296. Ekadhammapāḷiyaṃ ekadhammoti ekasabhāvo.
296. In the Single Dhamma Chapter, ekadhammo means a single nature.
296. Trong Kinh Một Pháp, một pháp có nghĩa là một thực thể duy nhất.
Ekantanibbidāyāti ekantena vaṭṭe nibbindanatthāya ukkaṇṭhanatthāya.
Ekantanibbidāyā means for absolutely dispassion towards saṃsāra, for weariness.
Để nhất hướng nhàm chán có nghĩa là để nhàm chán, chán ngán hoàn toàn đối với vòng luân hồi.
Virāgāyāti vaṭṭe virajjanatthāya, rāgādīnaṃ vā kilesānaṃ virajjanāya vigamāya.
Virāgāyā means for dispassion towards saṃsāra, or for the fading away, for the disappearance of defilements such as passion.
Để ly tham có nghĩa là để không còn tham luyến trong vòng luân hồi, hoặc để ly tham, để đoạn trừ các phiền não như tham ái v.v...
Nirodhāyāti rāgādīnaṃ nirodhāya appavattikaraṇatthāya, vaṭṭasseva vā nirujjhanatthāya.
Nirodhāyā means for the cessation, for the non-occurrence of passion and other defilements, or for the cessation of saṃsāra itself.
Để đoạn diệt có nghĩa là để đoạn diệt, để làm cho không còn khởi sanh các phiền não như tham ái v.v..., hoặc để đoạn diệt chính vòng luân hồi.
Upasamāyāti kilesavūpasamanatthāya, abhiññāyāti aniccādivasena lakkhaṇattayaṃ āropetvā abhijānanatthāya.
Upasamāyā means for the calming of defilements; abhiññāyā means for thoroughly knowing by superimposing the three characteristics as impermanence, etc.
Để an tịnh có nghĩa là để làm lắng dịu các phiền não; để thắng trí có nghĩa là để biết rõ bằng cách áp đặt ba tướng theo phương diện vô thường v.v...
Sambodhāyāti catunnaṃ saccānaṃ bujjhanatthāya, ‘‘bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (mahāni. 191; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddeso 121) evaṃ vuttassa vā catumaggañāṇassa paṭivijjhanatthāya.
Sambodhāyā means for awakening to the four Noble Truths, or for penetrating the knowledge of the four paths, which is called "Bodhi is knowledge in the four paths."
Để giác ngộ có nghĩa là để liễu ngộ bốn chân lý, hoặc để chứng ngộ trí tuệ của bốn đạo, vốn được nói rằng: “Giác ngộ được gọi là trí tuệ trong bốn đạo.”
Nibbānāyāti appaccayanibbānassa sacchikaraṇatthāya.
Nibbānāyā means for the realization of Nibbāna, which is devoid of conditions.
Để Niết-bàn có nghĩa là để chứng ngộ Niết-bàn vô dư y.
Iti bhagavā imehi sattahi padehi buddhānussatikammaṭṭhānassa vaṇṇaṃ kathesi.
Thus, the Blessed One extolled the meditation subject of Buddha-recollection with these seven terms.
Như vậy, Thế Tôn đã tán thán đề mục niệm Phật bằng bảy thuật ngữ này.
Mahājanassa ussāhajananatthaṃ visakaṇṭakavāṇijo viya attano paṇiyassa.
To inspire the multitude, like a poison-thorn merchant with his goods.
Để khơi dậy lòng nhiệt thành nơi đại chúng, giống như người bán hàng “visakaṇṭaka” đối với món hàng của mình.
Visakaṇṭakavāṇijo nāma guḷavāṇijo vuccati.
A poison-thorn merchant means a jaggery merchant.
Người bán hàng “visakaṇṭaka” được gọi là người bán đường mật.
So kira guḷaphāṇitakhaṇḍasakkarādīni sakaṭenādāya paccantagāmaṃ gantvā ‘‘visakaṇṭakaṃ gaṇhatha, visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’’ti ugghosesi.
He, it is said, took jaggery, treacle, sugar, and other sweets by cart to a border village and proclaimed, "Take poison-thorns! Take poison-thorns!"
Người ấy chất đường mật, đường phèn, đường cát v.v... lên xe rồi đi đến một ngôi làng hẻo lánh và rao lên: “Hãy mua visakaṇṭaka đi, hãy mua visakaṇṭaka đi!”
Taṃ sutvā gāmikā ‘‘visaṃ nāma kakkhaḷaṃ ghoraṃ.
Hearing that, the villagers thought, "Poison is harsh and terrible.
Nghe vậy, dân làng nghĩ: “Visa (thuốc độc) thì độc hại, ghê gớm.
Yo naṃ khādati, so marati.
Whoever eats it dies.
Ai ăn vào sẽ chết.
Kaṇṭakampi vijjhitvā māreti, ubhopete kakkhaḷā.
A thorn also kills by piercing; both of these are harsh.
Kaṇṭaka (gai) đâm vào cũng gây chết người. Cả hai đều nguy hiểm.
Ko ettha ānisaṃso’’ti gehadvārāni thakesuṃ, dārake ca palāpesuṃ.
What benefit is there in this?" and they shut their house doors and made their children run away.
Có lợi ích gì ở đây?” rồi họ đóng cửa nhà và đuổi trẻ con đi.
Taṃ disvā vāṇijo ‘avohārakusalā ime gāmikā, handa ne upāyena gāhāpemī’’ti ‘‘atimadhuraṃ gaṇhatha, atisāduṃ gaṇhatha, guḷaṃ phāṇitaṃ sakkaraṃ samagghaṃ labbhati, kūṭamāsakakūṭakahāpaṇādīhi vāpi labbhatī’’ti ugghosesi.
Seeing that, the merchant thought, "These villagers are unskilled in transactions; let me make them take it by some means," and he proclaimed, "Take what is exceedingly sweet! Take what is exceedingly delicious! Jaggery, treacle, sugar can be obtained at a fair price, or even with counterfeit coins and counterfeit kahāpaṇas!"
Thấy vậy, người bán hàng nghĩ: “Dân làng này không rành buôn bán, ta phải dùng mưu để họ mua.” Anh ta bèn rao lên: “Hãy mua món cực ngọt đi, hãy mua món cực ngon đi! Đường mật, đường phèn, đường cát có sẵn với giá rẻ, có thể mua bằng đồng māsaka giả, đồng kahāpaṇa giả v.v... cũng được.”
Taṃ sutvā gāmikā tuṭṭhapahaṭṭhā vaggavaggā gantvā bahumpi mūlaṃ datvā aggahesuṃ.
Hearing that, the villagers, pleased and delighted, went in groups and took much, having given a lot of money.
Nghe vậy, dân làng vui mừng hớn hở, từng nhóm từng nhóm kéo đến, trả giá cao và mua rất nhiều.
Katamo ekadhammoti kathetukamyatāpucchā.
Katamo ekadhammo is a question indicating a desire to explain.
Một pháp ấy là gì? là câu hỏi thể hiện mong muốn được nghe giải thích.
Buddhānussatīti buddhaṃ ārabbha uppannā anussati, buddhaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Buddhānussatī means recollection arisen concerning the Buddha; this is an appellation for mindfulness having the Buddha's qualities as its object.
Niệm Phật là sự tùy niệm khởi lên liên quan đến Đức Phật; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là các ân đức của Đức Phật.
Taṃ panetaṃ buddhānussatikammaṭṭhānaṃ duvidhaṃ hoti cittasampahaṃsanatthañceva vipassanatthañca.
This Buddha-recollection meditation subject is twofold: for gladdening the mind and for insight.
Đề mục niệm Phật này có hai loại: để làm cho tâm hoan hỷ và để tu tập minh sát.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Yadā hi asubhārammaṇesu aññataraṃ bhāventassa bhikkhuno cittuppādo upahaññati ukkaṇṭhati nirassādo hoti, vīthiṃ nappaṭipajjati, kūṭagoṇo viya ito cito ca vidhāvati.
When a bhikkhu who is cultivating one of the foul objects finds his mind-state agitated, weary, tasteless, not entering the path, and darting here and there like a rogue bull,
Khi một vị tỳ-khưu đang tu tập một trong các đề mục bất tịnh, tâm sanh khởi bị tổn hại, chán nản, không có hứng thú, không đi vào lộ trình, chạy lang thang đây đó như con bò cứng đầu.
Tasmiṃ khaṇe esa mūlakammaṭṭhānaṃ pahāya ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā nayena tathāgatassa lokiyalokuttaraguṇe anussarati.
at that moment, he abandons his primary meditation subject and recollects the mundane and supramundane qualities of the Tathāgata with the method, "Indeed, the Blessed One is such..."
Vào khoảnh khắc đó, vị ấy từ bỏ đề mục gốc và tùy niệm các ân đức thế gian và siêu thế của Như Lai theo cách “Đức Thế Tôn là như vậy...”.
Tassevaṃ buddhaṃ anussarantassa cittuppādo pasīdati, vinīvaraṇo hoti.
As he recollects the Buddha in this way, his mind-state becomes gladdened and free from hindrances.
Khi vị ấy tùy niệm Đức Phật như vậy, tâm sanh khởi trở nên trong sáng, không còn các triền cái.
So taṃ cittaṃ evaṃ dametvā puna mūlakammaṭṭhānaṃyeva manasi karoti.
Having thus tamed his mind, he again attends to his primary meditation subject.
Vị ấy điều phục tâm như vậy rồi lại tác ý đến đề mục gốc.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Yathā nāma balavā puriso kūṭāgārakaṇṇikatthāya mahārukkhaṃ chindanto sākhāpalāsacchedanamatteneva pharasudhārāya vipannāya mahārukkhaṃ chindituṃ asakkontopi dhuranikkhepaṃ akatvāva kammārasālaṃ gantvā tikhiṇaṃ pharasuṃ kārāpetvā puna taṃ chindeyya.
Just as a strong man, cutting down a large tree for the pinnacle of a house, even if he cannot cut it down with a blunted axe blade merely by cutting branches and leaves, does not abandon his task but goes to a smithy, has the axe sharpened, and then cuts it down.
Giống như một người đàn ông khỏe mạnh đang đốn một cây đại thụ để làm nóc nhà, khi lưỡi rìu bị mòn chỉ sau khi chặt cành lá, dù không thể đốn được cây đại thụ, anh ta cũng không bỏ cuộc mà đi đến lò rèn, rèn lại chiếc rìu cho sắc bén rồi quay lại đốn cây.
Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
This should be understood in the same way.
Cần phải hiểu ví dụ này là như vậy.
So evaṃ buddhānussativasena cittaṃ paridametvā puna mūlakammaṭṭhānaṃ manasikaronto asubhārammaṇaṃ paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā jhānaṅgāni sammasitvā ariyabhūmiṃ okkamati.
Thus, having thoroughly tamed his mind through Buddha-recollection, and again attending to his primary meditation subject, he produces the first jhāna with the foul object, and having contemplated the jhāna factors, he enters the Noble Path.
Vị ấy, sau khi đã điều phục tâm theo cách như vậy bằng năng lực của niệm Phật, lại tác ý đến đề mục thiền định căn bản, làm phát sinh sơ thiền với đề mục bất tịnh, rồi quán xét các thiền chi và bước vào thánh địa.
Evaṃ tāva cittasampahaṃsanatthaṃ hoti.
Thus, it serves to gladden the mind.
Như vậy, trước hết là vì mục đích làm cho tâm hân hoan.
Yadā panesa buddhānussatiṃ anussaritvā ‘‘ko ayaṃ itipi so bhagavātiādinā nayena anussari, itthi nu kho puriso nu kho devamanussamārabrahmānaṃ aññataro nu kho’’ti pariggaṇhanto ‘‘na añño koci, satisampayuttaṃ pana cittameva anussarī’’ti disvā ‘‘taṃ kho panetaṃ cittaṃ khandhato viññāṇakkhandho hoti, tena sampayuttā vedanā vedanākkhandho, tena sampayuttā saññā saññākkhandho, sahajātā phassādayo saṅkhārakkhandhoti ime cattāro arūpakkhandhā hontī’’ti arūpañca vavatthapetvā tassa nissayaṃ pariyesanto hadayavatthuṃ disvā tassa nissayāni cattāri mahābhūtāni, tāni upādāya pavattāni sesaupādārūpāni ca pariggahetvā ‘‘sabbampetaṃ rūpaṃ rūpakkhandho’’ti vavatthapetvā ‘‘idañca rūpaṃ purimañca arūpa’’nti saṅkhepato rūpārūpaṃ, pabhedato pañcakkhandhe puna ‘‘saṅkhepato pañcapete khandhā dukkhasacca’’nti dukkhasaccaṃ vavatthapetvā ‘‘tassa pabhāvikā taṇhā samudayasaccaṃ, tassā nirodho nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā maggasacca’’nti evaṃ pubbabhāge cattāri ca saccāni vavatthapetvā paṭipāṭiyā ariyabhūmiṃ okkamati.
