187. Brāhmaṇasaṃyuttassa paṭhame dhanañjānīti dhanañjānigottā.
187. In the first (sutta) of the Brāhmaṇa Saṃyutta, Dhanañjānī means of the Dhanañjānī clan.
187. Trong phẩm Bà La Môn, kinh đầu tiên, Dhanañjānī là người thuộc dòng dõi Dhanañjānī.
Ukkaṭṭhagottā kiresā.
It is said that this was a supreme clan.
Nghe nói, cô ấy thuộc dòng dõi cao quý.
Sesabrāhmaṇā kira brahmuno mukhato jātā, dhanañjānigottā matthakaṃ bhinditvā nikkhantāti tesaṃ laddhi.
It is their doctrine that other brahmins were born from Brahmā’s mouth, but those of the Dhanañjānī clan emerged by splitting his head.
Nghe nói, các Bà La Môn khác được sinh ra từ miệng của Phạm Thiên, còn những người thuộc dòng dõi Dhanañjānī thì chui ra bằng cách phá vỡ đỉnh đầu; đó là tín ngưỡng của họ.
Udānaṃ udānesīti kasmā udānesi?
Udānaṃ udānesi (he uttered a solemn utterance): Why did he utter a solemn utterance?
Udānaṃ udānesī (đã thốt lời cảm hứng) — tại sao lại thốt lời cảm hứng?
So kira brāhmaṇo micchādiṭṭhiko ‘‘buddho dhammo saṅgho’’ti vutte kaṇṇe pidahati, thaddho khadirakhāṇusadiso.
It is said that this brahmin held wrong views; when "Buddha, Dhamma, Saṅgha" was mentioned, he would cover his ears, being as stiff as a acacia stump.
Nghe nói, Bà La Môn ấy là người tà kiến, khi nghe nói về “Phật, Pháp, Tăng” thì bịt tai lại, cứng nhắc như một gốc cây keo.
Brāhmaṇī pana sotāpannā ariyasāvikā.
His brahmin wife, however, was a stream-enterer, a noble disciple.
Nhưng Bà La Môn ni là một Thánh đệ tử đã chứng Sơ quả.
Brāhmaṇo dānaṃ dento pañcasatānaṃ brāhmaṇānaṃ appodakaṃ pāyāsaṃ deti, brāhmaṇī buddhappamukhassa saṅghassa nānārasabhojanaṃ.
When the brahmin gave alms, he gave watery rice porridge to five hundred brahmins; the brahmin wife gave food of various excellent flavors to the Saṅgha, led by the Buddha.
Khi Bà La Môn bố thí, ông ta cho năm trăm Bà La Môn ăn cháo sữa đặc ít nước; còn Bà La Môn ni thì cúng dường Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu các loại thực phẩm với nhiều hương vị.
Brāhmaṇassa dānadivase brāhmaṇī tassa vasavattitāya pahīnamaccheratāya ca sahatthā parivisati.
On the day of the brahmin’s alms-giving, his wife, being subservient to him and having abandoned stinginess, served with her own hands.
Vào ngày Bà La Môn bố thí, Bà La Môn ni, do vâng lời ông và đã loại bỏ sự keo kiệt, tự tay phục vụ.
Brāhmaṇiyā pana dānadivase brāhmaṇo pātova gharā nikkhamitvā palāyati.
But on the day of the brahmin wife’s alms-giving, the brahmin would leave the house early in the morning and flee.
Còn vào ngày Bà La Môn ni bố thí, Bà La Môn dậy sớm rời nhà và bỏ trốn.
Athekadivasaṃ brāhmaṇo brāhmaṇiyā saddhiṃ asammantetvā pañcasate brāhmaṇe nimantetvā brāhmaṇiṃ āha – ‘‘sve bhoti amhākaṃ ghare pañcasatā brāhmaṇā bhuñjissantī’’ti.
Then one day, the brahmin, without consulting his wife, invited five hundred brahmins and said to his wife, "Tomorrow, good lady, five hundred brahmins will eat at our house."
Thế rồi, một ngày nọ, Bà La Môn không bàn bạc với Bà La Môn ni mà mời năm trăm Bà La Môn, rồi nói với Bà La Môn ni: “Này cô, ngày mai năm trăm Bà La Môn sẽ dùng bữa ở nhà chúng ta.”
Mayā kiṃ kātabbaṃ brāhmaṇāti?
"What am I to do, brahmin?"
“Thưa Bà La Môn, con phải làm gì?”
Tayā aññaṃ kiñci kātabbaṃ natthi, sabbaṃ pacanaparivesanaṃ aññe karissanti.
"You have nothing else to do; others will do all the cooking and serving.
“Cô không cần làm gì khác, tất cả việc nấu nướng và phục vụ sẽ do người khác làm.
Yaṃ pana tvaṃ ṭhitāpi nisinnāpi khipitvāpi ukkāsitvāpi ‘‘namo buddhassā’’ti tassa muṇḍakassa samaṇakassa namakkāraṃ karosi, taṃ sve ekadivasamattaṃ mā akāsi.
But what you do, whether standing, sitting, spitting, or clearing your throat—that homage to that bald ascetic, saying 'Homage to the Buddha'—do not do that tomorrow, just for one day.
Nhưng điều mà cô, dù đứng, dù ngồi, dù hắt hơi, dù ho, đều làm lễ ‘Kính lễ Đức Phật’ đối với vị Sa Môn đầu trọc đó, thì ngày mai chỉ một ngày thôi, đừng làm điều đó.
Taṃ hi sutvā brāhmaṇā anattamanā honti, mā maṃ brāhmaṇehi bhindasīti.
For the brahmins, hearing that, become displeased. Do not make me fall out with the brahmins."
Vì nếu nghe thấy điều đó, các Bà La Môn sẽ không hài lòng, đừng để tôi bị chia rẽ với các Bà La Môn.”
Tvaṃ brāhmaṇehi vā bhijja devehi vā, ahaṃ pana satthāraṃ anussaritvā na sakkomi anamassamānā saṇṭhātunti.
"Whether you fall out with brahmins or with devas, as for me, remembering the Master, I cannot remain without paying homage."
“Thưa Bà La Môn, dù ông có chia rẽ với các Bà La Môn hay với các vị trời, con cũng không thể không tôn kính Đức Đạo Sư mà đứng yên được.”
Bhoti kulasatike gāme gāmadvārampi tāva pidahituṃ vāyamanti, tvaṃ dvīhaṅgulehi pidahitabbaṃ mukhaṃ brāhmaṇānaṃ bhojanakālamattaṃ pidahituṃ na sakkosīti.
"Good lady, in a village that guards its family honor, they even try to close the village gate. You cannot even close your mouth, which can be covered with two fingers, just for the duration of the brahmins' meal?"
“Này cô gái thuộc dòng dõi cao quý, người ta còn cố gắng đóng cổng làng, vậy mà cô không thể đóng cái miệng cần được đóng bằng hai ngón tay chỉ trong thời gian các Bà La Môn dùng bữa sao?”
Evaṃ punappunaṃ kathetvāpi so nivāretuṃ asakkonto ussīsake ṭhapitaṃ maṇḍalaggakhaggaṃ gahetvā – ‘‘bhoti sace sve brāhmaṇesu nisinnesu taṃ muṇḍasamaṇakaṃ namassasi, iminā taṃ khaggena pādatalato paṭṭhāya yāva kesamatthakā kaḷīraṃ viya koṭṭetvā rāsiṃ karissāmī’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi –
Having spoken repeatedly in this way, being unable to restrain her, he took the sharp, circular sword placed at the head of the bed and said, "Good lady, if tomorrow, while the brahmins are seated, you pay homage to that bald ascetic, I will, with this sword, chop you from the soles of your feet up to the crown of your head, like a tender sprout, and make a pile." He then spoke this verse:
Dù nói đi nói lại như vậy mà không thể ngăn cản được, ông ta liền cầm thanh gươm lưỡi tròn đặt ở đầu giường và nói: “Này cô, nếu ngày mai khi các Bà La Môn đang ngồi mà cô lại kính lễ vị Sa Môn đầu trọc đó, thì tôi sẽ dùng thanh gươm này chặt cô từ bàn chân lên đến đỉnh đầu như chặt một cây tre non thành đống.” Ông ta đã nói bài kệ này:
Evaṃ dhanañjānigajjitaṃ nāma gajjantī pañca gāthāsatāni abhāsi.
Thus, roaring what is called the Dhanañjānī's roar, she uttered five hundred verses.
Như vậy, cô ấy đã nói năm trăm bài kệ, giống như tiếng gầm của Dhanañjānī.
Brāhmaṇo brāhmaṇiṃ parāmasituṃ vā paharituṃ vā asakkonto ‘‘bhoti yaṃ te ruccati, taṃ karohī’’ti vatvā khaggaṃ sayane khipi.
The brahmin, being unable to touch or strike his wife, said, "Good lady, do as you please," and threw the sword onto the bed.
Bà La Môn không thể chạm vào hay đánh Bà La Môn ni, liền nói: “Này cô, cô muốn làm gì thì làm,” rồi ném thanh gươm lên giường.
Punadivase gehaṃ haritupalittaṃ kārāpetvā lājāpuṇṇaghaṭamālāgandhādīhi tattha tattha alaṅkārāpetvā pañcannaṃ brāhmaṇasatānaṃ navasappisakkharamadhuyuttaṃ appodakapāyāsaṃ paṭiyādāpetvā kālaṃ ārocāpesi.
The next day, he had the house swept and plastered, adorned with garlands of parched rice, full water pots, perfumes, and other decorations here and there, had watery rice porridge with fresh ghee, sugar, and honey prepared for five hundred brahmins, and sent word that it was time.
Ngày hôm sau, ông ta cho quét dọn và trát vữa nhà, trang trí khắp nơi bằng các vòng hoa, bình đầy cốm rang, hương thơm, v.v., rồi cho chuẩn bị cháo sữa đặc ít nước có trộn bơ lỏng mới, đường và mật ong cho năm trăm Bà La Môn, và báo giờ dùng bữa.
Brāhmaṇīpi pātova gandhodakena sayaṃ nhāyitvā sahassagghanakaṃ ahatavatthaṃ nivāsetvā pañcasatagghanakaṃ ekaṃsaṃ katvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā bhattagge brāhmaṇe parivisamānā tehi saddhiṃ ekapantiyaṃ nisinnassa tassa brāhmaṇassa bhattaṃ upasaṃharantī dunnikkhitte dārubhaṇḍe pakkhali.
Early that morning, the brahmin wife herself bathed with perfumed water, put on a new cloth worth a thousand (coins), draped another worth five hundred over one shoulder, adorned with all ornaments, took a golden spoon, and while serving the brahmins in the dining hall, she stumbled over a poorly placed wooden implement as she brought food to her husband, who was seated in the same row as the brahmins.
Bà La Môn ni cũng dậy sớm, tự mình tắm gội bằng nước thơm, mặc bộ y phục mới trị giá một ngàn đồng, khoác một vai bộ y phục trị giá năm trăm đồng, trang điểm đầy đủ, cầm muỗng vàng, khi đang phục vụ các Bà La Môn trong phòng ăn, cô ấy trượt chân vào một vật bằng gỗ bị đặt sai chỗ khi đang mang thức ăn đến cho Bà La Môn chồng đang ngồi cùng hàng với họ.
Pakkhalanaghaṭṭanāya dukkhā vedanā uppajji.
Due to the stumble and bump, a painful feeling arose.
Do va chạm khi trượt chân, một cảm thọ đau đớn đã phát sinh.
Tasmiṃ samaye dasabalaṃ sari.
At that moment, she remembered the Ten-Powered One (Buddha).
Vào lúc đó, cô ấy nhớ đến Đức Thập Lực.
Satisampannatāya pana pāyāsapātiṃ achaḍḍetvā saṇikaṃ otāretvā bhūmiyaṃ saṇṭhapetvā pañcannaṃ brāhmaṇasatānaṃ majjhe sirasi añjaliṃ ṭhapetvā yena veḷuvanaṃ, tenañjaliṃ paṇāmetvā imaṃ udānaṃ udānesi.
Being endowed with mindfulness, she did not drop the bowl of rice porridge but gently lowered it, placed it on the ground, and in the midst of the five hundred brahmins, put her hands together in salutation on her head, saluted towards Veḷuvana, and uttered this solemn utterance.
Nhưng do có chánh niệm, cô ấy không làm đổ bát cháo sữa đặc mà nhẹ nhàng đặt xuống đất, rồi giữa năm trăm Bà La Môn, cô ấy chắp tay lên đầu, hướng về Veḷuvana (Trúc Lâm) mà chắp tay, và thốt lên lời cảm hứng này.
Tasmiñca samaye tesu brāhmaṇesu keci bhuttā honti, keci bhuñjamānā, keci hatthe otāritamattā, kesañci bhojanaṃ purato ṭhapitamattaṃ hoti.
At that time, among those brahmins, some had eaten, some were eating, some had just lowered their hands (to eat), and for some, the food had just been placed before them.
Vào lúc đó, trong số các Bà La Môn, có người đã dùng bữa xong, có người đang dùng bữa, có người mới đặt tay xuống, và có người mới đặt thức ăn trước mặt.
Te taṃ saddaṃ sutvāva sinerumattena muggarena sīse pahaṭā viya kaṇṇesu sūlena viddhā viya dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvediyamānā ‘‘iminā aññaladdhikena mayaṃ gharaṃ pavesitā’’ti kujjhitvā hatthe piṇḍaṃ chaḍḍetvā mukhena gahitaṃ niṭṭhubhitvā dhanuṃ disvā kākā viya brāhmaṇaṃ akkosamānā disāvidisā pakkamiṃsu.
As soon as they heard that sound, as if struck on the head by a pestle the size of Mount Sineru, as if pierced in the ears by a spike, experiencing sorrow and distress, they angrily cried, "We have been brought into this house by one of different beliefs!" They threw away the food in their hands, spat out what was in their mouths, and like crows seeing a bow, they abused the brahmin and dispersed in all directions.
Vừa nghe thấy tiếng đó, họ như bị đánh vào đầu bằng một cái chày lớn như núi Tu Di, như bị đâm bằng giáo vào tai, cảm thấy đau khổ và ưu phiền, họ tức giận nói: “Chúng ta đã bị kẻ dị giáo này đưa vào nhà!” rồi ném nắm cơm trong tay, nhổ thức ăn trong miệng, và bỏ đi tứ tán như quạ thấy cung tên, mắng chửi Bà La Môn.
Brāhmaṇo evaṃ bhijjitvā gacchante brāhmaṇe disvā brāhmaṇiṃ sīsato paṭṭhāya oloketvā, ‘‘idameva bhayaṃ sampassamānā mayaṃ hiyyo paṭṭhāya bhotiṃ yācantā na labhimhā’’ti nānappakārehi brāhmaṇiṃ akkositvā, etaṃ ‘‘evamevaṃ panā’’tiādivacanaṃ avoca.
The brahmin, seeing the brahmins thus breaking away and departing, looked at his wife from head to foot, saying, "Seeing this very danger, we begged you yesterday, but we did not succeed!" He abused his wife in various ways and uttered the words, "It is indeed so!"
Bà La Môn thấy các Bà La Môn bỏ đi như vậy, liền nhìn Bà La Môn ni từ đầu đến chân, nói: “Chính vì sợ hãi điều này mà chúng ta đã van xin cô từ hôm qua nhưng không được,” rồi mắng chửi Bà La Môn ni bằng nhiều cách, và nói câu: “Chính là như vậy,” v.v.
