Keci okāranto manoiti saddo napuṃsakaliṅgoti vadanti, te vattabbā – yadi so napuṃsakaliṅgo siyā, tassadisehi vaco vayotiādisaddehipi napuṃsakaliṅgeheva bhavitabbaṃ, na ‘‘te napuṃsakaliṅgā’’ti garū vadanti, ‘‘pulliṅgā’’icceva vadanti.
Some say that the word mano, ending in o, is neuter. To them it should be said: "If it were neuter, then similar words like vaco, vayo, etc., should also be neuter, but the venerable teachers do not say 'they are neuter'; they say 'they are masculine'."
Một số người nói rằng từ mano có tận cùng là o là giống trung, thì những người đó nên được hỏi rằng – nếu nó là giống trung, thì các từ tương tự như vaco, vayo v.v. cũng phải là giống trung, nhưng các bậc thầy không nói ‘‘chúng là giống trung’’, mà chỉ nói ‘‘chúng là giống đực’’.
Yasmā ca pāḷiyaṃ ‘‘kāyo anicco; mano anicco’’ti ca ‘‘kāyo dukkho, mano dukkho’’ti ca ‘‘nicco vā anicco vāti anicco bhante’’ti ca evamādayo pulliṅgappayogā bahavo diṭṭhā.
And since in the Pali many masculine usages are seen, such as "the body is impermanent; the mind is impermanent," and "the body is suffering; the mind is suffering," and "permanent or impermanent? Impermanent, venerable sir."
Và vì trong Pāḷi có rất nhiều cách dùng giống đực như ‘‘thân vô thường; tâm vô thường’’ và ‘‘thân khổ, tâm khổ’’ và ‘‘thường hay vô thường? – Bạch Thế Tôn, vô thường’’ v.v. đã được thấy.
Tena ñāyati manosaddo ekantena pulliṅgoti.
Therefore, it is known that the word mano is exclusively masculine.
Do đó, biết rằng từ mano hoàn toàn là giống đực.
Yadi pana napuṃsakaliṅgosiyā, ‘‘anicco dukkho’’ti evamādīni taṃsamānādhikaraṇāni anekapadasatānipi napuṃsakaliṅgāneva siyuṃ.
If it were neuter, then many hundreds of coreferential words like "anicco, dukkho" would also have to be neuter.
Nếu nó là giống trung, thì hàng trăm từ đồng vị ngữ như ‘‘vô thường, khổ’’ v.v. cũng sẽ là giống trung.
Na hi tāni napuṃsakaliṅgāni, atha kho abhidheyyaliṅgānuvattakāni vāccaliṅgāni.
But they are not neuter; rather, they are words whose gender follows the gender of what they describe.
Tuy nhiên, chúng không phải là giống trung, mà là những từ mang giống của đối tượng được diễn tả.
Evaṃ manosaddassa pulliṅgatā paccetabbāti, sace manosaddo napuṃsakaliṅgo na hoti, kathaṃ ‘‘manānī’’ti napuṃsakarūpaṃ dissatīti?
Thus, the masculine nature of the word mano should be understood. If the word mano is not neuter, how is the neuter form " manāni" seen?
Như vậy, nên hiểu rằng từ mano là giống đực, nhưng nếu từ mano không phải là giống trung, thì tại sao lại thấy hình thái giống trung ‘‘manāni’’?
Saccaṃ ‘‘manānī’’ti napuṃsakaliṅgameva, tathāpi manogaṇe pamukhabhāvena gahita ssokārantassa manasaddassa rūpaṃ na hoti.
It is true that " manāni" is indeed neuter, yet it is not the form of the manasadda ending in o, which is prominently taken in the mano group.
Đúng vậy, ‘‘manāni’’ là giống trung, nhưng đó không phải là hình thái của từ mana tận cùng bằng o được lấy làm chính yếu trong nhóm mano.
Atha kiñcarahīti ce?
Then what is it, if so?
Vậy thì là gì?
Cittasaddena samānaliṅgassa samānasutittepi manogaṇe apariyāpannassa niggahītantasseva manasaddassa rūpaṃ.
It is the form of the manasadda which ends in a niggahīta, is not included in the mano group, and has the same gender as the word cittasadda, even if it sounds similar.
Đó là hình thái của từ mana có tận cùng là niggahīta, không thuộc nhóm mano, nhưng có cùng giống với từ citta và cùng cách phát âm.
Manasaddo hi punnapuṃsakavasena dvidhā bhijjati ‘‘mano manaṃ’’iti yathā ‘‘ajjavoajjava’’nti.
For the manasadda splits into two, masculine and neuter, as " mano, manaṃ," just as " ajjavo, ajjavaṃ."
Từ mana thực sự được chia thành hai loại theo giống đực và giống trung là ‘‘mano, manaṃ’’ như ‘‘ajjavo, ajjava’’.
‘‘Mano ce nappadussati.
For the Pali says: "If the mind does not become corrupted,
Vì vậy, trong kinh Pāḷi có câu:
Santaṃ tassa manaṃ hotī’’ti hi pāḷi.
His mind is peaceful."
‘‘Nếu tâm không bị ô nhiễm, thì tâm của người ấy là an tịnh’’.
Yadi ca so manosaddo napuṃsakaliṅgo na hoti.
And if that word mano is not neuter,
Và nếu từ mano đó không phải là giống trung.
Ettha manosaddena samānādhikaraṇo ‘‘patita’’nti saddo napuṃsakaliṅgabhāvena kasmā sannihito.
Why is the word " patita," coreferential with manosadda here, presented as neuter?
Ở đây, tại sao từ ‘‘patitaṃ’’ là đồng vị ngữ với từ mano lại được đặt ở giống trung?
Yasmā ca samānādhikaraṇapadaṃ napuṃsakaliṅgabhāvena sannihitaṃ, tasmā saddantarasannidhānavasena manosaddo napuṃsakaliṅgoti ñāyatīti?
And since the coreferential word is presented as neuter, it is known that the word mano is neuter due to the presence of another word?
Và vì từ đồng vị ngữ được đặt ở giống trung, nên biết rằng từ mano là giống trung do sự hiện diện của từ khác?
Tanna, samānādhikaraṇapadassa sabbattha liṅgavisesājotanato.
That is not correct, because a coreferential word does not always indicate a specific gender.
Điều đó không đúng, vì từ đồng vị ngữ không phải lúc nào cũng biểu thị sự khác biệt về giống.
Yadi hi samānādhikaraṇapadaṃ sabbattha liṅgavisesaṃ joteyya, ‘‘cattāro indriyānī’’ti etthāpi ‘‘cattāro’’ti padaṃ indriyasaddassa pulliṅgattaṃ kareyya, na ca kātuṃ sakkoti.
If a coreferential word were to indicate a specific gender everywhere, then even in "cattāro indriyāni" the word "cattāro" would make the word indriya masculine, but it cannot do so.
Nếu từ đồng vị ngữ luôn biểu thị sự khác biệt về giống, thì trong câu ‘‘bốn căn (indriyāni)’’ này, từ ‘‘cattāro’’ cũng sẽ làm cho từ indriya trở thành giống đực, nhưng điều đó không thể xảy ra.
Indriyasaddo hi ekantena napuṃsakaliṅgo.
For the word indriya is exclusively neuter.
Từ indriya hoàn toàn là giống trung.
Yadi tumhe ‘‘patita’’nti samānādhikaraṇapadaṃ nissāya manosaddassa napuṃsakaliṅgattamicchatha, ‘‘cattāro indriyānī’’ti etthapi ‘‘cattāro’’ti samānādhikaraṇapadaṃ nissāya indriyasaddassa pulliṅgattaṃ icchathāti.
If you wish the word mano to be neuter based on the coreferential word " patita," then you should also wish the word indriya to be masculine based on the coreferential word "cattāro" in "cattāro indriyāni."
Nếu các vị muốn từ mano là giống trung dựa vào từ đồng vị ngữ ‘‘patitaṃ’’, thì các vị cũng nên muốn từ indriya là giống đực dựa vào từ đồng vị ngữ ‘‘cattāro’’ trong câu ‘‘bốn căn (indriyāni)’’!
Na mayaṃ bho indriyasaddassa pulliṅgattaṃ icchāma, atha kho napuṃsakaliṅgattaṃyeva icchāma, ‘‘cattāro’’ti padaṃ liṅgavipallāsavasena ṭhitattā ‘‘cattārī’’ti gaṇhāma, tasmā ‘‘cattāri indriyānī’’ti atthaṃ dhāremāti.
"Sirs, we do not wish the word indriya to be masculine; rather, we wish it to be neuter. Since the word 'cattāro' stands in a gender inversion, we take it as 'cattāri.' Therefore, we hold the meaning 'cattāri indriyāni'."
Thưa các vị, chúng tôi không muốn từ indriya là giống đực, mà chúng tôi muốn nó là giống trung, chúng tôi xem từ ‘‘cattāro’’ là do sự đảo ngược giống nên chúng tôi hiểu là ‘‘cattāri’’, do đó chúng tôi giữ ý nghĩa là ‘‘bốn căn (indriyāni)’’.
Yadi evaṃ ‘‘patitaṃ asubhesu munissa mano’’ti etthāpi ‘‘patita’’nti padaṃ liṅgavipallāsavasena ṭhitanti mantvā ‘‘patito’’ti atthaṃ dhārethāti.
If so, then in "patitaṃ asubhesu munissa mano," considering that the word " patita" stands in a gender inversion, you should hold the meaning " patito."
Nếu vậy, trong câu ‘‘tâm của vị ẩn sĩ đã rơi vào những điều bất tịnh’’, các vị cũng nên coi từ ‘‘patitaṃ’’ là do sự đảo ngược giống và giữ ý nghĩa là ‘‘patito’’!
Na dhārema ettha liṅgavipallāsassa anicchitabbato.
We do not hold that, because a gender inversion is not desired here.
Chúng tôi không giữ ý nghĩa đó, vì ở đây không muốn có sự đảo ngược giống.
Yadi hi manosaddo pulliṅgo siyā, taṃsamānādhikaraṇapadaṃ ‘‘patito’’ti vattabbaṃ siyā.
For if the word mano were masculine, the coreferential word should be said as " patito."
Nếu từ mano là giống đực, thì từ đồng vị ngữ của nó phải là ‘‘patito’’.
Kimācariyo evaṃ vattuṃ na jāni, jānamāno eva so ‘‘patito’’ti nāvoca, ‘‘patita’’nti panāvoca, tena ñāyati ‘‘manosaddo napuṃsakaliṅgo’’ti.
"Did the teacher not know to speak thus? Although he knew, he did not say 'patito,' but said 'patita.' Therefore, it is known that the word mano is neuter."
Có phải vị thầy không biết cách nói như vậy không? Dù biết, ngài không nói ‘‘patito’’, mà lại nói ‘‘patitaṃ’’, do đó biết rằng ‘‘từ mano là giống trung’’.
Mā tumhe evaṃ vadetha, samānādhikaraṇapadaṃ nāma katthaci padhānaliṅgamanuvattati, katthaci nānuvattati, tasmā na taṃ liṅgavisesajotane ekantato pamāṇaṃ.
Do not speak thus. A coreferential word sometimes follows the gender of the principal word, and sometimes it does not. Therefore, it is not an absolute criterion for indicating a specific gender.
Các vị đừng nói như vậy, từ đồng vị ngữ đôi khi tuân theo giống của từ chính, đôi khi không tuân theo, do đó nó không phải là bằng chứng tuyệt đối để biểu thị sự khác biệt về giống.
‘‘Mātugāmo, orodho, āvuso visākha, ehi visākhe, cittāni aṭṭhīnī’’ti evamādirūpavisesoyeva pamāṇaṃ.
Only specific forms like " Mātugāmo, orodho, āvuso visākha, ehi visākhe, cittāni aṭṭhīni" are the criterion.
Chỉ những hình thái đặc biệt như ‘‘mātugāmo, orodho, āvuso visākha, ehi visākhe, cittāni aṭṭhīni’’ v.v. mới là bằng chứng.
Yadi samānādhikaraṇapadeyeva liṅgaviseso adhigantabbo siyā, ‘‘cattāro ca mahābhūtā’’tiādīsu liṅgavavatthānaṃ na siyā.
If a specific gender were to be determined only from coreferential words, then the gender determination in "cattāro ca mahābhūtā" and so on would not be possible.
Nếu sự phân biệt giống phải được tìm thấy chỉ trong từ đồng vị ngữ, thì trong ‘‘bốn đại chủng’’ v.v. sẽ không có sự phân định giống.
Yasmā evamādīsupi ṭhānesu liṅgavavatthānaṃ hotiyeva.
Since, even in such instances, gender determination does occur.
Vì ngay cả trong những trường hợp như vậy, vẫn có sự phân định giống.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Cattāro’’ti pulliṅgaṃ ‘‘mahābhūtā’’ti napuṃsakanti, tasmā ‘‘patitaṃ asubhesu munissa mano’’ti etthāpi ‘‘patita’’nti napuṃsakaliṅgaṃ ‘‘mano’’ti pulliṅganti vavatthānaṃ bhavatīti.
" Cattāro" is masculine, " mahābhūtā" is neuter. Therefore, even in "patitaṃ asubhesu munissa mano," " patita" is neuter, and " mano" is masculine – such a determination occurs.
Từ ‘‘cattāro’’ là giống đực, ‘‘mahābhūtā’’ là giống trung, do đó trong câu ‘‘tâm của vị ẩn sĩ đã rơi vào những điều bất tịnh’’ này, ‘‘patitaṃ’’ là giống trung và ‘‘mano’’ là giống đực, có sự phân định như vậy.
Idaṃ sutvā te tuṇhī bhavissanti.
Hearing this, they will become silent.
Nghe điều này, họ sẽ im lặng.
Tato tesaṃ tuṇhībhūtānaṃ idaṃ vattabbaṃ – yasmā manogaṇe pavattānaṃ padānaṃ samānādhikaraṇapadāni katthaci napuṃsakavasena yojetabbāni, tasmā manogaṇe pamukhassa manosaddassapi samānādhikaraṇapadāni katthaci napuṃsakavasena yojitāni.
