokālika nằm đó, mở mắt lờ đờ và nói như vậy.
Passa yāvañca teti passa yattakaṃ tayā aparaddhaṃ, attano nalāṭe mahāgaṇḍaṃ apassanto sāsapamattāya pīḷakāya maṃ codetabbaṃ maññasīti āha.
" See how much (evil) you have (done)" – He said, "See how much you have erred; not seeing the large boil on your own forehead, you think I should be rebuked for a mustard-seed-sized affliction."
Passa yāvañca te (Hãy xem lỗi lầm của ngươi) có nghĩa là: "Hãy xem lỗi lầm mà ngươi đã phạm. Ngươi không thấy vết sưng lớn trên trán mình mà lại nghĩ rằng ta đáng bị khiển trách vì một vết loét nhỏ như hạt cải sao?"
Atha naṃ ‘‘adiṭṭhippatto ayaṃ varāko, gilaviso viya kassaci vacanaṃ na karissatī’’ti ñatvā purisassa hītiādimāha.
Then, realizing, "This wretch has not attained insight and will not listen to anyone, like a diseased serpent," he spoke the verse beginning " A man's axe."
Rồi, biết rằng "kẻ đáng thương này chưa đạt được chánh kiến, sẽ không nghe lời ai như người bị ngộ độc," vị ấy nói purisassa hī (Thật vậy, của người) và những lời tiếp theo.
Tattha kuṭhārīti kuṭhārisadisā pharusā vācā.
There, " axe" means harsh words like an axe.
Trong đó, kuṭhārī (lưỡi rìu) có nghĩa là lời nói thô bạo như lưỡi rìu.
Chindatīti kusalamūlasaṅkhāte mūleyeva nikantati.
" Cuts down" means it severs at the very root, which consists of wholesome roots (kusalamūla).
Chindatī (Cắt đứt) có nghĩa là cắt đứt ngay từ gốc rễ, tức là các căn lành.
Nindiyanti ninditabbaṃ dussīlapuggalaṃ.
" One who is to be blamed" means a blameworthy, immoral person.
Nindiya (Đáng chê trách) có nghĩa là người đáng bị chê trách, người có giới hạnh xấu.
Pasaṃsatīti uttamatthe sambhāvetvā khīṇāsavoti vadati.
" Praises" means he esteems him as supreme and calls him an Arahant.
Pasaṃsatī (Khen ngợi) có nghĩa là tôn kính ở mức độ cao nhất và nói rằng đó là một bậc đã diệt trừ lậu hoặc.
Taṃ vā nindati yo pasaṃsiyoti, yo vā pasaṃsitabbo khīṇāsavo, taṃ antimavatthunā codento ‘‘dussīlo aya’’nti vadati.
" Or blames one who is to be praised" means: Or one who is to be praised, an Arahant, by accusing him with the gravest offense, says, "This one is immoral."
Taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo (Hoặc chê trách người đáng được khen ngợi) có nghĩa là: "Hoặc người đáng được khen ngợi, bậc đã diệt trừ lậu hoặc, thì lại bị vu khống bằng một tội ác tột cùng, nói rằng 'người này có giới hạnh xấu'."
Vacināti mukhena so kalinti, so taṃ aparādhaṃ mukhena vicināti nāma.
" He gathers that fault with his mouth" means he truly gathers that offense with his mouth.
Vacināti mukhena so kali (Người đó tích lũy tội lỗi bằng miệng) có nghĩa là người đó tích lũy tội lỗi bằng miệng.
Kalinā tenāti tena aparādhena sukhaṃ na vindati.
" By that fault" means he does not find happiness by that fault.
Kalinā tenā (Do tội lỗi đó) có nghĩa là do tội lỗi đó, người ấy không tìm thấy hạnh phúc.
Nindiyapasaṃsāya hi pasaṃsiyanindāya ca samakova vipāko.
Indeed, the result of praising the blameworthy and blaming the praiseworthy is the same.
Quả báo của việc tán dương người đáng chê và chê bai người đáng tán dương là như nhau.
Idāni tassa mahantatarabhāvaṃ dassento sataṃ sahassānantiādimāha.