Upasaṅkamīti ‘‘samaṇo gotamo gāmanigamaraṭṭhapūjito, na sakkā gantvā yaṃ vā taṃ vā vatvā santajjetuṃ, ekameva naṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti gacchantova ‘‘kiṃsu chetvā’’ti gāthaṃ abhisaṅkharitvā – ‘‘sace ‘asukassa nāma vadhaṃ rocemī’ti vakkhati, atha naṃ ‘ye tuyhaṃ na ruccanti, te māretukāmosi, lokavadhāya uppanno, kiṃ tuyhaṃ samaṇabhāvenā’ti?
Upasaṅkamī (approached): Thinking, "The ascetic Gotama is honored by villages, towns, and countries; it is not possible to go and threaten him with just anything. I will ask him just one question." As he went, he composed the verse "Kiṃsu chetvā" (what, having cut off...) and thought, "If he says, 'I approve of the killing of such and such,' then I will refute him, saying, 'You want to kill those you dislike; you have arisen for the destruction of the world. What is your ascetic state?'
Upasaṅkamī (đã đến gần) nghĩa là: “Sa Môn Gotama được dân làng, thị trấn, và quốc gia tôn kính, không thể đến mà nói bất cứ điều gì để hăm dọa được, ta sẽ chỉ hỏi ngài một câu hỏi,” vừa đi vừa soạn bài kệ “Kiṃsu chetvā” (Chặt bỏ cái gì?), rồi nghĩ: “Nếu ngài nói ‘Tôi tán thành việc giết một người nào đó’, thì ta sẽ quở trách ngài: ‘Ngài muốn giết những người mà ngài không thích, ngài sinh ra để làm hại thế gian, Sa Môn tính của ngài là gì?’
Niggahessāmi.
I will refute him.
Ta sẽ quở trách ngài.
Sace ‘na kassaci vadhaṃ rocemī’ti vakkhati, atha naṃ ‘tvaṃ rāgādīnampi vadhaṃ na icchasi.
If he says, 'I do not approve of the killing of anyone,' then I will refute him, saying, 'You do not even desire the killing of defilements like lust.
Nếu ngài nói ‘Tôi không tán thành việc giết bất cứ ai’, thì ta sẽ quở trách ngài: ‘Ngài không muốn giết ngay cả tham ái, v.v.
Kasmā samaṇo hutvā āhiṇḍasī’ti?
Why then do you wander about as an ascetic?'
Tại sao ngài lại trở thành Sa Môn và đi lang thang?’”
Niggahessāmī.
I will refute him.
Ta sẽ quở trách ngài.
Iti imaṃ ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ samaṇo gotamo neva gilituṃ na uggilituṃ sakkhissatī’’ti cintetvā upasaṅkami.
Thus, the ascetic Gotama will be unable to either swallow or spit out this two-horned question." Having thought this, he approached.
“Như vậy, Sa Môn Gotama sẽ không thể nuốt hay nhổ câu hỏi lưỡng nan này được,” nghĩ vậy, ông ta đã đến gần.
Sammodīti attano paṇḍitatāya kuddhabhāvaṃ adassetvā madhurakathaṃ kathento sammodi.
The term Sammodī means that, due to his wisdom, without showing his anger, speaking sweet words, he exchanged greetings pleasantly.
Sammodī (hoan hỷ) nghĩa là, không thể hiện sự tức giận do sự thông thái của mình, mà nói lời ngọt ngào, hoan hỷ.
Pañho devatāsaṃyutte kathito.
The question has been explained in the Devatāsaṃyutta.
Vấn đề này đã được nói đến trong Devatāsaṃyutta.
Sesampi heṭṭhā vitthāritamevāti.
The rest, starting with "Excellent, good Gotama," has already been elaborated below. This is to be understood.
Phần còn lại cũng đã được giải thích chi tiết ở dưới.
Paṭhamaṃ.
The First (Sutta).
Thứ nhất.
188. Dutiye akkosakabhāradvājoti bhāradvājova so, pañcamattehi pana gāthā satehi tathāgataṃ akkosanto āgatoti.
In the second (sutta), the name 188. Akkosakabhāradvāja (the reviling Bhāradvāja) is given because that Brahmin was indeed Bhāradvāja by his original name, but he came reviling the Tathāgata with about five hundred verses.
188. Trong kinh thứ hai, Akkosakabhāradvāja (Bhāradvāja mắng chửi) là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đến mắng chửi Đức Như Lai bằng khoảng năm trăm bài kệ, nên
‘‘Akkosakabhāradvājo’’ti tassa saṅgītikārehi nāmaṃ gahitaṃ.
Thus, the reciters of the Saṅgīti gave him the name "Akkosakabhāradvāja."
các vị kết tập kinh điển đã đặt tên cho ông là “Akkosakabhāradvāja”.
Kupito anattamanoti ‘‘samaṇena gotamena mayhaṃ jeṭṭhakabhātaraṃ pabbājentena jāni katā, pakkho bhinno’’ti kodhena kupito domanassena ca anattamano hutvāti attho.
The term Kupito anattamano means that, thinking "The recluse Gotama has caused harm by ordaining my elder brother, our faction is broken," he was angry with wrath and displeased in mind.
Kupito anattamano (tức giận, bất mãn) nghĩa là, với sự tức giận vì “Sa-môn Gotama đã gây hại cho ta khi khiến anh trai trưởng của ta xuất gia, phe cánh của ta đã bị chia rẽ”, và với sự bất mãn do buồn rầu.
Akkosatīti ‘‘corosi, bālosi, mūḷhosi, thenosi, oṭṭhosi, meṇḍosi, goṇosi, gadrabhosi, tiracchānagatosi, nerayikosī’’ti dasahi akkosavatthūhi akkosati.
Akkosatīti (reviles) means he reviles with ten grounds of reviling: "You are a thief, you are a fool, you are deluded, you are a rogue, you are a camel, you are a goat, you are an ox, you are a donkey, you are an animal, you are a denizen of hell."
Akkosati (mắng chửi) nghĩa là, mắng chửi bằng mười lời mắng chửi: “Ngươi là kẻ trộm, ngươi là kẻ ngu, ngươi là kẻ si mê, ngươi là kẻ cướp, ngươi là lạc đà, ngươi là cừu, ngươi là bò, ngươi là lừa, ngươi là súc sinh, ngươi là kẻ địa ngục”.
Paribhāsatīti ‘‘hotu muṇḍakasamaṇaka, ‘adaṇḍo aha’nti karosi, idāni te rājakulaṃ gantvā daṇḍaṃ āropessāmī’’tiādīni vadanto paribhāsati nāma.
Paribhāsatīti (insults) means he insults by saying, "Let it be, you bald-headed ascetic, you act as if you are without punishment, now I will go to the royal court and have you punished," and so on.
Paribhāsati (phỉ báng) nghĩa là, phỉ báng khi nói những lời như: “Được thôi, hỡi Sa-môn đầu trọc, ngươi nghĩ rằng ‘ta không bị hình phạt’ ư? Bây giờ ta sẽ đến cung vua và buộc tội ngươi”.
Sambhuñjatīti ekato bhuñjati.
Sambhuñjatīti means he partakes (of food) together.
Sambhuñjati (cùng ăn) nghĩa là, ăn chung.
Vītiharatīti katassa paṭikāraṃ karoti.
Vītiharatīti means he retaliates for what has been done.
Vītiharati (đáp trả) nghĩa là, đáp trả lại điều đã làm.
Bhagavantaṃ kho, gotamanti kasmā evamāha?
Bhagavantaṃ kho, Gotama (Indeed, good Gotama, the Blessed One)—why does he say this?
Bhagavantaṃ kho, Gotama (Bạch Thế Tôn Gotama) – Tại sao ông ta lại nói như vậy?
‘‘Tavevetaṃ, brāhmaṇa, tavevetaṃ, brāhmaṇā’’ti kirassa sutvā.
Because he heard, "This is yours, brahmin, this is yours, brahmin."
Vì ông ta đã nghe lời nói: “Này Bà-la-môn, điều này thuộc về ngươi, này Bà-la-môn, điều này thuộc về ngươi”.
‘‘Isayo nāma kupitā sapanaṃ denti kisavacchādayo viyā’’ti anussavavasena ‘‘sapati maṃ maññe samaṇo gotamo’’ti bhayaṃ uppajji.
Hearing this through tradition, as "sages, when angry, curse, like Kisavaccha and others," he thought, "The recluse Gotama is probably cursing me," and fear arose in him.
Ông ta sợ hãi, nghĩ rằng “có lẽ Sa-môn Gotama đang nguyền rủa ta”, theo truyền thống rằng “các vị đạo sĩ khi tức giận thì nguyền rủa, giống như Kisavaccha và những người khác”.
Tasmā evamāha.
Therefore, he spoke thus.
Vì vậy, ông ta nói như vậy.
Dantassāti nibbisevanassa.
Dantassa means for one who is free from agitation (due to defilements).
Dantassa (của người đã được chế ngự) nghĩa là, của người đã từ bỏ mọi sự đeo bám.
Tādinoti tādilakkhaṇaṃ pattassa.
Tādino means for one who has attained the characteristic of a Tādin.
Tādino (của người kiên định) nghĩa là, của người đã đạt được đặc tính kiên định (tādin).
Tasseva tena pāpiyoti tasseva puggalassa tena kodhena pāpaṃ hoti.
Tasseva tena pāpiyo means that the evil deed occurs to that very person due to that anger.
Tasseva tena pāpiyo (chính người ấy trở nên xấu hơn vì điều đó) nghĩa là, chính người đó sẽ gặp điều bất thiện vì sự tức giận đó.
Sato upasammatīti satiyā samannāgato hutvā adhivāseti.
Sato upasammatīti means, being endowed with mindfulness, he endures.
Sato upasammatī (người có niệm thì lắng dịu) nghĩa là, người có chánh niệm thì nhẫn nại.
Ubhinnaṃ tikicchantānanti ubhinnaṃ tikicchantaṃ.
Ubhinnaṃ tikicchantānaṃ means one who cures the disease of defilements, called anger, that has arisen in both persons.
Ubhinnaṃ tikicchantānaṃ (của hai người đang chữa trị) nghĩa là, của hai người đang chữa trị.
Ayameva vā pāṭho.
Alternatively, this is the original reading: "Ubhinnaṃ tikicchantaṃ."
Hoặc đây là bản đọc đúng.
Yo puggalo sato upasammati, ubhinnamatthaṃ carati tikicchati sādheti, taṃ puggalaṃ janā bāloti maññanti.
That person who, being mindful, becomes calm, acts for the welfare of both, cures, and accomplishes it—people consider such a person a fool.
Người nào có niệm mà lắng dịu, người ấy hành động vì lợi ích của cả hai, chữa trị và làm cho thành tựu, người ấy bị người đời coi là ngu dốt.
Kīdisā janā?
What kind of people?
Loại người nào?
Ye dhammassa akovidā.
Ye dhammassa akovidā (Those who are unskilled in the Dhamma).
Ye dhammassa akovidā (những người không thông hiểu Pháp).
Dhammassāti pañcakkhandhadhammassa vā catusaccadhammassa vā.
Dhammassa means the Dhamma of the five aggregates or the Dhamma of the Four Noble Truths.
Dhammassa (của Pháp) nghĩa là, của Pháp ngũ uẩn hoặc của Pháp Tứ diệu đế.
Akovidāti tasmiṃ dhamme akusalā andhabālaputhujjanā.
Akovidā means unskilled in that Dhamma, blind, foolish ordinary people.
Akovidā (không thông hiểu) nghĩa là, những phàm phu ngu si, mù quáng, không khéo léo trong Pháp đó.
Dutiyaṃ.
The Second (Sutta).
Thứ hai.
189. Tatiye asurindakabhāradvājoti akkosakabhāradvājassa kaniṭṭho.
In the third (sutta), 189. Asurindakabhāradvāja was the younger brother of Akkosakabhāradvāja.
189. Trong kinh thứ ba, Asurindakabhāradvāja là em trai của Akkosakabhāradvāja.
Kupitoti teneva kāraṇena kuddho.
Kupito means angered for the same reason (as his brother).
Kupito (tức giận) nghĩa là, tức giận vì cùng một lý do đó.
Jayañcevassa taṃ hotīti asseva taṃ jayaṃ hoti, so jayo hotīti attho.
Jayañcevassa taṃ hotīti means that victory indeed belongs to him; that is his victory.
Jayañcevassa taṃ hotī (chính đó là sự chiến thắng của người ấy) nghĩa là, chính đó là chiến thắng của người ấy, đó là sự chiến thắng.
Katamassāti?
To whom?
Của ai?
Yā titikkhā vijānato adhivāsanāya guṇaṃ vijānantassa titikkhā adhivāsanā, ayaṃ tassa vijānatova jayo.
The patience, the endurance of one who understands (its virtue), that very patience is the victory of the one who understands.
Sự nhẫn nại, sự chịu đựng của người biết rõ phẩm chất của sự chịu đựng, đó là chiến thắng của chính người biết rõ đó.
Bālo pana pharusaṃ bhaṇanto ‘‘mayhaṃ jayo’’ti kevalaṃ jayaṃ maññati.
But a fool, speaking harsh words, merely thinks, "Victory is mine," while in fact, he is defeated by the defilements.
Nhưng kẻ ngu si, khi nói lời thô tục, chỉ nghĩ rằng “đó là chiến thắng của ta”.
Tatiyaṃ.
The Third (Sutta).
Thứ ba.
190. Catutthe bilaṅgikabhāradvājoti bhāradvājova so, nānappakāraṃ pana suddhañca sambhārayuttañca kañjikaṃ kāretvā vikkiṇāpento bahudhanaṃ saṅkharīti ‘‘bilaṅgikabhāradvājo’’ti tassa saṅgītikārehi nāmaṃ gahitaṃ.
In the fourth (sutta), 190. Bilaṅgikabhāradvāja was indeed Bhāradvāja, but because he accumulated much wealth by having various kinds of kanjika (rice gruel), both pure and mixed with ingredients, prepared and sold, the reciters of the Saṅgīti gave him the name "Bilaṅgikabhāradvāja."
190. Trong kinh thứ tư, Bilaṅgīkabhāradvāja (Bhāradvāja Bilaṅgīka) là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đã làm và bán các loại cháo (kañjika) tinh khiết và có nguyên liệu khác nhau, tích lũy được nhiều tài sản, nên các vị kết tập kinh điển đã đặt tên cho ông là “Bilaṅgīkabhāradvāja”.
Tuṇhībhūtoti ‘‘tayo me jeṭṭhakabhātaro iminā pabbājitā’’ti ativiya kuddho kiñci vattuṃ asakkonto tuṇhībhūto aṭṭhāsi.
Tuṇhībhūto (silent) means he stood silent, unable to speak anything, being extremely angry, thinking, "My three elder brothers have been ordained by this one."
Tuṇhībhūto (im lặng) nghĩa là, vì quá tức giận, nghĩ rằng “ba người anh trưởng của ta đã bị ông ta (Sa-môn Gotama) khiến xuất gia”, nên ông ta không thể nói được lời nào và đứng im lặng.
Gāthā pana devatāsaṃyutte kathitāva.