When he recollects the Buddha-recollection, pondering in the manner beginning with "Such indeed is that Blessed One" and considering "Is this a woman or a man, or one of devas, humans, Māras, or Brahmās?", he sees that "It is none other, but the mind itself, endowed with mindfulness, that recollects." Upon seeing this, he distinguishes the formless aggregates: "This mind, as an aggregate, is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha); the feeling (vedanā) associated with it is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); the perception (saññā) associated with it is the aggregate of perception (saññākkhandha); and co-arising contacts (phassa) and so forth are the aggregate of formations (saṅkhārakkhandha) – these are the four formless aggregates." Having thus distinguished the formless, and seeking its support, he finds the heart-base (hadayavatthu). Understanding that its supports are the four great primaries (mahābhūta), and grasping the remaining derivative material phenomena (upādārūpa) that arise dependent on them, he distinguishes them as "All this rūpa is the aggregate of material form (rūpakkhandha)." Thus, in brief, rūpa and arūpa, and in detail, the five aggregates, are distinguished. Then, again, "These five aggregates, in brief, are the truth of suffering (dukkhasacca)" – thus distinguishing the truth of suffering. He then distinguishes the four noble truths (ariyasacca) in the preceding section, saying: "The craving that causes it is the truth of the origin (samudayasacca); its cessation is the truth of cessation (nirodhasacca); the path that knows its cessation is the truth of the path (maggasacca)." In this way, he successively enters the noble stage (ariyabhūmi).
Khi người này quán niệm Phật tùy niệm, quán niệm theo cách ‘‘Đức Thế Tôn ấy là ai, v.v., có phải là nữ, có phải là nam, có phải là một trong chư thiên, loài người, Ma-la, Phạm thiên chăng?’’, sau khi nhận ra ‘‘không phải ai khác, mà chính tâm sở hữu niệm đã quán niệm’’, rồi thấy ‘‘tâm ấy, về phương diện uẩn, là thức uẩn; thọ tương ưng với tâm ấy là thọ uẩn; tưởng tương ưng với tâm ấy là tưởng uẩn; các xúc v.v. đồng sinh là hành uẩn – bốn uẩn vô sắc này là các uẩn vô sắc’’, sau khi phân định vô sắc, tìm kiếm nơi nương tựa của nó, thấy vật y cứ là tim, rồi thâu tóm bốn đại chủng là nơi nương tựa của tim ấy, và các sắc y sinh còn lại phát sinh từ chúng, sau khi phân định ‘‘tất cả sắc này là sắc uẩn’’, sau khi tóm tắt sắc và vô sắc là ‘‘sắc này và vô sắc trước’’, và phân loại thành năm uẩn, rồi lại phân định ‘‘tóm tắt năm uẩn này là Khổ Thánh đế’’, sau khi phân định Khổ Thánh đế, rồi phân định ‘‘ái là nguyên nhân phát sinh của nó là Tập Thánh đế, sự diệt trừ của nó là Diệt Thánh đế, con đường nhận biết sự diệt trừ là Đạo Thánh đế’’, như vậy, sau khi phân định bốn Thánh đế ở phần đầu, người ấy tuần tự bước vào Thánh địa.
Tadāssa imaṃ kammaṭṭhānaṃ vipassanatthaṃ nāma hoti.
Then this meditation subject becomes for him a means to insight (vipassanatthaṃ).
Khi ấy, đề mục thiền này của người ấy được gọi là để tuệ quán.
Ayaṃ khotiādi appanāvāro vuttanayeneva veditabbo.
The section beginning with This indeed (Ayaṃ kho) and dealing with absorption (appanāvāro) should be understood in the manner described.
Ayaṃ kho (Đây chính là) v.v., phần nhập định (appanāvāro) cần được hiểu theo cách đã nói.
297. Dhammānussatiādīsupi eseva nayo.
297. The same method applies to recollection of the Dhamma (Dhammānussati) and so on.
297. Dhammānussati (Pháp tùy niệm) v.v., cũng theo cách tương tự.
Ayaṃ panettha vacanattho – dhammaṃ ārabbha uppannā anussati dhammānussati, svākkhātatādidhammaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Here is the meaning of the terms: The recollection that arises with the Dhamma as its object is recollection of the Dhamma; this is a designation for mindfulness (sati) that has the qualities of the Dhamma, such as its being well-proclaimed, as its object.
Ý nghĩa của từ ngữ ở đây là: Niệm phát sinh dựa trên Pháp là dhammānussati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là các đức tính của Pháp như được khéo giảng dạy (svākkhāta).
Saṅghaṃ ārabbha uppannā anussati saṅghānussati, suppaṭipannatādisaṅghaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The recollection that arises with the Saṅgha as its object is recollection of the Saṅgha (Saṅghānussati); this is a designation for mindfulness that has the qualities of the Saṅgha, such as its being well-practiced, as its object.
Niệm phát sinh dựa trên Tăng là saṅghānussati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là các đức tính của Tăng như thực hành chân chánh (suppaṭipanna).
Sīlaṃ ārabbha uppannā anussati sīlānussati, akhaṇḍatādisīlaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The recollection that arises with morality (sīla) as its object is recollection of morality (Sīlānussati); this is a designation for mindfulness that has the qualities of morality, such as its being unbroken, as its object.
Niệm phát sinh dựa trên Giới là sīlānussati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là các đức tính của Giới như không bị phá vỡ (akhaṇḍa).
Cāgaṃ ārabbha uppannā anussati cāgānussati, muttacāgatādicāgaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The recollection that arises with generosity (cāga) as its object is recollection of generosity (Cāgānussati); this is a designation for mindfulness that has the qualities of generosity, such as freedom in giving, as its object.
Niệm phát sinh dựa trên Bố thí là cāgānussati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là các đức tính của Bố thí như sự buông bỏ rộng lượng (muttacāgatā).
Devatā ārabbha uppannā anussati devatānussati, devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano saddhādiguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The recollection that arises with devas as its object is recollection of devas (Devatānussati); this is a designation for mindfulness that has one's own qualities such as faith as its object, placing devas as witnesses.
Niệm phát sinh dựa trên chư thiên là devatānussati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là các đức tính của chính mình như đức tin (saddhā) v.v., khi đặt chư thiên vào vị trí làm chứng.
Ānāpāne ārabbha uppannā sati ānāpānassati, assāsapassāsanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The mindfulness that arises with in-breaths and out-breaths as its object is mindfulness of in-breathing and out-breathing (Ānāpānassati); this is a designation for mindfulness that has the sign of in-breaths and out-breaths as its object.
Niệm phát sinh dựa trên hơi thở vào ra là ānāpānassati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là tướng của hơi thở vào ra.
Maraṇaṃ ārabbha uppannā sati maraṇassati, jīvitindriyupacchedārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The mindfulness that arises with death as its object is mindfulness of death (Maraṇassati); this is a designation for mindfulness that has the severance of the life-faculty as its object.
Niệm phát sinh dựa trên sự chết là maraṇassati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là sự đoạn tuyệt của sinh mạng.
Kesādibhedaṃ rūpakāyaṃ gatā, kāye vā gatāti kāyagatā, kāyagatā ca sā sati cāti kāyagatāsatīti vattabbe rassaṃ akatvā kāyagatāsatīti vuttā.
Mindfulness that has gone into the body of rūpa, such as hair, or has gone into the body, is called kāyagatāsatī, with the short vowel not made long, when it should be said as kāyagatā ca sā sati cāti kāyagatāsatī.
Niệm đi vào thân thể có sự sai biệt như tóc v.v., hoặc niệm đi vào thân thể, đáng lẽ phải nói là kāyagatā ca sā sati cāti kāyagatāsatī (niệm ấy là niệm về thân), nhưng không rút ngắn (rassaṃ akatvā) mà nói là kāyagatāsatī.
Kesādikāyakoṭṭhāsanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for mindfulness that has the signs of the body-parts such as hair as its object.
Đây là tên gọi của niệm có đối tượng là tướng của các phần thân thể như tóc v.v.
Upasamaṃ ārabbha uppannā anussati upasamānussati, sabbadukkhūpasamārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The recollection that arises with peace (upasama) as its object is recollection of peace (Upasamānussati); this is a designation for mindfulness that has the complete cessation of all suffering as its object.
Niệm phát sinh dựa trên sự an tịnh là upasamānussati; đây là tên gọi của niệm có đối tượng là sự an tịnh tất cả khổ.
Duvidho vā upasamo accantūpasamo ca khayūpasamo ca.
Peace is twofold: absolute peace and peace through eradication.
Hoặc sự an tịnh có hai loại: sự an tịnh tuyệt đối (accantūpasamo) và sự an tịnh do đoạn diệt (khayūpasamo).
Tattha accantūpasamo nāma nibbānaṃ, khayūpasamo nāma maggo.
Among these, absolute peace (accantūpasamo) is Nibbāna, and peace through eradication (khayūpasamo) is the path.
Trong đó, sự an tịnh tuyệt đối là Nibbāna, sự an tịnh do đoạn diệt là Đạo.
Evametaṃ duvidhampi upasamaṃ anussarantassa uppannā sati upasamānussatīti ayamettha attho.
Thus, the mindfulness that arises in one recollecting this twofold peace is the recollection of peace; this is the meaning here.
Như vậy, niệm phát sinh nơi người quán niệm cả hai loại an tịnh này là upasamānussati; đây là ý nghĩa ở đây.
Iti imesu dasasu kammaṭṭhānesu ānāpānassati maraṇassati kāyagatāsatīti imāni tīṇi vipassanatthāneva honti, sesāni satta cittasampahaṃsanatthānipi hontīti.
Among these ten meditation subjects, mindfulness of in-breathing and out-breathing, mindfulness of death, and mindfulness immersed in the body—these three are only for insight. The remaining seven are also for gladdening the mind.
Trong mười đề mục thiền này, ānāpānassati (niệm hơi thở), maraṇassati (niệm sự chết), kāyagatāsati (niệm thân) – ba đề mục này chỉ dành cho tuệ quán, còn bảy đề mục kia cũng dành cho việc làm cho tâm hoan hỷ.
303. Yoniso manasikāroti upāyamanasikāro.
303. Wise attention (Yoniso manasikāro) is attention with proper means.
303. Yoniso manasikāro (tác ý như lý) là tác ý đúng phương pháp.
Tattha ayoniso manasikaroto pubbe anuppannā micchādiṭṭhi uppajjati, uppannā pana yāva niyāmokkamanā pavaḍḍhati.
Therein, for one who attends unwisely, previously unarisen wrong view arises, and having arisen, it grows until it reaches fixed destiny (niyāmokkamana).
Trong đó, đối với người tác ý phi như lý, tà kiến chưa từng phát sinh trước đây sẽ phát sinh, và tà kiến đã phát sinh sẽ tăng trưởng cho đến khi đạt đến sự chắc chắn (niyāmokkamanā).
Niyāme okkante vaḍḍhitā nāma hoti.
When fixed destiny is reached, it is said to have grown.
Khi đã đạt đến sự chắc chắn thì được gọi là đã tăng trưởng.
Yoniso manasikaroto pubbe anuppannā sammādiṭṭhi uppajjati, uppannā pana yāva arahattamaggā pavaḍḍhati.
For one who attends wisely, previously unarisen right view arises, and having arisen, it grows until the Arahant path.
Đối với người tác ý như lý, chánh kiến chưa từng phát sinh trước đây sẽ phát sinh, và chánh kiến đã phát sinh sẽ tăng trưởng cho đến A-la-hán Đạo.
Arahattaphale patte vaḍḍhitā nāma hoti.
When the fruit of Arahantship is attained, it is said to have grown.
Khi đã đạt đến A-la-hán Quả thì được gọi là đã tăng trưởng.
304. Micchādiṭṭhiyā, bhikkhave, samannāgatā sattāti ettha ekaccā micchādiṭṭhi saggāvaraṇā ceva hoti maggāvaraṇā ca, ekaccā maggāvaraṇāva, na saggāvaraṇā, ekaccā neva saggāvaraṇā na maggāvaraṇā.
304. Regarding the statement "Monks, beings endowed with wrong view" (Micchādiṭṭhiyā, bhikkhave, samannāgatā sattā), some wrong view hinders both heavenly realms and the path, some hinders the path but not heavenly realms, and some hinders neither heavenly realms nor the path.
304. Trong câu ‘‘Này các Tỳ-khưu, các chúng sinh bị tà kiến chi phối’’, có một số tà kiến vừa ngăn cản tái sinh cõi trời (saggāvaraṇā) vừa ngăn cản Đạo (maggāvaraṇā); một số chỉ ngăn cản Đạo mà không ngăn cản tái sinh cõi trời; một số không ngăn cản tái sinh cõi trời cũng không ngăn cản Đạo.
Tattha ahetukadiṭṭhi, akiriyadiṭṭhi, natthikadiṭṭhīti ayaṃ tividhā saggāvaraṇā ceva hoti maggāvaraṇā ca.
Therein, the three kinds of wrong view: ahetuka-diṭṭhi (view denying cause), akiriya-diṭṭhi (view denying action's results), and natthika-diṭṭhi (nihilistic view)—these hinder both heavenly realms and the path.
Trong đó, vô nhân kiến (ahetukadiṭṭhi), vô tác kiến (akiriyadiṭṭhi), hư vô kiến (natthikadiṭṭhi) – ba loại này vừa ngăn cản tái sinh cõi trời vừa ngăn cản Đạo.
Dasavatthukā antaggāhikā micchādiṭṭhi maggāvaraṇāva hoti na saggāvaraṇā.
The wrong view grasping at extremes (antaggāhika micchādiṭṭhi) with ten bases hinders the path but not heavenly realms.
Tà kiến chấp thủ cực đoan (antaggāhikā micchādiṭṭhi) với mười vật (dasavatthukā) chỉ ngăn cản Đạo mà không ngăn cản tái sinh cõi trời.
Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi neva saggāvaraṇā na maggāvaraṇā.
The identity view (sakkāyadiṭṭhi) with twenty bases hinders neither heavenly realms nor the path.
Thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) với hai mươi vật (vīsativatthukā) không ngăn cản tái sinh cõi trời cũng không ngăn cản Đạo.
Idaṃ pana vidhānaṃ paṭikkhipitvā imasmiṃ sutte ‘‘micchādiṭṭhiyā, bhikkhave, samannāgatā’’ti vacanato antamaso vīsativatthukaṃ sakkāyadiṭṭhiṃ upādāya diṭṭhi nāma saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthi, ekantaṃ nirayasmiṃyeva nimujjāpetīti vuttaṃ.
However, rejecting this classification, in this Sutta, by the statement "Monks, beings endowed with wrong view," it is said that no view, not even identity view with twenty bases, is capable of leading to heaven; it invariably plunges one into hell.
Tuy nhiên, bác bỏ sự phân loại này, trong kinh này, do lời dạy ‘‘Này các Tỳ-khưu, các chúng sinh bị tà kiến chi phối’’, nên đã nói rằng không có tà kiến nào, dù là thân kiến với hai mươi vật, có khả năng dẫn đến cõi trời, mà chắc chắn sẽ nhấn chìm vào địa ngục.
Yathā hi muggamāsappamāṇāpi pāsāṇasakkharā udake pakkhittā uppilavamānā nāma natthi, ekantaṃ heṭṭhāva pavisati, evamevaṃ antamaso sakkāyadiṭṭhipi saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthi, ekantaṃ apāyesuyeva nimujjāpetīti.
Just as not even a tiny stone pebble the size of a mung bean, when thrown into water, floats, but invariably sinks to the bottom, so too, not even identity view is capable of leading to heaven; it invariably plunges one into states of woe.
Như hòn đá hay sỏi dù nhỏ bằng hạt đậu hay hạt mè, khi ném xuống nước thì không thể nổi lên mà chắc chắn sẽ chìm xuống đáy; cũng vậy, ngay cả thân kiến cũng không có khả năng dẫn đến cõi trời, mà chắc chắn sẽ nhấn chìm vào các khổ cảnh.
305. Sammādiṭṭhiyā samannāgatāti ettha kammassakatasammādiṭṭhi, jhānasammādiṭṭhi, vipassanāsammādiṭṭhi, maggasammādiṭṭhi, phalasammādiṭṭhīti pañcavidhā sammādiṭṭhi.
305. Regarding "endowed with right view" (Sammādiṭṭhiyā samannāgatā), there are five kinds of right view: right view pertaining to karma (kammassakata-sammādiṭṭhi), right view of jhāna (jhāna-sammādiṭṭhi), right view of insight (vipassanā-sammādiṭṭhi), right view of the path (magga-sammādiṭṭhi), and right view of the fruit (phala-sammādiṭṭhi).
305. Trong câu ‘‘bị chánh kiến chi phối’’, có năm loại chánh kiến: chánh kiến về nghiệp thuộc sở hữu (kammassakatasammādiṭṭhi), chánh kiến thiền định (jhānasammādiṭṭhi), chánh kiến tuệ quán (vipassanāsammādiṭṭhi), chánh kiến Đạo (maggasammādiṭṭhi), chánh kiến Quả (phalasammādiṭṭhi).
Tattha kammassakatasammādiṭṭhi sampattibhavaṃ ākaḍḍhati, jhānasammādiṭṭhi rūpārūpabhave paṭisandhiṃ deti, maggasammādiṭṭhi vaṭṭaṃ viddhaṃseti, phalasammādiṭṭhi bhavaṃ paṭibāhati.
Therein, right view pertaining to karma draws one to a fortunate existence; right view of jhāna gives rebirth in the rūpa or arūpa realms; right view of the path eradicates the cycle of existence (vaṭṭa); and right view of the fruit obstructs rebirth.
Trong đó, chánh kiến về nghiệp thuộc sở hữu dẫn đến tái sinh trong cõi thiện lạc (sampattibhavaṃ ākaḍḍhati); chánh kiến thiền định đưa đến tái sinh trong các cõi sắc và vô sắc (rūpārūpabhave paṭisandhiṃ deti); chánh kiến Đạo phá hủy vòng luân hồi (vaṭṭaṃ viddhaṃseti); chánh kiến Quả ngăn chặn tái sinh (bhavaṃ paṭibāhati).
Vipassanāsammādiṭṭhi kiṃ karotīti?
What does right view of insight do?
Chánh kiến tuệ quán làm gì?
Sāpi paṭisandhiṃ nākaḍḍhati.
It also does not draw rebirth.
Chánh kiến ấy cũng không dẫn đến tái sinh.
Tipiṭakacūḷābhayatthero panāha ‘‘sace vipassanāsammādiṭṭhi bhāvitā diṭṭheva dhamme arahattaṃ pāpetuṃ sakkoti, iccetaṃ kusalaṃ.
But Tipiṭakacūḷābhayatthera said: "If right view of insight is cultivated, it is excellent if it can lead to Arahantship in this very life.
Tuy nhiên, Tipiṭakacūḷābhayatthera đã nói: ‘‘Nếu chánh kiến tuệ quán được tu tập mà có thể đưa đến A-la-hán trong đời này, thì điều đó là tốt đẹp.
Sace na sakkoti, satta bhave deti, āvuso’’ti.
If it cannot, it gives rise to seven existences, friend."
Nếu không thể, này hiền hữu, nó sẽ cho bảy kiếp sống.’’
Evamayaṃ lokiyalokuttarā sammādiṭṭhi kathitā.
Thus, this worldly and supramundane right view has been described.
Như vậy, chánh kiến thế gian và siêu thế này đã được nói đến.
Imasmiṃ panatthe lokikā bhavanipphādikāva veditabbā.
In this context, however, the worldly one should be understood as producing existence.
Tuy nhiên, trong ngữ cảnh này, chánh kiến thế gian cần được hiểu là loại tạo ra các kiếp sống.
306. Yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnanti ettha yathādiṭṭhīti yā yā diṭṭhi, tassā tassā anurūpaṃ.
306. In “whatever bodily action, in accordance with (one's) view, complete and undertaken,” here “yathādiṭṭhi” means according to whatever view, suitable for each respective (wrong) view.
306. Yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnanti ở đây, yathādiṭṭhīti là phù hợp với bất kỳ tà kiến nào.
Samattanti paripuṇṇaṃ.
“Samatta” means complete.
Samattanti là trọn vẹn.
Samādinnanti gahitaṃ.
“Samādinna” means undertaken.
Samādinnanti là đã chấp thủ.
Tadetaṃ yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammaṃ, diṭṭhisahajātaṃ kāyakammaṃ, diṭṭhānulomikaṃ kāyakammanti tividhaṃ hoti.
This bodily action is of three kinds: bodily action based on one's view, bodily action born with the view, and bodily action in conformity with the view.
Thân nghiệp đã được thiết lập theo tà kiến này có ba loại: thân nghiệp đứng vững trên tà kiến, thân nghiệp đồng sinh với tà kiến, và thân nghiệp thuận theo tà kiến.
Tattha ‘‘pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo’’ti yaṃ evaṃladdhikassa sato pāṇātipāta-adinnādāna-micchācārasaṅkhātaṃ kāyakammaṃ, idaṃ yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammaṃ nāma.
Among these, the bodily action consisting of killing living beings, taking what is not given, and engaging in sexual misconduct, for one holding such a doctrine as, “For one who kills living beings, takes what is not given, or engages in sexual misconduct, there is no evil originating from that, there is no arrival of evil,” this is called “bodily action based on one's view.”
Trong đó, thân nghiệp được gọi là thân nghiệp đứng vững trên tà kiến là thân nghiệp bao gồm sát sanh, trộm cắp, tà dâm của người có quan điểm rằng: "Không có tội lỗi nào phát sinh từ việc sát sanh, trộm cắp, tà dâm; không có sự tích lũy tội lỗi."
‘‘Pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo’’ti imāya pana laddhiyā iminā dassanena sahajātaṃ kāyakammaṃ diṭṭhisahajātaṃ kāyakammaṃ nāma.
However, bodily action born with this doctrine, with this view—this is called “bodily action born with the view.”
Thân nghiệp đồng sinh với tà kiến là thân nghiệp đồng sinh với quan điểm và kiến giải rằng: "Không có tội lỗi nào phát sinh từ việc sát sanh, trộm cắp, tà dâm; không có sự tích lũy tội lỗi."
Tadeva pana samattaṃ samādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ diṭṭhānulomikaṃ kāyakammaṃ nāma.
That same bodily action, complete, undertaken, and wrongly grasped, is called “bodily action in conformity with the view.”
Và chính thân nghiệp đó, khi được chấp nhận, chấp thủ và bám víu một cách trọn vẹn, được gọi là thân nghiệp thuận theo tà kiến.
Vacīkammādīsupi eseva nayo.
The same method applies to verbal actions and so on.
Đối với khẩu nghiệp và các nghiệp khác cũng theo phương pháp tương tự.
Yathā panettha ‘‘pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpa’’nti yojanā katā, evaṃ vacīkammamanokammesu ‘‘musā bhaṇato, pisuṇaṃ kathentassa, pharusaṃ kathentassa, samphaṃ palapantassa, abhijjhāluno, byāpannacittassa, micchādiṭṭhikassa ca sato natthi tatonidānaṃ pāpa’’nti yojanā kātabbā.
Just as here the connection is made with ‘‘For one who kills living beings, takes what is not given, or engages in sexual misconduct, there is no evil originating from that,’’ so in verbal and mental actions, the connection should be made with ‘‘For one who speaks falsely, speaks divisively, speaks harshly, speaks idly, is covetous, has an ill will, and holds wrong views, there is no evil originating from that.’’
Cũng như ở đây đã áp dụng câu: "Không có tội lỗi nào phát sinh từ việc sát sanh, trộm cắp, tà dâm", thì cũng nên áp dụng tương tự cho khẩu nghiệp và ý nghiệp rằng: "Không có tội lỗi nào phát sinh từ việc nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô ác, nói lời vô ích, có lòng tham lam, có tâm sân hận, và có tà kiến."
Yā ca cetanātiādīsu diṭṭhisahajātāva cetanā cetanā nāma, diṭṭhisahajātāva patthanā patthanā nāma, cetanāpatthanānaṃ vasena cittaṭṭhapanā paṇidhi nāma, tehi pana cetanādīhi sampayuttā phassādayo saṅkhārā nāma.
In “ and whatever volition” and so on, volition (cetanā) is just the volition that arises with the (wrong) view; aspiration (patthanā) is just the aspiration that arises with the (wrong) view; setting the mind (cittaṭṭhapanā) in terms of volition and aspiration is called resolve (paṇidhi); and feelings and so on, associated with these volition and so on, are called formations (saṅkhārā).
Trong các câu Yā ca cetanāti, v.v., cetanā (tư) là tư đồng sinh với tà kiến, patthanā (nguyện) là nguyện đồng sinh với tà kiến, paṇidhi (chí nguyện) là sự thiết lập tâm theo tư và nguyện, và saṅkhārā (các hành) là xúc và các pháp khác tương ưng với tư, v.v.
Diṭṭhi hissa, bhikkhave, pāpikāti yasmā tassa puggalassa diṭṭhi pāpikā lāmikā.
“For his view, bhikkhus, is evil,” means because that person’s view is evil, wretched.
Diṭṭhi hissa, bhikkhave, pāpikāti vì tà kiến của người đó là xấu xa, thấp hèn.
Nikkhittanti ropitaṃ.
“Nikkhittaṃ” means planted.
Nikkhittanti là gieo trồng.
Upādiyatīti gaṇhāti.
“Upādiyatī” means takes up.
Upādiyatīti là chấp thủ.
Kaṭukattāyāti idaṃ purimasseva vevacanaṃ.
“Kaṭukattāyā” is merely a synonym for the preceding term.
Kaṭukattāyāti đây là một từ đồng nghĩa với từ trước.
Imasmi pana bījūpamasutte ‘‘diṭṭhīti niyatamicchādiṭṭhi gahitā’’ti porāṇakattherā āhaṃsu.
In this Sutta on the simile of the seed, the ancient Theras stated, “By ‘view’ is meant fixed wrong view that is grasped.”
Trong kinh ví dụ hạt giống này, các trưởng lão thời xưa đã nói: "diṭṭhi được hiểu là tà kiến cố định".
Taṃ pana paṭikkhipitvā ‘‘sabbānipi dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni gahitānī’’ti vuttaṃ.
However, rejecting that, it has been said, “All sixty-two wrong views are grasped.”
Tuy nhiên, bác bỏ điều đó, có người nói rằng: "tất cả sáu mươi hai loại kiến chấp đều được bao gồm".
Anantarasutte ‘‘pāṇātipātā viramantassa, adinnādānā viramantassa, micchācārā viramantassa natthi tatonidānaṃ puñña’’ntiādinā nayena yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammādīni yojetvā veditabbāni.
In the next Sutta, bodily actions based on one's view and so on should be understood by connecting them in the manner of, ‘‘For one who abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given, abstains from sexual misconduct, there is no merit originating from that,’’ and so on.
Trong kinh tiếp theo, cần hiểu rằng thân nghiệp, v.v., đứng vững trên tà kiến nên được áp dụng theo cách: "Không có công đức nào phát sinh từ việc từ bỏ sát sanh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà dâm", v.v.
Idha pana sammādiṭṭhisahajātā cittaṭṭhapanāva patthanāti veditabbā.
However, here it should be understood that aspiration is merely the setting of the mind associated with right view.