Now, showing the greatness of that, he said, “A hundred thousand” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự vĩ đại hơn của điều đó, (Đức Phật) đã nói câu ‘sataṃ sahassāna’ và những câu tiếp theo.
Tattha sataṃ sahassānanti nirabbudagaṇanāya satasahassaṃ.
In that, “a hundred thousand” means a hundred thousand by the calculation of nirabbuda.
Trong đó, sataṃ sahassāna là một trăm ngàn theo số Nirabbuda.
Chattiṃsatīti aparāni chattiṃsati nirabbudāni.
“Thirty-six” means another thirty-six nirabbudas.
Chattiṃsatī là ba mươi sáu Nirabbuda khác.
Pañca cāti abbudagaṇanāya pañca abbudāni.
“And five” means five abbudas by the calculation of abbuda.
Pañca cā là năm Abbudā theo số Abbudā.
Yamariyagarahīti yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjati, tattha ettakaṃ āyuppamāṇanti.
“Whoever blames the Noble Ones” means that the lifespan in the niraya one is reborn into after blaming the Noble Ones is that much.
Yamariyagarahī là khi chê bai các bậc Thánh, người đó tái sinh vào địa ngục, ở đó tuổi thọ là bấy nhiêu.
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
181. Dasame kokāliko bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkamīti, ko ayaṃ kokāliko, kasmā ca upasaṅkami?
In the tenth sutta, “The bhikkhu Kokālika approached the Bhagavā,” who was this Kokālika, and why did he approach?
Ở kinh thứ mười, “Tỳ khưu Kokālika đi đến chỗ Đức Thế Tôn”, tỳ khưu Kokālika này là ai, và vì sao ông ta lại đến?
Ayaṃ kira kokālikaraṭṭhe kokālikanagare kokālikaseṭṭhissa putto pabbajitvā pitarā kārāpite vihāre paṭivasati cūḷakokālikoti nāmena, na devadattassa sisso.
This Kokālika, it is said, was the son of a rich man in the Kokālika country, in the city of Kokālika. He went forth and dwelt in a monastery built by his father, named Cūḷakokālika. He was not a disciple of Devadatta.
Nghe nói, ông Kokālika này là con trai của trưởng giả Kokālika ở thành phố Kokālika thuộc xứ Kokālika, sau khi xuất gia, ông ta cư ngụ trong tu viện do cha mình xây dựng, với tên gọi Cūḷakokālika, không phải là đệ tử của Devadatta.
So hi brāhmaṇaputto mahākokāliko nāma.
That (Devadatta's disciple) was a Brahmin's son named Mahākokālika.
Người kia là con trai Bà-la-môn tên Mahākokālika.
Bhagavati pana sāvatthiyaṃ viharante dve aggasāvakā pañcamattehi bhikkhusatehi saddhiṃ janapadacārikaṃ caramānā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya vivekāvāsaṃ vasitukāmā te bhikkhū uyyojetvā attano pattacīvaramādāya tasmiṃ janapade taṃ nagaraṃ patvā taṃ vihāraṃ agamaṃsu.
While the Bhagavā was staying in Sāvatthī, the two chief disciples, accompanied by about five hundred bhikkhus, were wandering through the countryside. As the Rains Retreat approached, wishing to dwell in solitude, they dismissed those bhikkhus, took their own bowls and robes, went to that city in that region, and entered that monastery.
Khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Sāvatthī, hai vị Trưởng lão hàng đầu cùng với khoảng năm trăm vị tỳ khưu đang du hành trong các vùng quê, khi mùa an cư sắp đến, họ muốn tìm một nơi vắng vẻ để an cư. Sau khi cho các tỳ khưu khác đi trước, hai vị Trưởng lão tự mình mang y bát đến thành phố đó trong vùng quê đó và đi đến tu viện đó.
Tattha nesaṃ kokāliko vattaṃ dassesi.
There, Kokālika showed them hospitality.
Ở đó, Kokālika đã làm bổn phận tiếp đón họ.
Te tena saddhiṃ sammoditvā, ‘‘āvuso, mayaṃ idha temāsaṃ vasissāma, mā kassaci ārocehī’’ti paṭiññaṃ gahetvā vasiṃsu.
