124. Evaṃ me sutanti bahudhātukasuttaṃ.
124. The Bahudhātukasutta begins with "Thus have I heard".
124. Kinh Bahudhātuka bắt đầu bằng "Như vầy tôi nghe".
Tattha bhayānītiādīsu bhayanti cittutrāso.
In the passages beginning with "dangers" (bhayāni), "fear" (bhaya) means the terror of the mind.
Trong đó, trong các từ như "bhayāni" (các nỗi sợ hãi), "bhaya" (sợ hãi) có nghĩa là sự hoảng sợ của tâm.
Upaddavoti anekaggatākāro.
"Calamity" (upaddavo) means the state of mental distraction.
"Upaddavo" (tai họa) có nghĩa là trạng thái tâm không ổn định.
Upasaggoti upasaṭṭhākāro tattha tattha lagganākāro.
"Obstacle" (upasaggo) means the state of clinging, the state of adhering here and there.
"Upasaggo" (chướng ngại) có nghĩa là trạng thái bám víu, dính mắc vào cái này cái kia.
Tesaṃ evaṃ nānattaṃ veditabbaṃ – pabbatādivisamanissitā corā janapadavāsīnaṃ pesenti ‘‘mayaṃ asukadivase nāma tumhākaṃ gāmaṃ paharissāmā’’ti.
Their distinctions should be understood as follows: Robbers residing in uneven places like mountains send messages to the villagers, saying, "We will attack your village on such and such a day."
Sự khác biệt của chúng cần được hiểu như sau: Những tên cướp ẩn náu ở những nơi hiểm trở như núi non, gửi tin nhắn đến dân làng rằng: "Chúng tôi sẽ tấn công làng của các ông vào ngày đó."
Taṃ pavattiṃ sutakālato paṭṭhāya bhayaṃ santāsaṃ āpajjanti.
From the moment they hear this news, they fall into fear and terror.
Từ khi nghe tin đó, họ bắt đầu cảm thấy sợ hãi và hoảng loạn.
Ayaṃ cittutrāso nāma.
This is called the terror of the mind.
Đây gọi là sự hoảng sợ của tâm.
‘‘Idha no corā kupitā anatthampi āvaheyyu’’nti hatthasāraṃ gahetvā dvipadacatuppadehi saddhiṃ araññaṃ pavisitvā tattha tattha bhūmiyaṃ nipajjanti, ḍaṃsamakasādīhi khajjamānā gumbantarāni pavisanti, khāṇukaṇṭake maddanti.
Thinking, "Here, if robbers are angered, they might bring us misfortune," they take their handheld possessions and, accompanied by bipeds and quadrupeds, enter the forest, lying down on the ground here and there, being bitten by gnats and mosquitoes, entering thickets, and trampling on stumps and thorns.
Với suy nghĩ "Ở đây, nếu bọn cướp nổi giận, chúng có thể gây hại cho chúng ta", họ mang theo tài sản quý giá, cùng với người và vật nuôi, đi vào rừng, nằm rải rác trên mặt đất, bị côn trùng cắn, và chui vào bụi rậm, giẫm đạp lên gốc cây và gai.
Tesaṃ evaṃ vicarantānaṃ vikkhittabhāvo anekaggatākāro nāma.
This distracted state, the state of mental distraction, is theirs as they wander thus.
Trạng thái phân tán, không ổn định của những người di chuyển như vậy được gọi là trạng thái tâm không ổn định.
Tato coresu yathāvutte divase anāgacchantesu ‘‘tucchakasāsanaṃ taṃ bhavissati, gāmaṃ pavisissāmā’’ti saparikkhārā gāmaṃ pavisanti, atha tesaṃ paviṭṭhabhāvaṃ ñatvā gāmaṃ parivāretvā dvāre aggiṃ datvā manusse ghātetvā corā sabbaṃ vibhavaṃ vilumpetvā gacchanti.
Then, if the robbers do not arrive on the appointed day, they say, "That warning must be false; we will enter the village," and with their belongings, they enter the village; then the robbers, knowing that they have entered, surround the village, set fire to the gates, kill the people, plunder all their wealth, and leave.
Sau đó, khi bọn cướp không đến vào ngày đã định, họ nghĩ: "Đó chắc là một lời đe dọa suông, chúng ta hãy vào làng", và họ cùng với đồ đạc của mình đi vào làng. Rồi bọn cướp, biết được họ đã vào, bao vây làng, đốt lửa ở cổng, giết người, cướp đoạt tất cả tài sản rồi bỏ đi.
Tesu ghātitāvasesā aggiṃ nibbāpetvā koṭṭhacchāyabhitticchāyādīsu tattha tattha laggitvā nisīdanti naṭṭhaṃ anusocamānā.
The survivors among those who were killed extinguish the fire and sit clinging here and there in the shadows of granaries and walls, lamenting their losses.
Những người còn sống sót sau vụ giết chóc dập tắt lửa, rồi ngồi rải rác ở những nơi như bóng kho thóc, bóng tường, than khóc cho những gì đã mất.
Ayaṃ upasaṭṭhākāro lagganākāro nāma.
This is called the state of clinging, the state of adherence.
Đây gọi là trạng thái bám víu, dính mắc.
Naḷāgārāti naḷehi paricchannā agārā, sesasambhārā panettha rukkhamayā honti.
"Reed houses" (naḷāgārā) are houses covered with reeds; other materials here are made of wood.
"Naḷāgārā" (nhà tranh) là những ngôi nhà được lợp bằng lau sậy; các vật liệu còn lại ở đây là bằng gỗ.
Tiṇāgārepi eseva nayo.
The same method applies to grass houses.
Đối với nhà lá cũng vậy.
Bālato uppajjantīti bālameva nissāya uppajjanti.
"Arising from the foolish" (bālato uppajjantī) means arising by relying on the foolish person himself.
"Bālato uppajjantī" (phát sinh từ kẻ ngu) có nghĩa là chúng phát sinh dựa vào kẻ ngu.
Bālo hi apaṇḍitapuriso rajjaṃ vā uparajjaṃ vā aññaṃ vā pana mahantaṃ ṭhānaṃ patthento katipaye attanā sadise vidhavāputte mahādhutte gahetvā ‘‘etha ahaṃ tumhe issare karissāmī’’ti pabbatagahanādīni nissāya antante gāme paharanto dāmarikabhāvaṃ jānāpetvā anupubbena nigamepi janapadepi paharati, manussā gehāni chaḍḍetvā khemantaṭṭhānaṃ patthayamānā pakkamanti, te nissāya vasantā bhikkhūpi bhikkhuniyopi attano attano vasanaṭṭhānāni pahāya pakkamanti.
Indeed, a foolish, unlearned person, desiring kingship or viceroyship or some other great position, gathers a few like-minded widows' sons and great rogues, saying, "Come, I will make you lords," and relying on dense mountains and such, gradually attacks the outlying villages, making his roguery known, and then attacks towns and even provinces; people abandon their homes and depart, seeking a safe place; the monastics and nuns living dependent on them also abandon their dwellings and depart.
Quả thật, một người ngu, một người thiếu trí tuệ, khao khát vương quyền, phó vương quyền, hoặc một vị trí cao trọng khác, dẫn theo một vài kẻ giống mình, những kẻ con của góa phụ, những kẻ đại côn đồ, nói: "Hãy đến đây, ta sẽ khiến các ngươi thành những người có quyền lực", rồi ẩn náu trong các khu rừng núi hiểm trở, tấn công các làng mạc xa xôi, gây ra tình trạng hỗn loạn, và dần dần tấn công cả các thị trấn và các vùng nông thôn. Mọi người bỏ nhà cửa của mình, tìm kiếm nơi an toàn và bỏ đi. Các tỳ khưu và tỳ khưu ni sống dựa vào họ cũng bỏ nơi ở của mình mà đi.
Gatagataṭṭhāne bhikkhāpi senāsanampi dullabhaṃ hoti.
Alms and lodgings are hard to find in every place they go.
Ở bất cứ nơi nào họ đến, việc xin ăn và chỗ ở đều trở nên khó khăn.
Evaṃ catunnaṃ parisānaṃ bhayaṃ āgatameva hoti.
Thus, fear certainly comes to the four assemblies.
Như vậy, nỗi sợ hãi đã đến với bốn hội chúng.
Pabbajitesupi dve bālā bhikkhū aññamaññaṃ vivādaṃ paṭṭhapetvā codanaṃ ārabhanti.
Even among the renunciants, two foolish bhikkhus start a dispute among themselves and begin to blame each other.
Ngay cả trong số những người đã xuất gia, hai tỳ khưu ngu dốt cũng khởi xướng tranh cãi và bắt đầu chỉ trích lẫn nhau.
Iti kosambivāsikānaṃ viya mahākalaho uppajjati, catunnaṃ parisānaṃ bhayaṃ āgatameva hotīti evaṃ yāni kānici bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjantīti veditabbāni.
Thus, a great quarrel arises, just like among the residents of Kosambī, and fear certainly comes to the four assemblies. In this way, whatever fears arise, all of them are to be understood as arising from the foolish.
Như vậy, một cuộc tranh cãi lớn phát sinh như ở Kosambī, và nỗi sợ hãi đã đến với bốn hội chúng. Do đó, bất kỳ nỗi sợ hãi nào phát sinh, tất cả chúng đều được hiểu là phát sinh từ kẻ ngu.
125. Aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggaho, aḍḍhaṭṭhamakadhātuyo arūpapariggahoti rūpārūpapariggahova kathito.
Among the eighteen elements (dhātus), eleven and a half elements are classified as rūpa (form), and seven and a half elements are classified as arūpa (formless); thus, only the classification of rūpa and arūpa is taught.
Trong mười tám giới (dhātu), mười một giới rưỡi được bao gồm trong sắc (rūpa), và tám giới rưỡi được bao gồm trong vô sắc (arūpa), vì vậy chỉ có sự bao gồm của sắc và vô sắc được nói đến.
Sabbāpi khandhavasena pañcakkhandhā honti.
All of them, in terms of aggregates (khandhas), become the five aggregates.
Tất cả đều là năm uẩn theo nghĩa uẩn.
Pañcapi khandhā dukkhasaccaṃ, tesaṃ samuṭṭhāpikā taṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā maggasaccaṃ.
The five aggregates are the Noble Truth of Suffering (dukkhasacca), craving (taṇhā) which causes their arising is the Noble Truth of the Origin (samudayasacca), the non-arising of both is the Noble Truth of Cessation (nirodhasacca), and the path (paṭipadā) that knows cessation is the Noble Truth of the Path (maggasacca).
Năm uẩn là khổ đế (dukkhasacca), ái (taṇhā) là nguyên nhân của chúng là tập đế (samudayasacca), sự không phát sinh của cả hai là diệt đế (nirodhasacca), và con đường nhận biết sự diệt là đạo đế (maggasacca).
Iti catusaccakammaṭṭhānaṃ ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
Thus, the meditation on the Four Noble Truths is taught, brought to perfection for one bhikkhu's emergence.
Như vậy, thiền định về Tứ Diệu Đế đã được giảng dạy cho một tỳ khưu để đạt đến sự giải thoát.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetā dhātuyo visuddhimagge kathitāva.
This is the brief explanation here; in detail, however, these elements are already taught in the Visuddhimagga.
Đây là tóm tắt ở đây, nhưng những giới này đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Jānāti passatīti saha vipassanāya maggo vutto.
"He knows, he sees" (jānāti passatī) refers to the path together with vipassanā.
"Jānāti passatī" (biết và thấy) nói về con đường với tuệ quán (vipassanā).
Pathavīdhātuādayo saviññāṇakakāyaṃ suññato nissattato dassetuṃ vuttā.
The earth element (paṭhavīdhātu) and so forth are taught to show that the conscious body (saviññāṇakakāya) is void and devoid of a self.
Các giới như địa giới (pathavīdhātu) được nói đến để chỉ ra rằng thân có thức (saviññāṇakakāya) là trống rỗng, không có chúng sinh.
Tāpi purimāhi aṭṭhārasahi dhātūhi pūretabbā.
These too should be completed by the previous eighteen elements.
Chúng cũng cần được bổ sung bằng mười tám giới trước đó.
Pūrentena viññāṇadhātuto nīharitvā pūretabbā.
One who completes them should do so by extracting them from the consciousness element (viññāṇadhātu).
Khi bổ sung, chúng cần được lấy ra từ thức giới (viññāṇadhātu) rồi bổ sung.
Viññāṇadhātu hesā cakkhuviññāṇādivasena chabbidhā hoti.
This consciousness element is sixfold, in terms of eye-consciousness and so forth.
Thức giới này có sáu loại theo nghĩa nhãn thức (cakkhuviññāṇa), v.v.
Tattha cakkhuviññāṇadhātuyā pariggahitāya tassā vatthu cakkhudhātu, ārammaṇaṃ rūpadhātūti dve dhātuyo pariggahitāva honti.
Among these, when the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) is encompassed, its basis, the eye element (cakkhudhātu), and its object, the visible form element (rūpadhātu), are both encompassed.
Trong đó, khi nhãn thức giới được bao gồm, thì nhãn giới (cakkhudhātu) là căn bản của nó, và sắc giới (rūpadhātu) là đối tượng của nó, như vậy hai giới này đã được bao gồm.
Esa nayo sabbattha.
This method applies to all.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
Manoviññāṇadhātuyā pana pariggahitāya tassā purimapacchimavasena manodhātu, ārammaṇavasena dhammadhātūti dve dhātuyo pariggahitāva honti.
However, when the mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu) is encompassed, its mind element (manodhātu) in terms of prior and subsequent states, and its dhamma element (dhammadhātu) in terms of its object, are both encompassed.
Tuy nhiên, khi ý thức giới (manoviññāṇadhātu) được bao gồm, thì ý giới (manodhātu) theo nghĩa trước và sau của nó, và pháp giới (dhammadhātu) theo nghĩa đối tượng của nó, như vậy hai giới này đã được bao gồm.
Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
Thus, among these eighteen elements, eleven and a half elements are classified as rūpa (form); in this way, this too is taught, brought to perfection for one bhikkhu's emergence, in the same manner as before.
Như vậy, trong mười tám giới này, mười một giới rưỡi được bao gồm trong sắc (rūpa), và đây cũng đã được giảng dạy cho một tỳ khưu để đạt đến sự giải thoát theo nguyên tắc trước đó.
Sukhadhātūtiādīsu sukhañca taṃ nissattasuññataṭṭhena dhātu cāti sukhadhātu.
In "happiness element" (sukhadhātū) and so forth: it is both happiness and an element due to its nature of being without self and void; hence, the happiness element.
Trong "Sukhadhātu" (khổ giới), v.v., "sukha" (lạc) là một giới vì nó không có chúng sinh và trống rỗng, do đó là lạc giới.
Esa nayo sabbattha.
The same method applies to all.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
Ettha ca purimā catasso dhātuyo sappaṭipakkhavasena gahitā, pacchimā dve sarikkhakavasena.
Here, the first four elements are taken as having opposites, and the latter two as being similar.
Ở đây, bốn giới đầu tiên được xem xét theo nghĩa đối nghịch, hai giới sau theo nghĩa tương tự.
Avibhūtabhāvena hi upekkhādhātu avijjādhātuyā sarikkhā.
Indeed, the equanimity element (upekkhādhātu) is similar to the ignorance element (avijjādhātu) by reason of being indistinct.
Thật vậy, giới xả (upekkhādhātu) tương tự như giới vô minh (avijjādhātu) về mặt không hiển lộ.
Ettha ca sukhadukkhadhātūsu pariggahitāsu kāyaviññāṇadhātu pariggahitāva hoti, sesāsu pariggahitāsu manoviññāṇadhātu pariggahitāva hoti.
And here, when the happiness and suffering elements are encompassed, the body-consciousness element (kāyaviññāṇadhātu) is also encompassed; when the remaining (four elements) are encompassed, the mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu) is also encompassed.
Ở đây, khi lạc giới (sukhadhātu) và khổ giới (dukkhadhātu) được bao gồm, thì thân thức giới (kāyaviññāṇadhātu) đã được bao gồm; khi các giới còn lại được bao gồm, thì ý thức giới (manoviññāṇadhātu) đã được bao gồm.
Imāpi cha dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā.
These six elements also should be completed by the eighteen elements below.
Sáu giới này cũng cần được bổ sung bằng mười tám giới bên dưới.
Pūrentena upekkhādhātuto nīharitvā pūretabbā.
One who completes them should do so by extracting them from the equanimity element.
Khi bổ sung, chúng cần được lấy ra từ giới xả rồi bổ sung.
Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
Thus, among these eighteen elements, eleven and a half elements are classified as rūpa (form); in this way, this too is taught, brought to perfection for one bhikkhu's emergence, in the same manner as before.
Như vậy, trong mười tám giới này, mười một giới rưỡi được bao gồm trong sắc (rūpa), và đây cũng đã được giảng dạy cho một tỳ khưu để đạt đến sự giải thoát theo nguyên tắc trước đó.
Kāmadhātuādīnaṃ dvedhāvitakke (ma. ni. 1.206) kāmavitakkādīsu vuttanayeneva attho veditabbo.
The meaning of the sense-sphere element (kāmadhātu) and so forth should be understood in the same way as described in the Two Kinds of Thinking (dvedhāvitakke) regarding sensual thinking (kāmavitakka) and so forth.
Ý nghĩa của các giới như dục giới (kāmadhātu), v.v., cần được hiểu theo cách đã nói trong các tư duy dục (kāmavitakka), v.v., trong kinh Dvedhāvitakka.
Abhidhammepi ‘‘tattha katamā kāmadhātu, kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko’’tiādinā (vibha. 182) nayeneva etāsaṃ vitthāro āgatoyeva.
In the Abhidhamma too, their detailed explanation is given in the manner beginning with "Here, what is the sense-sphere element? Thinking and deliberation associated with sensuality" and so forth.
Trong Abhidhamma, sự giải thích chi tiết của chúng đã được trình bày theo cách "Trong đó, dục giới là gì? Tư duy và tầm liên quan đến dục..."
Imāpi cha dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā.
These six elements too should be completed by the eighteen elements below.
Sáu giới này cũng cần được bổ sung bằng mười tám giới bên dưới.
Pūrentena kāmadhātuto nīharitvā pūretabbā.
One who completes them should do so by extracting them from the sense-sphere element.
Khi bổ sung, chúng cần được lấy ra từ dục giới rồi bổ sung.
Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
Thus, among these eighteen elements, eleven and a half elements are classified as rūpa (form); in this way, this too is taught, brought to perfection for one bhikkhu's emergence, in the same manner as before.
Như vậy, trong mười tám giới này, mười một giới rưỡi được bao gồm trong sắc (rūpa), và đây cũng đã được giảng dạy cho một tỳ khưu để đạt đến sự giải thoát theo nguyên tắc trước đó.
Kāmadhātuādīsu pañca kāmāvacarakkhandhā kāmadhātu nāma, pañca rūpāvacarakkhandhā rūpadhātu nāma, cattāro arūpāvacarakkhandhā arūpadhātu nāma.
Among the sense-sphere element (kāmadhātu) and so forth, the five aggregates of the sense-sphere are called the sense-sphere element; the five aggregates of the form-sphere are called the form-sphere element (rūpadhātu); the four aggregates of the formless-sphere are called the formless-sphere element (arūpadhātu).
Trong các giới như dục giới, năm uẩn thuộc dục giới được gọi là dục giới, năm uẩn thuộc sắc giới được gọi là sắc giới, bốn uẩn thuộc vô sắc giới được gọi là vô sắc giới.
Abhidhamme pana ‘‘tattha katamā kāmadhātu, heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā’’tiādinā (vibha. 182) nayena etāsaṃ vitthāro āgatoyeva.
However, in the Abhidhamma, their detailed explanation is given in the manner beginning with "Here, what is the sense-sphere element? From below, making the Avīci hell its boundary" and so forth.
Tuy nhiên, trong Abhidhamma, sự giải thích chi tiết của chúng đã được trình bày theo cách "Trong đó, dục giới là gì? Bắt đầu từ địa ngục Avīci bên dưới..."
Imāpi tisso dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā.
These three elements too should be completed by the eighteen elements below.
Ba giới này cũng cần được bổ sung bằng mười tám giới bên dưới.
Pūrentena kāmadhātuto nīharitvā pūretabbā.
One who completes them should do so by extracting them from the sense-sphere element.
Khi bổ sung, chúng cần được lấy ra từ dục giới rồi bổ sung.
Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
Thus, among these eighteen elements, the ten and a half elements are the comprehension of material phenomena. In this way, this too is taught by bringing the conclusion for a single bhikkhu to its culmination in the same way as before.
Như vậy, trong mười tám giới này, mười một giới rưỡi là sự thấu hiểu sắc pháp (rūpapariggaha). Điều này cũng được giảng theo phương pháp trước, đưa đến sự hoàn mãn cho một tỳ khưu.
Saṅkhatāti paccayehi samāgantvā katā, pañcannaṃ khandhānametaṃ adhivacanaṃ.
Saṅkhatā means: formed by conditions coming together; this is a designation for the five aggregates.
Saṅkhatā (các pháp hữu vi) nghĩa là được tạo thành do sự kết hợp của các duyên; đây là tên gọi của năm uẩn.
Na saṅkhatā asaṅkhatā.
Not formed is asaṅkhatā.
Không phải hữu vi là asaṅkhatā (vô vi).
Nibbānassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for Nibbāna.
Đây là tên gọi của Nibbāna.
Imāpi dve dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā.
These two elements should also be completed by the eighteen below.
Hai giới này cũng nên được bổ sung vào mười tám giới đã nêu ở dưới.
Pūrentena saṅkhatadhātuto nīharitvā pūretabbā.
When completing them, they should be completed by extracting from the saṅkhatadhātu.
Người bổ sung nên rút ra từ saṅkhata-dhātu và bổ sung vào.
Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
Thus, among these eighteen elements, the ten and a half elements are the comprehension of material phenomena. In this way, this too is taught by bringing the conclusion for a single bhikkhu to its culmination in the same way as before.
Như vậy, trong mười tám giới này, mười một giới rưỡi là sự thấu hiểu sắc pháp (rūpapariggaha). Điều này cũng được giảng theo phương pháp trước, đưa đến sự hoàn mãn cho một tỳ khưu.
127. Aṭṭhānanti hetupaṭikkhepo.
127. Aṭṭhānaṃ is the rejection of the supporting cause.
127. Aṭṭhānaṃ (không thể xảy ra) là sự phủ nhận nguyên nhân hỗ trợ.
Anavakāsoti paccayapaṭikkhepo.
Anavakāso is the rejection of the generative condition.
Anavakāso (không có cơ hội) là sự phủ nhận nguyên nhân sinh khởi.
Ubhayenāpi kāraṇameva paṭikkhipati.
By both, the cause itself is rejected.
Cả hai đều phủ nhận nguyên nhân.
Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya attano phalassa ṭhānanti ca avakāsoti ca vuccati.
For a cause, because its occurrence depends on its effect, is called the ‘basis’ and ‘opportunity’ for its own effect.
Thật vậy, nguyên nhân được gọi là nơi (ṭhāna) và cơ hội (avakāsa) của quả của chính nó, vì sự tồn tại của nó phụ thuộc vào quả đó.
Yanti yena kāraṇena.
Yaṃ means: for which reason.
Yaṃ (mà) là do nguyên nhân nào.
Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā sampanno sotāpanno ariyasāvako.
Diṭṭhisampanno means a noble disciple, a stream-enterer, endowed with the view of the path.
Diṭṭhisampanno (người có chánh kiến) là một vị Thánh đệ tử (ariyasāvaka) đã chứng đắc quả Dự Lưu (sotāpanna), người đã viên mãn với kiến giải Đạo (magga-diṭṭhi).
Kañci saṅkhāranti catubhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci ekasaṅkhārampi.
Kañci saṅkhāraṃ means: any single formation among the conditioned formations in the four planes.
Kañci saṅkhāraṃ (bất kỳ hành nào) là bất kỳ một hành nào trong các hành hữu vi (saṅkhata-saṅkhāra) thuộc bốn cõi.
Niccato upagaccheyyāti niccoti gaṇheyya.
Niccato upagaccheyyā means: he would grasp it as permanent.
Niccato upagaccheyyā (coi là thường còn) là coi là thường còn (nicca).
Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ natthi na upalabbhati.
Netaṃ ṭhānaṃ vijjatī means: that reason does not exist, it is not found.
Netaṃ ṭhānaṃ vijjatī (điều đó không thể xảy ra) là nguyên nhân đó không tồn tại, không thể tìm thấy.
Yaṃ puthujjanoti yena kāraṇena puthujjano.
Yaṃ puthujjano means: for which reason a worldling.
Yaṃ puthujjano (mà phàm nhân) là do nguyên nhân nào mà phàm nhân (puthujjana).
Ṭhānametaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ atthi.
Ṭhānametaṃ vijjatī means: this reason exists.
Ṭhānametaṃ vijjatī (điều đó có thể xảy ra) là nguyên nhân đó tồn tại.
Sassatadiṭṭhiyā hi so tebhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci saṅkhāraṃ niccato gaṇheyyāti attho.
The meaning is that with the view of eternalism, he might grasp some formation among the conditioned formations in the three planes as permanent.
Ý nghĩa là, với kiến chấp thường còn (sassatadiṭṭhi), phàm nhân có thể coi bất kỳ hành nào trong các hành hữu vi thuộc ba cõi là thường còn.
Catutthabhūmakasaṅkhārā pana tejussadattā divasaṃ santatto ayoguḷo viya makkhikānaṃ diṭṭhiyā vā aññesaṃ vā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na honti.
But the formations of the fourth plane, due to their potent brilliance, do not become an object for the view of eternalism or for other unwholesome states, just as an iron ball heated all day is not for flies.
Tuy nhiên, các hành thuộc cõi thứ tư, do có sức mạnh mãnh liệt, không phải là đối tượng cho kiến chấp của ruồi hoặc các bất thiện pháp khác, giống như một cục sắt nung đỏ suốt ngày không phải là đối tượng cho ruồi.
Iminā nayena kañci saṅkhāraṃ sukhatotiādīsupi attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in cases such as kañci saṅkhāraṃ sukhato, etc.
Theo cách này, ý nghĩa cũng nên được hiểu đối với các câu như kañci saṅkhāraṃ sukhato (bất kỳ hành nào là lạc), v.v.
Sukhato upagaccheyyāti ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’’ti (ma. ni. 3.21, 22) evaṃ attadiṭṭhivasena sukhato gāhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Sukhato upagaccheyyā is said with reference to grasping as happiness by way of the view of self, as in “the self becomes completely happy and healthy after death.”
Sukhato upagaccheyyā (coi là lạc) được nói đến ở đây để chỉ sự chấp thủ lạc do tà kiến về tự ngã (attadiṭṭhi), như trong câu: "Tự ngã (attā) hoàn toàn hạnh phúc, không bệnh tật sau khi chết" (Ma. Ni. 3.21, 22).
Diṭṭhivippayuttacittena pana ariyasāvako pariḷāhābhibhūto pariḷāhavūpasamatthaṃ mattahatthiṃ parittāsito viya, cokkhabrāhmaṇo viya ca gūthaṃ kañci saṅkhāraṃ sukhato upagacchati.
But with a mind dissociated from views, a noble disciple, overcome by affliction, approaches a certain formation as happiness for the sake of subduing that affliction, like a terrified man approaches a musth elephant, or like a purity-loving brahmin approaches excrement.
Tuy nhiên, một vị Thánh đệ tử (ariyasāvaka) với tâm không liên hệ với tà kiến, bị phiền não (pariḷāha) chi phối, để làm dịu phiền não, tiếp cận bất kỳ hành nào là lạc, giống như một người bị hoảng sợ tìm đến một con voi say, hoặc một Bà-la-môn thanh tịnh tiếp cận phân.
Attavāre kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthaṃ saṅkhāranti avatvā kañci dhammanti vuttaṃ.
In the section on self, in order to include concepts like kasiṇas, it is said ‘any dhamma’ instead of ‘formation’.
Trong phần về tự ngã (attavāra), để bao gồm các khái niệm như kasiṇa, v.v., thay vì nói saṅkhāraṃ, đã nói kañci dhammaṃ (bất kỳ pháp nào).
Idhāpi ariyasāvakassa catubhūmakavasena veditabbo, puthujjanassa tebhūmakavasena.
Here also, it should be understood in terms of the four planes for a noble disciple, and in terms of the three planes for a worldling.
Ở đây, đối với vị Thánh đệ tử (ariyasāvaka), nên hiểu theo bốn cõi, còn đối với phàm nhân (puthujjana), nên hiểu theo ba cõi.
Sabbavāresu ariyasāvakassāpi tebhūmakavaseneva paricchedo vaṭṭati.
In all sections, a delimitation in terms of the three planes is appropriate even for a noble disciple.
Trong tất cả các trường hợp, sự phân biệt đối với vị Thánh đệ tử cũng chỉ liên quan đến ba cõi.
Yaṃ yañhi puthujjano gaṇhāti, tato tato ariyasāvako gāhaṃ viniveṭheti.
For whatever a worldling grasps, a noble disciple unravels the grasp from that.
Vì phàm nhân chấp thủ cái gì, thì vị Thánh đệ tử giải thoát sự chấp thủ từ đó.
Puthujjano hi yaṃ yaṃ niccaṃ sukhaṃ attāti gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccaṃ dukkhaṃ anattāti gaṇhanto taṃ gāhaṃ viniveṭheti.
For whatever a worldling grasps as permanent, happiness, and self, a noble disciple, by grasping that as impermanent, suffering, and not-self, unravels that grasp.
Thật vậy, phàm nhân chấp thủ cái gì là thường còn (nicca), lạc (sukha), tự ngã (attā), thì vị Thánh đệ tử giải thoát sự chấp thủ đó bằng cách coi cái đó là vô thường (anicca), khổ (dukkha), vô ngã (anattā).
128. Mātarantiādīsu janikāva mātā, janako pitā, manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto.
128. In Mātaraṃ, etc., it is intended that one's own progenitress is mother, the progenitor is father, and a taint-free one who is a human being is an Arahant.
128. Trong các câu như Mātaraṃ (mẹ), v.v., mẹ là người sinh ra, cha là người sinh ra, và một vị A-la-hán (arahā) đã đoạn trừ các lậu hoặc (khīṇāsava) được hiểu là một con người.
Kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyāti?
But would a noble disciple deprive another of life?
Vậy, một vị Thánh đệ tử có thể tước đoạt mạng sống của người khác không?
Etampi aṭṭhānaṃ.
This too is impossible.
Điều này cũng không thể xảy ra.
Sacepi hi bhavantaragataṃ ariyasāvakaṃ attano ariyabhāvaṃ ajānantampi koci evaṃ vadeyya ‘‘imaṃ kunthakipillikaṃ jīvitā voropetvā sakalacakkavāḷagabbhe cakkavattirajjaṃ paṭipajjāhī’’ti, neva so taṃ jīvitā voropeyya.
For if someone were to say to a noble disciple who has passed on to another existence and is unaware of his own noble state, “Deprive this ant or termite of life and you will attain the sovereignty of a Cakkavattī in the entire Cakkavāḷa sphere,” he would never deprive it of life.
Thật vậy, ngay cả khi có ai đó nói với một vị Thánh đệ tử đã tái sinh vào một cõi khác, người không biết về trạng thái Thánh của mình, rằng: "Hãy tước đoạt mạng sống của con kiến này và trở thành một vị Chuyển Luân Vương trong toàn bộ vũ trụ," thì vị ấy cũng sẽ không tước đoạt mạng sống của con kiến đó.
Athāpi naṃ evaṃ vadeyya ‘‘sace imaṃ na ghātessasi, sīsaṃ te chindissāmā’’ti.
And if someone were to say to him, “If you do not kill this, we will cut off your head.”
Hoặc nếu có ai đó nói với vị ấy: "Nếu ngươi không giết nó, chúng ta sẽ chặt đầu ngươi."
Sīsamevassa chindeyya, na ca so taṃ ghāteyya.
His head may be cut off, but he would not kill it.
Vị ấy thà bị chặt đầu, chứ không giết nó.
Puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyasāvakassa ca baladīpanatthametaṃ vuttaṃ.
This is said to show the greatly blameful nature of the state of a worldling and to demonstrate the strength of a noble disciple.
Tuy nhiên, điều này được nói ra để chỉ rõ tính chất tội lỗi lớn của phàm nhân và để làm nổi bật sức mạnh của vị Thánh đệ tử.
Ayañhettha adhippāyo – sāvajjo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma puthujjano mātughātādīnipi ānantariyāni karissati.
This is the intention here: the state of a worldling is blameful, wherein a worldling might commit even immediately resultant kamma such as matricide.
Ý nghĩa ở đây là: trạng thái phàm nhân là tội lỗi, vì phàm nhân có thể phạm các tội vô gián (ānantariya) như giết mẹ, v.v.
Mahābalo ca ariyasāvako, yo etāni kammāni na karotīti.
And the noble disciple is of great strength, who does not commit these actions.
Và vị Thánh đệ tử có sức mạnh lớn lao, người không phạm những nghiệp này.
Duṭṭhacittoti vadhakacittena paduṭṭhacitto.
Duṭṭhacitto means with a mind corrupted by a murderous intent.
Duṭṭhacitto (với tâm ác độc) nghĩa là với tâm bị ô nhiễm bởi ý định giết người.
Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya.
Lohitaṃ uppādeyyā means he would cause blood to be produced from the living body, even just the amount a tiny fly could drink.
Lohitaṃ uppādeyyā (làm chảy máu) nghĩa là làm chảy máu dù chỉ một lượng nhỏ đủ cho một con ruồi nhỏ uống trên thân thể đang sống.
Saṅghaṃ bhindeyyāti samānasaṃvāsakaṃ samānasīmāya ṭhitaṃ pañcahi kāraṇehi saṅghaṃ bhindeyya.
Saṅghaṃ bhindeyyā means he would split the Saṅgha, who have a common communion and dwell within a common boundary, through five causes.
Saṅghaṃ bhindeyyā (phá hòa hợp Tăng) nghĩa là phá hòa hợp Tăng, một Tăng đoàn có cùng giới luật (samānasaṃvāsaka) và cùng ranh giới (samānasīmā), bằng năm nguyên nhân.
Vuttañhetaṃ ‘‘pañcahupāli ākārehi saṅgho bhijjati.
For it is said: “Upāli, the Saṅgha is split by five procedures:
Điều này đã được nói: "Này Upāli, Tăng đoàn bị chia rẽ bởi năm phương diện:
Kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti (pari. 458).
by an act, by a recitation, by speaking, by announcing, and by taking up tickets.”
bởi hành động (kamma), bởi việc trình bày giáo lý (uddesa), bởi lời nói (vohāra), bởi sự khuyến khích (anussāvanā), và bởi việc lấy phiếu (salākaggāha)."
Tattha kammenāti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena.
Therein, kammena means by any one of the four acts beginning with apalokana.
Trong đó, kammenā (bởi hành động) là bởi một trong bốn hành động như apalokana (tuyên bố), v.v.
Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena.
Uddesena means by any one of the five Pātimokkha recitations.
Uddesenā (bởi việc trình bày giáo lý) là bởi một trong năm cách trình bày giới bổn (pātimokkha-uddesa).
Voharantoti kathayanto, tāhi tāhi uppattīhi adhammaṃ dhammotiādīni aṭṭhārasa bhedakaravatthūni dīpento.
Voharanto means speaking, pointing out the eighteen grounds for causing a schism, such as ‘what is not Dhamma is Dhamma’, with various arguments.
Voharanto (bởi lời nói) là nói, bằng cách trình bày mười tám điều gây chia rẽ như "phi pháp là pháp" (adhammaṃ dhammoti), v.v., với các lý do khác nhau.
Anussāvanenāti nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ gāheyyāti cittampi uppādetuṃ tumhākaṃ yuttaṃ, kiṃ mayhaṃ avīci nīluppalavanaṃ viya sītalo, kiṃ ahaṃ apāyato na bhāyāmītiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena.
Anussāvanena means by an announcement, having uttered a divisive speech in the ear with reasoning such as: “Do you not know that I have gone forth from a high family and am very learned? Is it right for you even to think that someone like me would grasp what is not the Dhamma, not the Vinaya, as the Teacher's Dispensation? Will Avīci be cool for me like a forest of blue water lilies? Am I not afraid of the lower realms?”
Anussāvanenā (bởi sự khuyến khích) là bằng cách tạo ra sự chia rẽ bằng lời nói vào tai, theo cách như: "Các ngươi không biết ta xuất gia từ gia đình cao quý, ta là người đa văn sao? Các ngươi nên nghĩ rằng một người như ta không thể chấp nhận giáo lý của Đức Phật là phi pháp, phi luật. Địa ngục Avīci đối với ta có lạnh như rừng hoa sen xanh không? Ta có sợ các cõi khổ không?"
Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattidhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena.
Salākaggāhena means by the taking up of tickets, after having made such an announcement and having strengthened their minds and made them irreversible, saying, “Take this ticket.”
Salākaggāhenā (bởi việc lấy phiếu) là sau khi khuyến khích như vậy, củng cố tâm trí của họ và làm cho họ không thể quay lại, rồi nói: "Hãy lấy phiếu này," bằng cách lấy phiếu.
Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā.
Here, the act itself or the recitation is the standard; the speaking, announcing, and taking up of tickets are preliminary stages.
Ở đây, chỉ có hành động (kamma) hoặc việc trình bày giáo lý (uddesa) là tiêu chuẩn (pamāṇa), còn lời nói (vohāra), sự khuyến khích (anussāvanā) và việc lấy phiếu (salākaggāha) là các giai đoạn sơ khởi (pubbabhāga).
Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinnova hoti saṅgho.
For even when tickets have been taken after speaking to generate interest by expounding the eighteen points, the Saṅgha is not yet split.
Thật vậy, ngay cả khi một người nói (voharanto) bằng cách trình bày mười tám điều, khuyến khích để tạo ra sự yêu thích ở đó, và đã lấy phiếu (salākā), thì Tăng đoàn vẫn chưa bị chia rẽ.
Yadā pana evaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ kammaṃ vā uddesaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti.
But when four or more, having had the tickets taken, perform a separate act or recitation, then the Saṅgha is said to be split.
Tuy nhiên, khi bốn vị hoặc nhiều hơn đã lấy phiếu và thực hiện một hành động (kamma) hoặc việc trình bày giáo lý (uddesa) riêng biệt (āveṇika), thì Tăng đoàn được gọi là đã bị chia rẽ.
Evaṃ diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Thus, that a person endowed with right view would split the Saṅgha—this situation does not exist.
Như vậy, một người có chánh kiến (diṭṭhisampanna) không thể phá hòa hợp Tăng. Điều đó không thể xảy ra.
Ettāvatā mātughātādīni pañca ānantariyakammāni dassitāni honti, yāni puthujjano karoti, na ariyasāvako, tesaṃ āvibhāvatthaṃ –
By this much, the five immediately resultant kammas are shown, which a worldling commits, but a noble disciple does not. To make them manifest—
Cho đến đây, năm nghiệp vô gián (ānantariya-kamma) như giết mẹ, v.v., đã được trình bày, là những nghiệp mà phàm nhân (puthujjana) thực hiện, chứ không phải vị Thánh đệ tử (ariyasāvaka), để làm rõ chúng –
Tattha kammato tāva – ettha hi manussabhūtasseva manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā api parivattaliṅgaṃ jīvitā voropentassa kammaṃ ānantariyaṃ hoti, tassa vipākaṃ paṭibāhissāmīti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehi kañcanathūpehi pūretvāpi sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnabhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcanto vicaritvāpi kāyassa bhedā nirayameva upapajjati.
First, regarding kamma—here, for one who, being human, deprives of life their human mother or father, even if of changed gender, the kamma is ānantariya. Even if, thinking, "I will ward off its result," one were to fill the entire world-system with golden stūpas the size of great caityas, or offer great alms to an assembly of bhikkhus seated throughout the entire world-system, or wander without letting go of the edge of the Blessed Buddha's outer robe, upon the breaking up of the body, one is reborn only in hell.
Trước hết, về mặt nghiệp – ở đây, chỉ khi một người là con người giết mẹ hoặc cha là con người (dù có thay đổi giới tính) thì nghiệp đó mới là ānantariya (vô gián). Dù có ý nghĩ “Ta sẽ ngăn cản quả báo của nghiệp đó”, dù có lấp đầy toàn bộ cakkavāḷa (vũ trụ) bằng các tháp vàng to lớn như đại bảo tháp, dù có cúng dường đại thí cho Tăng đoàn gồm các Tỳ-khưu ngồi khắp cakkavāḷa, dù có đi theo không rời vạt y của Đức Phật Thế Tôn, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy chắc chắn sẽ sinh vào địa ngục.
Yo pana sayaṃ manussabhūto tiracchānabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, bhāriyaṃ pana hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati.
But if one, being human, deprives of life a mother or father who is an animal, or if one, being an animal, deprives of life a human mother or father, or if an animal deprives of life an animal mother or father, that kamma is not ānantariya. However, it is heavy, and it stands very close to ānantariya.
Nhưng nếu một người là con người giết mẹ hoặc cha là súc sinh, hoặc một người là súc sinh giết mẹ hoặc cha là con người, hoặc một súc sinh giết mẹ hoặc cha là súc sinh, thì nghiệp đó không phải là ānantariya, nhưng nó là nghiệp nặng, và nó đứng sát kề nghiệp ānantariya.
Manussajātikānaṃ pana vasena ayaṃ pañho kathito.
This question has been stated in terms of human beings.
Tuy nhiên, vấn đề này được nói đến theo cách của loài người.
Tattha eḷakacatukkaṃ saṅgāmacatukkaṃ coracatukkañca kathetabbaṃ.
Here, the quadruple of the sheep, the quadruple of the battle, and the quadruple of the thief should be stated.
Ở đây, cần nói về bốn trường hợp liên quan đến cừu (eḷaka), bốn trường hợp liên quan đến chiến tranh (saṅgāma) và bốn trường hợp liên quan đến trộm cướp (cora).
Eḷakaṃ māremīti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati.
If a human, with the intention "I will kill a sheep," kills a human mother or father standing in the place of a sheep, that person incurs an ānantariya kamma.
Dù với ý định “Ta sẽ giết một con cừu”, nếu một người giết mẹ hoặc cha là con người đang ở vị trí của con cừu, người ấy phạm nghiệp ānantariya.
Eḷakābhisandhinā pana mātāpitāabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati.
However, if one kills a sheep with the intention of killing a sheep, or with the intention of killing one's mother and father, one does not incur an ānantariya kamma.
Nhưng nếu với ý định giết cừu, hoặc với ý định giết cha mẹ, người ấy giết một con cừu, thì không phạm nghiệp ānantariya.
Mātāpitāabhisandhinā mātāpitaro mārento phusateva.
If one kills one's mother and father with the intention of killing them, one certainly incurs it.
Nếu với ý định giết cha mẹ, người ấy giết cha mẹ, thì chắc chắn phạm nghiệp ānantariya.
Eseva nayo itarasmimpi catukkadvaye.
The same method applies to the other two quadruples as well.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho hai nhóm bốn trường hợp còn lại.
Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantepi etāni catukkāni veditabbāni.
And as with mothers and fathers, so too should these quadruples be understood regarding Arahants.
Và cũng như đối với cha mẹ, các nhóm bốn trường hợp này cũng cần được hiểu đối với các vị A-la-hán.
Manussaarahantameva māretvā ānantariyaṃ phusati, na yakkhabhūtaṃ.
One incurs an ānantariya kamma only by killing a human Arahant, not one who is a yakkha.
Chỉ khi giết một vị A-la-hán là con người thì mới phạm nghiệp ānantariya, chứ không phải khi giết một vị A-la-hán là yakkhā.
Kammaṃ pana bhāriyaṃ, ānantariyasadisameva.
However, the kamma is heavy, just like an ānantariya kamma.
Tuy nhiên, nghiệp đó là nghiệp nặng, tương tự như ānantariya.
Manussaarahantassa ca puthujjanakāleyeva satthappahāre vā vise vā dinnepi yadi so arahattaṃ patvā teneva marati, arahantaghāto hotiyeva.
And if a human Arahant, even if wounded by a weapon or given poison during their time as a common person, dies by that very cause after attaining Arahantship, it is still considered the killing of an Arahant.
Và nếu một vị A-la-hán là con người bị đánh bằng vũ khí hoặc bị đầu độc khi còn là phàm nhân, nhưng sau đó đắc quả A-la-hán và chết vì chính vết thương đó, thì vẫn được xem là giết A-la-hán.
Yaṃ pana puthujjanakāle dinnaṃ dānaṃ arahattaṃ patvā paribhuñjati, puthujjanasseva dinnaṃ hoti.
However, alms given during the time of a common person, if consumed after attaining Arahantship, are considered given to a common person.
Tuy nhiên, món cúng dường được dâng khi vị ấy còn là phàm nhân, và được thọ dụng sau khi đắc quả A-la-hán, thì vẫn được xem là cúng dường cho một phàm nhân.
Sesaariyapuggale mārentassa ānantariyaṃ natthi.
There is no ānantariya kamma for one who kills other noble persons.
Khi giết các bậc Thánh nhân khác, không có nghiệp ānantariya.
Kammaṃ pana bhāriyaṃ, ānantariyasadisameva.
However, the kamma is heavy, just like an ānantariya kamma.
Tuy nhiên, nghiệp đó là nghiệp nặng, tương tự như ānantariya.
Lohituppāde tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi.
Regarding shedding the Buddha's blood (lohituppāda): there is no such thing as cutting the skin and causing blood to flow by external attack against the Tathāgata's body, which is impervious.
Về làm chảy máu Phật, do thân của Đức Như Lai là bất hoại, nên không có việc cắt da làm chảy máu do sự tấn công từ bên ngoài.
Sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃyeva ṭhāne lohitaṃ samosarati.
However, blood gathers internally in one place within the body.
Tuy nhiên, máu sẽ tụ lại bên trong thân tại một chỗ.
Devadattena paviddhasilato bhijjitvā gatā sakalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari, pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi.
Even a splinter that broke off from the rock thrown by Devadatta and struck the Tathāgata's foot caused the foot to become internally bloody, as if struck by an axe.
Mảnh đá văng ra từ tảng đá mà Devadatta đã lăn xuống cũng đã va vào bàn chân của Đức Như Lai, khiến bàn chân bên trong đầy máu như thể bị rìu bổ vào.
Tathā karontassa ānantariyaṃ hoti.
One who acts thus incurs an ānantariya kamma.
Người làm như vậy phạm nghiệp ānantariya.
Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsumakāsi, tathā karontassa puññakammameva hoti.
However, Jīvaka, with the Tathāgata's consent, cut the skin with a knife, removed the bad blood from that spot, and brought comfort; one who acts thus performs only a meritorious kamma.
Tuy nhiên, Jīvaka đã theo ý muốn của Đức Như Lai, dùng dao mổ cắt da và lấy máu độc ra khỏi chỗ đó, làm cho Ngài được thoải mái. Người làm như vậy chỉ tạo phước nghiệp.
Atha ye ca parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti?
Then, what happens to those who break a cetiya, cut down a Bodhi tree, or attack relics when the Tathāgata has attained parinibbāna?
Vậy những người phá tháp, chặt cây Bồ-đề, hoặc tấn công xá-lợi sau khi Đức Như Lai đã nhập Niết-bàn thì sao?
Bhāriyaṃ kammaṃ hoti ānantariyasadisaṃ.
It is a heavy kamma, similar to an ānantariya kamma.
Đó là nghiệp nặng, tương tự như ānantariya.
Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhamānaṃ bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati.
However, it is permissible to cut a Bodhi branch that obstructs a stūpa or image containing relics.
Tuy nhiên, nếu một cành Bồ-đề làm hại một tháp có xá-lợi hoặc một tượng Phật, thì được phép chặt bỏ.
Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva.
Even if birds nested there drop excrement on the cetiya, it is still permissible to cut it.
Ngay cả khi những con chim đậu trên đó phóng uế lên tháp, thì vẫn được phép chặt bỏ.
Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ mahantataraṃ.
For a bodily cetiya is greater than a cetiya of use.
Vì xá-lợi thân (sarīracetiya) vĩ đại hơn xá-lợi vật dụng (paribhogacetiya).
Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchantaṃ bodhimūlampi chinditvā harituṃ vaṭṭati.
It is permissible to cut down and remove even the root of a Bodhi tree if it is breaking the foundation of a cetiya.
Nếu rễ cây Bồ-đề làm hư hại nền tháp, thì cũng được phép chặt và loại bỏ.
Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labhati, bodhiatthañhi gehaṃ, na gehatthāya bodhi.
However, a Bodhi branch that obstructs a Bodhi-house must not be cut for the protection of the house, for the house is for the Bodhi tree, not the Bodhi tree for the house.
Tuy nhiên, nếu một cành Bồ-đề làm hại ngôi nhà Bồ-đề, thì không được phép chặt để bảo vệ ngôi nhà, vì ngôi nhà được xây dựng vì cây Bồ-đề, chứ không phải cây Bồ-đề vì ngôi nhà.
Āsanagharepi eseva nayo.
The same method applies to a seating-house.
Tương tự cũng áp dụng cho nhà tọa cụ.
Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati.
But if relics are enshrined in a seating-house, it is permissible to cut a Bodhi branch for its protection.
Nhưng nếu trong nhà tọa cụ có thờ xá-lợi, thì được phép chặt cành Bồ-đề để bảo vệ xá-lợi.
Bodhijagganatthaṃ ojoharaṇasākhaṃ vā pūtiṭṭhānaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva, bhagavato sarīrapaṭijaggane viya puññampi hoti.
It is certainly permissible to cut an energy-sapping branch or a decaying part for the maintenance of the Bodhi tree; it also becomes a meritorious kamma, like caring for the Buddha's body.
Để chăm sóc cây Bồ-đề, được phép chặt bỏ cành hút chất dinh dưỡng hoặc phần bị hư hại, và việc đó cũng tạo phước như chăm sóc thân thể của Đức Thế Tôn.
Saṅghabhede sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvana-salākaggāhassa kammaṃ vā karontassa, uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca.
Regarding schism in the Saṅgha (saṅghabheda): for one who, when the Saṅgha within the sīmā (ordination boundary) has not assembled, takes a separate assembly and performs an official act, or makes a declaration, or collects tickets, or recites the Pātimokkha, there is both schism and ānantariya kamma.
Trong trường hợp chia rẽ Tăng đoàn, nếu Tăng đoàn trong giới trường (sīmaṭṭhaka saṅgha) chưa tập hợp, mà một người tự ý lập một nhóm riêng và thực hiện các nghi thức tụng niệm (anussāvana) hoặc nhận phiếu bầu (salākaggāha), hoặc thực hiện nghi thức (kamma) hay tụng giới (uddesa), thì đó là sự chia rẽ và cũng là nghiệp ānantariya.
Samaggasaññāya pana vaṭṭatīti kammaṃ karontassa bhedova hoti, na ānantariyakammaṃ, tathā navato ūnaparisāyaṃ.
But if one acts with the perception of unity (samaggasaññā), then there is only schism, not ānantariya kamma, and similarly for an assembly of fewer than nine.
Tuy nhiên, nếu một người thực hiện nghi thức với ý niệm về một Tăng đoàn hòa hợp, thì đó chỉ là sự chia rẽ, không phải là nghiệp ānantariya, và tương tự đối với một nhóm ít hơn chín người.
Sabbantimena paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti.
By the very last classification, if one divides the Saṅgha of nine persons, that person incurs an ānantariya kamma.
Theo định nghĩa cuối cùng, người nào chia rẽ Tăng đoàn gồm chín vị thì phạm nghiệp ānantariya.
Anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjakammaṃ.
For those who follow, being speakers of unrighteousness (adhammavādī), it is a kamma of great fault.
Đối với những người theo phe tà kiến, đó là nghiệp rất đáng khiển trách.
Dhammavādino pana anavajjā.
But those who speak according to the Dhamma (dhammavādī) are blameless.
Còn những người theo phe chánh kiến thì không có lỗi.
Tattha navannameva saṅghabhede idaṃ suttaṃ – ‘‘ekato upāli cattāro honti, ekato cattāro, navamo anussāveti, salākaṃ gāheti ‘ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsanaṃ, idaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti, evaṃ kho, upāli, saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo ca.
Regarding the schism of the Saṅgha by nine persons, this Sutta states: "On one side, Upāli, there are four; on the other side, four; the ninth person announces and collects tickets, saying, 'This is Dhamma, this is Vinaya, this is the Teacher's teaching; accept this, approve this.' In this way, Upāli, there is both a split in the Saṅgha and a schism in the Saṅgha.
Về sự chia rẽ Tăng đoàn gồm chín vị, có kinh này: “Này Upāli, bốn vị ở một bên, bốn vị ở một bên, vị thứ chín tuyên bố và nhận phiếu bầu rằng: ‘Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời dạy của Bậc Đạo Sư, hãy chấp nhận điều này, hãy ưa thích điều này’. Này Upāli, như vậy là có sự chia rẽ hàng ngũ Tăng đoàn và sự chia rẽ Tăng đoàn.
Navannaṃ vā, upāli, atirekanavannaṃ vā saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo cā’’ti (cūḷava. 351).
Or, Upāli, if there are nine or more than nine, there is both a split in the Saṅgha and a schism in the Saṅgha."
Này Upāli, dù là chín vị hay hơn chín vị, thì vẫn là sự chia rẽ hàng ngũ Tăng đoàn và sự chia rẽ Tăng đoàn.”
Etesu pana pañcasu saṅghabhedo vacīkammaṃ, sesāni kāyakammānīti.
Among these five, the schism in the Saṅgha is a verbal kamma, while the rest are bodily kammas.
Trong năm nghiệp này, chia rẽ Tăng đoàn là khẩu nghiệp, còn bốn nghiệp kia là thân nghiệp.
Evaṃ kammato viññātabbo vinicchayo.
Thus, the decision should be understood by way of kamma.
Như vậy, sự phân định cần được hiểu theo nghiệp.
Dvāratoti sabbāneva cetāni kāyadvāratopi vacīdvāratopi samuṭṭhahanti.
Regarding door (dvāra): all these kammas arise through both the bodily door (kāyadvāra) and the verbal door (vacīdvāra).
Về cửa (dvāra), tất cả các nghiệp này đều phát sinh từ cửa thân (kāyadvāra) và cửa lời nói (vacīdvāra).
Purimāni panettha cattāri āṇattikavijjāmayapayogavasena vacīdvārato samuṭṭhahitvāpi kāyadvārameva pūrenti, saṅghabhedo hatthamuddāya bhedaṃ karontassa kāyadvārato samuṭṭhahitvāpi vacīdvārameva pūretīti.
Among these, the first four, by way of direct command or magical application, although arising from the verbal door, fulfill only the bodily door. The schism in the Saṅgha, although arising from the bodily door for one who causes schism by a hand gesture, fulfills only the verbal door.
Bốn nghiệp đầu tiên ở đây, dù phát sinh từ cửa lời nói theo cách ra lệnh hoặc dùng thần thông, nhưng vẫn hoàn thành qua cửa thân. Còn nghiệp chia rẽ Tăng đoàn, dù phát sinh từ cửa thân khi một người chia rẽ bằng cách ra hiệu bằng tay, nhưng vẫn hoàn thành qua cửa lời nói.
Evamettha dvāratopi viññātabbo vinicchayo.
Thus, the decision in this matter should be understood by way of door.
Như vậy, sự phân định ở đây cũng cần được hiểu theo cửa.
Kappaṭṭhitiyatoti saṅghabhedoyeva cettha kappaṭṭhitiyo.
Regarding enduring for an eon (kappaṭṭhitiyato): only the schism in the Saṅgha endures for an eon here.
Về thời gian tồn tại (kappaṭṭhiti), chỉ có nghiệp chia rẽ Tăng đoàn là tồn tại suốt một kappa.
Saṇṭhahante hi kappe kappavemajjhe vā saṅghabhedaṃ katvā kappavināseyeva muccati.
For one who causes a schism in the Saṅgha at the beginning of an eon or in the middle of an eon, they are released from hell only when the eon is destroyed.
Nếu một người chia rẽ Tăng đoàn khi kappa đang hình thành hoặc ở giữa kappa, thì chỉ được giải thoát khi kappa hoại diệt.
Sacepi hi sveva kappo vinassissatīti ajja saṅghabhedaṃ karoti, sveva muccati, ekadivasameva niraye paccati.
Even if one causes a schism today, thinking that the eon will be destroyed tomorrow, one is released tomorrow; one burns in hell for only one day.
Ngay cả khi một người chia rẽ Tăng đoàn hôm nay với ý nghĩ rằng kappa sẽ hoại diệt vào ngày mai, thì người ấy cũng chỉ được giải thoát vào ngày mai, và phải chịu khổ trong địa ngục chỉ một ngày.
Evaṃ karaṇaṃ pana natthi.
However, such an occurrence does not exist.
Tuy nhiên, việc làm như vậy là không có.
Sesāni cattāri kammāni ānantariyāneva honti, na kappaṭṭhitiyānīti evamettha kappaṭṭhitiyatopi viññātabbo vinicchayo.
The other four kammas are merely ānantariya, not enduring for an eon; thus, the decision here should be understood by way of enduring for an eon.
Bốn nghiệp còn lại chỉ là ānantariya, không phải là kappaṭṭhiti. Như vậy, sự phân định ở đây cũng cần được hiểu theo thời gian tồn tại.
Pākatoti yena ca pañcape’tāni kammāni katāni honti, tassa saṅghabhedoyeva paṭisandhivasena vipaccati, sesāni ‘‘ahosikammaṃ, nāhosi kammavipāko’’ti evamādīsu saṅkhyaṃ gacchanti.
Regarding result (pākato): for one who has performed all five of these kammas, only the schism in the Saṅgha ripens as rebirth-linking, while the others fall into the category of "ineffective kamma, no kamma result," and so on.
Về quả báo (pāka), đối với người đã thực hiện năm nghiệp này, chỉ có nghiệp chia rẽ Tăng đoàn là cho quả tái sinh, còn các nghiệp khác được xếp vào loại "nghiệp đã diệt, không còn quả báo nghiệp" và tương tự.
Saṅghassa bhedābhāve lohituppādo, tadabhāve arahantaghāto, tadabhāve ca sace pitā sīlavā hoti, mātā dussīlā, no vā tathā sīlavatī, pitughāto paṭisandhivasena vipaccati.
If there is no schism in the Saṅgha, then the shedding of the Buddha's blood ripens. If that is absent, the killing of an Arahant ripens. If that is also absent, and if the father is virtuous while the mother is unvirtuous or not as virtuous, the killing of the father ripens as rebirth-linking.
Nếu không có nghiệp chia rẽ Tăng đoàn, thì nghiệp làm chảy máu Phật sẽ cho quả tái sinh; nếu không có nghiệp đó, thì nghiệp giết A-la-hán; và nếu không có nghiệp đó, nếu cha có giới hạnh và mẹ không có giới hạnh, hoặc không có giới hạnh như vậy, thì nghiệp giết cha sẽ cho quả tái sinh.
Sace mātāpitughāto, dvīsupi sīlena vā dussīlena vā samānesu mātughātova paṭisandhivasena vipaccati.
If there is both matricide and patricide, and both parents are equal in virtue or unvirtue, then matricide ripens as rebirth-linking.
Nếu cả cha và mẹ đều bị giết, và cả hai đều có giới hạnh hoặc không có giới hạnh như nhau, thì nghiệp giết mẹ sẽ cho quả tái sinh.
Mātā hi dukkarakārinī bahūpakārā ca puttānanti evamettha pākatopi viññātabbo vinicchayo.
For the mother performs difficult deeds and is of great help to her children; thus, the decision here should be understood by way of result.
Vì mẹ là người đã làm những điều khó khăn và có nhiều ân đức đối với con cái. Như vậy, sự phân định ở đây cũng cần được hiểu theo quả báo.
Sādhāraṇādīhīti purimāni cattāri sabbesampi gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāni.
By ‘Sādhāraṇādīhi’ (commonality, etc.), the first four are common to all, both householders and renunciants.
Sādhāraṇādīhi (v.v. sự chung đụng) có nghĩa là bốn điều trước (tức bốn tội vô gián đầu tiên) là chung cho tất cả hàng cư sĩ và xuất gia.
Saṅghabhedo pana ‘‘na kho, upāli bhikkhunī, saṅghaṃ bhindati, na sikkhamānā, na sāmaṇero, na sāmaṇerī, na upāsako, na upāsikā saṅghaṃ bhindati, bhikkhu kho, upāli, pakatatto samānasaṃvāsako samānasīmāyaṃ ṭhito saṅghaṃ bhindatī’’ti (cūḷava. 351) vacanato vuttappakārassa bhikkhunova hoti, na aññassa, tasmā asādhāraṇo.
However, schism of the Saṅgha is for a bhikkhu of the aforementioned type, as it is said: ‘Indeed, Upāli, a bhikkhunī does not cause a schism in the Saṅgha, nor does a sikkhamānā, nor a sāmaṇera, nor a sāmaṇerī, nor a male lay follower, nor a female lay follower cause a schism in the Saṅgha. Indeed, Upāli, only a bhikkhu, being of a normal state, living in communal harmony, residing within the same sīmā, causes a schism in the Saṅgha.’ Therefore, it is uncommon, not for others.
Tuy nhiên, sự chia rẽ Tăng-già (Saṅghabhedo) chỉ thuộc về vị Tỳ-khưu với tư cách bình thường, cùng chung sinh hoạt, cùng ở trong một giới hạn (sīmā) như đã được nói đến, chứ không phải của bất kỳ ai khác, như đã được nói: “Này Upāli, một Tỳ-khưu-ni không thể chia rẽ Tăng-già, một Sa-môn-ni (sikkhamānā) không thể, một Sa-di không thể, một Sa-di-ni không thể, một cận sự nam không thể, một cận sự nữ không thể. Này Upāli, chỉ một Tỳ-khưu đã trưởng thành, cùng chung sinh hoạt, đang ở trong một giới hạn (sīmā) mới có thể chia rẽ Tăng-già” (Cūḷava. 351). Do đó, tội này là không chung (asādhāraṇa).
Ādisaddena sabbepi te dukkhavedanāsahagatā dosamohasampayuttā cāti evamettha sādhāraṇādīhipi viññātabbo vinicchayo.
By the word ‘ādi’ (etc.), it should be understood that all these deeds are accompanied by painful feeling, and associated with dosa and moha. Thus, the determination in this matter should be known through commonality, etc.
Với từ “v.v.” (ādisaddena), tất cả những tội vô gián đó cũng được hiểu là kèm theo cảm thọ khổ (dukkhavedanāsahagatā) và tương ưng với sân (dosa) và si (moha). Như vậy, sự phân định ở đây cũng cần được hiểu qua các yếu tố chung và không chung (sādhāraṇādīhi).
129. Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā.
By ‘ekissā lokadhātuyā’ (in one world-system) means in the ten-thousand-world-system.
129. Trong một thế giới (ekissā lokadhātuyā) là trong một vạn thế giới (dasasahassī lokadhātu).
Tīṇi hi khettāni jātikhettaṃ āṇākhettaṃ visayakhettaṃ.
There are indeed three realms: the birth realm (jātikhetta), the authority realm (āṇākhetta), and the scope realm (visayakhetta).
Thật vậy, có ba lĩnh vực (tīṇi khettāni): lĩnh vực sinh (jātikhetta), lĩnh vực quyền năng (āṇākhetta), và lĩnh vực đối tượng (visayakhetta).
Tattha jātikhettaṃ nāma dasasahassī lokadhātu.
Among these, the birth realm is the ten-thousand-world-system.
Trong đó, lĩnh vực sinh (jātikhetta) là một vạn thế giới.
Sā hi tathāgatassa mātukucchiokkamanakāle nikkhamanakāle sambodhikāle dhammacakkappavattane āyusaṅkhārossajjane parinibbāne ca kampati.
