219. Atha kho bhagavā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji, dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji, tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji.
Then the Blessed One entered the first jhāna; emerging from the first jhāna, he entered the second jhāna; emerging from the second jhāna, he entered the third jhāna; emerging from the third jhāna, he entered the fourth jhāna.
219. Rồi Thế Tôn nhập sơ thiền; từ sơ thiền xuất ra, Ngài nhập nhị thiền; từ nhị thiền xuất ra, Ngài nhập tam thiền; từ tam thiền xuất ra, Ngài nhập tứ thiền.
Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā saññāvedayitanirodhaṃ samāpajji.
Emerging from the fourth jhāna, he entered the sphere of infinite space; emerging from the attainment of the sphere of infinite space, he entered the sphere of infinite consciousness; emerging from the attainment of the sphere of infinite consciousness, he entered the sphere of nothingness; emerging from the attainment of the sphere of nothingness, he entered the sphere of neither perception nor non-perception; emerging from the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception, he entered the cessation of perception and feeling.
Từ tứ thiền xuất ra, Ngài nhập Không Vô Biên Xứ; từ Không Vô Biên Xứ xuất ra, Ngài nhập Thức Vô Biên Xứ; từ Thức Vô Biên Xứ xuất ra, Ngài nhập Vô Sở Hữu Xứ; từ Vô Sở Hữu Xứ xuất ra, Ngài nhập Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ; từ Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ xuất ra, Ngài nhập Diệt Thọ Tưởng Định.
Atha kho āyasmā ānando āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca – ‘‘parinibbuto, bhante anuruddha, bhagavā’’ti.
Then Venerable Ānanda said to Venerable Anuruddha: "Venerable Anuruddha, the Blessed One has attained Parinibbāna."
Rồi Tôn giả Ānanda nói với Tôn giả Anuruddha rằng: “Bạch Đại đức Anuruddha, Thế Tôn đã Niết-bàn rồi sao?”
‘‘Nāvuso ānanda, bhagavā parinibbuto, saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno’’ti.
"No, friend Ānanda, the Blessed One has not attained Parinibbāna; he has entered the cessation of perception and feeling."
“Không phải vậy, Hiền giả Ānanda, Thế Tôn chưa Niết-bàn, Ngài đang nhập Diệt Thọ Tưởng Định.”
Atha kho bhagavā saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji, catutthajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji, tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji, dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji, dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji, tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji, catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanantarā bhagavā parinibbāyi.
Then the Blessed One emerged from the attainment of the cessation of perception and feeling and entered the sphere of neither perception nor non-perception; emerging from the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception, he entered the sphere of nothingness; emerging from the attainment of the sphere of nothingness, he entered the sphere of infinite consciousness; emerging from the attainment of the sphere of infinite consciousness, he entered the sphere of infinite space; emerging from the attainment of the sphere of infinite space, he entered the fourth jhāna; emerging from the fourth jhāna, he entered the third jhāna; emerging from the third jhāna, he entered the second jhāna; emerging from the second jhāna, he entered the first jhāna; emerging from the first jhāna, he entered the second jhāna; emerging from the second jhāna, he entered the third jhāna; emerging from the third jhāna, he entered the fourth jhāna; emerging from the fourth jhāna, immediately the Blessed One attained Parinibbāna.
Rồi Thế Tôn từ Diệt Thọ Tưởng Định xuất ra, Ngài nhập Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ; từ Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ xuất ra, Ngài nhập Vô Sở Hữu Xứ; từ Vô Sở Hữu Xứ xuất ra, Ngài nhập Thức Vô Biên Xứ; từ Thức Vô Biên Xứ xuất ra, Ngài nhập Không Vô Biên Xứ; từ Không Vô Biên Xứ xuất ra, Ngài nhập tứ thiền; từ tứ thiền xuất ra, Ngài nhập tam thiền; từ tam thiền xuất ra, Ngài nhập nhị thiền; từ nhị thiền xuất ra, Ngài nhập sơ thiền; từ sơ thiền xuất ra, Ngài nhập nhị thiền; từ nhị thiền xuất ra, Ngài nhập tam thiền; từ tam thiền xuất ra, Ngài nhập tứ thiền; ngay sau khi từ tứ thiền xuất ra, Thế Tôn Niết-bàn.
220. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā mahābhūmicālo ahosi bhiṃsanako salomahaṃso.
When the Blessed One attained Parinibbāna, simultaneously with his Parinibbāna, there was a great earthquake, frightful and hair-raising.
220. Khi Thế Tôn Niết-bàn, cùng lúc với sự Niết-bàn, một trận đại địa chấn kinh hoàng, dựng tóc gáy đã xảy ra.
Devadundubhiyo ca phaliṃsu.
And the drums of the gods burst forth.
Tiếng trống trời cũng vang lên.
Parinibbute bhagavati saha parinibbānā brahmāsahampati imaṃ gāthaṃ abhāsi –
When the Blessed One attained Parinibbāna, simultaneously with his Parinibbāna, Brahmā Sahampati uttered this verse:
Khi Thế Tôn Niết-bàn, cùng lúc với sự Niết-bàn, Phạm Thiên Sahampati đã nói bài kệ này:
224. Parinibbute bhagavati ye te tattha bhikkhū avītarāgā appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti vivaṭṭanti, ‘‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’’ti.
When the Blessed One attained Parinibbāna, those bhikkhus who were not yet free from passion, some raised their arms and wept, falling headlong, writhing and turning, saying, "Too soon has the Blessed One attained Parinibbāna! Too soon has the Fortunate One attained Parinibbāna! Too soon has the Light of the world vanished!"
224. Khi Thế Tôn Niết-bàn, những Tỳ-khưu nào chưa ly tham, một số người đã giơ tay lên khóc than, ngã lăn ra đất, vật vã, than rằng: “Thế Tôn đã Niết-bàn quá nhanh! Bậc Thiện Thệ đã Niết-bàn quá nhanh! Con mắt của thế gian đã biến mất quá nhanh!”
Ye pana te bhikkhū vītarāgā, te satā sampajānā adhivāsenti – ‘‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’’ti.
But those bhikkhus who were free from passion, mindful and fully comprehending, endured it, thinking, "Conditioned things are impermanent; how could it be otherwise?"
Nhưng những Tỳ-khưu đã ly tham, họ tỉnh táo và chánh niệm, chịu đựng (sự việc) với suy nghĩ: “Các hành là vô thường, làm sao có thể khác được?”
225. Atha kho āyasmā anuruddho bhikkhū āmantesi – ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha mā paridevittha.
Then Venerable Anuruddha addressed the bhikkhus, saying: "Enough, friends! Do not grieve, do not lament.
225. Rồi Tôn giả Anuruddha gọi các Tỳ-khưu và nói: “Thôi đi, này các Hiền giả, đừng buồn rầu, đừng than khóc.
Nanu etaṃ, āvuso, bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo’.