They greeted him, took his promise, “Friend, we will stay here for three months, do not tell anyone,” and stayed.
Hai vị Trưởng lão đã nói chuyện thân mật với ông ta, rồi nói: “Thưa hiền giả, chúng tôi sẽ an cư ba tháng ở đây, xin đừng nói cho ai biết.” Sau khi nhận lời hứa, họ đã an cư.
Vasitvā pavāraṇādivase pavāretvā, ‘‘gacchāma mayaṃ, āvuso’’ti kokālikaṃ āpucchiṃsu.
After staying and concluding the Pavāraṇā and so on, they took leave of Kokālika, saying, “Friend, we are leaving.”
Sau khi an cư xong và đã làm lễ Pavāraṇā, họ chào Kokālika và nói: “Thưa hiền giả, chúng tôi đi đây.”
Kokāliko ‘‘ajjekadivasaṃ, āvuso, vasitvā sve gamissathā’’ti vatvā dutiyadivase nagaraṃ pavisitvā manusse āmantesi – ‘‘āvuso, tumhe aggasāvake idhāgantvā vasamānepi na jānātha, na ne koci paccayenāpi nimantetī’’ti.
Kokālika said, “Friends, stay one more day, and you can leave tomorrow.” The next day, he entered the city and addressed the people, “Friends, you do not even know that the chief disciples have come and stayed here, and no one has even invited them for requisites!”
Kokālika nói: “Thưa hiền giả, xin hãy ở lại một ngày hôm nay, ngày mai hãy đi.” Sau đó, ngày hôm sau, ông ta vào thành phố và mời gọi mọi người: “Thưa quý vị, quý vị không biết rằng hai vị Trưởng lão hàng đầu đã đến và an cư ở đây sao? Không ai mời họ cúng dường cả.”
Nagaravāsino, ‘‘kahaṃ, bhante, therā, kasmā no na ārocayitthā’’ti?
The townspeople said, “Where are the Theras, Venerable Sir? Why did you not inform us?”
Cư dân thành phố hỏi: “Bạch Đại đức, các vị Trưởng lão ở đâu? Sao Đại đức không báo cho chúng tôi biết?”
Kiṃ āvuso ārocitena, kiṃ na passatha dve bhikkhū therāsane nisīdante, ete aggasāvakāti.
“What is there to inform about, friends? Do you not see the two bhikkhus seated on the Thera's seat? These are the chief disciples!”
“Thưa quý vị, báo làm gì? Quý vị không thấy hai vị tỳ khưu đang ngồi trên ghế Trưởng lão sao? Đó là hai vị Trưởng lão hàng đầu đấy.”
Te khippaṃ sannipatitvā sappiphāṇitādīni ceva cīvaradussāni ca saṃhariṃsu.
They quickly gathered together ghee, treacle, and other things, as well as cloth for robes.
Họ nhanh chóng tập hợp lại và quyên góp bơ sữa, mật ong, và các tấm vải y.
Kokāliko cintesi – ‘‘paramappicchā aggasāvakā payuttavācāya uppannaṃ lābhaṃ na sādiyissanti, asādiyantā ‘āvāsikassa dethā’ti vakkhantī’’ti.
Kokālika thought, “The chief disciples, being extremely content with little, will not accept the requisites offered with these words, and not accepting them, they will say, ‘Give them to the resident bhikkhu’.”
Kokālika suy nghĩ: “Hai vị Trưởng lão hàng đầu là những người rất ít dục, họ sẽ không chấp nhận những vật cúng dường có được do lời nói khuyến khích. Khi không chấp nhận, họ sẽ nói: ‘Hãy cúng dường cho vị tỳ khưu thường trú ở đây.’”
Taṃ taṃ lābhaṃ gāhāpetvā therānaṃ santikaṃ agamāsi.
He had them accept those requisites and then went to the Theras.
Sau khi khiến họ nhận những vật cúng dường đó, ông ta đi đến chỗ các vị Trưởng lão.
