‘‘Katame cattāro?
“Which four?
Thế nào là bốn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Here, monks, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, and mindful, removing covetousness and displeasure in the world. He dwells contemplating feelings in feelings, ardent, clearly comprehending, and mindful, removing covetousness and displeasure in the world. He dwells contemplating mind in mind, ardent, clearly comprehending, and mindful, removing covetousness and displeasure in the world. He dwells contemplating phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, and mindful, removing covetousness and displeasure in the world.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; an trú quán thọ trên các thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; an trú quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; an trú quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
374. ‘‘Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati?
374. “And how, monks, does a bhikkhu dwell contemplating the body in the body?
374. “Và này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
Here, monks, a bhikkhu, having gone to the wilderness, or to the foot of a tree, or to an empty hut, sits down, having folded his legs crosswise, set his body erect, and established mindfulness in front of him.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đi vào rừng, hay đến gốc cây, hay đến một ngôi nhà trống, ngồi kiết già, giữ thân thẳng, và an trú niệm trước mặt.
So satova assasati, satova passasati.
Mindful, he breathes in; mindful, he breathes out.
Vị ấy chánh niệm khi thở vào, chánh niệm khi thở ra.
Dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti.
Breathing in long, he discerns: ‘I breathe in long’; breathing out long, he discerns: ‘I breathe out long’.
Khi thở vào dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào dài’; khi thở ra dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra dài’.
Rassaṃ vā assasanto ‘rassaṃ assasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā passasanto ‘rassaṃ passasāmī’ti pajānāti.
Breathing in short, he discerns: ‘I breathe in short’; breathing out short, he discerns: ‘I breathe out short’.
Khi thở vào ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào ngắn’; khi thở ra ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra ngắn’.
‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati, ‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati.
He trains himself: ‘I shall breathe in experiencing the whole body’. He trains himself: ‘I shall breathe out experiencing the whole body’.
Vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, cảm nhận toàn thân’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, cảm nhận toàn thân’.
‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
He trains himself: ‘I shall breathe in tranquilizing the bodily formation’. He trains himself: ‘I shall breathe out tranquilizing the bodily formation’.
Vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, làm an tịnh thân hành’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, làm an tịnh thân hành’.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dakkho bhamakāro vā bhamakārantevāsī vā dīghaṃ vā añchanto ‘dīghaṃ añchāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā añchanto ‘rassaṃ añchāmī’ti pajānāti evameva kho, bhikkhave, bhikkhu dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā assasanto ‘rassaṃ assasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā passasanto ‘rassaṃ passasāmī’ti pajānāti.
Just as, monks, a skilled turner or a turner’s apprentice, when making a long turn, discerns: ‘I am making a long turn’; or when making a short turn, discerns: ‘I am making a short turn’; even so, monks, a bhikkhu, breathing in long, discerns: ‘I breathe in long’; breathing out long, he discerns: ‘I breathe out long’; breathing in short, he discerns: ‘I breathe in short’; breathing out short, he discerns: ‘I breathe out short’.
Ví như, này các Tỳ-khưu, một người thợ tiện khéo léo hay đệ tử của người thợ tiện khéo léo, khi kéo dài, vị ấy biết: ‘Tôi kéo dài’; khi kéo ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi kéo ngắn’. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi thở vào dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào dài’; khi thở ra dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra dài’; khi thở vào ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào ngắn’; khi thở ra ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra ngắn’.
‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati, ‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
He trains himself: ‘I shall breathe in experiencing the whole body’. He trains himself: ‘I shall breathe out experiencing the whole body’. He trains himself: ‘I shall breathe in tranquilizing the bodily formation’. He trains himself: ‘I shall breathe out tranquilizing the bodily formation’.
Vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, cảm nhận toàn thân’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, cảm nhận toàn thân’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, làm an tịnh thân hành’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, làm an tịnh thân hành’.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating the body in the body internally, or he dwells contemplating the body in the body externally, or he dwells contemplating the body in the body both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên thân nội tại, hoặc an trú quán thân trên thân ngoại tại, hoặc an trú quán thân trên thân nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.
He dwells contemplating the nature of origination in the body, or he dwells contemplating the nature of dissolution in the body, or he dwells contemplating the nature of both origination and dissolution in the body.
Vị ấy an trú quán tánh sanh khởi trên thân, hoặc an trú quán tánh hoại diệt trên thân, hoặc an trú quán tánh sanh khởi và hoại diệt trên thân.
‘Atthi kāyo’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or his mindfulness that ‘there is a body’ is established in him to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. And he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc chánh niệm của vị ấy hiện tiền chỉ với mục đích đạt được trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho* , bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Thus, monks, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Như vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân.
375. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vā ‘gacchāmī’ti pajānāti, ṭhito vā ‘ṭhitomhī’ti pajānāti, nisinno vā ‘nisinnomhī’ti pajānāti, sayāno vā ‘sayānomhī’ti pajānāti, yathā yathā vā panassa kāyo paṇihito hoti, tathā tathā naṃ pajānāti.
375. “Furthermore, monks, when a bhikkhu is walking, he discerns: ‘I am walking’; when standing, he discerns: ‘I am standing’; when sitting, he discerns: ‘I am sitting’; when lying down, he discerns: ‘I am lying down’. Or however his body is disposed, he discerns it accordingly.
375. “Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi đi, vị ấy biết: ‘Tôi đang đi’; khi đứng, vị ấy biết: ‘Tôi đang đứng’; khi ngồi, vị ấy biết: ‘Tôi đang ngồi’; khi nằm, vị ấy biết: ‘Tôi đang nằm’. Hoặc thân của vị ấy được đặt trong tư thế nào, vị ấy biết thân trong tư thế ấy.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating the body in the body internally, or he dwells contemplating the body in the body externally, or he dwells contemplating the body in the body both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên thân nội tại, hoặc an trú quán thân trên thân ngoại tại, hoặc an trú quán thân trên thân nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.
He dwells contemplating the nature of origination in the body, or he dwells contemplating the nature of dissolution in the body, or he dwells contemplating the nature of both origination and dissolution in the body.
Vị ấy an trú quán tánh sanh khởi trên thân, hoặc an trú quán tánh hoại diệt trên thân, hoặc an trú quán tánh sanh khởi và hoại diệt trên thân.
‘Atthi kāyo’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or his mindfulness that ‘there is a body’ is established in him to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. And he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc chánh niệm của vị ấy hiện tiền chỉ với mục đích đạt được trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Thus, monks, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Như vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân.
376. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
376. “Furthermore, monks, a bhikkhu applies clear comprehension when going forward and returning, when looking ahead and looking around, when bending and stretching his limbs, when wearing his robes and carrying his outer robe and bowl, when eating, drinking, chewing, and tasting, when defecating and urinating, when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and remaining silent.
376. “Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi bước tới, bước lui, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi nhìn tới, nhìn lui, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi co tay, duỗi chân, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi mang y Tăng-già-lê (saṅghāṭī), bát (patta) và y (cīvara), vị ấy hành động với tỉnh giác; khi ăn, uống, nhai, nếm, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi đại tiện, tiểu tiện, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi đi, đứng, ngồi, ngủ, thức, nói, im lặng, vị ấy hành động với tỉnh giác.
Iti ajjhattaṃ vā…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells internally… and so, monks, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên thân nội tại… Như vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân.
377. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco, maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ, hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ, antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ* , pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo, assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’nti.
