Puriso, purisā.
Puriso, purisā.
Puriso, purisā.
Purisaṃ, purise.
Purisaṃ, purise.
Purisaṃ, purise.
Purisena, purisehi, purisebhi.
Purisena, purisehi, purisebhi.
Purisena, purisehi, purisebhi.
Purisassa, purisānaṃ.
Purisassa, purisānaṃ.
Purisassa, purisānaṃ.
Purisā, purisasmā, purisamhā, purisehi, purisebhi.
Purisā, purisasmā, purisamhā, purisehi, purisebhi.
Purisā, purisasmā, purisamhā, purisehi, purisebhi.
Purisassa, purisānaṃ.
Purisassa, purisānaṃ.
Purisassa, purisānaṃ.
Purise, purisasmiṃ, purisamhi, purisesu.
Purise, purisasmiṃ, purisamhi, purisesu.
Purise, purisasmiṃ, purisamhi, purisesu.
Bho purisa, bhavanto purisā.
Bho purisa, bhavanto purisā.
Bho purisa, bhavanto purisā.
Ayamāyasmatā mahākaccānena pabhinnapaṭisambhidena katasmā niruttipiṭakato uddharito purisaiccetassa pakatirūpassa nāmikapadamālānayo.
This method of nominal inflection for the base form purisa, extracted from the Niruttipiṭaka compiled by the Venerable Mahākaccāna, who possessed analytical knowledge (paṭisambhidā), is as follows.
Đây là phương pháp chuỗi danh từ của từ gốc purisa được trích từ Niruttipiṭaka do Đại Trưởng lão Mahākaccāna, bậc đã thấu đạt Tứ Vô Ngại Giải, biên soạn.
Tatra purisavacanaekavacanaputhuvacanesu paccattavacanādīni bhavanti.
Here, in the singular and plural forms of purisa, there are primary case endings and so forth.
Trong đó, ở số ít và số nhiều của từ purisa, có các cách nói chủ cách v.v.
Taṃ yathā?
How so?
Chẳng hạn như thế nào?
Puriso tiṭṭhati, purisā tiṭṭhanti.
Puriso tiṭṭhati (the man stands), purisā tiṭṭhanti (the men stand).
Puriso tiṭṭhati (Người đàn ông đứng), purisā tiṭṭhanti (Những người đàn ông đứng).
Tatra purisoti purisavacane ekavacane paccattavacanaṃ bhavati, purisāti purisavacane puthuvacane paccattavacanaṃ bhavati.
Here, puriso is the primary case ending in the singular form of purisa; purisā is the primary case ending in the plural form of purisa.
Trong đó, puriso là cách nói chủ cách ở số ít của từ purisa, purisā là cách nói chủ cách ở số nhiều của từ purisa.
Purisā nissaṭaṃ, purisasmā nissaṭaṃ, purisamhā nissaṭaṃ, purisehi nissaṭaṃ, purisebhi nissaṭaṃ.
Purisā nissaṭaṃ (departed from the man), purisasmā nissaṭaṃ (departed from the man), purisamhā nissaṭaṃ (departed from the man), purisehi nissaṭaṃ (departed from the men), purisebhi nissaṭaṃ (departed from the men).
Purisā nissaṭaṃ (Thoát ra từ người đàn ông), purisasmā nissaṭaṃ (Thoát ra từ người đàn ông), purisamhā nissaṭaṃ (Thoát ra từ người đàn ông), purisehi nissaṭaṃ (Thoát ra từ những người đàn ông), purisebhi nissaṭaṃ (Thoát ra từ những người đàn ông).
Tatra purisāti purisavacane ekavacane nissakkavacanaṃ bhavati.
Here, purisā is the ablative case ending in the singular form of purisa.
Trong đó, purisā là cách nói xuất xứ cách ở số ít của từ purisa.
Purisasmāti…pe… purisamhāti purisavacane ekavacane nissakkavacanaṃ bhavati, purisehi, purisebhīti purisavacane puthuvacane nissakkavacanaṃ bhavati.
Purisasmā... (and so on) ... purisamhā are ablative case endings in the singular form of purisa; purisehi and purisebhī are ablative case endings in the plural form of purisa.
Purisasmā... v.v... purisamhā là cách nói xuất xứ cách ở số ít của từ purisa, purisehi, purisebhī là cách nói xuất xứ cách ở số nhiều của từ purisa.
Yamakamahātherena katāya pana cūḷaniruttiyaṃ ‘‘bho purisa’’iti rassavasena ālapanekavacanaṃ vatvā ‘‘bho purisā’’iti dīghavasena ālapanabahuvacanaṃ vuttaṃ.
However, in the Cūḷanirutti composed by the Elder Yamaka, the vocative singular bho purisa is stated with a short vowel, and the vocative plural bho purisā is stated with a long vowel.
Tuy nhiên, trong Cūḷanirutti do Đại Trưởng lão Yamaka biên soạn, cách nói hô cách số ít là "bho purisa" với nguyên âm ngắn, và cách nói hô cách số nhiều là "bho purisā" với nguyên âm dài.
Kiñcāpi tādiso nayo niruttipiṭake natthi, tathāpi bahūnamālapanavisaye ‘‘bho yakkhā’’itiādīnaṃ ālapanabahuvacanānaṃ jātakaṭṭhakathādīsu dissanato pasatthatarova hoti viññūnaṃ pamāṇañca, tasmā iminā yamakamahātheramatenapi ‘‘puriso purisā purisa’’ntiādīni vatvā āmantane ‘‘bho purisa, bho purisā, bhavanto purisā’’ti nāmikapadamālā yojetabbā.
Although such a method is not found in the Niruttipiṭaka, it is more commendable and considered an authority by the wise, as plural vocative forms such as "bho yakkhā" are seen in the Jātakaṭṭhakathā and other texts when addressing many. Therefore, according to this opinion of the Elder Yamaka, after stating "puriso, purisā, purisa" and so forth, the nominal inflection table should be constructed for the vocative as "bho purisa, bho purisā, bhavanto purisā".
Mặc dù phương pháp như vậy không có trong Niruttipiṭaka, nhưng đối với những người có trí tuệ, cách nói đó được xem là ưu việt hơn và là chuẩn mực, vì trong các bộ Jātakaṭṭhakathā v.v. có thấy các cách nói hô cách số nhiều như "bho yakkhā" (Này các dạ xoa) v.v. Do đó, theo quan điểm của Đại Trưởng lão Yamaka, sau khi nói "puriso purisā purisa" v.v., trong hô cách, chuỗi danh từ nên được sắp xếp là "bho purisa, bho purisā, bhavanto purisā".
Tattha purisoti paṭhamāya ekavacanaṃ.
Here, puriso is the nominative singular.
Trong đó, puriso là số ít của cách thứ nhất.
Purisāti bahuvacanaṃ.
Purisā is the nominative plural.
Purisā là số nhiều.
Purisanti dutiyāya ekavacanaṃ.
Purisaṃ is the accusative singular.
Purisaṃ là số ít của cách thứ hai.
Puriseti bahuvacanaṃ.
Purise is the accusative plural.
Purise là số nhiều.
Purisenāti tatiyāya ekavacanaṃ.
Purisenā is the instrumental singular.
Purisenā là số ít của cách thứ ba.
Purisehi, purisebhīti dve bahuvacanāni.
Purisehi, purisebhī are the two instrumental plurals.
Purisehi, purisebhī là hai số nhiều.
Purisassāti catutthiyā ekavacanaṃ.
Purisassā is the dative singular.
Purisassā là số ít của cách thứ tư.
Purisānanti bahuvacanaṃ.
Purisānaṃ is the dative plural.
Purisānaṃ là số nhiều.
Purisā, purisasmā, purisamhāti tīṇi pañcamiyā ekavacanāni.
Purisā, purisasmā, purisamhā are the three ablative singulars.
Purisā, purisasmā, purisamhā là ba số ít của cách thứ năm.
Purisehi, purisebhīti dve bahuvacanāni.
Purisehi, purisebhī are the two ablative plurals.
Purisehi, purisebhī là hai số nhiều.
Purisassāti chaṭṭhiyā ekavacanaṃ.
Purisassā is the genitive singular.
Purisassā là số ít của cách thứ sáu.
Purisānanti bahuvacanaṃ.
Purisānaṃ is the genitive plural.
Purisānaṃ là số nhiều.
Purise, purisasmiṃ, purisamhīti tīṇi sattamiyā ekavacanāni.
Purise, purisasmiṃ, purisamhī are the three locative singulars.
Purise, purisasmiṃ, purisamhī là ba số ít của cách thứ bảy.
Purisesūti bahuvacanaṃ.
Purisesu is the locative plural.
Purisesū là số nhiều.
Bho purisāti aṭṭhamiyā ekavacanaṃ.
Bho purisā is the vocative singular.
Bho purisā là số ít của cách thứ tám.
Bho purisā, bhavanto purisāti dve bahuvacanāni.
Bho purisā, bhavanto purisā are the two vocative plurals.
Bho purisā, bhavanto purisā là hai số nhiều.
Kiñcāpetesu ‘‘purisā’’ti idaṃ paṭhamāpañcamīaṭṭhamīnaṃ, ‘‘purise’’ti idaṃ dutiyāsattamīnaṃ, ‘‘purisehi, purisebhī’’ti tatiyāpañcamīnaṃ, ‘‘purisāna’’nti catutthīchaṭṭhīnaṃ ekasadisaṃ, tathāpi atthavasena asaṅkarabhāvo veditabbo.
Even though in these instances "purisā" is common to the first, fifth, and eighth cases; "purise" to the second and seventh cases; "purisehi, purisebhī" to the third and fifth cases; and "purisānaṃ" to the fourth and sixth cases, their distinctness should be understood according to their meaning.
Mặc dù trong các trường hợp này, từ "purisā" là giống nhau cho cách thứ nhất, thứ năm và thứ tám; từ "purise" cho cách thứ hai và thứ bảy; từ "purisehi, purisebhī" cho cách thứ ba và thứ năm; và từ "purisānaṃ" cho cách thứ tư và thứ sáu, nhưng sự không lẫn lộn giữa chúng phải được hiểu theo nghĩa của chúng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Puriso tiṭṭhati, purisā tiṭṭhanti.
"A man stands, men stand.
"Puriso tiṭṭhati (một người đàn ông đứng), purisā tiṭṭhanti (nhiều người đàn ông đứng).
Purisaṃ passati, purise passatī’’tiādinā.
He sees a man, he sees men," and so forth.
Purisaṃ passati (ông ấy thấy một người đàn ông), purise passati (ông ấy thấy nhiều người đàn ông)," v.v.
Tattha ca bhoti āmantanatthe nipāto.
And there, bho is a particle used in the vocative sense.
Trong đó, bho là một tiểu từ trong nghĩa hô cách.
So na kevalaṃ ekavacanaṃyeva hoti, atha kho bahuvacanampi hotīti ‘‘bho purisā’’iti bahuvacanappayogopi gahito.
