Saddanītippakaraṇaṃ (padamālā)

840

4. Bhūdhātumayanāmikarūpavibhāga

4. Classification of Verb Forms of the Root "Bhū" and Noun Forms

4. Phân loại các dạng thức của động từ Bhū và danh từ

841

‘‘Bhū sattāya’’nti dhātussa, rūpamākhyātasaññitaṃ;

The forms of the root bhū meaning "to be," referred to as ākhyāta (verb),

Dạng thức của căn ‘‘Bhū sattāya’’ (Bhū tồn tại), được gọi là động từ;

842

Tyādyantaṃ lapitaṃ nāna-ppakārehi anākulaṃ.

ending in -ti, etc., have been explained in various ways without confusion.

Với các hậu tố ti và các hậu tố khác, đã được trình bày không rối loạn theo nhiều cách khác nhau.

843

Syādyantaṃ, dāni tasseva, rūpaṃ nāmikasavhayaṃ;

Now, I shall explain the nāmika (nominal) forms of the same root,

Bây giờ, tôi sẽ trình bày dạng thức của chính nó, với các hậu tố sya và các hậu tố khác, được gọi là danh từ;

844

Bhāsissaṃ bhāsitatthesu, paṭubhāvāya sotunaṃ.

ending in -sī, etc., for the proficiency of the listeners in the meanings explained.

Để thính giả trở nên tinh thông trong các ý nghĩa đã được trình bày.

845

Yadatthe’ttani nāmeti, para’matthesu vā sayaṃ;

That which by its meaning 'names' itself, or 'bows' to the meaning of another,

Cái gì tự nó uốn cong trong ý nghĩa của chính nó, hoặc uốn cong người khác trong các ý nghĩa;

846

Namatīti tadāhaṃsu, nāmaṃ iti vibhāvino.

the wise have called nāma (noun).

Những người có trí tuệ nói rằng nó uốn cong nên gọi là nāmaṃ.

847

Nāmaṃ nāmikamiccatra, ekamevetthato bhave;

Here, nāma and nāmika have the same meaning;

Ở đây, nāmaṃ và nāmika có cùng một ý nghĩa;

848

Tadevaṃ nāmikaṃ ñe yyaṃ, saliṅgaṃ savibhattikaṃ.

That nāmika should be understood as having its own gender and case endings.

Danh từ đó nên được biết là có giống và có biến cách.

849

Satvābhidhānaṃ liṅganti, itthipumanapuṃsakaṃ;

The naming of an entity is gender (liṅga): feminine, masculine, and neuter;

Giống là sự biểu thị của thực thể, là giống cái, giống đực và giống trung;

850

Vibhattītidha satteva, tattha caṭṭha pavuccare.

Here, there are said to be seven case endings (vibhatti) among those eight (cases).

Ở đây có bảy biến cách, và trong đó có tám trường hợp được nói đến.

851

Paṭhamā dutiyā tatiyā, catutthī pañcamī tathā;

The first, second, third, fourth, fifth,

Biến cách thứ nhất, thứ hai, thứ ba, thứ tư, thứ năm;

852

Chaṭṭhī ca sattamī cāti, honti satta vibhattiyo.

and the sixth and seventh — these are the seven case endings.

Thứ sáu và thứ bảy, có bảy biến cách.

853

Liṅgatthe paṭhamā sāyaṃ, bhinnā dvedhā siyo iti;

The first case is for the meaning of gender, it is twofold: -si, -yo;

Biến cách thứ nhất trong ý nghĩa của giống, nó được chia làm hai là sī và yo;

854

Kammatthe dutiyā sāpi, bhinnā aṃ yo iti dvidhā.

The second case is for the meaning of object, it is also twofold: -aṃ, -yo.

Biến cách thứ hai trong ý nghĩa của đối tượng, nó cũng được chia làm hai là aṃ và yo.

855

Karaṇe tatiyā sāpi, bhinnā nā hi iti dvidhā;

The third case is for the instrument, it is also twofold: -nā, -hi;

Biến cách thứ ba trong ý nghĩa của công cụ, nó cũng được chia làm hai là nā và hi;

856

Sampadāne catutthī sā, bhinnā dvedhā sa naṃ iti.

The fourth case is for the recipient, it is twofold: -ssa, -naṃ.

Biến cách thứ tư trong ý nghĩa của người nhận, nó được chia làm hai là ssa và naṃ.

857

Apādāne pañcamī sā, bhinnā dvedhā smā hi iti;

The fifth case is for the source, it is twofold: -smā, -hi;

Biến cách thứ năm trong ý nghĩa của nguồn gốc, nó được chia làm hai là smā và hi;

858

Chaṭṭhī sāmimhi sā cāpi, bhinnā dvedhā sa naṃ iti.

The sixth case is for possession, it is also twofold: -ssa, -naṃ.

Biến cách thứ sáu trong ý nghĩa của sở hữu, nó cũng được chia làm hai là ssa và naṃ.

859

Okāse sattamī sāpi, bhinnā dvedhā smiṃsu iti;

The seventh case is for location, it is also twofold: -smiṃ, -su;

Biến cách thứ bảy trong ý nghĩa của vị trí, nó cũng được chia làm hai là smiṃ và su;

860

Āmantanaṭṭhamī sāyaṃ, siyoyevāti cuddasa.

The eighth case for address is -si, -yo themselves, making fourteen.

Biến cách thứ tám là biến cách hô cách, chính là sī và yo, tổng cộng là mười bốn.

861

Vacanadvayasaṃyuttā, ekekā tā vibhattiyo;

Each of these case endings is combined with two numbers (singular and plural);

Mỗi biến cách đó, kết hợp với hai số (số ít và số nhiều);

862

Satvamitiha viññeyyo, attho so dabbasaññito.

Here, 'entity' (sattaṃ) should be understood as that meaning which is denoted by a substance.

Ở đây, thực thể nên được hiểu là ý nghĩa của vật chất.

863

Yo karotisa kattātu, taṃ kammaṃ yaṃ karoti vā;

That which acts is the agent (kattā), that which it acts upon is the object (kammaṃ);

Người làm thì gọi là chủ thể (kattā), cái mà nó làm thì gọi là đối tượng (kammaṃ);

864

Kubbate yena vā tantu, karaṇaṃ iti saññitaṃ.

That by which it acts is called the instrument (karaṇaṃ).

Cái mà nó dùng để làm thì gọi là công cụ (karaṇaṃ).

865

Deti rocati vā yassa, sampadānanti taṃ mataṃ;

To whom one gives or to whom one is pleased, that is considered the recipient (sampadānaṃ);

Người mà nó cho hoặc thích thì được xem là người nhận (sampadānaṃ);

866

Yatopeti bhayaṃ vā taṃ, apādānanti kittitaṃ.

From which fear arises or from which something departs, that is called the source (apādānaṃ).

Cái mà từ đó sợ hãi phát sinh thì được gọi là nguồn gốc (apādānaṃ).

867

Yassāyatto samūhovā, taṃ ve sāmīti desitaṃ;

That on which a group depends, that is truly taught as the possessor (sāmī);

Cái mà một nhóm phụ thuộc vào thì được chỉ định là sở hữu (sāmī);

868

Yasmiṃ karoti kiriyaṃ, ta dokāsanti sadditaṃ.

That in which one performs an action, that is called the location (okāsaṃ).

Nơi mà nó thực hiện hành động thì được gọi là vị trí (okāsaṃ).

869

Yadālapati taṃ vatthu, āmantanamudīritaṃ;

That object which one addresses is called the address (āmantanaṃ);

Vật mà nó gọi thì được nói là hô cách (āmantanaṃ);

870

Saddenābhimukhīkāro, vijjamānassa vā pana.

Or, causing one to face by means of a sound, for something that exists.

Hoặc là sự hướng đến bằng lời nói đối với một vật đang hiện hữu.

871

Vinā ālapanatthaṃ liṅgatthādīsu paṭhamādivibhattuppatti upalakkhaṇavasena vuttāti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that the origination of the first and other cases, without the meaning of addressing, for the meaning of gender, etc., is stated by way of illustration.

Cần phải hiểu rằng sự phát sinh của các biến cách thứ nhất và các biến cách khác trong các ý nghĩa của giống, v.v., mà không có ý nghĩa hô cách, được nói đến theo cách ví dụ.

872

Idamettha niruttilakkhaṇaṃ daṭṭhabbaṃ – paccattavacane paṭhamā vibhatti bhavati, upayogavacane dutiyā vibhatti bhavati, karaṇavacane tatiyā vibhatti bhavati, sampadānavacane catutthī vibhatti bhavati, nissakkavacane pañcamī vibhatti bhavati, sāmivacane chaṭṭhī vibhatti bhavati, bhummavacane sattamī vibhatti bhavati, āmantanavacane aṭṭhamī vibhatti bhavati.

Here, the following grammatical definitions should be observed: The first case ending occurs in the sense of the subject; the second case ending occurs in the sense of the object; the third case ending occurs in the sense of the instrument; the fourth case ending occurs in the sense of the recipient; the fifth case ending occurs in the sense of the source; the sixth case ending occurs in the sense of possession; the seventh case ending occurs in the sense of location; the eighth case ending occurs in the sense of addressing.

Ở đây cần phải xem xét các đặc điểm ngữ pháp sau: Biến cách thứ nhất xảy ra trong ý nghĩa của chủ thể (paccatta). Biến cách thứ hai xảy ra trong ý nghĩa của đối tượng (upayoga). Biến cách thứ ba xảy ra trong ý nghĩa của công cụ (karaṇa). Biến cách thứ tư xảy ra trong ý nghĩa của người nhận (sampadāna). Biến cách thứ năm xảy ra trong ý nghĩa của nguồn gốc (nissakka). Biến cách thứ sáu xảy ra trong ý nghĩa của sở hữu (sāmī). Biến cách thứ bảy xảy ra trong ý nghĩa của vị trí (bhumma). Biến cách thứ tám xảy ra trong ý nghĩa của hô cách (āmantana).

Tatruddānaṃ –

Here is a summary:

Trong đó có bài tóm tắt:

873

Paccattamupayogañca, karaṇaṃ sampadāniyaṃ;

Subject, object, instrument, recipient;

Chủ thể, đối tượng, công cụ, người nhận;

874

Nissakkaṃ sāmivacanaṃ, bhummamālapanaṭṭhamaṃ.

Source, possession, location, and the eighth for addressing.

Nguồn gốc, sở hữu, vị trí, và hô cách thứ tám.

875

Tatra paccattavacanaṃ nāma tividhaliṅgavavatthānagatānaṃ itthipumanapuṃsakānaṃ paccattasabhāvaniddesattho.

Therein, subject-sense (paccattavacanaṃ) is the meaning of defining the inherent nature of feminine, masculine, and neuter genders, existing in the determination of the three genders.

Trong đó, paccattavacanaṃ (chủ thể) có nghĩa là sự chỉ định bản chất riêng của các giống cái, giống đực và giống trung, nằm trong ba loại giống.

Upayogavacanaṃ nāma yo yaṃ karoti, tena tadupayuttaparidīpanattho.

Object-sense (upayogavacanaṃ) is the meaning of clarifying that which is utilized by someone in performing an action.

Upayogavacanaṃ (đối tượng) có nghĩa là sự chỉ rõ cái mà người đó sử dụng để làm điều gì đó.

Karaṇavacanaṃ nāma tajjāpakatanibbattakaparidīpanattho.

Instrument-sense (karaṇavacanaṃ) is the meaning of clarifying that which produces or brings about something.

Karaṇavacanaṃ (công cụ) có nghĩa là sự chỉ rõ cái được tạo ra hoặc được hoàn thành bởi điều đó.

Sampadānavacanaṃ nāma tappadānaparidīpanattho.

The term " Sampadāna" means the purpose of elucidating bestowing.

Lời nói về sự ban cho có nghĩa là sự làm sáng tỏ về sự ban cho điều đó.

Nissakkavacanaṃ nāma tannissaṭatadapagamaparidīpanattho.

The term " Nissakka" means the purpose of elucidating its departure or going forth.

Lời nói về sự xuất ly có nghĩa là sự làm sáng tỏ về sự xuất ly, sự rời bỏ điều đó.

Sāmivacanaṃ nāma tadissaraparidīpanattho.

The term " Sāmi" means the purpose of elucidating its lordship.

Lời nói về chủ sở hữu có nghĩa là sự làm sáng tỏ về người làm chủ điều đó.

Bhummavacanaṃ nāma tappatiṭṭhāparidīpanattho.

The term " Bhūmma" means the purpose of elucidating its foundation.

Lời nói về nền tảng có nghĩa là sự làm sáng tỏ về nền tảng điều đó.

Āmantanavacanaṃ nāma tadāmantanaparidīpanattho.

The term " Āmantana" means the purpose of elucidating that addressing.

Lời nói về sự kêu gọi có nghĩa là sự làm sáng tỏ về sự kêu gọi điều đó.

Evaṃ ñatvā payogāni asammuyhantena yojetabbāni.

Having known thus, usages should be employed by one who is not bewildered.

Sau khi biết như vậy, các cách dùng phải được kết hợp mà không bị nhầm lẫn.

876

Bhūto, bhāvako, bhavo, abhavo, bhāvo, abhāvo, sabhāvo, sabbhāvo, sambhavo, pabhavo, pabhāvo, anubhavo, ānubhāvo, parābhavo, vibhavo, pātubhāvo, āvibhāvo, tirobhāvo, vinābhāvo, sotthibhāvo, atthibhāvo, natthibhāvoti okārantapulliṅgaṃ.