377. “Furthermore, monks, a bhikkhu reflects on this very body, from the soles of the feet upwards, and from the crown of the head downwards, enclosed by skin, as full of various kinds of impurities: ‘There are in this body hair of the head, body hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, intestines, intestinal mesentery, stomach, excrement, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, mucus, joint-fluid, urine.’
377. “Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu quán sát chính thân này, từ lòng bàn chân trở lên, từ ngọn tóc trở xuống, bao bọc bởi da, chứa đầy các thứ bất tịnh khác nhau: ‘Trong thân này có tóc, lông, móng, răng, da; thịt, gân, xương, tủy xương, thận; tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi; ruột, màng ruột, dạ dày, phân; mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, nước mũi, nước khớp xương, nước tiểu’.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ubhatomukhā putoḷi* pūrā nānāvihitassa dhaññassa, seyyathidaṃ sālīnaṃ vīhīnaṃ muggānaṃ māsānaṃ tilānaṃ taṇḍulānaṃ.
“Just as, monks, a double-mouthed provision bag full of various kinds of grain—that is, rice, paddy, mung beans, kidney beans, sesame seeds, and husked rice.
Ví như, này các Tỳ-khưu, một cái túi hai miệng đầy các loại hạt khác nhau, như lúa, gạo, đậu xanh, đậu đen, mè, gạo đã xay.
Tamenaṃ cakkhumā puriso muñcitvā paccavekkheyya – ‘ime sālī, ime vīhī ime muggā ime māsā ime tilā ime taṇḍulā’ti.
Then a sharp-eyed man might untie it and reflect: ‘These are rice, these are paddy, these are mung beans, these are kidney beans, these are sesame seeds, these are husked rice’.
Một người có mắt mở túi ra và xem xét: ‘Đây là lúa, đây là gạo, đây là đậu xanh, đây là đậu đen, đây là mè, đây là gạo đã xay’.
Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe… mutta’nti.
Even so, monks, a bhikkhu reflects on this very body, from the soles of the feet upwards, and from the crown of the head downwards, enclosed by skin, as full of various kinds of impurities: ‘There are in this body hair of the head, body hair… and urine.’
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu quán sát chính thân này, từ lòng bàn chân trở lên, từ ngọn tóc trở xuống, bao bọc bởi da, chứa đầy các thứ bất tịnh khác nhau: ‘Trong thân này có tóc, lông… nước tiểu’.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā catumahāpathe bilaso vibhajitvā nisinno assa, evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ yathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃ dhātuso paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye pathavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātū’ti.
“Just as, bhikkhus, a skillful butcher or a butcher’s apprentice, having slaughtered a cow, sits at the four crossroads, having divided it into portions; even so, bhikkhus, a bhikkhu reviews this very body, as it is placed and as it is disposed, according to its elements: ‘In this body there is the earth element, the water element, the fire element, the air element.’
“Này các Tỳ-khưu, ví như một người mổ bò lành nghề hoặc đệ tử của người mổ bò, sau khi giết một con bò, chia nó thành từng phần nhỏ tại ngã tư đường và ngồi đó. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu quán sát chính thân này, như nó đang hiện hữu, như nó được sắp đặt, theo các yếu tố (dhātu) – ‘Trong thân này có yếu tố đất (pathavīdhātu), yếu tố nước (āpodhātu), yếu tố lửa (tejodhātu), yếu tố gió (vāyodhātu)’.”
379. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ ekāhamataṃ vā dvīhamataṃ vā tīhamataṃ vā uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakajātaṃ.
379. “Again, bhikkhus, a bhikkhu might see a body discarded in a charnel ground, one day dead, two days dead, or three days dead, bloated, discolored, and festering.
379. “Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, ví như một Tỳ-khưu thấy một tử thi bị quăng trong nghĩa địa, đã chết một ngày, hai ngày, hoặc ba ngày, sưng phồng, xanh xám, hoặc đầy mủ.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati – ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He applies this same body to himself: ‘This body of mine is also of such a nature, will become like that, and is not exempt from that.’
Vị ấy suy xét về chính thân này – ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi tình trạng như vậy’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ kākehi vā khajjamānaṃ kulalehi vā khajjamānaṃ gijjhehi vā khajjamānaṃ kaṅkehi vā khajjamānaṃ sunakhehi vā khajjamānaṃ byagghehi vā khajjamānaṃ dīpīhi vā khajjamānaṃ siṅgālehi vā* khajjamānaṃ vividhehi vā pāṇakajātehi khajjamānaṃ.
“Again, bhikkhus, a bhikkhu might see a body discarded in a charnel ground, being eaten by crows, or being eaten by hawks, or being eaten by vultures, or being eaten by herons, or being eaten by dogs, or being eaten by tigers, or being eaten by leopards, or being eaten by jackals, or being eaten by various kinds of insects.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, ví như một Tỳ-khưu thấy một tử thi bị quăng trong nghĩa địa đang bị quạ ăn, diều hâu ăn, kên kên ăn, chim ưng ăn, chó ăn, cọp ăn, báo ăn, chó rừng ăn, hoặc các loài côn trùng khác nhau ăn.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati – ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He applies this same body to himself: ‘This body of mine is also of such a nature, will become like that, and is not exempt from that.’
Vị ấy suy xét về chính thân này – ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi tình trạng như vậy’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ aṭṭhikasaṅkhalikaṃ samaṃsalohitaṃ nhārusambandhaṃ…pe… aṭṭhikasaṅkhalikaṃ nimaṃsalohitamakkhitaṃ nhārusambandhaṃ…pe… aṭṭhikasaṅkhalikaṃ apagatamaṃsalohitaṃ nhārusambandhaṃ…pe… aṭṭhikāni apagatasambandhāni* disā vidisā vikkhittāni, aññena hatthaṭṭhikaṃ aññena pādaṭṭhikaṃ aññena gopphakaṭṭhikaṃ* aññena jaṅghaṭṭhikaṃ aññena ūruṭṭhikaṃ aññena kaṭiṭṭhikaṃ* aññena phāsukaṭṭhikaṃ aññena piṭṭhiṭṭhikaṃ aññena khandhaṭṭhikaṃ* aññena gīvaṭṭhikaṃ aññena hanukaṭṭhikaṃ aññena dantaṭṭhikaṃ aññena sīsakaṭāhaṃ.
“Again, bhikkhus, a bhikkhu might see a body discarded in a charnel ground, a skeleton with flesh and blood, held together by tendons…pe… a skeleton smeared with blood but devoid of flesh, held together by tendons…pe… a skeleton devoid of flesh and blood, held together by tendons…pe… bones disconnected from each other, scattered in all directions; a hand-bone in one place, a foot-bone in another, an ankle-bone in another, a shin-bone in another, a thigh-bone in another, a hip-bone in another, a rib-bone in another, a back-bone in another, a shoulder-bone in another, a neck-bone in another, a jaw-bone in another, a tooth-bone in another, a skull in another.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, ví như một Tỳ-khưu thấy một tử thi bị quăng trong nghĩa địa là một bộ xương còn dính thịt và máu, còn gân cốt nối liền…pe… một bộ xương không thịt và máu, còn gân cốt nối liền…pe… một bộ xương đã mất thịt và máu, còn gân cốt nối liền…pe… những khúc xương đã rời rạc, vương vãi khắp các phương hướng, một khúc xương tay ở một nơi, một khúc xương chân ở một nơi, một khúc xương mắt cá chân ở một nơi, một khúc xương ống chân ở một nơi, một khúc xương đùi ở một nơi, một khúc xương hông ở một nơi, một khúc xương sườn ở một nơi, một khúc xương sống ở một nơi, một khúc xương vai ở một nơi, một khúc xương cổ ở một nơi, một khúc xương hàm ở một nơi, một khúc xương răng ở một nơi, một sọ đầu ở một nơi.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati – ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He applies this same body to himself: ‘This body of mine is also of such a nature, will become like that, and is not exempt from that.’
