Dassanaṃ me atikkanteti mama dassanavisayaṃ bhagavati atikkante.
My sight having passed beyond means when the Blessed One had passed beyond the range of my vision.
Dassanaṃ me atikkante có nghĩa là khi Đức Thế Tôn đã vượt khỏi tầm nhìn của ta.
‘‘Jahite dassanūpacāre’’tipi pāṭho.
“When the range of sight was abandoned” is also a reading.
Cũng có bản văn là ‘‘Jahite dassanūpacāre’’.
Sasaṅgheti saddhiṃ saṅghena sasaṅgho, tasmiṃ sasaṅghe.
With the Saṅgha means with the Saṅgha; in that Saṅgha.
Sasaṅghe có nghĩa là cùng với Tăng đoàn, sasaṅgho là cùng với Tăng đoàn, trong Tăng đoàn ấy.
Sayanā vuṭṭhahitvānāti nipannaṭṭhānato kalalato uṭṭhahitvā.
Having risen from sleep means having risen from the lying place, from the mud.
Sayanā vuṭṭhahitvānā có nghĩa là từ chỗ nằm, từ bùn lầy đứng dậy.
Pallaṅkaṃ ābhujinti katapallaṅko hutvā puppharāsimhi nisīdinti attho.
Assumed the lotus posture means having assumed the lotus posture, he sat on the heap of flowers—this is the meaning.
Pallaṅkaṃ ābhuji có nghĩa là sau khi ngồi kiết già, ngồi trên đống hoa, đó là ý nghĩa.
‘‘Haṭṭho haṭṭhena cittena, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā’’tipi pāṭho, so uttānatthova.
“Joyful with a joyful mind, I then rose from my seat” is also a reading, and its meaning is straightforward.
Cũng có bản văn là ‘‘Haṭṭho haṭṭhena cittena, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā’’ti, bản văn ấy có ý nghĩa rõ ràng.
Pītiyā ca abhissannoti pītiparipphuṭo.
Overflowing with joy means permeated with great joy.
Pītiyā ca abhissanno có nghĩa là tràn đầy hỷ lạc.
Vasībhūtoti vasībhāvappatto.
Mastered means having attained mastery.
Vasībhūto có nghĩa là đạt được sự thành thục.
Jhāneti rūpāvacarārūpāvacarajhānesu.
In jhāna means in the rūpāvacara and arūpāvacara jhāna attainments.
Jhāne có nghĩa là trong các thiền sắc giới và vô sắc giới.
Sahassiyamhīti dasasahassiyaṃ.
In the thousand-fold means in the ten-thousand-fold.
Sahassiyamhī có nghĩa là trong mười ngàn.
Lokamhīti lokadhātuyā.
In the world means in the world system.
Lokamhī có nghĩa là trong thế giới.
Me samāti mayā sadisā.
My equals means those similar in qualities to me.
Me samā có nghĩa là những người giống như ta.
Avisesena ‘‘me samā natthī’’ti vatvā idāni tameva niyamento ‘‘asamo iddhidhammesū’’ti āha.
Having said generally, “There are no equals to me,” he now specifies that very ascetic, saying, “unequaled in powers.”
Sau khi nói chung chung rằng “không ai giống như ta”, bây giờ Ngài lại giới hạn điều đó bằng cách nói “asamo iddhidhammesū” (không ai sánh bằng về các pháp thần thông).
Tattha iddhidhammesūti pañcasu iddhidhammesūti attho.
Here, in powers means in the five kinds of powers—this is the meaning.
Trong đó, iddhidhammesū có nghĩa là trong năm pháp thần thông.
Alabhinti paṭilabhiṃ.
I gained means I obtained.
Alabhi có nghĩa là ta đã đạt được.
Īdisaṃ sukhanti īdisaṃ somanassaṃ.
Such happiness means such gladness, which is superior to this jhāna happiness.
Īdisaṃ sukha có nghĩa là sự hoan hỷ như vậy.
Atha sumedhatāpaso dasabalassa byākaraṇaṃ sutvā buddhabhāvaṃ karatalagatakālamiva maññamāno pamuditahadayo dasasu lokadhātusahassesu suddhāvāsamahābrahmāno atītabuddhadassāvino niyatabodhisattānaṃ byākaraṇe uppajjamānapāṭihāriyadassanena tathāgatavacanassa avitathataṃ pakāsento maṃ paritosayantā imā gāthāyo āhaṃsūti dassento bhagavā ‘‘pallaṅkābhujane mayha’’ntiādimāha.
Then, the Blessed One, indicating that the great Brahmās of the Suddhāvāsa abodes in the ten-thousand-world systems, who had seen past Buddhas, delighted Sumedha the ascetic, who, having heard the prophecy of the Ten-Powered One, considered Buddhahood as if it were in the palm of his hand, and confirmed the infallibility of the Tathāgata’s word by showing the miracles that arise at the time of the prophecy for destined Bodhisattas, recited these verses to delight me, saying, “At my assuming the lotus posture,” and so on.
Khi ấy, sau khi nghe lời tuyên bố tiên tri của Đức Phật Dīpaṅkara, đạo sĩ Sumedha, với trái tim tràn đầy niềm vui, nghĩ rằng việc đạt được Phật quả như thể đã nằm trong lòng bàn tay, và để bày tỏ sự không sai lệch của lời Phật dạy bằng cách chỉ ra những phép lạ xuất hiện trong lời tuyên bố tiên tri của các vị Bồ Tát đã được xác định, những vị đã nhìn thấy các vị Phật quá khứ, những vị Đại Phạm thiên trú ngụ trong mười ngàn thế giới, đã nói những câu kệ này để làm ta hoan hỷ. Đức Thế Tôn đã nói từ “pallaṅkābhujane mayha” (khi ta ngồi kiết già) trở đi để chỉ ra điều đó.
Tattha pallaṅkābhujane mayhanti mama pallaṅkābhujane.
Here, at my assuming the lotus posture means at my assuming the lotus posture.
Trong đó, pallaṅkābhujane mayha có nghĩa là khi ta ngồi kiết già.
Ayameva vā pāṭho.
Or this very reading is also possible.
Hoặc đây là bản văn đúng.
Dasasahassādhivāsinoti dasasahassivāsino mahābrahmāno.
Inhabiting ten thousand means the great Brahmās inhabiting the ten-thousand-world systems.
Dasasahassādhivāsino có nghĩa là các Đại Phạm thiên trú ngụ trong mười ngàn thế giới.
Yā pubbeti yāni pubbe, vibhattilopaṃ katvā vuttanti veditabbaṃ.
Which formerly means which formerly; it should be understood that the vibhatti has been elided and spoken.
Yā pubbe có nghĩa là những gì trước đây, cần hiểu là đã được nói sau khi bỏ đi biến cách.
Pallaṅkavaramābhujeti varapallaṅkābhujane.
Assumed the noble lotus posture means at the assumption of the noble lotus posture.
Pallaṅkavaramābhuje có nghĩa là khi ngồi kiết già cao quý.
Nimittāni padissantīti nimittāni padissiṃsūti attho.
Signs appear means signs appeared—this is the meaning.
Nimittāni padissantī có nghĩa là các dấu hiệu đã xuất hiện, đó là ý nghĩa.
Atītavacane vattabbe vattamānavacanaṃ vuttaṃ.
The present tense has been used where the past tense should have been.
Trong khi cần dùng thì quá khứ, lại dùng thì hiện tại.
Kiñcāpi vuttaṃ, atītavasena attho gahetabbo.
Even though it is said, the meaning should be taken in the sense of the past.
Mặc dù đã nói vậy, nhưng ý nghĩa cần được hiểu theo thì quá khứ.
Tāni ajja padissareti pubbepi niyatabodhisattānaṃ pallaṅkābhujane yāni nimittāni uppajjiṃsu, tāni nimittāni ajja padissare.