Has this not already been declared by the Blessed One, friends: 'Separation, dissociation, and change from all that is dear and agreeable'?
Này các Hiền giả, chẳng phải Thế Tôn đã nói trước rồi sao: ‘Với tất cả những gì thân yêu, khả ái, đều có sự chia lìa, phân tán, biến đổi’.
Taṃ kutettha, āvuso, labbhā.
How, friends, could it be otherwise?
Này các Hiền giả, làm sao có thể khác được?
‘Yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata mā palujjī’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
'That which is born, arisen, conditioned, subject to disintegration—may it not disintegrate!' This is not possible.
‘Cái gì đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, có bản chất hoại diệt, thì cái đó chớ hoại diệt’, điều đó là không thể có.
Devatā, āvuso, ujjhāyantī’’ti.
The devas, friends, are displeased."
Này các Hiền giả, các vị thiên nhân đang phàn nàn.”
‘‘Kathaṃbhūtā pana, bhante, āyasmā anuruddho devatā manasi karotī’’ti* ?
"What kind of devas, venerable Anuruddha, does the Venerable One have in mind?"
“Bạch Đại đức Anuruddha, các vị thiên nhân đang nghĩ gì?”
‘‘Santāvuso ānanda, devatā ākāse pathavīsaññiniyo kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’ti.
“Friends Ānanda, there are devas in the sky, who perceive the earth, scattering their hair they cry, raising their arms they cry, they fall headlong, they roll over, they writhe, (saying) ‘Too swiftly has the Blessed One attained Parinibbāna, too swiftly has the Sugata attained Parinibbāna, too swiftly has the Eye in the world disappeared.’
“Thưa Tôn giả Ānanda, có những vị thiên nhân trên không trung, nhận thức rằng đó là mặt đất, rứt tóc mà khóc, giơ tay mà khóc, ngã lăn ra, quay cuồng, lăn lộn – ‘Thế Tôn đã nhập Niết Bàn quá nhanh, Thiện Thệ đã nhập Niết Bàn quá nhanh, Con mắt của thế gian đã biến mất quá nhanh!’.”
Santāvuso ānanda, devatā pathaviyā pathavīsaññiniyo kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’ti.
Friends Ānanda, there are devas on the earth, who perceive the earth, scattering their hair they cry, raising their arms they cry, they fall headlong, they roll over, they writhe, (saying) ‘Too swiftly has the Blessed One attained Parinibbāna, too swiftly has the Sugata attained Parinibbāna, too swiftly has the Eye in the world disappeared.’
“Thưa Tôn giả Ānanda, có những vị thiên nhân trên mặt đất, nhận thức rằng đó là mặt đất, rứt tóc mà khóc, giơ tay mà khóc, ngã lăn ra, quay cuồng, lăn lộn – ‘Thế Tôn đã nhập Niết Bàn quá nhanh, Thiện Thệ đã nhập Niết Bàn quá nhanh, Con mắt của thế gian đã biến mất quá nhanh!’.”
Yā pana tā devatā vītarāgā, tā satā sampajānā adhivāsenti – ‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’ti.
But those devas who are free from craving, they endure, mindful and clearly comprehending, (thinking) ‘All conditioned phenomena are impermanent, how can it be otherwise here?’
Nhưng những vị thiên nhân đã ly tham, thì với chánh niệm và tỉnh giác, họ chấp nhận – ‘Các hành là vô thường, làm sao có thể đạt được điều đó ở đây?’.”
Atha kho āyasmā ca anuruddho āyasmā ca ānando taṃ rattāvasesaṃ dhammiyā kathāya vītināmesuṃ.
Then indeed, Venerable Anuruddha and Venerable Ānanda spent the remainder of that night in a talk on Dhamma.
Rồi Tôn giả Anuruddha và Tôn giả Ānanda đã trải qua phần đêm còn lại bằng pháp thoại.
226. Atha kho āyasmā anuruddho āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gacchāvuso ānanda, kusināraṃ pavisitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocehi – ‘parinibbuto, vāseṭṭhā, bhagavā, yassadāni kālaṃ maññathā’’’ti.
226. Then Venerable Anuruddha addressed Venerable Ānanda: “Go, friend Ānanda, enter Kusinārā and inform the Mallas of Kusinārā: ‘The Blessed One, Vāseṭṭhas, has attained Parinibbāna; do now what you deem fit.’”
226. Rồi Tôn giả Anuruddha bảo Tôn giả Ānanda: “Này Tôn giả Ānanda, hãy đi vào Kusinārā và báo cho các vị Mallā ở Kosinārā biết – ‘Này các Vāseṭṭhā, Thế Tôn đã nhập Niết Bàn rồi, bây giờ quý vị thấy thời điểm thích hợp thì hãy làm’.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando āyasmato anuruddhassa paṭissutvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya attadutiyo kusināraṃ pāvisi.
“Yes, venerable sir,” Venerable Ānanda replied to Venerable Anuruddha, and having dressed in the morning, taking his bowl and robe, he entered Kusinārā with a second companion.
“Vâng, bạch Đại đức,” Tôn giả Ānanda đáp lời Tôn giả Anuruddha, rồi vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, cùng với một người bạn đồng hành, đi vào Kusinārā.
Tena kho pana samayena kosinārakā mallā sandhāgāre sannipatitā honti teneva karaṇīyena.
At that time, the Mallas of Kusinārā were assembled in the assembly hall for that very purpose.
Vào lúc ấy, các vị Mallā ở Kosinārā đang tụ họp tại hội trường vì cùng một việc cần làm.
Atha kho āyasmā ānando yena kosinārakānaṃ mallānaṃ sandhāgāraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocesi – ‘parinibbuto, vāseṭṭhā, bhagavā, yassadāni kālaṃ maññathā’ti.
Then Venerable Ānanda approached the assembly hall of the Mallas of Kusinārā; having approached, he informed the Mallas of Kusinārā: ‘The Blessed One, Vāseṭṭhas, has attained Parinibbāna; do now what you deem fit.’
Rồi Tôn giả Ānanda đi đến hội trường của các vị Mallā ở Kosinārā; sau khi đến, ngài báo cho các vị Mallā ở Kosinārā biết – ‘Này các Vāseṭṭhā, Thế Tôn đã nhập Niết Bàn rồi, bây giờ quý vị thấy thời điểm thích hợp thì hãy làm’.
Idamāyasmato ānandassa vacanaṃ sutvā mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā cetodukkhasamappitā appekacce kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’’ti.
Having heard these words of Venerable Ānanda, the Mallas, Mallaputtas, Mallasuṇisās, and Mallapajāpatis, distressed, dejected, overcome with mental anguish, some scattering their hair they cry, raising their arms they cry, they fall headlong, they roll over, they writhe, (saying) “Too swiftly has the Blessed One attained Parinibbāna, too swiftly has the Sugata attained Parinibbāna, too swiftly has the Eye in the world disappeared.”