Vị ấy suy xét về chính thân này – ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi tình trạng như vậy’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ aṭṭhikāni setāni saṅkhavaṇṇapaṭibhāgāni…pe… aṭṭhikāni puñjakitāni terovassikāni …pe… aṭṭhikāni pūtīni cuṇṇakajātāni.
“Again, bhikkhus, a bhikkhu might see a body discarded in a charnel ground, bones white like conch shells…pe… bones piled up, more than a year old…pe… bones rotted and crumbled to dust.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, ví như một Tỳ-khưu thấy một tử thi bị quăng trong nghĩa địa là những khúc xương trắng như vỏ ốc…pe… những khúc xương chất đống đã qua một năm…pe… những khúc xương đã mục nát thành bột.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati – ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He applies this same body to himself: ‘This body of mine is also of such a nature, will become like that, and is not exempt from that.’
Vị ấy suy xét về chính thân này – ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi tình trạng như vậy’.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating the body in the body internally, or he dwells contemplating the body in the body externally, or he dwells contemplating the body in the body both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên nội thân, hoặc an trú quán thân trên ngoại thân, hoặc an trú quán thân trên cả nội thân và ngoại thân.
Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.
He dwells contemplating the phenomenon of origination in the body, or he dwells contemplating the phenomenon of dissolution in the body, or he dwells contemplating the phenomenon of both origination and dissolution in the body.
Vị ấy an trú quán thân theo pháp khởi lên, hoặc an trú quán thân theo pháp hoại diệt, hoặc an trú quán thân theo cả pháp khởi lên và pháp hoại diệt.
‘Atthi kāyo’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else, his mindfulness is established with the thought: ‘There is body,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness, and he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc niệm ‘có thân này’ hiện hữu nơi vị ấy chỉ để đạt đến trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, không chấp thủ bất cứ điều gì trên thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Even so, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân là như vậy.”
380. ‘‘Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati?
380. “And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating feelings in feelings?
380. “Và này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sukhaṃ vā vedanaṃ vedayamāno ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
Here, bhikkhus, when feeling a pleasant feeling, a bhikkhu understands: ‘I feel a pleasant feeling.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, khi cảm nhận một cảm thọ lạc, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ lạc’.
Dukkhaṃ vā vedanaṃ vedayamāno ‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a painful feeling, he understands: ‘I feel a painful feeling.’
Khi cảm nhận một cảm thọ khổ, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ khổ’.
Adukkhamasukhaṃ vā vedanaṃ vedayamāno ‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a neither-pleasant-nor-painful feeling, he understands: ‘I feel a neither-pleasant-nor-painful feeling.’
Khi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc’.
Sāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘nirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a pleasant feeling connected with worldliness, he understands: ‘I feel a pleasant feeling connected with worldliness’; when feeling a pleasant feeling unconnected with worldliness, he understands: ‘I feel a pleasant feeling unconnected with worldliness.’
Khi cảm nhận một cảm thọ lạc có dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ lạc có dục nhiễm’; khi cảm nhận một cảm thọ lạc không dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ lạc không dục nhiễm’.
Sāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘nirāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a painful feeling connected with worldliness, he understands: ‘I feel a painful feeling connected with worldliness’; when feeling a painful feeling unconnected with worldliness, he understands: ‘I feel a painful feeling unconnected with worldliness.’
Khi cảm nhận một cảm thọ khổ có dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ khổ có dục nhiễm’; khi cảm nhận một cảm thọ khổ không dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ khổ không dục nhiễm’.
Sāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a neither-pleasant-nor-painful feeling connected with worldliness, he understands: ‘I feel a neither-pleasant-nor-painful feeling connected with worldliness’; when feeling a neither-pleasant-nor-painful feeling unconnected with worldliness, he understands: ‘I feel a neither-pleasant-nor-painful feeling unconnected with worldliness.’
Khi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc có dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc có dục nhiễm’; khi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc không dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc không dục nhiễm’.
Iti ajjhattaṃ vā vedanāsu vedanānupassī viharati, bahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating feelings in feelings internally, or he dwells contemplating feelings in feelings externally, or he dwells contemplating feelings in feelings both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thọ trên nội thọ, hoặc an trú quán thọ trên ngoại thọ, hoặc an trú quán thọ trên cả nội thọ và ngoại thọ.
Samudayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, vayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, samudayavayadhammānupassī vā vedanāsu viharati.
He dwells contemplating the phenomenon of origination in feelings, or he dwells contemplating the phenomenon of dissolution in feelings, or he dwells contemplating the phenomenon of both origination and dissolution in feelings.
Vị ấy an trú quán thọ theo pháp khởi lên, hoặc an trú quán thọ theo pháp hoại diệt, hoặc an trú quán thọ theo cả pháp khởi lên và pháp hoại diệt.
‘Atthi vedanā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else, his mindfulness is established with the thought: ‘There is feeling,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness, and he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc niệm ‘có cảm thọ’ hiện hữu nơi vị ấy chỉ để đạt đến trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, không chấp thủ bất cứ điều gì trên thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati.
Even so, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating feelings in feelings.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ là như vậy.”
381. ‘‘Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu citte cittānupassī viharati?
381. “And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating consciousness in consciousness?
381. “Và này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán tâm trên tâm như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘vītarāgaṃ citta’nti pajānāti.
Here, bhikkhus, a bhikkhu understands a consciousness with lust as ‘consciousness with lust,’ and a consciousness without lust as ‘consciousness without lust.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, khi tâm có tham (sarāgaṃ), vị ấy biết rõ ‘tâm có tham’; khi tâm không tham (vītarāgaṃ), vị ấy biết rõ ‘tâm không tham’.
Sadosaṃ vā cittaṃ ‘sadosaṃ citta’nti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ ‘vītadosaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a mind with hatred as ‘a mind with hatred,’ and a mind without hatred as ‘a mind without hatred.’
Hoặc biết tâm có sân là ‘tâm có sân’, hoặc biết tâm không sân là ‘tâm không sân’.
Samohaṃ vā cittaṃ ‘samohaṃ citta’nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ ‘vītamohaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a mind with delusion as ‘a mind with delusion,’ and a mind without delusion as ‘a mind without delusion.’
Hoặc biết tâm có si là ‘tâm có si’, hoặc biết tâm không si là ‘tâm không si’.
Saṅkhittaṃ vā cittaṃ ‘saṅkhittaṃ citta’nti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ ‘vikkhittaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a contracted mind as ‘a contracted mind,’ and a scattered mind as ‘a scattered mind.’
Hoặc biết tâm co rút là ‘tâm co rút’, hoặc biết tâm tán loạn là ‘tâm tán loạn’.
Mahaggataṃ vā cittaṃ ‘mahaggataṃ citta’nti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ ‘amahaggataṃ citta’nti pajānāti.
He understands a developed mind as ‘a developed mind,’ and an undeveloped mind as ‘an undeveloped mind.’
