241. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kusinārāyaṃ viharati upavattane mallānaṃ sālavane antarena yamakasālānaṃ parinibbānasamaye.
241. Thus have I heard – At one time the Blessed One was dwelling in Kusinārā, in the Mallas' Sāla grove in Upavattana, between the twin Sāla trees, at the time of his Parinibbāna.
241. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Kusinārā, trong rừng Sāla của bộ tộc Mallā, ở Upavattana, giữa hai cây sāla đôi, vào thời điểm Ngài sắp nhập Niết Bàn.
Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Venerable Ānanda approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Rồi Tôn giả Ānanda đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mā, bhante, bhagavā imasmiṃ khuddakanagarake ujjaṅgalanagarake sākhānagarake parinibbāyi.
Seated to one side, Venerable Ānanda said this to the Blessed One: "Do not, Venerable Sir, may the Blessed One not attain Parinibbāna in this small, wretched, branch town.
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda thưa với Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn đừng nhập Niết Bàn tại thành phố nhỏ bé, thành phố hoang tàn, thành phố chi nhánh này.
Santi, bhante, aññāni mahānagarāni.
There are, Venerable Sir, other great cities.
Bạch Thế Tôn, có những thành phố lớn khác.
Seyyathidaṃ – campā, rājagahaṃ, sāvatthi, sāketaṃ, kosambī, bārāṇasī; ettha bhagavā parinibbāyatu.
Such as Campā, Rājagaha, Sāvatthī, Sāketa, Kosambī, Bārāṇasī; may the Blessed One attain Parinibbāna there.
Ví dụ như: Campā, Rājagaha, Sāvatthi, Sāketa, Kosambī, Bārāṇasī; xin Thế Tôn nhập Niết Bàn tại đó.
Ettha bahū khattiyamahāsālā brāhmaṇamahāsālā gahapatimahāsālā tathāgate abhippasannā, te tathāgatassa sarīrapūjaṃ karissantī’’ti.
There, many Khattiya great wealthy ones, brahmin great wealthy ones, and householder great wealthy ones are devoted to the Tathāgata; they will perform the Tathāgata's veneration of the remains."
Tại đó có nhiều vị Sát-đế-lợi đại gia, Bà-la-môn đại gia, gia chủ đại gia có niềm tin kiên cố nơi Như Lai, họ sẽ cúng dường xá-lợi Như Lai.”
‘‘Bhūtapubbaṃ, ānanda, rājā mahāsudassano nāma ahosi khattiyo muddhāvasitto* cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto.
"Formerly, Ānanda, there was a king named Mahāsudassana, a Khattiya, anointed, a Cakkavattī, a righteous monarch, who conquered the four quarters, secured in his realm.
“Này Ānanda, trong thời quá khứ, có một vị vua tên là Mahāsudassana, một Sát-đế-lợi đã được quán đảnh, một vị Chuyển Luân Vương chinh phục bốn phương, đã đạt được sự ổn định trong các quốc độ.
Rañño, ānanda, mahāsudassanassa ayaṃ kusinārā kusāvatī nāma rājadhānī ahosi.
To King Mahāsudassana, Ānanda, this Kusinārā was formerly named Kusāvatī, the royal capital.
Này Ānanda, thủ đô Kusinārā này của vua Mahāsudassana có tên là Kusāvatī.
Puratthimena ca pacchimena ca dvādasayojanāni āyāmena, uttarena ca dakkhiṇena ca sattayojanāni vitthārena.
From east to west it was twelve yojanas in length, and from north to south seven yojanas in breadth.
Từ phía đông đến phía tây dài mười hai dojana, từ phía bắc đến phía nam rộng bảy dojana.
Kusāvatī, ānanda, rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca.
Kusāvatī, Ānanda, the royal capital, was prosperous and thriving, densely populated with many people, and well-provided with food.
Này Ānanda, thủ đô Kusāvatī thịnh vượng, phồn vinh, đông dân, người dân đông đúc, và sung túc.
Seyyathāpi, ānanda, devānaṃ āḷakamandā nāma rājadhānī iddhā ceva hoti phītā ca* bahujanā ca ākiṇṇayakkhā ca subhikkhā ca; evameva kho, ānanda, kusāvatī rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca.
Just as, Ānanda, the royal capital of the devas, named Āḷakamandā, is prosperous and thriving, densely populated with many Yakkhas, and well-provided with food; even so, Ānanda, Kusāvatī, the royal capital, was prosperous and thriving, densely populated with many people, and well-provided with food.
Cũng như, này Ānanda, thủ đô Āḷakamandā của chư thiên thịnh vượng, phồn vinh, đông dân, Dạ-xoa đông đúc, và sung túc; cũng vậy, này Ānanda, thủ đô Kusāvatī thịnh vượng, phồn vinh, đông dân, người dân đông đúc, và sung túc.
Kusāvatī, ānanda, rājadhānī dasahi saddehi avivittā ahosi divā ceva rattiñca, seyyathidaṃ – hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena sammasaddena pāṇitāḷasaddena ‘asnātha pivatha khādathā’ti dasamena saddena.
Kusāvatī, Ānanda, the royal capital, was never devoid of ten sounds by day and night, namely – the sound of elephants, the sound of horses, the sound of chariots, the sound of drums, the sound of mudiṅgas, the sound of lutes, the sound of singing, the sound of conches, the sound of gongs, the sound of hand-clapping, and the tenth sound: 'Eat! Drink! Consume!'
Này Ānanda, thủ đô Kusāvatī không thiếu mười loại âm thanh cả ngày lẫn đêm, đó là: tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng xe, tiếng trống lớn, tiếng trống nhỏ, tiếng đàn vīṇā, tiếng hát, tiếng ốc tù và, tiếng vỗ tay, và tiếng thứ mười là ‘Hãy ăn, hãy uống, hãy nhai’.
‘‘Kusāvatī, ānanda, rājadhānī sattahi pākārehi parikkhittā ahosi.
"Kusāvatī, Ānanda, the royal capital, was surrounded by seven walls.
“Này Ānanda, thủ đô Kusāvatī được bao quanh bởi bảy bức tường thành.
Eko pākāro sovaṇṇamayo, eko rūpiyamayo, eko veḷuriyamayo, eko phalikamayo, eko lohitaṅkamayo* , eko masāragallamayo, eko sabbaratanamayo.
One wall was made of gold, one of silver, one of beryl, one of crystal, one of ruby, one of red coral, one of all jewels.
Một bức tường bằng vàng, một bằng bạc, một bằng ngọc bích, một bằng pha lê, một bằng hồng ngọc, một bằng mã não, một bằng tất cả các loại ngọc quý.
Kusāvatiyā, ānanda, rājadhāniyā catunnaṃ vaṇṇānaṃ dvārāni ahesuṃ.
Kusāvatī, Ānanda, the royal capital, had gates of four colors.
Này Ānanda, thủ đô Kusāvatī có bốn cánh cổng cho bốn giai cấp.
Ekaṃ dvāraṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ, ekaṃ veḷuriyamayaṃ, ekaṃ phalikamayaṃ.
One gate was made of gold, one of silver, one of beryl, one of crystal.
Một cánh cổng bằng vàng, một bằng bạc, một bằng ngọc bích, một bằng pha lê.
Ekekasmiṃ dvāre satta satta esikā nikhātā ahesuṃ tiporisaṅgā tiporisanikhātā dvādasaporisā ubbedhena.
At each gate, seven pillars were dug in, three men's height dug in, twelve men's height in elevation.
Tại mỗi cánh cổng, có bảy cây cột lớn được chôn sâu ba tầm người, cao mười hai tầm người.
Ekā esikā sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā phalikamayā, ekā lohitaṅkamayā, ekā masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā.
One pillar was made of gold, one of silver, one of beryl, one of crystal, one of ruby, one of red coral, one of all jewels.
Một cây cột bằng vàng, một bằng bạc, một bằng ngọc bích, một bằng pha lê, một bằng hồng ngọc, một bằng mã não, một bằng tất cả các loại ngọc quý.
Kusāvatī, ānanda, rājadhānī sattahi tālapantīhi parikkhittā ahosi.
Kusāvatī, Ānanda, the royal capital, was surrounded by seven rows of palm trees.
Này Ānanda, thủ đô Kusāvatī được bao quanh bởi bảy hàng cây cọ.
Ekā tālapanti sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā phalikamayā, ekā lohitaṅkamayā, ekā masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā.
One row of palm trees was made of gold, one of silver, one of beryl, one of crystal, one of ruby, one of red coral, one of all jewels.
Một hàng cây cọ bằng vàng, một bằng bạc, một bằng ngọc bích, một bằng pha lê, một bằng hồng ngọc, một bằng mã não, một bằng tất cả các loại ngọc quý.
Sovaṇṇamayassa tālassa sovaṇṇamayo khandho ahosi, rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca.
A golden palm tree had a golden trunk, with silver leaves and fruits.
Thân cây cọ vàng thì bằng vàng, lá và quả thì bằng bạc.
Rūpiyamayassa tālassa rūpiyamayo khandho ahosi, sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca.
A silver palm tree had a silver trunk, with golden leaves and fruits.
Thân cây cọ bạc thì bằng bạc, lá và quả thì bằng vàng.
Veḷuriyamayassa tālassa veḷuriyamayo khandho ahosi, phalikamayāni pattāni ca phalāni ca.
A beryl palm tree had a beryl trunk, with crystal leaves and fruits.
Thân cây cọ ngọc bích thì bằng ngọc bích, lá và quả thì bằng pha lê.
Phalikamayassa tālassa phalikamayo khandho ahosi, veḷuriyamayāni pattāni ca phalāni ca.
A crystal palm tree had a crystal trunk, with beryl leaves and fruits.
Thân cây cọ pha lê thì bằng pha lê, lá và quả thì bằng ngọc bích.
Lohitaṅkamayassa tālassa lohitaṅkamayo khandho ahosi, masāragallamayāni pattāni ca phalāni ca.
A ruby palm tree had a ruby trunk, with red coral leaves and fruits.
Thân cây cọ hồng ngọc thì bằng hồng ngọc, lá và quả thì bằng mã não.
Masāragallamayassa tālassa masāragallamayo khandho ahosi, lohitaṅkamayāni pattāni ca phalāni ca.
A red coral palm tree had a red coral trunk, with ruby leaves and fruits.
Thân cây cọ mã não thì bằng mã não, lá và quả thì bằng hồng ngọc.
Sabbaratanamayassa tālassa sabbaratanamayo khandho ahosi, sabbaratanamayāni pattāni ca phalāni ca.
A palm tree of all jewels had a trunk of all jewels, with leaves and fruits of all jewels.
Thân cây cọ tất cả các loại ngọc quý thì bằng tất cả các loại ngọc quý, lá và quả thì cũng bằng tất cả các loại ngọc quý.
Tāsaṃ kho panānanda, tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo* ca madanīyo ca.
And, Ānanda, the sound of those palm rows, when stirred by the wind, was charming and delightful, pleasant and intoxicating.
Này Ānanda, khi những hàng cây cọ ấy bị gió thổi, âm thanh phát ra thật du dương, quyến rũ, dễ chịu và say đắm.
Seyyathāpi, ānanda, pañcaṅgikassa tūriyassa suvinītassa suppaṭitāḷitassa sukusalehi samannāhatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca, evameva kho, ānanda, tāsaṃ tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca.
Just as, Ānanda, the sound of a five-part orchestra, well-trained, well-played, skillfully performed, is charming and delightful, pleasant and intoxicating, even so, Ānanda, the sound of those palm rows, when stirred by the wind, was charming and delightful, pleasant and intoxicating.
Cũng như, này Ānanda, âm thanh của một dàn nhạc ngũ âm được luyện tập kỹ lưỡng, được đánh nhịp nhàng bởi những người có kỹ năng cao, thì du dương, quyến rũ, dễ chịu và say đắm, cũng vậy, này Ānanda, khi những hàng cây cọ ấy bị gió thổi, âm thanh phát ra thật du dương, quyến rũ, dễ chịu và say đắm.
Ye kho panānanda, tena samayena kusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṃ soṇḍā pipāsā, te tāsaṃ tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddena paricāresuṃ.
And, Ānanda, those who were debauched, drunkards, and thirsty in Kusāvatī, the royal capital, at that time, would make merry by the sound of those palm rows stirred by the wind.
Này Ānanda, những kẻ say sưa, nghiện ngập, khát khao trong thủ đô Kusāvatī vào thời đó đã giải trí bằng âm thanh của những hàng cây cọ bị gió thổi ấy.
244. ‘‘Atha kho, ānanda, rājā mahāsudassano uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vāmena hatthena suvaṇṇabhiṅkāraṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena cakkaratanaṃ abbhukkiri – ‘pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ, abhivijinātu bhavaṃ cakkaratana’nti.
244. "Then, Ānanda, King Mahāsudassana rose from his seat, adjusted his upper robe over one shoulder, took a golden water pitcher in his left hand, and sprinkled the wheel jewel with his right hand – 'May the Venerable Wheel Jewel roll forth, may the Venerable Wheel Jewel conquer!'"
244. “Rồi, này Ānanda, vua Mahāsudassana đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vắt y vai trái, cầm bình vàng bằng tay trái, và rưới nước lên bánh xe báu bằng tay phải – ‘Xin bánh xe báu hãy chuyển động, xin bánh xe báu hãy chinh phục.’”
Atha kho taṃ, ānanda, cakkaratanaṃ puratthimaṃ disaṃ pavatti* , anvadeva* rājā mahāsudassano saddhiṃ caturaṅginiyā senāya, yasmiṃ kho panānanda, padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāsi, tattha rājā mahāsudassano vāsaṃ upagacchi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.
Then, Ānanda, that wheel-gem rolled towards the eastern direction, and King Mahāsudassana followed with his four-fold army. And wherever, Ānanda, the wheel-gem stood still, there King Mahāsudassana took up residence with his four-fold army.
Rồi này Ananda, bảo châu bánh xe lăn về hướng đông, vua Mahāsudassana cùng với đạo quân bốn binh chủng đi theo. Này Ananda, tại nơi nào bảo châu bánh xe dừng lại, tại đó vua Mahāsudassana cùng với đạo quân bốn binh chủng an trú.
Ye kho panānanda, puratthimāya disāya paṭirājāno, te rājānaṃ mahāsudassanaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ehi kho mahārāja, svāgataṃ te mahārāja, sakaṃ te mahārāja, anusāsa mahārājā’ti.
And, Ānanda, the rival kings in the eastern direction approached King Mahāsudassana and said: ‘Come, great king! Welcome, great king! Your own it is, great king! Instruct us, great king!’
Này Ananda, những vị tiểu vương ở hướng đông, họ đến gặp vua Mahāsudassana và nói rằng: ‘Xin mời Đại vương, Đại vương đã đến thật tốt lành, Đại vương đây là đất của ngài, xin Đại vương hãy cai trị.’
Rājā mahāsudassano evamāha – ‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ na ādātabbaṃ, kāmesu micchā na caritabbā, musā na bhaṇitabbā, majjaṃ na pātabbaṃ, yathābhuttañca bhuñjathā’ti.
King Mahāsudassana replied: ‘No living being should be harmed, what is not given should not be taken, there should be no wrong conduct in sensual pleasures, no false speech should be uttered, no intoxicants should be drunk, and enjoy what you have partaken of.’
Vua Mahāsudassana nói rằng: ‘Không được sát sinh, không được lấy của không cho, không được tà hạnh trong các dục, không được nói dối, không được uống rượu, và hãy thọ hưởng những gì đã thọ hưởng.’
Ye kho panānanda, puratthimāya disāya paṭirājāno, te rañño mahāsudassanassa anuyantā ahesuṃ.
And, Ānanda, the rival kings in the eastern direction became followers of King Mahāsudassana.
Này Ananda, những vị tiểu vương ở hướng đông, họ đã trở thành những người tuân phục vua Mahāsudassana.
Atha kho taṃ, ānanda, cakkaratanaṃ puratthimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā dakkhiṇaṃ disaṃ pavatti…pe… dakkhiṇaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā pacchimaṃ disaṃ pavatti…pe… pacchimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā uttaraṃ disaṃ pavatti, anvadeva rājā mahāsudassano saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.
Then, Ānanda, that wheel-gem plunged into the eastern ocean, emerged, and rolled towards the southern direction… plunged into the southern ocean, emerged, and rolled towards the western direction… plunged into the western ocean, emerged, and rolled towards the northern direction, and King Mahāsudassana followed with his four-fold army.
Rồi này Ananda, bảo châu bánh xe đi vào biển phía đông rồi quay trở lại, lăn về hướng nam… (cũng vậy)… đi vào biển phía nam rồi quay trở lại, lăn về hướng tây… (cũng vậy)… đi vào biển phía tây rồi quay trở lại, lăn về hướng bắc, vua Mahāsudassana cùng với đạo quân bốn binh chủng đi theo.
Yasmiṃ kho panānanda, padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāsi, tattha rājā mahāsudassano vāsaṃ upagacchi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.
And wherever, Ānanda, the wheel-gem stood still, there King Mahāsudassana took up residence with his four-fold army.
Này Ananda, tại nơi nào bảo châu bánh xe dừng lại, tại đó vua Mahāsudassana cùng với đạo quân bốn binh chủng an trú.
Ye kho panānanda, uttarāya disāya paṭirājāno, te rājānaṃ mahāsudassanaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ehi kho mahārāja, svāgataṃ te mahārāja, sakaṃ te mahārāja, anusāsa mahārājā’ti.
And, Ānanda, the rival kings in the northern direction approached King Mahāsudassana and said: ‘Come, great king! Welcome, great king! Your own it is, great king! Instruct us, great king!’
Này Ananda, những vị tiểu vương ở hướng bắc, họ đến gặp vua Mahāsudassana và nói rằng: ‘Xin mời Đại vương, Đại vương đã đến thật tốt lành, Đại vương đây là đất của ngài, xin Đại vương hãy cai trị.’
Rājā mahāsudassano evamāha – ‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ na ādātabbaṃ, kāmesu micchā na caritabbā, musā na bhaṇitabbā, majjaṃ na pātabbaṃ, yathābhuttañca bhuñjathā’ti.
King Mahāsudassana replied: ‘No living being should be harmed, what is not given should not be taken, there should be no wrong conduct in sensual pleasures, no false speech should be uttered, no intoxicants should be drunk, and enjoy what you have partaken of.’
Vua Mahāsudassana nói rằng: ‘Không được sát sinh, không được lấy của không cho, không được tà hạnh trong các dục, không được nói dối, không được uống rượu, và hãy thọ hưởng những gì đã thọ hưởng.’