Nghe lời của Tôn giả Ānanda, các vị Mallā, con trai của Mallā, con dâu của Mallā, vợ của Mallā, đều đau khổ, buồn bã, tràn đầy đau đớn trong tâm, một số rứt tóc mà khóc, giơ tay mà khóc, ngã lăn ra, quay cuồng, lăn lộn – “Thế Tôn đã nhập Niết Bàn quá nhanh, Thiện Thệ đã nhập Niết Bàn quá nhanh, Con mắt của thế gian đã biến mất quá nhanh!”
227. Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṃ – ‘‘tena hi, bhaṇe, kusinārāyaṃ gandhamālañca sabbañca tāḷāvacaraṃ sannipātethā’’ti.
227. Then the Mallas of Kusinārā commanded their men: “Well then, friends, gather perfumes, garlands, and all kinds of musical instruments in Kusinārā.”
227. Rồi các vị Mallā ở Kosinārā ra lệnh cho người của mình: “Này các người, vậy thì hãy tập hợp hương hoa và tất cả nhạc khí ở Kusinārā.”
Atha kho kosinārakā mallā gandhamālañca sabbañca tāḷāvacaraṃ pañca ca dussayugasatāni ādāya yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ, yena bhagavato sarīraṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā celavitānāni karontā maṇḍalamāḷe paṭiyādentā ekadivasaṃ vītināmesuṃ.
Then the Mallas of Kusinārā, taking perfumes, garlands, all kinds of musical instruments, and five hundred pairs of cloths, approached the Mallas’ Sāla Grove of Upavattana, where the Blessed One’s body lay; having approached, they paid homage, showed respect, honored, and revered the Blessed One’s body with dances, songs, music, garlands, and perfumes, making cloth canopies and preparing circular pavilions, and thus spent one day.
Rồi các vị Mallā ở Kosinārā mang hương hoa, tất cả nhạc khí và năm trăm đôi y phục đến khu rừng Sāla Upavattana của các vị Mallā, nơi có nhục thân của Thế Tôn; sau khi đến, họ cúng dường, tôn kính, kính trọng, lễ bái nhục thân của Thế Tôn bằng vũ điệu, ca hát, âm nhạc, hoa và hương, dựng lều vải và chuẩn bị các lều tròn, trải qua một ngày.
Atha kho kosinārakānaṃ mallānaṃ etadahosi – ‘‘ativikālo kho ajja bhagavato sarīraṃ jhāpetuṃ, sve dāni mayaṃ bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’’ti.
Then it occurred to the Mallas of Kusinārā: “It is too late today to cremate the Blessed One’s body; tomorrow we shall cremate the Blessed One’s body.”
Rồi các vị Mallā ở Kosinārā nghĩ: “Hôm nay đã quá muộn để hỏa táng nhục thân của Thế Tôn, ngày mai chúng ta sẽ hỏa táng nhục thân của Thế Tôn.”
Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā celavitānāni karontā maṇḍalamāḷe paṭiyādentā dutiyampi divasaṃ vītināmesuṃ, tatiyampi divasaṃ vītināmesuṃ, catutthampi divasaṃ vītināmesuṃ, pañcamampi divasaṃ vītināmesuṃ, chaṭṭhampi divasaṃ vītināmesuṃ.
Then the Mallas of Kusinārā, paying homage, showing respect, honoring, and revering the Blessed One’s body with dances, songs, music, garlands, and perfumes, making cloth canopies and preparing circular pavilions, thus spent the second day, and spent the third day, and spent the fourth day, and spent the fifth day, and spent the sixth day.
Rồi các vị Mallā ở Kosinārā cúng dường, tôn kính, kính trọng, lễ bái nhục thân của Thế Tôn bằng vũ điệu, ca hát, âm nhạc, hoa và hương, dựng lều vải và chuẩn bị các lều tròn, trải qua ngày thứ hai, rồi ngày thứ ba, ngày thứ tư, ngày thứ năm, ngày thứ sáu.
Atha kho sattamaṃ divasaṃ kosinārakānaṃ mallānaṃ etadahosi – ‘‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā dakkhiṇena dakkhiṇaṃ nagarassa haritvā bāhirena bāhiraṃ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’’ti.
Then on the seventh day, it occurred to the Mallas of Kusinārā: “We, paying homage, showing respect, honoring, and revering the Blessed One’s body with dances, songs, music, garlands, and perfumes, carrying it from south to south of the city, and from outside to outside on the south of the city, shall cremate the Blessed One’s body.”
Rồi vào ngày thứ bảy, các vị Mallā ở Kosinārā nghĩ: “Chúng ta sẽ cúng dường, tôn kính, kính trọng, lễ bái nhục thân của Thế Tôn bằng vũ điệu, ca hát, âm nhạc, hoa và hương, rồi mang nhục thân của Thế Tôn đi về phía nam thành phố, ra bên ngoài phía nam thành phố, và hỏa táng nhục thân của Thế Tôn ở đó.”
228. Tena kho pana samayena aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā ‘‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ uccāressāmā’’ti na sakkonti uccāretuṃ.
228. At that time, eight chief Mallas, having bathed their heads and donned new cloths, saying “We shall lift the Blessed One’s body,” were unable to lift it.
228. Vào lúc ấy, tám vị thủ lĩnh Mallā, sau khi gội đầu và mặc y phục mới, nói: “Chúng ta sẽ khiêng nhục thân của Thế Tôn,” nhưng họ không thể khiêng được.
Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ – ‘‘ko nu kho, bhante anuruddha, hetu ko paccayo, yenime aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā ‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ uccāressāmā’ti na sakkonti uccāretu’’nti?
Then the Mallas of Kusinārā said to Venerable Anuruddha: “What, venerable Anuruddha, is the cause, what is the reason, that these eight chief Mallas, having bathed their heads and donned new cloths, saying ‘We shall lift the Blessed One’s body,’ are unable to lift it?”
Rồi các vị Mallā ở Kosinārā hỏi Tôn giả Anuruddha: “Bạch Đại đức Anuruddha, nguyên nhân nào, lý do nào mà tám vị thủ lĩnh Mallā này, sau khi gội đầu và mặc y phục mới, nói ‘Chúng ta sẽ khiêng nhục thân của Thế Tôn,’ nhưng lại không thể khiêng được?”
‘‘Aññathā kho, vāseṭṭhā, tumhākaṃ adhippāyo, aññathā devatānaṃ adhippāyo’’ti.
“Your intention, Vāseṭṭhas, is one thing; the devas’ intention is another,” (said Venerable Anuruddha).
“Này các Vāseṭṭhā, ý định của quý vị khác, ý định của các vị thiên nhân khác.”
‘‘Kathaṃ pana, bhante, devatānaṃ adhippāyo’’ti?
“But what, venerable sir, is the devas’ intention?”
“Bạch Đại đức, vậy ý định của các vị thiên nhân là gì?”
