93. Evaṃ me sutanti anupadasuttaṃ.
93. Evaṃ me sutaṃ (Thus have I heard) is the Anupada Sutta.
93. Evaṃ me sutanti (Như vầy tôi nghe) là Kinh Anupada.
Tattha etadavocāti etaṃ (paṭi. ma. 3.4) ‘‘paṇḍito’’tiādinā nayena dhammasenāpatisāriputtattherassa guṇakathaṃ avoca.
Therein, etadavocā (he said this) means the Blessed One spoke this praise of the qualities of the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma, in the manner of "wise" and so forth.
Trong đó, etadavocāti (Ngài đã nói điều này) là Ngài đã nói về những đức tính của Trưởng Lão Sāriputta, vị Tướng Quân Pháp, theo cách như ‘‘paṇḍito’’ (bậc trí) v.v.
Avasesattheresu hi mahāmoggallānattherassa iddhimāti guṇo pākaṭo, mahākassapassa dhutavādoti, anuruddhattherassa dibbacakkhukoti, upālittherassa vinayadharoti, revatattherassa jhāyī jhānābhiratoti, ānandattherassa bahussutoti.
Because among the other Elders, the quality of great psychic power of the Elder Mahāmoggallāna was evident, the quality of being a dhutavāda (one who practices ascetic practices) of Mahākassapa, the quality of having divine sight of the Elder Anuruddha, the quality of being a vinayadhara (expert in Vinaya) of the Elder Upāli, the quality of being a jhāyī (meditator) and delighting in jhāna of the Elder Revata, and the quality of being bahussuta (learned) of the Elder Ānanda.
Trong số các vị Trưởng Lão còn lại, đức tính thần thông của Trưởng Lão Mahāmoggallāna thì hiển nhiên, đức tính giữ hạnh đầu đà của Mahākassapa thì hiển nhiên, đức tính thiên nhãn của Trưởng Lão Anuruddha thì hiển nhiên, đức tính thiền định của Trưởng Lão Revata thì hiển nhiên, đức tính đa văn của Trưởng Lão Ānanda thì hiển nhiên.
Evaṃ tesaṃ tesaṃ therānaṃ te te guṇā pākaṭā, sāriputtattherassa pana apākaṭā.
Thus, these qualities of those Elders were evident, but the qualities of the Elder Sāriputta were not evident.
Như vậy, những đức tính của các vị Trưởng Lão ấy đều hiển nhiên, nhưng những đức tính của Trưởng Lão Sāriputta thì không hiển nhiên.
Paññavato hi guṇā na sakkā akathitā jānituṃ.
Because the qualities of a wise person cannot be known unless they are spoken of.
Vì những đức tính của người có trí tuệ không thể được biết nếu không được nói ra.
Iti bhagavā ‘‘sāriputtassa guṇe kathessāmī’’ti sabhāgaparisāya sannipātaṃ āgamesi.
Therefore, the Blessed One, thinking, "I will speak of Sāriputta's qualities," waited for the assembly of like-minded disciples.
Do đó, Thế Tôn đã chờ đợi một hội chúng tương đồng (sabhāgaparisā) để nói về những đức tính của Sāriputta.
Visabhāgapuggalānañhi santike vaṇṇaṃ kathetuṃ na vaṭṭati, te vaṇṇe kathiyamāne avaṇṇameva kathenti.
Indeed, it is not proper to speak praise in the presence of unlike-minded individuals; when praise is spoken, they only speak dispraise.
Thật vậy, không nên nói về những đức tính trước mặt những người không tương đồng (visabhāgapuggala), vì khi đức tính được nói ra, họ chỉ nói về những điều không tốt.
Imasmiṃ pana divase therassa sabhāgaparisā sannipati, tassā sannipatitabhāvaṃ disvā satthā vaṇṇaṃ kathento imaṃ desanaṃ ārabhi.
But on this day, a like-minded assembly gathered for the Elder; seeing their gathering, the Teacher began this discourse, speaking praise.
Nhưng vào ngày này, hội chúng tương đồng của vị Trưởng Lão đã tụ họp, thấy sự tụ họp ấy, Đạo Sư đã bắt đầu bài thuyết pháp này để nói về những đức tính.
Tatridaṃ mahāpaññādīnaṃ nānattaṃ – tattha katamā mahāpaññā?
Herein is the distinction of great wisdom and so forth: What is great wisdom?
Trong đó, đây là sự khác biệt của đại trí tuệ, v.v. Trong đó, thế nào là đại trí tuệ?
Mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante samādhikkhandhe, paññākkhandhe, vimuttikkhandhe, vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni ṭhānāṭṭhānāni, mahantā vihārasamāpattiyo, mahantāni ariyasaccāni, mahante satipaṭṭhāne, sammappadhāne, iddhipāde, mahantāni indriyāni, balāni, bojjhaṅgāni, mahante ariyamagge, mahantāni sāmaññaphalāni, mahantā abhiññāyo, mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā.
Great wisdom is that which fully comprehends the great aggregate of morality (sīlakkhandha), the great aggregate of concentration (samādhikkhandha), the great aggregate of wisdom (paññākkhandha), the great aggregate of liberation (vimuttikkhandha), the great aggregate of the knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassanakkhandha); great wisdom is that which fully comprehends the great possibilities and impossibilities, the great attainments of dwelling, the great Noble Truths, the great foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna), the right exertions (sammappadhāna), the bases of spiritual power (iddhipāda), the great faculties (indriyāni), the powers (balāni), the factors of awakening (bojjhaṅga), the great Noble Paths, the great fruits of recluseship (sāmaññaphalāni), the great higher knowledges (abhiññāyo), and the great ultimate reality, Nibbāna.
Đại trí tuệ là trí tuệ thâu tóm các uẩn giới đức lớn, các uẩn giới định lớn, các uẩn giới tuệ lớn, các uẩn giới giải thoát lớn, các uẩn giới giải thoát tri kiến lớn; thâu tóm các điều hợp lý và không hợp lý lớn, các thiền định an trú lớn, các chân lý cao quý lớn, các niệm xứ lớn, các chánh cần lớn, các thần túc lớn, các căn lớn, các lực lớn, các giác chi lớn, các thánh đạo lớn, các sa môn quả lớn, các thắng trí lớn, và Niết Bàn tối thượng lớn. Do đó, nó được gọi là đại trí tuệ.
Katamā puthupaññā, puthu nānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.
What is extensive wisdom (puthupaññā)? It is called puthupaññā because knowledge arises in various aggregates (khandhas).
Thế nào là puthupaññā (Quảng đại tuệ)? Là trí tuệ phát sinh trong các uẩn khác nhau, nên gọi là puthupaññā.
Puthu nānādhātūsu, puthu nānāāyatanesu, puthu nānāatthesu, puthu nānāpaṭiccasamuppādesu, puthu nānāsuññatamanupalabbhesu, puthu nānāatthesu, dhammesu, niruttīsu, paṭibhānesu, puthu nānāsīlakkhandhesu, puthu nānāsamādhi-paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandhesu, puthu nānāṭhānāṭṭhānesu, puthu nānāvihārasamāpattīsu, puthu nānāariyasaccesu, puthu nānāsatipaṭṭhānesu, sammappadhānesu, iddhipādesu, indriyesu, balesu, bojjhaṅgesu, puthu nānāariyamaggesu, sāmaññaphalesu, abhiññāsu, puthu nānājanasādhāraṇe dhamme samatikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.
It is puthupaññā because knowledge arises in various elements (dhātus), in various sense-bases (āyatanas), in various meanings (atthas), in various dependent originations (paṭiccasamuppādas), in various imperceptible voids (suññatamanupalabbhas), in various meanings, in Dhamma, in etymologies (niruttis), in analytical insights (paṭibhānas), in various groups of morality (sīlakkhandhas), in various groups of concentration, wisdom, liberation, and knowledge-and-vision of liberation (samādhi-paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandhas), in various proper and improper courses (ṭhānāṭṭhānas), in various abidings and attainments (vihārasamāpattis), in various Noble Truths (ariyasaccas), in various foundations of mindfulness (satipaṭṭhānas), right exertions (sammappadhānas), bases of psychic power (iddhipādas), faculties (indriyas), powers (balas), factors of enlightenment (bojjhaṅgas), in various Noble Paths (ariyamaggas), fruits of recluseship (sāmaññaphalas), and higher knowledges (abhiññās), transcending the various common human qualities, knowledge arises in the ultimate reality of Nibbāna; therefore, it is puthupaññā.
Là trí tuệ phát sinh trong các giới khác nhau, trong các xứ khác nhau, trong các ý nghĩa khác nhau, trong các duyên khởi khác nhau, trong các tánh không không thể nắm bắt khác nhau, trong các ý nghĩa, pháp, ngữ nghĩa, biện tài khác nhau, trong các giới uẩn khác nhau, trong các định uẩn, tuệ uẩn, giải thoát uẩn, giải thoát tri kiến uẩn khác nhau, trong các hợp lý và bất hợp lý khác nhau, trong các thiền định an trú khác nhau, trong các Thánh đế khác nhau, trong các niệm xứ, chánh cần, thần túc, căn, lực, giác chi khác nhau, trong các Thánh đạo khác nhau, trong các quả sa-môn, thắng trí khác nhau, vượt qua các pháp thông thường của chúng sinh, trí tuệ phát sinh trong Niết Bàn tối thượng, nên gọi là puthupaññā.
Katamā hāsapaññā, idhekacco hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlaṃ paripūreti, indriyasaṃvaraṃ paripūreti, bhojane mattaññutaṃ, jāgariyānuyogaṃ, sīlakkhandhaṃ, samādhikkhandhaṃ, paññākkhandhaṃ, vimuttikkhandhaṃ, vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti hāsapaññā.
What is joyful wisdom (hāsapaññā)? Here, a certain individual, being abundant in joy, abundant in exhilaration, abundant in delight, abundant in rapture, fulfills morality (sīla), fulfills sense-restraint (indriyasaṃvara), fulfills moderation in food (bhojane mattaññutaṃ), devotion to wakefulness (jāgariyānuyoga), the group of morality (sīlakkhandha), the group of concentration (samādhikkhandha), the group of wisdom (paññākkhandha), the group of liberation (vimuttikkhandha), and the group of knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassanakkhandha); therefore, it is hāsapaññā.
Thế nào là hāsapaññā (Hỷ lạc tuệ)? Ở đây, có người nhiều hỷ lạc, nhiều hoan hỷ, nhiều thỏa mãn, nhiều vui vẻ, hoàn thành giới, hoàn thành sự phòng hộ các căn, hoàn thành sự biết đủ trong bữa ăn, sự chuyên cần thức tỉnh, giới uẩn, định uẩn, tuệ uẩn, giải thoát uẩn, giải thoát tri kiến uẩn, nên gọi là hāsapaññā.
Hāsabahulo pāmojjabahulo ṭhānāṭṭhānaṃ paṭivijjhati, hāsabahulo vihārasamāpattiyo paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo ariyasaccāni paṭivijjhati.
Being abundant in joy and abundant in rapture, one penetrates what is proper and improper; being abundant in joy, one fulfills the attainments of abiding (vihārasamāpattis); therefore, it is hāsapaññā. Being abundant in joy, one penetrates the Noble Truths (ariyasaccāni).
Người nhiều hỷ lạc, nhiều vui vẻ, thấu suốt điều hợp lý và bất hợp lý; người nhiều hỷ lạc hoàn thành các thiền định an trú, nên gọi là hāsapaññā; người nhiều hỷ lạc thấu suốt các Thánh đế.
Satipaṭṭhāne, sammappadhāne, iddhipāde, indriyāni, balāni, bojjhaṅgāni, ariyamaggaṃ bhāvetīti hāsapaññā, hāsabahulo sāmaññaphalāni sacchikaroti, abhiññāyo paṭivijjhatīti hāsapaññā, hāsabahulo vedatuṭṭhipāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti hāsapaññā.
Being abundant in joy, one develops the foundations of mindfulness (satipaṭṭhānas), right exertions (sammappadhānas), bases of psychic power (iddhipādas), faculties (indriyas), powers (balas), factors of enlightenment (bojjhaṅgas), and the Noble Path (ariyamagga); therefore, it is hāsapaññā. Being abundant in joy, one realizes the fruits of recluseship (sāmaññaphalas) and penetrates the higher knowledges (abhiññās); therefore, it is hāsapaññā. Being abundant in exhilaration, delight, and rapture, one realizes the ultimate reality of Nibbāna; therefore, it is hāsapaññā.
Người nhiều hỷ lạc tu tập các niệm xứ, chánh cần, thần túc, căn, lực, giác chi, Thánh đạo, nên gọi là hāsapaññā; người nhiều hỷ lạc chứng đắc các quả sa-môn, thấu suốt các thắng trí, nên gọi là hāsapaññā; người nhiều hỷ lạc, nhiều hoan hỷ, thỏa mãn, vui vẻ, chứng đắc Niết Bàn tối thượng, nên gọi là hāsapaññā.
Katamā javanapaññā, yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā.
What is swift wisdom (javanapaññā)? Whatever form (rūpa) is past, future, or present… or far or near, all such form is quickly penetrated as impermanent; therefore, it is javanapaññā.
Thế nào là javanapaññā (Tốc hành tuệ)? Bất cứ sắc nào, quá khứ, vị lai, hiện tại…(v.v.)…dù xa hay gần, trí tuệ nhanh chóng thấu suốt tất cả sắc là vô thường, nên gọi là javanapaññā.
Dukkhato khippaṃ… anattato khippaṃ javatīti javanapaññā.
It is javanapaññā because it quickly penetrates as suffering… as not-self.
Nhanh chóng thấu suốt là khổ…nhanh chóng thấu suốt là vô ngã, nên gọi là javanapaññā.
Yā kāci vedanā…pe… yaṃkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato dukkhato anattato khippaṃ javatīti javanapaññā.