Bhūto, bhāvako, bhavo, abhavo, bhāvo, abhāvo, sabhāvo, sabbhāvo, sambhavo, pabhavo, pabhāvo, anubhavo, ānubhāvo, parābhavo, vibhavo, pātubhāvo, āvibhāvo, tirobhāvo, vinābhāvo, sotthibhāvo, atthibhāvo, natthibhāvo—these are masculine nouns ending in -o.

Bhūto, bhāvako, bhavo, abhavo, bhāvo, abhāvo, sabhāvo, sabbhāvo, sambhavo, pabhavo, pabhāvo, anubhavo, ānubhāvo, parābhavo, vibhavo, pātubhāvo, āvibhāvo, tirobhāvo, vinābhāvo, sotthibhāvo, atthibhāvo, natthibhāvo – đây là các từ giống đực tận cùng bằng o.

877

Abhibhavitā, paribhavitā, anubhavitā, samanubhavitā, bhāvitā, paccanubhavitāti ākārantapulliṅgaṃ.

Abhibhavitā, paribhavitā, anubhavitā, samanubhavitā, bhāvitā, paccanubhavitā—these are masculine nouns ending in -ā.

Abhibhavitā, paribhavitā, anubhavitā, samanubhavitā, bhāvitā, paccanubhavitā – đây là các từ giống đực tận cùng bằng ā.

878

Bhavaṃ, parābhavaṃ, paribhavaṃ, abhibhavaṃ, anubhavaṃ, samanubhavaṃ, paccanubhavaṃ, pabhavaṃ, appabhavanti niggahītantapulliṅgaṃ.

Bhavaṃ, parābhavaṃ, paribhavaṃ, abhibhavaṃ, anubhavaṃ, samanubhavaṃ, paccanubhavaṃ, pabhavaṃ, appabhavaṃ—these are masculine nouns ending in niggahīta.

Bhavaṃ, parābhavaṃ, paribhavaṃ, abhibhavaṃ, anubhavaṃ, samanubhavaṃ, paccanubhavaṃ, pabhavaṃ, appabhavaṃ – đây là các từ giống đực tận cùng bằng niggahīta.

879

Dhanabhūti, siribhūti, sotthibhūti, suvatthibhūtīti ikārantapulliṅgaṃ.

Dhanabhūti, siribhūti, sotthibhūti, suvatthibhūti—these are masculine nouns ending in -i.

Dhanabhūti, siribhūti, sotthibhūti, suvatthibhūti – đây là các từ giống đực tận cùng bằng i.

880

Bhāvī, vibhāvī, sambhāvī, paribhāvīti īkārantapulliṅgaṃ.

Bhāvī, vibhāvī, sambhāvī, paribhāvī—these are masculine nouns ending in -ī.

Bhāvī, vibhāvī, sambhāvī, paribhāvī – đây là các từ giống đực tận cùng bằng ī.

881

Sayambhū, pabhū, abhibhū, vibhū, adhibhū, patibhū, gotrabhū, vatrabhū, parābhibhū, rūpābhibhū, saddābhibhū, gandhābhibhū, rasābhibhū, phoṭṭhabbābhibhū, dhammābhibhū, sabbābhibhūti ūkārantapulliṅgaṃ.

Sayambhū, pabhū, abhibhū, vibhū, adhibhū, patibhū, gotrabhū, vatrabhū, parābhibhū, rūpābhibhū, saddābhibhū, gandhābhibhū, rasābhibhū, phoṭṭhabbābhibhū, dhammābhibhū, sabbābhibhū—these are masculine nouns ending in -ū.

Sayambhū, pabhū, abhibhū, vibhū, adhibhū, patibhū, gotrabhū, vatrabhū, parābhibhū, rūpābhibhū, saddābhibhū, gandhābhibhū, rasābhibhū, phoṭṭhabbābhibhū, dhammābhibhū, sabbābhibhū – đây là các từ giống đực tận cùng bằng ū.

882

Imānettha chabbidhāni pulliṅgāni bhūdhātumayāni uddiṭṭhāni.

Herein, these six kinds of masculine nouns derived from the root bhū have been presented.

Ở đây, sáu loại từ giống đực được tạo thành từ căn bhū này đã được trình bày.

883

Ukārantaṃ pulliṅgaṃtu bhūdhātumayamappasiddhaṃ, aññadhātumayaṃ panukārantapulliṅgaṃ pasiddhaṃ ‘‘bhikkhu, hetu’’iti.

A masculine noun ending in -u derived from the root bhū is not well-known, but a masculine noun ending in -u derived from other roots is well-known, such as "bhikkhu, hetu."

Từ giống đực tận cùng bằng u được tạo thành từ căn bhū thì không phổ biến, nhưng từ giống đực tận cùng bằng u được tạo thành từ căn khác thì phổ biến, ví dụ như “bhikkhu, hetu”.

Tena saddhiṃ sattavidhāni pulliṅgāni honti, sabbānetāni sabhāvatoyeva pulliṅgānīti daṭṭhabbāni.

Together with these, there are seven kinds of masculine nouns. All of these should be understood as masculine nouns by their very nature.

Cùng với đó, có bảy loại từ giống đực, tất cả những từ này phải được xem là từ giống đực theo bản chất của chúng.

Ettha sattoti atthavācako bhūtasaddoyeva niyogā pulliṅgantipi daṭṭhabbo.

Herein, the word bhūta, which denotes 'being', should also be understood as necessarily masculine.

Ở đây, từ bhūta có nghĩa là “bảy” cũng phải được xem là từ giống đực theo quy tắc.

884

Ye pana ‘‘yo dhammo bhūto, yā dhammajāti bhūtā, yaṃ dhammajātaṃ bhūta’’nti evaṃ liṅgattaye yojanārahattā aniyataliṅgā aññepi bhūtaparābhūtasambhūtasaddādayo sandissanti pāvacanavare, tepi nānopasagganipātapadehi yojanavasena saddaracanāyaṃ sukhumatthaggahaṇe ca viññūnaṃ kosallajananatthaṃ niyatapulliṅgesu pakkhipitvā dassessāma.

Furthermore, in the excellent teaching, other words like bhūta, parābhūta, sambhūta, etc., which are of undetermined gender because they are suitable for use in all three genders, as in "yo dhammo bhūto, yā dhammajāti bhūtā, yaṃ dhammajātaṃ bhūta," we will present by including them among the fixed masculine nouns, so as to generate skill in the discerning for subtle understanding in word formation through their use with various prefixes and particles.

Tuy nhiên, trong giáo pháp tối thượng, những từ khác như bhūta, parābhūta, sambhūta và những từ tương tự, vì chúng có thể được dùng trong ba giống (giống đực, giống cái, giống trung) theo cách “yo dhammo bhūto, yā dhammajāti bhūtā, yaṃ dhammajātaṃ bhūta” (pháp nào đã hiện hữu, loại pháp nào đã hiện hữu, loại pháp nào đã hiện hữu) nên chúng là những từ có giống không xác định, chúng tôi sẽ trình bày chúng bằng cách đặt vào các từ giống đực cố định, nhằm giúp những người có trí tuệ trở nên khéo léo trong việc cấu tạo từ ngữ và nắm bắt ý nghĩa vi tế qua việc kết hợp với các tiền tố và tiểu từ khác nhau.

885

Seyyathidaṃ?

For example?

Đó là gì?

Bhūto, parābhūto, sambhūto, vibhūto, pātubhūto, āvibhūto, tirobhūto, vinābhūto, bhabbo, paribhūto, abhibhūto, adhibhūto, addhabhūto, anubhūto, samanubhūto, paccanubhūto, bhāvito, sambhāvito, vibhāvito, paribhāvito, anuparibhūto, paribhavitabbo, paribhotabbo, paribhavanīyo, abhibhavitabbo, abhibhotabbo, abhibhavanīyo, adhibhavitabbo, adhibhotabbo, adhibhavanīyo, anubhavitabbo, anubhotabbo, anubhavanīyo, samanubhavitabbo, samanubhotabbo, samanubhavanīyo, paccanubhavitabbo, paccanubhotabbo, paccanubhavanīyo, bhāvetabbo, bhāvanīyo, sambhāvetabbo, sambhāvanīyo, vibhāvetabbo, vibhāvanīyo, paribhāvetabbo, paribhāvanīyo, bhavamāno, vibhavamāno, paribhavamāno, abhibhavamāno, anubhavamāno, samanubhavamāno, paccanubhavamāno, anubhonto, samanubhonto, paccanubhonto, sambhonto, abhisambhonto, bhāvento, sambhāvento, vibhāvento, paribhāvento, paribhaviyamāno, paribhuyyamāno, abhibhaviyamāno, abhibhūyamāno, anubhaviyamāno, anubhuyyamāno, samanubhaviyamāno, samanubhuyyamāno, paccanubhaviyamāno, paccanubhuyyamānoti imāni niyatapulliṅgesu pakkhittaliṅgāni.

Bhūto, parābhūto, sambhūto, vibhūto, pātubhūto, āvibhūto, tirobhūto, vinābhūto, bhabbo, paribhūto, abhibhūto, adhibhūto, addhabhūto, anubhūto, samanubhūto, paccanubhūto, bhāvito, sambhāvito, vibhāvito, paribhāvito, anuparibhūto, paribhavitabbo, paribhotabbo, paribhavanīyo, abhibhavitabbo, abhibhotabbo, abhibhavanīyo, adhibhavitabbo, adhibhotabbo, adhibhavanīyo, anubhavitabbo, anubhotabbo, anubhavanīyo, samanubhavitabbo, samanubhotabbo, samanubhavanīyo, paccanubhavitabbo, paccanubhotabbo, paccanubhavanīyo, bhāvetabbo, bhāvanīyo, sambhāvetabbo, sambhāvanīyo, vibhāvetabbo, vibhāvanīyo, paribhāvetabbo, paribhāvanīyo, bhavamāno, vibhavamāno, paribhavamāno, abhibhavamāno, anubhavamāno, samanubhavamāno, paccanubhavamāno, anubhonto, samanubhonto, paccanubhonto, sambhonto, abhisambhonto, bhāvento, sambhāvento, vibhāvento, paribhāvento, paribhaviyamāno, paribhuyyamāno, abhibhaviyamāno, abhibhūyamāno, anubhaviyamāno, anubhuyyamāno, samanubhaviyamāno, samanubhuyyamāno, paccanubhaviyamāno, paccanubhuyyamāno—these are the words included in fixed masculine nouns.

Bhūto, parābhūto, sambhūto, vibhūto, pātubhūto, āvibhūto, tirobhūto, vinābhūto, bhabbo, paribhūto, abhibhūto, adhibhūto, addhabhūto, anubhūto, samanubhūto, paccanubhūto, bhāvito, sambhāvito, vibhāvito, paribhāvito, anuparibhūto, paribhavitabbo, paribhotabbo, paribhavanīyo, abhibhavitabbo, abhibhotabbo, abhibhavanīyo, adhibhavitabbo, adhibhotabbo, adhibhavanīyo, anubhavitabbo, anubhotabbo, anubhavanīyo, samanubhavitabbo, samanubhotabbo, samanubhavanīyo, paccanubhavitabbo, paccanubhotabbo, paccanubhavanīyo, bhāvetabbo, bhāvanīyo, sambhāvetabbo, sambhāvanīyo, vibhāvetabbo, vibhāvanīyo, paribhāvetabbo, paribhāvanīyo, bhavamāno, vibhavamāno, paribhavamāno, abhibhavamāno, anubhavamāno, samanubhavamāno, paccanubhavamāno, anubhonto, samanubhonto, paccanubhonto, sambhonto, abhisambhonto, bhāvento, sambhāvento, vibhāvento, paribhāvento, paribhaviyamāno, paribhuyyamāno, abhibhaviyamāno, abhibhūyamāno, anubhaviyamāno, anubhuyyamāno, samanubhaviyamāno, samanubhuyyamāno, paccanubhaviyamāno, paccanubhuyyamāno – đây là những từ có giống được đặt vào các từ giống cố định.

Eva mokārantādivasena chabbidhāni pulliṅgāni bhūdhātumayāni pakāsitāni.

Thus, six kinds of masculine nouns derived from the root bhū have been elucidated, starting with those ending in -o.

Như vậy, sáu loại từ giống đực được tạo thành từ căn bhū đã được trình bày theo cách tận cùng bằng o và các loại khác.

Ayaṃ tāva pulliṅgavasena udāharaṇuddeso.

This is the presentation of examples according to the masculine gender.

Đây là phần trình bày các ví dụ theo giống đực.

886

Bhāvikā, bhāvanā, vibhāvanā, sambhāvanā, paribhāvanāti ākārantaitthiliṅgaṃ.

Bhāvikā, bhāvanā, vibhāvanā, sambhāvanā, paribhāvanā—these are feminine nouns ending in -ā.

Bhāvikā, bhāvanā, vibhāvanā, sambhāvanā, paribhāvanā – đây là các từ giống cái tận cùng bằng ā.

887

Bhūmi, bhūti, vibhūti.

Ikārantaitthiliṅgaṃ.

These are feminine nouns ending in -i.

Đây là các từ giống cái tận cùng bằng i.

888

Bhūrī, bhūtī, bhotī, vibhāvinī, parivibhāvinī, sambhāvinī, pātubhavantī, pātubhontī, paribhavantī, paribhontī, abhibhavantī, abhibhontī, adhibhavantī, adhibhontī, anubhavantī, anubhontī, samanubhavantī, samanubhontī, paccanubhavantī, paccanubhontī, abhisambhavantī, abhisambhontīti īkārantaitthiliṅgaṃ.