Tuy nhiên, ở đây cần hiểu rằng patthanā (nguyện) chính là sự thiết lập tâm đồng sinh với chánh kiến.
Sammādiṭṭhi panettha lokiyalokuttarā kathitā.
Here, right view is described as both mundane and supramundane.
Chánh kiến ở đây được nói đến là cả hiệp thế và siêu thế.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
All the rest is clear in meaning.
Phần còn lại ở khắp nơi đều có nghĩa rõ ràng.
308. Tatiyassa paṭhame micchādiṭṭhikoti ayāthāvadiṭṭhiko.
308. In the first (Sutta) of the third (Chapter), “micchādiṭṭhiko” means holding an unreal view.
308. Trong bài kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, micchādiṭṭhikoti là người có cái thấy không như thật.
Viparītadassanoti tāyeva micchādiṭṭhiyā viparītadassano.
“Viparītadassano” means one whose vision is perverted by that very wrong view.
Viparītadassanoti là người có cái thấy sai lệch chính bởi tà kiến đó.
Saddhammā vuṭṭhāpetvāti dasakusalakammapathadhammato vuṭṭhāpetvā.
“Saddhammā vuṭṭhāpetvā” means dislodging from the Dharma of the ten wholesome courses of action.
Saddhammā vuṭṭhāpetvāti là làm cho ra khỏi chánh pháp, tức là mười thiện nghiệp đạo.
Asaddhamme patiṭṭhāpetīti dasaakusalakammapathasaṅkhāte asaddhamme patiṭṭhāpeti.
“Asaddhamme patiṭṭhāpetī” means establishing in the ignoble Dharma, which consists of the ten unwholesome courses of action.
Asaddhamme patiṭṭhāpetīti là thiết lập trong phi pháp, tức là mười bất thiện nghiệp đạo.
Ekapuggaloti cettha chahi satthārehi saddhiṃ devadatto ca aññe ca evarūpā veditabbā.
Here, in “ekapuggalo” (one person), Devadatta and others of his kind, along with the six teachers, should be understood.
Ekapuggaloti ở đây nên được hiểu là Devadatta cùng với sáu vị đạo sư và những người khác có tính chất tương tự.
309. Dutiye sammādiṭṭhikoti yāthāvadiṭṭhiko.
309. In the second (Sutta), “sammādiṭṭhiko” means holding a real view.
309. Trong bài kinh thứ hai, sammādiṭṭhikoti là người có cái thấy như thật.
Aviparītadassanoti tāyeva sammādiṭṭhiyā aviparītadassano.
“Aviparītadassano” means one whose vision is not perverted by that very right view.
Aviparītadassanoti là người có cái thấy không sai lệch chính bởi chánh kiến đó.
Asaddhammāti dasaakusalakammapathato.
“Asaddhammā” means from the ten unwholesome courses of action.
Asaddhammāti là từ phi pháp, tức mười bất thiện nghiệp đạo.
Saddhammeti dasakusalakammapathasaṅkhāte saddhamme.
“Saddhamme” means in the noble Dharma, which consists of the ten wholesome courses of action.
Saddhammeti là trong chánh pháp, tức mười thiện nghiệp đạo.
Ekapuggaloti cettha anuppanne buddhe cakkavattī rājā sabbaññubodhisattoti evamādayo labbhanti, uppanne buddhe buddho ceva buddhasāvakā ca.
Here, in “ekapuggalo,” are included the universal monarch when a Buddha has not arisen, the Bodhisatta who is destined for omniscience, and so on; when a Buddha has arisen, the Buddha himself and his disciples.
Ekapuggaloti ở đây, khi Đức Phật chưa xuất hiện, có thể là vua Chuyển luân vương, vị Bồ-tát Toàn giác, v.v.; khi Đức Phật đã xuất hiện, đó là Đức Phật và các vị Phật tử.
310. Tatiye micchādiṭṭhiparamānīti micchādiṭṭhi paramā etesanti micchādiṭṭhiparamāni.
310. In the third (Sutta), “micchādiṭṭhiparamānī” means those for whom wrong view is supreme.
310. Trong bài kinh thứ ba, micchādiṭṭhiparamānīti là những thứ có tà kiến là tối thượng.
Pañca hi ānantariyakammāni mahāsāvajjāni nāma, tehipi micchādiṭṭhiyeva mahāsāvajjatarāti adhippāyo.
For the five heinous deeds are called extremely blameworthy, but the intent is that wrong view itself is even more blameworthy than them.
Năm nghiệp vô gián được gọi là trọng tội, nhưng ý muốn nói rằng tà kiến còn có tội nặng hơn cả những nghiệp đó.
Tesañhi paricchedo atthi.
Because there is a limit to those (heinous deeds).
Vì những nghiệp đó có giới hạn.
Cattāri hi ānantariyakammāni niraye nibbattāpentīti vuttāni.
For it is said that four heinous deeds lead to rebirth in hell.
Bốn nghiệp vô gián được nói là làm tái sinh trong địa ngục.
Saṅghabhedakammampi niraye kappaṭṭhitikameva hoti.
The deed of causing a schism in the Saṅgha also lasts for an eon in hell.
Nghiệp chia rẽ Tăng đoàn cũng chỉ tồn tại trong địa ngục một kiếp.
Evametesaṃ paricchedo atthi, koṭi paññāyati.
Thus, there is a limit to these, and an end is known.
Như vậy, chúng có giới hạn, có thể biết được điểm kết thúc.
Niyatamicchādiṭṭhiyā pana paricchedo natthi.
However, there is no limit to fixed wrong view.
Nhưng tà kiến cố định thì không có giới hạn.
Sā hi vaṭṭassa mūlaṃ, tāya samannāgatassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi.
For it is the root of the cycle of existence, and for one endowed with it, there is no escape from existence.
Nó là gốc rễ của luân hồi, người có tà kiến đó không thể thoát khỏi vòng sinh tử.
Ye tassa sotabbaṃ maññanti, tepi vippaṭipādeti.
Even those who consider it worthy of listening are led astray by it.
Nó cũng làm cho những ai cho rằng lời nói của người đó đáng nghe bị lầm lạc.
Tāya ca samannāgatassa neva saggo atthi na maggo.
And for one endowed with it, there is neither heaven nor the Path.
Người có tà kiến đó không có cõi trời cũng không có đạo quả.
Kappavināse mahājane brahmaloke nibbattepi niyatamicchādiṭṭhiko tattha anibbattitvā piṭṭhicakkavāḷe nibbattati.
Even when the world-system is destroyed and the great masses are reborn in the Brahma-world, one with fixed wrong view is not reborn there, but is reborn in a secondary world-system.
Khi kiếp hoại, dù đại chúng tái sinh ở cõi Phạm thiên, người có tà kiến cố định cũng không tái sinh ở đó mà tái sinh ở thế giới luân xa phía sau.
Kiṃ pana piṭṭhicakkavāḷaṃ na jhāyatīti?
Does not the secondary world-system also burn?
Phải chăng thế giới luân xa phía sau không bị thiêu rụi?
Jhāyati, tasmiṃ jhāyamānepi esa ākāse ekasmiṃ okāse paccatiyevāti vadanti.
It burns, but even as it burns, that person continues to be tormented in a certain space in the sky, so they say.
Nó bị thiêu rụi, nhưng người ta nói rằng ngay cả khi nó đang bị thiêu rụi, người đó vẫn bị thiêu đốt ở một nơi nào đó trong không gian.
311. Catutthe makkhalīti ‘‘mā khalī’’ti vacanaṃ upādāya evaṃladdhanāmo titthakaro.
311. In the fourth (Sutta), “makkhalī” is a founder of a sect who obtained that name by virtue of the saying “Do not stumble” (Mā Khalī).
311. Trong bài kinh thứ tư, makkhalīti là một vị ngoại đạo có tên như vậy do câu nói "mā khalī" (đừng vấp ngã).
Nadīmukheti dvinnaṃ nadīnaṃ samāgataṭṭhāne.
“Nadīmukhe” means at the confluence of two rivers.
Nadīmukheti là nơi hai con sông gặp nhau.
Desanāmattamevetaṃ, dvinnaṃ kandarānaṃ, dvinnaṃ udakānaṃ, samuddassa ca, loṇiyā ca, samuddassa ca nadiyā cāti etesampi yassa kassaci samāgataṭṭhānaṃ, aññampi tathārūpaṃ udakaṃ.
This is merely an illustrative teaching; it also refers to the confluence of two ravines, two bodies of water, the ocean, and a salt pan, or the ocean and a river, or any other such confluence of waters.
Đây chỉ là một cách gọi, nơi hợp lưu của hai hẻm núi, hai nguồn nước, của biển và nước mặn, của biển và sông, hay bất kỳ nơi hợp lưu nào khác, và bất kỳ nguồn nước nào tương tự.
Khipanti kuminaṃ.
“Khipaṃ” means a fish-trap.
Khipanti là họ đặt cái đó.
Uḍḍeyyāti oḍḍeyya.
“Uḍḍeyyā” means should set.
Uḍḍeyyāti là cái bẫy cá.
Manussā hi naḷehi vā ucchūhi vā veḷūhi vā palāsantisalākāya vā ekaṃ dve tayo vā kumbhe gaṇhanappamāṇakuminaṃ katvā mukhavaṭṭiyā yottena bandhitvā nadīmukhaṃ netvā dvīsu passesu khāṇuke koṭṭetvā yottehi tattha bandhanti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
People make a fish-trap large enough to catch one, two, or three fish, using reeds, sugar cane, bamboo, or split palm fronds, and tie it with a rope at the opening. They take it to the mouth of a river, drive stakes into both sides, and tie it there with ropes. This is what is meant.
Người ta làm một cái bẫy cá có kích thước vừa đủ để bắt một, hai hoặc ba con cá bằng sậy, mía, tre hoặc thanh cây palāsa, buộc một sợi dây vào miệng bẫy, mang đến ngã ba sông, đóng cọc ở hai bên rồi buộc dây vào đó. Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Tasmiñhi paviṭṭhassa khuddakassa macchassāpi mokkho natthi.
For even a small fish that enters it has no escape.
Ngay cả một con cá nhỏ lọt vào đó cũng không có lối thoát.
Anayāyāti avaḍḍhiyā.
“Anayāyā” means for its decline.
Anayāyāti là để không tiến bộ.
Byāsanāyāti vināsāya.
“Byāsanāyā” means for its destruction.
Byāsanāyāti là để hủy diệt.
Makkhali moghapurisoti ayaṃ makkhali gosālo tucchapuriso.
“Makkhali moghapuriso” means this Makkhali Gosāla is a deluded person.
Makkhali moghapurisoti Makkhali Gosāla này là một kẻ vô dụng.
Manussakhippaṃ maññe loke uppannoti mahājanassa saggamokkhagamanamagge tattha gamananivāraṇatthaṃ manussakuminaṃ viya loke uppanno.
“Manussakhippaṃ maññe loke uppanno” means he has arisen in the world like a human fish-trap, for the purpose of preventing the multitude from going on the path to heaven and liberation.
Ta nghĩ rằng, sanh ra trong đời như một cạm bẫy cho loài người có nghĩa là sanh ra trong đời như một cái bẫy cho loài người nhằm mục đích ngăn cản đại chúng đi trên con đường đến cõi trời và giải thoát.
312. Pañcamādīsu durakkhāte, bhikkhave, dhammavinayeti durakkhātadhammavinayo nāma bāhirakasāsanaṃ.
312. In the fifth (Sutta) and so on, “durakkhāte, bhikkhave, dhammavinaye” means the ill-proclaimed Dhamma and Vinaya refers to external teachings.
312. Trong các câu thứ năm trở đi, này các Tỳ khưu, trong giáo pháp và giới luật được thuyết giảng tồi tệ có nghĩa là giáo pháp và giới luật được thuyết giảng tồi tệ là tên gọi cho giáo lý của ngoại đạo.
Tattha hi satthāpi asabbaññū hoti, dhammopi durakkhāto, gaṇopi duppaṭipanno.
For there, the Teacher is not omniscient, the Dhamma is ill-proclaimed, and the Sangha is ill-practicing.
Ở đó, Đức Đạo Sư không phải là bậc Toàn Tri, Pháp được thuyết giảng kém, và Tăng đoàn thực hành sai.
Yo ca samādapetīti yo ācariyapuggalo samādapeti.
"Whoever inspires" means that teacher person who inspires.
Yo ca samādapetīti: người thầy nào khuyến khích.
Yañca samādapetīti yaṃ antevāsikaṃ samādapeti.
"Whom he inspires" means that pupil whom he inspires.
Yañca samādapetīti: người học trò nào được khuyến khích.
Yo ca samādapito tathattāya paṭipajjatīti yo antevāsiko ācariyena samādapito tassa vacanaṃ karonto tathābhāvāya paṭipajjati.
"Whoever, being inspired, practices accordingly" means that pupil, being inspired by the teacher, acts upon his words and practices for that state.
Yo ca samādapito tathattāya paṭipajjatīti: người học trò nào được thầy khuyến khích, vâng lời thầy mà thực hành như vậy.
Bahuṃ apuññaṃ pasavantīti samādapako hi pāṇātipātādīsu jaṅghasataṃ samādapento tesaṃ sabbesampi akusalena samakameva akusalaṃ pāpuṇāti.
"They generate much demerit" means that the inspirer, by inspiring hundreds of people in acts like taking life, incurs demerit equal to the unwholesome kamma of all of them.
