Evaṃ cintetvā pātova sirigabbhā nikkhamma susajjite samussitasetacchatte rājapalleṅke amaccagaṇa parivuto nisīdi devarājāviya virocamāno, nisinno pana rājā amacce evamāha, yo panettha bhonto buddhabhāsitesu dhammesu kiñcidhammaṃ jānāti, so bhāsatu, sotumicchāmidhammanti, te sabbepi mayaṃ deva na jānāmāti āhaṃsu, taṃ sutvā a na tta ma no rājā evaṃ cintesi, yannūnāhaṃ hatthikkhandhe sahassaṃ ṭhapetvā nagare bheriṃcarāpeyyaṃ, yaṃ appevanāma koci dhanalobhena cātuppadikāyapi gāthāya dhammaṃ deseyya.
Having thus reflected, he emerged from the royal chamber in the morning and sat on the royal throne, adorned and with a white parasol raised, surrounded by a multitude of ministers, shining like the King of Devas. Having sat, the king said to the ministers, "If any of you, sirs, knows any part of the Dhamma spoken by the Buddha, let him speak. I wish to hear the Dhamma." They all replied, "Deva, we do not know." Hearing that, the king, displeased, thought thus: "What if I were to place a thousand (coins) on the back of an elephant and have a drum beaten throughout the city? Perhaps someone, out of greed for wealth, might preach the Dhamma even with a four-lined verse.
Sau khi suy nghĩ như vậy, vào buổi sáng, Ngài rời khỏi cung điện, ngồi trên ngai vàng được trang hoàng lộng lẫy, với lọng trắng giương cao, bao quanh bởi các vị quan đại thần, tỏa sáng như vua chư thiên. Sau khi ngồi xuống, nhà vua nói với các vị quan đại thần: “Hỡi các ngài, ai trong số các ngài biết một chút Chánh pháp trong những lời dạy của Đức Phật, xin hãy thuyết giảng, ta muốn nghe Chánh pháp.” Tất cả họ đều thưa: “Tâu Đại vương, chúng thần không biết.” Nghe vậy, nhà vua không vui, Ngài suy nghĩ: “Hay là ta nên đặt một ngàn đồng lên lưng voi và cho đánh trống khắp thành phố, biết đâu có ai vì lòng tham tiền mà thuyết giảng Chánh pháp dù chỉ bằng một bài kệ bốn câu.
Taṃ me dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatīti, tato so tathā katvāpi dhammadesakaṃ alabhanto puna dvisahassaṃ ticatupañcasahassantiyāvakoṭippakoṭiṃdammīti, tato gāma nigama janapade, tato seṭṭhiṭṭhānaṃ senāpati uparājaṭṭhānā dayopi, puna setacchattaṃ dammi, rājavesaṃ pahāya attānaṃ dāsaṃ sāvetvā dhammadesentassa dammiti vatvā bheri carāpetvāpi dhamma desakamalabhitvā saṃviggo kimme dhammaviyogena rajjenāti amaccānaṃ rajjaṃ nīyyātetvā saddhammagavesako dhammasoṇḍakamahārājā mahāvanaṃ pāvisi gāma nigama rājadhāni paramparāya, tenettha.
That would be for my long-term welfare and happiness." So, even after doing so, he could not find a Dhamma preacher. He then declared, "I will give two thousand, then three, four, five thousand," up to "a koti of koṭis" (ten million millions). Then he offered villages, towns, and regions, then the positions of treasurer, general, and viceroy, and finally, "I will give the white parasol, I will abandon my royal attire and make myself a slave to the one who preaches the Dhamma." Even after having the drum beaten and making such declarations, he could not find a Dhamma preacher. Distressed, he thought, "Of what use is kingship to me without the Dhamma?" He then entrusted the kingdom to his ministers, and King Dhamma-soṇḍaka, seeking the True Dhamma, entered the great forest, passing through villages, towns, and capital cities, in succession. Therefore, here:
Điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho ta.” Sau đó, dù đã làm như vậy mà không tìm được người thuyết giảng Chánh pháp, Ngài lại tuyên bố: “Ta sẽ ban hai ngàn, ba, bốn, năm ngàn, cho đến hàng trăm ngàn, hàng tỷ đồng!” Sau đó, Ngài cho đánh trống khắp các làng mạc, thị trấn, các vùng quê, rồi đến các vị trưởng giả, các vị tướng quân, các vị phó vương và những người khác. Ngài lại nói: “Ta sẽ ban cả lọng trắng, ta sẽ từ bỏ vương phục, tự nguyện làm nô lệ để nghe người thuyết giảng Chánh pháp.” Dù đã cho đánh trống như vậy mà không tìm được người thuyết giảng Chánh pháp, Ngài lo lắng: “Vương quyền này có ích gì cho ta nếu thiếu Chánh pháp?” Rồi Ngài giao vương quyền lại cho các vị quan đại thần, vua Dhammasoṇḍaka, người tìm kiếm Chánh pháp tối thượng, đã đi vào rừng lớn, qua các làng mạc, thị trấn và kinh đô. Do đó, ở đây có những câu:
Evaṃ vutte sakko devānamindo sādhu mahārāja ahameva yuttaṃ jānāmīti vatvā tassāvidūre tigāvutubbedhaṃ añjanavaṇṇaṃ mahantaṃ pabbataṃ māpetvā mahārāja imamāruyha pabbatamuddhaniṭṭhito mama mukhe patatu, ahaṃ patanthassa te dhammaṃ desessāmi, evaṃ sante tuyhaṃ dhammapaṭilābho, mayhaṃca maṃsapaṭilābho bhavissatīti.
When this was said, Sakka, the king of devas, said, "Good, O great king, I myself know what is proper," and having created a large mountain three leagues high, dark like collyrium, not far from him, he said, "O great king, climb this and standing on the mountain peak, fall into my mouth. I will teach you the Dhamma as you fall. In this way, you will gain the Dhamma, and I will gain flesh."
Khi được nói như vậy, Sakka, vua của các chư thiên, nói: “Được lắm, Đại vương, ta tự biết điều hợp lý.” Nói xong, Ngài hóa hiện một ngọn núi lớn bằng màu than, cao ba gavuta, không xa Đại Bồ Tát và nói: “Đại vương, hãy leo lên ngọn núi này, đứng trên đỉnh và nhảy vào miệng ta. Ta sẽ thuyết Pháp cho Ngài khi Ngài đang rơi xuống. Như vậy, Ngài sẽ được Pháp, và ta sẽ được thịt.”
Taṃ sutvā mahāsatto anamatagge saṃsāre saṃsarato me sīhabyagghacchamacchakacchapavihaṅgādīnaṃ bhakkhabhūtassa jātīsu pamāṇaṃ natti, ajja mayā sambuddhassa dhammatthāya jīvitaṃ pariccajituṃ vaṭṭatīti cintetvā evamāha.
Hearing this, the Great Being thought: "For me, who has been wandering in saṃsāra without beginning or end, there is no limit to the births in which I have become food for lions, tigers, bears, fish, tortoises, birds, and so on. Today, I should sacrifice my life for the sake of the Dhamma of the Fully Awakened One," and he spoke thus:
Nghe vậy, Đại Bồ Tát suy nghĩ: “Trong vòng luân hồi vô thủy vô chung, ta đã làm mồi cho sư tử, hổ, cá, rùa, chim, v.v., vô số lần. Hôm nay, ta nên hiến dâng sinh mạng vì Chánh Pháp của Đức Phật Toàn Giác.” Suy nghĩ như vậy, Ngài nói:
Ito kira eka tiṃsatime kappe sikhīnāma sammāsambuddho samatiṃsa pāramiyo pūretvā paramātisambodhiṃ patvā sadevakaṃ lokaṃ saṃsārakantārā uttārento dhammaratanavassaṃ vassāpento dhammabheriṃpaharanto dhammaketuṃ ussāpento ekasmiṃ samaye viveka manubrūhanto araññāyatanaṃ pāvisi, pavisitvā capana supupphitanāgapunnāgādinānātarusaṇḍamaṇḍite suphullasumanamālatippabhutinānālatākule anekavidhadipadacatuppadasaṅghanisevite ramaṇīye sītalasilātale catugguṇaṃ saṅghāṭiṃpaññapetvā nisīdi chabbaṇṇaraṃsīhi disaṃ pūrayanto, tadā tattha devabrahmanāgasupaṇṇādayo sannipatitvā dibbamayehi gandhamālādīhi bhagavantaṃ pūjayamānā thomayamānā namassamānā aṭṭhaṃsu, tasmiṃ panasamāgame bhagavā madhurassaraṃ nicchārento brahmaghosena catusaccapaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ deseti amatavassaṃ vassāpentoviya.
It is said that in the thirty-first kappa from now, the Perfectly Self-Awakened One named Sikhī, having perfected the thirty pāramīs and attained supreme perfect enlightenment, rescued beings with devas from the wilderness of saṃsāra, raining down the jewel of Dhamma, beating the drum of Dhamma, and raising the banner of Dhamma. On one occasion, fostering seclusion, he entered a forest grove. Having entered, he spread his four-fold saṅghāṭi on a pleasant, cool stone slab adorned with various tree thickets such as profusely blooming Nāga and Punnāga trees, filled with diverse creeper plants like fully bloomed Sumanā and Mālatī, and frequented by many kinds of two-footed and four-footed beings, and sat down, filling the direction with his six-colored rays. At that time, devas, Brahmās, Nāgas, Supaṇṇas, and others gathered there, offering divine perfumes, garlands, and other tributes to the Bhagavā, praising and saluting him, and stood. In that assembly, the Bhagavā, emitting a sweet voice with a Brahmā-like tone, taught the Dhamma connected with the Four Noble Truths, as if raining down the ambrosial.
Vào ba mươi mốt kiếp về trước, Đức Sammāsambuddha tên là Sikhī đã viên mãn ba mươi pháp pāramī, đạt đến quả vị Chánh Đẳng Giác tối thượng, cứu độ chúng sinh trong thế gian cùng với chư thiên thoát khỏi sa mạc luân hồi, ban rải mưa Pháp bảo, gióng lên tiếng trống Pháp, dựng lên ngọn cờ Pháp. Một thời, Ngài mong muốn sống độc cư nên đã đi vào khu rừng. Sau khi đi vào, Ngài trải bốn lớp y saṃghāṭi trên một tảng đá mát mẻ, dễ chịu, được tô điểm bởi nhiều loại cây như Nāgapuṇṇāga đang nở hoa rực rỡ, được bao phủ bởi nhiều loại dây leo như Sumanamālatī đang nở rộ, và được nhiều loài thú hai chân, bốn chân trú ngụ. Ngài ngồi đó, tỏa ra sáu luồng hào quang rực rỡ khắp các phương. Lúc bấy giờ, chư thiên, Phạm thiên, Nāga, Supaṇṇa, v.v. đã tụ hội tại đó, cúng dường Đức Thế Tôn bằng hương hoa và các vật phẩm cõi trời, tán thán và đảnh lễ Ngài. Trong hội chúng đó, Đức Thế Tôn đã thuyết Pháp liên quan đến Tứ Diệu Đế với giọng nói ngọt ngào, vang dội như tiếng Phạm thiên, như đang ban rải mưa cam lộ.
Tadā eko migaluddako vanaṃ paviṭṭho migasūkare hantvā maṃsaṃ khādanto taṃ ṭhānaṃ patvā addasa bhagavantaṃ dhammaṃ desentaṃ.
At that time, a certain hunter, who had entered the forest, killing deer and boars and eating their flesh, arrived at that place and saw the Bhagavā teaching the Dhamma.
Lúc bấy giờ, một người thợ săn hươu đã đi vào rừng, giết hươu và lợn rừng để ăn thịt. Khi đến nơi đó, anh ta nhìn thấy Đức Thế Tôn đang thuyết Pháp.
Disvā ekamantaṃ ṭhito dhammaṃ sutvā cittaṃ pasādetvā tato cuto devaloke nibbattitvā chasu kāmasaggesu manussesuca aparāparaṃ issariyaṃ anubhavanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavato sāsane pabbajitvā ekadivasaṃ dhammaṃ desentassa bhagavato catusaccapati saṃyuttaṃ dhammakathaṃ sutvā catupaṭisambhidāhi arahattaṃ patvā ekadivasaṃ bhikkhusaṅghamajjhagato attano katakammappakāsanena pītivācamudāhari.
Having seen him, he stood aside, listened to the Dhamma, and cleared his mind. Having passed away from there, he was reborn in the deva-world, successively experiencing sovereignty in the six sense-sphere heavens and among humans. In the present Buddha-dispensation, he was born in a noble family in Sāvatthī and, having reached maturity, he went forth in the Bhagavā's dispensation. One day, he listened to the Dharma talk of the Bhagavā, which was connected with the Four Noble Truths, and attained arahatship with the four paṭisambhidā. One day, while in the midst of the Saṅgha of bhikkhus, he uttered a joyful exclamation, proclaiming his past deeds.
Sau khi nhìn thấy, anh ta đứng sang một bên, nghe Pháp, tâm sinh hoan hỷ. Sau khi chết, anh ta tái sinh vào cõi trời, rồi liên tục hưởng thụ quyền lực ở sáu cõi trời dục giới và cõi người. Trong thời kỳ Đức Phật này, anh ta tái sinh vào một gia đình quý tộc ở Sāvatthī, khi trưởng thành, anh ta xuất gia trong giáo pháp của Đức Thế Tôn. Một ngày nọ, nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp liên quan đến Tứ Diệu Đế, anh ta đạt đến quả vị A-la-hán với Tứ Tuệ Phân Tích. Một ngày khác, giữa hội chúng tỳ khưu, anh ta đã nói lên lời hoan hỷ, công bố những hành động mà mình đã làm.
Jambudīpasmiṃ kira pubbe mahānidāgho ahosi, tadā nidāghasuriyena sakiraṇakarā vāpi pokkharaṇi nadī girikandaranijjharādīsu udakaṃ nissesaṃ katvā pītamiva udake parikkhīṇe macchakacchapādayo yebhuyyena vināsaṃ pattā.
It is said that formerly in Jambudīpa there was a great drought. At that time, the summer sun, with its rays, as if having drunk up all the water in ponds, lakes, rivers, and mountain grottoes and springs, caused most fish, turtles, and other aquatic creatures to perish due to the depletion of water.
Nghe nói, trước đây ở Jambudīpa có một đợt hạn hán lớn. Lúc đó, mặt trời hạn hán như đã hút cạn hoàn toàn nước trong các hồ, ao, sông, khe núi, suối bằng những tia nắng của mình. Khi nước cạn kiệt, cá, rùa, v.v. phần lớn đã chết. Rồi trên vùng đất rừng lớn, cây cối, cỏ, dây leo, v.v. trở nên rất héo úa.
Atha mahāraññabhūmiyaṃ rukkhatiṇalabhādayo atīva milātā ahesuṃ.
Then, in the great forest, trees, grasses, and creepers withered greatly.
Rồi trên vùng đất rừng lớn, cây cối, cỏ, dây leo, v.v. trở nên rất héo úa.
Migapakkhinopighammābhitattā pipāsito marīciṃ toyantimaññamānā itocitoca dhāvantā mahādukkhappattā ahesuṃ.
Deer and birds, afflicted by the heat and parched with thirst, mistook mirages for water, and wandered here and there, suffering great distress.
Chim chóc và thú rừng cũng bị cái nóng thiêu đốt, khát nước, lầm tưởng ảo ảnh là nước nên chạy hết chỗ này đến chỗ khác, chịu đựng khổ đau lớn.
Tadā eko suvapotako pipāsito tattha tattha pānīyaṃ pariyesanto mahāraññe ekasmiṃ pūtipādape saṭṭhiratane narakāvāṭe pānīyagandhaṃ ghāyitvā lobhena pātuṃ otiṇṇo atipānena bhāro tattheva patitvā uggantuṃ nāsakkhi.
At that time, a certain parakeet, thirsty, searching for water here and there, smelled the scent of water in a sixty-ratana deep pit near a decaying tree in the great forest. Out of greed, it descended to drink, but being too heavy from excessive drinking, it fell right there and could not get out.
