Yamakapāṭihīrāvasānasmiñhi bhagavā tidasapure pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ vassaṃ upagantvā mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā devaparisāya abhidhammakathaṃ kathento dhammasaṅgaṇīvibhaṅgadhātukathāpuggalapaññattippakaraṇāni desayitvā kathāvatthudesanāya vāre sampatte ‘‘anāgate mama sāvako mahāpañño moggaliputtatissatthero nāma uppannaṃ sāsanamalaṃ sodhetvā tatiyasaṅgītiṃ karonto bhikkhusaṅghassa majjhe nisinno sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ samodhānetvā imaṃ pakaraṇaṃ bhājessatī’’ti tassokāsaṃ karonto yā cesā puggalavāde tāva catūsu pañhesu dvinnaṃ pañcakānaṃ vasena aṭṭhamukhā vādayutti, taṃ ādiṃ katvā sabbakathāmaggesu asampuṇṇabhāṇavāramattāya tantiyā mātikaṃ ṭhapesi.
Indeed, at the end of performing the Twin Miracle, the Blessed One, having entered the Rains Retreat in Tāvatiṃsa, the city of devas, at the foot of the Pāricchattaka tree, on the Paṇḍukambalasilā stone slab, and taking his mother as a bodily witness, delivered the Abhidhamma discourse to the assembly of devas. Having taught the Dhammasaṅgaṇī, Vibhaṅga, Dhātukathā, and Puggalapaññatti treatises, when it was time for the exposition of the Kathāvatthu, he foresaw, "In the future, my disciple, the greatly wise Elder named Moggaliputtatissa, will purify the defilement that has arisen in the Sāsana, perform the Third Council, and, seated in the midst of the assembly of bhikkhus, will elaborate this treatise by combining five hundred suttas in his own doctrine and five hundred in the doctrines of others, making a thousand suttas." Desiring to grant him this opportunity, he laid down the Mātika for the treatise with a Pāli text that, starting with the eight-fold method of debate in the four questions of the Puggalavāda concerning two pentads, comprised not even a full bhāṇavāra in all the methods of discourse. Then, having extensively delivered the remaining Abhidhamma discourse, he concluded the Rains Retreat, descended from the deva world at Saṅkassa city by the jewelled stairway between the golden and silver stairways. He then remained for his full lifespan, performing acts of welfare for living beings, and finally attained parinibbāna in the anupādisesa nibbāna-dhātu.
Vào lúc kết thúc việc thực hiện song thông thần biến, Đức Thế Tôn đã đến an cư mùa mưa tại cõi trời Ba Mươi Ba, trên phiến đá Paṇḍukambala dưới gốc cây Pāricchattaka. Ngài đã lấy người mẹ (từng là thân mẫu) làm nhân chứng và thuyết giảng Abhidhamma cho hội chúng chư thiên. Sau khi đã thuyết các bộ Dhammasaṅgaṇī, Vibhaṅga, Dhātukathā, và Puggalapaññatti, khi đến lượt thuyết giảng Kathāvatthu, Ngài đã thấy trước rằng: “Trong tương lai, một vị đệ tử của ta, một bậc đại trí tuệ tên là trưởng lão Moggaliputtatissa, sẽ thanh lọc những uế nhiễm phát sinh trong giáo pháp, và trong khi thực hiện cuộc kết tập lần thứ ba, ngài sẽ ngồi giữa Tăng chúng, tổng hợp một ngàn kinh, gồm năm trăm kinh về lập trường của mình và năm trăm kinh về lập trường của người khác, rồi sẽ phân tích chi tiết bộ luận này.” Vì muốn tạo cơ hội cho vị trưởng lão ấy, trước hết, trong phần Puggalavāda, Ngài đã thiết lập mātikā với một tạng văn chỉ dài chưa đầy một bhāṇavāra, bắt đầu bằng tám phương pháp luận trong bốn vấn đề theo cách chia của hai nhóm năm, và trong tất cả các phương pháp luận bàn khác.
Athāvasesaṃ abhidhammakathaṃ vitthāranayeneva kathetvā vutthavasso suvaṇṇarajatasopānamajjhe maṇimayena sopānena devalokato saṅkassanagare oruyha sattahitaṃ sampādento yāvatāyukaṃ ṭhatvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.
Then, the assembly of masters, headed by Mahākassapa, taking King Ajātasattu as their helper, compiled the Dhamma-Vinaya (the body of the teaching) into a Council.
