Parisaṅkupatho nāmāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi.
Parisaṅkupatho nāmā — This the Teacher spoke while dwelling at Jetavana, concerning a certain difficult-to-admonish bhikkhu.
Parisaṅkupatho nāmā (đường đi nguy hiểm) – Đức Bổn Sư đã kể câu chuyện này khi Ngài đang trú tại Jetavana, liên quan đến một Tỳ-kheo khó dạy.
So kira eko kulaputto niyyānikasāsane pabbajitvāpi atthakāmehi ācariyupajjhāyehi ceva sabrahmacārīhi ca ‘‘evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ paṭikkamitabbaṃ, evaṃ ālokitabbaṃ, evaṃ vilokitabbaṃ, evaṃ samiñjitabbaṃ, evaṃ pasāritabbaṃ, evaṃ nivāsetabbaṃ, evaṃ pārupitabbaṃ, evaṃ patto gahetabbo, yāpanamattaṃ bhattaṃ gahetvā paccavekkhitvāva paribhuñjitabbaṃ, indriyesu guttadvārena bhojane mattaññunā jāgariyamanuyuttena bhavitabbaṃ, idaṃ āgantukavattaṃ nāma jānitabbaṃ, idaṃ gamikavattaṃ nāma, imāni cuddasa khandhakavattāni, asīti mahāvattāni.
It is said that this certain young man of good family, even after having gone forth in the liberating Dispensation, when advised by his well-wishing teachers, preceptors, and fellow celibates—‘‘You should advance in this way, retreat in this way, look in this way, observe in this way, bend your limbs in this way, stretch them out in this way, wear your robes in this way, put on your outer robe in this way, take your bowl in this way, take food just enough for sustenance and consume it only after reflection, you should be one whose sense doors are guarded, moderate in eating, and devoted to wakefulness; this is called the visitor’s duty, this is called the traveler’s duty; these are the fourteen duties concerning the aggregates, the eighty great duties. You should conduct yourself properly in them; these are called the thirteen Dhutaṅga practices, you should undertake and observe them’’—he was difficult to admonish, impatient, and unskillful in receiving instruction.
Vị ấy là một thiện nam tử, dù đã xuất gia trong giáo pháp dẫn đến giải thoát, nhưng khi được các vị thầy tế độ và các đồng Phạm hạnh, những người mong muốn lợi ích cho mình, khuyên bảo: "Con phải đi tới như thế này, đi lui như thế này, nhìn như thế này, quan sát như thế này, co tay chân như thế này, duỗi tay chân như thế này, mặc y như thế này, đắp y như thế này, cầm bát như thế này, sau khi nhận thức ăn vừa đủ để duy trì mạng sống, con phải quán xét rồi mới thọ dụng; con phải canh giữ các căn, biết đủ trong ăn uống, và chuyên cần tỉnh thức; con phải biết đây là bổn phận của khách, đây là bổn phận của người đi đường, đây là mười bốn bổn phận của Tăng đoàn, tám mươi bổn phận lớn. Con phải thực hành đúng đắn trong đó, đây là mười ba hạnh đầu đà, con phải thọ trì và thực hành chúng," thì vị ấy vẫn khó dạy, không kiên nhẫn, không tiếp thu lời khuyên.
Tattha te sammā vattitabbaṃ, ime terasa dhutaṅgaguṇā nāma, ete samādāya vattitabba’’nti ovadiyamāno dubbaco ahosi akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ.
“Therein you should conduct yourself properly; these are called the thirteen dhutaṅga qualities, and you should undertake and practice them.” While being thus advised, he was intractable, impatient, and did not accept the instruction respectfully.
Ở đó, các con phải hành xử đúng đắn, đây là mười ba đức hạnh khổ hạnh (dhutaṅga), các con phải tuân giữ và hành trì chúng,’’ khi được khuyên dạy như vậy, vị ấy trở nên khó dạy, không kiên nhẫn, không tiếp thu lời giáo huấn.
‘‘Ahaṃ tumhe na vadāmi, tumhe pana maṃ kasmā vadatha, ahameva attano atthaṃ vā anatthaṃ vā jānissāmī’’ti attānaṃ avacanīyaṃ akāsi.
He made himself unadmonishable, saying, ‘‘I do not admonish you, so why do you admonish me? I myself will know what is beneficial or unbeneficial for me.’’
Vị ấy tự làm cho mình không thể bị khiển trách, nói: "Tôi không khiển trách quý vị, vậy tại sao quý vị lại khiển trách tôi? Chính tôi sẽ biết lợi ích hay bất lợi của mình."
Athassa dubbacabhāvaṃ ñatvā bhikkhū dhammasabhāyaṃ aguṇakathaṃ kathentā nisīdiṃsu.
Then, knowing his difficult-to-admonish nature, the bhikkhus sat in the Dhamma hall, speaking ill of him.
Rồi các Tỳ-kheo biết được sự khó dạy của vị ấy, liền ngồi trong Pháp đường nói chuyện chê trách.
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu dubbacosī’’ti pucchitvā ‘‘sacca’’nti vutte ‘‘kasmā bhikkhu evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā atthakāmānaṃ vacanaṃ na karosi, pubbepi tvaṃ paṇḍitānaṃ vacanaṃ akatvā verambhavātamukhe cuṇṇavicuṇṇo jāto’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and asked, ‘‘What is the topic of your discussion now, O bhikkhus?’’ When they replied, ‘‘This is it,’’ he had that bhikkhu summoned and asked, ‘‘Is it true, bhikkhu, that you are difficult to admonish?’’ When he replied, ‘‘It is true,’’ the Teacher said, ‘‘Why, bhikkhu, having gone forth in such a liberating Dispensation, do you not heed the words of those who wish your welfare? Even in the past, by not heeding the words of the wise, you were crushed to pieces in the face of the hurricane wind,’’ and then recounted a past event.
Đức Bổn Sư đến, hỏi: "Này các Tỳ-kheo, bây giờ các con đang tụ họp nói chuyện gì vậy?" Khi được trả lời: "Chuyện này ạ," Ngài liền cho gọi vị Tỳ-kheo đó đến, hỏi: "Này Tỳ-kheo, có thật là con khó dạy không?" Khi được trả lời: "Thật vậy ạ," Ngài nói: "Này Tỳ-kheo, tại sao con đã xuất gia trong giáo pháp dẫn đến giải thoát như vậy mà lại không nghe lời những người mong muốn lợi ích cho con? Ngay cả trước kia, con cũng không nghe lời các bậc hiền trí mà đã bị gió bão thổi tan thành từng mảnh vụn," nói vậy, Ngài đã kể chuyện quá khứ.
Atīte gijjhakūṭe pabbate bodhisatto gijjhayoniyaṃ nibbatti.
In the past, on Gijjhakūṭa mountain, the Bodhisatta was reborn in the vulture species.
Thuở xa xưa, trên núi Gijjhakūṭa, Bồ Tát sinh ra trong loài kền kền.
Putto panassa supatto nāma gijjharājā anekasahassagijjhaparivāro thāmasampanno ahosi.
His son, Supatta by name, was a vulture king, surrounded by many thousands of vultures, endowed with strength.
Con trai của Ngài tên là Supatta, một vua kền kền, có sức mạnh phi thường, được hàng ngàn con kền kền vây quanh.
So mātāpitaro posesi, thāmasampannattā pana atidūraṃ uppatati.
He supported his parents, and being endowed with strength, he flew very far.
Vị ấy nuôi dưỡng cha mẹ, nhưng vì có sức mạnh phi thường nên bay rất xa.
Atha naṃ pitā ‘‘tāta, ettakaṃ nāma ṭhānaṃ atikkamitvā na gantabba’’nti ovadi.
Then his father advised him, ‘‘My dear, you should not go beyond this much of a distance.’’
Rồi cha Ngài khuyên bảo: "Này con, con không nên bay vượt quá giới hạn này."
So ‘‘sādhū’’ti vatvāpi ekadivasaṃ pana vuṭṭhe deve gijjhehi saddhiṃ uppatitvā sese ohāya atibhūmiṃ gantvā verambhavātamukhaṃ patvā cuṇṇavicuṇṇabhāvaṃ pāpuṇi.
Although he said, ‘‘Very well,’’ one day, when it rained, he flew with the other vultures, leaving the rest behind, and went beyond the limit, falling into the face of the hurricane wind and being crushed to pieces.
Vị ấy nói: "Vâng ạ," nhưng một hôm, khi trời mưa, vị ấy bay cùng với các con kền kền khác, bỏ lại những con còn lại, bay vượt quá giới hạn, rơi vào vùng gió bão và bị tan thành từng mảnh vụn.
Satthā tamatthaṃ dassento abhisambuddho hutvā imā gāthā abhāsi –
The Teacher, revealing that matter, as the Fully Enlightened One, spoke these verses:
Đức Bổn Sư, để trình bày ý nghĩa đó, đã giác ngộ và nói những câu kệ này –
Tattha parisaṅkupathoti saṅkupatho.
Here, parisaṅkupatho means a path of stakes.