Then, to them, being silent, this should be said: Since the coreferential words of the terms occurring in the mano group are sometimes to be construed in the neuter gender, therefore the coreferential words of the word mano itself, which is prominent in the mano group, are sometimes construed in the neuter gender.
Khi họ đã im lặng, điều này nên được nói với họ – vì các từ đồng vị ngữ của các từ thuộc nhóm mano đôi khi phải được kết hợp ở giống trung, do đó các từ đồng vị ngữ của từ mano là từ chính trong nhóm mano cũng đôi khi được kết hợp ở giống trung.
Tathā hi pubbācariyā ‘‘saddhammatejavihataṃ vilayaṃ khaṇena, veneyyasattahadayesu tamo’payāti.
Indeed, the ancient teachers constructed words as follows: "The darkness in the hearts of those to be disciplined swiftly disappears, overcome by the power of the Dhamma.
Thật vậy, các vị A-xà-lê đời trước đã tạo ra các cấu trúc từ như ‘‘tối tăm trong tâm của chúng sinh cần được giáo hóa tan biến ngay lập tức bởi sức mạnh của Chánh pháp.
Dukkhaṃ vaco etasminti dubbaco.
One for whom words are difficult is dubbaco (difficult to speak to).
Lời nói khó chịu là dubbaco (khó nói).
Avanataṃ siro yassa soyaṃ avaṃsiro, appakaṃ rāgādi rajo yesaṃ paññāmaye akkhimhi te apparajakkhā’’tiādinā saddaracanaṃ kubbiṃsu, na pana tehi vaco siro rajosaddādīnaṃ napuṃsakaliṅgattaṃ vibhāvetuṃ īdisī saddaracanā katā, atha kho siromanosaddānaṃ manogaṇe pavattānaṃ pulliṅgasaddānaṃ katthacipi īdisānipi liṅgavipallāsavasena ṭhitāni samānādhikaraṇapadāni hontīti paresaṃ jānāpanādhippāyavatiyā anukampāya viracitā.
He whose head is bowed is avaṃsiro. Those who have little defilement (rāga, etc.) in their wisdom-eye are apparajakkhā." Such word formations were made not to demonstrate the neuter gender of words like vaco, siro, rajo, but rather were composed out of compassion, with the intention of making others understand that even for masculine words like siro and mano, which occur in the mano group, such coreferential words, standing in gender inversion, can sometimes occur.
Người có đầu cúi xuống là avaṃsiro, những người có ít bụi phiền não như tham ái v.v. trong con mắt trí tuệ là apparajakkhā (người có ít bụi phiền não)’’ v.v., nhưng họ không tạo ra những cấu trúc từ như vậy để biểu thị rằng các từ vaco, siro, rajo v.v. là giống trung, mà là do lòng từ bi với mục đích cho người khác biết rằng ngay cả các từ giống đực siro, mano thuộc nhóm mano đôi khi cũng có những từ đồng vị ngữ được đặt ở giống trung do sự đảo ngược giống.
Etthāpi tumhākaṃ matena manosaddassa napuṃsakaliṅgatte sati vaco siro iccādayopi napuṃsakaliṅgattamāpajjanti napuṃsakaliṅgavasena samānādhikaraṇapadānaṃ niddiṭṭhattā.
Here too, if, according to your opinion, the word mano (mind) is of the neuter gender, then words like vaco (speech) and siro (head) would also become neuter, because the concordant terms are stated in the neuter gender.
Ở đây, theo ý kiến của các vị, nếu từ mano là giống trung, thì các từ vaco, siro v.v. cũng sẽ trở thành giống trung vì các từ đồng vị ngữ được chỉ định ở giống trung.
Kiṃ panetesampi napuṃsakaliṅgattaṃ icchathāti.
But do you also desire these to be of the neuter gender?
Vậy thì các vị có muốn những từ này cũng là giống trung không?
Addhā te idampi sutvā nibbeṭhetumasakkontā tuṇhī bhavissanti.
Surely, hearing this too, and being unable to resolve it, they will remain silent.
Chắc chắn, nghe điều này, họ cũng sẽ im lặng vì không thể giải thích được.
Kiñcāpi te aññaṃ gahetabbakāraṇaṃ apassantā evaṃ vadeyyuṃ ‘‘yadi bho mano saddo napuṃsakaliṅgona hoti, kasmā veyyākaraṇā ‘manosaddo napuṃsakaliṅgo’ti vadantī’’ti?
Even if they, not seeing any other reason to accept it, might say thus: ‘‘If, sirs, the word mano is not neuter gender, why do grammarians say, ‘The word mano is neuter gender’?”
Mặc dù họ, không thấy lý do nào khác để chấp nhận, có thể nói như vầy: "Này quý vị, nếu từ mano không phải là giống trung tính, tại sao các nhà ngữ pháp lại nói rằng 'từ mano là giống trung tính'?"
Te vattabbā – yadi tumhe veyyākaraṇamataṃ gahetvā manosaddassa napuṃsakaliṅgattaṃ rocetha, nanu bhagavāyeva loke asadiso mahāveyyākaraṇo mahāpuriso visārado parappavādamaddano.
They should be told: “If you, having taken the view of grammarians, prefer the neuter gender of the word mano, is it not the Blessed One Himself who is the peerless great grammarian, the great person, the expert, the crusher of others’ doctrines in the world?”
Họ cần được trả lời: "Nếu quý vị chấp nhận quan điểm của các nhà ngữ pháp và ưa thích việc từ mano là giống trung tính, chẳng phải chính Thế Tôn là một nhà ngữ pháp vĩ đại vô song trên đời, một bậc Đại nhân tài giỏi, có khả năng nghiền nát các luận thuyết của người khác sao?"
Bhagavantañhi padakā veyyākaraṇā ambaṭṭhamāṇavapokkharasātisoṇadaṇḍādayo ca brāhmaṇā saccakanigaṇṭhādayo ca paribbājakā vādena na sampāpuṇiṃsu, aññadatthu bhagavāyeva mattavāraṇagaṇamajjhe kesarasīho viya asambhīto nesaṃ nesaṃ vādaṃ maddesi, mahante ca ne atthe patiṭṭhāpesi, evaṃvidhena bhagavatā vohārakusalena yasmā ‘‘kāyo anicco’’ti ca ‘‘kāyo dukkho, mano anicco, mano dukkho’’ti ca evamādinā vuttā manosaddassa pulliṅgabhāvasūcanikā bahū pāḷiyo dissanti, tasmā manosaddo pulliṅgoyevāti sārato paccetabboti.
For the word-analysts, grammarians, Brahmins like Ambaṭṭhamāṇava, Pokkharasāti, Soṇadaṇḍa, and wanderers like Saccakanigaṇṭha, could not match the Blessed One in debate. Instead, the Blessed One, fearless like a lion among a herd of rutting elephants, crushed their various doctrines and established them in great meanings. Since many Pali texts indicating the masculine gender of the word mano are seen, such as “the body is impermanent” and “the body is suffering, the mind is impermanent, the mind is suffering,” spoken by the Blessed One, who is skilled in usage, therefore, it should essentially be accepted that the word mano is masculine gender.
Thật vậy, các học giả về từ ngữ, các nhà ngữ pháp như Ambaṭṭha, Pokkharasāti, Soṇadaṇḍa và các Bà-la-môn khác, cũng như các du sĩ như Saccaka Ni-kiền-tử, đã không thể vượt qua Thế Tôn trong tranh luận. Trái lại, chính Thế Tôn, như một sư tử bờm giữa bầy voi say, không hề sợ hãi, đã nghiền nát các luận thuyết của họ và thiết lập họ vào những chân lý vĩ đại. Vì vậy, do nhiều đoạn Pāḷi do Thế Tôn, bậc thiện xảo trong ngôn ngữ, đã dạy như "thân là vô thường" và "thân là khổ, ý là vô thường, ý là khổ", v.v., cho thấy từ mano là giống đực, nên về bản chất, cần phải tin rằng từ mano là giống đực."
Evaṃ vuttā te niruttarā appaṭibhānā maṅkubhūtā pattakkhandhā adhomukhā pajjhāyissanti.
When told thus, they, being speechless, devoid of ready wit, abashed, with drooping shoulders and downcast faces, will ponder.
Khi được nói như vậy, họ sẽ không thể trả lời, không có khả năng ứng đối, trở nên bối rối, rũ vai, cúi mặt và trầm tư.
Saro, sarā.
Saro, sarā.
Saro, sarā.
Saraṃ, saro, sare.
Saraṃ, saro, sare.
Saraṃ, saro, sare.
Sarasā, sarena, sarehi, sarebhi.
Sarasā, sarena, sarehi, sarebhi.
Sarasā, sarena, sarehi, sarebhi.
Saraso, sarassa, sarānaṃ.
Saraso, sarassa, sarānaṃ.
Saraso, sarassa, sarānaṃ.
Sarā, sarasmā, saramhā, sarehi, sarebhi.
Sarā, sarasmā, saramhā, sarehi, sarebhi.
Sarā, sarasmā, saramhā, sarehi, sarebhi.
Saraso, sarassa, sarānaṃ.
Saraso, sarassa, sarānaṃ.
Saraso, sarassa, sarānaṃ.
Sarasi, sare, sarasmiṃ, saramhi, saresu.
Sarasi, sare, sarasmiṃ, saramhi, saresu.
Sarasi, sare, sarasmiṃ, saramhi, saresu.
Bho sara, bhavanto sarā, bho sarā iti vā.
Bho sara, bhavanto sarā, or bho sarā.
Bho sara, bhavanto sarā, hoặc bho sarā.
Ayaṃ pana purisanaye ekadesena paviṭṭhassa cittavācakassa cetasaddassa nāmikapadamālā – ceto, cetā.
This, however, is the nominal paradigm of the word ceta, which signifies the mind and is partially included in the purisa paradigm: ceto, cetā.
Còn đây là chuỗi biến cách danh từ của từ ceta, có nghĩa là tâm, thuộc nhóm mano và chỉ một phần theo quy tắc biến cách của purisa: ceto, cetā.
Cetaṃ, ceto, cete.
Cetaṃ, ceto, cete.
Cetaṃ, ceto, cete.
Cetasā, cetena, cetehi, cetebhīti mananayena ñeyyo.
Cetasā, cetena, cetehi, cetebhi – this should be understood according to the mana paradigm.
Cetasā, cetena, cetehi, cetebhīti cần được biết theo quy tắc biến cách của mana.
Yaso kulaputto, yasaṃ kulaputtaṃ, yasena kulaputtenāti ekavacanavasena purisanayena yojetabbā, ekavacanaputhuvacanavasena vā.
Yaso, the son of a good family; yasaṃ, the son of a good family; yasena, by the son of a good family – these should be conjoined in the singular number according to the purisa paradigm, or in the singular and plural numbers.
Yaso kulaputto, yasaṃ kulaputtaṃ, yasena kulaputtena – những từ này cần được ghép theo quy tắc biến cách của purisa ở số ít, hoặc theo số ít và số nhiều.
Evaṃ kānici okārantapadāni purisanaye sabbathā paviṭṭhāni ca honti, ekadesena paviṭṭhāni cāti iminā nayena sabbapadāni paññācakkhunā upaparikkhitvā viseso veditabbo.
Thus, some o-ending words are entirely included in the purisa paradigm, and some are partially included; in this manner, the distinction of all words should be understood by examining them with the eye of wisdom.
Như vậy, một số từ kết thúc bằng o vừa hoàn toàn theo quy tắc biến cách của purisa vừa chỉ một phần theo quy tắc đó; theo cách này, cần phải kiểm tra tất cả các từ bằng tuệ nhãn và biết sự khác biệt.
Avisesaññuno hi evamādivibhāgaṃ ajānantā yaṃ vā taṃ vā byañjanaṃ ropentā yathādhippetaṃ atthaṃ virādhenti, tasmā yo ettha amhehi pakāsito vibhāgo, so saddhāsampannehi kulaputtehi sakkaccamuggahetabbo.
Indeed, those ignorant of distinctions, not knowing such a division, mislead the intended meaning by applying any arbitrary inflection. Therefore, the division elucidated here by us should be carefully learned by sons of good families endowed with faith.
Vì những người không biết sự khác biệt, không hiểu sự phân chia như vậy, sẽ thêm bất kỳ phụ âm nào và làm sai lệch ý nghĩa dự định. Do đó, sự phân chia mà chúng tôi đã trình bày ở đây cần được các thiện nam tử có đức tin nghiêm túc học hỏi.
Katamāni kānici okārantapadāni purisanaye ekadesena paviṭṭhāni ca ekadesena na paviṭṭhāni ca?
Which are some o-ending words that are partially included in the purisa paradigm and partially not included?
Một số từ kết thúc bằng o nào vừa chỉ một phần theo quy tắc biến cách của purisa vừa không chỉ một phần theo quy tắc đó?
Mano vaco tejosaddādayo ceva ayyasaddo ca, tatra manasaddādīnaṃ nāmikapadamālā heṭṭhā vibhāvitā.
The words mano, vaco, tejo, and so forth, and also the word ayya. The nominal paradigm of the words like mana has been explained below.
Các từ như mano, vaco, tejo và từ ayya. Trong đó, chuỗi biến cách danh từ của các từ như mana đã được trình bày ở trên.
Ayyasaddassa pana nāmikapadamālāyaṃ ‘‘ayyo, ayyā.
However, in the nominal paradigm of the word ayya, after saying “ayyo, ayyā.
Còn trong chuỗi biến cách danh từ của từ ayya, sau khi nói "ayyo, ayyā.
Ayyaṃ, ayye’’ti purisanayena vatvā ālapanaṭṭhāne ‘‘bho ayya, bho ayyo’’ti dve ekavacanāni, ‘‘bhavanto ayyā, bhavanto ayyo’’ti dve bahuvacanāni ca vattabbāni.
