137. Mārasaṃyuttassa paṭhame uruvelāyaṃ viharatīti paṭividdhasabbaññutaññāṇo uruvelagāmaṃ upanissāya viharati.
In the first sutta of the Māra Saṃyutta, uruvelāyaṃ viharati (dwells in Uruvelā) means that the Buddha, having penetrated omniscience, dwells near the village of Uruvelā for alms.
137. Trong kinh đầu tiên của Tương Ưng Māra, uruvelāyaṃ viharatī (trú tại Uruvelā) có nghĩa là vị đã chứng đắc tuệ Toàn Tri đang trú ngụ gần làng Uruvelā.
Paṭhamābhisambuddhoti abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ antosattāhasmiṃyeva.
Paṭhamābhisambuddho (first fully enlightened) means having become enlightened, immediately within the first seven days.
Paṭhamābhisambuddho (vị Giác Ngộ đầu tiên) có nghĩa là Ngài đã Giác Ngộ và ngay trong bảy ngày đầu tiên.
Dukkarakārikāyāti chabbassāni katāya dukkarakārikāya.
Dukkarakārikāyā (by practicing severe austerities) means by performing the severe austerities practiced for six years.
Dukkarakārikāyā (khổ hạnh) có nghĩa là nhờ khổ hạnh đã thực hành trong sáu năm.
Māro pāpimāti attano visayaṃ atikkamituṃ paṭipanne satte māretīti māro.
Māro pāpimā (Māra the Evil One) means Māra, because he kills beings who are intent on transgressing his domain. He is pāpimā (evil) because he incites beings to evil, or because he himself is involved in evil.
Māro pāpimā (Māra Ác Ma) – Māra được gọi như vậy vì hắn giết hại những chúng sinh đang thực hành để vượt qua phạm vi của hắn. (Māra = kẻ giết hại)
Pāpe niyojeti, sayaṃ vā pāpe niyuttoti pāpimā.
He is pāpimā (evil) because he incites beings to evil, or because he himself is involved in evil.
Pāpimā được gọi như vậy vì hắn xúi giục chúng sinh làm điều ác, hoặc chính hắn bị ràng buộc bởi điều ác. (Pāpimā = kẻ ác)
Aññānipissa kaṇho, adhipati, vasavattī, antako, namuci, pamattabandhūtiādīni bahūni nāmāni, idha pana nāmadvayameva gahitaṃ.
He has many other names such as Kaṇha, Adhipati, Vasavattī, Antaka, Namuci, Pamattabandhu; but here only these two names are taken.
Hắn còn có nhiều tên khác như Kaṇha, Adhipati, Vasavattī, Antaka, Namuci, Pamattabandhu, v.v., nhưng ở đây chỉ dùng hai tên.
Upasaṅkamīti – ‘‘ayaṃ samaṇo gotamo ‘muttosmī’ti maññati, amuttabhāvamassa kathessāmī’’ti cintetvā upasaṅkami.
Upasaṅkamī (approached) means thinking, “‘This ascetic Gotama thinks, ‘I am liberated’; I will tell him that he is not liberated,” he approached.
Upasaṅkamī (đến gần) có nghĩa là hắn nghĩ: "Sa-môn Gotama này cho rằng mình đã giải thoát. Ta sẽ nói cho ông ấy biết rằng ông ấy chưa giải thoát," rồi hắn đến gần.
Tapokammā apakkammāti tapokammato apakkamitvā.
Tapokammā apakkammā (having turned away from ascetic practices) means having turned away from the ascetic practice of self-mortification.
Tapokammā apakkammā (từ bỏ khổ hạnh) có nghĩa là từ bỏ khổ hạnh.
Aparaddhoti ‘‘dūre tvaṃ suddhimaggā’’ti vadati.
Aparaddho (erred) means he says, “You are far from the path to purity.”
Aparaddho (sai lầm) có nghĩa là hắn nói: "Ngươi còn xa con đường thanh tịnh."
Amaraṃ tapanti amaratapaṃ amarabhāvatthāya kataṃ lūkhatapaṃ, attakilamathānuyogo.
Amaraṃ tapaṃ (immortal asceticism) means harsh asceticism practiced for the sake of immortality, the practice of self-mortification.
Amaraṃ tapaṃ (khổ hạnh bất tử) có nghĩa là khổ hạnh thô thiển đã thực hành để đạt đến trạng thái bất tử, tức là sự tự hành hạ.
Sabbānatthāvahaṃ hotīti, ‘‘sabbaṃ tapaṃ mayhaṃ atthāvahaṃ na bhavatī’’ti ñatvā.
Sabbānatthāvahaṃ hotī (brings all harm) means knowing, “All ascetic practice does not bring me benefit.”
Sabbānatthāvahaṃ hotī (tất cả đều không mang lại lợi ích) có nghĩa là Ngài biết: "Tất cả khổ hạnh đều không mang lại lợi ích cho Ta."
Phiyārittaṃva dhammanīti araññe thale phiyārittaṃ viya.
Phiyārittaṃva dhammanī (like a rudder in a dry field) means like a rudder in a dry field in a forest.
Phiyārittaṃva dhammanī (như mái chèo trên đất khô) có nghĩa là như mái chèo trên đất khô trong rừng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā araññe thale nāvaṃ ṭhapetvā bhaṇḍassa pūretvā mahājanā abhirūhitvā phiyārittaṃ gahetvā saṃkaḍḍheyyuṃ ceva uppīleyyuṃ ca, so mahājanassa vāyāmo ekaṅguladvaṅgulamattampi nāvāya gamanaṃ asādhento niratthako bhaveyya na anatthāvaho, evameva ahaṃ ‘sabbaṃ amaraṃ tapaṃ anatthāvahaṃ hotī’ti ñatvā vissajjesinti.
This is what is said: just as people would place a boat on dry land in a forest, fill it with goods, board it, and then grasp the rudder and row, or push it with punting poles, and their effort would be useless, not bringing benefit, as the boat would not move even an inch or two; just so, I knew that “all such self-mortifying asceticism brings harm,” and so I abandoned it.
Điều này có nghĩa là: Giống như trong rừng, trên đất khô, người ta đặt một chiếc thuyền, chất đầy hàng hóa, rồi nhiều người lên thuyền, cầm mái chèo và chèo, cố gắng di chuyển, nhưng nỗ lực của họ vô ích vì chiếc thuyền không di chuyển dù chỉ một hay hai tấc, không mang lại lợi ích gì; cũng vậy, Ta biết rằng 'tất cả khổ hạnh bất tử đều không mang lại lợi ích', nên Ta đã từ bỏ.
Idāni taṃ amaraṃ tapaṃ pahāya yena maggena buddho jāto, taṃ dassento sīlantiādimāha.
Now, showing the path by which the Buddha became enlightened, having abandoned that self-mortification, he uttered sīla (virtue) and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra con đường mà Ngài đã trở thành Phật sau khi từ bỏ khổ hạnh bất tử đó, Ngài nói sīla (giới) và các điều khác.
Tattha sīlanti vacanena sammāvācākammantājīvā gahitā, samādhinā sammāvāyāmasatisamādhayo, paññāya sammādiṭṭhisaṅkappā.
Here, by the word sīla, right speech, right action, and right livelihood are taken; by samādhinā (concentration), right effort, right mindfulness, and right concentration; by paññāya (wisdom), right view and right thought.
Trong đó, bằng từ sīla, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng được bao gồm; bằng samādhinā (định), chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định được bao gồm; bằng paññāya (tuệ), chánh kiến, chánh tư duy được bao gồm.
Maggaṃ bodhāya bhāvayanti imaṃ aṭṭhaṅgikameva ariyamaggaṃ bodhatthāya bhāvayanto.
Maggaṃ bodhāya bhāvayaṃ (developing the path to enlightenment) means developing this very Noble Eightfold Path for the sake of enlightenment.
Maggaṃ bodhāya bhāvaya (hãy tu tập con đường để giác ngộ) có nghĩa là tu tập Bát Chánh Đạo này để giác ngộ.
Ettha ca bodhāyāti maggatthāya.
And here, bodhāya means for the sake of the path.
Ở đây, bodhāyā (để giác ngộ) có nghĩa là để đạt được Đạo (magga).
Yathā hi yāgutthāya yāgumeva pacanti, pūvatthāya pūvameva pacanti, na aññaṃ kiñci karonti, evaṃ maggameva maggatthāya bhāveti.
Just as people cook gruel for the sake of gruel, and cook cakes for the sake of cakes, and do nothing else; similarly, one develops the path itself for the sake of the path.
Giống như người ta nấu cháo vì cháo, nướng bánh vì bánh, không làm gì khác; cũng vậy, người ta tu tập con đường vì con đường.
Tenāha ‘‘maggaṃ bodhāya bhāvaya’’nti.
Therefore, it is said, “Develop the path to enlightenment.”
Vì thế Ngài nói: "Hãy tu tập con đường để giác ngộ."
Paramaṃ suddhinti arahattaṃ.
Paramaṃ suddhiṃ (supreme purity) means Arahantship.
Paramaṃ suddhiṃ (sự thanh tịnh tối thượng) có nghĩa là A-la-hán quả.
Nihatoti tvaṃ mayā nihato parājito.
Nihato (defeated) means, “You have been defeated, overcome by me.”
Nihato (bị đánh bại) có nghĩa là ngươi đã bị Ta đánh bại, bị Ta chiến thắng.
Paṭhamaṃ.
The First.
Thứ nhất.
138. Dutiye rattandhakāratimisāyanti rattiṃ andhabhāvakārake mahātame caturaṅge tamasi.
In the second sutta, rattandhakāratimisāya (in the darkness of night, in utter gloom) means in the deep darkness that causes blindness at night, in the fourfold darkness.
138. Trong kinh thứ hai, rattandhakāratimisāya (trong bóng tối dày đặc của đêm) có nghĩa là trong bóng tối lớn bốn phương, gây ra sự mù mịt trong đêm.
Abbhokāse nisinno hotīti gandhakuṭito nikkhamitvā caṅkamanakoṭiyaṃ pāsāṇaphalake mahācīvaraṃ sīse ṭhapetvā padhānaṃ pariggaṇhamāno nisinno hoti.
Abbhokāse nisinno hotī (was sitting in the open air) means having come out from the Perfumed Chamber, he was sitting on a stone slab at the end of the walking path, with his great robe placed on his head, engaged in meditation.
Abbhokāse nisinno hotī (ngồi ngoài trời) có nghĩa là Ngài đi ra khỏi hương thất, ngồi trên phiến đá ở cuối đường kinh hành, đặt đại y trên đầu và thực hành thiền định.
Nanu ca tathāgatassa abhāvito vā maggo, appahīnā vā kilesā, appaṭividdhaṃ vā akuppaṃ, asacchikato vā nirodho natthi, kasmā evamakāsīti?
Now, for the Tathāgata, there was no undeveloped path, no unabandoned defilements, no unpenetrated immovability, and no unactualized cessation; why did he do this?
Chẳng phải Đức Như Lai không có con đường nào chưa tu tập, không có phiền não nào chưa đoạn trừ, không có trạng thái bất động nào chưa chứng đắc, không có diệt tận nào chưa hiện chứng sao? Tại sao Ngài lại làm như vậy?
Anāgate kulaputtānaṃ aṅkusatthaṃ.
It was an exhortation for future young men of good family.
Để làm gương cho các thiện nam tử trong tương lai.
‘‘Anāgate hi kulaputtā mayā gatamaggaṃ āvajjitvā abbhokāsavāsaṃ vasitabbaṃ maññamānā padhānakammaṃ karissantī’’ti sampassamāno satthā evamakāsi.
The Teacher did this, foreseeing, “In the future, young men of good family, contemplating the path I have followed, will engage in meditation, considering that they should dwell in the open air.”
Đức Đạo Sư đã làm như vậy, thấy trước rằng: "Trong tương lai, các thiện nam tử sẽ suy tư về con đường Ta đã đi, và cho rằng cần phải sống ngoài trời, họ sẽ thực hành thiền định."
Mahāti mahanto.
Mahā (great) means huge.
Mahā (lớn) có nghĩa là to lớn.
Ariṭṭhakoti kāḷako.
Ariṭṭhako (black) means dark-colored.
Ariṭṭhako (đen) có nghĩa là đen.
Maṇīti pāsāṇo.
Maṇī (gem) means a rock.
Maṇī (ngọc) có nghĩa là đá.
Evamassa sīsaṃ hotīti evarūpaṃ tassa kāḷavaṇṇaṃ kūṭāgārappamāṇaṃ mahāpāsāṇasadisaṃ sīsaṃ hoti.
Evamassa sīsaṃ hotī (such was his head) means his head was like that, dark-colored, vast as a peaked house, like a great rock.
Evamassa sīsaṃ hotī (đầu của hắn như vậy) có nghĩa là đầu của hắn có màu đen, to lớn như một ngôi nhà mái nhọn, giống như một tảng đá lớn.
Subhāsubhanti dīghamaddhānaṃ saṃsaranto sundarāsundaraṃ vaṇṇaṃ katvā āgatosīti vadati.
Subhāsubhaṃ (fair and foul) means, he says, “You have come, experiencing beautiful and ugly forms, during your long wandering in saṃsāra.”
Subhāsubhaṃ (đẹp và xấu) có nghĩa là ngươi đã luân hồi trong một thời gian dài, mang đủ loại sắc tướng đẹp và xấu.
Atha vā saṃsaranti saṃsaranto āgacchanto.
Or, saṃsaraṃ (wandering) means coming, wandering.
Hoặc saṃsara (luân hồi) có nghĩa là đang luân hồi, đang đến.
Dīghamaddhānanti vasavattiṭṭhānato yāva uruvelāya dīghamaggaṃ, pure bodhāya vā chabbassāni dukkarakārikasamayasaṅkhātaṃ dīghakālaṃ.
Dīghamaddhānaṃ (for a long time/distance) means a long journey from Māra's domain up to Uruvelā, or a long period of six years during the time of severe austerities before enlightenment.
Dīghamaddhānaṃ (một chặng đường dài) có nghĩa là một chặng đường dài từ nơi trú ngụ của Vasavattī cho đến Uruvelā, hoặc một thời gian dài, tức là sáu năm khổ hạnh trước khi giác ngộ.
Vaṇṇaṃ katvā subhāsubhanti sundarañca asundarañca nānappakāraṃ vaṇṇaṃ katvā anekavāraṃ mama santikaṃ āgatosīti attho.
Vaṇṇaṃ katvā subhāsubha (making fair and foul forms) means, “You have come to me many times, having assumed various forms, both beautiful and ugly.”
Vaṇṇaṃ katvā subhāsubha (mang đủ loại sắc tướng đẹp và xấu) có nghĩa là ngươi đã nhiều lần đến chỗ Ta, mang đủ loại sắc tướng đẹp và xấu.
So kira vaṇṇo nāma natthi, yena vaṇṇena māro vibhiṃsakatthāya bhagavato santikaṃ na āgatapubbo.
Indeed, there was no form which Māra had not previously assumed to approach the Blessed One for intimidation.
Thật vậy, không có sắc tướng nào mà Māra chưa từng mang đến trước Đức Thế Tôn để đe dọa.
Tena taṃ bhagavā evamāha.
Therefore, the Blessed One said this to him.
Vì thế, Thế Tôn đã nói với Ma vương như vậy.
Alaṃ te tenāti alaṃ tuyhaṃ etena māravibhiṃsākāradassanabyāpārena.
Enough of that for you means: enough for you with this exertion of showing Māra's terrifying forms.
Alaṃ te tenā (Đủ rồi cho ngươi với điều đó) nghĩa là đủ rồi cho ngươi với việc cố gắng thể hiện những hình ảnh đáng sợ của Ma vương này.