Ở đây, parisaṅkupatho có nghĩa là saṅkupatho (con đường chông gai).
Manussā hiraññasuvaṇṇatthāya gacchantā tasmiṃ padese khāṇuke koṭṭetvā tesu rajjuyo bandhitvā gacchanti, tena so gijjhapabbate jaṅghamaggo ‘‘saṅkupatho’’ti vuccati.
People going for gold and silver would cut stakes in that area, tie ropes to them, and proceed; therefore, that foot-path on Vulture Peak is called “saṅkupatho.”
Con người, vì vàng bạc mà đi đến nơi đó, họ chặt cây cọc ở vùng đó, buộc dây vào đó rồi đi. Do đó, con đường mòn trên núi kền kền đó được gọi là “saṅkupatho”.
Gijjhapanthoti gijjhapabbatamatthake mahāmaggo.
Gijjhapantho means the great path on the top of Vulture Peak.
Gijjhapantho có nghĩa là con đường lớn trên đỉnh núi kền kền.
Sanantanoti porāṇo.
Sanantano means ancient.
Sanantano có nghĩa là cổ xưa.
Tatrāsīti tasmiṃ gijjhapabbatamatthake saṅkupathe eko gijjho āsi, so jiṇṇake mātāpitaro posesi.
Tatrāsī means there was a vulture on that path on the top of Vulture Peak, and he supported his aged parents.
Tatrāsī có nghĩa là trên đỉnh núi kền kền đó, trên con đường chông gai đó, có một con kền kền. Nó đã nuôi dưỡng cha mẹ già yếu.
Ajagaramedanti ajagarānaṃ medaṃ.
Ajagaramedaṃ means the fat of pythons.
Ajagaramedaṃ có nghĩa là mỡ của trăn.
Accahāsīti ativiya āhari.
Accahāsī means carried away excessively.
Accahāsī có nghĩa là đã mang đến rất nhiều.
Bahuttasoti bahuso.
Bahuttaso means many times.
Bahuttaso có nghĩa là thường xuyên.
Jānaṃ uccaṃ papātinanti ‘‘putto te atiuccaṃ ṭhānaṃ laṅghatī’’ti sutvā ‘‘ucce papātī aya’’nti jānanto.
Jānaṃ uccaṃ papātinaṃ means knowing, upon hearing “your son leaps to a very high place,” that “this one leaps high.”
Jānaṃ uccaṃ papātinaṃ có nghĩa là khi nghe “con trai của ngươi bay đến nơi rất cao”, thì biết “đây là kẻ bay cao”.
Tejassinti purisatejasampannaṃ.
Tejassiṃ means endowed with manly vigor.
Tejassiṃ có nghĩa là đầy uy lực của người.
Dūragāminanti teneva tejena dūragāmiṃ.
Dūragāminaṃ means one who travels far by that very vigor.
Dūragāminaṃ có nghĩa là nhờ uy lực đó mà bay xa.
Pariplavantanti uppalapattaṃ viya udake uplavamānaṃ.
Pariplavantaṃ means floating on water like a lotus leaf.
Pariplavantaṃ có nghĩa là nổi trên mặt nước như lá sen.
Vijānahīti vijānāsi.
Vijānahī means you perceive.
Vijānahī có nghĩa là ngươi biết.
Cakkaṃva parimaṇḍalanti yasmiṃ te padese ṭhitassa samuddena paricchinno jambudīpo cakkamaṇḍalaṃva paññāyati, tato tāta nivattāhīti ovadanto evamāha.
Cakkaṃva parimaṇḍalaṃ means, advising him, “Dear son, turn back from the place where Jambudīpa, surrounded by the ocean, appears to you like a perfectly round wheel,” he spoke thus.
Cakkaṃva parimaṇḍalaṃ có nghĩa là khi đứng ở nơi nào mà Jambudīpa (Ấn Độ) bị biển bao quanh hiện ra như một vòng bánh xe, thì này con, hãy quay lại. Nói lời khuyên như vậy.
Udapattosīti pitu ovādaṃ akatvā ekadivasaṃ gijjhehi saddhiṃ uppatito te ohāya pitarā kathitaṭṭhānaṃ agamāsi.
Udapattosī means, one day, disregarding his father's advice, he flew up with other vultures, leaving them behind, and went to the place his father had spoken of.
Udapattosī có nghĩa là không làm theo lời khuyên của cha, một hôm nó bay lên cùng những con kền kền khác, bỏ chúng lại và đi đến nơi mà cha đã nói.
Olokayantoti taṃ ṭhānaṃ patvā heṭṭhā olokento.
Olokayanto means, having reached that place, looking down.
Olokayanto có nghĩa là đến nơi đó rồi nhìn xuống.
Vakkaṅgoti vaṅkagīvo.
Vakkaṅgo means with a crooked neck.
Vakkaṅgo có nghĩa là cổ cong.
Yathāsāsi pitussutanti yathāssa pitu santikā sutaṃ āsi, tatheva addasa, ‘‘yathāssāsī’’tipi pāṭho.
Yathāsāsi pitussutaṃ means he saw it just as he had heard it from his father; “yathāssāsī” is also a reading.
Yathāsāsi pitussutaṃ có nghĩa là nó đã thấy đúng như lời nó đã nghe từ cha. Cũng có bản đọc là “yathāssāsī”.
Paramevaccavattathāti pitarā akkhātaṭṭhānato paraṃ ativattova.
Paramevaccavattathā means he went beyond the place indicated by his father.
Paramevaccavattathā có nghĩa là đã vượt qua nơi cha đã chỉ định.
Tañca vātasikhā tikkhāti taṃ anovādakaṃ balimpi samānaṃ dijaṃ tikhiṇaverambhavātasikhā accahāsi atihari, cuṇṇavicuṇṇaṃ akāsi.
Tañca vātasikhā tikkhā means sharp gusts of Verambha wind carried away that disobedient bird, even though he was strong, utterly crushing him.
Tañca vātasikhā tikkhā có nghĩa là những luồng gió verambha sắc bén đã cuốn đi con chim không vâng lời đó, dù nó mạnh mẽ, đã nghiền nát nó thành từng mảnh.
Nāsakkhātigatoti nāsakkhi atigato.
Nāsakkhātigato means he who had gone too far could not.
Nāsakkhātigato có nghĩa là không thể quay lại khi đã đi quá xa.
Posoti satto.
Poso means being.
Poso có nghĩa là sinh vật.
Anovādakareti tasmiṃ dije paṇḍitānaṃ ovādaṃ akaronte sabbepi te mahādukkhaṃ pāpuṇiṃsu.
Anovādakare means when that bird did not heed the advice of the wise, all of them met with great suffering.
Anovādakare có nghĩa là vì con chim đó không làm theo lời khuyên của các bậc hiền trí, tất cả chúng đều gặp đại khổ.
Akatvā vuḍḍhasāsananti vuḍḍhānaṃ hitakāmānaṃ vacanaṃ akatvā evameva byasanaṃ mahādukkhaṃ pāpuṇāti.
Akatvā vuḍḍhasāsanaṃ means not heeding the words of well-wishing elders, one meets with disaster, great suffering, just like that.
Akatvā vuḍḍhasāsana có nghĩa là không làm theo lời của những người lớn tuổi, những người mong muốn điều lợi ích, thì sẽ gặp tai họa, đại khổ.
Tasmā tvaṃ bhikkhu mā gijjhasadiso bhava, atthakāmānaṃ vacanaṃ karohīti.
Therefore, O bhikkhu, do not be like the vulture; heed the words of those who wish you well.
Do đó, này tỳ khưu, đừng giống như con kền kền, hãy làm theo lời của những người mong muốn điều lợi ích.
So satthārā evaṃ ovadito tato paṭṭhāya suvaco ahosi.
Thus advised by the Teacher, he became amenable from that time onwards.
Vị ấy, được Đức Phật khuyên răn như vậy, từ đó trở đi đã trở nên dễ bảo.
Puthusaddoti idaṃ satthā kosambiṃ nissāya ghositārāme viharanto kosambiyaṃ bhaṇḍanakārake bhikkhū ārabbha kathesi.
Puthusaddo – The Teacher told this story concerning the quarrelsome bhikkhus of Kosambī, while residing at Ghositārāma near Kosambī.
Puthusaddo (Tiếng ồn lớn) – Câu chuyện này được Đức Phật kể khi Ngài trú tại Ghositārāma gần Kosambī, liên quan đến các vị tỳ khưu gây tranh cãi ở Kosambī.
Vatthu kosambakakkhandhake (mahāva. 451 ādayo) āgatameva, ayaṃ panettha saṅkhepo.
The story itself is found in the Kosambaka Khandhaka; this is a summary of it.
Câu chuyện gốc đã được kể trong Kosambakakkhandhaka (Mahāva. 451 trở đi), đây là tóm tắt.
Tadā kira dve bhikkhū ekasmiṃ āvāse vasiṃsu vinayadharo ca suttantiko ca.
At that time, it is said, two bhikkhus resided in one dwelling: one was a Vinayadhara and the other a Suttantika.