Ayyaṃ, ayye” according to the purisa paradigm, in the vocative case, two singular forms “bho ayya, bho ayyo” and two plural forms “bhavanto ayyā, bhavanto ayyo” should be stated.
Ayyaṃ, ayye" theo quy tắc biến cách của purisa, ở phần hô cách, cần nói hai số ít là "bho ayya, bho ayyo" và hai số nhiều là "bhavanto ayyā, bhavanto ayyo".
Ettha ayyo iti saddo paccattavacanabhāve ekavacanaṃ, ālapanavacanabhāve ekavacanañceva bahuvacanañca.
Here, the word ayyo is singular when in the nominative case, and both singular and plural when in the vocative case.
Ở đây, từ ayyo là số ít khi ở dạng chủ cách, và là số ít lẫn số nhiều khi ở dạng hô cách.
Tatrime payogā ‘‘ayyo kira sāgato ambatitthikena nāgena saṅgāmesi, pivatu bhante ayyo sāgato kāpotikaṃ pasanna’’nti evamādīni ayyosaddassa paccattekavacanappayogāni, ‘‘atha kho sā itthī taṃ purisaṃ etadavoca ‘nāyyo so bhikkhu maṃ nippāṭesi, apica ahameva tena bhikkhunā gacchāmi, akārako so bhikkhu, gaccha khamāpehī’ti’’ evamādīni ayyosaddassa ālapanekavacanappayogāni, ‘‘etha’yyo rājavasatiṃ, nisīditvā suṇātha me.
Among these, the usages are: “Indeed, venerable Sāgata fought with the Nāga of Ambatittha; venerable Sāgata, please drink the clear Kāpotika,” and such are singular usages of ayyo in the nominative case. “Then that woman said to that man, ‘That bhikkhu did not make me fall, rather I myself go with that bhikkhu; that bhikkhu is innocent, go and ask for forgiveness,’” and such are singular usages of ayyo in the vocative case. “Come, venerables, to the royal abode; sit and listen to me.
Trong đó, đây là các cách dùng: "Ngài Sāgata đã đấu với Nāga ở Ambatiṭṭha, bạch Đại đức, Ngài Sāgata hãy uống nước trong như chim bồ câu" – đây là các cách dùng số ít của từ ayyo ở dạng chủ cách. "Rồi người phụ nữ ấy nói với người đàn ông kia: 'Không phải vị Tỳ-khưu ấy đã làm tôi ngã, mà chính tôi đã đi với vị Tỳ-khưu ấy; vị Tỳ-khưu ấy không phải là người gây ra, hãy đi và xin lỗi'" – đây là các cách dùng số ít của từ ayyo ở dạng hô cách. "Này quý vị, hãy đến trú xứ của vua, ngồi xuống và nghe tôi.
Etha mayaṃ ayyo samaṇesu sakyaputtiyesu pabbajissāmā’’ti evamādīni ayyosaddassa ālapanabahuvacanappayogāni.
Come, venerables, let us go forth among the Sakyaputtiya ascetics,” and such are plural usages of ayyo in the vocative case.
Này quý vị, chúng ta hãy xuất gia trong hàng Sa-môn Thích tử" – đây là các cách dùng số nhiều của từ ayyo ở dạng hô cách.
Bhavati catra –
And here it happens:
Và ở đây có:
Go, gāvo, gavo.
Go, gāvo, gavo.
Go, gāvo, gavo.
Gāvuṃ, gāvaṃ, gavaṃ, gāvo, gavo.
Gāvuṃ, gāvaṃ, gavaṃ, gāvo, gavo.
Gāvuṃ, gāvaṃ, gavaṃ, gāvo, gavo.
Gāvena, gavena, gohi, gobhi.
Gāvena, gavena, gohi, gobhi.
Gāvena, gavena, gohi, gobhi.
Gāvassa, gavassa, gavaṃ, gunnaṃ, gonaṃ.
Gāvassa, gavassa, gavaṃ, gunnaṃ, gonaṃ.
Gāvassa, gavassa, gavaṃ, gunnaṃ, gonaṃ.
Gāvā, gāvasmā, gāvamhā, gavā, gavasmā, gavamhā, gohi, gobhi.
Gāvā, gāvasmā, gāvamhā, gavā, gavasmā, gavamhā, gohi, gobhi.
Gāvā, gāvasmā, gāvamhā, gavā, gavasmā, gavamhā, gohi, gobhi.
Gāvassa, gavassa, gavaṃ, gunnaṃ, gonaṃ.
Gāvassa, gavassa, gavaṃ, gunnaṃ, gonaṃ.
Gāvassa, gavassa, gavaṃ, gunnaṃ, gonaṃ.
Gāve, gāvasmiṃ, gāvamhi, gave, gavasmiṃ, gavamhi, gāvesu, gavesu, gosu.
Gāve, gāvasmiṃ, gāvamhi, gave, gavasmiṃ, gavamhi, gāvesu, gavesu, gosu.
Gāve, gāvasmiṃ, gāvamhi, gave, gavasmiṃ, gavamhi, gāvesu, gavesu, gosu.
Bho go, bhavanto gāvo, gavo.
Bho go, bhavanto gāvo, gavo.
Bho go, bhavanto gāvo, gavo.
Ayaṃ purisanaye sabbathā appaviṭṭhassa gosaddassa nāmikapadamālā.
This is the nominal paradigm of the word go, which is entirely not included in the purisa paradigm.
Đây là chuỗi biến cách danh từ của từ go, hoàn toàn không theo quy tắc biến cách của purisa.
Kecettha evaṃ puccheyyuṃ ‘‘gosaddassa tāva ‘go, gāvo, gavo.
Some might ask here, "The complete non-inclusion of the word go in the purisa declension, with forms like 'go, gāvo, gavo; gāvuṃ, gāvaṃ, gavaṃ,' has been understood by us.
Một số người có thể hỏi ở đây: “Chúng tôi đã hiểu rằng từ go hoàn toàn không thuộc về cách biến cách của purisa với các dạng như ‘go, gāvo, gavo.
Gāvuṃ, gāvaṃ, gavaṃ’ iccādinā nayena purisanaye sabbathā appaviṭṭhatā amhehi ñātā, jaraggava puṅgavādisaddā pana kutra naye paviṭṭhā’’ti?
But in which declension are words like jaraggava and puṅgava included?"
Gāvuṃ, gāvaṃ, gavaṃ’ v.v. Nhưng các từ như jaraggava, puṅgava thì thuộc về cách biến cách nào?”
Tesaṃ evaṃ byākātabbaṃ ‘‘jaraggava puṅgavādisaddā sabbathāpi purisanaye paviṭṭhā’’ti.
To them, it should be answered, "Words like jaraggava and puṅgava are entirely included in the purisa declension."
Cần phải giải thích cho họ như sau: “Các từ như jaraggava, puṅgava hoàn toàn thuộc về cách biến cách của purisa.”
Tathā hi tesaṃ gosaddato ayaṃ viseso, jaranto ca so go cāti jaraggavo.
Indeed, there is this distinction between them and the word go: jaranto ca so go cāti jaraggavo (that which is old and a bull is a jaraggava).
Thật vậy, chúng khác biệt với từ go ở điểm này: jaranta và so go, đó là jaraggavo (con bò già).
Ettha nakāralopo takārassa ca gakārattaṃ bhavati samāsapadattā, samāse ca simhi pare gosadda ssokārassa avādeso labbhati, tasmā pāḷiyaṃ ‘‘visāṇena jaraggavo’’ti ekavacanarūpaṃ dissati.
Here, the elision of the na and the change of ta to ga occur due to it being a compound word, and in compounds, when si (nominative singular ending) follows, the o of go takes the substitute ava. Therefore, in the Pāli, the singular form "visāṇena jaraggavo" is seen.
Ở đây, có sự lược bỏ phụ âm n và phụ âm t biến thành phụ âm g vì đây là một từ ghép. Trong từ ghép, khi có si theo sau, nguyên âm o của từ go được thay thế bằng avā. Do đó, trong Pāḷi, ta thấy dạng số ít “visāṇena jaraggavo” (bằng sừng của con bò già).
Tathā hi aññattha anupapadattā gavoiti bahuvacanapadaṃyeva dissati.
Similarly, elsewhere, due to not being a compound, only the plural form gavo is seen.
Trong khi ở những nơi khác, do không có tiền tố, ta chỉ thấy từ số nhiều gavo.
Idha pana sopapadattā samāsapadabhāvamāgamma ‘‘jaraggavo’’ti ekavacanapadaṃyeva dissati.
Here, however, due to being a compound word with a preceding word, only the singular form "jaraggavo" is seen.
Nhưng ở đây, do có tiền tố và là một từ ghép, ta chỉ thấy từ số ít “jaraggavo”.
Tathā hi jaraggavoti ettha jarantā ca te gavo cāti evaṃ bahuvacanavasena nibbacanīyatā na labbhati lokasaṅketavasena ekasmiṃ atthe nirūḷhattāti.
Indeed, in "jaraggavo," its analysis as plural, meaning "those which are old and bulls," is not accepted, due to its conventional establishment in a single meaning.
Thật vậy, ở đây, jaraggavo không thể được phân tích theo nghĩa số nhiều như jarantā ca te gavo cāti (những con bò đó đã già) vì theo quy ước thông thường, nó đã được định nghĩa cho một nghĩa số ít.
‘‘Jaraggavo, jaraggavā.
The nominal declension should be constructed according to the purisa declension:
“Jaraggavo, jaraggavā.
Jaraggavaṃ, jaraggave.
"Jaraggavo, jaraggavā. Jaraggavaṃ, jaraggave. Jaraggavenā."
Jaraggavaṃ, jaraggave.
Jaraggavenā’’ti purisanayena nāmikapadamālā yojetabbā.
The nominal declension should be constructed according to the purisa declension: "Jaraggavo, jaraggavā. Jaraggavaṃ, jaraggave. Jaraggavenā."
Jaraggavenā” – chuỗi từ danh từ cần được biến cách theo cách của purisa.
Esa nayo puṅgavo sakyapuṅgavotiādīsupi.
This same method applies to words like puṅgavo and sakyapuṅgavo.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các từ như puṅgavo, sakyapuṅgavo v.v.
Tatra puṅgavoti gunnaṃ yūthapati nisabhasaṅkhāto usabho.
Therein, puṅgavo means a bull, the chief of a herd of cattle, a lordly bull.
Ở đây, puṅgavo là con bò đực đầu đàn, vị lãnh đạo của bầy bò, một con bò tót.
Yo pāḷiyaṃ ‘‘muhuttajātova yathā gavaṃpati, samehi pādehi phusī vasundhara’’nti ca ‘‘gavañce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo’’ti ca āgato.
This is found in the Pāli in "Just as a lord of cattle, immediately after birth, touches the earth with firm feet," and "If the leader of the swift-moving cows goes straight."
Từ này xuất hiện trong Pāḷi như “muhuttajātova yathā gavaṃpati, samehi pādehi phusī vasundhara” (Ngay khi vừa sinh ra, như con chúa của loài bò, với đôi chân vững chãi đã chạm đất) và “gavañce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo” (Nếu những con bò đang chạy, con bò đầu đàn sẽ đi thẳng).
Īdisesu pana ṭhānesu keci ‘‘pumā ca so go cāti puṅgavo’’ti vacanatthaṃ bhaṇanti.
In such instances, some explain the meaning of the word as "a male and a bull, thus puṅgavo."
Trong những trường hợp như vậy, một số người giải thích ý nghĩa của từ là “pumā ca so go cāti puṅgavo” (nó là con đực và là con bò, nên là puṅgavo).
Mayaṃ pana padhāne nirūḷho ayaṃ saddoti vacanatthaṃ na bhaṇāma.
However, we do not state that this word's meaning is fixed on "chief" (padhāne nirūḷho).
Tuy nhiên, chúng tôi không giải thích ý nghĩa của từ này là đã được định nghĩa là chính yếu.
Na hi puṅkokilotiādisaddānaṃ kokilādīnaṃ pumbhāvappakāsanamatte samatthatā viya imassa pumbhāvappakāsanamatte samatthatā sambhavati, atha kho padhānabhāvappakāsane ca samatthatā sambhavati.
For its ability to express male gender is not like the ability of words such as puṅkokilo to express merely the male state of cuckoos, etc.; rather, it is also capable of expressing preeminence.
Thật vậy, từ này không chỉ có khả năng biểu thị giới tính đực như các từ như puṅkokilo (chim cu đực) v.v., mà còn có khả năng biểu thị sự chính yếu.
Tena ‘‘sakyapuṅgavo’’tiādīsu nisabhasaṅkhāto puṅgavo viyāti puṅgavo, sakyānaṃ, sakyesu vā puṅgavo sakyapuṅgavotiādinā samāsapadattho gahetabbo.
Therefore, in cases like "sakyapuṅgavo," the meaning of the compound word should be taken as: a puṅgava like a noble bull; puṅgava among the Sakyas, or of the Sakyas, is a sakyapuṅgava.
Vì thế, trong các trường hợp như “sakyapuṅgavo” v.v., ý nghĩa của từ ghép cần được hiểu là puṅgavo (người chính yếu) như một con bò tót, tức là puṅgavo của Sakya hoặc puṅgavo trong số các Sakya, là Sakyapuṅgavo.
Atha vā uttarapadatte ṭhitānaṃ sīhabyagghanāgādisaddānaṃ seṭṭhavācakattā ‘‘sakyapuṅgavo’’tiādīnaṃ ‘‘sakyaseṭṭho’’tiādinā attho gahetabbo.
Alternatively, since words like sīha, byaggha, nāga (lion, tiger, elephant), when placed as the latter part of a compound, denote excellence, the meaning of words like "sakyapuṅgavo" should be taken as "Sakyaseṭṭho" (chief of the Sakyas) and so on.
Hoặc, do các từ như sīha, byaggha, nāga v.v. khi ở vị trí hậu tố có nghĩa là cao quý nhất, nên ý nghĩa của các từ như “sakyapuṅgavo” v.v. cần được hiểu là “sakyaseṭṭho” (người Sakya cao quý nhất) v.v.