Hoặc biết tâm quảng đại là ‘tâm quảng đại’, hoặc biết tâm không quảng đại là ‘tâm không quảng đại’.
Sauttaraṃ vā cittaṃ ‘sauttaraṃ citta’nti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ ‘anuttaraṃ citta’nti pajānāti.
He understands a mind with something higher than itself as ‘a mind with something higher than itself,’ and a mind with nothing higher than itself as ‘a mind with nothing higher than itself.’
Hoặc biết tâm hữu thượng là ‘tâm hữu thượng’, hoặc biết tâm vô thượng là ‘tâm vô thượng’.
Samāhitaṃ vā cittaṃ ‘samāhitaṃ citta’nti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ ‘asamāhitaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a concentrated mind as ‘a concentrated mind,’ and an unconcentrated mind as ‘an unconcentrated mind.’
Hoặc biết tâm định tĩnh là ‘tâm định tĩnh’, hoặc biết tâm không định tĩnh là ‘tâm không định tĩnh’.
Vimuttaṃ vā cittaṃ ‘vimuttaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a liberated mind as ‘a liberated mind.’
Hoặc biết tâm giải thoát là ‘tâm giải thoát’.
Avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāti.
He understands an unliberated mind as ‘an unliberated mind.’
Hoặc biết tâm chưa giải thoát là ‘tâm chưa giải thoát’.
Iti ajjhattaṃ vā citte cittānupassī viharati, bahiddhā vā citte cittānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā citte cittānupassī viharati.
Thus, he dwells observing the mind internally, or he dwells observing the mind externally, or he dwells observing the mind internally and externally.
Như vậy, vị Tỳ-kheo sống quán tâm trên nội tâm, hoặc sống quán tâm trên ngoại tâm, hoặc sống quán tâm trên cả nội tâm và ngoại tâm.
Samudayadhammānupassī vā cittasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā cittasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā cittasmiṃ viharati, ‘atthi citta’nti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
He dwells observing the phenomena of arising in the mind, or he dwells observing the phenomena of passing away in the mind, or he dwells observing the phenomena of both arising and passing away in the mind. Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘there is mind,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. He dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên tâm, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên tâm, hoặc sống quán tánh sanh diệt trên tâm, hoặc niệm ‘có tâm’ được an trú nơi vị ấy, chỉ với mức độ cần thiết cho trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu citte cittānupassī viharati.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells observing the mind as mind.
Này các Tỳ-kheo, đó là cách Tỳ-kheo sống quán tâm trên tâm.
382. ‘‘Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati?
382. ‘‘And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell observing dhammas as dhammas?
382. ‘‘Này các Tỳ-kheo, thế nào là Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp?
Idha, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu nīvaraṇesu.
Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells observing dhammas as dhammas in terms of the five hindrances (nīvaraṇa).
Này các Tỳ-kheo, ở đây, Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm triền cái (nīvaraṇa).
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu nīvaraṇesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell observing dhammas as dhammas in terms of the five hindrances?
Này các Tỳ-kheo, thế nào là Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm triền cái?
‘‘Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati ‘atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
‘‘Thus, he dwells observing dhammas as dhammas internally, or he dwells observing dhammas as dhammas externally, or he dwells observing dhammas as dhammas internally and externally. He dwells observing the phenomena of arising in dhammas, or he dwells observing the phenomena of passing away in dhammas, or he dwells observing the phenomena of both arising and passing away in dhammas. Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘there are dhammas,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. He dwells unattached and grasps at nothing in the world.
‘‘Như vậy, vị Tỳ-kheo sống quán pháp trên nội pháp, hoặc sống quán pháp trên ngoại pháp, hoặc sống quán pháp trên cả nội pháp và ngoại pháp; vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên các pháp, hoặc sống quán tánh sanh diệt trên các pháp, hoặc niệm ‘có pháp’ được an trú nơi vị ấy, chỉ với mức độ cần thiết cho trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu nīvaraṇesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells observing dhammas as dhammas in terms of the five hindrances.
Này các Tỳ-kheo, đó là cách Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm triền cái.
383. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu.
383. ‘‘Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu dwells observing dhammas as dhammas in terms of the five aggregates of clinging (upādānakkhandha).
383. ‘‘Lại nữa, này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm thủ uẩn (upādānakkhandha).
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell observing dhammas as dhammas in terms of the five aggregates of clinging?
Này các Tỳ-kheo, thế nào là Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm thủ uẩn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu – ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā, iti saṅkhārānaṃ samudayo, iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo, iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti, iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu understands: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the disappearance of form; such is feeling, such is the origin of feeling, such is the disappearance of feeling; such is perception, such is the origin of perception, such is the disappearance of perception; such are mental formations, such is the origin of mental formations, such is the disappearance of mental formations; such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the disappearance of consciousness.’ Thus, he dwells observing dhammas as dhammas internally, or he dwells observing dhammas as dhammas externally, or he dwells observing dhammas as dhammas internally and externally.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, Tỳ-kheo quán: ‘Đây là sắc (rūpa), đây là sự sanh khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc; đây là thọ (vedanā), đây là sự sanh khởi của thọ, đây là sự diệt tận của thọ; đây là tưởng (saññā), đây là sự sanh khởi của tưởng, đây là sự diệt tận của tưởng; đây là hành (saṅkhārā), đây là sự sanh khởi của hành, đây là sự diệt tận của hành; đây là thức (viññāṇa), đây là sự sanh khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức’; như vậy, vị ấy sống quán pháp trên nội pháp, hoặc sống quán pháp trên ngoại pháp, hoặc sống quán pháp trên cả nội pháp và ngoại pháp.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.
He dwells observing the phenomena of arising in dhammas, or he dwells observing the phenomena of passing away in dhammas, or he dwells observing the phenomena of both arising and passing away in dhammas.
Vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên các pháp, hoặc sống quán tánh sanh diệt trên các pháp.
‘Atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya, anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
‘Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘there are dhammas,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. He dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Niệm ‘có pháp’ được an trú nơi vị ấy, chỉ với mức độ cần thiết cho trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells observing dhammas as dhammas in terms of the five aggregates of clinging.
Này các Tỳ-kheo, đó là cách Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm thủ uẩn.
384. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.
384. “Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, in relation to the six internal and external sense bases.
384. “Này các Tỳ-khưu, hơn nữa, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong sáu xứ nội và ngoại.
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating phenomena in phenomena, in relation to the six internal and external sense bases?
Và này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong sáu xứ nội và ngoại như thế nào?
‘‘Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
“Thus he dwells contemplating phenomena in phenomena internally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena externally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena both internally and externally.
Như vậy, vị ấy sống quán pháp trên các pháp nội tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp ngoại tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.
He dwells contemplating the phenomena of origination in phenomena, or he dwells contemplating the phenomena of dissolution in phenomena, or he dwells contemplating the phenomena of both origination and dissolution in phenomena.
Vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên các pháp, hoặc sống quán tánh sanh khởi và hoại diệt trên các pháp.
‘Atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya, anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘There are phenomena,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness, and he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc chánh niệm ‘có các pháp’ được thiết lập nơi vị ấy, chỉ với mức độ tri kiến, với mức độ chánh niệm, và vị ấy sống không nương tựa, không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, in relation to the six internal and external sense bases.”
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong sáu xứ nội và ngoại là như vậy.
385. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu.