Ye kho panānanda, uttarāya disāya paṭirājāno, te rañño mahāsudassanassa anuyantā ahesuṃ.
And, Ānanda, the rival kings in the northern direction became followers of King Mahāsudassana.
Này Ananda, những vị tiểu vương ở hướng bắc, họ đã trở thành những người tuân phục vua Mahāsudassana.
248. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, rañño mahāsudassanassa maṇiratanaṃ pāturahosi.
248. Furthermore, Ānanda, a jewel-gem appeared to King Mahāsudassana.
248. Hơn nữa này Ananda, bảo châu ngọc đã xuất hiện cho vua Mahāsudassana.
So ahosi maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno.
It was a pure beryl jewel, beautiful, of noble origin, eight-sided, well-cut, clear, lucid, spotless, endowed with all excellent qualities.
Đó là một viên ngọc bích (veḷuriya), trong suốt, quý giá, có tám mặt, được chế tác hoàn hảo, tinh khiết, trong trẻo, không tì vết, đầy đủ mọi đặc tính.
Tassa kho panānanda, maṇiratanassa ābhā samantā yojanaṃ phuṭā ahosi.
And the radiance of that jewel-gem, Ānanda, spread for a league all around.
Này Ananda, ánh sáng của viên bảo châu ngọc ấy chiếu tỏa khắp một dojana xung quanh.
Bhūtapubbaṃ, ānanda, rājā mahāsudassano tameva maṇiratanaṃ vīmaṃsamāno caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā maṇiṃ dhajaggaṃ āropetvā rattandhakāratimisāya pāyāsi.
Formerly, Ānanda, King Mahāsudassana, testing that very jewel-gem, arrayed his four-fold army, hoisted the jewel to the top of his banner, and set out in the pitch-dark night.
Này Ananda, thuở xưa, vua Mahāsudassana, để thử nghiệm viên bảo châu ngọc ấy, đã tập hợp đạo quân bốn binh chủng, đặt viên ngọc lên ngọn cờ và đi ra ngoài trong đêm tối mịt mùng.
Ye kho panānanda, samantā gāmā ahesuṃ, te tenobhāsena kammante payojesuṃ divāti maññamānā.
And the villages all around, Ānanda, carried out their tasks by that light, thinking it was day.
Này Ananda, những làng mạc xung quanh, nhờ ánh sáng đó, đã làm công việc của họ như thể là ban ngày.
Rañño, ānanda, mahāsudassanassa evarūpaṃ maṇiratanaṃ pāturahosi.
Such a jewel-gem, Ānanda, appeared to King Mahāsudassana.
Này Ananda, bảo châu ngọc như vậy đã xuất hiện cho vua Mahāsudassana.
249. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, rañño mahāsudassanassa itthiratanaṃ pāturahosi abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷikā nāccodātā atikkantā mānusivaṇṇaṃ* appattā dibbavaṇṇaṃ.
249. Furthermore, Ānanda, a woman-gem appeared to King Mahāsudassana: beautiful, charming, delightful, endowed with supreme comeliness of complexion; neither too tall nor too short, neither too thin nor too stout, neither too dark nor too pale; surpassing human beauty, yet not having attained divine beauty.
249. Hơn nữa này Ananda, bảo châu nữ đã xuất hiện cho vua Mahāsudassana, nàng có dung mạo xinh đẹp, đáng yêu, dễ mến, được phú cho vẻ đẹp tuyệt vời, không quá cao, không quá thấp, không quá gầy, không quá mập, không quá đen, không quá trắng, vượt trên vẻ đẹp của con người nhưng chưa đạt đến vẻ đẹp của chư thiên.
Tassa kho panānanda, itthiratanassa evarūpo kāyasamphasso hoti, seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāsapicuno vā.
And the bodily touch of that woman-gem, Ānanda, was like that of cotton-wool or silk-cotton wool.
Này Ananda, xúc chạm thân thể của bảo châu nữ ấy giống như xúc chạm một nhúm bông gòn hay một nhúm bông vải.
Tassa kho panānanda, itthiratanassa sīte uṇhāni gattāni honti, uṇhe sītāni.
And the limbs of that woman-gem, Ānanda, were warm in the cold and cool in the heat.
Này Ananda, thân thể của bảo châu nữ ấy ấm áp khi trời lạnh, và mát mẻ khi trời nóng.
Tassa kho panānanda, itthiratanassa kāyato candanagandho vāyati, mukhato uppalagandho.
And from the body of that woman-gem, Ānanda, emanated the scent of sandalwood, and from her mouth, the scent of a blue water-lily.
Này Ananda, từ thân thể của bảo châu nữ ấy tỏa ra mùi hương chiên đàn, từ miệng tỏa ra mùi hương hoa sen xanh.
Taṃ kho panānanda, itthiratanaṃ rañño mahāsudassanassa pubbuṭṭhāyinī ahosi pacchānipātinī kiṅkārapaṭissāvinī manāpacārinī piyavādinī.
And that woman-gem, Ānanda, rose early for King Mahāsudassana, lay down late, was attentive to his wishes, acted pleasantly, and spoke kindly.
Này Ananda, bảo châu nữ ấy thức dậy trước vua Mahāsudassana, đi ngủ sau vua, vâng lời, hành xử đẹp lòng và nói lời dễ thương.
Taṃ kho panānanda, itthiratanaṃ rājānaṃ mahāsudassanaṃ manasāpi no aticari* , kuto pana kāyena.
And that woman-gem, Ānanda, did not transgress King Mahāsudassana even in thought, how much less by body.
Này Ananda, bảo châu nữ ấy ngay cả trong tâm cũng không hề phản bội vua Mahāsudassana, huống chi là bằng thân thể.
Rañño, ānanda, mahāsudassanassa evarūpaṃ itthiratanaṃ pāturahosi.
Such a woman-gem, Ānanda, appeared to King Mahāsudassana.
Này Ananda, bảo châu nữ như vậy đã xuất hiện cho vua Mahāsudassana.
250. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, rañño mahāsudassanassa gahapatiratanaṃ pāturahosi.
250. Furthermore, Ānanda, a householder-gem appeared to King Mahāsudassana.
250. Hơn nữa này Ananda, bảo châu gia chủ đã xuất hiện cho vua Mahāsudassana.
Tassa kammavipākajaṃ dibbacakkhu pāturahosi yena nidhiṃ passati sassāmikampi assāmikampi.
To him appeared a divine eye, born of karma-result, by which he saw treasures, both owned and unowned.
Vị ấy có thiên nhãn do quả nghiệp, nhờ đó có thể nhìn thấy kho báu, dù có chủ hay không có chủ.
So rājānaṃ mahāsudassanaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘appossukko tvaṃ, deva, hohi, ahaṃ te dhanena dhanakaraṇīyaṃ karissāmī’ti.
He approached King Mahāsudassana and said this: ‘Be free from worry, O divine one; I will perform your monetary tasks with wealth.’
Vị ấy đến gần vua Mahāsudassana và nói như sau: ‘Tâu Đại vương, xin ngài đừng bận tâm, thần sẽ lo liệu việc tiền bạc cho ngài.’
Bhūtapubbaṃ, ānanda, rājā mahāsudassano tameva gahapatiratanaṃ vīmaṃsamāno nāvaṃ abhiruhitvā majjhe gaṅgāya nadiyā sotaṃ ogāhitvā gahapatiratanaṃ etadavoca – ‘attho me, gahapati, hiraññasuvaṇṇenā’ti.
Once upon a time, Ānanda, King Mahāsudassana, testing that very householder-gem, boarded a boat and entered the current of the river Ganges. He then said to the householder-gem: ‘I have need, O householder, of gold and silver.’
Này Ānanda, thuở xưa, vua Mahāsudassana muốn thử viên gia chủ bảo vật ấy, đã lên thuyền, đi vào giữa dòng sông Gaṅgā, và nói với viên gia chủ bảo vật rằng: ‘Này gia chủ, ta cần vàng bạc.’
‘Tena hi, mahārāja, ekaṃ tīraṃ nāvā upetū’ti.
‘In that case, O great king, let the boat go to one bank.’
‘Vậy thì, tâu Đại vương, xin thuyền hãy ghé vào một bờ.’
‘Idheva me, gahapati, attho hiraññasuvaṇṇenā’ti.
‘I have need, O householder, of gold and silver right here.’
‘Này gia chủ, ta cần vàng bạc ngay tại đây.’
Atha kho taṃ, ānanda, gahapatiratanaṃ ubhohi hatthehi udakaṃ omasitvā pūraṃ hiraññasuvaṇṇassa kumbhiṃ uddharitvā rājānaṃ mahāsudassanaṃ etadavoca – ‘alamettāvatā mahārāja, katamettāvatā mahārāja, pūjitamettāvatā mahārājā’ti?
Then, Ānanda, that householder-gem, striking the water with both hands, brought forth a full jar of gold and silver and said to King Mahāsudassana: ‘Is this enough, O great king? Is this sufficient, O great king? Is this honoured enough, O great king?’
Rồi này Ānanda, viên gia chủ bảo vật ấy dùng cả hai tay vục nước, nhấc lên một chum đầy vàng bạc, và nói với vua Mahāsudassana: ‘Tâu Đại vương, chừng ấy là đủ chưa? Tâu Đại vương, chừng ấy đã hoàn tất chưa? Tâu Đại vương, chừng ấy đã được cúng dường chưa?’
Rājā mahāsudassano evamāha – ‘alamettāvatā gahapati, katamettāvatā gahapati, pūjitamettāvatā gahapatī’ti.
King Mahāsudassana said this: ‘This is enough, O householder; this is sufficient, O householder; this is honoured enough, O householder.’
Vua Mahāsudassana nói: ‘Này gia chủ, chừng ấy là đủ rồi. Này gia chủ, chừng ấy đã hoàn tất rồi. Này gia chủ, chừng ấy đã được cúng dường rồi.’
Rañño, ānanda, mahāsudassanassa evarūpaṃ gahapatiratanaṃ pāturahosi.
Such a householder-gem, Ānanda, appeared to King Mahāsudassana.
Này Ānanda, một viên gia chủ bảo vật như vậy đã xuất hiện cho vua Mahāsudassana.
‘‘Tāsu kho panānanda, pokkharaṇīsu cattāri cattāri sopānāni ahesuṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ, ekaṃ sopānaṃ sovaṇṇamayaṃ ekaṃ rūpiyamayaṃ ekaṃ veḷuriyamayaṃ ekaṃ phalikamayaṃ.
‘‘And in those ponds, Ānanda, there were four staircases of four colours: one staircase of gold, one of silver, one of lapis lazuli, one of crystal.
‘‘Này Ānanda, trong những hồ bơi ấy có bốn bậc thang, làm bằng bốn loại vật liệu, một bậc thang bằng vàng, một bằng bạc, một bằng ngọc bích, một bằng pha lê.
Sovaṇṇamayassa sopānassa sovaṇṇamayā thambhā ahesuṃ, rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca.
For the golden staircase there were golden pillars, and silver railings and cross-bars.
Bậc thang bằng vàng có các cột bằng vàng, các thanh ngang và đỉnh cột bằng bạc.
Rūpiyamayassa sopānassa rūpiyamayā thambhā ahesuṃ, sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca.
For the silver staircase there were silver pillars, and golden railings and cross-bars.
Bậc thang bằng bạc có các cột bằng bạc, các thanh ngang và đỉnh cột bằng vàng.
Veḷuriyamayassa sopānassa veḷuriyamayā thambhā ahesuṃ, phalikamayā sūciyo ca uṇhīsañca.
For the lapis lazuli staircase there were lapis lazuli pillars, and crystal railings and cross-bars.
Bậc thang bằng ngọc bích có các cột bằng ngọc bích, các thanh ngang và đỉnh cột bằng pha lê.
Phalikamayassa sopānassa phalikamayā thambhā ahesuṃ, veḷuriyamayā sūciyo ca uṇhīsañca.
For the crystal staircase there were crystal pillars, and lapis lazuli railings and cross-bars.
Bậc thang bằng pha lê có các cột bằng pha lê, các thanh ngang và đỉnh cột bằng ngọc bích.
Tā kho panānanda, pokkharaṇiyo dvīhi vedikāhi parikkhittā ahesuṃ ekā vedikā sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā.
And those ponds, Ānanda, were surrounded by two railings: one railing of gold, one of silver.
Này Ānanda, những hồ bơi ấy được bao quanh bởi hai hàng rào, một hàng rào bằng vàng, một hàng rào bằng bạc.
Sovaṇṇamayāya vedikāya sovaṇṇamayā thambhā ahesuṃ, rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca.
For the golden railing there were golden pillars, and silver railings and cross-bars.
Hàng rào bằng vàng có các cột bằng vàng, các thanh ngang và đỉnh cột bằng bạc.
Rūpiyamayāya vedikāya rūpiyamayā thambhā ahesuṃ, sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca.
For the silver railing there were silver pillars, and golden railings and cross-bars.
Hàng rào bằng bạc có các cột bằng bạc, các thanh ngang và đỉnh cột bằng vàng.
Atha kho, ānanda, rañño mahāsudassanassa etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ imāsu pokkharaṇīsu evarūpaṃ mālaṃ ropāpeyyaṃ uppalaṃ padumaṃ kumudaṃ puṇḍarīkaṃ sabbotukaṃ sabbajanassa anāvaṭa’nti.
Then, Ānanda, it occurred to King Mahāsudassana: ‘What if I were to have such flowers planted in these ponds—blue water lilies, lotuses, white water lilies, white lotuses—of every season, open to all people?’
Rồi này Ānanda, vua Mahāsudassana đã nghĩ: ‘Ta hãy trồng trong những hồ bơi này các loại hoa sen như hoa súng xanh (uppala), hoa sen hồng (paduma), hoa súng trắng (kumuda), hoa sen trắng (puṇḍarīka), nở suốt bốn mùa, không che giấu đối với tất cả mọi người.’
Ropāpesi kho, ānanda, rājā mahāsudassano tāsu pokkharaṇīsu evarūpaṃ mālaṃ uppalaṃ padumaṃ kumudaṃ puṇḍarīkaṃ sabbotukaṃ sabbajanassa anāvaṭaṃ.
King Mahāsudassana, Ānanda, indeed had such flowers planted in those ponds—blue water lilies, lotuses, white water lilies, white lotuses—of every season, open to all people.
Này Ānanda, vua Mahāsudassana đã trồng trong những hồ bơi ấy các loại hoa sen như hoa súng xanh, hoa sen hồng, hoa súng trắng, hoa sen trắng, nở suốt bốn mùa, không che giấu đối với tất cả mọi người.
‘‘Dhamme, ānanda, pāsāde caturāsīti kūṭāgārasahassāni ahesuṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ – ekaṃ kūṭāgāraṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ, ekaṃ veḷuriyamayaṃ, ekaṃ phalikamayaṃ.
‘‘In the Dhamma Palace, Ananda, there were eighty-four thousand storied mansions of four colours—one storied mansion of gold, one of silver, one of cat’s eye gem, and one of crystal.
“Này Ānanda, trong Pháp Cung có tám mươi bốn ngàn tháp nhọn (kūṭāgāra) của bốn loại: một tháp nhọn bằng vàng, một tháp bằng bạc, một tháp bằng ngọc bích, một tháp bằng pha lê.
Sovaṇṇamaye kūṭāgāre rūpiyamayo pallaṅko paññatto ahosi, rūpiyamaye kūṭāgāre sovaṇṇamayo pallaṅko paññatto ahosi, veḷuriyamaye kūṭāgāre dantamayo pallaṅko paññatto ahosi, phalikamaye kūṭāgāre sāramayo pallaṅko paññatto ahosi.
In the golden storied mansion, a silver couch was arranged; in the silver storied mansion, a golden couch was arranged; in the cat’s eye gem storied mansion, an ivory couch was arranged; in the crystal storied mansion, a couch of heartwood was arranged.
Trong tháp nhọn bằng vàng có một chiếc ghế dài bằng bạc được đặt, trong tháp nhọn bằng bạc có một chiếc ghế dài bằng vàng được đặt, trong tháp nhọn bằng ngọc bích có một chiếc ghế dài bằng ngà voi được đặt, trong tháp nhọn bằng pha lê có một chiếc ghế dài bằng gỗ cứng được đặt.
Sovaṇṇamayassa kūṭāgārassa dvāre rūpiyamayo tālo ṭhito ahosi, tassa rūpiyamayo khandho sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca.
At the door of the golden storied mansion stood a silver palmyra tree; its trunk was silver, and its leaves and fruits were golden.
Trước cửa tháp nhọn bằng vàng có một cây cọ bằng bạc đứng, thân cây cọ ấy bằng bạc, lá và quả cây cọ ấy bằng vàng.
Rūpiyamayassa kūṭāgārassa dvāre sovaṇṇamayo tālo ṭhito ahosi, tassa sovaṇṇamayo khandho, rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca.
At the door of the silver storied mansion stood a golden palmyra tree; its trunk was golden, and its leaves and fruits were silver.
Trước cửa tháp nhọn bằng bạc có một cây cọ bằng vàng đứng, thân cây cọ ấy bằng vàng, lá và quả cây cọ ấy bằng bạc.
Veḷuriyamayassa kūṭāgārassa dvāre phalikamayo tālo ṭhito ahosi, tassa phalikamayo khandho, veḷuriyamayāni pattāni ca phalāni ca.
At the door of the cat’s eye gem storied mansion stood a crystal palmyra tree; its trunk was crystal, and its leaves and fruits were of cat’s eye gem.
Trước cửa tháp nhọn bằng ngọc bích có một cây cọ bằng pha lê đứng, thân cây cọ ấy bằng pha lê, lá và quả cây cọ ấy bằng ngọc bích.
Phalikamayassa kūṭāgārassa dvāre veḷuriyamayo tālo ṭhito ahosi, tassa veḷuriyamayo khandho, phalikamayāni pattāni ca phalāni ca.
At the door of the crystal storied mansion stood a palmyra tree of cat’s eye gem; its trunk was of cat’s eye gem, and its leaves and fruits were crystal.
Trước cửa tháp nhọn bằng pha lê có một cây cọ bằng ngọc bích đứng, thân cây cọ ấy bằng ngọc bích, lá và quả cây cọ ấy bằng pha lê.
258. ‘‘Dhammo, ānanda, pāsādo dvīhi kiṅkiṇikajālehi* parikkhitto ahosi – ekaṃ jālaṃ sovaṇṇamayaṃ ekaṃ rūpiyamayaṃ.
258. ‘‘The Dhamma Palace, Ananda, was surrounded by two networks of small bells—one network of gold, and one of silver.