Iti sabbathāpi purisanaye pavattanato jaraggava puṅgavādisaddānaṃ gosaddassa padamālato visadisapadamālatā vavatthapetabbā.
Thus, the dissimilarity in declension between words like jaraggava and puṅgava and the declension of the word go must be established, as they all follow the purisa declension.
Như vậy, cần phải phân biệt rằng chuỗi từ của các từ như jaraggava, puṅgava khác với chuỗi từ của từ go vì chúng hoàn toàn biến cách theo cách của purisa.
Gosaddassa pana purisanaye sabbathā appaviṭṭhatā ca vavatthapetabbā.
And the complete non-inclusion of the word go in the purisa declension must also be established.
Và cũng cần phải phân biệt rằng từ go hoàn toàn không thuộc về cách biến cách của purisa.
Āpasadde ācariyānaṃ liṅgavacanavasena matibhedo vijjati, tasmā taṃmatena tassa purisanaye sabbathā appaviṭṭhatā bhavati.
Regarding the word āpa, there is a difference of opinion among teachers concerning gender and number; therefore, according to their view, its complete non-inclusion in the purisa declension occurs.
Đối với từ āpa (nước), có sự khác biệt ý kiến giữa các học giả về giống và số, do đó theo ý kiến của họ, nó hoàn toàn không thuộc về cách biến cách của purisa.
‘‘Aṅguttarāpesū’’ti pāḷiyā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘mahiyā pana nadiyā uttarena āpo’’ti vuttaṃ, ṭīkāyaṃ pana taṃ ulliṅgitvā ‘‘mahiyā nadiyā āpo tassa janapadassa uttarena honti, tāsaṃ avidūrattā so janapado uttarāpo’’ti vuttaṃ.
In the Pāli reference "Aṅguttarāpesu," the commentary states, "The waters are to the north of the Mahī River," but the sub-commentary, citing this, states, "The waters of the Mahī River are to the north of that region, and because that region is not far from them, it is called Uttarāpa."
Trong Aṭṭhakathā của Pāḷi, trong đoạn “Aṅguttarāpesū”, có nói “mahiyā pana nadiyā uttarena āpo” (nước ở phía bắc sông Mahī). Nhưng trong Ṭīkā, sau khi trích dẫn đoạn đó, có nói “mahiyā nadiyā āpo tassa janapadassa uttarena honti, tāsaṃ avidūrattā so janapado uttarāpo” (nước ở phía bắc sông Mahī, vì không xa những dòng nước đó nên vùng đất đó là Uttarāpa).
Evaṃ āpasaddassa ekantena itthiliṅgatā bahuvacanatā ca ācariyehi icchitā, tesaṃ mate āpoiti itthiliṅge paṭhamābahuvacanarūpe honte dutiyātatiyāpañcamīsattamīnaṃ bahuvacanarūpāni kīdisāni siyuṃ.
Thus, the teachers desire the word āpa to be exclusively feminine and plural. According to their view, if āpo is the nominative plural form in the feminine gender, what would be the forms for the second, third, fifth, and seventh plural cases?
Như vậy, các học giả đã chấp nhận từ āpa là hoàn toàn thuộc giống cái và số nhiều. Theo ý kiến của họ, nếu āpo là dạng số nhiều của cách chủ cách trong giống cái, thì các dạng số nhiều của cách đối cách, cách công cụ, cách xuất xứ và cách định sở sẽ như thế nào?
Tathā hi ‘‘purise, purisehi purisebhi purisesū’’ti rūpavato pulliṅgassa viya okārantitthiliṅgassa ekāra ehi kārādiyuttāni rūpāni katthacipi na dissanti.
Indeed, forms ending in e and ehi for o-ending feminine words, like those for masculine words such as "purise, purisehi, purisebhi, purisesū," are nowhere to be seen.
Thật vậy, không thấy các dạng kết thúc bằng nguyên âm o trong giống cái có các dạng như ekāra, ehikāra v.v., giống như các dạng của giống đực như “purise, purisehi purisebhi purisesū”.
Ato tesaṃ mate padamālānayo atīva dukkaro.
Hence, according to their view, the declension method is exceedingly difficult.
Vì vậy, theo ý kiến của họ, cách biến cách của từ này là cực kỳ khó khăn.
Iccāpasaddassa itthiliṅgabahuvacanantatā veyyākaraṇānaṃ mataṃ nissāya anumatāti veditabbā.
Thus, it should be understood that the feminine and plural ending nature of the word āpa is approved, based on the opinion of grammarians.
Như vậy, cần biết rằng tính giống cái và số nhiều của từ āpa được chấp nhận dựa trên quan điểm của các nhà ngữ pháp.
Aṭṭhasāliniyaṃ pana āpo iti saddassa napuṃsakaliṅgekavacanavasena vutto payogo diṭṭho ‘‘omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta’’nti.
However, in the Aṭṭhasālinī, the usage of the word āpo in the neuter singular is seen: "but water that has attained merely some earth-boundness, a slight measure."
Tuy nhiên, trong Aṭṭhasālinī, việc sử dụng từ āpo ở giống trung và số ít đã được thấy trong câu “omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta” (lượng nước vừa phải đã trở thành chất đất quá mức).
Jātakapāḷiyaṃ tu tassekavacanantatā diṭṭhā.
In the Jātaka Pāli, its singular ending is seen.
Trong Jātakapāḷi, tính số ít của nó cũng đã được thấy.
Tathā hi ‘‘suciṃ sugandhaṃ salilaṃ, āpo tatthābhisandatī’’ti.
Indeed, it says: "Clean, fragrant water, there the water flows."
Thật vậy, “suciṃ sugandhaṃ salilaṃ, āpo tatthābhisandatī” (Nước trong sạch, thơm tho, nước chảy ở đó).
Imasmiṃ padese āpo iti saddo ekavacanaṭṭhāne ṭhito diṭṭho.
In this passage, the word āpo is seen to be in the singular form.
Trong đoạn này, từ āpo được thấy ở vị trí số ít.
Kecettha vadeyyuṃ ‘‘āpoti saṅkhaṃ gataṃ salilaṃ suci sugandhaṃ hutvā tattha abhisandatīti salilaṃsaddavasena ekavacanappayogo kato, na nāmasaddavasena.
Some might say here, "The singular usage is made according to the word salilaṃ (water), meaning 'water that has attained the designation of āpo flows there, being clean and fragrant,' and not according to the noun itself.
Một số người có thể nói ở đây: “Việc sử dụng số ít là do từ salilaṃ (nước) trong câu ‘āpoti saṅkhaṃ gataṃ salilaṃ suci sugandhaṃ hutvā tattha abhisandatī’ (nước được gọi là āpa, trong sạch và thơm tho, chảy ở đó), chứ không phải do danh từ āpa.
Āpasaddo hi ekantenitthiliṅgo ceva bahuvacananto ca.
The word āpa is indeed exclusively feminine and plural.
Từ āpa hoàn toàn là giống cái và số nhiều.
Tathā hi ‘āpo tatthābhisandantī’ti bahuvacanavasena tappayogo vattabbopi chandānurakkhaṇatthaṃ vacanavipallāsavasena niddiṭṭho’’ti.
Hence, although its usage should be 'āpo tatthābhisandantī' in the plural, it is expressed with a reversal of number for the sake of preserving the meter."
Thật vậy, mặc dù lẽ ra phải nói ‘āpo tatthābhisandantī’ ở dạng số nhiều, nhưng để bảo vệ thể thơ, nó đã được trình bày với sự đảo ngược về số.”
Tanna, ‘‘āpo tatthābhisandare’’ti vattuṃ sakkuṇeyyattā ‘‘tāni ajja padissare’’ti bahuvacanappayogā viya.
That is not so, because it could have been said "āpo tatthābhisandare," just like the plural usage "tāni ajja padissare."
Điều đó không đúng, vì có thể nói “āpo tatthābhisandare” như cách sử dụng số nhiều “tāni ajja padissare”.
Yasmā evaṃ na vuttaṃ, yasmā ca pana pāḷiyaṃ ‘‘āpo labbhati, tejo labbhati, vāyo labbhatī’’ti ekavacanappayogo dissati, tasmā ‘‘āpo’’ti saddassa ekavacanantatā paccakkhato diṭṭhāti.
Since it was not said in that way, and since the singular usage "āpo labbhati, tejo labbhati, vāyo labbhati" (water is obtained, fire is obtained, air is obtained) is seen in the Pāli, it is directly observed that the word āpo has a singular ending.
Vì không nói như vậy, và vì trong Pāḷi, việc sử dụng số ít “āpo labbhati, tejo labbhati, vāyo labbhatī” (nước được tìm thấy, lửa được tìm thấy, gió được tìm thấy) được thấy, nên tính số ít của từ “āpo” đã được thấy một cách trực tiếp.
Athāpi ce vadeyyuṃ – nanu pāḷiyaṃyeva tassa bahuvacanantatā paccakkhato diṭṭhā ‘‘āpo ca devā pathavī ca, tejo vāyo tadāgamu’’nti?
And if they were to say, "But isn't its plural ending directly observed in the Pāli itself: 'āpo ca devā pathavī ca, tejo vāyo tadāgamu' (water and the devas and earth, fire, air, then came)?"
Hoặc nếu họ nói – chẳng phải trong chính Pāḷi, tính số nhiều của nó đã được thấy một cách trực tiếp trong câu “āpo ca devā pathavī ca, tejo vāyo tadāgamu” (nước và các vị trời và đất, lửa và gió đã đến đó) sao?
Tampi na.
That too is not so.
Điều đó cũng không đúng.
Ettha hi ‘‘devā’’ti saddaṃ apekkhitvā ‘‘āgamu’’nti bahuvacanappayogo kato, na ‘‘āpo’’ti saddaṃ.
Indeed, here, the plural usage of ‘‘āgamuṃ’’ (came) is made with reference to the word ‘‘devā’’ (gods), not to the word ‘‘āpo’’ (waters).
Ở đây, cách dùng số nhiều "āgamuṃ" đã được tạo ra khi xét đến từ "devā", chứ không phải từ "āpo".
Yadi ‘‘āpo’’ti saddaṃ sandhāya bahuvacanappayogo kato siyā, ‘‘pathavī’’ti ‘‘tejo’’ti ‘‘vāyo’’ti ca saddampi sandhāya bahuvacanappayogo kato siyā.
If the plural usage had been made with reference to the word ‘‘āpo’’, then plural usage would also have been made with reference to the words ‘‘pathavī’’ (earth), ‘‘tejo’’ (fire), and ‘‘vāyo’’ (wind).
Nếu cách dùng số nhiều được tạo ra khi đề cập đến từ "āpo", thì cách dùng số nhiều cũng sẽ được tạo ra khi đề cập đến các từ "pathavī", "tejo" và "vāyo".
Evaṃ sante pathavī tejo vāyosaddāpi bahuvacanakabhāvamāpajjeyyuṃ, na pana āpajjanti.
If that were the case, the words pathavī, tejo, vāyo would also take on a plural form, but they do not.
Nếu là vậy, các từ pathavī tejo vāyo cũng sẽ trở thành số nhiều, nhưng chúng không phải vậy.
Na hete bahuvacanakā, atha kho ekavacanakā eva.
For these are not plural, but rather singular.
Bởi vì những từ này không phải số nhiều, mà thực ra chỉ là số ít.
Rūḷhīvasena te pavattā pakatiāpādīsu atthesu appavattanato.
They are used conventionally, not referring to the actual waters, etc.
Chúng được dùng theo nghĩa thông thường (rūḷhīvasena) và không được dùng để chỉ các yếu tố nước tự nhiên (pakatiāpādīsu).
Tathā hi āpokasiṇādīsu parikammaṃ katvā nibbattā devā ārammaṇavasena ‘‘āpo’’tiādināmaṃ labhantīti.
Thus, the devas (deities) produced by performing preparatory work on the water kasiṇa and so forth, receive the name ‘‘āpo’’ (water) and so on, by way of their meditation object.
Thật vậy, các vị devā được tạo ra sau khi thực hành kasina nước (āpokasiṇa) và các vị ấy nhận được tên "āpo" v.v. theo đối tượng (ārammaṇa) của họ.
Evaṃ vuttāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘‘nanu ca bho ‘aṅguttarāpesū’ti bahuvacanapāḷi dissatī’’ti?
Even when told this, they might say, ‘‘But, good sirs, is there not a plural reading ‘aṅguttarāpesu’ (in Aṅguttarāpa)?”
Ngay cả khi được nói như vậy, họ vẫn có thể nói: "Thưa quý vị, chẳng phải có một đoạn văn Pali số nhiều là ‘aṅguttarāpesu’ đó sao?"
Te vattabbā – asampathamavatiṇṇā tumhe, na hi tumhe saddappavattiṃ jānātha, ‘‘aṅguttarāpesū’’ti bahuvacanaṃ pana ‘‘kurūsu aṅgesu aṅgānaṃ magadhāna’’ntiādīni bahuvacanāni viya rūḷhīvasena ekassāpi janapadassa vuttaṃ, na āpasaṅkhātaṃ atthaṃ sandhāya.
They should be told: “You are confused, for you do not understand the usage of words. The plural ‘aṅguttarāpesu’ is spoken, conventionally, of even a single country, like the plurals ‘kurūsu’ (among the Kurus), ‘aṅgesu’ (among the Aṅgas), ‘aṅgānaṃ’ (of the Aṅgas), ‘magadhānaṃ’ (of the Magadhans) and so on; it does not refer to the meaning of ‘water’.
Những người đó cần được nói rằng: "Các vị đã không hiểu đúng, các vị không biết sự vận hành của từ ngữ. Từ số nhiều ‘aṅguttarāpesu’ được nói theo nghĩa thông thường (rūḷhīvasena) cho một vùng đất duy nhất, giống như các từ số nhiều ‘kurūsu aṅgesu aṅgānaṃ magadhānaṃ’ v.v., chứ không phải để chỉ ý nghĩa liên quan đến nước (āpasaṅkhātaṃ atthaṃ)."