The verses, however, have already been explained in the Devatāsaṃyutta.
Bài kệ này đã được nói đến trong Devatāsaṃyutta.
Catutthaṃ.
The Fourth (Sutta).
Thứ tư.
191. Pañcame ahiṃsakabhāradvājoti bhāradvājovesa, ahiṃsakapañhaṃ pana pucchi, tenassetaṃ saṅgītikārehi nāmaṃ gahitaṃ.
In the fifth (sutta), 191. Ahiṃsakabhāradvāja was indeed Bhāradvāja, but because he asked the question about non-violence, the reciters of the Saṅgīti gave him that name.
191. Trong kinh thứ năm, Ahiṃsakabhāradvāja (Bhāradvāja Ahiṃsaka) là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đã hỏi câu hỏi về sự không làm hại (ahiṃsaka), nên các vị kết tập kinh điển đã đặt tên cho ông như vậy.
Nāmena vā esa ahiṃsako, gottena bhāradvājo.
Alternatively, his name was Ahiṃsaka, and his clan was Bhāradvāja.
Hoặc ông ta tên là Ahiṃsaka, thuộc dòng họ Bhāradvāja.
Ahiṃsakāhanti ahiṃsako ahaṃ, iti me bhavaṃ gotamo jānātūti āha.
Ahiṃsakāhaṃ means "I am Ahiṃsaka," thus he said, "May Venerable Gotama know me (as such)."
Ahiṃsakāhaṃ (tôi là Ahiṃsaka) nghĩa là, tôi là Ahiṃsaka, xin Tôn giả Gotama hãy biết điều đó.
Tathā cassāti tathā ce assa, bhaveyyāsīti attho.
Tathā cassāti means "If it were so for you, then it would be appropriate for that name," this is the meaning.
Tathā cassā (và cũng vậy) nghĩa là, nếu là như vậy, thì hãy trở thành như vậy.
Na hiṃsatīti na viheṭheti na dukkhāpeti.
Na hiṃsatīti (does not harm) means he does not afflict, he does not cause suffering.
Na hiṃsati (không làm hại) nghĩa là, không quấy nhiễu, không gây khổ đau.
Pañcamaṃ.
The Fifth (Sutta).
Thứ năm.
193. Sattame suddhikabhāradvājoti ayampi bhāradvājova, suddhikapañhassa pana pucchitattā saṅgītikārehi evaṃ vutto.
In the seventh (sutta), 193. Suddhika Bhāradvāja was also Bhāradvāja, but because he asked the question about purity (suddhika), he was called thus by the reciters of the Saṅgīti.
193. Trong kinh thứ bảy, Suddhikasutta (Bhāradvāja Suddhika) cũng là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đã hỏi câu hỏi về sự thanh tịnh (suddhika), nên các vị kết tập kinh điển đã gọi ông như vậy.
Sīlavāpi tapokaranti sīlasampannopi tapokammaṃ karonto.
Sīlavāpi tapokaraṃ (even one who is virtuous and practices asceticism) means even one who is endowed with virtue, practicing ascetic practices.
Sīlavāpi tapokaraṃ (người có giới hạnh và thực hành khổ hạnh) nghĩa là, người có giới hạnh và thực hành khổ hạnh.
Vijjācaraṇasampannoti ettha vijjāti tayo vedā.
Vijjācaraṇasampanno (endowed with knowledge and conduct): Here, Vijjā refers to the three Vedas.
Vijjācaraṇasampanno (người đầy đủ minh hạnh) – ở đây, vijjā (minh) là ba bộ Veda.
Caraṇanti gottacaraṇaṃ.
Caraṇa refers to clan conduct.
Caraṇa (hạnh) là hạnh của dòng họ.
So sujjhati na aññā itarā pajāti so tevijjo brāhmaṇo sujjhati, ayaṃ pana aññā nāmikā pajā na sujjhatīti vadati.
So sujjhati na aññā itarā pajā (He is purified, not other people) means he says that only that brahmin, expert in the three Vedas, is purified, but these other ordinary people are not purified.
So sujjhati na aññā itarā pajā (người ấy được thanh tịnh, không phải những chúng sinh khác) nghĩa là, vị Bà-la-môn tam minh đó được thanh tịnh, còn những chúng sinh khác thì không được thanh tịnh.
Bahumpi palapaṃ jappanti bahumpi palapaṃ jappanto, ‘‘brāhmaṇova sujjhatī’’ti evaṃ vacanasahassampi bhaṇantoti attho.
Bahumpi palapaṃ jappaṃ (muttering much nonsense) means speaking many thousands of words, such as "only brahmins are purified."
Bahumpi palapaṃ jappaṃ (dù lẩm bẩm nhiều lời vô ích) nghĩa là, dù lẩm bẩm nhiều lời vô ích, dù nói hàng ngàn lời như “chỉ có Bà-la-môn mới được thanh tịnh”.
Antokasambūti anto kilesapūtisabhāvena pūtiko.
Antokasambū (full of inner filth) means putrid within, due to the putrid nature of defilements.
Antokasambū (thối rữa bên trong) nghĩa là, thối rữa bên trong do bản chất ô nhiễm của phiền não.
Saṃkiliṭṭhoti kiliṭṭhehi kāyakammādīhi samannāgato.
Saṃkiliṭṭho (defiled) means endowed with defiled bodily actions and so on.
Saṃkiliṭṭho (bị ô nhiễm) nghĩa là, bị ô nhiễm bởi các hành động thân khẩu ý bất thiện.
Sattamaṃ.
The Seventh (Sutta).
Thứ bảy.
194. Aṭṭhame aggikabhāradvājoti ayampi bhāradvājova, aggi paricaraṇavasena panassa saṅgītikārehi etaṃ nāmaṃ gahitaṃ.
In the eighth (sutta), 194. Aggikabhāradvāja was also Bhāradvāja, but this name was given to him by the reciters of the Saṅgīti because he worshipped fire.
194. Trong kinh thứ tám, Aggikabhāradvāja (Bhāradvāja Aggika) cũng là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng các vị kết tập kinh điển đã đặt tên này cho ông vì ông ta thờ lửa.
Sannihito hotīti saṃyojito hoti.
Sannihito hotīti means he is prepared, ready.
Sannihito hotī (đã được sắp đặt) nghĩa là, đã được kết hợp.
Aṭṭhāsīti kasmā tattha aṭṭhāsi?
Aṭṭhāsīti (stood there)—why did he stand there?
Aṭṭhāsī (đã đứng) – Tại sao Ngài lại đứng ở đó?
Bhagavā kira paccūsasamaye lokaṃ olokento imaṃ brāhmaṇaṃ disvā cintesi – ‘‘ayaṃ brāhmaṇo evarūpaṃ aggapāyāsaṃ gahetvā ‘mahābrahmānaṃ bhojemī’ti aggimhi jhāpento aphalaṃ karoti apāyamaggaṃ okkamati, imaṃ laddhiṃ avissajjanto apāyapūrakova bhavissati, gacchāmissa dhammadesanāya, micchādiṭṭhiṃ bhinditvā pabbājetvā cattāro magge ceva cattāri ca phalāni demī’’ti, tasmā pubbaṇhasamaye rājagahaṃ pavisitvā tattha aṭṭhāsi.
It is said that the Blessed One, surveying the world in the early morning, saw this brahmin and thought, "This brahmin, taking such excellent milk-rice and burning it in the fire to offer to Mahābrahmā, makes it fruitless and proceeds on the path to the lower realms. If he does not abandon this view, he will only continue to fill the lower realms. I will go for his Dhamma teaching, shatter his wrong view, ordain him, and bestow upon him the four paths and the four fruits." Therefore, in the forenoon, having entered Rājagaha, he stood there.
Đức Thế Tôn, khi nhìn thế gian vào lúc rạng đông, thấy vị Bà-la-môn này và suy nghĩ: “Vị Bà-la-môn này, mang món pāyāsa thượng hạng như vậy, đốt trong lửa với ý nghĩ ‘ta sẽ cúng dường cho Đại Phạm Thiên’, điều đó trở nên vô ích và ông ta đang đi vào con đường ác đạo. Nếu không từ bỏ tà kiến này, ông ta sẽ chỉ làm đầy ác đạo. Ta sẽ đến thuyết Pháp cho ông ta, phá vỡ tà kiến, khiến ông ta xuất gia và ban cho ông ta bốn đạo và bốn quả”. Vì vậy, vào buổi sáng, Ngài đi vào Rājagaha và đứng ở đó.
Tīhi vijjāhīti tīhi vedehi.
Tīhi vijjāhi (with the three knowledges) means with the three Vedas.
Tīhi vijjāhī (với ba minh) nghĩa là, với ba bộ Veda.
Jātimāti yāva sattamā pitāmahayugā parisuddhāya jātiyā samannāgato.
Jātimā (well-born) means endowed with a pure birth up to the seventh generation of grandfathers.
Jātimā (người có dòng dõi) nghĩa là, người có dòng dõi thuần khiết cho đến bảy đời tổ phụ.
Sutavā bahūti bahu nānappakāre ganthe sutavā.
Sutavā bahū (learned much) means he had heard many various texts.
Sutavā bahū (người đã nghe nhiều) nghĩa là, người đã nghe nhiều kinh điển khác nhau.
Somaṃ bhuñjeyyāti so tevijjo brāhmaṇo imaṃ pāyāsaṃ bhuñjituṃ yutto, tumhākaṃ panesa pāyāso ayuttoti vadati.
Somaṃ bhuñjeyyāti (he should eat this) means that brahmin, expert in the three Vedas, is fit to eat this milk-rice, but this milk-rice is not suitable for you, he says.
Somaṃ bhuñjeyyā (người ấy nên ăn món này) nghĩa là, vị Bà-la-môn tam minh đó xứng đáng ăn món pāyāsa này, còn món pāyāsa này không phù hợp với các người.
Vedīti pubbenivāsañāṇena jāni paṭivijjhi.
Vedī (one who knows) means he knew and comprehended with the knowledge of past lives.
Vedī (người biết) nghĩa là, người đã biết và thấu triệt bằng túc mạng trí.
Saggāpāyanti dibbena cakkhunā saggampi apāyampi passati.
Saggāpāyaṃ (heaven and hell) means he sees both heaven and hell with the divine eye.
Saggāpāyaṃ (thiên giới và ác đạo) nghĩa là, nhìn thấy cả thiên giới và ác đạo bằng thiên nhãn.
Jātikkhayanti arahattaṃ.
Jātikkhayaṃ (the destruction of birth) means Arahantship.
Jātikkhayaṃ (sự chấm dứt sinh tử) nghĩa là, A-la-hán quả.
Abhiññāvositoti jānitvā vositavosāno.
Abhiññāvosito (one who has completed higher knowledge) means he has known and completed the culmination.
Abhiññāvosito (đã hoàn thành các thắng trí) nghĩa là, đã biết và hoàn thành các thắng trí.
Brāhmaṇo bhavanti avīcito yāva bhavaggā bhotā gotamena sadiso jātisampanno khīṇāsavabrāhmaṇo natthi, bhavaṃyeva brāhmaṇoti.
Brāhmaṇo bhavaṃ (Venerable is a brahmin) means there is no brahmin endowed with birth and free from defilements like Venerable Gotama, from Avīci up to the highest existence; Venerable Gotama alone is a brahmin.
Brāhmaṇo bhavaṃ (Tôn giả là Bà-la-môn) nghĩa là, không có vị Bà-la-môn nào có dòng dõi cao quý và đã đoạn tận lậu hoặc như Tôn giả Gotama, từ cõi Vô gián địa ngục cho đến cõi Hữu đảnh. Chính Tôn giả là Bà-la-môn.
Evañca pana vatvā suvaṇṇapātiṃ pūretvā dasabalassa pāyāsaṃ upanāmesi.
And having said this, he filled a golden bowl and presented the milk-rice to the Ten-Powered One.
Nói như vậy, ông ta đã đổ đầy bát vàng và dâng món pāyāsa lên Đức Thập Lực.
Satthā uppattiṃ dīpetvā bhojanaṃ paṭikkhipanto gāthābhigītaṃ metiādimāha.
The Teacher, having explained the reason for offering the rice-porridge, desiring to refuse the food, said, " It is sung with verses for me" and so on.
Đức Bổn Sư, sau khi giải thích lý do (của việc cúng dường món cháo sữa), đã từ chối món ăn và nói những lời bắt đầu bằng “Món ăn này đã được hát tụng cho ta” (gāthābhigītaṃ me).
Tattha gāthābhigītanti gāthāhi abhigītaṃ.
Therein, " gāthābhigīta" means that which is sung for and received through verses, like a song.
Trong đó, gāthābhigīta có nghĩa là được tụng ca bằng các bài kệ.
Abhojaneyyanti abhuñjitabbaṃ.
" Abhojaneyya" means not fit to be eaten.
Abhojaneyya có nghĩa là không nên thọ dụng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – tvaṃ, brāhmaṇa, mayhaṃ ettakaṃ kālaṃ bhikkhācāravattena ṭhitassa kaṭacchumattampi dātuṃ nāsakkhi, idāni pana mayā tuyhaṃ kilañjamhi tile vitthārentena viya sabbe buddhaguṇā pakāsitā, iti gāyanena gāyitvā laddhaṃ viya idaṃ bhojanaṃ hoti, tasmā idaṃ gāthābhigītaṃ me abhojaneyyanti.
This is what is meant: "O brahmin, for all this time you were unable to offer me even a spoonful of food, though I subsisted by means of alms-round. But now, I have expounded all the Buddha qualities to you as if spreading sesame seeds on a worn mat. Therefore, this food is as if obtained by singing a song; thus, this food sung with verses is not fit to be eaten by me."
Điều này có nghĩa là: “Này Bà-la-môn, ngươi đã không thể cúng dường cho ta dù chỉ một muỗng cơm trong suốt thời gian ta thực hành pháp khất thực này. Giờ đây, ta đã tuyên bố tất cả các đức Phật của ta cho ngươi, như thể ta đã trải hạt mè trên tấm thảm rách của ngươi. Vì vậy, món ăn này giống như được nhận bằng cách ca hát. Do đó, món ăn này được tụng ca cho ta, ta không nên thọ dụng.”
Sampassataṃ, brāhmaṇa, nesa dhammoti, brāhmaṇa, atthañca dhammañca sampassantānaṃ ‘‘evarūpaṃ bhojanaṃ bhuñjitabba’’nti esa dhammo na hoti.
" O brahmin, this is not the Dhamma for those who see rightly" means, O brahmin, for those who see rightly the meaning and the Dhamma, it is not the teaching that "such food should be eaten."
“Này Bà-la-môn, đây không phải là Pháp cho những ai thấy rõ” có nghĩa là: “Này Bà-la-môn, đối với những ai thấy rõ lợi ích và Pháp, đây không phải là Pháp (quy tắc) rằng ‘món ăn như vậy nên được thọ dụng’.”
Sudhābhojanampi gāthābhigītaṃ panudanti buddhā, gāthāhi gāyitvā laddhaṃ buddhā nīharantiyeva.
Even nectar-like food, " the Buddhas reject that which is sung with verses," meaning, the Buddhas always cast away that which is obtained by singing verses.
Ngay cả món ăn cam lồ, “Các vị Phật đã từ bỏ món ăn được tụng ca bằng kệ”, các vị Phật từ bỏ món ăn được nhận bằng cách tụng ca bằng kệ.