Whatever feeling (vedanā)… whatever consciousness (viññāṇa) is past, future, or present… all such consciousness is quickly penetrated as impermanent, as suffering, as not-self; therefore, it is javanapaññā.
Bất cứ thọ nào…(v.v.)…bất cứ thức nào, quá khứ, vị lai, hiện tại…(v.v.)…trí tuệ nhanh chóng thấu suốt tất cả thức là vô thường, là khổ, là vô ngã, nên gọi là javanapaññā.
Cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato dukkhato anattato khippaṃ javatīti javanapaññā.
The eye… old age and death (jarāmaraṇa), past, future, or present, are quickly penetrated as impermanent, as suffering, as not-self; therefore, it is javanapaññā.
Mắt…(v.v.)…già chết, quá khứ, vị lai, hiện tại, trí tuệ nhanh chóng thấu suốt là vô thường, là khổ, là vô ngã, nên gọi là javanapaññā.
Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.
Form (rūpa), past, future, or present, having weighed, decided, discerned, and made manifest that it is impermanent in the sense of decay, suffering in the sense of fear, and not-self in the sense of being essenceless, quickly penetrates to the cessation of form, Nibbāna; therefore, it is javanapaññā.
Sau khi cân nhắc, quyết định, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ rằng sắc quá khứ, vị lai, hiện tại là vô thường theo nghĩa hoại diệt, là khổ theo nghĩa đáng sợ hãi, là vô ngã theo nghĩa không có cốt lõi, trí tuệ nhanh chóng thấu suốt Niết Bàn, sự đoạn diệt của sắc, nên gọi là javanapaññā.
Vedanā, saññā, saṅkhārā, viññāṇaṃ, cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena…pe… vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.
Feeling, perception (saññā), mental formations (saṅkhāras), consciousness (viññāṇa), the eye… old age and death, past, future, or present, having weighed… made manifest that they are impermanent in the sense of decay… quickly penetrates to the cessation of old age and death, Nibbāna; therefore, it is javanapaññā.
Thọ, tưởng, hành, thức, mắt…(v.v.)…già chết, quá khứ, vị lai, hiện tại là vô thường theo nghĩa hoại diệt…(v.v.)…sau khi làm cho hiển lộ, trí tuệ nhanh chóng thấu suốt Niết Bàn, sự đoạn diệt của già chết, nên gọi là javanapaññā.
Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… viññāṇaṃ.
Form (rūpa), past, future, or present… consciousness (viññāṇa).
Sắc quá khứ, vị lai, hiện tại…(v.v.)…thức.
Cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.
The eye… old age and death, past, future, or present, having weighed, decided, discerned, and made manifest that they are impermanent, conditioned, dependently arisen, subject to decay, subject to dissolution, subject to dispassion, subject to cessation, quickly penetrates to the cessation of old age and death, Nibbāna; therefore, it is javanapaññā.
Mắt…(v.v.)…già chết, quá khứ, vị lai, hiện tại, sau khi cân nhắc, quyết định, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ rằng chúng là vô thường, hữu vi, duyên sinh, có pháp hoại diệt, pháp diệt tận, pháp ly tham, pháp đoạn diệt, trí tuệ nhanh chóng thấu suốt Niết Bàn, sự đoạn diệt của già chết, nên gọi là javanapaññā.
Katamā tikkhapaññā, khippaṃ kilese chindatīti tikkhapaññā.
What is sharp wisdom (tikkhapaññā)? It is called tikkhapaññā because it swiftly cuts off defilements (kilesas).
Thế nào là tikkhapaññā (Tốc quán tuệ)? Là trí tuệ nhanh chóng đoạn trừ các phiền não, nên gọi là tikkhapaññā.
Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti, uppannaṃ byāpādavitakkaṃ, uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ, uppannuppanne pāpake akusale dhamme, uppannaṃ rāgaṃ, dosaṃ, mohaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ, makkhaṃ, paḷāsaṃ, issaṃ, macchariyaṃ, māyaṃ, sāṭheyyaṃ, thambhaṃ, sārambhaṃ, mānaṃ, atimānaṃ, madaṃ, pamādaṃ, sabbe kilese, sabbe duccarite, sabbe abhisaṅkhāre, sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā.
It does not tolerate an arisen thought of sensuality (kāmavitakka), an arisen thought of ill-will (byāpādavitakka), an arisen thought of harm (vihiṃsāvitakka), any arisen evil unwholesome states, arisen lust (rāga), hatred (dosa), delusion (moha), anger (kodha), resentment (upanāha), contempt (makkha), dominance (paḷāsa), envy (issa), avarice (macchariya), deceit (māya), craftiness (sāṭheyya), obstinacy (thambha), presumption (sārambha), conceit (māna), excessive pride (atimāna), intoxication (mada), heedlessness (pamāda), all defilements, all evil conduct, all volitional formations leading to new existences (abhisaṅkhāras), and all kamma leading to new existences; it abandons them, dispels them, makes them disappear, and brings them to an end; therefore, it is tikkhapaññā.
Không chấp nhận dục tầm đã sinh khởi, sân tầm đã sinh khởi, hại tầm đã sinh khởi, các pháp bất thiện ác đã sinh khởi, tham, sân, si, phẫn nộ, hiềm hận, khinh mạn, não hại, tật đố, xan tham, lừa dối, xảo trá, cứng đầu, tranh chấp, kiêu mạn, quá mạn, say đắm, phóng dật, tất cả các phiền não, tất cả các ác hạnh, tất cả các hành hữu vi, tất cả các nghiệp đưa đến tái sinh, trí tuệ không chấp nhận, từ bỏ, xua tan, chấm dứt, làm cho không còn nữa, nên gọi là tikkhapaññā.
Ekasmiṃ āsane cattāro ariyamaggā, cattāri sāmaññaphalāni, catasso paṭisambhidāyo, cha ca abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā passitā paññāyāti tikkhapaññā.
It is tikkhapaññā because, in one sitting, the four Noble Paths, the four fruits of recluseship, the four analytical knowledges (paṭisambhidās), and the six higher knowledges (abhiññās) are attained, realized, and seen through wisdom.
Trên cùng một chỗ ngồi, bốn Thánh đạo, bốn quả sa-môn, bốn phân tích trí và sáu thắng trí đã được chứng đắc, đã được hiện chứng, đã được thấy bằng trí tuệ, nên gọi là tikkhapaññā.
Katamā nibbedhikapaññā, idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā.
What is penetrative wisdom (nibbedhikapaññā)? Here, a certain individual is abundant in dread, abundant in fear, abundant in disgust, abundant in aversion, abundant in disinclination towards all formations (saṅkhāras); one is outwardly oriented and finds no delight in all formations. One penetrates and shatters the mass of craving (lobhakkhandha) that was previously unpenetrated and uncrushed; therefore, it is nibbedhikapaññā.
Thế nào là nibbedhikapaññā (Thâm nhập tuệ)? Ở đây, có người rất kinh hãi, rất sợ hãi, rất chán ghét, rất bất mãn, rất không hoan hỷ đối với tất cả các hành hữu vi, không hoan hỷ, không ưa thích tất cả các hành hữu vi, trí tuệ thâm nhập, phá vỡ khối tham chưa từng thâm nhập, chưa từng phá vỡ, nên gọi là nibbedhikapaññā.
Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ, mohakkhandhaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā.
One penetrates and shatters the mass of hatred (dosakkhandha), the mass of delusion (mohakkhandha), anger, resentment… all kamma leading to new existences that were previously unpenetrated and uncrushed; therefore, it is nibbedhikapaññā.
Trí tuệ thâm nhập, phá vỡ khối sân, khối si, phẫn nộ, hiềm hận…(v.v.)…tất cả các nghiệp dẫn đến tái sinh, chưa từng thâm nhập, chưa từng phá vỡ, nên gọi là nibbedhikapaññā.
Anupadadhammavipassananti samāpattivasena vā jhānaṅgavasena vā anupaṭipāṭiyā dhammavipassanaṃ vipassati, evaṃ vipassanto addhamāsena arahattaṃ patto.
Successive contemplation of phenomena (anupadadhammavipassanā) means contemplating the phenomena of insight in succession, either by way of attainment (samāpatti) or by way of jhāna factors (jhānaṅga). Contemplating thus, one may attain Arahantship in half a month.
Anupadadhammavipassanā (Tuệ quán pháp từng bước) là quán pháp quán tuệ từng bước theo cách nhập định hoặc theo cách các chi thiền, quán như vậy, vị ấy chứng A-la-hán trong nửa tháng.
Mahāmoggallānatthero pana sattahi divasehi.
However, Venerable Mahāmoggallāna attained it in seven days.
Đại Trưởng lão Mahāmoggallāna thì trong bảy ngày.
Evaṃ santepi sāriputtatthero mahāpaññavantataro.
Even so, Venerable Sāriputta was far more endowed with wisdom.
Dù vậy, Trưởng lão Sāriputta có trí tuệ vĩ đại hơn.
Mahāmoggallānatthero hi sāvakānaṃ sammasanacāraṃ yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto satta divase vāyamitvā arahattaṃ patto.
For Venerable Mahāmoggallāna, like one pressing with the tip of a staff, contemplated only a portion of the disciples' range of contemplation, and striving for seven days, attained Arahantship.
Thật vậy, Đại Trưởng lão Mahāmoggallāna đã chứng A-la-hán sau bảy ngày nỗ lực, chỉ quán sát một phần nhỏ trong đường lối quán sát của các đệ tử, như thể dùng đầu gậy để đè ép.
Sāriputtatthero ṭhapetvā buddhānaṃ paccekabuddhānañca sammasanacāraṃ sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasi.
Venerable Sāriputta, excluding the range of contemplation of the Buddhas and Paccekabuddhas, contemplated the entire range of contemplation of the disciples.
Trưởng lão Sāriputta, ngoại trừ đường lối quán sát của các vị Phật và Độc Giác Phật, đã quán sát đường lối quán sát của các đệ tử một cách toàn diện.
Evaṃ sammasanto addhamāsaṃ vāyami.
Contemplating thus, he strove for half a month.
Quán sát như vậy, ngài đã nỗ lực trong nửa tháng.
Arahattañca kira patvā aññāsi – ‘‘ṭhapetvā buddhe ca paccekabuddhe ca añño sāvako nāma paññāya mayā pattabbaṃ pattuṃ samattho nāma na bhavissatī’’ti.
And having attained Arahantship, he knew, "Except for the Buddhas and Paccekabuddhas, there will be no other disciple capable of attaining the wisdom that I have attained."
Và sau khi chứng A-la-hán, ngài đã biết rằng: “Trừ các vị Phật và Độc Giác Phật ra, không có đệ tử nào có thể đạt được trí tuệ mà ta đã đạt được.”
Yathā hi puriso veḷuyaṭṭhiṃ gaṇhissāmīti mahājaṭaṃ veḷuṃ disvā jaṭaṃ chindantassa papañco bhavissatīti antarena hatthaṃ pavesetvā sampattameva yaṭṭhiṃ mūle ca agge ca chinditvā ādāya pakkameyya, so kiñcāpi paṭhamataraṃ gacchati, yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati.
Just as a man, intending to take a bamboo staff, seeing a bamboo clump with many tangled branches, might think that cutting through the tangle would be complicated, and so might insert his hand between the branches, and taking a staff that he happens upon, cut it at the root and at the tip, and depart with it; though he goes sooner, he does not obtain a strong or straight staff.
Giống như một người đàn ông, khi muốn lấy một cây gậy tre, thấy một bụi tre rậm rạp, nghĩ rằng nếu chặt hết bụi tre sẽ mất thời gian, nên luồn tay vào giữa, chặt lấy cây gậy vừa tầm ở gốc và ngọn rồi bỏ đi. Dù người đó đi trước, nhưng không có được cây gậy chắc chắn hay thẳng thớm.
Aparo ca tathārūpameva veṇuṃ disvā ‘‘sace sampattaṃ yaṭṭhiṃ gaṇhissāmi, sāraṃ vā ujuṃ vā na labhissāmī’’ti kacchaṃ bandhitvā mahantena satthena veṇujaṭaṃ chinditvā sārā ceva ujū ca yaṭṭhiyo uccinitvā ādāya pakkameyya.
Another man, seeing such a bamboo clump, might think, "If I take a staff that I happen upon, I will not get a strong or straight one," and so, tightening his lower garment, he might cut through the bamboo clump with a large knife, selecting strong and straight staffs, and then depart with them.
Một người khác, cũng thấy một bụi tre tương tự, nghĩ rằng “Nếu mình lấy cây gậy vừa tầm, mình sẽ không có được cây gậy chắc chắn hay thẳng thớm,” nên thắt lưng, dùng một con dao lớn chặt bụi tre, rồi chọn lấy những cây gậy chắc chắn và thẳng thớm mang đi.
Ayaṃ kiñcāpi pacchā gacchati, yaṭṭhiyo pana sārā ceva ujū ca labhati.
Though this man departs later, he obtains strong and straight staffs.
Dù người này đi sau, nhưng lại có được những cây gậy chắc chắn và thẳng thớm.
Evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ imesaṃ dvinnaṃ therānaṃ padhānaṃ.
This comparison should be understood for the striving of these two Venerables.
Cũng vậy, sự nỗ lực của hai vị Trưởng lão này cần được hiểu theo cách tương tự.
Tatridaṃ, bhikkhave, sāriputtassa anupadadhammavipassanāyāti yā anupadadhammavipassanaṃ vipassatīti anupadadhammavipassanā vuttā, tatra anupadadhammavipassanāya sāriputtassa idaṃ hoti.
"Herein, bhikkhus, is Sāriputta's anupadadhamma-vipassanā (insight into phenomena in succession)." This refers to the anupadadhamma-vipassanā which the Blessed One taught, "one discerns phenomena in succession." In that anupadadhamma-vipassanā, this is what pertains to Sāriputta.