‘‘Aṅguttarāpesū’’ti ettha hi āpasaṅkhāto attho upasajjanībhūto, pulliṅgabahuvacanena pana vutto janapadasaṅkhāto atthoyeva padhāno ‘‘āgatasamaṇo saṅghārāmo’’ti ettha samaṇasaṅkhātaṃ atthaṃ upasajjanakaṃ katvā pavattassa āgatasamaṇasaddassa saṅghārāmasaṅkhāto attho viya, tasmā āpasaṅkhātaṃ atthaṃ gahetvā yo aṅguttarāpo nāma janapado, tasmiṃ aṅguttarāpesu janapadeti attho veditabbo.
Here, in ‘‘aṅguttarāpesu’’, the meaning of ‘water’ is subordinate, while the primary meaning is that of the country, which is expressed by a masculine plural, just as in ‘‘āgatasamaṇo saṅghārāmo’’ (a monastery where ascetics have arrived), the word āgatasamaṇa refers to the monastery as the primary meaning, making the meaning of ‘ascetic’ subordinate; therefore, by taking the meaning of water as the secondary sense, the meaning should be understood as ‘in the country called Aṅguttarāpa’.
Trong ‘aṅguttarāpesu’, ý nghĩa liên quan đến nước là phụ (upasajjanībhūto), còn ý nghĩa liên quan đến vùng đất được nói bằng số nhiều giống đực mới là chính (padhāno), giống như trong ‘āgatasamaṇo saṅghārāmo’, ý nghĩa liên quan đến vị samaṇa là phụ thuộc, còn ý nghĩa liên quan đến tu viện (saṅghārāma) mới là chính. Do đó, cần hiểu rằng ‘aṅguttarāpesu’ có nghĩa là "trong vùng đất tên là Aṅguttarāpa, vùng đất mà người ta lấy nước (āpasaṅkhātaṃ atthaṃ)."
Tathā hi ‘‘aṅguttarāpesu viharati āpaṇaṃ nāma aṅgānaṃ nigamo’’ti pāḷi dissati.
Thus, the reading ‘‘aṅguttarāpesu viharati āpaṇaṃ nāma aṅgānaṃ nigamo’’ (He dwells in Aṅguttarāpa, in a market town of the Aṅgas named Āpaṇa) is found.
Thật vậy, đoạn Pali "aṅguttarāpesu viharati āpaṇaṃ nāma aṅgānaṃ nigamo" (vị ấy cư trú tại Aṅguttarāpa, một thị trấn của người Aṅga tên là Āpaṇa) được tìm thấy.
Tattha uttarena mahāmahiyā nadiyā āpo yesaṃ te uttarāpā, aṅgā ca te uttarāpā cāti aṅguttarāpā, tesu aṅguttarāpesu.
Therein, those who have water to the north of the great Mahī River are Uttarāpā; those who are Aṅgas and Uttarāpā are Aṅguttarāpā; thus, in Aṅguttarāpesu (in Aṅguttarāpa).
Ở đó, những người có nước (āpo) ở phía bắc sông Mahī là Uttarāpa; và những người đó là Aṅga và Uttarāpa, nên gọi là Aṅguttarāpa; trong số những người Aṅguttarāpa đó.
Evaṃ ekasmiṃ janapadeyeva bahuvacanaṃ na āpasaṅkhāte atthe, tena aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘tasmiṃ aṅguttarāpesu janapade’’ti.
Thus, the plural is used for a single country, not for the meaning of water, which is why it is stated in the commentary: ‘‘in that country of Aṅguttarāpa’’.
Như vậy, số nhiều chỉ dùng cho một vùng đất duy nhất, chứ không phải cho ý nghĩa liên quan đến nước. Do đó, trong Aṭṭhakathā có nói "trong vùng đất Aṅguttarāpa đó".
Evaṃ vuttā te niruttarā bhavissanti.
Having been told this, they will be without an answer.
Khi được nói như vậy, họ sẽ không còn lời nào để biện minh.
Tathāpi ye evaṃ vadanti ‘‘āpasaddo itthiliṅgo ceva bahuvacanakocā’’ti.
Nevertheless, those who say, ‘‘the word āpa is both feminine and plural’’—
Tuy nhiên, những người nói rằng "āpasaddo vừa là giống cái vừa là số nhiều" thì sao?
Te pucchitabbā ‘‘kiṃ paṭicca tumhe āyasmanto ‘āpasaddo itthiliṅgo ceva bahuvacanako cā’ti vadathā’’ti?
They should be asked, ‘‘Upon what grounds, Venerables, do you say that ‘the word āpa is both feminine and plural’?”
Họ cần được hỏi: "Thưa quý vị, dựa vào điều gì mà các vị nói rằng ‘āpasaddo vừa là giống cái vừa là số nhiều’?"
Te evaṃ puṭṭhā evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘aṅgāyeva so janapado, mahiyā pana nadiyā uttarena āpo, tāsaṃ avidūrattā uttarāpoti vuccatī’’ti ca ‘‘mahiyā pana nadiyā āpo tassa janapadassa uttarena honti, tāsaṃ avidūrattā so janapado uttarāpoti vuccatī’’ti ca evaṃ pubbācariyehi abhisaṅkhato saddaracanāviseso dissati, tasmā itthiliṅgo ceva bahuvacanako cā’’ti vadāmāti.
When asked this, they might reply: ‘‘Because there is found a particular grammatical construction by the ancient teachers, such as ‘that country is itself Aṅga, but there is water to the north of the Mahī River, and because of its proximity to these, it is called Uttarāpa,’ and also ‘there is water to the north of that country by the Mahī River, and because of its proximity to these, that country is called Uttarāpa’; therefore, we say it is both feminine and plural.”
Khi được hỏi như vậy, họ có thể nói: "Vùng đất đó chính là Aṅga, nhưng nước (āpo) nằm ở phía bắc sông Mahī, và vì không xa những dòng nước đó, nên nó được gọi là Uttarāpa"; và "nước (āpo) của sông Mahī nằm ở phía bắc vùng đất đó, và vì không xa những dòng nước đó, nên vùng đất đó được gọi là Uttarāpa." Một cách cấu trúc từ ngữ đặc biệt như vậy được tìm thấy do các vị thầy cũ đã tạo ra, do đó chúng tôi nói rằng nó vừa là giống cái vừa là số nhiều.
Saccaṃ dissati, so pana saddasatthe veyyākaraṇānaṃ mataṃ gahetvā abhisaṅkhato, saddasatthañca nāma na sabbathā buddhavacanassopakārakaṃ, ekadesena pana hoti, tasmā kaccāyanappakaraṇe icchitānicchitasaṅgahavivajjanaṃ kātuṃ ‘‘jinavacanayuttañhi, liṅgañca nippajjate’’ti lakkhaṇāni vuttāni.
Indeed, it is found, but that is a grammatical opinion adopted by grammarians in the science of words, and the science of words is not entirely beneficial to the Buddha’s word, but only in part; therefore, in the Kaccāyana grammar, to avoid including what is desired and what is not desired, the characteristics were stated: ‘‘the gender, too, which is appropriate for the Victor’s word, is established.’’
Đúng vậy, điều đó được tìm thấy, nhưng nó được tạo ra dựa trên quan điểm của các nhà ngữ pháp trong ngữ pháp học (saddasatthe veyyākaraṇānaṃ mataṃ), và ngữ pháp học không phải lúc nào cũng hữu ích cho lời Phật dạy (buddhavacanaṃ), mà chỉ hữu ích một phần. Do đó, để tránh việc bao gồm những điều mong muốn và không mong muốn trong Kaccāyana-pakaraṇa, các dấu hiệu đã được nêu ra: "Thật vậy, giới tính (liṅga) và sự hình thành (nippajjati) phù hợp với lời của Đức Phật (jinavacana)."
Evaṃ vuttāpi te ‘‘idameva saccaṃ, nāñña’’nti cetasi sannidhāya ādhānaggāhiduppaṭinissaggibhāve, ‘‘na vacanapaccanīkasātena suvijānaṃ subhāsita’’nti evaṃ vuttapaccanīkasātabhāve ca ṭhatvā evaṃ vadeyyuṃ ‘‘yatheva gāvosaddo, tatheva āposaddo kiṃ itthiliṅgo na bhavissati bahuvacanako cā’’ti?
Even when told this, if they, holding to the conviction in their minds, ‘‘this alone is true, no other,’’ and standing firm in their obstinate adherence and inability to relinquish their views, and in their state of delight in contradicting, as it is said, ‘‘what is well-spoken is not easily known by delight in contradiction,’’ were to say, ‘‘Just as the word gāvo, why would the word āpo not be feminine and plural?”—
Ngay cả khi được nói như vậy, họ vẫn giữ vững trong tâm trí rằng "chỉ điều này là sự thật, không có điều nào khác", trong trạng thái cố chấp và không chịu từ bỏ, và trong trạng thái chống đối như đã nói: "không dễ dàng hiểu được lời nói hay bằng cách chống đối lời nói", và họ có thể nói: "Chẳng phải từ āpo cũng sẽ là giống cái và số nhiều, giống như từ gāvo sao?"
Tato tesaṃ imāni suttapadāni dassetabbāni.
Then these suttas passages should be shown to them.
Khi đó, những đoạn kinh sau đây cần được chỉ cho họ thấy.
Seyyathidaṃ?
Namely:
Những đoạn nào?
‘‘Āpaṃ āpato sañjānāti, āpaṃ āpato saññatvā āpaṃ maññati, āpasmiṃ maññati, āpaṃ meti maññati, āpaṃ abhinandatī’’ti evaṃ suttapadāni dassetvā ‘‘āpanti idaṃ kataravacana’’nti pucchitabbā.
Having shown such sutta passages as ‘‘He perceives water as water; having perceived water as water, he conceives water, he conceives in water, he conceives ‘water is mine,’ he delights in water,’’ they should be asked, ‘‘What case is this ‘āpaṃ’?”
Sau khi chỉ ra các đoạn kinh như: "Āpaṃ āpato sañjānāti, āpaṃ āpato saññatvā āpaṃ maññati, āpasmiṃ maññati, āpaṃ meti maññati, āpaṃ abhinandatī" (Người ấy nhận thức nước là nước, sau khi nhận thức nước là nước, người ấy tưởng về nước, người ấy tưởng trong nước, người ấy tưởng nước là của mình, người ấy hoan hỷ với nước), cần hỏi: "Từ ‘āpaṃ’ này là biến cách nào?"
Addhā te āpasaddassa bahuvacanantabhāvameva icchamānā vakkhanti ‘‘dutiyābahuvacana’’nti.
Surely, desiring the word āpa to be plural, they will say, ‘‘accusative plural.’’
Chắc chắn, họ sẽ nói "biến cách đối cách số nhiều" vì họ muốn từ āpa là số nhiều.
Te vattabbā ‘‘nanu yovacanaṃ na suyyatī’’ti?
They should be told, ‘‘But is the yo suffix not heard?”
Họ cần được hỏi: "Chẳng phải biến cách yo không được nghe thấy sao?"
Te vadeyyuṃ ‘‘yovacanaṃ kata amādesattā na suyyatī’’ti.
They would say, ‘‘The yo suffix is not heard because it has been substituted with a.’’
Họ có thể nói: "Biến cách yo không được nghe thấy vì đã có sự thay thế a."
Yaṃ yaṃ bhonto icchanti, taṃ taṃ mukhārūḷhaṃ vadanti.
Whatever you Venerables desire, that you speak readily.
Điều gì mà quý vị muốn, điều đó quý vị nói ra miệng.
‘‘Āpato’’ti idaṃ pana kiṃ bhonto vadantīti?
‘‘But what do you Venerables say about ‘āpato’?”
Còn về "āpato" thì quý vị nói gì?
‘‘Āpato’’ti idampi ‘‘bahuvacanakaṃ topaccayanta’’nti vadāma topaccayassa ekatthe ca bavhatthe ca pavattanato.
‘‘We say that ‘āpato’ is also plural, ending in the suffix to, because the suffix to occurs in both singular and plural meanings.”
Chúng tôi nói rằng "āpato" này cũng là "số nhiều với hậu tố to", vì hậu tố to được dùng cho cả nghĩa số ít và số nhiều.
Iti tumhe bahuvacanakattaṃyeva icchamānā ‘‘āposaddo ca yovacananto’’ti bhaṇatha, ‘‘āpato’’ti idampi ‘‘bahuvacanakaṃ topaccayanta’’nti bhaṇatha, ‘‘āpasmiṃ maññatī’’ti ettha pana ‘‘āpasmi’’ntidaṃ kataravacanantaṃ katarādesena sambhūtanti?
Thus, you, desiring it to be plural, declare, ‘‘the word āpo ends in the yo suffix,’’ and you declare ‘‘āpato’’ also to be ‘‘plural, ending in the suffix to.’’ But here in ‘‘āpasmiṃ maññati’’, what case-ending does ‘‘āpasmiṃ’’ have, and by what substitution is it formed?
Như vậy, quý vị muốn nó là số nhiều nên nói rằng "từ āpo là số nhiều", và nói rằng "āpato" này cũng là "số nhiều với hậu tố to". Vậy còn trong "āpasmiṃ maññati", từ "āpasmiṃ" này là biến cách nào, và được hình thành bằng cách thay thế nào?
Addhā te evaṃ puṭṭhā niruttarā bhavissanti.
Surely, when asked this, they will be without an answer.
Chắc chắn, khi được hỏi như vậy, họ sẽ không còn lời nào để biện minh.
Tathā yesaṃ evaṃ hoti ‘‘āpasaddo itthiliṅgo ceva bahuvacanako cā’’ti, te pucchitabbā ‘‘yaṃ ācariyehi veyyākaraṇamataṃ gahetvā ‘yā āpo’ti ca ‘tāsa’nti ca vuttaṃ, tattha ‘kiṃ tāsa’nti vacane ‘āpāna’nti padaṃ ānetvā attho vattabbo, udāhu āpassā’’ti?