Dutiyaṃ.
The second.
Thứ hai.
139. Tatiye susaṃvutāti supihitā.
139. In the third, well-restrained means well-closed.
139. Trong kinh thứ ba, susaṃvutā (được kiểm soát tốt) nghĩa là được che chắn kỹ càng.
Na te māravasānugāti, māra, te tuyhaṃ vasānugā na honti.
They are not followers of Māra’s will means: O Māra, they are not followers of your will.
Na te māravasānugā (Họ không phải là kẻ phục tùng Ma vương) nghĩa là, hỡi Ma vương, họ không phải là kẻ phục tùng ngươi.
Na te mārassa baddhagūti te tuyhaṃ mārassa baddhacarā sissā antevāsikā na honti.
They are not bound to Māra means they are not your, Māra's, bound followers, pupils, or disciples.
Na te mārassa baddhagū (Họ không phải là kẻ bị Ma vương trói buộc) nghĩa là họ không phải là những kẻ bị trói buộc, đệ tử, học trò của ngươi, hỡi Ma vương.
Tatiyaṃ.
The third.
Thứ ba.
140. Catutthe yoniso manasikārāti upāyamanasikārena.
140. In the fourth, through wise attention means through attention with the right method.
140. Trong kinh thứ tư, yoniso manasikārā (do tác ý đúng đắn) nghĩa là do tác ý có phương pháp.
Yoniso sammappadhānāti upāyavīriyena kāraṇavīriyena.
Through wise right striving means through effort with the right method, effort with a cause.
Yoniso sammappadhānā (do chánh tinh tấn đúng đắn) nghĩa là do tinh tấn có phương pháp, do tinh tấn có nguyên nhân.
Vimuttīti arahattaphalavimutti.
Liberation means the liberation of the fruit of Arahantship.
Vimuttī (giải thoát) nghĩa là giải thoát quả A-la-hán.
Ajjhabhāsīti ‘‘ayaṃ attanā vīriyaṃ katvā arahattaṃ patvāpi na tussati, idāni aññesampi ‘pāpuṇāthā’ti ussāhaṃ karoti, paṭibāhessāmi na’’nti cintetvā abhāsi.
Addressed means he thought, "This one, having made an effort and attained Arahantship himself, is not content; now he is encouraging others, saying 'You should attain it.' I will stop him," and so he spoke.
Ajjhabhāsī (đã nói) nghĩa là Ma vương nghĩ: “Sa-môn Gotama này, dù đã tự mình tinh tấn đạt được A-la-hán, vẫn chưa thỏa mãn; bây giờ Ngài còn khuyến khích người khác ‘hãy đạt được,’ ta sẽ ngăn cản Ngài,” rồi nói.
Mārapāsenāti kilesapāsena.
By Māra's snare means by the snare of defilements.
Mārapāsenā (bằng lưới Ma vương) nghĩa là bằng lưới phiền não.
Ye dibbā ye ca mānusāti ye dibbā kāmaguṇasaṅkhātā mānusā kāmaguṇasaṅkhātā ca mārapāsā nāma atthi, sabbehi tehi tvaṃ baddhoti vadati.
Those which are divine and those which are human means: those snares of Māra, called divine sense-pleasures and human sense-pleasures, that exist—you are bound by all of them, he says.
Ye dibbā ye ca mānusā (những gì thuộc cõi trời và những gì thuộc loài người) nghĩa là những lưới của Ma vương được gọi là dục lạc thuộc cõi trời và dục lạc thuộc loài người, Ngài nói rằng ngươi bị trói buộc bởi tất cả những thứ đó.
Mārabandhanabaddhoti mārabandhanena baddho, mārabandhane vā baddho.
Bound by Māra's bondage means bound by Māra's bondage, or bound in Māra's bondage.
Mārabandhanabaddho (bị trói buộc bởi sự trói buộc của Ma vương) nghĩa là bị trói buộc bởi sự trói buộc của Ma vương, hoặc bị trói buộc trong sự trói buộc của Ma vương.
Na me samaṇa mokkhasīti samaṇa tvaṃ mama visayato na muccissasi.
You shall not escape me, ascetic means: O ascetic, you will not be freed from my domain.
Na me samaṇa mokkhasī (Sa-môn, ngươi sẽ không thoát khỏi ta) nghĩa là, hỡi Sa-môn, ngươi sẽ không thoát khỏi phạm vi quyền lực của ta.
Catutthaṃ.
The fourth.
Thứ tư.
141. Pañcame muttāhanti mutto ahaṃ.
141. In the fifth, I am freed means I am freed.
141. Trong kinh thứ năm, muttāhaṃ (ta đã giải thoát) nghĩa là ta đã giải thoát.
Purimaṃ suttaṃ antovasse vuttaṃ, idaṃ pana pavāretvā vuṭṭhavassakāle.
The previous sutta was spoken during the rains-retreat, but this one was spoken at the time of the end of the rains-retreat after the Pavāraṇā.
Kinh trước được thuyết trong mùa an cư, còn kinh này được thuyết sau khi mãn hạ.
Cārikanti anupubbagamanacārikaṃ.(Pavāretvā) divase divase yojanaparamaṃ gacchantā carathāti vadati.
Wandering means: "Go forth wandering, going a maximum of a yojana each day," he says.
Cārika (du hành) nghĩa là du hành từ từ. (Sau khi mãn hạ) Ngài nói: “Hãy du hành, mỗi ngày đi xa nhất một do-tuần.”
Mā ekena dveti ekamaggena dve janā mā agamittha.
Not two by one means: two persons should not go by one path.
Mā ekena dve (Đừng hai người trên một con đường) nghĩa là đừng hai người đi trên cùng một con đường.
Evañhi gatesu ekasmiṃ dhammaṃ desente, ekena tuṇhībhūtena ṭhātabbaṃ hoti.
For if they go thus, when one is teaching the Dhamma, the other has to stand in silence.
Vì nếu đi như vậy, khi một người thuyết pháp, người kia phải im lặng.
Tasmā evamāha.
Therefore, he said this.
Vì vậy, Ngài đã nói như vậy.
Ādikalyāṇanti ādimhi kalyāṇaṃ sundaraṃ bhaddakaṃ.
Good in the beginning means good, excellent, fine in the beginning.
Ādikalyāṇa (tốt đẹp ở đoạn đầu) nghĩa là tốt đẹp, thanh tịnh, đáng yêu ở đoạn đầu.
Tathā majjhapariyosānesu.
Likewise in the middle and the end.
Cũng vậy ở đoạn giữa và đoạn cuối.
Ādimajjhapariyosānañca nāmetaṃ sāsanassa ca desanāya ca vasena duvidhaṃ.
And this beginning, middle, and end is twofold, in terms of the Dispensation and the teaching.
Sự tốt đẹp ở đoạn đầu, đoạn giữa và đoạn cuối này có hai loại, tùy theo Giáo pháp và bài thuyết pháp.
Tattha sāsanassa sīlaṃ ādi, samathavipassanāmaggā majjhaṃ, phalanibbānāni pariyosānaṃ.
Therein, for the Dispensation, virtue is the beginning; serenity, insight, and the paths are the middle; the fruits and Nibbāna are the end.
Trong đó, đối với Giáo pháp, Giới là đoạn đầu, samatha và vipassanā-magga là đoạn giữa, Quả và Nibbāna là đoạn cuối.
Sīlasamādhayo vā ādi, vipassanāmaggā majjhaṃ, phalanibbānāni pariyosānaṃ.
Or, virtue and concentration are the beginning; insight and the paths are the middle; the fruits and Nibbāna are the end.
Hoặc Giới và Định là đoạn đầu, vipassanā-magga là đoạn giữa, Quả và Nibbāna là đoạn cuối.
Sīlasamādhivipassanā vā ādi, maggo majjhaṃ, phalanibbānāni pariyosānaṃ.
Or, virtue, concentration, and insight are the beginning; the path is the middle; the fruits and Nibbāna are the end.
Hoặc Giới, Định, Tuệ là đoạn đầu, Đạo là đoạn giữa, Quả và Nibbāna là đoạn cuối.
Desanāya pana catuppadikāya gāthāya tāva paṭhamapādo ādi, dutiyatatiyā majjhaṃ, catuttho pariyosānaṃ.
As for the teaching, in a four-lined verse, the first line is the beginning; the second and third are the middle; the fourth is the end.
Còn đối với bài thuyết pháp, trong một bài kệ bốn câu, câu đầu là đoạn đầu, câu thứ hai và thứ ba là đoạn giữa, câu thứ tư là đoạn cuối.
Pañcapadachappadānaṃ paṭhamapādo ādi, avasānapādo pariyosānaṃ, avasesā majjhaṃ.
For verses of five or six lines, the first line is the beginning, the last line is the end, and the remaining are the middle.
Trong các bài kệ năm hoặc sáu câu, câu đầu là đoạn đầu, câu cuối là đoạn cuối, các câu còn lại là đoạn giữa.
Ekānusandhikasuttassa nidānaṃ ādi, ‘‘idamavocā’’ti pariyosānaṃ, sesaṃ majjhaṃ.
For a sutta with a single connection, the introduction is the beginning, "Thus he spoke" is the end, and the rest is the middle.
Trong một bài kinh có một chủ đề liên tục, phần mở đầu là đoạn đầu, phần “Ngài đã nói điều này” là đoạn cuối, phần còn lại là đoạn giữa.
Anekānusandhikassa majjhe bahūpi anusandhi majjhameva, nidānaṃ ādi, ‘‘idamavocā’’ti pariyosānaṃ.
For one with multiple connections, even the many connections in the middle are just the middle; the introduction is the beginning, and "Thus he spoke" is the end.
Trong một bài kinh có nhiều chủ đề liên tục, nhiều chủ đề ở giữa cũng là đoạn giữa, phần mở đầu là đoạn đầu, phần “Ngài đã nói điều này” là đoạn cuối.
Sātthanti sātthakaṃ katvā desetha.
With its meaning means teach it having made it meaningful.
Sāttha (có ý nghĩa) nghĩa là hãy thuyết giảng có ý nghĩa.
Sabyañjananti byañjanehi ceva padehi ca paripūraṃ katvā desetha.
With its phrasing means teach it having made it complete with both phrases and words.
Sabyañjana (có văn phong) nghĩa là hãy thuyết giảng đầy đủ cả về văn phong và từ ngữ.
Kevalaparipuṇṇanti sakalaparipuṇṇaṃ.
Wholly complete means entirely complete.
Kevalaparipuṇṇa (hoàn toàn đầy đủ) nghĩa là đầy đủ trọn vẹn.
Parisuddhanti nirupakkilesaṃ.
Purified means without defilement.
Parisuddha (thanh tịnh) nghĩa là không có phiền não.
Brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahaṃ sāsanabrahmacariyaṃ.
The holy life means the holy life of the Dispensation, which is comprised of the three trainings.
Brahmacariya (phạm hạnh) nghĩa là phạm hạnh của Giáo pháp bao gồm ba học pháp.
Pakāsethāti āvikarotha.
Proclaim means make it manifest.
Pakāsethā (hãy công bố) nghĩa là hãy làm cho rõ ràng.
Apparajakkhajātikāti paññācakkhumhi appakilesarajasabhāvā, dukūlasāṇiyā paṭicchannā viya catuppadikagāthāpariyosāne arahattaṃ pattuṃ samatthā santīti attho.
Beings with little dust in their eyes means those who have the nature of little dust of defilement in their wisdom-eye; like those covered by a curtain of fine linen, they are capable of attaining Arahantship at the end of a four-lined verse—this is the meaning.
Apparajakkhajātikā (những người có ít bụi bẩn trong mắt) nghĩa là những người có bản chất ít bụi bẩn phiền não trong tuệ nhãn, có khả năng đạt được A-la-hán ở cuối bài kệ bốn câu, như những người được che phủ bằng vải dukūla hoặc sāna.
Assavanatāti assavanatāya.
From not hearing it means due to not hearing it.
Assavanatā (do không lắng nghe) nghĩa là do không lắng nghe.
Parihāyantīti alābhaparihāniyā dhammato parihāyanti.
They are declining means they decline from the Dhamma through the decline of not obtaining it.
Parihāyantī (bị suy giảm) nghĩa là bị suy giảm về Pháp do mất mát lợi lộc.
Senānigamoti paṭhamakappikānaṃ senāya niviṭṭhokāse patiṭṭhitagāmo, sujātāya vā pitu senānī nāma nigamo.
The market town of Senā means the village established in the place where the army of the first world-cycle people was encamped; or, it was the market town named Senānī of Sujātā's father.
Senānigamo (làng của tướng quân) nghĩa là một ngôi làng được thành lập tại nơi đóng quân của các tướng quân thời kỳ đầu, hoặc là làng tên Senānī của cha Sujātā.
Tenupasaṅkamissāmīti nāhaṃ tumhe uyyojetvā pariveṇādīni kāretvā upaṭṭhākādīhi paricariyamāno viharissāmi, tiṇṇaṃ pana jaṭilānaṃ aḍḍhuḍḍhāni pāṭihāriyasahassāni dassetvā dhammameva desetuṃ upasaṅkamissāmīti.
I will approach it means: "After sending you out, I will not dwell being served by attendants and so on after having residences built; rather, after showing three and a half thousand miracles to the three matted-hair ascetics, I will approach them to teach only the Dhamma."
Tenupasaṅkamissāmī (Ta sẽ đến đó) nghĩa là: “Ta sẽ không phái các con đi rồi tự mình sống được các tịnh xá, v.v., được các người hộ độ, v.v., chăm sóc; mà ta sẽ đến đó để thuyết pháp, sau khi đã thể hiện một ngàn rưỡi phép thần thông cho ba vị đạo sĩ tóc bện.”
Tenupasaṅkamīti, ‘‘ayaṃ samaṇo gotamo mahāyuddhaṃ vicārento viya, ‘mā ekena dve agamittha, dhammaṃ desethā’ti saṭṭhi jane uyyojeti, imasmiṃ pana ekasmimpi dhammaṃ desente mayhaṃ cittassādaṃ natthi, evaṃ bahūsu desentesu kuto bhavissati, paṭibāhāmi na’’nti cintetvā upasaṅkami.
He approached means, he thought, "This ascetic Gotama, as if directing a great battle, sends out sixty people, saying, 'Do not two go by one path; teach the Dhamma.' When even one of these teaches the Dhamma, I find no mental pleasure; when so many are teaching, how could there be any? I will stop him," and so he approached.
Tenupasaṅkamī (Ngài đã đến đó) nghĩa là: “Sa-môn Gotama này như đang chuẩn bị một trận chiến lớn, phái sáu mươi người đi và nói: ‘Đừng hai người trên một con đường, hãy thuyết pháp.’ Nhưng ngay cả khi một người thuyết pháp, ta cũng không có niềm vui trong tâm, vậy thì khi nhiều người thuyết pháp thì làm sao có niềm vui được? Ta sẽ ngăn cản Ngài,” nghĩ vậy rồi đến gần.
Pañcamaṃ.
The fifth.
Thứ năm.
142. Chaṭṭhe soṇḍikākilañjanti surākārakānaṃ piṭṭhapattharaṇakakilañjaṃ.
142. In the sixth, a distiller’s mat means the mat for spreading out flour paste used by liquor makers.
142. Trong kinh thứ sáu, soṇḍikākilañja (thảm của người nấu rượu) nghĩa là thảm trải sàn của những người nấu rượu.
Kosalikā kaṃsapātīti kosalarañño rathacakkappamāṇā paribhogapāti.
A Kosalan bronze bowl means the personal bowl of the king of Kosala, the size of a chariot wheel.