Lúc đó, một con vẹt con khát nước, tìm kiếm nước khắp nơi trong rừng. Khi ngửi thấy mùi nước trong một hố sâu sáu mươi tầm (ratana) dưới một cây mục nát, nó tham lam muốn uống nên đã bay xuống. Do uống quá nhiều, nó trở nên nặng nề và rơi xuống đó, không thể bay lên được.
Athāparopi sappoca manussocāti dve janā tattheva patiṃsu, sappānāma vivekaṃ laddhāva attaṃ vijahanti.
Then, two others, a snake and a human, fell there. Snakes, as a rule, abandon their bodies only after finding seclusion.
Lại nữa, hai sinh vật là con rắn và con người cũng đã rơi vào chính nơi đó. Loài rắn, chỉ sau khi có được nơi vắng vẻ, mới rời đi.
Tasmāyaṃ aladdhā vivekattaṃ uggantuṃ nāsakkhi.
Therefore, this one, not having found seclusion, could not ascend.
Do đó, vì không có được sự vắng vẻ, nó đã không thể đi lên.
Anālambattā manussopi.
Nor could the human, due to lack of support.
Vì không có chỗ bám, con người cũng vậy.
Te uggantuṃ asakkontā maraṇabhayabhītā aññamañña maviheṭhentā tattheva vasiṃsu.
Unable to ascend, and fearing death, they stayed there without harming each other.
Chúng, không thể đi lên, sợ hãi cái chết, không làm hại lẫn nhau, đã ở lại chính nơi đó.
Atheko barāṇasīvāsiko manusso vanaṃ paviṭṭho tatheva pānīyaṃ pariyesamāno taṃ ṭhānaṃ patvā te tayopi disvā kampamānahadayo valliyā piṭakaṃ bandhitvā sikkāya pakkhipitvā otāretvā te tayopi uddhari, athānena te amhākaṃ jīvitaṃ dinnanti somanassā tassevamāhaṃsu, sāmi mayaṃ tumhe nissāya jīvitaṃ labhimha, tumhe ito paṭṭhāya amhākaṃ sahāyo, mayampi te sahāyā, amhākaṃ vasanaṭṭhānāni āgantukāmāti vatvā tesu tāva suvapotako āha, sāmi bārāṇasiyaṃ dakkhiṇadvāre mahānigrodho atthi, tatthāhaṃ vasāmi, tava tathārūpe kicce sati mama santikamāgamma suvāti saddaṃkarohīti vatvā mettithiraṃ katvā pakkāmi, sappopi sammāhaṃ tasseva nigrodhassā vidūre mahantaṃ vammikaṃ atthi, tattha vasāmi, tavatthe sati tatthāgantvā dīghātisaddaṃ karohīti vatvā tathevapakkāmi, manussopi bārāṇasiyaṃ asukāyanāma vīthiyā asukagehe vasāmi, tavatthe sati mama santikaṃ āgacchāti vatvā pakkāmi, athā parabhāge so upakārako puriso attano kicce sañjāte mama sahāyānaṃ santikaṃ gamissāmīti saṅketānusārena gantvā nigrodhamūle ṭhito suvassa saddamakāsi, taṃ sutvā suvapotako vegenāgantvā tena saddhiṃ paṭisammoditvāsamma cirenā gatosi, āgatakāraṇaṃ me ācikkhāti āha.
Then a certain man from Bārāṇasī entered the forest, searching for water in the same way. Having reached that place and seen all three of them, his heart trembled. He tied a basket with a creeper, placed it in a net, lowered it, and drew up all three of them. Then, delighted that their lives had been saved by him, they said to him, “Sir, we have gained our lives thanks to you. From now on, you are our friend, and we are your friends. You are welcome to our dwelling places.” Having said this, the parrot chick among them said, “Sir, there is a great Banyan tree at the southern gate in Bārāṇasī. I live there. If you have any such need, come to me and make a ‘suva’ sound.” Having thus established friendship, it departed. The snake also said, “Friend, not far from that same Banyan tree, there is a large anthill. I live there. If you have a need, come there and make a ‘dīghāti’ sound.” Having said this, it also departed in the same way. The man also said, “I live in Bārāṇasī in such-and-such a street, in such-and-such a house. If you have a need, come to me.” Having said this, he departed. Then, later, when the benefactor man had a need, he thought, “I will go to my friends.” According to the arrangement, he went and stood at the base of the Banyan tree and made the parrot’s sound. Hearing that, the parrot chick quickly came, exchanged greetings with him, and said, “Friend, you have come after a long time. Tell me the reason for your coming.”
Bấy giờ, một người đàn ông ở Bārāṇasī đi vào rừng, trong khi tìm nước uống ở chính nơi đó, đã đến chỗ ấy, thấy cả ba người họ, với trái tim run rẩy, đã buộc một cái giỏ bằng dây leo, đặt vào trong một cái túi lưới, hạ xuống và kéo cả ba người họ lên. Bấy giờ, chúng nghĩ rằng: "Người này đã cho chúng ta mạng sống," và vui mừng nói với ông ta như sau: "Thưa ngài, nhờ ngài mà chúng tôi có được mạng sống. Kể từ nay, ngài là bạn của chúng tôi, và chúng tôi cũng là bạn của ngài. Nếu ngài muốn đến nơi ở của chúng tôi," sau khi nói vậy, trong số đó, con vẹt con nói trước: "Thưa ngài, ở Bārāṇasī, tại cổng phía nam, có một cây đa lớn, tôi sống ở đó. Khi ngài có việc như vậy, hãy đến chỗ tôi và kêu 'suva'." Sau khi nói vậy và thiết lập tình bạn vững chắc, nó đã bay đi. Con rắn cũng nói: "Thưa ngài, không xa cây đa ấy có một gò mối lớn, tôi sống ở đó. Khi ngài có việc, hãy đến đó và kêu 'dīgha' (dài)." Sau khi nói vậy, nó cũng đi về nơi đó. Người đàn ông cũng nói: "Tôi sống ở Bārāṇasī, trong một ngôi nhà nọ trên con đường tên là thế này. Khi ngài có việc, hãy đến chỗ tôi," và đã ra đi. Về sau, người đàn ông có lòng giúp đỡ ấy, khi có việc của mình, nghĩ rằng: "Ta sẽ đến chỗ các bạn của ta," đã đi theo dấu hiệu, đứng dưới gốc cây đa và cất tiếng gọi con vẹt. Nghe thấy vậy, con vẹt con nhanh chóng bay đến, chào hỏi thân mật với ông và nói: "Bạn hiền, đã lâu ngài mới đến. Xin hãy cho tôi biết lý do ngài đến."
Sopāha sammāhaṃ jīvitu masakkonto puttadārake ñātīnaṃ paṭipādetvā tava santikamāgatomhiti, suvapotakopi sādhu samma tayā kataṃ mama santikamāgacchantena, tayā mama jīvitaṃ dinnaṃ, mayāpi tava jīvanupāyaṃ kātuṃ vaṭṭati, yāvāhaṃ āgacchāmi, tāvettha thokaṃ vissamāti vatvā pakkāmi jīvanupāyaṃ pariyesamāno, tasmiṃ kira samaye bārāṇasīrājā nagarato nikkhamma susajjituyyānaṃ pavisitvā sapariso kīḷitvā majjhantikasamaye suphullitaṃ pañcapadumasañchanvaṃ maṅgalapokkharaṇiṃ disvā nahāyitukāmo sabbābharaṇāni omuñcitvā rājapurise paṭipādetvā nahāyituṃ otari, tadā suvapotako taṃ ṭhānaṃ patto sākhantare nilīno rājapurisānaṃ pamādaṃ disvā rañño muttāhāraṃ ḍasitvā ākāsaṃ pakkhanditvā vegenāgantvā attano sahāyassa datvā appamatto imaṃ valañjehi sammāti vatvā adāsi, tato so naṃ gahetvā imaṃ kuhiṃ paṭisāmessāmīti cintonto mameko sahāyako antonagare vasati, tasmiṃ ṭhapessāmīti cintetvā yathāsaṅketamupagamma taṃ disvā paṭisanthāraṃ katvā suvapotakena kato pakāraṃ pakāsetvā imaṃ muttāhāraṃ sādhukaṃ ṭhapehīti vatvā adāsi, taṃkhaṇe rājā nahātvānulitto ābharaṇāni pilandhento muttāhāraṃ nāddasa.
He replied, “Friend, being unable to sustain myself, I have entrusted my children and wife to relatives and have come to you.” The parrot chick said, “It is good, friend, that you have come to me. You saved my life, and it is right that I should also provide a means of livelihood for you. While I go, rest here for a while.” Having said this, it departed, searching for a means of livelihood. At that time, it is said, the king of Bārāṇasī, having left the city and entered a well-prepared garden, played with his retinue. At midday, seeing a royal pond adorned with fully bloomed five-petaled lotuses, he wished to bathe. He removed all his ornaments, entrusted them to the royal servants, and descended to bathe. At that time, the parrot chick arrived at that spot, hid among the branches, and seeing the carelessness of the royal servants, snatched the king’s pearl necklace, flew into the sky, swiftly came, and gave it to its friend, saying, “Friend, use this carefully.” Thereupon, he took it and, thinking, “Where shall I keep this safe?” he considered, “I have a friend who lives inside the city; I will keep it with him.” Thinking thus, he went according to the arrangement, saw him, exchanged pleasantries, explained the kindness shown by the parrot chick, and giving him the pearl necklace, said, “Please keep this carefully.” At that moment, the king, having bathed and anointed himself, was putting on his ornaments but did not see the pearl necklace.
Ông ta nói: "Bạn hiền, tôi không thể sống nổi, đã giao con cái cho người thân và đến chỗ bạn." Con vẹt con nói: "Tốt lắm, bạn hiền, bạn đã làm đúng khi đến chỗ tôi. Bạn đã cho tôi mạng sống, tôi cũng phải tìm phương kế sinh nhai cho bạn. Trong khi tôi đi, bạn hãy nghỉ ngơi một chút ở đây," và nó đã bay đi tìm phương kế sinh nhai. Vào thời điểm đó, vua Bārāṇasī ra khỏi thành, đi vào khu vườn được trang hoàng lộng lẫy, vui chơi cùng đoàn tùy tùng, vào giữa trưa, thấy hồ sen báu có năm loại hoa sen nở rộ, muốn tắm, đã cởi hết trang sức, giao cho các thị vệ và bước xuống tắm. Lúc đó, con vẹt con đến nơi ấy, ẩn mình giữa các cành cây, thấy các thị vệ lơ là, đã ngậm lấy chuỗi ngọc của vua, bay vút lên trời, nhanh chóng bay về đưa cho người bạn của mình và nói: "Bạn hiền, hãy cẩn thận sử dụng cái này," rồi trao cho ông. Sau đó, ông ta cầm lấy nó và suy nghĩ: "Ta sẽ cất cái này ở đâu?" rồi nghĩ: "Ta có một người bạn sống trong thành, ta sẽ để nó ở chỗ người ấy," và đã đi đến theo dấu hiệu, gặp người bạn kia, chào hỏi thân mật, kể lại việc con vẹt con đã làm và nói: "Hãy cất giữ chuỗi ngọc này cẩn thận," rồi trao cho anh ta. Ngay lúc đó, nhà vua tắm xong, thoa dầu thơm, trong khi đeo lại trang sức, đã không thấy chuỗi ngọc.
Tato rājapurisā antoca bahica parijane upaparikkhitvā muttāhāraṃ apassantā nagare bheriṃ carāpesuṃ, yo muttāhāraṃ passati, tassa rājā mahantaṃ yasaṃ dassatīti.
Then the royal servants searched among the attendants, both inside and outside, and not finding the pearl necklace, they had a drum beaten throughout the city, announcing, “Whoever finds the pearl necklace, the king will bestow great honor upon him.”
Sau đó, các thị vệ tìm kiếm trong và ngoài đám tùy tùng mà không thấy chuỗi ngọc, đã cho loan báo trong thành: "Ai thấy chuỗi ngọc, nhà vua sẽ ban cho người đó danh vọng lớn."
Taṃ sutvā so mittadūbhī evaṃ cintesi, ahaṃcamhi dukkhito, yannūnāhaṃ muttāhāraṃ rañño dassetvā sukhena vaseyyaṃ, kimme etenāti tena kataṃ tathārūpaṃ upakāraṃ asallakkhento mahāmittadūbhī puriso rājapurise upasaṅkamma muttahāraṃ attano santike ṭhapitabhāvaṃ kathesi, bho mama santike eko puriso muttahāraṃ ṭhapesīti.
Hearing that, the friend-betrayer thought thus: “I am distressed. Why don’t I show the pearl necklace to the king and live happily? What is this to me?” Without acknowledging the kindness shown to him, that great friend-betrayer went to the royal servants and informed them that the pearl necklace was in his possession. He said, “Sirs, a certain man has entrusted a pearl necklace to me.”
Nghe vậy, kẻ phản bạn ấy đã suy nghĩ như thế này: "Ta đang nghèo khổ. Hay là ta trình chuỗi ngọc cho vua và sống sung sướng. Cái này đối với ta có ích gì?" Không hề nhớ đến sự giúp đỡ to lớn mà người kia đã làm, kẻ phản bạn lớn ấy đã đến gặp các thị vệ và nói rằng chuỗi ngọc đang được cất giữ ở chỗ mình: "Thưa các ngài, có một người đàn ông đã gửi chuỗi ngọc ở chỗ tôi."
Evaṃ asappurisasaṃsaggoti, tathāhi.
Thus is bad company.
Như vậy là sự giao du với kẻ xấu. Quả thật vậy:
Athassa mittadubhino vacanena rājapurisā muttāhāraṃcataṃca gahetvā sabhaṇḍakaṃ purisaṃ dassesuṃ.
Then, by the words of that friend-betrayer, the royal servants seized the pearl necklace and the man, and presented the man with his belongings.
Bấy giờ, theo lời của kẻ phản bạn, các thị vệ đã lấy chuỗi ngọc và người đàn ông cùng với vật chứng trình lên vua.
Atha rājā sabhaṇḍakaṃ coraṃ disvā kuddho imaṃ netvā dakkhiṇadvāre jīvasūle uttāsethāti āṇāpesi, rājapurisā tassa rājāṇaṃ karonto agamaṃsu, tehi nīyamāno puriso dakkhiṇadvārā nikkhamma sappasahāyaṃ saritvā appevanāme tassa santikā kiñci sotthi bhaveyyāti pubbe vuttasaṅketā nusārena vammikaṃ disvā samma dīghāti saddamakāsi, so vammikā nikkhammataṃ tathā niyamānaṃ disvā saṃviggo dukkhappatto sahāyassame ajja avassayena upatthambhaṃ bhavituṃ vaṭṭatīti taṃ samassāsetvā attabhāvaṃ vijahitvā aññataravesena rājapurise upasaṅkamma imaṃ purisaṃ muhuttaṃmā mārethāti daḷhaṃ vatvā muhuttena rañño aggamahesiyā vasanaṭṭhānaṃ gantvā sappavaṇṇena deviṃ ḍasitvā tāya visena mucchitakāle manussavaṇṇena vajjhappatto visosadhaṃ jānātitī vatvā taṃkhaṇeva sahāyassa santikaṃ gantvā raññā tava pakko sitakāle gantvā udakappasatena deviyā sarīre paharitvā nibbisaṃ karāhīti vatvā pakkāmi, atha rājā visavejja pariyesanto taṃ pavattiṃ sutvā vajjhappattaṃ ānethāti āṇāpetvā deviyā nibbisaṃ karothāti āha, so nāgarājena vuttanayena nibbisamakāsi, sā sukhitā arogā ahosi, rājā taṃ disvā tuṭṭho tassa khettavatthuyānavāhanādidānena mahāsakkāramakāsi, atha so rājānaṃ upasaṅkamma attanā kataṃ sabbaṃ pakāsesi.