It is not exclusively singular, but also plural, hence the plural usage "bho purisā" is also accepted.
Nó không chỉ ở số ít mà còn ở số nhiều, nên cách dùng số nhiều "bho purisā" cũng được chấp nhận.
‘‘Bhavanto’’tidaṃ pana bahuvacanameva hotīti ‘‘purisā’’ti puna vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, "bhavanto" is always plural, therefore "purisā" is mentioned again.
Còn "bhavanto" thì chỉ ở số nhiều, nên từ "purisā" được nói lại là để làm rõ.
Iti yamakamahātherena ‘‘bho purisa’’iti rassavasena ālapanekavacanaṃ vatvā ‘‘bho purisā’’iti dīghavasena ālapanabahuvacanaṃ vuttaṃ.
Thus, the Elder Yamaka Mahāthera, having stated "bho purisa" as a short-vowel singular vocative, stated "bho purisā" as a long-vowel plural vocative.
Vì vậy, Đại Trưởng lão Yamaka đã nói "bho purisa" ở số ít hô cách với âm ngắn, và "bho purisā" ở số nhiều hô cách với âm dài.
Tathā hi pāḷiyaṃ aṭṭhakathāsu ca nipātabhūto bhosaddo ekavacanabahuvacanavasena dvidhā bhijjati.
Indeed, in the Pāḷi and commentaries, the particle bho is divided into two types based on singular and plural usage.
Thật vậy, trong Pāḷi và các bản chú giải, từ bho là một tiểu từ được chia thành hai loại theo số ít và số nhiều.
Atrimāni nidassanapadāni – ‘‘api nu kho sapariggahānaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ apariggahena brahmunā saddhiṃ saṃsandati sametīti, no hidaṃ bho gotama.
Here are examples: "Do these* of the three-Veda brahmins with possessions accord with and meet with the Brahmā who is without possessions? No, indeed, Bho Gotama. It is wonderful, Bho Ānanda, it is amazing, Bho Ānanda. Come, Bho Ascetic. Bho Renunciant,"—such examples from Pāḷi and commentaries illustrate the singular use of the word bho.
Đây là những ví dụ minh họa: "api nu kho sapariggahānaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ apariggahena brahmunā saddhiṃ saṃsandati sametīti, no hidaṃ bho gotama (Có phải chăng, này Gotama, điều đó không phù hợp với Phạm thiên không có sở hữu, đối với các Bà-la-môn Tam minh có sở hữu không? Không phải vậy, này Gotama)."
Acchariyaṃ bho ānanda, abbhutaṃ bho ānanda, ehi bho samaṇa, bho pabbajita’’iccādipāḷito aṭṭhakathāto ca bhosaddassa ekavacanappayoge pavattinidassanaṃ, ‘‘tena hi bho mamapi suṇātha.
Whereas, "Then, Bho, listen to me. Indeed, we are worthy to approach that Venerable Gotama for an audience. I do not disapprove, Bho, of the ascetic Gotama's well-spoken words as being well-spoken. Behold, Bho, this noble son. Bho Yakshas, I would divide and give this to you.
"Acchariyaṃ bho ānanda (Thật kỳ diệu thay, này Ānanda!), abbhutaṃ bho ānanda (Thật phi thường thay, này Ānanda!), ehi bho samaṇa (Hãy đến đây, này Sa-môn!), bho pabbajita (Này vị xuất gia!)" v.v. là các ví dụ về cách dùng từ bho ở số ít trong Pāḷi và các bản chú giải.
Yathā mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ, nāhaṃ bho samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodāmi, passatha bho imaṃ kulaputtaṃ.
As we ourselves are worthy to approach that Venerable Gotama for an audience, I, sirs, do not approve of the ascetic Gotama's well-spoken words as well-spoken. Behold, sirs, this young man of good family.
Còn "tena hi bho mamapi suṇātha (Vậy thì, này các vị, hãy nghe tôi nói!), yathā mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ (Như chúng tôi xứng đáng đến gặp Tôn giả Gotama đó), nāhaṃ bho samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodāmi (Này các vị, tôi không tán thành lời nói hay của Sa-môn Gotama là lời nói hay), passatha bho imaṃ kulaputtaṃ (Này các vị, hãy nhìn thiện nam tử này!).
Bho yakkhā ahaṃ imaṃ tumhākaṃ bhājetvā dadeyyaṃ.
Sirs, yakkhas, I would divide this and give it to you.
Bho yakkhā ahaṃ imaṃ tumhākaṃ bhājetvā dadeyyaṃ (Này các Dạ-xoa, tôi sẽ chia cái này cho các vị).
Aparisuddho panamhi, bho dhuttā tumhākaṃ kriyā mayhaṃ na ruccati.
But I am impure, Bho rogues, your actions do not please me. He said to those men, 'Bho, if you kill me, kill me only after showing me to the king,'" and so forth, are examples from Pāḷi and commentaries illustrating the plural use of the word bho.
Aparisuddho panamhi, bho dhuttā tumhākaṃ kriyā mayhaṃ na ruccati (Nhưng tôi không trong sạch, này những kẻ lừa đảo, hành động của các vị không làm tôi hài lòng).
So te purise āha bho tumhe maṃ mārentā rañño dassetvāva mārethā’’ti iccādi pana pāḷito aṭṭhakathāto ca bhosaddassa bahuvacanappayoge pavattinidassanaṃ.
He said to those men, "Sirs, when you kill me, kill me only after showing me to the king." Thus, this is an example from the Pali and the commentaries of the use of the word bho in plural usage.
So te purise āha bho tumhe maṃ mārentā rañño dassetvāva mārethā (Người đó nói với những người đàn ông ấy: "Này các vị, khi giết tôi, hãy giết tôi sau khi đã trình lên vua")" v.v. là các ví dụ về cách dùng từ bho ở số nhiều trong Pāḷi và các bản chú giải.
Kaccāyanappakaraṇe pana ‘‘bho purisa, bho purisā’’ti padadvayaṃ ālapanekavacanavasena vuttaṃ.
However, in the Kaccāyana treatise, the two words "bho purisa, bho purisā" are both stated as singular vocatives.
Tuy nhiên, trong tác phẩm Kaccāyana, hai từ "bho purisa, bho purisā" được nói ở số ít hô cách.
Taṃ yathā āgamehi na virujjhati, tathā gahetabbaṃ.
This should be understood in a way that does not contradict the Āgamas.
Điều đó phải được hiểu sao cho không mâu thuẫn với các kinh điển.
Keci pana adūraṭṭhassālapane ‘‘bho purisa’’iti rassavasena ālapanekavacanaṃ icchanti, dūraṭṭhassālapane pana ‘‘bho purisā’’iti dīghavasena ālapanekavacanaṃ icchanti.
Some, however, prefer "bho purisa" as a short-vowel singular vocative for addressing someone nearby, but "bho purisā" as a long-vowel singular vocative for addressing someone far away.
Một số người muốn dùng "bho purisa" với âm ngắn cho hô cách số ít khi gọi người ở gần, và muốn dùng "bho purisā" với âm dài cho hô cách số ít khi gọi người ở xa.
Adūraṭṭhānaṃ dūraṭṭhānañca purisānaṃ itthīnañca ālapane na kiñci vadanti.
They say nothing regarding the addressing of nearby or distant men and women in the plural.
Họ không nói gì về việc gọi nhiều người đàn ông hoặc nhiều phụ nữ ở gần và ở xa.
Tathā adūraṭṭhāya dūraṭṭhāya ca itthiyā ālapane te pucchitabbā ‘‘adūraṭṭhānaṃ dūraṭṭhānañca purisānamālapane kathaṃ vattabba’’nti.
Thus, when addressing a nearby or distant woman, they should be asked, "How should one address nearby or distant men in the plural?"
Tương tự, khi gọi một người phụ nữ ở gần hoặc ở xa, họ phải được hỏi: "Làm thế nào để gọi nhiều người đàn ông và nhiều người phụ nữ ở gần và ở xa?"
Addhā te evaṃ puṭṭhā uttari kiñci vattuṃ na sakkhissanti.
Surely, when asked this, they will not be able to say anything further.
Chắc chắn, khi được hỏi như vậy, họ sẽ không thể nói thêm điều gì.
Evampi te ce vadeyyuṃ ‘‘bhavanto purisāti imināva adūraṭṭhānaṃ dūraṭṭhānañca purisānamālapanaṃ bhavatī’’ti.
Even if they were to say, "The addressing of nearby and distant men in the plural is done solely by 'bhavanto purisā'."
Nếu họ vẫn nói: "Việc gọi nhiều người đàn ông ở gần và ở xa được thực hiện bằng cách dùng 'bhavanto purisā' này."
Tadā te vattabbā ‘‘yadi bhavanto purisā’’ti iminā advejjhena vacanena adūraṭṭhānaṃ dūraṭṭhānañca purisānamālapanaṃ bhavati, evaṃ sante ‘‘bho purisa’’iti rassapadenapi dūraṭṭhassa ca purisassālapanaṃ vattabbaṃ, evaṃ avatvā kimatthaṃ adūraṭṭhassālapane ‘‘bho purisa’’iti rassavasena ālapanekavacanaṃ icchatha, kimatthañca dūraṭṭhassālapane ‘‘bho purisā’’iti dīghavasena ālapanekavacanaṃ icchatha.
Then they should be asked, "If the addressing of nearby and distant men in the plural is done by the unambiguous phrase 'bhavanto purisā,' then in that case, the addressing of a distant man should also be stated by the short-vowel word 'bho purisa.' If you don't say this, why do you prefer 'bho purisa' as a short-vowel singular vocative for addressing someone nearby, and 'bho purisā' as a long-vowel singular vocative for addressing someone far away?"
Khi đó, họ nên được hỏi: "Nếu việc gọi nhiều người đàn ông ở gần và ở xa được thực hiện bằng lời nói không phân biệt 'bhavanto purisā' này, thì trong trường hợp đó, việc gọi một người đàn ông ở xa cũng nên được nói bằng từ âm ngắn 'bho purisa'. Nếu không nói như vậy, thì tại sao các vị lại muốn dùng 'bho purisa' với âm ngắn cho hô cách số ít khi gọi người ở gần, và tại sao lại muốn dùng 'bho purisā' với âm dài cho hô cách số ít khi gọi người ở xa?"
Nanu ‘‘taggha bhagavā bojjhaṅgā, taggha sugata bojjhaṅgā’’tiādīsu ālapanapadabhūtaṃ ‘‘bhagavā’’iti dīghapadaṃ samīpe ṭhitakālepi dūre ṭhitakālepi buddhassālapanapadaṃ bhavitumarahateva, tathā ālapanapadabhūtaṃ ‘‘sugata’’iti rassapadampi.
Are not the long-vowel word "bhagavā" and the short-vowel word "sugata" in vocative phrases like "Indeed, Blessed One, these are factors of awakening; indeed, Well-Gone One, these are factors of awakening" capable of being vocative words for the Buddha whether he is standing near or far?