Similarly, those who hold the view that ‘‘the word āpa is both feminine and plural’’ should be asked: ‘‘In the statement ‘yā āpo’ (which waters) and ‘tāsaṃ’ (of those) — which was adopted by the teachers from the grammarians’ opinion — should the meaning be stated by bringing in the word ‘āpānaṃ’ (of the waters), or ‘āpassā’ (of the water)?”
Tương tự, những người có ý nghĩ rằng "āpasaddo vừa là giống cái vừa là số nhiều", họ cần được hỏi: "Khi các vị thầy đã chấp nhận quan điểm của các nhà ngữ pháp và nói ‘yā āpo’ và ‘tāsaṃ’, thì trong câu ‘kiṃ tāsaṃ’, ý nghĩa cần được giải thích bằng cách đưa từ ‘āpānaṃ’ vào, hay bằng ‘āpassā’?"
‘‘Āpāna’nti padamānetvā attho vattabbo’’ti ce, evañca sati ‘‘yā āpā’’ti vattabbaṃ ‘‘yā kaññā tiṭṭhantī’’ti padamiva.
If it is ‘‘the meaning should be stated by bringing in the word ‘āpānaṃ’,” then in that case, ‘‘yā āpā’’ should be said, like ‘‘yā kaññā tiṭṭhantī’’ (which maiden stands).
Nếu nói "ý nghĩa cần được giải thích bằng cách đưa từ ‘āpānaṃ’ vào", thì trong trường hợp đó, phải nói "yā āpā" giống như "yā kaññā tiṭṭhantī" (cô gái đang đứng).
Atha ‘‘āpā’’ti padaṃ nāma natthi, ‘‘āpo’’ti padaṃyeva bahuvacanakanti ce, evaṃ sati ‘‘tāsa’’nti etthāpi ‘‘āpassā’’ti padaṃ ānetvā attho veditabbo.
If there is no such word as ‘‘āpā’’, but only ‘‘āpo’’ is plural, then in that case, even in ‘‘tāsaṃ’’, the meaning should be understood by bringing in the word ‘‘āpassā’’.
Nếu nói rằng không có từ "āpā", mà chỉ có từ "āpo" là số nhiều, thì trong trường hợp đó, ở "tāsaṃ" cũng cần hiểu ý nghĩa bằng cách đưa từ "āpassā" vào.
Kasmāti ce?
Why so?
Tại sao ư?
Yasmā ‘‘āpo’’ti paccattekavacanassa tumhākaṃ matena bahuvacanatte sati ‘‘āpassā’’ti padampi bahuvacananti katvā tāsaṃsaddena yojetvā vattuṃ yuttitoti.
Because, if "āpo," which is a singular number, according to your view, is considered plural, then the word "āpassā" is also plural, and it is appropriate to connect it with the word " tāsaṃ" (of those, fem. pl.) and speak.
Bởi vì, theo quan điểm của quý vị, khi từ "āpo" là số nhiều của số ít, thì từ "āpassā" cũng là số nhiều, và do đó, việc kết hợp với từ tāsaṃ là phù hợp.
Evaṃ sati ‘‘āpāna’’nti padassa abhāveneva bhavitabbaṃ.
If so, the word "āpāna" should not exist.
Trong trường hợp đó, từ "āpānaṃ" hẳn là không tồn tại.
Yathā pana ‘‘puriso, purisā.
Just as "puriso" (a man), "purisā" (men).
Tuy nhiên, giống như "puriso, purisā.
Purisaṃ, purise’’ti ca, ‘‘go, gāvo, gavo.
"Purisaṃ" (man, acc. sg.), "purise" (men, acc. pl.), and "go" (cow), "gāvo" (cows), "gavo" (cows).
Purisaṃ, purise" và "go, gāvo, gavo.
Gāvu’’nti ca ekavacanabahuvacanāni bhavanti, evaṃ ‘‘āpo, āpā.
And the singular and plural forms are ‘gāvu’, and likewise ‘āpo, āpā’ (singular, plural).
Cũng có số ít và số nhiều cho từ “gāvu”, tương tự, “āpo, āpā. Āpaṃ, āpe” cũng phải có số ít và số nhiều.
Āpaṃ, āpe’’ti ekavacanabahuvacanehi bhavitabbaṃ.
‘Āpaṃ, āpe’ should have singular and plural forms.
Nếu vậy, không nên nói rằng “từ āpa chỉ là số nhiều”.
Evañca sati ‘‘āpasaddo bahuvacanakoyeva hotī’’ti na vattabbaṃ.
If that is so, it should not be said that the word ‘āpa’ is always plural.
Những ai nói như vậy, lời nói của họ có lỗi và khó biện hộ, vì trong Mūlapariyāya Sutta có ghi chép các đoạn Pāḷi số ít như “āpaṃ maññati āpasmiṃ” (nghĩ là nước, trong nước), và trong Visuddhimagga cùng các tác phẩm khác có ghi chép lời giải thích được nói theo số ít như “do trạng thái chảy tràn, chỗ này chỗ kia là nước, thấm vào nên là nước (āpo)”.
Ye evaṃ vadanti, tesaṃ vacanaṃ sadosaṃ duppariharaṇīyaṃ mūlapariyāyasutte ‘‘āpaṃ maññati āpasmi’’nti ekavacanapāḷīnaṃ dassanato, visuddhimaggādīsu ca ‘‘vissandanabhāvena taṃ taṃ ṭhānaṃ āpoti appotīti āpo’’tiādikassa ekavacanavasena vuttanibbacanassa dassanato.
The statement of those who say this is flawed and difficult to refute, since singular Pali expressions like ‘āpaṃ maññati āpasmiṃ’ are found in the Mūlapariyāya Sutta, and an explanation stated in the singular, such as ‘āpo is that which reaches or pervades that particular place through the act of flowing forth,’ is found in the Visuddhimagga and other texts.
Tuy nhiên, trong Pāḷi, từ go (bò) thuộc giống cái, được thấy nói cùng một cách với các đại từ và phi đại từ giống cái mang nghĩa số nhiều như “tā gāvo tato tato daṇḍena ākoṭeyyā” (hãy đánh những con bò đó từ chỗ này chỗ kia bằng cây gậy) và “annadā baladā cetā” (chúng là kẻ ban thức ăn, ban sức mạnh). Nhưng từ āpa không được thấy nói cùng một cách với các đại từ hay phi đại từ giống cái mang nghĩa số nhiều trong Pāḷi.
Yathā pana pāḷiyaṃ itthiliṅgepi pariyāpanno gosaddo ‘‘tā gāvo tato tato daṇḍena ākoṭeyyā’’ti ca ‘‘annadā baladā cetā’’ti ca ādinā bavhatthadīpakehi itthiliṅgabhūtehi sabbanāmikapadehi ca asabbanāmikapadehi ca samānādhikaraṇabhāvena vutto dissati, na tathā pāḷiyaṃ bavhatthadīpakehi itthiliṅgabhūtehi sabbanāmikapadehi vā asabbanāmikapadehi vā samānādhikaraṇabhāvena vutto āpasaddo dissati.
However, just as the word go, which is included in the feminine gender in Pali, is seen to be expressed in apposition with demonstrative pronouns and non-pronouns in the feminine gender, indicating a plural meaning, such as ‘tā gāvo tato tato daṇḍena ākoṭeyyā’ (those cows, one should strike them with a stick here and there) and ‘annadā baladā cetā’ (these are givers of food and strength), the word āpa is not similarly seen in Pali expressed in apposition with demonstrative pronouns or non-pronouns in the feminine gender, indicating a plural meaning.
Nếu từ āpa là giống cái, thì hoặc có hậu tố ā từ từ āpa giống như hậu tố ā từ từ kaññā (thiếu nữ), hoặc có hậu tố ī giống như từ nada (sông). Cả hai đều không có. Do không có cả hai, tất cả các quy tắc được nói cho giống cái đều không áp dụng được cho từ đó. Do đó, biết rằng “từ āpa không phải giống cái”.
Yadi hi āpasaddo itthiliṅgo siyā, kaññasaddato āpaccayo viya āpasaddato āpaccayo vā siyā, nadasaddato viya ca īpaccayo vā siyā, ubhayampi natthi, ubhayābhāvato itthiliṅge vuttaṃ sabbampi vidhānaṃ tattha na labbhati, tena ñāyati ‘‘āpasaddo anitthiliṅgo’’ti.
For if the word āpa were feminine, there would be either the suffix ā from the word āpa (like the suffix ā from the word kañña) or the suffix ī (like from the word nada); neither of these exists. Since both are absent, all rules stated for the feminine gender do not apply to it. Therefore, it is known that the word ‘āpa’ is not feminine.
Này chư vị, chẳng phải từ go cũng không có hậu tố ā sao? Do không có hậu tố đó, quy tắc được nói cho giống cái không áp dụng được. Nếu vậy, tại sao chính nó lại là giống cái, mà từ āpa này lại không?
Nanu ca bho gosaddatopi āpaccayo natthi, tadabhāvato itthiliṅge vuttavidhānaṃ na labbhati, evaṃ sante kasmā soyeva itthiliṅgo hoti, na panāyaṃ āpasaddoti?
But good sir, there is no suffix ā from the word go either, and due to its absence, the rule stated for the feminine gender does not apply. If so, why is it (the word go) feminine, and not this word āpa?
Ở đây được nói rằng:
Ettha vuccate – gosaddo na niyogā itthiliṅgo, atha kho pulliṅgova.
Here it is said: The word go is not necessarily feminine; rather, it is masculine.
Từ go không nhất thiết là giống cái, mà là giống đực.
Itthiliṅgabhāve pana tamhā āpaccaye ahontepi īpaccayo vikappena hoti, aññampi itthiliṅge vuttavidhānaṃ labbhati.
However, as for its feminine state, even though the suffix ā is not present from it, the suffix ī occurs optionally, and other rules stated for the feminine gender also apply.
Tuy nhiên, khi ở giống cái, dù không có hậu tố ā từ nó, vẫn có hậu tố ī một cách tùy chọn, và các quy tắc khác được nói cho giống cái cũng áp dụng được.
So hi nicca mokārantatāpakatiyaṃ ṭhatvā ‘‘go, gāvī’’tiādinā attano itthiliṅgarūpānaṃ nibbattikāraṇabhūto, tena so itthiliṅgo bhavati.
Indeed, remaining in its inherent state as ending in o, it is the cause for the generation of its feminine forms, such as ‘go, gāvī’, and so it becomes feminine.
Thật vậy, nó đứng ở trạng thái tự nhiên là tận cùng bằng o vĩnh viễn, là nguyên nhân tạo ra các hình thái giống cái của chính nó như “go, gāvī”, v.v. Do đó, nó trở thành giống cái.
Āpasadde pana īpaccayādi na labbhati.
In the word āpa, however, the suffix ī and so forth are not found.
Nhưng trong từ āpa, hậu tố ī, v.v., không áp dụng được.
Tena so itthiliṅgoti na vattabbo.
Therefore, it should not be said that it is feminine.
Do đó, không nên nói nó là giống cái.
Yathā vā gosaddassa avisadākāravohārataṃ paṭicca itthiliṅgabhāvo upapajjati, na tathā āpasaddassa.
Or, just as the feminine nature of the word go is established due to its not-so-clear manner of usage, the same is not true for the word āpa.
Hoặc như trạng thái giống cái của từ go có thể được giải thích dựa trên cách sử dụng không rõ ràng của nó, thì từ āpa không như vậy.
Āpasaddassa hi anākularūpakkamattā avisadākāravohāratā na dissati, yāya eso itthiliṅgo siyā.
Indeed, the word āpa does not exhibit an unclear manner of usage, due to its straightforward formation, by which it might be feminine.
Thật vậy, đối với từ āpa, không thấy có cách sử dụng không rõ ràng do cấu trúc hình thái không phức tạp của nó, mà nhờ đó nó có thể là giống cái.
Evaṃ vuttā te niruttarā bhavissanti.
When told thus, they will be left without a retort.
Khi được nói như vậy, họ sẽ không có lời nào để đáp lại.
Tathā yesaṃ evaṃ hoti ‘‘āpasaddo sabbadā itthiliṅgo ceva bahuvacanako cā’’ti, te vattabbā – yathā itthiliṅgabhūtassa kaññāsaddassa paṭhamaṃ kaññaiti rassavasena ṭhapitassa āpaccayato paraṃ smiṃvacanaṃ sarūpato na tiṭṭhati, yaṃbhāvena ca yābhāvena ca tiṭṭhati ‘‘kaññāyaṃ, kaññāyā’’ti, na tathā ‘‘itthiliṅga’’nti tumhehi gahitassa āposaddassa paṭhamaṃ āpaiti rassavasena ṭhapitassa paraṃ smiṃvacanaṃ yaṃbhāvena ca yābhāvena ca tiṭṭhati, atha kho sarūpatoyeva tiṭṭhati ‘‘āpasmiṃ maññatī’’ti.
Likewise, those for whom it is thus: ‘The word āpa is always feminine and plural,’ should be told: Just as the smiṃ ending, placed after the word kañña (in its short vowel form) which is feminine, does not stand in its own form, but stands as yaṃ or yā (e.g., ‘kaññāyaṃ, kaññāyā’), similarly the smiṃ ending, placed after the word āpo (in its short vowel form āpa), which you consider feminine, does not stand as yaṃ or yā, but stands in its own form as ‘āpasmiṃ maññati’.
Tương tự, những ai có suy nghĩ rằng “từ āpa luôn là giống cái và số nhiều”, thì nên được nói rằng: Giống như đối với từ kaññā (thiếu nữ) thuộc giống cái, sau khi được đặt ở dạng ngắn là kañña, vĩ tố smiṃ không đứng ở dạng nguyên mẫu, mà đứng ở dạng yaṃ hoặc yā như “kaññāyaṃ, kaññāyā”; thì đối với từ āpo mà quý vị cho là “giống cái”, sau khi được đặt ở dạng ngắn là āpa, vĩ tố smiṃ không đứng ở dạng yaṃ hoặc yā, mà đứng ở dạng nguyên mẫu là “āpasmiṃ maññati”.