Kosalikā kaṃsapātī (bát đồng của vua Kosala) nghĩa là bát dùng của vua Kosala có kích thước bằng bánh xe xe ngựa.
Gaḷagaḷāyanteti gajjante.
Rumbling means roaring.
Gaḷagaḷāyante (gầm thét) nghĩa là gầm thét.
Kammāragaggariyāti kammāruddhanapaṇāḷiyā.
A smith's bellows means the pipe of a smith's furnace.
Kammāragaggariyā (cái ống thổi của thợ rèn) nghĩa là cái ống thổi của thợ rèn.
Dhamamānāyāti bhastavātena pūriyamānāya.
Being inflated means being filled by the wind from the bellows.
Dhamamānāyā (đang thổi) nghĩa là đang được thổi đầy bằng hơi của ống bễ.
Iti viditvāti – ‘‘samaṇo gotamo padhānamanuyutto sukhena nisinno, ghaṭṭayissāmi na’’nti vuttappakāraṃ attabhāvaṃ māpetvā niyāmabhūmiyaṃ ito cito ca sañcarantaṃ vijjulatālokena disvā, ‘‘ko nu kho eso satto’’ti?
Having known thus means: having seen him moving back and forth in the regular walking area with the light of lightning, after Māra had created a form as described, thinking, "The ascetic Gotama is devoted to striving and seated at ease; I will startle him," the Buddha thought, "What being is this?"
Iti viditvā (biết như vậy) nghĩa là – “Sa-môn Gotama đang chuyên tâm tu tập, ngồi thoải mái, ta sẽ quấy rầy Ngài,” nghĩ vậy, tạo ra một thân hình như đã nói, và nhìn thấy Ngài đang đi qua đi lại trên mặt đất bằng ánh sáng như chớp, rồi tự hỏi: “Sinh vật này là ai?”
Āvajjento, ‘‘māro aya’’nti evaṃ viditvā.
While investigating, he knew thus: "This is Māra."
Khi quán xét, Ngài biết: “Đây là Ma vương,” biết như vậy.
Suññagehānīti suññāgārāni.
Empty houses means empty abodes.
Suññagehānī (những ngôi nhà trống) nghĩa là những tịnh xá trống.
Seyyāti seyyatthāya.
Resorts to means for the purpose of resorting to.
Seyyā (chỗ nằm) nghĩa là để nằm.
Ṭhassāmi caṅkamissāmi nisīdissāmi nipajjissāmīti etadatthāya yo suññāgārāni sevatīti attho.
He who resorts to empty abodes for the purpose of standing, walking, sitting, or lying down—this is the meaning.
Ý nghĩa là: người nào sống trong các tịnh xá trống để đứng, đi, ngồi, nằm.
So muni attasaññatoti so buddhamuni hatthapādakukkuccābhāvena saṃyatattabhāvo.
That sage, self-restrained means that Buddha-sage whose being is restrained due to the absence of fidgeting of hands and feet.
So muni attasaññato (vị ẩn sĩ đó tự chế ngự) nghĩa là vị Phật ẩn sĩ đó có thân thể được chế ngự do không có sự hối tiếc về tay chân.
Vossajja careyya tattha soti so tasmiṃ attabhāve ālayaṃ nikantiṃ vossajjitvā pahāya careyya.
Having relinquished, he should so wander there means he should wander having relinquished, having abandoned, attachment and craving for that personality-group.
Vossajja careyya tattha so (vị ấy nên từ bỏ và sống ở đó) nghĩa là vị ấy nên từ bỏ sự chấp trước, sự ưa thích đối với thân thể đó và sống ở đó.
Patirūpaṃ hi tathāvidhassa tanti tādisassa taṃsaṇṭhitassa buddhamunino taṃ attabhāve nikantiṃ vossajjitvā caraṇaṃ nāma patirūpaṃ yuttaṃ anucchavikaṃ.
For that is suitable for one such as that means for such a Buddha-sage of that disposition, that wandering having relinquished craving for the personality-group is indeed suitable, fitting, and appropriate.
Patirūpaṃ hi tathāvidhassa taṃ (Thật xứng đáng cho bậc như thế đó) có nghĩa là: Đối với Đức Phật Muni có bản chất như vậy, đã an trú trong trạng thái không lay động tay chân như vậy, việc từ bỏ sự luyến ái đối với thân thể đó và thực hành (Dhamma) là điều thích hợp, xứng đáng.
Carakāti sīhabyagghādikā sañcaraṇasattā.
Wandering creatures means wandering beings such as lions and tigers.
Carakā (những kẻ lang thang) là những loài vật đi lại như sư tử, hổ, v.v.
Bheravāti saviññāṇakaaviññāṇakabheravā.
Terrifying things means animate and inanimate terrifying things.
Bheravā (những điều đáng sợ) là những điều đáng sợ hữu tri giác và vô tri giác.
Tattha saviññāṇakā sīhabyagghādayo, aviññāṇakā rattibhāge khāṇuvammikādayo.
Therein, animate ones are lions, tigers, and so on; inanimate ones are tree stumps, anthills, and so on at night.
Trong số đó, những loài hữu tri giác là sư tử, hổ, v.v.; những loài vô tri giác vào ban đêm là gốc cây, gò mối, v.v.
Tepi hi tasmiṃ kāle yakkhā viya upaṭṭhahanti, rajjuvalliyādīni sabbāni sappā viya upaṭṭhahanti.
For at that time, they too appear like yakkhas; all things like ropes and vines appear like snakes.
Thật vậy, vào lúc đó, chúng xuất hiện như Dạ Xoa, và tất cả dây thừng, dây leo, v.v., đều xuất hiện như rắn.
Tatthāti tesu bheravesu suññāgāragato buddhamuni lomacalanamattakampi na karoti.
There means among those terrifying things, the Buddha-sage who has gone to an empty abode does not make even a hair tremble.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là: Giữa những điều đáng sợ đó, Đức Phật Muni khi ở trong ngôi nhà trống không hề run sợ dù chỉ một sợi lông.
Idāni aṭṭhānaparikappaṃ dassento nabhaṃ phaleyyātiādimāha.
Now, showing an impossible supposition, he said the sky might split, etc.
Bây giờ, để trình bày sự suy đoán về những điều không thể xảy ra, Ngài nói nabhaṃ phaleyyā (bầu trời có thể vỡ ra), v.v.
Tattha phaleyyāti kākapadaṃ viya hīrahīraso phaleyya.
Therein, might split means it might split into fissures like a crow's foot.
Trong đó, phaleyyā (có thể vỡ ra) có nghĩa là: Nó có thể vỡ ra thành từng mảnh như dấu chân quạ.
Caleyyāti pokkharapatte vātāhato udakabindu viya caleyya.
Might tremble means it might tremble like a drop of water on a lotus leaf struck by the wind.
Caleyyā (có thể rung chuyển) có nghĩa là: Nó có thể rung chuyển như giọt nước bị gió thổi trên lá sen.
Sallampi ce urasi pakappayeyyunti tikhiṇasattisallaṃ cepi urasmiṃ cāreyeyyuṃ.
Even if they were to place a dart on his chest means even if they were to drive a sharp spear-dart into his chest.
Sallampi ce urasi pakappayeyyuṃ (dù cho giáo đâm vào ngực) có nghĩa là: Dù cho họ đâm mũi giáo sắc bén vào ngực.
Upadhīsūti khandhūpadhīsu.
In the foundations of existence means in the foundations of existence which are the aggregates.
Upadhīsū (trong các upadhi) có nghĩa là: trong các upadhi là các uẩn (khandha).
Tāṇaṃ na karontīti tikhiṇe salle urasmiṃ cāriyamāne bhayena gumbantarakandarādīni pavisantā tāṇaṃ karonti nāma.
They do not make a refuge means: When a sharp stake is being driven into the chest, those who enter thickets, ravines, and so on out of fear are said to be making a refuge.
Tāṇaṃ na karontī (không tìm nơi trú ẩn) có nghĩa là: Khi mũi giáo sắc bén đâm vào ngực, người ta vì sợ hãi mà chạy vào bụi rậm, hang động, v.v., để tìm nơi trú ẩn.
Buddhā pana samucchinnasabbabhayā evarūpaṃ tāṇaṃ nāma na karonti.
But the Buddhas, having completely eradicated all fears, do not create such a refuge (taṇa).
Nhưng các Đức Phật, vì đã đoạn trừ mọi sợ hãi, không tìm kiếm nơi trú ẩn như vậy.
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ Sáu.
143. Sattame pāde pakkhāletvāti utugāhāpanatthaṃ dhovitvā.
143. In the seventh, having washed the feet (pāde pakkhāletvā) means having washed them to acquire warmth.
143. Trong kinh thứ bảy, pāde pakkhāletvā (rửa chân) có nghĩa là: rửa để lấy hơi ấm.
Buddhānaṃ pana sarīre rajojallaṃ na upalimpati, udakampi pokkharapatte pakkhittaṃ viya vivaṭṭitvā gacchati.
However, dirt and grime do not cling to the bodies of the Buddhas, and water, like that poured on a lotus leaf, rolls off and goes away.
Tuy nhiên, bụi bẩn không bám vào thân thể của các Đức Phật, và nước cũng lăn đi như thể được đặt trên lá sen.
Apica kho dhotapādake gehe pāde dhovitvā pavisanaṃ pabbajitānaṃ vattaṃ.
Moreover, it is a monastic duty for monastics to wash their feet before entering a house where feet are washed.
Hơn nữa, việc rửa chân rồi bước vào nhà có chân đã rửa là một nghi thức của các vị xuất gia.
Tattha buddhānaṃ vattabhedo nāma natthi, vattasīse pana ṭhatvā dhovanti.
There is no breaking of the duty for the Buddhas; rather, they perform the washing by adhering to the principle of duty.
Trong đó, không có sự khác biệt về nghi thức đối với các Đức Phật; tuy nhiên, Ngài rửa chân để giữ gìn nghi thức.
Sace hi tathāgato neva nhāyeyya, na pāde dhoveyya, ‘‘nāyaṃ manusso’’ti vadeyyuṃ.
For if the Tathāgata were neither to bathe nor to wash his feet, they would say, “This is no human being.”
Nếu Như Lai không tắm rửa, không rửa chân, người ta sẽ nói: “Đây không phải là người phàm.”
Tasmā manussakiriyaṃ amuñcanto dhovati.
Therefore, without abandoning human actions, he washes them.
Vì vậy, Ngài rửa chân để không từ bỏ hành vi của con người.
Sato sampajānoti soppapariggāhakena satisampajaññena samannāgato.
Mindful and discerning (sato sampajāno) means endowed with mindfulness and discernment, which apprehends sleep.
Sato sampajāno (có chánh niệm và tỉnh giác) có nghĩa là: được trang bị chánh niệm và tỉnh giác để nhận biết giấc ngủ.
Upasaṅkamīti samaṇo gotamo sabbarattiṃ abbhokāse caṅkamitvā gandhakuṭiṃ pavisitvā niddāyati, ativiya sukhasayito bhavissati, ghaṭṭayissāmi nanti cintetvā upasaṅkami.
Approached (upasaṅkamī): Thinking, “The recluse Gotama, having walked in the open air throughout the night, has entered the perfume chamber and is sleeping; he must be very comfortably asleep. I shall disturb him,” Māra approached him.
Upasaṅkamī (đến gần) có nghĩa là: Vị Sa-môn Gotama đã đi kinh hành suốt đêm ở ngoài trời, rồi vào hương thất để ngủ, chắc hẳn Ngài đang ngủ rất ngon, ta sẽ quấy rầy Ngài – nghĩ vậy, Ma-vương đến gần.
Kiṃ soppasīti kiṃ supasi, kiṃ soppaṃ nāmidaṃ tavāti vadati.
Why are you sleeping (kiṃ soppasī) means “Why do you sleep? What is this sleep of yours?”
Kiṃ soppasī (Sao lại ngủ?) có nghĩa là: Sao lại ngủ, giấc ngủ này của ông là gì? – Ngài nói.
Kiṃ nu soppasīti kasmā nu supasi?
Why indeed are you sleeping (kiṃ nu soppasī) means “Why indeed do you sleep?”
Kiṃ nu soppasī (Sao lại ngủ vậy?) có nghĩa là: Sao lại ngủ vậy?
Dubbhago viyāti mato viya, visaññī viya ca.
Like one unfortunate (dubbhago viya) means like one dead, or like one unconscious.
Dubbhago viyā (như kẻ bất hạnh) có nghĩa là: như người đã chết, như người mất tri giác.
Suññamagāranti suññaṃ me gharaṃ laddhanti soppasīti vadati.
Empty house (suññamagāraṃ) means he says, “I have found an empty house,” and so you sleep.
Suññamagāraṃ (ngôi nhà trống) có nghĩa là: Ngài nói: “Ta đã tìm được ngôi nhà trống, nên Ngài ngủ sao?”
Sūriye uggateti sūriyamhi uṭṭhite.
When the sun has risen (sūriye uggate) means when the sun has risen.
Sūriye uggate (khi mặt trời mọc) có nghĩa là: khi mặt trời đã lên.
Idāni hi aññe bhikkhū sammajjanti, pānīyaṃ upaṭṭhapenti, bhikkhācāragamanasajjā bhavanti, tvaṃ kasmā soppasiyeva.
Now other bhikkhus are sweeping, preparing drinking water, and getting ready to go on alms-round. Why are you still sleeping?
Bây giờ, các Tỳ-kheo khác đang quét dọn, chuẩn bị nước uống, sẵn sàng đi khất thực, vậy sao ông vẫn ngủ?
Jālinīti tayo bhave ajjhottharitvā ṭhitena ‘‘ajjhattikassupādāya aṭṭhārasataṇhāvicaritānī’’tiādinā (vibha. 842) tena tena attano koṭṭhāsabhūtena jālena jālinī.
Entangling (jālinī) means entangling with this and that net, which is its own share, as in “the one hundred and eight movements of craving (taṇhāvicārita) that arise with reference to the internal (ajjhattika) bases” and so on, which cover the three existences.
Jālinī (lưới) có nghĩa là: bị ràng buộc bởi cái lưới đó, tức là cái lưới của 108 loại ái dục (taṇhāvicārita) phát sinh từ các nội xứ (ajjhattikāyatana), đã bao trùm ba cõi, như đã nói trong (Vibha. 842) và các đoạn khác.
Visattikāti rūpādīsu tattha tattha visattatāya visamūlatāya visaparibhogatāya ca visattikā.
Clinging (visattikā) means clinging due to being attached here and there to forms, etc., due to having attachment as its root, and due to experiencing attachment.
Visattikā (sự bám víu) có nghĩa là: sự bám víu do sự dính mắc đặc biệt vào các sắc (rūpa) và các đối tượng khác, do là gốc rễ của khổ đau, và do chỉ hưởng thụ khổ đau như các sắc.
Kuhiñci netaveti katthaci netuṃ.
To lead anywhere (kuhiñci netave) means to lead to some existence.
Kuhiñci netave (dẫn đến bất cứ đâu) có nghĩa là: dẫn đến bất kỳ cõi nào.
Sabbūpadhi parikkhayāti sabbesaṃ khandhakilesābhisaṅkhārakāmaguṇabhedānaṃ upadhīnaṃ parikkhayā.
Through the complete destruction of all attachments (sabbūpadhi parikkhayā) means through the complete destruction of all attachments, consisting of aggregates, defilements, volitional formations, and sense pleasures.
Sabbūpadhi parikkhayā (do sự diệt tận mọi upadhi) có nghĩa là: do sự diệt tận hoàn toàn mọi upadhi, tức là các uẩn (khandha), phiền não (kilesa), hành (abhisaṅkhāra), và các dục lạc (kāmaguṇa).