258. “Này Ānanda, Pháp Cung được bao quanh bởi hai mạng lưới chuông nhỏ (kiṅkiṇikajāla): một mạng lưới bằng vàng, một mạng lưới bằng bạc.
Sovaṇṇamayassa jālassa rūpiyamayā kiṅkiṇikā ahesuṃ, rūpiyamayassa jālassa sovaṇṇamayā kiṅkiṇikā ahesuṃ.
The golden network had silver bells, and the silver network had golden bells.
Mạng lưới bằng vàng có các chuông nhỏ bằng bạc, mạng lưới bằng bạc có các chuông nhỏ bằng vàng.
Tesaṃ kho panānanda, kiṅkiṇikajālānaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca.
Indeed, Ananda, the sound of those nets of little bells, stirred by the wind, was charming, captivating, pleasant, and intoxicating.
Này Ānanda, âm thanh của những mạng lưới chuông nhỏ đó khi gió thổi qua thì êm tai, quyến rũ, làm vừa lòng và gây say mê.
Seyyathāpi, ānanda, pañcaṅgikassa tūriyassa suvinītassa suppaṭitāḷitassa sukusalehi* samannāhatassa saddo hoti, vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca, evameva kho, ānanda, tesaṃ kiṅkiṇikajālānaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca.
Just as, Ananda, the sound of a well-trained, well-struck five-instrument orchestra, played by skilled musicians, is charming, captivating, pleasant, and intoxicating; even so, Ananda, the sound of those nets of little bells, stirred by the wind, was charming, captivating, pleasant, and intoxicating.
Này Ānanda, ví như âm thanh của một nhạc cụ năm bộ phận được điều chỉnh tốt, được đánh đúng cách bởi những người khéo léo thì êm tai, quyến rũ, làm vừa lòng và gây say mê; cũng vậy, này Ānanda, âm thanh của những mạng lưới chuông nhỏ đó khi gió thổi qua thì êm tai, quyến rũ, làm vừa lòng và gây say mê.
Ye kho panānanda, tena samayena kusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṃ soṇḍā pipāsā, te tesaṃ kiṅkiṇikajālānaṃ vāteritānaṃ saddena paricāresuṃ.
Indeed, Ananda, those rogues, drunkards, and thirst-ridden people in the royal capital of Kusāvatī at that time, enjoyed themselves with the sound of those nets of little bells, stirred by the wind.
Này Ānanda, vào thời đó, những kẻ chơi bời, nghiện rượu, khát khao ở kinh đô Kusāvatī đã vui hưởng với âm thanh của những mạng lưới chuông nhỏ do gió thổi qua đó.
Niṭṭhito kho panānanda, dhammo pāsādo duddikkho ahosi musati cakkhūni.
Indeed, Ananda, the Dhamma Palace was difficult to look at, it assailed the eyes.
Này Ānanda, khi lâu đài Pháp đã hoàn thành, nó khó nhìn đến nỗi làm mờ mắt.
Seyyathāpi, ānanda, vassānaṃ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve ādicco nabhaṃ abbhussakkamāno* duddikkho* hoti musati cakkhūni; evameva kho, ānanda, dhammo pāsādo duddikkho ahosi musati cakkhūni.
Just as, Ananda, in the last month of the rainy season, at autumn time, when the sky is clear and cloudless, the sun ascending in the sky is difficult to look at and assails the eyes; even so, Ananda, the Dhamma Palace was difficult to look at and assailed the eyes.
Này Ānanda, ví như vào tháng cuối mùa mưa, vào mùa thu, khi bầu trời quang đãng, không có mây, mặt trời chiếu sáng trên bầu trời thì khó nhìn đến nỗi làm mờ mắt; cũng vậy, này Ānanda, lâu đài Pháp khó nhìn đến nỗi làm mờ mắt.
‘‘Dhammā, ānanda, pokkharaṇī sattahi tālapantīhi parikkhittā ahosi – ekā tālapanti sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā phalikamayā, ekā lohitaṅkamayā, ekā masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā.
“The Dhamma lotus pond, Ananda, was surrounded by seven rows of palm trees—one row of golden palms, one of silver, one of beryl, one of crystal, one of red coral, one of sapphire, and one of all jewels.
“Này Ānanda, hồ sen Pháp được bao quanh bởi bảy hàng cây cọ: một hàng cây cọ bằng vàng, một hàng bằng bạc, một hàng bằng ngọc bích, một hàng bằng pha lê, một hàng bằng hồng ngọc, một hàng bằng mã não, một hàng bằng tất cả các loại đá quý.
Sovaṇṇamayassa tālassa sovaṇṇamayo khandho ahosi rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca.
The golden palm tree had a golden trunk and silver leaves and fruits.
Cây cọ bằng vàng có thân bằng vàng, lá và quả bằng bạc.
Rūpiyamayassa tālassa rūpiyamayo khandho ahosi sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca.
The silver palm tree had a silver trunk and golden leaves and fruits.
Cây cọ bằng bạc có thân bằng bạc, lá và quả bằng vàng.
Veḷuriyamayassa tālassa veḷuriyamayo khandho ahosi phalikamayāni pattāni ca phalāni ca.
The beryl palm tree had a beryl trunk and crystal leaves and fruits.
Cây cọ bằng ngọc bích có thân bằng ngọc bích, lá và quả bằng pha lê.
Phalikamayassa tālassa phalikamayo khandho ahosi veḷuriyamayāni pattāni ca phalāni ca.
The crystal palm tree had a crystal trunk and beryl leaves and fruits.
Cây cọ bằng pha lê có thân bằng pha lê, lá và quả bằng ngọc bích.
Lohitaṅkamayassa tālassa lohitaṅkamayo khandho ahosi masāragallamayāni pattāni ca phalāni ca.
The red coral palm tree had a red coral trunk and sapphire leaves and fruits.
Cây cọ bằng hồng ngọc có thân bằng hồng ngọc, lá và quả bằng mã não.
Masāragallamayassa tālassa masāragallamayo khandho ahosi lohitaṅkamayāni pattāni ca phalāni ca.
The sapphire palm tree had a sapphire trunk and red coral leaves and fruits.
Cây cọ bằng mã não có thân bằng mã não, lá và quả bằng hồng ngọc.
Sabbaratanamayassa tālassa sabbaratanamayo khandho ahosi, sabbaratanamayāni pattāni ca phalāni ca.
The all-jewel palm tree had an all-jewel trunk, and all-jewel leaves and fruits.
Cây cọ bằng tất cả các loại đá quý có thân bằng tất cả các loại đá quý, lá và quả bằng tất cả các loại đá quý.
Tāsaṃ kho panānanda, tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi, vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca.
Indeed, Ananda, the sound of those rows of palm trees, stirred by the wind, was charming, captivating, pleasant, and intoxicating.
Này Ānanda, âm thanh của những hàng cây cọ đó khi gió thổi qua thì êm tai, quyến rũ, làm vừa lòng và gây say mê.
Seyyathāpi, ānanda, pañcaṅgikassa tūriyassa suvinītassa suppaṭitāḷitassa sukusalehi samannāhatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca, evameva kho, ānanda, tāsaṃ tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca khamanīyo ca madanīyo ca.
Just as, Ananda, the sound of a well-trained, well-struck five-instrument orchestra, played by skilled musicians, is charming, captivating, pleasant, and intoxicating; even so, Ananda, the sound of those rows of palm trees, stirred by the wind, was charming, captivating, pleasant, and intoxicating.
Này Ānanda, ví như âm thanh của một nhạc cụ năm bộ phận được điều chỉnh tốt, được đánh đúng cách bởi những người khéo léo thì êm tai, quyến rũ, làm vừa lòng và gây say mê; cũng vậy, này Ānanda, âm thanh của những hàng cây cọ đó khi gió thổi qua thì êm tai, quyến rũ, làm vừa lòng và gây say mê.
Ye kho panānanda, tena samayena kusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṃ soṇḍā pipāsā, te tāsaṃ tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddena paricāresuṃ.
Indeed, Ananda, those rogues, drunkards, and thirst-ridden people in the royal capital of Kusāvatī at that time, enjoyed themselves with the sound of those rows of palm trees, stirred by the wind.
Này Ānanda, vào thời đó, những kẻ chơi bời, nghiện rượu, khát khao ở kinh đô Kusāvatī đã vui hưởng với âm thanh của những hàng cây cọ do gió thổi qua đó.
262. ‘‘Atha kho, ānanda, rājā mahāsudassano mahāviyūhā kūṭāgārā nikkhamitvā sovaṇṇamayaṃ kūṭāgāraṃ pavisitvā rūpiyamaye pallaṅke nisinno mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi.
262. “Then, Ānanda, King Mahāsudassana, having emerged from the Great Arrayed Pavilion, entered a golden pavilion and, seated on a silver couch, he dwelled pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness.
262. “Rồi, này Ānanda, Đại vương Mahāsudassana rời khỏi các lầu các Mahāviyūha, đi vào lầu các bằng vàng, ngồi trên ngai bằng bạc, an trú trải khắp một phương với tâm câu hữu với từ.
Tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ.
Likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi.
Thus, upwards, downwards, across, everywhere, in all circumstances, he dwelled pervading the entire world with a mind imbued with loving-kindness, vast, exalted, immeasurable, without hostility and without ill-will.
Cứ như vậy, hướng lên trên, xuống dưới, ngang qua, khắp mọi nơi, với tất cả mọi phương diện, vị ấy an trú trải khắp toàn bộ thế giới với tâm câu hữu với từ, rộng lớn, quảng đại, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
Karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ.
With a mind imbued with compassion… (as before) …with a mind imbued with appreciative joy… (as before) …with a mind imbued with equanimity, he dwelled pervading one direction; likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Với tâm câu hữu với bi…pe… với tâm câu hữu với hỷ…pe… với tâm câu hữu với xả, vị ấy an trú trải khắp một phương.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi.
Thus, upwards, downwards, across, everywhere, in all circumstances, he dwelled pervading the entire world with a mind imbued with equanimity, vast, exalted, immeasurable, without hostility and without ill-will.
Cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư. Cứ như vậy, hướng lên trên, xuống dưới, ngang qua, khắp mọi nơi, với tất cả mọi phương diện, vị ấy an trú trải khắp toàn bộ thế giới với tâm câu hữu với xả, rộng lớn, quảng đại, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
263. ‘‘Rañño, ānanda, mahāsudassanassa caturāsīti nagarasahassāni ahesuṃ kusāvatīrājadhānippamukhāni; caturāsīti pāsādasahassāni ahesuṃ dhammapāsādappamukhāni; caturāsīti kūṭāgārasahassāni ahesuṃ mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni; caturāsīti pallaṅkasahassāni ahesuṃ sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni gonakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kadalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni; caturāsīti nāgasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni; caturāsīti assasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni; caturāsīti rathasahassāni ahesuṃ sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni; caturāsīti maṇisahassāni ahesuṃ maṇiratanappamukhāni; caturāsīti itthisahassāni ahesuṃ subhaddādevippamukhāni; caturāsīti gahapatisahassāni ahesuṃ gahapatiratanappamukhāni; caturāsīti khattiyasahassāni ahesuṃ anuyantāni pariṇāyakaratanappamukhāni; caturāsīti dhenusahassāni ahesuṃ duhasandanāni* dukūlasandānāni* kaṃsūpadhāraṇāni; caturāsīti vatthakoṭisahassāni ahesuṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ; (rañño, ānanda, mahāsudassanassa)* caturāsīti thālipākasahassāni ahesuṃ sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhihariyittha.
263. “King Mahāsudassana, Ānanda, had eighty-four thousand cities, with Kusāvatī as the chief; eighty-four thousand palaces, with the Dhamma Palace as the chief; eighty-four thousand pavilions with peaked roofs, with the Great Arrayed Pavilion as the chief; eighty-four thousand couches of gold, silver, ivory, and heartwood, covered with woolen rugs, deer hides, antelope hides, and choice antelope skins, with canopies and crimson pillows at both ends; eighty-four thousand elephants, adorned with gold, with golden banners, covered with golden nets, with Uposatha the nāga king as the chief; eighty-four thousand horses, adorned with gold, with golden banners, covered with golden nets, with Valāhaka the king of horses as the chief; eighty-four thousand chariots, surrounded by lion skins, tiger skins, leopard skins, and yellow woolen blankets, adorned with gold, with golden banners, covered with golden nets, with the Vaijayanta chariot as the chief; eighty-four thousand jewels, with the jewel-gem as the chief; eighty-four thousand women, with Queen Subhaddā as the chief; eighty-four thousand householders, with the householder-gem as the chief; eighty-four thousand Khattiyas, following him, with the general-gem as the chief; eighty-four thousand cows, yielding milk, whose udders were tied with fine cloth, and which were given milk in bronze bowls; eighty-four thousand crores of garments, of fine linen, fine cotton, fine silk, and fine wool; (King Mahāsudassana, Ānanda) eighty-four thousand portions of cooked rice were brought, morning and evening, for his meal.
263. “Này Ānanda, Đại vương Mahāsudassana có tám vạn bốn ngàn thành phố, với thủ đô Kusāvatī đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn cung điện, với cung điện Dhamma đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn lầu các, với lầu các Mahāviyūha đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn ngai vàng, bằng vàng, bằng bạc, bằng ngà, bằng gỗ quý, trải thảm lông cừu, trải thảm len, trải thảm vải, trải thảm da nai tốt nhất, có màn che phía trên, có gối đỏ hai đầu; có tám vạn bốn ngàn voi, trang sức bằng vàng, cờ bằng vàng, phủ lưới vàng, với voi chúa Uposatha đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn ngựa, trang sức bằng vàng, cờ bằng vàng, phủ lưới vàng, với ngựa chúa Valāhaka đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn cỗ xe, bọc da sư tử, bọc da hổ, bọc da báo, bọc chăn vàng, trang sức bằng vàng, cờ bằng vàng, phủ lưới vàng, với xe chúa Vejayanta đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn viên ngọc, với ngọc báu đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn phụ nữ, với hoàng hậu Subhaddā đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn gia chủ, với gia chủ báu đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn sát-đế-lợi, tùy tùng, với vị tướng báu đứng đầu; có tám vạn bốn ngàn bò cái, vắt sữa chảy thành dòng, có bát đồng hứng; có tám vạn bốn ngàn vạn tấm vải, bằng vải lanh mịn, bằng vải bông mịn, bằng vải lụa mịn, bằng vải len mịn; tám vạn bốn ngàn nồi cơm được dâng cúng vào buổi sáng và buổi tối.
264. ‘‘Tena kho panānanda, samayena rañño mahāsudassanassa caturāsīti nāgasahassāni sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchanti.
264. “Now, Ānanda, at that time eighty-four thousand elephants came to wait upon King Mahāsudassana, morning and evening.
264. “Vào lúc bấy giờ, này Ānanda, tám vạn bốn ngàn voi của Đại vương Mahāsudassana đến chầu vào buổi sáng và buổi tối.
Atha kho, ānanda, rañño mahāsudassanassa etadahosi – ‘imāni kho me caturāsīti nāgasahassāni sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchanti, yaṃnūna vassasatassa vassasatassa accayena dvecattālīsaṃ dvecattālīsaṃ nāgasahassāni sakiṃ sakiṃ upaṭṭhānaṃ āgaccheyyu’nti.
Then, Ānanda, it occurred to King Mahāsudassana: ‘These eighty-four thousand elephants come to wait upon me, morning and evening. What if, after every hundred years, forty-two thousand elephants were to come to wait upon me at a time?’
Rồi, này Ānanda, Đại vương Mahāsudassana nghĩ rằng: ‘Tám vạn bốn ngàn voi này của ta đến chầu vào buổi sáng và buổi tối. Hay là cứ sau một trăm năm, một trăm năm, bốn mươi hai ngàn, bốn mươi hai ngàn con voi sẽ đến chầu mỗi lần?’
Atha kho, ānanda, rājā mahāsudassano pariṇāyakaratanaṃ āmantesi – ‘imāni kho me, samma pariṇāyakaratana, caturāsīti nāgasahassāni sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchanti, tena hi, samma pariṇāyakaratana, vassasatassa vassasatassa accayena dvecattālīsaṃ dvecattālīsaṃ nāgasahassāni sakiṃ sakiṃ upaṭṭhānaṃ āgacchantū’ti.
Then, Ānanda, King Mahāsudassana addressed the general-gem: ‘My dear general-gem, these eighty-four thousand elephants come to wait upon me, morning and evening. Therefore, my dear general-gem, let forty-two thousand elephants come to wait upon me at a time, after every hundred years.’
Rồi, này Ānanda, Đại vương Mahāsudassana gọi vị tướng báu và nói: ‘Này bạn tướng báu, tám vạn bốn ngàn voi này của ta đến chầu vào buổi sáng và buổi tối. Vậy thì, này bạn tướng báu, cứ sau một trăm năm, một trăm năm, hãy để bốn mươi hai ngàn, bốn mươi hai ngàn con voi đến chầu mỗi lần.’
‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, pariṇāyakaratanaṃ rañño mahāsudassanassa paccassosi.
‘So be it, Your Majesty,’ Ānanda, the general-gem replied to King Mahāsudassana.
‘Thưa vâng, Đại vương,’ này Ānanda, vị tướng báu vâng lời Đại vương Mahāsudassana.
Atha kho, ānanda, rañño mahāsudassanassa aparena samayena vassasatassa vassasatassa accayena dvecattālīsaṃ dvecattālīsaṃ nāgasahassāni sakiṃ sakiṃ upaṭṭhānaṃ āgamaṃsu.
Then, Ānanda, after some time, after every hundred years, forty-two thousand elephants came to wait upon King Mahāsudassana at a time.
Rồi, này Ānanda, sau một thời gian, cứ sau một trăm năm, một trăm năm, bốn mươi hai ngàn, bốn mươi hai ngàn con voi đến chầu Đại vương Mahāsudassana mỗi lần.
265. ‘‘Atha kho, ānanda, subhaddāya deviyā bahunnaṃ vassānaṃ bahunnaṃ vassasatānaṃ bahunnaṃ vassasahassānaṃ accayena etadahosi – ‘ciraṃ diṭṭho kho me rājā mahāsudassano.
265. “Then, Ānanda, after many years, many hundreds of years, many thousands of years, it occurred to Queen Subhaddā: ‘It has been a long time since I saw King Mahāsudassana.
265. “Rồi, này Ānanda, sau nhiều năm, nhiều trăm năm, nhiều ngàn năm, hoàng hậu Subhaddā nghĩ rằng: ‘Đã lâu rồi ta không thấy Đại vương Mahāsudassana.
Yaṃnūnāhaṃ rājānaṃ mahāsudassanaṃ dassanāya upasaṅkameyya’nti.
