1. Idāni sabbepi te paccaye uddiṭṭhapaṭipāṭiyā niddisitvā dassetuṃ hetupaccayoti hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayotiādimāha.
1. Now, in order to explicitly show all those conditions in the order they were summarized, it is stated: "Root Condition means roots are conditions, by way of Root Condition, for phenomena concomitant with roots and for material phenomena arisen therefrom" and so on.
1. Bây giờ, để trình bày bằng cách giải thích chi tiết tất cả các duyên ấy theo thứ tự đã được liệt kê, Ngài nói: "Hetupaccayoti hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo" (Về duyên nhân: các nhân là duyên cho các pháp tương ưng nhân và cho các sắc do chúng đồng sanh khởi bằng duyên nhân), v.v.
Tattha hetupaccayoti catuvīsatiyā paccayesu nikkhittapaṭipāṭiyā sabbapaṭhamaṃ bhājetabbassa paduddhāro.
Here, "Root Condition" is the extraction of the term to be analyzed first, according to the order of placement among the twenty-four conditions.
Ở đây, hetupaccayo là sự trích dẫn thuật ngữ cần được phân tích đầu tiên trong hai mươi bốn duyên, theo thứ tự đã được trình bày.
Sesapaccayesupi imināva nayena paṭhamaṃ bhājetabbapadaṃ uddharitvā vissajjanaṃ katanti veditabbaṃ.
It should be understood that in the remaining conditions as well, the term to be analyzed first is extracted and explained in the same way.
Đối với các duyên còn lại, cũng nên hiểu rằng trước hết, thuật ngữ cần phân tích đã được trích dẫn ra rồi mới đưa ra lời giải đáp, theo phương pháp này.
Ayaṃ panettha sambandho – yo paccayuddese hetupaccayoti uddiṭṭho, so niddesato ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’ti evaṃ veditabbo.
The connection here is as follows: That which was summarized as "Root Condition" in the summary of conditions should be understood, by way of exposition, as "roots are conditions, by way of Root Condition, for phenomena concomitant with roots and for material phenomena arisen therefrom."
Đây là mối liên hệ ở đây: Điều được chỉ ra là hetupaccayo trong phần liệt kê các duyên, nên được hiểu theo phần giải thích chi tiết là "các nhân là duyên cho các pháp tương ưng nhân và cho các sắc do chúng sanh khởi bằng nhân duyên".
Iminā upāyena sabbapaccayesu bhājetabbassa padassa vissajjanena saddhiṃ sambandho veditabbo.
In this way, the connection between the term to be analyzed and its explanation should be understood for all conditions.
Theo phương pháp này, nên hiểu mối liên hệ giữa thuật ngữ cần phân tích và lời giải đáp trong tất cả các duyên.
Idāni hetū hetusampayuttakānanti ettha ‘‘hetusampayuttakāna’’nti avatvā ‘‘hetū hetusampayuttakāna’’nti kasmā vuttanti?
Now, in the phrase "roots for phenomena concomitant with roots", why is it stated as "roots for phenomena concomitant with roots" and not simply "for phenomena concomitant with roots"?
Bây giờ, trong câu hetū hetusampayuttakānaṃ, tại sao lại nói là "hetū hetusampayuttakānaṃ" mà không nói là "hetusampayuttakānaṃ"?
Paccayassa ceva paccayuppannānañca vavatthāpanato.
Because of the distinction made between the condition (paccaya) and the conditioned resultant states (paccayuppanna).
Vì để xác định rõ duyên và các pháp do duyên sanh.
Hetusampayuttakānanti hi vutte hetunā sampayuttakānaṃ hetupaccayena paccayoti attho bhaveyya.
For if it were stated as "for phenomena concomitant with roots", the meaning would be "a condition, by way of Root Condition, for phenomena concomitant with roots."
Bởi vì nếu nói "hetusampayuttakānaṃ", ý nghĩa sẽ là "là duyên bằng nhân duyên cho các pháp tương ưng với nhân".
Evaṃ sante asuko nāma dhammo hetupaccayena paccayoti paccayavavatthānaṃ na paññāyeyya.
If this were the case, the specific distinction of the condition as "this particular phenomenon is a condition by way of Root Condition" would not be apparent.
Khi như vậy, việc xác định duyên rằng "pháp tên là này là duyên bằng nhân duyên" sẽ không được rõ ràng.
Athāpi hetunā sampayuttakānaṃ hetusampayuttakānanti atthaṃ aggahetvāva yesaṃ kesañci sampayuttakānaṃ hetū hetupaccayena paccayoti attho bhaveyya, evaṃ sante hetunā vippayuttā cakkhuviññāṇādayopi sampayuttakāyeva, hetunā sampayuttā kusalādayopi.
And if, without taking the meaning "phenomena concomitant with roots" as those concomitant with roots, the meaning were "roots are conditions, by way of Root Condition, for any concomitant phenomena whatsoever", then in that case, eye-consciousness and other phenomena dissociated from roots would also be concomitant phenomena, and wholesome phenomena and others concomitant with roots would also be concomitant.
Hơn nữa, nếu không hiểu theo nghĩa "các pháp tương ưng với nhân" (hetunā sampayuttakānaṃ) mà lại hiểu là "các nhân là duyên bằng nhân duyên cho bất kỳ pháp tương ưng nào", thì trong trường hợp đó, các pháp như nhãn thức v.v... bất tương ưng với nhân cũng là pháp tương ưng, và các pháp thiện v.v... tương ưng với nhân cũng vậy.
Tattha ayaṃ hetu asukassa nāma sampayuttakadhammassa paccayoti paccayuppannavavatthānaṃ na paññāyeyya.
There, the distinction of the conditioned resultant state as "this root is a condition for such and such a concomitant phenomenon" would not be apparent.
Trong trường hợp đó, việc xác định các pháp do duyên sanh rằng "nhân này là duyên cho pháp tương ưng tên là này" sẽ không được rõ ràng.
Tasmā paccayañceva paccayuppannañca vavatthāpento ‘‘hetū hetusampayuttakāna’’nti āha.
Therefore, in distinguishing both the condition and the conditioned resultant state, it is stated "roots for phenomena concomitant with roots."
Vì vậy, để xác định rõ cả duyên và pháp do duyên sanh, Ngài đã nói "hetū hetusampayuttakānaṃ".
Tassattho – hetusampayuttakānaṃ kusalādidhammānaṃ yo hetu sampayuttako, so hetupaccayena paccayoti.
Its meaning is: the root that is concomitant with wholesome and other phenomena concomitant with roots is a condition by way of Root Condition.
Ý nghĩa của câu đó là: Nhân nào tương ưng với các pháp thiện v.v... là những pháp tương ưng nhân, thì nhân đó là duyên bằng nhân duyên.
Tatrāpi ‘‘paccayo’’ti avatvā ‘‘hetupaccayenā’’ti vacanaṃ hetuno aññathā paccayabhāvapaṭisedhanatthaṃ.
Even there, the statement "by way of Root Condition" instead of simply "a condition" is for the purpose of precluding the root from being a condition in any other way.
Trong đó, việc nói "hetupaccayena" mà không nói "paccayo" là nhằm mục đích phủ định việc nhân trở thành duyên theo cách khác.
Ayañhi hetu hetupaccayenāpi paccayo hoti, sahajātādipaccayenāpi.
For this root is a condition both by way of Root Condition and by way of Co-nascence and other conditions.
Bởi vì nhân này vừa là duyên bằng nhân duyên, vừa là duyên bằng câu sanh duyên v.v...
Tatrāssa yvāyaṃ sahajātādipaccayavasena aññathāpi paccayabhāvo, tassa paṭisedhanatthaṃ hetupaccayenāti vuttaṃ.
In that context, the statement "by way of Root Condition" is to preclude its being a condition in another way, such as by way of Co-nascence and other conditions.
Trong đó, để phủ định tình trạng là duyên theo cách khác của nhân này, tức là qua câu sanh duyên v.v..., nên đã nói là "hetupaccayena".
Evaṃ santepi ‘‘taṃsampayuttakāna’’nti avatvā kasmā ‘‘hetusampayuttakāna’’nti vuttanti?
Even so, why is it stated "for phenomena concomitant with roots" and not "for phenomena concomitant with that"?
Dù vậy, tại sao lại nói "hetusampayuttakānaṃ" mà không nói "taṃsampayuttakānaṃ"?
Niddisitabbassa apākaṭattā.
Because the referent is not explicit.
Vì đối tượng cần chỉ định không rõ ràng.
Taṃsampayuttakānanti hi vutte yena te taṃsampayuttakā nāma honti, ayaṃ nāma soti niddisitabbo apākaṭo.
For if it were stated "for phenomena concomitant with that," the referent, namely, that by which they are called "concomitant with that," would not be explicit.
Bởi vì nếu nói "taṃsampayuttakānaṃ", đối tượng cần chỉ định "đây là pháp đó" mà nhờ đó chúng được gọi là "taṃsampayuttakā" (tương ưng với pháp đó) sẽ không rõ ràng.
Tassa apākaṭattā yena sampayuttā te taṃsampayuttakāti vuccanti, taṃ sarūpatova dassetuṃ ‘‘hetusampayuttakāna’’nti vuttaṃ.
Since that referent is not explicit, it is stated "for phenomena concomitant with roots" to show directly the nature of that with which they are concomitant and are therefore called "concomitant with that."
Vì đối tượng đó không rõ ràng, để chỉ ra chính bản chất của pháp mà các pháp kia tương ưng và được gọi là "taṃsampayuttakā", nên đã nói là "hetusampayuttakānaṃ".
Taṃsamuṭṭhānānanti ettha pana niddisitabbassa pākaṭattā taṃ-gahaṇaṃ kataṃ.
In the phrase "arisen therefrom" (taṃsamuṭṭhānāna), however, the use of "that" (taṃ) is made because the referent is explicit.
Taṃsamuṭṭhānānanti, ở đây, việc dùng từ ‘taṃ’ (đó) là vì pháp cần được chỉ rõ đã hiển nhiên.
Ayañhettha attho – te hetū ceva hetusampayuttakā ca dhammā samuṭṭhānaṃ etesanti taṃsamuṭṭhānāni.
The meaning here is: "arisen therefrom" refers to those for which the roots themselves and the phenomena concomitant with roots are the origin.
Đây là ý nghĩa ở đây: Các pháp ấy, tức là các nhân và các pháp tương ưng với nhân, là nguồn khởi sinh của chúng, do đó chúng được gọi là taṃsamuṭṭhānāni.
Tesaṃ taṃsamuṭṭhānānaṃ, hetuto ceva hetusampayuttadhammehi ca nibbattānanti attho.
The meaning is: for those arisen therefrom, those produced by roots and by phenomena concomitant with roots.
Ý nghĩa là: ‘của những pháp có nguồn khởi sinh từ đó’, tức là được sinh khởi từ nhân và từ các pháp tương ưng với nhân.
Iminā cittasamuṭṭhānarūpaṃ gaṇhāti.
By this, it encompasses mind-originated material phenomena (cittasamuṭṭhānarūpa).
Với từ này, ngài đề cập đến sắc do tâm sinh.
Kiṃ pana taṃ cittato aññenapi samuṭṭhātīti?
But does that (material phenomenon) also originate from something other than the mind?
Vậy phải chăng sắc ấy cũng khởi sinh từ pháp khác ngoài tâm?
Āma, samuṭṭhāti.
Yes, it does originate.