Dhamme sati, brāhmaṇa, vuttiresāti, brāhmaṇa, dhamme sati dhammaṃ apekkhitvā dhamme patiṭṭhāya jīvitaṃ kappentānaṃ esā vutti ayaṃ ājīvo – evarūpaṃ nīharitvā dhammaladdhameva bhuñjitabbanti.
" O brahmin, while the Dhamma exists, this is the proper conduct" means, O brahmin, while the Dhamma exists, this is the proper conduct, this is the livelihood for those who, respecting the Dhamma and established in the Dhamma, lead their lives: "having rejected such (food), only that which is righteously obtained should be eaten."
“Này Bà-la-môn, khi Pháp tồn tại, đây là lối sống” có nghĩa là: “Này Bà-la-môn, khi Pháp tồn tại, đây là lối sống, đây là phương tiện sinh nhai của những người sống dựa vào Pháp, nương tựa vào Pháp, sau khi từ bỏ món ăn như vậy, chỉ thọ dụng những gì được nhận theo Pháp.”
Atha brāhmaṇo cintesi – ahaṃ pubbe samaṇassa gotamassa guṇe vā aguṇe vā na jānāmi.
Then the brahmin thought, "Previously, I did not know the qualities or lack of qualities of the ascetic Gotama.
Sau đó, Bà-la-môn suy nghĩ: “Trước đây, ta không biết đức hay không đức của Sa-môn Gotama.
Idāni panassāhaṃ guṇe ñatvā mama gehe asītikoṭimattaṃ dhanaṃ sāsane vippakiritukāmo jāto, ayañca ‘‘mayā dinnapaccayā akappiyā’’ti vadati.
Now, having known his qualities, I wish to scatter eighty crores' worth of wealth in my house for the Dispensation, yet he says, 'The offerings given by me are improper.'
Bây giờ, sau khi biết các đức của Ngài, ta muốn bố thí số tài sản tám mươi triệu trong nhà ta cho Giáo Pháp, nhưng Ngài lại nói rằng ‘những vật cúng dường do ta dâng là không hợp lệ’.”
Appaṭiggayho ahaṃ samaṇena gotamenāti.
I am not to be accepted by the ascetic Gotama."
“Ta không được Sa-môn Gotama chấp nhận.”
Atha bhagavā sabbaññutaññāṇaṃ pesetvā tassa cittācāraṃ vīmaṃsanto, ‘‘ayaṃ sabbepi attanā dinnapaccaye ‘akappiyā’ti sallakkheti.
Then the Blessed One, sending forth His omniscience and examining the brahmin's thoughts, thought, "He considers all the offerings given by him to be 'improper.'
Sau đó, Đức Thế Tôn, phóng ra tuệ giác Toàn Giác và dò xét tâm ý của vị Bà-la-môn, suy nghĩ: “Vị này nghĩ rằng tất cả các vật cúng dường do mình dâng đều ‘không hợp lệ’.
Yaṃ hi bhojanaṃ ārabbha kathā uppannā, etadeva na vaṭṭati, sesā niddosā’’ti brāhmaṇassa catunnaṃ paccayānaṃ dānadvāraṃ dassento aññena cātiādimāha.
Only the food concerning which the discussion arose is not permissible; the rest are faultless." Thus, showing the brahmin the door to giving the four requisites, He said, " And by other means" and so on.
Thật ra, chỉ món ăn mà câu chuyện đã phát sinh mới không được phép, còn những thứ khác đều không có lỗi.” Để chỉ ra cánh cửa bố thí bốn vật cúng dường cho vị Bà-la-môn, Ngài đã nói những lời bắt đầu bằng “bằng một thứ khác” (aññena ca).
Tattha kukkuccavūpasantanti hatthakukkuccādīnaṃ vasena vūpasantakukkuccaṃ.
Therein, " kukkuccavūpasantaṃ" means one whose remorse (kukkucca) has subsided in terms of scruples about the hand and so on.
Trong đó, kukkuccavūpasanta có nghĩa là sự hối hận đã được lắng dịu do sự hối hận về hành động (thức ăn) v.v.
Annena pānenāti desanāmattametaṃ.
" With food and drink" is merely a way of teaching.
Annena pānenā (bằng thức ăn và đồ uống) chỉ là một cách nói.
Ayaṃ panattho – aññehi tayā ‘‘pariccajissāmī’’ti sallakkhitehi cīvarādīhi paccayehi upaṭṭhahassu.
But the meaning is this: "Serve with other requisites, such as robes, which you have determined to give away.
Ý nghĩa là: “Ngươi hãy cúng dường bằng các vật cúng dường khác như y phục v.v. mà ngươi đã định bố thí.”
Khettaṃ hi taṃ puññapekkhassa hotīti etaṃ tathāgatasāsanaṃ nāma puññapekkhassa puññatthikassa tuyhaṃ appepi bīje bahusassaphaladāyakaṃ sukhettaṃ viya paṭiyattaṃ hoti.
" For this is a field for one seeking merit" means that this Dispensation of the Tathāgata is prepared for you, who seek merit, like a fertile field that yields an abundant harvest even from a small seed.
“Vì đây là ruộng phước cho người tìm phước” có nghĩa là: “Giáo Pháp của Đức Như Lai này được chuẩn bị sẵn như một thửa ruộng tốt, có thể cho nhiều hoa lợi dù chỉ gieo một ít hạt giống, cho ngươi là người tìm kiếm công đức.”
Aṭṭhamaṃ.
The eighth.
Thứ tám.
195. Navame sundarikabhāradvājoti sundarikāya nadiyā tīre aggijuhaṇena evaṃladdhanāmo.
In the ninth, " Sundarika Bhāradvāja" means he acquired this name because he performed fire-sacrifice on the bank of the Sundarikā River.
195. Trong kinh thứ chín, Sundarika Bhāradvāja là tên được đặt như vậy vì ông đã cúng dường lửa trên bờ sông Sundarikā.
Sundarikāyāti evaṃnāmikāya nadiyā.
" Of Sundarikā" refers to the river of that name.
Sundarikā là tên của con sông đó.
Aggiṃ juhatīti āhutiṃ pakkhipanena jāleti.
" He offers into the fire" means he kindles it by casting oblations.
Aggiṃ juhatī có nghĩa là đốt lửa bằng cách dâng lễ vật.
Aggihuttaṃ paricaratīti agyāyatanaṃ sammajjanupalepanabalikammādinā payirupāsati.
" He tends the fire-sacrifice" means he attends to the place of fire-worship through sweeping, plastering, offering rituals, and so on.
Aggihuttaṃ paricaratī có nghĩa là phục vụ nơi thờ lửa bằng cách quét dọn, trát đất, cúng dường v.v.
Ko nu kho imaṃ habyasesaṃ bhuñjeyyāti so kira brāhmaṇo aggimhi hutāvasesaṃ pāyāsaṃ disvā cintesi – ‘‘aggimhi tāva pakkhittapāyāso mahābrahmunā bhutto, ayaṃ pana avaseso atthi, taṃ yadi brahmuno mukhato jātassa brāhmaṇassa dadeyyaṃ, evaṃ me pitarā saha puttopi santappito bhaveyya, suvisodhito cassa brahmalokagāmimaggo’’ti.
" Who, then, would eat this remnant of the oblation?" It is said that the brahmin, seeing the remaining rice-porridge after offering into the fire, thought, "The rice-porridge offered into the fire has been consumed by Mahābrahmā. But this remnant remains. If I were to give it to a brahmin born from the mouth of Brahmā, then my ancestors and my son would be satisfied, and the path to the Brahmā world for me would be thoroughly purified."
“Ai sẽ thọ dụng phần còn lại của lễ vật này?” Vị Bà-la-môn đó, sau khi thấy món cháo sữa còn lại sau khi cúng dường vào lửa, đã suy nghĩ: “Món cháo sữa đã được dâng vào lửa đã được Đại Phạm Thiên thọ dụng. Còn lại phần này, nếu ta dâng cho một Bà-la-môn sinh ra từ miệng của Phạm Thiên, thì cha ta và con trai ta cũng sẽ được thỏa mãn, và con đường đến cõi Phạm Thiên của ta sẽ được thanh tịnh.”
So brāhmaṇassa dassanatthaṃ uṭṭhāyāsanā catuddisā anuvilokesi, ‘‘ko nu kho imaṃ habyasesaṃ bhuñjeyyā’’ti?
So, to see a brahmin, he rose from his seat and looked around in the four directions, (thinking) "Who, then, would eat this remnant of the oblation?"
Vị Bà-la-môn đó đứng dậy khỏi chỗ ngồi, nhìn bốn phía để tìm một Bà-la-môn, (và tự hỏi) “Ai sẽ thọ dụng phần còn lại của lễ vật này?”
Rukkhamūleti tasmiṃ vanasaṇḍe jeṭṭhakarukkhassa mūle.
" At the root of a tree" means at the root of a jeṭṭhaka tree in that forest grove.
Rukkhamūle có nghĩa là dưới gốc cây jeṭṭhaka trong khu rừng đó.
Sasīsaṃ pārutaṃ nisinnanti saha sīsena pārutakāyaṃ nisinnaṃ.
" Sitting covered, head and all" means sitting with his body covered, including his head.
Sasīsaṃ pārutaṃ nisinnaṃ có nghĩa là ngồi với toàn thân được đắp kín, bao gồm cả đầu.
Kasmā pana bhagavā tattha nisīdi?
Why, then, did the Blessed One sit there?
Tại sao Đức Thế Tôn lại ngồi ở đó?
Bhagavā kira paccūsasamaye lokaṃ olokento imaṃ brāhmaṇaṃ disvā cintesi – ayaṃ brāhmaṇo evarūpaṃ aggapāyāsaṃ gahetvā ‘‘mahābrahmānaṃ bhojemī’’ti aggimhi jhāpento aphalaṃ karoti…pe… cattāro magge ceva cattāri ca phalāni demīti.
It is said that the Blessed One, observing the world at dawn, saw this brahmin and thought, "This brahmin, taking such excellent rice-porridge and burning it in the fire, thinking, 'I will feed the Great Brahmās,' makes it fruitless... (p. 239)... He descends to the lower realms. If he does not abandon this view, he will only fill the lower realms. I will go to preach the Dhamma to him. I will destroy (his wrong view), ordain him, and give him the four paths and the four fruits."
Đức Thế Tôn, khi quan sát thế gian vào lúc bình minh, đã thấy vị Bà-la-môn này và suy nghĩ: “Vị Bà-la-môn này đang cầm món cháo sữa thượng hạng như vậy và đốt nó trong lửa, nói rằng ‘ta sẽ cúng dường cho Đại Phạm Thiên’, điều này thật vô ích... (văn bản bị cắt)... Ta sẽ ban cho ông ấy bốn Đạo và bốn Quả.”
Tasmā kālasseva vuṭṭhāya sarīrapaṭijagganaṃ katvā pattacīvaraṃ ādāya gantvā vuttanayena tasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
Therefore, early in the morning, He arose, attended to His body, took His bowl and robe, and went and sat at the root of that tree in the manner described.
Vì vậy, Ngài đã dậy sớm, tắm rửa, mang y bát đi đến và ngồi dưới gốc cây đó theo cách đã nói.
Atha kasmā sasīsaṃ pārupīti?
Why, then, did he cover his head and all?
Vậy tại sao Ngài lại đắp kín cả đầu?
Himapātassa ca sītavātassa ca paṭibāhaṇatthaṃ, paṭibalova etaṃ tathāgato adhivāsetuṃ.
To ward off hail and cold wind, though the Tathāgata was well able to endure it.
Để chống lại sương giá và gió lạnh. Đức Như Lai có khả năng chịu đựng điều đó.
Sace pana apārupitvā nisīdeyya, brāhmaṇo dūratova sañjānitvā nivatteyya, evaṃ sati kathā nappavatteyya.
If he had sat uncovered, the brahmin would have recognized him from afar and turned back, and in that case, the conversation would not have arisen.
Nếu Ngài ngồi mà không đắp kín, vị Bà-la-môn sẽ nhận ra Ngài từ xa và quay lại, và như vậy câu chuyện sẽ không diễn ra.
Iti bhagavā – ‘‘brāhmaṇe āgate sīsaṃ vivarissāmi, atha maṃ so disvā kathaṃ pavattessati, tassāhaṃ kathānusārena dhammaṃ desessāmī’’ti kathāpavattanatthaṃ evamakāsi.
So the Blessed One acted thus for the conversation to arise: "When the brahmin comes, I will uncover my head, and then he, seeing me, will start a conversation, and according to that conversation, I will teach the Dhamma."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã làm như vậy để câu chuyện được diễn ra, (suy nghĩ rằng): “Khi vị Bà-la-môn đến, ta sẽ mở đầu ra, sau đó ông ấy sẽ thấy ta và bắt đầu câu chuyện, và ta sẽ thuyết Pháp theo câu chuyện đó.”
Upasaṅkamīti brāhmaṇo – ‘‘ayaṃ sasīsaṃ pārupitvā sabbarattiṃ padhānamanuyutto.
" Approached": The brahmin, thinking, "This one is sitting covered, head and all, devoted to exertion all night.
Upasaṅkamī có nghĩa là vị Bà-la-môn, nghĩ rằng: “Vị này đã đắp kín cả đầu và tinh tấn tu tập suốt đêm.
Imassa dakkhiṇodakaṃ datvā imaṃ habyasesaṃ dassāmī’’ti, brāhmaṇasaññī hutvā upasaṅkami.
I will give him the water of donation and offer this remnant of the oblation," approached, perceiving him as a brahmin.
Ta sẽ dâng nước cúng dường cho vị này và sau đó dâng phần còn lại của lễ vật này.” Với ý nghĩ đó, vị Bà-la-môn đã đến gần.
Muṇḍo ayaṃ bhavaṃ, muṇḍako ayaṃ bhavanti sīse vivaritamatte nīcakesantaṃ disvā ‘‘muṇḍo’’ti āha.
" This venerable one is shaven, this venerable one is a shaveling": As soon as his head was uncovered, seeing his closely cropped hair, he said, "shaven."
“Vị Tôn giả này là kẻ đầu trọc, vị Tôn giả này là kẻ đầu trọc” Khi đầu được mở ra, thấy mái tóc ngắn, ông ta nói “kẻ đầu trọc”.
Tato suṭṭhutaraṃ olokento pavattamattampi sikhaṃ adisvā hīḷento ‘‘muṇḍako’’ti āha.
Then, looking more closely and not seeing even a small topknot, he contemptuously said, "shaveling."
Sau đó, nhìn kỹ hơn và không thấy bất kỳ búi tóc nào, ông ta khinh miệt nói “kẻ đầu trọc”.
Tatovāti yattha ṭhito addasa, tamhāva padesā.
" From there" means from that very place where he stood and saw him.
Tatovā có nghĩa là từ nơi ông ta đã đứng và nhìn thấy.
Muṇḍāpi hīti kenaci kāraṇena muṇḍitasīsāpi honti.
" For some are shaven" means they have shaven heads for some reason.
Muṇḍāpi hī có nghĩa là có những người đầu trọc vì một lý do nào đó.
Mā jātiṃ pucchāti yadi dānassa mahapphalataṃ paccāsīsasi, jātiṃ mā puccha.
" Do not ask about birth": If you wish for great fruit from your offering, do not ask about birth.