Tatridaṃ, bhikkhave, sāriputtassa anupadadhammavipassanāyā (Này các tỳ khưu, đây là sự tuệ quán Pháp tuần tự của Sāriputta) – sự tuệ quán Pháp tuần tự (anupadadhammavipassanā) là sự tuệ quán các Pháp một cách tuần tự. Trong sự tuệ quán Pháp tuần tự đó, đây là điều của Sāriputta.
Idāni vattabbaṃ taṃ taṃ vipassanākoṭṭhāsaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Now, this statement was made with reference to those various aspects of insight.
Bây giờ, cần phải nói rằng điều này được nói đến để chỉ các phần tuệ quán khác nhau.
94. Paṭhame jhāneti ye paṭhame jhāne antosamāpattiyaṃ dhammā.
94. "In the first jhāna" refers to the phenomena within the attainment of the first jhāna.
94. Paṭhame jhāne (Trong thiền thứ nhất) – là các pháp trong trạng thái nhập thiền sơ thiền.
Tyāssāti te assa.
"They are for him" means "those are for him."
Tyāssā (Những điều ấy của vị ấy) – là những điều ấy của vị ấy.
Anupadavavatthitā hontīti anupaṭipāṭiyā vavatthitā paricchinnā ñātā viditā honti.
"Discerned in succession" means they are successively well-defined, delimited, known, and understood.
Anupadavavatthitā hontī (được phân định rõ ràng tuần tự) – là được phân định, được xác định, được biết, được nhận thức một cách tuần tự.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Thero hi te dhamme olokento abhiniropanalakkhaṇo vitakko vattatīti jānāti.
For the Elder, observing those phenomena, knows: "The vitakka, characterized by directing the mind onto the object, is occurring."
Vị Trưởng lão ấy khi quán xét những pháp đó, biết rằng tầm (vitakka) với đặc tính đặt tâm vào đối tượng đang vận hành.
Tathā anumajjanalakkhaṇo vicāro, pharaṇalakkhaṇā pīti, sātalakkhaṇaṃ sukhaṃ, avikkhepalakkhaṇā cittekaggatā, phusanalakkhaṇo phasso vedayitalakkhaṇā vedanā, sañjānanalakkhaṇā saññā, cetayitalakkhaṇā cetanā, vijānanalakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, kattukamyatālakkhaṇo chando, adhimokkhalakkhaṇo adhimokkho, paggāhalakkhaṇaṃ vīriyaṃ upaṭṭhānalakkhaṇā sati, majjhattalakkhaṇā upekkhā, anunayamanasikāralakkhaṇo manasikāro vattatīti jānāti.
Similarly, he knows: "Vicāra, characterized by sustained application to the object, is occurring; pīti, characterized by pervading, is occurring; sukha, characterized by pleasantness, is occurring; citt’ekaggatā, characterized by non-distraction, is occurring; phassa, characterized by contact, is occurring; vedanā, characterized by experiencing, is occurring; saññā, characterized by perceiving, is occurring; cetanā, characterized by volition, is occurring; viññāṇa, characterized by cognizing, is occurring; chanda, characterized by desire to act, is occurring; adhimokkha, characterized by decision, is occurring; vīriya, characterized by exertion, is occurring; sati, characterized by mindfulness, is occurring; upekkhā, characterized by impartiality towards concomitant phenomena, is occurring; manasikāra, characterized by attention, is occurring."
Tương tự, vị ấy biết rằng tứ (vicāra) với đặc tính duy trì tâm trên đối tượng, hỷ (pīti) với đặc tính lan tỏa, lạc (sukha) với đặc tính thỏa mãn, nhất tâm (cittekaggatā) với đặc tính không tán loạn, xúc (phassa) với đặc tính tiếp xúc, thọ (vedanā) với đặc tính cảm nhận, tưởng (saññā) với đặc tính nhận biết, tư (cetanā) với đặc tính tác ý, thức (viññāṇa) với đặc tính nhận thức, ý muốn (chanda) với đặc tính mong muốn hành động, thắng giải (adhimokkha) với đặc tính quyết định, tinh tấn (vīriya) với đặc tính nỗ lực, niệm (sati) với đặc tính an trú, xả (upekkhā) với đặc tính trung lập, tác ý (manasikāro) với đặc tính hướng tâm đến đối tượng đang vận hành.
Evaṃ jānaṃ abhiniropanaṭṭhena vitakkaṃ sabhāvato vavatthapeti…pe… anunayamanasikāraṇaṭṭhena manasikāraṃ sabhāvabhāvato vavatthapeti.
Knowing thus, he discerns vitakka in its true nature as directing the mind onto the object... and manasikāra in its true nature as attention.
Biết như vậy, vị ấy phân định tầm theo bản chất của nó với đặc tính đặt tâm vào đối tượng… cho đến phân định tác ý theo bản chất của nó với đặc tính hướng tâm đến đối tượng.
Tena vuttaṃ ‘‘tyāssa dhammā anupadavavatthitā hontī’’ti.
Therefore, it is said, "those phenomena are for him discerned in succession."
Vì vậy, đã nói rằng: “Những pháp ấy của vị ấy được phân định rõ ràng tuần tự”.
Viditā uppajjantīti uppajjamānā viditā pākaṭāva hutvā uppajjanti.
"They arise known" means that as they arise, they arise clearly known.
Viditā uppajjantī (Khởi lên một cách rõ ràng) – khi các pháp khởi lên, chúng khởi lên một cách rõ ràng, hiển nhiên.
Viditā upaṭṭhahantīti tiṭṭhamānāpi viditā pākaṭāva hutvā tiṭṭhanti.
"They are present known" means that even as they persist, they persist clearly known.
Viditā upaṭṭhahantī (Hiện hữu một cách rõ ràng) – khi các pháp hiện hữu, chúng hiện hữu một cách rõ ràng, hiển nhiên.
Viditā abbhatthaṃ gacchantīti nirujjhamānāpi viditā pākaṭāva hutvā nirujjhanti.
"They pass away known" means that even as they cease, they cease clearly known.
Viditā abbhatthaṃ gacchantī (Biến mất một cách rõ ràng) – khi các pháp diệt đi, chúng diệt đi một cách rõ ràng, hiển nhiên.
Ettha pana taṃñāṇatā ceva ñāṇabahutā ca mocetabbā.
Here, however, the notions of "knowing itself" and "multiplicity of knowledges" must be dismissed.
Ở đây, cần phải giải thích về sự không thể tự biết của trí tuệ và sự không thể có nhiều trí tuệ.
Yathā hi teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ na sakkā phusituṃ, evameva teneva cittena tassa cittassa uppādo vā ṭhiti vā bhaṅgo vā na sakkā jānitunti.
Just as it is impossible for the tip of a finger to touch that same tip of a finger, so too is it impossible for a mind to know its own arising, persistence, or dissolution.
Giống như không thể dùng đầu ngón tay này để chạm vào chính đầu ngón tay này, cũng vậy, không thể dùng chính tâm ấy để biết sự khởi, sự trụ, hay sự diệt của tâm ấy.
Evaṃ tāva taṃñāṇatā mocetabbā.
Thus, the notion of "knowing itself" must first be dismissed.
Như vậy, cần phải giải thích về sự không thể tự biết của trí tuệ.
Yadi pana dve cittāni ekato uppajjeyyuṃ, ekena cittena ekassa uppādo vā ṭhiti vā bhaṅgo vā sakkā bhaveyya jānituṃ.
If two minds were to arise simultaneously, then it would be possible for one mind to know the arising, persistence, or dissolution of the other mind.
Nếu hai tâm có thể khởi lên cùng lúc, thì một tâm có thể biết sự khởi, sự trụ, hay sự diệt của tâm kia.
Dve pana phassā vā vedanā vā saññā vā cetanā vā cittāni vā ekato uppajjanakāni nāma natthi, ekekameva uppajjati.
However, there are no two contacts, or feelings, or perceptions, or volitions, or minds that arise simultaneously; each arises singly.
Nhưng không có hai xúc, hai thọ, hai tưởng, hai tư, hoặc hai tâm nào khởi lên cùng lúc; mỗi cái chỉ khởi lên một mình.
Evaṃ ñāṇabahutā mocetabbā.
Thus, the notion of "multiplicity of knowledges" must be dismissed.
Như vậy, cần phải giải thích về sự không thể có nhiều trí tuệ.
Evaṃ sante kathaṃ?
If this is the case, how then?
Như vậy, thì làm sao?
Mahātherassa antosamāpattiyaṃ soḷasa dhammā viditā pākaṭā hontīti.
The sixteen phenomena within the Elder's attainment are clearly known.
Mười sáu pháp trong trạng thái nhập thiền của Đại Trưởng lão trở nên rõ ràng, hiển nhiên như thế nào?
Vatthārammaṇānaṃ pariggahitatāya.
Because of the comprehension of the basis (vatthu) and the object (ārammaṇa).
Do sự nắm giữ các căn và đối tượng.
Therena hi vatthu ceva ārammaṇañca pariggahitaṃ, tenassa tesaṃ dhammānaṃ uppādaṃ āvajjantassa uppādo pākaṭo hoti, ṭhānaṃ āvajjantassa ṭhānaṃ pākaṭaṃ hoti, bhedaṃ āvajjantassa bhedo pākaṭo hoti.
For the Elder comprehended both the basis and the object; therefore, when he adverts to the arising of those phenomena, their arising becomes clear; when he adverts to their persistence, their persistence becomes clear; when he adverts to their cessation, their cessation becomes clear.
Vì Trưởng lão đã nắm giữ cả căn và đối tượng, nên khi vị ấy quán tưởng sự khởi của các pháp đó, sự khởi trở nên rõ ràng; khi quán tưởng sự trụ, sự trụ trở nên rõ ràng; khi quán tưởng sự diệt, sự diệt trở nên rõ ràng.
Tena vuttaṃ ‘‘viditā uppajjanti viditā upaṭṭhahanti viditā abbhatthaṃ gacchantī’’ti.
Therefore, it is said, "They arise known, they are present known, they pass away known."
Vì vậy, đã nói rằng: “Chúng khởi lên một cách rõ ràng, hiện hữu một cách rõ ràng, biến mất một cách rõ ràng”.
Ahutvā sambhontīti iminā udayaṃ passati.
"Not having been, they come into being" – by this, he sees arising.
Ahutvā sambhontī (Không có rồi trở thành có) – với điều này, vị ấy thấy sự khởi.
Hutvā paṭiventīti iminā vayaṃ passati.
"Having been, they vanish" – by this, he sees passing away.
Hutvā paṭiventī (Có rồi biến mất) – với điều này, vị ấy thấy sự diệt.
Anupāyoti rāgavasena anupagamano hutvā.
"Unassociated" (anupāyo) means being unattached by way of lust.
Anupāyo (Không đến gần) – là không đến gần do tham ái.
Anapāyoti paṭighavasena anapagato.
"Not removed" (anapāyo) means not departed by way of aversion.
Anapāyo (Không rời xa) – là không rời xa do sân hận.
Anissitoti taṇhādiṭṭhinissayehi anissito.
"Unsupported" (anissito) means unsupported by the supports of craving and views.
Anissito (Không nương tựa) – là không nương tựa vào các sự nương tựa như tham ái và tà kiến.
Appaṭibaddhoti chandarāgena abaddho.
"Unfettered" (appaṭibaddho) means unbound by passionate desire.
Appaṭibaddho (Không bị ràng buộc) – là không bị ràng buộc bởi dục tham.
Vippamuttoti kāmarāgato vippamutto.
"Liberated" (vippamutto) means liberated from sensual lust.
Vippamutto (Hoàn toàn giải thoát) – là hoàn toàn giải thoát khỏi dục tham.
Visaṃyuttoti catūhi yogehi sabbakilesehi vā visaṃyutto.
"Disjoined" (visaṃyutto) means disjoined from the four yokes, or from all defilements.
Visaṃyutto (Không bị kết hợp) – là không bị kết hợp bởi bốn kiết sử (yoga) hoặc không bị kết hợp bởi tất cả các phiền não.
Vimariyādīkatenāti nimmariyādīkatena.
"With an unrestricted mind" (vimariyādīkatena) means with an unconditioned mind.
Vimariyādīkatenā (Với tâm vô biên) – là với tâm không có giới hạn.
Cetasāti evaṃvidhena cittena viharati.
"Mind" (cetasā) means he dwells with such a mind.
Cetasā (Với tâm) – vị ấy an trú với tâm như vậy.
Tattha dve mariyādā kilesamariyādā ca ārammaṇamariyādā ca.
Here, there are two kinds of limits: the limit of defilements (kilesamariyādā) and the limit of objects (ārammaṇamariyādā).
Ở đây, có hai loại giới hạn: giới hạn phiền não (kilesamariyādā) và giới hạn đối tượng (ārammaṇamariyādā).
Sace hissa antosamāpattiyaṃ pavatte soḷasa dhamme ārabbha rāgādayo uppajjeyyuṃ, kilesamariyādā tena katā bhaveyya, tesu panassa ekopi na uppannoti kilesamariyādā natthi.
If lust and other defilements were to arise in him regarding the sixteen phenomena present in his attainment, he would have made a limit of defilements; but not even one of them arose in him, so there is no limit of defilements.
Nếu tham ái, v.v., khởi lên trong vị ấy khi quán xét mười sáu pháp hiện hữu trong trạng thái nhập thiền, thì vị ấy đã tạo ra giới hạn phiền não; nhưng không một phiền não nào khởi lên trong vị ấy, nên không có giới hạn phiền não.
Sace panassa antosamāpattiyaṃ pavatte soḷasa dhamme āvajjantassa ekacce āpāthaṃ nāgaccheyyuṃ.
If, however, when he adverts to the sixteen phenomena present in his attainment, some of them do not appear to him,
Nếu một số pháp không hiện rõ trước vị ấy khi quán xét mười sáu pháp hiện hữu trong trạng thái nhập thiền.
Evamassa ārammaṇamariyādā bhaveyyuṃ.
then there would be a limit of objects for him.
Thì đó sẽ là giới hạn đối tượng của vị ấy.