Vâng, nó có khởi sinh.
Sabbepi hi cittacetasikā ekato hutvā rūpaṃ samuṭṭhāpenti.
For all consciousness and mental factors unite and give rise to material phenomena.
Vì tất cả tâm và tâm sở cùng nhau hợp lại làm sinh khởi sắc.
Lokiyadhammadesanāyaṃ pana cittassa adhikabhāvato tathāvidhaṃ rūpaṃ cittasamuṭṭhānanti vuccati.
However, in the discourse on mundane phenomena, such material phenomena are called "mind-originated" due to the predominance of consciousness.
Tuy nhiên, trong pháp thoại về các pháp thế gian, do tâm là chủ đạo, nên sắc như vậy được gọi là do tâm sinh.
Tenevāha cittacetasikā dhammā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ sahajātapaccayena paccayoti.
Therefore, it is stated: "Consciousness and mental factors are conditions, by way of Co-nascence Condition, for mind-originated material phenomena."
Chính vì thế, ngài đã nói: “Các pháp tâm và tâm sở là duyên cho các sắc do tâm sinh bằng tương sinh duyên.”
Yadi evaṃ idhāpi ‘‘taṃsamuṭṭhānāna’’nti avatvā cittasamuṭṭhānānanti kasmā na vuttanti?
If so, why is it stated here as "arisen therefrom" (taṃsamuṭṭhānāna) and not as "mind-originated" (cittasamuṭṭhānāna)?
Nếu vậy, tại sao ở đây lại không nói là ‘cittasamuṭṭhānānaṃ’ mà lại nói là ‘taṃsamuṭṭhānānaṃ’?
Acittasamuṭṭhānānampi saṅgaṇhanato.
Because it also includes phenomena not originated from mind (acittasamuṭṭhānānampi).
Vì để bao gồm cả những sắc không phải do tâm sinh.
Pañhāvārasmiñhi ‘‘paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā hetū sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ hetupaccayena paccayoti āgataṃ’’.
For in the section on questions, it is stated: "At the moment of rebirth-linking, resultant undetermined roots are conditions, by way of Root Condition, for the concomitant aggregates and for kamma-originated material phenomena."
Thật vậy, trong Phẩm Vấn Đáp có nói: “Trong khoảnh khắc tục sinh, các nhân quả vô ký là duyên cho các uẩn tương ưng và cho các sắc do nghiệp tạo bằng nhân duyên.”
Tassa saṅgaṇhanatthaṃ idha cittasamuṭṭhānānanti avatvā taṃsamuṭṭhānānanti vuttaṃ.
In order to include those (kamma-originated material phenomena), it is stated here as "arisen therefrom" and not as "mind-originated."
Để bao gồm cả những sắc ấy, ở đây không nói là ‘cittasamuṭṭhānānaṃ’ mà nói là ‘taṃsamuṭṭhānānaṃ’.
Tassattho – cittajarūpaṃ ajanayamānāpi te hetū hetusampayuttakā dhammā sahajātādipaccayavasena samuṭṭhānaṃ etesanti taṃsamuṭṭhānāni.
Its meaning is: those roots and phenomena concomitant with roots are the origin, by way of Co-nascence and other conditions, for these (phenomena), even if they do not produce mind-originated material phenomena.
Ý nghĩa của nó là: Mặc dù không sinh ra sắc do tâm, các pháp ấy, tức là các nhân và các pháp tương ưng với nhân, vẫn là nguồn khởi sinh qua các duyên như tương sinh, v.v., do đó chúng được gọi là taṃsamuṭṭhānāni.
Tesaṃ taṃsamuṭṭhānānaṃ pavatte cittajānaṃ paṭisandhiyañca kaṭattārūpānampi hetū hetupaccayena paccayoti.
For those arisen therefrom, the roots are conditions by way of Root Condition for mind-originated phenomena in the course of existence, and for kamma-originated material phenomena at rebirth-linking as well.
Các nhân là duyên bằng nhân duyên cho những sắc có nguồn khởi sinh từ đó, tức là các sắc do tâm sinh trong thời bình nhật và cả các sắc do nghiệp tạo trong thời tục sinh.
Iminā upāyena aññesupi taṃsamuṭṭhānānanti āgataṭṭhānesu attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood in other places where ‘taṃsamuṭṭhānāni’ (originated from that) is mentioned.
Theo phương pháp này, ý nghĩa cũng cần được hiểu ở những nơi khác có dùng từ ‘taṃsamuṭṭhānānaṃ’.
Kasmā panāyaṃ hetu paṭisandhiyameva kaṭattārūpānaṃ hetupaccayo hoti, na pavatteti?
Why, then, does this root (hetu) act as a root condition (hetupaccaya) for kamma-born rūpa only at the moment of rebirth-linking (paṭisandhi), and not during the continuity (pavatti)?
Vậy tại sao nhân này chỉ là nhân duyên cho các sắc do nghiệp tạo trong thời tục sinh mà không phải trong thời bình nhật?
Paṭisandhiyaṃ kammajarūpānaṃ cittapaṭibaddhavuttitāya.
Because at rebirth-linking, the kamma-born rūpa have their arising dependent on citta.
Vì trong thời tục sinh, sự tồn tại của các sắc do nghiệp sinh phụ thuộc vào tâm.
Paṭisandhiyañhi kammajarūpānaṃ cittapaṭibaddhā pavatti, cittavasena uppajjanti ceva tiṭṭhanti ca.
Indeed, at rebirth-linking, the continuity of kamma-born rūpa is dependent on citta; they arise and subsist by means of citta.
Thật vậy, trong thời tục sinh, sự diễn tiến của các sắc do nghiệp sinh phụ thuộc vào tâm; chúng sinh khởi và tồn tại tùy thuộc vào tâm.
Tasmiñhi khaṇe cittaṃ cittajarūpaṃ janetuṃ na sakkoti, tānipi vinā cittena uppajjituṃ vā ṭhātuṃ vā na sakkonti.
For at that moment, citta cannot generate citta-born rūpa, and those (kamma-born rūpa) cannot arise or subsist without citta.
Trong khoảnh khắc đó, tâm không thể sinh ra sắc do tâm, và các sắc ấy cũng không thể sinh khởi hay tồn tại nếu không có tâm.
Tenevāha – ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe nāmarūpassa avakkanti hotī’’ti (saṃ. ni. 2.39).
That is why it is said: ‘‘Conditioned by consciousness (viññāṇa) is mind-and-matter (nāmarūpa); when that consciousness is established, there is the descent of mind-and-matter’’.
Chính vì thế, ngài đã nói: “Duyên thức có danh sắc, khi thức ấy được thiết lập thì có sự nhập vào của danh sắc.”
Pavattiyaṃ pana tesaṃ citte vijjamānepi kammapaṭibaddhāva pavatti, na cittapaṭibaddhā.
During the continuity (pavatti), however, the continuity of these (kamma-born rūpa) is dependent on kamma, not on citta, even when citta is present.
Còn trong thời bình nhật, sự diễn tiến của chúng phụ thuộc vào nghiệp, ngay cả khi có tâm hiện hữu, chứ không phụ thuộc vào tâm.
Avijjamāne cāpi citte nirodhasamāpannānaṃ uppajjantiyeva.
And even when citta is absent, as in the case of those who have attained the cessation of perception and feeling (nirodhasamāpatti), they continue to arise.
Và ngay cả khi không có tâm, như đối với những vị đã nhập diệt thọ tưởng định, chúng vẫn sinh khởi.
Kasmā pana paṭisandhikkhaṇe cittaṃ cittajarūpaṃ janetuṃ na sakkotīti?
Why, then, cannot citta generate citta-born rūpa at the moment of rebirth-linking?
Vậy tại sao trong khoảnh khắc tục sinh, tâm không thể sinh ra sắc do tâm?
Kammavegakkhittatāya ceva appatiṭṭhitavatthutāya ca dubbalattā.
Because it is weak, being propelled by the force of kamma and having no established basis (vatthu).
Vì nó yếu ớt do bị năng lực của nghiệp ném đi và do vật nương chưa được thiết lập.
Tañhi tadā kammavegakkhittaṃ apurejātavatthukattā ca appatiṭṭhitavatthukanti dubbalaṃ hoti.
Indeed, at that time, it is weak due to being propelled by the force of kamma and having no pre-arisen basis, thus having no established basis.
Bởi vì, khi ấy, do bị lực của nghiệp ném đi, và do không có vật làm nền tảng sanh trước, nên nó là vật không có nền tảng ổn định, do đó trở nên yếu ớt.
Tasmā papāte patitamatto puriso kiñci sippaṃ kātuṃ viya rūpaṃ janetuṃ na sakkoti; kammajarūpameva panassa cittasamuṭṭhānarūpaṭṭhāne tiṭṭhati.
Therefore, just as a man who has just fallen down a precipice cannot perform any skill, so too it cannot generate rūpa; but the kamma-born rūpa itself stands in place of the citta-originated rūpa for it.
Vì vậy, giống như một người vừa mới rơi xuống vực thẳm không thể thực hiện bất kỳ kỹ năng nào, tâm cũng không thể tạo ra sắc pháp; chỉ có sắc do nghiệp tạo mới đứng ở vị trí của sắc do tâm sanh.
Tañca kammajarūpasseva bījaṭṭhāne tiṭṭhati.
And that (paṭisandhi-citta) stands in place of the seed for kamma-born rūpa.
Và tâm ấy đứng ở vị trí hạt giống của chính sắc do nghiệp tạo.
Kammaṃ panassa khettasadisaṃ, kilesā āpasadisā.
Kamma, moreover, is like the field for it, and defilements (kilesā) are like water.
Nghiệp của nó giống như thửa ruộng, các phiền não giống như nước.
Tasmā santepi khette āpe ca paṭhamuppattiyaṃ bījānubhāvena rukkhuppatti viya paṭisandhikkhaṇe cittānubhāvena rūpakāyassa uppatti.
Therefore, even with the field and water present, just as a tree arises in its first production by the power of the seed, so too at the moment of rebirth-linking, the rūpa-body arises by the power of citta.
Do đó, dù có ruộng và nước, nhưng trong lần sinh khởi đầu tiên, giống như cây cối sinh khởi nhờ năng lực của hạt giống, thì trong khoảnh khắc tái sanh, sự sinh khởi của thân sắc là nhờ năng lực của tâm.
Bīje pana vigatepi pathavīāpānubhāvena rukkhassa uparūpari pavatti viya; vinā cittena kammatova kaṭattārūpānaṃ pavatti hotīti veditabbā.
But even when the seed has perished, just as the tree continues to grow by the power of earth and water; so too, without citta, the continuity of kamma-born rūpa occurs solely due to kamma – this should be understood.
Tuy nhiên, ngay cả khi hạt giống đã mất, giống như cây cối tiếp tục phát triển nhờ năng lực của đất và nước; cần phải hiểu rằng, không có tâm, sự tiếp diễn của các sắc do nghiệp tạo vẫn diễn ra chỉ từ nghiệp mà thôi.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘kammaṃ khettaṃ viññāṇaṃ bījaṃ taṇhā sneho’’ti (a. ni. 3.77).
It has also been said: ‘‘Kamma is the field, consciousness (viññāṇa) is the seed, craving (taṇhā) is the moisture.’’
Điều này cũng đã được nói: “Nghiệp là thửa ruộng, thức là hạt giống, ái là chất ẩm.”
Ayañca panattho okāsavaseneva gahetabbo.