“Chớ hỏi về dòng dõi” Nếu ngươi mong muốn quả báo lớn từ việc bố thí, thì chớ hỏi về dòng dõi.
Akāraṇaṃ hi dakkhiṇeyyabhāvassa jāti.
For birth is not a cause for being worthy of offerings.
Vì dòng dõi không phải là điều kiện để trở thành người đáng cúng dường.
Caraṇañca pucchāti apica kho sīlādiguṇabhedaṃ caraṇaṃ puccha.
" But ask about conduct": And furthermore, ask about conduct, which is distinguished by virtues such as sīla.
“Hãy hỏi về hạnh kiểm” Hơn nữa, hãy hỏi về hạnh kiểm, tức là các đức tính như giới luật.
Etaṃ hi dakkhiṇeyyabhāvassa kāraṇaṃ.
For this is the cause of being worthy of offerings.
Đây mới là điều kiện để trở thành người đáng cúng dường.
Idānissa tamatthaṃ vibhāvento kaṭṭhā have jāyati jātavedotiādimāha.
Now, explaining this matter, he said, " From wood, indeed, fire is born" and so on.
Để làm rõ ý nghĩa đó, Ngài nói những lời bắt đầu bằng “Lửa chắc chắn sinh ra từ gỗ” (kaṭṭhā have jāyati jātavedo).
Tatrāyaṃ adhippāyo – idha kaṭṭhā aggi jāyati, na ca so sālādikaṭṭhā jātova aggikiccaṃ karoti, sāpāna-doṇiādikaṭṭhā jāto na karoti, attano pana acciyādiguṇasampattiyā yato vā tato vā jāto karotiyeva.
Here is the meaning: In this world, fire is born from wood, but it does not perform the function of fire only when born from sālādika wood; if born from sāpāna or doṇi wood, it still performs it. Rather, by its own possession of qualities like flames, it performs its function regardless of where it is born.
Ý nghĩa ở đây là: Lửa sinh ra từ gỗ, nhưng nó không chỉ thực hiện công việc của lửa khi sinh ra từ gỗ sāla v.v., và không thực hiện khi sinh ra từ gỗ sapanā-doṇi v.v. Nó thực hiện công việc của lửa dù sinh ra từ đâu, nhờ vào sự đầy đủ của các phẩm chất như ngọn lửa của chính nó.
Evaṃ na brāhmaṇakulādīsu jātova dakkhiṇeyyo hoti, caṇḍālakulādīsu jāto na hoti, apica kho nīcakulinopi uccakulinopi khīṇāsava-muni dhitimā hirīnisedho ājānīyo hoti.
Similarly, one is not worthy of offerings only if born in a brahmin family and so on, and not if born in a caṇḍāla family and so on. Rather, even one of low birth or high birth, an Arahant (khīṇāsava) sage (muni), is resolute (dhitimā), restrained by moral shame (hirīnisedho), and discerning (ājānīyo).
Tương tự, không phải chỉ người sinh ra trong dòng Bà-la-môn v.v. mới là người đáng cúng dường, và người sinh ra trong dòng Cāṇḍāla v.v. thì không. Hơn nữa, ngay cả người thuộc dòng thấp kém hay dòng cao quý, một vị ẩn sĩ đã đoạn tận lậu hoặc, kiên trì, có lòng hổ thẹn ngăn chặn tội lỗi, là một bậc cao quý.
Imāya dhitihiripamokkhāya guṇasampattiyā jātimā uttamadakkhiṇeyyo hoti.
By this excellence of qualities, namely resoluteness, moral shame, and release, one becomes of excellent birth and most worthy of offerings.
Với sự đầy đủ các đức tính của sự kiên trì, lòng hổ thẹn và sự giải thoát này, người đó trở thành người đáng cúng dường tối thượng.
So hi dhitiyā guṇe dhāreti, hiriyā dose nisedhetīti.
For he sustains virtues by resoluteness, and restrains faults by moral shame.
Vì người đó giữ gìn các đức tính bằng sự kiên trì, và ngăn chặn các lỗi lầm bằng lòng hổ thẹn.
Apicettha munīti monadhammena samannāgato.
Furthermore, here, " muni" means endowed with the Dhamma of a sage (monadhammā).
Hơn nữa, ở đây, munī có nghĩa là người có đầy đủ các pháp ẩn sĩ.
Dhitimāti vīriyavā.
" Dhitimā" means energetic.
Dhitimā có nghĩa là người có tinh tấn.
Ājānīyoti kāraṇākāraṇajānanako.
" Ājānīyo" means knowing what is proper and improper.
Ājānīyo có nghĩa là người biết nguyên nhân và phi nguyên nhân.
Hirīnisedhoti hiriyā pāpāni nisedhetvā ṭhito.
" Hirīnisedho" means established in restraining evils by moral shame.
Hirīnisedho có nghĩa là người đã ngăn chặn các điều ác bằng lòng hổ thẹn.
Saccena dantoti paramatthasaccena danto.
" Tamed by truth" means tamed by ultimate truth.
Saccena danto có nghĩa là được điều phục bằng chân lý tối thượng.
Damasā upetoti indriyadamena upeto.
" Endowed with restraint" means endowed with sense-restraint.
Damasā upeto có nghĩa là có đầy đủ sự điều phục các căn.
Vedantagūti catunnaṃ maggavedānaṃ antaṃ, catūhi vā maggavedehi kilesānaṃ antaṃ gato.
" Vedantagū" means one who has reached the end of the four paths, or one who has reached the end of defilements through the four paths.
Vedantagū có nghĩa là đã đạt đến cùng tột của bốn đạo Veda, hoặc đã đạt đến sự đoạn tận các phiền não bằng bốn đạo Veda.
Vusitabrahmacariyoti maggabrahmacariyavāsaṃ vuttho.
Vusitabrahmacariyo means one who has completed dwelling in the holy life of the Path.
Vusitabrahmacariyo có nghĩa là đã sống trọn vẹn đời sống Phạm hạnh của đạo lộ (Ariya magga).
Yaññopanītoti upanītayañño paṭiyāditayañño ca.
Yaññopanīto means one whose sacrifice is presented and whose sacrifice is prepared.
Yaññopanīto có nghĩa là sự cúng dường đã được dâng lên và đã được chuẩn bị.
Tamupavhayethāti yena yañño paṭiyādito, so taṃ paramatthabrāhmaṇaṃ avhayeyya.
Tamupavhayethā means he by whom the sacrifice is prepared should invite that ultimate Brāhmaṇa.
Tamupavhayethā có nghĩa là người nào đã chuẩn bị lễ vật cúng dường, người ấy nên thỉnh vị Bà-la-môn tối thượng ấy.
‘‘Indamavhayāma, somamavhayāma, varuṇamavhayāma, īsānamavhayāma, yāmamavhayāmā’’ti idaṃ pana avhānaṃ niratthakaṃ.
But this inviting, saying, ‘‘We invite Indra, we invite Soma, we invite Varuṇa, we invite Īsāna, we invite Yama,’’ is useless.
Còn việc thỉnh cầu rằng: “Chúng tôi thỉnh Indra, chúng tôi thỉnh Soma, chúng tôi thỉnh Varuṇa, chúng tôi thỉnh Īsāna, chúng tôi thỉnh Yama” thì vô ích.
Kālenāti avhayanto ca ‘‘kālo, bhante, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti antomajjhanhikakāleyeva taṃ upavhayeyya.
Kālena means that when inviting, one should invite him within the midday period, saying, ‘‘It is time, Venerable Sir, the meal is ready.’’
Kālena có nghĩa là khi thỉnh, người ấy nên thỉnh vị ấy vào khoảng giữa trưa, nói rằng: “Bạch Đại đức, đã đến lúc, bữa ăn đã xong.”
So juhati dakkhiṇeyyeti yo evaṃ kāle khīṇāsavaṃ āmantetvā tattha catupaccayadakkhiṇaṃ patiṭṭhapeti, so dakkhiṇeyye juhati nāma, na acetane aggimhi pakkhipanto.
So juhati dakkhiṇeyye means that one who thus invites an Arahant at the proper time and establishes the four-requisite offering for him is said to offer into the worthy of offerings, not by casting into an insentient fire.
So juhati dakkhiṇeyye có nghĩa là người nào thỉnh một vị A-la-hán vào đúng lúc như vậy và thiết lập sự cúng dường tứ vật dụng tại đó, người ấy được gọi là cúng dường cho bậc đáng thọ nhận (dakkhiṇeyya), chứ không phải là người ném vào lửa vô tri.
Iti brāhmaṇo bhagavato kathaṃ suṇanto pasīditvā idāni attano pasādaṃ āvikaronto addhā suyiṭṭhantiādimāha.
Thus, the Brāhmaṇa, hearing the Blessed One’s discourse, became confident, and now revealing his confidence, he uttered, addhā suyiṭṭhanti, and so on.
Như vậy, vị Bà-la-môn khi nghe lời dạy của Đức Thế Tôn đã hoan hỷ, và giờ đây bày tỏ sự hoan hỷ của mình, nói lên câu addhā suyiṭṭhaṃ (quả thật đã cúng dường tốt đẹp) và những câu tiếp theo.
Tassattho – addhā mama yidaṃ idāni suyiṭṭhañca suhutañca bhavissati, pubbe pana aggimhi jhāpitaṃ niratthakaṃ ahosīti.
Its meaning is: Indeed, this offering of mine will now be well-offered and well-sacrificed, but previously, burning in the fire was useless.
Ý nghĩa của câu ấy là: “Quả thật, sự cúng dường và sự tế lễ của tôi bây giờ sẽ tốt đẹp; trước đây, việc đốt trong lửa chỉ là vô ích.”
Añño janoti ‘‘ahaṃ brāhmaṇo, ahaṃ brāhmaṇo’’ti vadanto andhabālaputhujjano.
Añño jano refers to ignorant, foolish ordinary people who say, ‘‘I am a brāhmaṇa, I am a brāhmaṇa.’’
Añño jano có nghĩa là những phàm phu ngu muội, mù quáng, những người nói: “Tôi là Bà-la-môn, tôi là Bà-la-môn.”
Habyasesanti hutasesaṃ.
Habyasesaṃ means the remnant of the offering.
Habyasesaṃ có nghĩa là phần còn lại của lễ vật đã cúng.
Bhuñjatu bhavantiādi purimasutte vuttanayeneva veditabbaṃ.
Bhuñjatu bhavaṃ, and so on, should be understood in the same way as stated in the previous sutta.
Bhuñjatu bhava và những câu tiếp theo nên được hiểu theo cách đã nói trong bài kinh trước.
Na khvāhanti na kho ahaṃ.
Na khvāhaṃ means no, I.
Na khvāhaṃ có nghĩa là “Không phải tôi.”
Kasmā panevamāhāti?
Why did he say this?
Vì sao lại nói như vậy?
Tasmiṃ kira bhojane upahaṭamatteva ‘‘satthā bhuñjissatī’’ti saññāya catūsu mahādīpesu dvīsu parittadīpasahassesu devatā pupphaphalādīni ceva sappinavanītatelamadhuphāṇitādīni ca ādāya madhupaṭalaṃ pīḷetvā madhuṃ gaṇhantiyo viya dibbānubhāvena nibbattitojameva gahetvā pakkhipiṃsu.
It is said that as soon as that food was presented, the devas from the four great continents and the two thousand small continents, perceiving that "the Teacher will eat," took flowers, fruits, and ghee, fresh butter, oil, honey, and treacle, and dropped them in, as if squeezing a honeycomb, having brought forth an essence by divine power.
Nghe nói, khi bữa ăn ấy vừa được dâng lên, với ý nghĩ “Đức Bổn Sư sẽ dùng bữa,” các vị thiên nhân từ bốn đại châu và hai ngàn tiểu châu đã mang hoa quả và các loại bơ sữa, dầu, mật ong, đường mật, v.v., và đổ vào, như vắt tổ ong lấy mật, với thần thông của chư thiên, chỉ lấy phần tinh túy đã được tạo ra.
Tena taṃ sukhumattaṃ gataṃ, manussānañca oḷārikaṃ vatthūti tesaṃ tāva oḷārikavatthutāya sammā pariṇāmaṃ na gacchati.
Due to this, it became subtle, and for humans, it was coarse matter, so because of their coarse nature, it would not properly digest.
Do đó, món ấy trở nên vi tế, còn đối với con người, đó là vật thô thiển, nên đối với họ, do bản chất thô thiển của vật ấy, nó không thể tiêu hóa hoàn toàn.
Goyūse pana tilabījāni pakkhipitvā pakkattā oḷārikamissakaṃ jātaṃ, devānañca sukhumaṃ vatthūti tesaṃ sukhumavatthutāya sammā pariṇāmaṃ na gacchati.
But when sesame seeds were placed in a cow's udder and cooked, it became mixed with coarse elements, and for devas, it was subtle matter, so due to their subtle nature, it would not properly digest.
Tuy nhiên, khi hạt mè được cho vào sữa bò và nấu chín, nó trở thành hỗn hợp thô thiển, và đối với chư thiên, đó là vật vi tế, nên đối với họ, do bản chất vi tế của vật ấy, nó không thể tiêu hóa hoàn toàn.
Sukkhavipassakakhīṇāsavassāpi kucchiyaṃ na pariṇamati.
It would not digest in the stomach of even an Arahant with dry insight.
Ngay cả đối với một vị A-la-hán tu tập thiền quán khô, món ấy cũng không tiêu hóa được trong bụng.
Aṭṭhasamāpattilābhīkhīṇāsavassa pana samāpattibalena pariṇāmeyya.
However, it could be digested by an Arahant who had attained the eight attainments, by the power of his attainments.
Nhưng đối với một vị A-la-hán đạt tám bậc thiền chứng, vị ấy có thể tiêu hóa được nhờ năng lực thiền chứng.
Bhagavato pana pākatikeneva kammajatejena pariṇāmeyya.
But for the Blessed One, it would be digested simply by the power of karma.
Còn đối với Đức Thế Tôn, món ấy có thể tiêu hóa được bằng năng lực nghiệp báo tự nhiên của Ngài.
Appahariteti aharite.
Appaharite means without grass.
Appaharite có nghĩa là nơi không có cỏ xanh.
Sace hi haritesu tiṇesu pakkhipeyya, siniddhapāyāsena tiṇāni pūtīni bhaveyyuṃ.
For if he were to cast it on green grass, the rich milk-rice would make the grass rot.
Nếu ném vào cỏ xanh, cháo sữa béo sẽ làm cỏ bị thối rữa.
Buddhā ca bhūtagāmasikkhāpadaṃ na vītikkamanti, tasmā evamāha.
And Buddhas do not transgress the precept concerning living plants, so he said this.
Và chư Phật không vi phạm giới luật về sinh vật, vì vậy Ngài nói như vậy.
Yattha pana galappamāṇāni mahātiṇāni, tādise ṭhāne pakkhipituṃ vaṭṭati.
But it is permissible to cast it in a place where there are tall grasses, about neck-high.
Tuy nhiên, ở những nơi có cỏ lớn bằng cổ, thì được phép ném vào.
Appāṇaketi sappāṇakasmiṃ hi parittake udake pakkhitte pāṇakā maranti, tasmā evamāha.
Appāṇake means without living beings, for if it were cast into a small quantity of water with living beings, the living beings would die; therefore, he said this.