Therā disvāva ‘‘ime paccayā neva amhākaṃ, na kokālikassa kappantī’’ti paṭikkhipitvā pakkamiṃsu.
The Theras, seeing them, immediately rejected them, saying, “These requisites are neither suitable for us nor for Kokālika,” and departed.
Các vị Trưởng lão vừa thấy liền từ chối và bỏ đi, nói: “Những vật cúng dường này không phù hợp cho chúng tôi, cũng không phù hợp cho Kokālika.”
Kokāliko ‘‘kathaṃ hi nāma attanā agaṇhantā mayhampi adāpetvā pakkamissantī’’ti?
Kokālika thought, “How is it that they, not accepting them themselves, departed without letting me accept them either?”
Kokālika nghĩ: “Sao họ lại bỏ đi mà không cho mình nhận, trong khi tự họ không nhận?”
Āghātaṃ uppādesi.
He conceived resentment.
Ông ta khởi lên lòng oán hận.
Tepi bhagavato santikaṃ gantvā bhagavantaṃ vanditvā puna attano parisaṃ ādāya janapadacārikaṃ carantā anupubbena tasmiṃ raṭṭhe tameva nagaraṃ paccāgamiṃsu.
Those (Theras) went to the Bhagavā, paid homage to him, and then, taking their assembly, wandered through the countryside, gradually returning to that same city in that region.
Sau đó, các vị Trưởng lão đi đến chỗ Đức Thế Tôn, đảnh lễ Đức Thế Tôn, rồi lại cùng với chúng tỳ khưu của mình du hành trong các vùng quê, tuần tự trở lại thành phố đó trong xứ đó.
Nāgarā there sañjānitvā saha parikkhārehi dānaṃ sajjitvā nagaramajjhe maṇḍapaṃ katvā dānaṃ adaṃsu, therānañca parikkhāre upanāmesuṃ.
The townspeople, recognizing the Theras, prepared alms together with requisites, built a pavilion in the middle of the city, gave alms, and offered requisites to the Theras.
Dân chúng thành phố nhận ra các vị Trưởng lão, chuẩn bị bữa cúng dường cùng với các vật dụng, dựng một gian nhà giữa thành phố và cúng dường, rồi dâng các vật dụng cho các vị Trưởng lão.
Therā bhikkhusaṅghassa niyyādayiṃsu.
The Theras distributed them to the Saṅgha of bhikkhus.
Các vị Trưởng lão đã bố thí cho Tăng đoàn tỳ khưu.
Taṃ disvā kokāliko cintesi – ‘‘ime pubbe appicchā ahesuṃ, idāni pāpicchā jātā, pubbepi appicchasantuṭṭhapavivittasadisā maññe’’ti there upasaṅkamitvā, ‘‘āvuso, tumhe pubbe appicchā viya, idāni pana pāpabhikkhū jātā’’ti vatvā ‘‘mūlaṭṭhāneyeva nesaṃ patiṭṭhaṃ bhindissāmī’’ti taramānarūpo nikkhamitvā sāvatthiṃ gantvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
Seeing that, Kokālika thought, “These were formerly content with little, but now they have become bhikkhus of evil desires. I suppose they were only outwardly content, simple, and secluded before.” Then, approaching the Theras, he said, “Friends, you were like those content with little before, but now you have become bhikkhus of evil desires.” Thinking, “I will destroy their foundation at its very root,” he hastily departed, went to Sāvatthī, and approached the Bhagavā.
Thấy vậy, Kokālika nghĩ: “Trước đây họ ít dục, bây giờ thì họ đã trở thành những tỳ khưu có nhiều dục vọng. Có lẽ trước đây họ chỉ giả vờ là ít dục, tri túc và viễn ly.” Rồi ông ta đến gặp các vị Trưởng lão, nói: “Thưa hiền giả, trước đây quý vị có vẻ ít dục, nhưng bây giờ quý vị đã trở thành những tỳ khưu xấu xa.” Ông ta vội vã rời đi, nghĩ: “Mình sẽ phá hoại nền tảng của họ ngay từ gốc rễ.” Rồi ông ta đến Sāvatthī, đi đến chỗ Đức Thế Tôn.