Those appear today means the signs that arose formerly, at the assumption of the lotus posture by destined Bodhisattas, those signs appear today.
Tāni ajja padissare có nghĩa là những dấu hiệu đã xuất hiện trước đây khi các vị Bồ Tát đã được xác định ngồi kiết già, những dấu hiệu ấy hôm nay cũng xuất hiện.
Tasmā tvaṃ dhuvameva buddho bhavissasīti attho.
Therefore, you will surely be a Buddha—this is the meaning.
Do đó, Ngài chắc chắn sẽ thành Phật, đó là ý nghĩa.
Na pana tāniyeva nimittāni uppajjiṃsu, taṃsadisattā ‘‘tāni ajja padissare’’ti vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that those exact signs did not arise, but because they were similar, it was said, “those appear today.”
Tuy nhiên, không phải chính những dấu hiệu ấy đã xuất hiện, mà vì chúng tương tự nên đã nói ‘‘tāni ajja padissare’’ (những điều ấy hôm nay xuất hiện), cần hiểu như vậy.
Sītanti sītattaṃ.
Cold means coldness.
Sīta có nghĩa là trạng thái lạnh.
Byapagatanti gataṃ vigataṃ.
Departed means gone, vanished.
Byapagata có nghĩa là đã biến mất, đã tiêu tan.
Tānīti sītavigamanauṇhupasamanānīti attho.
Those means the disappearance of cold and the calming of heat—this is the meaning.
Tānī có nghĩa là sự biến mất của lạnh và sự lắng dịu của nóng, đó là ý nghĩa.
Nissaddāti asaddā anigghosā.
Soundless means without sound, without noise.
Nissaddā có nghĩa là không có tiếng động, không có âm thanh ồn ào.
Nirākulāti anākulā, ayameva vā pāṭho.
Undisturbed means undisturbed. This very reading is also possible.
Nirākulā có nghĩa là không hỗn loạn. Hoặc đây là bản văn đúng.
Na sandantīti na vahanti nappavattanti.
Do not flow means do not drift, do not roll.
Na sandantī có nghĩa là không chảy, không trôi.
Savantiyoti nadiyo.
Rivers means rivers.
Savantiyo có nghĩa là các con sông.
Tānīti avāyanaasandanāni.
Those means the signs of no strong winds and no river flow.
Tānī có nghĩa là các dấu hiệu không có gió mạnh và nước sông không chảy.
Thalajāti pathavitalapabbatarukkhesu jātāni.
Land-born means those born on the earth, mountains, and trees.
Thalajā có nghĩa là những loài mọc trên mặt đất, trên núi và trên cây.
Dakajāti odakāni pupphāni.
Water-born means flowers born in water.
Dakajā có nghĩa là những bông hoa mọc trong nước.
Pupphantīti pubbe bodhisattānaṃ pupphiṃsu, atītatthe vattamānavacanaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
Blossom means formerly they blossomed for Bodhisattas. The present tense used in the sense of the past should be understood in the same way as stated below.
Pupphantī có nghĩa là trước đây đã nở cho các vị Bồ Tát. Việc dùng thì hiện tại cho ý nghĩa quá khứ cần được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Tepajja pupphitānīti tāni pupphāni ajja pupphitānīti attho.
Today those are blossoming means today those flowers have blossomed—this is the meaning.
Tepajja pupphitānī có nghĩa là những bông hoa ấy hôm nay đã nở, đó là ý nghĩa.
Phalabhārāti phaladharā.
Bearing fruit means bearing fruit.
Phalabhārā có nghĩa là mang trái.
Tepajjāti tepi ajja, pulliṅgavasena ‘‘tepī’’ti vuttaṃ, ‘‘latā vā rukkhā vā’’ti vuttattā.
They too today means those vines and trees too, today. It is stated as “they too” in the masculine gender because it was said, “vines or trees.”
Tepajjā có nghĩa là chúng hôm nay, đã được nói là ‘‘tepī’’ theo giống đực, vì đã nói ‘‘latā vā rukkhā vā’’ (dây leo hoặc cây cối).
Phalitāti sañjātaphalā.
Fruited means having produced fruit.
Phalitā có nghĩa là đã kết trái.
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā cāti ākāsagatā ca bhūmigatā ca ratanānīti muttādīni ratanāni.
In the sky and on the earth means the gems that were in the sky and the gems that were on the earth.
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā cā (những vật trên không và những vật dưới đất) là những báu vật trên không và những báu vật dưới đất. Ratanānī (những báu vật) là những báu vật như ngọc trai.
Jotantīti obhāsanti.
Shine means they illuminate.
Jotantī (chiếu sáng) nghĩa là tỏa sáng rực rỡ.
Mānussakāti manussānaṃ santakā mānussakā.
Human means belonging to humans.
Mānussakā (của loài người) là những nhạc cụ thuộc về loài người.
Dibbāti devānaṃ santakā dibbā.
Divine means belonging to the devas.
Dibbā (của chư thiên) là những nhạc cụ thuộc về chư thiên.
Turiyāti ātataṃ vitataṃ ātatavitataṃ susiraṃ ghananti pañca turiyāni.
Musical instruments means the five kinds of musical instruments: ātata, vitata, ātatavitata, susira, and ghana.
Turiyā (nhạc cụ) là năm loại nhạc cụ: ātata (nhạc cụ có một mặt căng), vitata (nhạc cụ có hai mặt căng), ātatavitata (nhạc cụ có mọi mặt căng), susira (nhạc cụ hơi), ghana (nhạc cụ gõ).
Tattha ātataṃ nāma cammapariyonaddhesu bheriādīsu ekatalaturiyaṃ.
Therein, ātata refers to a one-sided instrument among those covered with leather, such as a bherī drum.
Trong đó, ātata là nhạc cụ có một mặt căng, như trống lớn, v.v., được bọc bằng da.
Vitataṃ nāma ubhayatalaṃ.
Vitata refers to a two-sided one.
Vitata là nhạc cụ có hai mặt căng.
Ātatavitataṃ nāma sabbato pariyonaddhaṃ mahativallakiādikaṃ.
Ātatavitataṃ means a large lute and the like, covered all around.
Ātatavitata là nhạc cụ được bọc da hoàn toàn, như đàn hạc lớn, v.v.
Susiraṃ nāma vaṃsādikaṃ.
Susiraṃ means a flute and the like.
Susira là nhạc cụ hơi, như sáo, v.v.
Ghanaṃ nāma sammatāḷādikaṃ.
Ghanaṃ means cymbals and the like.
Ghana là nhạc cụ gõ, như chũm chọe, v.v.
Vajjantīti heṭṭhā vuttanayena vajjiṃsu, atītatthe vattamānavacanaṃ veditabbaṃ.
Vajjantīti means they sounded in the manner stated below; the present tense should be understood in the sense of the past.
Vajjantī (được tấu lên) nghĩa là đã được tấu lên theo cách đã nói ở dưới, nên hiểu rằng đây là động từ ở thì hiện tại nhưng mang nghĩa quá khứ.
Esa nayo upari īdisesu vacanesupi.
This is the method also for similar expressions that follow.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các từ tương tự ở trên.
Abhiravantīti tatra tatra kusalehi sumuñcitā suppatāḷitā suvāditā viya abhiravanti, abhinadantīti attho.
Abhiravantīti means they resound, that is, they make a loud sound, as if well-released, well-struck, and well-played by skilled musicians in various places.
Abhiravantī (vang dội) nghĩa là vang dội, tức là phát ra âm thanh vui tươi, như thể được những người khéo léo gảy, đánh, tấu lên một cách hoàn hảo ở khắp mọi nơi.
Vicittapupphāti vicitrāni nānāgandhavaṇṇāni pupphāni.
Vicittapupphāti means variegated flowers of various scents and colors.
Vicittapupphā (hoa đủ màu sắc) là những bông hoa đa dạng, có nhiều màu sắc và mùi hương khác nhau.