Te panassa soḷasa dhamme āvajjantassa āpāthaṃ anāgatadhammo nāma natthīti ārammaṇamariyādāpi natthi.
But for him, when he adverts to those sixteen phenomena, there is no phenomenon that does not appear, so there is no limit of objects either.
Nhưng không có pháp nào không hiện rõ trước vị ấy khi quán xét mười sáu pháp đó, nên cũng không có giới hạn đối tượng.
Uttari nissaraṇanti ito uttari nissaraṇaṃ.
"Further escape" means escape beyond this.
Uttari nissaraṇaṃ (Sự xuất ly cao hơn) – là sự xuất ly cao hơn điều này.
Aññesu ca suttesu ‘‘uttari nissaraṇa’’nti nibbānaṃ vuttaṃ, idha pana anantaro viseso adhippetoti veditabbo.
In other suttas, "further escape" refers to Nibbāna; but here, it should be understood that the immediate higher distinction is intended.
Trong các kinh khác, “sự xuất ly cao hơn” được nói đến là Niết Bàn, nhưng ở đây, cần hiểu là sự đặc biệt ngay sau đó được đề cập.
Tabbahulīkārāti tassa pajānanassa bahulīkaraṇena.
"By frequently cultivating that" means by frequently cultivating that knowledge of discerning.
Tabbahulīkārā (Do thường xuyên thực hành điều đó) – là do thường xuyên thực hành sự nhận biết đó.
Atthitvevassa hotīti tassa therassa atthītiyeva daḷhataraṃ hoti.
"He firmly knows that it exists" means it becomes firmer for the Elder that it exists.
Atthitvevassa hotī (Vị ấy có sự chắc chắn) – là vị Trưởng lão ấy có sự chắc chắn hơn về sự hiện hữu của điều đó.
Iminā nayena sesavāresupi attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood for the remaining sections as well.
Theo cách này, ý nghĩa cũng cần được hiểu trong các trường hợp còn lại.
Catutthavāre upekkhāti sukhaṭṭhāne vedanupekkhāva.
In the fourth section, "equanimity" (upekkhā) means only feeling of equanimity in the context of pleasantness.
Trong trường hợp thứ tư, upekkhā (xả) – trong trường hợp lạc (sukha), đó chính là thọ xả (vedanupekkhā).
Passaddhattā cetaso anābhogoti yo so ‘‘yadeva tattha sukha’’nti cetaso ābhogo, etenetaṃ oḷārikamakkhāyatīti evaṃ passaddhattā cetaso anābhogo vutto, tassa abhāvāti attho.
"The non-application of mind due to the tranquil state" refers to the mental application, "whatever pleasantness is there," by which this jhāna is described as coarse; thus, the non-application of mind due to its tranquil state is stated, meaning the absence of such application.
Passaddhattā cetaso anābhogo (Tâm không tác ý do sự an tịnh) – đó là sự tác ý của tâm, “chỉ có lạc ở đó”, điều này được gọi là thô thiển; do tâm đã an tịnh như vậy, nên sự không tác ý của tâm được nói đến, nghĩa là sự vắng mặt của nó.
Satipārisuddhīti parisuddhāsatiyeva.
"Purity of mindfulness" means simply purified mindfulness.
Satipārisuddhī (Sự thanh tịnh của niệm) – chính là niệm hoàn toàn thanh tịnh.
Upekkhāpi pārisuddhiupekkhā.
"Equanimity" also means purified equanimity.
Upekkhāpi (Xả cũng vậy) – là xả thanh tịnh.
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti maggapaññāya cattāri saccāni disvā cattāro āsavā khīṇā honti.
"Having seen with wisdom, his taints are exhausted" means having seen the Four Noble Truths with path-wisdom, his four taints are exhausted.
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī (Sau khi thấy bằng trí tuệ, các lậu hoặc của vị ấy đã đoạn tận) – sau khi thấy Tứ Diệu Đế bằng trí tuệ Đạo, bốn lậu hoặc đã đoạn tận.
Sāriputtattherassa samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ āharitvā arahattaṃ pattavāropi atthi, nirodhasamāpattisamāpannavāropi.
There is also the narrative that Venerable Sāriputta attained arahantship by uniting samatha and vipassanā, and also the narrative of his attainment of nirodhasamāpatti.
Có trường hợp Đại Trưởng lão Sāriputta đạt đến A-la-hán quả bằng cách kết hợp thiền định (samatha) và tuệ quán (vipassanā), và cũng có trường hợp nhập Diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti).
Arahattaṃ pattavāro idha gahito, nirodhaṃ pana ciṇṇavasitāya aparāparaṃ samāpajjissatīti vadanti.
The narrative of his attainment of arahantship is taken here, but they say that he would attain nirodha repeatedly due to his mastery.
Trường hợp đạt A-la-hán quả được đề cập ở đây, còn việc nhập Diệt thọ tưởng định thì các vị nói rằng vị ấy sẽ nhập đi nhập lại do đã thành thục.
Tatthassa yasmiṃ kāle nirodhasamāpatti sīsaṃ hoti, nirodhassa vāro āgacchati, phalasamāpatti gūḷhā hoti.
In that regard, at the time when nirodhasamāpatti is primary for him, the turn of nirodha comes, and the attainment of fruition is hidden.
Trong đó, khi đến lúc vị ấy ưu tiên nhập Diệt Thọ Tưởng Định, thì đến lượt của Diệt Thọ Tưởng Định, còn Quả Định thì ẩn.
Yasmiṃ kāle phalasamāpatti sīsaṃ hoti, phalasamāpattiyā vāro āgacchati, nirodhasamāpatti gūḷhā hoti.
At the time when the attainment of fruition is primary, the turn of the attainment of fruition comes, and nirodhasamāpatti is hidden.
Khi đến lúc vị ấy ưu tiên nhập Quả Định, thì đến lượt của Quả Định, còn Diệt Thọ Tưởng Định thì ẩn.
Jambudīpavāsino therā pana vadanti ‘‘sāriputtatthero samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ āharitvā anāgāmiphalaṃ sacchikatvā nirodhaṃ samāpajji, nirodhā vuṭṭhāya arahattaṃ patto’’ti.
However, the Elders residing in Jambudīpa say: “Venerable Sāriputta, having brought together samatha and vipassanā in tandem, realized the anāgāmi fruit and entered nirodha, and having emerged from nirodha, he attained arahantship.”
Tuy nhiên, các vị Trưởng lão cư trú tại Jambudīpa nói rằng: “Tôn giả Sāriputta đã thực hành thiền định (samatha) và thiền quán (vipassanā) song hành, chứng đắc quả Anāgāmī, sau đó nhập Diệt Thọ Tưởng Định, và khi xuất định thì chứng đắc quả Arahant.”
Te dhammeti antosamāpattiyaṃ pavatte tisamuṭṭhānikarūpadhamme, heṭṭhā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyaṃ pavattadhamme vā.
Te dhamme means the three-origin rūpa-dhammas that occur within the attainment (of nirodha), or the dhammas that occur in the attainment of neither-perception-nor-non-perception below.
Te dhamme (Những pháp ấy) là các pháp sắc (rūpadhamma) sinh khởi từ ba nguyên nhân hiện hữu trong nội giới của định, hoặc là các pháp hiện hữu trong định Vô Tưởng Vô Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti) ở dưới.
Tepi hi imasmiṃ vāre vipassitabbadhammāva, tasmā te vā vipassatīti dassetuṃ idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Indeed, even those are dhammas to be discerned in this instance. Therefore, it should be understood that this was said to show that he also discerns those (dhammas).
Vì những pháp ấy cũng là những pháp cần được quán chiếu trong lượt này, do đó, điều này được nói ra để chỉ rõ rằng vị ấy quán chiếu những pháp ấy.
97. Vasippatoti ciṇṇavasitaṃ patto.
Vasippato means having attained mastery (vasitā).
97. Vasippato (Đã thành tựu sự thuần thục) có nghĩa là đã đạt được sự thuần thục đã được thực hành.
Pāramippattoti nipphattiṃ patto.
Pāramippatto means having attained perfection.
Pāramippatto (Đã thành tựu viên mãn) có nghĩa là đã đạt được sự hoàn thành.
Orasotiādīsu thero bhagavato ure nibbattasaddaṃ sutvā jātoti oraso, mukhena pabhāvitaṃ saddaṃ sutvā jātoti mukhato jāto, dhammena pana jātattā nimmitattā dhammajo dhammanimmito, dhammadāyassa ādiyanato dhammadāyādo, āmisadāyassa anādiyanato no āmisadāyādoti veditabbo.
In Oraso and so on, it should be understood that the Elder is called oraso (born from the breast) because he was born having heard the sound arisen in the Buddha's breast, and mukhato jāto (born from the mouth) because he was born having heard the sound uttered through the mouth, and dhammajo dhammanimmito (born of Dhamma, created by Dhamma) because he was born and created by Dhamma, dhammadāyādo (heir to the Dhamma) because he took the Dhamma inheritance, and no āmisadāyādo (not an heir to material things) because he did not take the material inheritance.
Trong các từ như Oraso (Con ruột), vị Trưởng lão được hiểu là oraso (con ruột) vì đã sinh ra sau khi nghe lời dạy từ ngực của Đức Thế Tôn, là mukhato jāto (sinh ra từ miệng) vì đã sinh ra sau khi nghe lời dạy được phát ra từ miệng của Ngài, là dhammajo dhammanimmito (sinh từ Pháp, hóa hiện từ Pháp) vì đã sinh ra và được hóa hiện bởi Pháp, là dhammadāyādo (người thừa tự Pháp) vì đã thọ nhận di sản Pháp, và là no āmisadāyādo (không phải người thừa tự vật chất) vì không thọ nhận di sản vật chất.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
98. Evaṃ me sutanti chabbisodhanasuttaṃ.
Evaṃ me sutaṃ is the Chabbisodhana Sutta.
98. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Kinh Chabbisodhana.
Tattha khīṇā jātītiādīsu ekenāpi padena aññā byākatāva hoti, dvīhipi.
There, in khīṇā jātī and so on, even with one word, or even with two, the declaration of gnosis (aññā) is made.
Trong đó, trong các cụm từ như khīṇā jāti (sự sinh đã tận), chỉ cần một từ cũng đã tuyên bố sự chứng đắc Arahant, hoặc hai từ cũng vậy.
Idha pana catūhi padehi aññabyākaraṇaṃ āgataṃ.
But here, the declaration of gnosis (aññā) comes with four words.
Tuy nhiên, ở đây, sự tuyên bố về sự chứng đắc Arahant được trình bày bằng bốn từ.
Diṭṭhe diṭṭhavāditātiādīsu yāya cetanāya diṭṭhe diṭṭhaṃ meti vadati, sā diṭṭhe diṭṭhavāditā nāma.
In Diṭṭhe diṭṭhavāditā and so on, diṭṭhe diṭṭhavāditā is the volition with which one says, "What I have seen, I have seen."
Trong các cụm từ như diṭṭhe diṭṭhavāditā (thấy cái đã thấy), ý muốn nói rằng cetanā (ý muốn) mà nhờ đó vị ấy nói “Cái đã thấy là của tôi” thì đó gọi là diṭṭhe diṭṭhavāditā.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Tương tự cũng áp dụng cho các từ còn lại.
Ayamanudhammoti ayaṃ sabhāvo.
Ayamanudhammo means this nature.
Ayamanudhammo (Đây là pháp tương ứng) có nghĩa là đây là bản chất.
Abhinanditabbanti na kevalaṃ abhinanditabbaṃ, parinibbutassa panassa sabbopi khīṇāsavassa sakkāro kātabbo.
Abhinanditabbaṃ means not merely to rejoice, but all homage should be paid to the Arahant who has attained parinibbāna.
Abhinanditabbaṃ (Đáng hoan hỷ) không chỉ là đáng hoan hỷ, mà còn phải cúng dường tất cả những gì có thể cho vị Arahant đã nhập Niết Bàn.
Uttariṃ pañhoti sace panassa veyyākaraṇena asantuṭṭhā hotha, uttarimpi ayaṃ pañho pucchitabboti dasseti.
Uttariṃ pañho indicates that if you are not satisfied with his explanation, this further question should be asked.
Uttariṃ pañho (Câu hỏi thêm) chỉ ra rằng nếu các vị không hài lòng với lời giải đáp, thì câu hỏi này có thể được hỏi thêm.
Ito paresupi tīsu vāresu ayameva nayo.
The same method applies to the three instances that follow this one.
Tương tự cũng áp dụng cho ba lượt tiếp theo.
99. Abalanti dubbalaṃ.
Abalaṃ means weak or without essence.
99. Abalaṃ (Yếu ớt) có nghĩa là không có sức mạnh.
Virāgunanti vigacchanasabhāvaṃ.
Virāguṇaṃ means having the nature of fading away.
Virāgunaṃ (Tính chất ly tham) có nghĩa là bản chất của sự tiêu tan.
Anassāsikanti assāsavirahitaṃ.
Anassāsikaṃ means lacking comfort.
Anassāsikaṃ (Không có sự an ủi) có nghĩa là không có sự an ủi.
Upāyūpādānāti taṇhādiṭṭhīnametaṃ adhivacanaṃ.
Upāyūpādānā is a term for craving and wrong views.
Upāyūpādānā (Sự đeo bám và chấp thủ) là tên gọi của ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi).
Taṇhādiṭṭhiyo hi tebhūmakadhamme upentīti upāyā, upādiyantīti upādānā.
Indeed, craving and wrong views attach to the dhammas of the three planes of existence, hence they are upāyā; they cling, hence they are upādānā.
Ái và tà kiến bám víu vào các pháp thuộc ba cõi (tebhūmakadhamma) nên gọi là upāyā (sự đeo bám), và chúng chấp thủ nên gọi là upādānā (sự chấp thủ).
Cetaso adiṭṭhānābhinivesānusayātipi tāsaṃyeva nāmaṃ.
Cetaso adiṭṭhānābhinivesānusayā is also a name for them.