And this meaning should be understood in terms of the realms (okāsa).
Và ý nghĩa này cần được hiểu theo phương diện cõi (okāsa).
Tayo hi okāsā – nāmokāso, rūpokāso, nāmarūpokāsoti.
For there are three realms: the mind-realm (nāmokāsa), the matter-realm (rūpokāsa), and the mind-and-matter-realm (nāmarūpokāsa).
Bởi có ba loại cõi: cõi danh (nāmokāsa), cõi sắc (rūpokāsa), và cõi danh-sắc (nāmarūpokāsa).
Tattha arūpabhavo nāmokāso nāma.
Among these, the Arupa-bhava is called the mind-realm.
Trong đó, cõi Vô sắc được gọi là cõi danh.
Tatra hi hadayavatthumattampi rūpapaccayaṃ vinā arūpadhammāva uppajjanti.
For there, mind-states (arūpadhamma) alone arise without any material condition (rūpapaccaya), not even the heart-base (hadayavatthu).
Bởi vì ở đó, không có duyên là sắc pháp, dù chỉ là ý vật (hadayavatthu), chỉ có các pháp vô sắc sinh khởi.
Asaññabhavo rūpokāso nāma.
The Asaññā-bhava is called the matter-realm.
Cõi Vô tưởng được gọi là cõi sắc.
Tatra hi paṭisandhicittamattampi arūpapaccayaṃ vinā rūpadhammāva uppajjanti.
For there, matter-states (rūpadhamma) alone arise without any mind-state condition (arūpapaccaya), not even the rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta).
Bởi vì ở đó, không có duyên là pháp vô sắc, dù chỉ là tâm tái sanh, chỉ có các pháp sắc sinh khởi.
Pañcavokārabhavo nāmarūpokāso nāma.
The Pañcavokāra-bhava is called the mind-and-matter-realm.
Cõi Ngũ uẩn được gọi là cõi danh-sắc.
Tatra hi vatthurūpamattampi vinā paṭisandhiyaṃ arūpadhammā, paṭisandhicittañca vinā kammajāpi rūpadhammā nuppajjanti.
For there, at rebirth-linking, mind-states do not arise without the material basis (vatthu-rūpa), and kamma-born matter-states do not arise without the rebirth-linking consciousness.
Bởi vì ở đó, trong lúc tái sanh, nếu không có dù chỉ là sắc vật chất làm nền tảng thì các pháp vô sắc cũng không sinh khởi, và nếu không có tâm tái sanh thì các pháp sắc do nghiệp tạo cũng không sinh khởi.
Yuganaddhāva rūpārūpānaṃ uppatti.
The arising of mind and matter is conjoined (yuganaddha).
Sự sinh khởi của sắc và vô sắc là đồng thời (yuganaddha).
Yathā hi sassāmike sarājake gehe sadvārapālake rājāṇattiṃ vinā paṭhamappaveso nāma natthi, aparabhāge pana vināpi āṇattiṃ purimāṇattiānubhāveneva hoti, evameva pañcavokāre paṭisandhiviññāṇarājassa sahajātādipaccayataṃ vinā rūpassa paṭisandhivasena paṭhamuppatti nāma natthi.
Just as in a palace with a lord, a king, and doorkeepers, there is no first entry without the king's command, but later entry occurs by the power of the former command even without a new command, so too in the Pañcavokāra-bhava, there is no first arising of rūpa by way of rebirth-linking without the rebirth-linking consciousness-king acting as a co-nascent (sahajāta) and other condition.
Ví như trong một ngôi nhà có chủ, có vua, có người gác cổng, không thể có việc đi vào lần đầu tiên mà không có lệnh của vua, nhưng sau đó, ngay cả khi không có lệnh, việc đi vào vẫn diễn ra nhờ năng lực của lệnh trước đó; cũng vậy, trong cõi Ngũ uẩn, không thể có sự sinh khởi lần đầu tiên của sắc pháp trong lúc tái sanh mà không có tâm thức tái sanh làm vua đóng vai trò là duyên đồng sanh, v.v.
Aparabhāge pana vināpi paṭisandhiviññāṇassa sahajātādipaccayānubhāvaṃ purimānubhāvavasena laddhappavesassa kammato pavatti hoti.
But in a later phase (pavatti), even without the co-nascent and other conditioning power of the rebirth-linking consciousness, the continuity (pavatti) of kamma-born rūpa occurs by kamma, through the power of the former occurrence (purimānubhāva).
Tuy nhiên, ở giai đoạn sau, ngay cả khi không có năng lực của duyên đồng sanh, v.v. của tâm thức tái sanh, sự tiếp diễn của sắc do nghiệp tạo, vốn đã được phép đi vào nhờ năng lực trước đó, vẫn diễn ra từ nghiệp.
Asaññabhavo pana yasmā arūpokāso na hoti, tasmā tattha vināva arūpapaccayā asaññokāsattā rūpaṃ pavattati, assāmike suññagehe attano gehe ca purisassa paveso viya.
However, since the Asaññā-bhava is not a mind-realm (arūpokāsa), there rūpa continues to exist without mind-conditions, due to being a realm without perception (asaññokāsa), just as a man enters a masterless, empty house or his own house.
Còn cõi Vô tưởng, vì không phải là cõi vô sắc, nên ở đó, không cần duyên là pháp vô sắc, sắc pháp vẫn tiếp diễn do là cõi vô tưởng, giống như một người đi vào ngôi nhà trống không có chủ hoặc vào nhà của chính mình.
Arūpabhavopi yasmā rūpokāso na hoti, tasmā tattha vināva rūpapaccayā aññokāsattā arūpadhammā pavattanti.
And since the Arupa-bhava is not a matter-realm (rūpokāsa), there mind-states (arūpadhamma) continue to exist without matter-conditions, due to being another type of realm (aññokāsattā).
Cõi Vô sắc cũng vậy, vì không phải là cõi sắc, nên ở đó, không cần duyên là sắc pháp, các pháp vô sắc vẫn tiếp diễn do là một cõi khác.
Pañcavokārabhavo pana rūpārūpokāsoti natthettha arūpapaccayaṃ vinā paṭisandhikkhaṇe rūpānaṃ uppattīti.
But the Pañcavokāra-bhava is a mind-and-matter-realm (rūpārūpokāsa), so there is no arising of rūpa at the moment of rebirth-linking without mind-conditions.
Còn cõi Ngũ uẩn là cõi sắc và vô sắc, do đó, ở đây không có sự sinh khởi của các sắc pháp trong khoảnh khắc tái sanh mà không có duyên là pháp vô sắc.
Iti ayaṃ hetu paṭisandhiyameva kaṭattārūpānaṃ paccayo hoti, na pavatteti.
Thus, this root (hetu) is a condition for kamma-born rūpa only at rebirth-linking, and not during the continuity.
Do đó, nguyên nhân này chỉ là duyên cho các sắc do nghiệp tạo trong lúc tái sanh, chứ không phải trong giai đoạn tiếp diễn.
Nanu ‘‘hetū sahajātānaṃ hetupaccayena paccayoti vutte sabbopi ayamattho gahito hoti, atha kasmā ‘‘hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpāna’’nti idaṃ gahitanti?
Surely, if it is said that ‘‘roots are conditions for co-nascent dhammas by root condition,’’ then all this meaning is included; so why is ‘‘for dhammas associated with roots and for rūpa originated from them’’ taken?
Chẳng phải khi nói "nhân là duyên cho các pháp đồng sanh bằng nhân duyên" thì toàn bộ ý nghĩa này đã được bao hàm rồi sao? Vậy tại sao lại nêu lên câu "cho các pháp tương ưng nhân và cho các sắc do chúng sanh khởi"?
Pavattiyaṃ kaṭattārūpādīnaṃ paccayabhāvapaṭibāhanato.
To exclude the conditionality of kamma-born rūpa, etc., during continuity.
Để ngăn chặn việc (nhân) trở thành duyên cho các sắc do nghiệp tạo v.v... trong thời bình nhật.
Evañhi sati yāni pavattiyaṃ hetunā saha ekakkhaṇe kaṭattārūpāni ceva utuāhārasamuṭṭhānāni ca jāyanti, tesampi hetū hetupaccayoti āpajjeyya, na ca so tesaṃ paccayo.
For if that were the case, it would follow that roots are also root conditions for kamma-born rūpa and rūpa originated from temperature and food, which arise simultaneously with roots during continuity; but that (root) is not a condition for them.
Bởi vì, nếu như vậy, những sắc do nghiệp tạo và những sắc do thời tiết, vật thực sanh khởi cùng một sát-na với nhân trong thời bình nhật, thì nhân cũng sẽ trở thành nhân duyên cho chúng, nhưng nhân ấy không phải là duyên của chúng.
Tasmā tesaṃ paccayabhāvassa paṭibāhanatthametaṃ gahitanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this (phrase) is taken to exclude their conditionality.
Do đó, cần phải hiểu rằng câu này được nêu lên nhằm mục đích ngăn chặn việc (nhân) trở thành duyên cho các pháp ấy.
Idāni ‘‘nānappakārabhedato paccayuppannato’’ti imesaṃ padānaṃ vasenettha viññātabbo vinicchayo.
Now, in terms of the words ‘‘due to various kinds of distinctions’’ and ‘‘due to the arisen conditions,’’ the determination to be known here is as follows.
Bây giờ, sự quyết trạch ở đây cần được hiểu theo các từ "do sự phân chia nhiều loại" và "do pháp được duyên sanh".
Tesu nānappakārabhedatoti ayañhi hetu nāma jātito kusalākusalavipākakiriyabhedato catubbidho.
Among these, due to various kinds of distinctions: this root (hetu) is fourfold according to its type, divided into wholesome (kusala), unwholesome (akusala), resultant (vipāka), and functional (kiriya).
Trong đó, do sự phân chia nhiều loại có nghĩa là: nhân này, về phương diện chủng loại, có bốn loại do sự phân chia thành thiện, bất thiện, quả và duy tác.
Tattha kusalahetu bhūmantarato kāmāvacarādibhedena catubbidho, akusalahetu kāmāvacarova vipākahetu kāmāvacarādibhedena catubbidho, kiriyahetu kāmāvacaro rūpāvacaro arūpāvacaroti tividho.
Among these, the wholesome root is fourfold according to the distinction of planes, such as kāma-bhava; the unwholesome root is only of the kāma-bhava; the resultant root is fourfold according to the distinction of kāma-bhava, etc.; and the functional root is threefold, being of the kāma-bhava, rūpa-bhava, and arūpa-bhava.
Trong đó, nhân thiện có bốn loại do sự phân chia theo cõi Dục v.v... từ sự khác biệt về cõi; nhân bất thiện chỉ thuộc Dục giới; nhân quả có bốn loại do sự phân chia theo cõi Dục v.v...; nhân duy tác có ba loại là Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới.
Tattha kāmāvacarakusalahetu nāmato alobhādivasena tividho.
Among these, the kāma-bhava wholesome root is threefold in name, according to non-greed (alobha), etc.
Trong đó, nhân thiện Dục giới có ba loại theo phương diện tên gọi là vô tham v.v...
Rūpāvacarādikusalahetūsupi eseva nayo.
The same method applies to the rūpa-bhava, etc., wholesome roots.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các nhân thiện Sắc giới v.v...
Akusalahetu lobhādivasena tividho.
The unwholesome root is threefold, according to greed (lobha), etc.
Nhân bất thiện có ba loại theo phương diện tham v.v...
