Sabbakāmadadaṃ kumbhanti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa bhāgineyyaṃ ārabbha kathesi.
The jar that grants all wishes—the Teacher, while residing at Jetavana, told this story concerning Anāthapiṇḍika's nephew.
Sabbakāmadadaṃ kumbhanti (cái bình ban mọi ước muốn) – câu chuyện này được Đức Phật kể khi ngài trú tại Jetavana, liên quan đến cháu trai của Anāthapiṇḍika.
So kira mātāpitūnaṃ santakā cattālīsa hiraññakoṭiyo pānabyasanena nāsetvā seṭṭhino santikaṃ agamāsi.
It is said that he, having squandered forty crores of silver inherited from his parents through the vice of drinking, went to the treasurer.
Người này đã tiêu tán bốn mươi triệu tiền vàng của cha mẹ mình vì thói nghiện rượu, rồi đến gặp trưởng giả.
Sopissa ‘‘vohāraṃ karohī’’ti sahassaṃ adāsi, tampi nāsetvā puna agamāsi.
The treasurer gave him a thousand (coins) saying, "Do business," but he squandered that too and came again.
Trưởng giả cho anh ta một ngàn (tiền vàng) để làm ăn, nhưng anh ta cũng tiêu tán hết rồi lại đến.
Punassa pañca satāni dāpesi, tānipi nāsetvā puna āgatassa dve thūlasāṭake dāpesi.
Again, he had five hundred given to him, but he squandered those too, and when he came again, he had two coarse robes given to him.
Trưởng giả lại cho anh ta năm trăm (tiền vàng), anh ta cũng tiêu tán hết rồi lại đến, thì trưởng giả cho anh ta hai tấm vải thô.
Tepi nāsetvā puna āgataṃ gīvāyaṃ gāhāpetvā nīharāpesi.
He squandered those too, and when he came again, he had him seized by the neck and thrown out.
Anh ta cũng tiêu tán hết, rồi lại đến, thì trưởng giả sai người túm cổ anh ta mà đuổi đi.
So anātho hutvā parakuṭṭaṃ nissāya kālamakāsi, tamenaṃ kaḍḍhitvā bahi chaḍḍesuṃ.
Becoming destitute, he died leaning against a stranger's wall; they dragged him out and threw him away.
Anh ta trở thành kẻ vô gia cư, chết bên một bức tường đổ nát, và người ta kéo xác anh ta ra ngoài vứt bỏ.
Anāthapiṇḍiko vihāraṃ gantvā sabbaṃ taṃ bhāgineyyassa pavattiṃ tathāgatassa ārocesi.
Anāthapiṇḍika went to the monastery and reported all that had happened to his nephew to the Tathāgata.
Anāthapiṇḍika đến tịnh xá và kể lại toàn bộ câu chuyện về cháu trai mình cho Đức Thế Tôn.
Satthā ‘‘tvaṃ etaṃ kathaṃ santappessasi, yamahaṃ pubbe sabbakāmadadaṃ kumbhaṃ datvāpi santappetuṃ nāsakkhi’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
The Teacher said, "How will you satisfy him, whom I could not satisfy even after giving him the jar that grants all wishes in the past?" And being requested by him, he recounted a past event.
Đức Phật nói: “Ông làm sao có thể làm hài lòng người này được, khi mà Ta trước đây đã ban cho anh ta cái bình ban mọi ước muốn mà cũng không thể làm hài lòng anh ta được,” rồi theo lời thỉnh cầu của trưởng giả, Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto seṭṭhikule nibbattitvā pitu accayena seṭṭhiṭṭhānaṃ labhi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born into a treasurer's family and became the treasurer upon his father's death.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ-tát sanh vào một gia đình trưởng giả và sau khi cha mất, ngài kế thừa địa vị trưởng giả.
Tassa gehe bhūmigatameva cattālīsakoṭidhanaṃ ahosi, putto panassa ekoyeva.
In his house, there were forty crores of buried wealth, and he had only one son.
Trong nhà ngài có bốn mươi triệu tài sản chôn dưới đất, nhưng ngài chỉ có một người con trai.
Bodhisatto dānādīni puññāni katvā kālakato sakko devarājā hutvā nibbatti.
The Bodhisatta, having performed meritorious deeds such as giving, passed away and was reborn as Sakka, the king of devas.
Bồ-tát sau khi thực hành các việc phước thiện như bố thí, đã qua đời và sanh làm Sakka, vua của chư thiên.
Athassa putto vīthiṃ āvaritvā maṇḍapaṃ kāretvā mahājanaparivuto nisīditvā suraṃ pātuṃ ārabhi.
Then his son, blocking the street, had a pavilion built and sat surrounded by a large crowd, beginning to drink liquor.
Sau đó, con trai của ngài đã dựng một cái rạp che đường, ngồi cùng với đông đảo mọi người và bắt đầu uống rượu.
So laṅghanadhāvananaccagītādīni karontānaṃ sahassaṃ sahassaṃ dadamāno itthisoṇḍasurāsoṇḍamaṃsasoṇḍādibhāvaṃ āpajjitvā ‘‘kva gītaṃ, kva naccaṃ, kva vādita’’nti samajjatthiko pamatto hutvā āhiṇḍanto nacirasseva cattālīsakoṭidhanaṃ upabhogaparibhogūpakaraṇāni ca vināsetvā duggato kapaṇo pilotikaṃ nivāsetvā vicari.
Giving a thousand (coins) each to those who were leaping, running, dancing, and singing, he became addicted to women, liquor, and meat, and being heedless and intoxicated, wandering about asking, "Where is the singing? Where is the dancing? Where is the music?" he soon squandered forty crores of wealth and all his possessions, becoming poor and wretched, and wandered about wearing rags.
Anh ta ban cho những người nhảy múa, ca hát, và biểu diễn các trò vui khác hàng ngàn (tiền vàng), trở thành một kẻ nghiện phụ nữ, nghiện rượu, nghiện thịt, và cứ thế lang thang khắp nơi, thờ ơ, lơ đễnh, hỏi “đâu là ca hát, đâu là nhảy múa, đâu là âm nhạc,” và chẳng bao lâu đã tiêu tán bốn mươi triệu tài sản cùng với các vật dụng tiêu dùng và sinh hoạt, trở nên nghèo khổ, khốn cùng, mặc giẻ rách mà đi lang thang.
Sakko āvajjento tassa duggatabhāvaṃ ñatvā puttapemena āgantvā sabbakāmadadaṃ kumbhaṃ datvā ‘‘tāta, yathā ayaṃ kumbho na bhijjati, tathā naṃ rakkha, imasmiṃ te sati dhanassa paricchedo nāma na bhavissati, appamatto hohī’’ti ovaditvā devalokameva gato.
Sakka, observing and knowing his destitute state, came out of fatherly affection and gave him the jar that grants all wishes, saying, "My dear, guard this jar so that it does not break. As long as you have this, there will be no limit to your wealth. Be heedful." Having admonished him thus, he returned to the deva world.
Sakka, khi quán xét và biết được tình trạng khốn cùng của anh ta, vì tình thương con, đã đến ban cho anh ta cái bình ban mọi ước muốn và khuyên: “Con trai, hãy giữ gìn cái bình này sao cho nó không bị vỡ, khi con có nó thì tài sản sẽ không bao giờ cạn kiệt, hãy cẩn thận nhé,” rồi trở về cõi trời.
Tato paṭṭhāya suraṃ pivanto vicari.
From then on, he wandered about drinking liquor.
Từ đó trở đi, anh ta lại tiếp tục uống rượu và đi lang thang.
Athekadivasaṃ matto taṃ kumbhaṃ ākāse khipitvā sampaṭicchanto ekavāraṃ virajjhi, kumbho bhūmiyaṃ patitvā bhijji.
Then one day, being intoxicated, he threw the jar into the air and missed catching it once; the jar fell to the ground and broke.
Rồi một ngày nọ, trong cơn say, anh ta ném cái bình lên không trung và khi đón lấy, anh ta đã lỡ tay một lần, cái bình rơi xuống đất và vỡ tan.
Tato paṭṭhāya puna daliddo hutvā pilotikaṃ nivāsetvā kapālahattho bhikkhaṃ caranto parakuṭṭaṃ nissāya kālamakāsi.
From that time onwards, he again became poor, clothed in rags, and, holding a begging bowl, wandered for alms, and passed away relying on others' houses.
Từ đó trở đi, anh ta lại trở nên nghèo khổ, mặc giẻ rách, cầm bát xin ăn, rồi chết bên một bức tường đổ nát.
Tattha sabbakāmadadanti sabbe vatthukāme dātuṃ samatthaṃ kumbhaṃ.
Therein, sabbakāmadadaṃ means a pot capable of granting all sensual desires.
Trong đó, sabbakāmadadanti (ban mọi ước muốn) là cái bình có khả năng ban tặng mọi dục vọng vật chất.
Kuṭanti kumbhavevacanaṃ.
Kuṭaṃ is a synonym for kumbha (pot).
Kuṭanti (cái bình) là từ đồng nghĩa với kumbha (cái bình).
Yāvāti yattakaṃ kālaṃ.
Yāvā means for as long a time.
Yāvāti (chừng nào) là khoảng thời gian.
Anupāletīti yo koci evarūpaṃ labhitvā yāva rakkhati, tāva so sukhamedhatīti attho.
Anupāletī means that whoever obtains such a thing, as long as he protects it, so long does he prosper happily—this is the meaning.
Anupāletīti (giữ gìn) có nghĩa là: bất cứ ai có được một vật như vậy, chừng nào còn giữ gìn nó, chừng đó người ấy còn được an lạc.
Matto ca ditto cāti surāmadena matto dappena ditto.
Matto ca ditto cā means intoxicated by liquor and arrogant with pride.
Matto ca ditto cāti (say sưa và kiêu ngạo) là say vì rượu, kiêu ngạo vì sự ngạo mạn.
Pamādā kumbhamabbhidāti pamādena kumbhaṃ bhindi.
Pamādā kumbhamabbhidā means through heedlessness he broke the pot.
Pamādā kumbhamabbhidāti (do phóng dật mà làm vỡ bình) là do phóng dật mà làm vỡ bình.
Naggo ca pottho cāti kadāci naggo, kadāci potthakapilotikāya nivatthattā pottho.
Naggo ca pottho cā means sometimes naked, sometimes in rags, clothed in a piece of cloth.
Naggo ca pottho cāti (trần truồng và rách rưới) là đôi khi trần truồng, đôi khi rách rưới vì mặc quần áo giẻ rách.
Evamevāti evaṃ eva.
Evamevā means just so.
Evamevāti (cũng vậy) là đúng như vậy.
Pamattoti pamādena.
Pamatto means through heedlessness.
Pamattoti (phóng dật) là do phóng dật.
Tappatīti socati.
Tappatī means grieves.
Tappatīti (hối tiếc) là đau khổ.
Bārāṇasyaṃ, mahārājāti idaṃ satthā jetavane viharanto bimbādeviyā sāriputtattherena dinnaṃ rohitamaccharasaṃ navasappimissakaṃ sālibhattaṃ ārabbha kathesi.
Bārāṇasiyaṃ, mahārājā (In Bārāṇasī, O great king)—the Teacher related this while residing in Jetavana, concerning the rice meal mixed with fresh ghee and rohita fish broth given by Venerable Sāriputta to Bimbādevī.
Bārāṇasyaṃ, mahārājāti (Tại Bārāṇasī, Đại vương) – câu chuyện này được Đức Phật kể khi ngài trú tại Jetavana, liên quan đến món cơm gạo mới trộn bơ tươi với nước cá rô phi do Trưởng lão Sāriputta ban cho Bimbādevī.
Vatthu heṭṭhā kathita abbhantarajātake (jā. 1.3.91-93) vatthusadisameva.
The story is similar to the story in the Abbhantarajātaka (Jā. 1.3.91-93) mentioned earlier.
Câu chuyện cơ bản tương tự như câu chuyện trong Jātaka Abbhantara (Jā. 1.3.91-93) đã được kể trước đây.
Tadāpi hi theriyā udaravāto kuppi, rāhulabhaddo therassa ācikkhi.
At that time too, the elder nun suffered from abdominal wind, and Rāhulabhadda informed the Elder.
Lúc bấy giờ, vị Trưởng lão ni bị chướng bụng, và Trưởng lão Rāhulabhadda đã báo cho Trưởng lão Sāriputta.
Thero taṃ āsanasālāyaṃ nisīdāpetvā kosalarañño nivesanaṃ gantvā rohitamaccharasaṃ navasappimissakaṃ sālibhattaṃ āharitvā tassa adāsi.