Khi đó, có hai vị tỳ khưu sống trong một trú xứ, một vị là bậc trì luật (Vinayadhara) và một vị là bậc thông kinh (Suttantika).
Tesu suttantiko ekadivasaṃ sarīravalañjaṃ katvā udakakoṭṭhake ācamanaudakāvasesaṃ bhājane ṭhapetvā nikkhami.
Among them, a Suttantika, one day, after performing bodily functions in the water closet, left the remaining mouth-rinsing water in a vessel and departed.
Một hôm, vị Suttantika sau khi đi vệ sinh, đã để lại nước súc miệng còn thừa trong bình ở phòng nước rồi đi ra.
Pacchā vinayadharo tattha paviṭṭho taṃ udakaṃ disvā nikkhamitvā itaraṃ pucchi ‘‘āvuso, tayā udakaṃ ṭhapita’’nti.
Afterwards, a Vinayadhara, having entered there, saw that water, came out, and asked the other, "Friend, was the water left by you?"
Sau đó, vị Vinayadhara vào đó, thấy nước đó, liền đi ra hỏi vị kia: “Này hiền giả, hiền giả đã để lại nước phải không?”
‘‘Āmāvuso’’ti.
"Yes, friend."
“Vâng, thưa hiền giả.”
‘‘Kiṃ panettha āpattibhāvaṃ na jānāsī’’ti?
"Do you not know that this is an offense?"
“Hiền giả không biết đây là một lỗi sao?”
‘‘Āmāvuso na jānāmī’’ti.
"Yes, friend, I do not know."
“Vâng, thưa hiền giả, tôi không biết.”
‘‘Hoti, āvuso, ettha āpattī’’ti?
"Friend, is there an offense in this?"
“Này hiền giả, đây là một lỗi phải không?”
‘‘Tena hi paṭikarissāmi na’’nti.
"Then I will make amends."
“Vậy thì tôi sẽ sám hối.”
‘‘Sace pana te, āvuso, asañcicca asatiyā kataṃ, natthi āpattī’’ti.
"However, friend, if it was done unintentionally and without mindfulness, there is no offense."
“Nhưng này hiền giả, nếu hiền giả đã làm mà không cố ý, không chú ý, thì không có lỗi.”
So tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi ahosi.
He thus held the view that there was no offense regarding that transgression.
Vị ấy tin rằng lỗi đó không phải là lỗi.
Vinayadharopi attano nissitakānaṃ ‘‘ayaṃ suttantiko āpattiṃ āpajjamānopi na jānātī’’ti ārocesi.
The Vinayadhara also reported to his dependents, "This Suttantika does not even know when he commits an offense."
Vị Vinayadhara cũng nói với các đệ tử của mình rằng: “Vị Suttantika này phạm lỗi mà không biết.”
Te tassa nissitake disvā ‘‘tumhākaṃ upajjhāyo āpattiṃ āpajjitvāpi āpattibhāvaṃ na jānātī’’ti āhaṃsu.
When they saw his dependents, they said, "Your preceptor commits an offense and yet does not know it is an offense."
Khi các đệ tử của vị kia gặp các đệ tử của vị Vinayadhara, họ nói: “Thầy của các ông phạm lỗi mà không biết đó là lỗi.”
Te gantvā attano upajjhāyassa ārocesuṃ.
They went and reported to their preceptor.
Các đệ tử đó về báo lại cho thầy của mình.
So evamāha – ‘‘ayaṃ vinayadharo pubbe ‘anāpattī’ti vatvā idāni ‘āpattī’ti vadati, musāvādī eso’’ti.
He said, "This Vinayadhara first said 'no offense' and now says 'an offense'; he is a liar."
Vị ấy nói: “Vị Vinayadhara này trước đây nói ‘không có lỗi’ mà bây giờ lại nói ‘có lỗi’, ông ta là kẻ nói dối.”
Te gantvā ‘‘tumhākaṃ upajjhāyo musāvādī’’ti evaṃ aññamaññaṃ kalahaṃ vaḍḍhayiṃsu.
They went and said, "Your preceptor is a liar," thus escalating the quarrel among themselves.
Các đệ tử đó đi và nói: “Thầy của các ông là kẻ nói dối.” Cứ thế, họ làm tăng thêm sự cãi vã lẫn nhau.
Tato vinayadharo okāsaṃ labhitvā tassa āpattiyā adassanena ukkhepanīyakammaṃ akāsi.
Then the Vinayadhara, finding an opportunity, performed an act of suspension (ukkhepanīyakamma) against him for not seeing the offense.
Sau đó, vị Vinayadhara có cơ hội và đã thực hiện ukkhepanīyakamma (yết-ma biệt xuất) đối với vị kia vì không thấy lỗi của mình.
Tato paṭṭhāya tesaṃ paccayadāyakā upāsakāpi dve koṭṭhāsā ahesuṃ.
From that time onwards, the lay followers who provided requisites also became two factions.
Từ đó trở đi, các cư sĩ cúng dường cũng chia thành hai phe.
Ovādapaṭiggāhikā bhikkhuniyopi ārakkhadevatāpi dve koṭṭhāsā ahesuṃ.
The bhikkhunīs who accepted advice and the guardian deities also became two factions.
Các vị tỳ khưu ni nhận lời khuyên và các vị thiên thần hộ trì cũng chia thành hai phe.
Tāsaṃ sandiṭṭhasambhattā ākāsaṭṭhadevatāpi yāva brahmalokā sabbe puthujjanā dve pakkhā ahesuṃ.
Even the deities dwelling in the sky, who were associated with them, and all ordinary beings up to the Brahma world, became two sides.
Các vị thiên thần trú trên không trung, những người có mối quan hệ thân thiết với họ, và tất cả phàm nhân cho đến cõi Phạm thiên đều chia thành hai phe.
Yāva akaniṭṭhabhavanā pana idaṃ kolāhalaṃ agamāsi.
Indeed, this clamor reached up to the Akanittha realm.
Sự hỗn loạn này đã lan đến tận cõi Akaniṭṭha.
Atheko bhikkhu tathāgataṃ upasaṅkamitvā ukkhepakānaṃ ‘‘dhammikeneva kammena ayaṃ ukkhitto, ukkhittānuvattakānaṃ adhammikena kammena ukkhitto’’ti laddhiṃ, ukkhepakehi vāriyamānānampi tesaṃ taṃ anuparivāretvā caraṇabhāvañca satthu ārocesi.
Then a certain bhikkhu approached the Tathāgata and reported to the Teacher the view of the suspenders that "this one was suspended by a righteous act, and those who follow the suspended one were suspended by an unrighteous act," and also that even though they were forbidden by the suspenders, they continued to follow him.
Khi đó, một vị tỳ khưu đến gặp Đức Như Lai và báo cáo với Đức Phật về quan điểm của những người biệt xuất rằng “vị này bị biệt xuất bằng một kamma hợp pháp, còn những người theo kẻ bị biệt xuất thì bị biệt xuất bằng một kamma phi pháp”, và việc họ vẫn theo vị ấy mặc dù bị những người biệt xuất ngăn cấm.
Bhagavā ‘‘samaggā kira hontū’’ti dve vāre pesetvā ‘‘na icchanti bhante samaggā bhavitu’’nti sutvā tatiyavāre ‘‘bhinno bhikkhusaṅgho’’ti tesaṃ santikaṃ gantvā ukkhepakānaṃ ukkhepane, itaresañca asañcicca āpattiyā adassane ādīnavaṃ vatvā pakkāmi.
The Blessed One, wishing "may they be in harmony," sent messengers twice, and upon hearing "they do not wish to be in harmony, venerable sir," for the third time, he went to them, saying "the Saṅgha of bhikkhus is divided," and after speaking of the danger in the suspenders' act of suspension and in the others' not seeing the offense committed unintentionally, he departed.
Đức Thế Tôn đã hai lần cử người đi với lời nhắn “hãy hòa hợp”, nhưng khi nghe “Bạch Thế Tôn, họ không muốn hòa hợp”, Ngài đã đi đến chỗ họ lần thứ ba, nói “Tăng đoàn đã bị chia rẽ”, và sau khi nói về những tai hại của việc biệt xuất đối với những người biệt xuất, và việc không thấy lỗi đối với những người kia khi phạm lỗi không cố ý, Ngài đã rời đi.