Vipākakiriyahetū pana alobhādivasena tayo tayo honti.
The resultant and functional roots, however, are each threefold according to non-greed (alobha), etc.
Còn nhân quả và nhân duy tác thì mỗi loại có ba theo phương diện vô tham v.v...
Taṃtaṃcittasampayogavasena pana tesaṃ tesaṃ hetūnaṃ nānappakārabhedoyevāti evaṃ tāvettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
But the various kinds of distinctions of those roots arise depending on their association with their respective citta. Thus, the determination to be known here concerning the various kinds of distinctions is as explained.
Còn về sự phân chia nhiều loại của các nhân ấy là do sự tương ưng với các tâm tương ứng. Như vậy, trước hết, sự quyết trạch ở đây cần được hiểu theo sự phân chia nhiều loại.
Paccayuppannatoti iminā paccayena ime dhammā uppajjanti, imesaṃ nāma dhammānaṃ ayaṃ paccayoti evampi viññātabbo vinicchayoti attho.
Due to the arisen conditions (paccayuppannato) means that these dhammas arise from this condition, and this condition is a condition for these particular dhammas. This is the determination to be known.
Do pháp được duyên sanh có nghĩa là: sự quyết trạch cũng cần được hiểu theo cách này: "các pháp này sanh khởi do duyên này, duyên này là duyên cho các pháp này".
Tattha imasmiṃ tāva hetupaccaye kāmāvacarakusalahetu kāmabhavarūpabhavesu attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca hetupaccayo hoti, arūpabhave sampayuttadhammānaṃyeva.
Among these, in this root condition (hetupaccaya), the kāma-bhava wholesome root is a root condition for the dhammas associated with itself and for citta-born rūpa in the kāma and rūpa planes, and only for associated dhammas in the arūpa plane.
Trong đó, trước hết, trong nhân duyên này, nhân thiện Dục giới là nhân duyên cho các pháp tương ưng với nó và cho các sắc do tâm sanh trong cõi Dục và cõi Sắc; trong cõi Vô sắc, nó chỉ là nhân duyên cho các pháp tương ưng.
Rūpāvacarakusalahetu kāmabhavarūpabhavesuyeva sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca hetupaccayo.
The rūpa-bhava wholesome root is a root condition only for the associated dhammas and citta-born rūpa in the kāma and rūpa planes.
Nhân thiện Sắc giới chỉ là nhân duyên cho các pháp tương ưng với nó và cho các sắc do tâm sanh trong cõi Dục và cõi Sắc.
Arūpāvacarakusalahetu kāmāvacarakusalahetusadisova.
The arūpa-bhava wholesome root is similar to the kāma-bhava wholesome root.
Nhân thiện Vô sắc giới tương tự như nhân thiện Dục giới.
Tathā apariyāpannakusalahetu, tathā akusalahetu.
Likewise, the unincluded wholesome root, and likewise, the unwholesome root.
Tương tự như vậy đối với nhân thiện siêu thế, và tương tự đối với nhân bất thiện.
Kāmāvacaravipākahetu pana kāmabhavasmiṃyeva attanā sampayuttadhammānaṃ, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpānaṃ, pavatte cittasamuṭṭhānarūpānañca hetupaccayo.
The kāma-bhava resultant root, however, is a root condition for the dhammas associated with itself only in the kāma plane, for kamma-born rūpa at rebirth-linking, and for citta-born rūpa during continuity.
Còn nhân quả Dục giới chỉ trong cõi Dục là nhân duyên cho các pháp tương ưng với nó, cho các sắc do nghiệp tạo trong lúc tái sanh, và cho các sắc do tâm sanh trong thời bình nhật.
Rūpāvacaravipākahetu rūpabhave vuttappakārānaññeva hetupaccayo.
The rūpa-bhava resultant root is a root condition only for the types mentioned in the rūpa plane.
Nhân quả Sắc giới là nhân duyên cho các pháp đã được nói đến trong cõi Sắc.
Arūpāvacaravipākahetu arūpabhave sampayuttakānaññeva hetupaccayo.
The arūpa-bhava resultant root is a root condition only for the associated dhammas in the arūpa plane.
Nhân quả Vô sắc giới chỉ là nhân duyên cho các pháp tương ưng trong cõi Vô sắc.
Apariyāpannavipākahetu kāmabhavarūpabhavesu sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca arūpabhave arūpadhammānaññeva hetupaccayo.
The unincluded resultant root is a root condition for the associated dhammas and citta-born rūpa in the kāma and rūpa planes, and only for arūpa-dhammas in the arūpa plane.
Nhân quả siêu thế là nhân duyên cho các pháp tương ưng và sắc do tâm sanh trong cõi dục và cõi sắc, và chỉ là nhân duyên cho các pháp vô sắc trong cõi vô sắc.
Kiriyahetūsu pana tebhūmakesupi kusalahetusadisova paccayoti.
Among the functional roots (kiriyahetu), even those in the three planes, the condition is similar to the wholesome root.
Còn đối với các nhân duy tác trong ba cõi, duyên cũng tương tự như nhân thiện.
Evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
Thus, in this way, the determination to be known here is also from the perspective of arisen conditions (paccayuppannato).
Như vậy, ở đây, sự quyết đoán cũng cần được hiểu theo phương diện pháp bị duyên sanh.
2. Ārammaṇapaccayaniddese rūpāyatananti rūpasaṅkhātaṃ āyatanaṃ.
In the description of the object-condition (ārammaṇapaccayaniddese), rūpāyatanaṃ means the sense-base called visual form (rūpasaṅkhātaṃ āyatanaṃ).
2. Trong phần trình bày về cảnh duyên, rūpāyatana (sắc xứ) là xứ được gọi là sắc.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các trường hợp còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Cakkhuviññāṇadhātuyāti cakkhuviññāṇasaṅkhātāya dhātuyā.
Cakkhuviññāṇadhātuyā means for the element called eye-consciousness (cakkhuviññāṇasaṅkhātāya dhātuyā).
Cakkhuviññāṇadhātuyā (đối với nhãn thức giới) là đối với giới được gọi là nhãn thức.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Đối với các thuật ngữ còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Taṃsampayuttakānanti tāya cakkhuviññāṇadhātuyā sampayuttakānaṃ tiṇṇaṃ khandhānaṃ, sabbesampi cakkhupasādavatthukānaṃ catunnaṃ khandhānaṃ rūpāyatanaṃ ārammaṇapaccayena paccayoti attho.
The meaning is that the visual object is a condition by way of object-condition for the three aggregates associated with that eye-consciousness element, and for all four aggregates that have the eye-sensitivity as their basis.
Taṃsampayuttakānaṃ (đối với các pháp tương ưng với nó) có nghĩa là: sắc xứ là duyên theo cảnh duyên cho ba uẩn tương ưng với nhãn thức giới ấy, và cho tất cả bốn uẩn có nhãn tịnh sắc làm vật nương.
Ito paresupi eseva nayo.
The same method applies to the subsequent statements from this point onwards.
Đối với những phần sau đây, phương pháp cũng tương tự.
Manodhātuyāti sasampayuttadhammāya tividhāyapi manodhātuyā rūpāyatanādīni pañca ārammaṇapaccayena paccayo, no ca kho ekakkhaṇe.
Manodhātu, which is of three kinds with its associated phenomena, has visual objects (rūpāyatana) and the other four (sound, smell, taste, touch) as conditions by way of object-condition, but not simultaneously in a single moment.
Manodhātuyā (đối với ý giới) có nghĩa là: năm sắc xứ, bắt đầu từ sắc xứ, là duyên theo cảnh duyên cho cả ba loại ý giới cùng với các pháp tương ưng, nhưng không phải trong cùng một khoảnh khắc.
Sabbe dhammāti etāni ca rūpāyatanādīni pañca avasesā ca sabbepi ñeyyadhammā imā cha dhātuyo ṭhapetvā sesāya sasampayuttadhammāya manoviññāṇadhātuyā ārammaṇapaccayena paccayoti attho.
The meaning is that these five, visual objects and so on, and all other knowable phenomena, excluding these six elements, are a condition by way of object-condition for the mind-consciousness-element with its associated phenomena.
Sabbe dhammā (tất cả các pháp) có nghĩa là: năm sắc xứ này và tất cả các pháp còn lại có thể biết được, ngoại trừ sáu giới này (các thức giới), là duyên theo cảnh duyên cho ý thức giới còn lại cùng với các pháp tương ưng.
Yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhāti iminā ye ete etāsaṃ sattannaṃ viññāṇadhātūnaṃ ārammaṇadhammā vuttā, te tāsaṃ dhātūnaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakkhaṇeyeva ārammaṇapaccayo hontīti dīpeti.
By the phrase "Yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhā" (whatever phenomenon is taken as object), it is shown that those phenomena which are stated as the objects of these seven consciousness-elements become object-conditions for those elements at the very moment of their arising, by taking them as objects.
Yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbha (bắt lấy pháp nào...) cho thấy rằng: các pháp cảnh của bảy thức giới đã được nói đến này, khi được các giới ấy lấy làm cảnh, trở thành cảnh duyên ngay trong khoảnh khắc sanh khởi.
Evaṃ hontāpi ca na ekato honti, yaṃ yaṃ ārabbha ye ye uppajjanti, tesaṃ tesaṃ te te visuṃ visuṃ ārammaṇapaccayo hontītipi dīpeti.
Even though they are thus, they do not arise simultaneously. It is also shown that whatever phenomena arise, taking whatever as object, those phenomena individually become object-conditions for those respective phenomena.
Mặc dù trở thành duyên như vậy, chúng không trở thành duyên cùng một lúc; câu này cũng cho thấy rằng: pháp nào được bắt lấy bởi pháp nào sanh khởi, thì pháp ấy trở thành cảnh duyên riêng biệt cho pháp ấy.
Uppajjantīti idaṃ yathā najjo sandanti, pabbatā tiṭṭhantīti sabbakālasaṅgahavasena, evaṃ vuttanti veditabbaṃ.
The word "Uppajjantī" (arise) should be understood as being stated in a sense that encompasses all times, just as one says "rivers flow" or "mountains stand still."
Uppajjanti (sanh khởi): cần hiểu rằng từ này được dùng để bao hàm tất cả các thời, giống như trong các câu "các con sông chảy", "các ngọn núi đứng vững".
Tena yepi ārabbha ye uppajjiṃsu, yepi uppajjissanti, te sabbe ārammaṇapaccayeneva uppajjiṃsu ca uppajjissanti cāti siddhaṃ hoti.
Therefore, it is established that all those phenomena that arose by taking an object, and all those that will arise, have arisen and will arise only through object-condition.
Do đó, điều này được xác lập rằng: những pháp nào đã sanh khởi khi bắt lấy cảnh nào, và những pháp nào sẽ sanh khởi, tất cả chúng đã sanh khởi và sẽ sanh khởi chính là nhờ cảnh duyên.
Cittacetasikā dhammāti idaṃ ‘‘ye ye dhammā’’ti vuttānaṃ sarūpato nidassanaṃ.
The phrase "cittacetasikā dhammā" (mind and mental factors) is a specific illustration of the nature of "ye ye dhammā" (whatever phenomena) that were mentioned.
Cittacetasikā dhammā (các pháp tâm và sở hữu tâm) là sự chỉ rõ bản chất của những gì được nói là "pháp nào".
Te te dhammāti te te ārammaṇadhammā.
"Te te dhammā" means those respective object-phenomena.