What if I were to go to see King Mahāsudassana?’
Hay là ta nên đến thăm Đại vương Mahāsudassana?’
Atha kho, ānanda, subhaddā devī itthāgāraṃ āmantesi – ‘etha tumhe sīsāni nhāyatha pītāni vatthāni pārupatha.
Then, Ānanda, Queen Subhaddā addressed the women of the harem: ‘Come, you all, wash your heads and put on yellow garments.
Rồi, này Ānanda, hoàng hậu Subhaddā gọi các thị nữ và nói: ‘Này các con, hãy gội đầu, mặc y phục màu vàng.
Ciraṃ diṭṭho no rājā mahāsudassano, rājānaṃ mahāsudassanaṃ dassanāya upasaṅkamissāmā’ti.
It has been a long time since we saw King Mahāsudassana; we will go to see King Mahāsudassana.’
Đã lâu rồi chúng ta không thấy Đại vương Mahāsudassana, chúng ta sẽ đến thăm Đại vương Mahāsudassana.’
‘Evaṃ, ayye’ti kho, ānanda, itthāgāraṃ subhaddāya deviyā paṭissutvā sīsāni nhāyitvā pītāni vatthāni pārupitvā yena subhaddā devī tenupasaṅkami.
‘So be it, lady,’ Ānanda, the women of the harem replied to Queen Subhaddā, and having washed their heads and put on yellow garments, they approached Queen Subhaddā.
‘Thưa vâng, Nữ vương,’ này Ānanda, các thị nữ vâng lời hoàng hậu Subhaddā, gội đầu, mặc y phục màu vàng, rồi đến chỗ hoàng hậu Subhaddā.
Atha kho, ānanda, subhaddā devī pariṇāyakaratanaṃ āmantesi – ‘kappehi, samma pariṇāyakaratana, caturaṅginiṃ senaṃ, ciraṃ diṭṭho no rājā mahāsudassano, rājānaṃ mahāsudassanaṃ dassanāya upasaṅkamissāmā’ti.
Then, Ānanda, Queen Subhaddā addressed the general-gem: ‘Arrange, my dear general-gem, the fourfold army. It has been a long time since we saw King Mahāsudassana; we will go to see King Mahāsudassana.’
Rồi, này Ānanda, hoàng hậu Subhaddā gọi vị tướng báu và nói: ‘Này bạn tướng báu, hãy chuẩn bị đội quân bốn binh chủng, đã lâu rồi chúng ta không thấy Đại vương Mahāsudassana, chúng ta sẽ đến thăm Đại vương Mahāsudassana.’
‘Evaṃ, devī’ti kho, ānanda, pariṇāyakaratanaṃ subhaddāya deviyā paṭissutvā caturaṅginiṃ senaṃ kappāpetvā subhaddāya deviyā paṭivedesi – ‘kappitā kho, devi, caturaṅginī senā, yassadāni kālaṃ maññasī’ti.
‘So be it, Your Majesty,’ Ānanda, the general-gem replied to Queen Subhaddā, and having arranged the fourfold army, he reported to Queen Subhaddā: ‘The fourfold army is arranged, Your Majesty. You may now do as you deem fit.’
‘Thưa vâng, Nữ vương,’ này Ānanda, vị tướng báu vâng lời hoàng hậu Subhaddā, chuẩn bị đội quân bốn binh chủng, rồi báo cho hoàng hậu Subhaddā: ‘Thưa Nữ vương, đội quân bốn binh chủng đã được chuẩn bị xong, Nữ vương thấy lúc nào thích hợp thì tùy ý.’
Atha kho, ānanda, subhaddā devī caturaṅginiyā senāya saddhiṃ itthāgārena yena dhammo pāsādo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā dhammaṃ pāsādaṃ abhiruhitvā yena mahāviyūhaṃ kūṭāgāraṃ tenupasaṅkami.
Then, Ānanda, Queen Subhaddā, together with the fourfold army and the women of the harem, approached the Dhamma Palace; having approached it, she ascended the Dhamma Palace and approached the Great Arrayed Pavilion.
Rồi, này Ānanda, hoàng hậu Subhaddā cùng với đội quân bốn binh chủng và các thị nữ đến cung điện Dhamma; sau khi đến, leo lên cung điện Dhamma, rồi đến lầu các Mahāviyūha.
Upasaṅkamitvā mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvārabāhaṃ ālambitvā aṭṭhāsi.
Having approached it, she stood leaning on the doorpost of the Great Arrayed Pavilion.
Sau khi đến, vị ấy vịn vào khung cửa lầu các Mahāviyūha và đứng đó.
Atha kho, ānanda, rājā mahāsudassano saddaṃ sutvā – ‘kiṃ nu kho mahato viya janakāyassa saddo’ti mahāviyūhā kūṭāgārā nikkhamanto addasa subhaddaṃ deviṃ dvārabāhaṃ ālambitvā ṭhitaṃ, disvāna subhaddaṃ deviṃ etadavoca – ‘ettheva, devi, tiṭṭha mā pāvisī’ti.
Then, Ananda, King Mahāsudassana, hearing a sound – ‘What is this sound, like that of a great multitude of people?’ – and coming out of the greatly adorned pinnacled building, saw Queen Subhaddā standing, leaning against the doorpost. Seeing Queen Subhaddā, he said to her: ‘Stay right here, queen; do not enter.’
Lúc bấy giờ, này Ānanda, vua Mahāsudassana nghe tiếng động – ‘Tiếng động của đám đông người này là gì vậy?’ – đang bước ra khỏi tòa lâu đài có nhiều tháp nhọn, thấy hoàng hậu Subhaddā đang đứng tựa vào cột cửa, thấy hoàng hậu Subhaddā liền nói: ‘Này hoàng hậu, hãy đứng yên ở đây, đừng bước vào.’
Atha kho, ānanda, rājā mahāsudassano aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘ehi tvaṃ, ambho purisa, mahāviyūhā kūṭāgārā sovaṇṇamayaṃ pallaṅkaṃ nīharitvā sabbasovaṇṇamaye tālavane paññapehī’ti.
Then, Ananda, King Mahāsudassana addressed a certain man: ‘Come, good man, take out the golden couch from the greatly adorned pinnacled building and spread it in the palm grove that is entirely golden.’
Rồi, này Ānanda, vua Mahāsudassana gọi một người thị vệ và nói: ‘Này người kia, ngươi hãy đến, mang chiếc ngai vàng ra khỏi tòa lâu đài có nhiều tháp nhọn và đặt nó trong khu rừng cọ toàn bằng vàng.’
‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, so puriso rañño mahāsudassanassa paṭissutvā mahāviyūhā kūṭāgārā sovaṇṇamayaṃ pallaṅkaṃ nīharitvā sabbasovaṇṇamaye tālavane paññapesi.
‘Yes, Your Majesty,’ Ananda, that man replied to King Mahāsudassana, and taking out the golden couch from the greatly adorned pinnacled building, he spread it in the palm grove that was entirely golden.
‘Vâng, tâu Đại vương,’ này Ānanda, người thị vệ ấy vâng lời vua Mahāsudassana, mang chiếc ngai vàng ra khỏi tòa lâu đài có nhiều tháp nhọn và đặt nó trong khu rừng cọ toàn bằng vàng.
Atha kho, ānanda, rājā mahāsudassano dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappesi pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno.
Then, Ananda, King Mahāsudassana lay down in the lion’s posture on his right side, placing one foot over the other, mindful and clearly comprehending.
Rồi, này Ānanda, vua Mahāsudassana nằm tư thế sư tử ngọa, chân gác lên chân, tỉnh giác và chánh niệm.
‘Imāni te, deva, caturāsīti nagarasahassāni kusāvatīrājadhānippamukhāni.
‘These are your eighty-four thousand cities, deva, with Kusāvatī as the chief royal capital.
‘Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn thành phố này, mà Kusāvatī là kinh đô chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti pāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni.
These are your eighty-four thousand palaces, deva, with the Dhamma Palace as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn cung điện này, mà Dhammapāsāda là cung điện chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti kūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni.
These are your eighty-four thousand pinnacled buildings, deva, with the greatly adorned pinnacled building as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn tòa lâu đài có tháp nhọn này, mà Mahāviyūha là tòa lâu đài có tháp nhọn chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti pallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni gonakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kadalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni.
These are your eighty-four thousand couches, deva, made of gold, silver, ivory, and hardwood, spread with long-haired rugs, white woolen rugs, decorated woolen rugs, and excellent deer-skin coverings, with canopies and crimson pillows on both ends.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn chiếc ngai này: bằng vàng, bằng bạc, bằng ngà, bằng gỗ quý, được trải bằng thảm lông cừu, thảm len, thảm sợi, thảm da hươu tốt nhất, có tấm phủ trên và hai gối tựa màu đỏ.
Ettha, deva, chandaṃ janehi, jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti nāgasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni.
These are your eighty-four thousand elephants, deva, adorned with golden ornaments, golden banners, and covered with golden nets, with Uposatha the nāga king as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn voi này, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, mà voi chúa Uposatha là con voi chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti assasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni.
These are your eighty-four thousand horses, deva, adorned with golden ornaments, golden banners, and covered with golden nets, with Valāhaka the king of horses as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn ngựa này, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, mà ngựa chúa Valāhaka là con ngựa chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva caturāsīti rathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni.
These are your eighty-four thousand chariots, deva, draped with lion skins, tiger skins, leopard skins, and yellow woolen blankets, adorned with golden ornaments, golden banners, and covered with golden nets, with Vejayanta the chief chariot.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn cỗ xe này, được bọc da sư tử, được bọc da hổ, được bọc da báo, được bọc bằng chăn len màu vàng nhạt, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, mà xe Vejayanta là cỗ xe chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti maṇisahassāni maṇiratanappamukhāni.
These are your eighty-four thousand gems, deva, with the jewel-gem as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn viên ngọc này, mà ngọc báu là viên ngọc chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti itthisahassāni itthiratanappamukhāni.
These are your eighty-four thousand women, deva, with the woman-gem as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn phụ nữ này, mà nữ báu là người phụ nữ chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti gahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni.
These are your eighty-four thousand householders, deva, with the householder-gem as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn gia chủ này, mà gia chủ báu là người gia chủ chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti khattiyasahassāni anuyantāni pariṇāyakaratanappamukhāni.
These are your eighty-four thousand khattiyas, deva, attended by the general-gem as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn chiến sĩ Khattiya này, được đi theo bởi vị tướng báu là người chỉ huy chính.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti dhenusahassāni duhasandanāni kaṃsūpadhāraṇāni.
These are your eighty-four thousand milch cows, deva, that yield flowing milk and are milked into bronze pails.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn bò cái này, vắt sữa dồi dào, đựng trong bình đồng.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti vatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ.
These are your eighty-four thousand bundles of cloth, deva, of fine linen, fine cotton, fine silk, fine wool.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn vạn tấm vải này: vải lanh mịn, vải bông mịn, vải tơ lụa mịn, vải len mịn.
Ettha, deva, chandaṃ janehi, jīvite apekkhaṃ karohi.
Here, deva, generate desire; cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti thālipākasahassāni sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhihariyati.
These are your eighty-four thousand dishes of cooked rice, deva, brought as offerings morning and evening.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn nồi cơm này, bữa ăn được mang đến vào buổi sáng và buổi tối.
Ettha, deva, chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohī’ti.
Here, deva, generate desire; cling to life.’
Ở đây, tâu Đại vương, hãy khởi lên ước muốn, hãy bám víu vào sự sống.’
‘Dīgharattaṃ kho maṃ tvaṃ, devi, iṭṭhehi kantehi piyehi manāpehi samudācarittha; atha ca pana maṃ tvaṃ pacchime kāle aniṭṭhehi akantehi appiyehi amanāpehi samudācarasī’ti.
‘For a long time, queen, you have treated me with things desirable, charming, pleasing, and agreeable; yet now, at the final moment, you treat me with things undesirable, uncharming, unpleasing, and disagreeable.’
‘Này hoàng hậu, từ lâu nàng đã đối xử với ta bằng những điều dễ chịu, đáng yêu, thân ái, vừa ý; nhưng bây giờ, vào những giây phút cuối cùng, nàng lại đối xử với ta bằng những điều không dễ chịu, không đáng yêu, không thân ái, không vừa ý.’
‘Kathaṃ carahi taṃ, deva, samudācarāmī’ti?
‘How then, deva, should I treat you?’
‘Vậy thì, tâu Đại vương, con phải đối xử với Đại vương như thế nào?’
‘Evaṃ kho maṃ tvaṃ, devi, samudācara – ‘‘sabbeheva, deva, piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo, mā kho tvaṃ, deva, sāpekkho kālamakāsi, dukkhā sāpekkhassa kālaṅkiriyā, garahitā ca sāpekkhassa kālaṅkiriyā.
‘You should treat me thus, queen: ‘‘Indeed, deva, with all things dear and agreeable there is separation, disunion, and alteration. Do not, deva, pass away with attachment, for the passing away of one with attachment is painful and censured is the passing away of one with attachment.
‘Này hoàng hậu, nàng hãy đối xử với ta như thế này: ‘‘Tâu Đại vương, tất cả những gì thân ái, vừa ý đều có sự chia ly, sự xa lìa, sự biến đổi. Tâu Đại vương, xin đừng chết với sự bám víu, cái chết với sự bám víu là đau khổ, và cái chết với sự bám víu là đáng bị khiển trách.
Imāni te, deva, caturāsīti nagarasahassāni kusāvatīrājadhānippamukhāni.
These are your eighty-four thousand cities, deva, with Kusāvatī as the chief royal capital.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn thành phố này, mà Kusāvatī là kinh đô chính.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti pāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni.
These are your eighty-four thousand palaces, deva, with the Dhamma Palace as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn cung điện này, mà Dhammapāsāda là cung điện chính.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti kūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni.
These are your eighty-four thousand pinnacled buildings, deva, with the greatly adorned pinnacled building as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn tòa lâu đài có tháp nhọn này, mà Mahāviyūha là tòa lâu đài có tháp nhọn chính.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti pallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni gonakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kadalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni.
These are your eighty-four thousand couches, deva, made of gold, silver, ivory, and hardwood, spread with long-haired rugs, white woolen rugs, decorated woolen rugs, and excellent deer-skin coverings, with canopies and crimson pillows on both ends.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn chiếc ngai này: bằng vàng, bằng bạc, bằng ngà, bằng gỗ quý, được trải bằng thảm lông cừu, thảm len, thảm sợi, thảm da hươu tốt nhất, có tấm phủ trên và hai gối tựa màu đỏ.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti nāgasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni.
These are your eighty-four thousand elephants, deva, adorned with golden ornaments, golden banners, and covered with golden nets, with Uposatha the nāga king as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn voi này, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, mà voi chúa Uposatha là con voi chính.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti assasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni.
These are your eighty-four thousand horses, deva, adorned with golden ornaments, golden banners, and covered with golden nets, with Valāhaka the king of horses as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn ngựa này, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, mà ngựa chúa Valāhaka là con ngựa chính.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti rathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni.
These are your eighty-four thousand chariots, deva, draped with lion skins, tiger skins, leopard skins, and yellow woolen blankets, adorned with golden ornaments, golden banners, and covered with golden nets, with Vejayanta the chief chariot.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn cỗ xe này, được bọc da sư tử, được bọc da hổ, được bọc da báo, được bọc bằng chăn len màu vàng nhạt, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, mà xe Vejayanta là cỗ xe chính.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti maṇisahassāni maṇiratanappamukhāni.
These are your eighty-four thousand gems, deva, with the jewel-gem as the chief.
Tâu Đại vương, có tám vạn bốn ngàn viên ngọc này, mà ngọc báu là viên ngọc chính.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, deva, abandon desire; do not cling to life.
Ở đây, tâu Đại vương, hãy từ bỏ ước muốn, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti itthisahassāni subhaddādevippamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand women, headed by Queen Subhaddā.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn phụ nữ của ngài, đứng đầu là hoàng hậu Subhaddā.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti gahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand householders, headed by the householder-gem.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn gia chủ của ngài, đứng đầu là gia chủ báu (gahapatiratana).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti khattiyasahassāni anuyantāni pariṇāyakaratanappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand Khattiyas, followers, headed by the commander-gem.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn chiến sĩ (khattiya) của ngài, theo hầu, đứng đầu là tướng quân báu (pariṇāyakararatana).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti dhenusahassāni duhasandanāni kaṃsūpadhāraṇāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand milch cows, giving abundant milk, with brass pails.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn con bò cái của ngài, vắt sữa chảy thành dòng, đựng trong các bình đồng.
Ettha deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti vatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ.
These, O deva, are your eighty-four thousand crores of fine garments: fine linen, fine cotton, fine silk, fine wool.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn vạn tấm vải của ngài, gồm vải lanh mịn, vải bông mịn, vải lụa mịn, vải len mịn.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te deva caturāsīti thālipākasahassāni sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhihariyati.
These, O deva, are your eighty-four thousand meal-preparations, brought to you morning and evening.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn món ăn được dâng cúng vào buổi sáng và buổi tối.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsī’’’ti.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.”
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.”
‘Sabbeheva, deva, piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo, mā kho tvaṃ, deva, sāpekkho kālamakāsi, dukkhā sāpekkhassa kālaṅkiriyā, garahitā ca sāpekkhassa kālaṅkiriyā.
‘With all beloved and agreeable things there is separation, disassociation, and alteration. O deva, do not pass away with attachment, for passing away with attachment is suffering, and passing away with attachment is blamed.
‘Này thiên tử, tất cả những gì thân yêu, khả ái đều phải xa lìa, biệt ly, thay đổi. Này thiên tử, xin đừng chết trong sự bám víu, vì cái chết với sự bám víu là khổ đau, và cái chết với sự bám víu bị chê trách.