Puna tesaṃ tattheva ekasīmāyaṃ uposathādīni kāretvā bhattaggādīsu bhaṇḍanajātānaṃ ‘‘āsanantarikāya nisīditabba’’nti bhattagge vattaṃ paññāpetvā ‘‘idānipi bhaṇḍanajātā viharantī’’ti sutvā tattha gantvā ‘‘alaṃ, bhikkhave, mā bhaṇḍana’’ntiādīni vatvā aññatarena bhikkhunā dhammavādinā bhagavato vihesaṃ anicchantena ‘‘āgametu, bhante, bhagavā dhammasāmi, appossukko bhante, bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu, mayaṃ tena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmā’’ti vutte –
Again, after causing them to perform Uposatha and other acts within the same boundary there, and after they had quarreled in the refectory and other places, he laid down the rule in the refectory that "one should sit according to seniority," and upon hearing that "they are still dwelling in quarrel," he went there and, after saying "enough, bhikkhus, do not quarrel," and so on, when a certain bhikkhu, a speaker of Dhamma, who did not wish to trouble the Blessed One, said, "Let the Blessed One, the Master of Dhamma, come; let the Blessed One, being unburdened, dwell devoted to a pleasant abiding in this very life; we will make ourselves known by that quarrel, dispute, contention, and controversy"—
Sau đó, khi nghe rằng họ vẫn tổ chức các buổi Uposatha và các nghi lễ khác trong cùng một sīmā (ranh giới) và vẫn cãi vã tại các phòng ăn, Ngài đã quy định vatta (phép tắc) tại phòng ăn rằng “phải ngồi xen kẽ ghế”, và khi nghe “bây giờ họ vẫn cãi vã”, Ngài đã đến đó và nói “Thôi đi, này các tỳ khưu, đừng cãi vã”. Khi một vị tỳ khưu nói pháp, không muốn Đức Thế Tôn bị phiền nhiễu, nói rằng “Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn, bậc chủ của Pháp, xin hãy ở lại; Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn, xin hãy sống an nhàn, hãy sống an trú trong an lạc của hiện tại; chúng con sẽ tự giải quyết cuộc cãi vã, tranh chấp, bất hòa này”, –
Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, bārāṇasiyaṃ brahmadatto nāma kāsirājā ahosīti brahmadattena dīghītissa kosalarañño rajjaṃ acchanditvā aññātakavesena vasantassa māritabhāvañceva dīghāvukumārena attano jīvite dinne tato paṭṭhāya tesaṃ samaggabhāvañca kathetvā ‘‘tesañhi nāma, bhikkhave, rājūnaṃ ādinnadaṇḍānaṃ ādinnasatthānaṃ evarūpaṃ khantisoraccaṃ bhavissati.
"Formerly, bhikkhus, in Bārāṇasī, there was a king of Kāsi named Brahmadatta"—and after relating how Brahmadatta, not wishing to give up the kingdom of King Dīghīti of Kosala, killed him while he was living in disguise, and how from the time Prince Dīghāvu offered his own life, they became harmonious, he said, "If such patience and gentleness could exist for those kings, bhikkhus, who wielded rods and swords—
“Này các tỳ khưu, thuở xưa, tại Bārāṇasī, có một vị vua tên là Brahmadatta, vua xứ Kāsī.” Sau khi kể về việc vua Brahmadatta đã giết vua Kosala tên Dīghīti khi ông này sống ẩn danh vì bị chiếm đoạt vương quốc, và việc họ đã hòa hợp từ khi hoàng tử Dīghāvu tha mạng cho ông ta, Đức Phật nói: “Này các tỳ khưu, nếu những vị vua đó, những người đã cầm gậy và cầm vũ khí, mà có được sự nhẫn nại và hiền hòa như vậy.
Idha kho taṃ, bhikkhave, sobhetha, yaṃ tumhe evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitā samānā khamā ca bhaveyyātha soratā cā’’ti ovaditvā dutiyampi tatiyampi ‘‘alaṃ, bhikkhave, mā bhaṇḍana’’nti vāretvā anoramante disvā ‘‘pariyādiṇṇarūpā kho ime moghapurisā, na yime sukarā saññāpetu’’nti pakkamitvā punadivase piṇḍapātapaṭikkanto gandhakuṭiyā thokaṃ vissamitvā senāsanaṃ saṃsāmetvā attano pattacīvaramādāya saṅghamajjhe ākāse ṭhatvā imā gāthā abhāsi –
"Here, bhikkhus, you should shine, in that you, having gone forth in such a well-proclaimed Dhamma and Vinaya, should be patient and gentle," thus advising them, and having restrained them a second time and a third time, saying, "Enough, bhikkhus, do not quarrel," seeing that they did not desist, he departed, thinking, "These foolish men are certainly completely lost; they are not easy to convince." The next day, after returning from his alms round, resting a little in the Perfumed Chamber, tidying his lodging, taking his bowl and robe, he stood in the air in the midst of the Saṅgha and uttered these verses –
“Này các Tỳ-khưu, điều này thực sự sẽ làm cho các ông trở nên tốt đẹp, khi các ông đã xuất gia trong Pháp và Luật được khéo thuyết giảng như vậy, các ông nên có lòng nhẫn nại và ôn hòa.” Sau khi khuyên dạy như vậy, Ngài lại ngăn cản lần thứ hai, lần thứ ba rằng: “Thôi đủ rồi, này các Tỳ-khưu, đừng tranh cãi nữa!” Nhưng khi thấy họ không chịu dừng lại, Ngài nghĩ: “Những kẻ trống rỗng này đã bị tà kiến chiếm đoạt, không dễ gì thuyết phục được họ.” Rồi Ngài bỏ đi. Ngày hôm sau, sau khi thọ trai xong, Ngài nghỉ ngơi một lát tại hương thất, sắp xếp lại chỗ ở, cầm y bát của mình, Ngài đứng giữa Tăng đoàn giữa hư không và đọc những bài kệ này –
Tattha puthu mahāsaddo assāti puthusaddo.
Therein, puthusaddo means a great clamor.
Ở đây, puthu (nhiều) + saddo (tiếng ồn) là puthusaddo (tiếng ồn lớn).
Samajanoti samāno ekasadiso jano, sabbovāyaṃ bhaṇḍanakārakajano samantato saddanicchāraṇena puthusaddo ceva sadiso cāti vuttaṃ hoti.
Samajano means people who are equal, uniform; it means that all these quarrelsome people are alike in emitting clamor all around.
Samajano có nghĩa là những người giống nhau, cùng một loại người, tức là tất cả những người gây tranh cãi này đều giống nhau trong việc phát ra tiếng ồn khắp nơi.
Na bālo koci maññathāti tattha koci ekopi ‘‘ahaṃ bālo’’ti na maññittha, sabbe paṇḍitamānino, sabbovāyaṃ bhaṇḍanakārako janoyeva.
Na bālo koci maññathā means not a single one among them thought, "I am a fool"; all were conceited as wise, all were quarrelsome people.
Na bālo koci maññathā có nghĩa là không một ai trong số đó nghĩ rằng “tôi là kẻ ngu”, tất cả đều tự cho mình là hiền trí, tất cả đều là những người gây tranh cãi.
Nāññaṃ bhiyyo amaññarunti koci ekopi ‘‘ahaṃ bālo’’ti na maññittha, bhiyyo ca saṅghasmiṃ bhijjamāne aññampi ekaṃ ‘‘mayhaṃ kāraṇā saṅgho bhijjatī’’ti idaṃ kāraṇaṃ na maññitthāti attho.
Nāññaṃ bhiyyo amaññaruṃ means not a single one thought, "I am a fool," and further, when the Saṅgha was splitting, they did not consider this other reason, "The Saṅgha is splitting because of me," this is the meaning.
Nāññaṃ bhiyyo amaññaruṃ có nghĩa là không một ai nghĩ rằng “tôi là kẻ ngu”, và hơn nữa, khi Tăng đoàn bị chia rẽ, họ không nghĩ đến một lý do nào khác là “vì tôi mà Tăng đoàn bị chia rẽ”.
Parimuṭṭhāti muṭṭhassatino.
Parimuṭṭhā means with lost mindfulness.
Parimuṭṭhā nghĩa là mất niệm.
Paṇḍitābhāsāti attano paṇḍitamānena paṇḍitasadisā.
Paṇḍitābhāsā means appearing like wise men due to their self-conceit of being wise.
Paṇḍitābhāsā nghĩa là giống như người hiền trí do tự cho mình là hiền trí.
Vācāgocarabhāṇinoti rā-kārassa rassādeso kato, vācāgocarā ca na satipaṭṭhānādiariyadhammagocarā, bhāṇino ca.
Vācāgocarabhāṇino means the 'rā' syllable has been shortened; they are those whose range is words, not the Ariyan Dhamma such as satipaṭṭhāna, and they are speakers.
Vācāgocarabhāṇino – chữ ‘rā’ được rút ngắn, có nghĩa là những người nói những điều thuộc phạm vi lời nói chứ không phải phạm vi các Pháp cao thượng như niệm xứ, v.v.
Kathaṃ bhāṇino?
How are they speakers?
Họ nói như thế nào?
Yāvicchanti mukhāyāmanti, yāva mukhaṃ pasāretuṃ icchanti, tāva pasāretvā aggapādehi ṭhatvā bhāṇino, ekopi saṅghagāravena mukhasaṅkocanaṃ na karotīti attho.
Yāvicchanti mukhāyāmaṃ means they speak, stretching their mouths as far as they wish, standing on their tiptoes; the meaning is that not a single one shows restraint out of respect for the Saṅgha.
Yāvicchanti mukhāyāmaṃ nghĩa là họ nói bằng cách mở rộng miệng tùy thích, đứng trên đầu ngón chân mà nói, ý là không ai thu miệng lại vì sự tôn kính Tăng đoàn.