Chẳng phải trong các trường hợp như "taggha bhagavā bojjhaṅgā, taggha sugata bojjhaṅgā" v.v., từ "bhagavā" là một từ hô cách dài có thể dùng để gọi Đức Phật khi Ngài ở gần cũng như khi Ngài ở xa, và tương tự, từ "sugata" là một từ hô cách ngắn cũng vậy sao?
Yasmā panetesu ‘‘bhagavā’’ti ālapanapadassa na katthacipi rassattaṃ dissati, ‘‘sugatā’’ti ālapanapadassa ca na katthacipi dīghattaṃ dissati, tasmā dīgharassamattābhedaṃ acintetvā ‘‘purisa’’iti rassavasena vuttapadaṃ pakatissaravasena samīpe ṭhitassa purisassa āmantanakāle adūraṭṭhassālapanapadaṃ bhavati, āyatassaravasena dūre ṭhitapurisassa āmantanakāle dūraṭṭhassālapanapadaṃ bhavatīti gahetabbaṃ.
However, since the vocative word "bhagavā" is nowhere seen to be shortened, and the vocative word "sugatā" is nowhere seen to be lengthened, therefore, without considering merely the difference of long or short vowels, it should be understood that the word "purisa" spoken with a short vowel becomes a vocative for a nearby man when addressed with a normal tone, and becomes a vocative for a distant man when addressed with an extended tone.
Vì không thấy từ hô cách "bhagavā" bị rút ngắn ở bất cứ đâu, và từ hô cách "sugatā" cũng không thấy bị kéo dài ở bất cứ đâu, do đó, không cần bận tâm đến sự khác biệt về độ dài âm ngắn hay dài, từ "purisa" được nói với âm ngắn sẽ trở thành từ hô cách cho người đàn ông ở gần khi gọi bằng giọng bình thường, và trở thành từ hô cách cho người đàn ông ở xa khi gọi bằng giọng kéo dài.
Tathā ‘‘bhavanto purisā, bho yakkhā, bho dhuttā’’tiādīni dīghavasena vuttāni ālapanabahuvacanapadānipi pakatissaravasena samīpe ṭhitapurisānaṃ āmantanakāle adūraṭṭhānamālapanapadāni bhavanti, āyatassaravasena dūre ṭhitapurisādīnaṃ āmantanakāle dūraṭṭhānamālapanapadāni bhavantīti gahetabbāni.
Similarly, vocative plural words like "bhavanto purisā, bho yakkhā, bho dhuttā," spoken with long vowels, become vocative words for nearby men when addressed with a normal tone, and become vocative words for distant men and so forth when addressed with an extended tone.
Tương tự, các từ hô cách số nhiều như "bhavanto purisā, bho yakkhā, bho dhuttā" v.v. được nói với âm dài cũng sẽ trở thành từ hô cách cho những người đàn ông ở gần khi gọi bằng giọng bình thường, và trở thành từ hô cách cho những người đàn ông v.v. ở xa khi gọi bằng giọng kéo dài.
Tathā hi brāhmaṇā katthaci katthaci rassaṭṭhānepi dīghaṭṭhānepi āyatena sarena majjhimāyatena sarena accāyatena ca sarena vedaṃ paṭhanti likhitumasakkuṇeyyena gītassarena viya.
Thus, brahmins in some places recite the Veda with an extended tone even in places of short vowels, and with a medium extended tone and an excessively extended tone, like a sung melody that cannot be written down.
Thật vậy, các Bà-la-môn đôi khi đọc kinh Veda bằng giọng kéo dài, giọng kéo dài trung bình và giọng kéo dài quá mức, ngay cả ở những chỗ lẽ ra phải đọc âm ngắn hoặc âm dài, giống như một giai điệu không thể viết ra.
Iti sabbakkharesupi āyatena sarenuccāraṇaṃ labbhateva likhitumasakkuṇeyyaṃ, tasmā asampathamanotaritvā ‘‘bho purisa’’iti vacanena dūraṭṭhassa ca adūraṭṭhassa ca purisassālapanaṃ bhavati, ‘‘bho purisā, bhavanto purisā’’ti imehi vacanehipi dūraṭṭhānañca adūraṭṭhānañca purisānamālapanaṃ bhavatīti daṭṭhabbaṃ.
Thus, the pronunciation of all syllables with an extended tone is certainly possible, though it cannot be written down. Therefore, it should be understood that by the word "bho purisa," both a distant and a nearby man can be addressed, and by the words "bho purisā, bhavanto purisā," both distant and nearby men can be addressed.
Vì vậy, việc phát âm bằng giọng kéo dài có thể xảy ra ở tất cả các chữ cái, điều này không thể viết ra được. Do đó, phải hiểu rằng từ "bho purisa" có thể dùng để gọi một người đàn ông ở xa cũng như ở gần, và các từ "bho purisā, bhavanto purisā" cũng có thể dùng để gọi nhiều người đàn ông ở xa cũng như ở gần.
Iti dūraṭṭhassa adūraṭṭhānañca āyatena sarena āmantanameva pamāṇaṃ, na dīgharassamattāviseso, tasmā ‘‘bho sattha, bho rāja, bho gaccha, bho muni, bho daṇḍi, bho bhikkhu, bho sayambhu, bhoti kaññe, bhoti patti, bhoti itthi, bhoti yāgu, bhoti vadhu, bho kula, bho aṭṭhi, bho cakkhu’’iccevamādīhi padehi adūraṭṭhassālapanañca dūraṭṭhassālapanañca bhavati.
Thus, the extended tone in addressing distant and nearby beings is the standard, not merely the distinction between long and short vowels. Therefore, by words like "bho sattha, bho rāja, bho gaccha, bho muni, bho daṇḍi, bho bhikkhu, bho sayambhu, bhoti kaññe, bhoti patti, bhoti itthi, bhoti yāgu, bhoti vadhu, bho kula, bho aṭṭhi, bho cakkhu," both nearby and distant beings can be addressed.
Vì vậy, việc gọi người ở xa và ở gần bằng giọng kéo dài là điều quan trọng, chứ không phải sự khác biệt về độ dài âm ngắn hay dài. Do đó, bằng các từ như "bho sattha (Này Thầy!), bho rāja (Này Vua!), bho gaccha (Này người đi!), bho muni (Này ẩn sĩ!), bho daṇḍi (Này người cầm gậy!), bho bhikkhu (Này Tỳ-kheo!), bho sayambhu (Này bậc Tự sinh!), bhoti kaññe (Này thiếu nữ!), bhoti patti (Này người vợ!), bhoti itthi (Này người phụ nữ!), bhoti yāgu (Này cháo!), bhoti vadhu (Này nàng dâu!), bho kula (Này gia đình!), bho aṭṭhi (Này xương!), bho cakkhu (Này mắt!)" v.v. có thể gọi người ở gần và người ở xa.
‘‘Bhavanto satthā, satthāro, bhotiyo kaññā, kaññāyo’’ti evamādīhipi padehi adūraṭṭhānañcālapanaṃ bhavatīti daṭṭhabbaṃ.
And by words like "bhavanto satthā, satthāro, bhotiyo kaññā, kaññāyo," nearby beings can also be addressed.
Và cũng phải hiểu rằng bằng các từ như "bhavanto satthā, satthāro (Này các bậc Đạo sư!), bhotiyo kaññā, kaññāyo (Này các thiếu nữ!)" v.v. cũng có thể gọi những người ở gần.
Kasmā pana imasmiṃ pakaraṇe dvivacanaṃ na vuttanti?
Why, then, is the dual number not mentioned in this treatise?
Vì sao trong luận này không đề cập đến số kép (dvivacana)?
Yasmā buddhavacane dvivacanaṃ nāma natthi, tasmā na vuttanti.
Because there is no such thing as a dual number in the Buddha's word, it is not mentioned.
Vì trong Phật ngôn không có số kép, nên không đề cập đến.
Nanu buddhavacane vacanattayaṃ atthi, tathā hi ‘‘āyasmā’’ti idaṃ ekavacanaṃ, ‘‘āyasmantā’’ti idaṃ dvivacanaṃ, ‘‘āyasmanto’’ti idaṃ bahuvacananti?
But is there not a triple number in the Buddha's word, for example, "āyasmā" is singular, "āyasmantā" is dual, and "āyasmanto" is plural?
Há chẳng phải trong Phật ngôn có ba số sao? Chẳng hạn, "āyasmā" là số ít, "āyasmantā" là số kép, "āyasmanto" là số nhiều sao?
Tanna, yadi ‘‘āyasmantā’’ti idaṃ vacanaṃ dvivacanaṃ bhaveyya, ‘‘puriso purisā’’tiādīsu kataraṃ dvivacananti vadeyyātha, tasmā buddhavacane dvivacanaṃ nāma natthi.
That is not so. If "āyasmantā" were the dual number, which would you say is the dual number in "puriso, purisā" and so forth? Therefore, there is no such thing as a dual number in the Buddha's word.
Không phải vậy. Nếu "āyasmantā" là số kép, thì quý vị sẽ nói từ nào là số kép trong các ví dụ như "puriso, purisā" (người đàn ông, những người đàn ông)? Do đó, trong Phật ngôn không có số kép.
Teneva hi si yo aṃ yo nā hītiādinā ekavacanabahuvacanāneva dassitānīti.
For this very reason, by means of si, yo, aṃ, yo, nā, hī and so on, only the singular and plural numbers are shown.
Chính vì vậy, chỉ có số ít và số nhiều được chỉ ra bằng cách sử dụng si, yo, aṃ, yo, nā, hī v.v.
Nanu ca bho ‘‘suṇantu me āyasmantā, ajja uposatho pannaraso.
But, sirs, in the Pāli, it is said "suṇantu me āyasmantā, ajja uposatho pannaraso. May the Venerables listen to me. Today is the fifteenth-day Uposatha.
Thưa quý vị, há chẳng phải trong Pāḷi có câu "Suṇantu me āyasmantā, ajja uposatho pannaraso. (Xin quý Tôn giả lắng nghe tôi, hôm nay là ngày Rằm Uposatha.)
Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, mayaṃ aññamaññaṃ pārisuddhiuposathaṃ kareyyāmā’’ti pāḷiyaṃ dve sandhāya ‘‘āyasmantā’’ti vuttaṃ, ‘‘uddiṭṭhā kho āyasmanto cattāro pārājikā dhammā’’tiādīsu pana pāḷīsu bahavo sandhāya ‘‘āyasmanto’’ti vuttaṃ, na ca sakkā vattuṃ ‘‘yathā tathā vutta’’nti, parivāsādiārocanepi aṭṭhakathācariyehi viññātasugatādhippāyehi ‘‘dvinnaṃ ārocentena ‘āyasmantā dhārentū’ti, tiṇṇaṃ ārocentena ‘āyasmanto dhārentū’ti vattabba’’nti vuttattāti?
Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, mayaṃ aññamaññaṃ pārisuddhiuposathaṃ kareyyāmā" ("When it is suitable for the Venerables, we shall perform the Uposatha of mutual purification"), where "āyasmantā" is spoken referring to two. But in other Pāli passages like "uddiṭṭhā kho āyasmanto cattāro pārājikā dhammā" ("Indeed, the Venerables, the four Pārājika dhammas have been recited"), "āyasmanto" is spoken referring to many. Nor can it be said, "it was spoken just like that," because in the announcement for probation (parivāsa) and so on, the commentators, having understood the Sugata's intention, stated that "when announcing to two, one should say 'āyasmantā dhārentu' (May the Venerables bear in mind), and when announcing to three, one should say 'āyasmanto dhārentu' (May the Venerables bear in mind)."
Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, mayaṃ aññamaññaṃ pārisuddhiuposathaṃ kareyyāmā" (Nếu quý Tôn giả thấy thích hợp, chúng ta sẽ cử hành Uposatha thanh tịnh lẫn nhau.) trong đó "āyasmantā" được nói để chỉ hai người, còn trong các bản Pāḷi khác như "Uddiṭṭhā kho āyasmanto cattāro pārājikā dhammā" (Này quý Tôn giả, bốn giới Pārājika đã được tuyên đọc.) thì "āyasmanto" được nói để chỉ nhiều người. Và không thể nói rằng "được nói như thế nào thì nói như thế đó". Ngay cả trong việc thông báo về thời gian biệt trú (parivāsa) v.v., các vị luận sư, với sự hiểu biết về ý chỉ của Đức Phật, đã nói rằng "khi thông báo cho hai người, phải nói 'āyasmantā dhārentū' (xin quý Tôn giả ghi nhớ), khi thông báo cho ba người, phải nói 'āyasmanto dhārentū' (xin quý Tôn giả ghi nhớ)" sao?
Saccaṃ vuttaṃ, taṃ pana vinayavohāravasena vuttanti.
What you have said is true; however, that is said in the sense of a Vinaya usage.
Điều đó được nói đúng, nhưng điều đó được nói theo cách dùng của Vinaya.
Nanu vinayo buddhavacanaṃ, kasmā ‘‘buddhavacane dvivacanaṃ nāma natthī’’ti vadathāti?
But is not the Vinaya the Buddha's word? Why do you say, "there is no such thing as a dual number in the Buddha's word?"
Há chẳng phải Vinaya là Phật ngôn sao? Vì sao quý vị nói rằng "trong Phật ngôn không có số kép"?
Saccaṃ vinayo buddhavacanaṃ, tathāpi vinayakammavasena vuttattā upalakkhaṇamattaṃ, na sabbasādhāraṇabahuvacanapariyāpannaṃ.
It is true that the Vinaya is the Buddha's word; nevertheless, because it is stated according to Vinaya actions, it is merely an indication, not generally applicable to all plural numbers.
Đúng vậy, Vinaya là Phật ngôn, tuy nhiên, vì nó được nói theo cách thức của các hành động Vinaya, nên nó chỉ là một sự biểu thị, không phải là một phần của số nhiều áp dụng cho tất cả.
Yadi hi ‘‘āyasmantā’’ti idaṃ dvivacanaṃ siyā, tappayogānipi kriyāpadāni dvivacanāneva siyuṃ, tathārūpānipi kriyāpadāni na santi.
For if "āyasmantā" were a dual number, then the verbs used with it would also be dual numbers, but such verbs do not exist.
Nếu "āyasmantā" là số kép, thì các động từ được dùng với nó cũng phải là số kép, nhưng những động từ như vậy không tồn tại.
Na hi akkharasamayakovido jhānalābhīpi dibbacakkhunā vassasatampi vassasahassampi samavekkhanto buddhavacane ekampi kriyāpadaṃ dvivacananti passeyya, evaṃ kriyāpadesu dvivacanassābhāvā nāmikapadesu dvivacanaṃ natthi.
Indeed, not even one skilled in grammar, a meditator, or one possessing the divine eye, reflecting for a hundred or a thousand years, would perceive a single verb in the Buddha's word as dual. Thus, due to the absence of the dual number in verbs, there is no dual number in nominal forms.
Quả thật, một người thông thạo ngữ pháp, dù là người đắc thiền, dù có thiên nhãn, dù quán xét hàng trăm năm hay hàng ngàn năm, cũng sẽ không thấy dù chỉ một động từ số kép trong Phật ngôn. Vì không có số kép trong động từ, nên không có số kép trong danh từ.
Nāmikapadesu tadabhāvāpi kriyāpadesu tadabhāvo veditabbo.
The absence of the dual in nominal forms should also be understood as its absence in verbs.
Cần hiểu rằng vì không có số kép trong danh từ, nên cũng không có số kép trong động từ.
Sakkaṭabhāsāyaṃ dvīsupi dvivacanāni santi, māgadhabhāsāyaṃ pana natthi.
In Sanskrit, dual numbers exist in both, but in Magadhan language, they do not.
Trong tiếng Phạn (Sakkaṭa), có số kép trong cả hai, nhưng trong tiếng Māgadha (Pāli) thì không.
Apica ‘‘puthuvacana’’nti niruttivohāropi ‘‘buddhavacane dvivacanaṃ natthī’’ti etamatthaṃ dīpeti.
Moreover, the etymological term 'puthuvacana' also indicates this meaning: "there is no dual number in the Buddha's word."
Hơn nữa, thuật ngữ ngữ nguyên "puthuvacana" (số đa) cũng chỉ ra ý nghĩa rằng "trong Phật ngôn không có số kép".
Tañhi sakkaṭabhāsāyaṃ vuttā dvivacanato bahuvacanato ca visuṃbhūtaṃ vacanaṃ, tattha vā vuttehi atthehi visuṃbhūtassa atthassa vacanaṃ ‘‘puthuvacana’’nti vuccati.
For it is a number that is distinct from the dual and plural numbers mentioned in Sanskrit, or it is a statement of a meaning distinct from the meanings stated therein, which is called 'puthuvacana'.
Quả thật, đó là số từ khác biệt với số kép và số nhiều được nói trong tiếng Phạn, hoặc là số từ của một ý nghĩa khác biệt với những ý nghĩa được nói ở đó, được gọi là "puthuvacana".
Kathamidaṃ sakkaṭabhāsāyaṃ vuttā dvivacanato bahuvacanato ca visuṃbhūtaṃ vacananti ce?
How is this a number distinct from the dual and plural numbers mentioned in Sanskrit?
Làm sao điều này lại là số từ khác biệt với số kép và số nhiều được nói trong tiếng Phạn?
Yasmā sakkaṭabhāsāyaṃ ‘‘puthuvacana’’nti vohāro natthi, tasmā idaṃ tehi sakkaṭabhāsāyaṃ vuttehi dvivacanabahuvacanehi visuṃbhūtaatthassa vacananti vuccati.
Since the term 'puthuvacana' does not exist in Sanskrit, it is said to be a statement of a meaning distinct from the dual and plural numbers mentioned in Sanskrit.
Vì trong tiếng Phạn không có thuật ngữ "puthuvacana", nên điều này được gọi là số từ của một ý nghĩa khác biệt với số kép và số nhiều được nói trong tiếng Phạn.
Kathañca pana sakkaṭabhāsāyaṃ vuttehi visuṃbhūtassa atthassa vacananti puthuvacananti ce?
And how is it called 'puthuvacana' (distinct number) when it is a statement of a meaning distinct from those mentioned in Sanskrit?
Và làm sao lại là "puthuvacana" khi là số từ của một ý nghĩa khác biệt với những gì được nói trong tiếng Phạn?
Yasmā sakkaṭabhāsāyaṃ dve upādāya dvivacanaṃ vuttaṃ, na ticatupañcādike bahavo upādāya, bahavo pana upādāya bahuvacanaṃ vuttaṃ, na dve upādāya, ayaṃ sakkaṭabhāsāya viseso.
Because in Sanskrit, the dual number is spoken of by taking two, not by taking many like three, four, five, etc. And the plural number is spoken of by taking many, not by taking two. This is the distinction in Sanskrit.
Vì trong tiếng Phạn, số kép được nói để chỉ hai, không phải để chỉ nhiều như ba, bốn, năm v.v., còn số nhiều được nói để chỉ nhiều, không phải để chỉ hai. Đây là điểm đặc biệt của tiếng Phạn.
Māgadhabhāsāyaṃ pana dviticatupañcādike bahavo upādāya puthuvacanaṃ vuttaṃ, tasmā sakkaṭabhāsāyaṃ vuttehi atthehi visuṃbhūtassa atthassa vacananti puthuvacananti vuccati.
In the Magadhan language, however, 'puthuvacana' is spoken of by taking many, like two, three, four, five, etc. Therefore, it is called 'puthuvacana' because it is a statement of a meaning distinct from the meanings stated in Sanskrit.
Trong tiếng Māgadha, "puthuvacana" được nói để chỉ nhiều như hai, ba, bốn, năm v.v. Do đó, nó được gọi là "puthuvacana" vì là số từ của một ý nghĩa khác biệt với những ý nghĩa được nói trong tiếng Phạn.
Ayaṃ māgadhabhāsāya viseso.
This is the distinction in the Magadhan language.
Đây là điểm đặc biệt của tiếng Māgadha.
Tasmātra puthubhūtassa, puthuno vā atthassa vacanaṃ ‘‘puthuvacana’’nti attho samadhigantabbo.
Therefore, here, the meaning to be understood is that 'puthuvacana' is the designation of a separate meaning, or of many meanings.
Do đó, ở đây, cần hiểu rằng "puthuvacana" có nghĩa là số từ của một ý nghĩa riêng biệt, hoặc của nhiều ý nghĩa.
Bhūto, bhūtā.
Bhūto, bhūtā.
Bhūto, bhūtā.
Bhūtaṃ, bhūte.
Bhūtaṃ, bhūte.
Bhūtaṃ, bhūte.
Bhūtena, bhūtehi, bhūtebhi.
Bhūtena, bhūtehi, bhūtebhi.
Bhūtena, bhūtehi, bhūtebhi.
Bhūtassa, bhūtānaṃ.
Bhūtassa, bhūtānaṃ.
Bhūtassa, bhūtānaṃ.
Bhūtā, bhūtasmā, bhūtamhā, bhūtehi, bhūtebhi.
Bhūtā, bhūtasmā, bhūtamhā, bhūtehi, bhūtebhi.
Bhūtā, bhūtasmā, bhūtamhā, bhūtehi, bhūtebhi.
Bhūtassa, bhūtānaṃ.
Bhūtassa, bhūtānaṃ.
Bhūtassa, bhūtānaṃ.
Bhūte, bhūtasmiṃ, bhūtamhi, bhūtesu.
Bhūte, bhūtasmiṃ, bhūtamhi, bhūtesu.
Bhūte, bhūtasmiṃ, bhūtamhi, bhūtesu.
Bho bhūta, bhavanto bhūtā.
Bho bhūta, bhavanto bhūtā.
Bho bhūta, bhavanto bhūtā.
Atha vā ‘‘bho bhūtā’’iti bahuvacanaṃ viññeyyaṃ.