Te te dhammā (những pháp ấy) là những pháp cảnh ấy.
Tesaṃ tesanti tesaṃ tesaṃ cittacetasikadhammānaṃ.
"Tesaṃ tesaṃ" means for those respective mind and mental factors.
Tesaṃ tesaṃ (đối với những pháp ấy) là đối với những pháp tâm và sở hữu tâm ấy.
Ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
This is the explanation of the Pāli here first.
Trên đây là phần giải thích văn bản Pāḷi.
Idaṃ pana ārammaṇaṃ nāma rūpārammaṇaṃ saddagandharasaphoṭṭhabbadhammārammaṇanti koṭṭhāsato chabbidhaṃ hoti.
However, this object (ārammaṇa) is sixfold, categorised as visual object, sound, smell, taste, tangible object, and mind-object (dhammārammaṇa).
Cảnh này, về phương diện phân loại, có sáu loại: sắc cảnh, thinh cảnh, khí cảnh, vị cảnh, xúc cảnh và pháp cảnh.
Tattha ṭhapetvā paññattiṃ avasesaṃ bhūmito kāmāvacaraṃ…pe… apariyāpannanti catubbidhaṃ hoti.
Among these, excluding paññatti (concept), the remaining are fourfold by realm: sensuous realm (kāmāvacara)... (all the way to) unincluded (apariyāpanna).
Trong đó, ngoại trừ chế định, phần còn lại, về phương diện cõi, có bốn loại: thuộc cõi dục... cho đến... siêu thế.
Tattha kāmāvacaraṃ kusalākusalavipākakiriyarūpabhedato pañcavidhaṃ; rūpāvacaraṃ kusalavipākakiriyato tividhaṃ, tathā arūpāvacaraṃ, apariyāpannaṃ kusalavipākanibbānavasena tividhaṃ hoti.
Among these, the kāmāvacara (sensuous realm) is fivefold, differentiated as wholesome, unwholesome, resultant, functional, and material (rūpa); the rūpāvacara (fine-material realm) is threefold as wholesome, resultant, and functional; similarly, the arūpāvacara (immaterial realm); and the apariyāpanna (unincluded) is threefold by way of wholesome, resultant, and Nibbāna.
Trong đó, cảnh dục giới có năm loại theo sự phân chia: thiện, bất thiện, quả, duy tác, và sắc; cảnh sắc giới có ba loại: thiện, quả, và duy tác; cảnh vô sắc giới cũng tương tự; cảnh siêu thế có ba loại theo phương diện: thiện, quả, và Nibbāna.
Sabbameva vā etaṃ kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānapaññattibhedato sattavidhaṃ hoti.
Or, all of these are sevenfold, differentiated as wholesome, unwholesome, resultant, functional, material, Nibbāna, and paññatti.
Hoặc, tất cả cảnh này có bảy loại theo sự phân chia: thiện, bất thiện, quả, duy tác, sắc, Nibbāna, và paññatti (chế định).
Tattha kusalaṃ bhūmibhedato catubbidhaṃ hoti, akusalaṃ kāmāvacarameva, vipākaṃ catubhūmakaṃ, kiriyaṃ tibhūmakaṃ, rūpaṃ ekabhūmakaṃ kāmāvacarameva, nibbānampi ekabhūmakaṃ apariyāpannameva, paññatti bhūmivinimuttāti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
Among these, wholesome is fourfold by realm; unwholesome is only kāmāvacara; resultant is of four realms; functional is of three realms; material is of one realm, only kāmāvacara; Nibbāna is also of one realm, only apariyāpanna; and paññatti is free from realms. Thus, in this matter, the discernment should be understood by means of various distinctions.
Trong đó, thiện có bốn loại theo sự phân chia cõi; bất thiện chỉ thuộc dục giới; quả thuộc bốn cõi; duy tác thuộc ba cõi; sắc thuộc một cõi, chỉ là dục giới; Nibbāna cũng thuộc một cõi, chỉ là siêu thế; paññatti thì thoát ly khỏi các cõi. Như vậy, ở đây, sự quyết trạch cần được hiểu theo sự phân chia nhiều loại khác nhau.
Evaṃ bhinne panetasmiṃ ārammaṇe kāmāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
In this way, when the object is differentiated, a wholesome kāmāvacara object becomes an object-condition for these six groups: kāmāvacara wholesome, rūpāvacara wholesome, unwholesome, kāmāvacara resultant, kāmāvacara functional, and rūpāvacara functional.
Khi cảnh đã được phân chia như vậy, cảnh thiện dục giới là duyên cảnh cho sáu nhóm này: thiện dục giới, thiện sắc giới, bất thiện, quả dục giới, duy tác dục giới, và duy tác sắc giới.
Rūpāvacarakusalārammaṇaṃ tesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
A wholesome rūpāvacara object becomes an object-condition for five of those six groups, excluding kāmāvacara resultant.
Cảnh thiện sắc giới là duyên cảnh cho năm nhóm trong sáu nhóm ấy, ngoại trừ quả dục giới.
Arūpāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, arūpāvacarakusalassa, akusalassa, arūpāvaracaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa, arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ aṭṭhannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
A wholesome arūpāvacara object becomes an object-condition for these eight groups: kāmāvacara wholesome, rūpāvacara wholesome, arūpāvacara wholesome, unwholesome, arūpāvacara resultant, kāmāvacara functional, rūpāvacara functional, and arūpāvacara functional.
Cảnh thiện vô sắc giới là duyên cảnh cho tám nhóm này: thiện dục giới, thiện sắc giới, thiện vô sắc giới, bất thiện, quả vô sắc giới, duy tác dục giới, duy tác sắc giới, và duy tác vô sắc giới.
Apariyāpannakusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarato kusalakiriyānameva ārammaṇapaccayo hoti.
An unincluded wholesome object becomes an object-condition only for kāmāvacara and rūpāvacara wholesome and functional.
Cảnh thiện siêu thế chỉ là duyên cảnh cho các tâm thiện và duy tác thuộc dục giới và sắc giới.
Akusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
An unwholesome object becomes an object-condition for these six groups: kāmāvacara and rūpāvacara wholesome, unwholesome, kāmāvacara resultant, and kāmāvacara and rūpāvacara functional.
Cảnh bất thiện là duyên cảnh cho sáu nhóm này: thiện dục giới và sắc giới, bất thiện, quả dục giới, và duy tác dục giới và sắc giới.
Kāmāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
A kāmāvacara resultant object becomes an object-condition for these six groups: kāmāvacara and rūpāvacara wholesome, unwholesome, kāmāvacara resultant, and kāmāvacara and rūpāvacara functional.
Cảnh quả dục giới là duyên cảnh cho sáu nhóm này: thiện dục giới và sắc giới, bất thiện, quả dục giới, và duy tác dục giới và sắc giới.
Rūpāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
A rūpāvacara resultant object becomes an object-condition for these five groups: kāmāvacara and rūpāvacara wholesome, unwholesome, and kāmāvacara and rūpāvacara functional.
Cảnh quả sắc giới là duyên cảnh cho năm nhóm này: thiện dục giới và sắc giới, bất thiện, và duy tác dục giới và sắc giới.
Arūpāvacaravipākārammaṇampi imesaṃyeva pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
An arūpāvacara resultant object also becomes an object-condition for these same five groups.
Cảnh quả vô sắc giới cũng là duyên cảnh cho chính năm nhóm này.
Apariyāpannavipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalakiriyānaññeva ārammaṇapaccayo hoti.
An unincluded resultant object becomes an object-condition only for kāmāvacara and rūpāvacara wholesome and functional.
Cảnh quả siêu thế chỉ là duyên cảnh cho các tâm thiện và duy tác thuộc dục giới và sắc giới.
Kāmāvacarakiriyārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
A kāmāvacara functional object becomes an object-condition for these six groups: kāmāvacara and rūpāvacara wholesome, unwholesome, kāmāvacara resultant, and kāmāvacara and rūpāvacara functional.
Đối tượng là tâm hành động Dục giới là duyên đối tượng cho sáu nhóm này: tâm thiện Dục giới và Sắc giới, tâm bất thiện, tâm quả Dục giới, và tâm hành động Dục giới và Sắc giới.
Rūpāvacarakiriyārammaṇaṃ imesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
A rūpāvacara functional object becomes an object-condition for five of these six groups, excluding kāmāvacara resultant.
Đối tượng là tâm hành động Sắc giới là duyên đối tượng cho năm nhóm trong sáu nhóm này, ngoại trừ tâm quả Dục giới.
Arūpāvacarakiriyārammaṇaṃ tesaṃ pañcannaṃ arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
An arūpāvacara functional object becomes an object-condition for these six groups: those five and arūpāvacara functional.
Đối tượng là tâm hành động Vô sắc giới là duyên đối tượng cho sáu nhóm này: năm nhóm đó và tâm hành động Vô sắc giới.
Catusamuṭṭhānaṃ rūpakkhandhasaṅkhātaṃ rūpārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa akusalassa kāmāvacaravipākassa kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
A material object, consisting of the material aggregate arising from four causes (kamma, citta, utu, āhāra), becomes an object-condition for these six groups: kāmāvacara and rūpāvacara wholesome, unwholesome, kāmāvacara resultant, and kāmāvacara and rūpāvacara functional.
Đối tượng sắc, được gọi là sắc uẩn, có bốn nguồn sanh, là duyên đối tượng cho sáu nhóm này: tâm thiện Dục giới và Sắc giới, tâm bất thiện, tâm quả Dục giới, và tâm hành động Dục giới và Sắc giới.
Nibbānārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, apariyāpannato kusalavipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
Nibbāna as object becomes an object-condition for these six groups: kāmāvacara and rūpāvacara wholesome, resultant of the unincluded, and kāmāvacara and rūpāvacara functional.
Đối tượng Nibbāna là duyên đối tượng cho sáu nhóm này: tâm thiện Dục giới và Sắc giới, tâm quả thiện vì không thuộc luân hồi, và tâm hành động Dục giới và Sắc giới.
Rūpāvacarakusalakiriyānaṃ keci nicchanti, taṃ yuttito upadhāretabbaṃ.
Some desire (to include) wholesome and functional of the rūpāvacara; this should be examined by logical reasoning.
Một số vị không chấp nhận (Nibbāna là duyên đối tượng) cho tâm thiện và tâm hành động Sắc giới, điều đó cần được xem xét theo lý lẽ.
Nānappakārakaṃ pana paññattiārammaṇaṃ tebhūmakakusalassa, akusalassa, rūpāvacaravipākassa, arūpāvacaravipākassa, tebhūmakakiriyassa cāti imesaṃ navannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
However, a paññatti (concept) object of various kinds becomes an object-condition for these nine groups: wholesome of the three realms, unwholesome, rūpāvacara resultant, arūpāvacara resultant, and functional of the three realms.
Còn đối tượng chế định có nhiều loại khác nhau là duyên đối tượng cho chín nhóm này: tâm thiện tam giới, tâm bất thiện, tâm quả Sắc giới, tâm quả Vô sắc giới, và tâm hành động tam giới.
Tattha yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ yesaṃ yesaṃ paccayo, te te taṃtaṃpaccayuppannā nāma hontīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
In this context, whatever object is a condition for whatever phenomena, those phenomena are called the resultant phenomena of those respective conditions; thus, the discernment in this matter should be understood also from the perspective of resultant phenomena.