Kiṃ tavettha, mārāti, māra, tuyhaṃ kiṃ ettha?
What is it to you here, Māra (kiṃ tavettha, mārā) means “Māra, what is it to you here?”
Kiṃ tavettha, mārā (Ma-vương, ông có được gì ở đây?) có nghĩa là: Ma-vương, ông có được gì ở đây?
Kasmā tvaṃ uṇhayāguyaṃ nilīyituṃ asakkontī khuddakamakkhikā viya antanteneva ujjhāyanto āhiṇḍasīti.
“Why do you wander about grumbling only at the edges, like a small fly unable to settle in hot rice gruel?”
Tại sao ông lại đi lang thang than vãn ở rìa, như một con ruồi nhỏ không thể đậu vào cháo nóng?
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ Bảy.
145. Navame appaṃ vā bhiyyoti bhiyyo jīvanto aparaṃ vassasataṃ jīvituṃ na sakkoti, paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati.
145. In the ninth, less or more (appaṃ vā bhiyyo) means one living beyond a hundred years cannot live for another hundred years, but lives for fifty or sixty years.
145. Trong kinh thứ chín, appaṃ vā bhiyyo (ít hay nhiều hơn) có nghĩa là: người sống lâu hơn không thể sống thêm một trăm năm nữa, mà chỉ sống năm mươi hoặc sáu mươi năm.
Ajjhabhāsīti samaṇo gotamo ‘‘manussānaṃ appamāyū’’ti katheti, dīghabhāvamassa kathessāmīti paccanīkasātatāya abhibhavitvā abhāsi.
Spoke to him (ajjhabhāsī) means Māra spoke, overriding the recluse Gotama, out of a desire for opposition, thinking, “The recluse Gotama says, ‘The life span of humans is short.’ I shall tell him about its length.”
Ajjhabhāsī (nói xen vào) có nghĩa là: Vị Sa-môn Gotama nói rằng: “Tuổi thọ của con người là ngắn ngủi.” Ma-vương, vì thích đối nghịch, đã lấn át và nói rằng: “Ta sẽ nói về sự trường thọ của họ.”
Na naṃ hīḷeti taṃ āyuṃ ‘‘appakamida’’nti na hīḷeyya.
Do not despise it (na naṃ hīḷe) means one should not despise that life, thinking, “This is short.”
Na naṃ hīḷe (chớ khinh thường nó) có nghĩa là: chớ khinh thường tuổi thọ đó mà nói rằng “nó ngắn ngủi.”
Khīramatto vāti yathā daharo kumāro uttānaseyyako khīraṃ pivitvā dukūlacumbaṭake nipanno asaññī viya niddāyati, kassaci āyuṃ appaṃ vā dīghaṃ vāti na cinteti, evaṃ sappuriso.
Like one full of milk (khīramatto vā): Just as a young, supine child, having drunk milk, lies unconscious in a diaper cloth and sleeps, not thinking whether anyone's life is short or long, so too a good person (sappuriso).
Khīramatto vā (như đứa trẻ bú sữa) có nghĩa là: Như một đứa trẻ sơ sinh nằm ngửa, sau khi bú sữa, nằm trên tấm vải lót như thể không có tri giác và ngủ say, không nghĩ đến tuổi thọ của ai là ngắn hay dài. Tương tự như vậy là bậc thiện nhân.
Careyyādittasīso vāti āyuṃ parittanti ñatvā pajjalitasīso viya careyya.
Or should one live with a burning head (careyyādittasīso vā) means knowing that life is short, one should live as if one's head is aflame.
Careyyādittasīso vā (hãy sống như thể đầu đang bốc cháy) có nghĩa là: Biết rằng tuổi thọ là ngắn ngủi, hãy sống như thể đầu đang bốc cháy.
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ Chín.
147. Dutiyavaggassa paṭhame nisinnoti pubbe vuttanayeneva padhānaṃ pariggaṇhanto nisinno.
147. In the first of the second chapter, seated (nisinno) means seated, engaging in meditative practice in the manner explained previously.
147. Trong kinh đầu tiên của chương thứ hai, nisinno (ngồi) có nghĩa là: Ngài ngồi thiền định (padhāna) theo cách đã nói trước đây.
Māropissa sukhanisinnabhāvaṃ ñatvā ghaṭṭayissāmīti upasaṅkamanto.
Māra, too, knowing his comfortable sitting, approached, thinking, “I shall disturb him.”
Ma-vương, biết Ngài đang ngồi an lạc, nghĩ rằng: “Ta sẽ quấy rầy Ngài,” rồi đến gần.
Padālesīti pabbatapiṭṭhe ṭhatvā pavijjhi.
Split (padālesī) means he stood on the mountaintop and hurled them.
Padālesī (đã lăn) có nghĩa là: Đứng trên đỉnh núi, Ma-vương đã lăn những tảng đá lớn.
Pāsāṇā nirantarā aññamaññaṃ abhihanantā patanti.
The stones, without interruption, struck one another and fell.
Những tảng đá liên tục va vào nhau và rơi xuống.
Kevalanti sakalaṃ.
Entire (kevalaṃ) means whole.
Kevalaṃ (toàn bộ) có nghĩa là: tất cả.
Sabbanti tasseva vevacanaṃ.
All (sabbaṃ) is a synonym for that same word.
Sabbaṃ (tất cả) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Paṭhamaṃ.
The First.
Thứ Nhất.
148. Dutiye vicakkhukammāyāti parisāya paññācakkhuṃ vināsetukamyatāya.
148. In the second, to make sightless (vicakkhukammāyā) means out of a desire to destroy the wisdom-eye of the assembly.
148. Trong kinh thứ hai, vicakkhukammāyā (muốn làm mất mắt tuệ) có nghĩa là: vì muốn hủy hoại mắt tuệ của hội chúng.
Buddhānaṃ panesa paññācakkhuṃ vināsetuṃ na sakkoti, parisāya bheravārammaṇaṃ sāvento vā dassento vā sakkoti.
However, Māra cannot destroy the wisdom-eye of the Buddhas, but he can destroy the wisdom-eye of the assembly by making them hear or see frightful objects.
Tuy nhiên, Ma-vương không thể hủy hoại mắt tuệ của các Đức Phật, nhưng có thể làm cho hội chúng sợ hãi bằng cách tạo ra hoặc trình bày những cảnh đáng sợ.
Vijitāvī nu maññasīti kiṃ nu tvaṃ ‘‘vijitavijayo aha’’nti maññasi?
Do you consider yourself victorious (vijitāvī nu maññasī) means “Do you think, ‘I am a victor’?”
Vijitāvī nu maññasī (Ông có nghĩ mình là người chiến thắng không?) có nghĩa là: Ông có nghĩ rằng “Ta là người đã chiến thắng” không?
Mā evaṃ maññi, natthi te jayo.
Do not think so, you have no victory.
Đừng nghĩ như vậy, ông không có chiến thắng.
Parisāsūti, aṭṭhasu parisāsu.
Among the assemblies (parisāsū) means among the eight assemblies.
Parisāsu (trong các hội chúng) có nghĩa là: trong tám hội chúng.
Balappattāti dasabalappattā.
Endowed with strength (balappattā) means endowed with the ten powers (dasabala).
Balappattā (đạt được sức mạnh) có nghĩa là: đạt được mười sức mạnh (dasabala).
Dutiyaṃ.
The Second.
Thứ Hai.
149. Tatiye mandiyā nūti mandabhāvena momūhabhāvena.
149. In the third, out of dullness (mandiyā nū) means out of slowness and great delusion.
149. Trong kinh thứ ba, mandiyā nū (phải chăng do ngu si?) có nghĩa là: do sự ngu si, do sự mê muội.
Udāhu kāveyyamattoti udāhu yathā kavi kabbaṃ cintento tena kabbakaraṇena matto sayati, evaṃ sayasi.
Or intoxicated with poetry (udāhu kāveyyamatto) means or do you sleep as a poet intoxicated by composing poetry sleeps?
Udāhu kāveyyamatto (hay say sưa với thơ ca?) có nghĩa là: Hay ông ngủ như một nhà thơ say sưa với việc sáng tác thơ?
Sampacurāti bahavo.
Many (sampacurā) means numerous.
Sampacurā (nhiều) có nghĩa là: rất nhiều.
Kimidaṃ soppase vāti kasmā idaṃ soppaṃ soppasiyeva?
Why do you keep on sleeping like this (kimidaṃ soppase vā) means why do you keep on sleeping this sleep?
Kimidaṃ soppase vā (Tại sao ông lại ngủ vậy?) có nghĩa là: Tại sao ông lại cứ ngủ như vậy?
Atthaṃ sameccāti atthaṃ samāgantvā pāpuṇitvā.
Having attained the goal (atthaṃ sameccā) means having come to and reached the goal.
Atthaṃ sameccā (đã đạt được mục đích) có nghĩa là: đã đến và đạt được mục đích.
Mayhaṃ hi asaṅgaho nāma saṅgahavipanno vā attho natthi.
Indeed, for me, there is no uncollected or lost goal.
Thật vậy, đối với tôi, không có mục đích nào bị bỏ lỡ hoặc không được đạt đến.
Sallanti tikhiṇaṃ sattisallaṃ.
Dart (sallaṃ) means a sharp spear.
Sallaṃ (mũi giáo) có nghĩa là: mũi giáo sắc bén.
Jaggaṃ na saṅketi yathā ekacco sīhapathādīsu jagganto saṅkati, tathā ahaṃ jaggantopi na saṅkāmi.
I do not fear while vigilant (jaggaṃ na saṅke) means just as some person fears while being vigilant in lion paths, etc., so I, even while vigilant, do not fear.
Jaggaṃ na saṅke (không lo sợ khi thức) có nghĩa là: Như một số người lo sợ khi thức ở những nơi có sư tử, v.v., tôi cũng không lo sợ khi thức.
Napi bhemi sottunti yathā ekacco sīhapathādīsuyeva supituṃ bhāyati, evaṃ ahaṃ supitumpi na bhāyāmi.
Nor do I fear to sleep (napi bhemi sottuṃ) means just as some person fears to sleep in lion paths, etc., so I do not even fear to sleep.
Napi bhemi sottuṃ (cũng không sợ ngủ) có nghĩa là: Như một số người sợ ngủ ở những nơi có sư tử, v.v., tôi cũng không sợ ngủ.
Nānutapanti māmanti yathā ācariyassa vā antevāsikassa vā aphāsuke jāte uddesaparipucchāya ṭhitattā antevāsiṃ rattindivā atikkamantā anutapanti, evaṃ maṃ nānutapanti.
They do not grieve me (nānutapanti māmaṃ) means just as, when a teacher or a disciple falls ill, the disciples, being engaged in recitation and inquiry, grieve when days and nights pass, so they do not grieve me.
Nānutapanti māma (Họ không hối tiếc về tôi), như khi thầy hoặc đệ tử không được khỏe, vì bận việc học hỏi và vấn đáp, các đệ tử cận sự lo lắng ngày đêm, thì tôi không bị họ lo lắng như vậy.
Na hi mayhaṃ kiñci apariniṭṭhitakammaṃ nāma atthi.
For there is no unfinished task for me.
Thật vậy, không có việc nào chưa hoàn thành đối với tôi.
Tenevāha hāniṃ na passāmi kuhiñci loketi.
That is why he said, “I see no loss anywhere in the world (hāniṃ na passāmi kuhiñci loke)”.
Vì thế, Ngài nói: “Tôi không thấy sự suy giảm ở bất cứ nơi nào trên thế gian.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Thứ ba.
150. Catutthe anurodhavirodhesūti rāgapaṭighesu.
150. In the fourth, in attachments and aversion (anurodhavirodhesū) means in lust and ill-will.
150. Trong thứ tư, anurodhavirodhesu (trong sự ưa thích và ghét bỏ) là trong tham ái và sân hận.
Mā sajjittho tadācaranti evaṃ dhammakathaṃ ācaranto mā laggi.
Do not get attached, practice that (mā sajjittho tadācaraṃ) means do not get attached while practicing such a Dhamma talk.
Mā sajjittho tadācara (Chớ dính mắc vào đó, hãy hành trì) nghĩa là khi hành trì pháp thoại như vậy, chớ dính mắc.
Dhammakathaṃ kathentassa hi ekacce sādhukāraṃ dadanti, tesu rāgo uppajjati.
For when one is delivering a Dhamma talk, some people applaud, and lust arises in relation to them.
Khi một người thuyết pháp, một số người tán thán, và tham ái khởi lên trong người ấy.
Ekacce asakkaccaṃ suṇanti, tesu paṭigho uppajjati.
Some listen carelessly, and aversion arises in relation to them.
Một số người nghe một cách hờ hững, và sân hận khởi lên trong người ấy.
Iti dhammakathiko anurodhavirodhesu sajjati nāma.
Thus, a Dhamma speaker becomes attached to attachments and aversions.
Như vậy, người thuyết pháp bị dính mắc vào sự ưa thích và ghét bỏ.
Tvaṃ evaṃ mā sajjitthoti vadati.
“You should not get attached in this way,” he says.
Ngài nói: “Ngươi chớ dính mắc như vậy.”
Yadaññamanusāsatīti yaṃ aññaṃ anusāsati, taṃ.
That which he advises others (yadaññamanusāsatī) means that which he advises others.
Yadaññamanusāsatī (điều mà người khác giáo huấn) là điều Ngài giáo huấn người khác.
Sambuddho hitānukampī hitena anupakampati.
The Sambuddha is benevolent and compassionate, compassionate with beneficence.
Đức Sambuddha là người thương xót vì lợi ích, Ngài thương xót bằng lợi ích.
Yasmā ca hitānukampī, tasmā anurodhavirodhehi vippamutto tathāgatoti.
And because he is benevolent and compassionate, the Tathāgata is free from attachments and aversions.
Và vì Ngài là người thương xót vì lợi ích, nên Đức Tathāgata đã thoát ly khỏi sự ưa thích và ghét bỏ.
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
152. Chaṭṭhe pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ upādāyāti pañca upādānakkhandhe ādiyitvā, sabhāvasāmaññalakkhaṇavasena nānappakārato vibhajitvā dassento.
152. In the sixth*, pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ upādāyā means taking the five aggregates of clinging, wishing to show them by dividing them in various ways according to their specific and common characteristics.
Ở bài kinh thứ sáu, pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ upādāyā nghĩa là nắm giữ năm uẩn thủ, phân chia và trình bày chúng theo nhiều cách khác nhau dựa trên đặc tính riêng và đặc tính chung.
Sandassetīti khandhānaṃ sabhāvalakkhaṇādīni dasseti.
Sandassetī means he clearly shows the intrinsic characteristics and other qualities of the aggregates.
Sandassetī nghĩa là trình bày các đặc tính tự thân của các uẩn.
Samādapetīti gaṇhāpeti.
Samādapetī means he makes one learn.
Samādapetī nghĩa là khiến cho nắm giữ.
Samuttejetīti samādānamhi ussāhaṃ janeti.
Samuttejetī means he generates effort in the well-grasped Dhamma.
Samuttejetī nghĩa là tạo ra sự tinh tấn trong việc nắm giữ.
Sampahaṃsetīti paṭividdhaguṇena vodāpeti jotāpeti.
Sampahaṃsetī means he purifies and illuminates with the penetrated quality.
Sampahaṃsetī nghĩa là làm cho thanh tịnh, làm cho sáng tỏ bằng phẩm chất đã được thấu hiểu.
Aṭṭhiṃ katvāti atthikaṃ katvā, ‘‘ayaṃ no adhigantabbo attho’’ti evaṃ sallakkhetvā tāya desanāya atthikā hutvā.