Cetaso adiṭṭhānābhinivesānusayā (Sự trú ngụ, sự chấp trước và tùy miên của tâm) cũng là tên gọi của chúng.
Cittañhi taṇhādiṭṭhīhi sakkāyadhammesu tiṭṭhati adhitiṭṭhatīti taṇhādiṭṭhiyo cetaso adhiṭṭhānā, tāhi taṃ abhinivisatīti abhinivesā, tāhiyeva taṃ anusetīti anusayāti vuccanti.
Indeed, the mind stands, it rests on the sakkāya-dhammas through craving and wrong views, hence craving and wrong views are called cetaso adhiṭṭhānā (the standpoints of the mind); the mind clings through them, hence they are called abhinivesā (obsessions); the mind underlies through them, hence they are called anusayā (latent tendencies).
Tâm nương tựa và trú ngụ vào các pháp thân kiến (sakkāyadhamma) bởi ái và tà kiến, nên ái và tà kiến được gọi là cetaso adhiṭṭhānā (sự trú ngụ của tâm); tâm chấp trước vào chúng bởi ái và tà kiến, nên gọi là abhinivesā (sự chấp trước); và tâm ngủ ngầm trong chúng bởi ái và tà kiến, nên gọi là anusayā (tùy miên).
Khayā virāgātiādīsu khayena virāgenāti attho.
In khayā virāgā and so on, the meaning is "through destruction, through dispassion."
Trong các từ như khayā virāgā (do sự diệt tận, do sự ly tham), có nghĩa là do sự diệt tận và do sự ly tham.
Sabbāni cetāni aññamaññavevacanāneva.
All these are merely synonyms for each other.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa của nhau.
100. Pathavīdhātūti patiṭṭhānadhātu.
Pathavīdhātu means the element of foundation.
100. Pathavīdhātu (Địa đại) là yếu tố nâng đỡ.
Āpodhātūti ābandhanadhātu.
Āpodhātu means the element of cohesion.
Āpodhātu (Thủy đại) là yếu tố kết nối.
Tejodhātūti paripācanadhātu.
Tejodhātu means the element of maturation.
Tejodhātu (Hỏa đại) là yếu tố làm chín.
Vāyodhātūti vitthambhanadhātu.
Vāyodhātu means the element of distension.
Vāyodhātu (Phong đại) là yếu tố duy trì.
Ākāsadhātūti asamphuṭṭhadhātu.
Ākāsadhātu means the element of unimpinged space.
Ākāsadhātu (Không đại) là yếu tố không tiếp xúc.
Viññāṇadhātūti vijānanadhātu.
Viññāṇadhātu means the element of consciousness.
Viññāṇadhātu (Thức đại) là yếu tố nhận biết.
Na anattato upagacchinti ahaṃ attāti attakoṭṭhāsena na upagamiṃ.
Na anattato upagacchiṃ means "I did not approach* as self, thinking 'this is my self'."
Na anattato upagacchiṃ (Tôi không chấp thủ là tự ngã) có nghĩa là tôi không chấp thủ là tự ngã, với ý nghĩ “Đây là tự ngã của tôi”.
Na ca pathavīdhātunissitanti pathavīdhātunissitā sesadhātuyo ca upādārūpañca arūpakkhandhā ca.
Na ca pathavīdhātunissitaṃ refers to the other elements, the derivative rūpas, and the formless aggregates.
Na ca pathavīdhātunissitaṃ (Và không nương tựa vào địa đại) có nghĩa là các yếu tố còn lại, các sắc y sinh (upādārūpa), và các uẩn vô sắc (arūpakkhandha) đều nương tựa vào địa đại.
Tepi hi nissitavatthurūpānaṃ pathavīdhātunissitattā ekena pariyāyena pathavīdhātunissitāva.
Indeed, those too are dependent on the earth element by one mode, because the things they depend on, the rūpas, are dependent on the earth element.
Vì các sắc nương tựa vào đối tượng cũng nương tựa vào địa đại, nên theo một cách nào đó, chúng cũng nương tựa vào địa đại.
Tasmā ‘‘na ca pathavīdhātunissita’’nti vadanto sesarūpārūpadhammepi attato na upagacchinti vadati.
Therefore, by saying "not dependent on the earth element," he means that he did not approach even the other rūpa and arūpa dhammas as self.
Do đó, khi nói “không nương tựa vào địa đại”, là nói rằng vị ấy cũng không chấp thủ các pháp sắc và vô sắc còn lại là tự ngã.
Ākāsadhātunissitapade pana avinibbhogavasena sabbampi bhūtupādārūpaṃ ākāsadhātunissitaṃ nāma, tathā taṃnissitarūpavatthukā arūpakkhandhā.
In the term ākāsadhātunissita (dependent on the space element), all derived rūpa, including the primary elements, is called ākāsadhātunissita in an undifferentiated manner; similarly, the formless aggregates, which have rūpa as their basis and are dependent on it, are also ākāsadhātunissita.
Trong cụm từ “nương tựa vào không đại” (ākāsadhātunissita), tất cả các sắc đại chủng (bhūtarūpa) và sắc y sinh (upādārūpa) đều được gọi là ākāsadhātunissitaṃ (nương tựa vào không đại) theo cách không thể tách rời, và tương tự, các uẩn vô sắc có đối tượng là sắc nương tựa vào không đại cũng vậy.
Evaṃ idhāpi rūpārūpaṃ gahitameva hoti.
Thus, here too, rūpa and arūpa are included.
Như vậy, ở đây cũng đã bao gồm cả sắc và vô sắc.
Viññāṇadhātunissitapade pana sahajātā tayo khandhā cittasamuṭṭhānarūpañca viññāṇadhātunissitanti rūpārūpaṃ gahitameva hoti.
In the term viññāṇadhātunissita (dependent on the consciousness element), the three co-arisen aggregates (vedanā, saññā, saṅkhārā) and mind-originated rūpa are viññāṇadhātunissita; thus, rūpa and arūpa are included.
Trong cụm từ “nương tựa vào thức đại” (viññāṇadhātunissita), ba uẩn đồng sinh (vedanā, saññā, saṅkhāra) và sắc do tâm sinh (cittasamuṭṭhānarūpa) đều được gọi là viññāṇadhātunissitaṃ (nương tựa vào thức đại), như vậy cũng đã bao gồm cả sắc và vô sắc.
101. Rūpe cakkhuviññāṇe cakkhuviññāṇaviññātabbesu dhammesūti ettha yaṃ atīte cakkhudvārassa āpāthaṃ āgantvā niruddhaṃ, yañca anāgate āpāthaṃ āgantvā nirujjhissati, yampi etarahi āgantvā niruddhaṃ, taṃ sabbaṃ rūpaṃ nāma.
In rūpe cakkhuviññāṇe cakkhuviññāṇaviññātabbesu dhammesu (in visible forms, in eye-consciousness, in dhammas cognizable by eye-consciousness), all rūpa that has come into the range of the eye-door and ceased in the past, that will come into range and cease in the future, and that has come into range and ceased in the present, is called rūpa.
101. Rūpe cakkhuviññāṇe cakkhuviññāṇaviññātabbesu dhammesu (Trong sắc, trong nhãn thức, trong các pháp được nhãn thức nhận biết), ở đây, bất kỳ sắc nào đã hiện hữu trong tầm mắt trong quá khứ và đã diệt, sắc nào sẽ hiện hữu trong tầm mắt trong tương lai và sẽ diệt, và sắc nào hiện đang hiện hữu và đã diệt, tất cả đều được gọi là sắc.
Yaṃ pana atītepi āpāthaṃ anāgantvā niruddhaṃ, anāgatepi anāgantvā nirujjhissati, etarahipi anāgantvā niruddhaṃ, taṃ cakkhuviññāṇaviññātabbadhammesu saṅgahitanti vutte tipiṭakacūḷābhayatthero āha – ‘‘imasmiṃ ṭhāne dvidhā karotha, upari chandovāre kinti karissatha, nayidaṃ labbhatī’’ti.
However, when it is said that "that which did not come into range of the eye-door and ceased in the past, which will not come into range and will cease in the future, and which does not come into range and ceases in the present, is included among the dhammas cognizable by eye-consciousness," the Tipiṭakacūḷābhaya Thera said: "Here, make a twofold distinction. What will you do in the section on desire above? This is not allowable."
Tuy nhiên, khi nói rằng bất kỳ sắc nào trong quá khứ đã diệt mà không hiện hữu trong tầm mắt, sắc nào trong tương lai sẽ diệt mà không hiện hữu trong tầm mắt, và sắc nào hiện tại đã diệt mà không hiện hữu trong tầm mắt, tất cả đều được bao gồm trong các pháp được nhãn thức nhận biết, thì Trưởng lão Tipiṭakacūḷābhayatthera đã nói: “Ở đây, hãy chia làm hai. Trên phần về dục (chanda), các vị sẽ làm gì? Điều này không thể chấp nhận được.”
Tasmā tīsu kālesu āpāthaṃ āgataṃ vā anāgataṃ vā sabbampi taṃ rūpameva, cakkhuviññāṇasampayuttā pana tayo khandhā cakkhuviññāṇaviññātabbadhammāti veditabbā.
Therefore, all such rūpa, whether it has come into range or not, in the three times, is rūpa itself. However, the three aggregates associated with eye-consciousness are to be understood as dhammas cognizable by eye-consciousness.
Do đó, tất cả các sắc, dù đã hiện hữu trong tầm mắt hay chưa hiện hữu trong tầm mắt trong ba thời, đều là sắc (rūpa) mà thôi. Còn ba uẩn tương ưng với nhãn thức (vedanā, saññā, saṅkhāra) được hiểu là các pháp được nhãn thức nhận biết (cakkhuviññāṇaviññātabbadhamma).
Ayañhettha attho ‘‘cakkhuviññāṇena saddhiṃ viññātabbesu dhammesū’’ti.
For the meaning here is "in the dhammas cognizable together with eye-consciousness."
Ý nghĩa ở đây là “trong các pháp được nhận biết cùng với nhãn thức”.
Chandoti taṇhāchando.
Chando means the desire of craving.
Chando (Dục) là ái dục (taṇhāchanda).
Rāgoti sveva rajjanavasena rāgo.
Rāgo is that very same desire, as attachment.
Rāgo (Tham) chính là ái dục đó, nhưng theo nghĩa dính mắc.
Nandīti sveva abhinandanavasena nandī.
Nandī is that very same desire, as delight.
Nandī (Hỷ) chính là ái dục đó, nhưng theo nghĩa hoan hỷ.
Taṇhāti sveva taṇhāyanavasena taṇhā.
Taṇhā is that very same desire, as craving.
Taṇhā (Ái) chính là ái dục đó, nhưng theo nghĩa khát khao.
Sesadvāresupi eseva nayo.
The same method applies to the other sense-doors.
Tương tự cũng áp dụng cho các căn môn còn lại.
102. Ahaṅkāramamaṅkāramānānusayāti ettha ahaṅkāro māno, mamaṅkāro taṇhā, sveva mānānusayo.
In ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā, ahaṅkāra is conceit, mamaṅkāra is craving, and that very same conceit is mānānusaya (latent tendency of conceit).
102. Ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā (Tùy miên về ngã mạn, ngã sở và mạn) ở đây, ngã mạn (ahaṅkāra) là mạn (māna), ngã sở (mamaṅkāra) là ái (taṇhā), và chính mạn đó là tùy miên về mạn (mānānusaya).
Āsavānaṃ khayañāṇāyāti idaṃ pubbenivāsaṃ dibbacakkhuñca avatvā kasmā vuttaṃ?
Why was āsavānaṃ khayañāṇāya (for the knowledge of the destruction of the asavas) stated without mentioning recollection of past lives and the divine eye?
Tại sao câu Āsavānaṃ khayañāṇāya (để đoạn tận các lậu hoặc) lại được nói mà không đề cập đến túc mạng thông và thiên nhãn thông?
Bhikkhū lokiyadhammaṃ na pucchanti, lokuttarameva pucchanti, tasmā pucchitapañhaṃyeva kathento evamāha.
The bhikkhus do not ask about mundane dhammas; they only ask about supramundane dhammas. Therefore, the Buddha said this, explaining only the question that was asked.
Vì các Tỳ Khưu không hỏi về các pháp thế gian, mà chỉ hỏi về các pháp siêu thế. Do đó, Đức Phật đã nói như vậy khi trả lời câu hỏi đã được hỏi.
Ekavissajjitasuttaṃ nāmetaṃ, chabbisodhanantipissa nāmaṃ.
This Sutta is called Ekavissajjita Sutta, and it is also called Chabbisodhana.
Kinh này có tên là Ekavissajjitasutta (Kinh Một Lời Giải Đáp), và cũng có tên là Chabbisodhana (Sáu Sự Thanh Lọc).
Ettha hi cattāro vohārā pañca khandhā cha dhātuyo cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni attano saviññāṇakakāyo paresaṃ saviññāṇakakāyoti ime cha koṭṭhāsā visuddhā, tasmā ‘‘chabbisodhaniya’’nti vuttaṃ.
For in this Sutta, the four noble usages, the five aggregates, the six elements, the six internal and external sense-bases, one's own conscious body, and the conscious body of others—these six sections are purified. Therefore, it is called "Chabbisodhana" (The Sixfold Purification).
Trong kinh này, bốn loại ngôn ngữ (vohāra), năm uẩn (khandha), sáu giới (dhātu), sáu nội và ngoại xứ (āyatana), thân hữu tình của chính mình (saviññāṇakakāya), và thân hữu tình của người khác – sáu phần này đã được thanh tịnh. Do đó, nó được gọi là “Chabbisodhaniya”.
Parasamuddavāsittherā pana attano ca parassa ca viññāṇakakāyaṃ ekameva katvā catūhi āhārehi saddhinti cha koṭṭhāse vadanti.
However, the Elders residing across the ocean speak of six sections, making one single section of one's own and others' conscious bodies, together with the four nutriments.