Then the king, seeing the thief with his belongings, was enraged and commanded, “Take this one and impale him on a living stake at the southern gate!” The royal servants went to carry out the king’s command. As he was being led, the man, exiting the southern gate, remembered his snake friend and thought, “Perhaps some help might come from him.” Following the previously mentioned arrangement, he saw the anthill and made the ‘dīghāti’ sound. The snake, coming out of the anthill, saw him being led away in such a manner and was distressed and sorrowful. It thought, “Today, I must certainly be a support for my friend.” It consoled him, abandoned its own form, and in another guise, approached the royal servants, saying firmly, “Do not kill this man for a moment!” In a moment, it went to the queen’s residence, bit the queen in the form of a snake, and when she fainted from the poison, it said in human form, “The man condemned to death knows the antidote for poison.” Immediately, it went to its friend and said, “When the king calls for you, go and strike the queen’s body with a thousand measures of water to render her free from poison.” Then the king, searching for a snake doctor, heard that report and commanded, “Bring the condemned man!” He said, “Cure the queen of the poison!” He cured her of the poison in the manner instructed by the Nāga king. She became happy and healthy. The king, seeing her, was pleased and honored him greatly with gifts of fields, land, vehicles, and other things. Then he approached the king and explained everything he had done.
Bấy giờ, nhà vua thấy tên trộm cùng với vật chứng, nổi giận và ra lệnh: "Hãy dẫn tên này ra cổng phía nam và đóng cọc nhọn khi còn sống." Các thị vệ tuân theo lệnh vua và đi. Người đàn ông, trong khi bị họ dẫn đi, ra khỏi cổng phía nam, nhớ đến người bạn rắn, nghĩ rằng: "Biết đâu ta sẽ được an toàn từ nó," đã thấy gò mối theo dấu hiệu đã nói trước đây và kêu lên: "Bạn hiền Dīgha!" Con rắn chui ra khỏi gò mối, thấy ông bị dẫn đi như vậy, xúc động và đau khổ, nghĩ rằng: "Hôm nay ta nhất định phải giúp đỡ bạn ta," đã an ủi ông, rời bỏ thân mình, biến thành một hình dạng khác, đến gặp các thị vệ và nói dứt khoát: "Khoan hãy giết người này một lát." Rồi trong giây lát, nó đến nơi ở của hoàng hậu, trong hình dạng con rắn, cắn hoàng hậu. Khi bà ngất đi vì nọc độc, nó trong hình dạng con người nói rằng: "Người bị bắt kia biết thuốc giải độc." Ngay lập tức, nó đến chỗ người bạn và nói: "Khi được vua triệu đến, hãy đến và vẩy một vốc nước lên thân thể hoàng hậu để giải độc," rồi bỏ đi. Bấy giờ, nhà vua, trong khi tìm thầy thuốc giải độc, nghe được tin đó, đã ra lệnh: "Hãy mang người bị bắt đến," và nói: "Hãy giải độc cho hoàng hậu." Người ấy đã giải độc theo cách mà vua rắn đã chỉ. Bà đã khỏe mạnh, không còn bệnh tật. Nhà vua thấy vậy, vui mừng, đã ban cho ông ta sự trọng thưởng lớn lao bằng ruộng đất, tài sản, xe cộ và các phương tiện đi lại. Bấy giờ, ông ta đến gặp nhà vua và kể lại tất cả những gì mình đã làm.
Tena vuttaṃ.
It was said by him:
Điều đó đã được nói:
Athāparabhāge eko assavāṇijako assa-vāṇijjāya pubbantāparantaṃ gacchanto āgamma imissā gehe nivāsaṃ gaṇhi, atha so vāṇijo taṃ disvā dhītusinehaṃ pati ṭṭhā pe tvā gandhamālavatthālaṅkārādīhi tassā upakārako hutvā gamanakāle amma etesu assesu tava ruccanakaṃ assaṃ gaṇhāhīti āha, sāpi asse oloketvā ekaṃ sindhavapotakaṃ disvā etaṃ me dehīti āha, vāṇijo amma eso sindhavapotako, appamattā hutvā paṭijaggāhīti vatvā taṃ paṭipādetvā agamāsi.
Then, later, a horse-merchant, traveling east and west for horse trade, came and stayed at her house. The merchant, seeing her, established a fatherly affection and, by means of perfumes, garlands, clothes, ornaments, etc., was helpful to her. At the time of departure, he said, "Mother, take a horse among these horses that pleases you." She looked at the horses, saw a Sindhava foal, and said, "Give me that one." The merchant said, "Mother, this is a Sindhava foal; guard it carefully," and having given it to her, he departed. She, while tending to it, knew its ability to travel through the air. Carefully tending to it, she thought, "I have found a companion for doing meritorious deeds." And she had never before visited the great Bodhi tree where the Fortunate One, having vanquished the host of Māra, attained Buddhahood. "What if I were to go there and pay homage to the Fortunate One's great Bodhi tree?" she thought, and having had many silver and gold garlands made, one day she mounted the horse, went through the air, and standing at the Bodhi maṇḍala, she proclaimed, "May the venerable ones come to offer gold garlands!"
Sau đó, một thương nhân ngựa, khi đi buôn ngựa từ đông sang tây, đã đến và trú ngụ tại nhà của cô ấy. Thương nhân ấy nhìn thấy cô, nảy sinh tình cảm như cha con, đã giúp đỡ cô bằng cách tặng hương, vòng hoa, vải vóc, đồ trang sức, v.v. Khi đến lúc ra đi, ông ta nói: “Này con, trong số những con ngựa này, hãy chọn con nào con thích.” Cô ấy nhìn những con ngựa và thấy một con ngựa Sindhu con, liền nói: “Hãy cho con con này.” Thương nhân nói: “Này con, đây là một con ngựa Sindhu con, hãy chăm sóc nó cẩn thận,” rồi giao nó cho cô và ra đi. Cô ấy chăm sóc nó, biết rằng nó có khả năng bay trên không, và tiếp tục chăm sóc nó một cách đúng đắn, suy nghĩ: “Tôi đã tìm được người bạn đồng hành để làm phước.” Và cô ấy chưa từng đến vùng đất nơi Đức Thế Tôn đã chiến thắng quân Ma-ra và trở thành Phật, vùng đất Bồ đề vĩ đại. Cô ấy suy nghĩ: “Tại sao tôi không đến đó và đảnh lễ Đại Bồ đề của Đức Thế Tôn?” Suy nghĩ như vậy, cô đã cho làm nhiều vòng hoa bằng bạc và vàng, rồi một ngày nọ, cô cưỡi ngựa bay trên không đến, đứng tại gốc Bồ đề và hô lớn: “Các vị Āryā (Thánh nhân) hãy đến để cúng dường vòng hoa vàng!”
Sāpi taṃ paṭijaggamānā ākāsagāmibhāvaṃ ñatvā sammā paṭijaggantī evaṃ cintesi, puññakaraṇassa me sahāyo laddhoti, agatapubbāca me bhagavato samāraṃ mārabalaṃ vidhametvā buddhabhūtassa jayamahābodhibhūmi, yannūnāhaṃ tattha gantvā bhagavato jayamahābodhiṃ vandeyyanti cintetvā ba hū rajatasuvaṇṇamālādayo kārāpetvā ekadivasaṃ assa mabhiruyha ākāsena gantvā bodhimālake ṭhatvā āgacchantuayyā suvaṇṇamālā pūjetuṃti ugghosesi.
Hence, in this regard:
Vì vậy, ở đây:
Tenettha.
Therefore, in this,
Do đó, ở đây.
Tato ppatuti sā kumārikā buddhasāsane atīva pasannā niccameva assa mabhiruyha āgantvā ariyehi saddhiṃ mahābodhiṃ suvaṇṇamālāhi pūjetvā gacchati, atha pāṭaliputtanagaropavane vanacarā tassā abhiṇhaṃ gacchantiyā ca āgacchantiyā ca rūpasampattiṃ disvā rañño kathesuṃ.
From then on, that maiden, exceedingly devoted to the Buddha's dispensation, would always mount the horse, come, and offer gold garlands to the Mahābodhi with the Noble Ones, and then depart. Then, in the pleasure grove outside Pāṭaliputta, the forest dwellers, seeing her beauty as she frequently came and went, reported it to the king.
Từ đó, cô gái ấy vô cùng tin tưởng vào giáo pháp của Đức Phật, thường xuyên cưỡi ngựa đến cúng dường Đại Bồ đề bằng vòng hoa vàng cùng với các bậc thánh nhân rồi trở về. Sau đó, những người đi rừng trong khu rừng ngoại ô thành Pāṭaliputta đã nhìn thấy vẻ đẹp của cô ấy khi cô thường xuyên đi lại và đã kể lại cho nhà vua.
Mahārāja evarūpā kumārikā assa mabhiruyha āgantvā nibaddhaṃ vanditvā gacchati.
"O Great King, such a maiden comes riding a horse and pays homage regularly.
“Đại vương, có một cô gái như vậy thường xuyên cưỡi ngựa đến đảnh lễ. Cô ấy xứng đáng trở thành hoàng hậu của bệ hạ.” Nhà vua nghe vậy liền nói: “Này các người, hãy bắt cô gái ấy, ta sẽ phong cô ấy làm hoàng hậu.” Ông ta đã phái người đi. Những người được phái đi đã ẩn nấp ở đó, sẵn sàng bắt cô gái khi cô ấy cúng dường Bồ đề xong và trở về. Lúc đó, cô gái cưỡi ngựa đến Bồ đề-maṇḍa (vùng đất Bồ đề), cúng dường hoa cùng với các vị đã đoạn trừ phiền não, đảnh lễ rồi quay về. Sau đó, một trong số họ, một vị trưởng lão tên là Dhammarakkhita, đã nói với cô ấy: “Này em gái, trên đường đi, có những tên cướp đang chờ để bắt em. Khi đến chỗ đó, hãy cẩn thận và đi nhanh lên.” Cô ấy đang đi, khi đến chỗ đó, bị bọn cướp truy đuổi, cô đã ra hiệu bằng gót chân cho con ngựa và phóng đi. Bọn cướp đuổi theo sau.
Devassānurūpā aggamahesī bhavitunti, rā jā taṃ sutvā tenahi bhaṇe gaṇhatha naṃ kumāriṃ, mama aggamahesiṃ karomīti purise payojesi, tena payuttapurisā bodhipūjaṃ katvā āgacchantiṃ gaṇhāmāti tattha nilīnā gahaṇasajjā aṭṭhaṃsu, tadā sā kumārikā assa mabhiruyha mahābodhimaṇḍaṃ gantvā vītarogehi saddhiṃ pupphapūjaṃ katvā vanditvā nivatti, atha tesu eko dhammarakkhita ttheronāma tassā eva māha, bhagini taṃ antarāmagge corā gaṇhitukāmā ṭhitā, asukaṭṭhānaṃ patvā appamattā sīghaṃ gacchāti, sāpi gacchantī taṃ ṭhānaṃ patvā corehi anubandhitā assassa paṇhiyā saññaṃ datvā pakkāmi, corā pacchato pacchato anubandhiṃsu.
She is suitable to be Your Majesty's chief queen." The king, hearing this, commanded, "Then, men, capture that maiden! I will make her my chief queen," and he sent his men. The sent men intended to capture her when she returned after paying homage to the Bodhi, and they hid there, ready for capture. At that time, the maiden mounted the horse, went to the Mahābodhi maṇḍala, offered flowers with the Stainless Ones, paid homage, and returned. Then, one of them, a Thera named Dhammarakkhita, said to her, "Sister, robbers are lying in wait on the way to capture you. When you reach that place, be careful and go quickly." She, going, reached that spot and, being pursued by the robbers, gave a sign to the horse with her heel and sped away. The robbers pursued her from behind.
Con ngựa tăng tốc và bay lên không trung. Cô gái không thể giữ được tốc độ, trượt khỏi lưng ngựa và rơi xuống, cô nói: “Này con, hãy nhớ đến sự giúp đỡ mà ta đã làm!” Con ngựa nhìn thấy cô rơi xuống, nhanh chóng đến đỡ cô lên lưng và đưa cô từ trên không trung trở về chỗ cũ.
Asso vegaṃ ja ne tvā ākāsa mullaṅghi, kumārikā vegaṃ sandhāretuṃ asakkontī assassa piṭṭhito parigalitvā patantī mayā katūpakāraṃ sara puttāti āha, so patantiṃ disvā vegenā gantvā piṭṭhiyaṃ nisīdāpetvā ākāsato netvā sa ka ṭṭhā ne yeva patiṭṭhāpesi.
The horse generated speed and leaped into the sky. The maiden, unable to bear the speed, slipped from the horse's back and, falling, cried out, "Remember the help I gave you, my son!" The horse, seeing her falling, swiftly went and seated her on its back, brought her from the sky, and set her down in her own home.
Do đó,
Tasmā.
Therefore:
Vì vậy.
Imasmiṃ kira bhaddakappamhi amhākaṃ kira bhagavato pubbe kassaponāma satthā loke uppajjitvā sadevakaṃ lokaṃ saṃsārasāgarā tāretvā sabbabuddhakiccāni niṭṭhapetvā atthaṃ gato divasakaroviya setabyamhi anupādisesāya nibbāṇadhātuyā parinibbāyi, tadā sakalajambudīpavāsino manussā sannipatitvā ekekaṃ suvaṇṇiṭṭhakaṃ koṭiagghanakaṃ ratanavicittaṃ bahicinanatthāya ekekaṃ aḍḍhakoṭiagghanakaṃ abbhantarūpapūraṇatthaṃ manosilāya mattikākiccaṃ karontā yojanabbedhaṃ thūpaṃ katvā mahantaṃ sakkāraṃ karonti.
It is said that in this auspicious eon, before our Blessed One, a Teacher named Kassapa arose in the world, and having saved the world with its devas from the ocean of saṃsāra, and having completed all the Buddha's duties, he passed away, like the sun setting, attaining parinibbāna with the element of Nibbāna without any remainder (anupādisesāya nibbāṇadhātuyā). At that time, people residing throughout Jambudīpa gathered, and for the purpose of constructing the outer layer, they took one golden brick, worth ten million, adorned with gems, and for filling the inside, they took one worth five million, and making a clay work with red arsenic, they constructed a stupa a yojana high and paid great homage.
Trong kiếp hiền này, trước Đức Phật của chúng ta, có một Bậc Đạo Sư tên là Kassapa đã xuất hiện trên thế gian, sau khi cứu độ chúng sinh trong cõi trời và cõi người thoát khỏi biển luân hồi, hoàn tất mọi Phật sự, Ngài đã diệt độ như mặt trời lặn ở Setabbya, nhập Vô Dư Niết Bàn. Lúc bấy giờ, tất cả cư dân Jambudīpa tụ họp lại, mỗi người đóng góp một thỏi vàng trị giá một crore (mười triệu) và một viên ngọc quý để xây dựng bên ngoài, và một thỏi trị giá nửa crore để lấp đầy bên trong bằng đất sét đỏ son, họ xây một tháp cao một do tuần và tổ chức lễ cúng dường lớn.
Tadā eko ahituṇḍiko gāmanigamarājadhānīsu sappe kīḷāpetvā jīvikaṃ kappento ekaṃ gāmakaṃ patvā tattha sappe kīḷāpetvā santuṭṭhehi gāmavāsīhi dinnavividhopāyano khādanīyabhojanīyaṃ khā di tvā bhuñjitvā tattheva nivāsaṃ gahetvā nisīdi.
At that time, a certain snake-charmer, earning his livelihood by making snakes perform in villages, towns, and royal capitals, arrived at a certain village, and having made the snakes perform there, he ate and enjoyed various gifts of food and edibles given by the pleased villagers, and settled down there.
Lúc bấy giờ, có một người bắt rắn kiếm sống bằng cách biểu diễn rắn ở các làng mạc, thị trấn và kinh đô. Một ngày nọ, anh ta đến một ngôi làng, sau khi biểu diễn rắn ở đó, anh ta nhận được nhiều loại thực phẩm và đồ ăn thức uống từ những người dân làng hài lòng, anh ta ăn uống no đủ rồi ở lại đó.
Tasmiṃ kira gāmake manussā yebhuyyena ratanattayamāmakā.