Sau đó, Ngài thuyết giảng phần còn lại của Abhidhamma theo phương pháp chi tiết. Sau khi mãn hạ, Ngài từ cõi trời giáng xuống thành Saṅkassa bằng chiếc thang bằng ngọc ở giữa hai chiếc thang bằng vàng và bạc. Ngài đã an trú cho đến hết tuổi thọ để hoàn thành lợi ích cho chúng sanh, rồi nhập vô dư y Niết-bàn giới.
Athassa mahākassapappamukho vasīgaṇo ajātasatturājānaṃ sahāyaṃ gahetvā dhammavinayasarīraṃ saṅgahaṃ āropesi.
Then, after a hundred years, the Vajji-puttaka bhikkhus proclaimed ten points. Having heard these, Elder Yasa, son of the brahmin Kākaṇḍaka, taking King Kālāsoka, son of Susunāga, as his helper, selected seven hundred elders from among twelve hundred thousand bhikkhus, suppressed those ten points, and compiled the Dhamma-Vinaya (the body of the teaching) into a Council.
Sau đó, hội chúng các bậc đã đắc các vasī, đứng đầu là ngài Mahākassapa, đã cùng với vua Ajātasattu đưa Pháp và Luật vào cuộc kết tập.
Tato vassasatassa accayena vajjiputtakā bhikkhū dasa vatthūni dīpayiṃsu.
Then, after a hundred years, the Vajji-puttaka bhikkhus proclaimed ten points.
Sau đó, khi một trăm năm trôi qua, các tỳ khưu Vajjiputtaka đã trình bày mười điều.
Tāni sutvā kākaṇḍakassa brāhmaṇassa putto yasatthero susunāgaputtaṃ kālāsokaṃ nāma rājānaṃ sahāyaṃ gahetvā dvādasannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ antare sattatherasatāni uccinitvā tāni dasavatthūni madditvā dhammavinayasarīraṃ saṅgahaṃ āropesi.
Having heard these, Elder Yasa, son of the brahmin Kākaṇḍaka, taking King Kālāsoka, son of Susunāga, as his helper, selected seven hundred elders from among twelve hundred thousand bhikkhus, suppressed those ten points, and compiled the Dhamma-Vinaya (the body of the teaching) into a Council.
Nghe vậy, trưởng lão Yasa, con trai của vị Bà-la-môn ở Kākaṇḍaka, đã nhận vua Kālāsoka, con trai của vua Susunāga, làm người hỗ trợ, rồi chọn ra bảy trăm vị trưởng lão giữa một triệu hai trăm ngàn tỳ khưu, dẹp bỏ mười điều ấy và tiến hành kết tập Pháp và Luật.
Tehi pana dhammasaṅgāhakattherehi niggahitā dasasahassā vajjiputtakā bhikkhū pakkhaṃ pariyesamānā attano anurūpaṃ dubbalapakkhaṃ labhitvā visuṃ mahāsaṅghikācariyakulaṃ nāma akaṃsu.
However, the ten thousand Vajji-puttaka bhikkhus, who had been repressed by those Dhamma-compiling elders, sought a faction, and finding a weak faction suitable to themselves, they independently formed a school called Mahāsaṅghika-ācariyā-kula.
Bấy giờ, mười ngàn tỳ khưu Vajjiputtaka bị các vị trưởng lão kết tập Pháp khiển trách, trong khi tìm kiếm phe phái, đã tìm được một phe phái yếu kém phù hợp với mình và thành lập một trường phái riêng gọi là Mahāsaṅghika.
Tato bhijjitvā aparāni dve ācariyakulāni jātāni – gokulikā ca ekabyohārikā ca.
From that, two other schools arose by schism: the Gokulikā and the Ekabyohārikā.
Từ đó, phân chia thành hai trường phái khác nữa là Gokulika và Ekabyohārika.
Gokulikanikāyato bhijjitvā aparāni dve ācariyakulāni jātāni – paṇṇattivādā ca bāhuliyā ca.
From the Gokulika sect, two other schools arose by schism: the Paññattivādā and the Bāhuliyā.
Từ bộ phái Gokulika, phân chia thành hai trường phái khác nữa là Paṇṇattivāda và Bāhuliya.
Bahussutikātipi tesaṃyeva nāmaṃ.
Bahussutikā is also a name for them.