Yena nītāti yena bhaṇḍanena imaṃ nillajjabhāvaṃ nītā.
Yena nītā means by which quarrel they were led to this shameless state.
Yena nītā nghĩa là bởi sự tranh cãi mà họ bị dẫn đến sự vô liêm sỉ này.
Na taṃ vidūti evaṃ ‘‘ādīnavaṃ ida’’nti taṃ na jānanti.
Na taṃ vidū means they do not know that "this is a danger."
Na taṃ vidū nghĩa là họ không biết rằng “đây là một sự nguy hiểm”.
Ye ca taṃ upanayhantīti taṃ ‘‘akkocchi ma’’ntiādikaṃ ākāraṃ ye upanayhanti.
Ye ca taṃ upanayhantīti means those who harbor that thought, "he abused me," and so on.
Ye ca taṃ upanayhantī nghĩa là những ai ôm giữ ý nghĩ “kẻ ấy mắng tôi” và những điều tương tự.
Sanantanoti porāṇo.
Sanantano means ancient.
Sanantano nghĩa là cổ xưa.
Pareti paṇḍite ṭhapetvā tato aññe bhaṇḍanakārakā pare nāma.
Pare means others, excluding the wise, these quarrelsome people are called 'others'.
Pare nghĩa là những người gây tranh cãi khác ngoài những người hiền trí.
Te ettha saṅghamajjhe kolāhalaṃ karontā ‘‘mayaṃ yamāmase upayamāma nassāma, satataṃ samitaṃ maccusantikaṃ gacchāmā’’ti na jānanti.
They, making a commotion in the midst of the Saṅgha, do not know, "We are perishing, we are approaching death constantly and continuously."
Những người đó, khi gây ồn ào giữa Tăng đoàn, không biết rằng “chúng ta đang chết đi, chúng ta đang đi đến sự hủy diệt, chúng ta liên tục đi đến gần tử thần”.
Ye ca tattha vijānantīti ye tattha paṇḍitā ‘‘mayaṃ maccusamīpaṃ gacchāmā’’ti vijānanti.
Ye ca tattha vijānantīti means those wise ones who realize there, "We are approaching death."
Ye ca tattha vijānantī nghĩa là những người hiền trí biết rằng “chúng ta đang đi đến gần tử thần”.
Tato sammanti medhagāti bhikkhave, evañhi te jānantā yonisomanasikāraṃ uppādetvā medhagānaṃ kalahānaṃ vūpasamāya paṭipajjanti.
Then the quarrels subside, bhikkhus. For knowing thus, they generate wise attention and practice for the appeasement of quarrels and disputes.
Tato sammanti medhagā nghĩa là, này các Tỳ-khưu, khi họ biết như vậy, họ sẽ phát khởi tác ý đúng đắn và thực hành để chấm dứt những tranh chấp, cãi vã.
Aṭṭhicchinnāti ayaṃ gāthā brahmadattañca dīghāvukumārañca sandhāya vuttā.
Whose bones were broken – this verse was spoken with reference to Brahmadatta and Prince Dīghāvu.
Aṭṭhicchinnā – bài kệ này được nói liên quan đến Brahmadatta và hoàng tử Dīghāvu.
Tesampi hoti saṅgati.
Even for them, there was harmony.
Họ cũng có sự hòa hợp.
Kasmā tumhākaṃ na hoti?
Why is there none for you?
Tại sao các ông lại không thể?
Yesaṃ vo neva mātāpitūnaṃ aṭṭhīni chinnāni, na pāṇā haṭā, na gavāssadhanāni haṭāni.
For you, whose parents' bones were not broken, whose lives were not taken, whose cattle, horses, and wealth were not seized.
Những người mà xương của cha mẹ các ông không bị cắt, mạng sống không bị cướp, bò ngựa của cải không bị cướp.
Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, tesañhi nāma ādinnadaṇḍānaṃ ādinnasatthānaṃ rājūnaṃ evarūpā saṅgati samāgamo āvāhavivāhasambandhaṃ katvā ekato pānabhojanaṃ hoti, tumhe evarūpe sāsane pabbajitvā attano veramattampi jahituṃ na sakkotha, ko tumhākaṃ bhikkhubhāvoti.
This is what was said: Bhikkhus, for those kings, who had taken up cudgels and swords, there was such harmony, such a coming together, making marriage alliances and sharing food and drink together; yet you, having gone forth into such a Dhamma, cannot even abandon your enmity. What kind of bhikkhuhood is yours?
Điều này có nghĩa là – này các Tỳ-khưu, những vị vua cầm gậy, cầm vũ khí như vậy mà còn có thể hòa hợp, đoàn kết, kết hôn, ăn uống cùng nhau, còn các ông đã xuất gia trong giáo pháp như vậy mà không thể từ bỏ một chút oán thù của mình, thì các ông làm Tỳ-khưu để làm gì?
Sace labhethātiādigāthāyo paṇḍitasahāyassa ca bālasahāyassa ca vaṇṇāvaṇṇadīpanatthaṃ vuttā.
The verses beginning If one should find were spoken to illustrate the praise and dispraise of a wise companion and a foolish companion.
Các bài kệ bắt đầu bằng Sace labhethā được nói để chỉ ra ưu và khuyết điểm của việc có bạn hiền trí và bạn ngu si.
Abhibhuyya sabbāni parissayānīti sabbe pākaṭaparissaye ca paṭicchannaparissaye ca abhibhavitvā tena saddhiṃ attamano satimā careyya.
Having overcome all dangers means having overcome all manifest dangers and all hidden dangers, one should wander with him, joyful and mindful.
Abhibhuyya sabbāni parissayānī nghĩa là vượt qua tất cả những nguy hiểm rõ ràng và những nguy hiểm tiềm ẩn, hãy sống với người ấy với tâm hoan hỷ, có chánh niệm.
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti yathā attano vijitaṃ raṭṭhaṃ mahājanakarājā ca arindamarājā ca pahāya ekakova cariṃsu, evaṃ careyyāti attho.
Like a king who has abandoned his conquered kingdom means just as a great king or a king who crushes his enemies abandoned his conquered kingdom and wandered alone, so should one wander.
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyā nghĩa là như một vị vua vĩ đại hoặc một vị vua chinh phục đã bỏ lại đất nước đã chinh phục của mình và sống một mình, thì các ông cũng nên sống như vậy.
Mātaṅgaraññeva nāgoti mātaṅgo araññe nāgova.
Like a Mātaṅga elephant in the forest means like a Mātaṅga elephant in the forest.
Mātaṅgaraññeva nāgo nghĩa là như voi chúa trong rừng.
Mātaṅgoti hatthī vuccati, nāgoti mahantādhivacanametaṃ.
Mātaṅga means an elephant, nāga is a term for greatness.
Mātaṅgo có nghĩa là voi, nāgo là từ chỉ sự vĩ đại.
Yathā hi mātuposako mātaṅganāgo araññe ekako cari, na ca pāpāni akāsi, yathā ca sīlavahatthināgo.
Just as the Mātaṅga Nāga who supported his mother wandered alone in the forest and did no evil, and just as the Sīlavā Nāga elephant.
Như voi chúa Mātaṅga nuôi mẹ đã sống một mình trong rừng và không làm điều ác, như voi chúa Sīlava.
Yathā ca pālileyyako, evaṃ eko care, na ca pāpāni kayirāti vuttaṃ hoti.
And just as the Pālileyyaka, so should one wander alone and do no evil, this is what was said.
Và như voi Pālileyyaka, hãy sống một mình và không làm điều ác.
Satthā evaṃ kathetvāpi te bhikkhū samagge kātuṃ asakkonto bālakaloṇakagāmaṃ gantvā bhaguttherassa ekībhāve ānisaṃsaṃ kathetvā tato tiṇṇaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā tesaṃ sāmaggivāse ānisaṃsaṃ kathetvā tato pālileyyakavanasaṇḍaṃ gantvā tattha temāsaṃ vasitvā puna kosambiṃ agantvā sāvatthimeva agamāsi.
Even after speaking thus, the Teacher, unable to reconcile those bhikkhus, went to Bālakaloṇakagāma, spoke of the benefits of solitude to Bhagu Thera, then went to the dwelling place of the three young men and spoke of the benefits of harmonious dwelling, and from there went to the Pālileyyaka forest grove, stayed there for three months, and then, without returning to Kosambī, went to Sāvatthī.
Sau khi nói như vậy, Đức Phật không thể làm cho các Tỳ-khưu đó hòa hợp, Ngài đến làng Bālakaloṇaka, thuyết về lợi ích của sự độc cư cho trưởng lão Bhagu, rồi đến nơi ở của ba vị thiện gia nam tử, thuyết về lợi ích của sự hòa hợp, rồi đến rừng Pālileyyaka, ở đó ba tháng, sau đó không trở về Kosambī mà đến Sāvatthī.