It is said that in that village, most people were devoted to the Triple Gem.
Trong ngôi làng đó, hầu hết mọi người đều là những người sùng kính Tam Bảo.
Tasmā te rattibhāge sayantā ‘‘namo buddhāyāti’’ evamādiṃ vadanti.
Therefore, when they lay down at night, they would say, "Namo Buddhāya" (Homage to the Buddha), and so on.
Vì vậy, khi ngủ vào ban đêm, họ thường nói: “Nam mô Phật!” và những lời tương tự.
So pana ahituṇḍiko micchādiṭṭhiko tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaṃ na jānāti.
But that snake-charmer, being of wrong view, did not know the virtues of the three jewels.
Người bắt rắn đó lại là một kẻ tà kiến, không biết công đức của Tam Bảo.
Tasmā tesaṃ taṃ vacanaṃ sutvā sayampi ke ḷiṃ kurumāno parihāsavasena ‘‘namo buddhāyāti’’ vadati, athekadivasaṃ so attano kīḷāpanasamatthaṃ ekaṃ sappaṃ bhattha tattha pariyesamāno āhiṇḍati.
Therefore, upon hearing their words, he too, playing and jesting, said, "Namo Buddhāya." Then one day, he wandered about searching for a snake capable of performing for him that was lost.
Vì vậy, khi nghe những lời đó, anh ta cũng nói “Nam mô Phật!” một cách đùa cợt. Rồi một ngày nọ, anh ta đi lang thang tìm một con rắn phù hợp để biểu diễn, con rắn mà anh ta đã đánh mất.
Tadā eko nāgarājā kassapadasabalassa thū paṃ ga ntvā vanditvā ekaṃ vammikaṃ pavisati.
At that time, a certain Nāga king went to the stupa of Kassapa the Ten-Powered One, worshipped it, and entered an anthill.
Lúc bấy giờ, một vị Long Vương đã đến tháp của Đức Kassapa Dasabala để đảnh lễ rồi chui vào một tổ mối.
Taṃ di svā ahituṇḍiko vegenā gantvā nāgarājaṃ gaṇhituṃ mantaṃ parijapi, so mantaṃ sutvā kujjhitvā taṃ māretukāmo anubandhi, taṃ di svā ahituṇḍiko ve ge na palāyanto ekasmiṃ pāsāṇe pakkhalitvā patamāno pubbevuttaparihāsa vacanaparicayena ‘‘namo buddhāyāti’’ vadanto pati.
Seeing that, the snake-charmer quickly went and recited a charm to seize the Nāga king. Hearing the charm, the Nāga king became enraged and, wishing to kill him, pursued him. Seeing that, the snake-charmer fled quickly, stumbled on a rock, and as he fell, accustomed to his previous jesting words, he fell saying, "Namo Buddhāya."
Thấy vậy, người bắt rắn vội vàng đến, niệm chú để bắt Long Vương. Nghe chú, Long Vương tức giận đuổi theo định giết anh ta. Thấy vậy, người bắt rắn vội vàng bỏ chạy, trượt chân trên một tảng đá và ngã xuống, anh ta ngã và nói “Nam mô Phật!” theo thói quen nói đùa trước đó.
Tassa taṃ vacanaṃ anubandhantassa nāgarañño sotapathe amataṃviya pati.
Those words of his, to the Nāga king who was pursuing him, were like ambrosia entering his ear.
Lời nói đó của anh ta rơi vào tai Long Vương đang đuổi theo như cam lộ.
Atha so ratanattayagāravena tasmiṃ kodhaṃ nibbāpetvā samma mā bhāyi.
Then, out of reverence for the Triple Gem, he extinguished his anger towards him and said, "Friend, do not be afraid.
Thế rồi, với lòng tôn kính Tam Bảo, Long Vương dập tắt cơn giận với anh ta và nói: “Này bạn, đừng sợ hãi!
Ahaṃ ratanattayamantānubhāvapāsena baddho.
I am bound by the snare of the power of the mantra of the Triple Gem.
Ta bị trói buộc bởi sức mạnh của thần chú Tam Bảo.
Tasmā tu vaṃ ḍasituṃ mayhaṃ ananurūpaṃ.
Therefore, it is not proper for me to bite you.
Vì vậy, ta không thể cắn ngươi được.
Ajja ta yi pasannomhi, paṇṇākāraṃ tedammi, gaṇhāti tīṇi suvaṇṇapupphāni adāsi.
Today I am pleased with you; I give you a gift," and he gave him three golden flowers.
Hôm nay ta hài lòng với ngươi, ta tặng ngươi quà này, hãy nhận lấy!” rồi Long Vương ban cho ba bông hoa vàng.
Evaṃ ratanattayaṃ nāma ghorāsivisānampi sappānaṃ manaṃ pīṇeti.
Thus, the Triple Gem even gladdens the minds of fierce, venomous snakes.
Như vậy, Tam Bảo có thể làm hài lòng tâm trí của ngay cả những con rắn độc dữ tợn.
Honti cettha.
And here are verses:
Ở đây có những câu:
Atha nāgarājā tassa tāni suvaṇṇapupphāni datvā evamāha.
Then the Nāga king, having given him those golden flowers, said this:
Sau đó, Long Vương ban cho anh ta những bông hoa vàng đó và nói:
Samma etesu ekaṃ tava puññattāya ekaṃ mama puññatthāya pūjehi.
"Friend, offer one of these for your merit and one for my merit.
“Này bạn, hãy cúng dường một bông vì phước báu của bạn, một bông vì phước báu của ta.
Itarena yāvajīvaṃ sukhena jīvanto puttadāre posento dānādīsu appamajjanto jīvikaṃ kappehi.
With the other, live happily as long as you live, supporting your children and wife, and earning your livelihood by being diligent in giving and other good deeds.
Với bông còn lại, hãy sống hạnh phúc suốt đời, nuôi dưỡng vợ con, và kiếm sống bằng cách không lơ là trong các việc bố thí, v.v.
Mā hīnakamme byavaṭo hohi, micchādiṭṭhiñca pajahāti ovaditvā pakkāmi.
Do not be engaged in lowly work, and abandon wrong view," thus admonishing him, he departed.
Đừng dính líu vào các nghề nghiệp thấp kém, hãy từ bỏ tà kiến!” Sau khi khuyên nhủ, Long Vương bỏ đi.
Ahituṇḍikopi somanassappatto tena vuttanayeneva dvihi pupphehi cetiyaṃ pūjetvā ekena sa ha ssaṃ labhitvā te na puttadāre posento kapaṇaddhikavaṇibbakādīnaṃ dānaṃ dento ahituṇḍikakammaṃ pahāha kusalameva upacinanto āyupariyosāne saggaparāyano ahosi.
The snake-charmer, also delighted, offered flowers to the cetiya as instructed, using two flowers, and earning a thousand with one, he supported his children and wife, gave alms to the poor, beggars, and peddlers, abandoned his snake-charming occupation, accumulated only wholesome deeds, and at the end of his life, he became destined for heaven.
Người bắt rắn cũng vui mừng, theo lời Long Vương đã nói, anh ta cúng dường tháp bằng hai bông hoa, và với một bông còn lại, anh ta kiếm được một ngàn, rồi dùng số tiền đó để nuôi dưỡng vợ con, bố thí cho người nghèo khó và những người xin ăn, từ bỏ nghề bắt rắn, chỉ tích lũy thiện nghiệp, và sau khi hết tuổi thọ, anh ta được tái sinh vào cõi trời.
Sāvatthiyaṃ kira sumano nāme ko gahapati ahosi.
It is said that in Sāvatthī there was a householder named Sumana.
Nghe nói, ở Sāvatthī có một gia chủ tên là Sumana.
Tassa bhariyā sujampatikā nāma.
His wife was named Sujampatikā.
Vợ ông tên là Sujampatikā.
Te agāraṃ ajjhāvasantā aparabhāge puttaṃca dhītaraṃca labhiṃsu.
Living together as a family, they later had a son and a daughter.
Họ sống trong gia đình, sau đó sinh được một con trai và một con gái.
Atha tesaṃ daharakāleyeva mātāpitaro kālaṃ karontā jeṭṭhakaṃpakkositvā mayaṃ putta tuvaṃ patirūpe ṭhāne nivesituṃ nāsakkhimha, yaṃ no ghare vibhavaṃ, sabbaṃ taṃ gaṇha.
Then, when they were still young, their parents passed away, and calling their elder son, they said, "Our son, we could not establish you in a suitable position. Take all the wealth in our house.
Khi các con còn nhỏ, cha mẹ họ qua đời, gọi người con lớn đến và nói: “Này con trai, chúng ta không thể sắp xếp cho con một vị trí phù hợp, tất cả tài sản trong nhà chúng ta, con hãy nhận lấy.
Imāyaca te kaṇiṭṭhikāya vuddhiṃtvameva jānāhīti vatvā jeṭṭhakassa hatthe kaṇiṭṭhikāya hatthaṃ ṭhapetvā kālamakaṃsu.
And you, take care of your younger sister's welfare," and placing the younger sister's hand in the elder brother's hand, they died.
Và đối với em gái con, con hãy tự lo liệu sự phát triển của nó,” nói xong, họ đặt tay em gái vào tay người anh rồi qua đời.
Atha so mātāpitunnaṃ accayena āḷāhanakiccaṃ katvā vasanto kālantarena kaṇiṭṭhikaṃ patirūpena kulena sambandhitvā sayampi dārapariggahamakāsi.
Then, after the death of his parents, he performed the funeral rites and, living there, in due course, he arranged a marriage for his younger sister with a suitable family, and he himself also took a wife.
Sau đó, người anh lo liệu tang lễ cha mẹ, sống một thời gian rồi gả em gái cho một gia đình phù hợp và bản thân cũng lập gia đình.
Athāparabhāge tassa kaṇiṭṭhikā gabbhinī hutvā ekadivasaṃ sāmikaṃ āha, sāmi mama bhātaraṃ daṭṭhukāmāmhīti.
Then, later, his younger sister became pregnant and one day said to her husband, "Husband, I wish to see my brother."
Sau đó, em gái ông mang thai và một ngày nọ nói với chồng: “Chàng ơi, em muốn gặp anh trai em.”
Sopi sādhu bhaddeti anurūpena paṇṇākārena tāya saddhiṃ nikkhami.
He, saying "Very well, dear," set out with her, with appropriate gifts.
Chồng cô cũng nói: “Được thôi, em yêu,” rồi cùng cô mang theo lễ vật thích hợp và lên đường.
Tadā pana bhagavā sunivattho supāruto bhikkhusaṅghaparivuso piṇḍāya nagaraṃ pāvisi chabbaṇṇaghanabuddharaṃsiyo vissajjento, ta to te bhagavantaṃ disvā pasannacittā pañcapatiṭṭhitena vanditvā aṭṭhaṃsu, atha sattā tesaṃ jayampatikānaṃ upanissayasampattiṃdisvā te saraṇesuca sīlesuca patiṭṭhāpetvā evamāha, kadāci vo dukkhe uppanne tathāgato anussaritabboti.
At that time, however, the Blessed One, well-robed and well-clad, surrounded by the assembly of bhikkhus, entered the city for alms, emitting rays of six-colored Buddha-splendor. Thereupon, seeing the Blessed One, they became gladdened in heart, worshipped with the five-fold prostration, and stood. Then the Blessed One, seeing the maturity of their disposition as a couple, established them in the refuges and precepts and said, "Whenever suffering arises for you, the Tathāgata should be recollected."
Lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn, với y phục chỉnh tề, khoác y cẩn thận, được chúng Tỳ-kheo vây quanh, đang đi vào thành để khất thực, phóng ra những tia hào quang Phật sáu màu rực rỡ. Từ đó, họ thấy Đức Thế Tôn, tâm trí hoan hỷ, đảnh lễ bằng năm điểm chạm đất và đứng dậy. Rồi Đức Thế Tôn, thấy được sự thành tựu về duyên lành của hai vợ chồng đó, đã thiết lập họ vào quy y và giới luật, và nói: “Khi nào các con gặp khổ nạn, hãy nhớ đến Như Lai.”
Tathāhi.
Indeed, thus:
Như vậy:
Tato te bhagavato vacanaṃ paṭinanditvā vanditvā agamaṃsu.
Thereupon, they rejoiced at the Lord's words, paid homage, and departed.
Sau đó, họ hoan hỷ với lời của Đức Thế Tôn, đảnh lễ rồi ra đi.
Atha jeṭṭhako āgate te disvā yathānurūpaṃ sakkāra makāsi.
Then, the elder brother, seeing them arrive, offered a suitable welcome.
Bấy giờ, người anh cả thấy họ đến thì đã tiếp đãi một cách xứng đáng.
Tassā sāmiko katipāhaṃ tattha vasitvā bhariyaṃ jeṭṭhakassa paṭipādetvā mama gāme kiccaṃ atthīti vatvā pakkāmi.
Her husband stayed there for a few days, then entrusted his wife to the elder brother, saying, "I have some work in my village," and departed.
Người chồng của cô ấy đã ở đó vài ngày, rồi giao vợ cho người anh cả, nói rằng: “Tôi có việc ở làng của tôi,” rồi bỏ đi.
Athassā bhātā bhariyaṃ pakkositvā āha bhadde imissā sabbaṃ kattabbaṃ karohīti.
Then her brother called his wife and said, "Good lady, do everything that needs to be done for her."
Bấy giờ, người anh trai gọi vợ mình đến và nói: “Này hiền thê, hãy làm tất cả những gì cần làm cho cô ấy.”
Sā tato paṭṭhāya tassā udakanna pānā dinā veyyāvaccaṃ kurumānā etissā hatthapādagīvūpagesu ābharaṇesu lobhaṃ uppādetvā taṃ vūpasametuṃ asakkontī āhārū pacchedaṃ katvā gilānāviya mañcakaṃ upagūhitvā nipati.
From then on, while performing services for her, such as providing water, food, and drink, she developed a craving for the ornaments on her hands, feet, and neck. Unable to suppress it, she cut off her food intake, feigned illness, and lay down hugging her bed.
Từ đó trở đi, cô ấy đã phục vụ cô em, cung cấp nước uống và thức ăn, nhưng đã nảy sinh lòng tham với những trang sức trên tay, chân, cổ và tai của cô em, không thể dập tắt được lòng tham ấy, cô ấy đã ngừng ăn uống, giả vờ bệnh tật, ôm lấy giường mà nằm.
Atha so gehaṃ gantvā taṃ tathā sayitaṃ disvā mañcake nisinno kiṃ bhadde aphāsukanti pucchi, sā tuṇhī hutvā katipayavāre pucchitā na sakkā kathetunti āha.
Then, when he came home and saw her lying thus, he sat on the bed and asked, "Good lady, what ails you?" She remained silent, and when asked several times, she said, "It cannot be told."
Bấy giờ, người chồng về nhà, thấy cô ấy nằm như vậy, ngồi trên giường và hỏi: “Này hiền thê, có chuyện gì không khỏe sao?” Cô ấy im lặng, sau khi được hỏi vài lần, cô ấy nói: “Không thể nói được.”
Puna sāmikena gāḷhaṃ nibandhite sā cintesi, ujukaṃ mayā tassā piḷandhanaṃ patthemīti vutte na ppatirupaṃ, tassā pañcamadhura maṃsaṃ patthemīti vutte taṃ māressati, tadā piḷandhanāni mayhamevāti, tato sāmi tava kaṇiṭṭhikāya pañcamadhuramaṃsaṃ patthemi, alabhamānāya me jīvitaṃ natthīti āha, taṃ sutvā so anekapariyāyena manussamāraṇaṃ nāma bhāriyanti vatvā nivārentopi nivāretuṃ nāsakkhi, atha tāya paṭibaddhacitto kāmamucchito mohamūḷho hutvā sādhu labhissasīti tassā vacanaṃ sampaṭicchi.