Aṭṭhiṃ katvā means having made it purposeful, having reflected, "This is the meaning we must attain," and thus having become purposeful through that teaching.
Aṭṭhiṃ katvā nghĩa là xem xét kỹ lưỡng, ghi nhớ rằng: “Đây là ý nghĩa mà chúng ta phải đạt được”, và trở nên tha thiết với lời dạy đó.
Manasi katvāti citte ṭhapetvā.
Manasi katvā means having kept it in mind.
Manasi katvā nghĩa là ghi vào tâm.
Sabbacetaso samannāharitvāti sabbena tena kammakārakacittena samannāharitvā.
Sabbacetaso samannāharitvā means having fully attended with all that action-performing consciousness.
Sabbacetaso samannāharitvā nghĩa là hoàn toàn tập trung với tâm ý hành động đó.
Ohitasotāti ṭhapitāsotā.
Ohitasotā means having ears placed down*.
Ohitasotā nghĩa là lắng tai nghe.
Abbhokāse nikkhittāti otāpanatthāya ṭhapitā.
Abbhokāse nikkhittā means placed in the open air for drying.
Abbhokāse nikkhittā nghĩa là được đặt ra để phơi nắng.
Rūpaṃ vedayitaṃ saññānti, ete rūpādayo tayo khandhā.
Rūpaṃ vedayitaṃ saññā means these three aggregates, form, feeling, and perception.
Rūpaṃ vedayitaṃ saññā – ba uẩn này là sắc, thọ, tưởng.
Yañca saṅkhatanti iminā saṅkhārakkhandho gahito.
By yañca saṅkhataṃ (and what is conditioned), the aggregate of formations is taken.
Với câu yañca saṅkhataṃ, uẩn hành được bao gồm.
Evaṃ tattha virajjatīti ‘‘eso ahaṃ na homi, etaṃ mayhaṃ na hotī’’ti passanto evaṃ tesu khandhesu virajjati.
Evaṃ tattha virajjati means seeing, "This I am not, this is not mine," he thus becomes dispassionate towards those aggregates.
Evaṃ tattha virajjati nghĩa là khi thấy rằng “đây không phải là tôi, đây không phải của tôi”, thì trở nên ly tham đối với các uẩn đó.
Khemattanti khemībhūtaṃ attabhāvaṃ.
Khemattaṃ means a self that has become secure.
Khemattaṃ nghĩa là một tự thân đã trở nên an ổn.
Iminā phalakkhaṇaṃ dasseti.
By this, he shows the characteristic of the fruit.
Với điều này, đặc tính của quả được trình bày.
Anvesanti bhavayonigatiṭhitisattāvāsasaṅkhātesu sabbaṭṭhānesu pariyesamānā.
Anvesaṃ means searching in all places, namely, existences, origins, destinations, abodes, and sentient beings' dwellings.
Anvesaṃ nghĩa là tìm kiếm ở tất cả các nơi được gọi là các cõi (bhava), các loại sinh (yoni), các cảnh giới (gati), các trú xứ (ṭhiti), và các nơi ở của chúng sinh (sattāvāsa).
Nājjhagāti na passīti.
Nājjhagā means did not see.
Nājjhagā nghĩa là không thấy.
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
153. Sattame phassāyatanānanti sañjātisamosaraṇaṭṭhena chadvārikassa phassassa āyatanānaṃ.
153. In the seventh*, phassāyatanānaṃ refers to the bases of contact (phassa), which arise and gather at the six doors.
Ở bài kinh thứ bảy, phassāyatanānaṃ nghĩa là sáu xứ xúc, là nơi phát sinh và hội tụ của xúc.
Bhayabheravaṃ saddanti meghadundubhiasanipātasaddasadisaṃ bhayajanakaṃ saddaṃ.
Bhayabheravaṃ saddaṃ means a terrifying sound like that of thunderclaps from clouds or lightning strikes.
Bhayabheravaṃ saddaṃ nghĩa là âm thanh đáng sợ như tiếng trống mây, tiếng sấm sét.
Pathavī maññe undrīyatīti ayaṃ mahāpathavī paṭapaṭasaddaṃ kurumānā viya ahosi.
Pathavī maññe undrīyatī means it was as if this great earth was making a crackling sound.
Pathavī maññe undrīyatī nghĩa là đại địa này như đang tạo ra tiếng lách tách.
Ettha loko vimucchitoti etesu chasu ārammaṇesu loko adhimucchito.
Ettha loko vimucchito means in these six objects, the world is excessively infatuated.
Ettha loko vimucchito nghĩa là thế gian bị mê đắm vào sáu đối tượng này.
Māradheyyanti mārassa ṭhānabhūtaṃ tebhūmakavaṭṭaṃ.
Māradheyyaṃ means the three realms of saṃsāra, which are the domain of Māra.
Māradheyyaṃ nghĩa là ba cõi luân hồi, là nơi của Māra.
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
154. Aṭṭhame pāhunakāni bhavantīti tathārūpe nakkhatte tattha tattha pesetabbāni pāhunakāni bhavanti, āgantukapaṇṇākāradānāni vā.
154. In the eighth*, pāhunakāni bhavanti means on such an auspicious day, gifts are to be sent here and there, or offerings for guests.
Ở bài kinh thứ tám, pāhunakāni bhavantī nghĩa là vào những ngày lễ hội như vậy, có những món quà được gửi đi khắp nơi, hoặc những món quà được tặng cho khách đến.
Sayaṃcaraṇadivase samavayajātigottā kumārakā tato tato sannipatanti.
On the day of self-wandering, youths of similar age, birth, and clan gather from various places.
Vào ngày lễ hội, các chàng trai cùng tuổi, cùng dòng dõi, cùng gia tộc tụ tập từ khắp nơi.
Kumārikāyopi attano attano vibhavānurūpena alaṅkatā tahaṃ tahaṃ vicaranti.
Young women, adorned according to their own wealth, also wander here and there.
Các cô gái cũng trang điểm theo khả năng của mình và đi lại khắp nơi.
Tatra kumārikāyopi yathārucikānaṃ kumārakānaṃ paṇṇākāraṃ pesenti, kumārakāpi kumārikānaṃ aññasmiṃ asati antamaso mālāguḷenapi parikkhipanti.
There, young women send presents to youths they fancy, and youths also embrace young women, if there is nothing else, even with a garland.
Ở đó, các cô gái cũng gửi quà cho các chàng trai mà họ thích, và các chàng trai cũng tặng quà cho các cô gái, nếu không có gì khác thì ít nhất cũng là một vòng hoa.
Anvāviṭṭhāti anu āviṭṭhā.
Anvāviṭṭhā means entered along with.
Anvāviṭṭhā nghĩa là bị nhập vào.
Taṃdivasaṃ kira pañcasatā kumārikāyo uyyānakīḷaṃ gacchantiyo paṭipathe satthāraṃ disvā chaṇapūvaṃ dadeyyuṃ.
It is said that on that day, five hundred young women, going to play in the park, saw the Teacher on the road and would have offered him festival cakes.
Vào ngày đó, năm trăm cô gái đang đi chơi vườn, nhìn thấy Đức Phật trên đường, đã dâng bánh lễ hội.
Satthā tāsaṃ dānānumodanatthaṃ pakiṇṇakadhammadesanaṃ deseyya, desanāpariyosāne sabbāpi sotāpattiphale patiṭṭhaheyyuṃ.
The Teacher would have taught a general discourse to express appreciation for their offering, and at the end of the discourse, all of them would have become established in the fruit of stream-entry.
Đức Phật đã thuyết một bài pháp tùy duyên để tùy hỷ công đức của họ, và khi bài pháp kết thúc, tất cả đều an trú vào quả vị Dự Lưu.
Māro tāsaṃ sampattiyā antarāyaṃ karissāmīti anvāvisi.
Māra, thinking, "I will create an obstacle to their attainment," possessed them.
Māra đã nhập vào để gây trở ngại cho sự thành tựu của họ.
Pāḷiyaṃ pana mā samaṇo gotamo piṇḍamalatthāti ettakaṃyeva vuttanti.
But in the Pali, it is only stated, mā samaṇo gotamo piṇḍamalatthā.
Tuy nhiên, trong Pāli, chỉ nói mā samaṇo gotamo piṇḍamalatthā (Sa-môn Gotama chớ nhận được vật thực khất thực).
Kiṃ pana satthā mārāvaṭṭanaṃ ajānitvā paviṭṭhoti?
Did the Teacher enter without knowing Māra's trick?
Vậy Đức Phật đã vào mà không biết sự quấy phá của Māra sao?
Āma ajānitvā.
Yes, without knowing.
Vâng, Ngài đã vào mà không biết.
Anāvajjanatāya.
Because of not adverting.
Vì không có sự quán xét.
Buddhānañhi – ‘‘asukaṭṭhāne bhattaṃ labhissāma, na labhissāmā’’ti āvajjanaṃ na ananucchavikaṃ.
For Buddhas, adverting, "I will get alms food in such a place, or I will not get it," is inappropriate.
Đối với các vị Phật, việc quán xét: “Chúng ta sẽ nhận được thức ăn ở nơi nào đó, hay không nhận được” là không phù hợp.
Paviṭṭho pana manussānaṃ upacārabhedaṃ disvā, ‘‘kiṃ ida’’nti?
However, after entering, seeing the change in people's behavior, he thought, "What is this?"
Tuy nhiên, sau khi vào, thấy sự thay đổi trong cách cư xử của mọi người, Ngài nghĩ: “Cái gì đây?”
Āvajjento ñatvā, ‘‘āmisatthaṃ mārāvaṭṭanaṃ bhindituṃ ananucchavika’’nti abhinditvāva nikkhanto.
Adverting, he understood, "It is inappropriate to break Māra's trick for the sake of material gain," and so he left without breaking it.
Khi quán xét, Ngài biết và nghĩ: “Việc phá vỡ sự quấy phá của Māra vì lợi ích vật chất là không phù hợp”, nên Ngài đã ra đi mà không phá vỡ nó.
Upasaṅkamīti amittavijayena viya tuṭṭho sakalagāme kaṭacchumattampi bhattaṃ alabhitvā gāmato nikkhamantaṃ bhagavantaṃ gāmiyamanussavesena upasaṅkami.
Upasaṅkamī means, delighted as if by victory over an enemy, he approached the Blessed One, who was leaving the village without having received even a spoon of food in the entire village, disguised as a villager.
Upasaṅkamī nghĩa là Māra, hoan hỷ như đã chiến thắng kẻ thù, đã đến gần Đức Thế Tôn đang rời làng mà không nhận được dù chỉ một muỗng cơm khất thực trong cả làng, với vẻ ngoài của một người dân làng.
Tathāhaṃ karissāmīti idaṃ so musā bhāsati.
Tathāhaṃ karissāmī (I will do so) – this he spoke falsely.
Câu tathāhaṃ karissāmī này là lời nói dối của hắn.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘mayā evaṃ vutte puna pavisissati, atha naṃ gāmadārakā ‘sakalagāme caritvā kaṭacchubhikkhampi alabhitvā gāmato nikkhamma puna paviṭṭhosī’tiādīni vatvā uppaṇḍessantī’’ti.
It was as if he thought, "If I say this, he will enter again, and then the village boys will ridicule him, saying, 'You went around the whole village, didn't get even a spoonful of alms food, left the village, and then entered again,' and so on."
Hắn đã nghĩ rằng: “Nếu ta nói như vậy, Ngài sẽ vào lại, rồi những đứa trẻ trong làng sẽ chế giễu Ngài bằng cách nói: ‘Ngài đã đi khắp làng mà không nhận được dù chỉ một muỗng cơm khất thực, rồi lại ra khỏi làng và vào lại’”.
Bhagavā pana – ‘‘sacāyaṃ maṃ evaṃ viheṭhessati muddhamasseva sattadhā phalissatī’’ti tasmiṃ anukampāya apavisitvā gāthādvayamāha.
But the Blessed One, thinking, "If he troubles me thus, his head will split into seven pieces," out of compassion for him, did not enter again and spoke two verses.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn nghĩ: “Nếu kẻ này quấy rầy ta như vậy, đầu hắn sẽ vỡ thành bảy mảnh”, và vì lòng từ bi đối với hắn, Ngài đã không vào lại mà nói hai câu kệ.
Tattha pasavīti janesi nipphādesi.
Therein, pasavī means produced, brought forth.
Trong đó, pasavī nghĩa là sinh ra, tạo ra.
Āsajjāti āsādetvā ghaṭṭetvā.
Āsajjā means having afflicted, having struck.
Āsajjā nghĩa là xúc phạm, va chạm.
Na me pāpaṃ vipaccatīti mama pāpaṃ na paccati.
Na me pāpaṃ vipaccatī means my evil does not ripen.
Na me pāpaṃ vipaccatī nghĩa là ác nghiệp của tôi không chín.
Nipphalaṃ etanti kiṃ nu tvaṃ evaṃ maññasi?
Nipphalaṃ etaṃ means, "Do you think this is fruitless?"
Nipphalaṃ etaṃ – ngươi nghĩ như vậy sao?
Mā evaṃ maññi, atthi tayā katassa pāpassa phalanti dīpeti.
It indicates, "Do not think so, there is a fruit for the evil you have done."
Đừng nghĩ như vậy, có quả báo cho ác nghiệp mà ngươi đã làm, ý nói như vậy.
Kiñcananti maddituṃ samatthaṃ rāgakiñcanādi kilesajātaṃ.
Kiñcanaṃ means the mass of defilements capable of crushing, such as the kiñcana of lust, etc.
Kiñcanaṃ nghĩa là tập hợp các phiền não như kiñcana của tham ái, có khả năng nghiền nát.
Ābhassarā yathāti yathā ābhassarā devā sappītikajjhānena yāpentā pītibhakkhā nāma honti, evaṃ bhavissāmāti.
Ābhassarā yathā means just as the Ābhassara deities, living by means of absorption accompanied by joy, are called 'joy-eaters,' so shall we be.
Ābhassarā yathā nghĩa là như các vị Phạm Thiên Ābhassara sống bằng thiền định hoan hỷ, họ được gọi là những người ăn hỷ lạc; chúng ta sẽ như vậy.
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Thứ tám.
155. Navame nibbānapaṭisaṃyuttāyāti nibbānaṃ apadisitvā pavattāya.
155. In the ninth*, nibbānapaṭisaṃyuttāyā means connected with Nibbāna, that is, occurring by referring to Nibbāna.
Ở bài kinh thứ chín, nibbānapaṭisaṃyuttāyā nghĩa là liên quan đến Nibbāna, được nói dựa trên Nibbāna.
Haṭahaṭakesoti purimakese pacchato, pacchimakese purato vāmapassakese dakkhiṇato, dakkhiṇapassakese vāmato pharitvā pharitvā vippakiṇṇakeso.
Haṭahaṭakeso means having disheveled hair, scattered with front hairs thrown back, back hairs forward, left-side hairs to the right, and right-side hairs to the left.
Haṭahaṭakeso nghĩa là tóc rối bù, tóc phía trước rẽ ra sau, tóc phía sau rẽ ra trước, tóc bên trái rẽ ra phải, tóc bên phải rẽ ra trái.
Mama cakkhusamphassaviññāṇāyatananti cakkhuviññāṇena sampayutto cakkhusamphassopi viññāṇāyatanampi mamevāti.
Mama cakkhusamphassaviññāṇāyatanaṃ means the eye-contact associated with eye-consciousness, and the eye-consciousness base are all mine.
Mama cakkhusamphassaviññāṇāyatanaṃ nghĩa là xúc chạm nhãn thức và nhãn thức xứ đều là của tôi.