‘‘Tumhākaṃ kho, vāseṭṭhā, adhippāyo – ‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā dakkhiṇena dakkhiṇaṃ nagarassa haritvā bāhirena bāhiraṃ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’ti; devatānaṃ kho, vāseṭṭhā, adhippāyo – ‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ dibbehi naccehi gītehi vāditehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā uttarena uttaraṃ nagarassa haritvā uttarena dvārena nagaraṃ pavesetvā majjhena majjhaṃ nagarassa haritvā puratthimena dvārena nikkhamitvā puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ ettha bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’ti.
“Your intention, Vāseṭṭhas, is: ‘We, paying homage, showing respect, honoring, and revering the Blessed One’s body with dances, songs, music, garlands, and perfumes, carrying it from south to south of the city, and from outside to outside on the south of the city, shall cremate the Blessed One’s body.’ The devas’ intention, Vāseṭṭhas, is: ‘We, paying homage, showing respect, honoring, and revering the Blessed One’s body with divine dances, songs, music, and perfumes, carrying it from north to north of the city, entering the city through the northern gate, carrying it through the middle to the middle of the city, exiting through the eastern gate, shall cremate the Blessed One’s body at the Mallas’ shrine called Makuṭabandhana, to the east of the city.’”
“Này các Vāseṭṭhā, ý định của quý vị là – ‘Chúng ta sẽ cúng dường, tôn kính, kính trọng, lễ bái nhục thân của Thế Tôn bằng vũ điệu, ca hát, âm nhạc, hoa và hương, rồi mang nhục thân của Thế Tôn đi về phía nam thành phố, ra bên ngoài phía nam thành phố, và hỏa táng nhục thân của Thế Tôn ở đó’; còn ý định của các vị thiên nhân, này các Vāseṭṭhā, là – ‘Chúng ta sẽ cúng dường, tôn kính, kính trọng, lễ bái nhục thân của Thế Tôn bằng vũ điệu, ca hát, âm nhạc, hoa và hương của chư thiên, rồi mang nhục thân của Thế Tôn đi về phía bắc thành phố, vào thành phố qua cổng phía bắc, đi qua giữa thành phố, ra khỏi thành phố qua cổng phía đông, và hỏa táng nhục thân của Thế Tôn tại bảo tháp của các vị Mallā gọi là Makuṭabandhana, ở phía đông thành phố’.”
‘‘Yathā, bhante, devatānaṃ adhippāyo, tathā hotū’’ti.
“As is the devas’ intention, venerable sir, so let it be,” (they said).
“Bạch Đại đức, nguyện ý định của các vị thiên nhân được thành tựu.”
229. Tena kho pana samayena kusinārā yāva sandhisamalasaṃkaṭīrā jaṇṇumattena odhinā mandāravapupphehi santhatā* hoti.
229. At that time, Kusinārā, from its junctions and dirt piles, was covered with Mandārava flowers knee-deep.
229. Vào lúc ấy, Kusinārā được rải đầy hoa mandārava cao đến đầu gối, từ các góc phố đến các bãi rác.
Atha kho devatā ca kosinārakā ca mallā bhagavato sarīraṃ dibbehi ca mānusakehi ca naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā uttarena uttaraṃ nagarassa haritvā uttarena dvārena nagaraṃ pavesetvā majjhena majjhaṃ nagarassa haritvā puratthimena dvārena nikkhamitvā puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ ettha ca bhagavato sarīraṃ nikkhipiṃsu.
Then the devas and the Mallas of Kusinārā, paying homage, showing respect, honoring, and revering the Blessed One’s body with divine and human dances, songs, music, garlands, and perfumes, carried it from north to north of the city, entered the city through the northern gate, carried it through the middle to the middle of the city, exited through the eastern gate, and laid down the Blessed One’s body at the Mallas’ shrine called Makuṭabandhana, to the east of the city.
Rồi các vị thiên nhân và các vị Mallā ở Kosinārā cúng dường, tôn kính, kính trọng, lễ bái nhục thân của Thế Tôn bằng vũ điệu, ca hát, âm nhạc, hoa và hương của chư thiên và loài người, rồi mang nhục thân của Thế Tôn đi về phía bắc thành phố, vào thành phố qua cổng phía bắc, đi qua giữa thành phố, ra khỏi thành phố qua cổng phía đông, và đặt nhục thân của Thế Tôn tại bảo tháp của các vị Mallā gọi là Makuṭabandhana, ở phía đông thành phố.
230. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocuṃ – ‘‘kathaṃ mayaṃ, bhante ānanda, tathāgatassa sarīre paṭipajjāmā’’ti?
230. Then the Mallas of Kusinārā said to Venerable Ānanda: “How, venerable Ānanda, should we proceed with the Tathāgata’s body?”
230. Rồi các vị Mallā ở Kosinārā hỏi Tôn giả Ānanda: “Bạch Đại đức Ānanda, chúng con nên xử lý nhục thân của Đức Như Lai như thế nào?”
‘‘Yathā kho, vāseṭṭhā, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabba’’nti.
“As, Vāseṭṭhas, they proceed with the body of a Wheel-turning Monarch, so should one proceed with the Tathāgata’s body.”
“Này các Vāseṭṭhā, nên xử lý nhục thân của Đức Như Lai như cách người ta xử lý nhục thân của một vị Chuyển Luân Vương.”
‘‘Kathaṃ pana, bhante ānanda, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjantī’’ti?
“But how, venerable Ānanda, do they proceed with the body of a Wheel-turning Monarch?”
“Bạch Đại đức Ānanda, vậy người ta xử lý nhục thân của một vị Chuyển Luân Vương như thế nào?”
‘‘Rañño, vāseṭṭhā, cakkavattissa sarīraṃ ahatena vatthena veṭhenti, ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhenti, vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena veṭhenti.
“Vāseṭṭhā, they wrap the body of a Cakkavatti king with new cloths. Having wrapped it with new cloths, they wrap it with beaten cotton. Having wrapped it with beaten cotton, they wrap it with new cloths.
“Này Vāseṭṭha, thân của vị Chuyển Luân Vương được quấn bằng vải mới chưa dùng; sau khi quấn bằng vải mới chưa dùng, họ quấn bằng bông gòn đã được xe; sau khi quấn bằng bông gòn đã được xe, họ lại quấn bằng vải mới chưa dùng.
Etena upāyena pañcahi yugasatehi rañño cakkavattissa sarīraṃ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā rañño cakkavattissa sarīraṃ jhāpenti.
By this method, having wrapped the Cakkavatti king’s body with five hundred pairs of cloths, they place it in an iron oil vat, covering it with another iron vat, then construct a pyre of all fragrant woods and cremate the Cakkavatti king’s body.
Bằng phương cách này, họ quấn thân của vị Chuyển Luân Vương với năm trăm cặp vải, rồi đặt vào một thùng dầu bằng sắt, úp một thùng sắt khác lên trên, sau đó làm giàn hỏa táng bằng các loại hương liệu, rồi hỏa thiêu thân của vị Chuyển Luân Vương.