The Elder seated her in the assembly hall, went to the Kosala King’s palace, brought a rice meal mixed with fresh ghee and rohita fish broth, and gave it to him.
Trưởng lão Sāriputta đã cho vị ấy ngồi trong sảnh đường, rồi đến cung điện của vua Kosala, mang về món cơm gạo mới trộn bơ tươi với nước cá rô phi và trao cho vị ấy.
So āharitvā mātu theriyā adāsi, tassā bhuttamattāya udaravāto paṭippassambhi.
He brought it and gave it to his mother, the elder nun; as soon as she ate it, her abdominal wind subsided.
Vị ấy mang về và dâng cho mẹ mình, vị Trưởng lão ni, ngay sau khi ăn xong, chứng chướng bụng đã thuyên giảm.
Rājā purise pesetvā pariggaṇhāpetvā tato paṭṭhāya theriyā tathārūpaṃ bhattaṃ adāsi.
The king sent men to take charge and from that time onwards provided such a meal to the elder nun.
Vua đã sai người đến kiểm tra và từ đó trở đi, đã cúng dường món ăn tương tự cho vị Trưởng lão ni.
Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso dhammasenāpati, theriṃ evarūpena nāma bhojanena santappesī’’ti.
Then, one day, the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall: “Friends, the Dhamma-senāpati satisfied the elder nun with such a meal!”
Rồi một ngày nọ, các tỳ-khưu đã khởi lên một cuộc đàm luận trong pháp đường: “Này chư Hiền, vị pháp sư đã ban cho vị Trưởng lão ni món ăn như vậy.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva sāriputto rāhulamātāya patthitaṃ deti, pubbepi adāsiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and, having asked, “Bhikkhus, what is the topic of your discussion now?” and being told, “This is it,” said, “Bhikkhus, Sāriputta not only now gives what Rāhula’s mother desires, but he also gave it in the past,” and then related a past event.
Đức Phật đến và hỏi: “Này các tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi đàm luận về chuyện gì?” Khi được trả lời là “về chuyện này,” Ngài nói: “Này các tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ Sāriputta mới ban cho mẹ của Rāhula những gì bà mong muốn, mà trước đây ngài cũng đã ban rồi,” rồi Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kākayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto asītiyā kākasahassānaṃ jeṭṭhako supatto nāma kākarājā ahosi, aggamahesī panassa suphassā nāma kākī ahosi, senāpati sumukho nāma.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn in the crow species and, having reached maturity, became Supatta, the chief crow king of eighty thousand crows. His chief queen was a crow named Suphassā, and his general was Sumukha.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ-tát sanh vào loài quạ, khi trưởng thành, ngài trở thành Supatta, vua quạ, đứng đầu tám mươi ngàn con quạ. Hoàng hậu của ngài là quạ cái tên Suphassā, và tổng tư lệnh là Sumukha.
So asītiyā kākasahassehi parivuto bārāṇasiṃ upanissāya vasi.
He resided near Bārāṇasī, surrounded by eighty thousand crows.
Ngài trú ngụ gần Bārāṇasī, được tám mươi ngàn con quạ bao quanh.
So ekadivasaṃ suphassaṃ ādāya gocaraṃ pariyesanto bārāṇasirañño mahānasamatthakena agamāsi.
One day, he went with Suphassā, seeking food, and passed over the roof of the Bārāṇasī king’s kitchen.
Một ngày nọ, ngài cùng Suphassā đi tìm thức ăn, bay ngang qua nóc nhà bếp của vua Bārāṇasī.
Sūdo rañño nānāmacchamaṃsavikatiparivāraṃ bhojanaṃ sampādetvā thokaṃ bhājanāni vivaritvā usumaṃ palāpento aṭṭhāsi.
The cook had prepared a meal for the king, consisting of various fish and meat dishes, and stood fanning the steam, having opened some of the vessels.
Vị đầu bếp đã chuẩn bị bữa ăn với nhiều món cá và thịt khác nhau cho vua, rồi mở hé vài cái nồi để hơi nóng bốc lên, sau đó đứng đó.
Suphassā macchamaṃsagandhaṃ ghāyitvā rājabhojanaṃ bhuñjitukāmā hutvā taṃ divasaṃ akathetvā dutiyadivase ‘‘ehi, bhadde, gocarāya gamissāmā’’ti vuttā ‘‘tumhe gacchatha, mayhaṃ eko dohaḷo atthī’’ti vatvā ‘‘kīdiso dohaḷo’’ti vutte ‘‘bārāṇasirañño bhojanaṃ bhuñjitukāmāmhi, na kho pana sakkā mayā taṃ laddhuṃ, tasmā jīvitaṃ pariccajissāmi, devā’’ti āha.
Suphassā, smelling the fish and meat, desired to eat the royal meal. She did not speak that day, but on the second day, when he said, “Come, dear, let’s go for food,” she said, “You go, I have a certain longing.” When asked, “What kind of longing?” she replied, “I desire to eat the Bārāṇasī king’s meal, but I cannot obtain it, so I will sacrifice my life, my lord.”
Suphassā ngửi thấy mùi cá và thịt, muốn ăn bữa ăn của vua, nhưng ngày hôm đó không nói gì. Đến ngày thứ hai, khi được hỏi: “Này hiền thê, chúng ta hãy đi tìm thức ăn,” nàng nói: “Các ngài cứ đi đi, thiếp có một nỗi thèm muốn.” Khi được hỏi: “Nỗi thèm muốn đó là gì?” nàng nói: “Thiếp muốn ăn bữa ăn của vua Bārāṇasī, nhưng thiếp không thể có được nó, vì vậy thiếp sẽ từ bỏ mạng sống, thưa chúa tể.”
Bodhisatto cintayamāno nisīdi.
The Bodhisatta sat contemplating.
Bồ-tát ngồi suy nghĩ.
Sumukho āgantvā ‘‘kiṃ, mahārāja, anattamanosī’’ti pucchi, rājā tamatthaṃ ārocesi.
Sumukha came and asked, “Why, great king, are you displeased?” The king informed him of the matter.
Sumukha đến và hỏi: “Thưa Đại vương, có chuyện gì mà ngài không vui vậy?” Vua đã kể lại sự việc cho Sumukha nghe.
Senāpati ‘‘mā cintayi, mahārājā’’ti te ubhopi assāsetvā ‘‘ajja tumhe idheva hotha, mayaṃ bhattaṃ āharissāmā’’ti vatvā pakkāmi.
The general, reassuring both of them, "Do not worry, great king," said, "Today you both stay right here; we will bring food," and then departed.
Vị tướng quân nói: “Đại vương, chớ lo lắng!” rồi an ủi cả hai, nói: “Hôm nay hai vị cứ ở đây, chúng tôi sẽ mang thức ăn đến,” rồi bỏ đi.
So kāke sannipātetvā taṃ kāraṇaṃ kathetvā ‘‘etha bhattaṃ āharissāmā’’ti kākehi saddhiṃ bārāṇasiṃ pavisitvā mahānasassa avidūre kāke vagge vagge katvā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ārakkhatthāya ṭhapetvā sayaṃ aṭṭhahi kākayodhehi saddhiṃ mahānasachadane nisīdi rañño bhattaharaṇakālaṃ olokayamāno.
He gathered the crows, explained the situation, and said, "Come, we will bring food." Entering Bārāṇasī with the crows, he divided them into groups near the royal kitchen, stationing them in various places for protection. He himself, with eight crow warriors, sat on the roof of the royal kitchen, watching for the time when the king's meal would be brought.
Vị ấy tập hợp các con quạ, kể lại sự việc đó, rồi nói: “Hãy đến, chúng ta sẽ mang thức ăn đến!” Cùng với các con quạ, vị ấy vào Bārāṇasī, chia các con quạ thành từng nhóm nhỏ gần nhà bếp, đặt chúng ở từng vị trí để canh gác, còn bản thân thì cùng với tám con quạ chiến binh đậu trên mái nhà bếp, quan sát thời điểm thức ăn của vua được mang đi.
Te ca kāke āha – ‘‘ahaṃ rañño bhatte hariyamāne bhājanāni pātessāmi, bhājanesu patitesu mayhaṃ jīvitaṃ natthi, tumhesu cattāro janā mukhapūraṃ bhattaṃ, cattāro macchamaṃsaṃ gahetvā netvā supattaṃ sapajāpatikaṃ kākarājānaṃ bhojetha, ‘kahaṃ senāpatī’ti vutte ‘pacchato ehitī’ti vadeyyāthā’’ti.
He said to those crows: "When the king's meal is being carried, I will knock down the dishes. When the dishes fall, my life will be no more. Among you, four individuals should take a mouthful of rice, and four should take fish and meat, and bring it to feed the crow king Supatta and his queen. If asked, 'Where is the general?', you should say, 'He will come later.'"
Vị ấy nói với các con quạ: “Khi thức ăn của vua được mang đi, ta sẽ làm đổ các món ăn. Khi các món ăn bị đổ, mạng sống của ta sẽ không còn. Bốn con trong số các ngươi hãy lấy đầy miệng thức ăn, bốn con còn lại hãy lấy thịt cá, mang về cho vua quạ Supatta và hoàng hậu của ngài ăn. Khi được hỏi ‘Tướng quân ở đâu?’, các ngươi hãy nói ‘Ngài sẽ đến sau’.”
Atha sūdo rañño bhojanavikatiṃ sampādetvā kājena gahetvā rājakulaṃ pāyāsi.
Then the cook prepared the king's various dishes, took them in a carrying pole, and set off for the royal palace.
Sau đó, người đầu bếp chuẩn bị các món ăn đa dạng cho vua, dùng đòn gánh mang đi đến cung điện.
Tassa rājaṅgaṇaṃ gatakāle kākasenāpati kākānaṃ saññaṃ datvā sayaṃ uppatitvā bhattahārakassa ure nisīditvā nakhapañjarena paharitvā kaṇayaggasadisena tuṇḍena nāsaggamassa abhihantvā uṭṭhāya dvīhi pakkhehi mukhamassa pidahi.
When he reached the royal courtyard, the crow general gave a signal to the crows, and he himself flew up, alighted on the chest of the food carrier, struck him with his claw-talons, attacked the tip of his nose with his beak, which was like the point of a javelin, then rose and covered his mouth with his two wings.
Khi người đầu bếp đến sân cung điện, vị tướng quân quạ ra hiệu cho các con quạ, rồi tự mình bay lên, đậu vào ngực người mang thức ăn, dùng móng vuốt tấn công, dùng mỏ sắc nhọn như mũi giáo đâm vào chóp mũi của người ấy, rồi bay lên dùng hai cánh che mặt người ấy.
Rājā mahātale caṅkamanto mahāvātapānena oloketvā taṃ kākassa kiriyaṃ disvā bhattahārakassa saddaṃ datvā ‘‘bho bhattakāraka, bhājanāni chaḍḍetvā kākameva gaṇhā’’ti āha.
The king, walking on the grand terrace, looked out through the great window, and seeing the crow's action, called out to the food carrier, "Hey, food carrier, drop the dishes and just seize the crow!"
Đức vua đang đi dạo trên sân thượng, nhìn qua cửa sổ lớn, thấy hành động của con quạ, liền gọi người mang thức ăn và nói: “Này người mang thức ăn, hãy bỏ các món ăn xuống và bắt con quạ đó!”
So bhājanāni chaḍḍetvā kākaṃ daḷhaṃ gaṇhi.
He dropped the dishes and firmly seized the crow.
Người ấy bỏ các món ăn xuống và nắm chặt con quạ.
Rājāpi naṃ ‘‘ito ehī’’ti āha.
The king also said to him, "Come here!"
Đức vua cũng nói với người ấy: “Hãy đến đây!”
Tasmiṃ khaṇe kākā āgantvā attano pahonakaṃ bhuñjitvā sesaṃ vuttaniyāmeneva gahetvā agamiṃsu.
At that moment, the crows came, ate as much as they could, and took the rest as instructed, then departed.
Đúng lúc đó, các con quạ đến, ăn no đủ phần của mình, rồi mang phần còn lại đi theo đúng quy định.
Tato sesā āgantvā sesaṃ bhuñjiṃsu.
Then the remaining crows came and ate the rest.
Sau đó, những con còn lại đến và ăn phần còn lại.
Tepi aṭṭha janā gantvā rājānaṃ sapajāpatikaṃ bhojesuṃ, suphassāya dohaḷo vūpasami.
Those eight individuals also went and fed the king (Supatta) and his queen, and Suphassā's craving was appeased.
Tám con quạ đó đã đi và cho vua quạ cùng hoàng hậu ăn, và cơn thèm lạ của Suphassā đã được xoa dịu.