Ettha ca cakkhusamphassena viññāṇasampayuttakā dhammā gahitā, viññāṇāyatanena sabbānipi cakkhudvāre uppannāni āvajjanādiviññāṇāni.
Here, by eye-contact, the phenomena associated with consciousness are taken; by the consciousness base, all consciousnesses such as adverting, which arise at the eye-door, are taken.
Ở đây, với nhãn xúc, các pháp tương ưng với thức được bao gồm; với nhãn thức xứ, tất cả các thức phát sinh ở nhãn môn như thức hướng tâm (āvajjana) đều được bao gồm.
Sotadvārādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the ear-door and so on.
Tương tự đối với nhĩ môn, v.v.
Manodvāre pana manoti sāvajjanakaṃ bhavaṅgacittaṃ.
In the mind-door, mano means the bhavaṅga consciousness accompanied by adverting.
Tuy nhiên, ở ý môn, mano là tâm hữu phần (bhavaṅgacitta) có sự hướng tâm.
Dhammāti ārammaṇadhammā.
Dhammā means the phenomena as objects.
Dhammā là các pháp đối tượng.
Manosamphassoti sāvajjanena bhavaṅgena sampayuttaphasso.
Manosamphasso means contact associated with the bhavaṅga consciousness accompanied by adverting.
Manosamphasso là xúc tương ưng với tâm hữu phần có sự hướng tâm.
Viññāṇāyatananti javanacittaṃ tadārammaṇampi vaṭṭati.
Viññāṇāyatanaṃ means the javana consciousness; tadārammaṇa is also suitable.
Viññāṇāyatanaṃ là tâm tốc hành (javanacitta), tâm tái tục (tadārammaṇa) cũng có thể chấp nhận được.
Taveva pāpima, cakkhūti yaṃ loke timirakācādīhi upaddutaṃ anekarogāyatanaṃ upakkavipakkaṃ antamaso kāṇacakkhupi, sabbaṃ taṃ taveva bhavatu.
Taveva pāpima, cakkhū means, "All eyes in the world—those afflicted by darkness, cataracts, and various diseases, those that are ripe for decay, even blind eyes—may all of them be yours, Evil One."
Taveva pāpima, cakkhū nghĩa là tất cả những gì trên thế gian bị quấy phá bởi bệnh đục thủy tinh thể, v.v., là nơi phát sinh của vô số bệnh tật, bị hư hoại, thối rữa, thậm chí là mắt mù, tất cả đều là của ngươi, Māra.
Rūpādīsupi eseva nayo.
The same method applies to sights and so on.
Tương tự đối với sắc, v.v.
Yaṃ vadantīti yaṃ bhaṇḍakaṃ ‘‘mama ida’’nti vadanti.
Yaṃ vadantī means the object which they say, "This is mine."
Yaṃ vadanti nghĩa là món đồ mà họ nói là “của tôi”.
Ye vadanti mamanti cāti ye ca puggalā ‘‘mama’’nti vadanti.
Ye vadanti mamanti cā means and the individuals who say, "Mine."
Ye vadanti mamanti cā nghĩa là những người nói “của tôi”.
Ettha ce te mano atthīti etesu ca ṭhānesu yadi cittaṃ atthi.
Ettha ce te mano atthī means if your mind is in these places.
Ettha ce te mano atthī nghĩa là nếu tâm của ngươi ở những nơi này.
Na me samaṇa mokkhasīti samaṇa mayhaṃ visayato na muccissasi.
Na me samaṇa mokkhasī means, "Ascetic, you will not escape my domain."
Na me samaṇa mokkhasī nghĩa là Sa-môn, ngươi sẽ không thoát khỏi phạm vi của ta.
Yaṃ vadantīti yaṃ bhaṇḍakaṃ vadanti, na taṃ mayhaṃ.
Yaṃ vadantī means the object they speak of, that is not mine.
Yaṃ vadanti nghĩa là món đồ mà họ nói, nó không phải của tôi.
Ye vadantīti yepi puggalā evaṃ vadanti, na te ahaṃ.
Ye vadantī means the individuals who speak thus, they are not me.
Ye vadanti nghĩa là những người nói như vậy, họ không phải là tôi.
Na me maggampi dakkhasīti bhavayonigatiādīsu mayhaṃ gatamaggampi na passasi.
Na me maggampi dakkhasī means you will not even see my path, in existences, origins, and so on.
Na me maggampi dakkhasī nghĩa là ngươi sẽ không thấy con đường ta đã đi trong các cõi sinh, v.v.
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
156. Dasame ahanaṃ aghātayanti ahanantena aghātayantena.
156. In the tenth*, ahanaṃ aghātaya means not harming with non-harming.
Ở bài kinh thứ mười, ahanaṃ aghātaya nghĩa là không đánh, không giết.
Ajinaṃ ajāpayanti parassa dhanajāniṃ akarontena akārāpentena.
Without causing defeat and without having it caused means: not causing another’s loss of wealth and not having it caused.
Không làm hại ai, không khiến ai làm hại (Ajinaṃ ajāpaya) nghĩa là tự mình không làm tổn thất tài sản của người khác, cũng không khiến người khác làm tổn thất.
Asocaṃ asocāpayanti asocantena asocāpayantena.
Without sorrowing and without causing sorrow means: not sorrowing oneself and not causing others to sorrow.
Không buồn rầu, không khiến ai buồn rầu (Asocaṃ asocāpaya) nghĩa là tự mình không buồn rầu, cũng không khiến người khác buồn rầu.
Iti bhagavā adhammikarājūnaṃ rajje vijite daṇḍakarapīḷite manusse disvā kāruññavasena evaṃ cintesi.
Thus, the Blessed One, seeing people in the conquered territory of an unrighteous king’s kingdom being oppressed by punishments and taxes, thought thus out of compassion.
Như vậy, Thế Tôn, khi thấy những người bị áp bức bởi hình phạt và thuế má trong vương quốc của những vị vua phi pháp, đã suy nghĩ như thế này với lòng bi mẫn.
Upasaṅkamīti ‘‘samaṇo gotamo ‘sakkā nu kho rajjaṃ kāretu’nti cintesi, rajjaṃ kāretukāmo bhavissati, rajjañca nāmetaṃ pamādaṭṭhānaṃ, rajjaṃ kārente sakkā otāraṃ labhituṃ, gacchāmi ussāhamassa janessāmī’’ti cintetvā upasaṅkami.
Approached means: thinking, “The ascetic Gotama thought, ‘Is it possible to rule a kingdom?’ He must be desirous of ruling a kingdom. And this thing called a kingdom is a basis for heedlessness. When one is ruling a kingdom, it is possible to find an opportunity. I shall go and generate enthusiasm in him,” he approached.
Đến gần (Upasaṅkamī) nghĩa là suy nghĩ: "Sa-môn Gotama đã nghĩ rằng 'Liệu có thể cai trị một vương quốc không?', chắc hẳn ngài muốn cai trị một vương quốc. Vương quốc này là nơi của sự phóng dật, khi cai trị một vương quốc thì có thể tìm được sơ hở. Ta sẽ đi và khơi dậy sự nhiệt tình cho ngài", rồi đến gần.
Iddhipādāti ijjhanakakoṭṭhāsā.
Bases of spiritual power means: constituents of accomplishment.
Thần túc (Iddhipādā) là những phần của sự thành tựu.
Bhāvitāti vaḍḍhitā.
Developed means: cultivated.
Đã tu tập (Bhāvitā) là đã phát triển.
Bahulīkatāti punappunaṃ katā.
Made much of means: done again and again.
Đã làm cho sung mãn (Bahulīkatā) là đã làm đi làm lại nhiều lần.
Yānīkatāti yuttayānaṃ viya katā.
Made a vehicle means: made like a yoked vehicle.
Đã biến thành cỗ xe (Yānīkatā) là đã biến thành như một cỗ xe được trang bị tốt.
Vatthukatāti patiṭṭhaṭṭhenavatthukatā.
Made a foundation means: made a foundation in the sense of a firm standing.
Đã biến thành nền tảng (Vatthukatā) là đã biến thành nền tảng theo nghĩa là chỗ dựa.
Anuṭṭhitāti avijahitā niccānubaddhā.
Established means: not abandoned, constantly pursued.
Đã kiên trì thực hành (Anuṭṭhitā) là không từ bỏ, luôn gắn liền.
Paricitāti sātaccakiriyāya suparicitā katā issāsassa avirādhitavedhihattho viya.
Well-practiced means: made very familiar through constant application, like the unerringly piercing hand of an archer.
Đã quen thuộc (Paricitā) là đã quen thuộc tốt đẹp thông qua sự thực hành liên tục, như cánh tay của một cung thủ bắn không trật mục tiêu.
Susamāraddhāti suṭṭhu samāraddhā paripuṇṇabhāvanā.
Well-undertaken means: perfectly undertaken, with development fulfilled.
Đã khởi xướng một cách tốt đẹp (Susamāraddhā) là đã khởi xướng rất tốt đẹp, sự tu tập đã hoàn mãn.
Adhimucceyyāti cinteyya.
Should resolve means: should think.
Nên nghĩ đến (Adhimucceyyā) là nên suy nghĩ.
Pabbatassāti pabbato bhaveyya.
Of a mountain means: it would become a mountain.
Của núi (Pabbatassā) nghĩa là một ngọn núi.
Dvittāvāti tiṭṭhatu eko pabbato, dvikkhattumpi tāva mahanto suvaṇṇapabbato ekassa nālaṃ, na pariyattoti attho.
Twice as much means: let alone one mountain, even a mountain of gold twice as large would not be enough for one person, would not be sufficient, is the meaning.
Hai lần (Dvittāvā) nghĩa là, hãy để một ngọn núi đứng đó, thậm chí hai lần một ngọn núi vàng lớn cũng không đủ cho một người, không hoàn mãn, đó là ý nghĩa.
Iti vidvā samañcareti evaṃ jānanto samaṃ careyya.
Knowing this, a wise person should fare evenly means: knowing this, one should fare evenly.
Biết vậy nên sống bình đẳng (Iti vidvā samañcare) nghĩa là biết như vậy thì nên sống một cách bình đẳng.
Yatonidānanti dukkhaṃ nāma pañcakāmaguṇanidānaṃ, taṃ yatonidānaṃ hoti, evaṃ yo adakkhi.
From what it arises means: suffering has the five strands of sensual pleasure as its cause. He who saw that from which it arises—that is, its cause.
Từ đâu sinh khởi (Yatonidānaṃ) nghĩa là khổ sinh khởi từ năm dục lạc, từ đâu mà nó sinh khởi, người nào đã thấy như vậy.
Kathaṃ nameyyāti so jantu tesu dukkhassa nidānabhūtesu kāmesu kena kāraṇena nameyya.
How would he incline means: for what reason would that being incline toward those sensual pleasures that are the cause of suffering?
Làm sao có thể nghiêng về (Kathaṃ nameyyā) nghĩa là chúng sinh ấy vì lý do gì mà có thể nghiêng về những dục lạc là nguyên nhân của khổ ấy?
Upadhiṃ viditvāti kāmaguṇaupadhiṃ ‘‘saṅgo eso, lagganameta’’nti evaṃ viditvā.
Having understood the acquisitions means: having understood the acquisition of sensual pleasures thus: “This is a fetter, this is an attachment.”
Biết được sự chấp thủ (Upadhiṃ viditvā) nghĩa là biết được sự chấp thủ của dục lạc là "đây là sự ràng buộc, đây là sự bám víu" như vậy.
Tasseva jantu vinayāya sikkheti tasseva upadhissa vinayāya sikkheyya.
That very being should train for its removal means: he should train for the removal of that very acquisition.
Chúng sinh ấy nên học cách loại bỏ nó (Tasseva jantu vinayāya sikkhe) nghĩa là chúng sinh ấy nên học cách loại bỏ chính sự chấp thủ đó.
Dasamaṃ.
Tenth.
Thứ mười.
157. Tatiyavaggassa paṭhame jaṭaṇḍuvenāti jaṭācumbaṭakena.
157. In the first sutta of the Third Chapter, with a coil of matted hair means: with a topknot of matted hair.
157. Trong kinh thứ nhất của phẩm thứ ba, với búi tóc tết (jaṭaṇḍuvenā) nghĩa là với búi tóc tết trên đầu.
Ajinakkhipanivatthoti sakhuraṃ ajinacammaṃ ekaṃ nivattho ekaṃ pāruto.
Clad in a deer-hide garment means: wearing one antelope hide, complete with hooves, and draped in another.
Mặc da thú (Ajinakkhipanivattho) nghĩa là mặc một tấm da thú có móng và khoác một tấm khác.
Udumbaradaṇḍanti appicchabhāvappakāsanatthaṃ īsakaṃ vaṅkaṃ udumbaradaṇḍaṃ gahetvā.
A staff of udumbara wood means: holding a slightly bent staff of udumbara wood to show that he had few wishes.
Gậy cây vả (Udumbaradaṇḍaṃ) nghĩa là cầm một cây gậy vả hơi cong để thể hiện sự ít dục.
Etadavocāti loke brāhmaṇassa vacanaṃ nāma sussūsanti, brāhmaṇesupi pabbajitassa, pabbajitesupi mahallakassāti mahallakabrāhmaṇassa pabbajitavesaṃ gahetvā padhānabhūmiyaṃ kammaṃ karonte te bhikkhū upasaṅkamitvā hatthaṃ ukkhipitvā etaṃ ‘‘daharā bhavanto’’tiādivacanaṃ avoca.
Said this means: thinking, “In the world, they listen to the words of a brahmin; among brahmins, to one who has gone forth; and among those who have gone forth, to an elder,” he assumed the guise of an elder brahmin who had gone forth. Approaching those bhikkhus who were engaged in their practice in a place of striving, he raised his hand and spoke these words beginning with “You are young, sirs.”
Đã nói điều này (Etadavocā) nghĩa là trên thế gian, lời nói của một Bà-la-môn thì được lắng nghe, trong số các Bà-la-môn thì lời nói của người xuất gia, trong số những người xuất gia thì lời nói của người lớn tuổi. Với ý nghĩ như vậy, vị Bà-la-môn lớn tuổi này, mặc trang phục của người xuất gia, đến gần các Tỳ-khưu đang thực hành thiền định trên đất thiền, giơ tay lên và nói những lời như "Thưa các vị trẻ tuổi" v.v.
Okampetvāti hanukena uraṃ paharanto adhonataṃ katvā.
Nodding his head means: making his head bow down, striking his chest with his chin.
Cúi đầu (Okampetvā) nghĩa là cúi đầu xuống, để cằm chạm ngực.
Jivhaṃ nillāletvāti kabaramahājivhaṃ nīharitvā uddhamadho ubhayapassesu ca lāletvā.
Sticking out his tongue means: putting out his large, multicolored tongue and licking it upwards, downwards, and on both sides.
Thè lưỡi (Jivhaṃ nillāletvā) nghĩa là thè cái lưỡi lớn, loang lổ ra khỏi miệng, rồi liếm lên trên, xuống dưới, và sang hai bên.
Tivisākhanti tisākhaṃ.
Triple-forked means: having three branches.
Ba nhánh (Tivisākhaṃ) nghĩa là ba nhánh.
Nalāṭikanti bhakuṭiṃ, nalāṭe uṭṭhitaṃ valittayanti attho.
Frown means: a furrowed brow; the meaning is, three wrinkles that had appeared on his forehead.
Vết nhăn trên trán (Nalāṭikaṃ) nghĩa là nhíu mày, ba nếp nhăn nổi lên trên trán, đó là ý nghĩa.
Pakkāmīti tumhe jānantānaṃ vacanaṃ akatvā attanova tele paccissathāti vatvā ekaṃ maggaṃ gahetvā gato.