When her husband pressed her again, she thought, "If I directly ask for her ornaments, it is not proper. If I ask for her 'five sweet meats' (pañcamadhuramaṃsa), he will kill her, and then the ornaments will be mine." So she said, "My lord, I long for the 'five sweet meats' of your younger sister. If I don't get them, I cannot live." Hearing this, he tried to dissuade her in many ways, saying that killing a human being is a serious matter, but he could not stop her. Then, his mind entangled by her, overcome by sensual lust and deluded, he said, "Very well, you shall have it," and agreed to her words.
Khi người chồng ép hỏi gắt gao, cô ấy suy nghĩ: “Nếu mình nói thẳng là mình muốn đồ trang sức của cô ấy thì không phù hợp; nếu mình nói mình muốn thịt ngũ vị của cô ấy, thì anh ấy sẽ giết cô ấy, và khi đó đồ trang sức sẽ là của mình.” Thế rồi, cô ấy nói: “Thưa chồng, em muốn thịt ngũ vị của em gái anh, nếu không được, em sẽ không sống nổi.” Nghe vậy, anh ấy đã nói rằng giết người là một việc rất khó khăn theo nhiều cách khác nhau, và dù cố gắng ngăn cản, anh ấy cũng không thể ngăn cản được. Bấy giờ, vì tâm bị ràng buộc bởi cô ấy, bị dục vọng làm cho mê muội, và bị si ám, anh ấy đã chấp nhận lời của cô ấy, nói: “Được thôi, em sẽ có được.”
Tathāhi.
Indeed:
Quả thật là như vậy.
Atha so sāhasiko puriso bhagini eva māha, ehi amma amhākaṃ mātāpitunnaṃ iṇaṃ sādhessāma, appevanāma no disvā iṇāyikā iṇaṃ dassantīti, taṃ sutvā tāya sampaṭicchite sukhayānake nisīdāpetvā iṇāyikānaṃ gāmaṃ gacchanto viya mahāaṭaviṃpatvā yānaṃ maggā okkamma ṭhapetvā viravantimeva naṃ hatthe gahetvā chindissāmīti cintetvā kese gahetvā bhūmiyaṃ pātesi, tasmiṃ khaṇe tassā kammajavātā caliṃsu.
Then that reckless man said to his sister, "Come, dear sister, let us repay our parents' debt; perhaps the debtors will pay the debt when they see us." When she agreed, he seated her in a comfortable carriage, and as if going to the debtors' village, he went to a great forest. There, he stopped the carriage off the road, and thinking, "I will seize her by the hair and cut her down while she screams," he grabbed her by the hair and threw her to the ground. At that moment, her kamma-winds stirred.
Bấy giờ, người đàn ông hung bạo ấy nói với em gái mình: “Này em, chúng ta hãy đi trả nợ cho cha mẹ chúng ta, có lẽ những người chủ nợ sẽ trả nợ khi thấy chúng ta.” Nghe vậy, cô ấy đồng ý. Anh ta cho cô ấy ngồi vào xe ngựa thoải mái, giả vờ đi đến làng của các chủ nợ, nhưng lại đi vào một khu rừng lớn. Anh ta dừng xe lại bên ngoài con đường, nghĩ: “Mình sẽ nắm tóc cô ấy và giết cô ấy trong khi cô ấy đang kêu la,” rồi nắm tóc cô ấy và quật cô ấy xuống đất. Ngay lúc đó, những luồng gió nghiệp (kammajavātā) của cô ấy bắt đầu chuyển động.
Sā bhātulajjāya sāmi kammajavātā me caliṃsu, yā vā haṃ vijāyāmi, tāva upadhārehīti vadantīpi apanetuṃ asakkontī puttaṃ vijāyi, atha so taṃ samīpe vaṭarukkhamūle māressāmīti cikure gahetvā ākaḍḍhi, tasmiṃ kāle sā sāmi tava bhāgineyyassa mukhaṃ oloketvā tassa sinehenāpi maṃ na mārehīti vadantī yāci, atha so kakkhaḷo tassā taṃ kāruṇikavacanaṃ asuṇanto viya māretuṃ ussahateva, tato sā kumārikā attano asaraṇā cintesi, mama saddenā gantvā yo koci mama bhātu anayaṃ kareyya, taṃ na ppatirūpanti bhātusinehena nissaddā attanā gatitasaraṇaṃ āvajjamānā nipajji, athassā bhā ta ri mettānubhāvenaca anussaritasaraṇānubhāvenaca tasmiṃ nigrodhe adhivatthā devatā evarūpo mātugāmo ettha māritā abhavissā, addhāhaṃ devasamāgamaṃ pavisituṃ na labhissāmīti cintetvā etissā sā mi ko viya taṃ ta jje tvā palāpetvā tvaṃ mā bhāyīti samassāsetvā yā na ke sa pu ttaṃ kumāriṃ nisīdāpetvā taṃ divasameva sāvatthimāgamma antonagare sā lā ya naṃ nipajjāpetvā antaradhāyi.
Out of shame before her brother, she said, "My lord, my kamma-winds have stirred. Please wait until I give birth!" Even though she pleaded, she could not dissuade him and gave birth to a son. Then he dragged her by the hair, intending to kill her at the foot of a banyan tree nearby. At that time, she pleaded, saying, "My lord, look at your nephew's face, and out of love for him, do not kill me!" But that cruel man, as if not hearing her piteous words, continued trying to kill her. Then the maiden, helpless, thought, "If someone were to come upon hearing my cry and harm my brother, that would not be proper," and out of fraternal love, she lay down silently, recollecting her refuge. Then, by the power of her brother's loving-kindness and the power of her recollected refuge, the deity dwelling in that banyan tree thought, "If such a woman were to be killed here, surely I would not be able to enter the assembly of gods." So, like her husband, the deity intimidated him and made him flee, then comforted her, saying, "Do not fear!" The deity then seated the maiden and her son in the carriage and brought them to Sāvatthī that very day. The deity laid her down in a hall inside the city and vanished.
Vì xấu hổ với anh trai, cô ấy nói: “Thưa anh, những luồng gió nghiệp của em đang chuyển động, xin anh hãy giữ em lại cho đến khi em sinh con xong.” Dù nói vậy, cô ấy vẫn không thể ngăn cản được và đã sinh ra một đứa con. Bấy giờ, anh ta nắm tóc cô ấy và kéo đi, định giết cô ấy dưới gốc cây đa gần đó. Lúc ấy, cô ấy cầu xin: “Thưa anh, xin anh hãy nhìn mặt cháu trai của anh, và vì tình thương cháu mà đừng giết em.” Bấy giờ, người đàn ông độc ác ấy dường như không nghe lời nói thương tâm của cô ấy, vẫn cố gắng giết cô ấy. Thế rồi, cô gái đáng thương ấy suy nghĩ: “Nếu có ai đó đến vì tiếng kêu của mình và làm hại anh trai mình, điều đó là không phù hợp.” Vì tình thương anh trai, cô ấy im lặng, nghĩ về nơi nương tựa của mình và nằm xuống. Bấy giờ, nhờ năng lực từ bi của cô em và năng lực của nơi nương tựa được nhớ đến, vị thần ngụ ở cây đa đó nghĩ: “Nếu người phụ nữ này bị giết ở đây, chắc chắn ta sẽ không thể tham dự vào cuộc họp của các vị trời.” Thế rồi, vị thần ấy đã dọa nạt người đàn ông đó như thể là chồng của cô ấy, khiến anh ta bỏ chạy. Vị thần ấy an ủi cô gái: “Cô đừng sợ,” rồi đặt cô gái và đứa con trai vào xe ngựa, và ngay trong ngày hôm đó đã đến Sāvatthī, đặt cô ấy nằm trong một phòng khách ở nội thành rồi biến mất.
Tathāhi.
Indeed:
Quả thật là như vậy.
Tato tassā pana sāmiko nagarā nikkhamma gacchanto attano bhariyaṃ disvā tvaṃ kadā āgatā, kenānītāsīti pucchi.
Then her husband, coming out of the city, saw his wife and asked, "When did you arrive? Who brought you?"
Sau đó, khi người chồng của cô ấy đi ra khỏi thành phố, thấy vợ mình, anh ta hỏi: “Em đến khi nào? Ai đã đưa em đến đây?”
Sā devatāya ānītabhāvaṃ ajānantī kiṃ tvaṃ bhaṇasi, nanu tayā ānītāmhīti, sopi kiṃbhoti bhaṇasi, tava bhātugāme diṭṭhakālato ppatuti ajja cattāro māsā jātā, ettakaṃ kālaṃ tvaṃ na diṭṭhapubbā, kathaṃ tvaṃ mayā saddhiṃāgatāti pucchi.
Not knowing that she had been brought by a deity, she said, "What are you saying? Were you not the one who brought me?" He also replied, "What are you saying? It has been four months since I saw you in your brother's village. You haven't been seen all this time. How did you come with me?"
Cô ấy không biết mình được vị thần đưa đến, nên nói: “Anh nói gì vậy? Chẳng phải chính anh đã đưa em đến đây sao?” Anh ta cũng nói: “Em nói gì vậy? Từ khi anh thấy em ở làng của anh trai em cho đến nay đã bốn tháng rồi, trong khoảng thời gian đó anh chưa từng thấy em, làm sao em lại đến cùng với anh được?”
Sā taṃ sutvā tenahi māññassa imaṃ rahassaṃ kathehi sāmīti vatvā bhā ta rā attano kataṃ sabbaṃ vitthārena kathesi.
Hearing that, she said, "Then, my lord, do not tell this secret to anyone," and recounted in detail everything her brother had done to her.
Nghe vậy, cô ấy nói: “Vậy thì xin anh đừng kể bí mật này cho ai khác, thưa chồng,” rồi kể lại tất cả những gì anh trai mình đã làm một cách chi tiết.
Taṃ sutvā tassa sāmiko saṃviggo bhayappatto hutvā taṃ attano gehaṃ pāpesi, tato katipāhaṃ tāya vissamite te ubhopi satthāraṃ nimantetvā mahādānaṃ datvā vanditvā ekamante nisīdiṃsu, atha sā bhagavato saraṇasīlānubhāvena attano jīvitapaṭilābhaṃ pakāsetvā attano puttaṃ bhagavantaṃ vandāpetvā saraṇotināmamakaṃsu, satthā te saṃ ajjhāsayaṃ ñatvā tadanurūpaṃ dhammaṃ desesi, desanāvasāne ubhopi sotāpannā ahesuṃ, athassā putto saraṇakumāro vīsatime vasse buddhasāsane pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patto saraṇattheronāma paññāyīti.
Hearing that, her husband, shaken and terrified, took her to their home. After she had rested for a few days, both of them invited the Teacher, offered a great alms-giving, paid homage, and sat down to one side. Then, she declared how she had regained her life through the power of the Buddha's refuge and sīla, and had her son pay homage to the Buddha, naming him Saraṇa. The Teacher, knowing their disposition, taught them the Dhamma accordingly. At the end of the discourse, both became Sotāpannas. Later, her son, Prince Saraṇa, at the age of twenty, was ordained in the Buddha's Dispensation, developed insight, attained Arahantship, and became known as the Elder Saraṇa.
Nghe vậy, người chồng kinh hoàng và sợ hãi, đưa cô ấy về nhà. Sau đó, vài ngày khi cô ấy đã hồi phục, cả hai vợ chồng đã thỉnh Đức Đạo Sư, cúng dường đại thí, đảnh lễ và ngồi sang một bên. Bấy giờ, cô ấy đã kể lại việc mình được cứu sống nhờ năng lực của quy y và giới luật của Đức Thế Tôn, rồi cho con mình đảnh lễ Đức Thế Tôn, và đặt tên cho con là Saraṇa (Nương Tựa). Đức Đạo Sư biết được ý nguyện của họ, đã thuyết pháp phù hợp. Cuối bài pháp thoại, cả hai đều trở thành bậc Dự Lưu (Sotāpanna). Sau đó, con trai của cô ấy, hoàng tử Saraṇa, năm hai mươi tuổi đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, tu tập thiền quán và chứng đắc A-la-hán, được biết đến với tên trưởng lão Saraṇa.
Jambudīpe kira kosambinagare kosambirañño vessāmittānāma aggamahesī ahosi.
It is said that in the Jambudīpa, in the city of Kosambī, Vessāmīttā was the chief queen of King Kosamba.
Kể rằng, ở thành phố Kosambī thuộc Jambudīpa, có một hoàng hậu tên Vessāmittā của vua Kosambī.
Tadā bhagavā kosambiyaṃ paṭivasati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ cārikaṃ caramāno.
At that time, the Blessed One was residing in Kosambī, wandering with a large assembly of bhikkhus.
Lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đang du hành và trú ngụ tại Kosambī cùng với đại chúng Tỳ-kheo.
Tasmiṃ samaye sā raññā saddhiṃ vihāraṃ gantvā anopamāya buddhalīḷāya madhurena sarena desentassa bhagavato dhammaṃ sutvā pasannā saraṇesu patiṭṭhāya buddhamāmikā hutvā viharati.
At that time, she, having gone to the monastery with the king, became delighted after hearing the Dhamma taught by the Blessed One with incomparable Buddha-grace and a sweet voice, and having established herself in the refuges, she lived as a devotee of the Buddha.
Vào thời điểm đó, nàng cùng với nhà vua đến tinh xá, nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp với phong thái Phật không gì sánh bằng và giọng nói ngọt ngào, rồi tịnh tín, an trú vào các Tam quy, trở thành Phật tử và sống.
Athā parabhāge tassa rañño rajjatthāya paccantarājā yuddhasajjo rajjaṃ vā detu, yuddhaṃvāti paṇṇaṃ pahiṇi.
Then, at a later time, a border king, prepared for war, sent a letter to that king demanding, "Either give the kingdom or (let's have) war."
Sau đó, một thời gian sau, một vị vua láng giềng đã chuẩn bị chiến tranh vì vương quốc của vị vua ấy, gửi thư nói: “Hoặc là dâng vương quốc, hoặc là chiến tranh.”
Taṃ sutvā rājā mahatiyā senāya parivuto yuddhabhūmiṃ gacchanto mahesiyā saddhiṃ gantvā khandhāvāraṃ nivāsetvā tassā evamāha.
Having heard that, the king, surrounded by a great army, went to the battlefield, and having gone with his chief queen and set up camp, he spoke to her thus:
Nghe vậy, nhà vua cùng với đại quân đi đến chiến trường, cùng với hoàng hậu đến đóng trại, và nói với nàng như sau:
Bhadde saṅgāmasīse jayaparājayo nāma na sakkā viññātuṃ.
"My dear, victory and defeat in battle cannot be known.
“Này hiền thê, thắng bại trong chiến trận không thể biết trước được.
Sace me parājayo abhavissa, puretarameva rattapatākaṃ ussāpessāmi, tena abhiññāṇena tvaṃ kosambimeva gacchāhīti anusāsitvā saṅgāma maṇḍalaṃ gantvā mahāraṇaṃ karonto attano parājayabhāvaṃ ñatvā mātugāmaṃ saritvā rattaddhajaṃ ussāpetvā yujjhanto raṇe pati.
If I were to suffer defeat, I would hoist a red flag beforehand. By that sign, you should go straight to Kosambi," he instructed. Then, going to the battlefield and engaging in a great battle, he realized his defeat. Remembering the queen, he hoisted the red flag and, fighting on, fell in battle.
Nếu ta thất bại, ta sẽ giương cờ đỏ trước, với dấu hiệu đó nàng hãy về Kosambī.” Dặn dò như vậy xong, vua đi đến chiến trường, giao chiến dữ dội. Biết mình đã thất bại, nhớ đến người phụ nữ, vua giương cờ đỏ rồi tiếp tục chiến đấu và ngã xuống chiến trường.
Atha sā rattapatākaṃ disvā parājito nūna me sāmikoti bhayena palāyitumārabhi.
Then, seeing the red flag, she thought, "My lord must have been defeated," and began to flee in fear.
Khi ấy, nàng thấy cờ đỏ, nghĩ: “Chắc chắn phu quân của ta đã bại trận,” và vì sợ hãi nên bắt đầu bỏ chạy.
Atha taṃ corarañño manussā disvā nūnāyaṃ rañño aggamahesīti ñatvā attano rājānaṃ dassesuṃ, rājā taṃ disvā paṭibaddhacitto mametaṃ abhisekaṃ karothāti amacce āṇāpesi.