Bhūrī, bhūtī, bhotī, vibhāvinī, parivibhāvinī, sambhāvinī, pātubhavantī, pātubhontī, paribhavantī, paribhontī, abhibhavantī, abhibhontī, adhibhavantī, adhibhontī, anubhavantī, anubhontī, samanubhavantī, samanubhontī, paccanubhavantī, paccanubhontī, abhisambhavantī, abhisambhontī—these are feminine nouns ending in -ī.

Bhūrī, bhūtī, bhotī, vibhāvinī, parivibhāvinī, sambhāvinī, pātubhavantī, pātubhontī, paribhavantī, paribhontī, abhibhavantī, abhibhontī, adhibhavantī, adhibhontī, anubhavantī, anubhontī, samanubhavantī, samanubhontī, paccanubhavantī, paccanubhontī, abhisambhavantī, abhisambhontī – đây là các từ giống cái tận cùng bằng ī.

889

Bhū, abhū.

Ūkārantaitthiliṅgaṃ.

These are feminine nouns ending in -ū.

Đây là các từ giống cái tận cùng bằng ū.

890

Imānettha catubbidhāni itthiliṅgāni bhūdhātumayāni uddiṭṭhāni.

Herein, these four kinds of feminine nouns derived from the root bhū have been presented.

Ở đây, bốn loại từ giống cái được tạo thành từ căn bhū này đã được trình bày.

891

Ukārantitthiliṅgaṃ bhūdhātumayamappasiddhaṃ, aññadhātumayaṃ pana ukārantitthiliṅgaṃ pasiddhaṃ ‘‘dhātu, dhenu’’iti.

A feminine noun ending in -u derived from the root bhū is not well-known, but a feminine noun ending in -u derived from other roots is well-known, such as "dhātu, dhenu."

Từ giống cái tận cùng bằng u được tạo thành từ căn bhū thì không phổ biến, nhưng từ giống cái tận cùng bằng u được tạo thành từ căn khác thì phổ biến, ví dụ như “dhātu, dhenu”.

Tena saddhiṃ pañcavidhāni itthiliṅgāni honti, okārantassa vā gosaddassa itthiliṅgabhāve tena saddhiṃ chabbidhānipi honti, sabbānetāni sabhāvatoyevitthiliṅgānīti daṭṭhabbāni.

Together with these, there are five kinds of feminine nouns, or if the feminine form of the word go ending in -o is included, there are six kinds. All of these should be understood as feminine nouns by their very nature.

Cùng với đó, có năm loại từ giống cái; hoặc nếu từ go tận cùng bằng o là giống cái, thì cùng với đó có sáu loại; tất cả những từ này phải được xem là từ giống cái theo bản chất của chúng.

Etthāpi aniyataliṅgā bhūtaparābhūtasambhūtasaddādayo itthiliṅgavasena yujjante.

Herein also, the words bhūta, parābhūta, sambhūta, etc., of undetermined gender, are used in the feminine sense.

Ở đây, các từ có giống không xác định như bhūta, parābhūta, sambhūta và những từ tương tự cũng được dùng theo giống cái.

892

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

Bhūtā, parābhūtā, sambhūtāti sabbaṃ vitthārato gahetabbaṃ ‘‘anubhonto samanubhonto’’tiādīni nava padāni vajjetvā.

Bhūtā, parābhūtā, sambhūtā—everything should be taken in detail, except for the nine words "anubhonto, samanubhonto," etc.

Bhūtā, parābhūtā, sambhūtā – tất cả phải được hiểu chi tiết, ngoại trừ chín từ “anubhonto, samanubhonto” và những từ tương tự.

Tāni hi īkārantavasena yojitāni.

For those are used in the sense of ending in -ī.

Bởi vì những từ đó được dùng theo cách tận cùng bằng ī.

Imāni niyataliṅgesu pakkhittaliṅgāni.

These are words included in fixed gender nouns.

Đây là những từ có giống được đặt vào các từ giống cố định.

Evaṃ ākārantādivasena catubbidhāni itthiliṅgāni bhūdhātumayāni pakāsitāni.

Thus, four kinds of feminine nouns derived from the root bhū have been elucidated, starting with those ending in -ā.

Như vậy, bốn loại từ giống cái được tạo thành từ căn bhū đã được trình bày theo cách tận cùng bằng ā và các loại khác.

Ayaṃ itthiliṅgavasena udāharaṇuddeso.

This is the presentation of examples according to the feminine gender.

Đây là phần trình bày các ví dụ theo giống cái.

893

Bhūtaṃ, mahābhūtaṃ, bhavittaṃ, bhūnaṃ, bhavanaṃ, parābhavanaṃ, sambhavanaṃ, vibhavanaṃ, pātubhavanaṃ, āvibhavanaṃ, tirobhavanaṃ, vinābhavanaṃ, sotthibhavanaṃ, paribhavanaṃ, abhibhavanaṃ, adhibhavanaṃ, anubhavanaṃ, samanubhavanaṃ, paccanubhavananti niggahītantanapuṃsakaliṅgaṃ.

Bhūtaṃ, mahābhūtaṃ, bhavittaṃ, bhūnaṃ, bhavanaṃ, parābhavanaṃ, sambhavanaṃ, vibhavanaṃ, pātubhavanaṃ, āvibhavanaṃ, tirobhavanaṃ, vinābhavanaṃ, sotthibhavanaṃ, paribhavanaṃ, abhibhavanaṃ, adhibhavanaṃ, anubhavanaṃ, samanubhavanaṃ, paccanubhavanaṃ—these are neuter nouns ending in niggahīta.

Bhūtaṃ, mahābhūtaṃ, bhavittaṃ, bhūnaṃ, bhavanaṃ, parābhavanaṃ, sambhavanaṃ, vibhavanaṃ, pātubhavanaṃ, āvibhavanaṃ, tirobhavanaṃ, vinābhavanaṃ, sotthibhavanaṃ, paribhavanaṃ, abhibhavanaṃ, adhibhavanaṃ, anubhavanaṃ, samanubhavanaṃ, paccanubhavanaṃ – đây là các từ giống trung tận cùng bằng niggahīta.

894

Atthavibhāvi, dhammavibhāvi.

Ikārantanapuṃsakaliṅgaṃ.

These are neuter nouns ending in -i.

Đây là các từ giống trung tận cùng bằng i.

895

Gotrabhu, cittasahabhu, nacittasahabhu.

Ukārantanapuṃsakaliṅgaṃ.

These are neuter nouns ending in -u.

Đây là các từ giống trung tận cùng bằng u.

896

Sabbānetāni sabhāvatoyeva napuṃsakaliṅgānīti daṭṭhabbāni.

All of these should be understood as neuter nouns by their very nature.

Tất cả những từ này phải được xem là từ giống trung theo bản chất của chúng.

Ettha sattabhūtarūpavācako bhūtasaddoyeva niyogā napuṃsakaliṅgotipi daṭṭhabbaṃ.

Herein, the word bhūta, which denotes a being with seven forms, should also be understood as necessarily neuter.

Ở đây, từ bhūta có nghĩa là “bảy yếu tố vật chất” cũng phải được xem là từ giống trung theo quy tắc.

Etthāpi aniyataliṅgā bhūta parābhūta sambhūtasaddādayo napuṃsakaliṅgavasena yujjante.

Herein also, the words bhūta, parābhūta, sambhūta, etc., of undetermined gender, are used in the neuter sense.

Ở đây, các từ có giống không xác định như bhūta, parābhūta, sambhūta và những từ tương tự cũng được dùng theo giống trung.

897

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

Bhūtaṃ, parābhūtaṃ, sambhūtaṃ, vibhūtaṃ.

Peyyālo.

And so on.

Vân vân.

Samanubhavamānaṃ, paccanubhavamānaṃ, anubhontaṃ, anubhavantaṃ, samanubhontaṃ, samanubhavantaṃ, paccanubhontaṃ, paccanubhavantaṃ, sambhontaṃ, sambhavantaṃ, abhisambhontaṃ, abhisambhavantaṃ, pātubhontaṃ, pātubhavantaṃ, paribhontaṃ, paribhavantaṃ, abhibhontaṃ, abhibhavantaṃ, adhibhontaṃ, adhibhavantaṃ, bhāventaṃ, sambhāventaṃ, vibhāventaṃ, paribhāventaṃ, paribhāviyamānaṃ, paribhuyyamānaṃ, peyyālo.

experiencing, re-experiencing, experiencing, experiencing, experiencing thoroughly, experiencing thoroughly, re-experiencing, re-experiencing, becoming, becoming, appearing fully, appearing fully, manifesting, manifesting, experiencing fully, experiencing fully, overpowering, overpowering, dominating, dominating, developing, developing thoroughly, making clear, developing fully, being developed fully, being overwhelmed, and so on.

Đang kinh nghiệm, đang trải nghiệm, đang kinh nghiệm, đang trải nghiệm, đang kinh nghiệm, đang trải nghiệm, đang kinh nghiệm, đang trải nghiệm, đang hiện hữu, đang hiện hữu, đang hiện hữu trọn vẹn, đang hiện hữu trọn vẹn, đang xuất hiện, đang xuất hiện, đang bao trùm, đang bao trùm, đang vượt trội, đang vượt trội, đang ngự trị, đang ngự trị, đang phát triển, đang phát triển trọn vẹn, đang phân biệt, đang bao trùm, đang được bao trùm, đang bị bao trùm, v.v.

Paccanubhaviyamānaṃ, paccanubhuyyamānanti imāni niyatanapuṃsakaliṅgesu pakkhittaliṅgāni.

These forms, "paccanubhaviyamānaṃ" and "paccanubhuyyamānaṃ", are terms included in the fixed neuter gender.

Các từ ‘paccanubhaviyamānaṃ’ và ‘paccanubhuyyamānaṃ’ này là những từ thuộc giống trung tính cố định.

Evaṃ niggahītantādivasena tividhāni napuṃsakaliṅgāni bhūdhātumayāni pakāsitāni.

Thus, the three types of neuter genders, formed from the root bhū, distinguished by ending in niggahīta and so on, have been explained.

Như vậy, ba loại từ giống trung tính có gốc từ căn bhū đã được trình bày, dựa trên việc kết thúc bằng niggahīta (ṃ) và các hình thức khác.

Ayaṃ napuṃsakaliṅgavasena udāharaṇuddeso, evaṃ pulliṅgādivasena liṅgattayaṃ bhūdhātumayamuddiṭṭhaṃ.

This is the enumeration of examples in the neuter gender; similarly, the three genders formed from the root bhū have been enumerated in the masculine and other genders.

Đây là sự trình bày các ví dụ theo giống trung tính; tương tự, ba giống có gốc từ căn bhū đã được chỉ ra theo giống nam tính và các giống khác.

898

Ettha me appasiddhāti, ye ye saddā pakāsitā;

Here, the words that have been explained;

Những từ nào đã được trình bày ở đây,

899

Te te pāḷippadesesu, maggitabbā vibhāvinā.

Those should be sought out by one who investigates in the Pāḷi passages.

Người có trí tuệ nên tìm kiếm chúng trong các đoạn kinh điển.

900

O, ā, bindu, i, ī, u, ū-antime sattadhā ṭhitā;

O, ā, bindu, i, ī, u, ū — standing in seven endings;

Những từ kết thúc bằng O, Ā, bindu (ṃ), I, Ī, U, Ū, có bảy loại;

901

Ñe yyā pulliṅgabhedāti, niruttaññūhi bhāsitā.

Are declared by those skilled in etymology as masculine variations.

Những nhà ngữ pháp đã nói rằng đó là các biến thể của giống nam tính.

902

Ā ivaṇṇo cuvaṇṇo ca, pañca antā sarūpato;

The vowel ā, the vowel i, and the vowel u, five endings in their form;

Các nguyên âm Ā, I và U, có năm loại về hình thức;

903

Itthibhedāti viññeyyā, okārantena chāpi vā.

Are to be understood as feminine variations, or even six with the o ending.

Nên biết rằng đó là các biến thể của giống nữ tính, hoặc sáu loại nếu tính cả nguyên âm O.

904

Bindu, i, u-ime antā, tayo ñeyyā vibhāvinā;

Bindu, i, u — these three endings are to be understood by the investigator;

Bindu (ṃ), I, U – ba loại kết thúc này, người có trí tuệ nên biết;

905

Napuṃsakappabhedāti, niruttaññūhi bhāsitā.

As neuter variations, declared by those skilled in etymology.

Những nhà ngữ pháp đã nói rằng đó là các biến thể của giống trung tính.

906

Antā satteva pulliṅge, itthiyaṃ pañca vā cha vā;

There are seven endings in the masculine, five or six in the feminine;

Có bảy loại kết thúc trong giống nam tính, năm hoặc sáu trong giống nữ tính;

907

Napuṃsake tayo evaṃ, dasa pañcahi chabbidhā.

And three in the neuter; thus, they are ten, five, or six types.

Ba loại trong giống trung tính; như vậy có mười lăm hoặc mười sáu loại.

908

Yasmā panettha ‘‘bhūto’’tiādayo saddā nibbacanābhidheyyakathanatthasādhakavacanapariyāyavacanatthuddhāravasena vuccamānā pākaṭā honti suviññeyyā ca, tasmā imesaṃ nibbacanādīni yathāsambhavaṃ vakkhāma viññūnaṃ tuṭṭhijananatthañceva sotārānamatthesu paṭutarabuddhipaṭilābhāya ca.