Departed means: saying, “Since you have not followed the words of those who know, you will roast in your own oil,” he took a certain path and went away.
Đã ra đi (Pakkāmī) nghĩa là nói: "Các vị không nghe lời của những người hiểu biết mà tự mình sẽ bị thiêu đốt trong dầu", rồi đi theo một con đường.
Paṭhamaṃ.
First.
Thứ nhất.
158. Dutiye lābhā vata me, suladdhaṃ vata meti evarūpassa satthu ceva dhammassa ca sabrahmacārīnañca laddhattā mayhaṃ lābhā mayhaṃ suladdhanti.
158. In the second sutta, A gain for me indeed, a great gain for me indeed means: a gain for me, a great gain for me, because I have obtained such a Teacher, such a Dhamma, and such companions in the holy life.
158. Trong kinh thứ hai, Thật là lợi lộc cho tôi, thật là may mắn cho tôi (Lābhā vata me, suladdhaṃ vata me) nghĩa là, vì đã có được một Bậc Đạo Sư như vậy, một Pháp như vậy, và các bạn đồng Phạm hạnh như vậy, nên tôi có lợi lộc, tôi có may mắn.
So kirāyasmā pacchā mūlakammaṭṭhānaṃ sammasitvā ‘‘arahattaṃ gahessāmī’’ti pāsādikaṃ tāva kammaṭṭhānaṃ gahetvā buddhadhammasaṅghaguṇe āvajjetvā cittakallataṃ uppādetvā cittaṃ hāsetvā tosetvā nisinno.
It seems that venerable one, after first contemplating his root meditation subject, thought, “I will attain arahatship.” He took up a meditation subject that inspires confidence, adverted to the qualities of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, aroused serenity of mind, and sat down, making his mind joyful and content.
Vị Tôn giả ấy, sau khi quán xét đề mục căn bản, nghĩ rằng "Ta sẽ đạt được A-la-hán quả", rồi trước tiên thọ nhận một đề mục thiền định trang nghiêm, quán tưởng các phẩm chất của Phật, Pháp, Tăng, làm cho tâm thanh tịnh, hoan hỷ và an lạc, rồi ngồi xuống.
Tenassa evamahosi.
For this reason, it occurred to him thus.
Do đó, vị ấy đã có ý nghĩ như vậy.
Upasaṅkamīti ‘‘ayaṃ samiddhi bhikkhu pāsādikaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinnasadiso, yāva mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā arahattaṃ na gaṇhāti, tāvassa antarāyaṃ karissāmī’’ti upasaṅkami.
Approached means: thinking, “This bhikkhu Samiddhi seems to be sitting after having taken up a meditation subject that inspires confidence. Before he attains arahatship by taking up his root meditation subject, I will create an obstacle for him,” he approached.
Đến gần (Upasaṅkamī) nghĩa là, Ma-vương nghĩ: "Vị Tỳ-khưu Samiddhi này dường như đang ngồi với một đề mục thiền định trang nghiêm. Chừng nào vị ấy chưa đạt A-la-hán quả bằng cách quán xét đề mục căn bản, ta sẽ gây chướng ngại cho vị ấy", rồi đến gần.
Gaccha tvanti satthā sakalajambudīpaṃ olokento ‘‘tasmiṃyeva ṭhāne tassa kammaṭṭhānaṃ sappāyaṃ bhavissatī’’ti addasa, tasmā evamāha.
Go, you means: the Teacher, surveying the whole of Jambudīpa, saw, “In that very place, his meditation subject will be suitable for him.” Therefore, he said this.
Ngươi hãy đi (Gaccha tvaṃ) nghĩa là, Đức Đạo Sư, khi nhìn khắp cõi Jambudīpa, đã thấy rằng "Ở chính nơi đó, đề mục thiền định của vị ấy sẽ thích hợp", vì vậy Ngài đã nói như vậy.
Satipaññā ca me buddhāti mayā sati ca paññā ca ñātā.
Mindfulness and wisdom have been understood by me means: mindfulness and wisdom have been known by me.
Niệm và Tuệ của tôi đã được biết (Satipaññā ca me buddhā) nghĩa là tôi đã biết niệm và tuệ.
Karassu rūpānīti bahūnipi vibhiṃsakārahāni rūpāni karassu.
Create forms means: create even many forms that cause terror.
Ngươi hãy tạo ra những hình tướng (Karassu rūpānī) nghĩa là ngươi hãy tạo ra nhiều hình tướng đáng sợ.
Neva maṃ byādhayissasīti maṃ neva vedhayissasi na kampassesi.
You will not make me tremble means: you will not make me waver, you will not make me shake.
Ngươi sẽ không làm ta hoảng sợ (Neva maṃ byādhayissasī) nghĩa là ngươi sẽ không làm ta rung động hay run sợ.
Dutiyaṃ.
Second.
Thứ hai.
159. Tatiye isigilipasseti isigilissa nāma pabbatassa passe.
159. In the third sutta, on the slope of Isigili means: on the slope of the mountain named Isigili.
159. Trong kinh thứ ba, bên sườn núi Isigili (Isigilipasse) nghĩa là bên sườn núi tên Isigili.
Kāḷasilāyanti kāḷavaṇṇāya silāyaṃ.
On the Black Rock means: on the black-colored rock.
Trên tảng đá đen (Kāḷasilāyaṃ) nghĩa là trên tảng đá màu đen.
Sāmayikaṃ cetovimuttinti appitappitakkhaṇe paccanīkadhammehi vimuccati, ārammaṇe ca adhimuccatīti lokiyasamāpatti sāmayikā cetovimutti nāma.
Temporary liberation of mind means: a worldly attainment of samādhi is called temporary liberation of mind because at the very moment of absorption, one is liberated from opposing states, and the mind is fully committed to its object.
Tâm giải thoát tạm thời (Sāmayikaṃ cetovimuttiṃ) nghĩa là sự nhập định thế gian được gọi là tâm giải thoát tạm thời, vì nó giải thoát khỏi các pháp đối nghịch tại mỗi thời điểm nhập định và hướng đến đối tượng.
Phusīti paṭilabhi.
Attained means: achieved.
Đã đạt được (Phusī) nghĩa là đã thọ nhận.
Parihāyīti kasmā yāva chaṭṭhaṃ parihāyi?
Fell away means: why did he fall away from it six times?
Đã suy thoái (Parihāyī) nghĩa là tại sao lại suy thoái đến lần thứ sáu?
Sābādhattā.
Because of illness.
Vì có bệnh.
Therassa kira vātapittasemhavasena anusāyiko ābādho atthi, tena samādhissa sappāye upakārakadhamme pūretuṃ na sakkoti, appitappitāya samāpattiyā parihāyati.
It seems the elder had a persistent illness arising from wind, bile, and phlegm. Due to this, he was unable to fulfill the supportive conditions conducive to samādhi and would fall away from the attainment he had reached through absorption.
Nghe nói vị Trưởng lão có bệnh mãn tính do gió, mật và đàm, nên không thể hoàn thành các pháp hỗ trợ thích hợp cho thiền định, và đã suy thoái khỏi sự nhập định mỗi khi nhập định.
Yaṃnūnāhaṃ satthaṃ āhareyyanti so kira cintesi, yasmā parihīnajjhānassa kālaṅkaroto anibaddhā gati hoti, aparihīnajjhānassa nibaddhā gati hoti, brahmaloke nibbattati, tasmā satthaṃ āharitukāmo ahosi.
What if I were to use the knife? means: he thought, “Since the destination of one who passes away having fallen away from jhāna is not fixed, while the destination of one who passes away without having fallen away from jhāna is fixed—one is reborn in the Brahma world—therefore, I desire to use the knife.”
Hay là ta nên tự sát (Yaṃnūnāhaṃ satthaṃ āhareyya) nghĩa là vị ấy đã nghĩ: "Vì người chết khi thiền định suy thoái thì có một con đường không chắc chắn, còn người chết khi thiền định không suy thoái thì có một con đường chắc chắn, được tái sinh vào cõi Phạm thiên, nên ta muốn tự sát."
Upasaṅkamīti – ‘‘ayaṃ samaṇo satthaṃ āharitukāmo, satthāharaṇañca nāmetaṃ kāye ca jīvite ca anapekkhassa hoti.
Approached means: thinking, “This ascetic desires to use the knife. And this act of using the knife is for one who is unconcerned about body and life.
Đến gần (Upasaṅkamī) nghĩa là Ma-vương nghĩ: "Vị Sa-môn này muốn tự sát, và việc tự sát này là của người không còn bám víu vào thân thể và sự sống.
Yo evaṃ kāye ca jīvite ca anapekkho hoti, so mūlakammaṭṭhānaṃ sammasitvā arahattampi gahetuṃ samattho hoti, mayā pana paṭibāhitopi esa na oramissati, satthārā paṭibāhito oramissatī’’ti therassa atthakāmo viya hutvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
One who is so unconcerned about body and life is capable of attaining arahatship by contemplating the root meditation subject. Even if opposed by me, he will not desist. If opposed by the Teacher, he will desist.” Like one wishing for the elder’s welfare, he approached the Blessed One.
Người nào không còn bám víu vào thân thể và sự sống như vậy thì có khả năng quán xét đề mục căn bản và đạt được A-la-hán quả. Mặc dù ta đã ngăn cản, vị ấy sẽ không từ bỏ. Nếu Đức Đạo Sư ngăn cản, vị ấy sẽ từ bỏ", rồi Ma-vương giả vờ muốn giúp vị Trưởng lão và đến gần Đức Thế Tôn.
Jalāti jalamānā.
Blazing means: shining.
Đang cháy (Jalā) nghĩa là đang bốc cháy.
Pāde vandāmi cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhumā tava pāde vandāmi.
I venerate your feet, O One with vision means: O One with the five kinds of eyes, I venerate your feet.
Con đảnh lễ chân Ngài, Bậc có mắt (Pāde vandāmi cakkhumā) nghĩa là con đảnh lễ chân Ngài, Bậc có mắt (nghĩa là năm loại mắt).
Jutindharāti ānubhāvadharā.
Holder of radiance means: bearer of spiritual power.
Người nắm giữ hào quang (Jutindharā) nghĩa là người nắm giữ uy lực.
Appattamānasoti appattaarahatto.
Whose goal is not yet reached means: who has not attained arahatship.
Tâm chưa đạt được (Appattamānaso) nghĩa là A-la-hán quả chưa đạt được.
Sekhoti sīlādīni sikkhamāno sakaraṇīyo.
A trainee means: one who is still training in ethics and so on, who still has something to do.
Hữu học (Sekho) nghĩa là người đang học các giới v.v., còn việc phải làm.
Jane sutāti jane vissutā.
Famed among people means: renowned among people.
Nổi tiếng trong chúng sinh (Jane sutā) nghĩa là nổi tiếng trong chúng sinh.
Satthaṃ āharitaṃ hotīti thero kira ‘‘kiṃ mayhaṃ iminā jīvitenā’’ti?
Has used the knife means: it is said the elder thought, “What use is this life to me?”
Đã tự sát (Satthaṃ āharitaṃ hotī) nghĩa là vị Trưởng lão đã nghĩ: "Sự sống này có ích gì cho ta?", rồi nằm ngửa và cắt cổ họng bằng một con dao, những cảm thọ đau đớn đã khởi lên.
Uttāno nipajjitvā satthena galanāḷiṃ chindi, dukkhā vedanā uppajjiṃsu.
Lying on his back, he cut his windpipe with the knife. Painful feelings arose.
Vị Trưởng lão đã chế ngự cảm thọ, quán xét chính cảm thọ đó, thiết lập chánh niệm, quán xét đề mục căn bản, đạt được A-la-hán quả, rồi nhập Niết-bàn với tâm bình đẳng.
Thero vedanaṃ vikkhambhetvā taṃyeva vedanaṃ pariggahetvā satiṃ upaṭṭhapetvā mūlakammaṭṭhānaṃ sammasanto arahattaṃ patvā samasīsī hutvā parinibbāyi.
The elder, suppressing the pain and taking that very feeling as his object, established mindfulness and, while contemplating the root meditation subject, attained arahatship and passed into final Nibbāna as a samasīsī.
Tâm bình đẳng (Samasīsī) có ba loại: tâm bình đẳng về oai nghi, tâm bình đẳng về bệnh tật, tâm bình đẳng về sự sống.
Samasīsī nāma tividho hoti iriyāpathasamasīsī, rogasamasīsī, jīvitasamasīsīti.
Samasīsī is of three kinds: samasīsī in posture, samasīsī in illness, and samasīsī in life.
Samasīsī (ngang đầu) có ba loại: iriyāpathasamasīsī (ngang đầu về oai nghi), rogasamasīsī (ngang đầu về bệnh tật), jīvitasamasīsī (ngang đầu về tuổi thọ).
Tattha yo ṭhānādīsu iriyāpathesu aññataraṃ adhiṭṭhāya – ‘‘imaṃ akopetvāva arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti vipassanaṃ paṭṭhapeti, athassa arahattappatti ca iriyāpathakopanañca ekappahāreneva hoti.
Among these three types of samasīsī individuals, the one who resolves upon one of the postures such as standing – "I will attain arahantship without disturbing this posture" – and establishes vipassanā, then for him, the attainment of arahantship and the disturbance of the posture occur simultaneously.
Trong đó, người nào quyết định một trong các oai nghi như đứng, v.v., và bắt đầu quán chiếu với ý nghĩ: “Tôi sẽ đạt được A-la-hán quả mà không làm xáo trộn oai nghi này”, thì sự chứng đắc A-la-hán quả và sự xáo trộn oai nghi của người ấy xảy ra cùng một lúc.
Ayaṃ iriyāpathasamasīsī nāma.
This one is called iriyāpathasamasīsī.
Đây được gọi là iriyāpathasamasīsī.
Yo pana cakkhurogādīsu aññatarasmiṃ sati – ‘‘ito anuṭṭhitova arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti vipassanaṃ paṭṭhapeti, athassa arahattappatti ca rogato vuṭṭhānañca ekappahāreneva hoti.
But the one who, when suffering from a disease such as an eye ailment, establishes vipassanā with the thought, "I will attain arahantship before recovering from this illness," then for him, the attainment of arahantship and recovery from the disease occur simultaneously.
Còn người nào, khi mắc một trong các bệnh như bệnh mắt, v.v., và bắt đầu quán chiếu với ý nghĩ: “Tôi sẽ đạt được A-la-hán quả mà không khỏi bệnh này”, thì sự chứng đắc A-la-hán quả và sự khỏi bệnh của người ấy xảy ra cùng một lúc.
Ayaṃ rogasamasīsī nāma.
This one is called rogasamasīsī.
Đây được gọi là rogasamasīsī.
Keci pana tasmiṃyeva iriyāpathe tasmiñca roge parinibbānavasenettha samasīsitaṃ paññāpenti.
Some teachers, however, define the samasīsī state in this context as attaining parinibbāna while in that very posture or while suffering from that very disease.
Một số người lại giảng sự ngang đầu ở đây là về sự nhập Niết-bàn trong cùng oai nghi và cùng bệnh tật đó.
Yassa pana āsavakkhayo ca jīvitakkhayo ca ekappahāreneva hoti.
But the one for whom the destruction of the āsavas and the exhaustion of life occur simultaneously,
Còn người nào có sự đoạn tận các lậu hoặc và sự đoạn tận tuổi thọ xảy ra cùng một lúc.
Ayaṃ jīvitasamasīsī nāma.
This one is called jīvitasamasīsī.
Đây được gọi là jīvitasamasīsī.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘yassa puggalassa apubbaṃ acarimaṃ āsavapariyādānañca hoti jīvitapariyādānañca, ayaṃ vuccati puggalo samasīsī’’ti (pu. pa. 16).