Cātumahāpathe rañño cakkavattissa thūpaṃ karonti.
They erect a stūpa for the Cakkavatti king at the cross-roads.
Tại ngã tư đường, họ xây một tháp cho vị Chuyển Luân Vương.
Evaṃ kho, vāseṭṭhā, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti.
Indeed, Vāseṭṭhā, this is how they deal with the body of a Cakkavatti king.
Này Vāseṭṭha, đó là cách họ xử lý thân của vị Chuyển Luân Vương.
Yathā kho, vāseṭṭhā, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbaṃ.
Just as, Vāseṭṭhā, they deal with the body of a Cakkavatti king, so too should they deal with the body of the Tathāgata.
Này Vāseṭṭha, như cách họ xử lý thân của vị Chuyển Luân Vương, thân của Như Lai cũng nên được xử lý như vậy.
Cātumahāpathe tathāgatassa thūpo kātabbo.
A stūpa for the Tathāgata should be erected at the cross-roads.
Một tháp cho Như Lai nên được xây tại ngã tư đường.
Tattha ye mālaṃ vā gandhaṃ vā cuṇṇakaṃ vā āropessanti vā abhivādessanti vā cittaṃ vā pasādessanti, tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
There, those who offer garlands, fragrances, or powders, or who pay homage, or who gladden their minds, for them it will be for their long-term welfare and happiness.”
Tại đó, những ai dâng hoa, hương, bột, hoặc đảnh lễ, hoặc làm cho tâm hoan hỷ, điều đó sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho họ.”
Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṃ – ‘‘tena hi, bhaṇe, mallānaṃ vihataṃ kappāsaṃ sannipātethā’’ti.
Then the Mallas of Kusinārā commanded their men: “Then, friends, gather the beaten cotton of the Mallas.”
Bấy giờ, các vị Mallā ở Kusinārā ra lệnh cho người của mình: “Này các bạn, vậy thì hãy tập hợp bông gòn đã xe của các vị Mallā lại.”
Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīraṃ ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhesuṃ, vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena veṭhesuṃ.
Then the Mallas of Kusinārā wrapped the Blessed One’s body with new cloths, then with beaten cotton, and then again with new cloths.
Bấy giờ, các vị Mallā ở Kusinārā quấn thân của Đức Thế Tôn bằng vải mới chưa dùng, rồi quấn bằng bông gòn đã xe; sau khi quấn bằng bông gòn đã xe, họ lại quấn bằng vải mới chưa dùng.
Etena upāyena pañcahi yugasatehi bhagavato sarīraṃ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā bhagavato sarīraṃ citakaṃ āropesuṃ.
By this method, having wrapped the Blessed One’s body with five hundred pairs of cloths, they placed it in an iron oil vat, covering it with another iron vat, then constructed a pyre of all fragrant woods and raised the Blessed One’s body onto the pyre.
Bằng phương cách này, họ quấn thân của Đức Thế Tôn với năm trăm cặp vải, rồi đặt vào một thùng dầu bằng sắt, úp một thùng sắt khác lên trên, sau đó làm giàn hỏa táng bằng các loại hương liệu, rồi đặt thân của Đức Thế Tôn lên giàn hỏa táng.
231. Tena kho pana samayena āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭippanno hoti mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi.
At that time, Venerable Mahākassapa was traveling on the road from Pāvā to Kusinārā, accompanied by a large community of bhikkhus, about five hundred bhikkhus.
231. Lúc bấy giờ, Tôn giả Mahākassapa đang trên đường từ Pāvā đến Kusinārā cùng với một đại Tăng đoàn gồm khoảng năm trăm Tỳ-khưu.
Atha kho āyasmā mahākassapo maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
Then Venerable Mahākassapa stepped off the road and sat down at the root of a certain tree.
Bấy giờ, Tôn giả Mahākassapa rời khỏi con đường và ngồi dưới gốc một cây nọ.
Tena kho pana samayena aññataro ājīvako kusinārāya mandāravapupphaṃ gahetvā pāvaṃ addhānamaggappaṭippanno hoti.
At that time, a certain Ajīvaka was traveling on the road from Kusinārā to Pāvā, carrying a mandarava flower.
Lúc bấy giờ, một vị Ājīvaka nọ đang trên đường từ Kusinārā đến Pāvā, mang theo một bông hoa mandārava.
Addasā kho āyasmā mahākassapo taṃ ājīvakaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvā taṃ ājīvakaṃ etadavoca – ‘‘apāvuso, amhākaṃ satthāraṃ jānāsī’’ti?
Venerable Mahākassapa saw that Ajīvaka approaching from afar, and seeing him, said to that Ajīvaka, “Friend, do you know our Teacher?”
Tôn giả Mahākassapa thấy vị Ājīvaka đó từ xa đang đến, thấy vậy liền hỏi vị Ājīvaka đó: “Này hiền giả, ông có biết bậc Đạo Sư của chúng tôi không?”
‘‘Āmāvuso, jānāmi, ajja sattāhaparinibbuto samaṇo gotamo.
“Yes, friend, I know. The ascetic Gotama attained final Nibbāna seven days ago today.
“Thưa hiền giả, tôi biết. Sa-môn Gotama đã nhập Niết Bàn cách đây bảy ngày rồi.
Tato me idaṃ mandāravapupphaṃ gahita’’nti.
It is from there that I took this mandarava flower.”
Tôi đã hái bông hoa mandārava này từ đó.”
Tattha ye te bhikkhū avītarāgā appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’’ti.
Among those bhikkhus who were not yet free from passion, some wept, raising their arms, falling down headlong, rolling over and over, exclaiming: “Too swiftly has the Blessed One attained final Nibbāna! Too swiftly has the Sugata attained final Nibbāna! Too swiftly has the Eye vanished from the world!”
Trong số các Tỳ-khưu đó, những vị chưa đoạn trừ tham ái, một số thì giơ tay lên khóc, ngã vật xuống, lăn qua lăn lại: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn quá sớm, Đức Thiện Thệ đã nhập Niết Bàn quá sớm, con mắt của thế gian đã biến mất quá sớm!”
Ye pana te bhikkhū vītarāgā, te satā sampajānā adhivāsenti – ‘‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’’ti.
But those bhikkhus who were free from passion endured it mindfully and with full awareness, thinking: “Impermanent are all conditioned phenomena. How could it be otherwise here?”
Còn những Tỳ-khưu đã đoạn trừ tham ái, họ an nhiên tự tại, biết rõ: “Các hành là vô thường, làm sao có thể khác được?”
232. Tena kho pana samayena subhaddo nāma vuddhapabbajito tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti.
At that time, a senior renunciant named Subhadda was seated in that assembly.
232. Lúc bấy giờ, có một vị Tỳ-khưu lớn tuổi tên Subhadda đang ngồi trong hội chúng đó.
Atha kho subhaddo vuddhapabbajito te bhikkhū etadavoca – ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha, mā paridevittha, sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena.