Tên gọi Bahussutika cũng là của họ.
Tesaṃyeva antare cetiyavādā nāma apare ācariyavādā uppannā.
Among these very schools, other doctrinal traditions named Cetiyavādā arose.
Trong số họ, lại phát sinh một phái khác tên là Cetiyavāda.
Evaṃ mahāsaṅghikācariyakulato dutiye vassasate pañcācariyakulāni uppannāni.
Thus, from the Mahāsaṅghika-ācariyā-kula, five schools arose in the second century.
Như vậy, từ trường phái Mahāsaṅghika, trong thế kỷ thứ hai, đã phát sinh năm trường phái.
Tāni mahāsaṅghikehi saddhiṃ cha honti.
These, together with the Mahāsaṅghikas, make six.
Cùng với Mahāsaṅghika, tổng cộng là sáu phái.
Tasmiṃyeva dutiye vassasate theravādato bhijjitvā dve ācariyavādā uppannā – mahisāsakā ca vajjiputtakā ca.
In that same second century, two doctrinal traditions arose by schism from the Theravāda: the Mahisāsakā and the Vajjiputtakā.
Cũng trong thế kỷ thứ hai đó, từ Theravāda phân chia thành hai phái – Mahisāsaka và Vajjiputtaka.
Tattha vajjiputtakavādato bhijjitvā apare cattāro ācariyavādā uppannā – dhammuttariyā, bhadrayānikā, channāgārikā, samitiyāti.
Among these, from the Vajjiputtaka tradition, four other doctrinal traditions arose by schism: the Dhammuttariyā, the Bhadrayānikā, the Channāgārikā, and the Samitiyā.
Trong đó, từ phái Vajjiputtaka, phân chia thành bốn phái khác nữa – Dhammuttariya, Bhadrayānika, Channāgārika, và Samitiya.
Puna tasmiṃyeva dutiye vassasate mahisāsakavādato bhijjitvā sabbatthivādā dhammaguttikāti dve ācariyavādā uppannā.
Again, in that same second century, two doctrinal traditions arose by schism from the Mahisāsaka tradition: the Sabbatthivādā and the Dhammaguttikā.
Lại nữa, cũng trong thế kỷ thứ hai đó, từ phái Mahisāsaka, phân chia thành hai phái là Sabbatthivāda và Dhammaguttika.
Puna sabbatthivādakulato bhijjitvā kassapikā nāma jātā.
Again, from the Sabbatthivāda school, the Kassapikā arose.
Lại nữa, từ trường phái Sabbatthivāda, phân chia thành phái Kassapika.
Kassapikesu bhinnesu apare saṅkantikā nāma jātā.
When the Kassapikā split, others named Saṅkantikā arose.
Sau khi phái Kassapika phân chia, một phái khác tên là Saṅkantika được hình thành.
Saṅkantikesu bhinnesu suttavādā nāma jātāti theravādato bhijjitvā ime ekādasa ācariyavādā uppannā.
When the Saṅkantikā split, the Suttavādā arose. Thus, these eleven doctrinal traditions arose by schism from the Theravāda.
Sau khi phái Saṅkantika phân chia, phái Suttavāda được hình thành. Như vậy, mười một phái này đã phân chia từ Theravāda.
Te theravādehi saddhiṃ dvādasa honti.
These, together with the Theravādins, make twelve.
Cùng với Theravāda, tổng cộng là mười hai phái.
Iti ime ca dvādasa, mahāsaṅghikānañca cha ācariyavādāti sabbeva aṭṭhārasa ācariyavādā dutiye vassasate uppannā.
Thus, these twelve and the six doctrinal traditions of the Mahāsaṅghikas make all eighteen doctrinal traditions that arose in the second century.
Như vậy, mười hai phái này và sáu phái của Mahāsaṅghika, tất cả mười tám phái đều phát sinh trong thế kỷ thứ hai.
Aṭṭhārasa nikāyātipi, aṭṭhārasācariyakulānītipi etesaṃyeva nāmaṃ.
Eighteen Nikāyas and eighteen Ācariyā-kulas are also names for these same traditions.
Tên gọi mười tám bộ phái, hay mười tám trường phái, đều là của những phái này.
Etesu pana sattarasa vādā bhinnakā, theravādo asambhinnakoti veditabbo.
Among these, however, seventeen traditions are splintered, and the Theravāda should be understood as unsplintered.