For it trembles at the time of the Tathāgata’s descent into the mother’s womb, at the time of his birth, at the time of his enlightenment, at the setting in motion of the Wheel of Dhamma, at the renunciation of the life-span, and at his Parinibbāna.
Nó rung chuyển khi Đức Như Lai nhập thai mẹ, khi đản sinh, khi giác ngộ, khi chuyển Pháp luân, khi xả thọ hành và khi nhập Niết-bàn.
Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana āṇākhettaṃ nāma.
However, the authority realm is a hundred thousand koṭis of world-systems.
Còn một trăm ngàn vạn cõi thế giới (koṭisatasahassacakkavāḷaṃ) được gọi là lĩnh vực quyền năng (āṇākhettaṃ).
Āṭānāṭiyamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā vattati.
Indeed, the authority of the Āṭānāṭiya, Mora, Dhajagga, Ratana, etc., parittas prevails here.
Thật vậy, quyền năng của các bài kinh bảo hộ như Āṭānāṭiya Paritta, Mora Paritta, Dhajagga Paritta, Ratana Paritta, v.v., có hiệu lực trong lĩnh vực này.
Visayakhettassa pana parimāṇaṃ natthi.
But there is no limit to the scope realm.
Còn lĩnh vực đối tượng (visayakhettassa) thì không có giới hạn.
Buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ, yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ neyyapariyantikaṃ ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 3.5) vacanato avisayo nāma natthi.
For the Buddhas, there is no object outside their range, as it is said: “As much as knowledge, so much is the knowable; as much as the knowable, so much is knowledge. The knowable is coextensive with knowledge, and knowledge is coextensive with the knowable.”
Thật vậy, đối với các vị Phật, không có bất kỳ đối tượng nào nằm ngoài phạm vi tri kiến của các Ngài, như đã nói: “Tri kiến bao nhiêu thì đối tượng biết bấy nhiêu, đối tượng biết bao nhiêu thì tri kiến bấy nhiêu, đối tượng biết có giới hạn bởi tri kiến, tri kiến có giới hạn bởi đối tượng biết” (Paṭi. Ma. 3.5).
Imesu pana tīsu khettesu ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi.
Among these three realms, there is no Sutta which states that Buddhas arise in another world-system apart from this world-system, but there is one which states that they do not arise.
Tuy nhiên, trong ba lĩnh vực này, không có kinh nào nói rằng các vị Phật xuất hiện ở một thế giới khác ngoài thế giới này, nhưng có kinh nói rằng các Ngài không xuất hiện.
Tīṇi piṭakāni vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakaṃ, tisso saṅgītiyo mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtatissattherassa saṅgītīti.
The three Piṭakas are the Vinaya Piṭaka, the Suttanta Piṭaka, and the Abhidhamma Piṭaka. The three Saṅgītis are the Saṅgīti of Mahākassapa Thera, the Saṅgīti of Yasa Thera, and the Saṅgīti of Moggaliputtatissa Thera.
Ba Tạng (Tīṇi Piṭakāni) là Tạng Luật (Vinayapiṭaka), Tạng Kinh (Suttantapiṭaka), Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka); ba kỳ kết tập (tisso Saṅgītiyo) là kỳ kết tập của Trưởng lão Mahākassapa, kỳ kết tập của Trưởng lão Yasa, kỳ kết tập của Trưởng lão Moggaliputtatissa.
Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi.
Among these three Saṅgītis, there is no Sutta which states that Buddhas arise elsewhere, apart from this world-system, in the Tepiṭaka Buddha-word that was recited; but there is one which states that they do not arise.
Trong lời Phật dạy được kết tập trong ba Tạng này, không có kinh nào nói rằng các vị Phật xuất hiện ở một nơi khác ngoài thế giới này, nhưng có kinh nói rằng các Ngài không xuất hiện.
Apubbaṃ acarimanti apure apacchā.
‘Apubbaṃ acarimanti’ means not before, not after.
Không trước không sau (apubbaṃ acarimanti) nghĩa là không trước không sau.
Ekato na uppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti.
It is said that they do not arise simultaneously, but either before or after.
Điều đó có nghĩa là các Ngài không xuất hiện cùng một lúc, mà xuất hiện trước hoặc sau.
Tattha hi bodhipallaṅke bodhiṃ appatvā na uṭṭhahissāmīti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ, tāva pubbeti na veditabbaṃ.
From the time the Bodhisatta sat on the Bodhi-seat, resolved not to rise until he attained enlightenment, up to the time of his conception in his mother’s womb, should not be understood as ‘before’.
Trong trường hợp đó, không nên hiểu rằng từ lúc Bồ-tát ngồi trên Bồ-đề đạo tràng với lời nguyện không đứng dậy cho đến khi chưa đạt được giác ngộ, cho đến khi Ngài tái sinh vào thai mẹ, là "trước".
Bodhisattassa hi paṭisandhiggahaṇena dasasahassacakkavāḷakampaneneva khettapariggaho kato, aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti.
Indeed, by the Bodhisatta’s conception, the ten-thousand-world-system trembled, thereby the realm was encompassed, and the arising of another Buddha was prevented.
Thật vậy, với sự tái sinh của Bồ-tát, sự rung chuyển của một vạn thế giới đã thiết lập quyền sở hữu lĩnh vực, và sự xuất hiện của một vị Phật khác đã bị ngăn cản.
Parinibbānakālato paṭṭhāya yāva sāsapamattā dhātu tiṭṭhati, tāva pacchāti na veditabbaṃ.
From the time of his Parinibbāna, as long as even a mustard-seed-sized relic remains, should not be understood as ‘after’.
Không nên hiểu rằng từ lúc nhập Niết-bàn cho đến khi còn một hạt Xá-lợi nhỏ bằng hạt cải, là "sau".
Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhā ṭhitāva honti.
For as long as the relics remain, the Buddhas are considered to remain.
Thật vậy, khi các Xá-lợi còn tồn tại, các vị Phật vẫn được xem là còn tồn tại.
Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti.
Therefore, within this period, the arising of another Buddha is prevented.
Do đó, trong khoảng thời gian này, sự xuất hiện của một vị Phật khác đã bị ngăn cản.
Dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.
However, once the Parinibbāna of the relics has occurred, the arising of another Buddha is not prevented.
Tuy nhiên, khi Xá-lợi nhập Niết-bàn, sự xuất hiện của một vị Phật khác không bị ngăn cản.
Tīṇi hi antaradhānāni nāma pariyattiantaradhānaṃ, paṭivedhaantaradhānaṃ, paṭipattiantaradhānanti.
The three disappearances are the disappearance of the Pariyatti, the disappearance of the Paṭivedha, and the disappearance of the Paṭipatti.
Ba sự biến mất (Tīṇi antaradhānāni) là sự biến mất của giáo điển (pariyattiantaradhāna), sự biến mất của sự chứng đắc (paṭivedhaantaradhāna), và sự biến mất của sự thực hành (paṭipattiantaradhāna).
Tattha pariyattīti tīṇi piṭakāni.
Among these, Pariyatti means the three Piṭakas.
Trong đó, giáo điển (pariyatti) là Ba Tạng.
Paṭivedhoti saccapaṭivedho.
Paṭivedha means the penetration of the Truths.
Sự chứng đắc (paṭivedho) là sự chứng đắc các chân lý (saccapaṭivedho).
Paṭipattīti paṭipadā.
Paṭipatti means the practice.
Sự thực hành (paṭipattī) là con đường thực hành (paṭipadā).
Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi.
Among these, Paṭivedha and Paṭipatti may or may not exist.
Trong đó, sự chứng đắc và sự thực hành có thể có hoặc không có.
Ekasmiñhi kāle paṭivedhadharā bhikkhū bahū honti, eso bhikkhu puthujjanoti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti.
Indeed, at times, there are many bhikkhus who have attained Paṭivedha, and it is said that one can point a finger and say, “this bhikkhu is a worldling.”
Thật vậy, có những lúc có rất nhiều Tỳ-khưu chứng đắc, và vị Tỳ-khưu phàm phu đó cần được chỉ ra bằng cách giơ ngón tay.
Imasmiṃyeva dīpe ekavāre puthujjanabhikkhu nāma nāhosi.
In this very island, at one time, there was not a single bhikkhu who was a worldling.
Ở hòn đảo này, đã có lúc không có một Tỳ-khưu phàm phu nào.
Paṭipattipūrikāpi kadāci bahū honti kadāci appā.
Those who perfect Paṭipatti are sometimes many, sometimes few.
Các vị thực hành đầy đủ cũng có lúc nhiều, có lúc ít.
Iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi, sāsanaṭṭhitiyā pana pariyatti pamāṇaṃ.
Thus, Paṭivedha and Paṭipatti may or may not exist, but for the stability of the Sāsana, Pariyatti is the measure.
Vì vậy, sự chứng đắc và sự thực hành có thể có hoặc không có, nhưng đối với sự tồn tại của giáo pháp (sāsanaṭṭhitiyā), giáo điển (pariyatti) là thước đo.
Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti.
For a wise person, having heard the Tepiṭaka, perfects both.
Thật vậy, một người trí tuệ sau khi nghe Ba Tạng sẽ hoàn thành cả hai (sự thực hành và sự chứng đắc).
Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so na jānāmīti āha.
Just as our Bodhisatta, having developed the five supernormal powers and seven attainments with Āḷāra, inquired about the preliminary work for the attainment of neither-perception-nor-non-perception, and Āḷāra said, "I do not know."
Giống như Bồ-tát của chúng ta, sau khi thành tựu năm thần thông và bảy định (samāpatti) nơi Āḷāra, Ngài hỏi về sự chuẩn bị cho định Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti), và vị ấy nói: “Ta không biết.”
Tato udakassa santikaṃ gantvā adhigataṃ visesaṃ saṃsandetvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti.
Then, going to Udaka, he compared the special knowledge he had attained and asked about the preliminary work for the attainment of neither-perception-nor-non-perception. Udaka explained it, and immediately after his words, the Mahāsatta accomplished it. In the same way, a wise bhikkhu, having heard the Pariyatti, perfects both.
Sau đó, Ngài đến chỗ Udaka, so sánh những điều đã đạt được và hỏi về sự chuẩn bị cho định Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Vị ấy đã chỉ dạy, và ngay sau lời dạy đó, Đại Bồ-tát đã thành tựu định đó. Tương tự như vậy, một Tỳ-khưu có trí tuệ sau khi nghe giáo điển sẽ hoàn thành cả hai.
Tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti.
Therefore, when the Pariyatti stands, the Sāsana stands.
Do đó, khi giáo điển còn tồn tại, giáo pháp vẫn còn tồn tại.
Yadā pana sā antaradhāyati, tadā paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ nassati.
But when it disappears, first the Abhidhamma Piṭaka perishes.
Tuy nhiên, khi giáo điển biến mất, trước hết Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka) sẽ bị hủy hoại.
Tattha paṭṭhānaṃ sabbapaṭhamaṃ antaradhāyati, anukkamena pacchā dhammasaṅgaho, tasmiṃ antarahite itaresu dvīsu piṭakesu ṭhitesu sāsanaṃ ṭhitameva hoti.
Among its books, the Paṭṭhāna disappears first of all, then gradually the Dhammasaṅgaṇī. Even after its disappearance, if the other two Piṭakas remain, the Sāsana is still considered to stand.
Trong đó, Paṭṭhāna (Vị trí) sẽ biến mất trước tiên, sau đó theo thứ tự là Dhammasaṅgaṇī. Khi Dhammasaṅgaṇī biến mất, giáo pháp vẫn còn tồn tại nếu hai Tạng còn lại vẫn còn.
Tattha suttantapiṭake antaradhāyamāne paṭhamaṃ aṅguttaranikāyo ekādasakato paṭṭhāya yāva ekakā antaradhāyati, tadanantaraṃ saṃyuttanikāyo cakkapeyyālato paṭṭhāya yāva oghataraṇā antaradhāyati, tadanantaraṃ majjhimanikāyo indriyabhāvanato paṭṭhāya yāva mūlapariyāyā antaradhāyati, tadanantaraṃ dīghanikāyo dasuttarato paṭṭhāya yāva brahmajālā antaradhāyati.
Among the remaining two Piṭakas, when the Suttanta Piṭaka disappears, first the Aṅguttaranikāya disappears, starting from the Eleven-fold section down to the One-fold section. After that, the Saṃyuttanikāya disappears, starting from the Cakkapeyyāla down to the Oghataraṇa. After that, the Majjhimanikāya disappears, starting from the Indriyabhāvanā down to the Mūlapariyāya. After that, the Dīghanikāya disappears, starting from the Dasuttara down to the Brahmajalā.
Trong Tạng Kinh (Suttantapiṭaka), khi nó biến mất, trước hết Tăng Chi Bộ Kinh (Aṅguttaranikāyo) sẽ biến mất từ phẩm Mười Một Pháp (ekādasaka) cho đến phẩm Một Pháp (ekaka). Sau đó, Tương Ưng Bộ Kinh (Saṃyuttanikāyo) sẽ biến mất từ Cakkappeyyāla cho đến Oghataraṇa. Sau đó, Trung Bộ Kinh (Majjhimanikāyo) sẽ biến mất từ Indriyabhāvanā cho đến Mūlapariyāya. Sau đó, Trường Bộ Kinh (Dīghanikāyo) sẽ biến mất từ Dasuttara cho đến Brahmajāla.
Ekissāpi dvinnampi gāthānaṃ pucchā addhānaṃ gacchati, sāsanaṃ dhāretuṃ na sakkoti sabhiyapucchā (su. ni. sabhiyasuttaṃ) viya āḷavakapucchā (su. ni. āḷavakasuttaṃ; saṃ. ni. 1.246) viya ca.
The query of even one or two verses extends for a long time, but it cannot uphold the Sāsana, like the queries of Sabhiya and Āḷavaka.
Ngay cả một câu hỏi về một hoặc hai bài kệ cũng kéo dài, không thể duy trì giáo pháp, như câu hỏi của Sabhiya (Su. Ni. Sabhiyasuttaṃ) và câu hỏi của Āḷavaka (Su. Ni. Āḷavakasuttaṃ; Saṃ. Ni. 1.246).
Etā kira kassapabuddhakālikā antarā sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhiṃsu.
These verses, it is said, belonged to the time of Kassapa Buddha and could not uphold the Sāsana in between.
Những bài kệ này, được cho là thuộc thời Đức Phật Kassapa, đã không thể duy trì giáo pháp trong khoảng thời gian đó.
Dvīsu pana piṭakesu antarahitesupi vinayapiṭake ṭhite sāsanaṃ tiṭṭhati, parivārakhandhakesu antarahitesu ubhatovibhaṅge ṭhite ṭhitameva hoti.
Even when the two Piṭakas have disappeared, if the Vinaya Piṭaka remains, the Sāsana endures. Even when the Parivāra and Khandhakas have disappeared, if the Ubhatovibhaṅga remains, it still stands.
Tuy nhiên, ngay cả khi hai Tạng đã biến mất, giáo pháp vẫn tồn tại nếu Tạng Luật (Vinayapiṭaka) còn. Khi các phần Parivāra và Khandhaka biến mất, giáo pháp vẫn tồn tại nếu Ubhatovibhaṅga còn.
Ubhatovibhaṅge antarahite mātikāya ṭhitāyapi ṭhitameva hoti.
When the Ubhatovibhaṅga has disappeared, even if the Mātikā remains, it still stands.
Khi Ubhatovibhaṅga biến mất, giáo pháp vẫn còn tồn tại ngay cả khi Mātikā còn.
Mātikāya antarahitāya pātimokkhapabbajjaupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhati.
When the Mātikā has disappeared, if the Pātimokkha, Pabbajjā, and Upasampadā remain, the Sāsana endures.
Khi Mātikā biến mất, giáo pháp vẫn tồn tại nếu các giới bổn (Pātimokkha), sự xuất gia (pabbajjā) và sự thọ cụ túc giới (upasampadā) còn.
Liṅgamaddhānaṃ gacchati, setavatthasamaṇavaṃso pana kassapabuddhakālato paṭṭhāya sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi.
The outward form (of monks) lasts for a long time, but the lineage of white-robed recluses could not uphold the Sāsana from the time of Kassapa Buddha.
Dấu hiệu (liṅga) sẽ kéo dài, nhưng dòng Sa-môn mặc y trắng đã không thể duy trì giáo pháp kể từ thời Đức Phật Kassapa.
Pacchimakassa pana saccapaṭivedhato pacchimakassa sīlabhedato ca paṭṭhāya sāsanaṃ osakkitaṃ nāma hoti.
But from the penetration of the truths by the last (arahat) and from the breaking of the precepts by the last (monk), the Sāsana is said to decline.
Tuy nhiên, kể từ sự chứng đắc chân lý cuối cùng và sự phá giới cuối cùng, giáo pháp được xem là suy tàn.
Tato paṭṭhāya aññassa buddhassa uppatti na vāritāti.
From that time onwards, the arising of another Buddha is not prevented.
Kể từ đó, sự xuất hiện của một vị Phật khác không còn bị ngăn cản.
Tīṇi parinibbānāni nāma kilesaparinibbānaṃ khandhaparinibbānaṃ dhātuparinibbānanti.
The three Parinibbānas are the Parinibbāna of Defilements (kilesa-parinibbāna), the Parinibbāna of Aggregates (khandha-parinibbāna), and the Parinibbāna of Relics (dhātu-parinibbāna).
Ba loại Niết-bàn (Tīṇi parinibbānāni) là Niết-bàn phiền não (kilesaparinibbāna), Niết-bàn uẩn (khandhaparinibbāna), và Niết-bàn Xá-lợi (dhātuparinibbāna).
Tattha kilesaparinibbānaṃ bodhipallaṅke ahosi, khandhaparinibbānaṃ kusinārāyaṃ, dhātuparinibbānaṃ anāgate bhavissati.
Among these, the kilesaparinibbāna (cessation of defilements) occurred at the Bodhi-seat, the khandhaparinibbāna (cessation of aggregates) in Kusinārā, and the dhātuparinibbāna (cessation of relics) will occur in the future.
Trong đó, sự diệt tận phiền não (kilesa-parinibbāna) đã xảy ra tại Bồ-đề-đoan; sự diệt tận các uẩn (khandha-parinibbāna) đã xảy ra tại Kusinārā; sự diệt tận xá-lợi (dhātu-parinibbāna) sẽ xảy ra trong tương lai.
Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tambapaṇṇidīpe dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti, mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ, tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti, nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti.
It is said that at the time of the decline of the Sāsana, the relics established on this island of Tambapaṇṇī will gather and go to the Mahācetiya; from the Mahācetiya, they will go to the Rājāyatana Cetiya in Nāgadīpa; from there, they will go to the Mahābodhipallaṅka. Relics from the Nāga realm, the deva realm, and the Brahmā realm will also go to the Mahābodhipallaṅka itself.
Vào thời kỳ Giáo Pháp suy tàn, các Xá-lợi trên đảo Tambapaṇṇi này sẽ tập hợp lại và đi đến Đại Tháp (Mahācetiya); từ Đại Tháp sẽ đi đến tháp Rājāyatana trên đảo Nāgadīpa; từ đó sẽ đi đến Đại Bồ-đề-đoan (Mahābodhipallaṅka). Các Xá-lợi từ cõi Nāga, cõi chư thiên và cõi Phạm thiên cũng sẽ đi đến Đại Bồ-đề-đoan.
Sāsapamattāpi dhātu antarā na nassissati.
Not a single relic, even as small as a mustard seed, will perish in between.
Dù chỉ một hạt Xá-lợi nhỏ bằng hạt cải cũng sẽ không bị tiêu mất.
Sabbā dhātuyo mahābodhipallaṅke rāsibhūtā suvaṇṇakkhandho viya ekagghanā hutvā chabbaṇṇarasmiyo vissajjessanti, tā dasasahassilokadhātuṃ pharissanti.
All the relics, heaped together at the Mahābodhipallaṅka, will become solid like a mass of gold and emit six-colored rays, which will illuminate the ten-thousandfold world system.
Tất cả các Xá-lợi sẽ tập hợp lại tại Đại Bồ-đề-đoan, trở thành một khối đặc như khối vàng ròng, phóng ra sáu màu hào quang, chiếu sáng khắp mười ngàn thế giới.
Tato dasasahassacakkavāḷe devatā yo sannipatitvā ‘‘ajja satthā parinibbāyati, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhāka’’nti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti.
Then, the devas in the ten-thousand world systems will gather and, thinking, "Today the Teacher attains Parinibbāna, today the Sāsana declines, this is our last sight*," they will express lamentation greater than on the day the Buddha attained Parinibbāna.
Khi đó, chư thiên trong mười ngàn thế giới sẽ tập hợp lại và than khóc với lòng bi mẫn lớn hơn cả ngày Đức Thế Tôn nhập Vô dư y Niết-bàn, rằng: “Hôm nay, Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn. Hôm nay, Giáo Pháp suy tàn. Đây là lần cuối cùng chúng ta được chiêm ngưỡng Ngài.”
Ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkhissanti.
Except for Anāgāmins and Arahants, the remaining devas will not be able to maintain their composure.
Trừ các bậc Anāgāmi và A-la-hán, những vị còn lại sẽ không thể giữ được trạng thái bình thường của mình.
Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati, sāsapamattāyapi dhātuyā sati ekajālāva bhavissati, dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu pacchijjissati.
From the relics, the element of fire (tejodhātu) will arise and ascend to the Brahmā realm; as long as there is even a mustard seed-sized relic, there will be a single flame; when the relics are exhausted, the flame will cease.
Từ các Xá-lợi, hỏa giới (tejodhātu) sẽ bốc lên và bay lên đến tận cõi Phạm thiên. Chừng nào còn một hạt Xá-lợi nhỏ bằng hạt cải, thì vẫn sẽ có một ngọn lửa duy nhất. Khi các Xá-lợi đã cạn kiệt, ngọn lửa sẽ tắt.
Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti.
Thus, when the relics disappear after displaying such great power, the Sāsana is considered to have disappeared.
Sau khi biểu hiện thần thông vĩ đại như vậy và các Xá-lợi biến mất, Giáo Pháp được gọi là đã biến mất.
Yāva evaṃ na anantaradhāyati, tāva acarimaṃ nāma hoti.
As long as it does not disappear in this manner, it is not considered the last.
Chừng nào Giáo Pháp chưa biến mất như vậy, chừng đó nó được gọi là không phải cuối cùng.
Evaṃ apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyunti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Thus, it is not possible for two Buddhas to arise simultaneously, one not before the other, one not after the other.
Việc các Đức Phật xuất hiện không trước không sau như vậy là điều không thể xảy ra.
Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ na uppajjantīti.
Why do they not arise simultaneously, one not before the other, one not after the other?
Tại sao các Đức Phật lại không xuất hiện không trước không sau?
Anacchariyattā.
Because they would not be wondrous.
Vì điều đó không phải là kỳ diệu.
Buddhā hi acchariyamanussā.
For Buddhas are wondrous persons.
Các Đức Phật là những con người kỳ diệu.
Yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso, katamo ekapuggalo, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.171-174).
As it is said: "One person, Bhikkhus, arising in the world, arises as a wondrous person. Who is that one person? The Tathāgata, Arahant, Perfectly Self-Enlightened One."
Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, một người duy nhất xuất hiện trên thế gian là một con người kỳ diệu. Một người duy nhất đó là ai? Là Đức Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.”
Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, na acchariyā bhaveyyuṃ.
If two, four, eight, or sixteen were to arise together, they would not be wondrous.
Nếu hai, hoặc bốn, hoặc tám, hoặc mười sáu vị xuất hiện cùng một lúc, họ sẽ không còn là kỳ diệu nữa.
Ekasmiñhi vihāre dvinnaṃ cetiyānampi lābhasakkāro uḷāro na hoti bhikkhūpi bahutāya na acchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ.
For even in one monastery, the offerings and respect for two cetiya are not abundant, and the bhikkhus, being many, are not considered wondrous; similarly, Buddhas would also be*.
Ngay cả trong một ngôi chùa, sự cúng dường cho hai bảo tháp cũng không được dồi dào, và chư Tỳ-khưu đông đảo cũng không còn là kỳ diệu nữa. Các Đức Phật cũng sẽ như vậy.
Tasmā na uppajjanti.
Therefore, they do not arise*.
Do đó, họ không xuất hiện.
Desanāya ca visesābhāvato.
And because there is no distinction in their teaching.
Và vì không có sự khác biệt trong giáo pháp.
Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko deseti, aññena uppajjitvāpi sova desetabbo siyā.
For if one* teaches the Dhamma, such as the Satipaṭṭhāna, another, even if he were to arise, would have to teach the same*.
Giáo pháp mà một vị thuyết giảng, như Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna) và các pháp khác, nếu một vị khác xuất hiện, vị ấy cũng sẽ phải thuyết giảng y như vậy.
Tato na acchariyo siyā, ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyā hoti.
Therefore, it would not be wondrous; but when one* teaches the Dhamma, the teaching itself is wondrous.
Khi đó, điều đó sẽ không còn là kỳ diệu nữa. Nhưng khi một vị thuyết giảng Giáo pháp, giáo pháp đó cũng trở nên kỳ diệu.
Vivādābhāvato ca.
And because of the absence of disputes.
Và vì không có sự tranh cãi.
Bahūsu ca buddhesu uppajjantesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya ‘‘amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavā’’ti vivadeyyuṃ, tasmāpi evaṃ na uppajjanti.
If many Buddhas were to arise, people would dispute, like the disciples of many teachers, saying, "Our Buddha is gracious, our Buddha has a sweet voice, is获得 and meritorious." Therefore, they do not arise in this manner.
Nếu nhiều Đức Phật xuất hiện, các đệ tử của nhiều vị thầy sẽ tranh cãi như: “Đức Phật của chúng ta thật đáng kính, Đức Phật của chúng ta có giọng nói ngọt ngào, được lợi lộc và phước đức.” Vì lý do đó, các Đức Phật không xuất hiện như vậy.
Apicetaṃ kāraṇaṃ milindaraññā puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva.
Furthermore, this reason was extensively explained by Thera Nāgasena when questioned by King Milinda.
Hơn nữa, lý do này đã được Trưởng lão Nāgasena giải thích cặn kẽ khi được vua Milinda hỏi.
Vuttañhi (mi. pa. 5.1.1) –
For it is said:
Như đã nói:
‘‘Tattha, bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti.
“Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘It is impossible, Bhikkhus, it is inconceivable that two Arahants, Perfectly Self-Enlightened Buddhas, should arise in a single world system simultaneously, one not before the other, one not after the other. Such a situation is impossible.’
“Thưa Đại đức Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, điều này là không thể, không có cơ hội, rằng hai bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác xuất hiện cùng một lúc trong một thế giới. Điều này là không thể xảy ra.’
Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādapaṭipattiyaṃ anusāsanti.
And Venerable Nāgasena, all Tathāgatas, when teaching, teach the thirty-seven factors of enlightenment; when speaking, they speak of the Four Noble Truths; when training, they train in the three trainings; when admonishing, they admonish regarding the practice of heedfulness.
Và thưa Đại đức Nāgasena, tất cả các Đức Như Lai đều thuyết giảng ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề (bodhipakkhiyadhamma), đều nói về bốn Chân lý cao thượng (ariyasacca), đều huấn luyện trong ba học giới (sikkhā), và đều khuyên nhủ thực hành sự không phóng dật (appamāda-paṭipatti).
Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekā anusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti?
If, Venerable Nāgasena, all Tathāgatas have the same teaching, the same discourse, the same training, the same admonition, for what reason do two Tathāgatas not arise at the same moment?
Nếu, thưa Đại đức Nāgasena, tất cả các Đức Như Lai đều có cùng một giáo pháp, cùng một lời dạy, cùng một học giới, cùng một lời khuyên, thì do lý do gì mà hai Đức Như Lai không xuất hiện cùng một lúc?
Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto.
Indeed, even with the arising of one Buddha, this world is filled with light.
Ngay cả với sự xuất hiện của một Đức Phật, thế giới này đã tràn ngập ánh sáng.
Yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya.
If there were a second Buddha, this world would be filled with light to an even greater extent by the radiance of two.
Nếu có một Đức Phật thứ hai, thế giới này sẽ tràn ngập ánh sáng hơn nữa bởi hào quang của hai vị.
Ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ brūhi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyyanti.
And two Tathāgatas, when admonishing, would admonish pleasantly; and when instructing, they would instruct pleasantly. Tell me the reason for this, so that I may be free from doubt.”
Và hai Đức Như Lai khi khuyên dạy sẽ khuyên dạy một cách an lạc, khi huấn thị sẽ huấn thị một cách an lạc. Xin Đại đức hãy cho tôi biết lý do, để tôi không còn nghi ngờ nữa.”
Ayaṃ mahārāja dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
“Great King, this ten-thousandfold world system is capable of sustaining only one Buddha; it sustains the virtues of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world system would not sustain it; it would shake, tremble, bend, stoop, sway, scatter, disperse, be utterly destroyed, and would not remain stable.
“Này Đại vương, mười ngàn thế giới này chỉ có thể chịu đựng được một Đức Phật, chỉ có thể giữ được phẩm hạnh của một Đức Như Lai. Nếu một Đức Phật thứ hai xuất hiện, mười ngàn thế giới này sẽ không thể chịu đựng được, sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, uốn cong, tan rã, bị phá hủy, bị tiêu diệt, và sẽ không giữ được trạng thái ổn định.”
Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya.
Just as, Great King, a boat might be capable of carrying one person.
“Ví như, này Đại vương, một chiếc thuyền chỉ có thể chở được một người.
Ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā bhaveyya.
When one person boards it, that boat would be evenly buoyant.
Khi một người lên thuyền, chiếc thuyền đó sẽ nổi đều trên mặt nước.
Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya.
Then a second person, similar in lifespan, complexion, age, size, whether lean or stout, and all limbs, would come and board that boat.
Sau đó, một người thứ hai đến, có cùng tuổi tác, dung mạo, độ tuổi, kích thước, gầy hay mập, và tất cả các chi thể giống hệt người kia, và người đó cũng lên chiếc thuyền ấy.
Apinu sā mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyāti?
Would that boat, Great King, be able to carry both of them?”
Liệu, này Đại vương, chiếc thuyền đó có thể chở được cả hai người không?”
Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udaketi.
“No, Venerable Sir, it would shake, tremble, bend, stoop, sway, scatter, disperse, be utterly destroyed, and would not remain stable, but would sink into the water.”
“Không thể, thưa Đại đức. Nó sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, uốn cong, tan rã, bị phá hủy, bị tiêu diệt, không giữ được trạng thái ổn định, và sẽ chìm xuống nước.”
Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya…pe… na ṭhānamupagaccheyya.
“Even so, Great King, this ten-thousandfold world system is capable of sustaining only one Buddha; it sustains the virtues of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world system would not sustain it; it would shake… it would not remain stable.
“Cũng vậy, này Đại vương, mười ngàn thế giới này chỉ có thể chịu đựng được một Đức Phật, chỉ có thể giữ được phẩm hạnh của một Đức Như Lai. Nếu một Đức Phật thứ hai xuất hiện, mười ngàn thế giới này sẽ không thể chịu đựng được, sẽ rung chuyển… và sẽ không giữ được trạng thái ổn định.”
Yathā vā pana mahārāja puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāvakaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandikato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, apinu kho, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyāti?
Or again, Great King, if a man were to eat as much food as he desired, filling himself up to his throat with pleasant food, and he, satisfied, sated, full, without space, rigid like a staff, unable to bend, were to eat that much food again, would that man, Great King, be happy?”
“Hoặc ví như, này Đại vương, một người ăn thức ăn đủ no, lấp đầy đến tận cổ họng. Người đó đã no nê, đầy đủ, không còn chỗ trống, trở nên lười biếng, không thể cúi gập người. Nếu người đó lại ăn thêm một lượng thức ăn tương tự, liệu, này Đại vương, người đó có được an lạc không?”
Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyāti.
“No, Venerable Sir, he would vomit and die.”
“Không thể, thưa Đại đức. Người đó sẽ nôn mửa ngay sau khi ăn một lần.”
Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī …pe… na ṭhānamupagaccheyyāti.