385. “Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, in relation to the seven factors of enlightenment (bojjhaṅga).
385. “Này các Tỳ-khưu, hơn nữa, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong bảy chi phần giác ngộ (bojjhanga).
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating phenomena in phenomena, in relation to the seven factors of enlightenment?
Và này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong bảy chi phần giác ngộ như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu santaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ satisambojjhaṅgo’ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ satisambojjhaṅgo’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa satisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
Here, bhikkhus, when the factor of enlightenment of mindfulness is present in him, he understands: ‘The factor of enlightenment of mindfulness is present in me’; when the factor of enlightenment of mindfulness is not present in him, he understands: ‘The factor of enlightenment of mindfulness is not present in me’; he understands how the arising of the unarisen factor of enlightenment of mindfulness comes to be; and he understands how the development and perfection of the arisen factor of enlightenment of mindfulness comes to be.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu biết rõ ‘có niệm giác chi (satisambojjhaṅga) nội tại nơi ta’ khi có niệm giác chi nội tại; biết rõ ‘không có niệm giác chi nội tại nơi ta’ khi không có niệm giác chi nội tại; biết rõ sự khởi lên của niệm giác chi chưa sanh; và biết rõ sự viên mãn phát triển của niệm giác chi đã sanh.
‘‘Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
Thus, he dwells contemplating phenomena in phenomena internally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena externally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena both internally and externally.
Như vậy, vị ấy sống quán sát các pháp trên nội thân, hoặc sống quán sát các pháp trên ngoại thân, hoặc sống quán sát các pháp trên cả nội thân và ngoại thân.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati ‘atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
He dwells contemplating phenomena with a view to their arising, or he dwells contemplating phenomena with a view to their passing away, or he dwells contemplating phenomena with a view to both their arising and passing away. Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘There are phenomena,’ to the extent necessary just for knowledge and for recollection. And he dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Vị ấy sống quán sát các pháp theo pháp sanh khởi, hoặc sống quán sát các pháp theo pháp hoại diệt, hoặc sống quán sát các pháp theo pháp sanh khởi và hoại diệt. Hoặc chánh niệm ‘có các pháp’ được thiết lập nơi vị ấy, chỉ cốt để đạt đến tuệ tri và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, with regard to the seven factors of awakening.
Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu sống quán sát các pháp trong bảy chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) là như vậy.
386. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu.
386. “Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, with regard to the Four Noble Truths.
386. “Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu sống quán sát các pháp trong bốn Thánh Đế.
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating phenomena in phenomena, with regard to the Four Noble Truths?
Và này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu sống quán sát các pháp trong bốn Thánh Đế như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
Here, bhikkhus, a bhikkhu comprehends, as it actually is, ‘This is suffering’; he comprehends, as it actually is, ‘This is the origin of suffering’; he comprehends, as it actually is, ‘This is the cessation of suffering’; he comprehends, as it actually is, ‘This is the path leading to the cessation of suffering.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu biết rõ: ‘Đây là khổ’ đúng như thật; vị ấy biết rõ: ‘Đây là nguyên nhân của khổ’ đúng như thật; vị ấy biết rõ: ‘Đây là sự diệt khổ’ đúng như thật; vị ấy biết rõ: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ’ đúng như thật.
387. ‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ?
387. “And what, bhikkhus, is the Noble Truth of Suffering?
387. “Và này các Tỳ-khưu, Khổ Thánh Đế là gì?
Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho* , yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā* dukkhā.
Birth is suffering, old age is suffering, death is suffering, sorrow, lamentation, physical pain, mental pain, and despair are suffering. Association with what is disliked is suffering; separation from what is liked is suffering; not getting what one wants is suffering. In brief, the five aggregates of clinging are suffering.
Sanh là khổ, già là khổ, chết là khổ, sầu bi khổ ưu não là khổ, hội ngộ với những gì không ưa thích là khổ, xa lìa những gì ưa thích là khổ*, mong cầu mà không đạt được cũng là khổ, tóm lại, năm uẩn chấp thủ là khổ.
388. ‘‘Katamā ca, bhikkhave, jāti?
388. “And what, bhikkhus, is birth?
388. “Và này các Tỳ-khưu, sanh là gì?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho, ayaṃ vuccati, bhikkhave, jāti.
That which is the birth, the coming to be, the descent, the arising, the manifestation of the aggregates, the acquisition of the sense bases, of the various beings in the various orders of beings—this, bhikkhus, is called birth.
Này các Tỳ-khưu, sự sanh, sự tái sanh, sự nhập thai, sự xuất hiện, sự hiển lộ của các uẩn, sự thâu nhận các xứ của các chúng sanh trong từng loài chúng sanh, đây được gọi là sanh.
389. ‘‘Katamā ca, bhikkhave, jarā?
389. “And what, bhikkhus, is old age?
389. “Và này các Tỳ-khưu, già là gì?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccati, bhikkhave, jarā.
That which is the old age, decrepitude, broken teeth, graying hair, wrinkled skin, decline of life, and the decay of the faculties, of the various beings in the various orders of beings—this, bhikkhus, is called old age.
Này các Tỳ-khưu, sự già, sự suy yếu, sự gãy rụng, sự bạc trắng, sự nhăn nheo, sự suy giảm tuổi thọ, sự chín muồi của các căn của các chúng sanh trong từng loài chúng sanh, đây được gọi là già.
390. ‘‘Katamañca, bhikkhave, maraṇaṃ?
390. “And what, bhikkhus, is death?
390. “Và này các Tỳ-khưu, chết là gì?
Yaṃ* tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo jīvitindriyassupacchedo, idaṃ vuccati, bhikkhave, maraṇaṃ.
That which is the passing away, the falling away, the breaking up, the disappearance, death, the demise, the completion of time, the breaking up of the aggregates, the casting off of the body, the cutting off of the life faculty, of the various beings from the various orders of beings—this, bhikkhus, is called death.
Này các Tỳ-khưu, sự chết, sự biến mất, sự phân rã, sự tan biến, sự tử vong, sự qua đời, sự chấm dứt thời gian, sự phân tán của các uẩn, sự vứt bỏ thân thể, sự cắt đứt mạng căn của các chúng sanh từ từng loài chúng sanh, đây được gọi là chết.
391. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, soko?
391. “And what, bhikkhus, is sorrow?
391. “Và này các Tỳ-khưu, sầu là gì?
Yo kho, bhikkhave, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko, ayaṃ vuccati, bhikkhave, soko.
That which is the sorrow, the grieving, the state of grieving, the inner sorrow, the inner burning, of one afflicted by some misfortune, touched by some painful phenomenon—this, bhikkhus, is called sorrow.
Này các Tỳ-khưu, sự sầu, sự than van, trạng thái than van, sự sầu khổ nội tâm, sự sầu khổ tột cùng nội tâm của một người bị tác động bởi tai họa này hay tai họa khác, bị chạm đến bởi pháp khổ này hay pháp khổ khác, đây được gọi là sầu.
392. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, paridevo?
392. “And what, bhikkhus, is lamentation?
392. “Và này các Tỳ-khưu, bi là gì?
Yo kho, bhikkhave, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ, ayaṃ vuccati, bhikkhave paridevo.
That which is the wailing, the lamenting, the crying out, the bemoaning, the state of wailing, the state of lamenting, of one afflicted by some misfortune, touched by some painful phenomenon—this, bhikkhus, is called lamentation.