Tuy nhiên, Parasamuddavāsītherā (các vị Trưởng lão cư trú ở bên kia biển) thì nói rằng thân hữu tình của chính mình và của người khác là một phần, cộng thêm bốn loại thực phẩm (āhāra) nữa, tổng cộng là sáu phần.
Ettha hi kiṃ te adhigatanti adhigamapucchā, jhānavimokkhādīsu sotāpattimaggādīsu vā kiṃ tayā adhigataṃ.
Here, “What have you attained?” is a question about attainment, meaning, “Among the jhānas, vimokkhas, etc., or the paths of stream-entry, etc., what have you attained?”
Ở đây, câu hỏi "Ông đã chứng đắc điều gì?" là câu hỏi về sự chứng đắc, tức là: "Ông đã chứng đắc điều gì trong các thiền, giải thoát, hay các đạo quả như Sơ quả (Sotāpattimagga)?"
Kinti te adhigatanti upāyapucchā.
“How have you attained it?” is a question about the means.
Câu hỏi "Ông đã chứng đắc bằng cách nào?" là câu hỏi về phương tiện.
Ayañhi etthādhippāyo – kiṃ tayā aniccalakkhaṇaṃ dhuraṃ katvā adhigataṃ, dukkhānattalakkhaṇesu aññataraṃ vā, kiṃ vā samādhivasena abhinivisitvā, udāhu vipassanāvasena, tathā kiṃ rūpe abhinivisitvā, udāhu arūpe, kiṃ vā ajjhattaṃ abhinivisitvā, udāhu bahiddhāti.
Indeed, this is the intention here: “Did you attain it by making the characteristic of impermanence principal, or one of the characteristics of suffering or non-self? Or did you approach it by means of samādhi, or by means of vipassanā? Likewise, did you approach it by focusing on rūpa, or on arūpa? Or did you approach it by focusing on the internal, or on the external?”
Ý nghĩa ở đây là: "Ông đã chứng đắc bằng cách lấy tướng vô thường (aniccalakkhaṇa) làm chủ đạo, hay một trong các tướng khổ (dukkha) và vô ngã (anatta), hay bằng cách chuyên chú vào thiền định (samādhi), hay bằng tuệ quán (vipassanā), hay bằng cách chuyên chú vào sắc pháp (rūpa), hay vô sắc pháp (arūpa), hay bằng cách chuyên chú vào nội pháp (ajjhatta), hay ngoại pháp (bahiddhā)?"
Kadā te adhigatanti kālapucchā, pubbaṇhamajjhanhikādīsu katarasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti.
“When did you attain it?” is a question about time, meaning, “At which time, such as morning or midday?”
Câu hỏi "Ông đã chứng đắc khi nào?" là câu hỏi về thời gian, tức là: "Vào buổi sáng, giữa trưa, hay vào thời điểm nào khác?"
Kattha te adhigatanti okāsapucchā, kismiṃ okāse, kiṃ rattiṭṭhāne divāṭṭhāne rukkhamūle maṇḍape katarasmiṃ vā vihāreti vuttaṃ hoti.
“Where did you attain it?” is a question about location, meaning, “In what place—was it a night-abode, a day-abode, at the foot of a tree, in a pavilion, or in which monastery?”
Câu hỏi "Ông đã chứng đắc ở đâu?" là câu hỏi về địa điểm, tức là: "Ở nơi nào, tại chỗ nghỉ đêm, chỗ nghỉ ngày, gốc cây, giảng đường, hay tại trú xứ nào khác?"
Katame te kilesā pahīnāti pahīnakilese pucchati, kataramaggavajjhā tava kilesā pahīnāti vuttaṃ hoti.
“Which defilements have you abandoned?” is a question about abandoned defilements, meaning, “By which path-type were your defilements abandoned?”
Câu hỏi "Những phiền não nào của ông đã được đoạn trừ?" là hỏi về các phiền não đã được đoạn trừ, tức là: "Các phiền não của ông đã được đoạn trừ bởi đạo quả nào?"
Tasmā idāni cepi koci bhikkhu uttarimanussadhammādhigamaṃ byākareyya, na so ettāvatāva sakkātabbo.
Therefore, even if a bhikkhu now declares an attainment of a superhuman Dhamma (uttarimanussadhamma), he should not be venerated merely for that.
Vì vậy, ngay cả bây giờ, nếu có một Tỳ-kheo tuyên bố đã chứng đắc pháp thượng nhân (uttarimanussadhamma), người đó không thể được tôn kính chỉ vì lời tuyên bố ấy.
Imesu pana chasu ṭhānesu sodhanatthaṃ vattabbo ‘‘kiṃ te adhigataṃ, kiṃ jhānaṃ udāhu vimokkhādīsu aññatara’’nti?
For purification in these six points, he should be addressed, “What have you attained? Is it jhāna, or something else among the vimokkhas, etc.?”
Tuy nhiên, để thanh lọc, cần phải hỏi ở sáu điểm này: "Ông đã chứng đắc điều gì? Đó là thiền định, hay một trong các giải thoát (vimokkha)?"
Yo hi yena adhigato dhammo, so tassa pākaṭo hoti.
For the Dhamma attained by a person is manifest to him.
Vì pháp mà người ấy đã chứng đắc sẽ hiển lộ rõ ràng đối với người ấy.
Sace ‘‘idaṃ nāma me adhigata’’nti vadati, tato ‘‘kinti te adhigata’’nti pucchitabbo.
If he says, “I have attained such and such,” then he should be asked, “How have you attained it?”
Nếu người ấy nói: "Tôi đã chứng đắc pháp này," thì sau đó cần hỏi: "Ông đã chứng đắc bằng cách nào?"
Aniccalakkhaṇādīsu kiṃ dhuraṃ katvā, aṭṭhatiṃsāya vā ārammaṇesu rūpārūpaajjhattabahiddhādibhedesu vā dhammesu kena mukhena abhinivisitvāti?
“By making which of the characteristics of impermanence, etc., principal, or by approaching through which aspect among the thirty-eight types of objects, or among the Dhammas divided into rūpa, arūpa, internal, external, etc.?”
Tức là, "Ông đã lấy tướng vô thường (aniccalakkhaṇa) làm chủ đạo, hay một trong ba mươi tám đối tượng thiền định (ārammaṇa), hay trong các pháp được phân loại là sắc pháp (rūpa), vô sắc pháp (arūpa), nội pháp (ajjhatta), ngoại pháp (bahiddhā), ông đã chuyên chú bằng phương tiện nào?"
Yo hi yassābhiniveso, so tassa pākaṭo hoti.
For a person’s mode of approach is manifest to him.
Vì sự chuyên chú của người ấy sẽ hiển lộ rõ ràng đối với người ấy.
Sace pana ‘‘ayaṃ nāma me abhiniveso, evaṃ mayā adhigata’’nti vadati, tato ‘‘kadā te adhigata’’nti pucchitabbo, ‘‘kiṃ pubbaṇhe, udāhu majjhanhikādīsu aññatarasmiṃ kāle’’ti?
If he says, “Such is my mode of approach; I attained it in this way,” then he should be asked, “When did you attain it? Was it in the forenoon, or at another time such as midday?”
Nếu người ấy nói: "Tôi đã chuyên chú bằng cách này, tôi đã chứng đắc như vậy," thì sau đó cần hỏi: "Ông đã chứng đắc khi nào? Vào buổi sáng, hay vào một thời điểm nào khác như giữa trưa?"
Sabbesañhi attanā adhigatakālo pākaṭo hoti.
For the time of attainment is manifest to everyone.
Vì thời điểm chứng đắc của mỗi người đều hiển lộ rõ ràng.
Sace ‘‘amukasmiṃ nāma me kāle adhigata’’nti vadati, tato ‘‘kattha te adhigata’’nti pucchitabbo, ‘‘kiṃ divāṭṭhāne, udāhu rattiṭṭhānādīsu aññatarasmiṃ okāse’’ti?
If he says, “I attained it at such and such a time,” then he should be asked, “Where did you attain it? Was it in a day-abode, or in another location such as a night-abode?”
Nếu người ấy nói: "Tôi đã chứng đắc vào thời điểm này," thì sau đó cần hỏi: "Ông đã chứng đắc ở đâu? Tại chỗ nghỉ ngày, hay tại một địa điểm nào khác như chỗ nghỉ đêm?"
Sabbesañhi attanā adhigatokāso pākaṭo hoti.
For the place of attainment is manifest to everyone.
Vì địa điểm chứng đắc của mỗi người đều hiển lộ rõ ràng.
Sace ‘‘amukasmiṃ nāma me okāse adhigata’’nti vadati, tato ‘‘katame te kilesā pahīnā’’ti pucchitabbo, ‘‘kiṃ paṭhamamaggavajjhā, udāhu dutiyādimaggavajjhā’’ti?
If he says, “I attained it in such and such a place,” then he should be asked, “Which defilements have you abandoned? Were they abandoned by the first path, or by the second path, etc.?”
Nếu người ấy nói: "Tôi đã chứng đắc ở địa điểm này," thì sau đó cần hỏi: "Những phiền não nào của ông đã được đoạn trừ? Đó là những phiền não bị đoạn trừ bởi Sơ đạo (Paṭhamamagga), hay bởi các đạo từ Nhị đạo (Dutiyamagga) trở đi?"
Sabbesañhi attanā adhigatamaggena pahīnakilesā pākaṭā honti.
For the defilements abandoned by the path one has attained are manifest to everyone.
Vì các phiền não đã được đoạn trừ bởi đạo quả mà người ấy đã chứng đắc đều hiển lộ rõ ràng đối với mỗi người.
Sace ‘‘ime nāma me kilesā pahīnā’’ti vadati, tato ‘‘katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhī’’ti pucchitabbo, ‘‘kiṃ sotāpattimaggassa, udāhu sakadāgāmimaggādīsu aññatarassā’’ti?
If he says, “Such and such defilements have been abandoned by me,” then he should be asked, “Of which Dhammas are you a recipient? Of the path of stream-entry, or of another among the path of once-returning, etc.?”
Nếu người ấy nói: "Tôi đã đoạn trừ những phiền não này," thì sau đó cần hỏi: "Ông là người thọ hưởng những pháp nào? Đó là Sơ quả (Sotāpattimagga), hay một trong các đạo quả như Nhất lai (Sakadāgāmimagga)?"
Sabbesañhi attanā adhigatadhammo pākaṭo hoti.
For the Dhamma one has attained is manifest to everyone.
Vì pháp mà người ấy đã chứng đắc đều hiển lộ rõ ràng đối với mỗi người.
Sace ‘‘imesaṃ nāmāhaṃ dhammānaṃ lābhī’’ti vadati, ettāvatāpissa vacanaṃ na saddhātabbaṃ.
If he says, “I am a recipient of such and such Dhammas,” even then his statement should not be trusted.
Nếu người ấy nói: "Tôi là người thọ hưởng những pháp này," thì lời nói của người ấy vẫn chưa thể tin ngay được.
Bahussutā hi uggahaparipucchākusalā bhikkhū imāni cha ṭhānāni sodhetuṃ sakkonti.
For only bhikkhus who are learned and skilled in inquiry and investigation are capable of purifying these six points.
Vì chỉ những Tỳ-kheo đa văn, thiện xảo trong việc học hỏi và tra vấn mới có thể thanh lọc sáu điểm này.
Imassa bhikkhuno āgamanapaṭipadā sodhetabbā, yadi āgamanapaṭipadā na sujjhati, ‘‘imāya paṭipadāya lokuttaradhammā nāma na labbhantī’’ti apanetabbo.
The practice (paṭipadā) by which this bhikkhu arrived at his attainment should be investigated. If his practice is not pure, he should be dismissed with the statement, “Such a practice does not lead to the attainment of supramundane Dhammas.”
Hành trình tu tập (āgamanapaṭipadā) của Tỳ-kheo này phải được thanh lọc; nếu hành trình tu tập không trong sạch, thì phải bác bỏ rằng: "Với hành trình tu tập như vậy, không thể đạt được các pháp siêu thế (lokuttaradhamma)."
Yadi panassa āgamanapaṭipadā sujjhati, ‘‘dīgharattaṃ tīsu sikkhāsu appamatto jāgariyamanuyutto catūsu paccayesu alaggo ākāse pāṇisamena cetasā viharatī’’ti paññāyati, tassa bhikkhuno byākaraṇaṃ paṭipadāya saddhiṃ saṃsandati sameti.
However, if his practice is pure, and it is evident that “for a long time he has been diligent in the three trainings, devoted to wakefulness, unattached to the four requisites, dwelling with a mind like a hand reaching into space,” then this bhikkhu’s declaration accords and harmonizes with his practice.
Nếu hành trình tu tập của người ấy trong sạch, và được biết rằng: "Trong một thời gian dài, người ấy không phóng dật trong ba học (sikkhā), chuyên cần tỉnh thức, không bám víu vào bốn vật dụng (paccaya), an trú với tâm thanh tịnh như bàn tay vươn ra giữa hư không," thì lời tuyên bố của Tỳ-kheo đó sẽ phù hợp và tương ứng với hành trình tu tập.
‘‘Seyyathāpi nāma gaṅgodakaṃ yamunodakena saddhiṃ saṃsandati sameti, evameva supaññattā tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā saṃsandati sameti nibbānañca paṭipadā cā’’ti (dī. ni. 2.296) vuttasadisaṃ hoti.
It is like what is said, “Just as the water of the Ganges accords and harmonizes with the water of the Yamuna, so too, the practice leading to Nibbāna, well-proclaimed by the Blessed One for his disciples, accords and harmonizes; Nibbāna and the practice harmonize.”
Điều này giống như lời đã nói: "Ví như nước sông Hằng hòa quyện với nước sông Yamunā, cũng vậy, con đường dẫn đến Niết-bàn mà Đức Thế Tôn đã khéo chế định cho các đệ tử hòa quyện với Niết-bàn và hành trình tu tập."
Apica kho ettakenāpi sakkāro na kātabbo.