“Even so, Great King, this ten-thousandfold world system is capable of sustaining only one Buddha… it would not remain stable.”
“Cũng vậy, này Đại vương, mười ngàn thế giới này chỉ có thể chịu đựng được một Đức Phật… và sẽ không giữ được trạng thái ổn định.”
Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatīti?
“Venerable Nāgasena, does the earth tremble due to the excessive burden of Dhamma?”
“Vậy thưa Đại đức Nāgasena, có phải Trái Đất rung chuyển do gánh nặng của Giáo Pháp siêu việt không?”
Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā.
“Here, Great King, suppose there were two carts filled with jewels up to the brim.
“Này Đại vương, ví như có hai chiếc xe đầy ắp châu báu đến tận miệng.
Ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, apinu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyāti?
If one were to take jewels from one cart and heap them onto the other cart, would that cart, Great King, be able to carry the jewels of both carts?”
Người ta lấy châu báu từ một chiếc xe và đổ thêm vào chiếc xe kia. Liệu, này Đại vương, chiếc xe đó có thể chở được châu báu của cả hai chiếc xe không?”
Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyāti.
“No, Venerable Sir, its nave would burst, its spokes would break, its rim would fall off, and its axle would break.”
“Không thể, thưa Đại đức. Trục bánh xe của nó sẽ vỡ, các nan hoa của nó sẽ gãy, vành bánh xe của nó sẽ rơi ra, và trục bánh xe của nó cũng sẽ gãy.”
Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatīti?
“So, Great King, does the cart break due to the excessive burden of jewels?”
“Vậy thưa Đại vương, có phải chiếc xe bị vỡ do gánh nặng quá nhiều châu báu không?”
Āma, bhanteti.
“Yes, Venerable Sir.”
“Vâng, thưa Đại đức.”
Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calatīti.
“Even so, Great King, the earth trembles due to the excessive burden of Dhamma.”
“Cũng vậy, này Đại vương, Trái Đất rung chuyển do gánh nặng của Giáo Pháp siêu việt.”
Apica mahārāja imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ, aññampi tattha abhirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
“Furthermore, Great King, this reason has been put forward to illustrate the Buddha's power. Listen also to another appropriate reason why two Perfectly Self-Enlightened Buddhas do not arise at the same moment.
“Hơn nữa, này Đại vương, lý do này được đưa ra để làm sáng tỏ sức mạnh của Đức Phật. Xin hãy lắng nghe một lý do thích hợp khác, vì sao hai bậc Chánh Đẳng Giác không xuất hiện cùng một lúc.”
Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya – ‘‘tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho’’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ.
If, great king, two Perfectly Enlightened Ones were to arise at one moment, a dispute would arise in their assembly – ‘Your Buddha, our Buddha!’ – and factions would arise from both sides.
Đại vương, nếu hai vị Chánh Đẳng Giác xuất hiện cùng một lúc, thì sẽ phát sinh tranh cãi trong đại chúng – “Đức Phật của các ông, Đức Phật của chúng tôi” – và họ sẽ chia thành hai phe.
Yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ amacco amhākaṃ amacco’ti ubhatopakkhajātā honti, evameva kho, mahārāja, yadi, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ.
Just as, great king, if a dispute were to arise in the assembly of two powerful ministers, and factions were to arise, saying, ‘Your minister, our minister!’, even so, great king, if two Perfectly Enlightened Ones were to arise at one moment, a dispute would arise in their assembly – ‘Your Buddha, our Buddha!’ – and factions would arise from both sides.
Đại vương, giống như khi hai vị đại thần quyền lực xuất hiện, sẽ phát sinh tranh cãi trong đại chúng – “Đại thần của các ông, đại thần của chúng tôi” – và họ sẽ chia thành hai phe, cũng vậy, đại vương, nếu hai vị Chánh Đẳng Giác xuất hiện cùng một lúc, thì sẽ phát sinh tranh cãi trong đại chúng – “Đức Phật của các ông, Đức Phật của chúng tôi” – và họ sẽ chia thành hai phe.
Idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
This, great king, is one reason why two Perfectly Enlightened Ones do not arise at one moment.
Đại vương, đây là một lý do mà vì lý do này, hai vị Chánh Đẳng Giác không xuất hiện cùng một lúc.
Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
Listen further, great king, to another reason why two Perfectly Enlightened Ones do not arise at one moment.
Đại vương, hãy lắng nghe một lý do sâu xa hơn nữa mà vì lý do này, hai vị Chánh Đẳng Giác không xuất hiện cùng một lúc.
Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, aggo buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya.
If, great king, two Perfectly Enlightened Ones were to arise at one moment, the statement ‘the Buddha is supreme’ would be false.
Đại vương, nếu hai vị Chánh Đẳng Giác xuất hiện cùng một lúc, thì lời nói “Đức Phật là bậc tối thượng” sẽ trở thành sai lầm.
Jeṭṭho buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya.
The statement ‘the Buddha is the eldest’ would be false.
Lời nói “Đức Phật là bậc trưởng thượng” sẽ trở thành sai lầm.
Seṭṭho buddhoti, visiṭṭho buddhoti, uttamo buddhoti, pavaro buddhoti, asamo buddhoti, asamasamo buddhoti, appaṭisamo buddhoti, appaṭibhāgo buddhoti, appaṭipuggalo buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya.
The statements ‘the Buddha is the best,’ ‘the Buddha is the distinguished one,’ ‘the Buddha is the highest,’ ‘the Buddha is the foremost,’ ‘the Buddha is unequalled,’ ‘the Buddha is uniquely unequalled,’ ‘the Buddha is without counterpart,’ ‘the Buddha is incomparable,’ ‘the Buddha is without peer’ – these would be false.
Lời nói “Đức Phật là bậc thù thắng”, “Đức Phật là bậc ưu việt”, “Đức Phật là bậc tối cao”, “Đức Phật là bậc tối thượng”, “Đức Phật là bậc vô song”, “Đức Phật là bậc vô song đẳng”, “Đức Phật là bậc vô tỷ”, “Đức Phật là bậc vô phần”, “Đức Phật là bậc vô thượng nhân” sẽ trở thành sai lầm.
Idampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
This reason too, great king, you should accept as fact, why two Perfectly Enlightened Ones do not arise at one moment.
Đại vương, hãy chấp nhận lý do này theo nghĩa chân thật, rằng vì lý do này, hai vị Chánh Đẳng Giác không xuất hiện cùng một lúc.
Apica kho mahārāja buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esā, yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati.
Furthermore, great king, it is the inherent nature of the Buddhas, the Bhagavats, that only one Buddha arises in the world.
Hơn nữa, đại vương, đây là bản chất tự nhiên của các Đức Phật Thế Tôn, rằng chỉ có một Đức Phật xuất hiện trên thế gian.
Kasmā kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ.
Because of the vastness of the qualities of an Omniscient Buddha.
Vì sự vĩ đại của các phẩm chất Phật Toàn Giác.
Aññampi mahārāja yaṃ loke mahantaṃ, taṃ ekaṃyeva hoti.
And also, great king, whatever is vast in the world, that is only one.
Đại vương, bất cứ điều gì vĩ đại trên thế gian, thì chỉ có một mà thôi.
Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekāyeva.
The earth, great king, is vast, it is but one.
Đại vương, đất đai vĩ đại, nó chỉ có một.
Sāgaro mahanto, so ekoyeva.
The ocean is vast, it is but one.
Đại dương vĩ đại, nó chỉ có một.
Sineru girirājā mahanto, so ekoyeva.
Mount Sineru, the king of mountains, is vast, it is but one.
Vua núi Sineru vĩ đại, nó chỉ có một.
Ākāso mahanto, so ekoyeva.
Space is vast, it is but one.
Hư không vĩ đại, nó chỉ có một.
Sakko mahanto, so ekoyeva.
Sakka is mighty, he is but one.
Sakko vĩ đại, ông chỉ có một.
Māro mahanto, so ekoyeva.
Māra is mighty, he is but one.
Māra vĩ đại, ông chỉ có một.
Brahmā mahanto, so ekoyeva.
Brahmā is mighty, he is but one.
Brahmā vĩ đại, ông chỉ có một.
Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmiṃ.
The Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Enlightened One, is mighty, and He is but one in the world.
Đức Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác vĩ đại, Ngài chỉ có một trên thế gian.
Yattha te uppajjanti, tattha aññassa okāso na hoti.
Where they arise, there is no room for another.
Nơi Ngài xuất hiện, không có chỗ cho vị khác.
Tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva lokasmiṃ uppajjatīti.
Therefore, great king, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Enlightened One, arises as but one in the world.
Vì vậy, đại vương, Đức Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, chỉ có một xuất hiện trên thế gian.
Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehī’’ti.
“Well-explained, Venerable Nāgasena, is the problem, with similes and reasons.”
“Thưa Đại đức Nāgasena, vấn đề đã được giải thích rất hay bằng các ví dụ và lý lẽ.”
Ekissā lokadhātuyāti ekasmiṃ cakkavāḷe.
In one world-system (ekissā lokadhātuyā) means in one cakkavāḷa.
Trong một thế giới (Ekissā lokadhātuyā) nghĩa là trong một cõi luân hồi (cakkavāḷa).
Heṭṭhā imināva padena dasacakkavāḷasahassāni gahitāni tānipi, ekacakkavāḷeneva paricchindituṃ vaṭṭanti.
Below, by this very term, ten thousand cakkavāḷas are included, and these too are fitting to be delimited by one cakkavāḷa.
Ở đoạn dưới, chính với từ này, mười ngàn cõi luân hồi đã được bao gồm, và những cõi đó cũng nên được giới hạn trong một cõi luân hồi.
Buddhā hi uppajjamānā imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjanti, uppajjanaṭṭhāne pana vārite ito aññesu cakkavāḷesu nuppajjantīti vāritameva hoti.
For Buddhas, when they arise, they arise in this very cakkavāḷa, and when their place of arising is restricted, it means that they do not arise in other cakkavāḷas from here.
Thật vậy, các Đức Phật khi xuất hiện thì chỉ xuất hiện trong cõi luân hồi này mà thôi, và khi nơi xuất hiện đã bị ngăn cấm, thì việc không xuất hiện ở các cõi luân hồi khác cũng đã bị ngăn cấm.
Apubbaṃ acarimanti ettha cakkaratanapātubhāvato pubbe pubbaṃ, tasseva antaradhānato pacchā carimaṃ.
In not prior, not subsequent (apubbaṃ acarimaṃ), prior means before the appearance of the cakka-ratana, and subsequent means after its disappearance.
Trong không trước không sau (Apubbaṃ acarimaṃ) này, trước khi bảo luân xuất hiện là trước, sau khi bảo luân biến mất là sau.
Tattha dvidhā cakkaratanassa antaradhānaṃ hoti, cakkavattino kālaṃkiriyato vā pabbajjāya vā.
There are two ways for the cakka-ratana to disappear: either by the death of the Cakkavatti king or by his going forth into homelessness.
Ở đây, sự biến mất của bảo luân có hai cách: do vị Chuyển Luân Vương qua đời hoặc do xuất gia.
Antaradhāyamānañca pana taṃ kālaṃkiriyato vā pabbajjato vā sattame divase antaradhāyati, tato paraṃ cakkavattino pātubhāvo avārito.
And when it disappears, it disappears on the seventh day after the Cakkavatti’s death or his going forth, and after that, the appearance of another Cakkavatti is not precluded.
Và khi bảo luân biến mất, thì nó sẽ biến mất vào ngày thứ bảy sau khi vị Chuyển Luân Vương qua đời hoặc xuất gia, sau đó sự xuất hiện của một vị Chuyển Luân Vương khác không bị ngăn cấm.
Kasmā pana ekacakkavāḷe dve cakkavattino nuppajjantīti.
Why, then, do two Cakkavattis not arise in one cakkavāḷa?
Tại sao hai vị Chuyển Luân Vương không xuất hiện trong một cõi luân hồi?
Vivādupacchedato acchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca.
Because of the prevention of disputes, because of its wondrous nature, and because of the great power of the cakka-ratana.
Vì để tránh tranh chấp, vì tính kỳ diệu, và vì đại oai lực của bảo luân.
Dvīsu hi uppajjantesu ‘‘amhākaṃ rājā mahanto amhākaṃ rājā mahanto’’ti vivādo uppajjeyya.
For if two were to arise, a dispute would arise, saying, “Our king is great, our king is great.”
Thật vậy, nếu hai vị xuất hiện, sẽ phát sinh tranh chấp rằng “vua của chúng ta vĩ đại, vua của chúng ta vĩ đại”.
Ekasmiṃ dīpe cakkavattīti ca ekasmiṃ dīpe cakkavattīti ca anacchariyā bhaveyyuṃ.
And it would not be wondrous to say, “There is a Cakkavatti in one continent” and “There is a Cakkavatti in one continent.”
Và sẽ không còn kỳ diệu khi nói “một vị Chuyển Luân Vương trong một châu” và “một vị Chuyển Luân Vương trong một châu”.
Yo cāyaṃ cakkaratanassa dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu issariyānuppadānasamattho mahānubhāvo, so parihāyetha.
And the great power of the cakka-ratana, which is capable of bestowing sovereignty over the four great continents with their two thousand lesser islands, would be diminished.
Và đại oai lực của bảo luân, có khả năng ban quyền thống trị trên bốn đại châu với hai ngàn tiểu châu vây quanh, sẽ bị suy giảm.
Iti vivādupacchedato acchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca na ekacakkavāḷe dve uppajjanti.
Thus, because of the prevention of disputes, its wondrous nature, and the great power of the cakka-ratana, two* do not arise in one cakkavāḷa.
Vì vậy, để tránh tranh chấp, vì tính kỳ diệu, và vì đại oai lực của bảo luân, hai vị không xuất hiện trong một cõi luân hồi.
Imāni hi paṇidhānasampattikāraṇāni.
For these are the conditions for the fulfillment of aspiration.
Đây chính là những điều kiện để phát nguyện thành tựu.
Iti paṇidhānampi sampādetuṃ asamatthāya itthiyā kuto buddhabhāvoti ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī assa arahaṃ sammāsambuddho’’ti vuttaṃ.
Thus, for a woman unable to even fulfill the aspiration, how could there be Buddhahood? Therefore, it is said: “It is impossible, there is no opportunity, for a woman to be an Arahant, a Perfectly Enlightened One.”
Vì vậy, đối với một phụ nữ không thể thành tựu sự phát nguyện, thì làm sao có thể có Phật quả? Do đó, đã nói rằng “Điều đó là không thể, không có cơ hội để một phụ nữ là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác”.
Sabbākāraparipūro ca puññussayo sabbākāraparipūrameva attabhāvaṃ nibbattetīti purisova arahaṃ hoti sammāsambuddho.
And an accumulation of merit perfect in all respects produces an existence perfect in all respects, so it is only a man who becomes an Arahant, a Perfectly Enlightened One.
Và sự tích lũy công đức đầy đủ mọi phương diện sẽ tạo ra một thân thể đầy đủ mọi phương diện, do đó chỉ có nam giới mới là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
Yaṃ itthī rājā assa cakkavattītiādīsupi yasmā itthiyā kosohitavatthaguyhatādīnaṃ abhāvena lakkhaṇāni na paripūrenti, itthiratanābhāvena sattaratanasamaṅgitā na sampajjati, sabbamanussehi ca adhiko attabhāvo na hoti, tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī rājā assa cakkavattī’’ti vuttaṃ.
Similarly, in statements like ‘that a woman might be a Cakkavatti king (yaṃ itthī rājā assa cakkavattī)’, since a woman lacks the marks of a Cakkavatti due to the absence of features like having the male organ concealed in a sheath, and due to the absence of the "woman-gem", she does not attain the seven treasures, nor does she possess a body superior to all humans. Therefore, it is stated: “It is impossible, there is no opportunity, for a woman to be a Cakkavatti king.”
Trong khi một phụ nữ là Chuyển Luân Vương (Yaṃ itthī rājā assa cakkavattī) và các trường hợp tương tự, vì phụ nữ không có các đặc điểm như bộ phận kín được che giấu trong da, nên các tướng tốt không đầy đủ; vì không có nữ bảo, nên không đầy đủ bảy báu; và vì không có thân thể vượt trội hơn tất cả mọi người, nên đã nói rằng “Điều đó là không thể, không có cơ hội để một phụ nữ là Chuyển Luân Vương”.
Yasmā ca sakkattādīni tīṇi ṭhānāni uttamāni, itthiliṅgañca hīnaṃ, tasmā tassā sakkattādīnipi paṭisiddhāni.
And since the three positions, such as that of Sakka, are supreme, and the female gender is inferior, those positions, such as that of Sakka, are also denied to her.
Và vì ba vị trí như vị trí của Sakka là tối thượng, còn giới tính nữ là hạ liệt, nên việc phụ nữ đạt được vị trí của Sakka và các vị trí tương tự cũng bị phủ nhận.
Nanu ca yathā itthiliṅgaṃ, evaṃ purisaliṅgampi brahmaloke natthi?
But just as there is no female gender in the Brahma world, is there not also no male gender?
Chẳng phải giới tính nữ không tồn tại ở cõi Phạm thiên, thì giới tính nam cũng vậy sao?
Tasmā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kareyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’tipi na vattabbaṃ siyāti.
Therefore, should it not be said: “That a man might attain the state of Brahmā, that is a possibility” is also not to be stated?
Do đó, không nên nói rằng “Điều đó là có thể, có cơ hội để một nam giới đạt được Phạm thiên” sao?
No na vattabbaṃ.
No, it should not be said.
Không, không phải là không nên nói.
Idha purisassa tattha nibbattanato.
Because of a man being reborn there in this* world.
Vì ở đây, nam giới được tái sinh ở đó.
Brahmattanti hi mahābrahmattaṃ adhippetaṃ.
By 'Brahma-state', the state of Mahābrahmā is intended.
Vị trí Phạm thiên ở đây có nghĩa là vị trí Đại Phạm thiên.
Itthī ca idha jhānaṃ bhāvetvā kālaṃ katvā brahmapārisajjānaṃ sahabyataṃ upapajjati, na mahābrahmānaṃ, puriso pana tattha na uppajjatīti na vattabbo.
And a woman, having developed jhāna here and passed away, is reborn into the company of Brahma-attendants, not into the company of Mahābramās; but it should not be said that a man is not born there.
Và phụ nữ ở đây, sau khi tu tập thiền định và qua đời, được tái sinh vào cõi Phạm thiên là tùy tùng của Phạm thiên, chứ không phải Đại Phạm thiên; còn nam giới thì không thể nói là không được tái sinh ở đó.
Samānepi cettha ubhayaliṅgābhāve purisasaṇṭhānāva brahmāno, na itthisaṇṭhānā, tasmā suvuttamevetaṃ.
Even if the absence of both genders is equal here, Brahmās have the form of men, not women. Therefore, this is well said.
Mặc dù ở đây không có cả hai giới tính, nhưng các Phạm thiên có hình dạng nam giới, chứ không phải hình dạng nữ giới, do đó điều này đã được nói đúng đắn.
131. Kāyaduccaritassātiādīsu yathā nimbabījakosātakībījādīni madhuraphalaṃ na nibbattenti, asātaṃ amadhurameva nibbattenti, evaṃ kāyaduccaritādīni madhuravipākaṃ na nibbattenti, amadhurameva vipākaṃ nibbattenti.
131. In ‘of misconduct in body (kāyaduccaritassā)’ and so on, just as neem seeds, bitter gourd seeds, and so forth do not produce sweet fruits, but only unpleasant and unsweet ones, so too misconduct in body and so forth do not produce sweet results, but only unpleasant results.
131. Trong ác hạnh thân (Kāyaduccaritassā) và các điều tương tự, giống như hạt nim, hạt mướp đắng và các loại tương tự không tạo ra quả ngọt, mà chỉ tạo ra quả không ngon, không ngọt, thì ác hạnh thân và các điều tương tự cũng không tạo ra quả dịu ngọt, mà chỉ tạo ra quả không dịu ngọt.
Yathā ca ucchubījasālibījādīni madhuraṃ sādurasameva phalaṃ nibbattenti, na asātaṃ kaṭukaṃ, evaṃ kāyasucaritādīni madhurameva vipākaṃ nibbattenti, na amadhuraṃ.
And just as sugarcane seeds, rice seeds, and so forth produce only sweet and delicious fruits, not unpleasant or bitter ones, so too good conduct in body and so forth produce only pleasant results, not unpleasant ones.
Và giống như hạt mía, hạt lúa và các loại tương tự tạo ra quả ngọt, ngon, chứ không phải quả không ngon, đắng chát, thì thiện hạnh thân và các điều tương tự cũng chỉ tạo ra quả dịu ngọt, chứ không phải quả không dịu ngọt.
Vuttampi cetaṃ –
And it has been said:
Điều này cũng đã được nói:
Kāyaduccaritasamaṅgītiādīsu samaṅgīti pañcavidhā samaṅgitā āyūhanasamaṅgitā cetanāsamaṅgitā kammasamaṅgitā vipākasamaṅgitā, upaṭṭhānasamaṅgitāti.
In phrases like " kāyaduccaritasamaṅgī" (endowed with misconduct of body), " samaṅgī" refers to five kinds of samaṅgitā: āyūhanasamaṅgitā (accordance in effort), cetanāsamaṅgitā (accordance in volition), kammasamaṅgitā (accordance in kamma), vipākasamaṅgitā (accordance in result), and upaṭṭhānasamaṅgitā (accordance in manifestation).
Trong các từ như Kāyaduccaritasamaṅgī (kẻ đầy đủ thân ác hạnh), samaṅgī có năm loại đầy đủ (samaṅgitā): đầy đủ nỗ lực (āyūhanasamaṅgitā), đầy đủ ý chí (cetanāsamaṅgitā), đầy đủ nghiệp (kammasamaṅgitā), đầy đủ quả dị thục (vipākasamaṅgitā), và đầy đủ sự hiện khởi (upaṭṭhānasamaṅgitā).
Tattha kusalākusalakammāyūhanakkhaṇe āyūhanasamaṅgitāti vuccati.
Among these, āyūhanasamaṅgitā is said to be at the moment of exerting wholesome or unwholesome kamma.
Trong số đó, sự đầy đủ nỗ lực (āyūhanasamaṅgitā) được gọi là khi nỗ lực thực hiện nghiệp thiện hoặc bất thiện.
Tathā cetanāsamaṅgitā.
Likewise, cetanāsamaṅgitā.
Tương tự là sự đầy đủ ý chí (cetanāsamaṅgitā).
Yāva pana arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva sabbepi sattā pubbe upacitaṃ vipākārahaṃ kammaṃ sandhāya ‘‘kammasamaṅgino’’ti vuccanti, esā kammasamaṅgitā.
As long as beings have not attained arahattā, all beings are called "endowed with kamma" with reference to the kamma accumulated previously, which is worthy of results; this is kammasamaṅgitā.
Chừng nào các chúng sinh chưa đạt đến A-la-hán quả, tất cả họ đều được gọi là "kẻ đầy đủ nghiệp" (kammasamaṅgino) do nghiệp đã tích lũy từ trước, đủ để cho quả dị thục; đây là sự đầy đủ nghiệp (kammasamaṅgitā).
Vipākasamaṅgitā vipākakkhaṇeyeva veditabbā.
Vipākasamaṅgitā should be understood as occurring at the moment of fruition itself.
Sự đầy đủ quả dị thục (vipākasamaṅgitā) phải được hiểu là chỉ xảy ra vào thời điểm quả dị thục.
Yāva pana sattā arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva nesaṃ tato tato cavitvā niraye tāva uppajjamānānaṃ aggijālalohakumbhiādīhi upaṭṭhānākārehi nirayo, gabbhaseyyakattaṃ āpajjamānānaṃ mātukucchi, devesu uppajjamānānaṃ kapparukkhavimānādīhi upaṭṭhānākārehi devalokoti evaṃ uppattinimittaṃ upaṭṭhāti, iti nesaṃ iminā uppattinimittaupaṭṭhānena aparimuttatā upaṭṭhānasamaṅgitā nāma.
As long as beings have not attained arahattā, for them, when they pass away from one existence to another, for those reborn in hell, hell appears with manifestations such as flames of fire and cauldrons of molten iron; for those entering a womb, the mother's womb; and for those reborn among devas, the deva realm appears with manifestations such as wish-fulfilling trees and palaces. Thus, their non-freedom from this manifestation of the sign of rebirth is called upaṭṭhānasamaṅgitā.
Chừng nào các chúng sinh chưa đạt đến A-la-hán quả, chừng đó các dấu hiệu tái sinh sẽ hiện khởi cho họ: địa ngục hiện khởi dưới hình thức lửa cháy, vạc dầu, v.v., cho những ai sẽ tái sinh vào địa ngục sau khi chết từ cõi này; bụng mẹ hiện khởi cho những ai sẽ tái sinh vào thai bào; cõi trời hiện khởi dưới hình thức cây ước nguyện (kapparukkha), cung điện, v.v., cho những ai sẽ tái sinh vào cõi trời. Như vậy, việc họ chưa thoát khỏi sự hiện khởi của các dấu hiệu tái sinh này được gọi là đầy đủ sự hiện khởi (upaṭṭhānasamaṅgitā).
Sā calati sesā niccalā.
This one is unstable, while the others are stable.
Sự đầy đủ này là biến động, còn những loại khác là bất biến.
Niraye hi upaṭṭhitepi devaloko upaṭṭhāti, devaloke upaṭṭhitepi nirayo upaṭṭhāti, manussaloke upaṭṭhitepi tiracchānayoni upaṭṭhāti, tiracchānayoniyā ca upaṭṭhitāyapi manussaloko upaṭṭhātiyeva.
Indeed, even when hell appears, the deva realm also appears; even when the deva realm appears, hell also appears; even when the human realm appears, the animal realm also appears; and even when the animal realm appears, the human realm also appears.
Thật vậy, khi địa ngục hiện khởi, cõi trời cũng hiện khởi; khi cõi trời hiện khởi, địa ngục cũng hiện khởi; khi cõi người hiện khởi, cõi súc sinh cũng hiện khởi; và khi cõi súc sinh hiện khởi, cõi người cũng hiện khởi.
Tatridaṃ vatthu – soṇagiripāde kira acelavihāre soṇatthero nāma eko dhammakathiko, tassa pitā sunakhajīviko ahosi.
Concerning this, there is a story: once, at the foot of Soṇagiri, in the monastery of the unclad ascetics, there was a Dhamma teacher named Soṇa Thera. His father was a dog-keeper.
Liên quan đến điều này, có một câu chuyện: Xưa kia, dưới chân núi Soṇagiri, tại tu viện Acelavihāra, có một vị Pháp sư tên là Trưởng lão Soṇa. Cha của ông là một người sống bằng nghề nuôi chó.
Thero taṃ paṭibāhantopi saṃvare ṭhapetuṃ asakkonto ‘‘mā nassi jarako’’ti mahallakakāle akāmakaṃ pabbājesi.
Although the Thera tried to dissuade him, being unable to establish him in restraint, he thought, "Let the old man not be ruined," and ordained him against his will in his old age.
Dù Trưởng lão cố gắng ngăn cản, nhưng không thể khiến cha mình giữ giới, ông nghĩ: "Đừng để ông già này bị hủy hoại", nên đã bắt cha mình xuất gia khi ông đã già, dù ông không muốn.
Tassa gilānaseyyāya nipannassa nirayo upaṭṭhāti, soṇagiripādato mahantā mahantā sunakhā āgantvā khāditukāmā viya samparivāresuṃ.
As he lay on his sickbed, hell appeared to him, and large, large dogs came from the foot of Soṇagiri and surrounded him as if they wished to devour him.
Khi ông nằm trên giường bệnh, địa ngục hiện ra trước mắt ông. Những con chó to lớn từ chân núi Soṇagiri kéo đến, vây quanh ông như muốn ăn thịt.
So mahābhayabhīto – ‘‘vārehi, tāta soṇa, vārehi, tāta soṇā’’ti āha.
Terrified by the great danger, he cried, "Ward them off, dear Soṇa, ward them off, dear Soṇa!"
Ông sợ hãi tột độ, kêu lên: "Soṇa con ơi, ngăn chúng lại! Soṇa con ơi, ngăn chúng lại!"
Kiṃ mahātherāti.
"What is it, Great Elder?"
"Bạch Đại Trưởng lão, có chuyện gì vậy?"
Na passasi tātāti taṃ pavattiṃ ācikkhi.
"Do you not see, dear son?" he said, and recounted the incident.
"Con không thấy sao, con trai?" Ông kể lại sự việc đó.
Soṇatthero – ‘‘kathañhi nāma mādisassa pitā niraye nibbattissati, patiṭṭhā’ssa bhavissāmī’’ti sāmaṇerehi nānāpupphāni āharāpetvā cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇesu talasantharaṇapūjaṃ āsanapūjañca kāretvā pitaraṃ mañcena cetiyaṅgaṇaṃ āharitvā mañce nisīdāpetvā – ‘‘ayaṃ mahāthera-pūjā tumhākaṃ atthāya katā ‘ayaṃ me bhagavā duggatapaṇṇākāro’ti vatvā bhagavantaṃ vanditvā cittaṃ pasādehī’’ti āha.
Soṇa Thera thought, "How can my father, being of my caliber, be reborn in hell? I will be a support for him," and having novices bring various flowers, he arranged flower offerings on the cetiya grounds and Bodhi tree grounds, and seat offerings. Then, bringing his father to the cetiya grounds on a bed, he made him sit on it and said, "Great Elder, this offering has been made for your benefit. Say 'This Bhagavā is my humble offering' and, having paid homage to the Bhagavā, purify your mind."
Trưởng lão Soṇa nghĩ: "Làm sao cha của một người như ta lại có thể tái sinh vào địa ngục được? Ta phải là chỗ nương tựa cho ông ấy." Ông sai các sa-di mang nhiều loại hoa đến, rồi làm lễ trải hoa và cúng dường chỗ ngồi tại sân tháp và sân Bồ-đề. Sau đó, ông khiêng cha mình bằng cáng đến sân tháp, đặt ông ngồi trên cáng và nói: "Bạch Đại Trưởng lão, lễ cúng dường này được thực hiện vì lợi ích của cha. Xin cha hãy nói 'Đức Thế Tôn này là món quà của con từ cõi khổ' rồi đảnh lễ Đức Thế Tôn và làm tâm mình thanh tịnh."
So mahāthero pūjaṃ disvā tathā karonto cittaṃ pasādesi, tāvadevassa devaloko upaṭṭhāsi, nandanavana-cittalatāvana-missakavana-phārusakavanavimānāni ceva nāṭakāni ca parivāretvā ṭhitāni viya ahesuṃ.
Seeing the offering, that Great Elder did as instructed and purified his mind. Instantly, the deva realm appeared to him; the Nandana Grove, Cittalatā Grove, Missaka Grove, Phārusaka Grove, and the celestial palaces and performers appeared as if surrounding him.
Đại Trưởng lão thấy lễ cúng dường, làm theo lời con, và tâm ông trở nên thanh tịnh. Ngay lập tức, cõi trời hiện ra trước mắt ông, như thể các cung điện ở vườn Nandana, vườn Cittalatā, vườn Missaka, vườn Phārusaka và các vũ công đã vây quanh ông.
So ‘‘apetha apetha soṇā’’ti āha.
He exclaimed, "Away, away, you dogs!"
Ông nói: "Tránh ra, tránh ra, Soṇa!"
Kimidaṃ therāti?
"What is it, Elder?"
"Bạch Trưởng lão, chuyện gì vậy?"
Etā te, tāta, mātaro āgacchantīti.
"Those, dear son, are your mothers coming!"
"Này con, những người mẹ của con đang đến đó!"
Thero ‘‘saggo upaṭṭhito mahātherassā’’ti cintesi.
The Thera thought, "The heaven has appeared to the Great Elder."
Trưởng lão (Soṇa) nghĩ: "Thiên giới đã hiện khởi cho Đại Trưởng lão rồi."
Evaṃ upaṭṭhānasamaṅgitā calatīti veditabbā.
Thus, it should be understood that upaṭṭhānasamaṅgitā is unstable.