This has also been stated: "That individual for whom the complete eradication of the āsavas and the exhaustion of life occur neither before nor after each other is called a samasīsī individual."
Điều này cũng đã được nói: “Người nào có sự đoạn tận các lậu hoặc và sự đoạn tận tuổi thọ không trước không sau, người ấy được gọi là người samasīsī” (Pu. Pa. 16).
Ettha ca pavattisīsaṃ kilesasīsanti dve sīsāni.
Here, there are two "heads": the head of continuity (pavattisīsa) and the head of defilements (kilesasīsa).
Ở đây có hai loại đầu: đầu tiến triển (pavattisīsa) và đầu phiền não (kilesasīsa).
Tattha pavattisīsaṃ nāma jīvitindriyaṃ, kilesasīsaṃ nāma avijjā.
Of these, the head of continuity is the life-faculty (jīvitindriya), and the head of defilements is ignorance (avijjā).
Trong đó, đầu tiến triển là sinh mạng căn (jīvitindriya), đầu phiền não là vô minh (avijjā).
Tesu jīvitindriyaṃ cuticittaṃ khepeti, avijjā maggacittaṃ.
Among these, the life-faculty is exhausted by the death-consciousness, and ignorance by the path-consciousness.
Trong hai thứ đó, sinh mạng căn bị tâm tử diệt trừ, vô minh bị tâm đạo diệt trừ.
Dvinnaṃ cittānaṃ ekato uppādo natthi.
There is no simultaneous arising of these two consciousnesses (death-consciousness and path-consciousness).
Không có sự đồng thời khởi lên của hai tâm này.
Maggānantaraṃ pana phalaṃ, phalānantaraṃ bhavaṅgaṃ, bhavaṅgato vuṭṭhāya paccavekkhaṇaṃ, taṃ paripuṇṇaṃ vā hoti aparipuṇṇaṃ vā.
However, the fruit-consciousness follows the path-consciousness, and after the fruit-consciousness, there is the bhavaṅga (life-continuum), and emerging from the bhavaṅga, there is reviewing-consciousness, which may be complete or incomplete.
Tuy nhiên, sau đạo là quả, sau quả là hữu phần, từ hữu phần khởi lên sự quán xét lại, điều đó có thể hoàn toàn hoặc không hoàn toàn.
Tikhiṇena asinā sīse chijjantepi hi eko vā dve vā paccavekkhaṇavārā avassaṃ uppajjantiyeva, cittānaṃ pana lahuparivattitāya āsavakkhayo ca jīvitapariyādānañca ekakkhaṇe viya paññāyati.
Even when one's head is severed by a sharp sword, one or two moments of reviewing-consciousness inevitably arise; however, due to the rapid change of consciousness, the destruction of the āsavas and the exhaustion of life appear as if occurring at a single moment.
Thật vậy, ngay cả khi đầu bị chém bằng một thanh kiếm sắc bén, một hoặc hai vòng quán xét lại chắc chắn sẽ khởi lên, nhưng do sự chuyển biến nhanh chóng của các tâm, sự đoạn tận các lậu hoặc và sự đoạn tận tuổi thọ dường như xảy ra trong cùng một khoảnh khắc.
Vivattakkhandhanti parivattakkhandhaṃ.
With his body reversed means with his neck turned back.
Vivattakkhandhaṃ (thân thể quay lại) nghĩa là thân thể quay đầu.
Semānanti uttānaṃ hutvā sayitaṃ hoti.
Lying means lying supine.
Semānaṃ (đang nằm) nghĩa là nằm ngửa.
Thero pana kiñcāpi uttānako sayito, tathāpissa dakkhiṇena passena paricitasayanattā sīsaṃ dakkhiṇatova parivattitvā ṭhitaṃ.
Although the Elder was lying supine, due to his habitual sleeping on his right side, his head had turned to the right.
Nhưng mặc dù Trưởng lão nằm ngửa, do thói quen nằm nghiêng bên phải, đầu của Ngài vẫn quay sang bên phải.
Dhūmāyitattanti dhūmāyitabhāvaṃ.
Smoking condition means the state of smoking.
Dhūmāyitattaṃ (trạng thái bốc khói) nghĩa là trạng thái bốc khói.
Tasmiṃ hi khaṇe dhūmavalāhakā viya timiravalāhakā viya ca uṭṭhahiṃsu.
Indeed, at that moment, smoke-like clouds and darkness-like clouds arose.
Thật vậy, vào khoảnh khắc đó, những đám khói như mây khói và những đám mây đen tối đã nổi lên.
Viññāṇaṃ samanvesatīti paṭisandhicittaṃ pariyesati.
Searching for consciousness means searching for rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta).
Viññāṇaṃ samanvesatī (tìm kiếm thức) nghĩa là tìm kiếm tâm tái tục.
Appatiṭṭhitenāti paṭisandhiviññāṇena appatiṭṭhitena, appatiṭṭhitakāraṇāti attho.
Without support means by rebirth-linking consciousness without support, meaning because it had no support.
Appatiṭṭhitenā (không có chỗ nương tựa) nghĩa là do tâm tái tục không có chỗ nương tựa, tức là do không có nguyên nhân để nương tựa.
Beluvapaṇḍuvīṇanti beluvapakkaṃ viya paṇḍuvaṇṇaṃ suvaṇṇamahāvīṇaṃ.
Beluva-colored lute means a great golden lute, pale in color like a ripe beluva fruit.
Beluvapaṇḍuvīṇaṃ (đàn tỳ bà màu vàng như quả beluva) nghĩa là cây đàn tỳ bà lớn bằng vàng có màu vàng nhạt như quả beluva chín.
Ādāyāti kacche ṭhapetvā.
Taking means placing it under his armpit.
Ādāyā (cầm lấy) nghĩa là đặt vào nách.
Upasaṅkamīti ‘‘godhikattherassa nibbattaṭṭhānaṃ na jānāmi, samaṇaṃ gotamaṃ pucchitvā nikkaṅkho bhavissāmī’’ti khuddakadārakavaṇṇī hutvā upasaṅkami.
Approached means he approached in the guise of a small boy, thinking, "I do not know the place of Elder Godhika's rebirth; I will ask the ascetic Gotama and resolve my doubt."
Upasaṅkamī (đến gần) nghĩa là đến gần dưới hình dạng một chú bé, nghĩ rằng: “Tôi không biết nơi tái sinh của Trưởng lão Godhika, tôi sẽ hỏi Sa-môn Gotama để hết nghi ngờ.”
Nādhigacchāmīti na passāmi.
I cannot find means I do not see.
Nādhigacchāmī (tôi không tìm thấy) nghĩa là tôi không thấy.
Sokaparetassāti sokena phuṭṭhassa.
To the sorrow-stricken means to him who was touched by sorrow.
Sokaparetassā (bị sầu muộn bao trùm) nghĩa là bị sầu muộn chạm đến.
Abhassathāti pādapiṭṭhiyaṃ patitā.
It fell means it fell onto the top of the foot.
Abhassathā (rơi xuống) nghĩa là rơi xuống mu bàn chân.
160. Catutthe satta vassānīti pure bodhiyā chabbassāni, bodhito pacchā ekaṃ vassaṃ.
In the fourth discourse, seven years refers to six years before the Bodhi, and one year after the Bodhi.
160. Trong thứ tư, satta vassānī (bảy năm) là sáu năm trước khi thành đạo và một năm sau khi thành đạo.
Otārāpekkhoti ‘‘sace samaṇassa gotamassa kāyadvārādīsu kiñcideva ananucchavikaṃ passāmi, codessāmi na’’nti evaṃ vivaraṃ apekkhamāno.
Looking for a vulnerable point means looking for an opening, thinking, "If I see anything improper in the ascetic Gotama's bodily actions, etc., I will accuse him."
Otārāpekkho (tìm kiếm sơ hở) nghĩa là tìm kiếm sơ hở với ý nghĩ: “Nếu ta thấy bất cứ điều gì không phù hợp trong các cửa thân, v.v., của Sa-môn Gotama, ta sẽ quở trách Ngài.”
Alabhamānoti rathareṇumattampi avakkhalitaṃ apassanto.
Not finding means not seeing even a speck of dust of fault.
Alabhamāno (không tìm thấy) nghĩa là không thấy dù chỉ một hạt bụi nhỏ sai sót.
Tenāha –
Therefore, it is said:
Vì thế, Ngài nói:
Jhāyasīti jhāyanto avajjhāyanto nisinnosīti vadati.
You meditate means he says, "You are sitting meditating, contemplating."
Jhāyasī (ngươi đang thiền định) nghĩa là Ngài nói: “Ngươi đang ngồi thiền định, không lo lắng.”
Vittaṃ nu jīnoti sataṃ vā sahassaṃ vā jitosi nu.
Or are you defeated in wealth? means "Have you lost a hundred or a thousand?"
Vittaṃ nu jīno (ngươi có bị mất của cải không) nghĩa là ngươi có bị thua một trăm hay một ngàn không?
Āguṃ nu gāmasminti, kiṃ nu antogāme pamāṇātikkantaṃ pāpakammaṃ akāsi, yena aññesaṃ mukhaṃ oloketuṃ avisahanto araññe vicarasi?
Or have you committed a transgression in the village? means, "Have you committed some excessive evil deed within the village, due to which you are wandering in the forest, unable to look others in the face?"
Āguṃ nu gāmasmi (ngươi có phạm tội trong làng không) nghĩa là ngươi có phạm tội ác quá mức trong làng không, mà ngươi không dám nhìn mặt người khác và lang thang trong rừng?
Sakkhinti mittabhāvaṃ.
Friendship means the state of being a friend.
Sakkhi (bằng hữu) nghĩa là tình bạn.
Palikhāyāti khaṇitvā.
Having dug up means having dug up the root of all defilements.
Palikhāyā (đào lên) nghĩa là đào bới.
Bhavalobhajappanti bhavalobhasaṅkhātaṃ taṇhaṃ.
The craving for existence means craving, which is called craving for existence.
Bhavalobhajappaṃ (sự tham đắm vào hữu) nghĩa là tham ái được gọi là sự tham đắm vào hữu.
Anāsavo jhāyāmīti nittaṇho hutvā dvīhi jhānehi jhāyāmi.
I meditate without āsavas means, being free from craving, I meditate with two types of jhāna (appanā-jhāna and lakkhaṇa-jhāna).
Anāsavo jhāyāmī (tôi thiền định không lậu hoặc) nghĩa là tôi thiền định với hai thiền mà không có tham ái.
Pamattabandhūti māraṃ ālapati.
Kinsman of the heedless means he addresses Māra.
Pamattabandhū (người thân của kẻ phóng dật) là xưng hô với Māra.
So hi yekeci loke pamattā, tesaṃ bandhu.
For he is the kinsman of all heedless people in the world.
Vì hắn là người thân của tất cả những kẻ phóng dật trên thế gian.
Sace maggaṃ anubuddhanti yadi tayā maggo anubuddho.
If you have understood the path means if the path has been understood by you.
Sace maggaṃ anubuddhaṃ (nếu con đường đã được ngươi giác ngộ) nghĩa là nếu con đường đã được ngươi giác ngộ.
Apehīti apayāhi.
Go away! means "Depart, go away by yourself!"
Apehī (hãy đi đi) nghĩa là hãy rời đi.
Amaccudheyyanti maccuno anokāsabhūtaṃ nibbānaṃ.
Beyond the realm of death means Nibbāna, which is not a place under the sway of death.
Amaccudheyyaṃ (vùng đất không có tử thần) là Niết-bàn, nơi không có cơ hội cho tử thần.
Pāragāminoti yepi pāraṃ gatā, tepi pāragāmino.
Having gone to the other shore means those who have gone to the other shore are also considered as having gone to the other shore.
Pāragāmino (những người đã vượt bờ bên kia) là những người đã vượt bờ bên kia.
Yepi pāraṃ gacchissanti, yepi pāraṃ gantukāmā, tepi pāragāmino.
Those who will go to the other shore, and those who wish to go to the other shore, are also considered as having gone to the other shore.
Những người sẽ vượt bờ bên kia, và những người muốn vượt bờ bên kia, cũng là những người đã vượt bờ bên kia.
Visūkāyikānīti māravisūkāni.
Māra's snares means Māra's thorns.
Visūkāyikānī (những trò lừa bịp của Māra) nghĩa là những trò lừa bịp của Māra.
Visevitānīti viruddhasevitāni, ‘‘appamāyu manussānaṃ, accayanti ahorattā’’ti vutte.
Contradictory means served in opposition. When it is said, "The lifespan of humans is short, days and nights pass quickly,"
Visevitānī (được thực hành trái ngược) nghĩa là được thực hành trái ngược, như khi nói: “Tuổi thọ của loài người ngắn ngủi, ngày đêm trôi qua nhanh chóng.”
‘‘Dīghamāyu manussānaṃ, nāccayanti ahorattā’’tiādīni paṭilomakāraṇāni.
contradictory statements such as "The lifespan of humans is long, days and nights do not pass quickly" were given.
Những điều trái ngược như: “Tuổi thọ của loài người dài, ngày đêm không trôi qua nhanh chóng.”
Vipphanditānīti, tamhi tamhi kāle hatthirājavaṇṇasappavaṇṇādidassanāni.
Manifestations means, at various times, the appearances of elephant kings, serpent kings, and so forth.
Vipphanditānī (những sự biến hóa) nghĩa là sự hiện hình của vua voi, rắn, v.v., vào từng thời điểm.
Nibbejanīyāti ukkaṇṭhanīyā.
Causes for weariness means causes for disgust.
Nibbejanīyā (đáng chán ghét) nghĩa là đáng ghê tởm.
Anupariyagātiādīsu kiñcāpi atītavacanaṃ kataṃ, attho pana vikappavasena veditabbo.
Although he circled around and so forth use past tense, the meaning should be understood in a hypothetical sense.
Mặc dù trong Anupariyagā (đã đi khắp), v.v., đã dùng thì quá khứ, nhưng ý nghĩa phải được hiểu theo cách tùy chọn.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā medavaṇṇaṃ pāsāṇaṃ vāyaso disvā – ‘‘api nāmettha muduṃ vindeyyāma, api assādo siyā’’ti anuparigaccheyya, atha so tattha assādaṃ alabhitvāva vāyaso etto apakkameyya, tato pāsāṇā apagaccheyya, evaṃ mayampi so kāko viya selaṃ gotamaṃ āsajja assādaṃ vā santhavaṃ vā alabhantā gotamā nibbinditvā apagacchāma.
This is what is meant: Just as a crow, seeing a rock that resembles a lump of fat, might circle around it, thinking, "Perhaps we might find something soft here, perhaps there might be some taste," and then, not finding any taste there, the crow would fly away from it, depart from that rock; in the same way, we, like that crow, assailing the ascetic Gotama who is like a rock, and not finding any taste or familiarity, become weary of Gotama and depart.
Điều này có nghĩa là: Ví như một con quạ nhìn thấy một tảng đá có màu sắc giống như mỡ, rồi nghĩ: "Có lẽ chúng ta sẽ tìm thấy thứ gì đó mềm mại ở đây, có lẽ sẽ có một hương vị ngon lành", và nó bay quanh quẩn. Sau đó, vì không tìm thấy hương vị nào ở đó, con quạ sẽ rời đi, bỏ lại tảng đá đó. Tương tự như vậy, chúng ta cũng như con quạ đó, đã đến gần Gotama, người vững như đá, và vì không tìm thấy hương vị hay sự thân thiện nào, chúng ta hãy chán nản Gotama và rời đi.
Catutthaṃ.
Fourth.
Thứ tư.