Then, the men of the bandit king saw her and, knowing, "Surely, this is the chief queen of the king," they showed her to their king. The king, seeing her, became captivated and commanded his ministers, "Install her as queen for me."
Khi đó, những người của vua cướp thấy nàng, biết rằng: “Chắc chắn đây là hoàng hậu của nhà vua,” và dẫn nàng đến gặp vua của họ. Vua cướp thấy nàng liền động lòng, ra lệnh cho các quan đại thần: “Hãy làm lễ tấn phong cho nàng này.”
Amaccā taṃ abhisekatthāya yāciṃsu, sā na me bhaṇe abhisekenatthoti na icchi.
The ministers asked her to accept the consecration, but she refused, saying, "Sirs, I have no need for consecration."
Các quan đại thần thỉnh cầu nàng nhận lễ tấn phong, nhưng nàng không muốn, nói: “Thưa ngài, tôi không cần lễ tấn phong.”
Amaccā tamatthaṃ rañño ārocesuṃ.
The ministers reported the matter to the king.
Các quan đại thần báo lại việc đó cho nhà vua.
Rājā naṃ pakkosāpetvā kasmā na icchasīti pucchi.
The king summoned her and asked, "Why do you refuse?"
Vua cho gọi nàng đến và hỏi: “Tại sao nàng không muốn?”
Sā evamāha.
She spoke thus:
Nàng nói như sau:
Taṃ sutvāpi rājā asaddahanto manusse āṇāpesi.
Even after hearing that, the king, disbelieving, commanded his men, "Seize her by her hands and feet and cast her into the fire!" They did so.
Nghe vậy, nhà vua vẫn không tin và ra lệnh cho người của mình:
Etāya hatthapāde gahetvā aggimhi pakkhipathāti te tathā kariṃsu, atha sā aggimhi pakkhipamānā natthettha me koci paṭisaraṇoti saraṇameva saraṇaṃ karomīti cintetvā ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammaṃ saraṇaṃ gacchāmi, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchāmīti’’ vadantī manasāca anussarantī aggimhi pati, tathāvidhopi aggi tassā sarīre lomakūpamattampi uṇhākāraṃ kātuṃ nāsakkhi.
Then, as she was being cast into the fire, she thought, "There is no refuge for me here; I will make the Refuges my refuge." So, saying, "I go to the Buddha for refuge, I go to the Dhamma for refuge, I go to the Saṅgha for refuge," and recollecting them mentally, she fell into the fire. Yet, even such a fire could not cause even a single pore on her body to feel heat.
“Hãy nắm tay chân nàng này và ném vào lửa!” Họ đã làm như vậy. Khi nàng bị ném vào lửa, nàng nghĩ: “Ở đây không có ai là chỗ nương tựa cho ta cả,” và quyết định nương tựa vào Tam bảo. Nàng niệm: “Con xin quy y Phật, con xin quy y Pháp, con xin quy y Tăng,” vừa nói vừa tâm niệm, rồi rơi vào lửa. Ngọn lửa dữ dội như vậy cũng không thể làm nóng dù chỉ một lỗ chân lông trên cơ thể nàng.
Padumagabbhaṃ paviṭṭhā viya sītibhūtasarīrā ahosi.
Her body became cool as if she had entered the heart of a lotus.
Nàng trở nên mát lạnh như thể đã đi vào lòng một hoa sen.
Rājā taṃ acchariyaṃ disvā saṃviggo lomahaṭṭhajāto vegena taṃ upasaṅkamitvā ubhohi hatthehi paggayha ure nipajjāpetvā rājāsane nisīdāpetvā añjaliṃ gaggayha ṭhito kasmā te taṃ aggi sarīraṃ mā paridahīti pucchi.
The king, seeing that wonder, was agitated and his hair stood on end. He quickly went to her, lifted her with both hands, laid her on his chest, seated her on the royal throne, and stood with clasped hands, asking, "Why did that fire not burn your body?"
Nhà vua thấy điều kỳ diệu đó, kinh ngạc, lông tóc dựng đứng, vội vàng đến gần nàng, dùng hai tay đỡ nàng lên, đặt nàng vào lòng, rồi cho nàng ngồi lên ngai vàng. Vua chắp tay đứng hỏi: “Tại sao ngọn lửa đó không thiêu đốt cơ thể nàng?”
Sā taṃ kāraṇaṃ kathentī eva māha.
She explained the reason, speaking thus:
Nàng kể lại nguyên nhân và nói như sau:
Ito kira ekanavutikappamatthake vipassīnāma sammāsambuddho loke uppajjitvā pavattavaradhammacakko sadevakehi lokehi pūjiyamāno bandhumatīnagare paṭivasati.
It is said that ninety-one aeons ago, a Perfectly Self-Enlightened One named Vipassī arose in the world and, having set in motion the excellent Dhamma-wheel, resided in the city of Bandhumatī, revered by the worlds with their deities.
Xưa kia, vào một trăm lẻ chín kiếp trước, Đức Chánh Đẳng Giác tên là Vipassī đã xuất hiện trên thế gian, chuyển bánh xe Pháp tối thượng, được chư thiên và loài người trên thế gian tôn kính, và trú ngụ tại thành Bandhumatī.
Tadā so mandhātā tasmiṃ nagare tunnakāro hutvā nibbatti.
At that time, that Mandhātā was reborn as a tailor in that city.
Lúc bấy giờ, vị Mandhātā ấy đã tái sinh làm một thợ may trong thành phố đó.
Tunnakārakammena jīvikaṃ kappento viharati.
He lived by means of the tailoring profession.
Ông sống bằng nghề thợ may.
Tadā sakalanagaravāsino buddhapamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā mahādāna madaṃsu.
At that time, all the city dwellers invited the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head, and gave great alms.
Khi ấy, tất cả dân chúng trong thành phố đã thỉnh Phật và Tăng chúng cúng dường đại thí.
Atha so evaṃ cintesi, sabbepime nagaravāsino dānaṃ dadanti.
Then he thought thus, "All these city dwellers are giving alms.
Khi ấy, ông suy nghĩ như sau: “Tất cả dân chúng trong thành phố này đều đang bố thí.
Ahamekova seso duggatattā, yajjāhamajja bījaṃ na ropemi, imamhā dukkhā na parimuccissāmīti.
I alone remain, being poor. If I do not sow a seed today, I shall not be freed from this suffering."
Chỉ có một mình ta còn lại, vì nghèo khổ. Nếu hôm nay ta không gieo hạt giống, ta sẽ không thoát khỏi nỗi khổ này.”
So vegena tunnakārakammaṃ pariyesitvā kiñcimūlaṃ labhitvā tena ekassāpi dānaṃ dātuṃ okāsa maladdhā āpaṇaṃ gantvā rājamāsake gahetvā caṅkoṭakaṃ pūretvā ādāya buddhapamukhassa bhikkhusaṅghassa bhattaggaṃ gantvā ṭhito evaṃ cintesi, natthi dāni okāsaṃ ekassāpi bhikkhuno patte okirituṃ, addhāhaṃ ime ākāse vikirissāmīti appevanāma patamānānaṃ ekassāpi bhikkhuno patte ekampi pateyya, taṃ me bhavissati dīgharattaṃ hibhāya sukhāyāti pasannamānaso uddhaṃ khipi, ta to patamānā te parivārikadevatānañca bhagavato ānubhāvenaca bahi apatitvā bhagavantamādiṃ katvā sabbesaṃ bhikkhūnaṃ patteyeva patiṃsu.
So he quickly sought for work, and having obtained some funds, without finding an opportunity to give alms even to one person, he went to the market, took royal māsaka coins, filled a box, and went to the refectory of the assembly of bhikkhus headed by the Buddha. Standing there, he thought, "Now there is no opportunity to drop (alms) into the bowl of even one bhikkhu. Surely I will scatter these into the air, hoping that even one might fall into the bowl of one bhikkhu as they fall. That will be for my long-term welfare and happiness." With a pleased mind, he threw them upwards. As they fell, due to the accompanying deities and the power of the Blessed One, they did not fall outside but fell into the bowls of all the bhikkhus, beginning with the Blessed One.
Người ấy vội vàng tìm công việc may vá, sau khi kiếm được một ít tiền, không có cơ hội để cúng dường dù chỉ một vị (Tỳ-khưu), bèn đi đến chợ, lấy những đồng tiền vàng (rājamāsaka), đổ đầy vào một cái hộp nhỏ (caṅkoṭaka) và mang đi. Đến nhà ăn của Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, đứng đó và suy nghĩ: “Bây giờ không có cơ hội để bỏ vào bát của dù chỉ một vị Tỳ-khưu. Chắc chắn ta sẽ rải những đồng này lên trời, mong rằng khi chúng rơi xuống, dù chỉ một đồng rơi vào bát của một vị Tỳ-khưu. Điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho ta.” Với tâm hoan hỷ, người ấy tung lên trời. Khi chúng rơi xuống, nhờ các vị thiên thần tùy tùng và oai lực của Đức Thế Tôn, chúng không rơi ra ngoài mà rơi vào bát của tất cả các vị Tỳ-khưu, bắt đầu từ Đức Thế Tôn.
Atha so taṃ acchariyaṃ disvā pasannamānaso sirasi añjaliṃ paggayha ṭhito evaṃ patthanamakāsi.
Then, seeing that wonder, with a pleased mind, he stood with his palms raised to his head and made this aspiration:
Sau đó, khi thấy điều kỳ diệu ấy, với tâm hoan hỷ, người ấy chắp tay lên đầu và nguyện ước như sau:
So tato paṭṭhāya devamanussesu saṃsaranto mahantaṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ bhaddakappe ādimhi mahāsammato nāma rājā ahosi.
From that time onwards, wandering through existences among gods and humans, he experienced great divine prosperity. In the beginning of this auspicious eon, he was a king named Mahāsammata.
Nguyện cầu mưa bảy báu tuôn xuống khắp nơi.” Từ đó về sau, người ấy luân hồi trong cõi trời và người, hưởng thụ tài sản chư thiên vĩ đại. Trong kiếp Bhaddakappa này, vào thuở ban đầu, người ấy là vị vua tên là Mahāsammata.
Tassa putto rojo nāma.
His son was named Roja.
Con của ngài tên là Roja.
Tassa putto vararojo nāma, tassa putto kalyāṇo nāma, tassa putto varakalyāṇo nāma.
His son was named Vararoja. His son was named Kalyāṇa. His son was named Varakalyāṇa.
Con của Roja tên là Vararoja, con của Vararoja tên là Kalyāṇa, con của Kalyāṇa tên là Varakalyāṇa.
Varakalyāṇassa putto uposatho nāma.
Varakalyāṇa’s son was named Uposatha.
Con của Varakalyāṇa tên là Uposatha.
Uposathassa putto mandhātā nāma hutvā nibbatti.
Uposatha’s son was born as Mandhātā.
Con của Uposatha là Mandhātā.
So sattahi ratanehi catūhi ca iddhīhi samannāgato cakkavattirajjaṃ kāresi, tassa vāmahatthaṃ sammiñjitvā dakkhiṇahatthena appoṭṭhite ākāsato dibbameghā viya jaṇṇuppamāṇaṃ sattaratanavassaṃ vassati.
He, endowed with seven jewels and four powers, ruled as a Wheel-turning Monarch. When he clenched his left hand and clapped with his right hand, a shower of seven jewels, like divine rain clouds, rained down from the sky, knee-deep.
Ngài là vị Chuyển Luân Vương có bảy báu và bốn thần thông, khi ngài co bàn tay trái và vỗ bằng bàn tay phải, mưa bảy báu cao đến đầu gối tuôn xuống từ trời như mây thần.
Evarūpo acchariyo ahosi.
Such a wondrous one was he.
Ngài là một người kỳ diệu như vậy.
So caturāsītivassasahassāni kumārakīḷaṃ kīḷi.
He enjoyed princely pastimes for eighty-four thousand years.
Ngài đã sống trong thời kỳ hoàng tử 84.000 năm.
Caturāsītivassasahassāni oparajjaṃ kāresi.
He ruled as viceroy for eighty-four thousand years.
Ngài đã làm phó vương 84.000 năm.
Caturāsītivassasahassāni cakkavattirajjaṃ kāresi, āyu panassa asaṅkhyeyyaṃ ahosi.
He ruled as a Wheel-turning Monarch for eighty-four thousand years, and his lifespan was immeasurable.
Ngài đã làm Chuyển Luân Vương 84.000 năm, tuổi thọ của ngài là vô số kiếp (asaṅkhyeyya).
So ekadivasaṃ kāmataṇhaṃ pūretuṃ asakkonto ukkaṇṭhitākāraṃ dassesi, amaccā deva kinnakho ukkaṇṭhā sīti pucchiṃsu.
One day, being unable to satisfy his craving for sense-pleasures, he showed signs of weariness. His ministers asked, "O Deva, what makes you weary?"
Một ngày nọ, ngài không thể thỏa mãn dục vọng của mình, bèn tỏ vẻ buồn chán. Các vị đại thần hỏi: “Thưa Đại vương, tại sao ngài lại buồn chán?”
So bhaṇe mayhaṃ puññakamme olokiyamāne imaṃ rajjaṃ nappahoti, katarannu kho ṭhānaṃ ramaṇīyanti.
He replied, "Friends, looking at my meritorious deeds, this kingdom is not enough. What place, then, is delightful?"
Ngài nói: “Này các khanh, khi nhìn vào công đức của ta, vương quốc này không đủ. Vậy nơi nào là nơi đáng yêu?”
Devaloko mahārājāti.
"The Deva-world, great king," they replied.
“Thưa Đại vương, đó là cõi trời.”
So cakkaratanaṃ abbhukkiritvā parisāya saddhiṃ cātumahārājikadevalokaṃ agamāsi, athassa cattāro mahārājāno dibbamālagandha- hatthā devagaṇaparivutā paccuggamanaṃ katvā taṃ ādāya cātumahārājikadevalokaṃ gantvā rajjaṃ adaṃsu, tassa parisāya parivutassa tasmiṃ rajjaṃ karontassa dīgho addhā vītivatto.
So, he raised the wheel-jewel and, accompanied by his retinue, went to the Catumahārājika Deva-world. There, the four Great Kings, holding divine garlands and perfumes, surrounded by their hosts of devas, came to meet him. They led him to the Catumahārājika Deva-world and offered him the kingship. As he reigned there, surrounded by his retinue, a long time passed.
Ngài bèn tung Luân bảo lên và cùng với tùy tùng đi đến cõi trời Tứ Đại Vương. Bốn vị Đại vương cầm hoa và hương trời, cùng với đoàn chư thiên, ra đón ngài, rồi dẫn ngài đến cõi trời Tứ Đại Vương và trao vương quyền cho ngài. Khi ngài làm vua ở đó cùng với tùy tùng, một thời gian dài đã trôi qua.
So tatthapi taṇhaṃ pūretu masakkonto ukkaṇṭhitā kāraṃ dassesi.
Even there, being unable to satisfy his craving, he showed signs of weariness.
Ngay cả ở đó, ngài cũng không thể thỏa mãn dục vọng của mình, bèn tỏ vẻ buồn chán.
Tato cattāro mahārājāno kinnukho mahārāja ukkaṇṭhitoti pucchiṃsu.
Then the four Great Kings asked, "O great king, what makes you weary?"
Bốn vị Đại vương hỏi: “Thưa Đại vương, tại sao ngài lại buồn chán?”
Imamhā devalokā katarannu kho ṭhānaṃ ramaṇīyanti, deva paresaṃ upaṭṭhākamanussasadisā mayaṃ.
"What place is more delightful than this Deva-world?" "Deva, we are like attendants to others.
“So với cõi trời này, nơi nào là nơi đáng yêu hơn?” “Thưa Đại vương, chúng tôi chỉ là những người hầu hạ người khác.
Tāvatiṃsadevaloko ito sataguṇena ramaṇīyoti.
The Tāvatiṃsa Deva-world is a hundred times more delightful than this."