Since in this context, words like " bhūta" become clear and easily comprehensible when spoken in the manner of defining, stating the meaning, supporting with scriptural passages, and elucidating synonyms, we will explain their definitions and so on, as appropriate, for the delight of the discerning and for the attainment of sharper wisdom for the listeners.

Vì ở đây, các từ như “bhūto” trở nên rõ ràng và dễ hiểu khi được nói đến theo cách giải thích định nghĩa, cách diễn đạt ý nghĩa, cách diễn đạt đồng nghĩa và cách trích dẫn ý nghĩa, nên chúng tôi sẽ giải thích các định nghĩa và các ý nghĩa khác của chúng tùy theo khả năng, nhằm mang lại sự hài lòng cho người có trí tuệ và giúp thính giả đạt được trí tuệ nhạy bén hơn trong các vấn đề. Trong đó, bhūto là: “bhūto” vì nó hiện hữu (bhavati) do sự xuất hiện của các uẩn. Đây là định nghĩa.

Tatra bhūtoti khandhapātubhāvena bhavatīti bhūto, idaṃ tāva nibbacanaṃ.

Among these, " bhūta" means that which exists by the manifestation of the aggregates, hence "bhūta." This is its definition.

Nội dung nissaya cho đoạn 908, dòng 2 là: Bhūto – hiện hữu. Iti – như vậy. Khandhapātubhāvena – do sự xuất hiện của các uẩn. Bhavatīti – hiện hữu, sanh khởi. Bhūto – là chúng sanh. Idaṃ – đây. Tāva – trước hết. Nibbacanaṃ – là sự giải thích ý nghĩa. capana: “Bhūto” là: “bhūto” vì nó hiện hữu (bhavati) do sự xuất hiện của các uẩn. Đây là định nghĩa.

‘‘Bhūto’’ti sabbasaṅgāhakavasena satto vuccati, idamabhidheyyakathanaṃ.

"Bhūta," in a comprehensive sense, refers to a living being. This is the statement of its meaning.

“Bhūto” được dùng để chỉ chúng sanh theo nghĩa bao hàm tất cả. Đây là cách diễn đạt ý nghĩa.

‘‘Yo ca kālaghaso bhūto.

"He who is consumed by time, a living being,

“Kẻ đã trở thành mồi của thời gian.

Sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussaya’’nti ca idametassa atthassa sādhakavacanaṃ.

All living beings in the world will discard their body" — this is a scriptural passage supporting this meaning.

Tất cả chúng sanh trên đời đều sẽ từ bỏ thân này” – đây là câu chứng minh cho ý nghĩa này.

Atha vā bhūtoti evaṃnāmako amanussajātiyo sattaviseso, idamabhidheyyakathanaṃ.

Alternatively, " bhūta" refers to a specific type of non-human being with such and such a name. This is the statement of its meaning.

Hoặc “bhūto” là một loại chúng sanh phi nhân có tên như vậy. Đây là cách diễn đạt ý nghĩa.

‘‘Bhūtavijjā, bhūtavejjo, bhūtaviggahito’’ti ca idametassa atthassa sādhakavacanaṃ.

"Spirit-lore (bhūtavijjā), spirit-healer (bhūtavejjo), possessed by a spirit (bhūtaviggahito)" — this is a scriptural passage supporting this meaning.

“Bhūtavijjā (phép thuật về quỷ), bhūtavejjo (thầy phù thủy), bhūtaviggahito (bị quỷ ám)” – đây là câu chứng minh cho ý nghĩa này.

Yañca pana ‘‘satto macco pajā’’tiādikaṃ tattha tattha āgataṃ vacanaṃ, idaṃ sattoti atthavācakassa bhūtasaddassa pariyāyavacanaṃ.

And indeed, the words "satto, macco, pajā" and so on, which appear here and there, are synonyms for the word bhūta which denotes the meaning of a living being.

Và những lời nói như “satto, macco, pajā” v.v. xuất hiện ở đây đó, đó là những từ đồng nghĩa với từ bhūta có nghĩa là chúng sanh.

Yañca niddesapāḷiyaṃ ‘‘maccoti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jagu jantu hindagu manujo’’ti āgataṃ, idampi pariyāyavacanameva.

And what is stated in the niddesapāḷi as "macco means a living being, a man, a human, a person, an individual, a creature, a being, a moving creature, a human" — this too is a synonym.

Và những lời nói xuất hiện trong Niddesapāḷi là: “maccoti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jagu jantu hindagu manujo” – đây cũng là những từ đồng nghĩa.

Tāni sabbāni piṇḍetvā vuccante –

All of these, gathered together, are recited as follows:

Tổng hợp tất cả lại, chúng được nói là:

909

Satto macco jano bhūto, pāṇo hindagu puggalo;

Living being, mortal, person, bhūta, sentient being, moving creature, individual;

Satto (chúng sanh), macco (người phàm), jano (người), bhūto (chúng sanh), pāṇo (sinh linh), hindagu (sinh vật), puggalo (cá nhân);

910

Jantu jīvo jagu yakkho, pāṇī dehī tathāgato.

Creature, jīva, being, yakkha, sentient being, embodied being, Tathāgata.

Jantu (sinh vật), jīvo (sinh mạng), jagu (sinh linh), yakkho (quỷ thần), pāṇī (sinh linh), dehī (người mang thân), tathāgato (Như Lai).

911

Sattavo mātiyo loko, manujo mānavo naro;

Living beings, mothers (mātis), world, human, human, man;

Sattavo (chúng sanh), mātiyo (loài người), loko (thế giới), manujo (người), mānavo (người), naro (người);

912

Poso sarīrīti pume, bhūtamiti napuṃsake.

Person, embodied being are in the masculine; bhūta is in the neuter.

Poso (người), sarīrī (người mang thân) – đây là những từ giống nam tính; bhūtamiti (chúng sanh) – đây là từ giống trung tính.

913

Pajāti itthiyaṃ vutto, liṅgato, na ca atthato;

Pajā is said to be in the feminine, by gender, but not by meaning;

Pajā (chúng sanh) được nói là giống nữ tính, theo giống, chứ không phải theo nghĩa;

914

Evaṃ tiliṅgikā honti, saddā sattābhidhānakā.

Thus, words denoting a living being can be of all three genders.

Như vậy, các từ chỉ chúng sanh có thể thuộc ba giống.

915

Yo so jaṅghāya ulati, so satto jaṅghalo idha;

He who crawls on his legs, that living being is here called a jaṅghala (crawler).

Kẻ nào đi bằng chân, kẻ đó ở đây là satto jaṅghalo (chúng sanh đi bằng chân);

916

Pāṇadehābhidhānehi, sattanāmaṃ papañcitaṃ.

The name for a living being is elaborated with terms like "pāṇa" (sentient being) and "deha" (body).

Tên gọi chúng sanh được giải thích bằng các từ pāṇa (sinh linh) và deha (thân).

917

Imasmiṃ pakaraṇe ‘‘pariyāyavacana’’nti ca ‘‘abhidhāna’’nti ca ‘‘saṅkhā’’tiādīni ca ekatthāni adhippetāni, atthuddhāravasena pana bhūtasaddo pañcakkhandhāmanussadhātusassatavijjamānakhīṇāsavasattarukkhādīsu dissati, tappayogo upari atthattikavibhāge āvibhavissati.

In this treatise, "pariyāyavacana" (synonym), "abhidhāna" (designation), "saṅkhā" (appellation), and so on, are intended as having one meaning. By way of elucidating the meaning, the word bhūta is seen in reference to the five aggregates, non-human beings, the element of eternality, the existent, the arahant, living beings, trees, etc. Its usage will become apparent later in the section on the three meanings.

Trong tác phẩm này, các từ “pariyāyavacana” (từ đồng nghĩa), “abhidhāna” (tên gọi), “saṅkhā” (thuật ngữ) và các từ khác đều có cùng ý nghĩa. Tuy nhiên, theo cách trích dẫn ý nghĩa, từ bhūta được thấy trong năm uẩn, loại phi nhân, thường hằng, hiện hữu, lậu tận, chúng sanh, cây cối, v.v. Việc sử dụng nó sẽ được làm rõ trong phần phân loại ý nghĩa ba cách ở trên. Bhāvako là: “bhāvako” vì nó phát triển (bhāveti). Đây là định nghĩa.

Bhāvakoti bhāvetīti bhāvako, idaṃ nibbacanaṃ.

" Bhāvaka" means one who develops; this is its definition.

Nội dung nissaya cho đoạn 917, dòng 2 là: Bhāvako – người tu tập. Iti – như vậy. Bhāvetīti – tu tập. Bhāvako – người tu tập. Idaṃ – đây. Nibbacanaṃ – là sự giải thích ý nghĩa. capana: “Bhāvako” là: “bhāvako” vì nó phát triển (bhāveti). Đây là định nghĩa.

Yo bhāvanaṃ karoti, so bhāvako.

One who performs development is a bhāvaka.

Người nào thực hành sự tu tập, người đó là bhāvako.

Idamabhidheyyakathanaṃ.

This is the statement of its meaning.

Đây là cách diễn đạt ý nghĩa.

‘‘Bhāvako nipako dhīro’’ti idametassa atthassa sādhakavacanaṃ.

"A bhāvaka is wise and skillful" — this is a scriptural passage supporting this meaning.

“Bhāvako nipako dhīro” (Người tu tập, khéo léo, trí tuệ) – đây là câu chứng minh cho ý nghĩa này.

‘‘Bhāvako bhāvanāpasuto bhāvanāpayutto bhāvanāsampanno’’ti idaṃ pariyāyavacanaṃ.

" Bhāvaka, devoted to development, engaged in development, endowed with development" — this is a synonym.

“Bhāvako, bhāvanāpasuto, bhāvanāpayutto, bhāvanāsampanno” – đây là những từ đồng nghĩa.

Imāni ‘‘bhūto bhāvako’’ti dve padāni suddhakattuhetukattuvasena vuttānīti.

These two terms, "bhūta" and "bhāvaka", are stated in the context of the pure agent and the causative agent.

Hai từ “bhūto” và “bhāvako” này được nói trong ý nghĩa chủ động thuần túy và chủ động nhân quả.

Ito paraṃ nayānusārena suviññeyyattā ‘‘idaṃ nibbacana’’nti ca ādīni avatvā katthaci atthasādhakavacanaṃ pariyāyavacanaṃ atthuddhārañca yathārahaṃ dassessāma.

Henceforth, due to their easy comprehensibility according to the method, we will not state "this is the definition" and so on, but will show the scriptural passage supporting the meaning, the synonym, and the elucidation of meaning, as appropriate, in some places.

Từ đây trở đi, vì dễ hiểu theo quy tắc, chúng tôi sẽ không nói “đây là định nghĩa” và các từ khác, mà sẽ trình bày câu chứng minh ý nghĩa, từ đồng nghĩa và trích dẫn ý nghĩa một cách thích hợp ở một số nơi.

Tesu hi sabbattha dassitesu ganthavitthāro siyā, tasmā yesamattho uttāno, tesampi padānamabhidheyyaṃ na kathessāma, nibbacanamattameva nesaṃ kathessāma.

For if they were shown everywhere, the text would become extensive; therefore, for those terms whose meaning is obvious, we will not state their meaning, but only their definition.

Vì nếu trình bày tất cả ở mọi nơi thì tác phẩm sẽ trở nên dài dòng, do đó, đối với những từ có ý nghĩa rõ ràng, chúng tôi sẽ không giải thích ý nghĩa, mà chỉ giải thích định nghĩa của chúng.

Yesaṃ pana gambhīro attho, tesamabhidheyyaṃ kathessāma.

However, for those terms whose meaning is profound, we will state their meaning.

Còn đối với những từ có ý nghĩa sâu sắc, chúng tôi sẽ giải thích ý nghĩa của chúng.

918

Bhavanaṃ bhavo, bhavo vuccati vuddhi.

Becoming is bhava; bhava means growth.

Sự hiện hữu là bhavo. Bhava được gọi là sự tăng trưởng.

Bhūsaddassa atthātisayayogato vaḍḍhanepi dissamānattā bhavanaṃ vaḍḍhananti katvā.

Since the word bhū also appears in the sense of increase due to its intensified meaning, "becoming" is taken as "increase."

Nội dung nissaya cho đoạn 918, dòng 2 là: Bhūsaddassa – của từ căn bhū. Atthisayayogato – do sự liên hệ với ý nghĩa đặc biệt. Vaḍḍhanepi – ngay cả trong sự tăng trưởng. Dissamānattā – vì được thấy. Bhavanaṃ – sự hiện hữu. Vaḍḍhananti – là sự tăng trưởng. Katvā – đã làm. capana: Vì từ căn bhū cũng được thấy có liên hệ với ý nghĩa đặc biệt của sự tăng trưởng, nên sự hiện hữu được xem là sự tăng trưởng.

‘‘Bhavo ca rañño abhavo ca rañño’’ti idaṃ vuddhiatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"The king's prosperity and the king's decline" — this is a passage supporting the meaning of growth.

“Bhavo ca rañño abhavo ca rañño” (Sự thịnh vượng của vua và sự suy vong của vua) – đây là câu chứng minh cho ý nghĩa tăng trưởng.

Atha vā bhavoti vuccati sassataṃ.

Alternatively, bhava is said to mean eternality.

Hoặc bhava được gọi là thường hằng.

‘‘Sassato attā ca loko cā’’ti hi sassatavasena pavattā diṭṭhi sassatadiṭṭhi, tasmā bhavadiṭṭhī’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

Indeed, the view that the self and the world are eternal is the eternalist view; therefore, "bhavadiṭṭhi" (view of existence/becoming) is a passage supporting this meaning.