Trong đó, đối tượng nào là duyên cho những pháp nào, thì những pháp đó được gọi là pháp được duyên sanh bởi đối tượng ấy; như vậy, sự phân định ở đây cũng cần được hiểu từ phương diện pháp được duyên sanh.
3. Adhipatipaccayaniddese chandādhipatīti chandasaṅkhāto adhipati.
In the description of Predominance Condition, chandādhipatī means predominance in the sense of chanda (will).
3. Trong phần trình bày Duyên Trưởng, chandādhipati có nghĩa là trưởng được gọi là dục.
Chandaṃ dhuraṃ katvā chandaṃ jeṭṭhakaṃ katvā cittuppattikāle uppannassa kattukamyatāchandassetaṃ nāmaṃ.
This is the name for the will (chanda) to act, which arises at the moment of mind-arising, making will the leading factor, making will the chief factor.
Đây là tên gọi của dục muốn làm (kattukamyatāchanda) sanh khởi vào lúc tâm sanh, bằng cách lấy dục làm đầu, lấy dục làm chủ.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining (factors).
Phương pháp này cũng tương tự trong các trường hợp còn lại.
Kasmā pana yathā hetupaccayaniddese hetū hetusampayuttakāna’’nti vuttaṃ, evamidha ‘‘adhipatī adhipatisampayuttakānanti avatvā ‘‘chandādhipati chandasampayuttakāna’’ntiādinā nayena desanā katāti?
But why, unlike what was stated in the description of the Root Condition, "Roots are a condition to their associated phenomena," was it not said here, "Predominants are a condition to their associated phenomena," but rather the teaching was given in the manner of "Predominance-desire is a condition to phenomena associated with desire," and so forth?
Vậy tại sao, giống như trong phần trình bày Duyên Nhân đã nói “các nhân đối với các pháp tương ưng nhân”, ở đây lại không nói “trưởng đối với các pháp tương ưng trưởng”, mà lại thuyết giảng theo phương pháp bắt đầu bằng “dục trưởng đối với các pháp tương ưng dục”?
Ekakkhaṇe abhāvato.
Because there is no possibility for* predominants to exist in a single moment.
Vì chúng không tồn tại trong cùng một sát-na.
Purimanayasmiñhi dve tayo hetū ekakkhaṇepi hetupaccayo honti mūlaṭṭhena.
Indeed, in the former method (the Root Condition), two or three roots can be a root condition even in a single moment, by way of their fundamental nature.
Thật vậy, trong phương pháp trước, hai hoặc ba nhân cũng là duyên nhân trong cùng một sát-na với vai trò là gốc rễ.
Upakārakabhāvassa avijahanato.
Because their nature of being helpful is not abandoned.
Vì chúng không từ bỏ trạng thái trợ giúp.
Adhipati pana jeṭṭhakaṭṭhena upakārako, na ca ekakkhaṇe bahū jeṭṭhakā nāma honti.
A predominant, however, is helpful in the sense of being pre-eminent, and there cannot be many pre-eminent factors in a single moment.
Còn trưởng thì trợ giúp với vai trò là người đứng đầu, và không thể có nhiều người đứng đầu trong cùng một sát-na.
Tasmā ekato uppannānampi nesaṃ ekakkhaṇe adhipatipaccayabhāvo natthi.
Therefore, even for those that arise together, there is no state of being a predominance condition in a single moment.
Do đó, dù chúng sanh khởi cùng lúc, chúng không có trạng thái là duyên trưởng trong cùng một sát-na.
Tassa adhipatipaccayabhāvassa ekakkhaṇe abhāvato idha evaṃ desanā katāti.
Because of the impossibility of it being a predominance condition in a single moment, the teaching was given in this way here.
Vì trạng thái duyên trưởng đó không tồn tại trong cùng một sát-na, nên ở đây đã thuyết giảng như vậy.
Evaṃ sahajātādhipatiṃ dassetvā idāni ārammaṇādhipatiṃ dassetuṃ yaṃ yaṃ dhammaṃ garuṃ katvātiādi āraddhaṃ.
Having thus shown Co-arising Predominance, now, in order to show Object Predominance, the passage starting with yaṃ yaṃ dhammaṃ garuṃ katvā (whatever phenomenon one considers important) is introduced.
Sau khi đã trình bày về đồng sanh trưởng duyên theo cách như vậy, bây giờ để trình bày về sở duyên trưởng duyên, đoạn văn bắt đầu bằng yaṃ yaṃ dhammaṃ garuṃ katvā đã được khởi đầu.
Tattha yaṃ yaṃ dhammanti yaṃ yaṃ ārammaṇadhammaṃ.
Therein, yaṃ yaṃ dhammaṃ means "whatever object-phenomenon."
Trong đó, yaṃ yaṃ dhammaṃ (pháp nào pháp nào) có nghĩa là pháp sở duyên nào, pháp sở duyên nào.
Garuṃ katvāti garukāracittīkāravasena vā assādavasena vā garuṃ bhāriyaṃ laddhabbaṃ avijahitabbaṃ anavaññātaṃ katvā.
Garuṃ katvā means considering it important, weighty, attainable (if not yet attained), not to be abandoned (if already attained), and not to be disdained, either by way of respect and esteem, or by way of delight.
Garuṃ katvā (làm cho trọng thị) có nghĩa là làm cho trọng thị, làm cho nặng nề, làm cho đáng được thành tựu, không thể từ bỏ, không thể xem thường, hoặc do năng lực của sự quan tâm và tôn trọng, hoặc do năng lực của sự thưởng thức.
Te te dhammāti te te garukātabbadhammā.
Te te dhammā means "those very phenomena that are to be considered important."
Te te dhammā (những pháp ấy) có nghĩa là những pháp đáng được làm cho trọng thị ấy.
Tesaṃ tesanti tesaṃ tesaṃ garukārakadhammānaṃ.
Tesaṃ tesaṃ means "for those very phenomena that consider them important."
Tesaṃ tesaṃ (của những pháp ấy) có nghĩa là của những pháp làm cho trọng thị ấy.
Adhipatipaccayenāti ārammaṇādhipatipaccayena paccayo hotīti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
Adhipatipaccayenā means "is a condition by way of object-predominance condition" – this is the Pali commentary here first.
Adhipatipaccayena (với trưởng duyên) có nghĩa là là duyên với sở duyên trưởng duyên. Đây trước hết là phần giải thích văn Pāli ở đây.
Ayaṃ pana adhipati nāma sahajātārammaṇavasena duvidho.
This predominance, however, is of two kinds by way of co-arising and object.
Vị trưởng này có hai loại theo phương diện đồng sanh và sở duyên.
Tattha sahajāto chandādivasena catubbidho.
Among these, co-arising is fourfold by way of desire and so forth.
Trong đó, đồng sanh trưởng có bốn loại theo phương diện dục (chanda), v.v.
Tesu ekeko kāmāvacarādivasena bhūmito catubbidho.
Among these, each one is fourfold by way of planes, such as the kāma-sphere.
Trong số đó, mỗi loại lại có bốn loại theo cõi, theo phương diện dục giới, v.v.
Tattha kāmāvacaro kusalākusalakiriyavasena tividho.
Therein, the kāma-sphere predominance is threefold by way of wholesome, unwholesome, and functional action.
Trong đó, dục giới trưởng có ba loại theo phương diện thiện, bất thiện và duy tác.
Akusalaṃ patvā panettha vīmaṃsādhipati na labbhati.
Here, investigating predominance (vīmaṃsādhipati) is not obtained when it pertains to unwholesome phenomena.
Khi bàn về bất thiện, thẩm trưởng (vīmaṃsādhipati) không có được ở đây.
Rūpārūpāvacaro kusalakiriyavasena duvidho, apariyāpanno kusalavipākavasena duvidho.
The rūpa-sphere and arūpa-sphere predominance are twofold by way of wholesome and functional action; the unincluded (apariyāpanna) predominance is twofold by way of wholesome and resultant.
Sắc và vô sắc giới trưởng có hai loại theo phương diện thiện và duy tác, siêu thế trưởng có hai loại theo phương diện thiện và quả.
Ārammaṇādhipati pana jātibhedato kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānānaṃ vasena chabbidhoti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
Object predominance, however, is sixfold by way of wholesome, unwholesome, resultant, functional, matter, and Nibbāna, depending on the distinction of type; thus, the determination here should be understood from various distinctions.
Còn sở duyên trưởng, do sự phân biệt về loại (jāti), có sáu loại theo phương diện thiện, bất thiện, quả, duy tác, sắc và Nibbāna. Như vậy, sự quyết trạch ở đây cần được hiểu theo sự phân biệt nhiều loại khác nhau.
Evaṃ bhinne panettha sahajātādhipatimhi tāva kāmāvacarakusalakiriyasaṅkhāto adhipati duhetukatihetukesu cittuppādesu chandādīnaṃ aññataraṃ jeṭṭhakaṃ katvā uppattikāle attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca adhipatipaccayo hoti.
In this co-arising predominance, thus distinguished, the kāma-sphere wholesome and functional predominance, by making one of desire and so forth pre-eminent in mind-moments with two or three roots, becomes a predominance condition for its associated phenomena and for mind-originated matter at the time of arising.
Khi đã được phân chia như vậy, trước hết, trong đồng sanh trưởng, vị trưởng được gọi là thiện và duy tác dục giới, vào thời điểm sanh khởi bằng cách lấy một trong các pháp như dục (chanda) làm chủ đạo trong các tâm sanh nhị nhân và tam nhân, là trưởng duyên cho các pháp tương ưng với mình và cho sắc do tâm sanh khởi.
Rūpāvacarakusalakiriyasaṅkhātepi eseva nayo.
The same method applies to the rūpa-sphere wholesome and functional predominance.
Trong vị trưởng được gọi là thiện và duy tác sắc giới cũng theo phương pháp này.
Ayaṃ pana ekanteneva labbhati.
This, however, is always obtained.
Tuy nhiên, vị trưởng này chắc chắn có được.
Na hi te dhammā sahajātādhipatiṃ vinā uppajjanti.
For those phenomena do not arise without co-arising predominance.
Vì những pháp ấy không sanh khởi nếu không có đồng sanh trưởng.
Arūpāvacarakusalakiriyasaṅkhāto pana pañcavokāre rūpāvacaraadhipatisadisova catuvokāre pana sampayuttadhammānaññeva adhipatipaccayo hoti.
The arūpa-sphere wholesome and functional predominance, however, is similar to the rūpa-sphere predominance in the five-constituent existence, but in the four-constituent existence, it is a predominance condition only for its associated phenomena.
Còn vị trưởng được gọi là thiện và duy tác vô sắc giới, trong cõi năm uẩn thì tương tự như trưởng sắc giới, nhưng trong cõi bốn uẩn thì chỉ là trưởng duyên cho các pháp tương ưng mà thôi.
Tathā tatthuppanno sabbopi kāmāvacarādhipati.
Similarly, all kāma-sphere predominance arising there*.
Tương tự như vậy, tất cả các trưởng dục giới sanh khởi ở đó cũng vậy.
Apariyāpanno kusalatopi vipākatopi pañcavokāre ekanteneva sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca adhipatipaccayo hoti, catuvokāre arūpadhammānaññeva.
The unincluded predominance, whether wholesome or resultant, is always a predominance condition for its associated phenomena and for mind-originated matter in the five-constituent existence, and only for arūpa phenomena in the four-constituent existence.