Như vậy, cần phải hiểu rằng sự đầy đủ sự hiện khởi (upaṭṭhānasamaṅgitā) là biến động.
Etāsu samaṅgitāsu idha āyūhanacetanākammasamaṅgitāvasena kāyaduccaritasamaṅgītiādi vuttaṃ.
Among these kinds of samaṅgitā, here phrases like "endowed with misconduct of body" are stated in terms of āyūhanasamaṅgitā, cetanāsamaṅgitā, and kammasamaṅgitā.
Trong số các loại đầy đủ này, ở đây, từ "kẻ đầy đủ thân ác hạnh" (kāyaduccaritasamaṅgī) và các từ tương tự được nói đến theo nghĩa đầy đủ nỗ lực, đầy đủ ý chí và đầy đủ nghiệp.
Ānanda, yasmā imasmiṃ dhammapariyāye ‘‘aṭṭhārasa kho imā, ānanda, dhātuyo, cha imā, ānanda, dhātuyo’’ti evaṃ bahudhātuyo vibhattā, tasmā tiha tvaṃ imaṃ dhammapariyāyaṃ bahudhātukotipi naṃ dhārehi.
"Ānanda, since in this exposition of the Dhamma, many elements are classified thus: 'There are, Ānanda, these eighteen elements,' 'There are, Ānanda, these six elements,' therefore, you should bear in mind this exposition of the Dhamma as Bahudhātuka (Having Many Elements).
Này Ānanda, vì trong pháp môn này, nhiều yếu tố (dhātu) đã được phân tích như "Này Ānanda, có mười tám yếu tố này, này Ānanda, có sáu yếu tố này," vậy nên con hãy ghi nhớ pháp môn này là Bahudhātuka (Đa Yếu Tố).
Yasmā panettha dhātuāyatanapaṭiccasamuppādaṭṭhānāṭṭhānavasena cattāro parivaṭṭā kathitā, tasmā catuparivaṭṭotipi naṃ dhārehi.
And since in this discourse, four revolutions are taught concerning elements (dhātu), sense bases (āyatana), dependent origination (paṭiccasamuppāda), and possible/impossible circumstances (ṭhāna / aṭṭhāna), you should also bear it in mind as Catuparivaṭṭa (Having Four Revolutions).
Vì ở đây, bốn vòng quay (parivaṭṭa) đã được nói đến theo khía cạnh các yếu tố (dhātu), các xứ (āyatana), duyên khởi (paṭiccasamuppāda), các điều kiện (ṭhāna) và phi điều kiện (aṭṭhāna), vậy nên con hãy ghi nhớ nó là Catuparivaṭṭa (Bốn Vòng Quay).
Yasmā ca ādāsaṃ olokentassa mukhanimittaṃ viya imaṃ dhammapariyāyaṃ olokentassa ete dhātuādayo atthā pākaṭā honti, tasmā dhammādāsotipi naṃ dhārehi.
And since, just as one looking into a mirror clearly sees the reflection of one's face, so too, one looking into this exposition of the Dhamma clearly perceives these meanings of elements and so on, therefore, you should also bear it in mind as Dhammādāsa (Mirror of Dhamma).
Và vì khi nhìn vào pháp môn này, các ý nghĩa về yếu tố, v.v., này trở nên rõ ràng như hình ảnh khuôn mặt khi nhìn vào gương, vậy nên con hãy ghi nhớ nó là Dhammādāsa (Gương Pháp).
Yasmā ca yathā nāma parasenamaddanā yodhā saṅgāmatūriyaṃ paggahetvā parasenaṃ pavisitvā sapatte madditvā attano jayaṃ gaṇhanti, evameva kilesasenamaddanā yogino idha vuttavasena vipassanaṃ paggahetvā kilese madditvā attano arahattajayaṃ gaṇhanti, tasmā amatadundubhītipi naṃ dhārehi.
And since, just as warriors who crush enemy forces take up a battle drum, enter the enemy's army, crush their adversaries, and achieve their own victory, even so, yogis who crush the army of defilements take up insight (vipassanā) as taught herein, crush the defilements, and achieve their own arahantship-victory, therefore, you should also bear it in mind as Amatadundubhī (Drum of Immortality).
Và vì như những chiến binh nghiền nát quân địch, cầm lấy tiếng trống chiến trận, tiến vào quân địch, nghiền nát kẻ thù và giành chiến thắng cho mình, cũng vậy, các hành giả nghiền nát quân phiền não, cầm lấy thiền quán được nói đến ở đây, nghiền nát phiền não và giành chiến thắng A-la-hán cho mình, vậy nên con hãy ghi nhớ nó là Amata-dundubhī (Trống Bất Tử).
Yasmā ca yathā saṅgāmayodhā pañcāvudhaṃ gahetvā parasenaṃ viddhaṃsetvā jayaṃ gaṇhanti, evaṃ yoginopi idha vuttaṃ vipassanāvudhaṃ gahetvā kilesasenaṃ viddhaṃsetvā arahattajayaṃ gaṇhanti.
And since, just as warriors in battle take up five weapons, destroy the enemy army, and achieve victory, even so, yogis take up the weapon of insight taught herein, destroy the army of defilements, and achieve the victory of arahantship.
Và vì như các chiến binh cầm năm loại vũ khí, tiêu diệt quân địch và giành chiến thắng, cũng vậy, các hành giả cầm vũ khí thiền quán được nói đến ở đây, tiêu diệt quân phiền não và giành chiến thắng A-la-hán.
Tasmā anuttaro saṅgāmavijayotipi naṃ dhārehīti.
Therefore, you should also bear it in mind as Anuttaro Saṅgāmavijayo (Unsurpassed Battle-Victory)."
Vậy nên con hãy ghi nhớ nó là Anuttaro Saṅgāmavijayo (Chiến Thắng Vô Thượng Trong Trận Chiến).
133. Evaṃ me sutanti isigilisuttaṃ.
Evaṃ me sutaṃ is the Isigili Sutta.
133. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Kinh Isigili.
Tattha aññāva samaññā ahosīti isigilissa isigilīti samaññāya uppannakāle vebhāro na vebhāroti paññāyittha, aññāyevassa samaññā ahosi.
In this, aññāva samaññā ahosī (there was a different designation for it) means that when the designation Isigili came into being for the Isigili mountain, Veḷhāro mountain was not known as Veḷhāro; it had a different designation.
Trong đó, aññāva samaññā ahosī (chỉ là một tên gọi khác) có nghĩa là khi tên gọi Isigili xuất hiện cho núi Isigili, núi Vebhāra không còn được biết đến là Vebhāra nữa, mà nó có một tên gọi khác.
Aññā paññattīti idaṃ purimapadasseva vevacanaṃ.
Aññā paññattī (a different designation) is merely a synonym for the preceding phrase.
Aññā paññattī (một sự định danh khác) là từ đồng nghĩa với từ trước.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining cases.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Tadā kira bhagavā sāyanhasamaye samāpattito vuṭṭhāya gandhakuṭito nikkhamitvā yasmiṃ ṭhāne nisinnānaṃ pañca pabbatā paññāyanti, tattha bhikkhusaṅghaparivuto nisīditvā ime pañca pabbate paṭipāṭiyā ācikkhi.
At that time, it is said that the Bhagavā, rising from jhāna in the evening, came out of the Fragrant Hut and, surrounded by the assembly of bhikkhus, sat down at a place from which five mountains could be seen. There, he named these five mountains in order.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn, sau khi xuất định vào buổi chiều, rời khỏi Hương thất (Gandhakuṭi), và ngồi cùng với Tăng đoàn tại nơi mà năm ngọn núi có thể nhìn thấy được, Ngài đã lần lượt chỉ ra năm ngọn núi này.
Tattha na bhagavato pabbatehi attho atthi, iti imesu pana pabbatesu paṭipāṭiyā kathiyamānesu isigilissa isigilibhāvo kathetabbo hoti.
The Bhagavā had no specific concern with the mountains themselves; however, as these mountains were mentioned in sequence, the nature of Isigili as Isigili had to be explained.
Ở đây, Đức Thế Tôn không có ý nghĩa gì với các ngọn núi đó, nhưng khi nói về các ngọn núi này theo thứ tự, cần phải nói về việc núi Isigili là núi Isigili.
Tasmiṃ kathiyamāne padumavatiyā puttānaṃ pañcasatānaṃ paccekabuddhānaṃ nāmāni ceva padumavatiyā ca patthanā kathetabbā bhavissatīti bhagavā imaṃ pañca pabbatapaṭipāṭiṃ ācikkhi.
In explaining it, the names of the five hundred Paccekabuddhas, sons of Padumavatī, and Padumavatī's aspiration would have to be recounted, and so the Bhagavā spoke of this sequence of five mountains.
Khi nói về điều đó, các tên của năm trăm vị Độc Giác Phật, con của Padumavatī, và lời nguyện của Padumavatī sẽ được nói đến. Vì vậy, Đức Thế Tôn đã lần lượt chỉ ra năm ngọn núi này.
Pavisantā dissanti paviṭṭhā na dissantīti yathāphāsukaṭṭhāne piṇḍāya caritvā katabhattakiccā āgantvā cetiyagabbhe yamakamahādvāraṃ vivarantā viya taṃ pabbataṃ dvedhā katvā anto pavisitvā rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni māpetvā tattha vasiṃsu, tasmā evamāha.
Pavisantā dissanti paviṭṭhā na dissantī (Entering, they are seen; having entered, they are not seen) means that having gone for alms in comfortable places and completed their meal, the Paccekabuddhas would come, and as if opening a twin great door in the cetiya chamber, they would split the mountain in two, enter within, create night-dwellings and day-dwellings, and reside there. That is why it was said thus.
Pavisantā dissanti paviṭṭhā na dissantī (Khi họ đi vào thì được thấy, khi đã vào thì không được thấy) có nghĩa là các vị Độc Giác Phật, sau khi đi khất thực ở những nơi thuận tiện và hoàn thành bữa ăn, đã đến, như thể mở một cánh cửa đôi lớn trong lòng tháp, chia ngọn núi đó làm đôi, đi vào bên trong, xây dựng nơi nghỉ đêm và nơi nghỉ ngày, rồi ở đó. Vì vậy, Đức Phật đã nói như vậy.
Ime isīti ime paccekabuddhaisī.
Ime isī (these sages) means these sages, the Paccekabuddhas.
Ime isī (những vị ẩn sĩ này) là những vị Độc Giác Phật.
Kadā pana te tattha vasiṃsu?
When, then, did they reside there?
Vậy khi nào các vị đó đã ở đó?
Atīte kira anuppanne tathāgate bārāṇasiṃ upanissāya ekasmiṃ gāmake ekā kuladhītā khettaṃ rakkhamānā ekassa paccekabuddhassa pañcahi lājāsatehi saddhiṃ ekaṃ padumapupphaṃ datvā pañca puttasatāni patthesi.
In the past, it is said, when no Tathāgata had yet arisen, a certain daughter of a noble family, while guarding a field near Bārāṇasī, offered a lotus flower along with five hundred portions of parched rice to a Paccekabuddha and wished for five hundred sons.
Xưa kia, khi các đấng Như Lai (Tathāgata) chưa xuất hiện, tại một ngôi làng nhỏ gần thành Bārāṇasī, có một thiếu nữ thuộc gia đình danh giá, trong khi canh giữ ruộng, đã cúng dường một bông hoa sen cùng năm trăm nắm bỏng cho một vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) và cầu nguyện được năm trăm người con.
Tasmiṃyeva ca khaṇe pañcasatā migaluddakā madhuramaṃsaṃ datvā ‘‘etissā puttā bhaveyyāmā’’ti patthayiṃsu.
And at that very moment, five hundred hunters, offering delicious meat, wished, "May we be sons to her!"
Ngay vào lúc đó, năm trăm người thợ săn hươu đã cúng dường thịt ngon ngọt và cầu nguyện: “Chúng con nguyện được làm con của cô ấy.”
Sā yāvatāyukaṃ ṭhatvā devaloke nibbattā, tato cutā jātassare padumagabbhe nibbatti.
She, having lived for her full lifespan, was reborn in the deva world. Falling from there, she was reborn in the womb of a lotus in Jātassara lake.
Nàng sống hết tuổi thọ, tái sinh vào cõi trời, rồi từ đó mệnh chung, tái sinh vào trong đài sen ở hồ Jātassara.
Tameko tāpaso disvā paṭijaggi, tassā vicarantiyāva pāduddhāre pāduddhāre bhūmito padumāni uṭṭhahanti.
A certain ascetic saw her and fostered her. As she walked, at every step, lotuses sprang up from the earth.
Một vị ẩn sĩ thấy nàng bèn nuôi dưỡng, khi nàng đi lại, mỗi bước chân nàng đặt xuống đất đều có hoa sen mọc lên.
Eko vanacarako disvā bārāṇasirañño ārocesi.
A certain forest dweller saw this and reported it to the king of Bārāṇasī.
Một người đi rừng thấy vậy bèn tâu với vua Bārāṇasī.
Rājā naṃ āharāpetvā aggamahesiṃ akāsi, tassā gabbho saṇṭhāsi.
The king had her brought and made her his chief queen. Then she conceived.
Vua cho người rước nàng về và phong làm hoàng hậu, nàng đã mang thai.
Mahāpadumakumāro mātukucchiyaṃ vasi, sesā gabbhamalaṃ nissā nibbattā.
Prince Mahāpaduma dwelled in his mother's womb, while the rest were reborn from the impurities of the womb.
Hoàng tử Mahāpaduma trú ngụ trong bụng mẹ, còn những người con khác sinh ra từ chất thải của bào thai.
Vayappattā uyyāne padumassare kīḷantā ekekasmiṃ padume nisīditvā khayavayaṃ paṭṭhapetvā paccekabodhiñāṇaṃ nibbattayiṃsu.
Having come of age, as they played in the lotus pond in the pleasure grove, they sat on individual lotuses, established the contemplation of decay and dissolution (khayavaya), and brought forth Paccekabodhi knowledge.
Khi đến tuổi trưởng thành, họ chơi đùa trong hồ sen ở khu vườn, mỗi người ngồi trên một bông sen, quán chiếu sự sinh diệt (khayavaya) và chứng đắc Độc Giác Bồ Đề Tuệ (Paccekabodhiñāṇa).
Ayaṃ tesaṃ byākaraṇagāthā ahosi –
This was their prophetic verse:
Đây là bài kệ tuyên thuyết của họ:
135. Ye sattasārāti ariṭṭho upariṭṭho tagarasikhī yasassī sudassano piyadassī gandhāro piṇḍolo upāsabho nīto tatho sutavā bhāvitattoti terasannaṃ paccekabuddhānaṃ nāmāni vatvā idāni tesañca aññesañca gāthābandhena nāmāni ācikkhanto ye sattasārātiādimāha.
135. Ye sattasārā (Those who are the essence of beings): Having stated the names of the thirteen Paccekabuddhas—Ariṭṭha, Upariṭṭha, Tagarasikhī, Yasassī, Sudassana, Piyadassī, Gandhāra, Piṇḍola, Upāsabha, Nīta, Tatha, Sutavā, and Bhāvitatta—the Buddha now, desiring to declare the names of these and other (Paccekabuddhas) in verse, spoke the passage beginning with ye sattasārā.
135. Ye sattasārā (Những bậc tinh túy của chúng sanh): Sau khi nêu tên mười ba vị Độc Giác Phật là Ariṭṭha, Upariṭṭha, Tagarasikhī, Yasassī, Sudassana, Piyadassī, Gandhāra, Piṇḍola, Upāsabha, Nīta, Tatha, Sutavā, Bhāvitatta, bây giờ Đức Phật muốn nêu tên các vị ấy và những vị khác bằng cách kết hợp trong bài kệ, nên Ngài đã nói ye sattasārā và các câu tiếp theo.
Tattha sattasārāti sattānaṃ sārabhūtā.
Here, sattasārā means the essence of beings (or, who are endowed with the essence of mindfulness, morality, etc., and thus are the essence of beings).
Trong đó, sattasārā nghĩa là những bậc tinh túy của chúng sanh.
Anīghāti niddukkhā.
Anīghā means free from suffering.
Anīghā nghĩa là không có khổ đau.
Nirāsāti nittaṇhā.
Nirāsā means free from craving.
Nirāsā nghĩa là không có tham ái.
Dve jālinoti cūḷajāli mahājālīti dve jālināmakā.
Dve jālino means the two named Jālī, namely Cūḷajālī and Mahājālī.
Dve jālino nghĩa là hai vị tên Jālī là Cūḷajāli và Mahājālī.
Santacittoti idampi ekassa nāmameva.
Santacitto is also just the name of one (Paccekabuddha).
Santacitto cũng là tên của một vị.
Passi jahi upadhidukkhamūlanti ettha passi nāma so paccekabuddho, dukkhassa pana mūlaṃ upadhiṃ jahīti ayamassa thuti.
In Passi jahi upadhidukkhamūlaṃ, the Paccekabuddha named Passi abandoned upadhi, the root of suffering. This is a eulogy for him.
Passi jahi upadhidukkhamūla (Passi đã từ bỏ cội rễ khổ đau là upadhi): Trong câu này, Passi là tên của vị Độc Giác Phật đó, còn “đã từ bỏ upadhi là cội rễ của khổ đau” là lời tán thán Ngài.
Aparājitotipi ekassa nāmameva.
Aparājito is also just the name of one (Paccekabuddha).
Aparājito cũng là tên của một vị.
Satthā pavattā sarabhaṅgo lomahaṃso uccaṅgamāyoti ime pañca janā.
Satthā, Pavattā, Sarabhaṅgo, Lomahaṃso, Uccaṅgamāyo: these are five individuals.
Satthā, Pavattā, Sarabhaṅga, Lomahaṃsa, Uccaṅgamāya là năm vị này.
Asito anāsavo manomayoti imepi tayo janā.
Asito, Anāsavo, Manomayo: these are also three individuals.
Asita, Anāsava, Manomaya là ba vị này.
Mānacchido ca bandhumāti bandhumā nāma eko, mānassa pana chinnattā mānacchidoti vutto.
Mānacchido ca Bandhumā: Bandhumā is one, but he is called Mānacchida (cutter of conceit) because he cut off conceit.
Mānacchido ca Bandhumā: Bandhumā là tên của một vị, còn được gọi là Mānacchida vì đã đoạn trừ ngã mạn.
Tadādhimuttotipi nāmameva.
Tadādhimutto is also a name.
Tadādhimutto cũng là một tên.
Sayho anomanikkamoti sayho nāma so buddho, anomavīriyattā pana anomanikkamoti vutto.
Sayho Anomanikkamo: Sayha is that Buddha, but he is called Anomanikkama (of peerless exertion) because of his peerless energy.
Sayha Anomanikkama: Sayha là tên của vị Phật đó, còn được gọi là Anomanikkama vì có tinh tấn không kém.
Ānando nando upanando dvādasāti cattāro ānandā, cattāro nandā cattāro upanandāti evaṃ dvādasa.
Ānando, Nando, Upanando dvādasa: there are twelve, namely four Ānandas, four Nandas, and four Upanandas.
Ānanda, Nanda, Upananda mười hai vị: Bốn vị Ānanda, bốn vị Nanda và bốn vị Upananda, tổng cộng là mười hai vị.
Bhāradvājo antimadehadhārīti bhāradvājo nāma so buddho.
Bhāradvājo Antimadehadhārī: Bhāradvāja is that Buddha.
Bhāradvāja Antimadehadhārī: Bhāradvāja là tên của vị Phật đó.
Antimadehadhārīti thuti.
Antimadehadhārī is a eulogy.
Antimadehadhārī là lời tán thán.
Taṇhacchidoti sikharissāyaṃ thuti.
Taṇhacchido is a eulogy for Sikkhari.
Taṇhacchido là lời tán thán Sikharī.
Vītarāgoti maṅgalassa thuti.
Vītarāgo is a eulogy for Maṅgala.
Vītarāgo là lời tán thán Maṅgala.
Usabhacchidā jāliniṃ dukkhamūlanti usabho nāma so buddho dukkhamūlabhūtaṃ jāliniṃ acchidāti attho.
Usabhacchidā jāliniṃ dukkhamūlaṃ means that the Buddha named Usabha cut off the net (jālinī), which is the root of suffering.
Usabhacchidā jāliniṃ dukkhamūla: Usabha là tên của vị Phật đó, nghĩa là Ngài đã đoạn trừ mạng lưới tham ái (jālinī) là cội rễ của khổ đau.
Santaṃ padaṃ ajjhagamopanītoti upanīto nāma so buddho santaṃ padaṃ ajjhagamā.
Santaṃ padaṃ ajjhagamopanīto means that the Buddha named Upanīta attained the peaceful state.
Santaṃ padaṃ ajjhagamopanīto: Upanīta là tên của vị Phật đó, Ngài đã đạt đến cảnh giới an tịnh (Nibbāna).
Vītarāgotipi ekassa nāmameva.
Vītarāgo is also the name of one (Paccekabuddha).
Vītarāgo cũng là tên của một vị.
Suvimuttacittoti ayaṃ kaṇhassa thuti.
Suvimuttacitto is a eulogy for Kaṇha.
Suvimuttacitto là lời tán thán Kaṇha.
Ete ca aññe cāti ete pāḷiyaṃ āgatā ca pāḷiyaṃ anāgatā aññe ca etesaṃ ekanāmakāyeva.
Ete ca aññe ca means these (Paccekabuddhas) mentioned in the Pāḷi and other (Paccekabuddhas) not mentioned in the Pāḷi, who have the same names as these.
Ete ca aññe ca: Những vị này đã được nêu trong Pāḷi và những vị khác chưa được nêu trong Pāḷi đều có cùng tên với các vị này.
Imesu hi pañcasu paccekabuddhasatesu dvepi tayopi dasapi dvādasapi ānandādayo viya ekanāmakā ahesuṃ.
Among these five hundred Paccekabuddhas, two, three, ten, or twelve had the same name, like the Ānandas and others.
Trong số năm trăm vị Độc Giác Phật này, có hai, ba, mười, mười hai vị có cùng tên, như các vị Ānanda, v.v.
Iti pāḷiyaṃ āgatanāmeheva sabbesaṃ nāmāni vuttāni hontīti ito paraṃ visuṃ visuṃ avatvā ‘‘ete ca aññe cā’’ti āha.
Thus, by stating the names mentioned in the Pāḷi, the names of all have been stated, and therefore, instead of mentioning each one separately further on, he said, "Ete ca aññe ca."
Như vậy, tên của tất cả các vị đều đã được nêu bằng những tên có trong Pāḷi, do đó, từ đây về sau, thay vì nêu từng tên riêng biệt, Đức Phật đã nói “Ete ca aññe ca” (Những vị này và những vị khác).
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear.
Phần còn lại đều rõ ràng.
136. Evaṃ me sutanti mahācattārīsakasuttaṃ.
136. Evaṃ me sutaṃ is the Mahācattārīsaka Sutta.
136. Evaṃ me sutaṃ là Kinh Mahācattārīsaka.
Tattha ariyanti niddosaṃ lokuttaraṃ, niddosañhi ‘‘ariya’’nti vuccati.
Here, ariyaṃ means faultless, supramundane; for what is faultless is called "ariya."
Trong đó, ariya nghĩa là vô tỳ vết, siêu thế, vì vô tỳ vết được gọi là “ariya”.
Sammāsamādhinti maggasamādhiṃ.
Sammāsamādhiṃ means path-concentration.
Sammāsamādhi nghĩa là định của đạo lộ (magga).
Saupanisanti sapaccayaṃ.
Saupanisaṃ means with condition.
Saupanisa nghĩa là có duyên, có điều kiện.
Saparikkhāranti saparivāraṃ.
Saparikkāraṃ means with retinue.
Saparikkhāra nghĩa là có tùy tùng, có sự chuẩn bị.
Parikkhatāti parivāritā.
Parikkhatā means surrounded.
Parikkhatā nghĩa là được bao bọc, được vây quanh.
Sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hotīti dvidhā sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti purecārikā vipassanāsammādiṭṭhi ca maggasammādiṭṭhi ca.
Sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti means Right View leads in two ways: vipassanā sammādiṭṭhi (insight right view) and magga sammādiṭṭhi (path right view).
Sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti (Chánh kiến đi trước): Chánh kiến đi trước theo hai cách: chánh kiến của tuệ quán (vipassanā) và chánh kiến của đạo lộ (magga).
Vipassanāsammādiṭṭhi tebhūmakasaṅkhāre aniccādivasena parivīmaṃsati; maggasammādiṭṭhi pana parivīmaṃsanapariyosāne bhūmiladdhaṃ vaṭṭaṃ samugghāṭayamānā vūpasamayamānā sītudakaghaṭasahassaṃ matthake āsiñcamānā viya uppajjati.
Vipassanā sammādiṭṭhi scrutinizes the compounded phenomena of the three planes of existence as impermanent, suffering, and non-self; magga sammādiṭṭhi, however, arises at the conclusion of this scrutiny, uprooting and calming the cycle of existence attained in the planes, as if pouring a thousand pitchers of cool water on the head.
Chánh kiến của tuệ quán quán xét các pháp hữu vi thuộc ba cõi theo khía cạnh vô thường, v.v.; còn chánh kiến của đạo lộ thì, sau khi quán xét xong, xuất hiện như đang nhổ bỏ và làm lắng dịu vòng luân hồi đã đạt được ở các cõi, giống như đang dội ngàn bình nước lạnh lên đầu.
Yathā hi khettaṃ kurumāno kassako paṭhamaṃ araññe rukkhe chindati, pacchā aggiṃ deti, so aggi paṭhamaṃ chinne rukkhe anavasese jhāpeti, evameva vipassanāsammādiṭṭhi paṭhamaṃ aniccādivasena saṅkhāre vīmaṃsati, maggasammādiṭṭhi tāya vīmaṃsanatthaṃ saṅkhāre puna appavattivasena samugghāṭayamānā uppajjati, sā duvidhāpi idha adhippetā.
Just as a farmer, making a field, first cuts trees in the forest and then sets fire to them, and that fire burns the previously cut trees without remainder, even so, vipassanā sammādiṭṭhi first scrutinizes compounded phenomena as impermanent and so on, and magga sammādiṭṭhi arises, uprooting these compounded phenomena to prevent their further arising through that scrutiny. Both types are intended here.
Như người nông dân khi làm ruộng, trước tiên chặt cây trong rừng, sau đó đốt lửa; lửa đó thiêu rụi hoàn toàn những cây đã chặt trước đó. Cũng vậy, chánh kiến của tuệ quán trước tiên quán xét các pháp hữu vi theo khía cạnh vô thường, v.v.; chánh kiến của đạo lộ xuất hiện để nhổ bỏ các pháp hữu vi theo khía cạnh không tái diễn, nhằm hoàn tất việc quán xét đó. Cả hai loại chánh kiến này đều được đề cập ở đây.
Paññā paññindriyantiādīsu vibhajitvā vibhajitvā amatadvāraṃ paññapeti dassetīti paññā.
Among paññā, paññindriyaṃ, etc., paññā is so called because it teaches and reveals the door to the Deathless, distinguishing and differentiating.
Trong các từ paññā, paññindriya, v.v., paññā (tuệ) là cái biết, cái thấy cửa bất tử (amatadvāra) bằng cách phân tích và phân tích.
Tasmiṃ atthe indattaṃ karotīti paññindriyaṃ.
Paññindriyaṃ (faculty of wisdom) is so called because it exercises mastery in that sense.
Paññindriyaṃ (tuệ căn) là cái có quyền năng trong ý nghĩa đó.
Avijjāya na kampatīti paññābalaṃ.
Paññābalaṃ (power of wisdom) is so called because it is not shaken by ignorance.
Paññābalaṃ (tuệ lực) là cái không bị lay động bởi vô minh.
Bojjhaṅgappattā hutvā catusaccadhamme vicinātīti dhammavicayasambojjhaṅgo.
Dhammavicayasambojjhaṅgo (factor of enlightenment of investigation of states) is so called because, having attained the state of an enlightenment factor, it investigates the Four Noble Truths.
Dhammavicayasambojjhaṅgo (trạch pháp giác chi) là cái sau khi đạt đến trạng thái giác chi, quán xét các pháp Tứ Thánh Đế.
Maggasampattiyā pasaṭṭhā sobhanā diṭṭhīti sammādiṭṭhi.
Sammādiṭṭhi (Right View) is a praiseworthy, excellent view due to the attainment of the path.
Sammādiṭṭhi (chánh kiến) là cái thấy tốt đẹp, được tán thán bởi sự thành tựu của đạo lộ (magga).
Ariyamaggassa aṅganti maggaṅgaṃ.
Maggaṅgaṃ (component of the path) is a component of the Noble Path.
Maggaṅgaṃ (đạo chi) là chi phần của Thánh đạo.
Soti so bhikkhu.
So means that bhikkhu.
So (vị ấy) là vị Tỳ Khưu đó.
Pahānāyāti pajahanatthāya.
Pahānāya means for the abandonment (of wrong view).
Pahānāya (để đoạn trừ) là để từ bỏ.
Upasampadāyāti paṭilābhatthāya.
Upasampadāya means for the acquisition (of right view).
Upasampadāya (để thành tựu) là để đạt được.
Sammāvāyāmoti niyyāniko kusalavāyāmo.
Sammāvāyāmo means wholesome effort leading to liberation (from saṃsāra).
Sammāvāyāmo (chánh tinh tấn) là tinh tấn thiện lành đưa đến giải thoát.
Satoti satiyā samannāgato hutvā.
Sato means being endowed with mindfulness.
Sato (có niệm) là có đầy đủ niệm.
Anuparidhāvanti anuparivattantīti sahajātā ca purejātā ca hutvā parivārenti.
Anuparidhāvanti anuparivattanti means that they accompany, being co-arisen and pre-arisen.
Anuparidhāvanti anuparivattanti (vây quanh, xoay quanh) nghĩa là đồng sinh và tiền sinh, vây quanh.
Ettha hi sammāvāyāmo ca sammāsati ca lokuttarasammādiṭṭhiṃ sahajātā parivārenti rājānaṃ viya ekarathe ṭhitā asiggāhachattaggāhā.
Herein, right effort and right mindfulness, having arisen together, attend on the supramundane right view, just like sword-bearers and umbrella-bearers standing on the same chariot attend on a king.
Ở đây, chánh tinh tấn (sammāvāyāma) và chánh niệm (sammāsati) cùng sanh khởi, bao quanh chánh kiến siêu thế (lokuttarasammādiṭṭhi) như những người cầm gươm và người cầm lọng đứng trên cùng một cỗ xe bao quanh một vị vua.
Vipassanāsammādiṭṭhi pana purejātā hutvā parivāreti rathassa purato pattikādayo viya.
Vipassanā-sammādiṭṭhi, however, having arisen earlier, attends (on the supramundane right view), like foot-soldiers and others in front of a chariot.
Còn chánh kiến tuệ quán (vipassanāsammādiṭṭhi) thì sanh khởi trước, bao quanh (chánh kiến siêu thế) như những người bộ hành đi trước cỗ xe.
Dutiyapabbato paṭṭhāya pana sammāsaṅkappādīnaṃ tayopi sahajātaparivārāva hontīti veditabbā.
From the second chapter onwards, it should be understood that all three, such as right thought, are also co-arisen attendants.
Từ chương thứ hai trở đi, cả ba pháp chánh tư duy (sammāsaṅkappa) và các pháp khác cũng là những pháp cùng sanh khởi bao quanh (chánh kiến) như vậy.
137. Micchāsaṅkappoti pajānātīti micchāsaṅkappaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattāti lakkhaṇapaṭivedhena ārammaṇato pajānāti sammāsaṅkappaṃ kiccato asammohato pajānāti.
137. “He discerns wrong thought” means he discerns wrong thought as impermanent, unsatisfactory, and non-self, through penetration of its characteristics and as an object; he discerns right thought by its function (as a path factor) and by its non-delusion.
137. “Biết tà tư duy” nghĩa là biết tà tư duy (micchāsaṅkappa) là vô thường, khổ, vô ngã thông qua sự thấu hiểu các đặc tính của nó như là đối tượng; biết chánh tư duy (sammāsaṅkappa) thông qua chức năng của nó là không mê lầm.