Ayameva kokāliko iminā ca kāraṇena upasaṅkamīti veditabbo.
This is who Kokālika was, and for this reason he approached (the Bhagavā).
Cần phải biết rằng đây chính là Kokālika và ông ta đã đến vì lý do này.
Bhagavā taṃ turitaturitaṃ āgacchantaṃ disvāva āvajjento aññāsi – ‘‘ayaṃ aggasāvake akkositukāmo āgato’’ti.
As soon as the Bhagavā saw him approaching in such haste, he realized, upon reflection, “This one has come to revile the chief disciples.”
Đức Thế Tôn vừa thấy ông ta vội vã đến liền quán xét và biết: “Người này đến để phỉ báng hai vị Trưởng lão hàng đầu.”
‘‘Sakkā nu kho paṭisedhetu’’nti ca āvajjento, ‘‘na sakkā paṭisedhetuṃ, theresu aparajjhitvā kālaṅkato ekaṃsena padumaniraye nibbattissatī’’ti disvā, ‘‘sāriputtamoggallānepi nāma garahantaṃ sutvā na nisedhetī’’ti vādamocanatthaṃ ariyūpavādassa ca mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ mā hevanti tikkhattuṃ paṭisedhesi.
Reflecting further, “Can he be restrained?” he saw, “He cannot be restrained; having committed an offense against the Theras, he will certainly be reborn in the Paduma-niraya upon dying.” To prevent the accusation that “the Buddha did not restrain him upon hearing him revile Sāriputta and Moggallāna,” and to show the great blameworthiness of slandering the Noble Ones, he restrained him three times, saying, “Do not (do so).”
Khi quán xét xem “có thể ngăn cản được không,” Ngài thấy: “Không thể ngăn cản được. Sau khi phạm lỗi với các vị Trưởng lão, người này chắc chắn sẽ tái sinh vào địa ngục Paduma.” Để tránh bị chỉ trích rằng “Ngài nghe người ta phỉ báng Sāriputta và Moggallāna mà không ngăn cản,” và để chỉ ra tội lỗi lớn của việc phỉ báng các bậc Thánh, Ngài đã ba lần ngăn cản bằng lời “mā hevaṃ.”
Tattha mā hevanti mā evaṃ abhaṇi.
In that, “do not (do so)” means, “do not speak thus.”
Trong đó, mā hevaṃ có nghĩa là chớ nói như vậy.
Saddhāyikoti saddhāya ākaro pasādāvaho saddhātabbavacano vā.
“Trustworthy” means a source of faith, inspiring confidence, or one whose words are to be trusted.
Saddhāyiko có nghĩa là người có đức tin, đáng tin cậy, hoặc lời nói đáng tin cậy.
Paccayikoti pattiyāyitabbavacano.
“Reliable” means one whose words are to be believed.
Paccayiko có nghĩa là lời nói đáng tin cậy.
Pakkāmīti kammānubhāvena codiyamāno pakkāmi.
“He departed” means he departed, driven by the power of his kamma.
Pakkāmī có nghĩa là bị nghiệp thúc đẩy nên bỏ đi.
Okāsakataṃ hi kammaṃ na sakkā paṭibāhituṃ, taṃ tassa tattha ṭhātuṃ na adāsi.
For kamma that has found an opportunity cannot be obstructed; it did not allow him to remain there.
Nghiệp đã tạo ra cơ hội không thể ngăn cản, nó không cho phép ông ta ở lại đó.
Acirapakkantassāti pakkantassa sato na cireneva.
“Not long after he departed” means not long after he had departed.
Acirapakkantassā có nghĩa là không lâu sau khi ông ta bỏ đi.
Sabbo kāyo phuṭo ahosīti kesaggamattampi okāsaṃ āvajjetvā sakalasarīraṃ aṭṭhīni bhinditvā uggatāhi pīḷakāhi ajjhotthaṭaṃ ahosi.
“His whole body became covered” means his entire body, even to the tip of a hair, became covered with boils that broke through the bones.
Sabbo kāyo phuṭo ahosī có nghĩa là toàn thân ông ta bị bao phủ bởi những mụn nhọt nổi lên, phá vỡ xương, không còn một kẽ hở nào dù chỉ bằng sợi tóc.