Bahuṃ apuññaṃ pasavantīti: người khuyến khích, khi khuyến khích một trăm người sát sinh v.v., thì người đó cũng nhận lãnh bất thiện ngang bằng với bất thiện của tất cả những người đó.
Tenāha – ‘‘sabbe te bahuṃ apuññaṃ pasavantī’’ti.
Therefore, it is said: "All of them generate much demerit."
Vì vậy, đã nói rằng: “Tất cả những người đó tạo ra nhiều điều bất thiện.”
313. Svākkhāteti suṭṭhu akkhāte sudesite.
313. "Well-proclaimed" means well-declared, well-taught.
313. Svākkhāteti: được thuyết giảng tốt, được giảng dạy khéo léo.
Evarūpe hi dhammavinaye satthā ca sabbaññū hoti, dhammo ca svākkhāto, gaṇo ca suppaṭipanno.
For in such a Dhamma-Vinaya, the Teacher is omniscient, the Dhamma is well-proclaimed, and the Sangha is well-practicing.
Trong Pháp và Luật như vậy, Đức Đạo Sư là bậc Toàn Tri, Pháp được thuyết giảng khéo léo, và Tăng đoàn thực hành đúng đắn.
Sabbe te bahuṃ puññaṃ pasavantīti samādapako hi bhikkhū piṇḍāya paviṭṭhe disvā yāgubhattādīni samādapento sabbesampi dāyakānaṃ kusalena samakaṃ kusalaṃ pāpuṇāti.
"All of them generate much merit" means that the inspirer, seeing bhikkhus entering for alms and inspiring people to offer gruel and food, incurs merit equal to the wholesome kamma of all those donors.
Sabbe te bahuṃ puññaṃ pasavantīti: người khuyến khích, khi thấy các Tỳ-kheo đi khất thực, khuyến khích cúng dường cháo, cơm v.v., thì người đó cũng nhận lãnh thiện pháp ngang bằng với thiện pháp của tất cả những người cúng dường.
Tena vuttaṃ – ‘‘bahuṃ puññaṃ pasavantī’’ti.
Therefore, it is said: "They generate much merit."
Vì vậy, đã nói rằng: “Tất cả những người đó tạo ra nhiều điều thiện.”
314. Dāyakena mattā jānitabbāti dāyakapuggalena pamāṇaṃ jānitabbaṃ, pamāṇena dātabbaṃ, pūretvā atirekaṃ na dātabbaṃ.
314. "The donor should know the measure" means that the donor person should know the limit; one should give according to measure, not giving in excess after filling.
314. Dāyakena mattā jānitabbāti: người cúng dường nên biết mức độ, nên cúng dường theo mức độ, không nên cúng dường quá mức.
Na dātabbanti hi avatvā pamāṇavasena thokaṃ dātabbanti vuttaṃ.
It is said that one should give a little according to measure, rather than saying "do not give."
Không nói “không nên cúng dường”, mà nói “nên cúng dường ít theo mức độ”.
Pūretvā atireke dinnepi hi atirekā manussasampatti vā dibbasampatti vā nibbānasampatti vā natthi.
Even if given in excess after filling, there is no greater human prosperity, divine prosperity, or Nibbāna prosperity.
Vì dù có cúng dường quá mức, cũng không có tài sản nhân loại, tài sản chư thiên, hay tài sản Niết-bàn vượt trội hơn.
No paṭiggāhakenāti paṭiggāhakassa pana mattaṃ jānitvā paṭiggahaṇakiccaṃ nāma natthi.
"Not the recipient" means that there is no task for the recipient to know the measure and receive.
No paṭiggāhakenāti: nhưng đối với người thọ nhận, không có việc phải biết mức độ để thọ nhận.
Tassa hi mattaṃ ñatvā pūretabbā mattapaṭiggahaṇamūlikā appicchapaṭipadā nāma natthi.
For him, there is no practice of fewness of wishes (appicchatā) based on knowing the measure and receiving according to measure.
Vì không có sự thực hành thiểu dục nào dựa trên việc biết mức độ và thọ nhận đầy đủ.
Yattakaṃ pana labhati, tattakaṃ gahetabbaṃ.
Whatever he receives, that much should be taken.
Tuy nhiên, nên nhận những gì được ban cho.
Atirekaggahaṇamūlaṃ hissa puttadārabharaṇaṃ bhavissati.
For him, the root of taking in excess would be supporting his children and wife.
Việc thọ nhận quá mức của người ấy sẽ là để nuôi vợ con.
315. Paṭiggāhakena mattā jānitabbāti paṭiggāhakapuggalena pamāṇaṃ jānitabbaṃ.
315. "The recipient should know the measure" means that the recipient person should know the limit.
315. Paṭiggāhakena mattā jānitabbāti: người thọ nhận nên biết mức độ.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Tena hi dāyakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano thāmo veditabbo.
He should know the donor's capacity, the capacity of the offering, and his own strength.
Người ấy nên biết khả năng của người cúng dường, nên biết khả năng của vật cúng dường, nên biết sức lực của mình.
Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhitabbaṃ.
If the offering is abundant, but the donor wishes to give little, then one should take little according to the donor's capacity.
Nếu vật cúng dường nhiều, người cúng dường muốn cho ít, thì nên nhận ít theo khả năng của người cúng dường.
Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhitabbaṃ.
If the offering is little, but the donor wishes to give much, then one should take little according to the capacity of the offering.
Nếu vật cúng dường ít, người cúng dường muốn cho nhiều, thì nên nhận ít theo khả năng của vật cúng dường.
Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhitabbaṃ.
If the offering is abundant and the donor also wishes to give much, then knowing one's own strength, one should take according to measure.
Nếu vật cúng dường nhiều và người cúng dường cũng muốn cho nhiều, thì nên biết sức lực của mình mà nhận theo mức độ.
Evaṃ mattaṃ ñatvā paṭiggaṇhanto hi appicchapaṭipadaṃ pūreti.
Indeed, one who receives by knowing the measure in this way fulfills the practice of fewness of wishes (appicchatā).
Khi thọ nhận biết mức độ như vậy, người ấy hoàn thành sự thực hành thiểu dục.
Anuppannassa lābho uppajjati, uppanno lābho thāvarova hoti.
Gain that has not arisen, arises; gain that has arisen, becomes stable.
Lợi lộc chưa sinh sẽ sinh khởi, lợi lộc đã sinh sẽ vững bền.
Appasannā pasīdanti, pasannāpi bhiyyo pasādamāpajjanti, mahājanassa cakkhubhūto hoti, sāsanaṃ ciraṭṭhitikaṃ karoti.
Those who are displeased become pleased, and those who are pleased develop even greater pleasure; he becomes an eye for the multitude, and makes the Dispensation long-lasting.
Những người chưa có niềm tin sẽ phát sinh niềm tin, những người đã có niềm tin sẽ tăng trưởng niềm tin hơn nữa, người ấy trở thành con mắt cho đại chúng, và làm cho giáo pháp trường tồn.
Tatrimāni vatthūni – rohaṇajanapade kira kuṭimbiyavihāre eko daharo dubbhikkhasamaye tasmiṃ gāme ekassa kammakārassa gehe bhuñjanatthāya kaṭacchubhattaṃ gahetvā gamanatthāya ca kaṭacchubhattameva labhati.
Concerning this, there is this incident: in the Rohana region, in Kuṭimbiyavihāra, a young bhikkhu during a famine used to receive one scoop of rice to eat at a laborer’s house in that village, and one scoop of rice to take away.
Về điều này, có những câu chuyện sau: Nghe nói, vào thời đói kém, tại tu viện Kuṭimbiyavihāra ở vùng Rohaṇa, có một vị Tỳ-kheo trẻ nhận một muỗng cơm để ăn và một muỗng cơm để mang về từ nhà của một người làm công trong làng đó.
So ekadivasaṃ tasmiṃ gehe ekaṃ āgantukaṃ disvā ekameva kaṭacchubhattaṃ gaṇhi.
One day, seeing a visitor at that house, he took only one scoop of rice.
Một ngày nọ, khi thấy một vị khách đến nhà đó, vị ấy chỉ nhận một muỗng cơm.
Athassa ‘‘kena kāraṇenā’’ti vutte tamatthaṃ vatvā so kulaputto pasīditvā ‘‘amhākaṃ kulūpakabhadanto evarūpo nāmā’’ti rājadvāre mittāmaccānaṃ kathesi.
When asked "for what reason?", he explained the matter, and that nobleman, being pleased, spoke to his friends and ministers at the royal court, saying, "Our family-bhikkhu is of such a nature."
Khi được hỏi “Vì lý do gì?”, vị ấy kể lại sự việc, và người gia chủ đó đã phát sinh niềm tin, nói với bạn bè và quan chức ở cổng hoàng gia rằng: “Vị Bhadanta là thầy của gia đình chúng tôi là người như thế đó.”
Te sabbepi tassa appicchaguṇe pasannā ekadivaseneva saṭṭhi dhurabhattāni ṭhapesuṃ.
All of them, pleased by his quality of fewness of wishes, arranged sixty fixed meal-offerings in a single day.
Tất cả họ đều hoan hỷ với đức tính thiểu dục của vị ấy, và chỉ trong một ngày đã thiết lập sáu mươi suất cơm thường xuyên.
Evaṃ appiccho anuppannalābhaṃ uppādeti.
Thus, "one who has few wishes generates gain that has not arisen."
Như vậy, người thiểu dục làm cho lợi lộc chưa sinh được sinh khởi.
Saddhātissamahārājāpi cūḷupaṭṭhākaṃ tissāmaccaṃ vīmaṃsitvā tena ekaṃ tittiraṃ pacāpetvā āharāpesi.
King Saddhātissa, having tested the attendant Tissa, had a partridge cooked and brought by him.
Đại vương Saddhātissa cũng thử Tissa, vị quan hầu cận, sai người nấu một con chim đa đa và mang đến.
Atha paribhogasamaye ‘‘aggaṃ datvā paribhuñjissāmī’’ti aṭṭhakasālapariveṇe mahātherassa bhaṇḍaggāhasāmaṇerassa tittiramaṃsaṃ dento tasmiṃ thokaṃyeva paṭiggaṇhante tassa appicchaguṇe pasīditvā ‘‘pasannosmi, tāta, aṭṭha te dhurabhattāni demī’’ti āha.
Then, at the time of partaking, saying, "I will partake after giving the best," he offered partridge meat to the junior bhikkhu who was the storekeeper of the great elder at Aṭṭhakasālapariveṇa; and seeing him accept only a small amount, the king, pleased by his quality of fewness of wishes, said, "I am pleased, my dear, I give you eight fixed meal-offerings."
Đến lúc dùng bữa, nhà vua nói: “Ta sẽ dùng bữa sau khi cúng dường phần tốt nhất.” Khi cúng dường thịt chim đa đa cho vị Sāmaṇera giữ đồ đạc của Đại Trưởng lão tại Aṭṭhakasāla Pariveṇa, thấy vị ấy chỉ nhận một ít, nhà vua hoan hỷ với đức tính thiểu dục của vị ấy và nói: “Ta hoan hỷ, con trai, ta sẽ cúng dường con tám suất cơm thường xuyên.”
Mahārāja, upajjhāyassa demīti.
"Great King, I give them to my Upajjhāya."
“Đại vương, con xin cúng dường cho Hòa thượng của con.”
Aparānipi aṭṭha demīti.
"I give another eight."
“Ta sẽ cúng dường thêm tám suất nữa.”
Tāni amhākaṃ ācariyassa demīti.
"I give those to our teacher."
“Con xin cúng dường những suất đó cho vị A-xà-lê của con.”
Aparānipi aṭṭha dammīti.
"I give another eight."
“Ta sẽ cúng dường thêm tám suất nữa.”
Tāni samānupajjhāyānaṃ dammīti.
"I give those to my co-Upajjhāyas."
“Con xin cúng dường những suất đó cho các vị đồng Hòa thượng của con.”
Aparānipi aṭṭha dammīti.
"I give another eight."
“Ta sẽ cúng dường thêm tám suất nữa.”
Tāni bhikkhusaṅghassa dammīti.
"I give those to the Sangha of bhikkhus."
“Con xin cúng dường những suất đó cho Tăng đoàn.”
Aparānipi aṭṭha dammīti.
"I give another eight."
“Ta sẽ cúng dường thêm tám suất nữa.”
Sāmaṇero adhivāsesi.
The junior bhikkhu accepted.
Vị Sāmaṇera đã chấp nhận.
Evamassa uppanno lābho thāvaro hoti.
Thus, "his arisen gain becomes stable."
Như vậy, lợi lộc đã sinh của vị ấy trở nên vững bền.
Appasannā pasīdantīti etthapi – dīghabrāhmaṇo kira brāhmaṇe bhojento pañca pañca bhattasarakāni datvā santappetuṃ nāsakkhi.
Regarding "Those who are displeased become pleased" – there was a Brahmin named Dīgha, who, when feeding Brahmins, could not satisfy them even by giving five portions of food each.
Appasannā pasīdantīti: Về điều này, nghe nói một Bà-la-môn tên là Dīgha đã không thể làm hài lòng các Bà-la-môn bằng cách cúng dường năm phần cơm mỗi người.
Athekadivasaṃ ‘‘samaṇā kira nāma appicchā’’ti kathaṃ sutvā vīmaṃsanatthāya bhattaṃ gāhāpetvā bhikkhusaṅghassa bhattakiccakaraṇavelāya vihāraṃ gantvā tiṃsamatte bhikkhū bhojanasālāyaṃ bhuñjante disvā ekaṃ bhattasarakaṃ gahetvā saṅghattherassa santikaṃ agamāsi.