Ito aparesu sammāvācādīsupi evameva yojanā veditabbā.
In the subsequent right speech, etc., the application should be understood in the same way.
Trong các pháp chánh ngữ (sammāvācā) và các pháp khác sau này cũng nên hiểu theo cách tương tự.
Kāmasaṅkappādayo dvedhāvitakkasutte (ma. ni. 1.206) vuttāyeva.
Thoughts of sensuality, etc., have been stated in the Dvayavitakka Sutta.
Các tư duy dục (kāmasaṅkappa) và các tư duy khác đã được nói đến trong kinh Song Tầm (Dvedhāvitakkasutta).
Takkotiādīsu takkanavasena takko.
In thinking etc., it is thinking in the sense of contemplating.
Trong các từ “tư duy” (takko) v.v., “tư duy” là theo cách suy nghĩ.
Sveva ca upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā vitakkoti vutto, sveva saṅkappanavasena saṅkappo.
And that same (thinking) is called vitakka (initial application) by expanding the word with a prefix; and that same (vitakka) is saṅkappa (thought) in the sense of resolving.
Chính nó, khi được thêm tiền tố vào từ, được gọi là “tầm” (vitakko); chính nó, theo cách ý định, là “tư duy” (saṅkappo).
Ekaggo hutvā ārammaṇe appetīti appanā.
It becomes unified and directs (the mind) onto the object, hence appanā (absorption).
Tâm an trú vào đối tượng một cách nhất tâm, đó là “định” (appanā).
Upasaggena pana padaṃ vaḍḍhetvā byappanāti vuttaṃ.
However, by expanding the word with a prefix, it is called byappanā (thorough absorption).
Còn khi từ được thêm tiền tố vào, nó được gọi là “biến định” (byappanā).
Cetaso abhiniropanāti cittassa abhiniropanā.
Directing of consciousness means the directing of the mind.
“Sự đặt tâm vào” (cetaso abhiniropanā) là sự đặt tâm vào đối tượng.
Vitakkasmiñhi sati vitakko ārammaṇe cittaṃ abhiniropeti vitakke pana asati attanoyeva dhammatāya cittaṃ ārammaṇaṃ abhiruhati jātisampanno abhiññātapuriso viya rājagehaṃ.
Indeed, when vitakka is present, vitakka directs the mind onto the object; but when vitakka is absent, the mind ascends to the object by its own nature, like a well-born and renowned person entering a royal palace.
Khi có tầm (vitakka), tầm đặt tâm vào đối tượng; nhưng khi không có tầm, tâm tự nhiên an trú vào đối tượng, giống như một người có địa vị cao quý, nổi tiếng đi vào cung điện của nhà vua.
Anabhiññātassa hi paṭihārena vā dovārikena vā attho hoti, abhiññātaṃ jātisampannaṃ sabbe rājarājamahāmattā jānantīti attanova dhammatāya nikkhamati ceva pavisati ca, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
For one who is not renowned, there is a need for a guide or a doorkeeper, but a well-born, renowned person is known by all kings and great ministers, and thus enters and exits by their own nature; this analogy should be understood in this way.
Thật vậy, đối với người không nổi tiếng thì cần có người dẫn đường hoặc người gác cổng, còn người nổi tiếng, có địa vị cao quý thì tất cả các vua chúa và đại thần đều biết, nên người ấy tự nhiên ra vào. Điều này nên được hiểu theo cách tương tự.
Vācaṃ saṅkharotīti vacīsaṅkhāro.
It constructs speech, hence vacīsaṅkhāra (verbal formation).
“Hành của lời nói” (vacīsaṅkhāro) là điều kiện hóa lời nói.
Ettha ca lokiyavitakko vācaṃ saṅkharoti, na lokuttaro.
Here, the mundane vitakka constructs speech, not the supramundane.
Ở đây, tầm thế gian (lokiyavitakko) điều kiện hóa lời nói, chứ không phải tầm siêu thế (lokuttaro).
Kiñcāpi na saṅkharoti, vacīsaṅkhārotveva ca panassa nāmaṃ hoti.
Although it does not construct (speech), it is still called vacīsaṅkhāra.
Mặc dù nó không điều kiện hóa, nhưng nó vẫn có tên là hành của lời nói.
Sammāsaṅkappaṃ anuparidhāvantīti lokuttarasammāsaṅkappaṃ parivārenti.
They follow right thought means they attend on the supramundane right thought.
“Bao quanh chánh tư duy” (sammāsaṅkappaṃ anuparidhāvantī) nghĩa là bao quanh chánh tư duy siêu thế.
Ettha ca tayopi nekkhammasaṅkappādayo pubbabhāge nānācittesu labbhanti, maggakkhaṇe pana tiṇṇampi kāmasaṅkappādīnañca padacchedaṃ samugghātaṃ karonto maggaṅgaṃ pūrayamāno ekova sammāsaṅkappo uppajjitvā nekkhammasaṅkappādivasena tīṇi nāmāni labhati.
Here, all three — thoughts of renunciation, etc. — are found in different minds in the preliminary stage; but at the moment of the path, eliminating and eradicating the three (evil) thoughts of sensuality, etc., one single right thought arises, fulfilling the path-factor, and takes on three names based on being thoughts of renunciation, etc.
Ở đây, cả ba loại tư duy xuất ly (nekkhammasaṅkappa) v.v. được tìm thấy trong các tâm khác nhau ở giai đoạn trước (con đường), nhưng vào khoảnh khắc đạo, chánh tư duy duy nhất sanh khởi, hoàn thiện đạo chi, loại bỏ hoàn toàn các tư duy dục (kāmasaṅkappa) v.v. và nhận ba tên gọi theo cách tư duy xuất ly v.v.
Parato sammāvācādīsupi eseva nayo.
The same method applies to right speech, etc., that follow.
Sau này, trong các chánh ngữ (sammāvācā) v.v. cũng theo cách tương tự.
138. Musāvādā veramaṇītiādīsu viratipi cetanāpi vaṭṭati.
138. In abstinence from false speech etc., both abstinence (virati) and volition (cetanā) are applicable.
138. Trong các từ “kiêng cữ nói dối” (musāvādā veramaṇī) v.v., cả sự kiêng cữ (virati) và tác ý (cetanā) đều phù hợp.
Āratītiādīsu vacīduccaritehi ārakā ramatīti ārati.
In ārati etc., it is ārati because one delights far away from evil verbal conduct.
Trong các từ “kiêng cữ” (āratī) v.v., “kiêng cữ” là tránh xa các ác hạnh của lời nói.
Vinā tehi ramatīti virati.
It is virati because one delights without them.
“Kiêng cữ” (virati) là tránh xa chúng.
Tato tato paṭinivattāva hutvā tehi vinā ramatīti paṭivirati.
Having turned away from those (evil deeds), one delights without them, hence paṭivirati (counter-abstinence).
“Kiêng cữ hoàn toàn” (paṭivirati) là hoàn toàn từ bỏ chúng và tránh xa chúng.
Upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ, sabbamidaṃ oramanabhāvasseva adhivacanaṃ.
Alternatively, the word is expanded by means of a prefix; all this is merely a designation for the state of abstaining.
Hoặc từ được mở rộng bằng tiền tố; tất cả những điều này là đồng nghĩa với sự kiêng cữ.
Veraṃ maṇati vināsetīti veramaṇi.
It crushes or destroys enmity, hence veramaṇi (abstinence).
“Kiêng cữ” (veramaṇi) là điều diệt trừ (maṇati vināseti) điều ác (veraṃ).
Idampi oramanasseva vevacanaṃ.
This too is a synonym for abstaining.
Điều này cũng là một từ đồng nghĩa với sự kiêng cữ.
140. Kuhanātiādīsu tividhena kuhanavatthunā lokaṃ etāya kuhayanti vimhāpayantīti kuhanā.
140. In kuhanā (deceit) etc., kuhanā means that by this (deceit), people are deceived and amazed, using three kinds of deceitful actions (such as seeking requisites by hinting, talking about signs, or displaying postures).
140. Trong các từ “lừa dối” (kuhanā) v.v., “lừa dối” là dùng ba loại phương tiện lừa dối để lừa gạt (kuhayanti) và làm kinh ngạc (vimhāpayanti) thế gian.
Lābhasakkāratthikā hutvā etāya lapantīti lapanā.
They speak with this (speech), desirous of gain and honour, hence lapanā (flattery).
“Nịnh hót” (lapanā) là nói lời nịnh hót (lapanti) vì muốn lợi lộc và sự tôn kính.
Nimittaṃ sīlametesanti nemittikā, tesaṃ bhāvo nemittikatā.
Those whose practice is to give signs are nemittikā; their state is nemittikatā (sign-making).
Những người có dấu hiệu (nimitta) là giới hạnh của họ được gọi là nemittikā; trạng thái của họ là “sự làm dấu hiệu” (nemittikatā).
Nippeso sīlametesanti nippesikā, tesaṃ bhāvo nippesikatā.
Those whose practice is to belittle are nippesikā; their state is nippesikatā (belittling).
Những người có sự chèn ép (nippeso) là giới hạnh của họ được gọi là nippesikā; trạng thái của họ là “sự chèn ép” (nippesikatā).
Lābhena lābhaṃ nijigīsanti magganti pariyesantīti lābhena lābhaṃ nijigīsanā, tesaṃ bhāvo lābhena lābhaṃ nijigīsanatā.
They seek gain by gain, hence lābhena lābhaṃ nijigīsanā (seeking gain by gain); their state is lābhena lābhaṃ nijigīsanatā (the state of seeking gain by gain).
Những người tìm kiếm (nijigīsanti magganti pariyesanti) lợi lộc bằng lợi lộc được gọi là lābhena lābhaṃ nijigīsanā; trạng thái của họ là “sự tìm kiếm lợi lộc bằng lợi lộc” (lābhena lābhaṃ nijigīsanatā).
Ayamettha saṅkhepo, vitthārena panetā kuhanādikā visuddhimagge sīlaniddeseyeva pāḷiñca aṭṭhakathañca āharitvā pakāsitā.
This is a summary here; these kuhanā, etc., have been extensively explained in the Sīla-Niddesa of the Visuddhimagga, citing both the Pāli text and the Aṭṭhakathā.
Đây là tóm tắt về điều này, còn chi tiết về các pháp lừa dối (kuhanā) v.v. đã được giải thích trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) trong phần mô tả về giới (sīlaniddesa), bằng cách trích dẫn cả kinh điển và chú giải.
Micchāājīvassa pahānāyāti ettha na kevalaṃ pāḷiyaṃ āgatova micchāājīvo, ājīvahetu pana pavattitā pāṇātipātādayo sattakammapathacetanāpi micchāājīvova.
In for the abandoning of wrong livelihood, not only is the wrong livelihood mentioned in the Pāli text (such as deceit and flattery), but also the seven volitions of unwholesome actions, such as the destruction of life, performed for the sake of livelihood, are also wrong livelihood.
Trong cụm từ “để đoạn trừ tà mạng” (micchāājīvassa pahānāyā), không chỉ có tà mạng được đề cập trong kinh điển, mà cả bảy tác ý của nghiệp đạo (kammapathacetanā) như sát sanh v.v., được thực hiện vì mục đích sinh kế, cũng là tà mạng.
Tāsaṃyeva sattannaṃ cetanānaṃ padapacchedaṃ samugghātaṃ kurumānaṃ maggaṅgaṃ pūrayamānā uppannā virati sammāājīvo nāma.
The abstinence that arises, eliminating and eradicating the causes of those seven volitions, and fulfilling the path-factor, is called right livelihood.
Sự kiêng cữ sanh khởi, thực hiện việc cắt đứt và nhổ tận gốc bảy tác ý đó, và hoàn thiện chi phần của đạo, được gọi là chánh mạng (sammāājīvo).
141. Sammādiṭṭhissāti maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa puggalassa.
141. For one with right view means for a person established in the right view of the path.
141. “Của chánh kiến” (sammādiṭṭhissā) là của người đã an trú trong chánh kiến của đạo (maggasammādiṭṭhi).
Sammāsaṅkappo pahotīti maggasammāsaṅkappo pahoti, phalasammādiṭṭhissapi phalasammāsaṅkappo pahotīti evaṃ sabbapadesu attho veditabbo.
Right thought arises means the right thought of the path arises; and for one with the right view of fruition, the right thought of fruition arises; thus, the meaning should be understood in all passages.
“Chánh tư duy khởi lên” (sammāsaṅkappo pahotī) nghĩa là chánh tư duy của đạo khởi lên; và chánh tư duy của quả (phalasammāsaṅkappo) cũng khởi lên đối với người có chánh kiến của quả (phalasammādiṭṭhi). Ý nghĩa này nên được hiểu trong tất cả các đoạn.
Sammāñāṇassa sammāvimuttīti ettha pana maggasammāsamādhimhi ṭhitassa maggapaccavekkhaṇaṃ sammāñāṇaṃ pahoti, phalasammāsamādhimhi ṭhitassa phalapaccavekkhaṇaṃ sammāñāṇaṃ pahoti.
In right knowledge, right liberation, however, for one established in the right concentration of the path, the review of the path is right knowledge; for one established in the right concentration of fruition, the review of fruition is right knowledge.
Trong cụm từ “chánh trí và chánh giải thoát” (sammāñāṇassa sammāvimuttī), chánh trí (sammāñāṇa) là sự quán xét đạo (maggapaccavekkhaṇa) khởi lên đối với người đã an trú trong chánh định của đạo (maggasammāsamādhi); chánh trí là sự quán xét quả (phalapaccavekkhaṇa) khởi lên đối với người đã an trú trong chánh định của quả (phalasammāsamādhi).
Maggapaccavekkhaṇasammāñāṇe ca ṭhitassa maggasammāvimutti pahoti, phalapaccavekkhaṇasammāñāṇe ṭhitassa phalasammāvimutti pahotīti attho.
For one established in the right knowledge of the path review, right liberation of the path arises; for one established in the right knowledge of fruition review, right liberation of fruition arises; this is the meaning.
Chánh giải thoát của đạo (maggasammāvimutti) khởi lên đối với người đã an trú trong chánh trí quán xét đạo (maggapaccavekkhaṇasammāñāṇa); chánh giải thoát của quả (phalasammāvimutti) khởi lên đối với người đã an trú trong chánh trí quán xét quả (phalapaccavekkhaṇasammāñāṇa). Đó là ý nghĩa.
Ettha ca ṭhapetvā aṭṭha phalaṅgāni sammāñāṇaṃ paccavekkhaṇaṃ katvā sammāvimuttiṃ phalaṃ kātuṃ vaṭṭatīti vuttaṃ.
Here, it is stated that, setting aside the eight fruition factors, it is appropriate to make review into right knowledge, and fruition into right liberation.
Ở đây, đã nói rằng có thể lấy chánh trí (sammāñāṇa) làm sự quán xét (paccavekkhaṇa) và chánh giải thoát (sammāvimutti) làm quả, ngoại trừ tám chi phần của quả.
142. Sammādiṭṭhissa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotītiādīsu avasesanikāyabhāṇakā phalaṃ kathitanti vadanti, majjhimabhāṇakā pana dasannaṃ nijjaravatthūnaṃ āgataṭṭhāne maggo kathitoti vadanti.
142. In for one with right view, monks, wrong view is discarded etc., the reciters of other Nikāyas say that fruition is taught, but the reciters of the Majjhima Nikāya say that the path is taught in the place where the ten objects of discarding are mentioned.
142. Trong các từ “Này các Tỳ-kheo, tà kiến của người có chánh kiến đã bị loại bỏ” (Sammādiṭṭhissa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī) v.v., các vị tụng đọc các bộ kinh còn lại nói rằng quả đã được thuyết giảng, nhưng các vị tụng đọc bộ Trung Bộ nói rằng đạo đã được thuyết giảng tại nơi mười pháp loại bỏ (nijjaravatthūnaṃ) được đề cập.
Tattha dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi veditabbā, viditakaraṇaṭṭhena sammāñāṇaṃ, tadadhimuttaṭṭhena sammāvimutti.
Therein, sammādiṭṭhi (right view) should be understood in the sense of seeing; sammāñāṇa (right knowledge) in the sense of making known; sammāvimutti (right liberation) in the sense of being released from that (defilement).
Ở đó, chánh kiến (sammādiṭṭhi) nên được hiểu theo nghĩa là sự thấy; chánh trí (sammāñāṇa) theo nghĩa là sự làm cho biết; và chánh giải thoát (sammāvimutti) theo nghĩa là sự giải thoát khỏi điều đó.
Vīsati kusalapakkhāti sammādiṭṭhiādayo dasa, ‘‘sammādiṭṭhipaccayā ca aneke kusalā dhammā’’tiādinā nayena vuttā dasāti evaṃ vīsati kusalapakkhā honti.
Twenty wholesome groups means the ten, such as right view, and the ten stated in the manner of “many wholesome dhammas due to right view,” thus there are twenty wholesome groups.
“Hai mươi khía cạnh thiện” (Vīsati kusalapakkhā) là mười pháp chánh kiến (sammādiṭṭhi) v.v., và mười pháp khác được nói đến theo cách “nhiều pháp thiện do chánh kiến làm duyên” v.v. Như vậy có hai mươi khía cạnh thiện.
Vīsati akusalapakkhāti ‘‘micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī’’tiādinā nayena vuttā micchādiṭṭhiādayo dasa, ‘‘ye ca micchādiṭṭhipaccayā aneke pāpakā’’tiādinā vuttā dasa cāti evaṃ vīsati akusalapakkhā veditabbā.
Twenty unwholesome groups means the ten, such as wrong view, stated in the manner of “wrong view is discarded,” and the ten stated in the manner of “many unwholesome things due to wrong view,” thus there are twenty unwholesome groups to be understood.
“Hai mươi khía cạnh bất thiện” (Vīsati akusalapakkhā) là mười pháp tà kiến (micchādiṭṭhi) v.v. được nói đến theo cách “tà kiến đã bị loại bỏ” v.v., và mười pháp khác được nói đến theo cách “nhiều pháp bất thiện do tà kiến làm duyên” v.v. Như vậy nên hiểu có hai mươi khía cạnh bất thiện.
Mahācattārīsakoti mahāvipākadānena mahantānaṃ kusalapakkhikānañceva akusalapakkhikānañca cattārīsāya dhammānaṃ pakāsitattā mahācattārīsakoti.
Mahācattārīsaka (The Great Forty) is so called because it reveals forty dhammas, both great wholesome factors and unwholesome factors, by giving great results.
“Đại Tứ Thập” (Mahācattārīsako) là do bốn mươi pháp thuộc khía cạnh thiện và khía cạnh bất thiện vĩ đại được thuyết giảng, mang lại quả báo lớn, nên được gọi là Đại Tứ Thập.
Imasmiñca pana sutte pañca sammādiṭṭhiyo kathitā vipassanāsammādiṭṭhi kammassakatāsammādiṭṭhi maggasammādiṭṭhi phalasammādiṭṭhi paccavekkhaṇāsammādiṭṭhīti.
And in this sutta, five kinds of right view are taught: vipassanā-sammādiṭṭhi, kammassakatā-sammādiṭṭhi, magga-sammādiṭṭhi, phala-sammādiṭṭhi, and paccavekkhaṇā-sammādiṭṭhi.
Trong kinh này, năm loại chánh kiến đã được thuyết giảng: chánh kiến tuệ quán (vipassanāsammādiṭṭhi), chánh kiến nghiệp báo (kammassakatāsammādiṭṭhi), chánh kiến của đạo (maggasammādiṭṭhi), chánh kiến của quả (phalasammādiṭṭhi), và chánh kiến quán xét (paccavekkhaṇāsammādiṭṭhi).
Tattha ‘‘micchādiṭṭhiṃ micchādiṭṭhīti pajānātī’’tiādinā nayena vuttā vipassanāsammādiṭṭhi nāma.
Among these, the right view stated in the manner of “He discerns wrong view as wrong view,” etc., is called vipassanā-sammādiṭṭhi.
Trong đó, chánh kiến được nói đến theo cách “biết tà kiến là tà kiến” v.v. được gọi là chánh kiến tuệ quán.
‘‘Atthi dinna’’ntiādinā nayena vuttā kammassakatāsammādiṭṭhi nāma.
The right view stated in the manner of “There is what is given,” etc., is called kammassakatā-sammādiṭṭhi.
Chánh kiến được nói đến theo cách “có sự bố thí” v.v. được gọi là chánh kiến nghiệp báo.
‘‘Sammādiṭṭhissa, bhikkhave, sammāsaṅkappo pahotī’’ti ettha pana maggasammādiṭṭhi phalasammādiṭṭhīti dvepi kathitā.
In the passage “For one with right view, monks, right thought arises,” both magga-sammādiṭṭhi and phala-sammādiṭṭhi are taught.
Còn trong cụm từ “Này các Tỳ-kheo, chánh tư duy khởi lên đối với người có chánh kiến”, cả chánh kiến của đạo và chánh kiến của quả đều được thuyết giảng.
‘‘Sammāñāṇaṃ pahotī’’ti.
“Right knowledge arises.”
“Chánh trí khởi lên”.
Ettha pana paccavekkhaṇāsammādiṭṭhi kathitāti veditabbā.
Here, paccavekkhaṇā-sammādiṭṭhi is taught, it should be understood.
Ở đây, nên hiểu rằng chánh kiến quán xét đã được thuyết giảng.
143. Sammādiṭṭhiṃ ce bhavaṃ garahatīti micchādiṭṭhi nāmāyaṃ sobhanāti vadantopi sammādiṭṭhi nāmāyaṃ na sobhanāti vadantopi sammādiṭṭhiṃ garahati nāma.
143. If one reviles right view means that even if one says, ‘This wrong view is beautiful’, or even if one says, ‘This right view is not beautiful’, one is reviling right view.
143. "Nếu ngài chỉ trích chánh kiến" (Sammādiṭṭhiṃ ce bhavaṃ garahatīti) có nghĩa là: Dù nói rằng tà kiến này là tốt đẹp, hay nói rằng chánh kiến này không tốt đẹp, thì đó đều là chỉ trích chánh kiến.
Okkalāti okkalajanapadavāsino.
Okkalā means residents of the Okkalā country.
"Okkalā" có nghĩa là những người dân sống ở xứ Okkalā.
Vassabhaññāti vasso ca bhañño cāti dve janā.
Vassabhaññā refers to two individuals: Vassa and Bhañña.
"Vassabhaññā" có nghĩa là hai người, tên là Vassa và Bhañña.
Ahetuvādāti natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyāti evamādivādino.
Ahetuvādā (Deniers of Cause) means those who hold such views as ‘There is no cause, no condition for the purity of beings’.
"Ahetuvādā" có nghĩa là những người có quan điểm như: "Không có nhân, không có duyên cho sự thanh tịnh của chúng sinh".
Akiriyavādāti karoto na karīyati pāpanti evaṃ kiriyapaṭikkhepavādino.
Akiriyavādā (Deniers of Action) means those who hold such views as ‘No evil accrues to one who acts’, thus denying action.
"Akiriyavādā" có nghĩa là những người có quan điểm bác bỏ hành động như: "Người làm ác không bị ác".
Natthikavādāti natthi dinnantiādivādino.
Natthikavādā (Nihilists) means those who hold such views as ‘There is no result of giving’.
"Natthikavādā" có nghĩa là những người có quan điểm như: "Không có quả báo của sự bố thí".
Te imesu tīsupi dassanesu okkantaniyāmā ahesuṃ.
They were fixed in these three views.
Họ đã rơi vào định kiến (niyāma) trong cả ba quan điểm này.
Kathaṃ panetesu niyāmo hotīti.
But how does fixation occur in these views?
Vậy định kiến trong những điều này xảy ra như thế nào?
Yo hi evarūpaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinno sajjhāyati vīmaṃsati, tassa ‘‘natthi hetu natthi paccayo karoto na karīyati pāpaṃ, natthi dinnaṃ, kāyassa bhedā ucchijjatī’’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti.
Indeed, for one who adopts such a doctrine, sitting in a night-dwelling or day-dwelling, reciting and examining it, the wrong mindfulness of ‘There is no cause, no condition, no evil accrues to one who acts, there is no result of giving, one is annihilated by the breaking up of the body’ becomes established on that object, the mind becomes one-pointed, and the impetuses arise.
Thật vậy, người nào nắm giữ một tà kiến như vậy, ngồi ở nơi trú ngụ ban đêm hay ban ngày để tụng niệm, suy xét, thì đối với đối tượng đó, tà niệm (micchāsati) của "không có nhân, không có duyên, người làm ác không bị ác, không có bố thí, khi thân hoại mạng chung thì bị đoạn diệt" được thiết lập, tâm trở nên nhất tâm, các sát na tâm tốc hành (javana) khởi lên.
Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu.
At the first impetus, one is curable, and similarly at the second and so forth.
Ở sát na tốc hành đầu tiên, người đó có thể được chữa trị, và cũng tương tự ở các sát na thứ hai, v.v.
Sattame buddhānampi atekiccho anivattī ariṭṭhakaṇḍakasadiso hoti.
At the seventh impetus, one becomes incurable even by Buddhas, like the monk Ariṭṭha.
Đến sát na thứ bảy, người đó trở nên không thể chữa trị được ngay cả bởi các bậc Phật, không thể quay lại, giống như Tôn giả Ariṭṭha.
Tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi, niyatamicchādiṭṭhikova hoti, patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca.
Among these, some enter one view, some two, and some all three, becoming fixed in wrong view, thereby blocking the path to heaven and the path to liberation.
Trong số đó, có người rơi vào một quan điểm, có người hai, có người cả ba, và trở thành người có tà kiến cố định (niyata micchādiṭṭhika), đã đóng kín con đường đến cõi trời và con đường giải thoát.
Abhabbo tassa attabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ, vaṭṭakhāṇu nāmesa satto pathavīgopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi.
Such a being is incapable of going to heaven in the next existence, let alone to liberation; they are called a 'stump of cyclic existence,' a 'guardian of the earth,' and for the most part, there is no rising up from existence for such a person.
Người đó không thể tái sinh vào cõi trời ngay sau kiếp sống này, huống chi là chứng đạt giải thoát; chúng sinh như vậy được gọi là cái cọc của luân hồi (vaṭṭakhāṇu), người bảo vệ trái đất, và phần lớn những người như vậy không có khả năng thoát khỏi luân hồi.
Vassabhaññāpi edisā ahesuṃ.
Vassabhaññā were also like this.
Vassabhaññā cũng là những người như vậy.
Nindābyārosaupārambhabhayāti attano nindābhayena ghaṭṭanabhayena upavādabhayena cāti attho.
From fear of blame, vexation, and reproach means from fear of one’s own blame, from fear of vexation, and from fear of reproach.
"Nindābyārosaupārambhabhayā" có nghĩa là do sợ bị chỉ trích, sợ bị quấy rầy, và sợ bị khiển trách.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Ovadanti anusāsantīti āmisasaṅgahena dhammasaṅgahena cāti dvīhi saṅgahehi saṅgaṇhitvā kammaṭṭhānovādānusāsanīhi ovadanti ca anusāsanti ca.
They exhorted and instructed means they exhorted and instructed with meditation subjects and advice, having brought them together by two means of inclusion: inclusion by material things and inclusion by Dhamma.
"Khuyên dạy, giáo huấn" (Ovadanti anusāsanti) có nghĩa là sau khi thâu nhiếp bằng hai cách thâu nhiếp là thâu nhiếp bằng vật chất và thâu nhiếp bằng Pháp, các vị khuyên dạy và giáo huấn bằng cách trao truyền đề mục thiền (kammaṭṭhāna) và giáo huấn lặp đi lặp lại.
Te cāti cakāro āgamasandhimattaṃ.
There, the particle ca (and) is merely for euphony.
"Te cā" (các vị ấy) thì chữ "ca" chỉ là một liên từ bổ sung (āgamasandhimattaṃ).
Uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ jānantīti sīlaparipūraṇādito pubbavisesato uḷārataraṃ aparaṃ kasiṇaparikammādivisesaṃ jānantīti attho.
Knowing an excellent distinction, prior and posterior means knowing a more excellent distinction, posterior to the prior distinction, such as the perfection of moral conduct and the distinction of kasina meditation and so forth.
"Biết được sự thù thắng hơn trước" (Uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ jānantīti) có nghĩa là biết được sự thù thắng hơn, vĩ đại hơn, sau này (aparaṃ) so với sự thù thắng trước (pubbavisesato) như sự viên mãn về giới, v.v., tức là sự thù thắng của việc thực hành sơ khởi (kasiṇaparikammādivisesaṃ), v.v.
145. Āraddhoti tuṭṭho.
145. Commenced means delighted.
145. "Āraddho" có nghĩa là hoan hỷ.
Appattassa pattiyāti appattassa arahattassa pāpuṇanatthaṃ.
For the attainment of what has not been attained means for the attainment of Arahantship that has not yet been attained.
"Để đạt được điều chưa đạt" (Appattassa pattiyā) có nghĩa là để đạt được A-la-hán quả chưa đạt được.
Sesapadadvayepi ayameva attho.
The same meaning applies to the remaining two phrases.
Ý nghĩa này cũng tương tự đối với hai cụm từ còn lại.
Komudiṃ cātumāsininti pacchimakattikacātumāsapuṇṇamaṃ.
The Kōmudī Cātumāsini means the full moon of the last Katthika, the four-month period.
"Trăng tròn tháng Komudi Cātumāsinī" (Komudiṃ cātumāsiniṃ) là ngày trăng tròn của tháng Kattika cuối cùng của mùa mưa (cātumāsa).
Sā hi kumudānaṃ atthitāya komudī, catunnaṃ vassikānaṃ māsānaṃ pariyosānattā cātumāsinīti vuccati.
Indeed, it is called Kōmudī because of the abundance of water lilies (kumuda), and Cātumāsini because it is the end of the four rainy season months.
Tháng đó được gọi là Komudī vì có nhiều hoa súng (kumuda), và được gọi là Cātumāsinī vì là cuối của bốn tháng mùa mưa.
Āgamessāmīti udikkhissāmi, ajja apavāretvā yāva sā āgacchati, tāva katthaci agantvā idheva vasissāmīti attho.
I shall await means, ‘I shall wait; having postponed the Pavāraṇā today, I shall reside right here without going anywhere until it arrives’. This is the meaning.
"Tôi sẽ chờ đợi" (Āgamessāmīti) có nghĩa là "Tôi sẽ đợi, hôm nay sau khi tự tứ, tôi sẽ không đi đâu cả mà sẽ ở lại đây cho đến khi tháng đó đến".
Iti bhikkhūnaṃ pavāraṇasaṅgahaṃ anujānanto evamāha.
Thus, wishing to authorize the inclusion of the Pavāraṇā for the bhikkhus, he said this.
Vì vậy, Ngài đã nói điều này để cho phép các Tỳ-kheo được thâu nhiếp bằng Pavāraṇā (lễ Tự Tứ).
Pavāraṇasaṅgaho nāma ñattidutiyena kammena diyyati kassa panesa diyyati, kassa na diyyatīti.
What is the inclusion of the Pavāraṇā? It is given by an act with a motion and a second declaration. To whom is it given? To whom is it not given?
Sự thâu nhiếp bằng Pavāraṇā được thực hiện bằng một hành động (kamma) có hai lời thỉnh cầu (ñattidutiya). Vậy sự thâu nhiếp này được ban cho ai và không được ban cho ai?
Akārakassa tāva bālaputhujjanassa na diyyati, tathā āraddhavipassakassa ceva ariyasāvakassa ca.
First, it is not given to an unpractising foolish ordinary person, nor to one who has commenced insight (vipassanā) or to a Noble Disciple.
Trước hết, nó không được ban cho người phàm phu ngu si không thực hành (thiền định), và cũng không được ban cho người đã tinh tấn thực hành thiền quán (vipassanā) hay cho các bậc Thánh đệ tử.
Yassa pana samatho vā taruṇo hoti vipassanā vā, tassa diyyati.
But it is given to one whose serenity (samatha) or insight (vipassanā) is fresh.