Cõi trời Đao Lợi đáng yêu hơn cõi này gấp trăm lần.”
Mandhātā cakkaratanaṃ abbhukkiritvā attano parisaparivuto tāvatiṃsābhimukho pāyāsi, athassa sakko devarājā dibbamālagandhahattho devagaṇaparivuto paccuggamanaṃ katvā taṃ hatthe gahetvā ito ehi mahārājāti āha.
Mandhātā raised the wheel-jewel and, accompanied by his retinue, set off towards Tāvatiṃsa. Then Sakka, the king of devas, holding divine garlands and perfumes, surrounded by his host of devas, came to meet him. He took him by the hand and said, "Come here, great king!"
Mandhātā bèn tung Luân bảo lên và cùng với tùy tùng của mình hướng về cõi trời Đao Lợi. Bấy giờ, vua trời Sakka, cầm hoa và hương trời, cùng với đoàn chư thiên, ra đón ngài, nắm tay ngài và nói: “Thưa Đại vương, hãy đến đây.”
Tato rañño devagaṇaparivutassa gamanakāle pariṇāyakaratanaṃ cakkaratanaṃ ādāya saddhiṃparisāya manussapathaṃ otaritvā attano gharaṃ pāvisi.
Then, as the king, surrounded by the host of devas, was leaving, the leading-jewel (Pariṇāyaka-ratana) took the wheel-jewel and, with the retinue, descended to the human realm and entered his own palace.
Khi vua Mandhātā cùng với đoàn chư thiên đang đi, Luân bảo, bảo vật dẫn đường, cùng với tùy tùng, đã hạ xuống cõi người và trở về nhà của mình.
Sakko mandhātuṃ sakkabhavanaṃ netvā devatā dve koṭṭhāse katvā attano rajjaṃ majjhe bhinditvā adāsi.
Sakka led Mandhātā to Sakka's abode, divided the devas into two groups, and split his kingdom, giving him half.
Sakka đã đưa Mandhātā đến cung điện của Sakka, chia các vị thiên thần thành hai phần, và chia vương quốc của mình làm đôi để trao cho ngài.
Tato paṭṭhāya dvepi rājano rajjaṃ kāresuṃ.
From then on, both kings ruled.
Từ đó về sau, cả hai vị vua đều trị vì vương quốc.
Evaṃ kāle gacchante sakko saṭṭhisatasahassādhikāni tissoca vassakoṭiyo āyuṃ khepetvā cavi.
As time passed in this way, Sakka passed away after exhausting his lifespan of thirty-six million years.
Khi thời gian trôi qua như vậy, Sakka đã trải qua tuổi thọ ba mươi triệu sáu mươi vạn năm và chết đi.
Añño sakko nibbatti, sopi tatheva devarajjaṃ kāretvā āyukkhayena cavi, etenu pāyena chattiṃsa sakkā caviṃsu, mandhātā pana manussaparihārena devarajjaṃ kāresiyeva, tassevaṃ kāle gacchante bhīyyoso mattāya kāmataṇhā uppajji, so kimme upaḍḍharajjena.
Another Sakka was reborn, and he too reigned as king of devas in the same manner and passed away at the exhaustion of his lifespan. In this way, thirty-six Sakkas passed away, but Mandhātā continued to reign as king of devas with his human retinue. As time passed in this way, his craving for sense-pleasures increased even more. He thought, "What good is half a kingdom to me?
Một Sakka khác được sinh ra, vị đó cũng trị vì cõi trời như vậy và chết đi khi tuổi thọ hết. Cứ như thế, ba mươi sáu vị Sakka đã chết đi, nhưng Mandhātā vẫn trị vì cõi trời với sự suy tàn của cõi người. Khi thời gian trôi qua như vậy, dục vọng của ngài lại càng tăng lên. Ngài suy nghĩ: “Nửa vương quốc thì có ích gì cho ta?
Sakkaṃ māretvā ekarajjaṃ karissāmīti cintesi.
I will kill Sakka and rule alone."
Ta sẽ giết Sakka và trị vì toàn bộ vương quốc.”
Sakkaṃ pana māretuṃ na sakkā, kāmataṇhā panesā vipattimūlā.
However, Sakka cannot be killed. But this craving for sense-pleasures is indeed the root of misfortune.
Nhưng không thể giết Sakka, và dục vọng này là cội nguồn của sự bất hạnh.
Tato atricchāvihatassa tassa āyusaṅkhāro parihāyi, jarā sarīraṃ pahari, manussasarīrañhi nāma na devalokebhijjati, tatha so devalokā bhassitvā bandhumatīnagaruyyānaṃ pāvisi, uyyānapālo tassa āgatabhāvaṃ rājakulaṃ nivedesi.
Then, his life-span, afflicted by excessive desire, declined, and old age struck his body. A human body, indeed, cannot remain in the deva-worlds. Thus, he fell from the deva-world and entered the Bandhumatī city park. The park-keeper informed the royal court of his arrival.
Sau đó, tuổi thọ của ngài, người bị dục vọng quá mức chi phối, suy giảm, tuổi già ập đến thân thể. Thân người không thể tồn tại ở cõi trời. Thế là ngài bị rơi khỏi cõi trời và đi vào vườn thượng uyển của thành Bandhumatī. Người giữ vườn báo tin ngài đã đến cho hoàng gia.
Rājā rājakulā āgantvā uyyāneyeva āsanaṃ paññāpesi.
The king came from the royal court and had a seat prepared in the park itself.
Vua từ hoàng cung đến và sắp đặt chỗ ngồi ngay trong vườn thượng uyển.
Tato mandhātā uyyāne paññattavarāsane nipanno anuṭṭhānaseyyaṃ kappesi.
Then Mandhātā lay down on the excellent seat prepared in the park and took his final rest.
Bấy giờ, Mandhātā nằm trên chiếc ghế cao quý đã được sắp đặt trong vườn thượng uyển, và nhập vào giấc ngủ không bao giờ thức dậy.
Tato amaccā deva tumhākaṃ parato kinnu kathesāmāti pucchiṃsu, mama parato tumhe imaṃ sāsanaṃ mahājanassa katheyyātha, mandhātumahārājā dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu cakkavattirajjaṃ kāretvā cātumahārājikesu rajjaṃ kāretvā chattiṃsasakkānaṃ āyuparimāṇena devaloke rajjaṃ kāretvā kālamakāsīti.
Then the ministers asked, "Deva, what shall we tell after your demise?" "After my demise, you should tell this message to the general populace: 'King Mandhātā, having reigned as a Wheel-turning Monarch over the four great continents surrounded by two thousand islands, and having reigned in the Catumahārājika heaven, and having reigned in the deva-world for the lifespan of thirty-six Sakkas, passed away.'"
Các vị đại thần hỏi: “Thưa Đại vương, chúng tôi sẽ nói gì về ngài?” Ngài nói: “Sau khi ta chết, các ngươi hãy nói với đại chúng rằng: ‘Đại vương Mandhātā đã trị vì Chuyển Luân Vương ở bốn đại châu cùng với hai ngàn tiểu đảo, đã trị vì ở cõi Tứ Đại Vương, và đã trị vì ở cõi trời trong thời gian bằng tuổi thọ của ba mươi sáu vị Sakka, rồi qua đời.’”
So evaṃ vatvā kālaṃkatvā yathākammaṃ gatoti imamatthaṃ pakāsetuṃ bhagavā catumahāparisamajjhe imā gāthāyo āha.
Having spoken thus, he passed away and went according to his kamma. To reveal this meaning, the Blessed One spoke these verses in the midst of the fourfold assembly:
Nói xong như vậy, ngài qua đời và đi theo nghiệp của mình. Để làm sáng tỏ ý nghĩa này, Đức Thế Tôn đã thuyết những bài kệ sau giữa đại chúng bốn hội chúng:
Jambudīpe kira pāṭaliputtanagare buddhavammo nāma vāṇijako ahosi vāṇijakakammena jīvamāno.
It is said that in the city of Pāṭaliputta, in Jambudīpa, there was a merchant named Buddhavamma, who lived by the trade of a merchant.
Nghe nói, tại thành Pāṭaliputta ở Jambudīpa, có một thương gia tên là Buddhavamma, sinh sống bằng nghề buôn bán.
So aparabhāge satthavāhehi saddhiṃ gāmanigamajanapada rājadhānīsu vāṇijjaṃ payojayamāno vicarati, tasmiṃ samaye bhagavānekabhikkhusahassaparivuto janapadacārikaṃ carati bahū devamanusse saṃsārakantārā uttārento.
Later, together with other caravan leaders, he traveled engaging in trade in villages, towns, districts, and capital cities. At that time, the Blessed One, accompanied by a thousand bhikkhus, was wandering through the countryside, ferrying many devas and humans across the wilderness of saṃsāra.
Về sau, ông cùng với các đoàn thương buôn đi lại buôn bán ở các làng, thị trấn, xứ sở và kinh thành. Vào thời điểm ấy, Đức Thế Tôn, với đoàn tùy tùng gồm nhiều ngàn vị Tỳ-khưu, đang du hành qua các xứ sở, cứu vớt nhiều chư thiên và nhân loại ra khỏi sa mạc luân hồi.
Tadā so bhagavantaṃ addasa dvattiṃsalakkhaṇānubyañjanapatimaṇḍitaṃ jalamānasuvaṇṇameruṃ viyavirocamānaṃ mahābhikkhusaṅghaparivutaṃ, disvā paramapītiyā phuṭasarīro añjaliṃ paggayha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā sāyaṇhe bhagavantaṃ bhattena nimantesi buddhasāsane aparicitabhāvena.
Then he saw the Blessed One, adorned with the thirty-two marks and eighty minor characteristics, radiant like a blazing golden Mount Meru, surrounded by a great assembly of bhikkhus. Seeing this, his body filled with supreme joy, he raised his clasped hands in reverence, approached the Blessed One, paid homage, and invited the Blessed One for a meal in the evening, due to his unfamiliarity with the Buddha's dispensation.
Khi ấy, ông nhìn thấy Đức Thế Tôn, được trang hoàng bởi ba mươi hai tướng tốt và các tướng phụ, rực rỡ như núi vàng Meru đang cháy sáng, được đại chúng Tỳ-khưu Tăng vây quanh. Vừa trông thấy, toàn thân ông thấm đượm niềm hân hoan tột độ, chắp tay lại, đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ rồi thỉnh mời Đức Thế Tôn dùng bữa vào buổi chiều, do chưa quen thuộc với giáo pháp của Đức Phật.
Athassa bhagavā vikālabhojanā paṭiviratā tathāgatāti āha.
Then the Blessed One told him, 'Tathāgatas abstain from untimely food.'
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói với ông rằng các vị Như Lai đã từ bỏ việc ăn uống phi thời.
Atha so bhagavantaṃ vanditvā kiṃ bhante bhagavantā vikāle bhuñjissantīti, athassa kathaṃ paṭicca bhagavā aṭṭhavidhaṃ pānaṃ tathāgatānaṃ vikāle bhuñjituṃ kappati.
Then he paid homage to the Blessed One and asked, 'Venerable Sir, what do the Blessed Ones partake of in the untimely hour?' Then, in response to his question, the Blessed One said, 'Eight kinds of drinks are permissible for Tathāgatas to partake of in the untimely hour.'
Khi ấy, ông đảnh lễ Đức Thế Tôn và hỏi: "Bạch Thế Tôn, các Ngài sẽ dùng gì vào phi thời?" Bấy giờ, duyên theo câu hỏi của ông, Đức Thế Tôn dạy rằng có tám loại nước quả mà các vị Như Lai được phép dùng vào phi thời.
Seyyathidaṃ, ambapānaṃ jambupānaṃ cocapānaṃ mocapānaṃ phārusakapānaṃ madhupānaṃ muddikapānaṃ sālūkapānanti.
Namely, mango drink, rose-apple drink, banana drink, plantain drink, phārusaka (sugar-cane) drink, honey drink, grape drink, and water-lily root drink.
Đó là: nước xoài, nước trâm, nước chuối rừng, nước chuối, nước phārusaka, nước mật ong, nước nho, và nước sālūka.
Taṃ sutvā vāṇijo sahasakkārārasehi muddikapānaṃ katvā buddhapamukhassa bhikkhusaṅghassa adāsi, sabhikkhusaṅgho satthā paribhuttapānīyaraso tassa dhammaṃ desetvā janapadacārikaṃ pakkāmi.
Hearing that, the merchant, with generous offerings, prepared grape drink and offered it to the Buddha and the assembly of bhikkhus. After the Teacher and the assembly of bhikkhus partook of the drink, the Teacher taught him the Dhamma and departed for his country wandering.
Nghe vậy, người thương gia liền làm nước nho với sự kính trọng và hương vị, rồi dâng lên chúng Tỳ-khưu với Đức Phật là vị đứng đầu. Bậc Đạo Sư cùng chúng Tỳ-khưu đã dùng xong nước quả, Ngài thuyết pháp cho người ấy rồi lên đường du hành qua các xứ sở.
Sopi pasannamānaso hutvā nivatto saddhiṃ vāṇijakehi tesu tesu janapadesu vāṇijjaṃ payojento mahāvattanīyaṃnāma kantāraṃ pāpuṇi, tatta tesaṃ sabbesuyeva sakaṭesu pānīyaṃ parikkhayamagamāsi.
Filled with a joyful mind, he too returned. Engaging in trade in various districts with the other merchants, he reached a wilderness called Mahāvattanīya. There, the drinking water in all their carts was exhausted.
Ông cũng với tâm hoan hỷ trở về, cùng các thương gia đi buôn bán ở các xứ sở khác nhau và đến một vùng hoang địa tên là Mahāvattanīya. Tại đó, nước uống trong tất cả các cỗ xe của họ đều cạn kiệt.
Tattha sabbamanussānaṃca balīvaddānaṃca pānīyaṃ nāhosi.
There was no drinking water for any of the people or the oxen.
Ở đó, tất cả mọi người và bò đực đều không có nước uống.
Atha so vāṇijo pipāsābhibhūto tesu tesu sakaṭesu pānīyaṃ pariyesanto vicarati.
Then the merchant, tormented by thirst, wandered about searching for drinking water in those various carts.
Bấy giờ, người thương gia bị cơn khát hành hạ, đi tìm nước ở các cỗ xe.
Athekasmiṃ sakaṭe manussā taṃ disvā kāruññena etthāgaccha, imasmiṃ koḷambe thokaṃ pānīyaṃ atthi pivāti vadiṃsu.
Then, in one cart, people saw him and, out of compassion, said, 'Come here, there is a little water in this pot; drink it.'
Khi ấy, tại một cỗ xe, những người ở đó thấy ông, với lòng trắc ẩn, họ nói: "Hãy lại đây, trong chiếc bình này có một ít nước, hãy uống đi."
Ta to so gantvā pānīyaṃ pivi.
So he went and drank the water.
Khi đó, ông đến và uống nước.
Tassa taṃ rasaṃ muddikapānarasasadisaṃ ahosi, pivantova so evaṃ cintesi.
Its taste was like grape juice. While drinking, he thought this:
Đối với ông, vị của nước đó giống như vị của nước nho. Vừa uống, ông suy nghĩ như vầy:
Sammāsambuddhassa tadā me dinnamuddikapānassa nissando ajja sampatto bhavissatīti accherabbhutacitto somanassajāto gantvā sayameva cāṭiyā pidhānaṃ vivari.
'The fruit of the grape juice I offered to the Fully Self-Awakened One at that time must have ripened today!' With a wondrous and astonished mind, filled with joy, he went and personally opened the lid of the jar.
"Phước báu từ việc ta đã dâng nước nho cho Đức Chánh Đẳng Giác khi ấy, hẳn là đã trổ quả ngay hôm nay." Với tâm kinh ngạc và kỳ diệu, ông trở nên hoan hỷ, đi đến và tự mình mở nắp chiếc vò.
Sakalāpi sā cāṭi muddikapānena paripuṇṇā ahosi.
The entire jar was full of grape juice.
Toàn bộ chiếc vò ấy đã đầy ắp nước nho.