Imāni te, deva, caturāsīti nagarasahassāni kusāvatīrājadhānippamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand cities, headed by the royal capital Kusāvatī.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn thành phố của ngài, đứng đầu là kinh đô Kusāvatī.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti pāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand palaces, headed by the Dhamma Palace.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn cung điện của ngài, đứng đầu là Pháp cung (Dhammapāsāda).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti kūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand pinnacled houses, headed by the Mahāviyūha pinnacled house.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn lầu các có chóp nhọn của ngài, đứng đầu là lầu các Đại Diệu Trang (Mahāviyūhakūṭāgāra).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti pallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni gonakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kadalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand couches: made of gold, made of silver, made of ivory, made of heartwood; spread with long-haired rugs, spread with white woolen rugs, spread with embroidered rugs, spread with rugs of antelope skin, excellent with coverings, with crimson pillows at both ends.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn chiếc giường của ngài, làm bằng vàng, bằng bạc, bằng ngà voi, bằng gỗ quý, trải thảm lông cừu, trải thảm len, trải thảm lụa, trải nệm da hươu tốt nhất, có màn che phía trên, có gối đỏ ở hai đầu.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti nāgasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand elephants, adorned with gold, with gold banners, covered with golden nets, headed by the king of elephants Uposatha.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn con voi của ngài, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, đứng đầu là voi chúa Uposatha.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti assasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand horses, adorned with gold, with gold banners, covered with golden nets, headed by the king of horses Valāhaka.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn con ngựa của ngài, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, đứng đầu là ngựa chúa Valāhaka.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti rathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand chariots, adorned with lion skins, adorned with tiger skins, adorned with leopard skins, adorned with yellow woolen blankets; adorned with gold, with gold banners, covered with golden nets, headed by the Vejayanta chariot.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn cỗ xe của ngài, bọc da sư tử, bọc da hổ, bọc da báo, bọc vải len vàng nhạt, trang sức bằng vàng, cờ vàng, được phủ lưới vàng, đứng đầu là xe chiến thắng Vejayanta.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti maṇisahassāni maṇiratanappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand jewels, headed by the jewel-gem.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn viên ngọc của ngài, đứng đầu là ngọc báu (maṇiratana).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti itthisahassāni itthiratanappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand women, headed by the woman-gem.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn phụ nữ của ngài, đứng đầu là phụ nữ báu (itthiratana).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti gahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand householders, headed by the householder-gem.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn gia chủ của ngài, đứng đầu là gia chủ báu (gahapatiratana).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti khattiyasahassāni anuyantāni pariṇāyakaratanappamukhāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand Khattiyas, followers, headed by the commander-gem.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn chiến sĩ (khattiya) của ngài, theo hầu, đứng đầu là tướng quân báu (pariṇāyakararatana).
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti dhenusahassāni duhasandanāni kaṃsūpadhāraṇāni.
These, O deva, are your eighty-four thousand milch cows, giving abundant milk, with brass pails.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn con bò cái của ngài, vắt sữa chảy thành dòng, đựng trong các bình đồng.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti vatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ.
These, O deva, are your eighty-four thousand crores of fine garments: fine linen, fine cotton, fine silk, fine wool.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn vạn tấm vải của ngài, gồm vải lanh mịn, vải bông mịn, vải lụa mịn, vải len mịn.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsi.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.
Imāni te, deva, caturāsīti thālipākasahassāni sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhihariyati.
These, O deva, are your eighty-four thousand meal-preparations, brought to you morning and evening.
Này thiên tử, đây là tám mươi bốn ngàn món ăn được dâng cúng vào buổi sáng và buổi tối.
Ettha, deva, chandaṃ pajaha jīvite apekkhaṃ mākāsī’ti.
Here, O deva, abandon desire; do not cling to life.’
Này thiên tử, hãy từ bỏ dục vọng ở đây, đừng bám víu vào sự sống.’
269. ‘‘Atha kho, ānanda, rājā mahāsudassano nacirasseva kālamakāsi.
269. “Then, Ānanda, King Mahāsudassana passed away not long after.
269. “Rồi, này Ānanda, Đại Thiện Kiến vương không lâu sau đó đã qua đời.
Seyyathāpi, ānanda, gahapatissa vā gahapatiputtassa vā manuññaṃ bhojanaṃ bhuttāvissa bhattasammado hoti, evameva kho, ānanda, rañño mahāsudassanassa māraṇantikā vedanā ahosi.
Just as, Ānanda, a householder or a householder’s son feels satiety after eating delicious food, even so, Ānanda, was King Mahāsudassana’s death-agony.
Cũng như, này Ānanda, một gia chủ hay con của gia chủ sau khi ăn món ăn ngon thì cảm thấy no nê, cũng vậy, này Ānanda, Đại Thiện Kiến vương đã có những cảm thọ cuối cùng trước khi chết.
Kālaṅkato ca, ānanda, rājā mahāsudassano sugatiṃ brahmalokaṃ upapajji.
And having passed away, Ānanda, King Mahāsudassana was reborn in a happy state, in the Brahma-world.
Và, này Ānanda, Đại Thiện Kiến vương sau khi chết đã tái sinh vào cõi lành, cõi Phạm thiên.
Rājā, ānanda, mahāsudassano caturāsīti vassasahassāni kumārakīḷaṃ* kīḷi.
King Mahāsudassana, Ānanda, played as a prince for eighty-four thousand years.
Này Ānanda, Đại Thiện Kiến vương đã vui chơi thời thơ ấu trong tám mươi bốn ngàn năm.
Caturāsīti vassasahassāni oparajjaṃ kāresi.
He ruled as viceroy for eighty-four thousand years.
Đã làm phó vương trong tám mươi bốn ngàn năm.
Caturāsīti vassasahassāni rajjaṃ kāresi.
He reigned as king for eighty-four thousand years.
Đã trị vì vương quốc trong tám mươi bốn ngàn năm.
Caturāsīti vassasahassāni gihibhūto* dhamme pāsāde brahmacariyaṃ cari* .
As a householder, he practiced the holy life in the Dhamma Palace for eighty-four thousand years.
Đã sống phạm hạnh trên Pháp cung trong tám mươi bốn ngàn năm khi còn là cư sĩ.
So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā brahmalokūpago ahosi.
Having developed the four Brahma-vihāras, with the breaking up of the body, after death, he was reborn in the Brahma-world.
Ngài đã tu tập bốn Phạm trú, và sau khi thân hoại mạng chung, ngài đã tái sinh vào cõi Phạm thiên.
270. ‘‘Siyā kho panānanda, evamassa – ‘añño nūna tena samayena rājā mahāsudassano ahosī’ti, na kho panetaṃ, ānanda, evaṃ daṭṭhabbaṃ.
270. “It might be, Ānanda, that you think: ‘Someone else was King Mahāsudassana at that time,’ but it should not be seen like that, Ānanda.
270. “Này Ānanda, có thể con nghĩ rằng: ‘Chắc hẳn Đại Thiện Kiến vương vào thời ấy là một người khác.’ Nhưng, này Ānanda, con không nên nghĩ như vậy.
Ahaṃ tena samayena rājā mahāsudassano ahosiṃ.
I was King Mahāsudassana at that time.
Ta chính là Đại Thiện Kiến vương vào thời ấy.
Mama tāni caturāsīti nagarasahassāni kusāvatīrājadhānippamukhāni, mama tāni caturāsīti pāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni, mama tāni caturāsīti kūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni, mama tāni caturāsīti pallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni gonakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kadalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni, mama tāni caturāsīti nāgasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni, mama tāni caturāsīti assasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni, mama tāni caturāsīti rathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni, mama tāni caturāsīti maṇisahassāni maṇiratanappamukhāni, mama tāni caturāsīti itthisahassāni subhaddādevippamukhāni, mama tāni caturāsīti gahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni, mama tāni caturāsīti khattiyasahassāni anuyantāni pariṇāyakaratanappamukhāni, mama tāni caturāsīti dhenusahassāni duhasandanāni kaṃsūpadhāraṇāni, mama tāni caturāsīti vatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ, mama tāni caturāsīti thālipākasahassāni sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhihariyittha.
I had eighty-four thousand cities, with Kusāvatī as the chief; I had eighty-four thousand palaces, with Dhamma Palace as the chief; I had eighty-four thousand mansions (kūṭāgāra), with Mahāviyūha Mansion as the chief; I had eighty-four thousand couches (pallaṅka), made of gold, silver, ivory, or heartwood, covered with long-fleeced rugs, white woollen rugs, decorated woollen rugs, and exquisite deer-hide spreads, with canopies and crimson pillows at both ends; I had eighty-four thousand elephants, adorned with gold ornaments, gold banners, and covered with golden nets, with Uposatha the elephant king as the chief; I had eighty-four thousand horses, adorned with gold ornaments, gold banners, and covered with golden nets, with Valāhaka the horse king as the chief; I had eighty-four thousand chariots, surrounded by lion skins, tiger skins, leopard skins, or tawny blankets, adorned with gold ornaments, gold banners, and covered with golden nets, with Vejayanta the chariot as the chief; I had eighty-four thousand jewels, with the jewel-gem as the chief; I had eighty-four thousand women, with Subhaddādevi as the chief; I had eighty-four thousand householders, with the householder-gem as the chief; I had eighty-four thousand khattiyas, attendants, with the leader-gem as the chief; I had eighty-four thousand cows, yielding milk and held in bronze vessels; I had eighty-four thousand bundles of cloth, of fine linen, fine cotton, fine silk, and fine wool; I had eighty-four thousand pots of rice, brought morning and evening as offerings of food.
Ta có tám vạn bốn ngàn thành phố, với kinh đô Kusāvatī là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn cung điện, với cung điện Dhamma là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn lầu các có chóp nhọn, với lầu các Mahāviyūha là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn chiếc ghế dài, bằng vàng, bằng bạc, bằng ngà, bằng gỗ quý, trải thảm lông dê, trải thảm len, trải thảm lụa, với những tấm trải bằng da hươu Kadali thượng hạng, có màn che phía trên, có gối đầu màu đỏ ở hai bên. Ta có tám vạn bốn ngàn con voi, trang sức bằng vàng, có cờ vàng, được phủ mạng lưới vàng, với voi chúa Uposatha là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn con ngựa, trang sức bằng vàng, có cờ vàng, được phủ mạng lưới vàng, với ngựa chúa Valāhaka là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn cỗ xe, được bọc da sư tử, được bọc da hổ, được bọc da báo, được bọc bằng chăn màu vàng nhạt, trang sức bằng vàng, có cờ vàng, được phủ mạng lưới vàng, với cỗ xe Vijaya là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn viên ngọc quý, với viên ngọc báu là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn người nữ, với hoàng hậu Subhaddā là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn gia chủ, với gia chủ báu là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn vị vua chúa tùy tùng, với vị tướng báu là đứng đầu. Ta có tám vạn bốn ngàn con bò cái, cho sữa chảy ra dồi dào, được vắt vào bình đồng. Ta có tám vạn bốn ngàn vạn y phục, bằng vải lanh mịn, bằng vải bông mịn, bằng lụa mịn, bằng len mịn. Ta có tám vạn bốn ngàn nồi cơm, được dâng cúng vào buổi sáng và buổi tối.
271. ‘‘Tesaṃ kho panānanda, caturāsītinagarasahassānaṃ ekaññeva taṃ nagaraṃ hoti, yaṃ tena samayena ajjhāvasāmi yadidaṃ kusāvatī rājadhānī.
271. “Among those, Ānanda, eighty-four thousand cities, there was only one city that I inhabited at that time, namely the royal capital of Kusāvatī.
“Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn thành phố ấy, chỉ có một thành phố mà ta đã cư ngụ vào thời đó, đó chính là kinh đô Kusāvatī.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītipāsādasahassānaṃ ekoyeva so pāsādo hoti, yaṃ tena samayena ajjhāvasāmi yadidaṃ dhammo pāsādo.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand palaces, there was only one palace that I inhabited at that time, namely the Dhamma Palace.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn cung điện ấy, chỉ có một cung điện mà ta đã cư ngụ vào thời đó, đó chính là cung điện Dhamma.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītikūṭāgārasahassānaṃ ekaññeva taṃ kūṭāgāraṃ hoti, yaṃ tena samayena ajjhāvasāmi yadidaṃ mahāviyūhaṃ kūṭāgāraṃ.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand mansions, there was only one mansion that I inhabited at that time, namely the Mahāviyūha Mansion.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn lầu các có chóp nhọn ấy, chỉ có một lầu các mà ta đã cư ngụ vào thời đó, đó chính là lầu các Mahāviyūha.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītipallaṅkasahassānaṃ ekoyeva so pallaṅko hoti, yaṃ tena samayena paribhuñjāmi yadidaṃ sovaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā dantamayo vā sāramayo vā.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand couches, there was only one couch that I used at that time, whether it was made of gold, silver, ivory, or heartwood.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn chiếc ghế dài ấy, chỉ có một chiếc ghế dài mà ta đã sử dụng vào thời đó, đó chính là chiếc bằng vàng hoặc bằng bạc, hoặc bằng ngà, hoặc bằng gỗ quý.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītināgasahassānaṃ ekoyeva so nāgo hoti, yaṃ tena samayena abhiruhāmi yadidaṃ uposatho nāgarājā.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand elephants, there was only one elephant that I rode at that time, namely Uposatha, the elephant king.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn con voi ấy, chỉ có một con voi mà ta đã cưỡi vào thời đó, đó chính là voi chúa Uposatha.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītiassasahassānaṃ ekoyeva so asso hoti, yaṃ tena samayena abhiruhāmi yadidaṃ valāhako assarājā.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand horses, there was only one horse that I rode at that time, namely Valāhaka, the horse king.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn con ngựa ấy, chỉ có một con ngựa mà ta đã cưỡi vào thời đó, đó chính là ngựa chúa Valāhaka.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītirathasahassānaṃ ekoyeva so ratho hoti, yaṃ tena samayena abhiruhāmi yadidaṃ vejayantaratho.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand chariots, there was only one chariot that I rode at that time, namely Vejayanta, the chariot.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn cỗ xe ấy, chỉ có một cỗ xe mà ta đã cưỡi vào thời đó, đó chính là cỗ xe Vijaya.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītiitthisahassānaṃ ekāyeva sā itthī hoti, yā tena samayena paccupaṭṭhāti khattiyānī vā vessinī* vā.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand women, there was only one woman who attended me at that time, whether she was a khattiya woman or a vessa woman.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn người nữ ấy, chỉ có một người nữ đã hầu hạ ta vào thời đó, hoặc là một người nữ thuộc dòng Sát-đế-lợi, hoặc là một người nữ thuộc giai cấp Vaisya.
Tesaṃ kho panānanda, vā.
Among those, Ānanda, .
Này Ānanda, hoặc là.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītivatthakoṭisahassānaṃ ekaṃyeva taṃ dussayugaṃ hoti, yaṃ tena samayena paridahāmi khomasukhumaṃ vā kappāsikasukhumaṃ vā koseyyasukhumaṃ vā kambalasukhumaṃ vā.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand bundles of cloth, there was only one pair of garments that I wore at that time, whether it was fine linen, fine cotton, fine silk, or fine wool.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn vạn y phục ấy, chỉ có một cặp y phục mà ta đã mặc vào thời đó, hoặc là vải lanh mịn, hoặc là vải bông mịn, hoặc là lụa mịn, hoặc là len mịn.
Tesaṃ kho panānanda, caturāsītithālipākasahassānaṃ ekoyeva so thālipāko hoti, yato nāḷikodanaparamaṃ bhuñjāmi tadupiyañca sūpeyyaṃ.
Among those, Ānanda, eighty-four thousand pots of rice, there was only one pot of rice from which I ate, at most a nāḷi of rice, together with suitable curry.
Này Ānanda, trong số tám vạn bốn ngàn nồi cơm ấy, chỉ có một nồi cơm mà ta đã dùng, với lượng cơm tối đa là một nāḷi, và canh phù hợp với nó.
275. Assosi kho āyasmā ānando – ‘‘bhagavā kira parito parito janapadesu paricārake abbhatīte kālaṅkate upapattīsu byākaroti kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṃsesu kurupañcālesu majjhasūrasenesu – ‘asu amutra upapanno, asu amutra upapanno.
275. Venerable Ānanda heard this: “Indeed, the Blessed One is declaring the destinations of the lay followers who have passed away in various surrounding regions, in Kosala, in the Vajjī and Malla territories, in the Ceti, Kuru, and Pañcāla territories, and in the middle Sūrasena region, saying: ‘So-and-so has arisen in such-and-such a place.
275. Tôn giả Ānanda đã nghe rằng: “Đức Thế Tôn quả thật đã tuyên bố về sự tái sinh của các cận sự đã qua đời ở khắp các vùng đất xung quanh, tại Kāsī-Kosala, Vajjī-Malla, Ceti-Vaṃsa, Kuru-Pañcāla, Majjha-Sūrasena rằng: ‘Người ấy tái sinh ở nơi đó, người ấy tái sinh ở nơi đó.
Paropaññāsa nātikiyā paricārakā abbhatītā kālaṅkatā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā.
More than fifty lay followers from Nātika, having passed away, by the destruction of the five lower fetters, have arisen spontaneously and will attain Nibbāna there, not liable to return from that world.
Hơn năm mươi cận sự nam của dòng họ đã qua đời, do sự đoạn tận năm hạ phần kiết sử, đã hóa sinh và sẽ nhập Niết Bàn tại đó, không còn trở lại thế giới đó nữa.
Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālaṅkatā tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti.
More than ninety lay followers from Nātika, having passed away, by the destruction of the three fetters and the attenuation of lust, hatred, and delusion, are Once-returners; having come to this world just once more, they will make an end of suffering.
Hơn chín mươi cận sự nam của dòng họ đã qua đời, do sự đoạn tận ba kiết sử và sự làm suy yếu tham, sân, si, là Bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), sẽ chỉ một lần nữa trở lại thế giới này và chấm dứt khổ đau.
Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālaṅkatā tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’ti.
More than five hundred lay followers from Nātika, having passed away, by the destruction of the three fetters, are Stream-enterers, not liable to fall into lower states of existence, assured of enlightenment.’
Hơn năm trăm cận sự nam của dòng họ đã qua đời, do sự đoạn tận ba kiết sử, là Bậc Dự Lưu (Sotāpanna), không còn rơi vào ác đạo, chắc chắn sẽ hướng đến giác ngộ tối thượng.’
Tena ca nātikiyā paricārakā attamanā ahesuṃ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
And those lay followers from Nātika were delighted, joyful, filled with rapture and happiness, having heard the Buddha’s exposition of the matter.”
Và các cận sự nam của dòng họ ấy đã hoan hỷ, vui mừng, tràn đầy hỷ lạc khi nghe Đức Thế Tôn giải đáp các vấn đề.”
276. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘ime kho panāpi ahesuṃ māgadhakā paricārakā bahū ceva rattaññū ca abbhatītā kālaṅkatā.
276. Then it occurred to Venerable Ānanda: “These Magadhan lay followers, too, were numerous and experienced, having passed away.
276. Rồi Tôn giả Ānanda đã suy nghĩ như sau: “Những cận sự nam xứ Magadha này cũng đã có rất nhiều vị, lại là những người lớn tuổi đã qua đời.
Suññā maññe aṅgamagadhā aṅgamāgadhakehi* paricārakehi abbhatītehi kālaṅkatehi.