Siêu thế trưởng, cả về phương diện thiện lẫn quả, trong cõi năm uẩn chắc chắn là trưởng duyên cho các pháp tương ưng và cho sắc do tâm sanh khởi, còn trong cõi bốn uẩn thì chỉ cho các pháp vô sắc.
Akusalo kāmabhave micchattaniyatacittesu ekanteneva sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca adhipatipaccayo hoti.
Unwholesome predominance in the kāma-sphere, in cittas fixed on wrong views (micchattaniyatacitta), is always a predominance condition for its associated phenomena and for mind-originated matter.
Bất thiện trưởng, trong cõi dục, trong các tâm tà kiến quyết định, chắc chắn là trưởng duyên cho các pháp tương ưng và cho sắc do tâm sanh khởi.
Aniyato kāmabhavarūpabhavesu attano adhipatikāle tesaññeva.
Undetermined predominance in the kāma-sphere and rūpa-sphere is for those very phenomena at its time of predominance.
Bất định trưởng, trong cõi dục và cõi sắc, vào thời điểm nó làm trưởng, là trưởng duyên cho chính những pháp ấy.
Arūpabhave arūpadhammānaññeva adhipatipaccayo hoti.
In the arūpa-sphere, it is a predominance condition only for arūpa phenomena.
Trong cõi vô sắc, nó chỉ là trưởng duyên cho các pháp vô sắc.
Ayaṃ tāva sahajātādhipatimhi nayo.
This is the method for co-arising predominance.
Đây trước hết là phương pháp trong đồng sanh trưởng.
Ārammaṇādhipatimhi pana kāmāvacarakusalo ārammaṇādhipati kāmāvacarakusalassa lobhasahagatākusalassāti imesaṃ dvinnaṃ rāsīnaṃ ārammaṇādhipatipaccayo hoti.
In object predominance, the kāma-sphere wholesome object predominance is an object predominance condition for these two groups: kāma-sphere wholesome phenomena and unwholesome phenomena accompanied by greed.
Còn trong trường hợp Trưởng Duyên Cảnh (Ārammaṇādhipati), Trưởng Duyên Cảnh thiện Dục giới là Trưởng Duyên Cảnh cho hai nhóm này: thiện Dục giới và bất thiện đi kèm với tham.
Rūpāvacarārūpāvacarepi kusalārammaṇādhipatimhi eseva nayo.
The same method applies to rūpa-sphere and arūpa-sphere wholesome object predominance.
Phương pháp này cũng tương tự đối với Trưởng Duyên Cảnh thiện trong Sắc giới và Vô sắc giới.
Apariyāpannakusalo pana ārammaṇādhipati kāmāvacarato ñāṇasampayuttakusalassa ceva ñāṇasampayuttakiriyassa ca ārammaṇādhipatipaccayo hoti.
The unincluded wholesome object predominance, however, is an object predominance condition for kāma-sphere wholesome phenomena associated with knowledge and for functional phenomena associated with knowledge.
Còn Trưởng Duyên Cảnh thiện Siêu thế là Trưởng Duyên Cảnh cho thiện tương ưng trí và duy tác tương ưng trí thuộc Dục giới.
Akusalo pana ārammaṇādhipati nāma lobhasahagatacittuppādo vuccati.
Unwholesome object predominance is said to be mind-moments accompanied by greed.
Còn Trưởng Duyên Cảnh bất thiện được gọi là tâm sở sanh đi kèm với tham.
So lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti.
That is an object predominance condition only for unwholesome phenomena accompanied by greed.
Nó là Trưởng Duyên Cảnh chỉ cho bất thiện đi kèm với tham.
Kāmāvacaro pana vipākārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti.
The kāma-sphere resultant object predominance, however, is an object predominance condition only for unwholesome phenomena accompanied by greed.
Còn Trưởng Duyên Cảnh quả Dục giới là Trưởng Duyên Cảnh chỉ cho bất thiện đi kèm với tham.
Tathā rūpāvacarārūpāvacaravipākārammaṇādhipati.
Similarly, rūpa-sphere and arūpa-sphere resultant object predominance.
Tương tự như vậy đối với Trưởng Duyên Cảnh quả Sắc giới và Vô sắc giới.
Lokuttaro pana vipākārammaṇādhipati kāmāvacarato ñāṇasampayuttakusalakiriyānaññeva ārammaṇādhipatipaccayo hoti.
Supramundane resultant object predominance, however, is an object predominance condition only for kāma-sphere wholesome phenomena associated with knowledge and functional phenomena associated with knowledge.
Còn Trưởng Duyên Cảnh quả Siêu thế là Trưởng Duyên Cảnh chỉ cho thiện và duy tác tương ưng trí thuộc Dục giới.
Kāmāvacarādibhedato pana tividhopi kiriyārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti.
Functional object predominance, which is threefold by way of kāma-sphere and so forth, is an object predominance condition only for unwholesome phenomena accompanied by greed.
Còn Trưởng Duyên Cảnh duy tác, dù thuộc ba loại phân theo Dục giới v.v., cũng là Trưởng Duyên Cảnh chỉ cho bất thiện đi kèm với tham.
Catusamuṭṭhānikarūpasaṅkhāto rūpakkhandho ārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti.
The aggregate of matter (rūpakkhandha), which originates from four sources, as object predominance, is an object predominance condition only for unwholesome phenomena accompanied by greed.
Sắc uẩn, được gọi là sắc do bốn nguồn sanh, khi là Trưởng Duyên Cảnh, là Trưởng Duyên Cảnh chỉ cho bất thiện đi kèm với tham.
Nibbānaṃ kāmāvacarato ñāṇasampayuttakusalassa ñāṇasampayuttakiriyassa lokuttarakusalassa lokuttaravipākassa cāti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ ārammaṇādhipatipaccayo hotīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
Nibbāna is an object predominance condition for these four groups: kāma-sphere wholesome phenomena associated with knowledge, functional phenomena associated with knowledge, supramundane wholesome phenomena, and supramundane resultant phenomena—thus, the determination here should be understood from the perspective of both conditions and conditioned phenomena.
Nibbāna là Trưởng Duyên Cảnh cho bốn nhóm này: thiện tương ưng trí, duy tác tương ưng trí thuộc Dục giới, thiện Siêu thế và quả Siêu thế. Như vậy, ở đây, sự phân định cần được hiểu cả từ phương diện pháp được duyên trợ.
4. Anantarapaccayaniddese manodhātuyāti vipākamanodhātuyā.
In the description of the Contiguity Condition, manodhātuyā refers to the resultant mind-element.
4. Trong phần giải thích về Vô Gián Duyên, manodhātuyā (ý giới) có nghĩa là ý giới quả.
Manoviññāṇadhātuyāti santīraṇakiccāya ahetukavipākamanoviññāṇadhātuyā.
Manoviññāṇadhātuyā refers to the ahetuka-resultant mind-consciousness element which performs the function of investigating.
Manoviññāṇadhātuyā (ý thức giới) có nghĩa là ý thức giới quả vô nhân có phận sự quan sát.
Tato paraṃ pana voṭṭhabbanajavanatadārammaṇabhavaṅgakiccā manoviññāṇadhātuyo vattabbā siyuṃ, tā avuttāpi imināva nayena veditabbāti nayaṃ dassetvā desanā saṅkhittā.
Thereafter, mind-consciousness elements performing the functions of determining, javana, tadārammaṇa, and bhavaṅga should be stated, but they are condensed here, having shown the method that even though unstated, they should be understood in this same way.
Tiếp theo đó, đáng lẽ phải nói đến các ý thức giới có phận sự xác định, tốc hành, na cảnh và hộ kiếp, nhưng dù không được nêu ra, cũng cần hiểu theo phương pháp này, do đó, sau khi chỉ ra phương pháp, bài giảng được trình bày một cách tóm tắt.
‘‘Purimā purimā kusalā dhammā’’tiādike ca chaṭṭhanaye tā saṅgahitātipi idha na vuttāti veditabbā.
It should also be understood that they are included in the sixth method, beginning with "Earlier wholesome phenomena, earlier wholesome phenomena...", and thus are not stated here.
Và cũng cần hiểu rằng, chúng không được nói đến ở đây vì đã được bao gồm trong phương pháp thứ sáu, bắt đầu bằng "Các pháp thiện trước trước".
Tattha purimā purimāti chasu dvāresupi anantarātītā kusalajavanadhammā daṭṭhabbā.
Therein, purimā purimā (earlier, earlier) should be understood as the immediately past javana wholesome phenomena in all six sense-doors.
Trong đó, purimā purimā (trước trước) cần được hiểu là các pháp tốc hành thiện đã diệt ngay trước đó ở cả sáu môn.
Pacchimānaṃ pacchimānanti anantarauppajjamānānaññeva.
Pacchimānaṃ pacchimānaṃ (for later, later ones) means only for those that arise immediately after.
Pacchimānaṃ pacchimānaṃ (sau sau) có nghĩa là của những pháp sanh khởi ngay sau đó.
Kusalānanti sadisakusalānaṃ.
Kusalānaṃ means "for similar wholesome phenomena."
Kusalānaṃ (của các pháp thiện) có nghĩa là của các pháp thiện tương tự.
Abyākatānanti idaṃ pana kusalānantaraṃ tadārammaṇabhavaṅgaphalasamāpattivasena vuttaṃ.
Abyākatānaṃ (for indeterminate phenomena) is stated here in relation to tadārammaṇa, bhavaṅga, and fruition-attainment (phalasamāpatti) immediately following wholesome phenomena.
Còn abyākatānaṃ (của các pháp vô ký) này được nói đến theo trường hợp na cảnh, hộ kiếp và quả thiền sanh khởi sau pháp thiện.
Akusalamūlake abyākatānanti tadārammaṇabhavaṅgasaṅkhātānaññeva.
In the case of unwholesome roots, abyākatānaṃ refers only to those described as tadārammaṇa and bhavaṅga.
Trong phần gốc bất thiện, abyākatānaṃ (của các pháp vô ký) chỉ có nghĩa là của các pháp được gọi là na cảnh và hộ kiếp.
Abyākatamūlake abyākatānanti āvajjanajavanavasena vā bhavaṅgavasena vā pavattānaṃ kiriyavipākābyākatānaṃ kiriyamanodhātuto paṭṭhāya pana yāva voṭṭhabbanakiccā manoviññāṇadhātu, tāva pavattesu vīthicittesupi ayaṃ nayo labbhateva.
In the case of indeterminate roots, abyākatānaṃ refers to the functional and resultant indeterminate phenomena that occur by way of adverting (āvajjanā) and javana, or by way of bhavaṅga; this method also applies to the process-cittas (vīthicitta) occurring from the functional mind-element up to the mind-consciousness element performing the function of determining.
Trong phần Vô Ký làm gốc, đối với các pháp vô ký là các pháp duy tác-vô ký và quả-vô ký đã khởi lên theo cách hướng tâm và tốc hành tâm, hoặc theo cách hộ kiếp. Hơn nữa, bắt đầu từ ý giới duy tác cho đến ý thức giới có phận sự xác định, phương pháp này cũng chắc chắn có được trong các tâm lộ đã khởi lên đến chừng đó.
Kusalānanti pañcadvāre voṭṭhabbanānantarānaṃ manodvāre āvajjanāntarānaṃ paṭhamajavanakusalānaṃ.
Kusalānaṃ refers to the first javana wholesome phenomena immediately following determining in the five-door process, and immediately following adverting in the mind-door process.