Yadi pana āpasaddo itthiliṅgo siyā, smiṃvacanaṃ sarūpato na tiṭṭheyya.
If, however, the word āpa were feminine, the smiṃ ending would not stand in its own form.
Nếu từ āpa là giống cái, thì vĩ tố smiṃ sẽ không đứng ở dạng nguyên mẫu.
Yasmā ca smiṃvacanaṃ sarūpato tiṭṭhati, tasmā āpasaddo na itthiliṅgo.
And since the smiṃ ending stands in its own form, the word āpa is not feminine.
Và vì vĩ tố smiṃ đứng ở dạng nguyên mẫu, nên từ āpa không phải là giống cái.
Na hi caturāsītidhammakkhandhasahassasaṅgahesu anekakoṭisatasahassesu pāḷippadesesu ekasmimpi pāḷippadese paṭhamaṃ akārantabhāvena ṭhapetabbānaṃ itthiliṅgasaddānaṃ parato ṭhitaṃ smiṃvacanaṃ sarūpato tiṭṭhatīti.
Indeed, in not even a single Pali passage among the thousands of crores of passages in the collections of 84,000 Dhammakkhandhas does the smiṃ ending, placed after feminine words to be rendered as ending in a in their primary form, stand in its own form.
Thật vậy, trong hàng trăm ngàn vạn đoạn Pāḷi chứa tám mươi bốn ngàn pháp uẩn, không có một đoạn Pāḷi nào mà vĩ tố smiṃ đứng sau các từ giống cái được đặt ở dạng tận cùng bằng a lại đứng ở dạng nguyên mẫu.
Evaṃ vuttā te niruttarā bhavissanti.
When told thus, they will be left without a retort.
Khi được nói như vậy, họ sẽ không có lời nào để đáp lại.
Keci panettha evaṃ vadeyyuṃ ‘‘āpasaddo napuṃsakaliṅgo, tathā hi aṭṭhasāliniyaṃ ‘omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta’nti napuṃsakaliṅgabhāvena taṃsamānādhikaraṇapadāni niddiṭṭhānī’’ti?
Some here might say, ‘The word āpa is neuter, for in the Aṭṭhasālinī, co-referential words are specified in the neuter gender, such as “omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta” (but the water, being very slight, has become excessively earthly), indicating its neuter gender.’
Một số người có thể nói ở đây rằng: “Từ āpa là giống trung, vì trong Aṭṭhasālinī có nói ‘omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta’ (nước ít thì trở thành có quá nhiều tính chất đất) với các từ đồng vị ngữ được chỉ định ở giống trung.”
Tanna, manogaṇe pavattehi tama vaca sirasaddādīhi viya āpasaddenapi samānādhikaraṇapadānaṃ katthaci napuṃsakaliṅgabhāvena niddisitabbattā.
That is not correct, because co-referential words must sometimes be specified in the neuter gender even with the word āpa, just as they are with the words tama, vaca, sira, and others belonging to the mano group.
Điều đó không đúng, vì các từ đồng vị ngữ cũng có thể được chỉ định ở giống trung ở một số chỗ với từ āpa, giống như với các từ tama, vaca, sira, v.v., thuộc nhóm mano.
Pubbācariyānañhi saddaracanāsu ‘‘saddhammatejavihataṃ vilayaṃ khaṇena, veneyyasattahadayesu tamo payātī’’ti ettha ‘‘tamo’’tipadena samānādhikaraṇaṃ ‘‘vihata’’nti napuṃsakaliṅgaṃ dissati, tathā ‘‘dukkhaṃ vaco etasmiṃ vipaccanīkasāte puggaleti dubbaco’’ti ettha ‘‘vaco’’ti padena samānādhikaraṇaṃ ‘‘dukkha’’nti napuṃsakaliṅgaṃ, ‘‘avanataṃ siro yassa so avanatasiro’’ti ettha ‘‘siro’’ti padena samānādhikaraṇaṃ ‘‘avanata’’nti napuṃsakaliṅgaṃ, ‘‘appaṃ rāgādirajo yesaṃ paññāmaye akkhimhi te apparajakkhā’’ti ettha ‘‘rajo’’ti padena samānādhikaraṇaṃ ‘‘appa’’nti napuṃsakaliṅgaṃ dissati.
Indeed, in the word formations of the ancient teachers, a neuter co-referential word ‘vihata’ is seen with the word ‘tamo’ in ‘saddhammatejavihataṃ vilayaṃ khaṇena, veneyyasattahadayesu tamo payātī’ (the darkness in the hearts of trainees, destroyed by the power of the good Dhamma, quickly vanishes); similarly, a neuter ‘dukkha’ is seen with the word ‘vaco’ in ‘dukkhaṃ vaco etasmiṃ vipaccanīkasāte puggaleti dubbaco’ (one for whom speech is painful, or for whom speech is adverse, is one hard to speak to); a neuter ‘avanata’ is seen with the word ‘siro’ in ‘avanataṃ siro yassa so avanatasiro’ (one whose head is bowed is avanatasiro); and a neuter ‘appa’ is seen with the word ‘rajo’ in ‘appaṃ rāgādirajo yesaṃ paññāmaye akkhimhi te apparajakkhā’ (those whose eye of wisdom has little dust of passion, etc., are apparajakkhā).
Trong cấu trúc từ ngữ của các bậc thầy tiền bối, ở câu “saddhammatejavihataṃ vilayaṃ khaṇena, veneyyasattahadayesu tamo payātī” (ánh sáng của chánh pháp đã tiêu diệt, bóng tối trong tâm chúng sinh cần giáo hóa liền biến mất), từ giống trung “vihata” được thấy đồng vị ngữ với từ “tamo”. Tương tự, ở câu “dukkhaṃ vaco etasmiṃ vipaccanīkasāte puggaleti dubbaco” (người mà lời nói khó chịu đối với những kẻ đối nghịch thì gọi là dubbaco), từ giống trung “dukkha” được đồng vị ngữ với từ “vaco”. Ở câu “avanataṃ siro yassa so avanatasiro” (người mà đầu cúi xuống thì gọi là avanatasiro), từ giống trung “avanata” được đồng vị ngữ với từ “siro”. Ở câu “appaṃ rāgādirajo yesaṃ paññāmaye akkhimhi te apparajakkhā” (những người mà bụi phiền não như tham ái ít trong con mắt trí tuệ thì gọi là apparajakkhā), từ giống trung “appa” được đồng vị ngữ với từ “rajo”.
Na te ācariyā tehi samānādhikaraṇapadehi tamavacasirasaddādīnaṃ napuṃsakaliṅgattaviññāpanatthaṃ tathāvidhaṃ saddaracanaṃ kubbiṃsu, atha kho ‘‘sobhanaṃ mano tassāti sumano’’ti ettha viya manogaṇe pavattapulliṅgānaṃ payoge napuṃsakaliṅgabhāvenapi samānādhikaraṇapadāni katthaci hontīti dassanatthaṃ kubbiṃsu.
Those teachers did not make such word formations to indicate the neuter gender of the words tamavacasira and so forth through those co-referential words; rather, they made them to show that in the usage of masculine words occurring in the mano group, co-referential words are sometimes in the neuter gender, as in ‘sobhanaṃ mano tassāti sumano’ (one whose mind is good is sumano).
Các bậc thầy đó không tạo ra những cấu trúc từ ngữ như vậy để cho biết rằng các từ tamavacasira, v.v., là giống trung bởi các từ đồng vị ngữ đó, mà họ đã tạo ra để chỉ ra rằng trong cách dùng các từ giống đực thuộc nhóm mano, các từ đồng vị ngữ cũng có thể ở giống trung ở một số chỗ, giống như trong câu “sobhanaṃ mano tassāti sumano” (người có tâm tốt thì gọi là sumano).
Yathā ca ‘‘vihata’’ntiādikā saddaracanā tamavacasirasaddādīnaṃ napuṃsakaliṅgattaviññāpanatthaṃ na katā, tathā ‘‘omatta’’nti ca ‘‘adhimattapathavīgatikaṃ jāta’’nti ca saddaracanāpi āpasaddassa napuṃsakaliṅgattaviññāpanatthaṃ na katā.
And just as the word formation ‘vihata’ and so forth was not made to indicate the neuter gender of the words tamavacasira and so forth, so too the word formation ‘omatta’ and ‘adhimattapathavīgatikaṃ jāta’ was not made to indicate the neuter gender of the word āpa.
Và giống như cấu trúc từ ngữ “vihata”, v.v., không được tạo ra để cho biết rằng các từ tamavacasira, v.v., là giống trung, thì cấu trúc từ ngữ “omatta” và “adhimattapathavīgatikaṃ jāta” cũng không được tạo ra để cho biết rằng từ āpa là giống trung.
Yasmā pana manogaṇe pavattehi manasaddādīhi ekadesena samānagatikattā āpasaddenapi napuṃsakaliṅgassa samānādhikaraṇatā yujjati, tasmā aṭṭhasāliniyaṃ ‘‘omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta’’nti napuṃsakaliṅgassa āpasaddena samānādhikaraṇatā katā.
However, since the co-referentiality of a neuter word with the word āpa is appropriate due to its partial similarity in derivation with the words mana and so forth occurring in the mano group, therefore, in the Aṭṭhasālinī, the co-referentiality of a neuter word with the word āpa is made in ‘omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta’.
Tuy nhiên, vì từ āpa có sự tương đồng một phần với các từ mana, v.v., thuộc nhóm mano, nên sự đồng vị ngữ của giống trung với từ āpa là hợp lý. Do đó, trong Aṭṭhasālinī, sự đồng vị ngữ của giống trung với từ āpa được thực hiện trong câu “omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jāta”.
Tathāpi āpasaddo manasaddādīhi ekadesena samānagatiko samāsapadatte majjhokārassa ‘‘āpokasiṇaṃ, āpogata’’ntiādippayogassa dassanato, tasmā ‘‘omatta’’ntiādivacanaṃ āpasaddassa napuṃsakaliṅgattaviññāpanatthaṃ vuttanti na gahetabbaṃ, liṅgavipariyayavasena pana katthaci evampi saddagati hotīti ñāpanatthaṃ vuttanti gahetabbaṃ.
Even so, the word āpa is partially similar in derivation to the words mana and so forth in that, in compound words, the middle o is seen in usages like ‘āpokasiṇaṃ, āpogata’; therefore, the statement ‘omatta’ and so forth should not be taken as said to indicate the neuter gender of the word āpa, but rather as said to show that sometimes, by way of gender variation, such a grammatical progression occurs.
Mặc dù vậy, từ āpa có sự tương đồng một phần với các từ mana, v.v., và trong các từ ghép, âm o ở giữa được thấy trong cách dùng như “āpokasiṇaṃ, āpogata”, v.v. Do đó, không nên hiểu rằng lời nói “omatta”, v.v., được nói để cho biết từ āpa là giống trung, mà nên hiểu rằng nó được nói để cho biết rằng đôi khi sự chuyển đổi giống từ cũng xảy ra như vậy trong ngữ pháp.
‘‘Omatto’’ti ca ‘‘adhimattapathavīgatiko jāto’’ti ca liṅgaṃ parivattetabbaṃ.
The gender should be changed, as in ‘Omatto’ and ‘adhimattapathavīgatiko jāto’.
Giống của "Omatto" và "adhimattapathavīgatiko jāto" cần phải được thay đổi.
Yadi hi āpasaddo napuṃsakaliṅgo siyā, sanikārāni’ssa paccattopayogarūpāni buddhavacanādīsu vijjeyyuṃ, na tādisāni santi.
For if the word āpa were neuter, its individual inflectional forms would be found in the Buddha's discourses, etc., but such are not present.
Nếu từ āpa là giống trung, thì các hình thái sử dụng riêng của nó sẽ được tìm thấy trong các lời dạy của Đức Phật, nhưng những hình thái như vậy không có.
Kiñci bhiyyo – okārantaṃ nāma napuṃsakaliṅgaṃ katthacipi natthi, niggahītanta ikāranta ukārantavasena hi tividhāniyeva napuṃsakaliṅgāni.
Furthermore, there is no neuter gender ending in -o anywhere; for neuter genders are only of three types, ending in -ṃ, -i, or -u.
Hơn nữa – không có giống trung nào kết thúc bằng okāranta ở bất cứ đâu; chỉ có ba loại giống trung, đó là kết thúc bằng niggahīta, ikāranta và ukāranta.
Tena āpasaddassa napuṃsakaliṅgatā nupapajjatīti.
Therefore, the neuter gender of the word āpa is not applicable.
Do đó, từ āpa không thể là giống trung.
Evaṃ vuttā te niruttarā bhavissanti.
Having been told this, they will be without an answer.
Khi được nói như vậy, họ sẽ không thể trả lời.
I ccokārantavasena gahitassa āpasaddassa itthiliṅgatā ca napuṃsakaliṅgatā ca ekantato natthi, niggahītantavasena pana gahitassa katthaci napuṃsakaliṅgatā siyā ‘‘bhante nāgasena samuddo samuddoti vuccati, kena kāraṇena āpaṃ udakaṃ samuddoti vuccatī’’ti payogadassanato.
Thus, the word āpa, when taken as ending in -o, absolutely does not have feminine or neuter gender. However, when taken as ending in niggahīta (ṃ), it might sometimes be neuter, as seen in the usage: “Venerable Nāgasena, the ocean is called ocean; for what reason is water (āpaṃ udakaṃ) called ocean?”
Như vậy, từ āpa được dùng với tận cùng okāranta hoàn toàn không phải là giống cái hay giống trung; nhưng khi được dùng với tận cùng niggahīta, nó có thể là giống trung ở một số nơi, do cách dùng "Thưa Đại đức Nāgasena, biển được gọi là biển, vì lý do gì mà nước (āpaṃ udakaṃ) được gọi là biển?"