Abhivassantīti abhivassiṃsu, nipatiṃsūti attho.
Abhivassantīti means they rained down, that is, they fell.
Abhivassantī (rơi xuống) nghĩa là đã rơi xuống, tức là đã đổ xuống.
Tepīti tānipi vicitrapupphāni abhivassantāni padissanti, devabrahmagaṇehi okiriyamānānīti adhippāyo.
Tepīti means that those variegated flowers appear, raining down; the intention is that they were being scattered by the hosts of devas and brahmās.
Tepī (chúng cũng) nghĩa là những bông hoa đủ màu sắc đó cũng xuất hiện khi rơi xuống, ý là được chư thiên và Phạm thiên rải xuống.
Ābhujatīti osakkati.
Ābhujatīti means it whirls.
Ābhujatī (uốn cong) nghĩa là uốn cong.
Tepajjubhoti tepi ajja ubho mahāsamuddadasasahassiyo.
Tepajjubhoti means both those great oceans and the ten thousand world-systems today.
Tepajjubho (cả hai hôm nay) nghĩa là cả hai mười ngàn đại dương hôm nay.
Abhiravantīti abhinadanti.
Abhiravantīti means they resound loudly.
Abhiravantī (vang dội) nghĩa là vang dội.
Nirayeti nirayesu.
Nirayeti means in the hells.
Niraye (trong các địa ngục) là trong các địa ngục.
Dasasahassāti anekadasasahassā.
Dasasahassāti means many tens of thousands.
Dasasahassā (mười ngàn) là nhiều mười ngàn (thế giới).
Nibbantīti sammanti, santiṃ upentīti attho.
Nibbantīti means they are extinguished, that is, they attain peace.
Nibbantī (tắt ngấm) nghĩa là lắng dịu, tức là đạt đến sự an tịnh.
Tārakāti nakkhattāni.
Tārakāti means the constellations.
Tārakā (các vì sao) là các chòm sao.
Tepi ajja padissantīti tepi sūriyassa vimalabhāvā tārakā ajja divā dissanti.
Tepi ajja padissantīti means due to the sun's stainlessness, those stars are also seen today during the day.
Tepi ajja padissantī (chúng cũng xuất hiện hôm nay) nghĩa là những vì sao trong sạch đó cũng được nhìn thấy vào ban ngày hôm nay.
Anovaṭṭhenāti anovaṭṭhe, bhummatthe karaṇavacanaṃ.
Anovaṭṭhenāti means in the absence of rain; the instrumental case is used in the sense of the locative.
Anovaṭṭhenā (không mưa) là anovaṭṭhe, từ này là cách ngữ (karaṇavacana) ở nghĩa vị trí (bhummattha).
Atha vā anovaṭṭheti anabhivaṭṭhepi.
Or else, anovaṭṭhe means even when it is not raining.
Hoặc anovaṭṭhe nghĩa là ngay cả khi không mưa.
Nāti nipātamattaṃ ‘‘sutvā na dūtavacana’’ntiādīsu viya.
Nāti is merely a particle, as in "sutvā na dūtavacanaṃ," and so on.
Nā chỉ là một giới từ (nipāta), giống như trong "sutvā na dūtavacana" (nghe lời sứ giả) v.v.
Tampajjubbhijjateti tampi udakaṃ ajja ubbhijjati, ubbhijjitvā uṭṭhahatīti attho.
Tampajjubbhijjateti means that water also gushes forth today; the meaning is that it gushes forth and rises up.
Tampajjubbhijjate (nó cũng phun trào hôm nay) nghĩa là nước đó cũng phun trào hôm nay, tức là phun trào và dâng lên.
Mahiyāti pathaviyā, nissakkavacanaṃ.
Mahiyāti means from the earth; it is in the ablative case.
Mahiyā (từ đất) là từ mặt đất, đây là từ ở cách xuất xứ (nissakkavacana).
Tārāgaṇāti gahanakkhattādayo sabbe tāragaṇā.
Tārāgaṇāti means all the hosts of stars, such as the planets and constellations.
Tārāgaṇā (các chòm sao) là tất cả các chòm sao, bao gồm các hành tinh và chòm sao.
Nakkhattāti nakkhattatārakā ca.
Nakkhattāti means the fixed stars of the constellations.
Nakkhattā (các chòm sao) là các chòm sao.
Gaganamaṇḍaleti sakalagaganamaṇḍalaṃ virocantīti attho.
Gaganamaṇḍaleti means they illuminate the entire sphere of the sky.
Gaganamaṇḍale (trên bầu trời) nghĩa là toàn bộ bầu trời tỏa sáng rực rỡ.
Bilāsayāti bilāsayā ahinakulakumbhīlagodhādayo.
Bilāsayāti means those who dwell in holes, such as snakes, mongooses, crocodiles, and iguanas.
Bilāsayā (những loài sống trong hang) là những loài sống trong hang như rắn, chồn, cá sấu, kỳ đà, v.v.
Darīsayāti jharāsayā.
Darīsayāti means those who dwell in ravines.
Darīsayā (những loài sống trong hang đá) là những loài sống trong hang đá.
Ayameva vā pāṭho.
Or this is the correct reading.
Hoặc đây là cách đọc đúng.
Nikkhamantīti nikkhamiṃsu.
Nikkhamantīti means they came out.
Nikkhamantī (đi ra) nghĩa là đã đi ra.
Sakāsayāti attano attano āsayato.
Sakāsayāti means from their respective lairs.
Sakāsayā (từ nơi ở của mình) là từ nơi ở của riêng mình.
‘‘Tadāsayā’’tipi pāṭho.
There is also the reading "Tadāsayā".
Cũng có cách đọc là "Tadāsayā".
Tassa tadā tasmiṃ kāle, āsayato, bilatoti attho.
The meaning of this is: then, at that time, from their lairs, from their holes.
Nghĩa của từ đó là: tadā (vào lúc đó), tasmiṃ kāle (vào thời điểm đó), āsayato (từ nơi ở), bilato (từ hang).
Chuddhāti suchuddhā suvuddhāritā, nikkhantāti attho.
Chuddhāti means well-agitated and well-aroused; the meaning is they came out.
Chuddhā (đã được làm sạch) nghĩa là đã được làm sạch hoàn toàn, đã được nuôi dưỡng tốt, tức là đã đi ra.
Aratīti ukkaṇṭhā.
Aratīti means discontent.
Aratī (sự không hoan hỷ) nghĩa là sự chán ghét.
Santuṭṭhāti paramena santuṭṭhena santuṭṭhā.
Santuṭṭhāti means contented with the highest contentment.
Santuṭṭhā (hài lòng) nghĩa là hài lòng với sự hài lòng tối thượng.
Vinassatīti vigacchati.
Vinassatīti means it disappears.
Vinassatī (biến mất) nghĩa là biến mất.
Rāgoti kāmarāgo.
Rāgoti means sensual lust.
Rāgo (tham ái) là dục tham (kāmarāga).
Tadā tanu hotīti oramattako hoti, iminā pariyuṭṭhānābhāvaṃ dīpeti.
Tadā tanu hotīti means it becomes slight; by this, it indicates the absence of obsession.
Tadā tanu hotī (lúc đó nó trở nên mỏng manh) nghĩa là nó trở nên ít ỏi, điều này cho thấy sự vắng mặt của sự quấy nhiễu.
Vihatāti vinaṭṭhā.
Vihatāti means destroyed.
Vihatā (bị hủy diệt) nghĩa là bị hủy diệt.
Tadāti pubbe, bodhisattānaṃ pallaṅkābhujaneti attho.
Tadāti means previously, at the time of the Bodhisattas' folding of the legs for the throne; this is the meaning.
Tadā (lúc đó) nghĩa là trước đây, tức là khi các vị Bồ-tát ngồi kiết già.
Na bhavatīti na hoti.
Na bhavatīti means it is not.