I suppose Aṅga-Magadha is empty of the Aṅga-Magadhan lay followers who have passed away.
Ta nghĩ rằng xứ Aṅga-Magadha đã trở nên trống vắng do các cận sự nam xứ Aṅga-Magadha đã qua đời.
Te kho panāpi* ahesuṃ buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārino.
And they too had faith in the Buddha, faith in the Dhamma, faith in the Saṅgha, and were complete in their precepts.
Họ cũng đã có đức tin nơi Đức Phật, có đức tin nơi Giáo Pháp, có đức tin nơi Tăng đoàn, và là những người hoàn thành viên mãn các giới luật.
Te abbhatītā kālaṅkatā bhagavatā abyākatā; tesampissa sādhu veyyākaraṇaṃ, bahujano pasīdeyya, tato gaccheyya sugatiṃ.
They have passed away and have not been declared by the Blessed One; it would be good to declare their destinations too, that the many people may be gladdened and thereby go to a good destination.
Họ đã qua đời nhưng Đức Thế Tôn chưa tuyên bố về họ; thật tốt nếu Ngài tuyên bố về họ, để nhiều người có thể tin tưởng, và từ đó được tái sinh vào cõi thiện lành.
Ayaṃ kho panāpi ahosi rājā māgadho seniyo bimbisāro dhammiko dhammarājā hito brāhmaṇagahapatikānaṃ negamānañceva jānapadānañca.
And this King Seniya Bimbisāra of Magadha was a righteous king of Dhamma, benevolent to brahmins and householders, to both townsfolk and country folk.
Và vị vua Magadha, Seniya Bimbisāra, cũng là một vị vua công chính, vua của Chánh Pháp, có lợi ích cho các Bà La Môn, gia chủ, cũng như cư dân thành thị và nông thôn.
Apissudaṃ manussā kittayamānarūpā viharanti – ‘evaṃ no so dhammiko dhammarājā sukhāpetvā kālaṅkato, evaṃ mayaṃ tassa dhammikassa dhammarañño vijite phāsu* viharimhā’ti.
People used to praise him, saying: ‘That righteous king of Dhamma made us happy and then passed away; thus we lived at ease in the dominion of that righteous king of Dhamma.’
Con người vẫn thường ca ngợi rằng: ‘Vị vua công chính, vua của Chánh Pháp ấy đã qua đời sau khi làm cho chúng ta được an lạc, chúng ta đã sống an ổn trong vương quốc của vị vua công chính, vua của Chánh Pháp ấy.’
So kho panāpi ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno sīlesu paripūrakārī.
And he too had faith in the Buddha, faith in the Dhamma, faith in the Saṅgha, and was complete in his precepts.
Vị ấy cũng đã có đức tin nơi Đức Phật, có đức tin nơi Giáo Pháp, có đức tin nơi Tăng đoàn, và là người hoàn thành viên mãn các giới luật.
Apissudaṃ manussā evamāhaṃsu – ‘yāva maraṇakālāpi rājā māgadho seniyo bimbisāro bhagavantaṃ kittayamānarūpo kālaṅkato’ti.
People also used to say: ‘Even at the time of his death, King Seniya Bimbisāra of Magadha passed away praising the Blessed One.’
Con người vẫn thường nói rằng: ‘Ngay cả cho đến lúc lâm chung, vua Magadha Seniya Bimbisāra vẫn ca ngợi Đức Thế Tôn rồi qua đời.’
So abbhatīto kālaṅkato bhagavatā abyākato.
He has passed away and has not been declared by the Blessed One.
Vị ấy đã qua đời nhưng Đức Thế Tôn chưa tuyên bố về Ngài.
Tassapissa sādhu veyyākaraṇaṃ bahujano pasīdeyya, tato gaccheyya sugatiṃ.
It would be good to declare his destination too, that the many people may be gladdened and thereby go to a good destination.
Thật tốt nếu Ngài tuyên bố về Ngài, để nhiều người có thể tin tưởng, và từ đó được tái sinh vào cõi thiện lành.
Bhagavato kho pana sambodhi magadhesu.
Moreover, the Buddha’s enlightenment took place in Magadha.
Sự giác ngộ của Đức Thế Tôn là ở Magadha.
Yattha kho pana bhagavato sambodhi magadhesu, kathaṃ tatra bhagavā māgadhake paricārake abbhatīte kālaṅkate upapattīsu na byākareyya.
Where the Buddha’s enlightenment took place in Magadha, how could the Buddha not declare the destinations of the Magadhan lay followers who have passed away?
Khi sự giác ngộ của Đức Thế Tôn là ở Magadha, tại sao Đức Thế Tôn lại không tuyên bố về sự tái sinh của các cận sự nam xứ Magadha đã qua đời?
Bhagavā ce kho pana māgadhake paricārake abbhatīte kālaṅkate upapattīsu na byākareyya, dīnamanā* tenassu māgadhakā paricārakā; yena kho panassu dīnamanā māgadhakā paricārakā kathaṃ te bhagavā na byākareyyā’’ti?
If the Buddha were not to declare the destinations of the Magadhan lay followers who have passed away, then those Magadhan lay followers would be disheartened; if the Magadhan lay followers were disheartened, how could the Buddha not declare their destinations?”
Nếu Đức Thế Tôn không tuyên bố về sự tái sinh của các cận sự nam xứ Magadha đã qua đời, thì các cận sự nam xứ Magadha sẽ buồn rầu; khi các cận sự nam xứ Magadha buồn rầu, tại sao Đức Thế Tôn lại không tuyên bố về họ?”
277. Idamāyasmā ānando māgadhake paricārake ārabbha eko raho anuvicintetvā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
277. Thinking this alone in seclusion concerning the Magadhan lay followers, Venerable Ānanda rose at dawn and approached the Blessed One; having approached, he paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
277. Tôn giả Ānanda, sau khi suy tư một mình trong nơi vắng vẻ về các cận sự nam xứ Magadha, đã dậy vào lúc rạng đông, đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante – ‘bhagavā kira parito parito janapadesu paricārake abbhatīte kālaṅkate upapattīsu byākaroti kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṃsesu kurupañcālesu majjhasūrasenesu – ‘‘asu amutra upapanno, asu amutra upapanno.
Seated to one side, Venerable Ānanda said to the Blessed One: “I have heard this, Bhante: ‘Indeed, the Blessed One is declaring the destinations of the lay followers who have passed away in various surrounding regions, in Kosala, in the Vajjī and Malla territories, in the Ceti, Kuru, and Pañcāla territories, and in the middle Sūrasena region, saying: “So-and-so has arisen in such-and-such a place.
Sau khi ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda đã thưa với Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, con đã nghe rằng: ‘Đức Thế Tôn quả thật đã tuyên bố về sự tái sinh của các cận sự đã qua đời ở khắp các vùng đất xung quanh, tại Kāsī-Kosala, Vajjī-Malla, Ceti-Vaṃsa, Kuru-Pañcāla, Majjha-Sūrasena rằng: “Người ấy tái sinh ở nơi đó, người ấy tái sinh ở nơi đó.
Paropaññāsa nātikiyā paricārakā abbhatītā kālaṅkatā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā.
More than fifty lay followers from Nātika, having passed away, by the destruction of the five lower fetters, have arisen spontaneously and will attain Nibbāna there, not liable to return from that world.
Hơn năm mươi cận sự nam của dòng họ đã qua đời, do sự đoạn tận năm hạ phần kiết sử, đã hóa sinh và sẽ nhập Niết Bàn tại đó, không còn trở lại thế giới đó nữa.
Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālaṅkatā tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino, sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti.
More than ninety lay followers from Nātika, having passed away, by the destruction of the three fetters and the attenuation of lust, hatred, and delusion, are Once-returners; having come to this world just once more, they will make an end of suffering.
Hơn chín mươi cận sự nam của dòng họ đã qua đời, do sự đoạn tận ba kiết sử và sự làm suy yếu tham, sân, si, là Bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), sẽ chỉ một lần nữa trở lại thế giới này và chấm dứt khổ đau.
Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālaṅkatā tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇāti.
More than five hundred lay followers from Nātika, having passed away, by the destruction of the three fetters, are Stream-enterers, not liable to fall into lower states of existence, assured of enlightenment.”
Hơn năm trăm cận sự nam của dòng họ đã qua đời, do sự đoạn tận ba kiết sử, là Bậc Dự Lưu (Sotāpanna), không còn rơi vào ác đạo, chắc chắn sẽ hướng đến giác ngộ tối thượng.”
Tena ca nātikiyā paricārakā attamanā ahesuṃ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
And those lay followers from Nātika were delighted, joyful, filled with rapture and happiness, having heard the Buddha’s exposition of the matter.’
Và các cận sự nam của dòng họ ấy đã hoan hỷ, vui mừng, tràn đầy hỷ lạc khi nghe Đức Thế Tôn giải đáp các vấn đề.’
Ime kho panāpi, bhante, ahesuṃ māgadhakā paricārakā bahū ceva rattaññū ca abbhatītā kālaṅkatā.
These Magadhan lay followers, too, Bhante, were numerous and experienced, having passed away.
Bạch Thế Tôn, những cận sự nam xứ Magadha này cũng đã có rất nhiều vị, lại là những người lớn tuổi đã qua đời.
Suññā maññe aṅgamagadhā aṅgamāgadhakehi paricārakehi abbhatītehi kālaṅkatehi.
I suppose Aṅga-Magadha is empty of the Aṅga-Magadhan lay followers who have passed away.
Con nghĩ rằng xứ Aṅga-Magadha đã trở nên trống vắng do các cận sự nam xứ Aṅga-Magadha đã qua đời.
Te kho panāpi, bhante, ahesuṃ buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārino, te abbhatītā kālaṅkatā bhagavatā abyākatā.
And they too, Bhante, had faith in the Buddha, faith in the Dhamma, faith in the Saṅgha, and were complete in their precepts; they have passed away and have not been declared by the Blessed One.
Bạch Thế Tôn, họ cũng đã có đức tin nơi Đức Phật, có đức tin nơi Giáo Pháp, có đức tin nơi Tăng đoàn, và là những người hoàn thành viên mãn các giới luật. Họ đã qua đời nhưng Đức Thế Tôn chưa tuyên bố về họ.
Tesampissa sādhu veyyākaraṇaṃ, bahujano pasīdeyya, tato gaccheyya sugatiṃ.
It would be good to declare their destinations too, that the many people may be gladdened and thereby go to a good destination.
Thật tốt nếu Ngài tuyên bố về họ, để nhiều người có thể tin tưởng, và từ đó được tái sinh vào cõi thiện lành.
Ayaṃ kho panāpi, bhante, ahosi rājā māgadho seniyo bimbisāro dhammiko dhammarājā hito brāhmaṇagahapatikānaṃ negamānañceva jānapadānañca.
And this King Seniya Bimbisāra of Magadha, Bhante, was a righteous king of Dhamma, benevolent to brahmins and householders, to both townsfolk and country folk.
Bạch Thế Tôn, vị vua Magadha, Seniya Bimbisāra, cũng là một vị vua công chính, vua của Chánh Pháp, có lợi ích cho các Bà La Môn, gia chủ, cũng như cư dân thành thị và nông thôn.
Apissudaṃ manussā kittayamānarūpā viharanti – ‘evaṃ no so dhammiko dhammarājā sukhāpetvā kālaṅkato.
People used to praise him, saying: ‘That righteous king of Dhamma made us happy and then passed away.
Con người vẫn thường ca ngợi rằng: ‘Vị vua công chính, vua của Chánh Pháp ấy đã qua đời sau khi làm cho chúng ta được an lạc.
Evaṃ mayaṃ tassa dhammikassa dhammarañño vijite phāsu viharimhā’ti.
Thus we lived at ease in the dominion of that righteous king of Dhamma.’
Chúng ta đã sống an ổn trong vương quốc của vị vua công chính, vua của Chánh Pháp ấy.’
So kho panāpi, bhante, ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno sīlesu paripūrakārī.
And he too, Bhante, had faith in the Buddha, faith in the Dhamma, faith in the Saṅgha, and was complete in his precepts.
Bạch Thế Tôn, vị ấy cũng đã có đức tin nơi Đức Phật, có đức tin nơi Giáo Pháp, có đức tin nơi Tăng đoàn, và là người hoàn thành viên mãn các giới luật.
Apissudaṃ manussā evamāhaṃsu – ‘yāva maraṇakālāpi rājā māgadho seniyo bimbisāro bhagavantaṃ kittayamānarūpo kālaṅkato’ti.
People also used to say: ‘Even at the time of his death, King Seniya Bimbisāra of Magadha passed away praising the Blessed One.’
Con người vẫn thường nói rằng: ‘Ngay cả cho đến lúc lâm chung, vua Magadha Seniya Bimbisāra vẫn ca ngợi Đức Thế Tôn rồi qua đời.’
So abbhatīto kālaṅkato bhagavatā abyākato; tassapissa sādhu veyyākaraṇaṃ, bahujano pasīdeyya, tato gaccheyya sugatiṃ.
He passed away, having made an end of his life, and was not declared by the Blessed One; yet a good declaration concerning him would cause many people to have faith, and from that he would go to a good destination.
Vị ấy đã qua đời, đã mất, nhưng Thế Tôn chưa nói rõ về sự tái sinh của vị ấy; thật tốt nếu Thế Tôn nói rõ về vị ấy, nhiều người sẽ hoan hỷ, và từ đó vị ấy có thể đi đến thiện thú.
Bhagavato kho pana, bhante, sambodhi magadhesu.
But, venerable sir, the Blessed One's Sambodhi was in Magadha.
Bạch Thế Tôn, Thế Tôn đã chứng đạt giác ngộ tại xứ Magadha.
Yattha kho pana, bhante, bhagavato sambodhi magadhesu, kathaṃ tatra bhagavā māgadhake paricārake abbhatīte kālaṅkate upapattīsu na byākareyya?
Where, venerable sir, the Blessed One's Sambodhi was in Magadha, how could the Blessed One not declare the destinations of those Magadhan attendants who have passed away, having made an end of their lives?
Bạch Thế Tôn, nơi Thế Tôn đã chứng đạt giác ngộ tại xứ Magadha, làm sao Thế Tôn lại không nói rõ về sự tái sinh của những người hộ độ xứ Magadha đã qua đời, đã mất?
Bhagavā ce kho pana, bhante, māgadhake paricārake abbhatīte kālaṅkate upapattīsu na byākareyya dīnamanā tenassu māgadhakā paricārakā; yena kho panassu dīnamanā māgadhakā paricārakā kathaṃ te bhagavā na byākareyyā’’ti.
If, venerable sir, the Blessed One would not declare the destinations of those Magadhan attendants who have passed away, having made an end of their lives, then the Magadhan attendants would be dejected; if the Magadhan attendants were dejected, how could the Blessed One not declare their destinations?
Bạch Thế Tôn, nếu Thế Tôn không nói rõ về sự tái sinh của những người hộ độ xứ Magadha đã qua đời, đã mất, thì những người hộ độ xứ Magadha sẽ buồn rầu; làm sao Thế Tôn lại không nói rõ về họ khi họ đang buồn rầu như vậy?”
Idamāyasmā ānando māgadhake paricārake ārabbha bhagavato sammukhā parikathaṃ katvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Having spoken this discourse concerning the Magadhan attendants in the presence of the Blessed One, Venerable Ananda rose from his seat, saluted the Blessed One, circumambulated him respectfully, and departed.
Sau khi Tôn giả Ānanda đã nói chuyện như vậy trước mặt Thế Tôn về những người hộ độ xứ Magadha, ngài đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
281. ‘Dīgharattaṃ kho ahaṃ, bhante, avinipāto avinipātaṃ sañjānāmi, āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāyā’ti.
281. 'For a long time, venerable sir, I have known myself as not fallen into a lower state of existence, and hope for Sakadāgāmitā abides in me.'
281. ‘Bạch Thế Tôn, từ lâu tôi đã nhận biết rằng tôi không còn tái sinh vào các cảnh khổ, và tôi có hy vọng chứng đạt quả Nhất Lai.’
‘Acchariyamidaṃ āyasmato janavasabhassa yakkhassa, abbhutamidaṃ āyasmato janavasabhassa yakkhassa.
'It is amazing, this Yakka Janavasabha, it is wonderful, this Yakka Janavasabha.
‘Thật kỳ diệu thay cho dạ xoa Janavasabha này, thật hy hữu thay cho dạ xoa Janavasabha này.
‘‘Dīgharattaṃ kho ahaṃ, bhante, avinipāto avinipātaṃ sañjānāmī’’ti ca vadesi, ‘‘āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāyā’’ti ca vadesi, kutonidānaṃ panāyasmā janavasabho yakkho evarūpaṃ uḷāraṃ visesādhigamaṃ sañjānātīti?
"For a long time, venerable sir, you say, 'I have known myself as not fallen into a lower state of existence,' and you also say, 'hope for Sakadāgāmitā abides in me,' what is the source, Venerable Yakka Janavasabha, of your knowing such an exalted special attainment?"
Ngài nói rằng ‘từ lâu tôi đã nhận biết rằng tôi không còn tái sinh vào các cảnh khổ’, và ngài cũng nói rằng ‘tôi có hy vọng chứng đạt quả Nhất Lai’, vậy do đâu mà Tôn giả Janavasabha, vị dạ xoa này, nhận biết được sự thành tựu thù thắng như vậy?
Na aññatra, bhagavā, tava sāsanā, na aññatra* , sugata, tava sāsanā; yadagge ahaṃ, bhante, bhagavati ekantikato* abhippasanno, tadagge ahaṃ, bhante, dīgharattaṃ avinipāto avinipātaṃ sañjānāmi, āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāya.
'Not apart from, Blessed One, your teaching, not apart from, Sugata, your teaching; since, venerable sir, I have had unswerving confidence in the Blessed One, since then, venerable sir, I have known myself as not fallen into a lower state of existence for a long time, and hope for Sakadāgāmitā abides in me.
Không phải từ đâu khác, bạch Thế Tôn, ngoài giáo pháp của Thế Tôn, không phải từ đâu khác, bạch Thiện Thệ, ngoài giáo pháp của Thế Tôn; kể từ khi, bạch Thế Tôn, con hoàn toàn có niềm tin tuyệt đối vào Thế Tôn, kể từ đó, bạch Thế Tôn, con đã nhận biết rằng từ lâu con không còn tái sinh vào các cảnh khổ, và con có hy vọng chứng đạt quả Nhất Lai.