Yasmā pana buddhānubhāvena tathārūpaṃ kammaṃ buddhānaṃ sammukhībhāve vipākaṃ na deti, dassanūpacāre vijahitamatte deti, tasmā tassa acirapakkantassa pīḷakā uṭṭhahiṃsu.
However, because such kamma, by the power of the Buddha, does not bear fruit in the Buddha’s presence, but bears fruit immediately after one has left his sight, boils erupted on him not long after he departed.
Tuy nhiên, vì nghiệp ác như vậy không thể cho quả ngay trước mặt chư Phật do uy lực của chư Phật, mà chỉ cho quả khi đã rời khỏi tầm nhìn của các Ngài, nên những mụn nhọt đã nổi lên trên người ông ta không lâu sau khi ông ta rời đi.
Kalāyamattiyoti caṇakamattiyo.
“The size of peas” means the size of chickpeas.
Kalāyamattiyo có nghĩa là to bằng hạt đậu.
Beluvasalāṭukamattiyoti taruṇabeluvamattiyo.( Billamattiyoti mahābeluvamattiyo.) Pabhijjiṃsūti bhijjiṃsu.
“The size of young bael fruit” means the size of young bael fruit. ( “The size of bael fruit” means the size of large bael fruit.) “They burst open” means they broke open.
Beluvasalāṭukamattiyo có nghĩa là to bằng quả mộc qua non. (Billamattiyo có nghĩa là to bằng quả mộc qua lớn.) Pabhijjiṃsū có nghĩa là vỡ ra.
Tāsu bhinnāsu sakalasarīraṃ panasapakkaṃ viya ahosi.
When they burst open, his whole body became like a ripe jackfruit.
Khi chúng vỡ ra, toàn thân ông ta trông như một quả mít chín.
So pakkena gattena jetavanadvārakoṭṭhake visagilito maccho viya kadalipattesu sayi.
With his body thus ripened, he lay on banana leaves in the Jetavana gatehouse, like a fish that had swallowed poison.
Với thân thể chín rữa đó, ông ta nằm trên lá chuối ở cổng Jetavana, như một con cá nuốt phải thuốc độc.
Atha dhammasavanatthaṃ āgatāgatā manussā – ‘‘dhi kokālika, dhi kokālika, ayuttamakāsi, attanoyeva mukhaṃ nissāya anayabyasanaṃ patto’’ti āhaṃsu.
Then, the people who came to listen to the Dhamma said, “Fie on Kokālika, fie on Kokālika! You did what was improper; relying on your own mouth, you have fallen into ruin and misfortune!”
Sau đó, những người đến nghe Pháp đều nói: “Than ôi Kokālika! Than ôi Kokālika! Ngươi đã làm điều không đúng, tự mình đã rơi vào cảnh tai họa và khổ sở vì cái miệng của mình.”
Tesaṃ sutvā ārakkhadevatā dhi-kāraṃ akaṃsu.
Hearing them, the guardian deities also cried, “Fie!”
Nghe vậy, các vị thiên thần hộ mệnh cũng than ôi.
Ārakkhakadevatānaṃ ākāsadevatāti iminā upāyena yāva akaniṭṭhabhavanā ekadhikāro udapādi.
Through this means, from the guardian deities up to the Akanittha realm, a single cry of “Fie!” arose.
Từ các vị thiên thần hộ mệnh cho đến các vị thiên thần trên không, theo cách này, một tiếng than vang lên đến tận cõi Akanittha.
Athassa upajjhāyo āgantvā ovādaṃ agaṇhantaṃ ñatvā garahitvā pakkāmi.
Then his preceptor came, and knowing that he would not accept advice, reproached him and departed.
Sau đó, vị Upajjhāya của ông ta đến, nhận thấy ông ta không chịu nghe lời khuyên, đã quở trách rồi bỏ đi.
Vīsatikhārikoti māgadhakena patthena cattāro patthā kosalaraṭṭhe ekapattho hoti, tena patthena cattāro patthā āḷhakaṃ, cattāri āḷhakāni doṇaṃ, catudoṇā mānikā, catumānikā khārī, tāya khāriyā vīsatikhāriko.