Này các Tỳ-khưu, sự than khóc, sự than vãn, sự rên rỉ, sự than vãn, trạng thái than khóc, trạng thái than vãn của một người bị tác động bởi tai họa này hay tai họa khác, bị chạm đến bởi pháp khổ này hay pháp khổ khác, đây được gọi là bi.
393. ‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhaṃ?
393. “And what, bhikkhus, is physical pain?
393. “Và này các Tỳ-khưu, khổ là gì?
Yaṃ kho, bhikkhave, kāyikaṃ dukkhaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyasamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ, idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhaṃ.
That which is physical pain, bodily discomfort, a painful feeling born of bodily contact—this, bhikkhus, is called physical pain.
Này các Tỳ-khưu, sự khổ về thân, sự không thoải mái về thân, cảm giác khổ không thoải mái sanh từ sự xúc chạm thân, đây được gọi là khổ.
394. ‘‘Katamañca, bhikkhave, domanassaṃ?
394. “And what, bhikkhus, is mental pain?
394. “Và này các Tỳ-khưu, ưu là gì?
Yaṃ kho, bhikkhave, cetasikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ asātaṃ manosamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ, idaṃ vuccati, bhikkhave, domanassaṃ.
That which is mental pain, mental discomfort, a painful feeling born of mental contact—this, bhikkhus, is called mental pain.
Này các Tỳ-khưu, sự khổ về tâm, sự không thoải mái về tâm, cảm giác khổ không thoải mái sanh từ sự xúc chạm tâm, đây được gọi là ưu.
395. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, upāyāso?
395. “And what, bhikkhus, is despair?
395. “Và này các Tỳ-khưu, não là gì?
Yo kho, bhikkhave, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa āyāso upāyāso āyāsitattaṃ upāyāsitattaṃ, ayaṃ vuccati, bhikkhave, upāyāso.
That which is the distress, the extreme distress, the state of being distressed, the state of being extremely distressed, of one afflicted by some misfortune, touched by some painful phenomenon—this, bhikkhus, is called despair.
Này các Tỳ-khưu, sự phiền muộn, sự buồn bã, trạng thái phiền muộn, trạng thái buồn bã của một người bị tác động bởi tai họa này hay tai họa khác, bị chạm đến bởi pháp khổ này hay pháp khổ khác, đây được gọi là não.
396. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho?
396. “And what, bhikkhus, is association with what is disliked, which is suffering?
396. “Và này các Tỳ-khưu, hội ngộ với những gì không ưa thích là khổ là gì?
Idha yassa te honti aniṭṭhā akantā amanāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti anatthakāmā ahitakāmā aphāsukakāmā ayogakkhemakāmā, yā tehi saddhiṃ saṅgati samāgamo samodhānaṃ missībhāvo, ayaṃ vuccati, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho.
Here, when there are disagreeable, unpleasant, undesirable forms, sounds, odors, tastes, tactile objects, or mental phenomena for someone; or those who wish him ill, who wish him harm, who wish him discomfort, who wish him no security from bondage—the coming together, the meeting, the mingling, the blending with these, bhikkhus, is called association with what is disliked, which is suffering.
Ở đây, những sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp mà người ấy không ưa thích, không vừa ý, không vừa lòng; hoặc những người không mong cầu lợi ích, không mong cầu hạnh phúc, không mong cầu sự an ổn, không mong cầu sự giải thoát cho người ấy; sự gặp gỡ, sự tụ họp, sự kết hợp, sự hòa trộn với những điều ấy, đây được gọi là hội ngộ với những gì không ưa thích là khổ.
397. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho?
397. “And what, bhikkhus, is separation from what is liked, which is suffering?
397. “Và này các Tỳ-khưu, xa lìa những gì ưa thích là khổ là gì?
Idha yassa te honti iṭṭhā kantā manāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukakāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vā mittā vā amaccā vā ñātisālohitā vā, yā tehi saddhiṃ asaṅgati asamāgamo asamodhānaṃ amissībhāvo, ayaṃ vuccati, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho.
Here, when there are agreeable, pleasant, desirable forms, sounds, odors, tastes, tactile objects, or mental phenomena for someone; or those who wish him well, who wish him benefit, who wish him comfort, who wish him security from bondage—whether mother or father, brother or sister, friends or colleagues, relatives or kinsmen—the not coming together, the not meeting, the not mingling, the not blending with these, bhikkhus, is called separation from what is liked, which is suffering.
Ở đây, những sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp mà người ấy ưa thích, vừa ý, vừa lòng; hoặc những người mong cầu lợi ích, mong cầu hạnh phúc, mong cầu sự an ổn, mong cầu sự giải thoát cho người ấy, như mẹ, cha, anh, chị, bạn bè, quyến thuộc, bà con; sự không gặp gỡ, sự không tụ họp, sự không kết hợp, sự không hòa trộn với những điều ấy, đây được gọi là xa lìa những gì ưa thích là khổ.
398. ‘‘Katamañca, bhikkhave, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ?
398. “And what, bhikkhus, is not getting what one wants, which is suffering?
398. “Và này các Tỳ-khưu, mong cầu mà không đạt được cũng là khổ là gì?
Jātidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘aho vata mayaṃ na jātidhammā assāma, na ca vata no jāti āgaccheyyā’ti.
Bhikkhus, among beings subject to birth, such a wish arises: ‘Oh, may we not be subject to birth! May birth not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất sanh, ước muốn này sanh khởi: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có bản chất sanh, và ước gì sự sanh không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this is not to be attained by wishing; this too, not getting what one wants, is suffering.
Nhưng điều này không thể đạt được bằng ước muốn, đây cũng là mong cầu mà không đạt được cũng là khổ.
Jarādhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘aho vata mayaṃ na jarādhammā assāma, na ca vata no jarā āgaccheyyā’ti.
Bhikkhus, among beings subject to old age, such a wish arises: ‘Oh, may we not be subject to old age! May old age not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất già, ước muốn này sanh khởi: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có bản chất già, và ước gì sự già không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this is not to be attained by wishing; this too, not getting what one wants, is suffering.
Nhưng điều này không thể đạt được bằng ước muốn, đây cũng là mong cầu mà không đạt được cũng là khổ.
Byādhidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati ‘aho vata mayaṃ na byādhidhammā assāma, na ca vata no byādhi āgaccheyyā’ti.
Bhikkhus, among beings subject to sickness, such a wish arises: ‘Oh, may we not be subject to sickness! May sickness not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất bệnh, ước muốn này sanh khởi: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có bản chất bệnh, và ước gì bệnh tật không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this is not to be attained by wishing; this too, not getting what one wants, is suffering.
Nhưng điều này không thể đạt được bằng ước muốn, đây cũng là mong cầu mà không đạt được cũng là khổ.
Maraṇadhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati ‘aho vata mayaṃ na maraṇadhammā assāma, na ca vata no maraṇaṃ āgaccheyyā’ti.
Monks, for beings subject to death, this wish arises: ‘Oh, if only we were not subject to death, and if only death would not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất là chết, ước muốn như vầy khởi lên: ‘Ôi chao, ước gì chúng ta không có bản chất là chết, và ước gì cái chết sẽ không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this cannot be attained by wishing; not getting what one wishes for is also suffering.
Nhưng điều đó không thể đạt được bằng ước muốn. Điều gì không đạt được điều mình muốn, đó cũng là khổ.
Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati ‘aho vata mayaṃ na sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā assāma, na ca vata no sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā āgaccheyyu’nti.