Bhattahārako kākaṃ rañño upanesi.
The food carrier presented the crow to the king.
Người mang thức ăn đưa con quạ đến trước vua.
Atha naṃ rājā pucchi – ‘‘bho kāka, tvaṃ mamañca na lajji, bhattahārakassa ca nāsaṃ khaṇḍesi, bhattabhājanāni ca bhindi, attano ca jīvitaṃ na rakkhi, kasmā evarūpaṃ kammamakāsī’’ti?
Then the king asked him, "Hey crow, you showed no shame towards me, you injured the nose of the food carrier, you broke the food dishes, and you did not protect your own life. Why did you commit such an act?"
Đức vua hỏi nó: “Này quạ, ngươi không hổ thẹn với ta, ngươi đã làm tổn thương mũi của người mang thức ăn, làm vỡ các món ăn, và không bảo vệ mạng sống của mình. Tại sao ngươi lại làm một hành động như vậy?”
Kāko ‘‘mahārāja, amhākaṃ rājā bārāṇasiṃ upanissāya vasati, ahamassa senāpati, tassa suphassā nāma bhariyā dohaḷinī tumhākaṃ bhojanaṃ bhuñjitukāmā, rājā tassā dohaḷaṃ mayhaṃ ācikkhi.
The crow, indicating, "Great king, our king resides near Bārāṇasī; I am his general. His wife, named Suphassā, is pregnant and desires to eat your food. The king informed me of her craving.
Con quạ nói: “Đại vương, vua của chúng tôi sống gần Bārāṇasī. Tôi là tướng quân của ngài. Vợ của ngài tên là Suphassā đang mang thai và muốn ăn thức ăn của ngài. Vua đã nói với tôi về cơn thèm lạ của bà ấy.
Ahaṃ tattheva mama jīvitaṃ pariccajitvā āgato, idāni me tassā bhojanaṃ pesitaṃ, mayhaṃ manoratho matthakaṃ patto, iminā kāraṇena mayā evarūpaṃ kammaṃ kata’’nti dīpento imā gāthā āha.
I came here, sacrificing my life for that very purpose. Now her food has been sent, and my wish has been fulfilled. For this reason, I performed such an act," spoke these verses:
Tôi đã đến đây, hy sinh mạng sống của mình ngay tại đó. Bây giờ thức ăn của bà ấy đã được gửi đi, ước nguyện của tôi đã thành hiện thực. Chính vì lý do này mà tôi đã làm một hành động như vậy,” giải thích và nói những câu kệ sau:
Tattha bārāṇasyanti bārāṇasiyaṃ.
Therein, bārāṇasyaṃ means "in Bārāṇasī."
Trong đó, bārāṇasyaṃ nghĩa là tại Bārāṇasī.
Nivāsakoti nibaddhavasanako.
Nivāsako means "one who constantly dwells."
Nivāsako nghĩa là người cư ngụ thường xuyên.
Pakkanti nānappakārena sampāditaṃ.
Pakkaṃ means "prepared in various ways."
Pakkaṃ nghĩa là được chuẩn bị theo nhiều cách khác nhau.
Keci ‘‘siddha’’nti sajjhāyanti.
Some recite "siddhaṃ" (ready).
Một số người đọc là “siddhaṃ” (đã hoàn thành).
Paccagghanti abbhuṇhaṃ apārivāsikaṃ, macchamaṃsavikatīsu vā paccekaṃ mahagghaṃ etthāti paccagghaṃ.
Paccagghaṃ means "freshly made, not stale," or "that in which each of the fish and meat dishes is very valuable."
Paccagghaṃ nghĩa là nóng hổi, tươi mới, không phải là món còn lại từ ngày hôm trước, hoặc là mỗi món trong số các món thịt cá đều rất quý giá.
Tesāhaṃ pahito dūto, rañño camhi idhāgatoti tesaṃ ubhinnampi ahaṃ dūto āṇattikaro rañño ca amhi pahito, tasmā idha āgatoti attho.
Tesāhaṃ pahito dūto, rañño camhi idhāgato means "I am a messenger sent by both of them, and I have come here for the king." This is the meaning.
Tesāhaṃ pahito dūto, rañño camhi idhāgato nghĩa là ta là sứ giả được cả hai người đó phái đi, là người thi hành mệnh lệnh của vua, vì vậy ta đã đến đây.
Bhattu apacitiṃ kummīti svāhaṃ evaṃ āgato attano bhattu apacitiṃ sakkārasammānaṃ karomi.
Bhattu apacitiṃ kummī means "Having come thus, I perform reverence and honor for my master."
Bhattu apacitiṃ kummi nghĩa là ta đã đến như vậy để tỏ lòng tôn kính, sự cung kính và tôn trọng đối với chủ nhân của ta.
Nāsāyamakaraṃ vaṇanti, mahārāja, iminā kāraṇena tumhe ca attano ca jīvitaṃ agaṇetvā bhattabhājanaṃ pātāpetuṃ bhattahārakassa nāsāya mukhatuṇḍakena vaṇaṃ akāsiṃ, mayā attano rañño apaciti katā, idāni tumhe yaṃ icchatha, taṃ daṇḍaṃ karothāti.
“ I made a wound on his nose,” he said, “O great king, for this reason, disregarding your life and my own, to make the food-bowl fall, I made a wound on the nose and mouth of the food-carrier. I have shown respect to my king. Now, inflict whatever punishment you wish.”
Nāsāyamakaraṃ vaṇaṃ nghĩa là, Đại vương, vì lý do này, ta đã không nghĩ đến mạng sống của mình và của ngài, đã làm đổ các món ăn và dùng mỏ làm bị thương mũi của người mang thức ăn. Ta đã tỏ lòng tôn kính vua của ta. Bây giờ, ngài muốn hình phạt nào thì hãy thi hành hình phạt đó.
Rājā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘mayaṃ tāva manussabhūtānaṃ mahantaṃ yasaṃ datvā amhākaṃ suhajje kātuṃ na sakkoma, gāmādīni dadamānāpi amhākaṃ jīvitadāyakaṃ na labhāma, ayaṃ kāko samāno attano rañño jīvitaṃ pariccajati, ativiya sappuriso madhurassaro dhammakathiko’’ti guṇesu pasīditvā taṃ setacchattena pūjesi.
Hearing his words, the king, pleased with his virtues, thinking, “We, being human, cannot make our friends by granting great fame, nor do we find one who would give his life for us even by giving villages and the like; this crow, being a crow, sacrifices his own life for his king; he is an exceedingly good person, a sweet-voiced Dhamma speaker,” honored him with a white parasol.
Đức vua nghe lời nó nói, nghĩ: “Chúng ta là con người còn không thể ban tặng danh dự lớn lao cho người khác và biến họ thành bạn bè thân thiết của chúng ta, ngay cả khi ban tặng làng mạc, chúng ta cũng không tìm được người có thể hy sinh mạng sống cho chúng ta. Con quạ này, dù chỉ là một con quạ, lại hy sinh mạng sống cho vua của nó. Nó là một người rất tốt bụng, có giọng nói ngọt ngào, là một người thuyết Pháp,” rồi hoan hỷ trước những phẩm chất của nó và ban cho nó chiếc lọng trắng.
So attanā laddhena setacchattena rājānameva pūjetvā bodhisattassa guṇe kathesi.
He, in turn, honored the king with the white parasol he had received and spoke of the Bodhisatta’s virtues.
Nó dùng chiếc lọng trắng mình nhận được để tôn kính chính đức vua, rồi kể về những phẩm chất của Bồ-tát.
Rājā naṃ pakkosāpetvā dhammaṃ sutvā ubhinnampi tesaṃ attano bhojananiyāmena bhattaṃ paṭṭhapesi, sesakākānaṃ devasikaṃ ekaṃ taṇḍulambaṇaṃ pacāpesi, sayañca bodhisattassa ovāde ṭhatvā sabbasattānaṃ abhayaṃ datvā pañca sīlāni rakkhi.
The king summoned him and, after hearing the Dhamma, arranged meals for both of them according to his own royal provisions, had one measure of rice cooked daily for the other crows, and himself, abiding by the Bodhisatta’s advice, granted safety to all beings and observed the five precepts.
Đức vua cho gọi nó đến, nghe Pháp, rồi thiết lập thức ăn cho cả hai người đó theo chế độ ăn của mình, và cho nấu một lượng gạo mỗi ngày cho các con quạ còn lại. Bản thân ngài thì sống theo lời khuyên của Bồ-tát, ban sự vô úy cho tất cả chúng sinh và giữ gìn năm giới.
Supattakākovādo pana satta vassasatāni pavatti.
The advice of Supatta the crow, moreover, lasted for seven hundred years.
Lời khuyên của vua quạ Supatta đã tồn tại trong bảy trăm năm.
Phuṭṭhassa meti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ purisaṃ ārabbha kathesi.
Phuṭṭhassa me (When I was afflicted) – The Teacher, while residing at Jetavana, told this in reference to a certain man.
Phuṭṭhassa me – Đức Phật đã kể câu chuyện này khi ngài trú tại Jetavana, liên quan đến một người đàn ông nào đó.
Sāvatthiyaṃ kireko puriso paṇḍurogena aṭṭito vejjehi paṭikkhitto.
It is said that in Sāvatthī, a certain man, afflicted with jaundice, was rejected by doctors.
Nghe nói, có một người đàn ông ở Sāvatthī bị bệnh vàng da và bị các thầy thuốc từ chối điều trị.
Puttadāropissa ‘‘ko imaṃ paṭijaggituṃ sakkotī’’ti cintesi.
Even his children and wife thought, “Who can care for him?”
Vợ con ông ta cũng nghĩ: “Ai có thể chăm sóc người này?”
Tassa etadahosi – ‘‘sacāhaṃ imamhā rogā vuṭṭhahissāmi, pabbajissāmī’’ti.
It occurred to him, “If I recover from this illness, I will go forth.”
Ông ta nghĩ: “Nếu ta khỏi bệnh này, ta sẽ xuất gia.”
So katipāheneva kiñci sappāyaṃ labhitvā arogo hutvā jetavanaṃ gantvā satthāraṃ pabbajjaṃ yāci.
After a few days, having found something beneficial, he recovered and went to Jetavana, asking the Teacher for ordination.
Vài ngày sau, ông ta tìm được một phương thuốc phù hợp, khỏi bệnh, rồi đến Jetavana, cầu xin Đức Phật cho xuất gia.
So satthu santike pabbajjañca upasampadañca labhitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having received both ordination and higher ordination from the Teacher, he attained Arahantship not long after.
Ông ta được Đức Phật cho xuất gia và thọ giới Tỳ-kheo, không lâu sau đó đạt được A-la-hán quả.
Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko nāma paṇḍurogī ‘imamhā rogā vuṭṭhito pabbajissāmī’ti cintetvā pabbajito ceva arahattañca patto’’ti.
Then, one day, the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall: “Friends, a certain man, afflicted with jaundice, thought, ‘If I recover from this illness, I will go forth,’ and indeed went forth and attained Arahantship.”
Một ngày nọ, các Tỳ-kheo trong Pháp đường bắt đầu bàn luận: “Thưa chư hiền, vị Tỳ-kheo bị bệnh vàng da kia đã nghĩ ‘Nếu ta khỏi bệnh này, ta sẽ xuất gia’, rồi xuất gia và đạt được A-la-hán quả.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti.
The Teacher came and asked, “Bhikkhus, what is the topic of your discussion now?”
Đức Phật đến và hỏi: “Này các Tỳ-kheo, bây giờ các ông đang ngồi bàn luận về chuyện gì?”
Pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāni ayameva; pubbe paṇḍitāpi evaṃ vatvā rogā vuṭṭhāya pabbajitvā attano vuḍḍhimakaṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
When told, “It is this,” he said, “Bhikkhus, it is not only this man now; in the past, wise men also spoke thus, recovered from illness, went forth, and achieved their growth,” and then related a past event.
Khi được trả lời “Chuyện này,” Đức Phật nói: “Này các Tỳ-kheo, không chỉ bây giờ mà ngay cả trong quá khứ, những người trí tuệ cũng đã nói như vậy, khỏi bệnh, xuất gia và đạt được sự tăng trưởng cho bản thân,” rồi kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā vasanto paṇḍurogī ahosi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born into a brahmin family. Having reached maturity, he settled down and lived a householder’s life, but became afflicted with jaundice.
Thuở xưa, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ-tát sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn. Khi trưởng thành, ngài lập gia đình và sống, nhưng bị bệnh vàng da.