Alternatively, "bho bhūtā" should be understood as plural.
Hoặc "bho bhūtā" nên được hiểu là số nhiều.
Yathā panettha bhūtaiccetassa pakatirūpassa nāmikapadamālā purisanayena yojitā, evaṃ bhāvakādīnañca aññesañca taṃsadisānaṃ nāmikapadamālā purisanayena yojetabbā.
Just as the nominal paradigm of the primary form bhūta is constructed here according to the 'purisa' paradigm, so too should the nominal paradigms of 'bhāvaka' and others, and other similar forms, be constructed according to the purisa paradigm.
Cũng như ở đây, bảng biến cách danh từ của từ gốc bhūta được áp dụng theo cách của "purisa", thì bảng biến cách danh từ của bhāvaka và các từ tương tự khác cũng nên được áp dụng theo cách của purisa.
Etthaññāni taṃsadisāni nāma ‘‘buddho’’tiādīnaṃ padānaṃ buddhaiccādīni pakatirūpāni.
Here, other similar forms are the primary forms buddha and so on, for words like "buddho" and so on.
Ở đây, các từ tương tự khác là các từ gốc như buddha của các từ "buddho" v.v.
Kecettha vadeyyuṃ ‘‘nanu bho ‘orodhā ca kumārā cā’ti pāṭhassa dassanato orodhasaddo itthiliṅgo’’ti?
Some here might say, "But, sirs, is the word orodha not feminine, because of the passage 'orodhā ca kumārā cā' (female attendants and princes)?"
Một số người có thể nói ở đây: "Há chẳng phải thưa quý vị, từ orodha là giống cái vì có đoạn Pāḷi 'orodha ca kumārā cā' (những người phụ nữ trong cung và những hoàng tử) sao?"
Tanna, tattha hi ‘‘orodhā’’ti idaṃ okārantapulliṅgameva, nā’kārantitthiliṅgaṃ, tumhe pana ‘‘ākārantitthiliṅga’’nti maññamānā evaṃ vadatha, na panidaṃ ākārantitthiliṅgaṃ, atha kho ‘‘mātugāmā’’tipadaṃ viya bahuvacanavasena vuttamākārantapadanti.
That is not so. For there, this word "orodha" is indeed a masculine noun ending in 'o', not a feminine noun ending in 'ā'. But you, thinking it is a feminine noun ending in 'ā', speak thus. However, this is not a feminine noun ending in 'ā'; rather, it is a word ending in 'ā' spoken in the plural form, like the word "mātugāmā".
Điều đó không đúng. Ở đây, từ ‘orodha’ là một danh từ giống đực kết thúc bằng nguyên âm ‘o’ (okāranta pulliṅga), không phải là một danh từ giống cái kết thúc bằng nguyên âm ‘ā’ (ākāranta itthiliṅga). Các vị lại nghĩ rằng đó là một danh từ giống cái kết thúc bằng nguyên âm ‘ā’ nên nói như vậy. Nhưng đây không phải là danh từ giống cái kết thúc bằng nguyên âm ‘ā’, mà là một từ kết thúc bằng nguyên âm ‘ā’ được dùng ở số nhiều, giống như từ ‘mātugāmā’.
Nanu ca bho sammohavinodaniyādīsu orodhasaddassa itthiliṅgatā pākaṭā, kathanti ce?
But sir, in the Sammohavinodanī and other texts, the feminine gender of the word "orodha" is clear. How so?
Này các vị, chẳng phải trong các bộ kinh như Sammohavinodanī, giống cái của từ orodha là rõ ràng sao? Nếu nói là tại sao?
‘‘Rukkhe adhivatthā devatā therassa kuddhā paṭhamameva manaṃ palobhetvā ‘ito te sattadivasamatthake upaṭṭhāko rājā marissatī’ti supine ārocesi.
"The deity dwelling in the tree, angry with the Elder, first enticed his mind and then announced to him in a dream, 'Your royal patron will die seven days from now.'
“Vị thiên nữ ngụ trên cây, giận vị trưởng lão, trước tiên đã quyến rũ tâm ngài và báo mộng rằng ‘bảy ngày sau, vị vua hộ độ ngài sẽ chết’.
Thero taṃ kathaṃ sutvā rājorodhānaṃ ācikkhi.
The Elder, having heard that, told the king's female attendants (orodhā).
Vị trưởng lão nghe chuyện đó, đã kể cho các cung phi của nhà vua.
Tā ekappahāreneva mahāviravaṃ viraviṃsū’’ti.
They immediately let out a great wail."
Họ lập tức gào thét ầm ĩ.”
Ettha hi ‘‘rājorodhāna’’nti vatvā ‘‘tā’’ti vuttattāva orodhasaddassa itthiliṅgatā pākaṭāti?
Here, after saying "rājorodhānaṃ" (to the king's female attendants), "tā" (they, feminine plural) is used, so the feminine gender of the word "orodha" is clear, is it not?
Ở đây, sau khi nói “rājorodhānaṃ” (của các cung phi của nhà vua) và sau đó nói “tā” (họ, số nhiều giống cái), thì giống cái của từ orodha đã rõ ràng, phải không?
Tanna, atthassa duggahaṇato.
That is not so, due to misapprehension of the meaning.
Điều đó không đúng, vì đã hiểu sai nghĩa.
Duggahito hi ettha tumhehi attho, ettha pana orodhasaddena itthipadatthassa kathanato itthipadatthaṃ sandhāya ‘‘tā’’ti vuttattā ‘‘tā itthiyo’’ti ayamevattho.
Indeed, the meaning has been misunderstood by you here. Here, since the word "orodha" expresses the meaning of women, and "tā" (they) is used with reference to the meaning of women, the meaning is precisely "those women".
Các vị đã hiểu sai nghĩa ở đây. Ở đây, vì từ orodha nói về nghĩa của từ giống cái, và vì “tā” được nói để chỉ nghĩa của từ giống cái, nên nghĩa là “những người phụ nữ đó”.
Tumhe pana amātāpitarasaṃvaddhattā ācariyakule ca anivuṭṭhattā etaṃ sukhumatthamajānantā yaṃ vā taṃ vā mukhārūḷhaṃ vadatha.
But you, having not been raised by parents, and not having completed your stay in a teacher's household, not knowing this subtle meaning, speak whatever comes to your lips.
Các vị, vì không được nuôi dưỡng bởi cha mẹ, và không ở lại trong gia đình của bậc thầy, nên không biết ý nghĩa vi tế này, mà chỉ nói những gì tùy tiện xuất hiện trên môi.
Na mayaṃbho yaṃ vā taṃ vā mukhārūḷhaṃ vadāma, aṭṭhakathācariyānaññeva vacanaṃ gahetvā vadāma, aṭṭhakathāyeva amhākaṃ paṭisaraṇaṃ, na mayaṃ tumhākaṃ saddahāmāti.
We do not, sirs, speak whatever comes to our lips; we speak taking the words of the Commentators themselves. The commentaries are our refuge; we do not believe you.
Này các vị, chúng tôi không nói những gì tùy tiện xuất hiện trên môi, chúng tôi nói dựa vào lời của các vị Luận sư (Aṭṭhakathācariya). Luận giải là nơi nương tựa của chúng tôi, chúng tôi không tin các vị.
Amhākaṃ saddahatha vā mā vā, mā tumhe ‘‘aṭṭhakathācariyānaññeva vacanaṃ gahetvā vadāmā’’ti aṭṭhakathācariye abbhācikkhatha.
Whether you believe us or not, do not slander the Commentators by saying, "We speak taking the words of the Commentators themselves."
Các vị có tin chúng tôi hay không thì tùy, nhưng xin đừng phỉ báng các vị Luận sư khi nói “chúng tôi nói dựa vào lời của các vị Luận sư”.
Na hi aṭṭhakathācariyehi ‘‘orodhasaddo itthiliṅgo’’ti vuttaṭṭhānamatthi, tasmāpi aṭṭhakathācariye abbhācikkhatha, na yuttaṃ buddhādīnaṃ garūnamabbhācikkhanaṃ mahato anatthassa lābhāya saṃvattanato.
For there is no place where the Commentators said, "The word 'orodha' is feminine." Therefore, you slander the Commentators, which is not right, for slandering such revered ones as the Buddhas leads to great disadvantage.
Thật vậy, không có chỗ nào các vị Luận sư nói rằng “từ orodha là giống cái”. Vì vậy, việc các vị phỉ báng các vị Luận sư là không đúng, bởi vì việc phỉ báng các bậc thầy như Đức Phật sẽ dẫn đến những bất lợi lớn.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhati, bahuñca apuññaṃ pasavati, tato attānañca khaṇatī’’ti.
For it was said by the Blessed One, "By what he has ill-apprehended, he slanders us, and produces much demerit, and thereby cuts himself off."
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Do sự hiểu sai của mình, người đó phỉ báng chúng ta, tạo ra nhiều điều bất thiện, và tự hủy hoại chính mình.”
Evaṃ abbhācikkhanassa ayuttataṃ sāvajjatañca dassetvā punapi te idaṃ vattabbā – jātakaṭṭhakathāyampi tumhehi āhaṭaudāharaṇasadisaṃ udāharaṇamatthi, taṃ suṇātha.
Having thus shown that such slander is inappropriate and blameworthy, they should be told this again: There is an example similar to the one you cited in the Jātaka Commentary as well; listen to it.
Sau khi chỉ ra sự không đúng và có lỗi của việc phỉ báng như vậy, chúng tôi sẽ nói với các vị điều này một lần nữa: Trong Jātakaṭṭhakathā (Luận giải về Jātaka) cũng có một ví dụ tương tự như ví dụ các vị đã đưa ra, hãy lắng nghe.
Kosiyajātakaṭṭhakathāyañhi ‘‘satthā jetavane viharanto ekaṃ sāvatthiyaṃ mātugāmaṃ ārabbha kathesi.
Indeed, in the Kosiyajātaka Commentary, the passage reads: "The Teacher, residing in Jetavana, spoke concerning a certain woman (mātugāma) in Sāvatthī.
Trong Kosiyajātakaṭṭhakathā, có đoạn văn sau: “Đức Đạo Sư trú tại Jetavana, đã kể về một người phụ nữ ở Sāvatthī.
Sā kirekassa saddhassa pasannassa upāsakabrāhmaṇassa brāhmaṇī dussīlā pāpadhammā’’ti pāṭho dissati.
She, they say, was the wicked, evil-natured wife of a certain devout and faithful lay follower, a brahmin."
Người đó là vợ của một cư sĩ Bà-la-môn có đức tin và thanh tịnh, nhưng bà ta là người giữ giới kém, có ác pháp.”
Ettha hi ‘‘mātugāmaṃ ārabbha kathesī’’ti vatvā ‘‘sā’’ti vuttattā tumhākaṃ matena mātugāmasaddo itthiliṅgoyeva siyā, na pulliṅgo, kimidaṃ aṭṭhakathāvacanampi na passatha, tadeva pana aṭṭhakathāvacanaṃ passatha, kiṃ sā eva aṭṭhakathā tumhākaṃ paṭisaraṇaṃ, na tadaññāti.