Then the senior renunciant Subhadda said to those bhikkhus: “Enough, friends, do not grieve, do not lament! We are well rid of that great ascetic.
Bấy giờ, Tỳ-khưu lớn tuổi Subhadda nói với các Tỳ-khưu đó: “Thôi đi, này chư hiền, đừng buồn rầu, đừng than khóc nữa! Chúng ta đã hoàn toàn thoát khỏi vị Đại Sa-môn đó rồi.
Upaddutā ca homa – ‘idaṃ vo kappati, idaṃ vo na kappatī’ti.
We were troubled by his saying: ‘This is allowable for you, this is not allowable for you.’
Chúng ta đã bị quấy rầy bởi những lời như: ‘Điều này hợp với các ông, điều kia không hợp với các ông.’
Idāni pana mayaṃ yaṃ icchissāma, taṃ karissāma, yaṃ na icchissāma, na taṃ karissāmā’’ti.
Now we shall do what we wish, and what we do not wish, we shall not do.”
Bây giờ thì chúng ta muốn làm gì thì làm, không muốn làm gì thì không làm.”
Atha kho āyasmā mahākassapo bhikkhū āmantesi – ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha, mā paridevittha.
Then Venerable Mahākassapa addressed the bhikkhus: “Enough, friends, do not grieve, do not lament.
Bấy giờ, Tôn giả Mahākassapa kêu gọi các Tỳ-khưu: “Thôi đi, này chư hiền, đừng buồn rầu, đừng than khóc nữa.
Nanu etaṃ, āvuso, bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo’.
Friends, was this not already declared by the Blessed One: ‘Separation, dissociation, and change must occur with all that is dear and pleasing’?
Há Đức Thế Tôn đã không nói trước điều này sao, này chư hiền: ‘Tất cả những gì thân yêu, khả ái đều phải xa lìa, biệt ly, biến đổi.’
Taṃ kutettha, āvuso, labbhā.
How, friends, could it be otherwise?
Này chư hiền, làm sao có thể khác được?
‘Yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ tathāgatassāpi sarīraṃ mā palujjī’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
‘That which is born, arisen, compounded, and subject to decay — may even the Tathāgata’s body not decay’ — such a thing is impossible.”
‘Cái gì đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, có bản chất hoại diệt, thân của Như Lai cũng đừng hoại diệt,’ điều đó không thể có được.”
233. Tena kho pana samayena cattāro mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā – ‘‘mayaṃ bhagavato citakaṃ āḷimpessāmā’’ti na sakkonti āḷimpetuṃ.
At that time, the four chief Mallas, having washed their heads and donned new clothes, were unable to ignite the Blessed One’s pyre, thinking, “We shall ignite the Blessed One’s pyre.”
233. Lúc bấy giờ, bốn vị thủ lĩnh Mallā, sau khi gội đầu và mặc y phục mới chưa dùng, nói: “Chúng ta sẽ châm lửa giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn,” nhưng họ không thể châm lửa được.
Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ – ‘‘ko nu kho, bhante anuruddha, hetu ko paccayo, yenime cattāro mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā – ‘mayaṃ bhagavato citakaṃ āḷimpessāmā’ti na sakkonti āḷimpetu’’nti?
Then the Mallas of Kusinārā said to Venerable Anuruddha: “What, venerable Anuruddha, is the reason, what is the cause, that these four chief Mallas, having washed their heads and donned new clothes, are unable to ignite the Blessed One’s pyre, thinking, ‘We shall ignite the Blessed One’s pyre’?”
Bấy giờ, các vị Mallā ở Kusinārā hỏi Tôn giả Anuruddha: “Thưa Tôn giả Anuruddha, nguyên nhân và lý do nào khiến bốn vị thủ lĩnh Mallā này, sau khi gội đầu và mặc y phục mới chưa dùng, nói: ‘Chúng ta sẽ châm lửa giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn,’ nhưng họ không thể châm lửa được?”
‘‘Aññathā kho, vāseṭṭhā, devatānaṃ adhippāyo’’ti.
“Vāseṭṭhā, the intention of the devas is otherwise.”
“Này Vāseṭṭha, ý định của các vị thiên nhân khác.”
‘‘Kathaṃ pana, bhante, devatānaṃ adhippāyo’’ti?
“How, venerable sir, is the intention of the devas?”
“Thưa Tôn giả, ý định của các vị thiên nhân là gì?”
‘‘Devatānaṃ kho, vāseṭṭhā, adhippāyo – ‘ayaṃ āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭippanno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi.
“Vāseṭṭhā, the intention of the devas is this: ‘Venerable Mahākassapa is traveling on the road from Pāvā to Kusinārā, accompanied by a large community of bhikkhus, about five hundred bhikkhus.
“Này Vāseṭṭha, ý định của các vị thiên nhân là: ‘Tôn giả Mahākassapa đang trên đường từ Pāvā đến Kusinārā cùng với một đại Tăng đoàn gồm khoảng năm trăm Tỳ-khưu.
Na tāva bhagavato citako pajjalissati, yāvāyasmā mahākassapo bhagavato pāde sirasā na vandissatī’’’ti.
The Blessed One’s pyre will not ignite until Venerable Mahākassapa has paid homage to the Blessed One’s feet with his head.’”
Giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn sẽ chưa bùng cháy cho đến khi Tôn giả Mahākassapa đảnh lễ chân của Đức Thế Tôn bằng đầu mình.’”
‘‘Yathā, bhante, devatānaṃ adhippāyo, tathā hotū’’ti.
“Venerable sir, let it be as the devas intend.”
“Thưa Tôn giả, ý định của các vị thiên nhân như thế nào, xin hãy để nó xảy ra như vậy.”
234. Atha kho āyasmā mahākassapo yena kusinārā makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ, yena bhagavato citako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā añjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavato pāde sirasā vandi.
Then Venerable Mahākassapa approached the Mallas’ shrine named Makuṭabandhana in Kusinārā, where the Blessed One’s pyre was; having approached, he adjusted his outer robe over one shoulder, clasped his hands in salutation, circumambulated the pyre three times, and paid homage to the Blessed One’s feet with his head.
234. Bấy giờ, Tôn giả Mahākassapa đi đến nơi thờ cúng của các vị Mallā tên Makuṭabandhana ở Kusinārā, nơi có giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn; sau khi đến, ngài khoác y vai trái, chắp tay lại, đi nhiễu quanh giàn hỏa táng ba vòng, rồi đảnh lễ chân của Đức Thế Tôn bằng đầu mình.
Tānipi kho pañcabhikkhusatāni ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā añjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavato pāde sirasā vandiṃsu.
Those five hundred bhikkhus also adjusted their outer robes over one shoulder, clasped their hands in salutation, circumambulated the pyre three times, and paid homage to the Blessed One’s feet with their heads.