Na bhavatī (không xảy ra) nghĩa là không xảy ra.
Ajjapetanti ajja tava pallaṅkābhujanepi etaṃ bhayaṃ na hotevāti attho.
Ajjapetanti means today, also at the time of your folding of the legs for the throne, this fear does not exist at all; this is the meaning.
Ajjapeta (hôm nay cũng vậy) nghĩa là ngay cả khi Ngài ngồi kiết già hôm nay, nỗi sợ hãi này cũng không xảy ra. Đó là ý nghĩa.
Tena liṅgena jānāmāti tena kāraṇena sabbeva mayaṃ jānāma, yaṃ tvaṃ buddho bhavissasīti attho.
Tena liṅgena jānāmāti means for that reason, we all know that you will become a Buddha; this is the meaning.
Tena liṅgena jānāmā (chúng tôi biết bằng dấu hiệu đó) nghĩa là tất cả chúng tôi đều biết bằng lý do đó rằng Ngài sẽ trở thành Phật. Đó là ý nghĩa.
Anuddhaṃsatīti na uggacchati.
Anuddhaṃsatīti means it does not rise up.
Anuddhaṃsatī (không bay lên) nghĩa là không bay lên.
Aniṭṭhagandhoti duggandho.
Aniṭṭhagandhoti means a foul smell.
Aniṭṭhagandho (mùi hôi) là mùi khó chịu.
Pakkamatīti pakkami vigacchi.
Pakkamatīti means it departed, it went away.
Pakkamatī (biến mất) nghĩa là đã biến mất, đã rời đi.
Pavāyatīti pavāyi.
Pavāyatīti means it spread.
Pavāyatī (thổi) nghĩa là đã thổi.
Sopajjāti sopi dibbagandho ajja.
Sopajjāti means that divine fragrance also today.
Sopajjā (hôm nay cũng vậy) nghĩa là hương thơm của chư thiên đó cũng hôm nay.
Padissantīti padissiṃsu.
Padissantīti means they appeared.
Padissantī (xuất hiện) nghĩa là đã xuất hiện.
Tepajjāti tepi sabbe devā ajja.
Tepajjāti means all those devas also today.
Tepajjā có nghĩa là: hôm nay, tất cả các vị chư thiên đó.
Yāvatāti paricchedanatthe nipāto, yattakāti attho.
Yāvatāti is a particle in the sense of limitation; the meaning is "as far as."
Yāvatā là một giới từ dùng để chỉ sự giới hạn, có nghĩa là "bao nhiêu".
Kuṭṭāti pākārā.
Kuṭṭāti means walls.
Kuṭṭā có nghĩa là các bức tường.
Na hontāvaraṇāti āvaraṇakarā na ahesuṃ.
Na hontāvaraṇāti means they were not obstructive.
Na hontāvaraṇā có nghĩa là không trở thành vật che chắn, không cản trở.
Tadāti pubbe.
Tadāti means previously.
Tadā có nghĩa là trước đây.
Ākāsabhūtāti te kuṭṭakavāṭapabbatā āvaraṇaṃ tirokaraṇaṃ kātuṃ asakkontā, ajaṭākāsabhūtāti attho.
Ākāsabhūtāti means those walls, gates, and mountains, being unable to create an obstruction or a screen, became like open space; this is the meaning.
Ākāsabhūtā có nghĩa là: các bức tường, cánh cửa, và núi non đó không thể che chắn, cản trở được, chúng trở thành như không gian trống rỗng.
Cutīti maraṇaṃ.
Cutīti means death.
Cutī có nghĩa là cái chết.
Upapattīti paṭisandhiggahaṇaṃ.
Upapattīti means the taking of rebirth-linking.
Upapattī có nghĩa là sự tái sanh.
Khaṇeti pubbe bodhisattānaṃ pallaṅkābhujanakkhaṇe.
Khaṇeti means previously, at the moment of the Bodhisattas' folding of the legs for the throne.
Khaṇe có nghĩa là: vào thời điểm quá khứ khi chư Bồ Tát ngồi kiết già.
Na vijjatīti nāhosi.
Na vijjatīti means it was not.
Na vijjatī có nghĩa là không có.
Tānipajjāti tānipi ajja cavanabhavanānīti attho.
Tānipajjāti means those passings away and comings into being also today; this is the meaning.
Tānipajjā có nghĩa là: hôm nay, những sự chết và sự sanh đó cũng không xảy ra.
Mā nivattīti mā paṭikkami.
Mā nivattīti means do not turn back.
Mā nivattī có nghĩa là chớ thoái lui.
Abhikkamāti parakkama.
Abhikkamāti means strive forward.
Abhikkamā có nghĩa là hãy tinh tấn.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is self-evident.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
Tato sumedhapaṇḍito dīpaṅkarassa dasabalassa ca dasasahassacakkavāḷadevatānañca vacanaṃ sutvā bhiyyosomattāya sañjātussāho hutvā cintesi – ‘‘buddhā nāma amoghavacanā, natthi buddhānaṃ kathāya aññathattaṃ.
Then, the wise Sumedha, having heard the words of the Ten-Powered Dīpaṅkara and of the deities of the ten thousand world-systems, his enthusiasm arose even more, and he thought: "Buddhas, indeed, are of unfailing speech; there is no falsehood in the words of Buddhas.
Sau đó, Hiền giả Sumedha, sau khi nghe lời của Đức Phật Di-paṅkara, bậc Thập Lực, và của chư thiên trong mười ngàn thế giới, đã trở nên hăng hái hơn rất nhiều và suy nghĩ: “Chư Phật là những bậc có lời nói không sai chạy, không có sự khác biệt trong lời nói của chư Phật.
Yathā hi ākāse khittassa leḍḍussa patanaṃ dhuvaṃ, jātassa maraṇaṃ, aruṇe uggate sūriyassa abbhuggamanaṃ, āsayā nikkhantassa sīhassa sīhanādanadanaṃ, garugabbhāya itthiyā bhāramoropanaṃ dhuvaṃ avassambhāvī, evameva buddhānaṃ vacanaṃ nāma dhuvaṃ amoghaṃ, addhā ahaṃ buddho bhavissāmīti.
For just as the falling of a clod of earth thrown into the sky is certain, as is death for one who is born, the rising of the sun when the dawn has appeared, the roaring of a lion that has come out of its lair, and the laying down of the burden for a woman with a heavy womb is certain and inevitable, even so, the word of the Buddhas is certain and not in vain. Surely, I will become a Buddha.
Như một cục đất ném lên không trung chắc chắn sẽ rơi xuống đất, sự chết là chắc chắn đối với người đã sanh, mặt trời chắc chắn sẽ mọc khi bình minh lên, tiếng gầm của sư tử chắc chắn sẽ vang lên khi nó rời hang, và người phụ nữ mang thai nặng chắc chắn sẽ sinh con, thì lời của chư Phật cũng chắc chắn và không sai chạy như vậy. Chắc chắn ta sẽ trở thành Phật.”
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, đã nói:
Tattha buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassī na cūbhayanti dīpaṅkarasammāsambuddhassa ca dasasahassacakkavāḷadevatānañca vacanaṃ sutvā.
Therein, having heard the word of the Buddha, and the ten-thousand world systems, and of both means having heard the word of the Perfectly Enlightened One Dīpaṅkara and of the deities of the ten-thousand world systems.
Trong đó, buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassī na cūbhayaṃ có nghĩa là: sau khi nghe lời của Đức Chánh Đẳng Giác Dīpaṅkara và của chư thiên trong mười ngàn thế giới.
Ubhayanti ubhayesaṃ, sāmiatthe paccattavacanaṃ, ubhayavacanaṃ vā.
Of both means of both of them; it is a nominative case word in the sense of the genitive case. Or, it means the word of both.
Ubhayaṃ là một từ ở cách thứ nhất, có nghĩa là "của cả hai", hoặc là "lời nói của cả hai".