Tato so ra sava ntaṃ ojavantaṃ aparikkhayaṃ dibbapānasadisaṃ pānīyaṃ disvā paramāya pītiyā phuṭasarīro ugghosesi sabbe pānīyaṃ pivantūti.
Then, seeing the flavorful, potent, inexhaustible water, like a divine drink, he was filled with supreme joy and proclaimed, 'Let everyone drink water!'
Khi ấy, ông thấy thứ nước uống có hương vị, bổ dưỡng, không cạn, giống như nước uống của chư thiên, toàn thân ông thấm đượm niềm hân hoan tột độ và reo lên: "Tất cả mọi người hãy đến uống nước!"
Taṃ sutvā sabbe sannipatitvā pānīyaṃ disvā abbhutacittā jātā.
Hearing that, everyone gathered and, seeing the water, became astonished.
Nghe vậy, tất cả mọi người tụ tập lại, thấy nước uống và sinh tâm kỳ diệu.
Vāṇijo tesaṃ majjhe buddhānubhāvaṃ pakāsento āha.
The merchant, among them, revealed the power of the Buddha and said:
Người thương gia, giữa họ, tuyên dương oai lực của Đức Phật và nói:
Evañca pana vatvā sabbe manusseca balīvaddeca muddikaraseneva santappesi.
Having said this, he satisfied all the people and oxen with grape juice.
Và sau khi nói như vậy, ông đã làm cho tất cả mọi người và bò đực thỏa mãn bằng nước nho.
Tato tato āgatāpi pānīyaṃ pivantoca pānīyaṃ akkhayaṃ ahosi.
Even those who came from elsewhere drank the water, and the water remained inexhaustible.
Sau đó, những người đến sau cũng uống nước, và nước uống vẫn không cạn.
Tato vāṇijo satthavāhehi saddhiṃ vāṇijjaṃ payojetvā sakanagaraṃ āgacchanto bhagavantaṃ passitvā gamissāmīti veḷuvanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā katānuñño ekamante nisīdi.
Then the merchant, after engaging in trade with the caravan leaders, was returning to his city and thought, 'I will go see the Blessed One.' He went to Veḷuvana, paid homage to the Teacher, and having received permission, sat down to one side.
Sau đó, người thương gia cùng đoàn thương buôn buôn bán xong, trên đường trở về thành phố của mình, nghĩ rằng: "Ta sẽ đến gặp Đức Thế Tôn rồi mới đi." Ông đến tu viện Veḷuvana, đảnh lễ Bậc Đạo Sư, và sau khi được cho phép, ngồi xuống một bên.
Satthāpi tena saddhiṃ madhurapaṭisanthāramakāsi.
The Teacher also exchanged pleasantries with him.
Bậc Đạo Sư cũng đã có những lời thăm hỏi thân mật với ông.
Upāsakopi bhante tumhākaṃ pāṭihāriyaṃ disvā pasanno vanditvā gamissāmīti āgatomhi, evañce vañca pāṭihāriyanti vitthārena kathesi.
The lay follower said, 'Venerable Sir, I came to pay homage, having seen your miracle, and being pleased. This and that was the miracle,' and he related it in detail.
Người cận sự nam cũng thưa: "Bạch Thế Tôn, con đã thấy phép lạ của Ngài, với tâm hoan hỷ, con đến để đảnh lễ Ngài rồi mới đi. Phép lạ đã xảy ra như thế này, như thế này," và ông kể lại một cách chi tiết.
Athassa bhagavā dhammaṃ desesi.
Then the Blessed One taught him the Dhamma.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn thuyết pháp cho ông.
So dhammaṃ sutvāna satthāraṃ svātanāya nimantetvā mahādānaṃ datvā attano gehameva agamāsi.
Having heard the Dhamma, he invited the Teacher for the next day, gave a great offering, and returned to his own home.
Ông nghe pháp xong, thỉnh mời Bậc Đạo Sư cho ngày hôm sau, cúng dường đại thí rồi trở về nhà mình.
So tato paṭṭhāya dānādīni puññāni katvā tato cuto devaloke dvādasayojanike kanakavimāne devaccharāparivuto devissariyasamannāgato nibbatti.
From then on, he performed meritorious deeds such as giving, and after passing away from that existence, he was reborn in the deva realm in a golden palace twelve leagues in extent, surrounded by celestial nymphs, endowed with divine sovereignty.
Kể từ đó, ông làm các công đức như bố thí, sau khi mệnh chung, ông tái sanh trong cõi trời, trong một thiên cung bằng vàng rộng mười hai do-tuần, được các thiên nữ vây quanh, hưởng thụ sự giàu sang của chư thiên.
Tassa pubbakammapakāsanatthaṃ tattha tattha ratanabhājanesu dibbamayehi muddikapānehi paripuṇṇaṃ ahosi.
For the purpose of manifesting his past kamma, in various gem-studded vessels, there were divine grape drinks, full to the brim.
Để biểu hiện nghiệp quá khứ của ông, các bình báu ở khắp nơi đều đầy ắp nước nho của chư thiên.
Pānīyaṃ pivitvā devā naccanti vādenti kīḷantīti.
The devas drink the water, dance, play music, and enjoy themselves.
Sau khi uống nước, các chư thiên nhảy múa, đàn hát và vui chơi.
Atīte kira vipassissa bhagavato kāle tasmiṃ nagare ekā gāmadārikā vihāre āhiṇḍantī ekaṃ gilānabhikkhuṃ disvā kampamānahadayā upasaṅkamitvā vanditvā bhante kote ābādho sarīraṃ pīḷetīti pucchi.
It is said that in the past, during the time of Vipassī Bhagavā, in that city, a village girl, wandering in the monastery, saw a sick bhikkhu and, with a trembling heart, approached him, paid homage, and asked, 'Venerable Sir, what ailment afflicts your body?'
Nghe nói, vào thời quá khứ của Đức Thế Tôn Vipassī, tại thành phố ấy, có một cô gái làng đi dạo trong tu viện, thấy một vị Tỳ-khưu bị bệnh, với trái tim rung động, cô đến gần, đảnh lễ và hỏi: "Bạch Đại đức, Ngài bị bệnh gì làm thân thể đau đớn vậy?"
Tenāpi bhagini kharābādho me pīḷetīti vutte sā tenahi bhante ahaṃ taṃ rogaṃ vūpasamessāmīti nimantetvā gehaṃ gantvā taṃ pavattiṃ mātāpitunnaṃ kathetvā tehi anuññātā puna divase nānaggarasena bhesajjāhāraṃ sampādesi, tato so bhikkhu punadivase cīvaraṃ pārupitvā bhikkhāya caranto tassā gehaṃ gantvā aṭṭhāsi.
When he replied, 'Sister, a severe ailment afflicts me,' she said, 'Then, Venerable Sir, I will alleviate that illness.' She invited him and went home, told her parents about the situation, and with their permission, on the next day, she prepared medicinal food with various excellent essences. Then, on the next day, that bhikkhu, donning his robe, went for alms and stood at her house.
Vị ấy cũng đáp: "Này hiền muội, cơn bệnh nặng đang hành hạ tôi." Khi được nói vậy, cô thưa: "Vậy thì, bạch Đại đức, con sẽ chữa khỏi bệnh đó cho Ngài," rồi thỉnh mời, trở về nhà, kể lại sự việc cho cha mẹ, được họ cho phép, ngày hôm sau cô đã chuẩn bị thuốc và thức ăn với nhiều hương vị hảo hạng. Sau đó, vào ngày hôm sau, vị Tỳ-khưu ấy đắp y, đi khất thực, đến nhà cô và đứng lại.
Sā theraṃ āgataṃ disvā somanassajātā pattaṃ gahetvā āsanaṃ paññāpetvā adāsi.
Seeing the Elder arrive, she was filled with joy, took the bowl, arranged a seat, and offered it to him.
Cô thấy vị Trưởng lão đến, sinh lòng hoan hỷ, nhận lấy bát, trải tọa cụ và dâng lên.
Tattha nisinnaṃ taṃ āhārena sādhukaṃ parivisitvā sakkāra makāsi.
Having seated him there, she served him food properly and showed him respect.
Cô đã chu đáo phục vụ và thể hiện sự kính trọng bằng thức ăn cho vị ấy đang ngồi ở đó.
Athassā saddhābalena bhuttamatteyeva so ābādho vūpasami.
Then, by the power of her faith, as soon as he had eaten, his ailment subsided.
Bấy giờ, nhờ sức mạnh của tín tâm nơi cô, ngay khi vừa dùng xong, cơn bệnh ấy đã thuyên giảm.
Tato so vūpasantarogo dutiyadivase tassā gehaṃ nā gamāsi.
Therefore, having recovered from his illness, he did not go to her house the next day.
Sau đó, khi bệnh đã thuyên giảm, vào ngày thứ hai, vị ấy đã không đến nhà cô.
Atha sā vihāraṃ gantvā taṃ vanditvā kasmānāgatatthāti pucchitvā tena me bhagini byādhi vūpasami, tasmā nāgatosmīti vutte sā sādhu bhanteti somanassajātā gehameva agamāsi.
Then she went to the monastery, paid homage to him, and asked, 'Why did you not come?' When he replied, 'Sister, my illness has subsided, that is why I did not come,' she said, 'Good, Venerable Sir,' and filled with joy, she returned home.
Bấy giờ, cô đến tu viện, đảnh lễ vị ấy và hỏi: "Tại sao Ngài không đến?" Khi vị ấy đáp: "Này hiền muội, bệnh của tôi đã thuyên giảm, vì vậy tôi không đến," cô nói: "Lành thay, bạch Đại đức," và với tâm hoan hỷ, cô trở về nhà.
Sā tena puññakammena kālaṃ katvā devaloke nibbatti.
By that meritorious deed, she passed away and was reborn in the deva realm.
Nhờ công đức ấy, sau khi mệnh chung, cô đã tái sanh trong cõi trời.
Tassā tattha dvādasayojanikaṃ kanakavimānaṃ nibbatti.
There, a golden palace twelve leagues in extent appeared for her.
Tại đó, một thiên cung bằng vàng rộng mười hai do-tuần đã hiện ra cho cô.
Sā tattha devissariyaṃ anubhavantī chabuddhantaraṃ khepetvā amhākaṃ bhagavato kāle jambudīpe devaputtanagare udiccabrahmaṇakule jeṭṭhabrāhmaṇassa bhariyāya kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi, sā paripāka manvāya mātukucchito nikkhami.
She enjoyed divine sovereignty there, spent six Buddha-intervals, and in the time of our Blessed One, in Jambudīpa, in the city of Devaputta, she conceived in the womb of the wife of the chief brahmin in an Udicca brahmin family. Having reached full term, she emerged from her mother's womb.
Cô hưởng thụ sự giàu sang của chư thiên ở đó, trải qua sáu chu kỳ Phật, rồi vào thời của Đức Thế Tôn chúng ta, tại thành Devaputta ở Jambudīpa, cô đã thọ sanh vào lòng vợ của vị Bà-la-môn trưởng trong một gia đình Bà-la-môn cao quý. Khi đã đủ tháng, cô ra khỏi lòng mẹ.
Tassā mātukucchito nikkhantakālato paṭṭhāya divase divase aṭṭhaṭṭhanālimattaṃ taṇḍulaṃ nibbattati.
From the time of her emergence from her mother's womb, eight nāḷis of rice were produced day by day.
Kể từ khi cô ấy ra khỏi bụng mẹ, mỗi ngày tám nāli gạo tự nhiên xuất hiện.
Tassā rūpasampattiṃ disvā pasannā mātāpitaro rūpadevīti nāma makaṃsu.
Seeing her beauty, her delighted parents named her Rūpadevī.
Cha mẹ cô ấy, thấy vẻ đẹp tuyệt mỹ của cô, hoan hỷ đặt tên là Rūpadevī (Thiên Nữ Sắc Đẹp).
Pacchā taṃ patirūpena dārakena niyojesuṃ.
Later, they united her with a suitable young man.
Sau đó, họ gả cô cho một chàng trai xứng đôi.
Athassā taṇḍula- nālimattaṃ gahetvā pacituṃ āraddhe icchiticchitamaṃsādibyañjanañja sappinavanītadadhikhīrādigorasañca jīramaricādikaṭukabhaṇḍañca kadalipanasamadhuguḷādiupakaraṇañca bhājanāni pūretvā nibbattati, tāya hatthena gahitaṃ kiñci khādanīyaṃ bhojanīyaṃvā pūtibhāvaṃ na gacchati, bhattukkhaliṃ gahetvā sakalanagaravāsino bhojentiyāpi ekakaṭacchumattaṃ bhattaṃ gahitaṭṭhānaṃ na paññāyati.
Then, when she took a nāli of rice and started to cook, desired sauces and curries like meat, ghee, fresh butter, curds, milk, and other dairy products, pungent spices like cumin and pepper, and ingredients like bananas, jackfruit, honey, and jaggery filled the vessels and came into being. Whatever food or edibles she took in her hand would not spoil. Even when feeding all the residents of the city with a single pot of rice, the place from which rice was taken would not be apparent.
Khi cô ấy lấy một nāli gạo để nấu, các món ăn như thịt cá mong muốn, các sản phẩm từ sữa như bơ, sữa đông, sữa, các loại gia vị cay như tiêu, gừng, và các nguyên liệu như chuối, mít, mật ong, đường, v.v., tự nhiên đầy các bát. Bất cứ món ăn hay thức uống nào cô ấy cầm bằng tay cũng không bị hư hỏng. Ngay cả khi cô ấy lấy nồi cơm để đãi tất cả cư dân thành phố, chỗ gạo đã lấy cũng không hề vơi đi một muỗng nào.
Evaṃ aparikkhayapuññā ahosi, sakaladevaputtanagare candasuriyāva pākaṭā ahosi, atha sā pañcasatabhikkhū nimantetvā niccaṃ sakanivesaneyeva bhojeti, tadā tesaṃ antare paṭisambhidāpatto mahāsaṅgharakkhitattheronāma imissā puññānubhāvaṃ dibbacakkhunā disvā na jānāti esā atthanā pubbe katakammaṃ.
Thus, she had inexhaustible merit. She was as prominent as the sun and moon in the city of the devas. Then, she invited five hundred bhikkhus and always fed them in her own abode. At that time, the Elder Mahāsaṅgharakkhita, who had attained the analytical knowledges (paṭisambhidā), saw her power of merit with the divine eye and thought, "This one does not know the kamma she performed in the past."
Cô ấy có phước báu vô tận như vậy, nổi bật trong toàn cõi chư thiên và nhân loại như mặt trăng và mặt trời. Sau đó, cô ấy thỉnh năm trăm vị Tỳ-kheo và thường xuyên cúng dường họ tại nhà mình. Lúc đó, trong số các vị Tỳ-kheo có Đại Trưởng lão Mahāsaṅgharakkhita, bậc đã chứng đắc Tứ Tuệ Phân Tích, dùng thiên nhãn thấy được phước báu thù thắng của cô ấy nhưng không biết nghiệp đã tạo trong quá khứ của cô ấy.
Yannūnāhaṃ assā pakāseyyanti ekadivasaṃ tassā nivesane bhuñjitvā anumodanaṃ karonto jānāsi bhagini tayā pubbe katakammanti pucchi, na jānāmi bhante.
"What if I reveal it to her?" So, one day, after eating in her abode and giving the blessing (anumodanā), he asked, "Sister, do you know the kamma you performed in the past?" "I do not know, Venerable Sir."
“Chắc chắn ta sẽ tiết lộ cho cô ấy biết,” nghĩ vậy, một ngày nọ, sau khi thọ trai tại nhà cô ấy, khi đang tụng kinh tùy hỷ, Ngài hỏi: “Này cô em, cô có biết nghiệp mình đã tạo trong quá khứ không?” Cô ấy đáp: “Bạch Ngài, con không biết.”
Sotumicchāmīti, athassā so pubbakammaṃ pakāsento.
"I wish to hear it." Then, revealing her past kamma, he said:
“Con muốn được nghe.” Thế là Ngài tiết lộ nghiệp quá khứ của cô ấy.