Idhāhaṃ, bhante, vessavaṇena mahārājena pesito virūḷhakassa mahārājassa santike kenacideva karaṇīyena addasaṃ bhagavantaṃ antarāmagge giñjakāvasathaṃ pavisitvā māgadhake paricārake ārabbha aṭṭhiṃ katvā manasikatvā sabbaṃ cetasā samannāharitvā nisinnaṃ – ‘‘gatiṃ nesaṃ jānissāmi abhisamparāyaṃ, yaṃgatikā te bhavanto yaṃabhisamparāyā’’ti.
Here, venerable sir, being sent by the Great King Vessavana to the Great King Virūḷhaka for some business, I saw the Blessed One on the way, having entered the Brick Hall, and sat down, earnestly and attentively concentrating all his mind on the Magadhan attendants—"I shall know their destination, their future state, what destination these venerable ones have, what future state is theirs."
Tại đây, bạch Thế Tôn, khi Đại Vương Vessavaṇa phái con đến chỗ Đại Vương Virūḷhaka để giải quyết một việc gì đó, con đã thấy Thế Tôn trên đường đi, sau khi vào Giñjakāvasatha, với tâm ý chuyên chú, tập trung hoàn toàn vào những người hộ độ xứ Magadha, Ngài ngồi xuống – ‘Ta sẽ biết được đường tái sinh của họ, sự tái sinh trong đời sau của họ, họ sẽ đi về đâu và tái sinh vào cảnh giới nào.’
Anacchariyaṃ kho panetaṃ, bhante, yaṃ vessavaṇassa mahārājassa tassaṃ parisāyaṃ bhāsato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘‘yaṃgatikā te bhavanto yaṃabhisamparāyā’’ti.
And this is not surprising, venerable sir, what was heard directly, what was received directly from the Great King Vessavana speaking in that assembly—"what destination these venerable ones have, what future state is theirs."
Và điều đó không có gì lạ, bạch Thế Tôn, điều mà con đã nghe trực tiếp và nhận lãnh trực tiếp từ lời thuyết giảng của Đại Vương Vessavaṇa trong hội chúng của Ngài – ‘họ sẽ đi về đâu và tái sinh vào cảnh giới nào.’
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – bhagavantañca dakkhāmi, idañca bhagavato ārocessāmīti.
And it occurred to me, venerable sir: "I will see the Blessed One, and I will report this to the Blessed One."
Bạch Thế Tôn, con đã nghĩ rằng: ‘Ta sẽ được thấy Thế Tôn, và ta sẽ báo cáo điều này cho Thế Tôn.’
Ime kho me, bhante, dvepaccayā bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ’.
These, venerable sir, were my two reasons for coming to see the Blessed One.'
Đây là hai lý do, bạch Thế Tôn, khiến con đến gặp Thế Tôn.”
282. ‘Purimāni, bhante, divasāni purimatarāni tadahuposathe pannarase vassūpanāyikāya puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā.
282. 'In former days, venerable sir, even earlier than that, on the full moon night of the fifteenth day of the Uposatha during the rains retreat, all the Tāvatiṃsa devas were assembled, gathered in the Sudhammā Hall.
282. ‘Bạch Thế Tôn, những ngày trước đây, vào đêm trăng tròn của ngày rằm Bố Tát trong mùa an cư, tất cả chư thiên cõi Tāvatiṃsa đều tụ họp, vân tập tại Pháp đường Sudhammā.
Mahatī ca dibbaparisā* samantato nisinnā honti* , cattāro ca mahārājāno catuddisā nisinnā honti.
And a great assembly of devas was seated all around, and the Four Great Kings were seated in the four directions.
Một đại hội chúng chư thiên ngồi vây quanh khắp nơi, và bốn Đại Thiên Vương ngồi ở bốn phương.
Puratthimāya disāya dhataraṭṭho mahārājā pacchimābhimukho* nisinno hoti deve purakkhatvā; dakkhiṇāya disāya virūḷhako mahārājā uttarābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; pacchimāya disāya virūpakkho mahārājā puratthābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; uttarāya disāya vessavaṇo mahārājā dakkhiṇābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā.
In the eastern direction, Dhātaratthā, the Great King, sits facing west, with devas in front; in the southern direction, Virūḷhaka, the Great King, sits facing north, with devas in front; in the western direction, Virūpakkha, the Great King, sits facing east, with devas in front; in the northern direction, Vessavaṇa, the Great King, sits facing south, with devas in front.
Vị Đại Vương Dhataraṭṭha ngồi hướng về phía tây, các vị thiên thần vây quanh ở phương đông; vị Đại Vương Virūḷhaka ngồi hướng về phía bắc, các vị thiên thần vây quanh ở phương nam; vị Đại Vương Virūpakkha ngồi hướng về phía đông, các vị thiên thần vây quanh ở phương tây; vị Đại Vương Vessavaṇa ngồi hướng về phía nam, các vị thiên thần vây quanh ở phương bắc.
Yadā, bhante, kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā, mahatī ca dibbaparisā samantato nisinnā honti, cattāro ca mahārājāno catuddisā nisinnā honti.
When, venerable sir, all the devas of Tāvatiṃsa are assembled and gathered in the Sudhammā assembly hall, and a great divine retinue sits all around, and the four Great Kings sit in the four directions.
Bạch Thế Tôn, khi tất cả chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa) đã tụ hội, đã vân tập trong chính điện Sudhammā, và một hội chúng chư thiên lớn lao đã ngồi vây quanh khắp bốn phương, và bốn Đại Vương cũng đã ngồi ở bốn phương.
Idaṃ nesaṃ hoti āsanasmiṃ; atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti.
This is their seat; then afterwards is our seat.
Đó là chỗ ngồi của họ; sau đó mới đến chỗ ngồi của chúng con.
Ye te, bhante, devā bhagavati brahmacariyaṃ caritvā adhunūpapannā tāvatiṃsakāyaṃ, te aññe deve atirocanti vaṇṇena ceva yasasā ca.
Those devas, venerable sir, who have practiced the holy life under the Blessed One and have newly arisen in the Tāvatiṃsa realm, they outshine the other devas in both beauty and glory.
Bạch Thế Tôn, những vị thiên thần nào đã sống Phạm hạnh nơi Thế Tôn và mới tái sinh vào cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa), các vị ấy vượt trội hơn các vị thiên thần khác về cả dung mạo lẫn uy tín.
Tena sudaṃ, bhante, devā tāvatiṃsā attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā ‘‘dibbā vata bho kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’’ti.
Therefore, venerable sir, the Tāvatiṃsa devas are pleased, delighted, filled with joy and happiness, thinking: ‘‘Indeed, the divine realms are filling up, and the asura realms are diminishing.’’
Vì vậy, bạch Thế Tôn, chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa) hoan hỷ, vui mừng, tràn đầy hỷ lạc và hoan hỷ rằng: “Ôi, thật vậy, các cõi thiên đang được sung mãn, còn các cõi A-tu-la thì suy giảm!”
Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā imāhi gāthāhi anumodi –
Then, venerable sir, Sakka, ruler of devas, knowing the serene confidence of the Tāvatiṃsa devas, rejoiced with these verses:
Rồi, bạch Thế Tôn, Sakka, vua của chư thiên, biết được sự hoan hỷ của chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa), đã tán thán bằng những câu kệ này:
‘Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā pātubhavati.
‘When, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra appears to the Tāvatiṃsa devas, he appears having created a gross body for himself.
‘Bạch Thế Tôn, khi Phạm thiên Sanaṅkumāra xuất hiện trước chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa), Ngài hiện ra bằng cách hóa hiện một thân tướng thô kệch.
Yo kho pana, bhante, brahmuno pakativaṇṇo anabhisambhavanīyo so devānaṃ tāvatiṃsānaṃ cakkhupathasmiṃ.
For, venerable sir, Brahmā’s natural beauty is beyond the comprehension of the Tāvatiṃsa devas’ sight.
Bạch Thế Tôn, dung mạo tự nhiên của Phạm thiên thì không thể tiếp cận được đối với tầm nhìn của chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa).
Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca.
When, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra appears to the Tāvatiṃsa devas, he outshines the other devas in both beauty and glory.
Bạch Thế Tôn, khi Phạm thiên Sanaṅkumāra xuất hiện trước chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa), Ngài vượt trội hơn các vị thiên thần khác về cả dung mạo lẫn uy tín.
Seyyathāpi, bhante, sovaṇṇo viggaho mānusaṃ viggahaṃ atirocati; evameva kho, bhante, yadā brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca.
Just as, venerable sir, a golden figure outshines a human figure; even so, venerable sir, when Brahmā Sanaṅkumāra appears to the Tāvatiṃsa devas, he outshines the other devas in both beauty and glory.
Cũng như, bạch Thế Tôn, một thân tướng bằng vàng vượt trội hơn một thân tướng con người; cũng vậy, bạch Thế Tôn, khi Phạm thiên Sanaṅkumāra xuất hiện trước chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa), Ngài vượt trội hơn các vị thiên thần khác về cả dung mạo lẫn uy tín.
Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, na tassaṃ parisāyaṃ koci devo abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti.
When, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra appears to the Tāvatiṃsa devas, no deva in that assembly salutes him, nor rises for him, nor invites him to a seat.
Bạch Thế Tôn, khi Phạm thiên Sanaṅkumāra xuất hiện trước chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa), không có một vị thiên thần nào trong hội chúng ấy đảnh lễ, đứng dậy hay mời ngồi.
Sabbeva tuṇhībhūtā pañjalikā pallaṅkena nisīdanti – ‘‘yassadāni devassa pallaṅkaṃ icchissati brahmā sanaṅkumāro, tassa devassa pallaṅke nisīdissatī’’ti.
All remain silent, with clasped hands, sitting cross-legged, thinking: ‘‘On whose seat Brahmā Sanaṅkumāra wishes to sit now, on that deva’s seat he will sit.’’
Tất cả đều im lặng, chắp tay, ngồi kiết già và nghĩ: “Phạm thiên Sanaṅkumāra muốn ngồi trên chỗ ngồi của vị thiên thần nào bây giờ, Ngài sẽ ngồi trên chỗ ngồi của vị thiên thần đó.”
‘Yassa kho pana, bhante, devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati, uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ; uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ.
‘And to whichever deva, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra sits on his seat, that deva obtains a magnificent acquisition of feeling; that deva obtains a magnificent acquisition of happiness.
‘Bạch Thế Tôn, vị thiên thần nào mà Phạm thiên Sanaṅkumāra ngồi trên chỗ ngồi của vị ấy, vị thiên thần đó sẽ nhận được sự hoan hỷ lớn lao; vị thiên thần đó sẽ nhận được sự vui mừng lớn lao.
Seyyathāpi, bhante, rājā khattiyo muddhāvasitto adhunābhisitto rajjena, uḷāraṃ so labhati vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati somanassapaṭilābhaṃ.
Just as, venerable sir, a royal Khattiya, anointed and newly consecrated to the kingship, obtains a magnificent acquisition of feeling, obtains a magnificent acquisition of happiness.
Cũng như, bạch Thế Tôn, một vị vua Sát-đế-lợi đã được xức dầu trên đỉnh đầu, mới được đăng quang cai trị vương quốc, vị ấy sẽ nhận được sự hoan hỷ lớn lao, vị ấy sẽ nhận được sự vui mừng lớn lao.
Evameva kho, bhante, yassa devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati, uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ.
Even so, venerable sir, to whichever deva Brahmā Sanaṅkumāra sits on his seat, that deva obtains a magnificent acquisition of feeling, that deva obtains a magnificent acquisition of happiness.
Cũng vậy, bạch Thế Tôn, vị thiên thần nào mà Phạm thiên Sanaṅkumāra ngồi trên chỗ ngồi của vị ấy, vị thiên thần đó sẽ nhận được sự hoan hỷ lớn lao, vị thiên thần đó sẽ nhận được sự vui mừng lớn lao.
Atha, bhante, brahmā sanaṅkumāro oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā kumāravaṇṇī* hutvā pañcasikho devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāturahosi.
Then, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra, having created a gross body for himself, appeared to the Tāvatiṃsa devas as a youth, five-braided.
Rồi, bạch Thế Tôn, Phạm thiên Sanaṅkumāra, sau khi hóa hiện một thân tướng thô kệch, hiện ra trước chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa) với hình dáng một đồng tử năm búi tóc.
So vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaṅkena nisīdi.
He soared into the air and sat cross-legged in the sky, in space.
Ngài bay lên không trung và ngồi kiết già giữa hư không.
Seyyathāpi, bhante, balavā puriso supaccatthate vā pallaṅke same vā bhūmibhāge pallaṅkena nisīdeyya; evameva kho, bhante, brahmā sanaṅkumāro vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaṅkena nisīditvā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā imāhi gāthāhi anumodi –
Just as, venerable sir, a strong man might sit cross-legged on a well-spread couch or on a level piece of ground; even so, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra, having soared into the air and sat cross-legged in the sky, in space, knowing the serene confidence of the Tāvatiṃsa devas, rejoiced with these verses:
Cũng như, bạch Thế Tôn, một người đàn ông mạnh mẽ sẽ ngồi kiết già trên một chỗ ngồi được trải thảm tốt hoặc trên một mặt đất bằng phẳng; cũng vậy, bạch Thế Tôn, Phạm thiên Sanaṅkumāra, sau khi bay lên không trung và ngồi kiết già giữa hư không, biết được sự hoan hỷ của chư thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa), đã tán thán bằng những câu kệ này:
287. ‘‘‘Taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā, yāva supaññattā cime tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro iddhipādā paññattā iddhipahutāya* iddhivisavitāya* iddhivikubbanatāya.
287. "'What do you think, respected Devas of Tāvatiṃsa, how well these four bases of spiritual power have been declared by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Self-Awakened One, for abundance of spiritual power, for familiarity with spiritual power, for transformation by spiritual power?
287. “‘Thưa quý chư thiên Ba mươi ba, quý vị nghĩ sao, Đức Thế Tôn ấy, bậc Toàn Tri, Toàn Kiến, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã giảng dạy rất tốt bốn thần túc này, vì sự phong phú của thần thông, vì sự thực hành thần thông, vì sự biến hóa của thần thông.
Katame cattāro?
Which are the four?
Bốn thần túc nào?
Idha bho bhikkhu chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Here, sirs, a bhikkhu develops the base of spiritual power endowed with concentration due to desire and volitional formations.
Ở đây, thưa quý vị, một Tỳ-kheo tu tập thần túc với sự tập trung do dục làm chủ và các hành được cấu tạo.
Vīriyasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
He develops the base of spiritual power endowed with concentration due to energy and volitional formations.
Tu tập thần túc với sự tập trung do tinh tấn làm chủ và các hành được cấu tạo.
Cittasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
He develops the base of spiritual power endowed with concentration due to mind and volitional formations.
Tu tập thần túc với sự tập trung do tâm làm chủ và các hành được cấu tạo.
Vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
He develops the base of spiritual power endowed with concentration due to investigation and volitional formations.
Tu tập thần túc với sự tập trung do quán sát làm chủ và các hành được cấu tạo.
Ime kho, bho, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro iddhipādā paññattā iddhipahutāya iddhivisavitāya iddhivikubbanatāya.
These, sirs, are the four bases of spiritual power declared by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Self-Awakened One, for abundance of spiritual power, for familiarity with spiritual power, for transformation by spiritual power.
Thưa quý vị, đây là bốn thần túc mà Đức Thế Tôn ấy, bậc Toàn Tri, Toàn Kiến, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã giảng dạy vì sự phong phú của thần thông, vì sự thực hành thần thông, vì sự biến hóa của thần thông.
‘‘‘Ye hi keci bho atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhosuṃ, sabbe te imesaṃyeva catunnaṃ iddhipādānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā.
"'For whoever, sirs, in the past were ascetics or brahmins who experienced various kinds of spiritual power, all of them did so through the development and cultivation of these same four bases of spiritual power.
“‘Thưa quý vị, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã chứng đắc các loại thần thông khác nhau, tất cả đều do sự tu tập và làm cho sung mãn bốn thần túc này.
Yepi hi keci bho anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhossanti, sabbe te imesaṃyeva catunnaṃ iddhipādānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā.
And whoever, sirs, in the future will be ascetics or brahmins who will experience various kinds of spiritual power, all of them will do so through the development and cultivation of these same four bases of spiritual power.
Và bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong tương lai sẽ chứng đắc các loại thần thông khác nhau, tất cả đều do sự tu tập và làm cho sung mãn bốn thần túc này.
Yepi hi keci bho etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhonti, sabbe te imesaṃyeva catunnaṃ iddhipādānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā.
And whoever, sirs, at present are ascetics or brahmins who experience various kinds of spiritual power, all of them do so through the development and cultivation of these same four bases of spiritual power.
Và bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào hiện tại đang chứng đắc các loại thần thông khác nhau, tất cả đều do sự tu tập và làm cho sung mãn bốn thần túc này.
Passanti no bhonto devā tāvatiṃsā mamapimaṃ evarūpaṃ iddhānubhāva’’nti?
Do you, respected Devas of Tāvatiṃsa, see this kind of spiritual power of mine?'"
Thưa quý chư thiên Ba mươi ba, quý vị có thấy thần thông uy lực như vậy của tôi không?’
‘‘Evaṃ mahābrahme’’ti.
"'Yes, Great Brahmā.'"
‘Thưa Đại Phạm thiên, có.’
‘‘Ahampi kho bho imesaṃyeva catunnañca iddhipādānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā evaṃ mahiddhiko evaṃmahānubhāvo’’ti.
"'And I too, sirs, am thus greatly powerful and greatly magnificent through the development and cultivation of these same four bases of spiritual power.'"
‘Thưa quý vị, tôi cũng do sự tu tập và làm cho sung mãn bốn thần túc này mà có đại thần lực, đại uy lực như vậy.’”
Imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro bhāsittha.
This matter, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra spoke.
Bạch Thế Tôn, Phạm thiên Sanankumāra đã nói điều này.
Imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro bhāsitvā deve tāvatiṃse āmantesi –
Having spoken this matter, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra addressed the Devas of Tāvatiṃsa—
Bạch Thế Tôn, sau khi nói điều này, Phạm thiên Sanankumāra gọi các chư thiên Ba mươi ba mà nói rằng:
288. ‘‘‘Taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā, yāvañcidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tayo okāsādhigamā anubuddhā sukhassādhigamāya.
288. "'What do you think, respected Devas of Tāvatiṃsa, how well these three attainments of opportunity (okāsādhigamā) for the attainment of happiness have been comprehended by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Self-Awakened One?