Appāṇake có nghĩa là không có sinh vật, vì nếu ném vào một ít nước có sinh vật, các sinh vật sẽ chết, vì vậy Ngài nói như vậy.
Yaṃ pana gambhīraṃ mahāudakaṃ hoti, pātisatepi pātisahassepi pakkhitte na āluḷati, tathārūpe udake vaṭṭati.
But it is permissible in deep, vast water, where even if hundreds or thousands are cast, it does not become disturbed.
Còn nếu là nước sâu, rộng lớn, thì dù ném một trăm hay một ngàn bát cũng không bị khuấy động, thì được phép ném vào loại nước ấy.
Opilāpesīti suvaṇṇapātiyā saddhiṃyeva nimujjāpesi.
Opilāpesī means he submerged it along with the golden bowl.
Opilāpesī có nghĩa là làm cho chìm xuống cùng với bát vàng.
Cicciṭāyati ciṭiciṭāyatīti evarūpaṃ saddaṃ karoti.
Cicciṭāyati ciṭiciṭāyatī means it makes such a sizzling sound.
Cicciṭāyati ciṭiciṭāyatī có nghĩa là phát ra âm thanh như vậy.
Kiṃ panesa pāyāsassa ānubhāvo, udāhu tathāgatassāti?
Is this the power of the milk-rice, or of the Tathāgata?
Đây là thần thông của cháo sữa, hay của Đức Như Lai?
Tathāgatassa.
It is the power of the Tathāgata.
Là của Đức Như Lai.
Ayaṃ hi brāhmaṇo taṃ pāyāsaṃ opilāpetvā ummaggaṃ āruyha satthu santikaṃ anāgantvāva gaccheyya, atha bhagavā – ‘‘ettakaṃ acchariyaṃ disvā mama santikaṃ āgamissati.
For if this Brāhmaṇa, having submerged that milk-rice, were to ascend to high ground and depart without coming to the Teacher, then the Blessed One thought: ‘‘Having seen such a wonder, he will come to me.
Vị Bà-la-môn này, sau khi làm chìm cháo sữa ấy, có thể đã đi lên bờ và bỏ đi mà không đến gặp Đức Bổn Sư. Nhưng Đức Thế Tôn đã làm như vậy bằng năng lực quyết định (adhiṭṭhāna), nghĩ rằng: “Sau khi thấy điều kỳ diệu này, ông ấy sẽ đến gặp ta.
Athassāhaṃ dhammadesanāya micchādiṭṭhigahaṇaṃ bhinditvā sāsane otāretvā amatapānaṃ pāyessāmī’’ti adhiṭṭhānabalena evamakāsi.
Then, by a discourse on Dhamma, I shall break his wrong view, lead him into the Dispensation, and make him drink the draught of Deathlessness (Amata).’’ With the power of this determination, he did so.
Khi đó, ta sẽ phá vỡ tà kiến của ông ấy bằng pháp thoại, đưa ông ấy vào giáo pháp, và cho ông ấy uống nước cam lồ.”
Dāru samādahānoti dāruṃ jhāpayamāno.
Dāru samādahāno means burning wood.
Dāru samādahāno có nghĩa là đốt củi.
Bahiddhā hi etanti etaṃ dārujjhāpanaṃ nāma ariyadhammato bahiddhā.
Bahiddhā hi etaṃ means this burning of wood is outside the noble Dhamma.
Bahiddhā hi eta có nghĩa là việc đốt củi này nằm ngoài Pháp của bậc Thánh.
Yadi etena suddhi bhaveyya, ye davaḍāhakādayo bahūni dārūni jhāpenti, te paṭhamataraṃ sujjheyyuṃ.
If purification were to occur through this, then those who burn many woods, such as forest fires, would be purified first.
Nếu nhờ đó mà có sự thanh tịnh, thì những người gây ra cháy rừng, v.v., đốt rất nhiều củi, họ sẽ thanh tịnh trước tiên.
Kusalāti khandhādīsu kusalā.
Kusalā means skilled in aggregates, and so on.
Kusalā có nghĩa là thiện xảo trong các uẩn, v.v.
Ajjhattamevujjalayāmi jotinti niyakajjhatte attano santānasmiṃyeva ñāṇajotiṃ jālemi.
Ajjhattamevujjalayāmi jotiṃ means I kindle the light of knowledge within my own being, within my own continuum.
Ajjhattamevujjalayāmi joti có nghĩa là tôi thắp sáng ngọn lửa trí tuệ ngay trong dòng tâm thức của chính mình.
Niccagginīti āvajjanapaṭibaddhena sabbaññutaññāṇena niccaṃ pajjalitaggi.
Niccagginī means a fire always burning with omniscient knowledge, connected with attention.
Niccagginī có nghĩa là ngọn lửa luôn bừng cháy với tuệ giác toàn tri, liên kết với sự chú tâm.
Niccasamāhitattoti niccaṃ sammā ṭhapitacitto.
Niccasamāhitatto means one whose mind is always well-composed.
Niccasamāhitatto có nghĩa là tâm luôn được định tĩnh đúng đắn.
Brahmacariyaṃ carāmīti bodhimaṇḍe caritaṃ brahmacariyaṃ gahetvā evaṃ vadati.
Brahmacariyaṃ carāmīti, taking the holy life practiced at the Bodhi-maṇḍa, he speaks thus.
Brahmacariyaṃ carāmī có nghĩa là Ngài nói như vậy, lấy Phạm hạnh đã thực hành tại cội Bồ-đề.
Māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāroti yathā khāribhāro khandhena vayhamāno upari ṭhitopi akkantakkantaṭṭhāne pathaviyā saddhiṃ phuseti, evameva jātigottakulādīni mānavatthūni nissāya ussāpito mānopi tattha tattha issaṃ uppādento catūsu apāyesu saṃsīdāpeti.
Māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāro means just as a load of salt, carried on the shoulder, even though placed on top, touches the ground at every step it takes, so too, conceit, elevated by reason of birth, lineage, family, etc., causes contention here and there, and sinks one into the four lower realms.
Māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāro có nghĩa là như gánh muối được vác trên vai, dù ở trên cao nhưng vẫn chạm vào mặt đất ở mỗi bước chân, thì kiêu mạn được dựng lên dựa trên các đối tượng của kiêu mạn như chủng tộc, dòng họ, gia đình, v.v., cũng vậy, nó sinh ra sự ganh tị ở khắp mọi nơi và làm cho chúng sinh chìm đắm trong bốn cõi khổ.
Tenāha ‘‘māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāro’’ti.
Therefore, he said, ‘‘Indeed, O Brāhmaṇa, conceit is your salt-load.’’
Vì vậy, Ngài nói: “Này Bà-la-môn, kiêu mạn của ông chính là gánh muối.”
Kodho dhūmoti tava ñāṇaggissa upakkilesaṭṭhena kodho dhumo.
Kodho dhūmo means anger is smoke, in the sense of an defilement to your fire of knowledge.
Kodho dhūmo có nghĩa là sân hận là khói, theo nghĩa là sự ô nhiễm cho ngọn lửa trí tuệ của ông.
Tena hi te upakkiliṭṭho ñāṇaggi na virocati.
By that, your fire of knowledge, being defiled, does not shine.
Vì vậy, ngọn lửa trí tuệ của ông bị ô nhiễm bởi nó và không thể tỏa sáng.
Bhasmani mosavajjanti nirojaṭṭhena musāvādo chārikā nāma.
Bhasmani mosavajjaṃ means false speech is ash, in the sense of being without essence.
Bhasmani mosavajjaṃ có nghĩa là nói dối là tro, theo nghĩa là vô ích.
Yathā hi chārikāya paṭicchanno aggi na joteti, evaṃ te musāvādena paṭicchannaṃ ñāṇanti dasseti.
Just as a fire hidden by ash does not shine, so too, it shows that your knowledge is hidden by false speech.
Vì như lửa bị tro che lấp thì không tỏa sáng, Ngài muốn nói rằng trí tuệ của ông cũng bị lời nói dối che lấp như vậy.
Jivhā sujāti yathā tuyhaṃ suvaṇṇarajatalohakaṭṭhamattikāsu aññataramayā yāgayajanatthāya sujā hoti, evaṃ mayhaṃ dhammayāgaṃ yajanatthāya pahūtajivhā sujāti vadati.
Jivhā sujā means just as you have a spoon made of gold, silver, copper, wood, or clay for making a sacrifice, so too, for me, a tongue with abundant words is the spoon for making the Dhamma-sacrifice, he says.
Jivhā sujā có nghĩa là như cái muỗng của ông dùng để tế lễ được làm bằng vàng, bạc, đồng, gỗ hoặc đất sét, thì cái muỗng của tôi để tế lễ Pháp thí là cái lưỡi dồi dào.
Hadayaṃ jotiṭṭhānanti yathā tuyhaṃ nadītīre jotiṭṭhānaṃ, evaṃ mayhaṃ dhammayāgassa yajanaṭṭhānatthena sattānaṃ hadayaṃ jotiṭṭhānaṃ.
Hadayaṃ jotiṭṭhānaṃ means just as you have a place for fire on the riverbank, so too, for me, the hearts of beings are the place for fire, in the sense of being the place for making the Dhamma-sacrifice.
Hadayaṃ jotiṭṭhānaṃ có nghĩa là như nơi thờ lửa của ông ở bờ sông, thì trái tim của chúng sinh là nơi thờ lửa của tôi, theo nghĩa là nơi để tế lễ Pháp thí của tôi.
Attāti cittaṃ.
Attā means mind.
Attā có nghĩa là tâm.
Dhammo rahadoti yathā tvaṃ aggiṃ paricaritvā dhūmachārikasedakiliṭṭhasarīro sundarikaṃ nadiṃ otaritvā nhāyasi, evaṃ mayhaṃ sundarikāsadisena bāhirena rahadena attho natthi, aṭṭhaṅgikamaggadhammo pana mayhaṃ rahado, tatrāhaṃ pāṇasatampi pāṇasahassampi caturāsītipāṇasahassānipi ekappahārena nhāpemi.
Dhammo rahado means just as you, having served the fire and with a body defiled by smoke, ash, and sweat, descend into the Sundarikā River and bathe, so too, for me, there is no purpose in an external pond like the Sundarikā; rather, the eightfold noble path of Dhamma is my pond, in which I can bathe hundreds, thousands, or even eighty-four thousand beings at once.
Dhammo rahado có nghĩa là như ông sau khi thờ lửa, thân thể dơ bẩn vì khói và tro, rồi xuống sông Sundarikā để tắm, thì tôi không cần một hồ tắm bên ngoài giống như sông Sundarikā. Pháp Bát Chánh Đạo là hồ tắm của tôi, ở đó tôi tắm cho hàng trăm, hàng ngàn, thậm chí tám mươi bốn ngàn chúng sinh cùng một lúc.
Sīlatitthoti tassa pana me dhammarahadassa catupārisuddhisīlaṃ titthanti dasseti.
Sīlatittho means he shows that the four-purified sīla is the bathing-place of that Dhamma-pond of mine.
Sīlatittho có nghĩa là giới Tứ Thanh Tịnh là bến bờ của hồ Pháp ấy của tôi.
Anāviloti yathā tuyhaṃ sundarikā nadī catūhi pañcahi ekato nhāyantehi heṭṭhupariyavālikā āluḷā hoti, na evaṃ mayhaṃ rahado, anekasatasahassesupi pāṇesu otaritvā nhāyantesu so anāvilo vippasannova hoti.
Anāvilo means just as your Sundarikā River, when four or five bathe together, becomes turbid with sand from top to bottom, my pond is not like that; even if hundreds of thousands of beings descend and bathe, it remains clear and undisturbed.
Anāvilo có nghĩa là như sông Sundarikā của ông bị khuấy động bởi cát dưới đáy khi có bốn, năm người cùng tắm, thì hồ tắm của tôi không như vậy. Dù hàng trăm ngàn chúng sinh xuống tắm, nó vẫn trong sạch và không bị khuấy động.
Sabbhi sataṃ pasatthoti paṇḍitehi paṇḍitānaṃ pasaṭṭho.
Sabbhi sataṃ pasattho means praised by the wise to the wise.
Sabbhi sataṃ pasattho có nghĩa là được người trí khen ngợi.
Uttamatthena vā so sabbhīti vuccati, paṇḍitehi pasatthattā sataṃ pasattho.
Or, it is called sabbhi in the sense of excellence, and sataṃ pasattho because it is praised by the wise.
Hoặc, nó được gọi là “sabbhi” theo nghĩa tối thượng, và “sataṃ pasattho” vì được người trí khen ngợi.
Taranti pāranti nibbānapāraṃ gacchanti.
Taranti pāraṃ means they go to the other shore of Nibbāna.
Taranti pāraṃ có nghĩa là đi đến bờ Niết Bàn.
Idāni ariyamaggarahadassa aṅgāni uddharitvā dassento saccaṃ dhammotiādimāha.
Now, enumerating the constituents of the noble path-pond, he said, saccaṃ dhammo, and so on.
Giờ đây, Đức Thế Tôn nêu ra các yếu tố của hồ nước đạo lộ Thánh, nói lên saccaṃ dhammo và những câu tiếp theo.
Tattha saccanti vacīsaccaṃ.
Therein, saccaṃ means truthful speech.
Trong đó, saccaṃ có nghĩa là lời nói chân thật (vacīsacca).
Dhammoti iminā diṭṭhisaṅkappavāyāmasatisamādhayo dasseti.
Dhammo by this, he indicates right view, right thought, right effort, right mindfulness, and right concentration.
Dhammo có nghĩa là chỉ cho chánh kiến, chánh tư duy, chánh tinh tấn, chánh niệm và chánh định.
Saṃyamoti iminā kammantājīvā gahitā.
By saṃyama (restraint), right action and right livelihood are understood.
Saṃyama (tiết chế) – với từ này, chánh nghiệp (kammanta) và chánh mạng (ājīva) được bao hàm.
Saccanti vā iminā maggasaccaṃ gahitaṃ.
Or, by sacca (truth), the truth of the path (magga-sacca) is understood.
Hoặc, Sacca (chân lý) – với từ này, đạo đế (maggasacca) được bao hàm.
Sā atthato sammādiṭṭhi.
In essence, that is right view (sammā-diṭṭhi).
Về bản chất, đó là Chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Vuttañhetaṃ – ‘‘sammādiṭṭhi maggo ceva hetu cā’’ti (dha. sa. 1039).
Indeed, it has been said: "Right view is both the path and the cause."
Điều này đã được nói: “Chánh kiến là đạo lộ và cũng là nguyên nhân.”
Sammādiṭṭhiyā pana gahitāya taggatikattā sammāsaṅkappo gahitova hoti.
And when right view is taken, right intention (sammā-saṅkappa) is also taken, owing to its going along with it.
Khi Chánh kiến được bao hàm, thì Chánh tư duy (sammāsaṅkappa) cũng được bao hàm do tính chất đi kèm của nó.
Dhammoti iminā vāyāmasatisamādhayo.
By dhammo (Dhamma), right effort, right mindfulness, and right concentration are understood.
Dhamma (pháp) – với từ này, Chánh tinh tấn (vāyāma), Chánh niệm (sati) và Chánh định (samādhi) được bao hàm.
Saṃyamoti iminā vācākammantājīvā.
By saṃyama (restraint), right speech, right action, and right livelihood are understood.
Saṃyama (tiết chế) – với từ này, Chánh ngữ (vācā), Chánh nghiệp (kammanta) và Chánh mạng (ājīva) được bao hàm.