Vì tà kiến cho rằng “tự ngã và thế giới là thường hằng” là thường kiến, nên “bhavadiṭṭhī” (kiến chấp về sự hiện hữu) – đây là câu chứng minh cho ý nghĩa này.

Tathā bhavoti bhavadiṭṭhi, bhavati sassataṃ tiṭṭhatīti pavattanato sassatadiṭṭhi bhavadiṭṭhi nāma.

Similarly, bhava means the view of existence/becoming; it is called the view of existence/becoming (bhavadiṭṭhi) because it persists eternally, meaning it remains perpetual.

Tương tự, bhava là bhavadiṭṭhi (kiến chấp về sự hiện hữu); vì nó hiện hữu (bhavati) và tồn tại (tiṭṭhati) vĩnh viễn, nên tà kiến thường hằng được gọi là bhavadiṭṭhi.

Bhavadiṭṭhi hi uttarapadalopena bhavoti vuccati.

Indeed, bhavadiṭṭhi is called bhava by the elision of the latter word.

Bhavadiṭṭhi được gọi là bhava do lược bỏ hậu tố.

‘‘Bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsū’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"They declared liberation from bhava through bhava" — this is a passage supporting this meaning.

“Bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsū” – đây là câu chứng minh cho ý nghĩa này.

Etthāyaṃ pāḷivacanattho – ekacce samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavadiṭṭhiyā vā kāmabhavādinā vā sabbabhavato vimuttiṃ saṃsāravisuddhiṃ kathayiṃsūti.

Here, the meaning of this Pāḷi passage is: Some ascetics or brahmins declared liberation from all existence, or purity from saṃsāra, through the view of existence/becoming (bhavadiṭṭhi) or through sensual existence and so on.

Ở đây, ý nghĩa của câu kinh điển này là: Một số Sa-môn hoặc Bà-la-môn đã nói về sự giải thoát khỏi tất cả các cõi hữu (bhava), hoặc khỏi kiến chấp về sự hiện hữu (bhavadiṭṭhi), hoặc khỏi dục hữu (kāmabhava) v.v., tức là sự thanh tịnh của luân hồi.

Atha vā bhavanti vaḍḍhanti sattā etenāti bhavoti atthena sampattipuññāni bhavoti ca vuccanti.

Alternatively, bhava also refers to accomplishments and merits, in the sense that beings grow and develop by means of them.

Hoặc, chúng sanh hiện hữu (bhavanti) và tăng trưởng (vaḍḍhanti) nhờ nó, nên theo nghĩa đó, bhava cũng được gọi là các phước báu thành tựu.

‘‘Itibhavābhavatañca vītivatto’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"He has transcended both this bhava and abhavati" — this is a passage supporting this meaning.

“Itibhavābhavatañca vītivatto” – đây là câu chứng minh cho ý nghĩa này.

Ettha panāyaṃ pāḷivacanattho – bhavoti sampatti, abhavoti vipatti.

Here, the meaning of this Pāḷi passage is: bhava means accomplishment, abhava means misfortune.

Ở đây, ý nghĩa của câu kinh điển này là: bhavo là sự thành tựu, abhavo là sự thất bại.

Tathā bhavoti vuddhi, abhavoti hāni.

Likewise, bhava means growth, abhava means decline.

Tương tự, bhava là sự tăng trưởng, abhava là sự suy giảm.

Bhavoti sassataṃ, abhavoti ucchedo.

Bhava means eternality, abhava means annihilation.

Bhava là thường hằng, abhava là đoạn diệt.

Bhavoti puññaṃ, abhavoti pāpaṃ, taṃ sabbaṃ vītivattoti.

Bhava means merit, abhava means demerit; he has transcended all that.

Bhava là thiện nghiệp, abhava là ác nghiệp; vượt qua tất cả những điều đó.

919

Sahokāsā khandhāpi bhavo.

The aggregates with their space are also bhava.

Các uẩn cùng với không gian cũng là bhava.

‘‘Kāmabhavo rūpabhavo’’ iccevamādi etassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"Sensual existence (kāmabhava), fine-material existence (rūpabhava)," and so on, are scriptural passages supporting this meaning.

“Kāmabhavo rūpabhavo” (Dục hữu, Sắc hữu) v.v. là câu chứng minh cho ý nghĩa này.

Ettha pana khandhā ‘‘yo paññāyati, so sarūpaṃ labhatī’’ti katvā ‘‘bhavati avijjātaṇhādisamudayā nirantaraṃ samudetī’’ti atthena vā ‘‘bhavā’’ti vuccanti.

Here, the aggregates are called " bhava" in the sense that "whatever is perceived, takes on a form," or in the sense that "it arises continuously from the origination of ignorance, craving, etc."

Ở đây, các uẩn được gọi là “bhava” theo nghĩa “cái gì được nhận biết thì có hình tướng” hoặc theo nghĩa “nó hiện hữu (bhavati), liên tục khởi lên (samudeti) từ sự tập khởi của vô minh, ái dục, v.v.”

Okāso pana ‘‘bhavanti jāyanti ettha sattā nāmarūpadhammā cā’’ti atthena ‘‘bhavo’’ti.

And "space" is called " bhava" in the sense that "beings and nama-rūpa phenomena are born and arise therein."

Còn không gian được gọi là “bhava” theo nghĩa “chúng sanh, các pháp danh và sắc hiện hữu (bhavanti) và sinh khởi (jāyanti) ở đó.”

Apica kammabhavopi bhavo, upapattibhavopi bhavo.

Furthermore, kamma-bhava (kamma-existence) is bhava, and upapatti-bhava (rebirth-existence) is also bhava.

Hơn nữa, nghiệp hữu (kammabhava) cũng là bhava, tái sanh hữu (upapattibhava) cũng là bhava.

‘‘Upādānapaccayā bhavo duvidhena atthi kammabhavo, atthi upapattibhavo’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

‘‘Conditioned by clinging, existence is twofold: there is kamma-existence, and there is rebirth-existence’’ – this statement confirms its meaning.

‘‘Do duyên chấp thủ (upādāna) mà có hữu (bhava) hai loại: có nghiệp hữu (kammabhava), có tái sanh hữu (upapattibhava)’’ – đây là lời chứng minh cho ý nghĩa đó.

Tattha kammameva bhavo kammabhavo.

Among these, kamma itself is existence, thus kamma-existence.

Trong đó, chính nghiệp là hữu, là nghiệp hữu.

Tathā upapatti eva bhavo upapattibhavo.

Similarly, rebirth itself is existence, thus rebirth-existence.

Tương tự, chính tái sanh là hữu, là tái sanh hữu.

Etthūpapatti bhavatīti bhavo, kammaṃ pana yathā sukhakāraṇattā ‘‘sukho buddhānamuppādo’’ti vutto.

Here, rebirth becomes existence, hence bhava. Kamma, however, is said to be bhava by way of its fruit, just as it is called a cause of happiness in "the arising of Buddhas is happiness."

Ở đây, tái sanh là hữu vì nó sinh khởi (bhavati). Còn nghiệp, giống như việc được gọi là "sự xuất hiện của chư Phật là an lạc" vì là nhân của an lạc.

Evaṃ bhavakāraṇattā phalavohārena bhavoti daṭṭhabbaṃ.

Thus, being a cause of existence, it should be understood as bhava by way of its result.

Tương tự, nghiệp được xem là hữu theo cách gọi của quả, vì là nhân của hữu.

Atha vā bhāvanalakkhaṇattā bhāvetīti bhavo.

Or, because its characteristic is 'to produce,' that which produces is bhava.

Hoặc, hữu là cái làm cho sinh khởi (bhāveti) vì có đặc tính của sự sinh khởi.

Kiṃ bhāveti?

What does it produce?

Sinh khởi cái gì?

Upapattiṃ.

Rebirth.

Tái sanh.

Iti upapattiṃ bhāvetīti bhavoti vuccati.

Thus, it is called bhava because it produces rebirth.

Vì vậy, cái làm cho tái sanh sinh khởi được gọi là hữu.

Bhāvetītimassa ca nibbattetīti hetukattuvasenattho.

And the meaning of 'produces' is 'causes to arise' in the sense of a causative agent.

Và ý nghĩa của "bhāveti" (làm cho sinh khởi) là "nibbatteti" (tạo ra), theo nghĩa chủ động gây ra.

Atha vā ‘‘bhavapaccayā jātī’’ti vacanato bhavati etenāti bhavoti kammabhavo vuccati.

Or, according to the saying "conditioned by existence, birth," kamma-bhava is called bhava in the sense that birth comes to be by means of it.

Hoặc, theo lời dạy "do duyên hữu mà có sanh (jāti)", cái mà do đó mà có (bhavati) được gọi là hữu, tức là nghiệp hữu.

920

‘‘Khandhānañca paṭipāṭi, dhātuāyatanāna ca;

"The succession of aggregates, elements, and sense-bases;

‘‘Sự nối tiếp của các uẩn,

921

Abbocchinnaṃ vattamānā, saṃsāroti pavuccatī’’ti

Continuously unfolding, is called saṃsāra"—

Và các giới, các xứ;

922

Vuttalakkhaṇo saṃsāropi bhavo.

Saṃsāra, characterized as stated, is also bhava.

Tiếp diễn không gián đoạn, được gọi là luân hồi (saṃsāra)’’

‘‘Bhave dukkhaṃ bhavadukkhaṃ, bhave saṃsaranto’’ti imānetassatthassa sādhakāni vacanāni.

"Suffering in existence, the suffering of existence, wandering in existence"—these statements confirm its meaning.

Luân hồi có đặc tính đã nói trên cũng là hữu. ‘‘Khổ trong hữu (bhava), hữu khổ (bhavadukkha), luân chuyển trong hữu’’ – đây là những lời chứng minh cho ý nghĩa đó.

Tatra kenaṭṭhena saṃsāro bhavoti kathīyati?

In that, in what sense is saṃsāra called bhava?

Trong đó, luân hồi được gọi là hữu theo nghĩa nào?

Bhavati ettha sattasammuti khandhādipaṭipāṭisaṅkhāte dhammapuñjasminti atthena.

In the sense that the conventional designation of a being (satta-sammuti) comes to be in this collection of phenomena, consisting of the succession of aggregates and so forth.

Theo nghĩa rằng sự quy ước về chúng sanh (sattasammuti) sinh khởi trong khối pháp được gọi là sự nối tiếp của các uẩn, v.v.

Idaṃ bhavasaddassa bhāvakattukaraṇādhikaraṇasādhanavasenatthakathanaṃ.

This is an explanation of the word bhava in the sense of agent, state, instrument, and location.

Đây là cách giải thích từ bhava theo nghĩa chủ cách, nghiệp cách, công cụ cách và nơi chốn cách.

923

Ettha bhavasaddassa atthuddhāraṃ vadāma –

Here, we will give the meanings of the word bhava –

Ở đây, chúng ta sẽ trình bày ý nghĩa của từ bhava –

924

Vuddhisampattipuññāni, khandhā sokāsasaññitā;

Growth, prosperity, and merit; aggregates, sorrow, and space;

Sự tăng trưởng, thành tựu, phước báu,

925

Saṃsāro sassatañcetaṃ, bhavasaddena sadditaṃ.

Saṃsāra and eternity – these are signified by the word bhava.

Các uẩn được gọi là khổ và không gian, luân hồi và sự thường hằng này – tất cả được biểu thị bằng từ bhava.

926

Bhavataṇhā bhavadiṭṭhi, upapattibhavo tathā;

Craving for existence, wrong view of existence, and also rebirth-existence;

Hữu ái (bhavataṇhā), hữu kiến (bhavadiṭṭhi), tái sanh hữu (upapattibhava),

927

Kammabhavo ca sabbantaṃ, bhavasaddena sadditaṃ.

And kamma-existence – all these are signified by the word bhava.

Và nghiệp hữu (kammabhava) – tất cả được biểu thị bằng từ bhava.

928

Bhavataṇhābhavadiṭṭhi-dvayaṃ katthaci pāḷiyaṃ;

The pair of craving for existence and wrong view of existence, in some Pali texts,

Hai điều hữu ái và hữu kiến,

929

Uttarapadalopena, bhavasaddena sadditaṃ.

Is signified by the word bhava through the elision of the latter part of the compound.

Đôi khi trong kinh điển, được biểu thị bằng từ bhava do lược bỏ hậu tố.

930

Abhavoti na bhavo abhavo.

Abhava means 'not existence,' hence non-existence.

Abhava có nghĩa là không có hữu, là phi hữu.

931

Vipatti hāni ucchedo, pāpañceva catubbidhā;

Failure, loss, cessation, and evil—these four kinds;

Sự suy bại, sự tổn thất, sự đoạn diệt, và điều ác – bốn loại này;

932

Ime abhavasaddena, atthā vuccanti sāsane.

These meanings are conveyed by the word abhava in the Dispensation.

Những ý nghĩa này được nói đến trong giáo pháp bằng từ abhava.

933

Bhāvoti ajjhāsayo, yo ‘‘adhippāyo’’tipi vuccati.

Bhāva means inclination, which is also called 'intention.'

Bhāva là ý định, còn được gọi là ‘‘adhippāya’’ (ý hướng).

‘‘Thīnaṃbhāvo durājāno.

"The inclination of women is difficult to know.

‘‘Tâm ý của phụ nữ khó biết.

Nāmacco rājabhariyāsu, bhāvaṃ kubbetha paṇḍito.

A wise minister should not develop affection for the king's wives.

Một người trí không nên có ý định (bhāva) với các hoàng hậu.

Hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetī’’ti evamādi etassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

He reveals his heartfelt feelings"—such statements confirm this meaning.