Evaṃ cintesahanti evaṃ cintesiṃ ahaṃ.
I thought thus means I thought thus.
Evaṃ cintesahaṃ có nghĩa là: ta đã suy nghĩ như vậy.
Advejjhavacanāti dvedhā appavattavacanā, ekaṃsavacanāti attho.
Advejjhavacanā means having speech that does not proceed in two ways, but is unequivocally one-sided.
Advejjhavacanā có nghĩa là: lời nói không hai nghĩa, lời nói chắc chắn.
‘‘Acchiddavacanā’’tipi pāṭho, tassa niddosavacanāti attho.
There is also the reading Acchiddavacanā, which means having flawless speech.
Cũng có bản đọc là “Acchiddavacanā”, có nghĩa là lời nói không lỗi lầm.
Amoghavacanāti avitathavacanā.
Amoghavacanā means having unerring speech.
Amoghavacanā có nghĩa là lời nói không sai chạy.
Vitathanti vitathavacanaṃ natthīti attho.
Vitatha means there is no erroneous speech.
Vitathaṃ có nghĩa là không có lời nói sai chạy.
Dhuvaṃ buddho bhavāmahanti ahaṃ ekaṃseneva buddho bhavissāmīti niyatavasena avassambhāvivasena ca vattamānavacanaṃ katanti veditabbaṃ.
It should be understood that the phrase Dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ (I shall certainly be a Buddha) is a present tense expression used with certainty and inevitability, meaning "I shall assuredly become a Buddha."
Dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ có nghĩa là: ta chắc chắn sẽ thành Phật. Cần hiểu rằng động từ ở thì hiện tại được dùng để diễn tả ý nghĩa chắc chắn và không thể tránh khỏi.
Sūriyuggamananti sūriyassa udayanaṃ, ayameva vā pāṭho.
Sūriyuggamana means the rising of the sun; or this indeed is the correct reading.
Sūriyuggamana có nghĩa là mặt trời mọc, hoặc đây là cách đọc đúng.
Dhuvasassatanti ekaṃsabhāvī ceva sassatañca.
Dhuvasassata means both certainly existing and eternal.
Dhuvasassata có nghĩa là chắc chắn sẽ xảy ra và vĩnh viễn.
Nikkhantasayanassāti sayanato nikkhantassa.
Nikkhantasayanassā means for one who has emerged from his sleeping place.
Nikkhantasayanassā có nghĩa là của sư tử đã ra khỏi hang.
Āpannasattānanti garugabbhānaṃ, gabbhinīnanti attho.
Āpannasattānaṃ means for those heavily pregnant, that is, for pregnant women.
Āpannasattāna có nghĩa là của những người phụ nữ mang thai nặng, tức là những người phụ nữ đang mang thai.
Bhāramoropananti bhāraoropanaṃ, gabbhassa oropananti attho.
Bhāramoropana means the laying down of a burden, that is, the removal of the fetus.
Bhāramoropana có nghĩa là sự sinh con, tức là sự hạ sinh thai nhi.
Ma-kāro padasandhikaro.
The ma-syllable forms a euphonic conjunction between words.
Chữ Ma làm cho các từ nối liền nhau.
Sesametthāpi uttānamevāti.
The rest here is also clear.
Phần còn lại ở đây cũng rõ ràng.
‘‘Svāhaṃ addhā buddho bhavissāmī’’ti evaṃ katasanniṭṭhāno buddhakārake dhamme upadhāretuṃ – ‘‘kahaṃ nu kho buddhakārakā dhammā’’ti, uddhaṃ adho disāsu vidisāsūti anukkamena sakalaṃ dhammadhātuṃ vicinanto pubbe porāṇakehi bodhisattehi āsevitanisevitaṃ paṭhamaṃ dānapāramiṃ disvā evaṃ attānaṃ ovadi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paṭhamaṃ dānapāramiṃ pūreyyāsi.
Having made this resolve, "I shall indeed certainly become a Buddha," he began to search for the qualities that make a Buddha—"Where indeed are the qualities that make a Buddha?"—and as he sought throughout the entire Dhamma-sphere, upwards, downwards, in the main and intermediate directions, he first saw the perfection of giving (Dāna-pāramī) that had been practiced and cultivated by the ancient Bodhisattas, and he exhorted himself thus: "Sumedha the Sage, from now on, you must fulfill the first perfection of giving.
Với quyết tâm như vậy: "Ta chắc chắn sẽ thành Phật", Ngài tìm kiếm các pháp tạo thành Phật quả – "Các pháp tạo thành Phật quả ở đâu?", khi tìm kiếm khắp toàn bộ pháp giới, từ trên xuống dưới, các phương và các hướng, Ngài thấy Ba-la-mật-đa (pāramī) bố thí đầu tiên đã được các vị Bồ-tát thời xưa thực hành và tu tập, rồi tự khuyên mình rằng: "Này Sumedha Hiền giả, từ nay trở đi, con hãy viên mãn Ba-la-mật-đa bố thí đầu tiên.
Yathā hi nikujjito udakakumbho nissesaṃ katvā udakaṃ vamatiyeva na paccāharati, evameva dhanaṃ vā yasaṃ vā puttadāraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ vā anoloketvā sabbattha yācakānaṃ sabbaṃ icchiticchitaṃ nissesaṃ katvā dadamāno bodhimūle nisīditvā buddho bhavissasī’’ti paṭhamaṃ dānapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as an overturned water-pot completely pours out its water and does not take it back, so too, without regard for wealth, fame, children and spouse, or even your own limbs and minor parts, you must completely give all that is desired by beggars everywhere, and then, sitting at the foot of the Bodhi tree, you shall become a Buddha." Thus, he firmly established and resolved upon the first Dāna-pāramī.
Như một cái bình nước bị úp ngược sẽ trút hết nước ra mà không giữ lại, con cũng vậy, không màng đến tài sản, danh tiếng, con cái, vợ con, hay các bộ phận cơ thể, hãy bố thí tất cả những gì người xin mong muốn một cách trọn vẹn ở mọi nơi, rồi con sẽ ngồi dưới cội Bồ-đề và thành Phật." Ngài kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật-đa bố thí đầu tiên.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Vì vậy, đã được nói:
Tattha handāti vavassaggatthe nipāto.
Therein, handā is a particle expressing exertion.
Trong đó, handā là một từ chỉ sự thúc giục.
Buddhakare dhammeti buddhattakare dhamme.
Buddhakare dhamme means the qualities that produce Buddhahood.
Buddhakare dhamme nghĩa là các pháp tạo thành Phật quả.
Buddhattakarā nāma dhammā dānapāramitādayo dasa dhammā.
The qualities that produce Buddhahood are the ten qualities such as the perfection of giving (Dāna-pāramitā) and so forth.
Các pháp tạo thành Phật quả là mười pháp Ba-la-mật-đa bố thí, v.v.
Vicināmīti vicinissāmi, vīmaṃsissāmi upaparikkhissāmīti attho.
Vicināmī means I shall seek, I shall investigate, I shall examine.
Vicināmī có nghĩa là ta sẽ tìm kiếm, ta sẽ khảo sát, ta sẽ xem xét.
Ito citoti ito ito, ayameva vā pāṭho.
Ito cito means from here and there; or this indeed is the reading.
Ito cito nghĩa là từ đây đến đó, hoặc đây chính là văn bản đúng.
Tattha tattha vicināmīti attho.
The meaning is, "I shall seek here and there."
Có nghĩa là ta sẽ tìm kiếm ở khắp mọi nơi.
Uddhanti devaloke.
Uddhaṃ means in the deva-world.
Uddhaṃ là ở cõi trời.
Adhoti manussaloke.
Adho means in the human world.
Adho là ở cõi người.
Dasa disāti dasasu disāsu; kattha nu kho te buddhakārakadhammā uddhaṃ adho tiriyaṃ disāsu vidisāsūti adhippāyo.