Evampi aṭṭhaṅgiko maggo dassito hoti.
In this way, too, the eight-fold path is shown.
Như vậy, Bát Chánh Đạo cũng được chỉ rõ.
Atha vā saccanti paramatthasaccaṃ, taṃ atthato nibbānaṃ.
Or, sacca (truth) means ultimate truth (paramattha-sacca), which is Nibbāna in essence.
Hoặc, Sacca (chân lý) – là chân lý tối hậu, về bản chất là Nibbāna.
Dhammotipadena diṭṭhi saṅkappo vāyāmo sati samādhīti pañcaṅgāni gahitāni.
By the word dhammo (Dhamma), five factors are taken: right view, right intention, right effort, right mindfulness, and right concentration.
Với từ Dhamma, năm chi phần được bao hàm: Chánh kiến (diṭṭhi), Chánh tư duy (saṅkappa), Chánh tinh tấn (vāyāma), Chánh niệm (sati), Chánh định (samādhi).
Saṃyamoti vācā kammanto ājīvoti tīṇi.
By saṃyama (restraint), three are taken: right speech, right action, and right livelihood.
Với từ Saṃyama, ba chi phần được bao hàm: Chánh ngữ (vācā), Chánh nghiệp (kammanta), Chánh mạng (ājīva).
Evampi aṭṭhaṅgiko maggo dassito hoti.
In this way, too, the eight-fold path is shown.
Như vậy, Bát Chánh Đạo cũng được chỉ rõ.
Brahmacariyanti etaṃ brahmacariyaṃ nāma.
This brahmacariya (holy life) is indeed the holy life (brahmacariya).
Brahmacariya (phạm hạnh) – đây được gọi là phạm hạnh.
Majjhe sitāti sassatucchede vajjetvā majjhe nissitā.
Majjhe sitā (situated in the middle) means based in the middle, avoiding eternalism and annihilationism.
Majjhe sitā (nương tựa ở giữa) – là nương tựa ở giữa, tránh xa các cực đoan thường kiến (sassata) và đoạn kiến (uccheda).
Brahmapattīti seṭṭhapatti.
Brahmapattī (attainment of Brahmā) means the supreme attainment.
Brahmapattī (thành tựu tối thượng) – là thành tựu cao quý nhất.
Sa tujjubhūtesu namo karohīti ettha ta-kāro padasandhikaro, sa tvaṃ ujubhūtesu khīṇāsavesu namo karohīti attho.
In "sa tujjubhūtesu namo karohi" (you pay homage to those who have become upright), the particle ta is a euphonic connective. The meaning is: "You pay homage to those who have become upright, the Arahants (khīṇāsava)."
Trong câu Sa tujjubhūtesu namo karohī (ngươi hãy đảnh lễ những bậc chân chính), âm ‘ta’ là âm nối từ; ý nghĩa là: “Ngươi hãy đảnh lễ những bậc chân chính, những bậc đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava).”
Tamahaṃ naraṃ dhammasārīti brūmīti yo evaṃ paṭipajjati, tamahaṃ puggalaṃ ‘‘dhammasārī eso dhammasāriyā paṭicchanno’’ti ca ‘‘kusaladhammehi akusaladhamme sāretvā ṭhito’’ti vāti vadāmīti.
Regarding "tamahaṃ naraṃ dhammasārīti brūmi" (I call that person a Dhamma-goer), the meaning is: "The person who practices thus, that person I call a Dhamma-goer, 'covered by the Dhamma-going,' or 'one who stands having removed unwholesome qualities by wholesome qualities.'"
Tamahaṃ naraṃ dhammasārīti brūmī (ta gọi người ấy là dhammasārī): Người nào thực hành như vậy, ta gọi người ấy là “dhammasārī, người được che chở bởi sự thực hành Dhamma” và “người đã diệt trừ các pháp bất thiện bằng các pháp thiện”.
Navamaṃ.
The Ninth Sutta.
Thứ chín.
196. Dasame aññatarasmiṃ vanasaṇḍeti paccūsasamaye lokaṃ olokento tassa brāhmaṇassa arahattassa upanissayaṃ disvā ‘‘gacchāmissa saṅgahaṃ karissāmī’’ti gantvā tasmiṃ vanasaṇḍe viharati.
At the tenth*, aññatarasmiṃ vanasaṇḍe (in a certain forest grove): In the early morning, looking upon the world, he saw the Brahman's potential for Arahantship. Thinking, "I will go and give him support," he went and resided in that forest grove.
196. Trong kinh thứ mười, aññatarasmiṃ vanasaṇḍe (trong một khu rừng) – vào buổi sáng sớm, khi Đức Phật quán xét thế gian, Ngài thấy nhân duyên chứng A-la-hán của vị Bà-la-môn đó, liền nghĩ: “Ta sẽ đi và giúp đỡ ông ấy,” rồi Ngài đến và trú ngụ trong khu rừng đó.
Naṭṭhā hontīti kasitvā vissaṭṭhā aṭavimukhā caramānā brāhmaṇe bhuñjituṃ gate palātā honti.
Naṭṭhā honti (were lost) means that the oxen, having been yoked for plowing and then released, wandered towards the forest, and when the Brahman went to eat, they ran away.
Naṭṭhā hontī (bị mất) – những con bò đã được cày cấy và thả ra, chúng đi lang thang hướng về phía rừng, khi vị Bà-la-môn đi ăn thì chúng đã bỏ trốn.
Pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ.
Pallaṅkaṃ (cross-legged posture) means a posture with the thighs crossed all around.
Pallaṅka (kiết già) – là tư thế ngồi khoanh hai đùi lại.
Ābhujitvāti bandhitvā.
Ābhujitvā (having embraced) means having bound.
Ābhujitvā (khoanh lại) – là buộc lại.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā, aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya (having set the body upright) means having kept the upper part of the body straight, by aligning the eighteen vertebrae tip to tip.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā (giữ thân ngay thẳng) – là giữ phần thân trên thẳng đứng, sắp xếp mười tám đốt xương sống thẳng hàng.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā, mukhasamīpe vā katvāti attho.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā (having established mindfulness in front of one) means having established mindfulness directed towards the meditation object, or, having brought it near the mouth.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā (thiết lập chánh niệm trước mặt) – là thiết lập chánh niệm hướng về đề mục thiền định, hoặc là đặt chánh niệm gần miệng.
Teneva vibhaṅge vuttaṃ – ‘‘ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti sūpaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā, tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (vibha. 537).
Therefore, it is said in the Vibhaṅga: "This mindfulness is established, well-established at the tip of the nose or at the mouth-sign. Thus, it is said, 'having established mindfulness in front of one.'"
Vì lẽ đó, trong Vibhaṅga đã nói: “Chánh niệm này được thiết lập, được thiết lập tốt ở chóp mũi hoặc ở dấu hiệu của hơi thở. Do đó, được gọi là thiết lập chánh niệm trước mặt.”
Atha vā ‘‘parīti pariggahaṭṭho.
Alternatively, parī is in the sense of encompassing.
Hoặc, “Parī” có nghĩa là bao trùm.
Mukhanti niyyānaṭṭho.
Mukha is in the sense of egress.
“Mukha” có nghĩa là lối thoát.
Satīti upaṭṭhānaṭṭho.
Satī is in the sense of establishment.
“Satī” có nghĩa là sự thiết lập.
Tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti evaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.164) vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo.
Thus, it is said, "having established mindfulness in front of one." The meaning here should be understood according to the method stated in the Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.164).
Do đó, được gọi là thiết lập chánh niệm trước mặt.” Theo cách đã nói trong Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.164), ý nghĩa ở đây cũng nên được hiểu như vậy.
Tatrāyaṃ saṅkhepo – ‘‘pariggahitaniyyānaṃ satiṃ katvā’’ti.
In brief, it means "having made mindfulness as the egress that is encompassed."
Tóm tắt ở đây là: “Thiết lập chánh niệm về lối thoát đã được bao trùm.”
Evaṃ nisīdanto ca pana chabbaṇṇā ghanabuddharasmiyo vissajjetvā nisīdi.
And as he sat thus, he sat radiating dense, six-coloured Buddha-rays.
Khi ngồi như vậy, Đức Phật phóng ra những tia Phật quang sáu màu rực rỡ và ngồi xuống.
Upasaṅkamīti domanassābhibhūto āhiṇḍanto, ‘‘sukhena vatāyaṃ samaṇo nisinno’’ti cintetvā upasaṅkami.
Upasaṅkamī (approached) means that he, overwhelmed with sadness, wandered about, and thinking, "This ascetic is certainly sitting in comfort," he approached.
Upasaṅkamī (đến gần) – vị Bà-la-môn bị ưu phiền chế ngự, đi lang thang, nghĩ: “Vị sa-môn này ngồi thật an lạc,” rồi đến gần.
Ajjasaṭṭhiṃ na dissantīti ajja chadivasamattakā paṭṭhāya na dissanti.
Ajjasaṭṭhiṃ na dissantī (are not seen today for six days) means they have not been seen for approximately six days now.
Ajjasaṭṭhiṃ na dissantī (hôm nay không thấy) – kể từ sáu ngày trước đến nay không thấy.
Pāpakāti lāmakā tilakhāṇukā.
Pāpakā (evil) means bad, like sesame stalks.
Pāpakā (xấu xa) – là những cây mè còi cọc, nhỏ bé.
Tena kira tilakhette vapite tadaheva devo vassitvā tile paṃsumhi osīdāpesi, pupphaṃ vā phalaṃ vā gahetuṃ nāsakkhiṃsu.
It is said that after he had sown the sesame field, the god rained on that very day, burying the sesame in the earth, and they could not gather any flowers or fruits.
Nghe nói, khi ông ta gieo mè trên cánh đồng, ngay ngày hôm đó trời mưa làm hạt mè chìm vào đất, không thể ra hoa kết trái được.
Yepi vaḍḍhiṃsu, tesaṃ upari pāṇakā patitvā paṇṇāni khādiṃsu, ekapaṇṇadupaṇṇā khāṇukā avasissiṃsu.
Even those that grew, insects fell upon them and devoured their leaves, leaving only stalks with one or two leaves.
Ngay cả những cây mọc lên, sâu bọ cũng bu vào ăn lá, chỉ còn lại những thân cây trơ trụi một hoặc hai lá.
Brāhmaṇo khettaṃ oloketuṃ gato te disvā – ‘‘vaḍḍhiyā me tilā gahitā, tepi naṭṭhā’’ti domanassajāto ahosi, taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
The Brahman, having gone to inspect the field, saw them and became distressed, thinking, "My sesame was seized for profit, and even that is lost." Taking that, he spoke this verse.
Vị Bà-la-môn đi xem ruộng, thấy vậy liền ưu phiền: “Những cây mè đáng lẽ phải phát triển của ta đã bị mất,” và ông ta đã nói bài kệ này.
Uppāṭakehi sañchannoti uppāṭakapāṇakehi sañchanno.
Uppāṭakehi sañchanno (covered with ticks) means covered with ticks and other insects.
Uppāṭakehi sañchanno (bị bao phủ bởi những con rệp) – bị bao phủ bởi những con rệp.
Tassa kira brāhmaṇassa sayanatthāya santhataṃ tiṇapaṇṇasanthāraṃ koci antarantarā paṭijagganto natthi.
It seems that no one took care of the grass-and-leaf bed that the Brahman used for sleeping, refreshing it from time to time.
Nghe nói, không có ai thường xuyên chăm sóc giường trải lá cỏ để ngủ của vị Bà-la-môn đó.
So divasaṃ araññe kammaṃ katvā sāyaṃ āgantvā tasmiṃ nipajjati.
So, after working in the forest all day, he would come back in the evening and lie down on it.
Ông ta làm việc trong rừng suốt ngày, tối về thì nằm trên đó.
Athassa uppāṭakapāṇakā sarīraṃ ekacchannaṃ karontā khādanti, taṃ gahetvā evamāha.
Then, the ticks would cover his body and feed on him. Taking that, he spoke thus.
Rồi những con rệp bao phủ khắp người ông ta và cắn xé, và ông ta đã nói như vậy.
Vidhavāti matapatikā.
Vidhavā (widows) means those whose husbands have died.
Vidhavā (góa phụ) – là người chồng đã chết.
Yāva kira tassa brāhmaṇassa gehe vibhavamattā ahosi, tāva tā vidhavāpi hutvā patikulesu vasituṃ labhiṃsu.
It seems that as long as that Brahman's household had some wealth, those widows could stay in their husbands' families, even if they were widows.
Nghe nói, chừng nào vị Bà-la-môn đó còn giàu có, những người góa phụ đó, dù đã mất chồng, vẫn có thể sống trong nhà chồng.
Yadā pana so niddhano jāto, tadā tā ‘‘pitugharaṃ gacchathā’’ti sassusasurādīhi nikkaḍḍhitā tato tasseva gharaṃ āgantvā vasantiyo brāhmaṇassa bhojanakāle ‘‘gacchatha ayyakena saddhiṃ bhuñjathā’’ti putte pesenti, tehi pātiyaṃ hatthesu otāritesu brāhmaṇo hatthassa okāsaṃ na labhati.
But when he became poor, their parents-in-law and others expelled them, saying, "Go to your father's house." They came to his house and lived there. At mealtime, they would send their children to the Brahman, saying, "Go and eat with grandpa." When the children placed their bowls in his hands, the Brahman could not find space for his own hand.
Nhưng khi ông ta trở nên nghèo khó, họ bị cha mẹ chồng đuổi về và đến sống trong nhà ông ta. Khi vị Bà-la-môn đến giờ ăn, họ sai con cái đến: “Hãy đi ăn cùng ông ngoại.” Khi những đứa trẻ đặt tay vào bát, vị Bà-la-môn không còn chỗ để đặt tay.
Taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
Taking that, he spoke this verse.
Vì thế, ông ta đã nói bài kệ này.
Piṅgalāti kaḷārapiṅgalā.
Piṅgalā (tawny) means dark reddish-brown.
Piṅgalā (màu nâu vàng) – là màu vàng nâu lốm đốm.
Tilakāhatāti kāḷasetādivaṇṇehi tilakehi āhatagattā.
Tilakāhatā (marked with sesame seeds) means having bodies marked with black, white, and other colored spots like sesame seeds.
Tilakāhatā (thân bị đốm) – thân bị đốm bởi các vết đen, trắng, v.v.
Sottaṃ pādena bodhetīti niddaṃ okkantaṃ pādena paharitvā pabodheti.
Sottaṃ pādena bodhetī (wakes him from sleep with her foot) means she kicks him with her foot and wakes him up from his slumber.
Sottaṃ pādena bodhetī (đánh thức giấc ngủ bằng chân) – đánh thức người đang ngủ bằng cách đá vào chân.
Ayaṃ kira brāhmaṇo mūsikasaddena ubbāḷho uppāṭakehi ca khajjamāno sabbarattiṃ niddaṃ alabhitvā paccūsakāle niddāyati.
It seems that this Brahman, tormented by the sound of mice and bitten by ticks, could not sleep all night and would fall asleep in the early morning.
Nghe nói, vị Bà-la-môn này, bị quấy rầy bởi tiếng chuột và bị rệp cắn, không ngủ được suốt đêm, đến sáng sớm mới ngủ thiếp đi.