Twenty khārī means that four patthas of the Magadhan measure is one pattha in the Kosala country. By that pattha, four patthas make an āḷhaka, four āḷhakas make a doṇa, four doṇas make a mānikā, and four mānikās make a khārī. Twenty khārī is by that khārī.
Vīsatikhāriko có nghĩa là: Bốn bát (pattha) theo đơn vị đo lường của Magadha là một bát (pattha) ở xứ Kosala. Bốn bát (pattha) theo đơn vị đo lường đó là một āḷhaka. Bốn āḷhaka là một doṇa. Bốn doṇa là một mānikā. Bốn mānikā là một khārī. Theo đơn vị khārī đó, "vīsatikhāriko" là hai mươi khārī.
Tilavāhoti māgadhakānaṃ sukhumatilānaṃ tilasakaṭaṃ.
A cartload of sesame means a cartload of fine Magadhan sesame.
Tilavāho có nghĩa là: Một xe mè (tilasakaṭa) của loại mè hạt nhỏ ở Magadha.
Abbudo nirayoti abbudo nāma pāṭiyekko nirayo natthi.
Abbuda hell: There is no separate hell named Abbuda.
Abbudo nirayo có nghĩa là: Không có một địa ngục riêng biệt nào tên là Abbuda.
Avīcimhiyeva pana abbudagaṇanāya paccitabbaṭṭhānassetaṃ nāmaṃ.
Rather, it is the name of a place in Avīci itself where one must ripen for a number of abbudas.
Mà đây là tên của một nơi phải chịu quả báo trong địa ngục Avīci theo cách tính Abbuda.
Nirabbudādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Nirabbuda and others.
Tương tự như vậy đối với Nirabbudā và các loại khác.
Vassagaṇanāpi panettha evaṃ veditabbā – yatheva hi sataṃ satasahassāni koṭi hoti, evaṃ sataṃ satasahassakoṭiyo pakoṭi nāma hoti, sataṃ satasahassapakoṭiyo koṭipakoṭi nāma, sataṃ satasahassakoṭipakoṭiyo nahutaṃ, sataṃ satasahassanahutāni ninnahutaṃ, sataṃ satasahassaninnahutāni ekaṃ abbudaṃ, tato vīsatiguṇaṃ nirabbudaṃ.
Here, the counting of years should be understood as follows: just as a hundred times a hundred thousand is a koṭi, so too a hundred times a hundred thousand koṭis is called a pakoṭi, a hundred times a hundred thousand pakoṭis is called a koṭipakoṭi, a hundred times a hundred thousand koṭipakoṭis is a nahuta, a hundred times a hundred thousand nahutas is a ninnahuta, a hundred times a hundred thousand ninnahutas is one abbuda, and twenty times that is a nirabbuda.
Cách tính năm ở đây cũng nên được hiểu như sau: Cũng như một trăm lần một trăm ngàn là một koṭi, tương tự, một trăm lần một trăm ngàn koṭi được gọi là pakoṭi, một trăm lần một trăm ngàn pakoṭi được gọi là koṭipakoṭi, một trăm lần một trăm ngàn koṭipakoṭi là một nahuta, một trăm lần một trăm ngàn nahuta là một ninnahuta, một trăm lần một trăm ngàn ninnahuta là một abbuda, hai mươi lần số đó là nirabbuda.
Eseva nayo sabbatthāti.
This is the method everywhere.
Tương tự như vậy ở tất cả mọi nơi.
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ Mười.
182. Dutiyavaggassa paṭhame sappinītīreti sappinīnāmikāya nadiyā tīre.
182. In the first (sutta) of the second chapter, on the bank of the Sappinī means on the bank of the river named Sappinī.
182. Trong kinh thứ nhất của phẩm thứ hai, sappinītīre có nghĩa là trên bờ sông tên là Sappinī.
Sanaṅkumāroti so kira pañcasikhakumārakakāle jhānaṃ bhāvetvā brahmaloke nibbatto kumārakavaṇṇeneva vicarati.