Trong số này, nên biết rằng mười bảy phái là đã phân rã, còn Theravāda là không phân rã.
Vuttampi cetaṃ dīpavaṃse –
This has also been stated in the Dīpavaṃsa:
Điều này cũng đã được nói trong Dīpavaṃsa –
Aparāparaṃ pana hemavatikā, rājagirikā, siddhatthikā, pubbaseliyā, aparaseliyā, vājiriyāti aññepi cha ācariyavādā uppannā.
Moreover, in succession, other six schools of teachers arose: Hemavatikā, Rājagirikā, Siddhatthikā, Pubbaseliyā, Aparaseliyā, and Vājiriyā.
Về sau, lại có thêm sáu học thuyết của các vị đạo sư khác khởi sinh, đó là Hemavatikā, Rājagirikā, Siddhatthikā, Pubbaseliyā, Aparaseliyā, và Vājiriyā.
Te idha anadhippetā.
These are not intended here.
Những phái này không được đề cập ở đây.
Purimakānaṃ pana aṭṭhārasannaṃ ācariyavādānaṃ vasena pavattamāne sāsane paṭiladdhasaddho asoko dhammarājā divase divase buddhapūjāya satasahassaṃ, dhammapūjāya satasahassaṃ, saṅghapūjāya satasahassaṃ, attano ācariyassa nigrodhattherassa satasahassaṃ, catūsu dvāresu bhesajjatthāya satasahassanti pañcasatasahassāni pariccajanto sāsane uḷāraṃ lābhasakkāraṃ pavattesi.
When the Dispensation was progressing according to the eighteen aforementioned schools of teachers, King Asoka, having gained faith, offered one hundred thousand (coins) daily for the worship of the Buddha, one hundred thousand for the worship of the Dhamma, one hundred thousand for the worship of the Saṅgha, one hundred thousand for his own teacher, Nigrodha Thera, and one hundred thousand for medicines at the four city gates, thus spending five hundred thousand (coins) and establishing great offerings and honors in the Dispensation.
Khi giáo pháp đang diễn tiến theo mười tám học thuyết của các vị đạo sư thời trước, vua A-sô-ka, một vị Pháp vương có đức tin, mỗi ngày đã cúng dường một trăm ngàn cho việc lễ bái Đức Phật, một trăm ngàn cho việc lễ bái Pháp, một trăm ngàn cho việc lễ bái Tăng, một trăm ngàn cho vị thầy của mình là Trưởng lão Nigrodha, và một trăm ngàn cho việc cấp thuốc men ở bốn cổng thành, tổng cộng là năm trăm ngàn. Ngài đã làm cho lợi lộc và sự cung kính lớn lao phát sinh trong giáo pháp.
Titthiyā hatalābhasakkārā antamaso ghāsacchādanamattampi alabhantā lābhasakkāraṃ patthayamānā bhikkhūsu pabbajitvā sakāni sakāni diṭṭhigatāni – ‘‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsana’’nti dīpenti.
The sectarians, having lost their offerings and honors, and not even obtaining food and clothing, entered the Sangha desirous of offerings and honors, and propagated their own wrong views, saying: "This is the Dhamma, this is the Vinaya, this is the Teacher's Dispensation."
Các ngoại đạo bị mất lợi lộc và sự cung kính, đến nỗi không nhận được cả thức ăn và y phục, vì mong muốn lợi lộc và sự cung kính, họ đã xuất gia trong hàng Tỳ khưu và tuyên thuyết những tà kiến của riêng mình rằng: "Đây là Pháp, đây là Luật, đây là giáo pháp của Bậc Đạo Sư."
Pabbajjaṃ alabhamānāpi sayameva kese chinditvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā vihāresu vicarantā uposathakammādikaraṇakāle saṅghamajjhaṃ pavisanti.
Even those who could not obtain ordination would themselves cut their hair, don saffron robes, wander in the monasteries, and enter the midst of the Saṅgha at the time of Uposatha ceremonies and other such acts.
Ngay cả những người không được xuất gia cũng tự mình cạo tóc, khoác y cà sa, đi lại trong các tu viện và đi vào giữa Tăng chúng vào thời điểm thực hành các nghi lễ như Uposatha.
Te bhikkhusaṅghena dhammena vinayena satthusāsanena niggayhamānāpi dhammavinayānulomāya paṭipattiyā asaṇṭhahantā anekarūpaṃ sāsanassa abbudañca malañca kaṇṭakañca samuṭṭhāpenti.