Bộc lộ ý định (bhāva) trong lòng’’ – những lời như vậy là chứng minh cho ý nghĩa này.

Apica vatthudhammopi bhāvo.

Moreover, a real phenomenon is also bhāva.

Hơn nữa, pháp thực tại (vatthudhamma) cũng là bhāva.

‘‘Bhāvasaṅketasiddhīna’’nti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ, cittampi bhāvo.

"Of those whose conventional designations are established in reality"—this statement confirms this meaning. Mind is also bhāva.

‘‘Bhāvasaṅketasiddhīnaṃ’’ – đây là lời chứng minh cho ý nghĩa này. Tâm cũng là bhāva.

‘‘Accāhitaṃ kammaṃ karosi luddaṃ, bhāve ca te kusalaṃ natthi kiñcī’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"You perform an exceedingly dangerous and cruel act, and there is no wholesome state of mind in you"—this statement confirms this meaning.

‘‘Ngươi đang làm một hành động nguy hiểm và tàn bạo, và trong tâm (bhāva) ngươi không có chút thiện nào’’ – đây là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Kriyāpibhāvo.

Action is also bhāva.

Hành động (kriyā) cũng là bhāva.

‘‘Bhāvalakkhaṇaṃ bhāvasattamī’’ti ca idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"The characteristic of an action, the locative of action"—this statement also confirms this meaning.

‘‘Đặc tính của hành động (bhāvalakkhaṇaṃ) là bhāvasattamī’’ – đây là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Apica bhāvoti sattavevacananti bhaṇanti, dhātu vā etaṃ adhivacanaṃ.

Moreover, they say bhāva is a synonym for 'being', or it is a term for a root.

Hơn nữa, người ta nói bhāva là đồng nghĩa với chúng sanh (satta), hoặc đó là tên gọi của căn (dhātu).

Tattha ajjhāsayo ca vatthudhammo ca cittañca satto cāti ime bhavatīti bhāvo.

Here, inclination, real phenomenon, mind, and being – these are bhāva because they come into existence.

Trong đó, ý định, pháp thực tại, tâm và chúng sanh – những điều này là bhāva vì chúng sinh khởi (bhavati).

Tathā pana bhāvetīti bhāvo, kriyā tu bhavananti bhāvo.

Similarly, that which causes to exist is bhāva. But action is bhāva because it is an occurrence.

Tương tự, cái làm cho sinh khởi (bhāveti) là bhāva. Còn hành động (kriyā) là bhāva vì nó là sự sinh khởi (bhavana).

Sā ca bhavanagamanapacanādivasenānekavidhā.

And that is of many kinds, such as coming, going, cooking, and so forth.

Và hành động đó có nhiều loại như đi, đến, nấu, v.v.

Apica bhāvarūpampi bhāvo, yaṃ itthibhāvo pumbhāvo itthindriyanti ca vuccati.

Moreover, gender is also bhāva, which is also called female-gender, male-gender, and female faculty.

Hơn nữa, hình thái giới tính (bhāvarūpa) cũng là bhāva, cái mà còn được gọi là nữ tính (itthibhāva), nam tính (pumbhāva) và nữ căn (itthindriya).

Tatrāyaṃ vacanattho – ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā bhavati etena cittaṃ abhidhānañcāti bhāvo.

Here is the meaning of the word: that by which the mind and designation come to be "woman" or "man" is bhāva.

Trong đó, ý nghĩa của từ này là: tâm và danh xưng sinh khởi do điều này, dù là ‘‘nữ’’ hay ‘‘nam’’, nên nó là bhāva.

934

Nattanomatiyā etaṃ, nibbacanamudāhaṭaṃ;

This exposition has been given according to the opinion of Nattanāma,

Điều này không phải là ý kiến của chúng tôi,

935

Pubbācariyasīhānaṃ, mataṃ nissāya māhaṭaṃ.

And brought forth relying on the view of the ancient, lion-like teachers.

Mà được đưa ra dựa trên quan điểm của các bậc thầy sư tử (sīha) tiền bối.

936

Vuttañhetaṃ porāṇehi ‘‘itthiyā bhāvo itthibhāvo, itthīti vā bhavati etena cittaṃ abhidhānañcāti itthibhāvo’’ti, tasmā pumbhāvoti etthāpi pumassa bhāvo pumbhāvo, pumāti vā bhavati etena cittaṃ abhidhānañcāti pumbhāvoti nibbacanaṃ samadhigantabbaṃ.

For it was said by the ancients, "The state of a woman is female-gender (itthibhāva), or that by which the mind and designation come to be 'woman' is female-gender." Therefore, in "male-gender" (pumbhāva) too, the state of a man is male-gender, or that by which the mind and designation come to be 'man' is male-gender—this explanation should be understood.

Điều này đã được các bậc cổ đức nói rằng: ‘‘Nữ tính là itthibhāva. Hoặc, tâm và danh xưng sinh khởi do điều này là nữ, nên là itthibhāva’’. Do đó, ở đây cũng vậy, đối với pumbhāva, cần hiểu rằng: nam tính là pumbhāva. Hoặc, tâm và danh xưng sinh khởi do điều này là nam, nên là pumbhāva.

Idaṃ bhāvasaddassa kattubhāvakaraṇasādhanavasenatthakathanaṃ.

This is an explanation of the word bhāva in the sense of agent, state, and instrument.

Đây là cách giải thích từ bhāva theo nghĩa chủ cách, nghiệp cách và công cụ cách.

937

Abhāvoti na bhāvoti abhāvo, ko so?

Abhāva means 'not bhāva', hence non-existence. What is that?

Abhāva có nghĩa là không có bhāva, là phi bhāva. Đó là gì?

Suññatā natthitā.

Emptiness, nothingness.

Là tánh không (suññatā), sự không tồn tại (natthitā).

Sabhāvoti attano bhāvo sabhāvo, attano pakati iccevattho.

Sabhāva means one's own nature, thus intrinsic nature; it means one's own inherent quality.

Sabhāva là tự tánh của chính nó, là bản chất của chính nó – đó là ý nghĩa.

Atha vā sabhāvoti dhammānaṃ sati atthasambhave yo koci sarūpaṃ labhati, tassa bhāvo lakkhaṇamiti saññito namanaruppanakakkhaḷaphusanādiākāro iccevattho.

Or, sabhāva means that specific form (sarūpa) that any phenomenon takes when there is an actual existence of things, that characteristic of it, such as bending, roughening, hardness, touching, and so on—that is the meaning.

Hoặc, sabhāva là khi có sự tồn tại của các pháp, bất cứ điều gì có được hình thái riêng của nó, thì tánh chất (lakkhaṇa) của điều đó, tức là các trạng thái như uốn cong, biến đổi, cứng rắn, xúc chạm, v.v. – đó là ý nghĩa.

‘‘Sāmaññaṃ vā sabhāvo vā, dhammānaṃ lakkhaṇaṃ mata’’nti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"Common characteristic or intrinsic nature, is considered the characteristic of phenomena"—this statement confirms this meaning.

‘‘Đặc tính chung hoặc tự tánh được coi là đặc tính của các pháp’’ – đây là lời chứng minh cho ý nghĩa đó.

Apica sabhāvoti salakkhaṇo paramatthadhammo.

Moreover, sabhāva means a paramattha dhamma with its own characteristic.

Hơn nữa, sabhāva là pháp tối hậu (paramatthadhamma) với tự tướng (salakkhaṇa).

Kenaṭṭhena?

In what sense?

Theo nghĩa nào?

Saha bhāvenāti atthena.

In the sense of "together with being."

Theo nghĩa ‘‘cùng với sự tồn tại’’ (saha bhāvena).

Sabbhāvoti sataṃ bhāvo sabbhāvo, sappurisadhammo iccevattho.

Sabbhāva means the state of good people, thus true nature; it means the quality of a virtuous person.

Sabbhāva là sự tồn tại của người thiện (sataṃ bhāvo), tức là pháp của bậc chân nhân (sappurisadhamma) – đó là ý nghĩa.

Atha vā attano bhāvo sabbhāvo.

Or, one's own state is sabbhāva.

Hoặc, sự tồn tại của chính nó là sabbhāva.

‘‘Gāhāpayanti sabbhāva’’nti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"They cause to grasp the true nature"—this statement confirms this meaning.

‘‘Họ nắm giữ sự tồn tại (sabbhāva)’’ – đây là lời chứng minh cho ý nghĩa đó.

Saṃvijjamāno vā bhāvo sabbhāvo.

Or, existing state is sabbhāva.

Hoặc, sự tồn tại hiện hữu là sabbhāva.

‘‘Evaṃ gahaṇasabbhāvo’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

"Thus the existing state of grasping"—this statement confirms this meaning.

‘‘Sự nắm giữ hiện hữu (gahaṇasabbhāvo) như vậy’’ – đây là lời chứng minh cho ý nghĩa đó.

Idaṃ sabhāva sabbhāvasaddānaṃ bhāvasādhanavasenatthakathanaṃ.

This is an explanation of the words sabhāva and sabbhāva in the sense of state.

Đây là cách giải thích các từ sabhāva và sabbhāva theo nghĩa tánh cách.

938

Sambhavoti sambhavanaṃ sambhavo, sambhavanakriyā, yutti vā.

Sambhavo means coming to be, thus origin; the act of coming to be, or suitability.

Sambhavo là sự sinh khởi (sambhavanaṃ), là hành động sinh khởi, hoặc là sự hợp lý (yutti).

Yutti hi sambhavoti vuccati ‘‘sambhavo gahaṇassa kāraṇa’’ntiādīsu.

For suitability is called sambhavo in phrases like "suitability is the cause of grasping."

Sự hợp lý được gọi là sambhava trong các trường hợp như ‘‘sambhavo gahaṇassa kāraṇaṃ’’ (sự hợp lý là nguyên nhân của sự nắm giữ), v.v.

Atha vā sambhavati etasmāti sambhavo.

Or, that from which something comes to be is sambhavo.

Hoặc, cái mà từ đó sinh khởi (sambhavati) là sambhava.

Yato hi yaṃ kiñci sambhavati, so sambhavo.

For whatever comes to be from something, that is sambhavo.

Vì bất cứ điều gì sinh khởi từ cái gì, cái đó là sambhava.

Pabhavoti pabhavanaṃ pabhavo, acchinnatā, pabhavati etasmāti vā pabhavo.

Pabhavo means coming forth, thus origin; continuousness, or that from which something comes forth is pabhavo.

Pabhavo là sự phát sinh (pabhavanaṃ), sự không gián đoạn, hoặc cái mà từ đó phát sinh (pabhavati) là pabhava.

Yato hi yaṃ kiñci pabhavati, so pabhavo.

For whatever comes forth from something, that is pabhavo.

Vì bất cứ điều gì phát sinh từ cái gì, cái đó là pabhava.

Ime pana sambhavapabhavasaddā katthaci samānatthā katthaci bhinnatthāti veditabbā.

However, these words sambhavo and pabhavo are to be understood as having the same meaning in some cases, and different meanings in others.

Tuy nhiên, cần biết rằng các từ sambhava và pabhava đôi khi có cùng nghĩa, đôi khi có nghĩa khác nhau.

Kathaṃ?

How?

Thế nào?

Sambhavasaddo hi bhavanakriyampi vadati yuttimpi paññattimpi sambhavarūpampi paccayatthampi, pabhavasaddo pana bhavanakriyampi vadati nadippabhavampi paccayatthampi, tasmā paccayatthaṃ vajjetvā bhinnatthāti gahetabbā, paccayatthena pana samānatthāti gahetabbā.

The word sambhavo refers to the act of coming to be, suitability, designation, the form of coming to be, and the meaning of condition. The word pabhavo, however, refers to the act of coming forth, the source of a river, and the meaning of condition. Therefore, they should be taken as having different meanings, excluding the meaning of condition, but as having the same meaning in the sense of condition.

Từ sambhava nói về hành động sinh khởi, sự hợp lý, khái niệm, hình thái sinh khởi và ý nghĩa nhân duyên. Còn từ pabhava nói về hành động phát sinh, nguồn sông và ý nghĩa nhân duyên. Do đó, ngoại trừ ý nghĩa nhân duyên, chúng được coi là có nghĩa khác nhau; nhưng với ý nghĩa nhân duyên, chúng được coi là có cùng nghĩa.

Vuttañhetaṃ ‘‘paccayo hetu nidānaṃ kāraṇaṃ sambhavo pabhavotiādi atthato ekaṃ, byañjanato nāna’’nti.

For it has been said, "Cause, reason, origin, condition, source, coming forth, etc., are one in meaning, but diverse in expression."

Điều này đã được nói rằng: ‘‘Nhân (paccaya), nguyên nhân (hetu), nguồn gốc (nidāna), lý do (kāraṇa), sambhava, pabhava, v.v. là một về ý nghĩa, khác nhau về từ ngữ’’.

939

‘‘Mūlaṃ hetu nidānañca, sambhavo pabhavo tathā;

"Root, cause, origin, and also coming to be, coming forth;

‘‘Gốc rễ (mūla), nguyên nhân (hetu), nguồn gốc (nidāna), và sambhava, pabhava;

940

Samuṭṭhānāhārārammaṇaṃ, paccayo samudayena cā’’ti

Arising, sustenance, support, and also with origination"—

Sự phát khởi (samuṭṭhāna), thức ăn (āhāra), đối tượng (ārammaṇa), và nhân duyên (paccaya), cùng với sự tập khởi (samudaya)’’ –

941

Ayampi gāthā etassatthassa sādhikā.

This verse also confirms this meaning.