Monks, for beings subject to sorrow, lamentation, pain, distress, and despair, this wish arises: ‘Oh, if only we were not subject to sorrow, lamentation, pain, distress, and despair, and if only sorrow, lamentation, pain, distress, and despair would not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất là sầu muộn, than vãn, đau khổ, ưu phiền, tuyệt vọng, ước muốn như vầy khởi lên: ‘Ôi chao, ước gì chúng ta không có bản chất là sầu muộn, than vãn, đau khổ, ưu phiền, tuyệt vọng, và ước gì sầu muộn, than vãn, đau khổ, ưu phiền, tuyệt vọng sẽ không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this cannot be attained by wishing; not getting what one wishes for is also suffering.
Nhưng điều đó không thể đạt được bằng ước muốn. Điều gì không đạt được điều mình muốn, đó cũng là khổ.
399. ‘‘Katame ca, bhikkhave, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā?
399. "And what, monks, in brief, are the five aggregates of clinging that are suffering?
399. “Này các Tỳ-khưu, tóm lại, năm thủ uẩn nào là khổ?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
That is to say, the aggregate of clinging to form, the aggregate of clinging to feeling, the aggregate of clinging to perception, the aggregate of clinging to mental formations, the aggregate of clinging to consciousness.
Đó là: sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn.
Ime vuccanti, bhikkhave, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
These, monks, are called in brief the five aggregates of clinging that are suffering.
Này các Tỳ-khưu, tóm lại, năm thủ uẩn này được gọi là khổ.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
This, monks, is called the noble truth of suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ Thánh đế.
400. ‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhasamudayaṃ* ariyasaccaṃ?
400. "And what, monks, is the noble truth of the origin of suffering?
400. “Này các Tỳ-khưu, Khổ Tập Thánh đế là gì?
Yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā* nandīrāgasahagatā* tatratatrābhinandinī, seyyathidaṃ – kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā.
It is this craving which produces re-becoming, accompanied by delight and lust, finding delight here and there; namely, craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for non-existence.
Chính là ái này, đưa đến tái sanh, cùng đi với hỷ và tham, tìm kiếm sự thích thú ở chỗ này chỗ kia; tức là Dục ái, Hữu ái, Phi hữu ái.
‘‘Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ?
"And what in the world is delightful and agreeable?
“Và cái gì trên thế gian là đáng ưa thích, đáng khoái lạc?
Cakkhu loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
The eye in the world is delightful and agreeable; there this craving arises and settles.
Mắt trên thế gian là đáng ưa thích, đáng khoái lạc, thì ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đó, khi an trú thì an trú ở đó.
Sotaṃ loke…pe… ghānaṃ loke… jivhā loke… kāyo loke… mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
The ear in the world…pe… the nose in the world… the tongue in the world… the body in the world… the mind in the world is delightful and agreeable; there this craving arises and settles.
Tai trên thế gian… mũi trên thế gian… lưỡi trên thế gian… thân trên thế gian… ý trên thế gian là đáng ưa thích, đáng khoái lạc, thì ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đó, khi an trú thì an trú ở đó.
‘‘Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ?
"And what in the world is delightful and agreeable?
“Và cái gì trên thế gian là đáng ưa thích, đáng khoái lạc?
Cakkhu loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
The eye in the world is delightful and agreeable; there this craving is abandoned and ceases.
Mắt trên thế gian là đáng ưa thích, đáng khoái lạc, thì ái này khi được đoạn trừ thì đoạn trừ ở đó, khi được diệt tận thì diệt tận ở đó.
Sotaṃ loke…pe… ghānaṃ loke… jivhā loke… kāyo loke… mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
The ear in the world…pe… the nose in the world… the tongue in the world… the body in the world… the mind in the world is delightful and agreeable; there this craving is abandoned and ceases.
Tai trên thế gian… mũi trên thế gian… lưỡi trên thế gian… thân trên thế gian… ý trên thế gian là đáng ưa thích, đáng khoái lạc, thì ái này khi được đoạn trừ thì đoạn trừ ở đó, khi được diệt tận thì diệt tận ở đó.
‘‘Rūpavicāro loke… saddavicāro loke… gandhavicāro loke… rasavicāro loke… phoṭṭhabbavicāro loke… dhammavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
‘‘Pondering on forms in the world… pondering on sounds in the world… pondering on odours in the world… pondering on tastes in the world… pondering on tactile objects in the world… pondering on phenomena in the world is dear and delightful; it is there that this craving, being abandoned, is abandoned; it is there that, ceasing, it ceases.
“Trong thế gian, sắc tứ… thanh tứ… hương tứ… vị tứ… xúc tứ… pháp tứ là hình thái đáng yêu, đáng ưa thích. Chính tại đây ái dục đang được đoạn trừ thì được đoạn trừ, đang diệt trừ thì diệt trừ.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ.
This, bhikkhus, is called the Noble Truth of the Cessation of Suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ Diệt Thánh Đế.
402. ‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ?
402. ‘‘And what, bhikkhus, is the Noble Truth of the Path Leading to the Cessation of Suffering?
402. “Này các Tỳ-khưu, thế nào là Khổ Diệt Đạo Lộ Thánh Đế?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
It is precisely this Noble Eightfold Path, namely — right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.
Chính là Bát Chánh Đạo này, tức là: Chánh Kiến, Chánh Tư Duy, Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, Chánh Tinh Tấn, Chánh Niệm, Chánh Định.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, sammādiṭṭhi?
‘‘And what, bhikkhus, is right view?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Kiến?
Yaṃ kho, bhikkhave, dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammādiṭṭhi.
The knowledge of suffering, bhikkhus, the knowledge of the origin of suffering, the knowledge of the cessation of suffering, the knowledge of the path leading to the cessation of suffering — this, bhikkhus, is called right view.
Này các Tỳ-khưu, sự hiểu biết về Khổ, sự hiểu biết về Khổ Tập, sự hiểu biết về Khổ Diệt, sự hiểu biết về Khổ Diệt Đạo Lộ, đây được gọi là Chánh Kiến.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, sammāvācā?
‘‘And what, bhikkhus, is right speech?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Ngữ?
Musāvādā veramaṇī* pisuṇāya vācāya veramaṇī pharusāya vācāya veramaṇī samphappalāpā veramaṇī, ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāvācā.
Abstinence from false speech, abstinence from slanderous speech, abstinence from harsh speech, abstinence from idle chatter; this, bhikkhus, is called right speech.
Từ bỏ nói dối, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ nói lời thô ác, từ bỏ nói lời vô ích, đây được gọi là Chánh Ngữ.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, sammāājīvo?
‘‘And what, bhikkhus, is right livelihood?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Mạng?
Idha, bhikkhave, ariyasāvako micchāājīvaṃ pahāya sammāājīvena jīvitaṃ kappeti, ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāājīvo.
Here, bhikkhus, a noble disciple, having abandoned wrong livelihood, sustains his life with right livelihood; this, bhikkhus, is called right livelihood.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Thánh đệ tử từ bỏ tà mạng, sống với chánh mạng, đây được gọi là Chánh Mạng.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, sammāvāyāmo?