Even though they were rebuked by the Saṅgha according to the Dhamma, Vinaya, and the Teacher's Dispensation, they did not abide by the practice consistent with the Dhamma and Vinaya, and thus caused various kinds of tumors, defilements, and thorns to arise in the Dispensation.
Mặc dù bị Tăng chúng khiển trách theo đúng Pháp, đúng Luật và giáo pháp của Bậc Đạo Sư, họ vẫn không tuân thủ theo sự thực hành phù hợp với Pháp và Luật, và đã gây ra nhiều tai ương, ô uế và gai chướng cho giáo pháp.
Keci aggiṃ paricaranti, keci pañcātape tapanti, keci ādiccaṃ anuparivattanti, keci ‘‘dhammañca vinayañca vobhindissāmā’’ti tathā tathā paggaṇhiṃsu.
Some worshipped fire, some practiced austerities under the five fires, some circumambulated the sun, and some firmly asserted their views saying: "We shall corrupt the Dhamma and Vinaya."
Một số thờ lửa, một số thực hành khổ hạnh ngũ nhiệt, một số đi vòng quanh mặt trời, một số đã đề cao quan điểm của mình theo nhiều cách khác nhau rằng: "Chúng tôi sẽ phá hoại cả Pháp và Luật."
Tadā bhikkhusaṅgho na tehi saddhiṃ uposathaṃ vā pavāraṇaṃ vā akāsi.
At that time, the community of bhikkhus did not perform the Uposatha or Pavāraṇā with them.
Khi đó, Tăng chúng đã không cùng họ thực hành Uposatha hay Pavāraṇā.
Asokārāme satta vassāni uposatho upacchijji.
For seven years, the Uposatha was suspended at Asokārāma.
Tại tu viện Asokārāma, lễ Uposatha đã bị gián đoạn trong bảy năm.
Rājā ‘‘āṇāya kāressāmī’’ti vāyamantopi kāretuṃ nāsakkhi, aññadatthu duggahitagāhinā bālena amaccena anekesu bhikkhūsu jīvitā voropitesu vippaṭisārī ahosi.
Though the King tried to enforce it with his authority, he was unable to do so; on the contrary, he felt remorse when many bhikkhus were deprived of life by a foolish minister holding wrong views.
Nhà vua, dù cố gắng "Ta sẽ dùng quyền lực để bắt họ làm", cũng không thể thực hiện được, trái lại, ngài đã hối hận khi một vị quan ngu si, chấp thủ sai lầm đã tước đoạt mạng sống của nhiều vị Tỳ khưu.
So tañca vippaṭisāraṃ tañca sāsane uppannaṃ abbudaṃ vūpasametukāmo ‘‘ko nu kho imasmiṃ atthe paṭibalo’’ti saṅghaṃ pucchitvā ‘‘moggaliputtatissatthero, mahārājā’’ti sutvā saṅghassa vacanena ahogaṅgāpabbatato theraṃ pakkosāpetvā iddhipāṭihāriyadassanena therassa ānubhāve nibbicikiccho attano kukkuccaṃ pucchitvā vippaṭisāraṃ vūpasamesi.
Wishing to quell that remorse and that arising tumor in the Dispensation, he asked the Saṅgha, "Who is capable in this matter?" Hearing, "It is Moggaliputtatissa Thera, Your Majesty," he had the Thera summoned from Ahogaṅga mountain by the words of the Saṅgha. Being free from doubt in the Thera's power after witnessing a miracle, he asked about his remorse and dispelled it.
Ngài muốn xoa dịu nỗi hối hận đó và tai ương đã nảy sinh trong giáo pháp, nên đã hỏi Tăng chúng: "Ai có thể giải quyết được việc này?", và khi nghe rằng "Thưa Đại vương, đó là Trưởng lão Moggaliputtatissa", ngài đã theo lời Tăng chúng cho mời Trưởng lão từ núi Ahogaṅgā về. Sau khi thấy thần thông của Trưởng lão và không còn nghi ngờ gì về năng lực của ngài, nhà vua đã hỏi về nỗi ray rứt của mình và đã xoa dịu được sự hối hận.
Theropi taṃ rājuyyāneyeva vasanto satta divasāni samayaṃ uggaṇhāpesi.