Atha naṃ akkhīsu nimmilitamattesveva – ‘‘kiṃ karosi, brāhmaṇa, pacchā ca pubbe ca gahitassa iṇassa?
Then, as soon as his eyes closed, she would kick him with her foot and wake him up, saying, "What are you doing, Brahman, about the debt taken before and after?
Rồi, ngay khi mắt ông ta vừa nhắm lại, một người phụ nữ đá vào chân ông ta và đánh thức ông ta, nói: “Ông làm gì vậy, Bà-la-môn? Món nợ đã vay trước và sau đang chồng chất.
Vaḍḍhi matthakaṃ pattā, satta dhītaro posetabbā.
Interest has reached its peak, and seven daughters must be supported.
Lãi suất đã lên đến đỉnh điểm, bảy cô con gái phải nuôi dưỡng.
Idāni iṇāyikā āgantvā gehaṃ parivāressanti, gaccha kammaṃ karohī’’ti pādena paharitvā pabodheti.
Now the creditors will come and surround the house. Go and work!"
Bây giờ, các chủ nợ sẽ đến bao vây nhà ông, hãy đi làm việc đi!”
Taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
Taking that, he spoke this verse.
Vì thế, ông ta đã nói bài kệ này.
Iṇāyikāti yesaṃ anena hatthato iṇaṃ gahitaṃ.
Iṇāyikā (creditors) refers to those from whom he had borrowed money.
Iṇāyikā (chủ nợ) – là những người mà ông ta đã vay nợ.
So kira kassaci hatthato ekaṃ kahāpaṇaṃ kassaci dve kassaci dasa…pe… kassaci satanti evaṃ bahūnaṃ hatthato iṇaṃ aggahesi.
It seems he had borrowed money from many people: one kahāpaṇa from one, two from another, ten from another... and a hundred from another, and so on.
Nghe nói, ông ta đã vay nợ từ nhiều người: một đồng kahāpaṇa từ người này, hai từ người kia, mười từ người nọ, v.v., cho đến một trăm từ người khác.
Te divā brāhmaṇaṃ apassantā ‘‘gehato taṃ nikkhantameva gaṇhissāmā’’ti balavapaccūse gantvā codenti.
Not seeing the Brahman during the day, they would go very early in the morning and press him, thinking, "We will catch him as soon as he leaves the house."
Ban ngày họ không thấy vị Bà-la-môn, nên họ đến vào sáng sớm và thúc giục, nghĩ: “Chúng ta sẽ bắt ông ta ngay khi ông ta ra khỏi nhà.”
Taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
Taking that, he spoke this verse.
Vì thế, ông ta đã nói bài kệ này.
Bhagavā tena brāhmaṇena imāhi sattahi gāthāhi dukkhe kathite ‘‘yaṃ yaṃ, brāhmaṇa, tayā dukkhaṃ kathitaṃ, sabbametaṃ mayhaṃ natthī’’ti dassento paṭigāthāhi brāhmaṇassa dhammadesanaṃ vaḍḍhesi.
When the Brahman expressed his suffering with these seven verses, the Blessed One, showing him that "all the suffering you have spoken of does not exist for me," further expounded the Dhamma to the Brahman with counter-verses.
Đức Thế Tôn, khi vị Bà-la-môn đó đã kể khổ bằng bảy bài kệ này, Ngài đã tiếp tục thuyết pháp cho vị Bà-la-môn bằng các bài kệ đáp lại, chỉ ra rằng: “Này Bà-la-môn, tất cả những khổ đau mà ông đã kể, ta không có điều nào.”
Brāhmaṇo tā gāthā sutvā bhagavati pasanno saraṇesu patiṭṭhāya pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi.
The Brahman, having heard those verses, became confident in the Blessed One, established himself in the refuges, and after going forth, attained Arahantship.
Vị Bà-la-môn nghe những bài kệ đó, sanh lòng tịnh tín nơi Đức Thế Tôn, nương tựa Tam Bảo, xuất gia và chứng quả A-la-hán.
Taṃ dassetuṃ evaṃ vutte bhāradvājagottotiādi vuttaṃ.
To show this, it is said: evaṃ vutte bhāradvājagotto (when this was said, the Bhāradvāja clansman), etc.
Để chỉ rõ điều đó, câu evaṃ vutte bhāradvājagotto (khi được nói như vậy, vị Bà-la-môn thuộc dòng Bhāradvāja) và các câu tiếp theo đã được nói.
Tattha alatthāti labhi.
Therein, alatthā (obtained) means he received.
Ở đây, alatthā (đã đạt được) – là đã nhận được.
Tañca pana brāhmaṇaṃ bhagavā pabbājetvā ādāya jetavanaṃ gantvā punadivase tena therena pacchāsamaṇena kosalarañño gehadvāraṃ agamāsi.
The Blessed One, having given that brahmin ordination, took him to Jetavana, and on the following day, with that elder as his attendant monk, went to the palace gate of King Kosala.
Đức Thế Tôn đã cho vị Bà-la-môn ấy xuất gia, rồi đưa đến Jetavana, ngày hôm sau, cùng với vị Trưởng lão ấy làm thị giả phía sau, đã đến cửa nhà vua Kosala.
Rājā ‘‘satthā āgato’’ti sutvā pāsādā oruyha vanditvā hatthato pattaṃ gahetvā tathāgataṃ uparipāsādaṃ āropetvā varāsane nisīdāpetvā gandhodakena pāde dhovitvā satapākatelena makkhetvā yāguṃ āharāpetvā rajatadaṇḍaṃ suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā satthu upanāmesi.
The king, hearing “The Master has come,” descended from the palace, paid homage, took the bowl from his hand, invited the Tathāgata to the upper palace, seated him on a splendid seat, washed his feet with perfumed water, anointed them with oil boiled a hundred times, had gruel brought, and, taking a silver-handled, golden spoon, offered it to the Master.
Vua nghe “Bậc Đạo Sư đã đến”, từ cung điện đi xuống, đảnh lễ, nhận bát từ tay (Đức Thế Tôn), thỉnh Như Lai lên lầu trên cung điện, cho ngồi trên chỗ ngồi cao quý, rửa chân bằng nước thơm, xức dầu bách luyện, sai mang cháo đến, cầm muỗng vàng cán bạc, dâng lên Bậc Đạo Sư.
Satthā pattaṃ pidahi.
The Master covered his bowl.
Bậc Đạo Sư đã đậy bát lại.
Rājā tathāgatassa pādesu patitvā, ‘‘sace me, bhante, doso atthi, khamathā’’ti āha.
The king prostrated at the Tathāgata’s feet and said, “If I have offended, venerable sir, please forgive me.”
Vua quỳ xuống dưới chân Như Lai, thưa: “Bạch Thế Tôn, nếu con có lỗi, xin Ngài tha thứ.”
Natthi, mahārājāti.
“There is no offense, great king,” he said.
“Không có lỗi đâu, Đại vương.”
Atha kasmā yāguṃ na gaṇhathāti?
“Then why, venerable sir, do you not accept the gruel?”
“Vậy tại sao Ngài không nhận cháo?”
Palibodho atthi, mahārājāti.
“There is a hindrance, great king,” he said.
“Có chướng ngại (palibodha), Đại vương.”
Kiṃ pana, bhante, yāguṃ agaṇhanteheva labhitabbo esa palibodho, paṭibalo ahaṃ palibodhaṃ dātuṃ, gaṇhatha, bhanteti.
“But venerable sir, is this hindrance to be obtained by not accepting gruel? I am capable of removing hindrances. Please accept it, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, chướng ngại ấy có phải chỉ có thể có được khi không nhận cháo chăng? Con có thể ban chướng ngại đó. Bạch Thế Tôn, xin Ngài nhận (cháo).”
Satthā aggahesi.
The Master accepted it.
Bậc Đạo Sư đã nhận.
Mahallakattheropi dīgharattaṃ chāto yāvadatthaṃ yāguṃ pivi.
The elderly elder, too, having been hungry for a long time, drank the gruel to his fill.
Vị Trưởng lão già ấy cũng đã đói lâu ngày, đã uống cháo no đủ.
Rājā khādanīyabhojanīyaṃ datvā bhattakiccāvasāne bhagavantaṃ vanditvā āha – ‘‘bhagavā tumhe paveṇiyā āgate okkākavaṃse uppajjitvā cakkavattisiriṃ pahāya pabbajitvā loke aggataṃ patto, ko nāma, bhante, tumhākaṃ palibodho’’ti?
The king, after offering solid and soft food and at the end of the meal, paid homage to the Blessed One and said, “Bhagavā, you, born in the Okkāka lineage, which has come down through tradition, gave up the glory of a cakkavatti king and, having gone forth, attained supremacy in the world. What, then, venerable sir, is your hindrance?”
Vua dâng thức ăn, món ăn, sau khi việc thọ thực xong, đảnh lễ Đức Thế Tôn và thưa: “Bạch Thế Tôn, Ngài đã sinh ra trong dòng dõi Okkāka, đến từ truyền thống (vua chúa), từ bỏ vinh quang của bậc Chuyển Luân Vương để xuất gia, và đã đạt đến vị trí tối thượng trong thế gian. Bạch Thế Tôn, chướng ngại của Ngài là gì?”
Mahārāja, etassa mahallakattherassa palibodho amhākaṃ palibodhasadisovāti.
“Great king, the hindrance of this elderly elder is like our hindrance,” he said.
“Đại vương, chướng ngại của vị Trưởng lão già ấy cũng giống như chướng ngại của chúng ta vậy.”
Rājā theraṃ vanditvā – ‘‘ko, bhante, tumhākaṃ palibodho’’ti pucchi?
The king paid homage to the elder and asked, “What, venerable sir, is your hindrance?”
Vua đảnh lễ vị Trưởng lão và hỏi: “Bạch Tôn giả, chướng ngại của Ngài là gì?”
Iṇapalibodho, mahārājāti.
“The hindrance of debt, great king,” he said.
“Là chướng ngại về nợ nần, Đại vương.”
Kittako, bhanteti?
“How much, venerable sir?”
“Bạch Tôn giả, bao nhiêu?”
Gaṇehi, mahārājāti.
“Count it, great king,” he said.
“Đại vương, hãy đếm đi.”
Rañño ‘‘ekaṃ dve sataṃ sahassa’’nti gaṇentassa aṅguliyo nappahonti.
As the king counted “one, two, a hundred, a thousand,” his fingers were not enough.
Khi vua đếm “một, hai, một trăm, một ngàn”, các ngón tay của vua không đủ.
Athekaṃ purisaṃ pakkositvā, ‘‘gaccha, bhaṇe, nagare bheriṃ carāpehi ‘sabbe bahudhītikabrāhmaṇassa iṇāyikā rājaṅgaṇe sannipatantū’’ti.
Then he called a man and said, “Go, man, have a drum beaten in the city, ‘Let all the creditors of the brahmin with many daughters assemble in the royal courtyard!’”
Rồi vua gọi một người và nói: “Này khanh, hãy đi và cho đánh trống trong thành phố rằng ‘tất cả các chủ nợ của Bà-la-môn Bahudhītika hãy tập trung tại sân hoàng cung’.”
Manussā bheriṃ sutvā sannipatiṃsu.
People, hearing the drum, assembled.
Mọi người nghe tiếng trống thì tập trung lại.
Rājā tesaṃ hatthato paṇṇāni āharāpetvā sabbesaṃ anūnaṃ dhanamadāsi.
The king had the records brought from their hands and gave all of them the full amount of money.
Vua sai lấy các giấy nợ từ tay họ và trả đủ tiền cho tất cả.
Tattha suvaṇṇameva satasahassagghanakaṃ ahosi.
The gold alone was worth a hundred thousand there.
Trong số đó, chỉ riêng vàng đã trị giá một trăm ngàn.
Puna rājā pucchi – ‘‘aññopi atthi, bhante, palibodho’’ti.
Again, the king asked, “Is there any other hindrance, venerable sir?”
Rồi vua lại hỏi: “Bạch Tôn giả, còn chướng ngại nào khác không?”
Iṇaṃ nāma, mahārāja, datvā muccituṃ sakkā, etā pana satta dārikā mahāpalibodhā mayhanti.
“Debt, great king, can be paid and discharged, but these seven daughters are a great hindrance to me,” he said.
“Đại vương, nợ nần thì có thể trả rồi thoát khỏi, nhưng bảy cô con gái này là những chướng ngại lớn đối với tôi.”
Rājā yānāni pesetvā tassa dhītaro āharāpetvā attano dhītaro katvā taṃ taṃ kulagharaṃ pesetvā, ‘‘aññopi, bhante, atthi palibodho’’ti pucchi?
The king sent carriages, had his daughters brought, made them his own daughters, sent them to suitable noble families, and then asked, “Is there any other hindrance, venerable sir?”
Vua sai xe đến, đón các cô con gái của vị ấy, nhận làm con gái của mình, rồi gả vào các gia đình quý tộc. Sau đó, vua hỏi: “Bạch Tôn giả, còn chướng ngại nào khác không?”
Brāhmaṇī, mahārājāti.
“The brahmin woman, great king,” he said.
“Là bà Bà-la-môn, Đại vương.”
Rājā yānaṃ pesetvā, tassa brāhmaṇiṃ āharāpetvā, ayyikaṭṭhāne ṭhapetvā puna pucchi – ‘‘aññopi, bhante, atthi palibodho’’ti?
The king sent a carriage, had his brahmin woman brought, appointed her to the position of grandmother, and then asked again, “Is there any other hindrance, venerable sir?”
Vua sai xe đến, đón bà Bà-la-môn của vị ấy, đặt vào vị trí của bà nội, rồi lại hỏi: “Bạch Tôn giả, còn chướng ngại nào khác không?”
Natthi, mahārājāti vutte rājāpi cīvaradussāni dāpetvā, ‘‘bhante, mama santakaṃ tumhākaṃ bhikkhubhāvaṃ jānāthā’’ti āha.
When told, “There is none, great king,” the king had robes offered and said, “Venerable sir, know that your monastic state belongs to me.”
Khi được thưa “Không còn nữa, Đại vương”, vua cũng đã dâng y phục và nói: “Bạch Tôn giả, xin Ngài hãy biết rằng tình trạng Tỳ-khưu của Ngài là do con.”
Āma, mahārājāti.
“Yes, great king,” he said.
“Vâng, Đại vương.”
Atha naṃ rājā āha – ‘‘bhante, cīvarapiṇḍapātādayopi sabbe paccayā amhākaṃ santakā bhavissanti.
Then the king said to him, “Venerable sir, all requisites, such as robes and alms food, will belong to us.
Rồi vua nói với vị ấy: “Bạch Tôn giả, tất cả các vật dụng như y phục, thức ăn khất thực, v.v., sẽ là của chúng con.
Tumhe tathāgatassa manaṃ gahetvā samaṇadhammaṃ karothā’’ti.
You should act according to the Tathāgata’s wishes and practice the life of a recluse.”
Xin Ngài hãy làm theo ý Đức Như Lai và thực hành pháp Sa-môn.”
Thero tatheva appamatto samaṇadhammaṃ karonto nacirasseva āsavakkhayaṃ pattoti.
The elder, being heedful just so, practicing the ascetic’s duty, not long after attained the destruction of the defilements.
Vị Trưởng lão ấy, không phóng dật, đã thực hành pháp Sa-môn như vậy và không lâu sau đã đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya).
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ Mười.