Vejjāpi paṭijaggituṃ nāsakkhiṃsu, puttadāropissa vippaṭisārī ahosi.
Even the doctors could not care for him, and his children and wife were distressed.
Các thầy thuốc cũng không thể chữa trị, vợ con ông ta cũng cảm thấy hối tiếc.
So ‘‘imamhā rogā vuṭṭhito pabbajissāmī’’ti cintetvā kiñcideva sappāyaṃ labhitvā arogo hutvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca uppādetvā jhānasukhena viharanto ‘‘ettakaṃ kālaṃ evarūpaṃ sukhaṃ nāma nālattha’’nti udānaṃ udānento imā gāthā āha –
He thought, “If I recover from this illness, I will go forth.” Having found something beneficial, he recovered and entered the Himalayas, taking up the ascetic’s life. He developed supernormal powers and attainments, and while dwelling in the bliss of jhāna, he uttered an exclamation of joy, thinking, “I have never attained such happiness for so long,” and spoke these verses:
Ông ta nghĩ: “Nếu ta khỏi bệnh này, ta sẽ xuất gia.” Sau đó, ông ta tìm được một phương thuốc phù hợp, khỏi bệnh, rồi vào dãy Hy Mã Lạp Sơn, xuất gia làm đạo sĩ, phát triển các thần thông và thiền định, sống trong niềm an lạc của thiền định. Ông ta nói lên lời cảm thán: “Trước đây ta chưa từng đạt được niềm an lạc như thế này,” và nói những câu kệ sau:
Tattha aññatarenāti aṭṭhanavutiyā rogesu ekena paṇḍurogabyādhinā.
Therein, aññatarenāti: by one of the ninety-eight diseases, the disease of jaundice.
Trong đó, aññatarenā nghĩa là bởi một trong chín mươi tám bệnh, tức là bệnh vàng da.
Rogenāti rujjanasabhāvattā evaṃladdhanāmena.
Rogenāti: by this name because its nature is to afflict.
Rogenā nghĩa là được gọi như vậy vì bản chất của nó là gây đau đớn.
Ruppatoti ghaṭṭiyamānassa pīḷiyamānassa.
Ruppato means being struck, being oppressed.
Ruppato nghĩa là bị va chạm, bị hành hạ.
Paṃsuni ātape katanti yathā ātape tattavālikāya ṭhapitaṃ sukhumapupphaṃ parisusseyya, evaṃ parisussatīti attho.
Paṃsuni ātape kata means just as a delicate flower placed on hot sand in the sun would wither away, so too it withers away, is the meaning.
Paṃsuni ātape kataṃ nghĩa là như một bông hoa nhỏ đặt trên cát nóng dưới ánh nắng mặt trời sẽ khô héo, thân thể này cũng khô héo như vậy.
Ajaññaṃ jaññasaṅkhātanti paṭikūlaṃ amanāpameva bālānaṃ manāpanti saṅkhaṃ gataṃ.
Ajaññaṃ jaññasaṅkhāta means that which is repulsive and unpleasant has come to be regarded as pleasant by fools.
Ajaññaṃ jaññasaṅkhātaṃ nghĩa là thứ đáng ghê tởm, không đáng yêu lại được những kẻ ngu si xem là đáng yêu.
Nānākuṇapaparipūranti kesādīhi dvattiṃsāya kuṇapehi paripuṇṇaṃ.
Nānākuṇapaparipūra means filled with thirty-two impurities such as hair.
Nānākuṇapaparipūra có nghĩa là đầy đủ ba mươi hai loại bất tịnh như tóc, v.v.
Jaññarūpaṃ apassatoti apassantassa andhabālaputhujjanassa manāpaṃ sādhurūpaṃ paribhogasabhāvaṃ hutvā upaṭṭhāti, ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā nayena pakāsito asubhasabhāvo bālānaṃ na upaṭṭhāti.
Jaññarūpaṃ apassato means that for the blind, foolish common person who does not see, the pleasant and good form appears as an object of enjoyment, while the impure nature, revealed in such ways as "the eye-excretion from the eye," does not appear to fools.
Jaññarūpaṃ apassato có nghĩa là đối với phàm phu ngu si, mù quáng không thấy được, nó hiện ra như một hình tướng khả ái, tốt đẹp, một đối tượng để hưởng thụ; bản chất bất tịnh được trình bày theo cách như “từ mắt có ghèn mắt”, v.v., không hiện ra đối với kẻ ngu si.
Āturanti niccagilānaṃ.
Ātura means always sick.
Ātura có nghĩa là luôn luôn bệnh hoạn.
Adhimucchitāti kilesamucchāya ativiya mucchitā.
Adhimucchitā means greatly infatuated by the infatuation of defilements.
Adhimucchitā có nghĩa là bị phiền não che lấp quá mức.
Pajāti andhabālaputhujjanā.
Pajā means blind, foolish common people.
Pajā có nghĩa là các phàm phu ngu si, mù quáng.
Hāpenti maggaṃ sugatūpapattiyāti imasmiṃ pūtikāye laggā laggitā hutvā apāyamaggaṃ pūrentā devamanussabhedāya sugatiupapattiyā maggaṃ parihāpenti.
Hāpenti maggaṃ sugatūpapattiyā means clinging and attached to this decaying body, they fill the path to the lower realms, thereby abandoning the path to a good destination, such as birth among devas or humans.
Hāpenti maggaṃ sugatūpapattiyā có nghĩa là bị mắc kẹt, bị dính mắc vào cái thân thối nát này, họ làm đầy con đường đọa xứ, làm suy giảm con đường tái sinh vào thiện thú, tức là cõi trời và cõi người.
Koyaṃ bindussaro vaggūti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattakokālike ārabbha kathesi.
Koyaṃ bindussaro vaggu – This the Teacher spoke while residing in Veḷuvana, concerning Devadatta and Kokālika.
Koyaṃ bindussaro vaggū – câu này Đức Phật đã kể khi Ngài trú tại Veluvana, liên quan đến Devadatta và Kokālika.
Tadā hi devadatte parihīnalābhasakkāre kokāliko kulāni upasaṅkamitvā ‘‘devadattatthero nāma mahāsammatapaveṇiyā okkākarājavaṃse jāto asambhinnakhattiyavaṃse vaḍḍhito tipiṭakadharo jhānalābhī madhurakatho dhammakathiko, detha karotha therassā’’ti devadattassa vaṇṇaṃ bhāsati.
At that time, when Devadatta's gains and honors had diminished, Kokālika would approach families and praise Devadatta, saying, "Venerable Devadatta Thera, born into the lineage of the great Mahāsammata kings, grown up in an unmixed Khattiya lineage, a master of the Tipiṭaka, an attainder of jhāna, a sweet-voiced Dhamma speaker. Give to the Thera, do for the Thera!"
Khi ấy, Devadatta bị suy giảm lợi lộc và sự cung kính, Kokālika đến các gia đình và nói: “Đại đức Devadatta sinh ra trong dòng dõi vua Okkāka thuộc dòng dõi Mahāsammatapaveṇī, lớn lên trong dòng dõi Sát đế lỵ thuần khiết, là người thông Tam Tạng, đắc thiền, nói năng ngọt ngào, là bậc thuyết pháp. Hãy cúng dường và làm công đức cho Đại đức.”
Devadattopi ‘‘kokāliko udiccabrāhmaṇakulā nikkhamitvā pabbajito bahussuto dhammakathiko, detha karotha kokālikassā’’ti kokālikassa vaṇṇaṃ bhāsati.
Devadatta, in turn, would praise Kokālika, saying, "Kokālika, having renounced from a northern Brahmin family, is a learned Dhamma speaker. Give to Kokālika, do for Kokālika!"
Devadatta cũng nói: “Kokālika xuất gia từ gia đình Bà la môn Udicca, là người đa văn, thuyết pháp. Hãy cúng dường và làm công đức cho Kokālika.”
Iti te aññamaññassa vaṇṇaṃ bhāsitvā kulagharesu bhuñjantā vicaranti.
Thus, they would praise each other and wander about, eating in the homes of families.
Như vậy, họ ca ngợi lẫn nhau và đi ăn uống tại các gia đình.
Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso devadattakokālikā, aññamaññassa abhūtaguṇakathaṃ kathetvā bhuñjantā vicarantī’’ti.
Then, one day in the Dhamma hall, the bhikkhus raised a discussion: "Friends, Devadatta and Kokālika wander about eating, having spoken untrue praises of each other."
Rồi một ngày nọ, trong Pháp đường, các Tỳ khưu khởi lên câu chuyện: “Này chư hiền, Devadatta và Kokālika ca ngợi những đức tính không có của nhau rồi đi ăn uống.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva te aññamaññassa abhūtaguṇakathaṃ kathetvā bhuñjanti, pubbepevaṃ bhuñjiṃsuyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and asked, "Bhikkhus, what is the topic of your discussion now?" When told, "This is it," He said, "Bhikkhus, it is not only now that they eat after speaking untrue praises of each other; they did so in the past as well," and He related a past event.
Đức Phật đến, hỏi: “Này các Tỳ khưu, hiện giờ các ông đang ngồi bàn luận về chuyện gì?” Khi được trả lời: “Về chuyện này, bạch Đức Thế Tôn,” Ngài nói: “Này các Tỳ khưu, không phải chỉ bây giờ họ mới ca ngợi những đức tính không có của nhau rồi ăn uống, mà trước đây họ cũng đã ăn uống như vậy.” Rồi Ngài kể lại chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto aññatarasmiṃ jambuvanasaṇḍe rukkhadevatā hutvā nibbatti.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a tree deity in a certain jambu grove.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ Tát tái sinh làm vị Thiên thần cây trú trong một khu rừng Jambū.
Tatreko kāko jambusākhāya nisinno jambupakkāni khādati.
There, a crow sat on a jambu branch and ate jambu fruits.
Ở đó, một con quạ đậu trên cành cây jambū và ăn trái jambū.
Atheko siṅgālo āgantvā uddhaṃ olokento kākaṃ disvā ‘‘yaṃnūnāhaṃ imassa abhūtaguṇakathaṃ kathetvā jambūni khādeyya’’nti tassa vaṇṇaṃ kathento imaṃ gāthamāha –
Then, a jackal came, looked up, saw the crow, and thinking, "What if I were to eat jambus by speaking untrue praises of this one?" He spoke this verse, praising it:
Rồi một con chó rừng đến, nhìn lên, thấy con quạ và nghĩ: “Tại sao mình không ca ngợi những đức tính không có của nó rồi ăn trái jambū nhỉ?” Vừa ca ngợi nó, nó nói bài kệ này:
Tattha bindussaroti bindunā avisārena piṇḍitena sarena samannāgato.
Here, bindussaro means endowed with a clear, distinct, and resonant voice.
Trong đó, bindussaro có nghĩa là có giọng nói tròn trịa, không bị ngắt quãng.
Vaggūti madhurasaddo.
Vaggū means sweet-voiced.
Vaggū có nghĩa là giọng nói ngọt ngào.
Accutoti na cuto sannisinno.
Accuto means not fallen, firmly seated.
Accuto có nghĩa là không rời, đang đậu.
Moracchāpova kūjatīti taruṇamorova manāpena saddena ‘‘ko nāmeso kūjatī’’ti vadati.
Moracchāpova kūjatī means "Who is this cooing with a pleasant sound like a young peacock?" he says.
Moracchāpova kūjatī có nghĩa là nói: “Ai đang hót đây?” với giọng nói dễ chịu như chim công non.
Tattha byagghacchāpasarīvaṇṇāti tvaṃ amhākaṃ byagghapotakasamānavaṇṇova khāyasi, tena taṃ vadāmi ambho byagghacchāpasarīvaṇṇa.
Therein, O you whose complexion is like a tiger cub! means, "You appear to us to be of a complexion like a tiger cub, therefore I say to you, 'O you whose complexion is like a tiger cub!'"
Trong đó, byagghacchāpasarīvaṇṇā có nghĩa là: “Ngươi trông có màu sắc giống như hổ con của chúng ta, vì vậy ta gọi ngươi là này kẻ có màu sắc như hổ con.”
Bhuñja, samma, dadāmi teti vayassa yāvadatthaṃ jambupakkāni khāda, ahaṃ te dadāmīti.
"Eat, friend, I give to you!" means, "Friend, eat as many rose-apples as you wish, I will give them to you."
Bhuñja, samma, dadāmi te có nghĩa là: “Này bạn, hãy ăn trái jambū tùy thích, tôi sẽ cho bạn.”