Then, one day, having heard the saying "ascetics are indeed content with little," and wishing to test it, he had food prepared and went to the monastery at the time of the bhikkhus' meal-taking; seeing thirty bhikkhus eating in the refectory, he took one portion of food and approached the Sangha Elder.
Một ngày nọ, sau khi nghe nói “Các Sa-môn là những người thiểu dục”, để kiểm chứng, ông ta sai người mang cơm đến tu viện vào giờ cúng dường cho Tăng đoàn, thấy ba mươi vị Tỳ-kheo đang dùng bữa trong phòng ăn, ông ta cầm một phần cơm và đến chỗ vị Trưởng lão của Tăng đoàn.
Thero aṅguliṃ cāletvā thokameva aggahesi.
The elder made a gesture with his finger and accepted only a small amount.
Vị Trưởng lão chỉ dùng một ít bằng cách ra dấu ngón tay.
Eteneva niyāmena ekaṃ bhattasarakaṃ sabbesaṃ sampāpuṇi.
In this same manner, one portion of food sufficed for all of them.
Theo cách đó, một phần cơm đã đủ cho tất cả mọi người.
Tato brāhmaṇo ‘‘saccoyeva etesaṃ samaṇānaṃ guṇo’’ti appicchatāya pasanno sahassaṃ vissajjetvā tasmiṃyeva vihāre cetiyaṃ kāresi.
Thereupon, the Brahmin, thinking, "The virtue of these ascetics is truly so," and pleased by their fewness of wishes, spent a thousand (coins) and had a cetiya built in that very monastery.
Từ đó, Bà-la-môn tin rằng “Đức tính của các Sa-môn này là sự thật”, hoan hỷ với đức tính thiểu dục, ông ta đã chi một ngàn đồng và xây một bảo tháp ngay tại tu viện đó.
Evaṃ appasannā pasīdanti.
Thus, those who were displeased become pleased.
Như vậy, những người chưa có niềm tin sẽ phát sinh niềm tin.
No dāyakenāti svākkhāte dhammavinaye pana dāyakassa pamāṇaṃ ñatvā dātabbakiccaṃ nāma natthi.
"Not the donor" means that in the well-proclaimed Dhamma-Vinaya, there is no task for the donor to know the measure and give.
No dāyakenāti: Tuy nhiên, trong Pháp và Luật được thuyết giảng khéo léo, không có việc người cúng dường phải biết mức độ để cúng dường.
Yattako deyyadhammo atthi, tattakaṃ avattharitvā dātuṃ vaṭṭati.
Whatever offering one has, it is proper to give it without reservation.
Có bao nhiêu vật cúng dường, thì nên cúng dường tất cả mà không giữ lại.
Avattharitvā dinnakāraṇā hi esa manussasampattiṃ, dibbasampattiṃ, nibbānasampattiñca avattharitvā uttaruttari paṇītapaṇītameva labhati.
Indeed, because of giving without reservation, one obtains ever more refined human prosperity, divine prosperity, and Nibbāna prosperity without reservation.
Vì do việc cúng dường mà không giữ lại, người ấy sẽ nhận được tài sản nhân loại, tài sản chư thiên, và tài sản Niết-bàn một cách không giới hạn, càng ngày càng thù thắng hơn.
316. Yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharatīti pañcātapatappanamaruppapātapatanādiccānuparivattana-ukkuṭikappadhānādīni anuyuñjanto diṭṭhe ceva dhamme dukkhaṃ viharati, tasseva bāhirasamaye samādinnassa tapacaraṇassa vipākena niraye uppajjitvā samparāyepi dukkhaṃ viharati.
316. "Whoever is strenuous dwells in suffering" means that one who devotes oneself to the five kinds of self-mortification, falling from a cliff, following the sun, squatting as an ascetic, etc., dwells in suffering in this very life, and by the ripening of such ascetic practices adopted in an external religious system, one is reborn in hell and dwells in suffering in the next life too.
316. Yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharatīti: người nào thực hành tinh tấn mãnh liệt, như năm phép tu khổ hạnh (phơi nắng năm nơi), nhảy xuống vực sâu, đi theo mặt trời, ngồi xổm tinh tấn v.v., thì người ấy sống khổ trong hiện tại, và do quả báo của sự tu khổ hạnh đã thực hành trong thời ngoại đạo đó, người ấy sẽ tái sinh vào địa ngục và sống khổ trong đời sau.
317. Yo kusīto, so dukkhaṃ viharatīti ayampi diṭṭhe dhamme ceva samparāye ca dukkhaṃ viharati.
317. "Whoever is lazy dwells in suffering" means that this person also dwells in suffering in this very life and in the next.
317. Yo kusīto, so dukkhaṃ viharatīti: người biếng nhác này cũng sống khổ trong hiện tại và trong đời sau.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Yassa hi pabbajitakālato paṭṭhāya yoniso manasikāro natthi, buddhavacanaṃ na uggaṇhāti, ācariyupajjhāyavattaṃ na karoti, cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇavattaṃ na karoti.
For which slothful monk, from the time of his ordination onwards, there is no appropriate attention, he does not learn the Buddha’s words, does not perform the duties towards his teacher and preceptor, does not perform the duties for the pagoda courtyard and Bodhi tree courtyard.
Vì vị tỳ-khưu lười biếng nào, từ khi xuất gia, không có sự tác ý chân chánh (yoniso manasikāra), không học lời Phật dạy (Buddhavacana), không thực hành phận sự đối với thầy tổ (ācariyupajjhāyavatta), không thực hành phận sự đối với sân tháp (cetiyaṅgaṇa) và sân Bồ-đề (bodhiyaṅgaṇa).
Janassa pana saddhādeyyaṃ apaccavekkhitaparibhogena paribhuñjitvā divasaṃ seyyasukhaṃ passasukhaṃ anuyuñjitvā pabuddhakāle tayo vitakke vitakketi.
Having consumed the offerings of faith from people, without proper reflection, and having indulged in the pleasure of sleeping and the pleasure of lying down, when he awakens, he ponders three thoughts: sensual thought, thought of ill-will, and thought of harming.
Sau khi thọ dụng vật cúng dường do tín tâm của người khác mà không quán xét, rồi suốt ngày chỉ thích sự an lạc của giấc ngủ, sự an lạc của việc nằm nghiêng mình, khi tỉnh dậy thì suy nghĩ ba loại tầm (vitakka).
So katipāheneva bhikkhubhāvā cavati?
That slothful monk deviates from monkhood after only a few days.
Vị ấy chỉ sau vài ngày sẽ thoái thất khỏi địa vị tỳ-khưu.
Evaṃ diṭṭhadhamme ca dukkhaṃ viharati.
Thus, in this very life, he dwells miserably.
Như vậy, vị ấy sống khổ ngay trong hiện tại.
Pabbajitvā pana samaṇadhammassa sammā akatattā ca –
And because the ascetic’s duty was not properly performed after ordination—
Và vì đã xuất gia nhưng không thực hành chánh pháp một cách đúng đắn –
318. Yo kusīto, so sukhaṃ viharatīti kālena kālaṃ vuttappakāre tapacaraṇe kiñci kiñci tapacaraṇaṃ katvā kālena kālaṃ odātavatthavasano mālāgandhavilepanadharo madhurabhojanaṃ bhuñjanto mudukāsu seyyāsu sayanto diṭṭhe dhamme ceva sukhaṃ viharati samparāye ca.
318. Regarding, “The indolent one dwells happily”, it means that by performing some ascetic practices from time to time as mentioned, and being clad in white garments from time to time, wearing garlands, perfumes, and anointments, eating delicious food, and sleeping on soft beds, he dwells happily in this very life and in the next.
Vị ấy thọ sanh trong các cõi đọa xứ (apāya) mà thôi. Như vậy, vị ấy sống khổ cả trong đời sau.
So hi tassa tapacaraṇassa gāḷhaṃ aggahitattā nātibahuṃ niraye dukkhaṃ anubhavati.
Indeed, because he did not firmly grasp that ascetic practice, he does not experience much suffering in hell.
318. Người biếng nhác thì sống an lạc nghĩa là, người biếng nhác, thỉnh thoảng thực hành một vài pháp khổ hạnh (tapacaraṇa) đã được nói đến, thỉnh thoảng mặc y phục trắng, đeo vòng hoa, hương liệu, mỹ phẩm, ăn thức ăn ngon, nằm trên giường êm ái, thì sống an lạc ngay trong hiện tại và cả trong đời sau.
Tasmā samparāye sukhaṃ viharati nāma.
Therefore, it is said that he dwells happily in the next life.
Vì không thực hành khổ hạnh một cách kiên cố, vị ấy không phải chịu quá nhiều khổ đau trong địa ngục.
319. Yo āraddhavīriyo, so sukhaṃ viharatīti āraddhavīriyo hi pabbajitakālato paṭṭhāya vattesu paripūrakārī hoti, buddhavacanaṃ uggaṇhāti, yoniso manasikāre kammaṃ karoti.
319. Regarding, “The one with aroused energy dwells happily”, indeed, the one with aroused energy, from the time of his ordination, is diligent in performing duties, learns the Buddha’s words, and performs work with appropriate attention.
Do đó, được gọi là sống an lạc trong đời sau.
Athassa vattapūraṇañceva uggahitabuddhavacanañca samaṇadhammakiriyañca āvajjentassa cittaṃ pasīdati.
Then, as he reflects on his performance of duties, his learning of the Buddha’s words, and his fulfillment of the ascetic’s duties, his mind becomes clear.
319. Người tinh tấn thì sống an lạc nghĩa là, người tinh tấn (āraddhavīriya), từ khi xuất gia, luôn hoàn thành các phận sự, học lời Phật dạy, và thực hành công việc với sự tác ý chân chánh (yoniso manasikāra).
Evaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ viharati.
Thus, he dwells happily in this very life.
Khi vị ấy quán xét việc hoàn thành phận sự, lời Phật dạy đã học, và sự thực hành pháp sa-môn, tâm vị ấy trở nên thanh tịnh.
Diṭṭhadhamme pana arahattaṃ pāpuṇituṃ asakkonto nibbattabhave khippābhiñño hotīti samparāyepi sukhaṃ viharati nāma.
If he is unable to attain arahantship in this life, he becomes quick in realization in future existences; thus, it is said that he also dwells happily in the next life.
Như vậy, vị ấy sống an lạc ngay trong hiện tại. Và nếu không thể đạt A-la-hán trong hiện tại, vị ấy sẽ trở thành người có trí tuệ nhanh chóng trong kiếp tái sanh tiếp theo, nên được gọi là sống an lạc cả trong đời sau.
320. Seyyathāpi, bhikkhave, appamattakopi gūtho duggandho hotīti idaṃ suttaṃ aṭṭhuppattiyaṃ vuttaṃ.
320. “Just as, bhikkhus, even a small amount of excrement is foul-smelling”—this Sutta was spoken on an occasion.
320. Này các tỳ-khưu, dù chỉ một chút phân cũng có mùi hôi thối – bài kinh này được nói đến trong phần khởi nguyên (aṭṭhuppatti).
Kataraaṭṭhuppattiyanti?
Which occasion?
Phần khởi nguyên nào?
Navakanipāte (a. ni. 9.12) sattuppādasutta aṭṭhuppattiyaṃ.
On the occasion of the Sattuppāda Sutta in the Ninth Nipāta.
Trong phần khởi nguyên của kinh Sattuppāda (A.N. 9.12) thuộc phẩm Navaka.
Tathāgato hi taṃ atthaṃ kathento – ‘‘nava puggalā nirayato muttā, tiracchānayonito muttā, pettivisayato muttā’’ti kathesi.
Indeed, the Tathāgata, when explaining that matter, spoke thus: “Nine individuals are freed from hell, freed from the animal realm, freed from the realm of ghosts.”
Đức Như Lai, khi thuyết giảng ý nghĩa đó, đã nói: “Chín hạng người được thoát khỏi địa ngục, thoát khỏi loài súc sanh, thoát khỏi cõi ngạ quỷ.”
Athassa etadahosi – ‘‘sace kho pana me puttā imaṃ dhammadesanaṃ sutvā khīṇanirayamhā khīṇatiracchānayonikā khīṇapettivisayā khīṇāpāyaduggativinipātāti maññamānā uparimaggaphalatthāya vāyamituṃ na maññeyyuṃ, tesaṃ saṃvegaṃ janessāmī’’ti saṃvegajananatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave’’ti imaṃ suttamārabhi.
Then it occurred to him: “If my sons, having heard this Dhamma discourse, were to think they are ‘freed from hell, freed from the animal realm, freed from the realm of ghosts, freed from the lower realms, woeful states, and ruin,’ and not strive for the higher paths and fruits, I will arouse a sense of urgency in them.” To arouse this sense of urgency, he began this Sutta with “Just as, bhikkhus.”
Sau đó, Ngài nghĩ: “Nếu các con của Ta, sau khi nghe pháp thoại này, nghĩ rằng mình đã thoát khỏi địa ngục, thoát khỏi loài súc sanh, thoát khỏi cõi ngạ quỷ, thoát khỏi các cõi khổ (apāya), và không nỗ lực vì các quả vị đạo cao hơn, thì Ta sẽ tạo ra sự giác ngộ cho họ.” Để tạo sự giác ngộ, Ngài đã bắt đầu bài kinh này với câu “Này các tỳ-khưu”.
Tattha appamattakoti thokamattako parittappamāṇo, antamaso kusaggenapi gahetvā upasiṅghiyamāno duggandhova hoti.