Năm trăm Tỳ-khưu kia cũng khoác y vai trái, chắp tay lại, đi nhiễu quanh giàn hỏa táng ba vòng, rồi đảnh lễ chân của Đức Thế Tôn bằng đầu mình.
Vandite ca panāyasmatā mahākassapena tehi ca pañcahi bhikkhusatehi sayameva bhagavato citako pajjali.
And when Venerable Mahākassapa and those five hundred bhikkhus had paid homage, the Blessed One’s pyre spontaneously ignited.
Khi Tôn giả Mahākassapa và năm trăm Tỳ-khưu đó đã đảnh lễ, giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn tự nhiên bùng cháy.
235. Jhāyamānassa kho pana bhagavato sarīrassa yaṃ ahosi chavīti vā cammanti vā maṃsanti vā nhārūti vā lasikāti vā, tassa neva chārikā paññāyittha, na masi; sarīrāneva avasissiṃsu.
When the Blessed One’s body was being consumed by fire, no ash or soot was discernible from what was skin or hide or flesh or sinews or lymph; only the relics remained.
235. Khi thân của Đức Thế Tôn đang cháy, không có tro hay bồ hóng nào của da, thịt, gân, hay chất lỏng; chỉ còn lại xá-lợi.
Seyyathāpi nāma sappissa vā telassa vā jhāyamānassa neva chārikā paññāyati, na masi; evameva bhagavato sarīrassa jhāyamānassa yaṃ ahosi chavīti vā cammanti vā maṃsanti vā nhārūti vā lasikāti vā, tassa neva chārikā paññāyittha, na masi; sarīrāneva avasissiṃsu.
Just as when ghee or oil is consumed by fire, no ash or soot is discernible; even so, when the Blessed One’s body was being consumed by fire, no ash or soot was discernible from what was skin or hide or flesh or sinews or lymph; only the relics remained.
Giống như khi bơ hoặc dầu đang cháy, không có tro hay bồ hóng nào; cũng vậy, khi thân của Đức Thế Tôn đang cháy, không có tro hay bồ hóng nào của da, thịt, gân, hay chất lỏng; chỉ còn lại xá-lợi.
Tesañca pañcannaṃ dussayugasatānaṃ dveva dussāni na ḍayhiṃsu yañca sabbaabbhantarimaṃ yañca bāhiraṃ.
Of those five hundred pairs of cloths, only two cloths were not burnt: the innermost and the outermost.
Trong năm trăm cặp vải đó, chỉ có hai tấm vải không bị cháy, đó là tấm trong cùng và tấm ngoài cùng.
Daḍḍhe ca kho pana bhagavato sarīre antalikkhā udakadhārā pātubhavitvā bhagavato citakaṃ nibbāpesi.
And when the Blessed One’s body had been consumed, a stream of water appeared from the sky and extinguished the Blessed One’s pyre.
Và khi thân của Đức Thế Tôn đã cháy xong, một dòng nước từ trên không trung xuất hiện và dập tắt giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn.
Udakasālatopi* abbhunnamitvā bhagavato citakaṃ nibbāpesi.
Water also welled up from the sāl-tree grove and extinguished the Blessed One’s pyre.
Nước từ cây sāla cũng trào lên và dập tắt giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn.
Kosinārakāpi mallā sabbagandhodakena bhagavato citakaṃ nibbāpesuṃ.
The Mallas of Kusinārā also extinguished the Blessed One’s pyre with scented water.
Các vị Mallā ở Kusinārā cũng dùng nước hương liệu để dập tắt giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn.
Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīrāni sattāhaṃ sandhāgāre sattipañjaraṃ karitvā dhanupākāraṃ parikkhipāpetvā* naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkariṃsu garuṃ kariṃsu mānesuṃ pūjesuṃ.
Then indeed, the Mallā of Kusinārā, having constructed a palisade of spears and a barricade of bows around the Blessed One's remains in the council hall for seven days, honored them, held them in high esteem, respected them, and worshipped them with dances, songs, musical instruments, garlands, and perfumes.
Sau đó, các vị Mallā ở Kusinārā đã dựng một hàng rào giáo mác như lồng và cho bao quanh bằng một hàng rào cung tên tại hội trường trong bảy ngày, rồi họ cung kính, trọng thị, tôn trọng, cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn bằng các điệu múa, ca hát, âm nhạc, vòng hoa và hương liệu.
236. Assosi kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
236. King Ajātasattu, son of Queen Videhā, ruler of Magadha, heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
236. Bấy giờ, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Māgadha, nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesi – ‘‘bhagavāpi khattiyo ahampi khattiyo, ahampi arahāmi bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, ahampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmī’’ti.
Then King Ajātasattu, son of Queen Videhā, ruler of Magadha, sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was a Khattiya, and I am also a Khattiya. I too am worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. I too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Māgadha, đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn cũng là Sát-đế-lợi, tôi cũng là Sát-đế-lợi. Tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
Assosuṃ kho vesālikā licchavī – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
The Licchavī of Vesālī heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
Bấy giờ, các vị Licchavī ở Vesālī nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho vesālikā licchavī kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
Then the Licchavī of Vesālī sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was a Khattiya, and we too are Khattiyas. We too are worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. We too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, các vị Licchavī ở Vesālī đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn cũng là Sát-đế-lợi, chúng tôi cũng là Sát-đế-lợi. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
Assosuṃ kho kapilavatthuvāsī sakyā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
The Sakya of Kapilavatthu heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
Bấy giờ, các vị Sakyā cư ngụ tại Kapilavatthu nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho kapilavatthuvāsī sakyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavā amhākaṃ ñātiseṭṭho, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
Then the Sakya of Kapilavatthu sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was our noblest kinsman. We too are worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. We too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, các vị Sakyā cư ngụ tại Kapilavatthu đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn là người thân tối thượng của chúng tôi. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
Assosuṃ kho allakappakā bulayo* – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
The Bulī of Allakappa heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
Bấy giờ, các vị Bulī ở Allakappa nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho allakappakā bulayo kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
Then the Bulī of Allakappa sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was a Khattiya, and we too are Khattiyas. We too are worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. We too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, các vị Bulī ở Allakappa đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn cũng là Sát-đế-lợi, chúng tôi cũng là Sát-đế-lợi. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
Assosuṃ kho rāmagāmakā koḷiyā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
The Koḷiya of Rāmagāma heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
Bấy giờ, các vị Koḷiyā ở Rāmagāma nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho rāmagāmakā koḷiyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
Then the Koḷiya of Rāmagāma sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was a Khattiya, and we too are Khattiyas. We too are worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. We too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, các vị Koḷiyā ở Rāmagāma đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn cũng là Sát-đế-lợi, chúng tôi cũng là Sát-đế-lợi. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
Assosi kho veṭṭhadīpako brāhmaṇo – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
The brahmin of Veṭṭhadīpa heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
Bấy giờ, Bà-la-môn Veṭṭhadīpaka nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho veṭṭhadīpako brāhmaṇo kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesi – ‘‘bhagavāpi khattiyo ahaṃ pismi brāhmaṇo, ahampi arahāmi bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, ahampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmī’’ti.