Here, after saying "mātugāmaṃ ārabbha kathesī" (spoke concerning a woman), since "sā" (she, feminine singular) is used, according to your opinion, the word "mātugāma" should itself be feminine, not masculine. Why do you not see this commentary statement? Do you see only that commentary statement? Is only that commentary your refuge, and no other?
Ở đây, sau khi nói “mātugāmaṃ ārabbha kathesī” (đã kể về một người phụ nữ) và sau đó nói “sā” (bà ta, giống cái), theo quan điểm của các vị, từ mātugāma phải là giống cái, chứ không phải giống đực. Tại sao các vị không thấy lời này trong Luận giải? Có phải chỉ Luận giải đó là nơi nương tựa của các vị, còn các Luận giải khác thì không?
Yadi tāsaddaṃ apekkhitvā orodhasaddassa itthiliṅgattamicchatha, etthāpi sāsaddamapekkhitvā mātugāmasaddassa itthiliṅgattamicchathāti.
If you wish for the word "orodha" to be feminine based on "tā", then here too you should wish for the word "mātugāma" to be feminine based on "sā".
Nếu các vị muốn từ orodha là giống cái dựa vào từ tā, thì ở đây các vị cũng nên muốn từ mātugāma là giống cái dựa vào từ sā.
Evaṃ vuttā te niruttarā appaṭibhānā maṅkubhūtā pattakkhandhā adhomukhā pajjhāyeyyuṃ.
Thus addressed, they would become speechless, unresourceful, ashamed, with shoulders drooping, downcast, and pondering.
Khi được nói như vậy, họ sẽ không có lời nào để đáp, mất hết sự tự tin, bẽ bàng, rũ vai, cúi mặt và suy tư.
Etthāpi mātugāmasaddena itthipadatthassa kathanato itthipadatthaṃ sandhāya ‘‘sā’’ti vuttattā ‘‘sā itthī’’ti ayamevattho.
Here too, since the word "mātugāma" expresses the meaning of a woman, and "sā" (she) is used with reference to the meaning of a woman, the meaning is precisely "that woman".
Ở đây, vì từ mātugāma nói về nghĩa của từ giống cái, và vì “sā” được nói để chỉ nghĩa của từ giống cái, nên nghĩa là “người phụ nữ đó”.
Katthaci hi padhānavācakena pulliṅgena napuṃsakaliṅgena vā samānādhikaraṇassa guṇasaddassa abhidheyyaliṅgānuvattittāpulliṅgavasena vā napuṃsakaliṅgavasena vā niddisitabbattepi liṅgamanapekkhitvā itthipadatthamevāpekkhitvā itthiliṅganiddeso dissati.
For sometimes, even when a qualitative noun in apposition to a principal noun, which is masculine or neuter, ought to conform to the gender of its referent and be expressed in the masculine or neuter, a feminine designation is seen, disregarding gender and focusing solely on the meaning of a woman.
Đôi khi, mặc dù một tính từ đồng vị ngữ với một danh từ chính giống đực hoặc giống trung phải được chỉ định theo giống đực hoặc giống trung để phù hợp với giống của đối tượng được nói đến, nhưng việc chỉ định theo giống cái vẫn được thấy, không xét đến giống mà chỉ xét đến nghĩa của từ giống cái.
Taṃ yathā?
How is that?
Ví dụ như thế nào?
‘‘Idha visākhe mātugāmo susaṃvihitakammantā hoti saṅgahitaparijanā bhattumanāpaṃ carati, sambhataṃ anurakkhatī’’ti ca, ‘‘ko nu kho bhante hetu ko paccayo, yena midhekacco mātugāmo dubbaṇṇā ca hoti durūpā supāpikā dassanāya, daliddā ca hoti appassakā appabhogā appesakkhā ca.
"Here, Visākhā, a woman (mātugāmo) is well-ordered in her duties, her retinue is well-maintained, she provides pleasant food, she guards what has been gathered," and "What, venerable sir, is the reason, what is the condition, why a certain woman (mātugāmo) here is ill-favored, unattractive, and unpleasant to behold, and is poor, with little property, little wealth, and little influence?"
“Ở đây, Visākhā này, một người phụ nữ có công việc được sắp xếp chu đáo, có người thân được chăm sóc, phục vụ thức ăn ngon, bảo vệ những gì đã được tích lũy” và “Kính bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào, điều kiện nào mà một số người phụ nữ ở đây có vẻ ngoài xấu xí, khó nhìn, nghèo khổ, ít của cải, ít tài sản, ít quyền lực?”
Idha mallike ekacco mātugāmo kodhanā hoti upāyāsabahulā, appampi vuttā samānā abhisajjati kuppati byāpajjati patitthiyati kopañca dosañca appaccayañca pātukarotī’’ti ca, ‘‘taṃ kho pana bhikkhave itthiratanaṃ rañño cakkavattissa pubbuṭṭhāyinī pacchānipātinī kiṃkārapaṭissāvinī’’ti ca ime payogā.
"Here, Mallikā, a certain woman (mātugāmo) is irritable and very vexed; even when spoken to a little, she becomes angry, furious, resentful, and displays anger, ill-will, and displeasure," and "Indeed, bhikkhus, that jewel of a woman, for a universal monarch, rises early, lies down late, and is obedient to his commands"—these are the usages.
“Ở đây, Mallikā này, một số người phụ nữ hay sân hận, đầy phiền não, dù chỉ bị nói một chút cũng nổi giận, phẫn nộ, căm ghét, thù hằn, biểu lộ sự sân hận, oán ghét và bất mãn” và “Này các Tỳ-khưu, viên ngọc nữ đó của vị Chuyển Luân Vương là người thức dậy trước, ngủ sau, vâng lời” – đây là những cách dùng.
Katthaci pana padhānavācakena napuṃsakaliṅgena samānādhikaraṇassa guṇasaddassa abhidheyyaliṅgānuvattittā napuṃsakaliṅgavasena niddisitabbattepi liṅgamanapekkhitvā purisapadatthamevāpekkhitvā pulliṅganiddeso dissati.
However, sometimes, even when a qualitative noun in apposition to a principal noun, which is neuter, ought to conform to the gender of its referent and be expressed in the neuter, a masculine designation is seen, disregarding gender and focusing solely on the meaning of a man.
Đôi khi, mặc dù một tính từ đồng vị ngữ với một danh từ chính giống trung phải được chỉ định theo giống trung để phù hợp với giống của đối tượng được nói đến, nhưng việc chỉ định theo giống đực vẫn được thấy, không xét đến giống mà chỉ xét đến nghĩa của từ giống đực.
Taṃ yathā?
How is that?
Ví dụ như thế nào?
‘‘Pañca paccekabuddhasatāni imasmiṃ isigilismiṃ pabbate ciranivāsino ahesuṃ.
"Five hundred Paccekabuddhas were long-time residents on this Isigili mountain.
“Năm trăm vị Độc Giác Phật đã từng trú ngụ lâu dài trên núi Isigili này.
Taṃ kho pana rañño cakkavattissa pariṇāyakaratanaṃ ñātānaṃ pavesetā aññātānaṃ nivāretā’’ti.
Indeed, that jewel of an adviser for a universal monarch admits kinsmen and keeps out strangers."
Viên ngọc lãnh đạo đó của vị Chuyển Luân Vương là người dẫn dắt những người thân quen và ngăn cản những người không quen biết.”
Katthaci padhānavācakena liṅgattayena samānādhikaraṇassa guṇasaddassa abhidheyyaliṅgānurūpaṃ niddeso dissati.
Sometimes, a designation conforming to the gender of the referent of a qualitative noun in apposition to a principal noun of any of the three genders is seen.
Đôi khi, việc chỉ định một tính từ đồng vị ngữ với một danh từ chính theo ba giống được thấy, phù hợp với giống của đối tượng được nói đến.
Taṃ yathā?
How is that?
Ví dụ như thế nào?
Sā itthī ‘‘sīlavatī kalyāṇadhammā.
"That woman is virtuous and of noble conduct.
Người phụ nữ đó “có giới hạnh, có pháp lành.
Aṭṭhahi kho nakulamāte dhammehi samannāgato mātugāmo kāyassa bhedā parammaraṇā manāpakāyikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati.
Indeed, Nakulamātā, a woman (mātugāmo) endowed with eight qualities, after the dissolution of the body, after death, reappears in the company of the devas of pleasing bodies.
Này Nakulamātā, người phụ nữ nào đầy đủ tám pháp, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi chư thiên đáng ưa thích.
Saddho purisapuggalo, saddhaṃ kulaṃ, cittaṃ dantaṃ sukhāvaha’’nti.
A faithful male person (purisapuggalo), a faithful family (kulaṃ), a mind (cittaṃ) that is tamed brings happiness."
Người đàn ông có đức tin, gia đình có đức tin, tâm được chế ngự mang lại hạnh phúc.”
Evamayaṃ seyya iti saddo okārantabhāve ṭhatvā liṅgattayānukūlo bhavati.
Thus, this word "seyya" (better), remaining in the 'o'-ending form, is adaptable to all three genders.
Như vậy, từ seyya này, ở dạng kết thúc bằng ‘o’ (okāranta), phù hợp với cả ba giống.
Katthaci pana ākārantabhāve ṭhatvā itthiliṅgānukūlo dissati ‘‘itthīpi hi ekacciyā, seyyā posa janādhipā’’ti.
But sometimes, standing in the form ending in -ā, it appears suitable for the feminine gender, as in "'Indeed, some women are superior to men, O Lord of the people'."
Tuy nhiên, đôi khi nó được thấy phù hợp với giống cái khi tồn tại ở dạng tận cùng bằng âm ā, như trong câu: "Thật vậy, một số phụ nữ, hỡi người đứng đầu chúng sinh, còn hơn cả đàn ông."
Niggahītanto pana hutvā napuṃsakaliṅgānukūlo apasiddho.
But being an ending with niggahīta (ṃ), it is not established as suitable for the neuter gender.
Nhưng khi tận cùng bằng niggahīta, thì không được biết là phù hợp với giống trung.
Evaṃpakāre payoge kiṃ tumhe na passathāti.
"In such usages, do you not see them?"
Trong cách sử dụng như vậy, các ông không thấy sao?
Evaṃ vuttā ca te niruttarāva bhavissanti.
And when thus spoken to, they will indeed be speechless.
Và khi được nói như vậy, họ sẽ không có lời nào để đáp lại.
Sacepi te ettha evaṃ vadeyyuṃ ‘‘tattha tattha suttappadese aṭṭhakathādīsu ca ‘mātugāmo’ti vā ‘mātugāmenā’ti vā okārantapulliṅgabhāvena mātugāmasaddassa dassanato pulliṅgabhūtaṃ mātugāmasaddaṃ anapekkhitvā itthipadatthameva apekkhitvā ‘‘sā itthī’’ti itthīsaddena sāsaddassa sambandhaggahaṇaṃ mayaṃ sampaṭicchāma, ‘orodho’ti vā ‘orodhenā’ti vā okārantapulliṅgabhāvena ṭhitassa orodhasaddassa adassanato pana tumhehi vuttaṃ purimatthaṃ na sampaṭicchāmā’’ti.