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ gāmūpacāre eraṇḍarukkhadevatā hutvā nibbatti.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a castor-oil plant deity in the vicinity of a certain village.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ Tát tái sinh làm vị Thiên thần cây thầu dầu ở một vùng ngoại ô làng.
Tadā ekasmiṃ gāmake mataṃ jaraggavaṃ nikkaḍḍhitvā gāmadvāre eraṇḍavane chaḍḍesuṃ.
At that time, in a certain village, they dragged out a dead old bull and threw it in a castor-oil plant grove at the village gate.
Khi ấy, ở một ngôi làng, người ta kéo một con bò già đã chết và vứt bỏ nó trong rừng thầu dầu ở cổng làng.
Eko siṅgālo āgantvā tassa maṃsaṃ khādi.
A jackal came and ate its flesh.
Một con chó rừng đến và ăn thịt nó.
Eko kāko āgantvā eraṇḍe nilīno taṃ disvā ‘‘yaṃnūnāhaṃ etassa abhūtaguṇakathaṃ kathetvā maṃsaṃ khādeyya’’nti cintetvā paṭhamaṃ gāthamāha –
A crow came, perched on a castor-oil plant, and seeing it, thought, "Why don't I praise it with false qualities and eat the flesh?" and then spoke the first verse –
Một con quạ đến, đậu trên cây thầu dầu, thấy vậy, nghĩ: “Tại sao mình không ca ngợi những đức tính không có của nó rồi ăn thịt nhỉ?” Rồi nó nói bài kệ đầu tiên:
Ko nāyanti idaṃ satthā jetavane viharanto upanandattheraṃ ārabbha kathesi.
"Who is this?" – the Teacher, while dwelling at Jetavana, spoke this with reference to the Elder Upananda.
Ko nāyaṃ – câu này Đức Phật đã kể khi Ngài trú tại Jetavana, liên quan đến Đại đức Upananda.
So hi mahagghaso mahātaṇho ahosi, sakaṭapūrehi paccayehipi santappetuṃ na sakkā.
He was indeed very greedy and highly desirous; it was not possible to satisfy him even with cartloads of requisites.
Vị ấy là người tham ăn, tham lam lớn, không thể làm thỏa mãn dù với xe đầy vật phẩm.
Vassūpanāyikakāle dvīsu tīsu vihāresu vassaṃ upagantvā ekasmiṃ upāhane ṭhapeti, ekasmiṃ kattarayaṭṭhiṃ, ekasmiṃ udakatumbaṃ.
During the rainy season, he would enter the rains retreat in two or three monasteries, placing a slipper in one, a walking stick in another, and a water pot in another.
Vào mùa an cư, vị ấy an cư tại hai hoặc ba tu viện, để một đôi dép ở một nơi, một cây gậy ở một nơi, một bình nước ở một nơi.
Ekasmiṃ sayaṃ vasati, janapadavihāraṃ gantvā paṇītaparikkhāre bhikkhū disvā ariyavaṃsakathaṃ kathetvā tesaṃ paṃsukūlāni gāhāpetvā tesaṃ cīvarāni gaṇhāti, mattikāpatte gāhāpetvā manāpamanāpe patte thālakāni ca gahetvā yānakaṃ pūretvā jetavanaṃ āgacchati.
He would reside in one, and going to a rural monastery, seeing bhikkhus with exquisite requisites, he would speak of the noble traditions, make them take rag-robes, and take their robes, make them take clay bowls, and taking pleasing and unpleasing bowls and plates, he would fill a vehicle and come to Jetavana.
Ở một nơi thì tự mình trú ngụ, đến các tu viện ở vùng quê, thấy các Tỳ khưu có vật phẩm tinh xảo, vị ấy thuyết giảng về các Thánh hạnh (ariyavaṃsa), rồi khiến họ lấy y phấn tảo, còn mình thì lấy y của họ; khiến họ lấy bát đất, còn mình thì lấy các bát và chén đẹp đẽ, rồi chất đầy xe và trở về Jetavana.
Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, upanando sakyaputto mahagghaso mahiccho aññesaṃ paṭipattiṃ kathetvā samaṇaparikkhārena yānakaṃ pūretvā āgacchatī’’ti.
Then one day, the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall – "Friends, Upananda the Sakyan is very greedy and ambitious; he speaks of practice to others, but fills a vehicle with monastic requisites and comes back."
Rồi một ngày nọ, các Tỳ khưu khởi lên câu chuyện trong Pháp đường: “Này chư hiền, Upananda Sakyaputta là người tham ăn, tham lam lớn, thuyết giảng về hạnh tu của người khác, rồi chất đầy xe vật dụng Sa môn và trở về.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘ayuttaṃ, bhikkhave, upanandena kataṃ paresaṃ ariyavaṃsakathaṃ kathentena, paṭhamatarañhi attanā appicchena hutvā pacchā paresaṃ ariyavaṃsaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti.
The Teacher came and asked, ‘‘Monks, what was the topic of your discussion just now?’’ When they replied, ‘‘This, venerable sir,’’ he said, ‘‘Monks, it is improper for Upananda to speak of the noble traditions of others. Indeed, it is fitting for one to first be content oneself, and only afterwards to speak of the noble traditions to others.’’
Đức Phật đến, hỏi: “Này các Tỳ khưu, hiện giờ các ông đang ngồi bàn luận về chuyện gì?” Khi được trả lời: “Về chuyện này, bạch Đức Thế Tôn,” Ngài nói: “Này các Tỳ khưu, Upananda đã làm điều không đúng khi thuyết giảng về Thánh hạnh của người khác. Trước tiên, phải tự mình sống thiểu dục, sau đó mới nên thuyết giảng về Thánh hạnh cho người khác.”
Imaṃ dhammapade gāthaṃ desetvā upanandaṃ garahitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva upanando mahiccho, pubbe mahāsamuddepi udakaṃ rakkhitabbaṃ maññī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
Having taught this verse from the Dhammapada and reprimanded Upananda, the Teacher said, ‘‘Monks, Upananda is not greedy only now; in the past, he even thought the water in the great ocean should be guarded,’’ and he recounted a past event.
Sau khi thuyết bài kệ này trong Pháp Cú, quở trách Upānanda, và nói: “Này các Tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ Upānanda mới có nhiều tham muốn đâu, mà trong quá khứ, ngay cả nước biển lớn, nó cũng cho rằng phải giữ gìn,” rồi Thế Tôn kể chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto samuddadevatā hutvā nibbatti.
In the past, when Brahmadatta was ruling in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a sea deity.
Thuở xưa, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ-tát đã tái sanh làm vị thần biển.
Atheko kāko samuddassa uparibhāge vicaranto ‘‘samudde udakaṃ pamāṇena pivatha, rakkhantā pivathā’’ti macchasaṅghasakuṇasaṅghe vārento vārento carati.
Then a certain crow, flying above the ocean, went about restraining the schools of fish and flocks of birds, saying, ‘‘Drink the ocean water in moderation, drink it while guarding it!’’
Rồi một con quạ bay lượn trên mặt biển, cứ liên tục ngăn cản các loài cá và chim, nói: “Hãy uống nước biển vừa đủ thôi, hãy uống mà giữ gìn!”
Taṃ disvā samuddadevatā paṭhamaṃ gāthamāha –
Seeing him, the sea deity first spoke this verse:
Thấy vậy, vị thần biển nói bài kệ thứ nhất –
Tattha so ayaṃ hāyati cevāti udakassa osakkanavelāya hāyati, nikkhamanavelāya pūrati.
There, so ayaṃ hāyati cevā means it recedes when the water level drops, and it fills when the tide comes in.
Trong đó, so ayaṃ hāyati cevā có nghĩa là khi nước rút thì vơi đi, khi nước dâng thì đầy lên.
Nāssa nāyatīti assa mahāsamuddassa sacepi naṃ sakalaloko piveyya, tathāpi ‘‘ito ettakaṃ nāma udakaṃ pīta’’nti pariyanto na paññāyati.
Nāssa nāyatī means even if the whole world were to drink from this great ocean, its limit, as in ‘‘this much water has been drunk from it,’’ would not be perceived.
Nāssa nāyatī có nghĩa là, dù cho toàn bộ thế gian có uống cạn biển lớn này, thì cũng không thể thấy được điểm cuối cùng, rằng “đã uống chừng này nước.”
Apeyyo kirāti eso kira sāgaro na sakkā kenaci udakaṃ khepetvā pātunti.
Apeyyo kirā means indeed, this ocean cannot be drunk by anyone to the point of exhausting its water.
Apeyyo kirā có nghĩa là, quả thật biển cả này không thể bị bất cứ ai làm cạn nước mà uống hết được.
Ucce sakuṇa ḍemānāti idaṃ satthā jetavane viharanto purāṇadutiyikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi.
Ucce sakuṇa ḍemānā—this was taught by the Teacher while residing at Jetavana, concerning the seduction of a former wife.
Ucce sakuṇa ḍemānā (Hỡi chim bay cao) – Câu chuyện này được Thế Tôn kể khi ngài trú tại Jetavana, liên quan đến việc một Tỳ-khưu bị vợ cũ dụ dỗ.
Paccuppannavatthu puppharattajātake (jā. 1.1.147) kathitaṃ, atītavatthu indriyajātake (jā. 1.8.60 ādayo) āvibhavissati.
The present story is told in the Puppharatta Jātaka; the past story will appear in the Indriya Jātaka.
Câu chuyện hiện tại (paccuppannavatthu) đã được kể trong Puppharattajātaka (Jā. 1.1.147), câu chuyện quá khứ (atītavatthu) sẽ được tiết lộ trong Indriyajātaka (Jā. 1.8.60 và tiếp theo).
Taṃ pana purisaṃ jīvantaṃ sūle uttāsesuṃ.
That man was impaled on a stake while still alive.
Người đàn ông đó bị đóng cọc khi còn sống.
So tattha nisinno ākāsena gacchantaṃ ekaṃ kākaṃ disvā tāvakharampi taṃ vedanaṃ agaṇetvā piyabhariyāya sāsanaṃ pesetuṃ kākaṃ āmantento imā gāthā āha –
Seated there, seeing a crow flying through the sky, he disregarded even that severe pain and, wishing to send a message to his beloved wife, addressed the crow with these verses:
Ngồi trên cọc, ông ta thấy một con quạ bay trên không, và không màng đến nỗi đau đớn dữ dội, ông ta gọi con quạ để gửi lời nhắn cho người vợ yêu quý của mình, nói những bài kệ sau –
Tattha ḍemānāti gacchamāna caramāna.
There, ḍemānā means going, moving.
Trong đó, ḍemānā có nghĩa là đang đi, đang di chuyển.
Pattayānāti tamevālapati, tathā vihaṅgamāti.
Pattayānā addresses the same one, and likewise vihaṅgamā.
Pattayānā cũng là cách gọi như vậy, và vihaṅgamā cũng vậy.
So hi pattehi yānaṃ katvā gamanato pattayāno, ākāse gamanato vihaṅgamo.
Indeed, he is pattayāno because he travels by making his wings a vehicle, and vihaṅgamo because he travels in the sky.
Người đó được gọi là pattayāno vì di chuyển bằng cánh, và vihaṅgamo vì di chuyển trên không.
Vajjāsīti vadeyyāsi.
“O Vajjā,” you should tell (her).
Vajjāsī có nghĩa là ngươi hãy nói.
Vāmūrunti kadalikkhandhasamānaūruṃ, mama sūle nisinnabhāvaṃ vadeyyāsi.
“O beautiful-thighed one,” meaning one whose thighs are like a plantain stem, you should tell (her) about my state of being impaled on a stake.
Vāmūru có nghĩa là người có đùi giống như thân cây chuối, hãy nói cho nàng biết tình trạng ta đang bị đóng cọc.
Ciraṃ kho sā karissatīti sā imaṃ pavattiṃ ajānamānā mama āgamanaṃ ciraṃ karissati, ‘‘ciraṃ me gatassa piyassa na ca āgacchatī’’ti evaṃ cintessatīti attho.
“Indeed, she will delay for a long time”: she, not knowing this news, will delay my coming for a long time. The meaning is that she will think, “My beloved, who went away a long time ago, does not return.”
Ciraṃ kho sā karissatī có nghĩa là nàng không biết tin này sẽ đợi ta lâu, ý là nàng sẽ nghĩ “người yêu của ta đã đi lâu rồi mà chưa về.”
Asiṃ sattiñcāti asisamānatāya sattisamānatāya ca sūlameva sandhāya vadati.
“ A sword and a spear”—this refers to the stake itself, due to its similarity to a sword and a spear.
Asiṃ sattiñcā có nghĩa là ông ta nói đến cây cọc, vì nó giống như gươm và giáo.