The Thera, dwelling in the royal park, had the King learn the Buddha's doctrines for seven days.
Trưởng lão, trong khi ở tại vườn ngự uyển của vua, đã dạy cho vua về các học thuyết trong bảy ngày.
So uggahitasamayo sattame divase asokārāme bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā sāṇipākāraṃ parikkhipāpetvā sāṇipākārantare nisinno ekaladdhike ekaladdhike bhikkhū ekato ekato kāretvā ekamekaṃ bhikkhusamūhaṃ pakkosāpetvā pucchi – ‘‘bhante, kiṃvādī sammāsambuddho’’ti?
On the seventh day, after having learned the doctrines, the King gathered the community of bhikkhus at Asokārāma, had a screen enclosure put up, and seated inside the screen, he had bhikkhus of the same view gathered together, and calling each group of bhikkhus, he asked: "Bhantes, what doctrine does the Sammāsambuddha teach?"
Vua, sau khi đã học các học thuyết, vào ngày thứ bảy, đã cho triệu tập Tăng chúng tại tu viện Asokārāma, cho dựng một hàng rào bằng vải, và ngồi bên trong hàng rào đó. Ngài cho tập hợp các vị Tỳ khưu có cùng quan điểm lại với nhau, rồi cho gọi từng nhóm Tỳ khưu đến và hỏi: "Thưa các ngài, Đức Chánh Đẳng Giác chủ trương học thuyết gì?"
Tato sassatavādino – ‘‘sassatavādī’’ti āhaṃsu.
Thereupon, the Sassatavādīs said, "He is a Sassatavādī."
Bấy giờ, những người theo thường kiến đã nói: "Ngài chủ trương thường kiến."
Ekaccasassatikā, antānantikā, amarāvikkhepikā, adhiccasamuppannikā, saññīvādā, asaññīvādā, nevasaññīnāsaññīvādā, ucchedavādā, diṭṭhadhammanibbānavādā – ‘‘diṭṭhadhammanibbānavādī’’ti āhaṃsu.
The Ekaccasassatikā, Antānantikā, Amarāvikkhepikā, Adhiccasamuppannikā, Saññīvādā, Asaññīvādā, Nevasaññīnāsaññīvādā, Ucchedavādā, Diṭṭhadhammanibbānavādā – they all said, "He is a Diṭṭhadhammanibbānavādī."
Những người theo nhất phần thường kiến, hữu biên vô biên kiến, ngụy biện kiến, ngẫu nhiên sinh khởi kiến, tưởng kiến, vô tưởng kiến, phi tưởng phi phi tưởng kiến, đoạn kiến, và hiện tại Niết-bàn kiến đã nói: "Ngài chủ trương hiện tại Niết-bàn kiến."
Rājā paṭhamameva samayassa uggahitattā nayime bhikkhū aññatitthiyā imeti ñatvā tesaṃ setakāni vatthāni datvā uppabbājesi.
Since the King had first learned the various doctrines, he knew that "these are not bhikkhus; these are other sectarians," and giving them white robes, he disrobed them.
Nhà vua, vì đã học các học thuyết từ trước, nên biết rằng "những người này không phải là Tỳ khưu, họ là ngoại đạo", và đã cho họ y phục trắng rồi bắt hoàn tục.
Te sabbepi saṭṭhisahassā ahesuṃ.
All of them amounted to sixty thousand.
Tất cả họ có sáu mươi ngàn người.
Athaññe bhikkhū pakkosāpetvā pucchi – ‘‘kiṃvādī, bhante, sammāsambuddho’’ti?
Then he summoned other bhikkhus and asked, "Bhantes, what doctrine does the Sammāsambuddha teach?"
Sau đó, ngài cho gọi các vị Tỳ khưu khác đến và hỏi: "Thưa các ngài, Đức Chánh Đẳng Giác chủ trương học thuyết gì?"
‘‘Vibhajjavādī, mahārājā’’ti.
"He is a Vibhajjavādī, Your Majesty."
"Thưa Đại vương, Ngài là người chủ trương phân tích (Vibhajjavādī)."
Evaṃ vutte rājā theraṃ pucchi – ‘‘vibhajjavādī, bhante, sammāsambuddho’’ti?
When this was said, the King asked the Thera, "Bhante, is the Sammāsambuddha a Vibhajjavādī?"
Khi được trả lời như vậy, nhà vua hỏi Trưởng lão: "Thưa ngài, Đức Chánh Đẳng Giác có phải là người chủ trương phân tích không?"