Ettha paneke vadeyyuṃ ‘‘yadi bho okārantavasena gahitassa āpasaddassa itthinapuṃsakaliṅgavasena dviliṅgatā natthi, okāranto āpasaddo kataraliṅgo’’ti?
Here, some might say, “If, sir, the word āpa, when taken as ending in -o, does not have two genders (feminine and neuter), then what gender is the word āpa ending in -o?”
Ở đây, một số người có thể nói: "Thưa quý vị, nếu từ āpa được dùng với tận cùng okāranta không phải là giống cái hay giống trung, vậy từ āpa tận cùng okāranta là giống gì?"
Pulliṅgoti mayaṃ vadāmāti.
We say it is masculine.
Chúng tôi nói là giống đực.
Apica buddhavacanādīsu ‘‘cittāni, rūpānī’’tiādīni viya sanikārānaṃ rūpānaṃ adassanato okārantabhāvena gahitassa napuṃsakaliṅgabhāvavigamo atīva pākaṭo.
Furthermore, since forms such as “cittāni, rūpāni,” etc., are not observed in the Buddha’s discourses when taken as ending in -o, the absence of the neuter gender is extremely clear.
Hơn nữa, trong các lời dạy của Đức Phật và các văn bản khác, sự bác bỏ của trạng thái giống trung khi được dùng với tận cùng okāranta là cực kỳ rõ ràng, vì không thấy các hình thái riêng như "cittāni, rūpānī" và các từ tương tự.
Aparampettha vattabbaṃ – ‘‘atīto āpo atthīti?
Something else should be said here: In “Is there āpo (water) that has passed away? Yes,” the word “atīto,” which indicates a clear mode of expression for āpa, with its -o ending, establishes the absence of an unclear mode of expression and an indeterminate mode of expression for it.
Một điều khác cần được nói ở đây – "Có nước (āpo) đã qua không?
Āmantā’’ti ettha ‘‘atīto’’ti iminā āpasaddassa visadākāravohāratāsūcakena okārantapadena tassa avisadākāravohāratāya ca ubhayamuttākāravohāratāya ca abhāvo siddho.
And with the absence of its unclear mode of expression established, the feminine gender is far-fetched.
Vâng, có" – ở đây, với từ "atīto" tận cùng okāranta, biểu thị cách dùng rõ ràng của từ āpa, sự không tồn tại của cách dùng không rõ ràng và cách dùng lưỡng tính của nó được chứng minh.
Tassa ca avisadākāravohāratāya abhāve siddhe itthiliṅgabhāvo dūrataro.
And when the absence of a clear form of expression for it is established, the feminine gender is even more remote.
Và khi sự không tồn tại của cách dùng không rõ ràng được chứng minh, trạng thái giống cái càng xa vời hơn.
Ubhayamuttākāravohāratāya ca abhāve siddhe napuṃsakaliṅgabhāvopi dūrataroyeva.
And with the absence of its indeterminate mode of expression established, the neuter gender is also far-fetched.
Và khi sự không tồn tại của cách dùng lưỡng tính được chứng minh, trạng thái giống trung cũng càng xa vời hơn.
Iti na katthacipi okārantabhāvena gahito āpasaddo itthiliṅgo vā napuṃsakaliṅgo vā bhavati.
Thus, the word āpa, when taken as ending in -o, is neither feminine nor neuter in any context.
Như vậy, từ āpa khi được dùng với tận cùng okāranta không bao giờ là giống cái hay giống trung.
Milindapañhe pana niggahītantavasena āgato napuṃsakaliṅgoti veditabbo, na cettha vattabbaṃ ‘‘atīto’’ti ‘‘tenā’’ti ca imāni liṅgavipallāsavasena vuttānīti vāccaliṅgānamanuvattāpakassa abhidheyyaliṅgabhūtassa āpasaddassa ‘‘kaññāya cittānī’’tiādīnaṃ viya itthinapuṃsakaliṅgarūpānaṃ abhāvato.
However, in the Milindapañha, it should be understood as neuter when it appears with a niggahīta (ṃ) ending. And here it should not be said that “atīto” and “tena” are spoken with a change of gender, because the word āpa, which is the noun whose gender follows that of the determining adjective, does not have feminine or neuter forms like “kaññāya cittāni,” etc.
Tuy nhiên, trong Milindapañha, nó được hiểu là giống trung khi xuất hiện với tận cùng niggahīta; và ở đây không nên nói rằng "atīto" và "tenā" được nói do sự đảo ngược giống, vì từ āpa là giống của đối tượng được nói đến, theo đó các giống từ được tuân theo, và không có các hình thái giống cái hay giống trung như "cittāni của thiếu nữ" và các từ tương tự.
Apica vohārakusalā tathāgatā tathāgatasāvakā ca, tehiyeva uttamapurisehi vohārakusalehi ‘‘atīto āpo’’tiādinā vuttattāpi ‘‘atīto’’ti ‘‘tenā’’ti ca imāni liṅgavipallāsavasena vuttānīti na cintetabbāni, tasmā taṃsamānādhikaraṇo okārantabhāvena gahito āpasaddo ekavacananto pulliṅgo ceva yathāpayogaṃ ekavacanabahuvacanako cāti veditabbo ‘‘āpo, āpā.
Furthermore, because the Buddhas and their disciples are skilled in usage, and these very noble and skilled persons have stated “atīto āpo,” etc., it should not be thought that “atīto” and “tena” are spoken with a change of gender. Therefore, the word āpa, when taken as ending in -o and concordant with it, should be understood as masculine, singular, and both singular and plural according to its usage, as it is to be conjoined with “āpo, āpā; āpaṃ, āpe,” etc.
Hơn nữa, chư Như Lai và chư Thanh văn của Như Lai là bậc thiện xảo trong cách dùng từ, và chính những bậc tối thượng thiện xảo trong cách dùng từ này đã nói "atīto āpo" và các từ tương tự, nên không nên nghĩ rằng "atīto" và "tenā" được nói do sự đảo ngược giống. Do đó, từ āpa khi được dùng với tận cùng okāranta, đồng cách cách dùng, được hiểu là giống đực số ít và có thể là số ít hoặc số nhiều tùy theo cách dùng, vì nó cần được kết hợp với "āpo, āpā. Āpaṃ, āpe" và các từ tương tự.
Āpaṃ, āpe’’tiādinā yojetabbattā.
Because it should be constructed with "āpaṃ" (water, acc. sg.), "āpe" (waters, acc. pl.), and so on.
Như vậy, khi nghe những đoạn kinh đã được nói với sự phân tích như vậy, chắc chắn những người chủ trương từ āpa là giống cái số nhiều sẽ không thể trả lời.
Evaṃ vuttāni suttapadāni savinicchayāni sutvā addhā te āpasaddassa itthiliṅgabahuvacanatāvādino niruttarā bhavissanti.
Having heard these Sutta passages with their explanations, those who advocate the feminine plural of the word āpa will surely be without an answer.
Khi được nói như vậy, họ sẽ không thể trả lời.
Ettha koci vadeyya – pāḷiyaṃ pulliṅganayo ekavacananayo ca kiṃ aṭṭhakathāṭīkācariyehi na diṭṭho, ye āpasaddassa itthiliṅgabahuvacanattaṃ vaṇṇesunti?
Here, someone might ask: “Was the masculine and singular usage in the Pali not observed by the Aṭṭhakathā and Ṭīkā masters, that they describe the word āpa as feminine and plural?”
Ở đây, có người có thể hỏi: "Có phải các vị thầy chú giải và tiểu chú giải đã không thấy cách dùng giống đực và cách dùng số ít trong Pāḷi, mà lại mô tả từ āpa là giống cái số nhiều?"
No na diṭṭho, diṭṭhoyeva so nayo tehi.
No, it was not unobserved; that usage was indeed observed by them.
Không phải là không thấy, cách dùng đó đã được các vị ấy thấy.
Yasmā pana te na kevalaṃ sāṭṭhakathe tepiṭake buddhavacaneyeva visāradā, atha kho sakalepi saddasatthe visāradā, tasmā saddasatthe attano paṇḍiccaṃ pakāsetuṃ, ‘‘saddasatthe ca īdiso nayo vutto’’ti viññāpetuñca saddasatthanayaṃ gahetvā āpasaddassa itthiliṅgabahuvacanakattaṃ vaṇṇesunti natthi tesaṃ doso.
But because they were not only skilled in the Tipiṭaka Buddha-word with its commentaries but also in the entire science of grammar, they described the word āpa as feminine and plural, taking the grammatical method to demonstrate their erudition in grammar and to inform that “such a method is also stated in grammar.” Therefore, there is no fault in them.
Nhưng vì các vị ấy không chỉ tinh thông trong lời dạy của Đức Phật ba tạng cùng với chú giải, mà còn tinh thông trong toàn bộ ngữ pháp, nên để thể hiện sự uyên bác của mình trong ngữ pháp, và để thông báo rằng "cách dùng như vậy cũng được nói trong ngữ pháp," các vị ấy đã lấy cách dùng ngữ pháp và mô tả từ āpa là giống cái số nhiều; nên không có lỗi lầm nào ở các vị ấy.
Tathā hi mūlapariyāyasuttantaṭṭhakathāyaṃ tehiyeva vuttaṃ āpasaddassa pulliṅgekavacanakattasūcanakaṃ ‘‘lakkhaṇasasambhārārammaṇasammutivasena catubbidho āpo, tesū’’tiādi, tasmā natthi tesaṃ doso.
Thus, in the Mūlapariyāyasuttantaṭṭhakathā, they themselves stated, indicating the masculine singular form of āpa, “āpo is fourfold by way of characteristic, constituents, object, and convention; among these,” etc. Therefore, there is no fault in them.
Thật vậy, chính các vị ấy đã nói trong Mūlapariyāyasuttantaṭṭhakathā để chỉ ra rằng từ āpa là giống đực số ít: "Nước (āpo) có bốn loại theo dấu hiệu, sự tích tập, đối tượng và quy ước; trong số đó..." và các từ tương tự. Do đó, không có lỗi lầm nào ở các vị ấy.
Pūjārahā hi te āyasmanto, namoyeva tesaṃ karoma, na tesaṃ vacanaṃ codanābhājanaṃ.
Indeed, those venerables are worthy of veneration; we offer homage to them, and their words are not subject to criticism.
Thật vậy, các bậc Tôn giả đó đáng được cúng dường, chúng tôi chỉ đảnh lễ các vị ấy, lời nói của các vị ấy không phải là đối tượng để chất vấn.
Ye pana ujuvipaccanīkavādā daḷhameva āpasaddassa itthiliṅgabahuvacanattaṃ mamāyanti, tesaṃyeva vacanaṃ codanābhājanaṃ.
But the words of those who hold strongly to the feminine plural of the word āpa with directly contrary views are indeed subject to criticism.
Chỉ những người có quan điểm đối lập trực tiếp và kiên quyết cho rằng từ āpa là giống cái số nhiều, lời nói của họ mới là đối tượng để chất vấn.
Yasmā pana mayaṃ pāḷinayānusārena antadvayavato āpasaddassa pulliṅgattaṃ napuṃsakaliṅgattañca vidadhāma, tasmā yo koci idaṃ vādaṃ madditvā aññaṃ vādaṃ patiṭṭhāpetuṃ sakkhissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, idañca pana ṭhānaṃ mahāgahanaṃ duppaṭivijjhanaṭṭhena, paramasukhumañca katañāṇasambhārehi paramasukhumañāṇehi paṇḍitehi vedanīyattā.
Since we establish the masculine and neuter genders of the word āpa, which has two endings, in accordance with the Pali method, it is not possible that anyone could crush this argument and establish another; for this point is extremely profound, difficult to penetrate, and extremely subtle, to be comprehended by the wise ones whose store of knowledge is profound and whose insight is subtle.
Tuy nhiên, vì chúng tôi thiết lập trạng thái giống đực và giống trung cho từ āpa có hai tận cùng theo phương pháp Pāḷi, nên không có chỗ nào cho rằng bất kỳ ai có thể bác bỏ quan điểm này và thiết lập một quan điểm khác, và chỗ này là một khu rừng rậm lớn khó xuyên thủng, và là một điều cực kỳ vi tế, chỉ có thể được hiểu bởi những bậc hiền trí có trí tuệ vi tế tối thượng đã tích lũy đầy đủ trí tuệ.
Sabbamidañhi vacanaṃ tesu tesu ṭhānesu atthabyañjanapariggahaṇe sotūnaṃ paramakosallajananatthañceva sāsane ādaraṃ akatvā saddasatthamatena kālaṃ vītināmentānaṃ sāthalikānaṃ pamādavihāranisedhanatthañca sāsanassātimahantabhāvadīpanatthañca vuttaṃ, na attukkaṃsanaparavambhanatthanti imissaṃ nītiyaṃ saddhāsampannehi kulaputtehi yogo karaṇīyo bhagavato sāsanassa ciraṭṭhitatthaṃ.
All these statements have been made in various places for the purpose of generating supreme skill in understanding the meaning and expression for the listeners, and for prohibiting the negligence and idleness of those slack individuals who disregard the Dispensation and pass their time according to grammatical treatises, and for demonstrating the immense greatness of the Dispensation, not for self-exaltation or disparagement of others. In this method, devoted householders should strive for the long-lastingness of the Blessed One’s Dispensation.
Tất cả những lời nói này đã được nói ra để tạo ra sự khéo léo tối thượng cho thính giả trong việc nắm bắt ý nghĩa và diễn đạt ở những chỗ khác nhau, và để ngăn cấm sự lơ là của những người lười biếng phung phí thời gian theo ngữ pháp mà không quan tâm đến giáo pháp, và để làm sáng tỏ sự vĩ đại của giáo pháp, chứ không phải để tự tán dương hay chê bai người khác. Do đó, những thiện nam tử có đức tin cần phải nỗ lực trong phương pháp này để giáo pháp của Đức Thế Tôn được tồn tại lâu dài.