Tañhi tassa uttāsanatthāya oḍḍitaṃ ṭhapitaṃ.
For it was set up and placed there to frighten him.
Cái đó được cắm vào để hành hạ ông ta.
Caṇḍīti kodhanā.
“ Caṇḍī” means angry.
Caṇḍī có nghĩa là người hay giận dữ.
Kāhati kodhanti ‘‘aticirāyatī’’ti mayi kodhaṃ karissati.
“ She will become angry”: she will become angry with me, thinking, “He is delaying too long.”
Kāhati kodha có nghĩa là nàng sẽ nổi giận với ta, vì “ta đã đi quá lâu.”
Taṃ me tapatīti taṃ tassā kujjhanaṃ maṃ tapati.
“ That torments me”: that anger of hers torments me.
Taṃ me tapatī có nghĩa là sự giận dữ đó của nàng làm ta đau khổ.
No idanti idha pana idaṃ sūlaṃ maṃ na tapatīti dīpeti.
“ Not this”: here, it indicates that this stake does not torment me.
No ida có nghĩa là, nhưng cái cọc này ở đây không làm ta đau khổ.
‘‘Esa uppalasannāho’’tiādīhi ghare ussīsake ṭhapitaṃ attano bhaṇḍaṃ ācikkhati.
By phrases such as “ This lotus and breastplate,” he indicates his belongings placed at the head of the bed in the house.
Với “Esa uppalasannāho” và các câu khác, ông ta chỉ ra tài sản của mình được cất giữ ở đầu giường trong nhà.
Tattha uppalasannāhoti uppalo ca sannāho ca uppalasannāho, uppalasadiso kaṇayo ca sannāhako cāti attho.
Therein, “ uppalasannāho” means a lotus and a breastplate, a lotus-like ring and a breastplate, is the meaning.
Trong đó, uppalasannāho có nghĩa là vòng hoa sen và vòng cổ, ý là một vòng hoa sen và một vòng cổ.
Nikkhañcāti pañcahi suvaṇṇehi kataṃ aṅgulimuddikaṃ.
“ And a nikkha” means a finger-ring made of five gold pieces.
Nikkhañcā có nghĩa là chiếc nhẫn được làm từ năm đồng vàng.
Kāsikañca mudu vatthanti muduṃ kāsikasāṭakayugaṃ sandhāyāha.
“ And soft Kāsī cloth” refers to a pair of soft Kāsī robes.
Kāsikañca mudu vattha có nghĩa là một cặp vải lụa Kāsi mềm mại.
Ettakaṃ kira tena ussīsake nikkhittaṃ.
So much, it seems, was placed by him at the head of the bed.
Chừng đó là những thứ ông ta đã đặt ở đầu giường.
Tappetu dhanikā piyāti etaṃ sabbaṃ gahetvā sā mama piyā dhanatthikā iminā dhanena tappetu pūretu, santuṭṭhā hotūti.
“ Let my dear creditor be satisfied”: taking all this, let my dear wife, who is desirous of wealth, be satisfied, be content with this wealth.
Tappetu dhanikā piyā có nghĩa là hãy để người vợ yêu quý của ta, kẻ muốn tiền, lấy tất cả những thứ này và được thỏa mãn với số tiền này, hãy để nàng được hài lòng.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu, sotāpattiphale patiṭṭhahi.
The Teacher, having brought forth this discourse on Dhamma, revealed the Truths, and connected the Jātaka. At the conclusion of the Truths, the disheartened bhikkhu was established in the fruit of stream-entry.
Thế Tôn đã kể bài pháp thoại này, tuyên bố các Chân lý, và kết nối câu chuyện Jātaka; sau khi các Chân lý được tuyên bố, vị Tỳ-khưu chán nản đã an trú vào quả vị Nhập Lưu.
‘‘Tadā bhariyā etarahi bhariyā ahosi, yena pana devaputtena taṃ kāraṇaṃ diṭṭhaṃ, so ahameva ahosi’’nti.
“The wife at that time was the wife at present; the devaputta who saw that event was I myself.”
“Khi ấy, người vợ chính là người vợ hiện tại, còn vị thiên tử đã chứng kiến sự việc đó chính là Ta.”
Udumbarā cime pakkāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi.
“ And these udumbara fruits are ripe”—the Teacher spoke this while residing at Jetavana, concerning a certain bhikkhu.
Udumbarā cime pakkā (Những quả Udumbara này đã chín rồi) – Câu chuyện này được Thế Tôn kể khi ngài trú tại Jetavana, liên quan đến một vị Tỳ-khưu nào đó.
So kira aññatarasmiṃ paccantagāmake vihāraṃ kāretvā vasati.
He, it is said, had built a monastery in a certain border village and was dwelling there.
Nghe nói, vị ấy đã xây dựng một tu viện ở một ngôi làng biên giới và trú ngụ ở đó.
Ramaṇīyo vihāro piṭṭhipāsāṇe niviṭṭho, mandaṃ sammajjanaṭṭhānaṃ udakaphāsukaṃ, gocaragāmo nātidūre nāccāsanne, sampiyāyamānā manussā bhikkhaṃ denti.
The monastery was delightful, situated on a rocky plateau, easy to sweep, with convenient water, and the alms-village was neither too far nor too near; the people, being affectionate, offered alms.
Tu viện đẹp đẽ, tọa lạc trên một tảng đá phẳng, nơi quét dọn dễ dàng, nước thuận tiện, làng khất thực không quá xa cũng không quá gần, và dân làng cúng dường đồ ăn một cách thân thiện.
Atheko bhikkhu cārikaṃ caramāno taṃ vihāraṃ pāpuṇi.
Then a certain bhikkhu, wandering on pilgrimage, arrived at that monastery.
Rồi một vị Tỳ-khưu đang đi du hóa đã đến tu viện đó.
Nevāsiko tassa āgantukavattaṃ katvā punadivase taṃ ādāya gāmaṃ piṇḍāya pāvisi.
The resident bhikkhu performed the duties for a guest and, on the next day, took him and entered the village for alms.
Vị Tỳ-khưu thường trú đã thực hiện bổn phận tiếp đón khách tăng, và ngày hôm sau, dẫn vị khách tăng vào làng khất thực.
Manussā paṇītaṃ bhikkhaṃ datvā svātanāya nimantayiṃsu.
The people offered excellent alms and invited them for the next day.
Dân làng đã cúng dường đồ ăn ngon và mời họ cho ngày hôm sau.
Āgantuko katipāhaṃ bhuñjitvā cintesi – ‘‘ekenupāyena imaṃ bhikkhuṃ vañcetvā nikkaḍḍhitvā imaṃ vihāraṃ gaṇhissāmī’’ti.
The guest, having eaten for a few days, thought, “By some means, I will deceive this bhikkhu, expel him, and take this monastery.”
Vị khách tăng đã dùng bữa vài ngày và suy nghĩ: “Ta sẽ lừa vị Tỳ-khưu này bằng một cách nào đó, đuổi ông ta đi và chiếm lấy tu viện này.”
Atha naṃ therūpaṭṭhānaṃ āgataṃ pucchi – ‘‘kiṃ, āvuso, buddhūpaṭṭhānaṃ nākāsī’’ti?
Then he asked the resident bhikkhu, who had come to attend on him, “Why, friend, have you not attended on the Buddha?”
Rồi vị khách tăng hỏi vị Tỳ-khưu thường trú khi ông ta đến hầu hạ: “Này Hiền giả, sao ông không đến hầu hạ Đức Phật?”
‘‘Bhante, imaṃ vihāraṃ paṭijagganto natthi, tenamhi na gatapubbo’’ti.
“Venerable sir, there is no one to look after this monastery, that is why I have never gone.”
“Bạch Ngài, không có ai chăm sóc tu viện này, nên con chưa từng đi.”
‘‘Yāva tvaṃ buddhūpaṭṭhānaṃ gantvā āgacchasi, tāvāhaṃ paṭijaggissāmī’’ti.
“I will look after it until you go to attend on the Buddha and return.”
“Trong khi ông đến hầu hạ Đức Phật và trở về, tôi sẽ chăm sóc nó.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti nevāsiko ‘‘yāva mamāgamanā there mā pamajjitthā’’ti manussānaṃ vatvā pakkāmi.
“Very well, Venerable sir,” said the resident bhikkhu, and telling the people, “Do not neglect the elder until my return,” he departed.
“Tốt lắm, bạch Ngài,” vị Tỳ-khưu thường trú nói với dân làng: “Đừng lơ là với vị Trưởng lão cho đến khi con trở về,” rồi ông ta rời đi.
Tato paṭṭhāya āgantuko ‘‘tassa nevāsikassa ayañca ayañca doso’’ti te manusse paribhindi.
From then on, the guest bhikkhu caused a rift among those people, saying, “This and that are the faults of that resident bhikkhu.”
Từ đó trở đi, vị khách tăng đã chia rẽ dân làng bằng cách nói: “Vị Tỳ-khưu thường trú đó có lỗi này và lỗi kia.”
Itaropi satthāraṃ vanditvā punāgato, athassa so senāsanaṃ na adāsi.
The other bhikkhu, having paid homage to the Teacher, returned, but then the guest bhikkhu did not give him lodging.
Vị Tỳ-khưu kia đã đảnh lễ Thế Tôn và trở về, nhưng vị khách tăng không cho ông ta chỗ ở.
So ekasmiṃ ṭhāne vasitvā punadivase piṇḍāya gāmaṃ pāvisi, manussā sāmīcimattampi na kariṃsu.
So he stayed in one place and on the next day entered the village for alms, but the people did not show him even minimal respect.
Ông ta đã ở một nơi khác và ngày hôm sau vào làng khất thực, nhưng dân làng không làm bất cứ điều gì dù là nhỏ nhất.
So vippaṭisārī hutvā puna jetavanaṃ gantvā taṃ kāraṇaṃ bhikkhūnaṃ ārocesi.
Feeling remorseful, he went back to Jetavana and reported the matter to the bhikkhus.
Ông ta cảm thấy hối hận, trở về Jetavana và kể lại sự việc đó cho các Tỳ-khưu.
Te bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko kira bhikkhu asukaṃ bhikkhuṃ vihārā nikkaḍḍhitvā sayaṃ tattha vasī’’ti.
Those bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall: “Friends, it is said that such-and-such a bhikkhu expelled such-and-such a bhikkhu from the monastery and now lives there himself.”
Các Tỳ-khưu đã khởi xướng cuộc đàm luận trong pháp đường: “Này các Hiền giả, nghe nói vị Tỳ-khưu kia đã đuổi vị Tỳ-khưu nọ ra khỏi tu viện và tự mình ở đó.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi so imaṃ vasanaṭṭhānā nikkaḍḍhiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and, asking, “On what topic, bhikkhus, are you now gathered?” and being told, “On this topic,” said, “Bhikkhus, it is not only now; in the past too, he expelled him from this dwelling place,” and then related a past event.
Thế Tôn đến, hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi đàm luận về chuyện gì vậy?” Khi được trả lời “Về chuyện này, bạch Ngài,” Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ mà trong quá khứ, ông ta cũng đã từng đuổi vị này ra khỏi nơi ở,” rồi Ngài kể chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññe rukkhadevatā hutvā nibbatti.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a tree deity in a forest.
Thuở xưa, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ-tát đã tái sanh làm một vị thần cây trong rừng.
Tattha vassāne sattasattāhaṃ devo vassi.
There, during the rainy season, it rained for seven times seven days.
Ở đó, vào mùa mưa, trời mưa suốt bảy tuần.
Atheko rattamukhakhuddakamakkaṭo ekissā anovassikāya pāsāṇadariyā vasamāno ekadivasaṃ daridvāre atemanaṭṭhāne sukhena nisīdi.
Then, a small red-faced monkey, dwelling in a rainless rock cave, one day sat comfortably at the entrance of the cave in a dry spot.
Rồi một con khỉ nhỏ mặt đỏ trú ngụ trong một hang đá không bị mưa tạt, một ngày nọ, nó ngồi thoải mái ở một nơi khô ráo ngay cửa hang.