288. “‘Thưa quý chư thiên Ba mươi ba, quý vị nghĩ sao, Đức Thế Tôn ấy, bậc Toàn Tri, Toàn Kiến, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã chứng ngộ ba cách chứng đắc cơ hội để chứng đắc hạnh phúc.
Katame tayo?
Which are the three?
Ba cách nào?
Idha bho ekacco saṃsaṭṭho viharati kāmehi saṃsaṭṭho akusalehi dhammehi.
Here, sirs, a certain one dwells defiled by sensual pleasures, defiled by unwholesome states.
Ở đây, thưa quý vị, có người sống hòa lẫn với dục lạc, hòa lẫn với các pháp bất thiện.
So aparena samayena ariyadhammaṃ suṇāti, yoniso manasi karoti, dhammānudhammaṃ paṭipajjati.
Later, he hears the noble Dhamma, pays careful attention, and practices in accordance with the Dhamma.
Sau một thời gian, người ấy nghe Chánh Pháp, tác ý như lý, thực hành đúng Pháp.
So ariyadhammassavanaṃ āgamma yonisomanasikāraṃ dhammānudhammappaṭipattiṃ asaṃsaṭṭho viharati kāmehi asaṃsaṭṭho akusalehi dhammehi.
Through hearing the noble Dhamma, through careful attention, and through practicing in accordance with the Dhamma, he dwells undefiled by sensual pleasures, undefiled by unwholesome states.
Do nghe Chánh Pháp, do tác ý như lý, do thực hành đúng Pháp, người ấy sống không hòa lẫn với dục lạc, không hòa lẫn với các pháp bất thiện.
Tassa asaṃsaṭṭhassa kāmehi asaṃsaṭṭhassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaṃ, sukhā bhiyyo somanassaṃ.
As he is undefiled by sensual pleasures, undefiled by unwholesome states, happiness arises, and from happiness, more joy.
Khi người ấy không hòa lẫn với dục lạc, không hòa lẫn với các pháp bất thiện, thì hạnh phúc phát sinh, và từ hạnh phúc, hỷ lạc càng tăng trưởng.
Seyyathāpi, bho, pamudā pāmojjaṃ* jāyetha, evameva kho, bho, asaṃsaṭṭhassa kāmehi asaṃsaṭṭhassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaṃ, sukhā bhiyyo somanassaṃ.
Just as, sirs, joy might arise from exuberance, even so, sirs, as he is undefiled by sensual pleasures, undefiled by unwholesome states, happiness arises, and from happiness, more joy.
Cũng như, thưa quý vị, từ sự vui vẻ, hỷ lạc phát sinh, cũng vậy, thưa quý vị, khi không hòa lẫn với dục lạc, không hòa lẫn với các pháp bất thiện, thì hạnh phúc phát sinh, và từ hạnh phúc, hỷ lạc càng tăng trưởng.
Ayaṃ kho, bho, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamo okāsādhigamo anubuddho sukhassādhigamāya.
This, sirs, is the first attainment of opportunity comprehended by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Self-Awakened One, for the attainment of happiness.
Thưa quý vị, đây là cách chứng đắc cơ hội thứ nhất mà Đức Thế Tôn ấy, bậc Toàn Tri, Toàn Kiến, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã chứng ngộ để chứng đắc hạnh phúc.
‘‘‘Puna caparaṃ, bho, idhekaccassa oḷārikā kāyasaṅkhārā appaṭippassaddhā honti, oḷārikā vacīsaṅkhārā appaṭippassaddhā honti, oḷārikā cittasaṅkhārā appaṭippassaddhā honti.
"'Furthermore, sirs, here for a certain one, gross bodily formations are not quieted, gross verbal formations are not quieted, gross mental formations are not quieted.
“‘Lại nữa, thưa quý vị, ở đây, một số người có các hành thân thô tháo chưa lắng dịu, các hành khẩu thô tháo chưa lắng dịu, các hành ý thô tháo chưa lắng dịu.
So aparena samayena ariyadhammaṃ suṇāti, yoniso manasi karoti, dhammānudhammaṃ paṭipajjati.
Later, he hears the noble Dhamma, pays careful attention, and practices in accordance with the Dhamma.
Sau một thời gian, người ấy nghe Chánh Pháp, tác ý như lý, thực hành đúng Pháp.
Tassa ariyadhammassavanaṃ āgamma yonisomanasikāraṃ dhammānudhammappaṭipattiṃ oḷārikā kāyasaṅkhārā paṭippassambhanti, oḷārikā vacīsaṅkhārā paṭippassambhanti, oḷārikā cittasaṅkhārā paṭippassambhanti.
Through hearing the noble Dhamma, through careful attention, and through practicing in accordance with the Dhamma, his gross bodily formations are quieted, his gross verbal formations are quieted, his gross mental formations are quieted.
Do nghe Chánh Pháp, do tác ý như lý, do thực hành đúng Pháp, các hành thân thô tháo của người ấy lắng dịu, các hành khẩu thô tháo lắng dịu, các hành ý thô tháo lắng dịu.
Tassa oḷārikānaṃ kāyasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ vacīsaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ cittasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā uppajjati sukhaṃ, sukhā bhiyyo somanassaṃ.
Through the quieting of his gross bodily formations, through the quieting of his gross verbal formations, through the quieting of his gross mental formations, happiness arises, and from happiness, more joy.
Khi các hành thân thô tháo lắng dịu, các hành khẩu thô tháo lắng dịu, các hành ý thô tháo lắng dịu, thì hạnh phúc phát sinh, và từ hạnh phúc, hỷ lạc càng tăng trưởng.
Seyyathāpi, bho, pamudā pāmojjaṃ jāyetha, evameva kho bho oḷārikānaṃ kāyasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ vacīsaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ cittasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā uppajjati sukhaṃ, sukhā bhiyyo somanassaṃ.
Just as, good sirs, from gladness joy arises; even so, good sirs, with the subsiding of gross bodily formations, with the subsiding of gross verbal formations, with the subsiding of gross mental formations, happiness arises, and from happiness, still greater joy.
Này chư vị, cũng như từ sự vui thích mà niềm hoan hỷ sinh khởi, cũng vậy, này chư vị, từ sự lắng dịu của các hành thân thô, từ sự lắng dịu của các hành khẩu thô, từ sự lắng dịu của các hành ý thô, lạc thọ sinh khởi, và từ lạc thọ mà hỷ lạc càng tăng trưởng.
Ayaṃ kho, bho, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena dutiyo okāsādhigamo anubuddho sukhassādhigamāya.
This, good sirs, is the second opportunity for the attainment of happiness, understood by the Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Enlightened One.
Này chư vị, đây là sự thành tựu cơ hội thứ hai được Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, người thấy biết rõ, đã chứng ngộ để thành tựu an lạc.
‘‘‘Puna caparaṃ, bho, idhekacco ‘idaṃ kusala’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, ‘idaṃ akusala’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
“Furthermore, good sirs, here a certain person does not understand 'this is wholesome' as it actually is, nor 'this is unwholesome' as it actually is.
“Này chư vị, lại nữa, ở đây có người không như thật biết ‘đây là thiện’, không như thật biết ‘đây là bất thiện’.
‘Idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ, idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāga’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
He does not understand 'this is blameworthy, this is blameless; this should be cultivated, this should not be cultivated; this is inferior, this is superior; this is dark and bright with its counterpart' as it actually is.
Không như thật biết ‘đây là có lỗi, đây là không lỗi, đây nên thực hành, đây không nên thực hành, đây là thấp kém, đây là thù thắng, đây là phần đen phần trắng’.
So aparena samayena ariyadhammaṃ suṇāti, yoniso manasi karoti, dhammānudhammaṃ paṭipajjati.
Later, he hears the noble Dhamma, applies his mind properly, and practices in accordance with the Dhamma.
Sau đó, người ấy nghe Pháp của bậc Thánh, tác ý chân chánh, thực hành đúng Pháp.
So ariyadhammassavanaṃ āgamma yonisomanasikāraṃ dhammānudhammappaṭipattiṃ, ‘idaṃ kusala’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘idaṃ akusala’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
Having heard the noble Dhamma, having applied his mind properly, and having practiced in accordance with the Dhamma, he understands 'this is wholesome' as it actually is, and 'this is unwholesome' as it actually is.
Nhờ nghe Pháp của bậc Thánh, nhờ tác ý chân chánh, nhờ thực hành đúng Pháp, người ấy như thật biết ‘đây là thiện’, như thật biết ‘đây là bất thiện’.
Idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ, idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāga’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands 'this is blameworthy, this is blameless; this should be cultivated, this should not be cultivated; this is inferior, this is superior; this is dark and bright with its counterpart' as it actually is.
Người ấy như thật biết ‘đây là có lỗi, đây là không lỗi, đây nên thực hành, đây không nên thực hành, đây là thấp kém, đây là thù thắng, đây là phần đen phần trắng’.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato avijjā pahīyati, vijjā uppajjati.
As he thus knows and thus sees, ignorance is abandoned in him, and knowledge arises.
Khi người ấy biết như vậy, thấy như vậy, vô minh được đoạn trừ, minh sinh khởi.
Tassa avijjāvirāgā vijjuppādā uppajjati sukhaṃ, sukhā bhiyyo somanassaṃ.
From the fading away of ignorance and the arising of knowledge, happiness arises in him, and from happiness, still greater joy.
Khi vô minh đoạn trừ, minh sinh khởi, lạc thọ sinh khởi, và từ lạc thọ mà hỷ lạc càng tăng trưởng.
Seyyathāpi, bho, pamudā pāmojjaṃ jāyetha, evameva kho, bho, avijjāvirāgā vijjuppādā uppajjati sukhaṃ, sukhā bhiyyo somanassaṃ.
Just as, good sirs, from gladness joy arises; even so, good sirs, from the fading away of ignorance and the arising of knowledge, happiness arises, and from happiness, still greater joy.
Này chư vị, cũng như từ sự vui thích mà niềm hoan hỷ sinh khởi, cũng vậy, này chư vị, khi vô minh đoạn trừ, minh sinh khởi, lạc thọ sinh khởi, và từ lạc thọ mà hỷ lạc càng tăng trưởng.
Ayaṃ kho, bho, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tatiyo okāsādhigamo anubuddho sukhassādhigamāya.
This, good sirs, is the third opportunity for the attainment of happiness, understood by the Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Enlightened One.
Này chư vị, đây là sự thành tựu cơ hội thứ ba được Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, người thấy biết rõ, đã chứng ngộ để thành tựu an lạc.
Ime kho, bho, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tayo okāsādhigamā anubuddhā sukhassādhigamāyā’’ti.
These, good sirs, are the three opportunities for the attainment of happiness, understood by the Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Enlightened One.”
Này chư vị, đây là ba sự thành tựu cơ hội được Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, người thấy biết rõ, đã chứng ngộ để thành tựu an lạc.”
Imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro bhāsittha, imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro bhāsitvā deve tāvatiṃse āmantesi –
“This matter, venerable sir, was spoken by Brahmā Sanaṅkumāra; having spoken this matter, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra addressed the Tāvatiṃsa devas—
Bạch Thế Tôn, Phạm thiên Sanaṅkumāra đã nói điều này, bạch Thế Tôn, Phạm thiên Sanaṅkumāra đã nói điều này xong, liền gọi chư thiên Ba mươi ba (Tāvatiṃsa) rằng:
289. ‘‘‘Taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā, yāva supaññattā cime tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro satipaṭṭhānā paññattā kusalassādhigamāya.
289. “‘What do you think, noble Tāvatiṃsa devas, how well-proclaimed are these four foundations of mindfulness by the Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Enlightened One, for the attainment of wholesome states?
289. “‘Này chư thiên Ba mươi ba, các vị nghĩ sao, bốn niệm xứ này đã được Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, người thấy biết rõ, tuyên bố khéo léo để thành tựu điều thiện đến mức nào?
Katame cattāro?
Which four?
Bốn niệm xứ ấy là gì?
Idha, bho, bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Here, good sirs, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body internally, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress in the world.
Này chư vị, ở đây, một Tỳ-kheo sống quán thân trên thân nội tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
Ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharanto tattha sammā samādhiyati, sammā vippasīdati.
As he dwells contemplating the body in the body internally, he becomes rightly concentrated there, he becomes rightly clarified there.
Khi sống quán thân trên thân nội tại, vị ấy đạt được định chân chánh, tịnh tín chân chánh.
So tattha sammā samāhito sammā vippasanno bahiddhā parakāye ñāṇadassanaṃ abhinibbatteti.
Being rightly concentrated there, being rightly clarified there, he generates knowledge and vision regarding the body of another externally.
Khi đã đạt được định chân chánh, tịnh tín chân chánh, vị ấy phát sinh tuệ quán thấy biết thân người khác ở bên ngoài.
Ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati…pe… bahiddhā paravedanāsu ñāṇadassanaṃ abhinibbatteti.
He dwells contemplating feelings in feelings internally… (as before) … he generates knowledge and vision regarding the feelings of another externally.
Vị ấy sống quán thọ trên thọ nội tại… (tương tự)… phát sinh tuệ quán thấy biết thọ người khác ở bên ngoài.
Ajjhattaṃ citte cittānupassī viharati…pe… bahiddhā paracitte ñāṇadassanaṃ abhinibbatteti.
He dwells contemplating mind in mind internally… (as before) … he generates knowledge and vision regarding the mind of another externally.
Vị ấy sống quán tâm trên tâm nội tại… (tương tự)… phát sinh tuệ quán thấy biết tâm người khác ở bên ngoài.
Ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
He dwells contemplating phenomena in phenomena internally, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress in the world.
Vị ấy sống quán pháp trên pháp nội tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
Ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī viharanto tattha sammā samādhiyati, sammā vippasīdati.
As he dwells contemplating phenomena in phenomena internally, he becomes rightly concentrated there, he becomes rightly clarified there.
Khi sống quán pháp trên pháp nội tại, vị ấy đạt được định chân chánh, tịnh tín chân chánh.
So tattha sammā samāhito sammā vippasanno bahiddhā paradhammesu ñāṇadassanaṃ abhinibbatteti.
Being rightly concentrated there, being rightly clarified there, he generates knowledge and vision regarding the phenomena of another externally.
Khi đã đạt được định chân chánh, tịnh tín chân chánh, vị ấy phát sinh tuệ quán thấy biết pháp người khác ở bên ngoài.
Ime kho, bho, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro satipaṭṭhānā paññattā kusalassādhigamāyā’’ti.
These, good sirs, are the four foundations of mindfulness, proclaimed by the Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Enlightened One, for the attainment of wholesome states.”
Này chư vị, đây là bốn niệm xứ đã được Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, người thấy biết rõ, tuyên bố để thành tựu điều thiện.”
Imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro bhāsittha.
This matter, venerable sir, was spoken by Brahmā Sanaṅkumāra.
Bạch Thế Tôn, Phạm thiên Sanaṅkumāra đã nói điều này.
Imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro bhāsitvā deve tāvatiṃse āmantesi –
Having spoken this matter, venerable sir, Brahmā Sanaṅkumāra addressed the Tāvatiṃsa devas—
Bạch Thế Tôn, Phạm thiên Sanaṅkumāra đã nói điều này xong, liền gọi chư thiên Ba mươi ba (Tāvatiṃsa) rằng:
290. ‘‘‘Taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā, yāva supaññattā cime tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena satta samādhiparikkhārā sammāsamādhissa paribhāvanāya sammāsamādhissa pāripūriyā.
290. “‘What do you think, noble Tāvatiṃsa devas, how well-proclaimed are these seven requisites of concentration by the Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Enlightened One, for the cultivation of right concentration, for the perfection of right concentration?
290. “‘Này chư thiên Ba mươi ba, các vị nghĩ sao, bảy chi phần của định này đã được Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, người thấy biết rõ, tuyên bố khéo léo để phát triển chánh định, để thành tựu chánh định đến mức nào?
Katame satta?
Which seven?
Bảy chi phần ấy là gì?
Sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati.
Right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness.
Chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm.
Yā kho, bho, imehi sattahaṅgehi cittassa ekaggatā parikkhatā, ayaṃ vuccati, bho, ariyo sammāsamādhi saupaniso itipi saparikkhāro itipi.
The one-pointedness of mind fortified by these seven factors, good sirs, is called noble right concentration, with its support and with its requisites.
Này chư vị, sự nhất tâm của tâm được bảo vệ bởi bảy chi phần này, được gọi là chánh định của bậc Thánh, có duyên khởi, cũng có các chi phần.
Sammādiṭṭhissa bho, sammāsaṅkappo pahoti, sammāsaṅkappassa sammāvācā pahoti, sammāvācassa sammākammanto pahoti.
For one with right view, good sirs, right intention arises; for one with right intention, right speech arises; for one with right speech, right action arises.
Này chư vị, chánh tư duy sinh khởi từ chánh kiến; chánh ngữ sinh khởi từ chánh tư duy; chánh nghiệp sinh khởi từ chánh ngữ.
Sammākammantassa sammāājīvo pahoti, sammāājīvassa sammāvāyāmo pahoti, sammāvāyāmassa sammāsati pahoti, sammāsatissa sammāsamādhi pahoti, sammāsamādhissa sammāñāṇaṃ pahoti, sammāñāṇassa sammāvimutti pahoti.
For one with right action, right livelihood arises; for one with right livelihood, right effort arises; for one with right effort, right mindfulness arises; for one with right mindfulness, right concentration arises; for one with right concentration, right knowledge arises; for one with right knowledge, right liberation arises.
Chánh mạng sinh khởi từ chánh nghiệp; chánh tinh tấn sinh khởi từ chánh mạng; chánh niệm sinh khởi từ chánh tinh tấn; chánh định sinh khởi từ chánh niệm; chánh trí sinh khởi từ chánh định; chánh giải thoát sinh khởi từ chánh trí.
Yañhi taṃ, bho, sammā vadamāno vadeyya – ‘svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi apārutā amatassa dvārā’ti idameva taṃ sammā vadamāno vadeyya.
Indeed, good sirs, if one were to rightly say: 'Well-proclaimed is the Dhamma by the Blessed One, visible here and now, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise, with the doors to the Deathless opened,' it is precisely this that one would rightly say.
Này chư vị, nếu nói đúng, thì phải nói rằng: ‘Pháp được Thế Tôn thuyết giảng là khéo nói, thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm, cánh cửa bất tử đã rộng mở’, thì đây chính là điều phải nói đúng.
Svākkhāto hi, bho, bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko, akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi apārutā amatassa dvārā* .
For indeed, good sirs, the Dhamma is well-proclaimed by the Blessed One, visible here and now, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise, with the doors to the Deathless opened.
Này chư vị, Pháp được Thế Tôn thuyết giảng là khéo nói, thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm, cánh cửa bất tử đã rộng mở.