Kosambivāsinopi upāsakā ‘‘ime kho ayyā, kosambakā bhikkhū bahuno amhākaṃ anatthassa kārakā, imehi ubbāḷho bhagavā pakkanto, imesaṃ neva abhivādanādīni karissāma, na upagatānaṃ piṇḍapātaṃ dassāma, evaṃ ime pakkamissanti vā veraṃ viramissanti vā bhagavantaṃ vā pasādessantī’’ti sammantayitvā tatheva akaṃsu.
The lay followers in Kosambī also deliberated, "These venerable bhikkhus of Kosambī are the cause of much harm to us; the Blessed One, oppressed by them, has departed. We will neither pay homage to them nor give almsfood to those who approach. Thus, they will either depart or abandon their enmity or appease the Blessed One," and they acted accordingly.
Các cư sĩ ở Kosambī cũng bàn bạc với nhau rằng: “Này các Ngài, những Tỳ-khưu Kosambī này đã gây ra nhiều điều bất lợi cho chúng ta, Đức Thế Tôn đã bị họ quấy rầy mà bỏ đi. Chúng ta sẽ không đảnh lễ họ, không cúng dường vật thực cho những ai đến, như vậy họ sẽ bỏ đi hoặc từ bỏ oán thù hoặc làm cho Đức Thế Tôn hoan hỷ.” Và họ đã làm như vậy.
Te tena daṇḍakammena pīḷitā sāvatthiṃ gantvā bhagavantaṃ khamāpesuṃ.
Oppressed by that disciplinary action, they went to Sāvatthī and apologized to the Blessed One.
Bị hành động trừng phạt đó làm cho đau khổ, họ đến Sāvatthī và xin lỗi Đức Thế Tôn.
Dumo yadā hotīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi.
When a tree is – the Teacher spoke this while dwelling in Jetavana, concerning a certain bhikkhu.
Dumo yadā hotī – câu này được Đức Thế Tôn nói khi Ngài trú tại Jetavana, liên quan đến một Tỳ-khưu nọ.
So kira satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā kosalajanapade aññataraṃ paccantagāmaṃ upanissāya araññe vihāsi.
It is said that he, having received a meditation subject from the Teacher, dwelt in a forest near a certain border village in the Kosala country.
Vị ấy đã thọ thiền đề từ Đức Thế Tôn và trú trong rừng gần một ngôi làng biên giới ở xứ Kosala.
Manussā tassa rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni sampādetvā gamanāgamanasampanne ṭhāne senāsanaṃ katvā sakkaccaṃ upaṭṭhahiṃsu.
People provided his night and day quarters, built a dwelling in an accessible place, and diligently attended to him.
Người dân đã sắp xếp chỗ ở ban đêm và ban ngày cho vị ấy, làm chỗ ở tại một nơi thuận tiện cho việc đi lại, và cung cấp đầy đủ mọi thứ.
Tassa vassūpagatassa paṭhamamāseyeva so gāmo jhāyi, manussānaṃ bījamattampi avasiṭṭhaṃ nāhosi.
In the first month after he had entered the Rains Retreat, that village was burned, and not even a seed remained for the people.
Vào tháng đầu tiên của mùa an cư của vị ấy, ngôi làng đó bị cháy, không còn một hạt giống nào của người dân.
Te tassa paṇītaṃ piṇḍapātaṃ dātuṃ nāsakkhiṃsu.
They were unable to offer him choice almsfood.
Họ không thể cúng dường vật thực ngon cho vị ấy.
So sappāyasenāsanepi piṇḍapātena kilamanto maggaṃ vā phalaṃ vā nibbattetuṃ nāsakkhi.
Though his dwelling was suitable, he, suffering from lack of almsfood, was unable to achieve the path or its fruit.
Mặc dù có chỗ ở thích hợp, nhưng vì vật thực khó khăn, vị ấy không thể đạt được đạo quả hay thành tựu.
Atha naṃ temāsaccayena satthāraṃ vandituṃ āgataṃ satthā paṭisanthāraṃ katvā ‘‘kacci bhikkhu piṇḍapātena na kilamantosi, senāsanasappāyañca ahosī’’ti pucchi.
Then, after three months, when he came to pay homage to the Teacher, the Teacher greeted him and asked, "Are you not suffering from lack of almsfood, bhikkhu? And was your dwelling suitable?"
Sau ba tháng, khi vị ấy đến đảnh lễ Đức Thế Tôn, Đức Thế Tôn đã chào hỏi và hỏi: “Này Tỳ-khưu, vật thực có làm con mệt mỏi không? Chỗ ở có thích hợp không?”
So tamatthaṃ ārocesi.
He reported the matter.
Vị ấy đã kể lại sự việc.
Satthā ‘‘tassa senāsanaṃ sappāya’’nti ñatvā ‘‘bhikkhu samaṇena nāma senāsanasappāye sati loluppacāraṃ pahāya kiñcideva yathāladdhaṃ paribhuñjitvā santuṭṭhena samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭati.
The Teacher, knowing that "this dwelling place is suitable for him," said, "Monk, indeed, when a recluse has a suitable dwelling place, it is proper for him to abandon greedy behavior, consume whatever is obtained, and being content, practice the recluse's duty.
Đức Thế Tôn biết rằng “chỗ ở của vị ấy thích hợp”, và nói: “Này Tỳ-khưu, một Sa-môn khi có chỗ ở thích hợp thì nên từ bỏ sự tham lam, thọ dụng những gì đã được cúng dường, và hài lòng thực hành Sa-môn pháp.”
Porāṇakapaṇḍitā tiracchānayoniyaṃ nibbattitvā attano nivāsasukkharukkhe cuṇṇaṃ khādantāpi loluppacāraṃ pahāya santuṭṭhā mittadhammaṃ abhinditvā aññattha na gamiṃsu, tvaṃ pana kasmā ‘piṇḍapāto paritto lūkho’ti sappāyasenāsanaṃ pariccajī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
Ancient wise ones, even having been reborn in the animal realm, eating powder from their dwelling dry tree, abandoned greedy behavior, were content, and without breaking the bond of friendship, did not go elsewhere. But why do you abandon a suitable dwelling place, thinking 'the alms-food is scant and coarse'?" Having said this, and being requested by the monk, he recounted a past event.
“Các bậc hiền triết thời xưa, dù sinh ra trong loài súc sanh, chỉ ăn bột cây khô nơi mình ở, nhưng đã từ bỏ lối sống tham lam, biết đủ, không phá vỡ tình bằng hữu và không đi nơi khác. Còn ngươi thì tại sao lại từ bỏ chỗ ở thích hợp vì cho rằng ‘thức ăn khất thực ít ỏi và khô khan’?” Sau khi nói vậy và được vị ấy thỉnh cầu, Ngài đã kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte himavante gaṅgātīre ekasmiṃ udumbaravane anekasatasahassā sukā vasiṃsu.
In the past, in the Himavanta, on the bank of the Gaṅgā, in a certain udumbara forest, hundreds of thousands of parrots lived.
Thuở xưa, tại một khu rừng sung (udumbara) bên bờ sông Gaṅgā, trong dãy Hy Mã Lạp Sơn, có hàng trăm ngàn con vẹt sinh sống.
Tatra eko suvarājā attano nivāsarukkhassa phalesu khīṇesu yadeva avasiṭṭhaṃ hoti aṅkuro vā pattaṃ vā taco vā papaṭikā vā, taṃ khāditvā gaṅgāya pānīyaṃ pivitvā paramappicchasantuṭṭho hutvā aññattha na gacchati.
There, a certain parrot king, when the fruits of his dwelling tree were exhausted, would eat whatever remained—whether a sprout, a leaf, bark, or a flake—drink water from the Gaṅgā, and being extremely content with little, would not go elsewhere.
Trong số đó, có một vua vẹt, khi trái cây trên cây nơi mình ở đã hết, thì chỉ ăn những gì còn sót lại, dù là chồi non, lá, vỏ cây hay lớp vỏ mỏng, rồi uống nước sông Gaṅgā, vô cùng ít dục và biết đủ, không đi nơi khác.
Tassa appicchasantuṭṭhabhāvaguṇena sakkassa bhavanaṃ kampi.
Due to his quality of contentment with little, Sakka's abode trembled.
Do đức tính ít dục và biết đủ của vua vẹt, cung điện của Sakka đã rung chuyển.
Sakko āvajjamāno taṃ disvā tassa vīmaṃsanatthaṃ attano ānubhāvena taṃ rukkhaṃ sukkhāpesi.
Sakka, reflecting, saw him and, to test him, caused that tree to dry up by his own power.
Sakka quán xét và thấy điều đó, để thử thách vua vẹt, Ngài đã dùng thần thông làm cho cây đó khô héo.
Rukkho khāṇukamatto hutvā chiddāvachiddo vāte paharante ākoṭiyamāno viya aṭṭhāsi.
The tree became merely a stump, full of holes, and stood as if being struck when the wind blew.
Cây chỉ còn là một gốc cây khô, đầy lỗ hổng, đứng đó như bị gió thổi và đập vào.
Tassa chiddehi cuṇṇāni nikkhamanti.
Powder emerged from its holes.
Từ những lỗ hổng của nó, bột cây rơi ra.