Even if they were to say this here: "In various Sutta passages and commentaries, since the word mātugāma is seen in the masculine form ending in -o, as in 'mātugāmo' or 'mātugāmena', without regarding the word mātugāma as masculine, but regarding only the meaning of 'woman,' we accept the connection of the word sā with the word itthī as in 'sā itthī' (that woman); however, since the word orodha, standing in the masculine form ending in -o, as in 'orodho' or 'orodhenā', is not seen, we do not accept the former meaning stated by you."
Nếu họ nói như thế này ở đây: "Ở những đoạn kinh và chú giải khác nhau, chúng tôi chấp nhận sự liên kết của từ sā với từ itthī ("người phụ nữ ấy") bằng cách chỉ dựa vào ý nghĩa của từ giống cái, mà không cần xét đến từ mātugāma là giống đực, được thấy trong các diễn đạt như mātugāmo hoặc mātugāmenā với dạng giống đực tận cùng bằng âm o. Tuy nhiên, vì không thấy từ orodha tồn tại ở dạng giống đực tận cùng bằng âm o như orodho hoặc orodhenā, chúng tôi không chấp nhận ý nghĩa trước đó mà các ông đã nói."
Tadā tesaṃ imāni vinayapāḷiyaṃ āgatapadāni dassetabbāni ‘‘tena kho pana samayena rājā udeno uyyāne paricāresi saddhiṃ orodhena, atha kho rañño udenassa orodho rājānaṃ udenaṃ etadavocā’’ti.
Then, these passages from the Vinaya Pāḷi should be shown to them: "Now at that time, King Udena was enjoying himself in the park with his orodha. Then the orodha of King Udena said this to King Udena."
Khi đó, cần phải chỉ cho họ những từ này xuất hiện trong Luật tạng (Vinayapiṭaka): "Vào lúc bấy giờ, vua Udena đang vui chơi trong vườn cùng với các cung phi. Rồi các cung phi của vua Udena đã nói với vua Udena điều này."
Evaṃ imāni suttapadāni dassetvā suttanipātaṭṭhakathāyaṃ ‘‘rāmo nāma rājā kuṭṭharogī orodhehi ca nāṭakehi ca jigucchamāno’’ti vacanañca dassetvā ‘‘gacchatha tumhe garukulamupagantvā bhagavato saddhammassa ciraṭṭhitatthaṃ sādhukaṃ padabyañjanāni uggaṇhathā’’ti uyyojetabbā.
Having shown these Sutta passages and also the statement in the Suttanipātaṭṭhakathā (Commentary on the Suttanipāta): "King Rāma, afflicted with leprosy, was disgusted by his orodha and actors," they should be urged: "Go and approach a teacher's family (garukula) and thoroughly learn the words and letters for the long-lasting preservation of the Dhamma of the Blessed One."
Sau khi chỉ ra những đoạn kinh này và câu nói trong Chú giải Kinh Tập (Suttanipātaṭṭhakathā): "Vua tên Rāma, bị bệnh phong cùi, ghê tởm các cung phi và vũ công," thì nên khuyên họ: "Các ông hãy đến với bậc thầy và học kỹ các từ ngữ và ý nghĩa để Chánh pháp của Đức Thế Tôn được tồn tại lâu dài."
Idāni mātugāmasaddādīsu kiñci vinicchayaṃ vadāma – mātugāmasaddo ca orodhasaddo ca dārasaddo cāti ime itthipadatthavācakāpi samānā ekantena pulliṅgā bhavanti.
Now we will state some determinations regarding words like mātugāma – the words mātugāma, orodha, and dāra, though conveying the meaning of 'woman,' are exclusively masculine.
Bây giờ chúng ta sẽ nói một số điều phân tích về các từ như mātugāma – các từ mātugāma, orodha và dāra, mặc dù là những từ chỉ ý nghĩa giống cái, nhưng chúng nhất định là giống đực.
Tesu dārasaddassa ekasmiṃ atthe vattamānassāpi bahuvacanakattameva saddasatthavidū icchanti, na ekavacanakattaṃ.
Among these, for the word dāra when it refers to a single meaning, grammarians prefer only its plural form, not its singular form.
Trong số đó, đối với từ dāra khi chỉ một ý nghĩa, các nhà ngữ pháp học chỉ chấp nhận dạng số nhiều, không chấp nhận dạng số ít.
Mayaṃ pana dārasaddassa ekasmiṃ atthe ekavacanakattaṃ, yebhuyyena pana bahuvacanakattaṃ anujānāma, bavhatthe vattabbameva natthi.
We, however, permit the singular form of the word dāra for a single meaning, but mostly the plural form; there is no need to speak of it in the plural for multiple meanings.
Tuy nhiên, chúng tôi chấp nhận dạng số ít của từ dāra khi chỉ một ý nghĩa, nhưng chủ yếu là dạng số nhiều; không cần phải nói đến khi chỉ nhiều ý nghĩa.
Pāḷiyañhi dārasaddo yebhuyyena bahuvacanako bhavati, ekavacanako appo.
In the Pāḷi, the word dāra is mostly in the plural, rarely in the singular.
Trong Pāḷi, từ dāra chủ yếu là số nhiều, số ít thì ít.
Tatrime payogā –
Here are these usages:
Đây là những cách dùng:
Samāhāralakkhaṇavasena panesa dārasaddo napuṃsakaliṅgekavacanopi katthaci bhavati.
Sometimes, however, this word dāra, in the sense of a collective noun, is also neuter singular.
Tuy nhiên, đôi khi từ dāra này cũng có dạng giống trung số ít theo nghĩa tập hợp.
‘‘Ādāya puttadāraṃ.
"Taking one's children and wife (puttadāraṃ)."
"Mang theo con cái và vợ (puttadāraṃ)."
Puttadārassa saṅgaho’’iti evaṃ idha vuttappakārena liṅgañca atthañca sallakkhetvā ‘‘puriso purisā’’ti pavattaṃ purisasaddanayaṃ nissāya sabbesaṃ ‘‘bhūto bhāvako bhavo’’tiādīnaṃ bhūdhātumayānaṃ aññesa ñcokārantapadānaṃ nāmikapadamālāsu saddhāsampannehi kulaputtehi saddhammaṭṭhitiyā kosallamuppādetabbaṃ.
"Support of children and wife (puttadārassa saṅgaho)" – thus, having observed the gender and meaning in the manner stated here, and relying on the paradigm of the word purisa, which occurs as "puriso, purisā," pious young men should cultivate skill for the preservation of the true Dhamma in the nominal declensions of all words derived from the root bhū, such as "bhūto, bhāvako, bhavo," and other words ending in -o.
"Sự chăm sóc con cái và vợ (puttadārassa)." Vì vậy, sau khi xem xét giống và ý nghĩa theo cách đã nói ở đây, các thiện nam tử có đức tin cần phải phát triển sự khéo léo để duy trì Chánh pháp bằng cách dựa vào quy tắc từ purisa (nam nhân) được biến cách như puriso, purisā để áp dụng cho tất cả các từ tận cùng bằng âm o khác có gốc từ bhū như bhūto, bhāvako, bhavo và các từ khác.
Kiṃ pana sabbāni okārantapadāni purisanaye sabbappakārena ekasadisāneva hutvā paviṭṭhānīti?
"Are all words ending in -o included in the purisa paradigm in all respects, uniformly?"
Phải chăng tất cả các từ tận cùng bằng âm o đều được bao gồm trong quy tắc purisa một cách hoàn toàn giống nhau?
Na paviṭṭhāni.
"They are not included."
Không phải vậy.
Kānici hi okārantapadāni purisanaye sabbathā paviṭṭhāni ca honti, ekadesena paviṭṭhāni ca, kānici okārantapadāni purisanaye ekadesena paviṭṭhāni ca honti, ekadesena na paviṭṭhāni ca, kānici okārantapadāni purisanaye sabbathā appaviṭṭhāneva.
Some words ending in -o are entirely included in the purisa paradigm, and some are partially included; some words ending in -o are partially included, and some are partially not included; and some words ending in -o are entirely not included in the purisa paradigm.
Một số từ tận cùng bằng âm o được bao gồm hoàn toàn trong quy tắc purisa, và một phần; một số từ tận cùng bằng âm o được bao gồm một phần trong quy tắc purisa, và một phần không; một số từ tận cùng bằng âm o hoàn toàn không được bao gồm trong quy tắc purisa.
Tatra katamāni kānici okārantapadāni purisanaye sabbathā paviṭṭhāni ca honti, ekadesena paviṭṭhāni ca?
"Among those, which are some of the words ending in -o that are both entirely included and partially included in the purisa paradigm?"
Vậy những từ tận cùng bằng âm o nào được bao gồm hoàn toàn trong quy tắc purisa và một phần?
‘‘Saro vayo ceto’’tiādīni.
"Words like 'saro, vayo, ceto'."
Các từ như saro, vayo, ceto.
Saroiti hi ayaṃsaddo ususaddasaravanaakārādisaravācako ce, purisanaye sabbathā paviṭṭho.
Indeed, if the word saro refers to an arrow or a vowel beginning with 'a' (akārādi sara), it is entirely included in the purisa paradigm.
Nếu từ saro này chỉ mũi tên, giọng nói, âm thanh khởi đầu bằng âm a, thì nó được bao gồm hoàn toàn trong quy tắc purisa.
Rahadavācako ce, manogaṇapakkhikattā purisanaye ekadesena paviṭṭho.
If it refers to a lake, it is partially included in the purisa paradigm because it belongs to the mano group.
Nếu nó chỉ hồ nước, thì nó được bao gồm một phần trong quy tắc purisa vì thuộc nhóm mano.
Vayoiti saddo parihānivācako ce, purisanaye sabbathā paviṭṭho.
If the word vayo refers to decline (parihāni), it is entirely included in the purisa paradigm.
Nếu từ vayo chỉ sự suy tàn, thì nó được bao gồm hoàn toàn trong quy tắc purisa.
Āyukoṭṭhāsavācako ce, manogaṇapakkhikattā purisanaye ekadesena paviṭṭho.
If it refers to a portion of life (āyukoṭṭhāsa), it is partially included in the purisa paradigm because it belongs to the mano group.
Nếu nó chỉ phần tuổi thọ, thì nó được bao gồm một phần trong quy tắc purisa vì thuộc nhóm mano.
Ceto iti saddo yadi paṇṇattivācako, purisanaye sabbathā paviṭṭho.
If the word ceto refers to a concept (paṇṇatti), it is entirely included in the purisa paradigm.
Nếu từ ceto chỉ sự chế định, thì nó được bao gồm hoàn toàn trong quy tắc purisa.