Therein, “appamattako” means a small amount, a tiny measure; even if taken with the tip of a kusa grass and sniffed, it is still foul-smelling.
Ở đây, appamattako nghĩa là một lượng rất nhỏ, một lượng rất ít, dù chỉ lấy bằng đầu ngọn cỏ mà ngửi thì cũng có mùi hôi thối.
Appamattakampi bhavaṃ na vaṇṇemīti appamattakampi kālaṃ bhave paṭisandhiṃ na vaṇṇayāmi.
“I do not praise even a small amount of existence” means, “I do not praise rebirth in existence for even a small amount of time.”
Ta không tán thán dù chỉ một chút hữu tình nghĩa là Ta không tán thán sự tái sanh vào hữu tình dù chỉ trong một khoảnh khắc rất nhỏ.
Idānissa upamaṃ dassento āha – antamaso accharāsaṅghātamattampīti.
Now, showing its simile, he said: “even for as long as a finger snap.”
Bây giờ, khi đưa ra ví dụ, Ngài nói: dù chỉ bằng một cái búng ngón tay.
Sabbantimena paricchedena dve aṅguliyo ekato katvā paharaṇamattampi kālanti vuttaṃ hoti.
This means for the duration of striking with two fingers joined together, by the very last estimation.
Nghĩa là, dù chỉ là khoảng thời gian bằng cách đưa hai ngón tay lại gần nhau rồi búng ra.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
322. Catutthavaggassa paṭhame jambudīpeti jambuyā paññāto pākaṭo dīpoti jambudīpo.
322. In the first discourse of the Fourth Chapter, Jambudīpa means the continent known and famous for its Jambu tree.
322. Trong câu đầu tiên của phẩm thứ tư, Jambudīpe (Jambudīpa) là hòn đảo nổi tiếng bởi cây Jambū.
Imassa kira dīpassa saññāṇabhūtā yojanasatubbedhā paṇṇāsayojanasākhā pañcadasayojanāvaṭṭakkhandhā himavantapabbate jātā kappaṭṭhāyinī mahājambū nāma atthi, tāya ayaṃ dīpo jambudīpoti vuccati.
It is said that a great Jambu tree, named Mahājambū, whose branches extend fifty yojanas, its trunk fifteen yojanas in circumference, and standing a hundred yojanas high, born on the Himavanta mountain, exists for a kappa (world-period) and is a distinguishing mark of this continent, hence this continent is called Jambudīpa.
Người ta nói rằng trên dãy núi Himavanta có một cây Jambū vĩ đại tên là Mahājambū, cao một trăm do-tuần, cành cây rộng năm mươi do-tuần, thân cây chu vi mười lăm do-tuần, tồn tại qua nhiều kiếp, là biểu tượng của hòn đảo này. Do đó, hòn đảo này được gọi là Jambudīpa.
Yathā ca imasmiṃ dīpe jamburukkho kappaṭṭhāyī, tathā aparagoyāne kadambarukkho, uttarakurūsu kapparukkho, pubbavidehe sirīsarukkho, asurānaṃ cittapāṭalirukkho, supaṇṇānaṃ simbalirukkho, devānaṃ pāricchattakoti imepi kappaṭṭhāyinova.
Just as the Jambu tree on this continent lasts for a kappa, so too are the Kadamba tree in Aparagoyāna, the Kappa tree in Uttarakuru, the Sirīsa tree in Pubbavideha, the Cittapāṭali tree of the Asuras, the Simbalī tree of the Supaṇṇas, and the Pāricchattaka tree of the devas; these too are kappa-lasting.
Cũng như cây Jambū tồn tại qua nhiều kiếp trên hòn đảo này, cây Kadamba ở Aparagoyāna, cây Kappā ở Uttarakuru, cây Sirīsa ở Pubbavideha, cây Cittapāṭali của các Asura, cây Simbali của các Supaṇṇa, cây Pāricchattaka của các chư thiên – những cây này cũng tồn tại qua nhiều kiếp.
Ārāmarāmaṇeyyakanti pupphārāmaphalārāmānaṃ rāmaṇeyyakaṃ veḷuvana-jīvakambavana-jetavanapubbārāmasadisaṃ.
Ārāmarāmaṇeyyakaṃ means the delightfulness of flower gardens and fruit orchards, like Veḷuvana, Jīvakambavana, Jetavana, and Pubbārāma.
Ārāmarāmaṇeyyakaṃ là sự quyến rũ của các vườn hoa và vườn cây ăn trái, giống như Veḷuvana, Jīvakambavana, Jetavanapubbārāma.
Taṃ imasmiṃ jambudīpe appamattakaṃ parittakaṃ, na bahukanti attho.
This is small and limited in this Jambudīpa; it is not abundant, is the meaning.
Ý nghĩa là, những nơi đó ở Jambudīpa rất ít, không nhiều.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to other regions.
Tương tự đối với các vùng đất khác.
Ettha vanarāmaṇeyyakanti nāgavanasālavanacampakavanādisadisaṃ vaṅkapabbatahimavantapabbatapadesādīsu araññavanaṃ veditabbaṃ.
Here, vanarāmaṇeyyakaṃ should be understood as forest groves like Nāgavana, Sālavana, Campakavana, and others, in regions like the Vaṅkapabbata and Himavanta mountain ranges.
Ở đây, vanarāmaṇeyyakaṃ là khu rừng hoang dã ở các vùng núi Vaṅka và Himavanta, giống như Nāgavana, Sālavana, Campakavana, v.v.
Bhūmirāmaṇeyyakanti jetavanavihāramagadhakkhettādisadisaṃ samaṃ bhūmiṭṭhānaṃ.
Bhūmirāmaṇeyyakaṃ means even ground, like the Jetavana Vihāra and the Magadhan fields.
Bhūmirāmaṇeyyakaṃ là những vùng đất bằng phẳng, giống như tu viện Jetavana và cánh đồng Magadha.
Pokkharaṇirāmaṇeyyakanti jetavanapokkharaṇigaggarāpokkharaṇisadisānaṃ vaṭṭacaturassadīghavaṅkādisaṇṭhānānaṃ pokkharaṇīnaṃ sannivesanaṭṭhānaṃ.
Pokkharaṇirāmaṇeyyakaṃ means the arrangement of ponds that are round, square, long, crooked, and other shapes, like the Jetavana pond and the Gaggarā pond.
Pokkharaṇirāmaṇeyyakaṃ là nơi tập hợp các hồ nước có hình dạng tròn, vuông, dài, uốn lượn, v.v., giống như hồ Jetavana và hồ Gaggarā.
Ukkūlavikūlanti ukkūlañca vikūlañca.
Ukkūlavikūlaṃ means both elevated and low-lying ground.
Ukkūlavikūlaṃ là nơi cao và nơi thấp.
Tattha ukkūlaṃ unnataṭṭhānaṃ, vikūlaṃ ninnaṭṭhānaṃ.
Therein, ukkūlaṃ is elevated ground, vikūlaṃ is low-lying ground.
Trong đó, ukkūlaṃ là nơi cao, vikūlaṃ là nơi thấp.
Nadīvidugganti nadīnaṃ bhinnaṭṭhānaṃ taṃ duggamattā nadīvidugganti vuccati.
Nadīviduggaṃ means the broken parts of rivers, which are called nadīvidugga because they are difficult to access.
Nadīviduggaṃ là nơi sông bị chia cắt, được gọi là nadīvidugga vì khó đi.
Khāṇukaṇṭakaṭṭhānanti tatthajātakānañceva āhariyamānānañca khāṇukaṇṭakādīnaṃ patiṭṭhānaṭṭhānaṃ.
Khāṇukaṇṭakaṭṭhānaṃ means places where stumps and thorns, both naturally grown and brought there, are found.
Khāṇukaṇṭakaṭṭhānaṃ là nơi có các gốc cây và gai nhọn mọc tự nhiên hoặc được mang đến.
Pabbatavisamanti girivisamaṃ.
Pabbatavisamaṃ means uneven mountainous terrain.
Pabbatavisamaṃ là vùng núi hiểm trở.
Ye odakāti ye ca udake jāyanti, teyeva bahutarā.
Ye odakā means those that are born in water are much more numerous.
Ye odakā nghĩa là những loài sống dưới nước thì nhiều hơn.
Ito kira suvaṇṇabhūmi sattamattāni yojanasatāni hoti, ekena vātena gacchantī nāvā sattahi ahorattehi gacchati.
It is said that Suvaṇṇabhūmi is about seven hundred yojanas away from here; a ship sailing with a single wind reaches it in seven days and nights.
Người ta nói rằng từ đây đến Suvaṇṇabhūmi khoảng bảy trăm do-tuần, một con thuyền đi bằng một luồng gió có thể đến trong bảy ngày đêm.
Athekasmiṃ samaye evaṃ gacchantī nāvā sattāhampi nandiyāvaṭṭamacchapiṭṭheneva gatā.
Once, such a ship, sailing for seven days, traveled only on the back of the Nandiyāvaṭṭa fish.
Một lần nọ, một con thuyền đi như vậy đã đi trên lưng cá Nandiyāvaṭṭa suốt bảy ngày.
Evaṃ odakānaṃ sattānaṃ bahubhāvo veditabbo.
Thus, the abundance of aquatic beings should be understood.
Như vậy, cần hiểu rằng số lượng chúng sanh sống dưới nước là rất nhiều.
Apica thalaṭṭhānassa parittabhāvena udakassa ca bahubhāvenāpi ayamattho veditabbo.
Moreover, this meaning should also be understood from the limitedness of land and the abundance of water.
Hơn nữa, ý nghĩa này cũng cần được hiểu qua sự ít ỏi của đất liền và sự rộng lớn của nước.
Yathā hi mahātaḷāke ekova uppalagaccho assa, tassa cattāri ca paṇṇāni, majjhe ca ekaṃ uppalamakulaṃ assa.
Just as in a great lake, there might be a single lotus plant, with four leaves and one lotus bud in the middle.
Giống như trong một cái ao lớn chỉ có một bụi sen, có bốn lá và một nụ sen ở giữa.
Evamevaṃ cattāri paṇṇāni viya cattāro dīpā, majjhe uppalamakulaṃ viya sinerupabbato, sesaṃ udakaṃ viya udakaparikkhitto okāso.
Even so, the four continents are like the four leaves, Mount Sineru is like the lotus bud in the middle, and the space surrounded by water is like the rest of the water.
Cũng vậy, bốn hòn đảo lớn giống như bốn chiếc lá, núi Sineru giống như nụ sen ở giữa, và phần còn lại là không gian được bao quanh bởi nước, giống như nước.
Tassa mahantabhāvo iddhimantānaṃ pākaṭo hoti.
Its vastness is apparent to those with psychic powers.
Sự rộng lớn của nó được hiển lộ rõ ràng đối với những người có thần thông.
Tesañhi ākāsena gacchantānaṃ cattāro mahādīpā cattāri paṇṇāni viya upaṭṭhahanti, sinerupabbato majjhe uppalamakulaṃ viya, sesaṃ udakaṃ viya udakaparikkhitto okāso.
For them, when traveling through the air, the four great continents appear like four leaves, Mount Sineru like the lotus bud in the middle, and the space surrounded by water like the rest of the water.
Đối với họ, khi bay trên không trung, bốn đại châu xuất hiện như bốn chiếc lá, núi Sineru như nụ sen ở giữa, và phần còn lại là không gian được bao quanh bởi nước, giống như nước.
Evaṃ mahante udake jātattā odakāva bahutarā veditabbā.
Thus, because they are born in such vast water, aquatic beings should be understood to be more numerous.
Vì được sinh ra trong vùng nước rộng lớn như vậy, nên cần hiểu rằng các loài sống dưới nước thì nhiều hơn.
Majjhimesu janapadesūti ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa parena mahāsālā, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe.
By 'in the middle countries' is meant: 'To the east, there is a market town called Gajaṅgala. Beyond that are great sal trees. Beyond that are the border countries. This side is the middle.'
Ở các xứ trung tâm (Majjhima Janapada) nghĩa là: “Về phía đông, có một thị trấn tên Gajaṅgala; vượt qua đó là những cây sāla lớn, xa hơn nữa là các xứ biên địa, còn bên trong là trung tâm.
Puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe.
To the southeast, there is a river called Sallavatī. Beyond that are the border countries. This side is the middle.
Về phía đông nam, có một con sông tên Sallavatī; vượt qua đó là các xứ biên địa, còn bên trong là trung tâm.
Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe.
To the south, there is a market town called Setakaṇṇika. Beyond that are the border countries. This side is the middle.
Về phía nam, có một thị trấn tên Setakaṇṇika; vượt qua đó là các xứ biên địa, còn bên trong là trung tâm.
Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe.
To the west, there is a brahman village called Thūṇa. Beyond that are the border countries. This side is the middle.
Về phía tây, có một làng Bà-la-môn tên Thūṇa; vượt qua đó là các xứ biên địa, còn bên trong là trung tâm.
Uttarāya disāya usīraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne janapadeti attho.
To the north, there is a mountain called Usīraddhaja. Beyond that are the border countries. This side is the middle.' This is the meaning of 'in the countries thus delimited.'
Về phía bắc, có một ngọn núi tên Usīraddhaja; vượt qua đó là các xứ biên địa, còn bên trong là trung tâm” (Mahāva. 259). Đó là ý nghĩa của xứ được phân định như vậy.