Dasa disā means in the ten directions; the intention is: "Where indeed are those qualities that produce Buddhahood—upwards, downwards, across, in the main and intermediate directions?"
Dasa disā là ở mười phương; ý nghĩa là các pháp tạo thành Phật quả đó ở đâu, ở trên, ở dưới, ở ngang, ở các phương, các hướng.
Yāvatā dhammadhātuyāti ettha yāvatāti paricchedavacanaṃ.
In yāvatā dhammadhātuyā, the word yāvatā indicates a limit.
Trong yāvatā dhammadhātuyā, yāvatā là từ chỉ giới hạn.
Dhammadhātuyāti sabhāvadhammassa, pavattanīti vacanaseso daṭṭhabbo.
Dhammadhātuyā refers to the nature of phenomena (sabhāva-dhamma); the remaining phrase pavattanī (occurrence) should be understood.
Dhammadhātuyā là sự vận hành của các pháp tự tánh, cần hiểu là phần còn lại của câu.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is said?
Ý nghĩa là gì?
Yāvatikā sabhāvadhammānaṃ kāmarūpārūpadhammānaṃ pavatti, tāvatikaṃ vicinissāmīti vuttaṃ hoti.
It is said, "I shall seek as far as the occurrence of the natural phenomena of the kāma-, rūpa-, and arūpa-dhamma."
Có nghĩa là ta sẽ tìm kiếm khắp nơi, trong phạm vi vận hành của các pháp tự tánh, tức là các pháp dục giới, sắc giới và vô sắc giới.
Vicinantoti vīmaṃsanto upaparikkhanto.
Vicinanto means searching, examining.
Vicinanto nghĩa là đang tìm hiểu, đang khảo sát.
Pubbakehīti porāṇehi bodhisattehi.
Pubbakehī means by the ancient Bodhisattas.
Pubbakehi nghĩa là bởi các vị Bồ-tát thời xưa.
Anuciṇṇanti ajjhāciṇṇaṃ āsevitaṃ.
Anuciṇṇaṃ means constantly practiced, cultivated.
Anuciṇṇaṃ nghĩa là đã được thực hành liên tục, đã được tu tập.
Samādiyāti samādiyanaṃ karohi, ajja paṭṭhāya ayaṃ paṭhamaṃ dānapāramī pūretabbā mayāti evaṃ samādiyāti attho.
Samādiyā means "Make a firm resolution." The meaning is, "From today onwards, this first Dāna-pāramī must be fulfilled by me." Thus, one resolves.
Samādiyā nghĩa là hãy thực hiện sự chấp nhận, có nghĩa là từ hôm nay trở đi, Ba-la-mật-đa bố thí đầu tiên này phải được ta viên mãn, hãy chấp nhận như vậy.
Dānapāramitaṃ gacchāti dānapāramiṃ gaccha, pūrayāti attho.
Dānapāramitaṃ gacchā means "Go into the Dāna-pāramī," which means "Fulfill it."
Dānapāramitaṃ gacchā nghĩa là hãy đi đến Ba-la-mật-đa bố thí, có nghĩa là hãy viên mãn Ba-la-mật-đa bố thí.
Yadi bodhiṃ pattumicchasīti bodhimūlamupagantvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ pattuṃ icchasi ce.
Yadi bodhiṃ pattumicchasi means if you desire to approach the Bodhi tree and attain unsurpassed perfect self-awakening.
Yadi bodhiṃ pattumicchasī nghĩa là nếu con muốn đến cội Bồ-đề và đạt được Vô thượng Chánh Đẳng Giác.
Yassa kassacīti udakassa vā khīrassa vā yassa kassaci sampuṇṇo.
Yassa kassaci means full of whatever, whether water or milk.
Yassa kassacī nghĩa là đầy đủ với bất cứ thứ gì, dù là nước hay sữa.
Sampuṇṇasaddayoge sati sāmivacanaṃ icchanti saddavidū.
Grammarians (saddavidū) desire the genitive case (sāmivacana) when sampuṇṇa is used.
Các nhà ngữ pháp mong muốn sử dụng cách sở hữu cách khi có từ "sampuṇṇa" (đầy đủ).
Karaṇatthe vā sāmivacanaṃ, yena kenacīti attho.
Or the genitive case is used in the sense of the instrument (karaṇatthe), meaning "by whatever."
Hoặc sở hữu cách được dùng với nghĩa công cụ, có nghĩa là bởi bất cứ thứ gì.
Adho katoti heṭṭhāmukhīkato.
Adho kato means overturned, face downwards.
Adho kato nghĩa là bị úp ngược xuống.
Na tattha parirakkhatīti tasmiṃ vamane na parirakkhati, nissesaṃ udakaṃ vamatevāti attho.
Na tattha parirakkhati means it does not retain in that pouring out; the meaning is, it completely pours out the water.
Na tattha parirakkhatī nghĩa là không giữ lại trong việc trút ra đó, có nghĩa là nó trút hết nước ra.
Hīnamukkaṭṭhamajjhimeti hīnamajjhimapaṇīte.
Hīnamukkaṭṭhamajjhime means inferior, middling, and excellent.
Hīnamukkaṭṭhamajjhime nghĩa là những người thấp kém, trung bình và cao quý.
Ma-kāro padasandhikaro.
The ma-syllable forms a euphonic conjunction between words.
Chữ ma là để nối các từ.
Kumbho viya adho katoti heṭṭhāmukhīkato viya kumbho.
Kumbho viya adho kato means like an overturned pot.
Kumbho viya adho kato nghĩa là như một cái bình bị úp ngược xuống.
Yācake upagate disvā – ‘‘tvaṃ, sumedha, attano anavasesetvā sabbadhanapariccāgena dānapāramiṃ, aṅgapariccāgena upapāramiṃ, jīvitapariccāgena paramatthapāramiñca pūrehī’’ti evaṃ attanāva attānaṃ ovadi.
Seeing beggars approach, Sumedha exhorted himself thus: "Sumedha, without retaining anything for yourself, fulfill the Dāna-pāramī through the complete relinquishment of wealth, the Upapāramī through the relinquishment of your limbs, and the Paramattha-pāramī through the relinquishment of your life."
Khi thấy những người ăn xin đến, Ngài tự khuyên mình rằng: "Này Sumedha, con hãy viên mãn Ba-la-mật-đa bố thí bằng cách từ bỏ tất cả tài sản mà không giữ lại gì cho mình, Ba-la-mật-đa phụ bằng cách từ bỏ các bộ phận cơ thể, và Ba-la-mật-đa tối thượng bằng cách từ bỏ mạng sống."
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakehi dhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato dutiyaṃ sīlapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya sīlapāramiṃ pūreyyāsi.
Then, thinking, "There must be more qualities conducive to Buddhahood than these," and searching further, he saw the second perfection, Sīla-pāramī (perfection of morality), and it occurred to him: "Sumedha the Sage, from now on, you must fulfill the Sīla-pāramī.
Sau đó, khi Ngài tiếp tục suy tư rằng "Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo thành Phật quả", Ngài thấy Ba-la-mật-đa giới thứ hai và tự nhủ: "Này Sumedha Hiền giả, từ nay trở đi, con hãy viên mãn Ba-la-mật-đa giới.
Yathā camarī migo nāma jīvitampi anoloketvā attano vālameva rakkhati, evaṃ tvampi ito paṭṭhāya jīvitampi anoloketvā sīlameva rakkhanto buddho bhavissasī’’ti dutiyaṃ sīlapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as a yak (camarī miga) protects its tail even at the cost of its life, so too, from now on, you must become a Buddha by protecting your morality (sīla) without regard for your own life." Thus, he firmly established and resolved upon the second Sīla-pāramī.