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
"Yes, Your Majesty," (he replied).
"Đúng vậy, thưa Đại vương."
Tato rājā ‘suddhaṃ dāni, bhante, sāsanaṃ, karotu bhikkhusaṅgho uposatha’nti ārakkhaṃ datvā nagaraṃ pāvisi.
Then the King said, "Now, Bhantes, the Dispensation is pure; let the Saṅgha perform the Uposatha," and after providing security, he entered the city.
Bấy giờ, nhà vua nói: "Thưa ngài, nay giáo pháp đã thanh tịnh, xin Tăng chúng hãy làm lễ Uposatha," rồi cho người bảo vệ và trở về thành.
Samaggo saṅgho sannipatitvā uposathaṃ akāsi.
The united Saṅgha assembled and performed the Uposatha.
Tăng chúng hòa hợp đã tụ họp và làm lễ Uposatha.
Tasmiṃ sannipāte saṭṭhibhikkhusatasahassāni ahesuṃ.
At that assembly, there were six hundred thousand bhikkhus.
Trong buổi tụ họp đó, có sáu triệu vị Tỳ khưu.
Tasmiṃ samāgame moggaliputtatissatthero yāni ca tadā uppannāni vatthūni, yāni ca āyatiṃ uppajjissanti, sabbesampi tesaṃ paṭibāhanatthaṃ satthārā dinnanayavaseneva tathāgatena ṭhapitamātikaṃ vibhajanto sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ āharitvā imaṃ parappavādamathanaṃ āyatilakkhaṇaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ abhāsi.
At that gathering, Moggaliputtatissa Thera, for the purpose of refuting all wrong views that had arisen then and those that would arise in the future, expounded this Kathāvatthuppakaraṇa, which refutes others' doctrines and serves as a mark for future (refutations), by arranging a thousand suttas—five hundred for our own doctrine and five hundred for other doctrines—according to the method established by the Teacher, the Tathāgata, in the given Mātikā.
Trong cuộc hội họp đó, Trưởng lão Moggaliputtatissa, để ngăn chặn những vấn đề đã phát sinh lúc bấy giờ và những vấn đề sẽ phát sinh trong tương lai, đã phân tích đề mục mà Đức Như Lai đã thiết lập theo phương pháp do Bậc Đạo Sư ban truyền, và đã trình bày một ngàn bài kinh, gồm năm trăm bài kinh về học thuyết của mình và năm trăm bài về học thuyết của người khác, rồi thuyết giảng bộ Kathāvatthuppakaraṇa này, là bộ luận phá tà kiến và là dấu hiệu cho tương lai.
Tato saṭṭhisatasahassasaṅkhyesu bhikkhū uccinitvā tipiṭakapariyattidharānaṃ pabhinnapaṭisambhidānaṃ bhikkhūnaṃ sahassamekaṃ gahetvā yathā mahākassapatthero ca yasatthero ca dhammañca vinayañca saṅgāyiṃsu; evameva saṅgāyanto sāsanamalaṃ visodhetvā tatiyasaṅgītiṃ akāsi.
Thereafter, selecting one thousand bhikkhus from among the sixty hundred thousand, who were masters of the Tipiṭaka and possessed the four analytical knowledges (paṭisambhidā), he conducted the Third Saṅgīti, just as Mahākassapa Thera and Yasa Thera had recited the Dhamma and Vinaya, thus purifying the defilement of the Dispensation.
Sau đó, từ trong sáu triệu vị Tỳ khưu, ngài đã chọn ra một ngàn vị Tỳ khưu thông thuộc Tam Tạng và đắc Tứ Vô ngại giải, rồi tiến hành kết tập lần thứ ba, giống như cách Trưởng lão Mahākassapa và Trưởng lão Yasa đã kết tập Pháp và Luật, để thanh lọc những ô uế trong giáo pháp.
Tattha abhidhammaṃ saṅgāyanto imaṃ yathābhāsitaṃ pakaraṇaṃ saṅgahaṃ āropesi.
During that recitation of the Abhidhamma, he included this discourse, as it was spoken, into the canon.
Trong cuộc kết tập đó, khi kết tập A-tỳ-đàm, ngài đã đưa bộ luận này, như đã được thuyết giảng, vào trong tạng kinh điển.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Vì vậy, có lời nói rằng –