Then the brahmin of Veṭṭhadīpa sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was a Khattiya, and I am also a brahmin. I too am worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. I too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, Bà-la-môn Veṭṭhadīpaka đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn cũng là Sát-đế-lợi, tôi cũng là Bà-la-môn. Tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
Assosuṃ kho pāveyyakā mallā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
The Mallā of Pāvā heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
Bấy giờ, các vị Mallā ở Pāvā nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho pāveyyakā mallā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
Then the Mallā of Pāvā sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was a Khattiya, and we too are Khattiyas. We too are worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. We too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, các vị Mallā ở Pāvā đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn cũng là Sát-đế-lợi, chúng tôi cũng là Sát-đế-lợi. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
238. ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, tvaññeva bhagavato sarīrāni aṭṭhadhā samaṃ savibhattaṃ vibhajāhī’’ti.
238. ‘‘Then, brahmin, you yourself divide the Blessed One’s remains equally into eight well-distributed portions.’’
238. “Vậy thì, Bà-la-môn, chính ông hãy chia Xá-lợi của Đức Thế Tôn thành tám phần đều đặn và phân chia hợp lý.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho doṇo brāhmaṇo tesaṃ saṅghānaṃ gaṇānaṃ paṭissutvā bhagavato sarīrāni aṭṭhadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajitvā te saṅghe gaṇe etadavoca – ‘‘imaṃ me bhonto tumbaṃ dadantu ahampi tumbassa thūpañca mahañca karissāmī’’ti.
‘‘So be it, good sirs,’’ Doṇa the brahmin replied to those assemblies and groups. Having divided the Blessed One’s remains equally into eight well-distributed portions, he said to those assemblies and groups: ‘‘Good sirs, please give me this measuring vessel. I too will erect a Thūpa for the vessel and hold a festival of homage.’’
“Vâng, thưa quý vị,” Bà-la-môn Doṇa đã đáp lời các hội chúng đó, rồi chia Xá-lợi của Đức Thế Tôn thành tám phần đều đặn và phân chia hợp lý, sau đó nói với các hội chúng đó rằng: “Xin quý vị hãy trao cho tôi cái bình này. Tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường cho cái bình.”
Adaṃsu kho te doṇassa brāhmaṇassa tumbaṃ.
They gave the measuring vessel to Doṇa the brahmin.
Các vị đó đã trao cái bình cho Bà-la-môn Doṇa.
Assosuṃ kho pippalivaniyā* moriyā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti.
The Moriya of Pipphalivana heard: ‘‘The Blessed One has passed into Parinibbāna in Kusinārā.’’
Bấy giờ, các vị Moriyā ở Pippalivana nghe tin: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.”
Atha kho pippalivaniyā moriyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
Then the Moriya of Pipphalivana sent a messenger to the Mallā of Kusinārā, saying: ‘‘The Blessed One was a Khattiya, and we too are Khattiyas. We too are worthy to receive a portion of the Blessed One’s remains. We too will erect a Thūpa for the Blessed One's remains and hold a festival of homage.’’
Sau đó, các vị Moriyā ở Pippalivana đã sai sứ giả đến các vị Mallā ở Kusinārā, nói rằng: “Đức Thế Tôn cũng là Sát-đế-lợi, chúng tôi cũng là Sát-đế-lợi. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Đức Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn.”
‘‘Natthi bhagavato sarīrānaṃ bhāgo, vibhattāni bhagavato sarīrāni.
‘‘There is no portion of the Blessed One’s remains left; the Blessed One’s remains have been distributed.
“Không còn phần Xá-lợi nào của Đức Thế Tôn nữa, Xá-lợi của Đức Thế Tôn đã được phân chia hết rồi.
Ito aṅgāraṃ harathā’’ti.
Take the embers from here.’’
Hãy mang tro than từ đây đi.”
Te tato aṅgāraṃ hariṃsu* .
So they took the embers from there.
Họ đã mang tro than từ đó đi.
239. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto rājagahe bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akāsi.
239. Then King Ajātasattu, son of Queen Videhā, ruler of Magadha, erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Rājagaha and held a festival of homage.
239. Sau đó, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Māgadha, đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Rājagaha.
Vesālikāpi licchavī vesāliyaṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
The Licchavī of Vesālī also erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Vesālī and held a festival of homage.
Các vị Licchavī ở Vesālī cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Vesālī.
Kapilavatthuvāsīpi sakyā kapilavatthusmiṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
The Sakya of Kapilavatthu also erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Kapilavatthu and held a festival of homage.
Các vị Sakyā cư ngụ tại Kapilavatthu cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Kapilavatthu.
Allakappakāpi bulayo allakappe bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
The Bulī of Allakappa also erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Allakappa and held a festival of homage.
Các vị Bulī ở Allakappa cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Allakappa.
Rāmagāmakāpi koḷiyā rāmagāme bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
The Koḷiya of Rāmagāma also erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Rāmagāma and held a festival of homage.
Các vị Koḷiyā ở Rāmagāma cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Rāmagāma.
Veṭṭhadīpakopi brāhmaṇo veṭṭhadīpe bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akāsi.
The brahmin of Veṭṭhadīpa also erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Veṭṭhadīpa and held a festival of homage.
Bà-la-môn Veṭṭhadīpaka cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Veṭṭhadīpa.
Pāveyyakāpi mallā pāvāyaṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
The Mallā of Pāvā also erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Pāvā and held a festival of homage.
Các vị Mallā ở Pāvā cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Pāvā.
Kosinārakāpi mallā kusinārāyaṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
The Mallā of Kusinārā also erected a Thūpa for the Blessed One’s remains in Kusinārā and held a festival of homage.
Các vị Mallā ở Kusinārā cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường Xá-lợi của Đức Thế Tôn tại Kusinārā.
Doṇopi brāhmaṇo tumbassa thūpañca mahañca akāsi.
Doṇa the brahmin also erected a Thūpa for the measuring vessel and held a festival of homage.
Bà-la-môn Doṇa cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường cho cái bình.
Pippalivaniyāpi moriyā pippalivane aṅgārānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
The Moriya of Pipphalivana also erected a Thūpa for the embers in Pipphalivana and held a festival of homage.
Các vị Moriyā ở Pippalivana cũng đã xây tháp và làm lễ cúng dường cho tro than tại Pippalivana.
Iti aṭṭha sarīrathūpā navamo tumbathūpo dasamo aṅgārathūpo.
Thus there were eight Thūpas for the remains, the ninth was the Thūpa for the measuring vessel, and the tenth was the Thūpa for the embers.
Như vậy có tám tháp Xá-lợi, tháp thứ chín là tháp bình, tháp thứ mười là tháp tro than.
Evametaṃ bhūtapubbanti.
This is how it happened in the past.
Việc này đã xảy ra như thế.