Như loài linh dương Chamari không màng đến mạng sống mà chỉ bảo vệ bộ lông đuôi của mình, con cũng vậy, từ nay trở đi, không màng đến mạng sống mà chỉ bảo vệ giới hạnh, con sẽ thành Phật." Ngài kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật-đa giới thứ hai.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Vì vậy, đã được nói:
Tattha na heteti na hi eteyeva.
Therein, na hete means "not these alone."
Trong đó, na hete nghĩa là không phải chỉ có bấy nhiêu.
Bodhipācanāti maggaparipācanā sabbaññutaññāṇaparipācanā vā.
Bodhipācanā means ripening for the path, or ripening for omniscience.
Bodhipācanā nghĩa là làm chín muồi đạo quả hoặc làm chín muồi trí tuệ Toàn Giác.
Dutiyaṃ sīlapāraminti sīlaṃ nāma sabbesaṃ kusaladhammānaṃ patiṭṭhā, sīle patiṭṭhito kusaladhammehi na parihāyati, sabbepi lokiyalokuttaraguṇe paṭilabhati.
Dutiyaṃ sīlapārami means morality (sīla) is the foundation of all wholesome states (kusaladhamma); one established in morality does not decline from wholesome states, but attains all mundane and supramundane qualities.
Dutiyaṃ sīlapārami nghĩa là giới là nền tảng của tất cả các thiện pháp, người an trú trong giới sẽ không suy giảm các thiện pháp, và đạt được tất cả các phẩm chất thế gian và xuất thế gian.
Tasmā sīlapāramī pūretabbāti dutiyaṃ sīlapāramiṃ addakkhinti attho.
Therefore, the meaning is that the Sīla-pāramī should be fulfilled, and thus he perceived the second Sīla-pāramī.
Vì vậy, có nghĩa là Ngài đã thấy Ba-la-mật-đa giới thứ hai phải được viên mãn.
Āsevitanisevitanti bhāvitañceva bahulīkatañca.
Āsevitanisevita means both practiced and cultivated repeatedly.
Āsevitanisevita nghĩa là đã được tu tập và thực hành nhiều lần.
Camarīti camarī migo.
Camarī refers to the yak-deer.
Camarī là linh dương Chamari.
Kismiñcīti yattha katthaci rukkhalatākaṇṭakādīsu aññatarasmiṃ.
Kismiñci means in any one of the trees, creepers, thorns, etc., wherever it may be.
Kismiñcī là ở bất cứ đâu, trên cây, dây leo, gai góc, v.v.
Paṭilaggitanti paṭivilaggitaṃ.
Paṭilaggita means entangled.
Paṭilaggita nghĩa là bị mắc kẹt.
Tatthāti yattha vilaggitaṃ, tattheva ṭhatvā maraṇaṃ upagacchati.
Tatthā means where it is entangled, it dies remaining right there.
Tatthā nghĩa là ở nơi nó bị mắc kẹt, nó chấp nhận cái chết ngay tại đó.
Na vikopetīti na chindati.
Does not damage it means does not cut it.
Na vikopetī nghĩa là không cắt đứt.
Vāladhinti vālaṃ chinditvā na gacchati, tattheva maraṇaṃ upetīti attho.
Its tail means it does not go on after cutting its tail hair; the meaning is that it meets with death right there.
Vāladhi nghĩa là nó không cắt đuôi rồi bỏ đi, mà thà chết ngay tại đó.
Catūsu bhūmīsu sīlānīti catūsu ṭhānesu vibhattasīlāni, pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvaraājīvapārisuddhipaccayasannissitavasenāti attho.
The virtues in the four grounds means the virtues divided into four bases; the meaning is by way of the restraint of the Pātimokkha, the restraint of the sense faculties, the purification of livelihood, and that which is connected with the requisites.
Catūsu bhūmīsu sīlānī nghĩa là các giới được phân loại theo bốn phương diện, tức là theo sự kiềm chế của Pātimokkha, sự kiềm chế của các căn, sự thanh tịnh về sinh kế và sự nương tựa vào các yếu tố.
Bhūmivasena pana dvīsuyeva bhūmīsu pariyāpannaṃ tampi catusīlamevāti.
However, by way of the ground, that which is included in only two grounds is also the fourfold virtue.
Tuy nhiên, theo cảnh giới, nó chỉ thuộc về hai cảnh giới, và đó cũng là tứ giới.
Paripūrayāti khaṇḍachiddasabalādiabhāvena paripūraya.
You should fulfill means you should fulfill it by the absence of what is broken, pierced, mottled, and so on.
Paripūrayā nghĩa là hãy viên mãn không có khuyết điểm, lỗ hổng, đốm bẩn, v.v.
Sabbadāti sabbakālaṃ.
Always means at all times.
Sabbadā nghĩa là mọi lúc.
Camarī viyāti camarī migo viya.
Like a camarī means like the camarī deer.
Camarī viyā nghĩa là như linh dương Chamari.
Sesametthāpi uttānatthamevāti.
The rest here also has a plain meaning.
Phần còn lại ở đây cũng có nghĩa rõ ràng.
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakehi dhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya nekkhammapāramimpi pūreyyāsi.
Then, as he considered further, thinking, “The dhammas that make a Buddha cannot be just this many,” he saw the third perfection, that of renunciation, and this occurred to him: “Wise Sumedha, from now on you should also fulfill the perfection of renunciation.
Sau đó, khi Ngài tiếp tục suy tư rằng "Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo thành Phật quả", Ngài thấy Ba-la-mật-đa xuất ly (nekkhammapāramī) thứ ba và tự nhủ: "Này Sumedha Hiền giả, từ nay trở đi, con hãy viên mãn Ba-la-mật-đa xuất ly.
Yathāpi suciraṃ bandhanāgāre vasamāno puriso na tattha sinehaṃ karoti, atha kho ukkaṇṭhito avasitukāmo hoti, evameva tvampi sabbabhave bandhanāgārasadise katvā passa, sabbabhavehi ukkaṇṭhito muccitukāmo hutvā nekkhammābhimukhova hoti, evaṃ buddho bhavissasī’’ti tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as a man who has lived for a very long time in a prison does not develop affection for it, but rather, being weary, wishes to leave, even so should you see all existences as being like a prison. Being weary of all existences and wishing to be free, you should be one who is intent on renunciation. In this way, you will become a Buddha.” Thus, he made a firm resolution for the third perfection, that of renunciation.
Như một người đàn ông sống trong ngục tù lâu ngày không còn yêu thích nơi đó, mà chỉ chán nản và muốn thoát ra, con cũng vậy, hãy xem tất cả các kiếp sống như ngục tù, hãy chán ghét tất cả các kiếp sống và mong muốn được giải thoát, hãy hướng về sự xuất ly, như vậy con sẽ thành Phật." Ngài kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật-đa xuất ly thứ ba.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, đã được nói:
Tattha andughareti bandhanāgāre.
Therein, in a prison means in a place of confinement.
Trong đó, andughare có nghĩa là trong nhà tù.
Ciravuṭṭhoti cirakālaṃ vuṭṭho.
Lived long means lived for a long time.
Ciravuṭṭho có nghĩa là đã ở lâu dài.
Dukhaṭṭitoti dukkhapīḷito.
Afflicted by suffering means oppressed by suffering.
Dukhaṭṭito có nghĩa là bị khổ đau hành hạ.
Na tattha rāgaṃ janetīti tattha andughare rāgaṃ sinehaṃ na janeti na uppādeti.
Does not generate desire there means does not generate or produce desire, attachment, for that prison.
Na tattha rāgaṃ janetī có nghĩa là không khởi tham ái, không sinh lòng quyến luyến ở trong nhà tù đó.
‘‘Imaṃ andugharaṃ muñcitvā nāhaṃ aññattha gamissāmī’’ti evaṃ tattha rāgaṃ na janeti, kintu muttiṃyeva mokkhameva gavesatīti adhippāyo.
He does not generate desire for it, thinking, “Having been released from this prison, I will not go elsewhere.” The meaning is that he seeks only release, only liberation.