Sanaṅkumāra: It is said that in his youth, when he was Pañcasikha Kumāra, he developed jhāna and was reborn in the Brahma world, where he appeared in the form of a young boy.
Sanaṅkumāro có nghĩa là: Vị ấy, trong thời còn là tiểu đồng Pañcasikha, đã tu tập thiền định và tái sinh vào cõi Phạm thiên, sống với hình dáng của một tiểu đồng.
Tena naṃ ‘‘kumāro’’ti sañjānanti, porāṇakattā pana ‘‘sanaṅkumāro’’ti vuccati.
Therefore, people recognize him as "Kumāra," but because of his ancientness, he is called "Sanaṅkumāra."
Vì vậy, người ta nhận ra ngài là "kumāra" (tiểu đồng), nhưng vì ngài là một vị cổ xưa, nên được gọi là "Sanaṅkumāra".
Janetasminti janitasmiṃ, pajāyāti attho.
Among beings means among those born, among creatures.
Janetasmiṃ có nghĩa là trong chúng sinh, tức là trong loài người.
Ye gottapaṭisārinoti ye janetasmiṃ gottaṃ paṭisaranti tesu loke gottapaṭisārīsu khattiyo seṭṭho.
Those who recall their lineage refers to those who recall their lineage among beings. Among such people in the world who recall their lineage, the Khattiya is the best.
Ye gottapaṭisārino có nghĩa là trong số những người trong thế gian này mà truy nguyên dòng dõi, thì người Sát-đế-lợi là cao quý nhất.
Vijjācaraṇasampannoti bhayabheravasuttapariyāyena (ma. ni. 1.34 ādayo) pubbenivāsādīhi vā tīhi, ambaṭṭhasuttapariyāyena (dī. ni. 1.278 ādayo) vipassanāñāṇaṃ manomayiddhi cha abhiññāyoti imāhi vā aṭṭhahi vijjāhi, sīlesu paripūrakāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satta saddhammā cattāri rūpāvacarajjhānānīti evaṃ pannarasadhammabhedena caraṇena ca samannāgato.
Endowed with knowledge and conduct (vijjācaraṇasampanno) means endowed with the three knowledges, such as recollection of past lives, as described in the Bhayabherava Sutta, or with the eight knowledges (vijjā) mentioned in the Ambaṭṭha Sutta, namely insight-knowledge, mind-made body, and the six higher knowledges (abhiññā). He is also endowed with conduct (caraṇa) comprising fifteen qualities: perfecting the precepts (sīla), guarding the sense-doors, moderation in eating, devotion to wakefulness, the seven good qualities (saddhammā), and the four rūpāvacara jhānas.
Vijjācaraṇasampanno có nghĩa là vị ấy đầy đủ cả ba minh (vijjā) như tiền kiếp minh (pubbenivāsañāṇa) v.v. theo cách trình bày trong kinh Bhayabherava (Ma. Ni. 1.34 v.v.), hoặc tám minh như tuệ quán (vipassanāñāṇa), thần thông do ý tạo (manomayiddhi), sáu thắng trí (cha abhiññā) theo cách trình bày trong kinh Ambaṭṭha (Dī. Ni. 1.278 v.v.), và cũng đầy đủ mười lăm pháp hạnh (caraṇa) bao gồm sự hoàn thiện giới (sīlesu paripūrakāritā), sự phòng hộ các căn (indriyesu guttadvāratā), sự tiết độ trong ăn uống (bhojane mattaññutā), sự tinh tấn tỉnh thức (jāgariyānuyogo), bảy thiện pháp (satta saddhammā), và bốn thiền sắc giới (cattāri rūpāvacarajjhānāni).
So seṭṭho devamānuseti so khīṇāsavabrāhmaṇo devesu ca manussesu ca seṭṭho uttamoti.
He is the best among gods and humans: That Arahant brahmin is the best, the supreme, among gods and humans.
So seṭṭho devamānuse có nghĩa là vị Bà-la-môn đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava) ấy là bậc cao quý nhất trong chư thiên và loài người.
Paṭhamaṃ.
The First.
Thứ nhất.