Nevertheless, veneration should not yet be offered.
Hơn nữa, ngay cả khi đó, sự tôn kính cũng không nên được thực hiện.
Ekaccassa hi puthujjanassāpi sato khīṇāsavapaṭipattisadisā paṭipadā hoti.
Because sometimes, even an ordinary person (puthujjana) can have a practice similar to that of an Arahant (khīṇāsava).
Vì ngay cả một số phàm phu cũng có hành trình tu tập giống như của một vị A-la-hán (khīṇāsava).
Tasmā so bhikkhu tehi tehi upāyehi uttāsetabbo.
Therefore, that bhikkhu should be put to fright by various means.
Vì vậy, Tỳ-kheo đó phải được thử thách bằng nhiều phương cách khác nhau.
Khīṇāsavassa nāma asaniyāpi matthake patamānāya bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā na hoti, puthujjanassa appamattakenāpi hoti.
An Arahant, even if a thunderbolt falls on his head, experiences no fear, terror, or hair-raising; but an ordinary person does, even at a slight disturbance.
Một vị A-la-hán, ngay cả khi sét đánh xuống đầu, cũng không có sợ hãi, run rẩy hay dựng tóc gáy; còn một phàm phu thì có thể có những điều đó chỉ vì một chút chuyện nhỏ.
Tatrimāni vatthūni – dīghabhāṇakaabhayatthero kira ekaṃ piṇḍapātikaṃ pariggahetuṃ asakkonto daharassa saññaṃ adāsi.
Regarding this, here are some incidents: It is said that Dīghabhāṇaka Abhaya Thera, unable to ascertain a certain Pindapātika Thera, gave a sign to a young novice.
Trong số đó, có những câu chuyện sau: Nghe nói Trưởng lão Dīghabhāṇaka Abhaya, không thể xác định được một Tỳ-kheo khất thực, đã ra hiệu cho một Tỳ-kheo trẻ.
So taṃ nhāyamānaṃ kalyāṇīnadīmukhadvāre nimujjitvā pāde aggahesi.
The novice, submerging himself at the mouth of the Kalyāṇī River, seized the Pindapātika Thera’s feet while the latter was bathing.
Vị Tỳ-kheo trẻ đó đã lặn xuống cửa sông Kalyāṇī khi Tỳ-kheo khất thực đang tắm, và nắm lấy chân ông.
Piṇḍapātiko kumbhīloti saññāya mahāsaddamakāsi, tadā naṃ puthujjanoti sañjāniṃsu.
The Pindapātika Thera, thinking it was a crocodile, let out a loud cry; then they knew him to be an ordinary person.
Tỳ-kheo khất thực đã kêu lớn vì nghĩ đó là cá sấu, và lúc đó mọi người biết ông là phàm phu.
Candamukhatissarājakāle pana mahāvihāre saṅghatthero khīṇāsavo dubbalacakkhuko vihāreyeva acchi.
During the time of King Candamukhatissa, the Saṅghatthera in the Mahāvihāra was an Arahant with weak eyesight and stayed within the monastery.
Vào thời vua Candamukhatissa, vị Trưởng lão Tăng-già (Saṅghatthera) ở Đại Tịnh Xá (Mahāvihāra) là một vị A-la-hán, mắt yếu, nên chỉ ở trong tịnh xá.
Rājā theraṃ pariggaṇhissāmīti bhikkhūsu bhikkhācāraṃ gatesu appasaddo upasaṅkamitvā sappo viya pāde aggahesi.
The king, intending to test the Thera, approached quietly while the bhikkhus were on their alms round, and like a snake, he grabbed the Thera’s feet.
Vua muốn thử vị Trưởng lão, nên khi các Tỳ-kheo đi khất thực hết, vua lặng lẽ đến gần và nắm lấy chân ngài như một con rắn.
Thero silāthambho viya niccalo hutvā ko etthāti āha?
The Thera remained motionless like a stone pillar and said, “Who is here?”
Trưởng lão bất động như một cột đá và hỏi: "Ai đó?"
Ahaṃ, bhante, tissoti.
“It is I, Bhante, Tissa,” he replied.
"Bạch Đại đức, thần là Tissa."
Sugandhaṃ vāyasi no tissāti?
“Tissa, do you exude a pleasant fragrance?” (meaning, the fragrance of virtue).
"Tissa, ông có mùi thơm không?"
Evaṃ khīṇāsavassa bhayaṃ nāma natthīti.
Thus, an Arahant has no fear.
Như vậy, một vị A-la-hán không có sự sợ hãi.
Ekacco pana puthujjanopi atisūro hoti nibbhayo.
However, some ordinary people can also be very brave and fearless.
Tuy nhiên, một số phàm phu cũng rất dũng cảm và không sợ hãi.
So rañjanīyena ārammaṇena pariggaṇhitabbo.
Such a person should be tested with an enticing object.
Người đó phải được thử thách bằng một đối tượng hấp dẫn (rañjanīya ārammaṇa).
Vasabharājāpi hi ekaṃ theraṃ pariggaṇhamāno ghare nisīdāpetvā tassa santike badarasāḷavaṃ maddamāno nisīdi.
King Vasabha, in testing a certain Thera, made him sit in his palace and then sat near him, crushing a jujube fruit jam.
Vua Vasabha, khi thử một vị Trưởng lão, đã mời ngài ngồi trong cung điện và tự tay nghiền mứt táo (badarasāḷava) trước mặt ngài.
Mahātherassa kheḷo cali, tato therassa puthujjanabhāvo āvibhūto.
The Mahāthera’s saliva flowed, and thereby his state as an ordinary person became evident.
Nước bọt của Đại Trưởng lão chảy ra, từ đó bản chất phàm phu của ngài được tiết lộ.
Khīṇāsavassa hi rasataṇhā nāma suppahīnā, dibbesupi rasesu nikanti nāma na hoti.
For an Arahant, craving for tastes (rasataṇhā) is utterly abandoned; there is no delight even in divine tastes.
Vì vị A-la-hán đã đoạn trừ hoàn toàn ái vị (rasataṇhā), không có sự ham thích ngay cả đối với các vị trời.
Tasmā imehi upāyehi pariggahetvā sacassa bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā rasataṇhā vā uppajjati, na tvaṃ arahāti apanetabbo.
Therefore, having tested him by these means, if he experiences fear, terror, hair-raising, or craving for tastes, he should be dismissed with the words, “You are not an Arahant.”
Vì vậy, sau khi thử thách bằng những phương cách này, nếu người ấy có sự sợ hãi, run rẩy, dựng tóc gáy, hoặc ái vị phát sinh, thì phải bác bỏ rằng: "Ông không phải là A-la-hán."
Sace pana abhīrū acchambhī anutrāsī hutvā sīho viya nisīdati, dibbārammaṇepi nikantiṃ na janeti.
However, if he remains fearless, untroubled, and unshaken, sitting like a lion, and generates no delight even in divine objects,
Nhưng nếu người ấy không sợ hãi, không run rẩy, không kinh hãi, ngồi vững chãi như sư tử, và không sinh lòng ham thích ngay cả đối với các đối tượng thiêng liêng,
Ayaṃ bhikkhu sampannaveyyākaraṇo samantā rājarājamahāmattādīhi pesitaṃ sakkāraṃ arahatīti.
then this bhikkhu is one whose declaration is perfect and deserves the veneration sent by kings, high officials, and others from all around.
thì Tỳ-kheo này có lời tuyên bố hoàn hảo, xứng đáng nhận được sự tôn kính do các vua chúa, đại thần, v.v., từ mọi phía gửi đến.
105. Evaṃ me sutanti sappurisadhammasuttaṃ.
105. “Thus have I heard” refers to the Sappurisadhamma Sutta.
105. "Tôi nghe như vầy" là kinh Sappurisadhamma.
Tattha sappurisadhammanti sappurisānaṃ dhammaṃ.
Therein, sappurisadhamma means the Dhamma of good people.
Trong đó, sappurisadhamma có nghĩa là pháp của bậc thiện nhân.
Asappurisadhammanti pāpapurisānaṃ dhammaṃ.
Asappurisadhamma means the Dhamma of evil people.
Asappurisadhamma có nghĩa là pháp của kẻ ác nhân.
Evaṃ mātikaṃ ṭhapetvāpi puna yathā nāma maggakusalo puriso vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhāti.
Having thus established the summary (mātikā), again, just as a person skilled in paths lets go of the left path and takes the right path.
Ngay cả sau khi đặt ra ma-tika (đề mục), Đức Phật lại nói, giống như một người thông thạo đường đi bỏ con đường bên trái và chọn con đường bên phải.
Paṭhamaṃ muñcitabbaṃ katheti, evaṃ pahātabbaṃ dhammaṃ paṭhamaṃ desento katamo ca, bhikkhave, asappurisadhammotiādimāha.
Just as one first speaks of the path to be abandoned, so, wishing to teach the qualities to be abandoned first, he said: “And what, bhikkhus, are ignoble qualities?” and so on.
Đầu tiên, Ngài nói về điều cần từ bỏ, và khi giảng về pháp cần đoạn trừ đầu tiên, Ngài đã nói những lời như: “Này các Tỳ-kheo, thế nào là pháp của kẻ ác?”
Tattha uccākulāti khattiyakulā vā brāhmaṇakulā vā.
Therein, “high families” refers to khattiya families or brahmin families.
Trong đó, uccākulā (gia đình cao quý) là gia đình Sát-đế-lỵ hoặc gia đình Bà-la-môn.
Etadeva hi kuladvayaṃ ‘‘uccākula’’nti vuccati.
Indeed, these two types of families are called “high families.”
Thật vậy, chỉ hai dòng tộc này được gọi là ‘gia đình cao quý’.
So tattha pujjoti so bhikkhu tesu bhikkhūsu pūjāraho.
“He is honored among them” means that bhikkhu is worthy of honor among those bhikkhus.
Ý nghĩa của So tattha pujjo (vị ấy đáng được tôn kính ở đó) là vị Tỳ-kheo ấy đáng được tôn kính trong số các Tỳ-kheo đó.
Antaraṃ karitvāti abbhantaraṃ katvā.
“Making a distinction” means making an inner distinction.
Ý nghĩa của Antaraṃ karitvā (tạo ra khoảng cách) là tạo ra sự khác biệt.
Mahākulāti khattiyakulā vā brāhmaṇakulā vā vessakulā vā.
“Great families” refers to khattiya families, brahmin families, or vessa families.
Mahākulā (gia đình lớn) là gia đình Sát-đế-lỵ, hoặc gia đình Bà-la-môn, hoặc gia đình Phệ-xá.
Idameva hi kulattayaṃ ‘‘mahākula’’nti vuccati.
Indeed, these three types of families are called “great families.”
Thật vậy, chỉ ba dòng tộc này được gọi là ‘gia đình lớn’.
Mahābhogakulāti mahantehi bhogehi samannāgatā kulā.
“Families of great wealth” refers to families endowed with great possessions.
Mahābhogakulā (gia đình có nhiều tài sản) là những gia đình có nhiều tài sản.
Uḷārabhogakulāti uḷārehi paṇītehi bhogehi sampannakulā.
“Families of abundant wealth” refers to families endowed with abundant, excellent possessions.
Uḷārabhogakulā (gia đình có tài sản phong phú) là những gia đình có tài sản phong phú, cao quý.
Imasmiṃ padadvaye cattāripi kulāni labbhanti.
In these two terms, all four types of families are included.
Trong hai từ này, cả bốn dòng tộc đều có thể được hiểu.
Yattha katthaci kule jāto hi puññabalehi mahābhogopi uḷārabhogopi hotiyeva.
For one born in any family can indeed become of great wealth and abundant wealth through the power of merit.
Vì bất cứ ai sinh ra trong bất kỳ dòng tộc nào, nhờ phước báu, cũng có thể trở nên có nhiều tài sản và tài sản phong phú.
107. Āraññikoti samādinnaāraññikadhutaṅgo.
“Forest dweller” means one who has undertaken the forest dweller's ascetic practice (āraññika dhutaṅga).
107. Āraññiko (người sống trong rừng) là người đã thọ trì hạnh đầu đà sống trong rừng.
Sesadhutaṅgesupi eseva nayo.
The same method applies to the other ascetic practices (dhutaṅga).
Tương tự, cũng áp dụng cho các hạnh đầu đà khác.
Imasmiñca sutte pāḷiyaṃ naveva dhutaṅgāni āgatāni, vitthārena panetāni terasa honti.
In this Sutta, only nine ascetic practices are mentioned in the Pali, but in detail, they are thirteen.
Trong kinh này, chỉ có chín hạnh đầu đà được đề cập trong Pāḷi, nhưng khi giải thích chi tiết, chúng có mười ba.
Tesu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ sabbākārena visuddhimagge dhutaṅganiddese vuttameva.
Whatever needs to be said about them has been fully explained in the section on dhutaṅga in the Visuddhimagga.
Tất cả những gì cần nói về chúng đều đã được trình bày đầy đủ trong phần giải thích các hạnh đầu đà của Thanh Tịnh Đạo.
Nirodhavāre yasmā anāgāmikhīṇāsavāva taṃ samāpattiṃ samāpajjanti, puthujjanassa sā natthi, tasmā asappurisavāro parihīno.
In the section on cessation (nirodhavāra), since only Non-returners (Anāgāmī) and Arahants (khīṇāsava) attain that absorption (samāpatti), it is not available to an ordinary person (puthujjana); hence the ignoble qualities (asappurisavāra) are excluded.
Trong phần Nirodhavāra (phần về sự đoạn diệt), vì chỉ có bậc Bất Lai và A-la-hán mới có thể nhập định diệt thọ tưởng, và phàm phu không có điều đó, nên phần về kẻ ác đã bị bỏ qua.
Na kañci maññatīti kañci puggalaṃ tīhi maññanāhi na maññati.
“He does not conceive of anyone” means he does not conceive of any person with the three modes of conceit.