Ayañhi janapado mudiṅgasaṇṭhāno ujukena katthaci asītiyojano hoti, katthaci yojanasatiko, katthaci dviyojanasatiko, majjhena pana tiyojanasatiko, pariyantaparikkhepena navamattayojanasatiko hoti.
This country is shaped like a drum. In a straight line, it is eighty yojanas in some places, one hundred yojanas in others, and two hundred yojanas in others. In the middle, it is three hundred yojanas, and its perimeter is approximately nine hundred yojanas.
Xứ này có hình dạng như một cái trống, thẳng tắp ở một số nơi dài tám mươi dojana, ở một số nơi dài một trăm dojana, ở một số nơi dài hai trăm dojana; nhưng ở giữa thì dài ba trăm dojana, và chu vi bao quanh là khoảng chín trăm dojana.
Ettake ṭhāne buddhapaccekabuddhā mahāsāvakā buddhupaṭṭhākā buddhasāvakā buddhamātā buddhapitā cakkavattī rājāti ime sattā nibbattanti.
In this area, beings such as Buddhas, Paccekabuddhas, Great Disciples, attendants of the Buddha, disciples of the Buddha, mothers of the Buddha, fathers of the Buddha, and Cakkavatti kings are born.
Trong phạm vi này, các chúng sinh như Phật, Độc Giác Phật, Đại Thanh Văn, thị giả Phật, Thanh Văn Phật, mẹ Phật, cha Phật, và Chuyển Luân Vương được sinh ra.
Apica upādāyupādāyāpi majjhimapadeso labbhati.
Furthermore, the middle region is also taken to mean progressively (smaller areas).
Hơn nữa, xứ trung tâm cũng được hiểu theo từng cấp độ.
Sakalopi hi jambudīpo majjhimapadeso nāma, sesadīpā paccantimā janapadā.
Indeed, the entire Jambudīpa is called the middle region, while the other continents are border countries.
Toàn bộ Jambudīpa (Diêm Phù Đề) được gọi là xứ trung tâm, các châu khác là các xứ biên địa.
Tambapaṇṇidīpe anurādhapuraṃ majjhimapadeso nāma, seso paccantoti evaṃ nayo veditabbo.
In the Tambapaṇṇidīpa, Anurādhapura is called the middle region, and the rest is the border region. This method should be understood.
Tại Tambapaṇṇidīpa (Tích Lan), Anurādhapura được gọi là xứ trung tâm, phần còn lại là biên địa; cách hiểu này nên được biết.
324. Paññavanto ajaḷā aneḷamūgāti ettha kammassakatapaññā, jhānapaññā vipassanāpaññā, maggapaññā, phalapaññāti etāhi samannāgatā paññavanto nāma, amūḷhā ajaḷā nāma.
In 324. Paññavanto ajaḷā aneḷamūgā (wise, not dull, not stupid): those endowed with the wisdom of kamma ownership, the wisdom of jhāna, the wisdom of insight, the wisdom of the path, and the wisdom of fruition are called 'wise'; those who are not deluded are called 'not dull'.
324. Paññavanto ajaḷā aneḷamūgā (Người trí tuệ, không ngu si, không câm ngọng): Ở đây, những người có trí tuệ về nghiệp báo, trí tuệ thiền định, trí tuệ tuệ quán, trí tuệ đạo, trí tuệ quả được gọi là người trí tuệ (paññavanto), những người không si mê được gọi là không ngu si (ajaḷā).
Yesaṃ eḷā mukhato na galati, te aneḷamūgā nāma, aneḷamukhā niddosamukhāti attho.
Those from whose mouths no slime (eḷā) drips are called 'aneḷamūgā'; the meaning is 'those with unblemished mouths'.
Những người mà nước dãi không chảy ra từ miệng được gọi là không câm ngọng (aneḷamūgā), nghĩa là miệng không có lỗi, miệng không tì vết.
Paṭibalāti samatthā, kāyabalena ceva ñāṇabalena ca samannāgatā.
Paṭibalā (capable): means competent, endowed with both physical strength and wisdom.
Paṭibalā (Có năng lực): có khả năng, đầy đủ cả sức mạnh thân thể và sức mạnh trí tuệ.
Atthamaññātunti atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ jānituṃ.
Atthamaññātuṃ (to know the meaning): to know what is beneficial and what is not, what is a cause and what is not.
Atthamaññātuṃ (Để hiểu ý nghĩa): để biết điều lợi và điều bất lợi, nguyên nhân và phi nguyên nhân.
Duppaññāti appaññā nippaññā.
Duppaññā (foolish): means those with little wisdom, those without wisdom.
Duppaññā (Kém trí tuệ): không có trí tuệ, thiếu trí tuệ.
Jaḷāti mandā momūhā.
Jaḷā (dull): means slow-witted, utterly deluded.
Jaḷā (Ngu si): chậm chạp, mê muội.
334. Annaggarasaggānanti uttamannānañca uttamarasānañca.
334. Annaggarasaggānaṃ (of the best foods and best tastes):
334. Annaggarasaggānaṃ (Của thức ăn và vị ngon tối thượng): của những món ăn ngon nhất và những vị ngon nhất.
Uñchena kapālābhatena yāpentīti uñchācārena vanamūlaphalāphalena vā kapālena ābhatabhattena vā yāpenti.
Uñchena kapālābhatena yāpentī (they live on gleanings or food brought in a bowl): they live on gleanings, or forest roots, fruits and vegetables, or food brought in a bowl.
Uñchena kapālābhatena yāpentī (Sống bằng cách nhặt nhạnh hoặc bằng bát khất thực): sống bằng cách nhặt nhạnh, hoặc bằng các loại rễ cây, củ quả trong rừng, hoặc bằng thức ăn nhận được trong bát khất thực.
Ettha ca yo kassacideva khādanīyassa bhojanīyassa atthāya citte uppanne taṃkhaṇaṃyeva na taṃ labhati, ayaṃ annaggarasaggānaṃ na lābhī nāma.
Here, whoever, upon conceiving a desire for any kind of food, does not obtain it at that very moment, is called 'not a recipient of the best foods and tastes'.
Ở đây, người nào khi có ý muốn một món ăn hay thức uống nào đó mà ngay lúc đó không có được, người đó được gọi là không được thức ăn và vị ngon tối thượng.
Yassapi taṃkhaṇaṃyeva labhitvā olokentassa vaṇṇagandharasā amanāpā honti, ayampi annaggarasaggānaṃ na lābhī nāma.
And if, even having obtained it at that very moment, its color, aroma, and taste are unpleasant when observed, this one too is called 'not a recipient of the best foods and tastes'.
Người nào tuy có được ngay lúc đó nhưng khi nhìn thấy thì màu sắc, mùi vị không vừa ý, người đó cũng được gọi là không được thức ăn và vị ngon tối thượng.
Yassa pana vaṇṇagandharasā paṭilabhanti, manāpā honti, ayaṃ annaggarasaggānaṃ lābhī nāma.
However, one who obtains it, and its color, aroma, and taste are pleasant, is called 'a recipient of the best foods and tastes'.
Còn người nào được những màu sắc, mùi vị vừa ý, người đó được gọi là được thức ăn và vị ngon tối thượng.
So uttamakoṭiyā cakkavattī rājā, heṭṭhimakoṭiyā dhammāsoko veditabbo.
This is to be understood as a Cakkavatti king at the highest level, and Dhammāsoka at the lowest level.
Người đó ở cấp độ cao nhất là Chuyển Luân Vương, ở cấp độ thấp nhất là Dhammāsoka.
Saṅkhepato hi yassa bhattassa ekapāti satasahassaṃ agghati, idaṃ annaggarasaggaṃ nāma.
In short, a meal, one bowl of which is worth a hundred thousand, is called 'the best of foods and tastes'.
Tóm lại, một bát cơm trị giá một trăm ngàn được gọi là thức ăn và vị ngon tối thượng.
Yaṃ pana bhikkhusaṅghaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā manussā uttamapaṇītaṃ bhattaṃ denti, idaṃ kiṃ nāmāti?
What, then, is it called when people see a Saṅgha of bhikkhus on almsround and give them excellent and exquisite food?
Còn khi thấy chư Tăng đi khất thực, người ta cúng dường những món ăn ngon tuyệt hảo, đó là gì?
Idaṃ uñchena kapālābhatena yāpente upādāya annaggarasaggaṃ nāma vuccatīti.
This is called 'the best of foods and tastes' in comparison to those who live on gleanings or food brought in a bowl.
Điều này được gọi là thức ăn và vị ngon tối thượng đối với những người sống bằng cách nhặt nhạnh hoặc bằng bát khất thực.
366. Addhamidantiādīsu addhanti ekaṃsādhivacanametaṃ, addhā idaṃ lābhānaṃ, ekaṃso esa lābhānanti vuttaṃ hoti.
366. In Addhamidaṃ and so on: addhaṃ is an emphatic particle meaning 'certainly'. It means, 'This is certainly a gain, this is undoubtedly a gain'.
366. Addhamidaṃ (Chắc chắn đây) v.v.: Ở đây, addhaṃ là một từ chỉ sự chắc chắn, chắc chắn đây là những lợi lộc, điều này có nghĩa là chắc chắn đó là những lợi lộc.
Yadidaṃ āraññikattanti yo esa āraññikabhāvo.
Yadidaṃ āraññikattaṃ (that which is forest dwelling): means that state of being a forest dweller.
Yadidaṃ āraññikatta (Điều này là sự sống trong rừng): trạng thái sống trong rừng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – āraññikabhāvo nāma lābhānaṃ ekaṃso avassabhāvitā na sakkā āraññikena lābhaṃ na labhitunti.
This is said: the state of being a forest dweller is undoubtedly a gain, it is not possible for a forest dweller not to obtain gains.
Điều này có nghĩa là: trạng thái sống trong rừng chắc chắn là một lợi lộc, không thể nào một vị Tỳ-khưu sống trong rừng mà không đạt được lợi lộc.
Āraññiko hi bhikkhu ‘‘attano araññavāsassa anucchavikaṃ karissāmī’’ti pāpakaṃ nāma na karoti, athassa ‘‘āraññiko ayaṃ bhikkhū’’ti sañjātagāravo mahājano catupaccayena pūjaṃ karoti.
For a bhikkhu who is a forest dweller does not do evil, thinking, "I will act in a manner appropriate to my forest dwelling"; and the great multitude, having developed respect, offers him the four requisites, thinking, "This bhikkhu is a forest dweller."
Vị Tỳ-khưu sống trong rừng không làm điều ác với ý nghĩ “ta sẽ làm điều phù hợp với việc sống trong rừng của mình”, và do đó, đại chúng kính trọng vị Tỳ-khưu sống trong rừng này và cúng dường tứ vật dụng.
Tena vuttaṃ – ‘‘addhamidaṃ, bhikkhave, lābhānaṃ yadidaṃ āraññikatta’’nti.
Therefore it is said, "This, bhikkhus, is certainly a gain, namely forest dwelling."
Vì vậy đã nói: “Này các Tỳ-khưu, chắc chắn đây là những lợi lộc, đó là sự sống trong rừng.”
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the other passages.
Trong các trường hợp khác cũng theo cùng một cách.
Ettha pana bāhusaccanti bahussutabhāvo.
Here, bāhusaccaṃ (much learning): means the state of being well-versed in the scriptures.
Ở đây, bāhusaccaṃ (đa văn) là trạng thái đa văn.
Thāvareyyanti cirapabbajitattā thāvarappattabhāvo.
Thāvareyyaṃ (stability): means having attained stability due to having been ordained for a long time.
Thāvareyyaṃ (Kiên cố) là trạng thái đạt được sự kiên cố do đã xuất gia lâu năm.
Ākappasampadāti cīvaraggahaṇādino ākappassa sampatti.
Ākappasampadā (perfection of deportment): means the perfection of deportment such as taking up robes.
Ākappasampadā (Hoàn hảo về oai nghi) là sự hoàn hảo trong các oai nghi như việc mặc y.
Parivārasampadāti suciparivāratā.
Parivārasampadā (perfection of retinue): means having a pure retinue.
Parivārasampadā (Hoàn hảo về tùy tùng) là có tùy tùng thanh tịnh.
Kolaputtīti kulaputtabhāvo.
Kolaputtī (of good family): means the state of being a son of a good family.
Kolaputtī (Con nhà thiện tín) là trạng thái là con nhà thiện tín.
Vaṇṇapokkharatāti sampannarūpatā.
Vaṇṇapokkharatā (fair complexion): means having a beautiful form.
Vaṇṇapokkharatā (Sắc đẹp) là có hình thể đẹp đẽ.
Kalyāṇavākkaraṇatāti vacanakiriyāya madhurabhāvo.
Kalyāṇavākkaraṇatā (pleasant speech): means pleasantness in speaking.
Kalyāṇavākkaraṇatā (Lời nói tốt đẹp) là lời nói ngọt ngào.
Appābādhatāti ārogyasampatti.
Appābādhatā (freedom from affliction): means the perfection of health.
Appābādhatā (Ít bệnh tật) là trạng thái khỏe mạnh.
Arogo hi bhikkhu attano sarīrakalyāṇatāya vipassanādhure ca ganthadhure ca paripūrakārī hoti, tenassa lābho uppajjatīti.
For a healthy bhikkhu, by the beauty of his body, fully engages in both the burden of insight and the burden of study, and thereby gains arise for him.
Vị Tỳ-khưu khỏe mạnh, nhờ thân thể tốt đẹp của mình, có thể hoàn thành cả gánh nặng tuệ quán và gánh nặng học hỏi, nhờ đó mà vị ấy có được lợi lộc.