Tattha eko kāḷamukhamahāmakkaṭo tinto sītena pīḷiyamāno vicaranto taṃ tathānisinnaṃ disvā ‘‘upāyena naṃ nīharitvā ettha vasissāmī’’ti cintetvā kucchiṃ olambetvā suhitākāraṃ dassetvā tassa purato ṭhatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
There, a large black-faced monkey, drenched and afflicted by the cold, wandered about. Seeing the other monkey thus seated, he thought, "I will trick him out and dwell here," and hanging his belly, showing a well-fed appearance, he stood before him and spoke the first verse:
Ở đó, có một con vượn lớn mặt đen, đang lang thang bị lạnh và đói hành hạ. Khi thấy con vượn kia ngồi như vậy, nó nghĩ: “Ta sẽ dùng mưu kế để dụ nó ra và sẽ ở đây.” Nghĩ vậy, nó phình bụng ra, tỏ vẻ đã no đủ, rồi đứng trước mặt con vượn kia và nói câu kệ thứ nhất:
Tassattho – yaṃ vane jāto kapi vane jātassa kapino vañcanaṃ kareyya, taṃ tayā sadiso daharo vānaro saddaheyya, mādiso pana jiṇṇo jarākapi mahallakamakkaṭo na hi saddaheyya, satakkhattumpi bhaṇantassa tumhādisassa na saddahati.
Its meaning is: That a monkey born in the forest should deceive a monkey born in the forest, a young monkey like you might believe that. But an old, aged monkey like me, a large monkey, would not believe it; he would not believe someone like you, even if you spoke a hundred times.
Ý nghĩa là: Nếu một con vượn sinh ra trong rừng lừa một con vượn sinh ra trong rừng khác, thì một con vượn non như ngươi sẽ tin, nhưng một con vượn già như ta, một con vượn đã lão hóa, thì sẽ không tin. Dù ngươi có nói một trăm lần, một con vượn như ta cũng sẽ không tin.
Imasmiñhi himavantapadese sabbaṃ phalāphalaṃ vassena kilinnaṃ patitaṃ, puna tava idaṃ ṭhānaṃ natthi, gacchāti.
For in this Himalayan region, all fruits have been drenched and fallen by the rain. Furthermore, this place is not yours; go!
Ở vùng Himavanta này, tất cả trái cây đã bị mưa làm ướt và rụng hết. Hơn nữa, nơi này không phải là chỗ của ngươi, hãy đi đi.
So tatova pakkāmi.
He then departed from that very place.
Nó bèn rời đi từ đó.
Pure tuvanti idaṃ satthā pubbārāme viharanto keḷisīle bhikkhū ārabbha kathesi.
Pure tuvanti: This the Teacher spoke while dwelling at the Pubbārāma, concerning monks who were playful in conduct.
Pure tuvaṃ – Bậc Đạo Sư đã kể câu chuyện này khi đang trú ngụ tại Pubbārāma, liên quan đến các Tỳ-khưu có thói quen vui đùa.
Te kira bhikkhū satthari uparipāsāde viharante heṭṭhāpāsāde diṭṭhasutādīni kathentā kalahañca paribhāsañca karontā nisīdiṃsu.
It is said that those monks, while the Teacher was dwelling in the upper storey of the mansion, sat in the lower storey, speaking of things seen and heard, and engaging in quarrels and abuse.
Các Tỳ-khưu ấy, khi Bậc Đạo Sư đang trú ngụ ở lầu trên, đã ngồi ở lầu dưới, nói chuyện về những điều đã thấy, đã nghe, v.v., gây ra cãi vã và phỉ báng.
Satthā mahāmoggallānaṃ āmantetvā ‘‘ete bhikkhū saṃvejehī’’ti āha.
The Teacher called Mahāmoggallāna and said, “Arouse these monks to spiritual urgency.”
Bậc Đạo Sư gọi Đại Mục-kiền-liên và nói: “Này các Tỳ-khưu ấy, hãy làm cho họ thức tỉnh.”
Thero ākāse uppatitvā pādaṅguṭṭhakena pāsādathupikaṃ paharitvā yāva udakapariyantā pāsādaṃ kampesi.
The Elder flew into the air and struck the pinnacle of the mansion with his big toe, shaking the mansion down to the water’s edge.
Trưởng lão bay lên không trung, dùng ngón chân cái đánh vào chóp lầu, làm cho cả lầu rung chuyển đến tận mặt nước.
Te bhikkhū maraṇabhayabhītā nikkhamitvā bahi aṭṭhaṃsū.
Those monks, terrified by the fear of death, came out and stood outside.
Các Tỳ-khưu ấy, sợ hãi cái chết, bèn đi ra ngoài và đứng đó.
Tesaṃ so keḷisīlabhāvo bhikkhūsu pākaṭo jāto.
Their playful conduct became known among the monks.
Thói quen vui đùa của họ đã trở nên rõ ràng đối với các Tỳ-khưu.
Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, ekacce bhikkhū evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā keḷisīlā hutvā vicaranti, ‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’ti vipassanāya kammaṃ na karontī’’ti.
Then one day, the monks raised a discussion in the Dhamma hall: “Friends, some monks, having gone forth in such a liberating dispensation, wander about with playful conduct, not engaging in insight practice with ‘impermanence, suffering, non-self’.”
Rồi một ngày nọ, các Tỳ-khưu đã khởi xướng một cuộc đàm luận trong pháp đường: “Này các hiền giả, một số Tỳ-khưu đã xuất gia trong giáo pháp dẫn đến giải thoát như thế này, lại sống với thói quen vui đùa, không thực hành thiền quán về ‘vô thường, khổ, vô ngã’.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepete keḷisīlakāyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and asked, “What discussion are you engaged in now, monks?” And when told, “This one,” he said, “Monks, not only now, but in the past too, they were playful in conduct,” and he recounted a past event.
Bậc Đạo Sư đến, hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ngươi đang ngồi đàm luận về chuyện gì?” Khi được trả lời: “Thưa Tôn giả, chúng con đang đàm luận về chuyện này,” Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ, mà trước đây họ cũng là những người có thói quen vui đùa như vậy,” rồi kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ gāmake brāhmaṇakule nibbatti, ‘‘komāraputto’’ti naṃ sañjāniṃsu.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born into a brahmin family in a certain village, and they named him Komāraputta.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ-tát đã tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở một ngôi làng, và được biết đến với tên Komāraputta.
So aparabhāge nikkhamitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā himavantapadese vasi.
Later, he went forth and embraced the ascetic life, dwelling in the Himalayan region.
Sau này, Ngài xuất gia theo lối ẩn sĩ và sống ở vùng Himavanta.
Athaññe keḷisīlā tāpasā himavantapadese assamaṃ māpetvā vasiṃsu, kasiṇaparikammamattampi nesaṃ natthi, araññato phalāphalāni āharitvā khāditvā hasamānā nānappakārāya keḷiyā vītināmenti.
Then other ascetic-hermits, fond of sport, built a hermitage in the Himalayan region and lived there. They had not even the slightest practice of kasiṇa. Bringing fruits from the forest, they ate them and spent their time playfully, making various kinds of sport.
Rồi những ẩn sĩ khác có thói quen vui đùa đã xây một am thất ở vùng Himavanta và sống ở đó. Họ không có chút thực hành kasiṇa nào, chỉ mang trái cây từ rừng về ăn, cười đùa và trải qua thời gian với nhiều trò vui khác nhau.
Tesaṃ santike eko makkaṭo atthi, sopi keḷisīlakova mukhavikārādīni karonto tāpasānaṃ nānāvidhaṃ keḷiṃ dasseti.
Near them was a monkey, also fond of sport, who would make facial contortions and other gestures, showing various kinds of play to the ascetics.
Có một con vượn sống gần họ, nó cũng có thói quen vui đùa, làm nhiều trò biến dạng mặt, v.v., để mua vui cho các ẩn sĩ.
Tāpasā tattha ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya manussapathaṃ agamaṃsu.
After living there for a long time, the ascetics went to human settlements to partake of salt and sour flavors.
Các ẩn sĩ đã sống ở đó một thời gian dài, rồi đi đến nơi có người ở để tìm muối và các món chua.
Tesaṃ gatakālato paṭṭhāya bodhisatto taṃ ṭhānaṃ gantvā vāsaṃ kappesi, makkaṭo tesaṃ viya tassapi keḷiṃ dassesi.
From the time they left, the Bodhisatta went to that place and established his dwelling. The monkey, just like he did for them, showed his sport to him as well.
Sau khi họ đi, Bồ-tát đến nơi đó và trú ngụ. Con vượn cũng làm trò vui cho Ngài như đã làm cho các ẩn sĩ.
Bodhisatto accharaṃ paharitvā ‘‘susikkhitapabbajitānaṃ santike vasantena nāma ācārasampannena kāyādīhi susaññatena jhānesu yuttena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti tassa ovādaṃ adāsi.
The Bodhisatta snapped his fingers and admonished him, saying, "One who lives near well-trained renunciants should be endowed with good conduct, well-restrained in body and so on, and engaged in jhāna."
Bồ-tát búng ngón tay và khuyên răn nó: “Khi sống gần những người xuất gia đã được huấn luyện tốt, người ta phải có giới hạnh đầy đủ, thân và các căn khác được chế ngự tốt, và chuyên tâm vào các thiền định.”
So tato paṭṭhāya sīlavā ācārasampanno ahosi, bodhisattopi tato aññattha agamāsi.
From then on, he became virtuous and endowed with good conduct. The Bodhisatta also went elsewhere from there.
Từ đó trở đi, nó trở thành người có giới hạnh và đầy đủ oai nghi. Bồ-tát cũng đi đến nơi khác.
Atha te tāpasā loṇambilaṃ sevitvā taṃ ṭhānaṃ agamaṃsu.
Then those ascetics, after partaking of salt and sour flavors, returned to that place.
Rồi các ẩn sĩ kia, sau khi dùng muối và các món chua, đã quay lại nơi đó.
Makkaṭo pubbe viya tesaṃ keḷiṃ na dassesi.
The monkey did not show them his sport as he had before.
Con vượn không làm trò vui cho họ như trước nữa.
Atha naṃ tāpasā ‘‘pubbe, tvaṃ āvuso, amhākaṃ purato keḷiṃ akāsi, idāni na karosi, kiṃkāraṇā’’ti pucchantā paṭhamaṃ gāthamāhaṃsu –
Then the ascetics, asking him, "Friend, before, you used to sport in front of us, but now you do not. For what reason?" spoke the first verse:
Các ẩn sĩ bèn hỏi nó: “Này hiền giả, trước đây ngươi đã làm trò vui trước mặt chúng ta, bây giờ thì không, vì lý do gì?” Họ nói câu kệ thứ nhất:
Tattha sīlavataṃ sakāseti keḷisīlānaṃ amhākaṃ santike.
There, sīlavataṃ sakāse means "in the presence of us, who are fond of sport."
Ở đây, sīlavataṃ sakāse có nghĩa là trước mặt chúng ta, những người có thói quen vui đùa.
Okkantikanti migo viya okkantitvā kīḷasi.
Okkantikaṃ means "you played by leaping, like a deer."
Okkantikaṃ có nghĩa là ngươi đã vui đùa bằng cách nhảy nhót như một con thú.
Karohareti ettha areti ālapanaṃ.
Karohare – here, are is an address.
Karohare – ở đây, are là tiếng gọi.
Makkaṭiyānīti mukhamakkaṭikakīḷāsaṅkhātāni mukhavikārāni.
Makkaṭiyāni means "facial contortions, known as monkey-face tricks."
Makkaṭiyānī có nghĩa là những biến dạng khuôn mặt, được gọi là trò vượn mặt.
Na taṃ mayaṃ sīlavataṃ ramāmāti yaṃ pubbe tava keḷisīlaṃ keḷivataṃ, taṃ mayaṃ etarahi na ramāma, tvampi no na ramāpesi, kiṃ nu kho kāraṇanti.
Na taṃ mayaṃ sīlavataṃ ramāmā means "that sport of yours, that playful habit which you had before, we are not pleased with it now. You also do not make us pleased. What could be the reason?"
Na taṃ mayaṃ sīlavataṃ ramāmā có nghĩa là: “Chúng ta bây giờ không vui với cái thói quen vui đùa, cái hạnh vui đùa của ngươi trước đây, và ngươi cũng không làm chúng ta vui. Lý do là gì vậy?”
Tattha mayhanti karaṇatthe sampadānaṃ.
There, mayhaṃ is the dative case used in the sense of the instrumental.
Ở đây, mayhaṃ là một từ chỉ sở hữu được dùng với nghĩa cách công cụ.
Visuddhīti jhānavisuddhi.
Visuddhī means "purity of jhāna."
Visuddhī có nghĩa là sự thanh tịnh của thiền định.
Bahussutassāti bahūnaṃ kasiṇaparikammānaṃ aṭṭhannañca samāpattīnaṃ sutattā ceva paṭividdhattā ca bahussutassa.
Bahussutassā means "of the learned one, because he has heard and penetrated many kasiṇa practices and the eight attainments."