Na kañci maññatī (không cho ai là gì) có nghĩa là không cho bất kỳ người nào là gì với ba loại kiêu mạn (tham ái kiêu mạn, tà kiến kiêu mạn, ngã mạn).
Na kuhiñci maññatīti kismiñci okāse na maññati.
“He does not conceive of anything” means he does not conceive of anything in any place.
Na kuhiñci maññatī (không cho là gì ở bất cứ nơi nào) có nghĩa là không cho là gì ở bất cứ nơi nào.
Na kenaci maññatīti kenaci vatthunāpi taṃ puggalaṃ na maññati.
“He does not conceive of himself through anything” means he does not conceive of that person even through any object.
Na kenaci maññatī (không cho là gì bởi bất cứ điều gì) có nghĩa là không cho người đó là gì ngay cả bởi bất cứ điều gì.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
109. Evaṃ me sutanti sevitabbāsevitabbasuttaṃ.
“Thus have I heard” is the Sevitabbāsevitabba Sutta.
109. Evaṃ me sutaṃ là Kinh Sevitabbāsevitabba (Nên thân cận và không nên thân cận).
Tattha tañca aññamaññaṃ kāyasamācāranti aññaṃ sevitabbaṃ kāyasamācāraṃ, aññaṃ asevitabbaṃ vadāmi, sevitabbameva kenaci pariyāyena asevitabbanti, asevitabbaṃ vā sevitabbanti ca na vadāmīti attho.
Therein, “this bodily conduct, both one and the other” means, “I declare one bodily conduct to be cultivated, and another to be uncultivated; I do not declare that what is to be cultivated should be uncultivated through some means, nor that what is uncultivated should be cultivated.”
Trong đó, tañca aññamaññaṃ kāyasamācāraṃ (hành vi thân này và hành vi thân kia) có nghĩa là: Ta nói về một hành vi thân nên thân cận, và một hành vi thân không nên thân cận; ta không nói rằng hành vi thân nên thân cận thì không nên thân cận theo một cách nào đó, hoặc hành vi thân không nên thân cận thì nên thân cận.
Vacīsamācārādīsu eseva nayo.
The same method applies to verbal conduct and so on.
Tương tự, điều này áp dụng cho hành vi lời nói, v.v..
Iti bhagavā sattahi padehi mātikaṃ ṭhapetvā vitthārato avibhajitvāva desanaṃ niṭṭhāpesi.
Thus, the Blessed One set forth the matrix with seven terms and concluded the discourse without elaborating on it.
Như vậy, Thế Tôn đã đặt đề cương với bảy từ và kết thúc bài giảng mà không phân tích chi tiết.
Sāriputtattherassa okāsakaraṇatthaṃ.
To provide an opportunity for Venerable Sāriputta.
Để tạo cơ hội cho Trưởng lão Sāriputta.
117. Sabyābajjhanti sadukkhaṃ.
“With vexation” means with suffering.
117. Sabyābajjhaṃ (có sự đau khổ) có nghĩa là có sự khổ.
Apariniṭṭhitabhāvāyāti bhavānaṃ apariniṭṭhitabhāvāya.
“For the state of incompleteness” means for the state of incompleteness of existences (bhava).
Apariniṭṭhitabhāvāya (để không chấm dứt sự hiện hữu) có nghĩa là để các cõi không chấm dứt.
Ettha ca sabyābajjhattabhāvā nāma cattāro honti.
Here, there are four kinds of existences with vexation.
Ở đây, có bốn loại sự hiện hữu có sự đau khổ.
Puthujjanopi hi yo tenattabhāvena bhavaṃ pariniṭṭhāpetuṃ na sakkoti, tassa paṭisandhito paṭṭhāya akusalā dhammā vaḍḍhanti, kusalā dhammā ca parihāyanti, sadukkhameva attabhāvaṃ abhinibbatteti nāma.
Even an ordinary person (puthujjana) who cannot bring an existence to an end with that present state of being, for him, unwholesome states increase and wholesome states decrease from the moment of reconception, and he brings forth a state of being that is truly suffering.
Ngay cả một phàm phu, nếu không thể chấm dứt sự hiện hữu bằng thân đó, thì từ khi tái sinh, các pháp bất thiện sẽ tăng trưởng, các pháp thiện sẽ suy giảm, và người đó sẽ tạo ra một sự hiện hữu đầy đau khổ.
Tathā sotāpannasakadāgāmianāgāmino.
Similarly for Stream-enterers (sotāpanna), Once-returners (sakadāgāmī), and Non-returners (anāgāmī).
Cũng vậy đối với bậc Nhập Lưu, Nhất Lai, Bất Lai.
Puthujjanādayo tāva hontu, anāgāmī kathaṃ sabyābajjhaṃ attabhāvaṃ abhinibbatteti, kathañcassa akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantīti.
Let ordinary persons and others be; but how does a Non-returner bring forth a state of being with vexation, and how do unwholesome states increase for him and wholesome states decrease?
Hãy nói về phàm phu, v.v., nhưng bậc Bất Lai làm sao lại tạo ra một sự hiện hữu có sự đau khổ, và làm sao các pháp bất thiện của vị ấy lại tăng trưởng, các pháp thiện lại suy giảm?
Anāgāmīpi hi suddhāvāse nibbatto uyyānavimānakapparukkhe oloketvā ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti udānaṃ udāneti, anāgāmino bhavalobho bhavataṇhā appahīnāva honti, tassa appahīnataṇhatāya akusalā vaḍḍhanti nāma, kusalā parihāyanti nāma, sadukkhameva attabhāvaṃ abhinibbatteti, apariniṭṭhitabhavoyeva hotīti veditabbo.
Even a Non-returner, reborn in the Pure Abodes (suddhāvāsa), looks at the gardens, celestial mansions, and wish-fulfilling trees, and utters an exclamation of “Oh, happiness! Oh, happiness!” For a Non-returner, craving for existence (bhavalobha) and craving for being (bhavataṇhā) are not yet abandoned; due to his unabandoned craving, unwholesome states are said to increase, wholesome states are said to decrease, he brings forth a state of being that is truly suffering, and he is to be understood as one whose existence is not yet complete.
Ngay cả bậc Bất Lai, khi tái sinh vào cõi Tịnh Cư Thiên, nhìn thấy các khu vườn, cung điện, cây như ý, và thốt lên: “Ôi sung sướng! Ôi sung sướng!” Ái dục đối với sự hiện hữu và tham ái đối với sự hiện hữu của bậc Bất Lai vẫn chưa được đoạn trừ. Do sự tham ái chưa được đoạn trừ đó, các pháp bất thiện được gọi là tăng trưởng, các pháp thiện được gọi là suy giảm, vị ấy tạo ra một sự hiện hữu đầy đau khổ, và được hiểu là vẫn chưa chấm dứt sự hiện hữu.
Abyābajjhanti adukkhaṃ.
“Without vexation” means without suffering.
Abyābajjhaṃ (không có sự đau khổ) có nghĩa là không có khổ.
Ayampi catunnaṃ janānaṃ vasena veditabbo.
This also should be understood in terms of four types of persons.
Điều này cũng cần được hiểu theo bốn loại người.
Yo hi puthujjanopi tenattabhāvena bhavaṃ pariniṭṭhāpetuṃ sakkoti, puna paṭisandhiṃ na gaṇhāti, tassa paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya akusalā parihāyanti, kusalāyeva vaḍḍhanti, adukkhameva attabhāvaṃ nibbatteti, pariniṭṭhitabhavoyeva nāma hoti.
Indeed, even an ordinary person who can bring an existence to an end with that present state of being, and does not take rebirth again, for him, from the moment of taking reconception, unwholesome states decrease, and only wholesome states increase, he brings forth a state of being that is without suffering, and he is truly one whose existence is completed.
Thật vậy, ngay cả một phàm phu, nếu có thể chấm dứt sự hiện hữu bằng thân đó, không tái sinh nữa, thì từ khi thọ sanh, các pháp bất thiện sẽ suy giảm, chỉ có các pháp thiện tăng trưởng, người đó tạo ra một sự hiện hữu không có đau khổ, và được gọi là đã chấm dứt sự hiện hữu.
Tathā sotāpannasakadāgāmianāgāmino.
Similarly for Stream-enterers, Once-returners, and Non-returners.
Cũng vậy đối với bậc Nhập Lưu, Nhất Lai, Bất Lai.
Sotāpannādayo tāva hontu, puthujjano kathaṃ abyābajjhaattabhāvaṃ nibbatteti, kathañcassa akusalaparihāniādīni hontīti.
Let Stream-enterers and the like be; but how does an ordinary person bring forth a state of being without vexation, and how do the decrease of unwholesome states and so on occur for him?
Hãy nói về bậc Nhập Lưu, v.v., nhưng phàm phu làm sao lại tạo ra một sự hiện hữu không có đau khổ, và làm sao sự suy giảm các pháp bất thiện, v.v., lại xảy ra đối với vị ấy?
Puthujjanopi pacchimabhaviko tenattabhāvena bhavaṃ pariniṭṭhāpetuṃ samattho hoti.
Even an ordinary person, in his last existence (pacchimabhavika), is capable of bringing an existence to an end with that present state of being.
Ngay cả một phàm phu, nếu là người có kiếp sống cuối cùng, cũng có khả năng chấm dứt sự hiện hữu bằng thân đó.
Tassa aṅgulimālassa viya ekenūnapāṇasahassaṃ ghātentassāpi attabhāvo abyābajjhoyeva nāma, bhavaṃ pariniṭṭhāpetiyeva nāma.
Even for Aṅgulimāla, who killed a thousand people minus one, his state of being was indeed without vexation, and he certainly brought his existence to an end.
Giống như Angulimāla, dù đã giết gần một ngàn người, sự hiện hữu của ông ta được gọi là không có đau khổ, và ông ta được gọi là đã chấm dứt sự hiện hữu.
Akusalameva hāyati, vipassanameva gabbhaṃ gaṇhāpeti nāma.
Unwholesome states certainly declined, and insight (vipassanā) indeed gave rise to rebirth.
Chỉ có bất thiện suy giảm, và chỉ có tuệ quán được gọi là mang lại sự tái sinh.
119. Cakkhuviññeyyantiādīsu yasmā ekaccassa tasmiṃyeva rūpe rāgādayo uppajjanti, abhinandati assādeti, abhinandanto assādento anayabyasanaṃ pāpuṇāti, ekaccassa nuppajjanti, nibbindati virajjati, nibbindanto virajjanto nibbutiṃ pāpuṇāti, tasmā ‘‘tañca aññamañña’’nti na vuttaṃ.
In “cognizable by the eye” and so on, since for some, greed and so on arise regarding that very form, they delight in it and enjoy it, and by delighting and enjoying, they fall into ruin and misfortune; but for others, they do not arise, they feel revulsion and become dispassionate, and by feeling revulsion and becoming dispassionate, they attain Nibbāna; therefore, it was not said, “this, both one and the other.”
119. Trong cakkhuviññeyyaṃ (điều được nhận biết bằng mắt), v.v., vì đối với một số người, tham ái, v.v., phát sinh ngay trong sắc pháp đó, họ hoan hỷ và tận hưởng, và khi hoan hỷ, tận hưởng, họ rơi vào sự hủy hoại và tai ương; đối với một số người khác, chúng không phát sinh, họ chán ghét và ly tham, và khi chán ghét, ly tham, họ đạt đến Niết Bàn; do đó, không nói tañca aññamaññaṃ (cái này và cái kia).
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Điều này áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Evaṃ vitthārena atthaṃ ājāneyyunti ettha ke bhagavato imassa bhāsitassa atthaṃ ājānanti, ke na ājānantīti?
In “they would understand the meaning in detail thus,” who understands the meaning of this statement of the Blessed One, and who does not?
Trong câu Evaṃ vitthārena atthaṃ ājāneyyu (Họ sẽ hiểu ý nghĩa một cách chi tiết như vậy), ai sẽ hiểu ý nghĩa của lời Phật dạy này, và ai sẽ không hiểu?
Ye tāva imassa suttassa pāḷiñca aṭṭhakathañca uggaṇhitvā takkarā na honti, yathāvuttaṃ anulomapaṭipadaṃ na paṭipajjanti, te na ājānanti nāma.
Those who, having learned the Pali text and the commentary of this Sutta, do not practice accordingly, and do not follow the favorable path as taught, they do not understand.
Những ai đã học Pāḷi và chú giải của kinh này nhưng không thực hành theo, không thực hành con đường thuận theo như đã nói, thì được gọi là không hiểu.
Ye pana takkarā honti, yathāvuttaṃ anulomapaṭipadaṃ paṭipajjanti, te ājānanti nāma.
But those who practice accordingly, and follow the favorable path as taught, they understand.
Những ai thực hành theo, thực hành con đường thuận theo như đã nói, thì được gọi là hiểu.
Evaṃ santepi sapaṭisandhikānaṃ tāva dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotu, appaṭisandhikānaṃ kathaṃ hotīti.
Even so, let it be for the long-term benefit and happiness of those who will experience reconception; but how is it for those who will not experience reconception?
Ngay cả khi điều này đúng, thì đối với những người sẽ tái sinh thì đó là lợi ích và hạnh phúc lâu dài, nhưng đối với những người không tái sinh thì sao?
Appaṭisandhikā anupādānā viya jātavedā parinibbāyanti, kappasatasahassānampi accayena tesaṃ puna dukkhaṃ nāma natthi.
Those who will not experience reconception extinguish like fires without fuel, and even after hundreds of thousands of eons, there will be no more suffering for them.
Những người không tái sinh sẽ nhập Niết Bàn như ngọn lửa không có nhiên liệu, và sau hàng trăm ngàn kiếp, họ sẽ không còn đau khổ nữa.
Iti ekaṃsena tesaṃyeva dīgharattaṃ hitāya sukhāya hoti.
Thus, it is definitively for their long-term benefit and happiness alone.
Vì vậy, chắc chắn rằng điều đó chỉ là lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho riêng họ.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.