Tuy nhiên, nó được ban cho người mà thiền định (samatha) hoặc thiền quán (vipassanā) còn non yếu.
Bhagavāpi tadā bhikkhūnaṃ cittācāraṃ parivīmaṃsanto samathavipassanānaṃ taruṇabhāvaṃ ñatvā – ‘‘mayi ajja pavārente disāsu vassaṃvuṭṭhā bhikkhū idha osarissanti.
The Blessed One, at that time, examining the minds of the bhikkhus and knowing the freshness of their serenity and insight, thought: ‘‘If I were to perform the Pavāraṇā today, bhikkhus who have completed the Rains Retreat in various directions would come here.
Khi ấy, Đức Thế Tôn cũng quán sát tâm hạnh của các Tỳ-kheo, biết được sự non yếu của thiền định và thiền quán của họ, Ngài suy nghĩ: "Nếu hôm nay Ta tự tứ, các Tỳ-kheo đã an cư mùa mưa ở các phương sẽ đến đây.
Tato ime bhikkhū vuḍḍhatarehi bhikkhūhi senāsane gahite visesaṃ nibbattetuṃ na sakkhissanti.
Then, these bhikkhus would not be able to achieve a special distinction if their lodgings were taken by older bhikkhus.
Khi đó, các Tỳ-kheo này sẽ không thể đạt được sự thù thắng vì chỗ ở đã bị các Tỳ-kheo lớn tuổi hơn chiếm giữ.
Sacepi cārikaṃ pakkamissāmi, imesaṃ vasanaṭṭhānaṃ dullabhameva bhavissati.
Even if I were to set out on a wandering tour, a dwelling place would be hard to find for them.
Ngay cả nếu Ta du hành, chỗ ở cho các vị này cũng sẽ khó tìm.
Mayi pana apavārente bhikkhūpi imaṃ sāvatthiṃ na osarissanti, ahampi cārikaṃ na pakkamissāmi, evaṃ imesaṃ bhikkhūnaṃ vasanaṭṭhānaṃ apalibuddhaṃ bhavissati.
However, if I were to postpone the Pavāraṇā, the bhikkhus would not come to this Sāvatthī, and I too would not set out on a wandering tour, thereby ensuring that these bhikkhus would have unobstructed dwelling places.
Nhưng nếu Ta không tự tứ, các Tỳ-kheo cũng sẽ không đến Sāvatthī này, và Ta cũng sẽ không du hành. Như vậy, chỗ ở của các Tỳ-kheo này sẽ không bị quấy rầy.
Te attano attano vasanaṭṭhāne phāsu viharantā samathavipassanā thāmajātā katvā visesaṃ nibbattetuṃ sakkhissantī’’ti so taṃdivasaṃ apavāretvā kattikapuṇṇamāyaṃ pavāressāmīti bhikkhūnaṃ pavāraṇasaṅgahaṃ anujāni.
Dwelling comfortably in their respective abodes, they would strengthen their serenity and insight and be able to achieve a special distinction.’’ Thus, he postponed the Pavāraṇā that day and authorized the inclusion of the Pavāraṇā for the bhikkhus, saying, ‘‘I shall perform the Pavāraṇā on the full moon day of Katthika.’’
Họ sẽ có thể đạt được sự thù thắng bằng cách an trú thoải mái tại chỗ ở của mình và làm cho thiền định và thiền quán trở nên vững mạnh." Vì vậy, Ngài đã không tự tứ vào ngày đó, mà cho phép các Tỳ-kheo được thâu nhiếp bằng Pavāraṇā, nói rằng: "Ta sẽ tự tứ vào ngày rằm tháng Kattika."
Pavāraṇasaṅgahasmiñhi laddhe yassa nissayapaṭipannassa ācariyupajjhāyā pakkamanti, sopi ‘‘sace patirūpo nissayadāyako āgamissati, tassa santike nissayaṃ gaṇhissāmī’’ti yāva gimhānaṃ pacchimamāsā vasituṃ labhati.
For when the inclusion of the Pavāraṇā is granted, if the teachers and preceptors of a bhikkhu who is practising under dependence leave, that bhikkhu may reside until the last month of the hot season, thinking, ‘‘If a suitable provider of dependence comes, I shall take dependence from him.’’
Khi được thâu nhiếp bằng Pavāraṇā, một Tỳ-kheo đang nương tựa (nissayapaṭipanna) mà các vị A-xà-lê và Upajjhāya của mình đã rời đi, vị ấy cũng có thể ở lại cho đến tháng cuối cùng của mùa hè (tháng Āsāḷha) với ý nghĩ: "Nếu một vị thầy thích hợp để cho sự nương tựa đến, tôi sẽ thọ nhận sự nương tựa từ vị ấy."
Sacepi saṭṭhivassā bhikkhū āgacchanti, tassa senāsanaṃ gahetuṃ na labhanti.
Even if bhikkhus of sixty Vassas (Rains) arrive, they are not allowed to take the dwelling place of such a bhikkhu.
Ngay cả khi các Tỳ-kheo đã an cư sáu mươi mùa mưa đến, họ cũng không thể chiếm chỗ ở của vị ấy.
Ayañca pana pavāraṇasaṅgaho ekassa dinnopi sabbesaṃ dinnoyeva hoti.
Moreover, this inclusion of the Pavāraṇā, even if given to one, is considered as given to all.
Và sự thâu nhiếp bằng Pavāraṇā này, dù được ban cho một người, cũng xem như đã được ban cho tất cả.
Sāvatthiṃ osarantīti bhagavatā pavāraṇasaṅgaho dinnoti sutasutaṭṭhāneyeva yathāsabhāvena ekaṃ māsaṃ vasitvā kattikapuṇṇamāya uposathaṃ katvā osarante sandhāya idaṃ vuttaṃ.
Coming to Sāvatthī refers to the bhikkhus who, having heard that the inclusion of the Pavāraṇā was given by the Blessed One, resided for one month each in their respective places, and then, having performed the Uposatha on the full moon day of Katthika, came to Sāvatthī.
"Đến Sāvatthī" (Sāvatthiṃ osaranti) là nói về việc các Tỳ-kheo sau khi nghe rằng Đức Thế Tôn đã ban cho sự thâu nhiếp bằng Pavāraṇā, đã ở lại một tháng theo lẽ tự nhiên tại nơi mình nghe, rồi làm lễ Uposatha vào ngày rằm tháng Kattika và đến (Sāvatthī).
Pubbenāparanti idha taruṇasamathavipassanāsu kammaṃ katvā samathavipassanā thāmajātā akaṃsu, ayaṃ pubbe viseso nāma.
Prior and posterior here refers to the prior distinction, where they practised in fresh serenity and insight, and made their serenity and insight strong.
"Trước và sau" (Pubbenāparaṃ): Ở đây, các Tỳ-kheo đã thực hành thiền định và thiền quán còn non yếu, làm cho thiền định và thiền quán trở nên vững mạnh; đây được gọi là sự thù thắng trước (pubbe viseso).
Tato samāhitena cittena saṅkhāre sammasitvā keci sotāpattiphalaṃ…pe… keci arahattaṃ sacchikariṃsu.
Thereafter, with a concentrated mind, having discerned the conditioned phenomena, some realized the fruit of stream-entry… (and so on) … some realized Arahantship.
Sau đó, với tâm định tĩnh, quán xét các hành (saṅkhāra), một số vị đã chứng đắc Sơ quả (sotāpattiphala)... một số vị đã chứng đắc A-la-hán quả (arahattaṃ sacchikariṃsu).
Ayaṃ aparo uḷāro viseso nāma.
This is called the other, excellent distinction.
Đây được gọi là sự thù thắng vĩ đại sau này (aparo uḷāro viseso).
146. Alanti yuttaṃ.
146. Alaṃ means proper.
146. "Alaṃ" có nghĩa là thích hợp.
Yojanagaṇanānīti ekaṃ yojanaṃ yojanameva, dasapi yojanāni yojanāneva, tato uddhaṃ yojanagaṇanānīti vuccanti.
Number of yojanas means one Yojana is just a Yojana, ten Yojanas are also just Yojanas, but beyond that, they are called a number of Yojanas.
"Yojanagaṇanānī" có nghĩa là một dojana vẫn là một dojana, mười dojana cũng vẫn là dojana, nhưng trên mười dojana thì được gọi là "yojanagaṇanānī" (nhiều dojana).
Idha pana yojanasatampi yojanasahassampi adhippetaṃ.
Here, however, a hundred Yojanas or a thousand Yojanas are intended.
Ở đây, một trăm dojana hay một ngàn dojana cũng được ám chỉ.
Puṭosenāpīti puṭosaṃ vuccati pātheyyaṃ.
Even with provisions (puṭosena): "Puṭosa" means provisions.
"Puṭosenāpi": "Puṭosaṃ" có nghĩa là lương thực dự trữ (pātheyyaṃ).
taṃ pātheyyaṃ gahetvāpi upasaṅkamituṃ yuttamevāti attho.
The meaning is that it is proper to approach even carrying provisions.
Ý nghĩa là: ngay cả khi mang theo lương thực dự trữ đó, việc đến gần (Đức Phật) cũng là điều thích hợp.
‘‘Puṭaṃsenā’’tipi pāṭho, tassattho – puṭo aṃse assāti puṭaṃso, tena puṭaṃsena, aṃse pātheyyapuṭaṃ vahantenāpīti vuttaṃ hoti.
There is also the reading puṭaṃsenā; its meaning is: one who has a bundle (puṭa) on his shoulder (aṃse) is puṭaṃsa; it means even if one carries a bundle of provisions on one’s shoulder.
Cũng có cách đọc là "Puṭaṃsenā", ý nghĩa của nó là: "Puṭaṃso" là người có gói lương thực trên vai (aṃse puṭo assāti puṭaṃso), vậy "tena puṭaṃsena" có nghĩa là "ngay cả khi mang gói lương thực trên vai".
147. Idāni evarūpehi caraṇehi samannāgatā ettha bhikkhū atthīti dassetuṃ santi, bhikkhavetiādimāha.
147. Now, to show that there are bhikkhus here endowed with such conduct, he said: Bhikkhus, there are and so forth.
147. Bây giờ, để chỉ ra rằng có những Tỳ-kheo đã thành tựu những hành vi như vậy ở đây, Ngài đã nói: "Này các Tỳ-kheo, có những vị..." (santi, bhikkhave) và tiếp theo.
Tattha catunnaṃ satipaṭṭhānānantiādīni tesaṃ bhikkhūnaṃ abhiniviṭṭhakammaṭṭhānadassanatthaṃ vuttāni.
There, the four foundations of mindfulness and so forth were stated to show the meditation subjects that those bhikkhus were devoted to.
Trong đó, "bốn niệm xứ" (catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ) và các điều tương tự được nói ra để chỉ rõ các đề mục thiền mà các Tỳ-kheo đó đã tinh tấn thực hành.
Tattha sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā lokiyalokuttarā kathitā.
Therein, the thirty-seven factors of awakening are taught as both mundane and supramundane.
Trong đó, ba mươi bảy pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyadhammā) được nói là thuộc thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara).
Tatra hi ye bhikkhū tasmiṃ khaṇe maggaṃ bhāventi, tesaṃ lokuttarā honti.
Indeed, for those bhikkhus who were developing the path at that moment, they were supramundane.
Thật vậy, những Tỳ-kheo nào vào lúc đó đang tu tập Đạo (magga), thì các pháp ấy là siêu thế đối với họ.
Āraddhavipassakānaṃ lokiyā.
For those who had commenced insight (vipassanā), they were mundane.
Đối với những người đang tinh tấn tu tập thiền quán (vipassanā), các pháp ấy là thế gian.
Aniccasaññābhāvanānuyoganti ettha saññāsīsena vipassanā kathitā.
In the pursuit of developing the perception of impermanence, insight is taught with the perception as its head.
Trong "sự chuyên tâm tu tập tưởng vô thường" (aniccasaññābhāvanānuyoga), thiền quán (vipassanā) được nói đến bằng cách lấy tưởng (saññā) làm tiêu đề.
Yasmā panettha ānāpānakammaṭṭhānavasena abhiniviṭṭhāva bahū bhikkhū, tasmā sesakammaṭṭhānāni saṅkhepena kathetvā ānāpānakammaṭṭhānaṃ vitthārena kathento ānāpānassati, bhikkhavetiādimāha.
Because in this assembly, many bhikkhus are devoted to the ānāpāna meditation subject, therefore, having explained the other meditation subjects briefly, the Buddha, desiring to explain the ānāpāna meditation subject in detail, said: "Bhikkhus, mindfulness of breathing..." and so on.
Vì có nhiều Tỳ-kheo đã an trú vào đề mục thiền quán hơi thở (ānāpāna-kammaṭṭhāna) ở đây, nên sau khi nói tóm tắt các đề mục thiền quán còn lại, Ngài đã nói chi tiết về đề mục thiền quán hơi thở, bắt đầu bằng câu “Này các Tỳ-kheo, niệm hơi thở vào ra”.
Idaṃ pana ānāpānakammaṭṭhānaṃ sabbākārena visuddhimagge vitthāritaṃ, tasmā tattha vuttanayenevassa pāḷittho ca bhāvanānayo ca veditabbo.
This ānāpāna meditation subject has been expounded in its entirety in the Visuddhimagga. Therefore, its Pāli meaning and the method of its development should be understood according to the way stated therein.
Đề mục thiền quán hơi thở này đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo), do đó, ý nghĩa của Pāḷi và phương pháp tu tập cần được hiểu theo cách đã nêu ở đó.
149. Kāyaññataranti pathavīkāyādīsu catūsu kāyesu aññataraṃ vadāmi, vāyo kāyaṃ vadāmīti attho.
149. Kāyaññataraṃ: I speak of one or another of the four elements of the body, such as the earth element; I speak of the air element. Or alternatively, the twenty-five constituents of form, such as the sense-sphere of form... food taken in a morsel, are called the form body. Among these, as ānāpāna is included in the sense-sphere of tangible objects, it is one of the body, and therefore he speaks thus.
149. Một trong các thân (Kāyaññataraṃ) có nghĩa là: Ta nói một trong bốn thân như thân đất (pathavīkāya) v.v., ta nói thân gió (vāyo kāya).
Atha vā rūpāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāroti pañcavīsati rūpakoṭṭhāsā rūpakāyo nāma.
Or alternatively, the sense-sphere of form... (and so on) ...food taken in a morsel—these twenty-five constituents of form are called the form body.
Hoặc, sắc thân (rūpakāya) được gọi là hai mươi lăm phần sắc (rūpakoṭṭhāsā), như sắc xứ (rūpāyatana) ... cho đến thực phẩm ăn được (kabaḷīkāro āhāro).
Tesu ānāpānaṃ phoṭṭhabbāyatane saṅgahitattā kāyaññataraṃ hoti, tasmāpi evamāha.
Among these, as ānāpāna is included in the sense-sphere of tangible objects, it is one of the body, and therefore he speaks thus.
Trong số đó, hơi thở vào ra (ānāpāna) được bao gồm trong xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana), nên nó là một trong các thân. Vì vậy, Ngài đã nói như vậy.
Tasmātihāti yasmā catūsu kāyesu aññataraṃ vāyokāyaṃ, pañcavīsatirūpakoṭṭhāse vā rūpakāye aññataraṃ ānāpānaṃ anupassati, tasmā kāye kāyānupassīti attho.
Tasmātihā (Therefore, here): Because one contemplates ānāpāna, which is the air element, one of the four elements of the body, or one of the twenty-five constituents of form in the form body, therefore, this means one dwells contemplating the body in the body.
Do đó, ở đây (Tasmātihā) có nghĩa là: Vì quán sát hơi thở vào ra là một trong bốn thân, là thân gió, hoặc là một trong hai mươi lăm phần sắc của sắc thân, nên Tỳ-kheo ấy sống quán thân trên thân.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood in all cases.
Ý nghĩa này cần được hiểu tương tự ở mọi nơi.
Vedanāññataranti tīsu vedanāsu aññataraṃ, sukhavedanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Vedanāññataraṃ (One of the feelings): This refers to one of the three feelings, meaning pleasant feeling.
Một trong các thọ (Vedanāññataraṃ) là một trong ba thọ, điều này được nói đến liên quan đến lạc thọ (sukhavedana).
Sādhukaṃ manasikāranti pītipaṭisaṃveditādivasena uppannaṃ sundaramanasikāraṃ.
Sādhukaṃ manasikāraṃ (proper attention): Good attention arisen through experiencing joy, and so on.
Sự tác ý tốt (Sādhukaṃ manasikāraṃ) là sự tác ý tốt đẹp phát sinh do cảm nhận hỷ (pītipaṭisaṃveditā) v.v.
Kiṃ pana manasikāro sukhavedanā hotīti.
But is attention a pleasant feeling?
Phải chăng tác ý là lạc thọ?
Na hoti, desanāsīsaṃ panetaṃ.
It is not. But this is a heading for a discourse.
Không phải, nhưng đây là tiêu đề của bài giảng.
Yatheva hi ‘‘aniccasaññābhāvanānuyogamanuyuttā’’ti ettha saññānāmena paññā vuttā, evamidhāpi manasikāranāmena vedanā vuttāti veditabbā.
Just as in "dedicated to the cultivation of the perception of impermanence" here wisdom is spoken of by the name of perception, so too here feeling should be understood as being spoken of by the name of attention.
Giống như ở đây, trong câu “aniccasaññābhāvanānuyogamanuyuttā” (những người chuyên cần tu tập quán niệm vô thường), tuệ (paññā) được gọi bằng tên tưởng (saññā), thì ở đây thọ (vedanā) cũng được gọi bằng tên tác ý (manasikāra), điều này cần được hiểu như vậy.
Etasmiṃ catukke paṭhamapade pītisīsena vedanā vuttā, dutiyapade sukhanti sarūpeneva vuttā.
In this tetrad, in the first step, feeling is spoken of under the heading of joy; in the second step, it is spoken of as pleasure in its true nature.
Trong tứ chi (catukka) này, ở chi thứ nhất, thọ được nói đến bằng tiêu đề hỷ (pīti); ở chi thứ hai, nó được nói đến bằng chính bản chất của nó là lạc (sukha).
Cittasaṅkhārapadadvaye ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā, ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā’’ti (paṭi. ma. 1.174) vacanato ‘‘vitakkavicāre ṭhapetvā sabbepi cittasampayuttakā dhammā cittasaṅkhāre saṅgahitā’’ti vacanato cittasaṅkhāranāmena vedanā vuttā.
In the two steps on mental formations, feeling is spoken of by the name of mental formations according to the statement: "Perception and feeling are mental; these phenomena are connected with the mind, they are mental formations" and according to the statement: "Excluding initial application and sustained application, all phenomena associated with the mind are included in mental formations."
Trong hai chi về tâm hành (cittasaṅkhāra), thọ được gọi bằng tên tâm hành (cittasaṅkhāra) theo câu: “Tưởng (saññā) và thọ (vedanā) là tâm sở (cetasikā), những pháp này liên hệ với tâm (cittapaṭibaddhā) là tâm hành (cittasaṅkhārā)” (Paṭi. Ma. 1.174), và theo câu: “Trừ tầm và tứ (vitakkavicāra), tất cả các pháp đồng sinh với tâm (cittasampayuttakā dhammā) đều được bao gồm trong tâm hành (cittasaṅkhāre saṅgahitā)”.
Taṃ sabbaṃ manasikāranāmena saṅgahetvā idha ‘‘sādhukaṃ manasikāra’’nti āha.
Collecting all that under the name of attention, he says here: "proper attention."
Tất cả những điều đó được bao gồm dưới tên tác ý (manasikāra), và ở đây được gọi là “sādhukaṃ manasikāraṃ” (sự tác ý tốt).
Evaṃ santepi yasmā esā vedanā ārammaṇaṃ na hoti, tasmā vedanānupassanā na yujjatīti.
Even so, since this feeling is not an object, contemplation of feelings is not appropriate, one might say.
Tuy nhiên, vì thọ này không phải là đối tượng (ārammaṇa), nên sự quán thọ (vedanānupassanā) không hợp lý.
No na yujjati, satipaṭṭhānavaṇṇanāyampi hi ‘‘taṃtaṃsukhādīnaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayati, taṃ pana vedanāpavattiṃ upādāya ‘ahaṃ vedayāmī’ti vohāramattaṃ hotī’’ti vuttaṃ.
No, it is not inappropriate. Indeed, in the commentary on Satipaṭṭhāna, it is said: "Feeling itself feels, taking such and such pleasure and so on as its object; but 'I feel' is merely a conventional expression based on the occurrence of feeling."
Không, không phải là không hợp lý, mà là hợp lý. Trong phần giải thích về Tứ Niệm Xứ cũng đã nói rằng: “Thọ tự nó cảm nhận đối tượng, tức là cái nền của các lạc thọ v.v., nhưng việc nói ‘tôi cảm nhận’ chỉ là một cách gọi thông thường dựa trên sự vận hành của thọ”.
Apica pītipaṭisaṃvedītiādīnaṃ atthavaṇṇanāyametassa parihāro vuttoyeva.
Moreover, the resolution of this problem has already been stated in the explanation of the meaning of "experiencing joy" and so on.
Hơn nữa, lời giải đáp cho vấn đề này đã được nêu trong phần giải thích ý nghĩa của “pītipaṭisaṃvedī” (cảm nhận hỷ) v.v.
Vuttañhetaṃ visuddhimagge –
Indeed, this has been said in the Visuddhimagga:
Điều này đã được nói trong Visuddhimagga:
‘‘Dvīhākārehi pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇato ca asammohato ca.
"Joy is experienced in two ways: as an object and without confusion.
“Hỷ (pīti) được cảm nhận theo hai cách: do đối tượng (ārammaṇato) và do không lầm lẫn (asammohato).
Kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti?
How is joy experienced as an object?
Làm thế nào hỷ được cảm nhận do đối tượng?
Sappītike dve jhāne samāpajjati, tassa samāpattikkhaṇe jhānapaṭilābhena ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇassa paṭisaṃviditattā.
One enters the two jhānas accompanied by joy; at the moment of entering, joy is experienced as an object through the attainment of jhāna, because the object is experienced.
Khi hành giả nhập vào hai thiền có hỷ (sappītike dve jhāne), vào khoảnh khắc nhập thiền, hỷ được cảm nhận do đối tượng nhờ sự chứng đắc thiền, do đối tượng đã được cảm nhận.
Kathaṃ asammohato (pīti paṭisaṃviditā hoti)?
How is joy experienced without confusion?
Làm thế nào hỷ được cảm nhận do không lầm lẫn?
Sappītike dve jhāne samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttaṃ pītiṃ khayato vayato sammasati, tassa vipassanākkhaṇe lakkhaṇapaṭivedhā asammohato pīti paṭisaṃviditā hoti.
Having entered the two jhānas accompanied by joy, and having arisen from them, one contemplates the joy associated with jhāna as perishing and vanishing. At the moment of vipassanā, joy is experienced without confusion through the penetration of its characteristic.
Sau khi nhập vào hai thiền có hỷ và xuất thiền, hành giả quán sát hỷ đồng sinh với thiền theo khía cạnh hoại diệt (khayato) và biến mất (vayato). Vào khoảnh khắc tuệ quán (vipassanākkhaṇe), hỷ được cảm nhận do không lầm lẫn nhờ sự thấu hiểu các đặc tính (lakkhaṇapaṭivedhā).
Vuttampi cetaṃ paṭisambhidāyaṃ ‘dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā, tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hotī’ti.
It has also been said in the Paṭisambhidā: 'When one understands the unification and undistractedness of the mind by means of long in-breathing, mindfulness is established. By that mindfulness, by that knowledge, that joy is experienced.'
Và điều này cũng đã được nói trong Paṭisambhidā: ‘Khi một người biết rõ sự nhất tâm (ekaggataṃ) và không tán loạn (avikkhepaṃ) của tâm do hơi thở dài, niệm (sati) được thiết lập. Nhờ niệm ấy, nhờ tuệ ấy, hỷ ấy được cảm nhận rõ ràng.’
Eteneva nayena avasesapadānipi atthato veditabbānī’’ti.
In this same way, the remaining steps should also be understood as to their meaning."
Theo cùng cách này, các chi còn lại cũng cần được hiểu về ý nghĩa.”
Nāhaṃ, bhikkhave, muṭṭhassatissa asampajānassāti ettha ayamadhippāyo – yasmā cittapaṭisaṃvedī assasissāmītiādinā nayena pavatto bhikkhu kiñcāpi assāsapassāsanimittaṃ ārammaṇaṃ karoti, tassa pana cittassa ārammaṇe satiñca sampajaññañca upaṭṭhapetvā pavattanato citte cittānupassīyeva nāmesa hoti.
Nāhaṃ, bhikkhave, muṭṭhassatissa asampajānassā (Bhikkhus, I do not say this for one who is unmindful and lacks clear comprehension): The intention here is this: a bhikkhu who proceeds in the manner of "I shall breathe in experiencing the mind," and so on, even if he takes the sign of in-breaths and out-breaths as his object, he is truly one who contemplates the mind in the mind, because his mind proceeds by establishing mindfulness and clear comprehension on the object.
Này các Tỳ-kheo, ta không nói về người thất niệm, không tỉnh giác (Nāhaṃ, bhikkhave, muṭṭhassatissa asampajānassā) – ý nghĩa ở đây là: Mặc dù vị Tỳ-kheo thực hành theo cách ‘tôi sẽ thở vào, cảm nhận tâm’ v.v., lấy đối tượng là tướng hơi thở vào ra, nhưng vì tâm ấy vận hành bằng cách thiết lập niệm và tỉnh giác trên đối tượng, nên vị ấy được gọi là người quán tâm trên tâm.
Na hi muṭṭhassatissa asampajānassa ānāpānassatibhāvanā atthi.
Indeed, for one who is unmindful and lacks clear comprehension, there is no development of mindfulness of breathing.
Thật vậy, không có sự tu tập niệm hơi thở vào ra đối với người thất niệm, không tỉnh giác.
Tasmā ārammaṇato cittapaṭisaṃviditādivasena citte cittānupassī tasmiṃ samaye bhikkhu viharatīti.
Therefore, a bhikkhu at that time dwells contemplating the mind in the mind, through experiencing the mind as an object, and so on.
Do đó, cần hiểu rằng: vị Tỳ-kheo ấy an trú quán tâm trên tâm vào lúc đó, theo cách cảm nhận tâm do đối tượng v.v.
So yaṃ taṃ abhijjhādomanassānaṃ pahānaṃ, taṃ paññāya disvā sādhukaṃ ajjhupekkhitā hotīti ettha abhijjhāya kāmacchandanīvaraṇaṃ, domanassavasena byāpādanīvaraṇaṃ dassitaṃ.
So yaṃ taṃ abhijjhādomanassānaṃ pahānaṃ, taṃ paññāya disvā sādhukaṃ ajjhupekkhitā hotī (Having seen by wisdom the abandoning of covetousness and discontent, he properly looks on with equanimity): Here, by covetousness, the hindrance of sensual desire is shown, and by discontent, the hindrance of ill-will is shown.
Trong câu “Vị ấy thấy sự từ bỏ tham ái và sân hận bằng trí tuệ, rồi an trú xả ly một cách tốt đẹp” (So yaṃ taṃ abhijjhādomanassānaṃ pahānaṃ, taṃ paññāya disvā sādhukaṃ ajjhupekkhitā hotī), tham ái (abhijjhā) chỉ ra triền cái dục tham (kāmacchandanīvaraṇaṃ), và sân hận (domanassavasena) chỉ ra triền cái sân (byāpādanīvaraṇaṃ).
Idañhi catukkaṃ vipassanāvaseneva vuttaṃ, dhammānupassanā ca nīvaraṇapabbādivasena chabbidhā hoti, tassā nīvaraṇapabbaṃ ādi, tassapi idaṃ nīvaraṇadvayaṃ ādi, iti dhammānupassanāya ādiṃ dassetuṃ ‘‘abhijjhādomanassāna’’nti āha.
Indeed, this tetrad is spoken of in terms of insight. And contemplation of phenomena is sixfold, in terms of the section on hindrances and so on; of these, the section on hindrances is the beginning, and of that, these two hindrances are the beginning. Thus, to show the beginning of the contemplation of phenomena, he says, "of covetousness and discontent."
Thật vậy, tứ chi này được nói đến chỉ theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā). Quán pháp (dhammānupassanā) có sáu loại theo khía cạnh các phần triền cái v.v., trong đó phần triền cái là khởi đầu, và hai triền cái này là khởi đầu của phần đó. Do đó, để chỉ ra khởi đầu của quán pháp, Ngài đã nói “tham ái và sân hận”.
Pahānanti aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatīti evaṃ pahānakarañāṇaṃ adhippetaṃ.
Pahānaṃ (abandoning): Here, the knowledge of abandoning, which abandons the perception of permanence through the contemplation of impermanence, is intended.
Sự từ bỏ (Pahānaṃ) ám chỉ tuệ từ bỏ (pahānakarañāṇaṃ), như khi nói rằng: “Do quán vô thường (aniccānupassanāya), vị ấy từ bỏ tưởng thường (niccasaññaṃ pajahati).”
Taṃ paññāya disvāti taṃ aniccavirāganirodhapaṭinissaggāñāṇasaṅkhātaṃ pahānañāṇaṃ aparāya vipassanāpaññāya, tampi aparāyāti evaṃ vipassanāparamparaṃ dasseti.
Taṃ paññāya disvā (Having seen that by wisdom): This shows a succession of insight, implying that knowledge of abandoning, consisting of knowledge of impermanence, dispassion, cessation, and relinquishment, is seen by another insight-wisdom, and that too by another, and so on.
Thấy điều đó bằng trí tuệ (Taṃ paññāya disvā) – điều này chỉ ra sự kế thừa của tuệ quán (vipassanāparamparaṃ), rằng tuệ từ bỏ (pahānañāṇaṃ) được gọi là tuệ quán vô thường, ly tham, diệt, xả ly (aniccavirāganirodhapaṭinissaggāñāṇasaṅkhātaṃ), được thấy bằng một tuệ quán khác (aparāya vipassanāpaññāya), và tuệ đó cũng bằng một tuệ khác, cứ thế tiếp nối.
Ajjhupekkhitā hotīti yañca samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekato upaṭṭhānaṃ ajjhupekkhatīti dvidhā ajjhupekkhati nāma.
Ajjhupekkhitā hotī (He properly looks on with equanimity): Looking on with equanimity is twofold: that which looks on with equanimity at what has entered samatha, and that which looks on with equanimity at a single establishment.
An trú xả ly (Ajjhupekkhitā hotī) có hai loại xả ly: xả ly thiền chỉ (samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati) và xả ly an trú nhất tâm (ekato upaṭṭhānaṃ ajjhupekkhitī).
Tattha sahajātānampi ajjhupekkhanā hoti ārammaṇassapi ajjhupekkhanā, idha ārammaṇaajjhupekkhanā adhippetā.
Among these, there is equanimity towards co-arisen phenomena, and equanimity towards the object. Here, equanimity towards the object is intended.
Trong đó, có sự xả ly các pháp đồng sinh (sahajātānampi ajjhupekkhana) và sự xả ly đối tượng (ārammaṇassapi ajjhupekkhanā). Ở đây, sự xả ly đối tượng được ám chỉ.
Tasmātiha, bhikkhaveti yasmā aniccānupassī assasissāmītiādinā nayena pavatto na kevalaṃ nīvaraṇādidhamme, abhijjhādomanassasīsena pana vuttānaṃ dhammānaṃ pahānañāṇampi paññāya disvā ajjhupekkhitā hoti, tasmā ‘‘dhammesu dhammānupassī tasmiṃ samaye bhikkhu viharatī’’ti veditabbo.
Tasmātiha, bhikkhave (Therefore, bhikkhus, here): This means that a bhikkhu who proceeds in the manner of "I shall breathe in contemplating impermanence," and so on, not only sees the phenomena of hindrances and so on with wisdom and regards them with equanimity, but also, having seen with wisdom the knowledge of abandoning the phenomena spoken of under the heading of covetousness and discontent, he regards that with equanimity. Therefore, it should be understood that "at that time, a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena."