‘‘And what, bhikkhus, is right effort?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Tinh Tấn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives; he generates desire for the abandonment of arisen evil unwholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives; he generates desire for the arising of unarisen wholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives; he generates desire for the maintenance, non-confusion, increase, amplification, development, and perfection of arisen wholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Tỳ-khưu phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp bất thiện, ác chưa sinh không sinh khởi; phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp bất thiện, ác đã sinh được đoạn trừ; phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp thiện chưa sinh được sinh khởi; phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp thiện đã sinh được duy trì, không bị lãng quên, được tăng trưởng, được phát triển, được tu tập, được viên mãn.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāvāyāmo.
This, bhikkhus, is called right effort.
Đây được gọi là Chánh Tinh Tấn.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, sammāsati?
‘‘And what, bhikkhus, is right mindfulness?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Niệm?
Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world; he dwells contemplating feelings in feelings, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world; he dwells contemplating mind in mind, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world; he dwells contemplating phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Tỳ-khưu sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời; sống quán thọ trên các cảm thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời; sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời; sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāsati.
This, bhikkhus, is called right mindfulness.
Đây được gọi là Chánh Niệm.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, sammāsamādhi?
‘‘And what, bhikkhus, is right concentration?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Định?
Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, bhikkhus, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, a bhikkhu enters and dwells in the first jhāna, which is accompanied by vitakka and vicāra, with joy and pleasure born of seclusion.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Tỳ-khưu ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú Thiền thứ nhất, có tầm, có tứ, do ly sinh hỷ lạc.
Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the subsiding of vitakka and vicāra, he attains to internal tranquility and unification of mind, and enters and dwells in the second jhāna, which is without vitakka and vicāra, with joy and pleasure born of concentration.
Diệt tầm, tứ, nội tĩnh nhất tâm, chứng và trú Thiền thứ hai, không tầm, không tứ, do định sinh hỷ lạc.
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati, sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the fading away of joy as well, he dwells in equanimity, mindful and clearly comprehending, and experiences pleasure with the body; he enters and dwells in the third jhāna, of which the Noble Ones declare: ‘He is equanimous and mindful, dwelling in pleasure.’
Ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là ‘xả niệm lạc trú’, chứng và trú Thiền thứ ba.
Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the abandoning of pleasure and pain, and with the disappearance of former gladness and sadness, he enters and dwells in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness.
Xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāsamādhi.
This, bhikkhus, is called right concentration.
Đây được gọi là Chánh Định.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ.
This, bhikkhus, is called the Noble Truth of the Path Leading to the Cessation of Suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ Diệt Đạo Lộ Thánh Đế.
403. ‘‘Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
403. ‘‘Thus he dwells contemplating phenomena in phenomena internally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena externally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena both internally and externally.
403. “Như vậy, vị ấy sống quán pháp trên các pháp nội tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp ngoại tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.
He dwells contemplating the nature of origination in phenomena, or he dwells contemplating the nature of dissolution in phenomena, or he dwells contemplating the nature of both origination and dissolution in phenomena.
Vị ấy sống quán tánh sinh khởi trên các pháp, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên các pháp, hoặc sống quán tánh sinh khởi và hoại diệt trên các pháp.
‘Atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else his mindfulness is established with the thought: ‘There are phenomena,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare remembrance, and he dwells unattached, and he does not cling to anything in the world.
Hoặc niệm ‘có các pháp’ được thiết lập nơi vị ấy chỉ với mức độ tri kiến, với mức độ chánh niệm; vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì ở đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena with regard to the four Noble Truths.
Này các Tỳ-khưu, như vậy vị Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp trong Bốn Thánh Đế.
‘‘Tiṭṭhantu, bhikkhave, sattavassāni.
‘‘Let alone, bhikkhus, seven years.
“Này các Tỳ-khưu, hãy bỏ qua bảy năm.
Yo hi koci, bhikkhave, ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya cha vassāni…pe… pañca vassāni… cattāri vassāni… tīṇi vassāni… dve vassāni… ekaṃ vassaṃ… tiṭṭhatu, bhikkhave, ekaṃ vassaṃ.
If, bhikkhus, anyone would thus develop these four satipaṭṭhānas for six years… five years… four years… three years… two years… one year… let alone, bhikkhus, one year.
Này các Tỳ-khưu, bất cứ ai tu tập bốn niệm xứ này như vậy trong sáu năm… năm năm… bốn năm… ba năm… hai năm… một năm… Này các Tỳ-khưu, hãy bỏ qua một năm.
Yo hi koci, bhikkhave, ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya sattamāsāni, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ diṭṭheva dhamme aññā; sati vā upādisese anāgāmitā.
Monks, whoever would thus develop these four Satipaṭṭhānas for seven months, one of two fruits is to be expected for him: either final knowledge in this very life, or non-returning if there is still a remnant of clinging.
Này các Tỳ-khưu, bất cứ ai tu tập bốn niệm xứ này như vậy trong bảy tháng, thì một trong hai quả sẽ được mong đợi cho người ấy: hoặc là sự chứng ngộ A-la-hán ngay trong đời này, hoặc là quả Bất Hoàn (Anāgāmī) nếu còn dư y.
‘‘Tiṭṭhantu, bhikkhave, satta māsāni.
“Monks, let alone seven months.
Này các Tỳ-khưu, hãy bỏ qua bảy tháng.
Yo hi koci, bhikkhave, ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya cha māsāni…pe… pañca māsāni… cattāri māsāni… tīṇi māsāni … dve māsāni… ekaṃ māsaṃ… aḍḍhamāsaṃ… tiṭṭhatu, bhikkhave, aḍḍhamāso.
Monks, whoever would thus develop these four Satipaṭṭhānas for six months… for five months… for four months… for three months… for two months… for one month… for half a month… Monks, let alone half a month.
Này các Tỳ-khưu, bất cứ ai tu tập bốn niệm xứ này như vậy trong sáu tháng… năm tháng… bốn tháng… ba tháng… hai tháng… một tháng… nửa tháng… Này các Tỳ-khưu, hãy bỏ qua nửa tháng.
Yo hi koci, bhikkhave, ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya sattāhaṃ, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ diṭṭheva dhamme aññā; sati vā upādisese anāgāmitāti.
Monks, whoever would thus develop these four Satipaṭṭhānas for seven days, one of two fruits is to be expected for him: either final knowledge in this very life, or non-returning if there is still a remnant of clinging.”
Này các Tỳ-khưu, bất cứ ai tu tập bốn niệm xứ này như vậy trong bảy ngày, thì một trong hai quả sẽ được mong đợi cho người ấy: hoặc là sự chứng ngộ A-la-hán ngay trong đời này, hoặc là quả Bất Hoàn (Anāgāmī) nếu còn dư y.
405. ‘‘Ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā sokaparidevānaṃ samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānāti.
405. “This is the one and only path, monks, for the purification of beings, for the surmounting of sorrow and lamentation, for the disappearance of pain and distress, for the attainment of the true method, for the realization of Nibbāna, namely, these four Satipaṭṭhānas.”
405. Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất để thanh tịnh hóa chúng sanh, để vượt qua sầu bi, để chấm dứt khổ ưu, để đạt đến Chánh trí, để chứng ngộ Niết-bàn, tức là bốn niệm xứ này.
Iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti.
Thus, what was said, was said with reference to this.
Như vậy, điều đã được nói, chính là đã được nói dựa vào điều này.”
Idamavoca bhagavā.
The Blessed One spoke this.
Đức Thế Tôn đã nói điều này.
Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
Delighted, those bhikkhus rejoiced in the Blessed One’s words.
Các Tỳ-khưu ấy hoan hỷ, vui mừng với lời Đức Thế Tôn đã dạy.