Đối với các pháp thiện là các pháp thiện tốc hành tâm thứ nhất, liền sau tâm xác định ở ngũ môn và liền sau tâm hướng tâm ở ý môn.
Akusalānanti padepi eseva nayo.
The same method applies to the term akusalānaṃ.
Đối với các pháp bất thiện cũng có cùng phương pháp này.
Yesaṃ yesanti idaṃ sabbesampi anantarapaccayadhammānaṃ.
Yesaṃ yesaṃ refers to all phenomena of the contiguity condition.
Đối với những pháp nào đây là nói về tất cả các pháp là duyên vô gián.
Saṅkhepalakkhaṇanti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
"Abbreviated characteristic" – this is the Pali commentary here first.
Đây là phần giải thích Pāḷi tóm tắt.
Ayaṃ pana anantarapaccayo nāma ṭhapetvā nibbānaṃ catubhūmako arūpadhammarāsiyevāti veditabbo.
This contiguity condition, however, should be understood as exclusively a collection of arūpa phenomena belonging to the four planes, excluding Nibbāna.
Hơn nữa, cần phải hiểu rằng duyên vô gián này, ngoại trừ Nibbāna, chính là tập hợp các pháp vô sắc thuộc bốn cõi.
So jātivasena kusalākusalavipākakiriyato catudhā bhijjati.
By way of its nature, it is fourfold: wholesome, unwholesome, resultant, and functional.
Nó được chia làm bốn theo loại: thiện, bất thiện, quả và duy tác.
Tattha kusalo kāmāvacarādibhedato catubbidho hoti, akusalo kāmāvacarova vipāko catubhūmako, kiriyānantarapaccayo pana te bhūmakoti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
Among these, the wholesome is fourfold, differentiated as kāmāvacara and so on; the unwholesome is only kāmāvacara; the resultant is of four realms; and the functional anantara paccaya is of three realms. Thus, in this context, the discernment should be understood by means of various distinctions.
Trong đó, pháp thiện có bốn loại theo sự phân chia của cõi Dục, v.v.; pháp bất thiện chỉ thuộc cõi Dục; pháp quả thuộc bốn cõi; còn duyên vô gián duy tác thì thuộc ba cõi. Như vậy, ở đây cần phải biết sự quyết đoán theo nhiều cách phân loại khác nhau.
Evaṃ bhinne panettha kāmāvacarakusalo attanā sadisasseva kāmāvacarakusalassa anantarapaccayo hoti.
Thus, when classified, in this Anantara condition, kāmāvacara wholesome consciousness becomes an Anantara condition only to kāmāvacara wholesome consciousness that is similar to itself.
Khi đã được phân chia như vậy, trong đó, pháp thiện cõi Dục là duyên vô gián cho chính pháp thiện cõi Dục tương tự nó.
Ñāṇasampayuttakāmāvacarakusalo pana rūpāvacarakusalassa arūpāvacarakusalassa lokuttarakusalassāti imesaṃ tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Furthermore, kāmāvacara wholesome consciousness accompanied by knowledge becomes an Anantara condition to these three categories: rūpāvacara wholesome consciousness, arūpāvacara wholesome consciousness, and Lokuttara wholesome consciousness.
Hơn nữa, pháp thiện cõi Dục tương ưng trí là duyên vô gián cho ba nhóm này: pháp thiện cõi Sắc, pháp thiện cõi Vô Sắc, và pháp thiện siêu thế.
Kāmāvacarakusalo ca kāmāvacaravipākassa, rūpāvacarārūpāvacaravipākassa, ñāṇasampayutto lokuttaravipākassāpīti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
And kāmāvacara wholesome consciousness becomes an Anantara condition to kāmāvacara resultant consciousness, to rūpāvacara and arūpāvacara resultant consciousnesses; and kāmāvacara wholesome consciousness accompanied by knowledge also becomes an Anantara condition to Lokuttara resultant consciousness; thus, it becomes an Anantara condition to these four categories.
Và pháp thiện cõi Dục là duyên vô gián cho quả cõi Dục, quả cõi Sắc và Vô Sắc; pháp thiện tương ưng trí cũng là duyên vô gián cho quả siêu thế. Như vậy, nó là duyên vô gián cho bốn nhóm này.
Rūpāvacarakusalo rūpāvacarakusalassa, ñāṇasampayuttakāmāvacaravipākassa, rūpāvacaravipākassāti imesaṃ tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Rūpāvacara wholesome consciousness becomes an Anantara condition to these three categories: rūpāvacara wholesome consciousness, kāmāvacara resultant consciousness accompanied by knowledge, and rūpāvacara resultant consciousness.
Pháp thiện cõi Sắc là duyên vô gián cho ba nhóm này: pháp thiện cõi Sắc, quả cõi Dục tương ưng trí, và quả cõi Sắc.
Arūpāvacarakusalo tesaṃ dvinnaṃ vipākānaṃ attano kusalassa vipākassa cāti avisesena catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Arūpāvacara wholesome consciousness becomes an Anantara condition to these four categories, without distinction, namely, to both of those resultant consciousnesses (kāmāvacara resultant consciousness accompanied by knowledge and rūpāvacara resultant consciousness), and to its own wholesome consciousness and its resultant consciousness.
Pháp thiện cõi Vô Sắc, một cách tổng quát, là duyên vô gián cho bốn nhóm: hai loại quả kia, pháp thiện của chính nó, và quả của nó.
Visesena panettha nevasaññānāsaññāyatanakusalo anāgāmiphalasaṅkhātassa lokuttaravipākassapi anantarapaccayo hoti.
Among these, specifically, nevasaññānāsaññāyatana wholesome consciousness also becomes an Anantara condition to Lokuttara resultant consciousness, which is referred to as Anāgāmi-phala.
Một cách đặc biệt, trong đó, pháp thiện Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ cũng là duyên vô gián cho quả siêu thế được gọi là quả Bất Lai.
Lokuttarakusalo lokuttaravipākasseva anantarapaccayo hoti.
Lokuttara wholesome consciousness becomes an Anantara condition only to Lokuttara resultant consciousness.
Pháp thiện siêu thế chỉ là duyên vô gián cho quả siêu thế.
Akusalo avisesena akusalassa ceva kusalākusalavipākassa ca.
Unwholesome consciousness, without distinction, becomes an Anantara condition to unwholesome consciousness and to wholesome and unwholesome resultant consciousnesses.
Pháp bất thiện, một cách tổng quát, là duyên vô gián cho chính pháp bất thiện và cho quả của thiện và bất thiện.
Visesena panettha sukhamajjhattavedanāsampayutto akusalo rūpāvacarārūpāvacaravipākassāpīti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Specifically, among these, unwholesome consciousness accompanied by pleasant or equanimous feeling also becomes an Anantara condition to these four categories: rūpāvacara and arūpāvacara resultant consciousnesses.
Một cách đặc biệt, trong đó, pháp bất thiện tương ưng với thọ lạc và thọ xả cũng là duyên vô gián cho quả cõi Sắc và cõi Vô Sắc. Như vậy, nó là duyên vô gián cho bốn nhóm này.
Kāmāvacaravipākassa ñāṇasampayutto vā ñāṇavippayutto vā vipāko kāmāvacarakiriyāvajjanassa, ñāṇasampayuttavipāko panettha paṭisandhivasena uppajjamānassa rūpāvacarārūpāvacaravipākassāpīti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Kāmāvacara resultant consciousness, whether accompanied by knowledge or dissociated from knowledge, becomes an Anantara condition to kāmāvacara javana and kāmāvacara functional advertence; and among these, kāmāvacara resultant consciousness accompanied by knowledge, when arising at the time of rebirth (paṭisandhi), also becomes an Anantara condition to rūpāvacara and arūpāvacara resultant consciousnesses; thus, it becomes an Anantara condition to these four categories.
Quả Dục giới, dù là tương ưng trí hay bất tương ưng trí, là vô gián duyên cho bốn nhóm: quả Dục giới, āvajjana (hướng tâm) thuộc hành Dục giới, và trong số các quả Dục giới này, quả tương ưng trí khi sanh khởi do bởi tái tục cũng là (vô gián duyên) cho quả Sắc giới và Vô sắc giới.
Rūpāvacaravipāko sahetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacarārūpāvacaravipākassa kāmāvacarakiriyāvajjanassāti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Rūpāvacara resultant consciousness becomes an Anantara condition to these four categories: kāmāvacara resultant consciousness with roots, rūpāvacara and arūpāvacara resultant consciousnesses, and kāmāvacara functional advertence.
Quả Sắc giới là vô gián duyên cho bốn nhóm này: quả Dục giới hữu nhân, quả Sắc giới, quả Vô sắc giới, và āvajjana (hướng tâm) thuộc hành Dục giới.
Arūpāvacaravipāko tihetukakāmāvacaravipākassa arūpāvacaravipākassa kāmāvacarakiriyāvajjanassāti tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Arūpāvacara resultant consciousness becomes an Anantara condition to these three categories: kāmāvacara resultant consciousness with three roots, arūpāvacara resultant consciousness, and kāmāvacara functional advertence.
Quả Vô sắc giới là vô gián duyên cho ba nhóm này: quả Dục giới tam nhân, quả Vô sắc giới, và āvajjana (hướng tâm) thuộc hành Dục giới.
Lokuttaravipāko tihetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacarārūpāvacaralokuttaravipākassāti catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Lokuttara resultant consciousness becomes an Anantara condition to these four categories: kāmāvacara resultant consciousness with three roots, rūpāvacara resultant consciousness, arūpāvacara resultant consciousness, and Lokuttara resultant consciousness.
Quả Siêu thế là vô gián duyên cho bốn nhóm này: quả Dục giới tam nhân, quả Sắc giới, quả Vô sắc giới, và quả Siêu thế.
Kāmāvacarakiriyaṃ kāmāvacarakusalākusalassa catubhūmakavipākassa tebhūmakakiriyassāti navannaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Kāmāvacara functional consciousness becomes an Anantara condition to these nine categories: kāmāvacara wholesome and unwholesome consciousness, resultant consciousness of the four planes, and functional consciousness of the three planes.
Hành Dục giới là vô gián duyên cho chín nhóm này: thiện và bất thiện Dục giới, quả của bốn cõi, và hành của ba cõi.
Rūpāvacarakiriyaṃ tihetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacaravipākassa rūpāvacarakiriyassāti tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
Rūpāvacara functional consciousness becomes an Anantara condition to these three categories: kāmāvacara resultant consciousness with three roots, rūpāvacara resultant consciousness, and rūpāvacara functional consciousness.
Hành Sắc giới là vô gián duyên cho ba nhóm này: quả Dục giới tam nhân, quả Sắc giới, và hành Sắc giới.
Arūpāvacarakiriyaṃ tihetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacarārūpāvacaralokuttaravipākassa arūpāvacarakiriyassāti pañcannaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hotīti.
Arūpāvacara functional consciousness becomes an Anantara condition to these five categories: kāmāvacara resultant consciousness with three roots, rūpāvacara resultant consciousness, arūpāvacara resultant consciousness, Lokuttara resultant consciousness, and arūpāvacara functional consciousness.
Hành Vô sắc giới là vô gián duyên cho năm nhóm này: quả Dục giới tam nhân, quả Sắc giới, quả Vô sắc giới, quả Siêu thế, và hành Vô sắc giới.
Evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
Thus, the determination should be understood here also from the perspective of the conditioned states (paccayuppanna).
Như vậy, ở đây, sự phân định cần được hiểu từ phương diện của pháp được duyên trợ.