Yadi pana cittavācako, manogaṇapakkhikattā purisanaye ekadesena paviṭṭho.
But if it refers to the mind (citta), it is partially included in the purisa paradigm because it belongs to the mano group.
Nếu nó chỉ tâm (citta), thì nó được bao gồm một phần trong quy tắc purisa vì thuộc nhóm mano.
Manogaṇo ca nāma –
And the mano group consists of –
Và nhóm mano là:
Mano, manā.
Mano, manā (nominative singular, plural).
Mano, manā.
Manaṃ, mano, mane.
Manaṃ, mano, mane (accusative singular, plural).
Manaṃ, mano, mane.
Manasā, manena, manehi, manebhi.
Manasā, manena, manehi, manebhi (instrumental singular, plural).
Manasā, manena, manehi, manebhi.
Manaso, manassa, manānaṃ.
Manaso, manassa, manānaṃ (dative/genitive singular, plural).
Manaso, manassa, manānaṃ.
Manā, manasmā, manamhā, manehi, manebhi.
Manā, manasmā, manamhā, manehi, manebhi (ablative singular, plural).
Manā, manasmā, manamhā, manehi, manebhi.
Manaso, manassa, manānaṃ.
Manaso, manassa, manānaṃ (dative/genitive singular, plural).
Manaso, manassa, manānaṃ.
Manasi, mane, manasmiṃ, manamhi, manesu.
Manasi, mane, manasmiṃ, manamhi, manesu (locative singular, plural).
Manasi, mane, manasmiṃ, manamhi, manesu.
Bho mana, bhavanto manā.
Bho mana, bhavanto manā (vocative singular, plural).
Bho mana, bhavanto manā.
Atha vā ‘‘bho manā’’iti bahuvacanampi ñeyyaṃ.
Or, the plural "bho manā" should also be known.
Hoặc cũng nên biết dạng số nhiều là "bho manā".
Evaṃ vaco, vacā.
Similarly, for vaco, vacā.
Tương tự, vaco, vacā.
Vacaṃ, vaco, vace.
Vacaṃ, vaco, vace.
Vacaṃ, vaco, vace.
Vacasātiādinā nāmikapadamālā yojetabbā.
The nominal declension should be formed starting with Vacasā, etc.
Bảng biến cách nên được áp dụng bắt đầu từ vacasā.
Ahasaddassa pana bhummekavacanaṭṭhāne ahasi, ahe, ahasmiṃ, ahamhi, ahu, ahanīti yojetabbā.
For the word aha, in the locative singular, it should be formed as ahasi, ahe, ahasmiṃ, ahamhi, ahu, ahani.
Còn đối với từ aha, ở vị trí cách vị trí số ít, nên áp dụng ahasi, ahe, ahasmiṃ, ahamhi, ahu, ahanī.
Manaṃ, manāni, manā.
Manaṃ, manāni, manā (nominative singular, plural).
Manaṃ, manāni, manā.
Manaṃ, manāni, mane.
Manaṃ, manāni, mane (accusative singular, plural).
Manaṃ, manāni, mane.
Manena, manehi, manebhi.
Manena, manehi, manebhi (instrumental singular, plural).
Manena, manehi, manebhi.
Manassa, manaso, manānaṃ.
Manassa, manaso, manānaṃ (dative/genitive singular, plural).
Manassa, manaso, manānaṃ.
Manā, manasmā, manamhā, manehi, manebhi.
Manā, manasmā, manamhā, manehi, manebhi (ablative singular, plural).
Manā, manasmā, manamhā, manehi, manebhi.
Manassa, manaso, manānaṃ.
Manassa, manaso, manānaṃ (dative/genitive singular, plural).
Manassa, manaso, manānaṃ.
Mane, manasmiṃ, manamhi, manesu.
Mane, manasmiṃ, manamhi, manesu (locative singular, plural).
Mane, manasmiṃ, manamhi, manesu.
Bho mana, bhavanto manā.
Bho mana, bhavanto manā (vocative singular, plural).
Bho mana, bhavanto manā.
Atha vā ‘‘bho manāni, bho manā’’evampi bahuvacanaṃ veditabbaṃ.
Alternatively, it should be understood as plural in this way: "Bho manāni, bho manā."
Hoặc là, số nhiều cũng nên được hiểu là ‘‘hỡi các tâm ý, hỡi các tâm ý’’.
Evamuttaratrāpi nayo.
The same method applies henceforth as well.
Nguyên tắc cũng tương tự ở các trường hợp sau.
Ettha ca pulliṅgassa manasaddassa paccattakaraṇasampadānasāmibhummavacanāni mano manasā manaso manasīti rūpāni ṭhapetvā yāni sesāni, napuṃsakaliṅgassa ca manasaddassa paccattavacanāni ‘‘manaṃ manānī’’ti rūpāni ca, aṭṭhamyopayogavacanānaṃ ‘‘manaṃ manānī’’ti rūpadvayañca ṭhapetvā yāni sesāni, tāni sabbāni kamato samasamāni.
Here, all the remaining forms of the masculine word manasadda, excluding the nominative, instrumental, dative, genitive, and locative cases— mano, manasā, manaso, manasī—and all the remaining forms of the neuter word manasadda, excluding the nominative case forms " manaṃ, manāni" and the two vocative forms " manaṃ, manāni," are respectively identical.
Và ở đây, ngoại trừ các hình thái chủ cách, công cụ cách, tặng cách, sở hữu cách, vị trí cách của từ mana giống đực là mano, manasā, manaso, manasī và những hình thái còn lại; và ngoại trừ các hình thái chủ cách của từ mana giống trung là ‘‘manaṃ, manāni’’ và hai hình thái ứng dụng hô cách ‘‘manaṃ, manāni’’, thì tất cả những hình thái còn lại đều tương đồng theo thứ tự.
Keci okāranto manoiti saddo napuṃsakaliṅgoti vadanti, te vattabbā – yadi so napuṃsakaliṅgo siyā, tassadisehi vaco vayotiādisaddehipi napuṃsakaliṅgeheva bhavitabbaṃ, na ‘‘te napuṃsakaliṅgā’’ti garū vadanti, ‘‘pulliṅgā’’icceva vadanti.
Some say that the word mano, ending in o, is neuter. To them it should be said: "If it were neuter, then similar words like vaco, vayo, etc., should also be neuter, but the venerable teachers do not say 'they are neuter'; they say 'they are masculine'."
Một số người nói rằng từ mano có tận cùng là o là giống trung, thì những người đó nên được hỏi rằng – nếu nó là giống trung, thì các từ tương tự như vaco, vayo v.v. cũng phải là giống trung, nhưng các bậc thầy không nói ‘‘chúng là giống trung’’, mà chỉ nói ‘‘chúng là giống đực’’.
Yasmā ca pāḷiyaṃ ‘‘kāyo anicco; mano anicco’’ti ca ‘‘kāyo dukkho, mano dukkho’’ti ca ‘‘nicco vā anicco vāti anicco bhante’’ti ca evamādayo pulliṅgappayogā bahavo diṭṭhā.
And since in the Pali many masculine usages are seen, such as "the body is impermanent; the mind is impermanent," and "the body is suffering; the mind is suffering," and "permanent or impermanent? Impermanent, venerable sir."
Và vì trong Pāḷi có rất nhiều cách dùng giống đực như ‘‘thân vô thường; tâm vô thường’’ và ‘‘thân khổ, tâm khổ’’ và ‘‘thường hay vô thường? – Bạch Thế Tôn, vô thường’’ v.v. đã được thấy.
Tena ñāyati manosaddo ekantena pulliṅgoti.
Therefore, it is known that the word mano is exclusively masculine.
Do đó, biết rằng từ mano hoàn toàn là giống đực.
Yadi pana napuṃsakaliṅgosiyā, ‘‘anicco dukkho’’ti evamādīni taṃsamānādhikaraṇāni anekapadasatānipi napuṃsakaliṅgāneva siyuṃ.
If it were neuter, then many hundreds of coreferential words like "anicco, dukkho" would also have to be neuter.
Nếu nó là giống trung, thì hàng trăm từ đồng vị ngữ như ‘‘vô thường, khổ’’ v.v. cũng sẽ là giống trung.
Na hi tāni napuṃsakaliṅgāni, atha kho abhidheyyaliṅgānuvattakāni vāccaliṅgāni.
But they are not neuter; rather, they are words whose gender follows the gender of what they describe.
Tuy nhiên, chúng không phải là giống trung, mà là những từ mang giống của đối tượng được diễn tả.
Evaṃ manosaddassa pulliṅgatā paccetabbāti, sace manosaddo napuṃsakaliṅgo na hoti, kathaṃ ‘‘manānī’’ti napuṃsakarūpaṃ dissatīti?
Thus, the masculine nature of the word mano should be understood. If the word mano is not neuter, how is the neuter form " manāni" seen?
Như vậy, nên hiểu rằng từ mano là giống đực, nhưng nếu từ mano không phải là giống trung, thì tại sao lại thấy hình thái giống trung ‘‘manāni’’?
Saccaṃ ‘‘manānī’’ti napuṃsakaliṅgameva, tathāpi manogaṇe pamukhabhāvena gahita ssokārantassa manasaddassa rūpaṃ na hoti.
It is true that " manāni" is indeed neuter, yet it is not the form of the manasadda ending in o, which is prominently taken in the mano group.
Đúng vậy, ‘‘manāni’’ là giống trung, nhưng đó không phải là hình thái của từ mana tận cùng bằng o được lấy làm chính yếu trong nhóm mano.
Atha kiñcarahīti ce?
Then what is it, if so?
Vậy thì là gì?
Cittasaddena samānaliṅgassa samānasutittepi manogaṇe apariyāpannassa niggahītantasseva manasaddassa rūpaṃ.
It is the form of the manasadda which ends in a niggahīta, is not included in the mano group, and has the same gender as the word cittasadda, even if it sounds similar.
Đó là hình thái của từ mana có tận cùng là niggahīta, không thuộc nhóm mano, nhưng có cùng giống với từ citta và cùng cách phát âm.
Manasaddo hi punnapuṃsakavasena dvidhā bhijjati ‘‘mano manaṃ’’iti yathā ‘‘ajjavoajjava’’nti.
For the manasadda splits into two, masculine and neuter, as " mano, manaṃ," just as " ajjavo, ajjavaṃ."
Từ mana thực sự được chia thành hai loại theo giống đực và giống trung là ‘‘mano, manaṃ’’ như ‘‘ajjavo, ajjava’’.
‘‘Mano ce nappadussati.
For the Pali says: "If the mind does not become corrupted,
Vì vậy, trong kinh Pāḷi có câu:
Santaṃ tassa manaṃ hotī’’ti hi pāḷi.
His mind is peaceful."
‘‘Nếu tâm không bị ô nhiễm, thì tâm của người ấy là an tịnh’’.
Yadi ca so manosaddo napuṃsakaliṅgo na hoti.
And if that word mano is not neuter,
Và nếu từ mano đó không phải là giống trung.