Bài kệ này cũng là chứng minh cho ý nghĩa đó.

Idaṃ sambhavapabhavasaddānaṃ bhāvāpādānasādhanavasenatthakathanaṃ.

This is an explanation of the words sambhavo and pabhavo in the sense of state and source.

Đây là cách giải thích các từ sambhava và pabhava theo nghĩa tánh cách và xuất xứ cách.

942

Evamettha bhāvakattukammakaraṇāpādānādhikaraṇavasena cha sādhanāni pakāsitāni.

Thus, six modes of derivation (sādhanāni) have been expounded here in the sense of agent, state, object, instrument, source, and location.

Như vậy, ở đây đã trình bày sáu cách hình thành từ (sādhana) theo nghĩa chủ cách, nghiệp cách, công cụ cách, xuất xứ cách và nơi chốn cách.

Tāni sampadānasādhanena sattavidhāni bhavanti, taṃ pana uttari āvibhavissati ‘‘dhanamassa bhavatūti dhanabhūtī’’tiādinā.

These become seven kinds with the dative mode of derivation (sampadāna-sādhana), which will be revealed further with "May wealth come to be for him, hence 'being wealthy'" and so forth.

Chúng trở thành bảy loại với tặng dữ cách (sampadānasādhana), điều đó sẽ được trình bày thêm sau này với ‘‘dhanamassa bhavatūti dhanabhūtī’’ (mong tài sản này thuộc về nó, đó là sự có tài sản), v.v.

Iccevaṃ kitakavasena sabbathāpi sattavidhāni sādhanāni honti, yāni ‘‘kārakānī’’tipi vuccati, ito aññaṃ sādhanaṃ natthi.

Thus, there are seven kinds of derivatives (kitaka-sādhanāni) in all, which are also called "factors" (kārakāni); there are no other kinds of derivatives apart from these.

Như vậy, theo cách hình thành từ (kitaka), có tổng cộng bảy loại hình thành từ, còn được gọi là ‘‘kārakāni’’ (các tác nhân), không có hình thành từ nào khác ngoài những điều này.

Idha payogesvatthesu ca viññūnaṃ pāṭavatthaṃ sādhananāmaṃ pakāsitaṃ.

Here, the names of the derivatives have been expounded for the proficiency of the wise in their usage and meanings.

Ở đây, tên gọi của các cách hình thành từ (sādhananāma) đã được trình bày để những người có trí hiểu rõ trong các cách dùng và ý nghĩa.

Tathā hi dunnikkhittasādhanehi padehi yojitā saddappayogā dubbodhatthā honti, sunikkhittasādhanehi pana padehi yojitā subodhatthā honti, tasmā payogāsādhanamūlakā, attho ca payogamūlako.

For just as grammatical constructions formed with ill-placed cases are difficult to understand in meaning, so those formed with well-placed cases are easy to understand in meaning. Therefore, meanings are rooted in grammatical constructions, and meaning is rooted in construction.

Thật vậy, các phép ngữ pháp được kết hợp với các từ mà các phương tiện được đặt sai chỗ thì có nghĩa khó hiểu; còn các phép ngữ pháp được kết hợp với các từ mà các phương tiện được đặt đúng chỗ thì có nghĩa dễ hiểu. Do đó, ngữ pháp là gốc rễ của các phương tiện, và ý nghĩa thì có gốc rễ từ ngữ pháp.

Payogānurūpañhi aviparītaṃ katvā atthaṃ kathanasīlā ‘‘yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjati, appaṃ ayācito’’ti evamādīsu sādhanavasena gahetabbesu atthesu, aññesu catthesu paṭutarabuddhino paṇḍitāyeva ekantena bhagavato pariyattisāsanadharā nāma hontīti veditabbaṃ.

It should be known that only wise scholars, those of sharp intellect, who are accustomed to explaining the meaning correctly in accordance with the grammatical construction in such instances as "one generally uses robes when requested, rarely when not requested" and other cases where meaning is to be understood by means of case endings, are truly upholders of the Buddha's doctrinal dispensation.

Thật vậy, cần phải biết rằng chỉ những bậc hiền trí có trí tuệ sắc bén, những người có thói quen trình bày ý nghĩa không sai lệch phù hợp với ngữ pháp trong các ý nghĩa cần được hiểu theo phương tiện, chẳng hạn như trong câu ‘‘yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjati, appaṃ ayācito’’ (y phục được thọ dụng phần lớn là do được thỉnh cầu, ít là không được thỉnh cầu), và trong các ý nghĩa khác, mới thực sự là những người trì giữ giáo pháp Pariyatti của Đức Thế Tôn.

Ito paraṃ nayānusārena suviññeyyattā ‘‘idaṃ nāma sādhana’’nti na vakkhāma, kevalamidha dassitesu payogesu viññūnaṃ bahumānuppādanatthañceva vividhavicittapāḷigatike vividhatthasāre jinavaravacane sotūnaṃ buddhivijambhanatthañca atthasādhakavacanāniyeva yathārahaṃ suttageyyaveyyākaraṇagāthādīsu tato tato āharitvā dassessāma.

Hereafter, since it can be easily understood according to the method, we shall not state "this is such and such a case." We shall merely present, bringing from various Suttas, Geyyas, Vyākaraṇas, and Gāthās as appropriate, the words that establish the meaning, both to generate appreciation among the discerning for the constructions shown here, and to expand the listeners' intellect regarding the variegated and diverse meanings embedded in the Pāli of the Victorious One's teachings.

Từ đây trở đi, vì dễ hiểu theo phương pháp, chúng tôi sẽ không nói ‘‘đây là phương tiện gì’’, mà chỉ tùy theo sự thích hợp, chúng tôi sẽ trích dẫn và trình bày các lời lẽ minh họa ý nghĩa từ các Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, v.v., trong các phép ngữ pháp được trình bày ở đây, chỉ để tạo ra sự kính trọng lớn lao nơi những người có trí tuệ và để phát triển trí tuệ của thính giả đối với những lời dạy của Đức Phật, những lời có nhiều ý nghĩa khác nhau và chứa đựng tinh túy của nhiều ý nghĩa đa dạng.

943

Pabhāvoti pakārato bhavatīti pabhāvo, soyamānubhāvoyeva.

Pabhāva means that which comes into being in a special way; it is power.

Pabhāva (quyền lực) là cái xảy ra một cách đặc biệt (pakārato bhavati), đó chính là ānubhāva (uy lực).

‘‘Pabhāvaṃ te na passāmi, yena tvaṃ mithilaṃ vaje’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "I do not see your power (pabhāva) by which you would go to Mithilā" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Pabhāvaṃ te na passāmi, yena tvaṃ mithilaṃ vaje’’ (Ta không thấy quyền lực của ngươi, nhờ đó ngươi có thể đến Mithilā) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Anubhavoti anubhavanaṃ anubhavo, kiṃ taṃ?

Anubhava means experiencing; what is that?

Anubhava (thọ hưởng) là sự thọ hưởng (anubhavanaṃ), đó là gì?

Paribhuñjanaṃ.

Enjoyment.

Sự thọ dụng.

Ānubhāvoti tejussāhamantapabhūsattiyo.

Ānubhāva means majesty, energy, mantra, splendor, might.

Ānubhāva (uy lực) là oai lực, sự nỗ lực, thần chú, ánh sáng và năng lực.

‘‘Tejasaṅkhato ussāhamantapabhūsattisaṅkhāto vā mahanto ānubhāvo etassāti mahānubhāvo’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "He whose great power (mahānubhāvo) is endowed with majesty or endowed with energy, mantra, splendor, might" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Tejasaṅkhato ussāhamantapabhūsattisaṅkhāto vā mahanto ānubhāvo etassāti mahānubhāvo’’ (Người có uy lực lớn, tức là có oai lực, sự nỗ lực, thần chú, ánh sáng và năng lực lớn, nên gọi là mahānubhāva - đại uy lực) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

944

Tejo ussāhamantā ca, pabhūsattīti pañcime;

Majesty, energy, and mantra,

Oai lực, sự nỗ lực và thần chú,

945

Ānubhāvāti vuccanti, pabhāvāti ca te vade.

Splendor and might—these five are called

Ánh sáng và năng lực—năm điều này;

946

Tejādivācakattamhi, ānubhāvapadassa tu;

Ānubhāvas; them also one should call Pabhāvas.

Được gọi là ānubhāva, và cũng gọi là pabhāva.

947

Atthanibbacanaṃ dhīro, yathāsambhavamuddise.

When the word ānubhāva denotes majesty and so on,

Khi từ ānubhāva diễn tả oai lực, v.v.,

948

Atha vā ānubhāvoti anubhavitabbaphalaṃ.

A wise person should explain its meaning as appropriate.

Bậc trí tuệ nên giải thích ý nghĩa tùy theo sự liên hệ.

‘‘Anubhavitabbassa phalassa mahantatāya mahānubhāvo’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

Alternatively, ānubhāva means a fruit to be experienced. The statement "mahānubhāvo (great power) due to the greatness of the fruit to be experienced" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Anubhavitabbassa phalassa mahantatāya mahānubhāvo’’ (Vì quả báo cần được thọ hưởng là lớn lao, nên gọi là mahānubhāva - đại uy lực) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Parābhavoti parābhavanaṃ parābhavo, atha vā parābhavatīti parābhavo.

Parābhava means decline, or alternatively, one declines, therefore parābhava.

Parābhava (sự suy vong) là sự suy vong (parābhavanaṃ), hoặc là cái làm cho suy vong (parābhavati).

‘‘Suvijāno parābhavo’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "Decline (parābhavo) is easy to discern" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Suvijāno parābhavo’’ (Sự suy vong dễ nhận biết) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Apica ‘‘dhammadessī parābhavo’’ti pāṭhānurūpato parābhavissatīti parābhavoti anāgatakālavasenapi nibbacanaṃ daṭṭhabbaṃ.

Furthermore, in accordance with the reading "dhammadessī parābhavo (one who dislikes Dhamma is subject to decline)," the explanation can be seen in the future tense as "one will decline, therefore parābhava."

Hơn nữa, theo văn bản ‘‘dhammadessī parābhavo’’ (kẻ ghét bỏ Chánh pháp là sự suy vong), cũng nên hiểu cách giải thích theo thì tương lai là parābhavissati (sẽ suy vong) nên gọi là parābhava.

Atha vā parābhavanti etenāti parābhavo.

Alternatively, one declines by means of this, therefore parābhava.

Hoặc là, cái mà nhờ đó người ta suy vong, nên gọi là parābhava.

Kiṃ taṃ?

What is that?

Đó là gì?

Dhammadessitādi.

Dislike for Dhamma and so forth.

Sự ghét bỏ Chánh pháp, v.v.

‘‘Paṭhamo so parābhavo’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "That is the first decline (parābhavo)" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Paṭhamo so parābhavo’’ (Đó là sự suy vong đầu tiên) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Vibhavoti nibbānaṃ.

Vibhava means Nibbāna.

Vibhava (phi hữu) là Nibbāna.

Tañhi bhavato vigatattā bhavato vigatoti vibhavo, bhavassa ca taṃhetu vigatattā vigato bhavo etasmāti vibhavo.

Indeed, because it is devoid of becoming, it is called vibhava (gone from becoming); and because becoming is gone from it due to that cause, it is vibhava (that from which becoming is gone).

Vì Nibbāna đã thoát khỏi hữu (bhava), nên gọi là vibhavo; và vì hữu (bhava) đã diệt tận do nguyên nhân đó, nên gọi là vibhavo.

Vibhavanti ucchijjanti vinassanti ito ariyadhanavilomakā kilesamahācorātipi vibhavo.

Or, great thieves (kilesa-mahācorā) who are opposed to noble wealth are destroyed, cease, perish in it, therefore vibhava.

Các tên trộm lớn phiền não, đối nghịch với thánh tài, bị diệt trừ, bị hủy hoại từ đây, nên cũng gọi là vibhavo.

Vibhavasaddassa nibbānābhidhānatte ‘‘evaṃ bhave vijjamāne, vibhavo icchitabbako’’ti idamettha sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "Thus, when becoming exists, Nibbāna (vibhavo) is to be wished for" is a word that establishes the meaning of the word vibhava as Nibbāna.

Khi từ vibhava chỉ Nibbāna, câu ‘‘evaṃ bhave vijjamāne, vibhavo icchitabbako’’ (Khi hữu còn tồn tại như vậy, phi hữu là điều đáng mong muốn) là lời chứng minh ở đây.

Imāni pana nibbānassa pariyāyavacanāni –

These are indeed synonyms for Nibbāna:

Tuy nhiên, đây là các từ đồng nghĩa của Nibbāna –

949

Nibbānaṃ vibhavo mokkho, nirodho amataṃ samaṃ;

Nibbāna, vibhava, mokkha (liberation), nirodha (cessation), amata (deathless), sama (equanimity);

Nibbāna, vibhavo, mokkho, nirodho, amataṃ, samaṃ;

950

Saṅkhārūpasamo dukkha-nirodho accuta’kkhayo.

Saṅkhārūpasama (calming of formations), dukkhanirodha (cessation of suffering), accuta (unshakeable), akkhaya (imperishable).

Saṅkhārūpasamo, dukkha-nirodho, accuta, akkhayo.

951

Vivaṭṭa’makataṃ atthaṃ, santipada’masaṅkhataṃ;

Vivaṭṭa (unrolling), akata (unmade), attha (goal), santipada (state of peace), asaṅkhata (unconditioned);

Vivaṭṭa, akataṃ, atthaṃ, santipada, asaṅkhataṃ;

952

Pāraṃ taṇhākkhayo dukkha-kkhayo saññojanakkhayo.