Do đó, này các Tỳ-kheo (Tasmātiha, bhikkhave) – cần hiểu rằng: Vì vị Tỳ-kheo thực hành theo cách ‘tôi sẽ thở vào, quán vô thường’ v.v., không chỉ thấy các pháp như triền cái v.v. bằng trí tuệ và an trú xả ly, mà còn thấy tuệ từ bỏ các pháp được nói đến dưới tiêu đề tham ái và sân hận bằng trí tuệ và an trú xả ly, nên “vị Tỳ-kheo ấy an trú quán pháp trên các pháp vào lúc đó”.
150. Pavicinatīti aniccādivasena pavicinati.
150. Pavicinati (he investigates): He investigates in terms of impermanence and so on.
150. Quán sát (Pavicinatī) có nghĩa là quán sát theo khía cạnh vô thường (aniccādivasena) v.v.
Itaraṃ padadvayaṃ etasseva vevacanaṃ.
The other two terms are synonyms of this one.
Hai từ còn lại là từ đồng nghĩa của từ này.
Nirāmisāti nikkilesā.
Nirāmisā (dispassionate): Without defilements.
Không dục nhiễm (Nirāmisā) có nghĩa là không có phiền não (nikkilesā).
Passambhatīti kāyikacetasikadarathapaṭippassaddhiyā kāyopi cittampi passambhati.
Passambhati (he calms): Both the body and the mind are calmed through the calming of bodily and mental agitation.
Lắng dịu (Passambhatī) có nghĩa là thân (kāya) và tâm (citta) đều lắng dịu do sự lắng dịu của sự nóng bức về thân và tâm (kāyikacetasikadarathapaṭippassaddhiyā).
Samādhiyatīti sammā ṭhapiyati, appanāpattaṃ viya hoti.
Samādhiyati (he concentrates): It is rightly established, it is as if it has reached absorption.
Định tĩnh (Samādhiyatī) có nghĩa là được thiết lập đúng đắn, giống như đạt đến an chỉ (appanāpattaṃ viya).
Ajjhupekkhitā hotīti sahajātaajjhupekkhanāya ajjhupekkhitā hoti.
Ajjhupekkhitā hotī (he looks on with equanimity): He looks on with equanimity through co-arisen equanimity.
An trú xả ly (Ajjhupekkhitā hotī) có nghĩa là an trú xả ly do sự xả ly đồng sinh (sahajātaajjhupekkhanāya).
Evaṃ cuddasavidhena kāyapariggāhakassa bhikkhuno tasmiṃ kāye sati satisambojjhaṅgo, satiyā sampayuttaṃ ñāṇaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo, taṃsampayuttameva kāyikacetasikavīriyaṃ vīriyasambojjhaṅgo, pīti, passaddhi, cittekaggatā samādhisambojjhaṅgo, imesaṃ channaṃ sambojjhaṅgānaṃ anosakkanaanativattanasaṅkhāto majjhattākāro upekkhāsambojjhaṅgo.
Thus, for the bhikkhu who comprehends the body in fourteen ways, the mindfulness that arises in that body is the sati-sambojjhaṅga; the knowledge associated with mindfulness is the dhamma-vicaya-sambojjhaṅga; the bodily and mental energy associated with it is the viriya-sambojjhaṅga; joy is the pīti-sambojjhaṅga; tranquility is the passaddhi-sambojjhaṅga; one-pointedness of mind is the samādhi-sambojjhaṅga; and the state of equipoise, called non-receding and non-exceeding, of these six enlightenment factors is the upekkhā-sambojjhaṅga.
Như vậy, đối với Tỳ-kheo có sự thâu tóm thân (hơi thở) bằng mười bốn cách, trong thân đó (hơi thở đó), niệm phát sinh là niệm giác chi (satisambojjhaṅga); tuệ tương ưng với niệm là trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅga); tinh tấn thân và tâm tương ưng với niệm đó là tinh tấn giác chi (vīriyasambojjhaṅga); hỷ, khinh an, tâm nhất cảnh giới là định giác chi (samādhisambojjhaṅga); trạng thái trung lập được gọi là không thụt lùi và không vượt quá của sáu giác chi này là xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅga).
Yatheva hi samappavattesu assesu sārathino ‘‘ayaṃ olīyatī’’ti tudanaṃ vā, ‘‘ayaṃ atidhāvatī’’ti ākaḍḍhanaṃ vā natthi, kevalaṃ evaṃ passamānassa ṭhitākārova hoti, evameva imesaṃ channaṃ sambojjhaṅgānaṃ anosakkanaanativattanasaṅkhāto majjhattākāro upekkhāsambojjhaṅgo nāma hoti.
Just as for a charioteer whose horses are proceeding evenly, there is no prodding if "this one is lagging behind" nor pulling back if "this one is racing ahead," but merely a stable state of observation, so too, the state of equipoise, called non-receding and non-exceeding, of these six enlightenment factors, is called the upekkhā-sambojjhaṅga.
Cũng như đối với những con ngựa đang chạy đều, người đánh xe không cần phải thúc giục “con này đang chậm lại” hay kéo dây cương “con này đang chạy quá nhanh”, mà chỉ cần giữ trạng thái ổn định khi quan sát chúng; cũng vậy, trạng thái trung lập được gọi là không thụt lùi và không vượt quá của sáu giác chi này chính là xả giác chi.
Ettāvatā kiṃ kathitaṃ?
What has been taught by this much?
Đến đây, điều gì đã được nói?
Ekacittakkhaṇikā nānārasalakkhaṇā vipassanāsambojjhaṅgā nāma kathitā.
The vipassanā-sambojjhaṅgas, which occur in a single moment of consciousness and have various functions and characteristics, have been taught.
Đó là các tuệ giác chi (vipassanāsambojjhaṅga) có một sát-na tâm, với các đặc tính và chức năng khác nhau, đã được nói đến.
152. Vivekanissitantiādīni vuttatthāneva.
152. Vivekanissita and so forth have already been explained.
152. Các từ như Vivekanissita (nương tựa vào sự ly dục), v.v., đã được giải thích rồi.
Ettha pana ānāpānapariggāhikā sati lokiyā hoti, lokiyā ānāpānā lokiyasatipaṭṭhānaṃ paripūrenti, lokiyā satipaṭṭhānā lokuttarabojjhaṅge paripūrenti, lokuttarā bojjhaṅgā vijjāvimuttiphalanibbānaṃ paripūrenti.
Here, however, the mindfulness that comprehends in-and-out breaths is worldly. Worldly in-and-out breaths fulfill the worldly foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna). Worldly foundations of mindfulness fulfill the supramundane factors of enlightenment (bojjhaṅga). Supramundane factors of enlightenment fulfill the knowledge, liberation, fruition, and Nibbāna.
Ở đây, niệm thâu tóm hơi thở vào ra là thuộc thế gian (lokiya); hơi thở vào ra thế gian làm viên mãn niệm xứ thế gian (lokiyasatipaṭṭhāna); niệm xứ thế gian làm viên mãn các giác chi siêu thế (lokuttarabojjhaṅga); các giác chi siêu thế làm viên mãn trí tuệ và giải thoát, Niết-bàn thành quả.
Iti lokiyassa āgataṭṭhāne lokiyaṃ kathitaṃ, lokuttarassa āgataṭṭhāne lokuttaraṃ kathitanti.
Thus, where the worldly is mentioned, the worldly is taught; where the supramundane is mentioned, the supramundane is taught.
Như vậy, ở chỗ nào nói về thế gian thì đã nói về thế gian, ở chỗ nào nói về siêu thế thì đã nói về siêu thế.
Thero panāha ‘‘aññattha evaṃ hoti, imasmiṃ pana sutte lokuttaraṃ upari āgataṃ, lokiyā ānāpānā lokiyasatipaṭṭhāne paripūrenti, lokiyā satipaṭṭhānā lokiye bojjhaṅge paripūrenti, lokiyā bojjhaṅgā lokuttaraṃ vijjāvimuttiphalanibbānaṃ paripūrenti, vijjāvimuttipadena hi idha vijjāvimuttiphalanibbānaṃ adhippeta’’nti.
But the Elder said: "Elsewhere it is so, but in this Sutta, the supramundane is mentioned later: 'Worldly in-and-out breaths fulfill the worldly foundations of mindfulness; worldly foundations of mindfulness fulfill the worldly factors of enlightenment; worldly factors of enlightenment fulfill the supramundane knowledge, liberation, fruition, and Nibbāna.' Indeed, by the term 'knowledge-liberation' here, knowledge, liberation, fruition, and Nibbāna are intended."
Tuy nhiên, vị Trưởng lão đã nói: “Ở các bài kinh khác thì như vậy, nhưng trong kinh này, siêu thế được nói ở phần trên, hơi thở vào ra thế gian làm viên mãn niệm xứ thế gian, niệm xứ thế gian làm viên mãn các giác chi thế gian, các giác chi thế gian làm viên mãn trí tuệ và giải thoát, Niết-bàn thành quả siêu thế; vì ở đây, từ ‘trí tuệ và giải thoát’ có nghĩa là Niết-bàn thành quả của trí tuệ và giải thoát.”
153-4. Evaṃ me sutanti kāyagatāsatisuttaṃ.
153-4. Thus have I heard refers to the Kāyagatāsati Sutta.
153-4. Như vầy tôi nghe là Kinh Kāyagatāsatisutta.
Tattha gehasitāti pañcakāmaguṇanissitā.
Here, gehasitā means dependent on the five sense-pleasures.
Trong đó, gehasitā (nương tựa vào nhà) là nương tựa vào năm dục công đức.
Sarasaṅkappāti dhāvanasaṅkappā.
Sarasaṅkappā means wandering thoughts.
Sarasaṅkappā (tư duy chạy) là tư duy chạy.
Sarantīti hi sarā, dhāvantīti attho.
For they sara (wander), meaning they run around.
Vì chúng chạy nên gọi là sarā, nghĩa là chúng chạy.
Ajjhattamevāti gocarajjhattasmiṃyeva.
Ajjhattamevā means solely within the internal object (of meditation).
Ajjhattamevā (chỉ ở nội tại) là chỉ ở nội tại đối tượng.
Kāyagatāsatinti kāyapariggāhikampi kāyārammaṇampi satiṃ.
Kāyagatāsati refers to mindfulness that comprehends the body and mindfulness that takes the body as its object.
Kāyagatāsati (niệm thân hành) là niệm thâu tóm thân và niệm lấy thân làm đối tượng.
Kāyapariggāhikanti vutte samatho kathito hoti, kāyārammaṇanti vutte vipassanā.
When it is said "comprehends the body," samatha (tranquility) is taught; when it is said "takes the body as its object," vipassanā (insight) is taught.
Khi nói “thâu tóm thân” là nói về samatha (chỉ); khi nói “lấy thân làm đối tượng” là nói về vipassanā (quán).
Ubhayena samathavipassanā kathitā honti.
By both, samatha and vipassanā are taught.
Cả hai đều nói về samatha và vipassanā.
156. Antogadhāvāssāti tassa bhikkhuno bhāvanāya abbhantaragatāva honti.
156. Antogadhāvāssā means that they are included within the development of that bhikkhu.
156. Antogadhāvāssā (đã đi vào bên trong) là chúng đã đi vào bên trong sự tu tập của Tỳ-kheo đó.
Vijjābhāgiyāti ettha sampayogavasena vijjaṃ bhajantīti vijjābhāgiyā.
Vijjābhāgiyā: Here, they pertain to vijjā (knowledge) by way of association.
Vijjābhāgiyā (thuộc phần minh) ở đây, là những gì thuộc phần minh do tương ưng với minh.
Vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattantītipi vijjābhāgiyā.
They also pertain to vijjā as they fall within the portion of vijjā, the category of vijjā.
Cũng là những gì tồn tại trong phần của minh, trong bộ phận của minh.
Tattha vipassanāñāṇaṃ, manomayiddhi, cha abhiññāti aṭṭha vijjā.
Here, there are eight kinds of vijjā: insight-knowledge, mind-made body, and the six higher knowledges (abhiññā).
Trong đó, có tám minh: tuệ quán (vipassanāñāṇa), thần thông ý hóa thân (manomayiddhi), sáu thắng trí (cha abhiññā).
Purimena atthena tāhi sampayuttadhammāpi vijjābhāgiyā.
By the former meaning, phenomena associated with these are also vijjābhāgiyā.
Theo nghĩa trước, các pháp tương ưng với chúng cũng là vijjābhāgiyā.
Pacchimena atthena tāsu yā kāci ekā vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyāti evaṃ vijjāpi vijjāya sampayuttā dhammāpi vijjābhāgiyāteva veditabbā.
By the latter meaning, any one of these vijjā is vijjā, and the rest are vijjābhāgiyā. Thus, vijjā itself and phenomena associated with vijjā are to be understood as vijjābhāgiyā.
Theo nghĩa sau, trong số đó, bất kỳ minh nào là minh thì những minh còn lại là vijjābhāgiyā; như vậy, cả minh và các pháp tương ưng với minh đều được hiểu là vijjābhāgiyā.
Cetasā phuṭoti ettha duvidhaṃ pharaṇaṃ āpopharaṇañca, dibbacakkhupharaṇañca, tattha āpokasiṇaṃ samāpajjitvā āpena pharaṇaṃ āpopharaṇaṃ nāma.
Cetasā phuṭo: Here, there are two kinds of pervading: pervasion with water and pervasion with divine eye. Of these, pervasion with water is entering the water kasiṇa and pervading with water.
Cetasā phuṭo (tâm biến mãn) ở đây, có hai loại biến mãn: biến mãn bằng nước (āpopharaṇa) và biến mãn bằng thiên nhãn (dibbacakkhupharaṇa); trong đó, biến mãn bằng nước là nhập vào thủy biến xứ (āpokasiṇa) rồi biến mãn bằng nước.
Evaṃ phuṭepi mahāsamudde sabbā samuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti, ālokaṃ pana vaḍḍhetvā dibbacakkhunā sakalasamuddassa dassanaṃ dibbacakkhupharaṇaṃ nāma.
Even when pervaded thus, all small rivers flowing into the ocean are included within the great ocean. But increasing light and seeing the entire ocean with the divine eye is called pervasion with the divine eye.
Ngay cả khi biến mãn như vậy, tất cả các con sông nhỏ chảy ra biển đều nằm gọn trong đại dương; còn việc tăng cường ánh sáng và dùng thiên nhãn để thấy toàn bộ đại dương được gọi là biến mãn bằng thiên nhãn.
Evaṃ pharaṇepi mahāsamudde sabbā samuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti.
Even when pervading thus, all small rivers flowing into the ocean are included within the great ocean.
Ngay cả khi biến mãn như vậy, tất cả các con sông nhỏ chảy ra biển đều nằm gọn trong đại dương.
158. Kākapeyyoti mukhavaṭṭiyaṃ nisīditvā kākena gīvaṃ anāmetvāva pātabbo.
Kākapeyyo means that which can be drunk by a crow without bending its neck, by perching on the rim of the pot.
158. Kākapeyyo (chim quạ uống) là nước mà con quạ có thể uống mà không cần cúi cổ khi đậu trên miệng bình.
Abhiññāsacchikaraṇīyassāti abhiññāya sacchikātabbassa.
Abhiññāsacchikaraṇīyassā means for that which is to be realized by higher knowledge.
Abhiññāsacchikaraṇīyassā (đối với điều cần chứng ngộ bằng thắng trí) là đối với điều cần chứng ngộ bằng thắng trí.
Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātīti paccakkhabhāvaṃ pāpuṇāti.
Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātī means he attains the state of direct experience.
Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātī (đạt đến khả năng chứng ngộ) là đạt đến sự hiện tiền.
Sati sati āyataneti satisati kāraṇe.
Sati sati āyatane means in each case, in each reason.
Sati sati āyatane (ở mỗi xứ) là ở mỗi nguyên nhân.
Kiṃ panettha kāraṇanti?
What is the reason here?
Nguyên nhân ở đây là gì?
Abhiññāva kāraṇaṃ.
Higher knowledge itself is the reason.
Chính thắng trí là nguyên nhân.
Āḷibandhāti mariyādabaddhā.
Āḷibandhā means bound by limits.
Āḷibandhā (đã được đắp bờ) là đã được đắp bờ.
Yānīkatāyāti yuttayānaṃ viya katāya.
Yānīkatāyā means made like a fitted vehicle.
Yānīkatāyā (đã được làm phương tiện) là đã được làm như một phương tiện thích hợp.
Vatthukatāyāti patiṭṭhākatāya.
Vatthukatāyā means made as a foundation.
Vatthukatāyā (đã được làm nền tảng) là đã được làm nơi nương tựa.
Anuṭṭhitāyāti anuppavattitāya.
Anuṭṭhitāyā means brought forth repeatedly.
Anuṭṭhitāyā (đã được thực hành liên tục) là đã được phát triển liên tục.
Paricitāyāti paricayakatāya.
Paricitāyā means made familiar through practice.
Paricitāyā (đã được làm quen) là đã được làm quen.
Susamāraddhāyāti suṭṭhu samāraddhāya susampaggahitāya.
Susamāraddhāyā means well-exerted, well-grasped.
Susamāraddhāyā (đã được tinh tấn đúng đắn) là đã được tinh tấn đúng đắn, đã được nắm giữ vững chắc.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở khắp nơi đều rõ ràng.
161. Saddhāya samannāgatoti saddhādayo pañca dhammā lokikā vaṭṭanti.
161. Saddhāya samannāgato means the five qualities beginning with faith are worldly.
161. Saddhāya samannāgato (có đầy đủ đức tin) là năm pháp như đức tin thuộc về thế gian.
Dahatīti ṭhapeti.
Dahatī means he places (it), he yearns (for it).
Dahatī (đặt) là thiết lập.
Adhiṭṭhātīti patiṭṭhāpeti.
Adhiṭṭhātī means he establishes (it).
Adhiṭṭhātī (quyết định) là thiết lập vững chắc.
Saṅkhārā ca vihārā cāti saha patthanāya saddhādayova pañca dhammā.
Saṅkhārā ca vihārā cā means these same five qualities, beginning with faith, together with aspiration.
Saṅkhārā ca vihārā cā (các hành và các trú) là năm pháp như đức tin cùng với sự mong ước.
Tatrupapattiyāti tasmiṃ ṭhāne nibbattanatthāya.
Tatrupapattiyā means for the arising in that state (of existence).
Tatrupapattiyā (để tái sinh ở đó) là để tái sinh ở nơi đó.
Ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadāti saha patthanāya pañca dhammāva.
Ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā means these same five qualities, together with aspiration, are the path, are the practice.
Ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā (đây là con đường, đây là đạo lộ) là chính năm pháp cùng với sự mong ước.
Yassa hi pañca dhammā atthi, na patthanā, tassa gati anibaddhā.
For one who has the five qualities but no aspiration, their destiny is not fixed.
Vì nếu ai có năm pháp nhưng không có sự mong ước, thì đường đi của người đó không cố định.
Yassa patthanā atthi, na pañca dhammā, tassapi anibaddhā.
For one who has aspiration but not the five qualities, their destiny is also not fixed.
Nếu ai có sự mong ước nhưng không có năm pháp, thì đường đi của người đó cũng không cố định.
Yesaṃ ubhayaṃ atthi, tesaṃ gati nibaddhā.
For those who have both, their destiny is fixed.
Những ai có cả hai, thì đường đi của họ cố định.
Yathā hi ākāse khittadaṇḍo aggena vā majjhena vā mūlena vā nipatissatīti niyamo natthi, evaṃ sattānaṃ paṭisandhiggahaṇaṃ aniyataṃ.
Just as a stick thrown into the sky has no certainty whether it will fall by its tip, middle, or base, so too, the assumption of rebirth for beings is unfixed.
Cũng như một cây gậy ném lên không trung không có quy luật nào về việc nó sẽ rơi xuống bằng đầu, giữa hay gốc, thì sự tái sinh của chúng sinh cũng không cố định như vậy.
Tasmā kusalaṃ kammaṃ katvā ekasmiṃ ṭhāne patthanaṃ kātuṃ vaṭṭati.
Therefore, having performed wholesome kamma, it is appropriate to make an aspiration for a particular state (of existence).
Vì vậy, sau khi làm các nghiệp thiện, nên mong ước ở một nơi cụ thể.
168. Satasahassoti lokadhātusatasahassamhi ālokapharaṇabrahmā.
168. 'A hundred thousand' means a Brahma capable of pervading a hundred thousand world-systems with light.
168. Satasahasso (một trăm ngàn) nghĩa là một vị Phạm thiên có khả năng tỏa sáng khắp một trăm ngàn thế giới (lokadhātu).
Nikkhanti nikkhena kataṃ piḷandhanaṃ, nikkhaṃ nāma pañcasuvaṇṇaṃ, ūnakanikkhena kataṃ pasādhanañhi ghaṭṭanamajjanakkhamaṃ na hoti, atirekena kataṃ ghaṭṭanamajjanaṃ khamati, vaṇṇavantaṃ pana na hoti, pharusadhātukaṃ khāyati.
Nikkha refers to an ornament made of a nikkha of Jambonada gold. A nikkha is five suvaṇṇa. An ornament made with less than a nikkha is not able to withstand rubbing and polishing. One made with more than five suvaṇṇa, but not reaching a nikkha, is able to withstand rubbing and polishing, but it is not lustrous; it appears coarse.
Nikkha (niệm) là đồ trang sức được làm bằng vàng một nikhkha. Nikhkha có nghĩa là năm suvanna vàng. Đồ trang sức được làm bằng vàng ít hơn một nikhkha sẽ không chịu được sự cọ xát và đánh bóng, còn đồ được làm bằng vàng nhiều hơn một nikhkha thì chịu được sự cọ xát và đánh bóng nhưng lại không có màu sắc đẹp, trông thô cứng.
Nikkhena kataṃ ghaṭṭanamajjanañceva khamati, vaṇṇavantañca hoti.
An ornament made of a nikkha of Jambonada gold is able to withstand rubbing and polishing, and it is also lustrous.
Đồ trang sức được làm bằng vàng một nikhkha thì vừa chịu được sự cọ xát và đánh bóng, lại vừa có màu sắc đẹp.
Jambonadanti jambunadiyaṃ nibbattaṃ.
'Jambonada' means that which is produced in the Jambu River.
Jambonada (vàng sông Jambu) nghĩa là vàng được sinh ra ở sông Jambu.
Mahājamburukkhassa hi ekekā sākhā paṇṇāsa paṇṇāsa yojanāni vaḍḍhitā, tāsu mahantā nadiyo sandanti, tāsaṃ nadīnaṃ ubhayatīresu jambupakkānaṃ patitaṭṭhāne suvaṇṇaṅkurā uṭṭhahanti, te nadījalena vuyhamānā anupubbena mahāsamuddaṃ pavisanti.
Each branch of the great Jambu tree extends fifty yojanas. Mighty rivers flow from them, and on both banks of these rivers, in the places where the Jambu fruits fall, gold sprouts emerge. These, carried by the river water, gradually enter the great ocean.
Thật vậy, mỗi cành của cây Jambu lớn vươn dài năm mươi dojana, trên đó có những con sông lớn chảy qua. Ở hai bên bờ những con sông này, tại nơi những quả Jambu chín rụng xuống, những mầm vàng mọc lên. Những mầm vàng này, bị nước sông cuốn trôi, dần dần chảy vào đại dương bao la.
Taṃ sandhāya jambonadanti vuttaṃ.
It is with reference to this that it is called Jambonada.
Vì lẽ đó mà được gọi là vàng sông Jambu (jambonada).
Dakkhakammāraputtaukkāmukhasukusalasampahaṭṭhanti dakkhena sukusalena kammāraputtena ukkāmukhe pacitvā sampahaṭṭhaṃ.
'Skilfully struck by a skilled goldsmith's son at the mouth of a furnace' means heated in a furnace and struck by a skilled and proficient goldsmith's son.
Dakkhakammāraputtaukkāmukhasukusalasampahaṭṭha (được người con thợ kim hoàn lành nghề khéo léo nung và rèn trong lò) nghĩa là được người con thợ kim hoàn lành nghề nung trong lò rồi rèn giũa.
Ukkāmukheti uddhane.
'At the mouth of a furnace' means in a forge.
Ukkāmukhe (trong lò) nghĩa là trong lò nung.
Sampahaṭṭhanti dhotaghaṭṭitamajjitaṃ.
'Struck' means washed, rubbed, and polished.
Sampahaṭṭha (rèn giũa) nghĩa là được rửa, cọ xát và đánh bóng.
Vatthopame (ma. ni. 1.75-76) ca dhātuvibhaṅge (ma. ni. 3.357-360) ca piṇḍasodhanaṃ vuttaṃ.
The purification of a lump of gold is described in the Vatthūpama (MN 1.75-76) and Dhātuvibhaṅga Suttas (MN 3.357-360).
Trong kinh Vatthūpama (Tương Ưng Bộ I, 75-76) và kinh Dhātuvibhaṅga (Trung Bộ III, 357-360) đã nói về việc thanh lọc khối vàng.
Imasmiṃ sutte katabhaṇḍasodhanaṃ vuttaṃ.
In this Sutta, the purification of a finished article is described.
Trong kinh này đã nói về việc thanh lọc đồ trang sức đã được chế tác.
Yaṃ pana sabbavāresu pharitvā adhimuccitvāti vuttaṃ, tattha pañcavidhaṃ pharaṇaṃ cetopharaṇaṃ kasiṇapharaṇaṃ dibbacakkhupharaṇaṃ ālokapharaṇaṃ sarīrapharaṇanti.
Regarding what is stated in all instances as 'pervading and resolving', there are five kinds of pervasion: mental pervasion, kasiṇa pervasion, divine eye pervasion, light pervasion, and bodily pervasion.
Tuy nhiên, ở tất cả các trường hợp, khi nói pharitvā adhimuccitvā (lan tỏa và quán tưởng), thì có năm loại lan tỏa (pharaṇa): tâm lan tỏa (cetopharaṇa), kasiṇa lan tỏa (kasiṇapharaṇa), thiên nhãn lan tỏa (dibbacakkhupharaṇa), ánh sáng lan tỏa (ālokapharaṇa), và thân lan tỏa (sarīrapharaṇa).
Tattha cetopharaṇaṃ nāma lokadhātusahasse sattānaṃ cittajānanaṃ.
Among these, mental pervasion means knowing the minds of beings in a thousand world-systems.
Trong đó, tâm lan tỏa (cetopharaṇa) là khả năng biết được tâm của chúng sanh trong một ngàn thế giới.
Kasiṇapharaṇaṃ nāma lokadhātusahasse kasiṇapattharaṇaṃ.
Kasiṇa pervasion means spreading the kasiṇa in a thousand world-systems.
Kasiṇa lan tỏa (kasiṇapharaṇa) là khả năng trải rộng kasiṇa khắp một ngàn thế giới.
Dibbacakkhupharaṇaṃ nāma ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā sahassalokadhātudassanaṃ.
Divine eye pervasion means extending light and seeing a thousand world-systems with the divine eye.
Thiên nhãn lan tỏa (dibbacakkhupharaṇa) là khả năng tăng cường ánh sáng và nhìn thấy một ngàn thế giới bằng thiên nhãn.
Ālokapharaṇampi etadeva.
Light pervasion is also this same thing.
Ánh sáng lan tỏa (ālokapharaṇa) cũng chính là điều này.
Sarīrapharaṇaṃ nāma lokadhātusahasse sarīrapabhāya pattharaṇaṃ.
Bodily pervasion means spreading the radiance of the body in a thousand world-systems.
Thân lan tỏa (sarīrapharaṇa) là khả năng trải rộng ánh sáng từ thân khắp một ngàn thế giới.
Sabbattha imāni pañca pharaṇāni avināsentena kathetabbanti.
It should be explained that these five pervations are always preserved without being destroyed.
Ở khắp mọi nơi, năm loại lan tỏa này phải được giải thích mà không làm mất đi ý nghĩa của chúng.
Tipiṭakacūḷābhayatthero panāha – ‘‘maṇiopamme kasiṇapharaṇaṃ viya nikkhopamme sarīrapharaṇaṃ viya dissatī’’ti.
However, Tipiṭaka Cūḷābhaya Thera said: "It appears like kasiṇa pervasion in the simile of a gem, and like bodily pervasion in the simile of the nikkha."
Tuy nhiên, Trưởng lão Tipiṭakacūḷābhaya đã nói: "Trong ví dụ về viên ngọc, nó xuất hiện như sự lan tỏa của kasiṇa; trong ví dụ về nikhkha, nó xuất hiện như sự lan tỏa của thân."
Tassa vādaṃ viya aṭṭhakathā nāma natthīti paṭikkhitvā sarīrapharaṇaṃ na sabbakālikaṃ, cattārimāni pharaṇāni avināsetvāva kathetabbanti vuttaṃ.
Rejecting this, saying, "There is no commentary like his view," it was stated that bodily pervasion is not always present, but these four pervations should be explained without being destroyed.
Lời giải thích này không giống như các bản chú giải (aṭṭhakathā), nên đã bị bác bỏ, và nói rằng sự lan tỏa của thân (sarīrapharaṇa) không phải lúc nào cũng có mặt, mà bốn loại lan tỏa này phải được giải thích mà không làm mất đi ý nghĩa của chúng.
Adhimuccatīti padaṃ pharaṇapadasseva vevacanaṃ, atha vā pharatīti pattharati.
The word 'resolves' is a synonym for the word 'pervades', or alternatively, 'pervades' means spreads out.
Từ adhimuccatī (quán tưởng) là một từ đồng nghĩa với từ pharaṇa (lan tỏa), hoặc pharatī (lan tỏa) nghĩa là trải rộng.
Adhimuccatīti jānāti.
'Resolves' means knows by attention.
Adhimuccatī (quán tưởng) nghĩa là biết.
Ime tāva pañca dhamme bhāvetvā kāmāvacaresu nibbattatu.
Let one cultivate these five qualities and be reborn in the Kāma-worlds.
Trước hết, sau khi tu tập năm pháp này, người ấy có thể tái sanh trong cõi Dục giới.
Brahmaloke nibbattaṃ pana āsavakkhayañca kathaṃ pāpuṇātīti?
But how can one who is reborn in the Brahma-world attain the destruction of the taints (āsavakkhaya)?
Nhưng làm thế nào mà việc tái sanh trong cõi Phạm thiên lại đạt được sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya)?
Ime pañca dhammā sīlaṃ, so imasmiṃ sīle patiṭṭhāya kasiṇaparikammaṃ katvā tā tā samāpattiyo bhāvetvā rūpībrahmaloke nibbattati, arūpajjhānāni nibbattetvā arūpībrahmaloke, samāpattipadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmiphalaṃ sacchikatvā pañcasu suddhāvāsesu nibbattati.
These five qualities are morality (sīla). Standing firm in this morality, one performs kasiṇa practice, cultivates various attainments (samāpatti), and is reborn in the Fine-material Brahma-world. Cultivating formless absorptions (arūpajjhāna), one is reborn in the Formless Brahma-world. Developing insight (vipassanā) based on the attainments as its proximate cause, realizing the fruit of non-returning (anāgāmi phala), one is reborn in the five Pure Abodes (Suddhāvāsa).
Năm pháp này là giới (sīla). Người ấy, an trú trong giới này, sau khi thực hành chuẩn bị kasiṇa, tu tập các thiền định (samāpatti) đó, sẽ tái sanh trong cõi Phạm thiên Sắc giới. Sau khi phát triển các thiền vô sắc (arūpajjhāna), sẽ tái sanh trong cõi Phạm thiên Vô sắc giới. Sau khi phát triển tuệ quán (vipassanā) có các thiền định làm nền tảng, chứng đắc quả Bất hoàn (anāgāmiphala), sẽ tái sanh trong năm cõi Tịnh cư thiên (Suddhāvāsa).
Uparimaggaṃ bhāvetvā āsavakkhayaṃ pāpuṇātīti.
Cultivating the higher path, one attains the destruction of the taints.
Sau khi tu tập đạo quả cao hơn, người ấy sẽ đạt được sự diệt trừ các lậu hoặc.