Suvarājā tāni cuṇṇāni khāditvā gaṅgāya pānīyaṃ pivitvā aññattha agantvā vātātapaṃ agaṇetvā udumbarakhāṇuke nisīdi.
The parrot king ate that powder, drank water from the Gaṅgā, and without going elsewhere, disregarding the wind and sun, sat on the udumbara stump.
Vua vẹt ăn những bột cây đó, uống nước sông Gaṅgā, không đi nơi khác, không màng đến gió và nắng, ngồi trên gốc cây sung khô.
Sakko tassa paramappicchabhāvaṃ ñatvā ‘‘mittadhammaguṇaṃ kathāpetvā varamassa datvā udumbaraṃ amataphalaṃ karitvā āgamissāmī’’ti eko haṃsarājā hutvā sujaṃ asurakaññaṃ purato katvā taṃ udumbaravanaṃ gantvā avidūre ekarukkhassa sākhāya nisīditvā tena saddhiṃ kathaṃ samuṭṭhāpento paṭhamaṃ gāthamāha –
Sakka, knowing his extreme contentment, thought, "I will make him speak about the quality of friendship, grant him a boon, make the udumbara tree bear immortal fruit, and then return." So, becoming a swan king, with Sujā the Asura maiden in front, he went to that udumbara forest, sat on a branch of a nearby tree, and initiating a conversation with him, first uttered this stanza:
Sakka biết được đức tính vô cùng ít dục của vua vẹt, nghĩ rằng: “Ta sẽ đến, kể về đức tính tình bằng hữu, ban cho nó một điều ước, và biến cây sung thành cây quả bất tử,” rồi biến thành một vua thiên nga, dẫn theo nàng Sujā, con gái của Asura, đi đến khu rừng sung đó, ngồi trên cành cây gần đó, và bắt đầu cuộc trò chuyện với vua vẹt, nói lên kệ ngôn đầu tiên:
Tattha jhāyasīti kiṃkāraṇā sukkhakhāṇumatthake jhāyanto pajjhāyanto tiṭṭhasi.
Here, jhāyasī means: For what reason do you stand meditating, contemplating, on the dry stump?
Trong đó, jhāyasī có nghĩa là: vì lý do gì mà ngươi lại suy tư, trầm ngâm trên gốc cây khô.
Iṅghāti codanatthe nipāto.
Iṅghā is a particle used in urging.
Iṅghā là một từ nghi vấn.
Vasantasannibhāti vasantakāle vanasaṇḍo suvagaṇasamokiṇṇo viya nīlobhāso hoti, tena taṃ ‘‘vasantasannibhā’’ti ālapati.
Vasantasannibhā means: In the spring season, a forest grove appears blue, as if covered with flocks of parrots. Therefore, he addresses him as "one like spring."
Vasantasannibhā có nghĩa là: vào mùa xuân, rừng cây trông xanh biếc như được bao phủ bởi đàn vẹt, vì vậy Ngài gọi vua vẹt là “người giống như mùa xuân”.
Na riñcasīti na chaḍḍesi.
Na riñcasī means: you do not abandon.
Na riñcasī có nghĩa là: không từ bỏ.
Tattha ye ve sakhīnaṃ sakhāro bhavantīti ye sahāyānaṃ sahāyā honti.
Here, ye ve sakhīnaṃ sakhāro bhavantīti means: those who are companions to companions.
Trong đó, ye ve sakhīnaṃ sakhāro bhavantī có nghĩa là: những ai là bạn của bạn bè.
Khīṇaṃ akhīṇampīti paṇḍitā nāma attano sahāyaṃ bhogaparikkhayena khīṇampi akhīṇampi na jahanti.
Khīṇaṃ akhīṇampīti means: Wise ones do not abandon their friend, whether fallen due to loss of wealth or not fallen.
Khīṇaṃ akhīṇampī có nghĩa là: những bậc hiền triết không từ bỏ bạn bè của mình dù họ đã nghèo khó vì mất tài sản hay vẫn thịnh vượng.
Sataṃ dhammamanussarantāti paṇḍitānaṃ paveṇiṃ anussaramānā.
Sataṃ dhammamanussarantāti means: remembering the tradition of the wise.
Sataṃ dhammamanussarantā có nghĩa là: luôn ghi nhớ truyền thống của các bậc hiền triết.
Ñātī ca meti haṃsarāja, ayaṃ rukkho sampiyāyanatthena mayhaṃ ñāti ca samāciṇṇacaraṇatāya sakhā ca.
Ñātī ca meti means: O swan king, this tree is my kin in the sense of being beloved, and my friend in the sense of being accustomed to its presence.
Ñātī ca me có nghĩa là: Này vua thiên nga, cây này là bà con của ta vì sự thân ái, và là bạn của ta vì thói quen cùng chung sống.
Jīvikatthoti tamahaṃ jīvikāya atthiko hutvā pahātuṃ na sakkomi.
Jīvikattho means, "Being desirous of livelihood, I am unable to abandon it."
Jīvikattho có nghĩa là: ta không thể từ bỏ nó vì lợi ích sinh mạng.
Tattha sādhūti sampahaṃsanaṃ.
Here, sādhu is an expression of delight.
Trong đó, sādhū là một lời tán thán.
Sakkhi kataṃ hoti, metti saṃsati santhavoti sakhibhāvo ca metti ca parisamajjhe santhavo cāti tayā mittaṃ kataṃ sādhu hoti laddhakaṃ bhaddakameva.
Sakkhi kataṃ hoti, metti saṃsati santhavo means, "Friendship and familiarity in society, these three, your making of a friend is good, it is indeed excellent."
Sakkhi kataṃ hoti, metti saṃsati santhavo có nghĩa là: tình bạn, lòng từ ái và sự thân thiết trong hội chúng mà ngươi đã thiết lập thật là tốt lành, thật là đáng giá.
Sacetaṃ dhammanti sace etaṃ mittadhammaṃ.
Sacetaṃ dhammaṃ means, "If this Dhamma of friendship."
Sacetaṃ dhamma có nghĩa là: nếu ngươi giữ gìn tình bạn này.
Vijānatanti evaṃ sante viññūnaṃ pasaṃsitabbayuttakosīti attho.
Vijānataṃ means, "In this way, you are worthy of praise by the wise."
Vijānata có nghĩa là: nếu vậy, ngươi xứng đáng được những người hiểu biết tán dương.
So teti so ahaṃ tuyhaṃ.
So te means, "So I to you."
So te có nghĩa là: ta sẽ ban cho ngươi.
Varassūti icchassu.
Varassū means, "Choose."
Varassū có nghĩa là: hãy ước.
Yaṃ kiñci manasicchasīti yaṃ kiñci manasā icchasi, sabbaṃ taṃ varaṃ dadāmi teti.
Yaṃ kiñci manasicchasī means, "Whatever you desire in your mind, I will grant you all that boon."
Yaṃ kiñci manasicchasī có nghĩa là: bất cứ điều gì ngươi mong muốn trong tâm, ta sẽ ban cho ngươi tất cả điều ước đó.
Evañca pana vatvā sakko taṃ attabhāvaṃ vijahitvā attano ca sujāya ca ānubhāvaṃ dassetvā gaṅgāto hatthena udakaṃ gahetvā udumbarakhāṇukaṃ pahari.
And having spoken thus, Sakka, abandoning that form, and showing his own and Sujā's power, took water in his hand from the Gaṅgā and struck the fig tree stump.
Sau khi nói vậy, Sakka từ bỏ hóa thân đó, thể hiện thần thông của mình và của Sujā, lấy nước từ sông Gaṅgā bằng tay và vẩy lên gốc cây sung khô.
Tāvadeva sākhāviṭapasacchanno madhuraphalo rukkho uṭṭhahitvā muṇḍamaṇipabbato viya vilāsasampanno aṭṭhāsi.
Immediately, a tree covered with branches and twigs, bearing sweet fruit, arose and stood adorned like a mountain of polished gems.
Ngay lập tức, cây sung mọc đầy cành lá, trĩu quả ngọt, đứng đó lộng lẫy như một ngọn núi đá quý trơn tru.
Suvarājā taṃ disvā somanassappatto sakkassa thutiṃ karonto navamaṃ gāthamāha –
The King of Swans, seeing it, was delighted and, praising Sakka, spoke the ninth stanza:
Vua vẹt thấy vậy, vô cùng hoan hỷ, tán dương Sakka, nói kệ ngôn thứ chín:
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ bhikkhu porāṇakapaṇḍitā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpi aloluppacārā ahesuṃ.
The Teacher, having brought forth this Dhamma discourse, said, "Indeed, bhikkhus, ancient wise ones, even when born in animal realms, were not greedy in their conduct.
Đức Bổn Sư sau khi kể bài Pháp này, nói: “Này Tỳ-kheo, các bậc hiền triết thời xưa, dù sinh ra trong loài súc sanh, vẫn không có lối sống tham lam.
Tvaṃ pana kasmā evarūpe sāsane pabbajitvā loluppacāraṃ carasi, gaccha tattheva vasāhī’’ti kammaṭṭhānamassa kathetvā jātakaṃ samodhānesi.
But why do you, having gone forth in such a dispensation, engage in greedy conduct? Go and dwell there," and having explained the meditation subject to him, he connected the Jātaka.
Còn ngươi thì tại sao lại xuất gia trong giáo pháp như vậy mà lại sống tham lam? Hãy đi và ở lại nơi đó!” Ngài đã giảng đề mục thiền cho vị Tỳ-kheo đó và kết nối câu chuyện Jātaka.
So bhikkhu tattha gantvā vipassanaṃ vaḍḍhento arahattaṃ pāpuṇi.
That bhikkhu, going there and cultivating insight, attained Arahantship.
Vị Tỳ-kheo đó đi đến nơi đó, phát triển thiền quán và đạt đến quả vị A-la-hán.
Tadā sakko anuruddho ahosi, suvarājā pana ahameva ahosinti.
At that time, Sakka was Anuruddha, and the King of Swans was I myself.
Khi đó, Sakka chính là Anuruddha, còn vua vẹt chính là Ta.
Santi rukkhāti idaṃ satthā sāvatthiyaṃ jetavane viharanto verañjakaṇḍaṃ ārabbha kathesi.
Santi rukkhā (There are trees) – The Teacher spoke this while dwelling at Jetavana in Sāvatthī, concerning the Verañja section.
Santi rukkhā (Có những cây) – Câu này Đức Bổn Sư đã kể khi Ngài trú tại Jetavana, Sāvatthī, liên quan đến sự kiện ở Verañjā.
Satthari verañjāyaṃ vassaṃ vasitvā anupubbena sāvatthiṃ anuppatte bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, tathāgato khattiyasukhumālo buddhasukhumālo mahantena iddhānubhāvena samannāgatopi verañjabrāhmaṇena nimantito temāsaṃ vasanto mārāvaṭṭanavasena tassa santikā ekadivasampi bhikkhaṃ alabhitvā loluppacāraṃ pahāya temāsaṃ patthapulakapiṭṭhodakena yāpento aññattha na agamāsi, aho tathāgatānaṃ appicchasantuṭṭhabhāvo’’ti.
When the Teacher, having resided for the Rains in Verañjā, gradually arrived in Sāvatthī, the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall: “Friends, the Tathāgata, though of noble lineage and delicate, though a Buddha and delicate, endowed with great psychic power, being invited by the Verañjā brahmin, resided for three months. Due to Māra's obstruction, he did not receive alms even for a single day from him. Giving up greedy seeking, he sustained himself for three months with horse-grain and the water from washing rice, and did not go elsewhere. Oh, what contentment and fewness of wishes the Tathāgatas possess!”
Sau khi Đức Bổn Sư an cư mùa mưa tại Verañjā và dần dần đến Sāvatthī, các Tỳ-kheo đã khởi xướng một cuộc đàm luận trong Pháp đường: “Thưa chư Tôn giả, Đức Như Lai, một bậc Khattiya (chiến sĩ) cao quý, một Đức Phật cao quý, dù sở hữu thần thông vĩ đại, nhưng khi được Bà-la-môn Verañjā thỉnh mời an cư ba tháng, Ngài đã không nhận được thức ăn cúng dường một ngày nào từ người đó do sự tác động của Māra, Ngài đã từ bỏ lối sống tham lam, sống qua ba tháng chỉ bằng nước rửa gạo và nước bột, nhưng Ngài đã không đi nơi khác. Ôi, thật là ít dục và biết đủ của các Đức Như Lai!”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, tathāgatassa idāni loluppacārappahānaṃ, pubbepi tiracchānayoniyaṃ nibbattopi loluppacāraṃ pahāsi’’nti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher, having arrived, asked, “Bhikkhus, with what discussion are you now seated together?” When told, “With this one,” he said, “It is not surprising, bhikkhus, that the Tathāgata now gives up greedy seeking. Even formerly, when born in an animal realm, he gave up greedy seeking,” and he recounted a past event.
Đức Bổn Sư đến hỏi: ‘‘Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi nói chuyện gì vậy?’’ Khi được đáp: ‘‘Chuyện này, bạch Ngài,’’ Ngài nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, việc Như Lai từ bỏ sự tham lam, thói quen thèm khát bây giờ không có gì lạ. Ngay cả trong kiếp quá khứ, khi sinh vào loài súc sanh, Ngài cũng đã từ bỏ sự tham lam, thói quen thèm khát.’’ Nói vậy rồi, Ngài kể chuyện quá khứ.
Sabbampi vatthu purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
The entire story should be elaborated in the same manner as before.
Toàn bộ câu chuyện phải được trình bày chi tiết theo cách cũ.
Haripattāti nīlapattasacchannā.
Haripattā means covered with green leaves.
Haripattā nghĩa là được bao phủ bởi lá xanh.
Koḷāpeti vāte paharante ākoṭitasaddaṃ viya muñcamāne nissāre.
Koḷāpe means worthless, making a rattling sound as if struck by the wind.
Koḷāpe nghĩa là vô dụng, phát ra âm thanh như bị đập khi gió thổi.
Suvassāti āyasmato suvarājassa kasmā evarūpe rukkhe mano nirato.
Suvassā means, "Why is the mind of the venerable parrot king delighted in such a tree?"
Suvassā nghĩa là tại sao tâm của Tôn giả Suvarāja lại quyến luyến một cái cây như vậy.
Phalassāti phalaṃ assa rukkhassa.
Phalassā means its fruit, of this tree.
Phalassā nghĩa là quả của cây đó.
Nekavassagaṇeti anekavassagaṇe.
Nekavassagaṇe means for many years.
Nekavassagaṇe nghĩa là nhiều năm.
Bahūti samānepi anekasate na dve tayo, atha kho bahūva.
Bahū means many, not just two or three, but many hundreds, even if they are similar.
Bahū nghĩa là nhiều, không chỉ hai ba, mà là hàng trăm, dù là như nhau.
Viditvānāti haṃsarāja idāni amhākaṃ imaṃ rukkhaṃ aphalaṃ viditvāpi yathā pure etena saddhiṃ metti, sāva metti, tañhi mayaṃ na bhindāma, mettiṃ bhindantā hi anariyā asappurisā nāma hontīti pakāsento evamāha.
Viditvānā means, the king of swans, making it known, "Now, knowing this tree to be fruitless for us, that same friendship remains as before; we do not break it, for those who break friendship are called ignoble and bad people," thus he spoke.
Viditvānā nghĩa là, này Vua Thiên Nga, bây giờ chúng ta biết cây này không còn quả, nhưng tình bạn với nó vẫn như xưa. Tình bạn đó, chúng ta không phá vỡ. Thật vậy, những kẻ phá vỡ tình bạn được gọi là những kẻ không cao thượng, những kẻ xấu xa. Nói vậy để làm rõ.
Opattanti avapattaṃ nippattaṃ patitapattaṃ.
Opattaṃ means fallen, without leaves, with leaves fallen off.
Opatta nghĩa là không có lá, trụi lá, lá đã rụng.
Kiṃ dosaṃ passaseti aññe sakuṇā etaṃ ohāya aññattha gacchanti, tvaṃ evaṃ gamane kiṃ nāma dosaṃ passasi.
Kiṃ dosaṃ passase means, other birds abandon this and go elsewhere; what fault do you see in going thus?
Kiṃ dosaṃ passase nghĩa là các loài chim khác bỏ nó đi nơi khác, ngươi thấy lỗi gì trong việc đi như vậy?
Ye phalatthāti ye pakkhino phalatthāya phalakāraṇā sambhajanti upagacchanti, aphaloti ñatvā etaṃ jahanti.
Ye phalatthā means, those birds who associate for the sake of fruit, for the reason of fruit, approach it, and abandon it knowing it to be fruitless.
Ye phalatthā nghĩa là những con chim nào đến gần vì quả, vì lý do quả, thì khi biết nó không còn quả, chúng bỏ đi.
Attatthapaññāti attano atthāya paññā, paraṃ anoloketvā attaniyeva vā ṭhitā etesaṃ paññāti attatthapaññā.
Attatthapaññā means wisdom for one's own benefit, or wisdom that is fixed only on oneself, without regard for others.
Attatthapaññā nghĩa là trí tuệ vì lợi ích của bản thân, không nhìn đến người khác, hoặc trí tuệ của họ chỉ tập trung vào bản thân.
Pakkhapātinoti te attanoyeva vuḍḍhiṃ paccāsīsamānā mittapakkhaṃ pātenti nāsentīti pakkhapātino nāma honti.
Pakkhapātino means, those who, desiring their own advancement, cause their circle of friends to fall, to be destroyed, are called pakkhapātino.
Pakkhapātino nghĩa là những kẻ mong cầu sự phát triển cho riêng mình, phá hoại phe bạn bè, nên được gọi là pakkhapātino (kẻ thiên vị).
Attapakkheyeva vā patantīti pakkhapātino.
Or, they fall only to their own side, hence pakkhapātino.
Hoặc những kẻ chỉ rơi vào phe của mình, nên gọi là pakkhapātino.