Pāra (the other shore), taṇhākkhaya (destruction of craving), dukkhakkhaya (destruction of suffering), saññojanakkhaya (destruction of fetters).

Pāraṃ, taṇhākkhayo, dukkha-kkhayo, saññojanakkhayo.

953

Yogakkhemo virāgo ca,

Yogakkhema (security from bondage), virāga (dispassion) too,

Yogakkhemo, virāgo ca,

954

Lokanto ca bhavakkhayo;

Lokanta (end of the world), and bhavakkhaya (destruction of becoming);

Lokanto ca, bhavakkhayo;

955

Apavaggo visaṅkhāro,

Apavagga (liberation), visaṅkhāra (unformed, dis-formation),

Apavaggo, visaṅkhāro,

956

Sabbhi suddhi visuddhi ca.

Sabbhi (bliss), suddhi (purity), visuddhi (purification) too.

Sabbhi, suddhi, visuddhi ca.

957

Vimutyā’pacayo mutti, nibbuti upadhikkhayo;

Vimutti (deliverance), apacaya (diminution), mutti (freedom), nibbuti (extinction), upadhikkhaya (destruction of attachments);

Vimutyā, apacayo, mutti, nibbuti, upadhikkhayo;

958

Santi asaṅkhatā dhātu, disā ca sabbatopabhaṃ.

Santi (peace), asaṅkhatā dhātu (unconditioned element), disā (direction), and sabbatopabhaṃ (free from all harm).

Santi, asaṅkhatā dhātu, disā ca sabbatopabhaṃ.

959

Vināpetāni nāmāni, visesakapadaṃ idha;

Apart from these names, here the qualifying words

Ngoài ra, bậc có trí tuệ nên nhận định rằng

960

Nibbānavācakānīti, sallakkheyya sumedhaso.

Are also denotations of Nibbāna—a wise person should discern this.

Các từ đặc biệt ở đây cũng là những từ chỉ Nibbāna.

961

‘‘Tāṇaṃ leṇa’’ntiādīni-pekkhikāni bhavanti hi;

"Tāṇaṃ (refuge), leṇaṃ (shelter)," and so forth

Thật vậy, các từ đặc biệt như ‘‘Tāṇaṃ, leṇaṃ’’, v.v.,

962

Visesakapadānanti, etthetāni pakāsaye.

Are indeed qualifying words; thus, these are declared here.

Được công bố ở đây là những từ chỉ Nibbāna.

963

Tāṇaṃ leṇa’marūpañca, santaṃ sacca’manālayaṃ;

Tāṇa (refuge), leṇa (shelter), amarūpa (formless deathlessness), santa (peaceful), sacca (truth), anālaya (non-abiding);

Tāṇaṃ, leṇa, amarūpañca, santaṃ, sacca, anālayaṃ;

964

Sududdasaṃ saraṇañca, parāyaṇa’manītikaṃ.

Sududdasa (very difficult to see), saraṇa (refuge), parāyaṇa (supreme goal), anītika (free from danger).

Sududdasaṃ, saraṇañca, parāyaṇa, anītikaṃ.

965

Anāsavaṃ dhuvaṃ niccaṃ, viññāṇa’manidassanaṃ;

Anāsava (free from defilements), dhuva (firm), nicca (permanent), viññāṇa (consciousness-free), anidassana (invisible);

Anāsavaṃ, dhuvaṃ, niccaṃ, viññāṇa, anidassanaṃ;

966

Abyāpajjaṃ sivaṃ khemaṃ, nipuṇaṃ apalokikaṃ.

Abyāpajja (non-afflictive), siva (auspicious), khema (safe), nipuṇa (subtle), apalokika (beyond observation).

Abyāpajjaṃ, sivaṃ, khemaṃ, nipuṇaṃ, apalokikaṃ.

967

Ananta’makkharaṃ dīpo, accantaṃ kevalaṃ padaṃ;

Ananta (infinite), akkhara (imperishable), dīpa (island), accanta (uttermost), kevala (sole), pada (state);

Ananta, akkharaṃ, dīpo, accantaṃ, kevalaṃ padaṃ;

968

Paṇītaṃ accutañcāti, bahudhāpi vibhāvaye.

Paṇīta (excellent), accuta (unchanging)—these and many others should be understood.

Paṇītaṃ, accutañcāti, cũng nên hiểu theo nhiều cách.

969

Gotrabhūti padassatthaṃ, vadantehi garūhi tu;

By teachers, when explaining the meaning of the word Gotrabhū,

Tuy nhiên, các bậc thầy khi giải thích ý nghĩa của từ Gotrabhū (chuyển tộc),

970

Gottaṃ vuccati nibbāna-miti gottanti bhāsitaṃ.

Nibbāna is called Gotra; thus, Gotra is explained.

Đã nói rằng Gotta (tộc) được gọi là Nibbāna.

971

Vibhavoti vā vināsasampattidhanucchedadiṭṭhiyopi vuccanti.

Or, vibhava is also used to mean destruction, prosperity, wealth, and annihilation view. In this context, destruction means perishing, cessation, annihilation—thus vibhava. The statement "vibhavo sabbadhammānaṃ, ittheke sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapentī (destruction of all phenomena; here some declare the cutting off, perishing, destruction of an existing being)" is a word that establishes this meaning. Prosperity, however, is a special kind of becoming, therefore vibhava. The statement "rāñño sirivibhavaṃ daṭṭhukāmā (desirous of seeing the king's glorious prosperity)" is a word that establishes this meaning. Wealth, however, is that by which beings exist, grow, attain increase, development, abundance—therefore vibhava. The statement "asītikoṭivibhavassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbattī (he was reborn as the son of a Brahmin with eighty crores of wealth)" is a word that establishes this meaning. This is a synonym: Dhananibbānasampatti-vināsucchedadiṭṭhiyo; Therefore, vibhava. Dhananibbānasampatti-vināsucchedadiṭṭhiyo; It is also called an annihilation view, which believes that the self and the world will not arise again after passing away. The statement "vibhavataṇhā (craving for annihilation)" is a word that establishes this meaning. Indeed, vibhavataṇhā is the name for craving accompanied by the annihilation view. Here, the summary of meanings is stated:

Hoặc Vibhava cũng được gọi là sự hủy diệt, tài sản, sự cắt đứt tiền bạc, và tà kiến.

Tattha vināso vibhavanaṃ ucchijjanaṃ nassananti atthena vibhavo.

In this context, destruction means perishing, cessation, annihilation—thus vibhava.

Trong đó, sự hủy diệt là sự hủy hoại, sự cắt đứt, sự biến mất, nên gọi là vibhavo.

‘‘Vibhavo sabbadhammānaṃ, ittheke sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapentī’’ti ca idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "vibhavo sabbadhammānaṃ, ittheke sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapentī (destruction of all phenomena; here some declare the cutting off, perishing, destruction of an existing being)" is a word that establishes this meaning.

Và câu ‘‘Vibhavo sabbadhammānaṃ, ittheke sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapentī’’ (Sự hủy diệt của tất cả các pháp; ở đây, một số người tuyên bố sự cắt đứt, sự hủy hoại, sự hủy diệt của hữu tình đang tồn tại) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Sampatti pana visesato bhavatīti vibhavo.

Prosperity, however, is a special kind of becoming, therefore vibhava.

Còn tài sản thì phát sinh một cách đặc biệt, nên gọi là vibhavo.

‘‘Rañño sirivibhavaṃ daṭṭhukāmā’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "rāñño sirivibhavaṃ daṭṭhukāmā (desirous of seeing the king's glorious prosperity)" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Rañño sirivibhavaṃ daṭṭhukāmā’’ (Muốn thấy sự thịnh vượng và tài sản của vua) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Dhanaṃ pana bhavanti vaḍḍhanti vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti sattā etenāti vibhavo.

Wealth, however, is that by which beings exist, grow, attain increase, development, abundance—therefore vibhava.

Còn tiền bạc thì các hữu tình tồn tại, tăng trưởng, đạt được sự phát triển, sự lớn mạnh, sự sung túc nhờ nó, nên gọi là vibhavo.

‘‘Asītikoṭivibhavassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbattī’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "asītikoṭivibhavassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbattī (he was reborn as the son of a Brahmin with eighty crores of wealth)" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Asītikoṭivibhavassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbattī’’ (Đã tái sinh làm con của một vị Bà-la-môn có tài sản tám mươi crore) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Idaṃ pana pariyāyavacanaṃ –

This is a synonym:

Đây là các từ đồng nghĩa –

972

Dhanaṃ saṃ vibhavo dabbaṃ, sāpateyyaṃ pariggaho;

Dhana (wealth), saṃ (property), vibhava (wealth), dabba (substance), sāpateyya (assets), pariggaho (possessions);

Dhanaṃ, saṃ, vibhavo, dabbaṃ, sāpateyyaṃ, pariggaho;

973

Oḍḍaṃ bhaṇḍaṃ sakaṃ attho, iccete dhanavācakā.

Oḍḍa (store), bhaṇḍa (goods), saka (one's own), attho (meaning/wealth)—these are synonyms for wealth.

Oḍḍaṃ, bhaṇḍaṃ, sakaṃ, attho, đây là các từ chỉ tiền bạc.

974

Ucchedadiṭṭhi pana vibhavati ucchijjati ‘‘attā ca loko ca puna cutito uddhaṃ na jāyatī’’ti gahaṇato vibhavoti.

An annihilation view, however, is called vibhava because it asserts the cutting off, "the self and the world do not arise again after passing away."

Còn tà kiến đoạn diệt thì bị cắt đứt, vì chấp thủ rằng ‘‘tự ngã và thế giới sau khi chết sẽ không tái sinh nữa’’, nên gọi là vibhavo.

‘‘Vibhavataṇhā’’ti idametassatthassa sādhakaṃ vacanaṃ.

The statement "vibhavataṇhā (craving for annihilation)" is a word that establishes this meaning.

Câu ‘‘Vibhavataṇhā’’ (ái đoạn diệt) là lời chứng minh cho ý nghĩa này.

Vibhavataṇhāti hi ucchedadiṭṭhisahagatāya taṇhāya nāmaṃ.

Indeed, vibhavataṇhā is the name for craving accompanied by the annihilation view.

Vibhavataṇhā (ái đoạn diệt) là tên của ái đi kèm với tà kiến đoạn diệt.

Ettha atthuddhāro vuccati –

Here, the summary of meanings is stated:

Ở đây, ý nghĩa được tóm tắt là –

975

Dhananibbānasampatti-vināsucchedadiṭṭhiyo;

Wealth, Nibbāna, prosperity,

Tiền bạc, Nibbāna, tài sản, sự hủy diệt, và tà kiến đoạn diệt;

976

Vuttā vibhavasaddena, iti viññū vibhāvaye.

Destruction, and the annihilation view;

Được nói bằng từ vibhava, bậc trí tuệ nên hiểu như vậy.

977

Pātubhāvoti pātubhavanaṃ pātubhāvo.

Are declared by the word vibhava; thus, the discerning should understand.

Pātubhāva (sự hiện hữu) là sự hiện hữu (pātubhavanaṃ).

Āvibhāvoti āvibhavanaṃ āvibhāvo, ubhinnametesaṃ pākaṭatā iccevattho.

Pātubhāva means becoming manifest, āvibhāva means becoming evident; the meaning of both is manifestness.

Āvibhāva (sự xuất hiện) là sự xuất hiện (āvibhavanaṃ), ý nghĩa của cả hai là sự hiển lộ.

Tirobhāvoti tirobhavanaṃ tirobhāvo, paṭicchannabhāvo.

Tirobhāva means becoming hidden, concealment.

Tirobhāva (sự biến mất) là sự biến mất (tirobhavanaṃ), tức là trạng thái bị che giấu.

Vinābhāvoti vinābhavanaṃ vinābhāvo, viyogo.

Vinābhāva means becoming separated, separation.

Vinābhāva (sự ly tán) là sự ly tán (vinābhavanaṃ), tức là sự chia lìa.

Sotthibhāvoti sotthibhavanaṃ sotthibhāvo, suvatthibhāvo sukhassa atthitā, atthato pana nibbhayatā nirupaddavatā eva.

Sotthibhāva means becoming well-being, the state of well-being, the existence of happiness; in essence, it is fearlessness and freedom from danger.

Sotthibhāva (sự an lành) là sự an lành (sotthibhavanaṃ), tức là trạng thái tốt đẹp, sự hiện hữu của hạnh phúc; nhưng về mặt ý nghĩa, đó chính là sự vô úy, vô nạn.

Atthibhāvoti atthitā vijjamānatā avivittatā.

Atthibhāva means existence, presence, non-separation.

Atthibhāva (sự hiện hữu) là sự hiện hữu, sự tồn tại, sự không tách rời.

Natthibhāvoti natthitā avijjamānatā vivittatā rittatā tucchatā suññatā.

Natthibhāva means non-existence, absence, separation, emptiness, vacuity, voidness.

Natthibhāva (sự không hiện hữu) là sự không hiện hữu, sự không tồn tại, sự tách rời, sự trống rỗng, sự rỗng tuếch, sự không.

Okārantapulliṅganiddeso.

Designation of masculine nouns ending in o.

Phần giải thích các từ tận cùng bằng nguyên âm O (O-kāranta pulliṅga niddeso).

Table of Contents

4. Bhūdhātumayanāmikarūpavibhāga

4. Classification of Verb Forms of the Root "Bhū" and Noun Forms

4. Phân loại các dạng thức của động từ Bhū và danh từ

Settings