Bahussutassā có nghĩa là bậc đa văn vì đã nghe và thấu hiểu nhiều pháp kasiṇa và tám thiền định.
Tuvanti tesu ekaṃ tāpasaṃ ālapanto idāni mā maṃ tvaṃ pure viya sañjāni, nāhaṃ purimasadiso, ācariyo me laddhoti dīpeti.
Tuvaṃ – addressing one of those ascetics, he indicates, "Now, do not perceive me as before; I am not like I was before, I have found a teacher."
Tuvaṃ – khi nói với một trong các ẩn sĩ, nó muốn chỉ ra rằng: “Bây giờ đừng nghĩ ta như trước nữa, ta không giống như trước, ta đã có một vị thầy.”
Tassattho – sacepi pāsāṇapiṭṭhe pañcavidhaṃ bījaṃ vapeyya, devo ca sammā vasseyya, akhettatāya taṃ na virūḷheyya, evameva tayā paramā jhānavisuddhi sutā, tvaṃ pana tiracchānayonikattā ārā jhānabhūmiyā dūre ṭhito, na sakkā tayā jhānaṃ nibbattetunti makkaṭaṃ garahiṃsu.
Its meaning is: Even if one were to sow five kinds of seeds on a rock surface, and the sky were to rain properly, they would not sprout due to it not being a field. Just so, you have heard the supreme purity of jhāna, but because you are born in the animal realm, you are far from the ground of jhāna; it is not possible for you to produce jhāna. Thus, they rebuked the monkey.
Ý nghĩa là: Dù có gieo năm loại hạt trên mặt đá, và trời có mưa đúng lúc, chúng cũng sẽ không nảy mầm vì đó không phải là đất trồng. Tương tự như vậy, ngươi đã nghe về sự thanh tịnh tối thượng của thiền định, nhưng vì ngươi thuộc loài súc sinh, ngươi còn cách xa vùng thiền định lắm, ngươi không thể phát sinh thiền định được. Họ đã quở trách con vượn như vậy.
Parapāṇarodhā jīvantoti idaṃ satthā jetavane viharanto purāṇasanthataṃ ārabbha kathesi.
Parapāṇarodhā jīvanto – The Teacher spoke this while dwelling at Jetavana, concerning a former acquaintance.
Parapāṇarodhā jīvanto – Bậc Đạo Sư đã kể câu chuyện này khi đang trú ngụ tại Jetavana, liên quan đến một người quen cũ.
Vatthu vinaye (pārā. 565 ādayo) vitthārato āgatameva.
The story has already been extensively related in the Vinaya.
Câu chuyện đã được kể chi tiết trong Luật.
Ayaṃ panettha saṅkhepo – āyasmā upaseno duvassiko ekavassikena saddhivihārikena saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā satthārā garahito vanditvā pakkanto vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattappatto appicchatādiguṇayutto terasa dhutaṅgāni samādāya parisampi terasadhutaṅgadharaṃ katvā bhagavati temāsaṃ paṭisallīne sapariso satthāraṃ upasaṅkamitvā parisaṃ nissāya paṭhamaṃ garahaṃ labhitvā adhammikāya katikāya ananuvattane dutiyaṃ sādhukāraṃ labhitvā ‘‘ito paṭṭhāya dhutaṅgadharā bhikkhū yathāsukhaṃ upasaṅkamitvā maṃ passantū’’ti satthārā katānuggaho nikkhamitvā bhikkhūnaṃ tamatthaṃ ārocesi.
This is a summary here: Venerable Upasena, two years ordained, together with his one-year ordained co-resident, approached the Teacher. Having been criticized by the Teacher, he paid homage and departed. Having established vipassanā, he attained Arahantship, endowed with qualities like fewness of wishes. Having undertaken the thirteen dhutaṅgas, and having made his retinue also upholders of the thirteen dhutaṅgas, while the Blessed One was in retreat for three months, he approached the Teacher with his retinue. Relying on the retinue, he first received criticism, but for not complying with the unrighteous agreement, he secondly received approval (sādhukāra). Having received the Teacher's favor, "From now on, monks who uphold the dhutaṅgas may approach and see me as they wish," he departed and reported the matter to the monks.
Đây là tóm tắt: Tôn giả Upasena, một Tỳ-khưu hai tuổi hạ, cùng với Tỳ-khưu đồng học một tuổi hạ, đã đến gặp Bậc Đạo Sư. Sau khi bị Bậc Đạo Sư quở trách, Ngài đảnh lễ rồi rời đi, thực hành thiền quán và đạt được A-la-hán quả. Với các đức tính như ít dục, Ngài đã thọ trì mười ba hạnh đầu đà, và làm cho hội chúng cũng thọ trì mười ba hạnh đầu đà. Khi Đức Thế Tôn nhập thất ba tháng, Ngài cùng hội chúng đã đến gặp Bậc Đạo Sư. Sau khi bị quở trách lần đầu vì hội chúng, và được khen ngợi lần thứ hai vì không tuân theo một quy ước phi pháp, Ngài được Bậc Đạo Sư chấp thuận: “Từ nay trở đi, các Tỳ-khưu thọ trì hạnh đầu đà hãy đến gặp Ta tùy ý.” Ngài rời đi và thông báo điều đó cho các Tỳ-khưu.
Tato pabhuti bhikkhū dhutaṅgadharā hutvā satthāraṃ dassanāya upasaṅkamitvā satthari paṭisallānā vuṭṭhite tattha tattha paṃsukūlāni chaḍḍetvā attano pattacīvarāneva gaṇhiṃsu.
From that time onwards, the monks, having become upholders of the dhutaṅgas, approached to see the Teacher. When the Teacher emerged from retreat, they abandoned their rag-robes here and there and took their own bowls and robes.
Từ đó trở đi, các tỳ-khưu thọ trì hạnh đầu đà, sau khi đến yết kiến Đức Bổn Sư, khi Đức Bổn Sư đã xả tịnh, họ vứt những y phấn tảo của mình ở khắp nơi và lấy lại bát và y của riêng mình.
Satthā sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ senāsanacārikaṃ caranto tattha tattha patitāni paṃsukūlāni disvā pucchitvā tamatthaṃ sutvā ‘‘bhikkhave, imesaṃ nāma bhikkhūnaṃ dhutaṅgasamādānaṃ na ciraṭṭhitikaṃ vakassa uposathakammasadisaṃ ahosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher, wandering for alms with many monks, saw the rag-robes fallen here and there, inquired, and having heard the matter, said, "Monks, the undertaking of the dhutaṅgas by these monks was not long-lasting; it was like the uposatha practice of the wolf," and then recounted a past story.
Đức Bổn Sư, khi đang đi hành cước trú xứ cùng với nhiều tỳ-khưu, thấy những y phấn tảo rơi rải rác khắp nơi, Ngài hỏi và sau khi nghe sự việc đó, Ngài nói: “Này các tỳ-khưu, sự thọ trì hạnh đầu đà của những tỳ-khưu này không kéo dài, giống như sự thọ trì giới Uposatha của con sói vậy,” rồi Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sakko devarājā ahosi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was Sakka, king of devas.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ-tát là Sakka, vua chư thiên.
Atheko vako gaṅgātīre pāsāṇapiṭṭhe vasati, atha gaṅgāya mahodakaṃ āgantvā taṃ pāsāṇaṃ parikkhipi.
Then a wolf lived on a rock slab by the bank of the Gaṅgā. Then a great flood came in the Gaṅgā and surrounded that rock.
Bấy giờ, có một con sói sống trên một tảng đá bên bờ sông Gaṅgā. Nước sông Gaṅgā dâng cao bao quanh tảng đá đó.
Vako abhiruhitvā pāsāṇapiṭṭhe nipajji, nevassa gocaro atthi, na gocarāya gamanamaggo, udakampi vaḍḍhateva.
The wolf climbed up and lay down on the rock slab. There was no food for him, nor was there a path to go for food, and the water kept rising.
Con sói trèo lên nằm trên tảng đá. Nó không có thức ăn, cũng không có đường đi kiếm ăn, và nước thì cứ dâng cao.
So cintesi – ‘‘mayhaṃ neva gocaro atthi, na gocarāya gamanamaggo, nikkammassa pana nipajjanato uposathakammaṃ vara’’nti manasāva uposathaṃ adhiṭṭhāya sīlāni samādiyitvā nipajji.
He thought, "I have neither food nor a path to go for food. It is better to observe the uposatha practice than to lie here doing nothing." So, he mentally resolved to observe the uposatha, undertook the precepts, and lay down.
Nó nghĩ: “Ta không có thức ăn, cũng không có đường đi kiếm ăn. Thà rằng thọ trì giới Uposatha còn hơn là nằm không như thế này.” Với ý nghĩ đó, nó thọ trì giới Uposatha trong tâm và nằm xuống.
Tadā sakko devarājā āvajjamāno tassa taṃ dubbalasamādānaṃ ñatvā ‘‘etaṃ vakaṃ viheṭhessāmī’’ti eḷakarūpena āgantvā tassa avidūre ṭhatvā attānaṃ dassesi.
At that time, Sakka, the king of devas, reflecting, knew of his weak undertaking and thought, "I will harass this wolf." So, he came in the form of a ram and showed himself, standing not far from the wolf.
Lúc đó, Sakka, vua chư thiên, khi quán xét, biết được sự thọ trì yếu ớt của con sói đó, Ngài nghĩ: “Ta sẽ trêu chọc con sói này,” rồi Ngài hóa thành một con cừu, đến đứng gần con sói và tự hiện ra.
Vako taṃ disvā ‘‘aññasmiṃ divase uposathakammaṃ jānissāmī’’ti uṭṭhāya taṃ gaṇhituṃ pakkhandi.
The wolf saw him and thought, "I will observe the uposatha practice on another day," got up, and rushed to catch him.
Con sói thấy vậy, nghĩ: “Ngày khác ta sẽ thọ trì giới Uposatha,” nó đứng dậy lao tới để bắt con cừu.
Eḷakopi ito cito ca pakkhanditvā attānaṃ gahetuṃ nādāsi.
The ram also rushed here and there and did not let himself be caught.
Con cừu cũng chạy tới chạy lui không cho nó bắt được.
Vako taṃ gahetuṃ asakkonto nivattitvā āgamma ‘‘uposathakammaṃ tāva me na bhijjatī’’ti tattheva puna nipajji.
Unable to catch it, the wolf turned back and returned, thinking, "My uposatha practice is not yet broken," and lay down again right there.
Con sói không bắt được, bèn quay lại và nằm xuống chỗ cũ, nghĩ: “Giới Uposatha của ta vẫn chưa bị phá.”
Sakko sakkattabhāveneva ākāse ṭhatvā ‘‘tādisassa dubbalajjhāsayassa kiṃ uposathakammena, tvaṃ mama sakkabhāvaṃ ajānanto eḷakamaṃsaṃ khāditukāmo ahosī’’ti taṃ viheṭhetvā garahitvā devalokameva gato.
Sakka, by his divine power, stood in the sky and harassed and criticized him, saying, "What is the uposatha practice for one with such a weak intention? You, not knowing my divine nature, wished to eat ram's flesh!" Then he returned to the deva world.
Sakka, với thần lực của mình, đứng trên không trung và nói: “Sự thọ trì giới Uposatha có ích gì cho một kẻ có ý định yếu ớt như ngươi? Ngươi không biết ta là Sakka mà lại muốn ăn thịt cừu,” Ngài trêu chọc và quở trách nó, rồi trở về cõi trời.
Tattha upapajji uposathanti uposathavāsaṃ upagato.
Therein, upapajji uposathanti means "undertook the uposatha observance."
Ở đây, upapajji uposathanti có nghĩa là đã thọ trì giới Uposatha.
Vataññāyāti tassa dubbalavataṃ aññāya.
Vataññāyāti means "knowing his weak vow."
Vataññāyāti có nghĩa là biết được giới nguyện yếu ớt của nó.
Vītatapo ajjhappattoti vigatatapo hutvā upagato, taṃ khādituṃ pakkhandīti attho.
Vītatapo ajjhappattoti means "having abandoned his ascetic practice, he approached," which means he rushed to eat it.
Vītatapo ajjhappattoti có nghĩa là đã bỏ giới khổ hạnh và đến gần, ý nói là đã lao tới để ăn nó.
Lohitapoti lohitapāyī.
Lohitapoti means "blood-drinker."
Lohitapoti có nghĩa là kẻ uống máu.
Tapanti taṃ attano samādānatapaṃ bhindi.
Tapanti means "he broke that ascetic practice of his undertaking."
Tapanti có nghĩa là đã phá giới khổ hạnh mà mình đã thọ trì.