Ý nghĩa là: “Ta sẽ không đi nơi nào khác sau khi thoát khỏi nhà tù này.” Người đó không khởi tham ái như vậy ở đó, mà chỉ tìm kiếm sự giải thoát mà thôi.
Nekkhammābhimukhoti nikkhamanābhimukho hoti.
Facing towards renunciation means being one who is facing towards release.
Nekkhammābhimukho có nghĩa là hướng về sự xuất ly.
Bhavatoti sabbabhavehi.
From existence means from all states of existence.
Bhavato có nghĩa là từ tất cả các cõi.
Parimuttiyāti parimocanatthāya.
For complete release means for the purpose of complete liberation.
Parimuttiyā có nghĩa là để được hoàn toàn giải thoát.
Nekkhammābhimukho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’tipi pāṭho.
There is also the reading: “Having become one facing towards renunciation, you will attain full enlightenment.”
Cũng có bản đọc là “Nekkhammābhimukho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī” (Sau khi hướng về sự xuất ly, ngươi sẽ đạt được Giác ngộ).
Sesamettha uttānatthamevāti.
The rest herein has a clear meaning.
Phần còn lại ở đây cũng rõ ràng.
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato catutthaṃ paññāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paññāpāramimpi pūreyyāsi.
Then, as he considered further, thinking, “The qualities that make a Buddha cannot be just this many,” he saw the fourth perfection, the perfection of wisdom, and it occurred to him: “Wise Sumedha, from now on, you should also fulfill the perfection of wisdom.
Sau đó, khi vị Hiền giả Sumedha suy xét thêm rằng “không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo Phật”, Ngài đã thấy Ba-la-mật Trí tuệ thứ tư và suy nghĩ: “Hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, ngươi cũng hãy hoàn thành Ba-la-mật Trí tuệ.
Hīnamajjhimukkaṭṭhesu kañci avajjetvā sabbepi paṇḍite upasaṅkamitvā pañhaṃ puccheyyāsi.
Without omitting anyone among the low, middle, and high, you should approach all wise ones and ask questions.
Ngươi hãy đến gần tất cả các bậc hiền trí, không bỏ sót bất kỳ ai trong số những người thấp kém, trung bình hay ưu việt, và hỏi các câu hỏi.
Yathāpi piṇḍacāriko bhikkhu hīnādibhedesu kulesu kiñci kulaṃ avivajjetvā paṭipāṭiyā piṇḍāya caranto khippaṃ yāpanamattaṃ labhati, evameva tvampi sabbe paṇḍite upasaṅkamitvā pucchanto buddho bhavissasī’’ti catutthaṃ paññāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as a bhikkhu on alms-round, not skipping any family among the low, middle, and high, but going for alms in sequential order, quickly obtains what is sufficient for sustenance, in the same way, you too, by approaching and questioning all wise ones, will become a Buddha.” Thus, he made a firm resolution for the fourth perfection, the perfection of wisdom.
Cũng như một vị tỳ khưu khất thực, không bỏ sót bất kỳ gia đình nào trong số các gia đình thấp kém, v.v., mà đi khất thực theo thứ tự, sẽ nhanh chóng nhận được đủ vật thực để duy trì sự sống, thì ngươi cũng vậy, sau khi đến gần tất cả các bậc hiền trí và hỏi han, ngươi sẽ trở thành Phật.” Ngài đã kiên cố quyết định thực hành Ba-la-mật Trí tuệ thứ tư.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó, đã nói:
Tattha bhikkhantoti piṇḍāya caranto.
Therein, on alms-round means wandering for alms.
Trong đó, bhikkhanto có nghĩa là đi khất thực.
Hīnamukkaṭṭhamajjhimeti hīnamukkaṭṭhamajjhimāni kulānīti attho.
Among the low, excellent, and middling means the low, excellent, and middling families.
Hīnamukkaṭṭhamajjhime có nghĩa là các gia đình thấp kém, ưu việt và trung bình.
Liṅgavipariyāso kato.
A change of gender has been made.
Đã có sự thay đổi về giống.
Na vivajjentoti na pariharanto, gharapaṭipāṭiṃ muñcitvā caranto vivajjeti nāma, evamakatvāti attho.
Not skipping means not avoiding. One who wanders, having given up the sequential order of houses, is said to ‘skip’; the meaning is ‘not doing so’.
Na vivajjento có nghĩa là không tránh né. Vị tỳ khưu đi khất thực mà bỏ qua thứ tự các nhà thì gọi là tránh né, ý nghĩa là không làm như vậy.
Yāpananti yāpanamattaṃ pāṇadhāraṇaṃ āhāraṃ labhatīti attho.
Sustenance means he obtains food sufficient for sustenance, for the maintenance of life.
Yāpana có nghĩa là nhận được đủ vật thực để duy trì sự sống.
Paripucchanti – ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ; kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajja’’ntiādinā (dī. ni. 3.84, 216) nayena tattha tattha abhiññāte paṇḍite jane upasaṅkamitvā paripucchantoti attho.
Questioning means approaching wise people who are renowned in various fields and questioning them in the manner of, “Venerable sir, what is wholesome, what is unwholesome? What is blameworthy, what is blameless?” and so on.
Paripuccha có nghĩa là: “Thưa Ngài, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện; điều gì là có lỗi, điều gì là không lỗi?” theo cách này, đến gần những người hiền trí đã biết rõ về các vấn đề đó và hỏi han.
Budhaṃ jananti paṇḍitaṃ janaṃ.
The wise means a wise person.
Budhaṃ jana có nghĩa là người hiền trí.
‘‘Budhe jane’’tipi pāṭho.
There is also the reading budhe jane.
Cũng có bản đọc là “Budhe jane”.
Paññāya pāraminti paññāya pāraṃ.
To the perfection of wisdom means to the far shore of wisdom.
Paññāya pārami có nghĩa là bờ bên kia của trí tuệ.
‘‘Paññāpāramitaṃ gantvā’’tipi pāṭho.
There is also the reading paññāpāramitaṃ gantvā.
Cũng có bản đọc là “Paññāpāramitaṃ gantvā” (sau khi đạt đến Ba-la-mật Trí tuệ).
Sesametthāpi uttānamevāti.
Here too, the rest is clear.
Phần còn lại ở đây cũng rõ ràng.
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato pañcamaṃ vīriyapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya vīriyapāramimpi pūreyyāsi.
Then, as he considered further, thinking, “The qualities that make a Buddha cannot be just this many,” he saw the fifth perfection, the perfection of energy, and it occurred to him: “Wise Sumedha, from now on, you should also fulfill the perfection of energy.
Lúc ấy, khi vị ẩn sĩ Sumedha suy xét thêm rằng: "Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo Phật này là đủ," và thấy được Ba-la-mật về Tinh tấn (Vīriya-pāramī) thứ năm, Ngài đã nghĩ: "Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, ngươi hãy viên mãn cả Ba-la-mật về Tinh tấn.
Yathāpi sīho migarājā sabbairiyāpathesu daḷhavīriyo hoti, evaṃ tvampi sabbabhavesu sabbairiyāpathesu daḷhavīriyo anolīnavīriyo samāno buddho bhavissasī’’ti pañcamaṃ vīriyapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as the lion, the king of beasts, is of steadfast energy in all postures, in the same way, you too, being of steadfast and unwavering energy in all existences and in all postures, will become a Buddha.” Thus, he made a firm resolution for the fifth perfection, the perfection of energy.
Như sư tử, vua loài thú, có tinh tấn kiên cố trong mọi oai nghi, thì ngươi cũng vậy, trong tất cả các kiếp sống, trong mọi oai nghi, hãy có tinh tấn kiên cố, tinh tấn không thối chuyển, và ngươi sẽ thành Phật." Ngài đã kiên quyết lập nguyện kiên cố về Ba-la-mật về Tinh tấn thứ năm.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó đã nói: