1. Evaṃ me sutanti devadahasuttaṃ.
1. Thus have I heard refers to the Devadaha Sutta.
1. Như vầy tôi nghe là Kinh Devadaha.
Tattha devadahaṃ nāmāti devā vuccanti rājāno, tattha ca sakyarājūnaṃ maṅgalapokkharaṇī ahosi pāsādikā ārakkhasampannā, sā devānaṃ dahattā ‘‘devadaha’’nti paññāyittha.
Concerning that, Devadaha by name: Kings are called devā. There, the Sakyan kings had a beautiful and well-guarded auspicious pond. Because it was the pond of the devā (kings), it became known as “Devadaha”.
Trong đó, Devadaha nghĩa là: chư thiên được gọi là vua chúa; và ở đó có một hồ nước tắm gội cát tường của các vua Sakya, đẹp đẽ và được bảo vệ cẩn mật. Hồ đó được biết đến là “Devadaha” vì nó là một hồ nước của các vị vua (chư thiên).
Tadupādāya sopi nigamo devadahantveva saṅkhaṃ gato.
Based on that, that village also became known simply as Devadaha.
Dựa vào đó, ngôi làng ấy cũng được gọi là Devadaha.
Bhagavā taṃ nigamaṃ nissāya lumbinivane viharati.
The Blessed One, relying on that village, resided in Lumbini Grove.
Đức Thế Tôn nương tựa ngôi làng ấy và trú ngụ tại vườn Lumbinī.
Sabbaṃ taṃ pubbekatahetūti pubbe katakammapaccayā.
All that is due to past deeds means due to past kamma.
Tất cả những điều ấy do nghiệp đã làm trong quá khứ là do nhân duyên của nghiệp đã làm trong quá khứ.
Iminā kammavedanañca kiriyavedanañca paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanameva sampaṭicchantīti dasseti.
By this, it is shown that, rejecting feeling associated with kamma and feeling associated with functional consciousness, they accept only feeling associated with vipāka (result).
Với điều này, Ngài chỉ ra rằng các vị ấy bác bỏ cả thọ nghiệp và thọ hành, chỉ chấp nhận một thọ quả báo.
Evaṃ vādino, bhikkhave, nigaṇṭhāti iminā pubbe aniyametvā vuttaṃ niyametvā dasseti.
“Such, bhikkhus, are the Nigaṇṭhas” By this, what was previously stated indeterminately is now shown determinately.
Này các Tỳ-khưu, các Nigaṇṭha có lời nói như vậy – với điều này, Ngài chỉ rõ điều đã được nói trước đây mà không có giới hạn, nay được giới hạn.
3. Gāḷhūpalepanenāti bahalūpalepanena, punappunaṃ visarañjitena, na pana khaliyā littena viya.
3. “Deeply smeared” means thickly smeared, repeatedly coated with poison, not like something smeared with a rice-gruel paste.
3. Bằng cách bôi thật dày là bôi thật đậm, bôi nhiều lần bằng thuốc độc, không phải như bôi bằng cám.
Esaniyāti esanisalākāya antamaso nantakavaṭṭiyāpi.
“With a probe” means with a probing stick, or at least with a strip of cloth.
Bằng que thăm là bằng que thăm vết thương, hoặc ít nhất là bằng một cuộn vải.
Eseyyāti gambhīraṃ vā uttānaṃ vāti vīmaṃseyya.
“Should probe” means should ascertain whether it is deep or shallow.
Nên thăm dò là nên xem xét vết thương sâu hay cạn.
Agadaṅgāranti jhāmaharītakassa vā āmalakassa vā cuṇṇaṃ.
“Medicinal charcoal” means powder of burnt chebulic myrobalan or emblic myrobalan.
Than thuốc giải độc là bột của quả kha tử hoặc quả a-ma-lặc đã đốt cháy.
Odaheyyāti pakkhipeyya.
“Should insert” means should put into the wound.
Nên đưa vào là nên đặt vào.
Arogotiādi māgaṇḍiyasutte (ma. ni. 2.213) vuttameva.
“Healthy” and so on, is already stated in the Māgaṇḍiya Sutta.
Không bệnh v.v. đã được nói trong Kinh Māgaṇḍiya (Ma. Ni. 2.213).
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ, sallena viddhassa hi viddhakāle vedanāya pākaṭakālo viya imesaṃ ‘‘mayaṃ pubbe ahuvamhā vā no vā, pāpakammaṃ akaramhā vā no vā, evarūpaṃ vā pāpaṃ karamhā’’ti jānanakālo siyā.
“Even so”: Here, this is a comparison. For one pierced by an arrow, just as the time of feeling pain is evident when pierced, so for these (Nigaṇṭhas), there might be a time of knowing: "Did we exist in the past or not? Did we do evil kamma or not? Did we do such and such evil?"
Cũng vậy – ở đây, sự so sánh này có nghĩa là: giống như khi mũi tên đâm vào, lúc bị đâm là thời điểm cảm thọ đau đớn biểu hiện rõ ràng, thì đối với các vị này, đó là thời điểm để biết “chúng tôi đã từng có mặt trong quá khứ hay không, chúng tôi đã làm ác nghiệp hay không, chúng tôi đã làm ác nghiệp như vậy hay không”.
Vaṇamukhassa parikantanādīsu catūsu kālesu vedanāya pākaṭakālo viya ‘‘ettakaṃ vā no dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ, ettake vā nijjiṇṇe sabbameva dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ bhavissati, suddhante patiṭṭhitā nāma bhavissāmā’’ti jānanakālo siyā.
Just as the time of feeling pain is evident during the four stages of treating the wound opening—cutting, etc.—so there might be a time of knowing: "This much suffering has been worn away, and when this much is worn away, all suffering will be worn away; we will surely be established in purity."
Giống như trong bốn thời điểm cắt bỏ miệng vết thương v.v., là thời điểm cảm thọ đau đớn biểu hiện rõ ràng, thì đối với các vị này, đó là thời điểm để biết “chừng này khổ đã được tiêu trừ hay chưa, khi chừng ấy khổ được tiêu trừ thì tất cả khổ sẽ được tiêu trừ, chúng tôi sẽ được an trú trong sự thanh tịnh”.
Aparabhāge phāsubhāvajānanakālo viya diṭṭheva dhamme akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya jānanakālo siyā.
Just as there is a time of knowing health later, so there might be a time of knowing, in this very life, the abandoning of unwholesome states and the accomplishment of wholesome states.
Giống như sau đó là thời điểm biết được sự an ổn, thì đối với các vị này, đó là thời điểm để biết về sự đoạn trừ các pháp bất thiện và sự thành tựu các pháp thiện ngay trong hiện tại.
Evamettha ekāya upamāya tayo atthā, catūhi upamāhi eko attho paridīpito.
Thus, in this context, one simile illustrates three meanings, while four similes illustrate one meaning.
Như vậy, ở đây, một ví dụ được dùng để làm sáng tỏ ba ý nghĩa, và bốn ví dụ được dùng để làm sáng tỏ một ý nghĩa.
4. Ime pana tato ekampi na jānanti, virajjhitvā gate salle aviddhova ‘‘viddhosi mayā’’ti paccatthikassa vacanappamāṇeneva ‘‘viddhosmī’’ti saññaṃ uppādetvā dukkhappattapuriso viya kevalaṃ mahānigaṇṭhassa vacanappamāṇena sabbametaṃ saddahantā evaṃ sallopamāya bhagavatā niggahitā paccāharituṃ asakkontā yathā nāma dubbalo sunakho migaṃ uṭṭhāpetvā sāmikassa abhimukhaṃ karitvā attanā osakkati, evaṃ mahānigaṇṭhassa matthake vādaṃ pakkhipantā nigaṇṭho, āvusotiādīmāhaṃsu.
4. These (Nigaṇṭhas), however, knew not even one of these five points. Like a man suffering pain who, when a dart has missed and gone astray, is not pierced, yet merely by the enemy's word "You are pierced by me!" generates the perception "I am pierced," so these (Nigaṇṭhas), merely by the word of the Great Nigaṇṭha, believed all this. Being refuted by the Blessed One with the simile of the dart, they were unable to retort, and just as a weak dog raises game and turns it towards its master, then withdraws itself, so they, placing the debate onto the Great Nigaṇṭha, said, “The Nigaṇṭha, friends…” and so on.
Tuy nhiên, các vị này không biết dù chỉ một trong số đó. Giống như một người đàn ông yếu đuối bị mũi tên bắn trượt, nhưng lại bị kẻ thù nói rằng “ngươi đã bị ta bắn trúng”, và anh ta tin lời đó, sinh ra nhận thức “tôi đã bị bắn trúng” và phải chịu khổ, thì các Nigaṇṭha này, chỉ dựa vào lời nói của Đại Nigaṇṭha, tin tất cả những điều đó. Khi bị Đức Thế Tôn bác bỏ bằng ví dụ về mũi tên, họ không thể phản bác lại, giống như một con chó yếu đuối đuổi con mồi lên rồi quay đầu về phía chủ, thì các vị này đã đẩy lời tranh luận lên đầu Đại Nigaṇṭha và nói: “Thưa hiền giả, Nigaṇṭha” v.v.
5. Atha ne bhagavā sācariyake niggaṇhanto pañca kho imetiādimāha.
5. Then the Blessed One, reproving them along with their teacher, said, “There are these five…” and so on.
5. Sau đó, Đức Thế Tôn muốn khiển trách họ cùng với thầy của họ, nên Ngài đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có năm điều này” v.v.
Tatrāyasmantānanti tesu pañcasu dhammesu āyasmantānaṃ.
“Regarding these, Venerables” means regarding these five factors, Venerables.
Trong những điều ấy, đối với các Tôn giả là trong năm pháp ấy, đối với các Tôn giả.
Kā atītaṃse satthari saddhāti atītaṃsavādimhi satthari kā saddhā.
“What faith do the Venerables have in the Teacher regarding the past?” means what kind of faith do you have in the teacher who speaks of the past?
Niềm tin nào đối với vị Đạo sư nói về quá khứ? là niềm tin nào đối với vị Đạo sư nói về quá khứ?
Yā atītavādaṃ saddahantānaṃ tumhākaṃ mahānigaṇṭhassa saddhā, sā katamā?
What is the faith of you, who believe the teaching of the past, in the Great Nigaṇṭha?
Niềm tin của các vị, những người tin vào lời nói về quá khứ của Đại Nigaṇṭha, là gì?
Kiṃ bhūtatthā abhūtatthā, bhūtavipākā abhūtavipākāti pucchati.
He asks: "Is it based on truth or not based on truth? Is its vipāka (result) true or not true?"
Ngài hỏi: đó là sự thật hay không phải sự thật, quả báo là thật hay không phải thật?
Sesapadesupi eseva nayo.
The same reasoning applies to the remaining terms.
Đối với các đoạn văn còn lại cũng theo cách này.
Sahadhammikanti sahetukaṃ sakāraṇaṃ.
“Consonant with the Dhamma” means with a cause, with a reason.
Hợp với Chánh pháp là có nguyên nhân, có lý do.
Vādapaṭihāranti paccāgamanakavādaṃ.
“Rejoinder” means a retaliatory argument.
Lời phản bác là lời tranh luận có thể quay trở lại.
Ettāvatā tesaṃ ‘‘apanetha saddhaṃ, sabbadubbalā esā’’ti saddhāchedakavādaṃ nāma dasseti.
By this much, he shows what is called a doctrine that severs faith, saying, “Abandon your faith; it is utterly weak.”
Đến đây, Ngài chỉ ra lời nói cắt đứt niềm tin của họ, rằng “hãy bỏ niềm tin này đi, nó hoàn toàn yếu kém”.
7. Diṭṭhadhammavedanīyanti imasmiṃyeva attabhāve vipākadāyakaṃ.
7. “To be experienced in this very life” means kamma that yields its result in this very existence.
7. Có cảm thọ trong hiện tại là nghiệp cho quả báo ngay trong đời này.
Upakkamenāti payogena.
“By effort” means by physical and verbal exertion.
Bằng nỗ lực là bằng sự cố gắng.
Padhānenāti vīriyena.
“By exertion” means by mental exertion.
Bằng tinh tấn là bằng sự tinh tấn.
Samparāyavedanīyanti dutiye vā tatiye vā attabhāve vipākadāyakaṃ.
“To be experienced in a future life” means kamma that yields its result in a second or third existence.
Có cảm thọ trong đời sau là nghiệp cho quả báo trong đời thứ hai hoặc thứ ba.
Sukhavedanīyanti iṭṭhārammaṇavipākadāyakaṃ kusalakammaṃ.
“Bringing pleasant feeling” means wholesome kamma that yields a desirable object as its result.
Có cảm thọ lạc là thiện nghiệp cho quả báo là đối tượng khả ái.
Viparītaṃ dukkhavedanīyaṃ.
The opposite, bringing unpleasant feeling, is “bringing painful feeling.”
Ngược lại là có cảm thọ khổ.
Paripakkavedanīyanti paripakke nipphanne attabhāve vedanīyaṃ, diṭṭhadhammavedanīyassevetaṃ adhivacanaṃ.
“Bringing ripened feeling” means to be experienced in a ripened, accomplished existence; this is a term for what is to be experienced in this very life.
Có cảm thọ chín muồi là có cảm thọ trong đời sống đã chín muồi, đã hoàn thành; đây là tên gọi khác của nghiệp có cảm thọ trong hiện tại.
Aparipakkavedanīyanti aparipakke attabhāve vedanīyaṃ, samparāyavedanīyassevetaṃ adhivacanaṃ.
“Bringing unripened feeling” means to be experienced in an unripened existence; this is a term for what is to be experienced in a future life.
Có cảm thọ chưa chín muồi là có cảm thọ trong đời sống chưa chín muồi; đây là tên gọi khác của nghiệp có cảm thọ trong đời sau.
Evaṃ santepi ayamettha viseso – yaṃ paṭhamavaye kataṃ paṭhamavaye vā majjhimavaye vā pacchimavaye vā vipākaṃ deti, majjhimavaye kataṃ majjhimavaye vā pacchimavaye vā vipākaṃ deti, pacchimavaye kataṃ tattheva vipākaṃ deti, taṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ nāma.
Even so, the distinction here is this: kamma done in the first stage of life that yields a result in the first, middle, or last stage of life, and kamma done in the middle stage of life that yields a result in the middle or last stage of life, and kamma done in the last stage of life that yields a result in that same stage, is called diṭṭhadhammavedanīya.
Dù vậy, có sự khác biệt ở đây: nghiệp được làm trong tuổi đầu tiên, cho quả báo trong tuổi đầu tiên, hoặc tuổi trung niên, hoặc tuổi cuối cùng, hoặc nghiệp được làm trong tuổi trung niên, cho quả báo trong tuổi trung niên hoặc tuổi cuối cùng, hoặc nghiệp được làm trong tuổi cuối cùng, cho quả báo ngay trong tuổi đó, thì được gọi là nghiệp có cảm thọ trong hiện tại.
Yaṃ pana sattadivasabbhantare vipākaṃ deti, taṃ paripakkavedanīyaṃ nāma.
However, kamma that yields a result within seven days is called paripakkavedanīya.
Còn nghiệp cho quả báo trong vòng bảy ngày thì được gọi là nghiệp có cảm thọ chín muồi.
Taṃ kusalampi hoti akusalampi.
That can be either wholesome or unwholesome.
Nghiệp đó có thể là thiện hoặc bất thiện.
Tatrimāni vatthūni – puṇṇo nāma kira duggatamanusso rājagahe sumanaseṭṭhiṃ nissāya vasati.
Concerning that, here are the stories: There was once a poor man named Puṇṇa living in Rājagaha, dependent on the merchant Sumanaseṭṭhi.
Trong đó có những câu chuyện sau: Một người đàn ông nghèo tên là Puṇṇa, sống ở Rājagaha nương tựa vào trưởng giả Sumana.
Tamenaṃ ekadivasaṃ nagaramhi nakkhatte saṅghuṭṭhe seṭṭhi āha – ‘‘sace ajja kasissasi, dve ca goṇe naṅgalañca labhissasi.
One day, when a festival was announced in the city, the merchant said to him: “If you plough today, you will receive two oxen and a ploughshare.
Một ngày nọ, khi lễ hội được công bố trong thành phố, trưởng giả nói với anh ta: “Nếu hôm nay ngươi cày ruộng, ngươi sẽ nhận được hai con bò và một cái cày.
Kiṃ nakkhattaṃ kīḷissasi, kasissasī’’ti.
Will you celebrate the festival or will you plough?”
Ngươi sẽ chơi lễ hội hay cày ruộng?”
Kiṃ me nakkhattena, kasissāmīti?
“What good is the festival to me? I will plough.”
“Lễ hội thì có ích gì cho tôi? Tôi sẽ cày ruộng.”
Tena hi ye goṇe icchasi, te gahetvā kasāhīti.
“Then take the oxen you desire and plough,” he said.
“Vậy thì, hãy lấy những con bò ngươi muốn và cày đi.”
So kasituṃ gato.
So he went to plough.
Anh ta đi cày.
Taṃ divasaṃ sāriputtatthero nirodhā vuṭṭhāya ‘‘kassa saṅgahaṃ karomī’’ti?
On that day, Venerable Sāriputta, emerging from nirodha-samāpatti, wondered, “Whom shall I benefit?”
Vào ngày đó, Tôn giả Sāriputta xuất khỏi diệt thọ tưởng định và suy nghĩ: “Ta sẽ giúp đỡ ai?”
Āvajjanto puṇṇaṃ disvā pattacīvaraṃ ādāya tassa kasanaṭṭhānaṃ gato.
Perceiving Puṇṇa, he took his bowl and robes and went to Puṇṇa's ploughing field.
Khi quán xét, Ngài thấy Puṇṇa, liền cầm bát và y đi đến chỗ anh ta đang cày.
Puṇṇo kasiṃ ṭhapetvā therassa dantakaṭṭhaṃ datvā mukhodakaṃ adāsi.
Puṇṇa stopped his ploughing, gave the Elder a tooth-stick, and offered water for washing his face.
Puṇṇa dừng việc cày ruộng, dâng cho Tôn giả cây xỉa răng và nước súc miệng.
Thero sarīraṃ paṭijaggitvā kammantassa avidūre nisīdi bhattābhihāraṃ olokento.
The Elder attended to his body and sat down not far from the field, awaiting the offering of food.
Tôn giả chăm sóc thân thể xong, ngồi xuống không xa chỗ làm việc, chờ đợi thức ăn.
Athassa bhariyaṃ bhattaṃ āharantiṃ disvā antarāmaggeyeva attānaṃ dassesi.
Then, seeing Puṇṇa’s wife bringing food, he revealed himself to her midway on the path.
Sau đó, Ngài thấy vợ của Puṇṇa đang mang cơm đến, liền hiện thân trên đường.
Sā sāmikassa āhaṭabhattaṃ therassa patte pakkhipitvā puna gantvā aññaṃ bhattaṃ sampādetvā divā agamāsi.
She put the food intended for her husband into the Elder's bowl, then went back, prepared other food, and arrived late in the day.
Người vợ ấy đặt phần cơm đã mang đến cho chồng vào bát của Tôn giả, rồi trở về nhà chuẩn bị một phần cơm khác và đi ra vào buổi trưa.
Puṇṇo ekavāraṃ kasitvā nisīdi.
Puṇṇa finished one round of ploughing and sat down.
Puṇṇa cày xong một lần thì ngồi xuống.
Sāpi bhattaṃ gahetvā āgacchantī āha – ‘‘sāmi pātova te bhattaṃ āhariyittha, antarāmagge pana sāriputtattheraṃ disvā taṃ tassa datvā aññaṃ pacitvā āharantiyā me ussūro jāto, mā kujjhi sāmī’’ti.
That wife, coming with the meal, said: “My dear husband, the meal was brought for you early in the morning, but on the way, having seen the Elder Sāriputta, I gave that meal to him. As I had to cook other food and bring it, it became late for me. My dear husband, please do not be angry.”
Người vợ ấy, khi mang cơm đến, nói: “Thưa chồng, cơm của chàng đã được mang đến từ sáng sớm, nhưng trên đường đi, con đã thấy Trưởng lão Sāriputta, đã cúng dường phần cơm đó cho ngài, rồi con phải nấu phần khác và mang đến, nên đã trễ giờ. Xin chồng đừng giận.”
Bhaddakaṃ te bhadde kataṃ, mayā therassa pātova dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinnaṃ, amhākaṃyevānena piṇḍapātopi paribhutto, ajja therena katasamaṇadhammassa mayaṃ bhāgino jātāti cittaṃ pasādesi.
“My dear, what you have done is good. I, early in the morning, gave the tooth-stick and water for washing the face to the Elder. By him, our almsfood has also been consumed. Today, we have become sharers in the monastic practice performed by the Elder,” he said, and gladdened his mind.
Này hiền thê, việc nàng làm thật tốt. Ta cũng đã dâng cây xỉa răng và nước rửa mặt cho Trưởng lão từ sáng sớm. Ngài cũng đã thọ dụng thực phẩm khất thực của chúng ta. Hôm nay, chúng ta đã trở thành người chia sẻ công đức tu tập của Trưởng lão.” Ông ta làm cho tâm mình hoan hỷ.
Ekavāraṃ kasitaṭṭhānaṃ suvaṇṇameva ahosi.
The place where he had once ploughed turned into gold.
Chỗ đất ông đã cày một lần bỗng biến thành vàng ròng.
So bhuñjitvā kasitaṭṭhānaṃ olokento vijjotamānaṃ disvā uṭṭhāya yaṭṭhiyā paharitvā rattasuvaṇṇabhāvaṃ jānitvā ‘‘rañño akathetvā paribhuñjituṃ na sakkā’’ti gantvā rañño ārocesi.
Having eaten, he looked at the ploughed area and, seeing it shining, got up, struck it with a stick, and recognizing it as red gold, thought, “I cannot enjoy this without telling the king,” so he went and informed the king.
Sau khi ăn xong, ông nhìn chỗ đất đã cày, thấy nó sáng chói, liền đứng dậy, dùng gậy đập xuống, biết đó là vàng đỏ ròng, rồi nghĩ: “Không thể tự mình thọ dụng mà không báo cho vua biết,” liền đi báo cho vua.
Rājā taṃ sabbaṃ sakaṭehi āharāpetvā rājaṅgaṇe rāsiṃ kāretvā ‘‘kassimasmiṃ nagare ettakaṃ suvaṇṇaṃ atthī’’ti pucchi.
The king had all that gold brought in carts and piled up in the royal courtyard, then asked, “Does anyone in this city of farmers have so much gold?”
Vua cho người dùng xe bò chở tất cả số vàng đó về, chất thành đống ở sân cung điện, rồi hỏi: “Có ai trong thành này có số vàng nhiều như vậy không?”
Kassaci natthīti ca vutte seṭṭhiṭṭhānamassa adāsi.
When told that no one did, he bestowed the position of seṭṭhi upon him.
Khi được trả lời là không có ai, vua liền ban chức Trưởng giả cho ông ta.
So puṇṇaseṭṭhi nāma jāto.
Thus, he became known as Puṇṇa the Seṭṭhi.
Ông ta trở thành Trưởng giả Puṇṇa.
Aparampi vatthu – tasmiṃyeva rājagahe kāḷaveḷiyo nāma duggato atthi.
Another story: in that same Rājagaha, there was a poor man named Kāḷaveḷiya.
Một câu chuyện khác: Ở cùng thành Rājagaha, có một người nghèo tên là Kāḷaveḷiya.
Tassa bhariyā paṇṇambilayāguṃ paci.
His wife cooked sour rice gruel with vegetables.
Vợ ông ta nấu cháo chua bằng lá.
Mahākassapatthero nirodhā vuṭṭhāya ‘‘kassa saṅgahaṃ karomī’’ti āvajjanto taṃ disvā gantvā gehadvāre aṭṭhāsi.
The Elder Mahākassapa, emerging from nirodha-samāpatti, pondered, “Whom shall I benefit?” Seeing Kāḷaveḷiya, he went and stood at his house door.
Đại Trưởng lão Mahākassapa, sau khi xuất khỏi diệt tận định, quán xét xem mình nên giúp đỡ ai, liền thấy người này và đi đến đứng trước cửa nhà ông ta.
Sā pattaṃ gahetvā sabbaṃ tattha pakkhipitvā therassa adāsi, thero vihāraṃ gantvā satthu upanāmesi.
The wife took the bowl, put all the gruel into it, and gave it to the Elder. The Elder went to the monastery and offered it to the Teacher.
Người vợ liền cầm bát, đổ tất cả cháo vào đó và dâng cho Trưởng lão. Trưởng lão về tịnh xá và dâng lên Đức Phật.
Satthā attano yāpanamattaṃ gaṇhi, sesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ pahosi.
The Teacher took only enough for his sustenance; the remainder sufficed for five hundred bhikkhus.
Đức Phật thọ dụng vừa đủ cho mình, phần còn lại đủ cho năm trăm vị Tỳ-khưu.
Kāḷavaḷiyopi taṃ ṭhānaṃ patto cūḷakaṃ labhi.
Kāḷaveḷiya, having come to that place, also received a small portion.
Kāḷaveḷiya cũng đến chỗ đó và nhận được một phần nhỏ.
Mahākassapo satthāraṃ kāḷavaḷiyassa vipākaṃ pucchi.
Mahākassapa asked the Teacher about Kāḷaveḷiya’s ripening of kamma (vipāka).
Đại Trưởng lão Mahākassapa hỏi Đức Phật về quả báo của Kāḷaveḷiya.
Satthā ‘‘ito sattame divase seṭṭhicchattaṃ labhissatī’’ti āha.
The Teacher said, “On the seventh day from now, he will receive the seṭṭhi’s umbrella.”
Đức Phật nói: “Trong bảy ngày nữa, ông ta sẽ nhận được lọng trưởng giả.”
Kāḷavaḷiyo taṃ kathaṃ sutvā gantvā bhariyāya ārocesi.
Kāḷaveḷiya, hearing this, went and informed his wife.
Kāḷaveḷiya nghe lời đó, liền đi báo cho vợ mình.
Tadā ca rājā nagaraṃ anusañcaranto bahinagare jīvasūle nisinnaṃ purisaṃ addasa.
At that time, the king, patrolling the city, saw a man impaled on a living stake outside the city.
Lúc đó, nhà vua đi tuần tra thành phố và thấy một người đàn ông đang bị đóng cọc sống ở ngoại thành.
Puriso rājānaṃ disvā uccāsaddaṃ akāsi ‘‘tumhākaṃ me bhuñjanabhattaṃ pahiṇatha devā’’ti.
The man, seeing the king, cried out loudly, “O King, send me your meal!”
Người đàn ông thấy vua liền kêu lớn: “Thưa Đại vương, xin hãy gửi cơm của ngài cho thần ăn!”
Rājā ‘‘pesessāmī’’ti vatvā sāyamāsabhatte upanīte saritvā ‘‘imaṃ harituṃ samatthaṃ jānāthā’’ti āha, nagare sahassabhaṇḍikaṃ cāresuṃ.
The king said, “I will send it,” and when the evening meal was brought, he remembered and said, “Do you know anyone capable of carrying this?” They announced a reward of a thousand pieces of wealth in the city.
Vua nói: “Trẫm sẽ gửi,” rồi đến bữa ăn tối, vua nhớ lại và nói: “Có ai biết người nào có thể mang món này đi không?” Trong thành, một ngàn đồng tiền được rao.
Tatiyavāre kāḷavaḷiyassa bhariyā aggahesi.
On the third occasion, Kāḷaveḷiya’s wife accepted the task.
Đến lần thứ ba, vợ của Kāḷaveḷiya nhận lời.
Atha naṃ rañño dassesuṃ, sā purisavesaṃ gahetvā pañcāvudhasannaddhā bhattapātiṃ gahetvā nagarā nikkhami.
Then they presented her to the king. She assumed a man’s attire, armed herself with five weapons, took the bowl of rice, and left the city.
Sau đó, họ dẫn nàng đến gặp vua. Nàng cải trang thành đàn ông, trang bị năm loại vũ khí, cầm bát cơm và rời thành.
Bahinagare tāle adhivattho dīghatālo nāma yakkho taṃ rukkhamūlena gacchantiṃ disvā ‘‘tiṭṭha tiṭṭha bhakkhosi me’’ti āha.
Outside the city, a yakkha named Dīghatāla, dwelling in a palm tree, saw her passing by the foot of the tree and said, “Stop! Stop! You are my prey!”
Ở ngoại thành, một dạ-xoa tên là Dīghatāla, trú ngụ trên cây cọ, thấy nàng đi ngang qua gốc cây liền nói: “Đứng lại! Đứng lại! Ngươi là thức ăn của ta!”
Nāhaṃ tava bhakkho, rājadūto ahanti.
“I am not your prey; I am a royal messenger,” she replied.
“Ta không phải thức ăn của ngươi, ta là sứ giả của vua,” nàng đáp.
Kattha gacchasīti.
“Where are you going?” he asked.
“Ngươi đi đâu?”
Jīvasūle nisinnassa purisassa santikanti.
“To the man impaled on the living stake,” she replied.
“Đến chỗ người đàn ông đang bị đóng cọc sống.”
Mamapi ekaṃ sāsanaṃ harituṃ sakkhissasīti.
“Can you carry a message for me too?” he asked.
“Ngươi có thể mang một lời nhắn cho ta không?”
Āma sakkhissāmīti.
“Yes, I can,” she replied.
“Vâng, ta có thể.”
‘‘Dīghatālassa bhariyā sumanadevarājadhītā kāḷī puttaṃ vijātā’’ti āroceyyāsi.
“You should announce that ‘Kāḷī, the daughter of Sumanadevāraja and wife of Dīghatāla, has given birth to a son.’”
“Hãy báo rằng: ‘Vợ của Dīghatāla, Kāḷī, con gái của vua trời Sumanā, đã sinh con’.”
Imasmiṃ tālamūle satta nidhikumbhiyo atthi, tā tvaṃ gaṇheyyāsīti.
“There are seven treasure jars at the foot of this palm tree; you should take them.”
“Dưới gốc cây cọ này có bảy chum vàng, ngươi hãy lấy chúng đi.”
Sā ‘‘dīghatālassa bhariyā sumanadevarājadhītā kāḷī puttaṃ vijātā’’ti ugghosentī agamāsi.
She departed, proclaiming loudly, “Kāḷī, the daughter of Sumanadevāraja and wife of Dīghatāla, has given birth to a son.”
Nàng liền đi, vừa đi vừa rao: “Vợ của Dīghatāla, Kāḷī, con gái của vua trời Sumanā, đã sinh con!”
Sumanadevo yakkhasamāgame nisinno sutvā ‘‘eko manusso amhākaṃ piyapavattiṃ āharati, pakkosatha na’’nti sāsanaṃ sutvā pasanno ‘‘imassa rukkhassa parimaṇḍalacchāyāya pharaṇaṭṭhāne nidhikumbhiyo tuyhaṃ dammī’’ti āha.
Sumanadeva, sitting in an assembly of yakkhas, heard this and said, “A human has brought us good news. Summon him!” Pleased by the message, he said, “I will give you seven treasure jars in the area covered by the round shadow of this tree where I dwell.”
Vua trời Sumanā, đang ngồi trong cuộc họp của các dạ-xoa, nghe thấy liền nói: “Có một người phàm mang tin vui đến cho chúng ta, hãy gọi người đó đến!” Ngài nghe lời nhắn, hoan hỷ nói: “Ta sẽ ban cho ngươi những chum vàng ở chỗ bóng cây này tròn trịa bao phủ.”
Jīvasūle nisinnapuriso bhattaṃ bhuñjitvā mukhapuñchanakāle itthiphassoti ñatvā cūḷāya ḍaṃsi, sā asinā attano cūḷaṃ chinditvā rañño santikaṃyeva gatā.
The man impaled on the living stake, having eaten the rice, felt a woman’s touch while wiping his face and, recognizing it, bit her topknot. She cut off her own topknot with a sword and went straight to the king.
Người đàn ông đang bị đóng cọc sống, sau khi ăn cơm xong, lúc lau miệng, nhận ra đó là sự đụng chạm của phụ nữ, liền cắn vào búi tóc của nàng. Nàng dùng kiếm cắt búi tóc của mình và đi thẳng đến chỗ vua.
Rājā bhattabhojitabhāvo kathaṃ jānitabboti?
How was the king to know that the rice had been eaten?
“Làm sao để biết người đó đã ăn cơm?”
Cūḷasaññāyāti vatvā rañño ācikkhitvā taṃ dhanaṃ āharāpesi.
She said, “By the sign of the topknot,” and after explaining it to the king, she had the wealth brought.
Nàng nói: “Bằng dấu hiệu búi tóc,” rồi kể lại cho vua nghe và cho người mang số tài sản đó về.
Rājā aññassa ettakaṃ dhanaṃ nāma atthīti.
The king asked, “Does anyone else possess such wealth?”
Vua hỏi: “Có ai khác có số tài sản nhiều như vậy không?”
Natthi devāti.
“No, Your Majesty,” they replied.
“Thưa Đại vương, không có,” họ đáp.
Rājā tassā patiṃ tasmiṃ nagare dhanaseṭṭhiṃ akāsi.
The king then made her husband the treasurer (dhanaseṭṭhi) in that city.
Vua liền phong chồng của nàng làm Trưởng giả giàu có trong thành đó.
Mallikāyapi deviyā vatthu kathetabbaṃ.
The story of Queen Mallikā should also be told.
Cũng nên kể câu chuyện về Hoàng hậu Mallikā.
Imāni tāva kusalakamme vatthūni.
These, then, are stories of wholesome kamma.
Đây là những câu chuyện về nghiệp thiện.
Nandamāṇavako pana uppalavaṇṇāya theriyā vippaṭipajji, tassa mañcato uṭṭhāya nikkhamitvā gacchantassa mahāpathavī bhijjitvā okāsamadāsi, tattheva mahānarakaṃ paviṭṭho.
However, Nandamāṇavaka acted improperly towards the Therī Uppalavaṇṇā. When he rose from his bed and walked away, the great earth split open and gave way, and he entered the great hell right there.
Còn Nandamāṇavaka thì đã có hành vi sai trái với Trưởng lão ni Uppalavaṇṇā. Khi hắn đứng dậy từ giường và đi ra, mặt đất liền nứt ra và mở đường cho hắn. Ngay tại đó, hắn đã rơi xuống đại địa ngục.
Nandopi goghātako paṇṇāsa vassāni goghātakakammaṃ katvā ekadivasaṃ bhojanakāle maṃsaṃ alabhanto ekassa jīvamānakagoṇassa jivhaṃ chinditvā aṅgāresu pacāpetvā khādituṃ āraddho.
Nanda, the ox-slaughterer, having practiced ox-slaughter for fifty years, one day at mealtime, finding no meat, cut out the tongue of a living ox, had it roasted on embers, and began to eat it.
Nando, người đồ tể bò, sau khi làm nghề đồ tể bò năm mươi năm, một ngày nọ, khi đến bữa ăn mà không có thịt, hắn liền cắt lưỡi của một con bò còn sống, nướng trên than hồng và bắt đầu ăn.
Athassa jivhā mūle chijjitvā bhattapātiyaṃyeva patitā, so viravanto kālaṃ katvā niraye nibbatti.
Then his tongue was cut off at the root and fell right into his rice bowl. He cried out and, dying, was reborn in hell.
Ngay lúc đó, lưỡi của hắn bị cắt lìa từ gốc và rơi vào bát cơm. Hắn kêu la thảm thiết rồi chết và tái sinh vào địa ngục.
Nandopi yakkho aññena yakkhena saddhiṃ ākāsena gacchanto sāriputtattheraṃ navoropitehi kesehi rattibhāge abbhokāse nisinnaṃ disvā sīse paharitukāmo itarassa yakkhassa ārocetvā tena vāriyamānopi pahāraṃ datvā ḍayhāmi ḍayhāmīti viravanto tasmiṃyeva ṭhāne bhūmiṃ pavisitvā mahāniraye nibbattoti imāni akusalakamme vatthūni.
Nanda the Yakkha, while flying through the air with another yakkha, saw the Elder Sāriputta sitting in the open at night with newly shaven hair. Wishing to strike him on the head, he informed the other yakkha, but despite being warned, he struck the blow. Crying out, “I burn! I burn!” he sank into the earth at that very spot and was reborn in the great hell. These are stories of unwholesome kamma.
Còn dạ-xoa Nando, khi đang bay trên không trung cùng với một dạ-xoa khác, thấy Trưởng lão Sāriputta đang ngồi ngoài trời vào ban đêm với mái tóc mới cạo, muốn đánh vào đầu ngài. Mặc dù bị dạ-xoa kia ngăn cản, hắn vẫn ra tay đánh. Hắn kêu la: “Ta cháy! Ta cháy!” rồi ngay tại chỗ đó, hắn chìm xuống đất và tái sinh vào đại địa ngục. Đây là những câu chuyện về nghiệp bất thiện.
Yaṃ pana antamaso maraṇasantikepi kataṃ kammaṃ bhavantare vipākaṃ deti, taṃ sabbaṃ samparāyavedanīyaṃ nāma.
Furthermore, any kamma performed, even at the point of death, that produces results in a future existence, is called samparāyavedanīya.
Bất kỳ nghiệp nào được thực hiện, dù là nhỏ nhất, ngay cả khi gần kề cái chết, mà cho quả báo trong kiếp sau, tất cả đều được gọi là samparāyavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong kiếp sau).
Tattha yo aparihīnassa jhānassa vipāko nibbattissati, so idha nibbattitavipākoti vutto.
Among these, the vipāka of an unlost jhāna, which will arise in a future existence, is here said to be a vipāka that has arisen in this life.
Trong đó, quả báo của thiền định không bị suy thoái sẽ phát sinh ở đây, được gọi là quả báo đã phát sinh trong hiện tại.
Tassa mūlabhūtaṃ kammaṃ neva diṭṭhadhammavedanīyaṃ na samparāyavedanīyanti, na vicāritaṃ, kiñcāpi na vicāritaṃ, samparāyavedanīyameva panetanti veditabbaṃ.
It has not been considered by the commentators that the root-kamma for it is neither diṭṭhadhammavedanīya nor samparāyavedanīya. Even though it has not been considered, it should be understood that this kamma is indeed samparāyavedanīya.
Nghiệp căn bản của nó không phải là diṭṭhadhammavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong hiện tại) cũng không phải là samparāyavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong kiếp sau), không được xem xét. Mặc dù không được xem xét, nhưng nên hiểu rằng đây là samparāyavedanīyaṃ.
Yo paṭhamamaggādīnaṃ bhavantare phalasamāpattivipāko, so idha nibbattitaguṇotveva vutto.
The vipāka of fruit-attainment in a future existence for the first path and so on is here said to be merely a quality that has arisen in this life.
Quả báo của sự nhập quả của các Đạo đầu tiên trong kiếp sau được gọi là công đức đã phát sinh ở đây.
Kiñcāpi evaṃ vutto, maggakammaṃ pana paripakkavedanīyanti veditabbaṃ.
Even though it is said thus, path-kamma should be understood as paripakkavedanīya (ripe-for-realization).
Mặc dù được gọi như vậy, nghiệp Đạo (magga-kamma) nên được hiểu là paripakkavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo chín muồi).
Maggacetanāyeva hi sabbalahuṃ phaladāyikā anantaraphalattāti.
For indeed, path-volition (maggacetanā) is the quickest to yield results because its fruit is immediate.
Bởi vì ý chí Đạo (magga-cetanā) là thứ cho quả báo nhanh nhất, do có quả báo ngay lập tức.
8. Bahuvedanīyanti saññābhavūpagaṃ.
8. Bahuvedanīya means kamma leading to the plane of perception.
8. Bahuvedanīyaṃ (nghiệp cho nhiều quả báo) là nghiệp dẫn đến cõi hữu tưởng (saññābhava).
Appavedanīyanti asaññābhavūpagaṃ.
Appavedanīya means kamma leading to the plane of non-perception.
Appavedanīyaṃ (nghiệp cho ít quả báo) là nghiệp dẫn đến cõi vô tưởng (asaññābhava).
Savedanīyanti savipākaṃ kammaṃ.
Savedanīya means kamma with vipāka.
Savedanīyaṃ (nghiệp có quả báo) là nghiệp có quả báo.
Avedanīyanti avipākaṃ kammaṃ.
Avedanīya means kamma without vipāka.
Avedanīyaṃ (nghiệp không có quả báo) là nghiệp không có quả báo.
Evaṃ santeti imesaṃ diṭṭhadhammavedanīyādīnaṃ kammānaṃ upakkamena samparāyavedanīyādi bhāvakāraṇassa alābhe sati.
Evaṃ sante means, if there is no obtainment of the cause for these kammas, such as diṭṭhadhammavedanīya, becoming samparāyavedanīya and so on, through effort.
Evaṃ sante (Nếu là như vậy) có nghĩa là khi không đạt được nguyên nhân của trạng thái samparāyavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong kiếp sau) v.v., thông qua sự nỗ lực của các nghiệp diṭṭhadhammavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong hiện tại) v.v.
Aphaloti nipphalo niratthakoti.
Aphalo means fruitless, useless.
Aphalo (vô ích) có nghĩa là không có kết quả, vô nghĩa.
Ettāvatā aniyyānikasāsane payogassa aphalataṃ dassetvā padhānacchedakavādo nāma dassitoti veditabbo.
It should be understood that by this extent, the fruitlessness of effort in the non-liberating teaching (aniyyānikasāsane) is shown, and thus the doctrine of cutting off exertion (padhānacchedakavādo) is demonstrated.
Cho đến đây, sau khi chỉ ra sự vô ích của việc nỗ lực trong giáo pháp không dẫn đến giải thoát, nên hiểu rằng đây là thuyết phá hoại sự tinh tấn (padhānacchedakavāda).
Sahadhammikā vādānuvādāti parehi vuttakāraṇena sakāraṇā hutvā nigaṇṭhānaṃ vādā ca anuvādā ca.
Sahadhammikā vādānuvādā means arguments and counter-arguments of the Nigaṇṭhas, which are well-reasoned by reasons given by others.
Sahadhammikā vādānuvādā (các tranh luận và phản bác hợp pháp) là các tranh luận và phản bác của những người Nigaṇṭha, có lý do dựa trên những điều người khác nói.
Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchantīti viññūhi garahitabbaṃ kāraṇaṃ āgacchanti.
Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchantī means reaching a state to be censured by the wise.
Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchantī (đi đến chỗ đáng bị khiển trách) là đi đến nguyên nhân đáng bị người trí khiển trách.
‘‘Vādānuppattā gārayhaṭṭhānā’’tipi pāṭho.
“Vādānuppattā gārayhaṭṭhānā” is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Vādānuppattā gārayhaṭṭhānā” (những lời tranh luận dẫn đến chỗ đáng bị khiển trách).
Tassattho – parehi vuttena kāraṇena sakāraṇā nigaṇṭhānaṃ vādaṃ anuppattā taṃ vādaṃ sosentā milāpentā dukkaṭakammakārinotiādayo dasa gārayhaṭṭhānā āgacchanti.
The meaning of this is: ten blameworthy points arise, such as "those who perform evil deeds," by which they contradict and discredit the Nigaṇṭhas' doctrine which is based on reasons stated by others.
Ý nghĩa của điều đó là: Do những lý do được người khác nói và do những lý do riêng, các giáo lý của các Ni-kiền-tử (Nigaṇṭha) đã bị bác bỏ. Mười điểm đáng chê trách, như "những người làm ác hạnh" (dukkaṭakammakārino) và các điều khác, đã xuất hiện, làm cho giáo lý ấy trở nên khô cằn và suy yếu.
10. Evaṃ nigaṇṭhānaṃ upakkamassa aphalataṃ dassetvā idāni niyyānikasāsane upakkamassa vīriyassa ca saphalataṃ dassetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
10. Having thus shown the fruitlessness of the Nigaṇṭhas' endeavor, it now says, "Kathañca, bhikkhave" and so on, to show the fruitfulness of endeavor and exertion in the emancipating Dispensation.
10. Sau khi chỉ ra sự vô hiệu của phương pháp của các Ni-kiền-tử (Nigaṇṭha) như vậy, bây giờ để chỉ ra sự hữu hiệu của phương pháp và tinh tấn trong giáo pháp đưa đến giải thoát, Đức Phật đã nói câu kathañca, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, và như thế nào) v.v.
Tattha anaddhabhūtanti anadhibhūtaṃ.
Therein, anaddhabhūtaṃ means unconquered.
Trong đó, anaddhabhūtaṃ có nghĩa là không bị chế ngự.
Dukkhena anadhibhūto nāma manussattabhāvo vuccati, na taṃ addhabhāveti nābhibhavatīti attho.
That which is not overcome by suffering is called the human state of existence; the meaning is that suffering does not overcome or overpower it.
Thân thể không bị khổ chế ngự được gọi là thân phận con người, nghĩa là khổ không chế ngự hay áp đảo nó.
Tampi nānappakārāya dukkarakārikāya payojento dukkhena addhabhāveti nāma.
When one engages in various difficult practices, one is said to be overcome by suffering.
Kẻ ngoại đạo đã hành khổ hạnh với nhiều loại khó khăn khác nhau, khiến thân thể bị khổ chế ngự.
Ye pana sāsane pabbajitvā āraññakā vā honti rukkhamūlikādayo vā, te dukkhena na addhabhāventi nāma.
But those who, having gone forth in the Dispensation, become forest dwellers or dwellers at the foot of trees, etc., are said not to be overcome by suffering.
Tuy nhiên, những ai đã xuất gia trong giáo pháp và sống trong rừng hoặc dưới gốc cây, v.v., thì họ không bị khổ chế ngự.
Niyyānikasāsanasmiñhi vīriyaṃ sammāvāyāmo nāma hoti.
Indeed, in the emancipating Dispensation, exertion (vīriya) is called right effort (sammāvāyāma).
Trong giáo pháp đưa đến giải thoát, tinh tấn được gọi là chánh tinh tấn (sammāvāyāmo).
Thero panāha – yo issarakule nibbatto sattavassiko hutvā alaṅkatappaṭiyatto pituaṅke nisinno ghare bhattakiccaṃ katvā nisinnena bhikkhusaṅghena anumodanāya kariyamānāya tisso sampattiyo dassetvā saccesu pakāsitesu arahattaṃ pāpuṇāti, mātāpitūhi vā ‘‘pabbajissasi tātā’’ti vutto ‘‘āma pabbajissāmī’’ti vatvā nhāpetvā alaṅkaritvā vihāraṃ nīto tacapañcakaṃ uggaṇhitvā nisinno kesesu ohāriyamānesu khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇāti, navapabbajito vā pana manosilātelamakkhitena sīsena punadivase mātāpitūhi pesitaṃ kājabhattaṃ bhuñjitvā vihāre nisinnova arahattaṃ pāpuṇāti, ayaṃ na dukkhena attānaṃ addhabhāveti nāma.
But the Elder said: "The person born into an influential family, being seven years old, adorned and well-prepared, sitting on his father's lap, having partaken of a meal at home, when the community of bhikkhus has concluded their anumodanā by explaining the three attainments and proclaiming the truths, attains arahantship. Or, being asked by his parents, 'My dear son, will you go forth?' and replying, 'Yes, I will go forth,' he is bathed, adorned, and taken to the monastery. There, sitting, he learns the five parts of the body (hair, bodily hair, nails, teeth, skin) as a meditation object, and as his hair is being shaved, at the very edge of the razor, he attains arahantship. Or, a newly ordained one, with his head anointed with red arsenic oil, having eaten the kajabhatta sent by his parents the next day, sitting in the monastery, attains arahantship. This person is said not to have subjected himself to suffering.
Vị Trưởng lão (Thera) đã nói: Một người sinh ra trong gia đình quyền quý, bảy tuổi, được trang điểm lộng lẫy, ngồi trên lòng cha, sau khi dùng bữa tại nhà, khi chúng Tỳ-khưu đang tụng kinh tùy hỷ, đã được chỉ ra ba sự thành tựu (sampatti) và khi các Chân lý (Saccesu) được tuyên bố, đã chứng đắc A-la-hán (arahattaṃ). Hoặc một người được cha mẹ hỏi: "Con có muốn xuất gia không, con yêu?", và trả lời: "Vâng, con sẽ xuất gia", sau đó được tắm rửa, trang điểm, đưa đến tịnh xá, ngồi xuống học năm pháp quán tưởng về thân (tacapañcakaṃ), và khi tóc đang được cạo, ngay khi lưỡi dao cạo chạm vào tóc, đã chứng đắc A-la-hán. Hoặc một vị tân Tỳ-khưu, với đầu được thoa dầu chu sa (manosilātela), vào ngày hôm sau, sau khi dùng bữa cơm do cha mẹ gửi đến, ngay khi ngồi trong tịnh xá, đã chứng đắc A-la-hán. Người này không bị khổ chế ngự thân mình.
Ayaṃ pana ukkaṭṭhasakkāro.
This is, however, a highly honored person.
Tuy nhiên, đây là sự tôn kính tối thượng.
Yo dāsikucchiyaṃ nibbatto antamaso rajatamuddikampi piḷandhitvā gorakapiyaṅgumattenāpi sarīraṃ vilimpetvā ‘‘pabbājetha na’’nti nīto khuragge vā punadivase vā arahattaṃ pāpuṇāti, ayampi na anaddhabhūtaṃ attānaṃ dukkhena addhabhāveti nāma.
The one born in the womb of a slave woman, who, having been taken to go forth, even wearing a silver ring and anointing his body with even a small amount of goraka-piyaṅgu, attains arahantship at the edge of the razor or on the following day, is also said not to have subjected his unsubdued self to suffering.
Một người sinh ra trong bụng người hầu gái, thậm chí không đeo một chiếc nhẫn bạc, không thoa lên thân một chút bột thơm goraka hay piyaṅgu nào, được đưa đến và nói: "Hãy cho nó xuất gia!", và chứng đắc A-la-hán ngay khi cạo tóc hoặc vào ngày hôm sau, người này cũng không bị khổ chế ngự thân mình.
Dhammikaṃ sukhaṃ nāma saṅghato vā gaṇato vā uppannaṃ catupaccayasukhaṃ.
Dhammikaṃ sukhaṃ means the happiness of the four requisites arising from the Saṅgha or a group.
Dhammikaṃ sukhaṃ (hạnh phúc hợp pháp) có nghĩa là hạnh phúc có được từ bốn vật dụng (catupaccaya) phát sinh từ Tăng đoàn (saṅgha) hoặc từ một nhóm (gaṇa).
Anadhimucchitoti taṇhāmucchanāya amucchito.
Anadhimucchitoti means not infatuated with the intoxication of craving.
Anadhimucchito có nghĩa là không bị tham ái làm cho say mê.
Dhammikañhi sukhaṃ na pariccajāmīti na tattha gedho kātabbo.
Indeed, one should not develop attachment (gedha) to righteous happiness, thinking, "I will not abandon this."
Không nên tham đắm vào hạnh phúc hợp pháp với ý nghĩ: "Ta sẽ không từ bỏ hạnh phúc hợp pháp này."
Saṅghato hi uppannaṃ salākabhattaṃ vā vassāvāsikaṃ vā ‘‘idamatthaṃ eta’’nti paricchinditvā saṅghamajjhe bhikkhūnaṃ antare paribhuñjanto pattantare padumaṃ viya sīlasamādhivipassanāmaggaphalehi vaḍḍhati.
One who partakes of the allotted food (salākabhatta) or Vassa robes (vassāvāsikaṃ) arising from the Saṅgha, having discerned it as "this is for this purpose," while sitting among the bhikkhus in the midst of the Saṅgha, grows in sīla, samādhi, vipassanā, magga, and phala, like a lotus in a pond.
Thật vậy, một người thọ dụng bữa ăn theo phiếu (salākabhatta) hoặc y phục mùa mưa (vassāvāsikaṃ) phát sinh từ Tăng đoàn, sau khi phân biệt rằng "điều này là vì mục đích này", và thọ dụng giữa các Tỳ-khưu trong Tăng đoàn, sẽ tăng trưởng trong giới (sīla), định (samādhi), tuệ (vipassanā), đạo (magga) và quả (phala), giống như hoa sen nở trong một chiếc lá sen.
Imassāti paccuppannānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ mūlabhūtassa.
Imassāti means of the root-cause of the present five aggregates.
Imassā có nghĩa là của năm uẩn (khandha) hiện tại, là căn bản.
Dukkhanidānassāti taṇhāya.
Dukkhanidānassāti means of craving.
Dukkhanidānassā có nghĩa là của tham ái (taṇhā).
Sā hi pañcakkhandhadukkhassa nidānaṃ.
Indeed, that craving is the cause of the suffering of the five aggregates.
Vì tham ái là nguyên nhân của khổ năm uẩn.
Saṅkhāraṃ padahatoti sampayogavīriyaṃ karontassa.
Saṅkhāraṃ padahatoti means one who makes effort in practice (sampayogavīriya).
Saṅkhāraṃ padahato có nghĩa là của người đang thực hành tinh tấn hợp nhất.
Virāgo hotīti maggena virāgo hoti.
Virāgo hotīti means disenchantment occurs through the path (magga).
Virāgo hotī có nghĩa là sự ly tham (virāga) phát sinh qua con đường (magga).
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘saṅkhārapadhānena me imassa dukkhanidānassa virāgo hotī’’ti evaṃ pajānātīti iminā sukhāpaṭipadā khippābhiññā kathitā.
This means: "Through my exertion of mental formations (saṅkhāra), disenchantment with this cause of suffering occurs." By "evaṃ pajānātī", the "path of ease and swift comprehension" is described.
Điều này có nghĩa là: "Do sự tinh tấn hành các hành (saṅkhāra), sự ly tham đối với nguyên nhân của khổ này sẽ phát sinh nơi ta." Với câu evaṃ pajānātī (người ấy biết như vậy), con đường thực hành dễ dàng và chứng ngộ nhanh chóng đã được đề cập.
Dutiyavārena tassa sampayogavīriyassa majjhattatākāro kathito.
With the second instance, the characteristic of equipoise regarding that effort in practice is described.
Với lần thứ hai, trạng thái trung tính của sự tinh tấn hợp nhất đó đã được đề cập.
So yassa hi khvāssāti ettha ayaṃ saṅkhepattho – so puggalo yassa dukkhanidānassa saṅkhārapadhānena virāgo hoti, saṅkhāraṃ tattha padahati, maggapadhānena padahati.
The brief meaning here in "So yassa hi khvāssā" is this: that person exerts effort (padahati saṅkhāraṃ) in the cause of suffering (dukkhanidāna) for which disenchantment occurs through the exertion of mental formations (saṅkhārapadhānena), i.e., he exerts effort through the path (maggapadhānena).
Trong câu So yassa hi khvāssā, ý nghĩa tóm tắt là: Người ấy, đối với nguyên nhân của khổ nào mà sự ly tham phát sinh do sự tinh tấn hành các hành (saṅkhāra), thì người ấy tinh tấn hành các hành (saṅkhāra) ở đó, tinh tấn hành các hành (saṅkhāra) bằng sự tinh tấn của đạo (magga).
Yassa pana dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekkhaṃ bhāventassa virāgo hoti, upekkhaṃ tattha bhāveti, maggabhāvanāya bhāveti.
But for the cause of suffering for which disenchantment occurs by cultivating equanimity, he cultivates equanimity (upekkhaṃ bhāveti) for that, i.e., he cultivates it through the cultivation of the path (maggabhāvanāya).
Tuy nhiên, đối với nguyên nhân của khổ nào mà sự ly tham phát sinh do người ấy xả bỏ (ajjhupekkhato) và tu tập xả (upekkhā), thì người ấy tu tập xả ở đó, tu tập bằng sự tu tập đạo (magga).
Tassāti tassa puggalassa.
Tassāti means for that person.
Tassā có nghĩa là của người ấy.
11. Paṭibaddhacittoti chandarāgena baddhacitto.
11. Paṭibaddhacittoti means one whose mind is bound by passionate desire (chandarāga).
11. Paṭibaddhacitto có nghĩa là tâm bị trói buộc bởi tham ái (chandarāga).
Tibbacchandoti bahalacchando.
Tibbacchandoti means one with intense desire.
Tibbacchando có nghĩa là có dục (chanda) mãnh liệt.
Tibbāpekkhoti bahalapatthano.
Tibbāpekkhoti means one with great longing.
Tibbāpekkho có nghĩa là có sự mong cầu (apekkhā) mãnh liệt.
Santiṭṭhantinti ekato tiṭṭhantiṃ.
Santiṭṭhantinti means a woman who stands together.
Santiṭṭhantiṃ có nghĩa là đang đứng cùng nhau.
Sañjagghantinti mahāhasitaṃ hasamānaṃ.
Sañjagghantinti means a woman who laughs loudly.
Sañjagghantiṃ có nghĩa là đang cười lớn.
Saṃhasantinti sitaṃ kurumānaṃ.
Saṃhasantinti means a woman who smiles.
Saṃhasantiṃ có nghĩa là đang mỉm cười.
Evameva kho, bhikkhaveti ettha idaṃ opammavibhāvanaṃ – eko hi puriso ekissā itthiyā sāratto ghāsacchādanamālālaṅkārādīni datvā ghare vāseti.
Evameva kho, bhikkhave — here is the elucidation of this simile: A certain man, infatuated with a woman, provided her with food, clothing, garlands, ornaments, etc., and kept her in his house.
Trong câu Evameva kho, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, cũng vậy), đây là sự giải thích ví dụ: Một người đàn ông say mê một người phụ nữ, đã cho cô ta thức ăn, y phục, vòng hoa, đồ trang sức, v.v., và cho cô ta ở trong nhà.
Sā taṃ aticaritvā aññaṃ sevati.
She, however, transgressed against him and associated with another man.
Cô ta đã phản bội anh ta và quan hệ với người khác.
So ‘‘nūna ahaṃ assā anurūpaṃ sakkāraṃ na karomī’’ti sakkāraṃ vaḍḍhesi.
He, thinking, "Surely I am not treating her with proper honor," increased his provisions for her.
Anh ta nghĩ: "Chắc chắn ta đã không đối xử tử tế với cô ta một cách thích đáng," và tăng thêm sự đối xử tử tế.
Sā bhiyyosomattāya aticaratiyeva.
But she transgressed even more.
Cô ta lại càng phản bội hơn nữa.
So – ‘‘ayaṃ sakkariyamānāpi aticarateva, ghare me vasamānā anatthampi kareyya, nīharāmi na’’nti parisamajjhe alaṃvacanīyaṃ katvā ‘‘mā puna gehaṃ pāvisī’’ti vissajjesi.
Then he thought, "This woman, even though honored, continues to transgress; if she remains in my house, she might cause me harm. I will cast her out." So, having declared her dismissal in the midst of an assembly, he said, "Do not ever enter this house again," and dismissed her.
Anh ta nghĩ: "Dù được đối xử tử tế, cô ta vẫn phản bội. Nếu cô ta ở trong nhà ta, cô ta có thể gây hại. Ta sẽ đuổi cô ta ra." Anh ta đã nói những lời đoạn tuyệt trước đám đông và nói: "Đừng bao giờ bước vào nhà này nữa!" rồi đuổi cô ta đi.
Sā kenaci upāyena tena saddhiṃ santhavaṃ kātuṃ asakkontī naṭanaccakādīhi saddhiṃ vicarati.
She, being unable to re-establish intimacy with him by any means, went about associating with dancers and actors.
Cô ta, không thể hòa hợp lại với anh ta bằng bất kỳ cách nào, đã đi lang thang với các vũ công và diễn viên.
Tassa purisassa taṃ disvā neva uppajjati domanassaṃ, somanassaṃ pana uppajjati.
When that man saw her, no displeasure arose in him; instead, only joy arose.
Khi người đàn ông đó nhìn thấy cô ta, không có sự buồn phiền (domanassaṃ) nào phát sinh, mà chỉ có sự hoan hỷ (somanassaṃ) phát sinh.
Tattha purisassa itthiyā sārattakālo viya imassa bhikkhuno attabhāve ālayo.
In this simile, the period of the man's infatuation with the woman is to be understood as the bhikkhu's attachment to his own existence.
Trong đó, sự say mê của người đàn ông đối với người phụ nữ giống như sự chấp trước (ālayo) của Tỳ-khưu này đối với thân thể.
Ghāsacchādanādīni datvā ghare vasāpanakālo viya attabhāvassa paṭijagganakālo.
The period of providing food, clothing, etc., and keeping her in the house is to be understood as the period of tending to one's own existence.
Thời gian cho cô ta ăn uống, y phục, v.v., và cho cô ta ở trong nhà, giống như thời gian chăm sóc thân thể.
Tassā aticaraṇakālo viya jaggiyamānasseva attabhāvassa pittapakopādīnaṃ vasena sābādhatā.
The period of her transgression is to be understood as the infirmity of one's own existence, despite being tended to, due to bile disorders, etc.
Thời gian cô ta phản bội giống như thân thể bị bệnh tật do sự rối loạn của mật (pittapakopa) v.v., mặc dù đã được chăm sóc.
‘‘Attano anurūpaṃ sakkāraṃ alabhantī aticaratī’’ti sallakkhetvā sakkāravaḍḍhanaṃ viya ‘‘bhesajjaṃ alabhanto evaṃ hotī’’ti sallakkhetvā bhesajjakaraṇakālo.
His reflection, "She transgresses because she does not receive proper honor," and his increasing the provisions, is to be understood as the period of administering medicine again, having reflected, "My existence becomes thus afflicted because it does not receive medicine."
Việc anh ta nhận thấy "cô ta phản bội vì không nhận được sự đối xử tử tế thích đáng" và tăng cường sự đối xử tử tế, giống như việc nhận thấy "thân thể bị như vậy vì không nhận được thuốc men" và lại dùng thuốc.
Sakkāre vaḍḍhitepi puna aticaraṇaṃ viya pittādīsu ekassa bhesajje kariyamāne sesānaṃ pakopavasena puna sābādhatā.
Her further transgression even after the provisions were increased is to be understood as the renewed infirmity due to the disturbance of other humors (phlegm, blood, wind), while medicine is being administered for one of them (e.g., bile).
Việc cô ta lại phản bội dù đã được đối xử tử tế, giống như việc thân thể lại bị bệnh tật do sự rối loạn của các yếu tố khác khi một trong các bệnh như mật, v.v., được chữa trị.
Parisamajjhe alaṃvacanīyaṃ katvā gehā nikkaḍḍhanaṃ viya ‘‘idāni te nāhaṃ dāso na kammakaro, anamatagge saṃsāre taṃyeva upaṭṭhahanto vicariṃ, ko me tayā attho, chijja vā bhijja vā’’ti tasmiṃ anapekkhataṃ āpajjitvā vīriyaṃ thiraṃ katvā maggena kilesasamugghātanaṃ.
His declaring her dismissal in the midst of an assembly and casting her out of the house is to be understood as the bhikkhu's renunciation of attachment to his own existence, thinking, "Now I am not your slave or servant; in this beginningless saṃsāra, I have wandered, attending only to you. What use are you to me? Be severed or shattered!" Having thus abandoned all expectations regarding it, he strengthens his effort and eradicates defilements through the path.
Việc đuổi cô ta ra khỏi nhà sau khi tuyên bố đoạn tuyệt trước đám đông, giống như việc Tỳ-khưu này, sau khi nói: "Giờ đây ta không còn là nô lệ hay người làm công của ngươi nữa. Trong vòng luân hồi vô tận (anamatagge saṃsāre), ta đã luôn chăm sóc ngươi. Ngươi có ích gì cho ta? Hãy tan rã hay hủy diệt tùy ý!", rồi trở nên không chấp trước vào thân thể đó, kiên cố tinh tấn và diệt trừ phiền não (kilesa) bằng đạo (magga).
Naṭanaccakādīhi naccamānaṃ vicarantiṃ disvā yathā tassa purisassa domanassaṃ na uppajjati, somanassameva uppajjati, evameva imassa bhikkhuno arahattaṃ pattassa pittapakopādīnaṃ vasena ābādhikaṃ attabhāvaṃ disvā domanassaṃ na uppajjati, ‘‘muccissāmi vata khandhaparihāradukkhato’’ti somanassameva uppajjatīti.
Just as no displeasure arose in that man upon seeing the woman dancing and associating with dancers and actors, but only joy, even so, for this bhikkhu who has attained arahantship, no displeasure arises upon seeing his existence afflicted by bile disorders, etc., but only joy, thinking, "Indeed, I shall be freed from the suffering of the burden of aggregates!"
Cũng như người đàn ông đó, khi nhìn thấy người phụ nữ đang nhảy múa với các vũ công và diễn viên, không có sự buồn phiền nào phát sinh, mà chỉ có sự hoan hỷ phát sinh; cũng vậy, Tỳ-khưu này, khi đã chứng đắc A-la-hán, nhìn thấy thân thể bệnh tật do sự rối loạn của mật, v.v., không có sự buồn phiền nào phát sinh, mà chỉ có sự hoan hỷ phát sinh với ý nghĩ: "Thật vậy, ta sẽ thoát khỏi khổ đau của sự mang vác các uẩn (khandhaparihāradukkhato)!"
Ayaṃ pana upamā ‘‘paṭibaddhacittassa domanassaṃ uppajjati, appaṭibaddhacittassa natthetanti ñatvā itthiyā chandarāgaṃ pajahati, evamayaṃ bhikkhu saṅkhāraṃ vā padahantassa upekkhaṃ vā bhāventassa dukkhanidānaṃ pahīyati, no aññathāti ñatvā tadubhayaṃ sampādento dukkhanidānaṃ pajahatī’’ti etamatthaṃ vibhāvetuṃ āgatāti veditabbā.
This simile should be understood as having come to clarify this meaning: “Just as sorrow arises in one whose mind is attached, but not in one whose mind is unattached, so, knowing this, one abandons strong passion for women. In the same way, for this bhikkhu, when he strives in formations (saṅkhāra) or cultivates equanimity (upekkhā), the cause of suffering (dukkhanidāna) is abandoned. Knowing that it is not otherwise, by accomplishing both, he abandons the cause of suffering.”
Tuy nhiên, ví dụ này được biết là đã được đưa ra để làm rõ ý nghĩa này: “Khổ ưu phát sinh ở người có tâm vướng mắc, không có ở người có tâm không vướng mắc.” Do đó, khi biết điều này, người ấy từ bỏ tham ái đối với người nữ. Cũng vậy, vị tỳ khưu này, khi biết rằng nguyên nhân của khổ được loại bỏ bằng cách tinh tấn tu tập các hành (saṅkhāra) hoặc bằng cách phát triển xả (upekkhā), chứ không phải bằng cách khác, thì vị ấy thực hiện cả hai điều đó và từ bỏ nguyên nhân của khổ.
12. Yathā sukhaṃ kho me viharatoti yena sukhena viharituṃ icchāmi tena, me viharato.
12. “As I dwell in comfort” means as he dwells with the comfort that he wishes to dwell with.
12. Yathā sukhaṃ kho me viharato (Tôi sống an lạc như thế nào) có nghĩa là: tôi sống với sự an lạc mà tôi mong muốn.
Padahatoti pesentassa.
“Striving” means sending forth (the mind to Nibbāna).
Padahato (người tinh tấn) có nghĩa là: người hướng tâm đến Nibbāna.
Ettha ca yassa sukhā paṭipadā asappāyā, sukhumacīvarāni dhārentassa pāsādike senāsane vasantassa cittaṃ vikkhipati, dukkhā paṭipadā sappāyā, chinnabhinnāni thūlacīvarāni dhārentassa susānarukkhamūlādīsu vasantassa cittaṃ ekaggaṃ hoti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Here, this was said referring to a person for whom the pleasant path is not suitable, whose mind is distracted when wearing fine robes and dwelling in pleasant abodes; but for whom the painful path is suitable, whose mind becomes one-pointed when wearing coarse, torn robes and dwelling at the foot of trees in charnel grounds and so on.
Ở đây, điều này được nói đến để chỉ người mà đối với họ, con đường thực hành an lạc là không phù hợp—tâm của người ấy bị phân tán khi mặc y phục tinh tế và sống trong trú xứ trang nghiêm; còn con đường thực hành khổ hạnh là phù hợp—tâm của người ấy trở nên định tĩnh khi mặc y phục thô ráp, vá víu và sống ở nghĩa địa, gốc cây, v.v.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ, usukāro viya hi jātijarāmaraṇabhīto yogī daṭṭhabbo, vaṅkakuṭilajimhatejanaṃ viya vaṅkakuṭilajimhacittaṃ, dve alātā viya kāyikacetasikavīriyaṃ, tejanaṃ ujuṃ karontassa kañjikatelaṃ viya saddhā, namanadaṇḍako viya lokuttaramaggo, ussukārassa vaṅkakuṭilajimhatejanaṃ kañjikatelena sinehetvā alātesu tāpetvā namanadaṇḍakena ujukaraṇaṃ viya imassa bhikkhuno vaṅkakuṭilajimhacittaṃ saddhāya sinehetvā kāyikacetasikavīriyena tāpetvā lokuttaramaggena ujukaraṇaṃ, usukārasseva evaṃ ujukatena tejanena sapattaṃ vijjhitvā sampattianubhavanaṃ viya imassa yogino tathā ujukatena cittena kilesagaṇaṃ vijjhitvā pāsādike senāsane nirodhavaratalagatassa phalasamāpattisukhānubhavanaṃ daṭṭhabbaṃ.
In “Even so”, this is the analogy. The yogi, terrified by birth, aging, and death, should be seen as an arrow-maker. The crooked, bent, and distorted mind should be seen as a crooked, bent, and distorted arrow-shaft. The two fire-sticks should be seen as bodily and mental energy. Faith (saddhā) should be seen as the gruel-oil (kañjikatela) used by the arrow-maker to straighten the arrow-shaft. The straightening stick should be seen as the supramundane path (lokuttaramagga). Just as the arrow-maker straightens a crooked, bent, and distorted arrow-shaft by greasing it with gruel-oil, heating it with fire-sticks, and using a straightening stick, so too should this bhikkhu’s crooked, bent, and distorted mind be seen as being straightened by moistening it with faith, heating it with bodily and mental energy, and using the supramundane path. Just as the arrow-maker, with such a straightened arrow-shaft, pierces the enemy and enjoys success, so too should the enjoyment of the fruit of attainment (phalasamāpatti) by this yogi, having pierced the host of defilements (kilesagaṇa) with such a straightened mind and reached the excellent ground of cessation (nirodhavaratalagatassa) in a pleasant abode, be seen.
Evameva kho (Cũng vậy) – ở đây, đây là sự so sánh ví dụ: vị hành giả sợ hãi sinh, già, chết được xem như người thợ rèn mũi tên; tâm cong quẹo, quanh co, xiên vẹo được xem như mũi tên cong quẹo, quanh co, xiên vẹo; hai ngọn lửa được xem như tinh tấn thân và tinh tấn tâm; niềm tin (saddhā) được xem như dầu cám gạo của người thợ rèn mũi tên khi làm thẳng mũi tên; con đường siêu thế (lokuttaramagga) được xem như cây nắn; việc người thợ rèn mũi tên làm thẳng mũi tên cong quẹo, quanh co, xiên vẹo bằng cách bôi dầu cám gạo, nung nóng trên hai ngọn lửa và dùng cây nắn, được xem như việc vị tỳ khưu này làm thẳng tâm cong quẹo, quanh co, xiên vẹo bằng cách tẩm ướt bằng niềm tin, nung nóng bằng tinh tấn thân và tinh tấn tâm, và làm thẳng bằng con đường siêu thế. Việc người thợ rèn mũi tên bắn kẻ thù bằng mũi tên đã được làm thẳng như vậy và hưởng thụ thành quả, được xem như việc vị hành giả này bắn hạ đám phiền não bằng tâm đã được làm thẳng như vậy và hưởng thụ sự an lạc của quả vị nhập diệt (phala-samāpatti) khi đạt đến Niết Bàn tối thượng trong trú xứ trang nghiêm.
Idha tathāgato sukhāpaṭipadākhippābhiññabhikkhuno, dukkhāpaṭipadādandhābhiññabhikkhuno ca paṭipattiyo kathitā, itaresaṃ dvinnaṃ na kathitā, tā kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Here, the Tathāgata has spoken of the practices of the bhikkhu who achieves quick understanding by the pleasant path (sukhāpaṭipadākhippābhiññabhikkhu), and the bhikkhu who achieves slow understanding by the painful path (dukkhāpaṭipadādandhābhiññabhikkhu). The practices of the other two bhikkhus (who achieve slow understanding by the pleasant path and quick understanding by the painful path) have not been spoken of. He began this discourse to speak of them.
Ở đây, Đức Thế Tôn đã nói về các pháp hành của vị tỳ khưu có con đường thực hành an lạc và chứng ngộ nhanh chóng, cũng như vị tỳ khưu có con đường thực hành khổ hạnh và chứng ngộ chậm chạp. Ngài chưa nói về hai hạng người còn lại. Ngài đã bắt đầu bài thuyết pháp này để nói về những điều đó.
Imāsu vā dvīsu kathitāsu itarāpi kathitāva honti, āgamanīyapaṭipadā pana na kathitā, taṃ kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Or, when these two are spoken of, the others are also considered as spoken of. However, the path of arrival (āgamanīyapaṭipadā) has not been spoken of. He began this discourse to speak of it.
Hoặc, khi hai hạng này đã được nói đến, thì những hạng khác cũng được xem là đã được nói đến. Tuy nhiên, con đường dẫn đến mục tiêu (āgamanīyapaṭipadā) chưa được nói đến. Ngài đã bắt đầu bài thuyết pháp này để nói về điều đó.
Sahāgamanīyāpi vā paṭipadā kathitāva, adassitaṃ pana ekaṃ buddhuppādaṃ dassetvā ekassa kulaputtassa nikkhamanadesanaṃ arahattena vinivaṭṭessāmīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Or, the path together with arrival has also been spoken of. However, to show that by presenting an unrevealed appearance of a Buddha (buddhuppāda) and a discourse on the going forth (nikkhamanadesana) of a young man, he would lead to arahatship, he began this discourse.
Hoặc, con đường dẫn đến mục tiêu cũng đã được nói đến. Tuy nhiên, Đức Thế Tôn đã bắt đầu bài thuyết pháp này để chỉ ra rằng Ngài sẽ làm cho sự xuất gia của một thiện nam tử dẫn đến A-la-hán bằng cách trình bày một sự xuất hiện của Đức Phật chưa từng được thấy.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear everywhere.
Tất cả những phần còn lại đều rõ ràng.
21. Evaṃ me sutanti pañcattayasuttaṃ.
21. “Thus have I heard” refers to the Pañcattaya Sutta.
21. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Kinh Pañcattaya.
Tattha eketi ekacce.
There, “some” means certain ones.
Trong đó, eke (một số) có nghĩa là: một số.
Samaṇabrāhmaṇāti paribbajupagatabhāvena samaṇā jātiyā brāhmaṇā, lokena vā samaṇāti ca brāhmaṇāti ca evaṃ sammatā.
“Ascetics and brahmins” refers to those who are ascetics (samaṇa) by virtue of having gone forth as wanderers (paribbajupagatabhāvena), and brahmins by birth; or those considered ascetics and brahmins by the world.
Samaṇabrāhmaṇā (các Sa-môn, Bà-la-môn) có nghĩa là: những người là Sa-môn do đã xuất gia, là Bà-la-môn do dòng dõi, hoặc là những người được thế gian công nhận là Sa-môn và Bà-la-môn như vậy.
Aparantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti aparantakappikā.
They speculate and deliberate about the future end, hence “speculators about the future end (aparantakappikā)”.
Aparantakappikā (những người chấp thủ về tương lai) là những người suy đoán và phân tích về tương lai.
Aparantakappo vā etesaṃ atthītipi aparantakappikā.
Or, they are called aparantakappikā because they have a speculation about the future end.
Hoặc, những người có sự suy đoán về tương lai cũng được gọi là aparantakappikā.
Ettha ca antoti ‘‘sakkāyo kho, āvuso, eko anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) viya idha koṭṭhāso adhippeto.
Here, “end” (anto), as in phrases like “Friends, the self-body is one end,” here means a part (koṭṭhāsa) (of existence).
Ở đây, anto (cực đoan) trong các câu như: “Này các hiền giả, thân kiến là một cực đoan” (A.N. 6.61), ở đây có nghĩa là một phần (koṭṭhāsa).
Kappoti taṇhādiṭṭhiyo.
“Speculation” (kappo) refers to craving and wrong views (taṇhā-diṭṭhiyo).
Kappo (suy đoán) là tham ái và tà kiến.
Vuttampi cetaṃ ‘‘kappoti uddānato dve kappā taṇhākappo ca diṭṭhikappo cā’’ti.
It has also been said: “Speculation (kappo), in summary, is of two kinds: craving-speculation and view-speculation.”
Điều này cũng đã được nói: “Kappo, tóm lại, có hai loại kappo: taṇhākappo (suy đoán do tham ái) và diṭṭhikappo (suy đoán do tà kiến).”
Tasmā taṇhādiṭṭhivasena anāgataṃ khandhakoṭṭhāsaṃ kappetvā ṭhitāti aparantakappikāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: “They are called aparantakappikā because they stand having speculated about the future part of aggregates (khandhakoṭṭhāsaṃ) by way of craving and wrong views.”
Do đó, ở đây, ý nghĩa nên được hiểu là: những người suy đoán về các phần của uẩn trong tương lai dựa trên tham ái và tà kiến, nên họ được gọi là aparantakappikā.
Tesaṃ evaṃ aparantaṃ kappetvā ṭhitānaṃ punappunaṃ uppajjanavasena aparantameva anugatā diṭṭhīti aparantānudiṭṭhino.
For those who stand having thus speculated about the future end, their view (diṭṭhi) follows only the future end (aparantameva anugatā) by repeatedly arising, hence “those who adhere to the future end (aparantānudiṭṭhino)”.
Những người có tà kiến như vậy, do sự phát sinh lặp đi lặp lại của tà kiến, tà kiến của họ chỉ đi theo tương lai, nên được gọi là aparantānudiṭṭhino (những người thuận theo tà kiến về tương lai).
Te evaṃdiṭṭhino taṃ aparantaṃ ārabbha āgamma paṭicca aññampi janaṃ diṭṭhigatikaṃ karontā anekavihitāni adhivuttipadāni abhivadanti.
These people, holding such views, in dependence on, referring to, and relying on that future end, proclaim many kinds of conventional expressions (adhivuttipadāni), making others also holders of wrong views (diṭṭhigatikaṃ karontā).
Những người có tà kiến như vậy, dựa vào, nương tựa vào, và chấp thủ vào tương lai đó, khiến những người khác cũng có tà kiến, và họ tuyên bố nhiều loại từ ngữ diễn đạt khác nhau.
Anekavihitānīti anekavidhāni.
“Many kinds” means of many varieties.
Anekavihitāni (nhiều loại) có nghĩa là: nhiều hình thức khác nhau.
Adhivuttipadānīti adhivacanapadāni.
“Conventional expressions” means verbal expressions.
Adhivuttipadāni (các từ ngữ diễn đạt) có nghĩa là: các từ ngữ thông thường.
Atha vā bhūtamatthaṃ adhibhavitvā yathāsabhāvato aggahetvā vattanato adhivuttiyoti diṭṭhiyo vuccanti, adhivuttīnaṃ padāni adhivuttipadāni, diṭṭhidīpakāni vacanānīti attho.
Alternatively, wrong views (diṭṭhiyo) are called conventional expressions (adhivuttiyo) because they override the true meaning, not grasping it as it really is, and thus persist. Conventional expressions (adhivuttipadāni) are words that reveal these wrong views.
Hoặc, các tà kiến được gọi là adhivuttiyo (những lời tuyên bố) vì chúng vượt qua sự thật, không chấp nhận bản chất thực sự của sự vật, và được nói ra. Adhivuttipadāni là các từ ngữ của adhivuttiyo, có nghĩa là các lời nói làm rõ tà kiến.
Saññīti saññāsamaṅgī.
“Perceptive” (saññī) means endowed with perception.
Saññī (có tưởng) có nghĩa là: đầy đủ tưởng.
Arogoti nicco.
“Healthy” (arogo) means permanent.
Arogo (không bệnh) có nghĩa là: thường hằng.
Ittheketi itthaṃ eke, evameketi attho.
In “here some” (ittheke), the word division is itthaṃ eke, meaning “thus some,” or “in this way some.”
Ittheke (một số ở đây) có nghĩa là: một số người như vậy.
Iminā soḷasa saññīvādā kathitā, asaññīti iminā aṭṭha asaññīvādā, nevasaññīnāsaññīti iminā aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, sato vā pana sattassāti iminā satta ucchedavādā.
By this (phrase starting with saññī), sixteen views of "the perceptive" (saññīvādā) are stated; by “the unperceptive” (asaññī), eight views of "the unperceptive" are stated; by “neither perceptive nor unperceptive” (nevasaññīnāsaññī), eight views of "neither perceptive nor unperceptive" are stated; and by “or there is a being that is existent” (sato vā pana sattassā), seven annihilationist views (ucchedavādā) are stated.
Với điều này, mười sáu luận thuyết về hữu tưởng (saññīvādā) đã được nói đến. Với asaññī (vô tưởng), tám luận thuyết về vô tưởng đã được nói đến. Với nevasaññīnāsaññī (phi tưởng phi phi tưởng), tám luận thuyết về phi tưởng phi phi tưởng đã được nói đến. Với sato vā pana sattassā (hoặc của một chúng sinh hiện hữu), bảy luận thuyết về đoạn diệt (ucchedavādā) đã được nói đến.
Tattha satoti vijjamānassa.
There, “existent” (sato) means existing.
Trong đó, sato (hiện hữu) có nghĩa là: của cái đang tồn tại.
Ucchedanti upacchedaṃ.
“Annihilation” (ucchedaṃ) means cutting off.
Ucchedaṃ (sự đoạn diệt) có nghĩa là: sự cắt đứt hoàn toàn.
Vināsanti adassanaṃ.
“Destruction” (vināsaṃ) means non-appearance.
Vināsaṃ (sự hủy diệt) có nghĩa là: sự không còn thấy.
Vibhavanti bhavavigamaṃ.
“Disappearance” (vibhavaṃ) means cessation of becoming.
Vibhavaṃ (sự tiêu tan) có nghĩa là: sự chấm dứt hữu.
Sabbānetāni aññamaññavevacanāneva.
All these are synonyms for one another.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa với nhau.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ vāti iminā pañca diṭṭhadhammanibbānavādā kathitā.
By “or Nibbāna in this very life” (diṭṭhadhammanibbānaṃ vā), five views of Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbānavādā) are stated.
Với Diṭṭhadhammanibbānaṃ vā (hoặc Niết Bàn hiện tại), năm luận thuyết về Niết Bàn hiện tại đã được nói đến.
Tattha diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhaattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ.
There, “Nibbāna in this very life” (diṭṭhadhamma) means a discernible phenomenon; this is a designation for the self-existence (attabhāva) attained in various realms.
Trong đó, diṭṭhadhammo (pháp hiện tại) được gọi là pháp trực tiếp. Đây là tên gọi của tự ngã đã đạt được ở từng nơi từng chỗ.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanti attho.
Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbānaṃ) means the cessation of suffering in this very existence.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ là Niết Bàn hiện tại, có nghĩa là sự chấm dứt khổ ngay trong kiếp sống này.
Santaṃ vāti saññītiādivasena tīhākārehi santaṃ.
“Or permanent” (santaṃ vā) means permanent in three ways, as in “perceptive” and so on.
Santaṃ vā (hoặc là an tịnh) có nghĩa là: an tịnh theo ba cách như saññī (hữu tưởng) và các loại khác.
Tīṇi hontīti saññī attātiādīni santaattavasena ekaṃ, itarāni dveti evaṃ tīṇi.
“There are three” (tīṇi hontī): the views such as “the self is perceptive” are one (eternalism) by way of the permanent self; and the other two (annihilationism and Nibbāna in this very life) are thus three.
Tīṇi honti (có ba) có nghĩa là: các quan điểm như "tự ngã có tưởng" là một, và hai loại còn lại là như vậy, tổng cộng là ba.
22. Rūpiṃ vāti karajarūpena vā kasiṇarūpena vā rūpiṃ.
22. “Or with form” (rūpiṃ vā) means with form, either with the body’s form (karajarūpena) or with the kasiṇa form (kasiṇarūpena).
22. Rūpiṃ vā (hoặc có sắc) có nghĩa là: có sắc do sắc sinh từ nghiệp (karajarūpa) hoặc do sắc kasiṇa.
Tattha lābhī kasiṇarūpaṃ attāti gaṇhāti, takkī ubhopi rūpāni gaṇhātiyeva.
There, the one who has attained (jhāna) grasps the kasiṇa form as self; the one who speculates (takkī), even without attaining, grasps both forms (karajarūpa and kasiṇarūpa) as self.
Trong đó, người đắc thiền (lābhī) chấp kasiṇarūpa là tự ngã; người suy đoán (takkī) chấp cả hai loại sắc là tự ngã.
Arūpinti arūpasamāpattinimittaṃ vā, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ sesaarūpadhamme vā attāti paññapentā lābhinopi takkikāpi evaṃ paññapenti.
“Formless” (arūpiṃ) means either the object of formless attainments (arūpasamāpatti) or the remaining formless phenomena (sesaarūpadhamme), excluding the aggregate of perception (saññākkhandha). Those who have attained and those who speculate declare these as self.
Arūpiṃ (vô sắc) có nghĩa là: các vị đắc thiền và các vị suy đoán đều tuyên bố rằng đối tượng của thiền vô sắc (arūpasamāpatti) hoặc các pháp vô sắc còn lại, trừ uẩn tưởng (saññākkhandha), là tự ngã.
Tatiyadiṭṭhi pana missakagāhavasena pavattā, catutthā takkagāheneva.
The third view (rūpī ca arūpī vā) arises from a mixed grasping, while the fourth (nevarūpī nārūpī) arises only from speculative grasping.
Tà kiến thứ ba thì phát sinh do sự chấp thủ hỗn hợp, còn tà kiến thứ tư thì chỉ do sự chấp thủ suy đoán.
Dutiyacatukke paṭhamadiṭṭhi samāpannakavārena kathitā, dutiyadiṭṭhi asamāpannakavārena, tatiyadiṭṭhi suppamattena vā sarāvamattena vā kasiṇaparikammavasena, catutthadiṭṭhi vipulakasiṇavasena kathitāti veditabbā.
In the second tetrad, the first view is stated by way of those who have attained (samāpanna), the second view by way of those who have not attained (asamāpanna), the third view by way of kasiṇa preparatory work (kasiṇaparikammavasena) of a small measure, like a finger-joint or a bowl; and the fourth view by way of a vast kasiṇa. This should be understood.
Trong tứ nhóm thứ hai, tà kiến thứ nhất được nói đến theo cách của người đắc thiền; tà kiến thứ hai theo cách của người chưa đắc thiền; tà kiến thứ ba được nói đến theo cách chuẩn bị kasiṇa với lượng nhỏ như một nắm hoặc một bát; tà kiến thứ tư được nói đến theo cách kasiṇa rộng lớn.
Etaṃ vā panekesaṃ upātivattatanti saññītipadena saṅkhepato vuttaṃ saññāsattakaṃ atikkantānanti attho.
“Or some transcend this” (etaṃ vā panekesaṃ upātivattati) means that which has been briefly stated by the term saññī (perceptive) is the group of seven perceptions (saññāsattakaṃ) which some individuals have transcended.
Etaṃ vā panekesaṃ upātivattati (hoặc một số người vượt qua điều này) có nghĩa là: vượt qua bảy loại tưởng đã được nói tóm tắt bằng từ saññī.
Apare aṭṭhakanti vadanti.
Others say it is the group of eight (perceptions) that they have transcended.
Một số người khác nói là tám.
Tadubhayaṃ parato āvibhavissati.
Both of these will become clear later.
Cả hai điều đó sẽ được làm rõ sau này.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – keci hi etā satta vā aṭṭha vā saññā samatikkamituṃ sakkonti, keci pana na sakkonti.
The summary of meaning here is this: some are capable of transcending these seven or eight perceptions, while some are not capable.
Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: một số người có thể vượt qua bảy hoặc tám loại tưởng này, nhưng một số khác thì không thể. Trong số đó, chỉ những người có thể vượt qua mới được đề cập.
Tattha ye sakkonti, teva gahitā.
Among these, those who are capable are referred to.
Trong số đó, những ai có thể (vượt qua), thì chỉ những người đó được chấp nhận.
Tesaṃ pana ekesaṃ upātivattataṃ atikkamituṃ sakkontānaṃ yathāpi nāma gaṅgaṃ uttiṇṇesu manussesu eko dīghavāpiṃ gantvā tiṭṭheyya, eko tato paraṃ mahāgāmaṃ; evameva eke viññāṇañcāyatanaṃ appamāṇaṃ āneñjanti vatvā tiṭṭhanti, eke ākiñcaññāyatanaṃ.
Among those who are able to transcend these states of perception, just as among people who have crossed the Gaṅgā river, one might go and stand at Dīghavāpi, and another beyond that to a great village; in the same way, some stand, saying that the base of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana) is immeasurable and undisturbed, while others say the same of the base of nothingness (ākiñcaññāyatana).
Trong số những người có khả năng vượt qua sự vượt trội của một số người, giống như khi con người đã vượt qua sông Hằng, một người đi đến Dīghavāpi rồi dừng lại, một người khác đi đến một ngôi làng lớn hơn nữa; cũng vậy, một số người nói rằng thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) là vô lượng và không lay chuyển (āneñja), rồi dừng lại ở đó, một số người khác thì ở không vô biên xứ (ākiñcaññāyatana).
Tattha viññāṇañcāyatanaṃ tāva dassetuṃ viññāṇakasiṇameketi vuttaṃ.
To show the base of infinite consciousness first among them, it is stated: “some take consciousness-kasiṇa (viññāṇakasiṇa).”
Ở đây, để chỉ ra thức vô biên xứ trước tiên, nên đã nói một số người là viññāṇakasiṇa.
Parato ‘‘ākiñcaññāyatanameke’’ti vakkhati.
Later it will say: “some take the base of nothingness.”
Sau đó sẽ nói “một số người là ākiñcaññāyatana”.
Tayidanti taṃ idaṃ diṭṭhigatañca diṭṭhipaccayañca diṭṭhārammaṇañca.
“This indeed” (Tayidaṃ) means that this is both a view, a condition for a view, and an object of a view.
Tayidaṃ (điều này) là tà kiến, là nhân duyên của tà kiến, và là đối tượng của tà kiến.
Tathāgato abhijānātīti.
“The Tathāgata knows this intimately” (Tathāgato abhijānātīti).
Đức Như Lai thấu hiểu.
Iminā paccayena idaṃ nāma dassanaṃ gahitanti abhivisiṭṭhena ñāṇena jānāti.
He knows with especially distinguished knowledge that a certain view was grasped due to this condition.
Ngài biết bằng trí tuệ siêu việt rằng “do nhân duyên này mà quan điểm này được chấp thủ”.
Idāni tadeva vitthārento ye kho te bhontotiādimāha.
Now, elaborating on that very point, it is said: “Those venerable ones” and so on.
Bây giờ, để giải thích điều đó, Ngài nói Này chư vị, những vị ấy và tiếp theo.
Yā vā pana etāsaṃ saññānanti yā vā pana etāsaṃ ‘‘yadi rūpasaññāna’’nti evaṃ vuttasaññānaṃ.
“Or any of these perceptions” (Yā vā pana etāsaṃ saññānaṃ) means any of these perceptions, such as “if perceptions of form,” mentioned in this way.
Hay bất kỳ tưởng nào trong số những tưởng ấy có nghĩa là bất kỳ tưởng nào được nói như “nếu là sắc tưởng”.
Parisuddhāti nirupakkilesā.
“Purified” (Parisuddhā) means without defilements.
Thanh tịnh có nghĩa là không có phiền não.
Paramāti uttamā.
“Supreme” (Paramā) means highest.
Tối thượng có nghĩa là cao nhất.
Aggāti seṭṭhā.
“Foremost” (Aggā) means excellent.
Tột đỉnh có nghĩa là xuất sắc nhất.
Anuttariyā akkhāyatīti asadisā kathīyati.
“Is declared to be unsurpassed” (Anuttariyā akkhāyatīti) means it is said to be incomparable.
Được gọi là vô thượng có nghĩa là được nói là không có gì sánh bằng.
Yadi rūpasaññānanti iminā catasso rūpāvacarasaññā kathitā.
By “if perceptions of form” are meant the four rūpāvacara perceptions.
Với câu nếu là sắc tưởng, bốn sắc giới tưởng đã được nói đến.
Yadi arūpasaññānanti iminā ākāsānañcāyatanaviññāṇañcāyatanasaññā.
By “if perceptions of formlessness” are meant the perceptions of the base of infinite space and the base of infinite consciousness.
Với câu nếu là vô sắc tưởng, tưởng không vô biên xứ và tưởng thức vô biên xứ đã được nói đến.
Itarehi pana dvīhi padehi samāpannakavāro ca asamāpannakavāro ca kathitoti evametā koṭṭhāsato aṭṭha, atthato pana satta saññā honti.
By the other two phrases, the categories of those who have attained (samāpannaka) and those who have not attained (asamāpannaka) are described. Thus, classified, these are eight perceptions, but in essence, they are seven perceptions.
Còn với hai từ ngữ còn lại, đã nói đến trường hợp có nhập và trường hợp không nhập; như vậy, xét về phần, có tám tưởng này, nhưng xét về nghĩa, chỉ có bảy tưởng.
Samāpannakavāro hi purimāhi chahisaṅgahitoyeva.
For the samāpannaka category is already included in the former six.
Thật vậy, trường hợp có nhập đã được bao gồm trong sáu trường hợp trước.
Tayidaṃ saṅkhatanti taṃ idaṃ sabbampi saññāgataṃ saddhiṃ diṭṭhigatena saṅkhataṃ paccayehi samāgantvā kataṃ.
“This indeed is conditioned” (Tayidaṃ saṅkhataṃ) means all this pertaining to perception, together with the view, is conditioned, created by coming together with conditions.
Điều này là hữu vi nghĩa là tất cả những gì thuộc về tưởng này, cùng với tà kiến, đều là hữu vi, được tạo ra do sự kết hợp của các nhân duyên.
Oḷārikanti saṅkhatattāva oḷārikaṃ.
“Gross” (Oḷārika) means gross simply because it is conditioned.
Thô thiển nghĩa là thô thiển vì là hữu vi.
Atthi kho pana saṅkhārānaṃ nirodhoti etesaṃ pana saṅkhatanti vuttānaṃ saṅkhārānaṃ nirodhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nāma atthi.
“But there is the cessation of formations” (Atthi kho pana saṅkhārānaṃ nirodho) means there is indeed that which is called Nibbāna, the cessation of these formations mentioned as conditioned.
Tuy nhiên, có sự đoạn diệt của các hành nghĩa là có Niết Bàn, tức là sự đoạn diệt của các hành được gọi là hữu vi này.
Atthetanti iti viditvāti taṃ kho pana nibbānaṃ ‘‘atthi eta’’nti evaṃ jānitvā.
“Having thus known ‘this exists’” (Atthetanti iti viditvā) means having known that Nibbāna thus, “this exists.”
Biết rằng điều đó có tồn tại nghĩa là biết rằng Niết Bàn đó “có tồn tại” như vậy.
Tassa nissaraṇadassāvīti tassa saṅkhatassa nissaraṇadassī nibbānadassī.
“Sees the escape from it” (Tassa nissaraṇadassāvī) means sees the escape from that conditioned state, sees Nibbāna.
Thấy được sự thoát ly của điều đó nghĩa là thấy được sự thoát ly của hữu vi đó, thấy được Niết Bàn.
Tathāgato tadupātivattoti taṃ saṅkhataṃ atikkanto samatikkantoti attho.
“The Tathāgata has transcended it” (Tathāgato tadupātivatto) means the Tathāgata has surpassed that conditioned state, has completely transcended it.
Đức Như Lai vượt qua điều đó nghĩa là vượt qua hữu vi đó, đã hoàn toàn vượt qua.
23. Tatrāti tesu aṭṭhasu asaññīvādesu.
23. “Therein” (Tatrā) refers to those eight views of non-percipient beings.
23. Trong đó nghĩa là trong tám trường hợp vô tưởng (asaññīvāda) ấy.
Rūpiṃ vātiādīni saññīvāde vuttanayeneva veditabbāni.
“Having form” (Rūpiṃ vā) and so on, should be understood in the same way as stated in the view of percipient beings (saññīvāda).
Các từ ngữ như sắc tướng (rūpiṃ vā) v.v. cần được hiểu theo cách đã nói trong trường hợp hữu tưởng (saññīvāda).
Ayañca yasmā asaññīvādo, tasmā idha dutiyacatukkaṃ na vuttaṃ.
And since this is the non-percipient view, the second tetrad is not stated here.
Vì đây là trường hợp vô tưởng, nên nhóm bốn thứ hai không được nói đến ở đây.
Paṭikkosantīti paṭibāhanti paṭisedhenti.
“They reject” (Paṭikkosantīti) means they refuse, they repudiate.
Phản đối nghĩa là chống lại, bác bỏ.
Saññā rogotiādīsu ābādhaṭṭhena rogo, sadosaṭṭhena gaṇḍo, anupaviṭṭhaṭṭhena sallaṃ.
In the phrases “perception is a disease” (saññā rogo) and so on, “disease” (rogo) is in the sense of affliction; “boil” (gaṇḍo) in the sense of being faulty; “arrow” (sallaṃ) in the sense of having penetrated.
Trong các từ như tưởng là bệnh (saññā rogo) v.v., bệnh theo nghĩa gây đau khổ, ung nhọt theo nghĩa có lỗi lầm, mũi tên theo nghĩa đâm vào.
Āgatiṃ vā gatiṃ vā tiādīsu paṭisandhivasena āgatiṃ, cutivasena gatiṃ, cavanavasena cutiṃ, upapajjanavasena upapattiṃ, punappunaṃ uppajjitvā aparāparaṃ vaḍḍhanavasena vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ.
In the phrases “coming or going” (Āgatiṃ vā gatiṃ vā) and so on, “coming” (āgatiṃ) is in the sense of rebirth-linking, “going” (gatiṃ) in the sense of passing away, “passing away” (cutiṃ) in the sense of falling away, “rebecoming” (upapattiṃ) in the sense of reappearing, and “growth, increase, fullness” (vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ) in the sense of appearing again and again and developing further and further.
Trong các từ như sự đến hay sự đi (āgatiṃ vā gatiṃ vā) v.v., sự đến theo nghĩa tái sinh, sự đi theo nghĩa tử vong, sự chết theo nghĩa hoại diệt, sự tái sinh theo nghĩa được sinh ra, sự tăng trưởng, sự phát triển, sự bành trướng theo nghĩa liên tục sinh ra và phát triển hết lần này đến lần khác.
Kāmañca catuvokārabhave rūpaṃ vināpi viññāṇassa pavatti atthi, sese pana tayo khandhe vinā natthi.
Although it is possible for consciousness to exist in a four-constituent existence without form, it does not exist without the remaining three aggregates.
Mặc dù trong tứ uẩn hữu, thức có thể tồn tại mà không có sắc, nhưng trong các uẩn còn lại, nó không thể tồn tại mà không có ba uẩn kia.
Ayaṃ pana pañho pañcavokārabhavavasena kathito.
This question, however, is stated in reference to a five-constituent existence.
Tuy nhiên, vấn đề này được nói đến theo nghĩa ngũ uẩn hữu.
Pañcavokāre hi ettake khandhe vinā viññāṇassa pavatti nāma natthi.
For in a five-constituent existence, consciousness does not exist without these aggregates.
Thật vậy, trong ngũ uẩn hữu, không có sự tồn tại của thức mà không có các uẩn đó.
Vitaṇḍavādī panettha ‘‘aññatra rūpātiādivacanato arūpabhavepi rūpaṃ, asaññābhave ca viññāṇaṃ atthi, tathā nirodhasamāpannassā’’ti vadati.
Here, a sophist (vitaṇḍavādī) states that “from the words ‘apart from form’ and so on, form also exists in a formless existence, and consciousness in a non-percipient existence, and likewise for one who has attained cessation.”
Ở đây, người biện luận (vitaṇḍavādī) nói rằng “từ câu ‘ngoại trừ sắc’ v.v., trong vô sắc hữu cũng có sắc, và trong vô tưởng hữu cũng có thức, cũng như đối với người nhập diệt thọ tưởng định”.
So vattabbo – byañjanacchāyāya ce atthaṃ paṭibāhasi, āgatiṃ vātiādivacanato taṃ viññāṇaṃ pakkhidvipadacatuppadā viya uppatitvāpi gacchati, padasāpi gacchati, govisāṇavalliādīni viya ca vaḍḍhatīti āpajjati.
He should be told: “If you refute the meaning by the mere shadow of words, then from the words ‘coming or going’ and so on, that consciousness would also fly and go like two-footed and four-footed birds, and go by foot, and grow like cows’ horns and creepers.”
Người đó nên được nói rằng: “Nếu ông bác bỏ ý nghĩa bằng cách bám vào bóng dáng của từ ngữ, thì từ câu ‘sự đến’ v.v., thức đó cũng đến bằng cách bay như chim hai chân, bốn chân, cũng đến bằng cách đi bộ, và cũng tăng trưởng như rễ cây sừng bò v.v. thì điều đó sẽ xảy ra”.
Ye ca bhagavatā anekasatesu suttesu tayo bhavā vuttā, te arūpabhavassa abhāvā dveva āpajjanti.
And the three existences taught by the Blessed One in hundreds of suttas would become only two due to the absence of a formless existence.
Và ba cõi được Đức Thế Tôn nói đến trong hàng trăm kinh điển sẽ trở thành hai cõi do sự không tồn tại của vô sắc hữu.
Tasmā mā evaṃ avaca, yathā vuttamatthaṃ dhārehīti.
Therefore, do not speak thus; grasp the meaning as stated.
Vì vậy, đừng nói như vậy, hãy ghi nhớ ý nghĩa đã được nói đến.
24. Tatrāti aṭṭhasu nevasaññīnāsaññīvādesu bhummaṃ.
24. “Therein” (Tatrā) is the locative case in reference to the eight views of neither-perception-nor-non-perception.
24. Trong đó nghĩa là trong tám trường hợp phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Idhāpi rūpiṃ vātiādīni vuttanayeneva veditabbāni.
Here too, “having form” (rūpiṃ vā) and so on should be understood in the stated manner.
Ở đây, các từ ngữ như sắc tướng (rūpiṃ vā) v.v. cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Asaññā sammohoti nissaññabhāvo nāmesa sammohaṭṭhānaṃ.
“Non-perception is delusion” (Asaññā sammoho) means that the state of non-perception is indeed a state of delusion.
Vô tưởng là sự mê muội nghĩa là trạng thái không có tưởng chính là nguyên nhân của sự mê muội sâu sắc.
Yo hi kiñci na jānāti, taṃ asaññī esoti vadanti.
For people say of one who knows nothing, “This one is non-percipient.”
Thật vậy, người nào không biết gì, người ta gọi đó là vô tưởng.
Diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattenāti diṭṭhaviññātabbamattena sutaviññātabbamattena mutaviññātabbamattena.
“By the mere aggregate of what is seen, heard, sensed, and cognized” (Diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattenā) means by the mere extent of what is seen and cognized, by the mere extent of what is heard and cognized, by the mere extent of what is sensed and cognized.
Chỉ bằng các hành được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm, được biết nghĩa là chỉ bằng sự tồn tại của tưởng biết các đối tượng được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm.
Ettha ca vijānātīti viññātabbaṃ, diṭṭhasutamutaviññātabbamattena pañcadvārikasaññāpavattimattenāti ayañhi ettha attho.
Here, "that which cognizes" (vijānātīti) is "to be cognized" (viññātabbaṃ), so the meaning here is "by the mere extent of the arising of perceptions at the five sense doors, which are seen, heard, sensed, and cognized."
Ở đây, "biết" là "được biết", ý nghĩa ở đây là chỉ bằng sự tồn tại của tưởng phát sinh ở năm cửa giác quan, tức là chỉ bằng sự tồn tại của tưởng được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm.
Saṅkhāramattenāti oḷārikasaṅkhārapavattimattenāti attho.
“By the mere aggregate of formations” (Saṅkhāramattenā) means by the mere extent of the arising of gross formations.
Chỉ bằng các hành nghĩa là chỉ bằng sự tồn tại của các hành thô thiển.
Etassa āyatanassāti etassa nevasaññānāsaññāyatanassa.
“Of this attainment” (Etassa āyatanassā) means of this āyatana of neither-perception-nor-non-perception (nevasaññānāsaññāyatanassa).
Của xứ này nghĩa là của phi tưởng phi phi tưởng xứ này.
Upasampadanti paṭilābhaṃ.
“Acquisition” (Upasampadaṃ) means obtaining.
Sự thành tựu nghĩa là sự đạt được.
Byasanaṃ hetanti vināso hesa, vuṭṭhānaṃ hetanti attho.
“This is a calamity” (Byasanaṃ hetaṃ) means this is destruction; the meaning is this is rising up from it.
Điều đó là sự hủy hoại nghĩa là đó là sự hủy diệt, đó là sự xuất ly.
Pañcadvārikasaññāpavattañhi oḷārikasaṅkhārapavattaṃ vā appavattaṃ katvā taṃ samāpajjitabbaṃ.
For one should attain that jhāna by making the arising of perceptions at the five doors or the arising of gross formations to cease.
Thật vậy, sự tồn tại của tưởng ở năm cửa giác quan, hay sự tồn tại của các hành thô thiển, cần phải được làm cho không tồn tại để nhập định đó.
Tassa pana pavattena tato vuṭṭhānaṃ hotīti dasseti.
But it shows that by the arising of those, there is a rising up from that jhāna.
Nhưng với sự tồn tại của chúng, sự xuất ly khỏi định đó xảy ra, điều này được chỉ ra.
Saṅkhārasamāpattipattabbamakkhāyatīti oḷārikasaṅkhārapavattiyā pattabbanti na akkhāyati.
“It is not declared to be attainable by the attainment of formations” (Saṅkhārasamāpattipattabbamakkhāyatīti) means it is not declared to be attainable by the arising of gross formations.
Không được nói là đạt được bằng sự nhập định của các hành nghĩa là không được nói là đạt được bằng sự tồn tại của các hành thô thiển.
Saṅkhārāvasesasamāpattipattabbanti saṅkhārānaṃyeva avasesā bhāvanāvasena sabbasukhumabhāvaṃ pattā saṅkhārā, tesaṃ pavattiyā etaṃ pattabbanti attho.
“Attainable by the attainment of residual formations” (Saṅkhārāvasesasamāpattipattabbaṃ) means that the remaining formations, which have reached the most subtle state through development, are the formations, and by their arising, this (jhāna) is attainable. This is the meaning.
Được đạt đến bằng sự nhập định của các hành còn lại nghĩa là các hành còn lại, đã đạt đến trạng thái vi tế nhất do sự tu tập, sự tồn tại của chúng là điều này được đạt đến, đó là ý nghĩa.
Evarūpesu hi saṅkhāresu pavattesu etaṃ pattabbaṃ nāma hoti.
For when such formations arise, this (jhāna) becomes attainable.
Thật vậy, khi các hành như vậy tồn tại, điều này được gọi là đạt được.
Tayidanti taṃ idaṃ etaṃ sukhumampi samānaṃ saṅkhataṃ saṅkhatattā ca oḷārikaṃ.
“This indeed” (Tayidaṃ) means this, even though subtle, is conditioned, and being conditioned, it is gross.
Điều này nghĩa là điều này, dù vi tế, vẫn là hữu vi, và vì là hữu vi nên nó là thô thiển.
25. Tatrāti sattasu ucchedavādesu bhummaṃ.
25. “Therein” (Tatrā) is the locative case in reference to the seven views of annihilationism.
25. Trong đó nghĩa là trong bảy trường hợp đoạn kiến.
Uddhaṃ saranti uddhaṃ vuccati anāgatasaṃsāravādo, anāgataṃ saṃsāravādaṃ sarantīti attho.
“They recall the future” (Uddhaṃ saranti) means “uddhaṃ” refers to the future cycle of existence, and they recall the future cycle of existence. This is the meaning.
Nhớ đến điều trên nghĩa là "trên" có nghĩa là quan điểm về luân hồi vị lai, ý nghĩa là nhớ đến quan điểm về luân hồi vị lai.
Āsattiṃyeva abhivadanti lagganakaṃyeva vadanti.
“They declare attachment itself” (Āsattiṃyeva abhivadanti) means they speak of clinging itself.
Chỉ nói về sự chấp thủ nghĩa là chỉ nói về sự bám víu.
‘‘Āsatta’’ntipi pāṭho, taṇhaṃyeva vadantīti attho.
The reading is also “āsattaṃ”, meaning they speak of craving itself. This is the meaning.
Cũng có bản đọc là “āsattaṃ”, nghĩa là chỉ nói về ái dục.
Iti pecca bhavissāmāti evaṃ pecca bhavissāma.
“Thus, having passed away, we shall be” (Iti pecca bhavissāmā) means “Thus, having passed away, we shall be.”
Sau khi chết, chúng ta sẽ trở thành như vậy nghĩa là sau khi chết, chúng ta sẽ trở thành như vậy.
Khattiyā bhavissāma, brāhmaṇā bhavissāmāti evamettha nayo netabbo.
“We shall be khattiyas, we shall be brahmins”—this is how the method should be applied here.
Chúng ta sẽ trở thành Sát-đế-lợi, chúng ta sẽ trở thành Bà-la-môn, cách hiểu này cần được áp dụng ở đây.
Vāṇijūpamā maññeti vāṇijūpamā viya vāṇijapaṭibhāgā vāṇijasadisā mayhaṃ upaṭṭhahanti.
“I think they are like merchants” (Vāṇijūpamā maññe) means they appear before me like merchants, similar to merchants, resembling merchants.
Tôi nghĩ họ giống như thương gia nghĩa là họ giống như thương gia, tương tự như thương gia, giống như thương gia, họ hiện hữu trong trí tuệ của tôi.
Sakkāyabhayāti sakkāyassa bhayā.
“From fear of the existing body” (Sakkāyabhayā) means from fear of the existing body.
Vì sợ hãi thân kiến nghĩa là vì sợ hãi thân kiến.
Te hi yatheva ‘‘cattāro kho, mahārāja, abhayassa bhāyanti.
For just as, “Maharaja, these four fear the fearless.
Thật vậy, họ sợ hãi thân kiến giống như “Này Đại vương, có bốn loài sợ hãi sự không sợ hãi.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn loài nào?
Gaṇḍuppādo kho, mahārāja, bhayā pathaviṃ na khādati ‘mā pathavī khiyī’ti, konto kho, mahārāja, ekapādena tiṭṭhati ‘mā pathavī osīdī’ti, kikī kho, mahārāja, uttānā seti ‘mā ambhā undriyī’ti, brāhmaṇadhammiko kho, mahārāja, brahmacariyaṃ na carati ‘mā loko ucchijjī’ti ime cattāro abhayassa bhāyanti, evaṃ sakkāyassa bhāyanti’’.
Maharaja, the earthworm does not eat the earth out of fear, thinking ‘May the earth not be exhausted!’ Maharaja, the crane stands on one leg, thinking ‘May the earth not sink down!’ Maharaja, the francolin sleeps on its back, thinking ‘May the sky not fall!’ Maharaja, the brahmin who practices Dhamma does not live the holy life, thinking ‘May the world not be annihilated!’ These four fear the fearless. In the same way, they fear the existing body.”
Này Đại vương, con giun đất không ăn đất vì sợ rằng ‘đất sẽ cạn kiệt’, con cò không đứng bằng một chân vì sợ rằng ‘đất sẽ sụt lún’, con gà rừng không ngủ ngửa vì sợ rằng ‘mây sẽ rơi xuống’, và Bà-la-môn theo pháp không sống phạm hạnh vì sợ rằng ‘thế gian sẽ bị đoạn diệt’; bốn loài này sợ hãi sự không sợ hãi, cũng vậy, họ sợ hãi thân kiến”.
Sakkāyaparijegucchāti tameva tebhūmakasaṅkhātaṃ sakkāyaṃ parijigucchamānā.
“Detesting the existing body” (Sakkāyaparijegucchā) means detesting that very existing body, which consists of the three realms.
Chán ghét thân kiến nghĩa là chán ghét thân kiến, tức là năm uẩn trong ba cõi.
Sā gaddulabaddhoti daṇḍake rajjuṃ pavesetvā baddhasunakho.
Sā gaddulabaddho means a dog tied by inserting a rope into a stick.
Sā gaddulabaddho nghĩa là con chó bị cột bằng cách xỏ dây vào cây gậy.
Evamevimeti ettha daḷhatthambho viya khīlo viya ca tebhūmakadhammasaṅkhāto sakkāyo daṭṭhabbo, sā viya diṭṭhigatiko, daṇḍako viya diṭṭhi, rajju viya taṇhā, gaddulena bandhitvā thambhe vā khīle vā upanibaddhasunakhassa attano dhammatāya chinditvā gantuṃ asamatthassa anuparidhāvanaṃ viya diṭṭhigatikassa diṭṭhidaṇḍake pavesitāya taṇhārajjuyā bandhitvā sakkāye upanibaddhassa anuparidhāvanaṃ veditabbaṃ.
In the passage starting with Evamevime, the sakkāya, which consists of the phenomena of the three realms, should be understood as a firm pillar or a post; the person holding to wrong views (diṭṭhigatiko) is like the dog; the wrong view (diṭṭhi) is like the stick; craving (taṇhā) is like the rope. Just as a dog tied by a rope to a pillar or a post, being unable to break free and go according to its nature, runs around, so too should the running around of a person holding to wrong views be understood, being tied by the rope of craving (taṇhā-rajju), which is inserted into the stick of wrong view (diṭṭhi-daṇḍaka), and bound to the sakkāya.
Evamevime ở đây, cần hiểu rằng thân kiến (sakkāya) được ví như một cây cột vững chắc hoặc một cọc buộc, các người có tà kiến (diṭṭhigatiko) được ví như con chó, tà kiến (diṭṭhi) được ví như cây gậy, tham ái (taṇhā) được ví như sợi dây. Giống như con chó bị cột bằng một sợi dây vào cột hoặc cọc, không thể tự mình thoát ra và cứ chạy vòng quanh, thì người có tà kiến bị trói buộc vào thân kiến bởi sợi dây tham ái và cứ chạy vòng quanh trong thân kiến.
26. Imāneva pañcāyatanānīti imāneva pañca kāraṇāni.
26. Imāneva pañcāyatanānī means these five reasons.
26. Imāneva pañcāyatanāni nghĩa là chính năm điều này.
Iti mātikaṃ ṭhapentenapi pañceva ṭhapitāni, nigamentenapi pañceva nigamitāni, bhājentena pana cattāri bhājitāni.
Thus, the Master, in laying down the matrix, laid down only five, and in concluding, he concluded only five. But in explaining, he explained four.
Như vậy, khi đặt ra phần đầu (mātikaṃ), chỉ có năm điều được đặt ra; khi kết thúc (nigamentena), cũng chỉ có năm điều được kết thúc; nhưng khi phân chia (bhājentena), lại có bốn điều được phân chia.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ kuhiṃ paviṭṭhanti.
Where does the view of Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbāna) enter?
Vậy Niết-bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbānaṃ) đã đi vào đâu?
Ekattanānattavasena dvīsu padesu paviṭṭhanti veditabbaṃ.
It should be understood that it enters into two sections, namely, that of unity and that of diversity.
Cần hiểu rằng nó đã đi vào hai phần là "nhất thể" (ekatta) và "dị thể" (nānatta).
27. Evañca catucattālīsa aparantakappike dassetvā idāni aṭṭhārasa pubbantakappike dassetuṃ santi, bhikkhavetiādimāha.
27. After thus showing the forty-four views concerning the future (aparantakappika), now, to show the eighteen views concerning the past (pubbantakappika), the Buddha said the passage beginning with Santi, bhikkhave.
27. Sau khi trình bày bốn mươi bốn loại chấp thủ về tương lai (aparantakappike), bây giờ để trình bày mười tám loại chấp thủ về quá khứ (pubbantakappike), Đức Phật đã nói câu Santi, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, có những...)
Tattha atītakoṭṭhāsasaṅkhātaṃ pubbantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti pubbantakappikā.
Therein, pubbantakappikā are those who speculate and specifically grasp the past portion, which is called the ancient portion.
Ở đây, pubbantakappikā là những người chấp thủ và phân biệt quá khứ, tức là phần đã qua.
Pubbantakappo vā etesaṃ atthīti pubbantakappikā.
Or, they are pubbantakappikā because they have the view of the past (pubbantakappo).
Hoặc pubbantakappikā là những người có sự chấp thủ về quá khứ.
Evaṃ sesampi pubbe vuttappakāraṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
Similarly, the rest, such as pubbantānudiṭṭhi, should be understood in the same way as described previously.
Tương tự, những điều còn lại đã được nói trước đây cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā sassato amaro nicco dhuvoti abhivadanti.
Sassato attā ca loko cāti: Taking one of the rūpa, etc., as self (attā) and as world (loka), they assert that it is eternal, immortal, permanent, and lasting.
Sassato attā ca loko cā (Tự ngã và thế giới là thường hằng) nghĩa là họ chấp thủ một trong các uẩn như sắc, v.v., là tự ngã và thế giới, rồi tuyên bố rằng nó là thường hằng, bất tử, vĩnh cửu, kiên cố.
Yathāha ‘‘rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti vitthāro.
As it is said, "They assert the self and the world, saying 'form is self and world and eternal'." This is the detailed explanation.
Như đã nói chi tiết: “Họ tuyên bố sắc là tự ngã và thế giới, là thường hằng, và họ tuyên bố tự ngã và thế giới như vậy.”
Asassatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to views like asassata (non-eternal) and so forth.
Đối với các trường hợp như vô thường, v.v., cũng theo cách này.
Ettha ca paṭhamavādena cattāro sassatavādā vuttā, dutiyavādena satta ucchedavādā.
Here, by the first assertion, four eternalist views (sassatavāda) are stated; by the second assertion, seven annihilationist views (ucchedavāda) are stated.
Ở đây, với lập luận thứ nhất, bốn loại thường kiến đã được nói đến; với lập luận thứ hai, bảy loại đoạn kiến đã được nói đến.
Nanu cete heṭṭhā āgatā, idha kasmā puna gahitāti.
But these have already appeared earlier; why are they taken up again here?
Chẳng phải những điều này đã được đề cập ở dưới rồi sao, tại sao lại được đề cập lại ở đây?
Heṭṭhā tattha tattha mato tattha tattheva ucchijjatīti dassanatthaṃ āgatā.
Earlier, they appeared to show that a person, having died in one state, is annihilated in that very state.
Ở dưới, chúng được đề cập để chỉ ra rằng tự ngã chết ở đâu thì bị đoạn diệt ở đó.
Idha pana pubbenivāsalābhī diṭṭhigatiko atītaṃ passati, na anāgataṃ, tassa evaṃ hoti ‘‘pubbantato āgato attā idheva ucchijjati, ito paraṃ na gacchatī’’ti imassatthassa dassanatthaṃ gahitā.
Here, however, the person holding wrong views (diṭṭhigatiko) who has gained the knowledge of past lives (pubbenivāsalābhī) sees the past, not the future. To him it occurs, "The self (attā) that has come from the past is annihilated right here; it does not go beyond this." They are taken up to show this meaning.
Còn ở đây, chúng được đề cập để chỉ ra rằng người có tà kiến, nhờ có ký ức về đời trước, thấy được quá khứ chứ không thấy được tương lai, và người ấy nghĩ: “Tự ngã đến từ quá khứ sẽ bị đoạn diệt ngay tại đây, không đi xa hơn từ đây.”
Tatiyavādena cattāro ekaccasassatavādā vuttā, catutthavādena cattāro amarāvikkhepikā vuttā.
By the third assertion, four partially eternalist views (ekaccasassatavāda) are stated; by the fourth assertion, four "eel-wriggler" views (amarāvikkhepika) are stated.
Với lập luận thứ ba, bốn loại thường kiến một phần đã được nói đến; với lập luận thứ tư, bốn loại bất định kiến đã được nói đến.
Antavāti sapariyanto paricchinno parivaṭumo.
Antavā means bounded, delimited, circular.
Antavā nghĩa là có giới hạn, bị giới hạn, có chu vi.
Avaḍḍhitakasiṇassa taṃ kasiṇaṃ attāti ca lokoti ca gahetvā evaṃ hoti.
To a person whose kasiṇa meditation has not been developed, taking that kasiṇa as self (attā) and world (loka), such a view arises.
Một người chưa phát triển kasiṇa sẽ chấp thủ kasiṇa đó là tự ngã và thế giới, và có quan điểm như vậy.
Dutiyavādo vaḍḍhitakasiṇassa vasena vutto, tatiyavādo tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho avaḍḍhitakasiṇassa, catutthavādo takkivasena vutto.
The second assertion is stated based on a person whose kasiṇa has been developed; the third assertion for a person whose kasiṇa has been developed horizontally but not upwards or downwards; the fourth assertion is stated based on speculation (takka).
Luận điểm thứ hai được nói đến theo cách của người đã phát triển kasiṇa; luận điểm thứ ba là của người đã phát triển kasiṇa theo chiều ngang nhưng chưa phát triển theo chiều dọc (trên và dưới); luận điểm thứ tư được nói đến theo cách của người suy đoán.
Anantaracatukkaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The next four (views) are as already stated below.
Bốn luận điểm tiếp theo cũng giống như cách đã nói ở dưới.
Ekantasukhīti nirantarasukhī.
Ekantasukhī means continuously happy.
Ekantasukhī nghĩa là người chỉ có hạnh phúc liên tục.
Ayaṃ diṭṭhi lābhījātissaratakkīnaṃ vasena uppajjati.
This view arises by way of one who has gained (knowledge of past lives), one who remembers past existences (jātissara), and one who speculates (takkī).
Tà kiến này phát sinh nơi những người có thần thông, có khả năng nhớ lại các kiếp sống và những người suy đoán.
Lābhino hi pubbenivāsañāṇena khattiyādikule ekantasukhameva attano jātiṃ anussarantassa evaṃ diṭṭhi uppajjati.
Indeed, for one who has gained (past knowledge) (lābhino), recalling one's birth as being solely happy in a royal or similar family through the knowledge of past lives (pubbenivāsañāṇa), such a view arises.
Người có thần thông, nhờ túc mạng trí, nhớ lại kiếp sống của mình trong các gia đình quý tộc, v.v., chỉ toàn là hạnh phúc, thì tà kiến như vậy phát sinh.
Tathā jātissarassa paccuppannaṃ sukhamanubhavato atītāsu sattasu jātīsu tādisameva attabhāvaṃ anussarantassa.
Similarly, for one who remembers past existences (jātissarassa), experiencing present happiness, recalling such a state of being in seven past lives.
Tương tự, người nhớ lại các kiếp sống, đang trải nghiệm hạnh phúc hiện tại, nhớ lại rằng trong bảy kiếp quá khứ, mình cũng có một thân thể tương tự, thì tà kiến như vậy phát sinh.
Takkissa pana idha sukhasamaṅgino ‘‘atītepāhaṃ evameva ahosi’’nti takkeneva uppajjati.
But for one who speculates (takkissa), such a view arises merely by speculating, "I was just like this in the past too," when experiencing happiness in the present.
Còn đối với người suy đoán, tà kiến này phát sinh do suy đoán rằng: “Trong quá khứ, ta cũng đã từng hạnh phúc như vậy,” khi đang trải nghiệm hạnh phúc trong hiện tại.
Ekantadukkhīti ayaṃ diṭṭhi lābhino nuppajjati.
Ekantadukkhīti: This view does not arise for one who has gained (past knowledge).
Ekantadukkhī (chỉ toàn là khổ) – tà kiến này không phát sinh nơi người có thần thông.
So hi ekanteneva idha jhānasukhena sukhī hoti.
Indeed, such a person is solely happy in this present life with the happiness of jhāna.
Vì người ấy chỉ toàn là hạnh phúc với niềm vui thiền định ở đây.
Idha dukkhena phuṭṭhassa pana jātissarassa takkisseva ca sā uppajjati.
However, this (view) arises only for one who remembers past existences (jātissarassa) and one who speculates (takkisseva ca) when touched by suffering in this present life.
Nhưng tà kiến ấy phát sinh nơi người nhớ lại các kiếp sống và người suy đoán đang bị khổ đau trong hiện tại.
Tatiyā idha vokiṇṇasukhadukkhānaṃ sabbesampi tesaṃ uppajjati, tathā catutthā diṭṭhi.
The third (view) arises for all those who experience mixed happiness and suffering in this life, and so does the fourth view.
Tà kiến thứ ba phát sinh nơi tất cả những người trải nghiệm cả hạnh phúc và khổ đau lẫn lộn ở đây; tà kiến thứ tư cũng vậy.
Lābhino hi idāni catutthajjhānavasena adukkhamasukhassa, pubbe catutthajjhānikameva brahmalokaṃ anussarantassa.
For one who has gained (past knowledge) (lābhino), it arises now as the feeling of neither pain nor pleasure by means of the fourth jhāna, recalling the Brahmā-world as being solely of the fourth jhāna in the past.
Đối với người có thần thông, hiện tại đang trải nghiệm vô khổ vô lạc nhờ thiền thứ tư, và nhớ lại cõi Phạm thiên chỉ có thiền thứ tư trong quá khứ.
Jātissarassāpi paccuppanne majjhattassa, anussarantassāpi majjhattabhūtaṭṭhānameva anussarantassa, takkinopi paccuppanne majjhattassa, atītepi evaṃ bhavissatīti takkeneva gaṇhantassa esā diṭṭhi uppajjati.
Similarly, for one who remembers past existences (jātissarassāpi), being indifferent in the present, recalling also only the state of being indifferent; and for one who speculates (takkinopi), being indifferent in the present, this view arises by merely grasping through speculation that it must have been so in the past too.
Đối với người nhớ lại các kiếp sống, hiện tại đang ở trạng thái trung tính, và nhớ lại những nơi chốn chỉ toàn là trung tính. Đối với người suy đoán, hiện tại đang ở trạng thái trung tính, và chấp thủ rằng trong quá khứ cũng sẽ như vậy, thì tà kiến này phát sinh.
Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhicca-samuppannikāti aṭṭhārasapi pubbantakappikā kathitā honti.
Thus far, the eighteen pubbantakappika views, namely, four eternalist views (sassatavāda), four partially eternalist views (ekaccasassatika), four views of finite and infinite (antānantika), four "eel-wriggler" views (amarāvikkhepika), and two views of fortuitous origination (adhiccasamuppannika), have been stated.
Như vậy, bốn loại thường kiến, bốn loại thường kiến một phần, bốn loại kiến về hữu biên và vô biên, bốn loại bất định kiến, và hai loại vô nhân duyên kiến — tổng cộng mười tám loại chấp thủ về quá khứ đã được trình bày.
28. Idāni diṭṭhuddhāraṃ uddharanto tatra, bhikkhavetiādimāha.
28. Now, extracting the essence of wrong views (diṭṭhuddhāra), the Buddha spoke the passage beginning with Tatra, bhikkhave.
28. Bây giờ, để loại bỏ các tà kiến, Đức Phật đã nói câu Tatra, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, trong số đó...).
Tattha paccattaṃyeva ñāṇanti paccakkhañāṇaṃ.
Therein, paccattaṃyeva ñāṇaṃ means direct knowledge.
Ở đây, paccattaṃyeva ñāṇaṃ nghĩa là trực giác (ñāṇa) trực tiếp.
Parisuddhanti nirupakkilesaṃ.
Parisuddhaṃ means undefiled.
Parisuddhaṃ nghĩa là không có phiền não.
Pariyodātanti pabhassaraṃ.
Pariyodātaṃ means radiant.
Pariyodātaṃ nghĩa là rực rỡ.
Sabbapadehi vipassanāñāṇaṃyeva kathitaṃ.
All these terms refer to vipassanā-ñāṇa (insight knowledge).
Tất cả các từ này đều chỉ nói về tuệ quán (vipassanāñāṇaṃ).
Saddhādayo hi pañca dhammā bāhirasamayasmimpi honti, vipassanāñāṇaṃ sāsanasmiṃyeva.
For the five qualities such as faith (saddhā), etc., exist even in external doctrines, but insight knowledge (vipassanāñāṇa) exists only in the Dispensation.
Vì năm pháp như tín, v.v., cũng có trong các giáo phái bên ngoài, nhưng tuệ quán chỉ có trong Giáo Pháp này mà thôi.
Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentīti mayamidaṃ jānāmāti evaṃ tattha ñāṇakoṭṭhāsaṃ otārentiyeva.
Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentīti means "We know this," thus only introducing a portion of knowledge there.
Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentī nghĩa là họ chỉ đưa phần tri kiến của mình vào đó, nói rằng: “Chúng tôi biết điều này.”
Upādānamakkhāyatīti na taṃ ñāṇaṃ, micchādassanaṃ nāmetaṃ, tasmā tadapi tesaṃ bhavantānaṃ diṭṭhupādānaṃ akkhāyatīti attho.
Upādānamakkhāyatīti: That is not knowledge; this is called wrong view. Therefore, even that is declared to be the clinging to wrong view (diṭṭhupādāna) for those venerable ones. This is the meaning.
Upādānamakkhāyatī nghĩa là đó không phải là tri kiến, đó gọi là tà kiến. Do đó, điều đó cũng được gọi là chấp thủ tà kiến đối với các vị ấy.
Athāpi taṃ jānanamattalakkhaṇattā ñāṇabhāgamattameva, tathāpi tassa dassanassa anupātivattanato upādānapaccayato ca upādānameva.
Or, although that is merely a portion of knowledge due to its characteristic of merely knowing, yet, because of not transcending that view and because it is a condition for clinging, it is indeed clinging (upādāna).
Hoặc mặc dù đó chỉ là phần tri kiến do có đặc tính chỉ là sự biết, nhưng vì không vượt qua được cái thấy đó và vì là nhân duyên của chấp thủ, nên nó vẫn là chấp thủ.
Tadupātivattoti taṃ diṭṭhiṃ atikkanto.
Tadupātivattoti means one who has transcended that view (diṭṭhi).
Tadupātivatto nghĩa là người đã vượt qua tà kiến đó.
Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhiccasamuppannikā, soḷasa saññīvādā, aṭṭha asaññīvādā, aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, satta ucchedavādā, pañca diṭṭhadhammanibbānavādāti brahmajāle āgatā dvāsaṭṭhipi diṭṭhiyo kathitā honti.
Thus far, the sixty-two wrong views that appear in the Brahmajāla Sutta, namely, four eternalist views, four partially eternalist views, four views of finite and infinite, four "eel-wriggler" views, two views of fortuitous origination, sixteen views of perception (saññīvāda), eight views of non-perception (asaññīvāda), eight views of neither-perception-nor-non-perception (nevasaññīnāsaññīvāda), seven annihilationist views, and five views of Nibbāna in this very life, have been fully stated.
Như vậy, bốn loại thường kiến, bốn loại thường kiến một phần, bốn loại kiến về hữu biên và vô biên, bốn loại bất định kiến, hai loại vô nhân duyên kiến, mười sáu loại hữu tưởng kiến, tám loại vô tưởng kiến, tám loại phi hữu tưởng phi vô tưởng kiến, bảy loại đoạn kiến, và năm loại Niết-bàn hiện tại kiến — tổng cộng sáu mươi hai loại tà kiến đã được trình bày trong kinh Phạm Võng (Brahmajāla).
Brahmajāle pana kathite idaṃ suttaṃ akathitameva hoti.
However, if the Brahmajāla Sutta is stated, this Sutta (Pañcāyatanasutta) is not stated.
Tuy nhiên, khi kinh Phạm Võng được giảng, kinh này (Pañcāyatana) lại không được giảng.
Idha tato atirekāya sakkāyadiṭṭhiyā āgatattā.
Because in this Sutta, the sakkāya-diṭṭhi (identity view) is included in excess of that (Brahmajāla Sutta).
Vì ở đây, có thêm thân kiến (sakkāyadiṭṭhiyā) so với kinh đó.
Imasmiṃ pana kathite brahmajālaṃ kathitameva hoti.
But if this Sutta is stated, the Brahmajāla Sutta is considered stated.
Nhưng khi kinh này được giảng, kinh Phạm Võng đã được giảng rồi.
30. Idāni imā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo uppajjamānā sakkāyadiṭṭhipamukheneva uppajjantīti dassetuṃ idha, bhikkhave, ekaccotiādimāha.
30. Now, to show that these sixty-two wrong views, when they arise, arise with sakkāya-diṭṭhi as their head, the Buddha spoke the passage beginning with Idha, bhikkhave, ekacco.
30. Bây giờ, để chỉ ra rằng sáu mươi hai loại tà kiến này khi phát sinh đều lấy thân kiến làm chủ đạo, Đức Phật đã nói câu Idha, bhikkhave, ekacco (Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số...).
Tattha paṭinissaggāti pariccāgena.
Therein, paṭinissaggā means by relinquishment.
Ở đây, paṭinissaggā nghĩa là bằng sự từ bỏ.
Kāmasaṃyojanānaṃ anadhiṭṭhānāti pañcakāmaguṇataṇhānaṃ nissaṭṭhattā.
Kāmasaṃyojanānaṃ anadhiṭṭhānā means due to the renunciation of craving for the five sense pleasures.
Kāmasaṃyojanānaṃ anadhiṭṭhānā nghĩa là do đã từ bỏ tham ái đối với năm dục trần.
Pavivekaṃ pītinti sappītikajjhānadvayapītiṃ.
Pavivekaṃ pītiṃ means the joy of the two jhānas accompanied by joy (sappītikajjhāna).
Pavivekaṃ pītiṃ nghĩa là hỷ của hai thiền định có hỷ.
Nirujjhatīti jhānanirodhena nirujjhati.
Nirujjhatīti means it ceases with the cessation of jhāna.
Nirujjhatī nghĩa là diệt trừ do sự diệt trừ của thiền định.
Samāpattito pana vuṭṭhitassa niruddhā nāma hoti.
Indeed, for one who has emerged from that attainment, it is said to have ceased.
Tuy nhiên, đối với người đã xuất khỏi thiền định, thiền định được gọi là đã diệt trừ.
Yatheva hi ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā uppajjati nirāmisaṃ sukhaṃ, nirāmisasukhassa nirodhā uppajjati adukkhamasukhā vedanā’’ti ettha na ayamattho hoti – catutthajjhānanirodhā tatiyajjhānaṃ upasampajja viharatīti.
Just as in the passage, "With the cessation of feeling that is neither pain nor pleasure, non-sensual happiness arises; with the cessation of non-sensual happiness, feeling that is neither pain nor pleasure arises," this does not mean that with the cessation of the fourth jhāna, one enters and abides in the third jhāna.
Cũng như câu: “Do sự diệt trừ của thọ vô khổ vô lạc, lạc ly dục phát sinh; do sự diệt trừ của lạc ly dục, thọ vô khổ vô lạc phát sinh” – ở đây, điều này không có nghĩa là do sự diệt trừ của thiền thứ tư mà thiền thứ ba phát sinh và duy trì.
Ayaṃ panettha attho – catutthajjhānā vuṭṭhāya tatiyaṃ jhānaṃ samāpajjati, tatiyajjhānā vuṭṭhāya catutthaṃ jhānaṃ samāpajjatīti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
This is the meaning here: one rises from the fourth jhāna and enters the third jhāna; one rises from the third jhāna and enters the fourth jhāna. In this way, this analogy should be understood.
Đây là ý nghĩa: Xuất khỏi Tứ thiền, nhập Tam thiền; xuất khỏi Tam thiền, nhập Tứ thiền, cần phải hiểu sự hoàn thành này theo cách đó.
Uppajjati domanassanti hīnajjhānapariyādānakadomanassaṃ.
Domanassa arises means the mental pain (domanassa) that occurs with the decline or cessation of the jhāna.
Ưu phát sinh là ưu do sự suy thoái hoặc chấm dứt của thiền kém hơn.
Samāpattito vuṭṭhitacittassa pana kammanīyabhāvo kathito.
Furthermore, the workability of the mind that has emerged from attainment is explained.
Nhưng sự sẵn sàng hành động của tâm đã xuất khỏi thiền định đã được nói đến.
Pavivekā pītīti sā eva jhānadvayapīti.
Rapture of seclusion means that very rapture of the two jhāna.
Hỷ do viễn ly là chính hỷ của hai thiền ấy.
Yaṃ chāyā jahatīti yaṃ ṭhānaṃ chāyā jahati.
Where the shade leaves means the place which the shade leaves.
Nơi bóng rời đi là nơi mà bóng rời đi.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is said?
Điều gì được nói đến?
Yasmiṃ ṭhāne chāyā atthi, tasmiṃ ātapo natthi.
Where there is shade, there is no sunshine.
Nơi nào có bóng, nơi đó không có nắng.
Yasmiṃ ātapo atthi, tasmiṃ chāyā natthīti.
Where there is sunshine, there is no shade.
Nơi nào có nắng, nơi đó không có bóng.
33. Anupādānohamasmīti niggahaṇo ahamasmi.
33. I am unattached means I am restrained.
33. Tôi không chấp thủ nghĩa là tôi không nắm giữ.
Nibbānasappāyanti nibbānassa sappāyaṃ upakārabhūtaṃ.
Conducive to Nibbāna means suitable for Nibbāna, helpful to Nibbāna.
Thích hợp Níp-bàn là điều thích hợp, hữu ích cho Níp-bàn.
Nanu ca maggadassanaṃ nāma sabbattha nikantiyā sukkhāpitāya uppajjati, kathametaṃ nibbānassa upakārapaṭipadā nāma jātanti, sabbattha anupādiyanavasena aggaṇhanavasena upakārapaṭipadā nāma jātaṃ.
Is it not true that the seeing of the path always arises when craving is dried up everywhere? How then does this become a path conducive to Nibbāna? It becomes a path conducive (to Nibbāna) through not clinging, through not grasping, in all things.
Chẳng phải sự thấy đạo phát sinh khắp nơi khi tham ái được làm khô cạn sao? Làm sao điều này lại trở thành con đường thực hành hữu ích cho Níp-bàn? Vì không chấp thủ, không nắm giữ khắp nơi, nên nó trở thành con đường thực hành hữu ích.
Abhivadatīti abhimānena upavadati.
Declares means speaks with conceit.
Tuyên bố là nói với sự kiêu mạn.
Pubbantānudiṭṭhinti aṭṭhārasavidhampi pubbantānudiṭṭhiṃ.
Regarding the past means all eighteen kinds of views regarding the past.
Kiến chấp về quá khứ là mười tám loại kiến chấp về quá khứ.
Aparantānudiṭṭhinti catucattārīsavidhampi aparantānudiṭṭhiṃ.
Regarding the future means all forty-four kinds of views regarding the future.
Kiến chấp về vị lai là bốn mươi bốn loại kiến chấp về vị lai.
Upādānamakkhāyatīti ahamasmīti gahaṇassa sakkāyadiṭṭhipariyāpannattā diṭṭhupādānaṃ akkhāyati.
Clinging is declared means clinging to views is declared, because the grasping "I am" is included in sakkāya-diṭṭhi.
Được gọi là chấp thủ là vì sự nắm giữ "tôi là" thuộc về thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), nên được gọi là kiến chấp thủ (diṭṭhupādāna).
Ettha saṅkhārapaṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ.
Here, Nibbāna is shown by the rejection of formations. But in this Sutta, it is shown by the rejection of the six sense-bases.
“Thức không thể thấy, vô biên, chiếu sáng khắp mọi nơi.”
Imasmiṃ pana sutte chaāyatanapaṭikkhepena dassitaṃ.
And elsewhere, unattached liberation is shown to be Nibbāna itself, but here it is the attainment of the fruit of Arahantship.
Ở đây, Níp-bàn được chỉ ra bằng cách phủ nhận các hành. Còn trong kinh này, nó được chỉ ra bằng cách phủ nhận sáu xứ.
Aññattha ca anupādāvimokkhoti nibbānameva dassitaṃ, idha pana arahattaphalasamāpatti.
And elsewhere, Nibbāna itself was taught by the Buddha as anupādāvimokkho (liberation without clinging); but here, it refers to the attainment of the fruition of Arahantship.
Ở chỗ khác, giải thoát không chấp thủ chỉ ra chính Níp-bàn, nhưng ở đây là nhập quả A-la-hán.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng khắp nơi.
34. Evaṃ me sutanti kintisuttaṃ.
34. Thus have I heard refers to the Kinti Sutta.
34. Tôi nghe như vầy là kinh Kinti.
Tattha pisinārāyanti evaṃnāmake maṇḍalapadese.
There, in Pisīnārā means in a circular region of that name.
Trong đó, tại Pisīnārā là tại vùng đất có tên như vậy.
Baliharaṇeti tasmiṃ vanasaṇḍe bhūtānaṃ baliṃ āharanti, tasmā so baliharaṇanti vutto.
In Baliharaṇa means that offerings are brought to the spirits in that forest grove, therefore it is called Baliharaṇa.
Tại Baliharaṇa là trong khu rừng đó, họ cúng dường cho các chúng sinh, vì vậy nó được gọi là Baliharaṇa.
Cīvarahetūti cīvarakāraṇā, cīvaraṃ paccāsīsamānoti attho.
For the sake of robes means for the purpose of robes, intending robes.
Vì y phục là vì lý do y phục, nghĩa là mong muốn y phục.
Itibhavābhavahetūti evaṃ imaṃ desanāmayaṃ puññakiriyavatthuṃ nissāya tasmiṃ tasmiṃ bhave sukhaṃ vedissāmīti dhammaṃ desetīti kiṃ tumhākaṃ evaṃ hotīti attho.
For the sake of this and future existences means, "Is it so for you, that having relied on this meritorious deed, which consists of the teaching, I shall experience happiness in each existence?"
Vì sự tái sinh này và sự tái sinh khác là nghĩa là: "Nương vào việc làm phước đức này, tôi sẽ hưởng lạc trong các kiếp sống khác nhau" — Đức Phật thuyết pháp như vậy, có phải các vị nghĩ như vậy không?
35. Cattāro satipaṭṭhānātiādayo sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā lokiyalokuttarāva kathitā.
35. The four foundations of mindfulness and so on refer to the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā), which are described as both worldly and supra-worldly.
35. Bốn niệm xứ và các pháp trợ bồ-đề ba mươi bảy chi phần khác được nói đến là thuộc thế gian và xuất thế gian.
Tatthāti tesu sattatiṃsāya dhammesu.
Therein means among those thirty-seven dhammas.
Trong đó là trong ba mươi bảy pháp ấy.
Siyaṃsūti bhaveyyuṃ.
Might be means they could be.
Có thể có là sẽ có.
Abhidhammeti visiṭṭhe dhamme, imesu sattatiṃsabodhipakkhiyadhammesūti attho.
In Abhidhamma means in the distinctive Dhamma, that is, in these thirty-seven factors of awakening.
Trong Vi diệu pháp là trong pháp thù thắng, nghĩa là trong ba mươi bảy pháp trợ bồ-đề này.
Tatra ceti idampi bodhipakkhiyadhammesveva bhummaṃ.
And there this also means referring to the factors of awakening.
Và trong đó điều này cũng là locative (thể sở tại) chỉ về các pháp trợ bồ-đề.
Atthato ceva nānaṃ byañjanato cāti ettha ‘‘kāyova satipaṭṭhānaṃ vedanāva satipaṭṭhāna’’nti vutte atthato nānaṃ hoti, ‘‘satipaṭṭhānā’’ti vutte pana byañjanato nānaṃ nāma hoti.
Difference in meaning and expression means that when it is said, "Body is the foundation of mindfulness, feeling is the foundation of mindfulness," there is a difference in meaning; but when it is said "foundations of mindfulness," there is a difference in expression.
Khác nhau về nghĩa và về văn tự – ở đây, khi nói "thân là niệm xứ, thọ là niệm xứ" thì có sự khác biệt về nghĩa; nhưng khi nói "niệm xứ" thì có sự khác biệt về văn tự.
Tadamināpīti taṃ tumhe imināpi kāraṇena jānāthāti atthañca byañjanañca samānetvā athassa ca aññathā gahitabhāvo byañjanassa ca micchā ropitabhāvo dassetabbo.
You also know this means that you should understand both the meaning and the expression by this reason, and the fact that the meaning was grasped differently and the expression was incorrectly applied should be demonstrated.
Và điều này là "các vị hãy biết điều đó bằng lý do này", và cần chỉ ra rằng nghĩa đã bị hiểu sai và văn tự đã bị gán sai.
Yo dhammo yo vinayoti ettha atthañca byañjanañca viññāpanakāraṇameva dhammo ca vinayo ca.
Which Dhamma, which Vinaya means that the Dhamma and Vinaya are just the reason for understanding both meaning and expression.
Pháp nào, Luật nào – ở đây, Pháp và Luật chính là nguyên nhân để hiểu nghĩa và văn tự.
37. Atthato hi kho sametīti satiyeva satipaṭṭhānanti gahitā.
37. Indeed, it agrees in meaning means that mindfulness itself is taken as the foundation of mindfulness.
37. Thật vậy, về nghĩa thì tương đồng là chỉ có niệm (sati) được chấp nhận là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Byañjanato nānanti kevalaṃ byañjanameva satipaṭṭhānoti vā satipaṭṭhānāti vā micchā ropetha.
Difference in expression means that you might falsely assert that the mere expression "mindfulness" or "foundations of mindfulness" is the Dhamma itself.
Khác nhau về văn tự là chỉ có văn tự, hoặc là 'sati' hoặc 'satipaṭṭhāna', bị gán sai.
Appamattakaṃ khoti suttantaṃ patvā byañjanaṃ appamattakaṃ nāma hoti.
Indeed, it is trifling means that when it comes to a Sutta, the expression is indeed trifling.
Thật ra rất ít là khi đến kinh điển, văn tự trở nên không đáng kể.
Parittamattaṃ dhanitaṃ katvā ropitepi hi nibbutiṃ pattuṃ sakkā hoti.
For even by taking a little hard consonant (dhanita) and asserting it, it is possible to attain Nibbāna.
Vì ngay cả khi một âm nặng (dhanita) được đặt sai một chút, vẫn có thể đạt đến Níp-bàn.
Tatridaṃ vatthu – vijayārāmavihāravāsī kireko khīṇāsavatthero dvinnaṃ bhikkhūnaṃ suttaṃ āharitvā kammaṭṭhānaṃ kathento – ‘‘samuddho samuddhoti, bhikkhave, assutavā puthujjano bhāsatī’’ti dhanitaṃ katvā āha.
In this regard, there is a story: It is said that an Arahant Elder residing in Vijayārāma Monastery, when teaching a meditation subject (kammaṭṭhāna) by quoting a Sutta to two bhikkhus, said, “O bhikkhus, the uninstructed ordinary person speaks of ‘samuddho, samuddho’ (the ocean, the ocean)” making a hard consonant sound (dhanita).
Trong đó có một câu chuyện: Được biết, một vị Trưởng lão A-la-hán trú tại tu viện Vijayārāma, khi giảng thiền đề cho hai tỳ-khưu bằng cách trích dẫn kinh, đã nói "Samuddho samuddhoti, bhikkhave, assutavā puthujjano bhāsatīti" (Này các tỳ-khưu, phàm phu vô văn tự nói 'biển, biển') với âm nặng.
Eko bhikkhu ‘‘samuddho nāma, bhante’’ti āha.
One bhikkhu said, "Venerable sir, it is ‘samuddo’ (the ocean), not ‘samuddho’ (with a hard 'ddh')."
Một tỳ-khưu nói: "Bạch Đại đức, là samuddoti (biển) với âm nhẹ."
Āvuso, samuddhoti vuttepi samuddoti vuttepi mayaṃ loṇasāgarameva jānāma, tumhe pana no atthagavesakā, byañjanagavesakā, gacchatha mahāvihāre paguṇabyañjanānaṃ bhikkhūnaṃ santike byañjanaṃ sodhāpethāti kammaṭṭhānaṃ akathetvāva uṭṭhāpesi.
The Elder replied, "Friends, whether 'samuddho' or 'samuddo' is said, we understand it to be the salty ocean. You, however, are not seekers of meaning, but seekers of expression. Go to the bhikkhus in the Mahāvihāra who are skilled in expressions, and have the expression clarified." Having said this, he sent them away without teaching the kammaṭṭhāna.
Vị Trưởng lão nói: "Này hiền giả, dù nói samuddhoti (âm nặng) hay samuddoti (âm nhẹ), chúng ta đều hiểu là biển mặn. Nhưng các vị không phải là người tìm kiếm nghĩa, mà là người tìm kiếm văn tự. Hãy đi đến Đại Tự viện, nơi có các tỳ-khưu thông thạo văn tự, và sửa lại văn tự." Nói vậy, ngài không giảng thiền đề nữa mà bảo họ đứng dậy.
So aparabhāge mahāvihāre bheriṃ paharāpetvā bhikkhusaṅghassa catūsu maggesu pañhaṃ kathetvāva parinibbuto.
Later, that Arahant Elder had a drum beaten in the Mahāvihāra, and after teaching the monastic Sangha about the four paths, he attained Parinibbāna.
Sau này, vị ấy đã đánh trống tại Đại Tự viện, giảng pháp cho Tăng đoàn về Tứ Thánh Đạo rồi nhập Đại Níp-bàn.
Evaṃ suttantaṃ patvā byañjanaṃ appamattakaṃ nāma hoti.
Thus, when it comes to a Sutta, the expression is indeed trifling.
Như vậy, khi đến kinh điển, văn tự trở nên không đáng kể.
Vinayaṃ pana patvā no appamattakaṃ.
But when it comes to the Vinaya, it is not trifling.
Nhưng khi đến Luật, nó không phải là không đáng kể.
Sāmaṇerapabbajjāpi hi ubhatosuddhito vaṭṭati, upasampadādikammānipi sithilādīnaṃ dhanitādikaraṇamatteneva kuppanti.
Even the ordination of a novice is valid only if it is pure on both sides, and acts such as upasampadā are invalidated merely by the rendering of soft (sithila) sounds as hard (dhanita) and so on.
Ngay cả sự xuất gia Sa-di cũng cần phải thanh tịnh cả hai mặt, và các nghi thức như thọ cụ túc giới cũng bị hủy hoại chỉ vì việc phát âm sai âm nhẹ (sithila) thành âm nặng (dhanita) và ngược lại.
Idha pana suttantabyañjanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Here, however, this is said with reference to the expression in the Sutta.
Nhưng ở đây, điều này được nói đến liên quan đến văn tự của kinh điển.
39. Na codanāya taritabbanti na codanatthāya vegāyitabbaṃ.
39. One should not rush to admonish means one should not hasten for the sake of admonition.
39. Không nên vội vàng khiển trách nghĩa là không nên vội vã khiển trách.
Ekacco hi puggalo ‘‘nalāṭe te sāsapamattā piḷakā’’ti vutto ‘‘mayhaṃ nalāṭe sāsapamattaṃ piḷakaṃ passasi, attano nalāṭe tālapakkamattaṃ mahāgaṇḍaṃ na passasī’’ti vadati.
For some individual, when told, "You have a pimple the size of a mustard seed on your forehead," replies, "You see a pimple the size of a mustard seed on my forehead, but you don't see a huge tumor the size of a palm fruit on your own forehead."
Một người nào đó khi bị nói: "Trên trán của bạn có một mụn nhọt nhỏ bằng hạt cải", sẽ đáp: "Bạn thấy mụn nhọt nhỏ bằng hạt cải trên trán tôi, nhưng bạn không thấy cái bướu lớn bằng quả chà là trên trán của chính bạn sao?".
Tasmā puggalo upaparikkhitabbo.
Therefore, the person should be examined.
Vì vậy, cần phải xem xét kỹ người đó.
Adaḷhadiṭṭhīti anādānadiṭṭhī suṃsumāraṃ hadaye pakkhipanto viya daḷhaṃ na gaṇhāti.
Of unsteady view means a view that does not grasp firmly, like one who inserts a crocodile into the heart.
Kiến chấp không kiên cố là kiến chấp không nắm giữ chặt chẽ, giống như người bỏ cá sấu vào tim.
Upaghātoti caṇḍabhāvena vaṇaghaṭṭitassa viya dukkhuppatti.
Injury means the arising of suffering, like for one whose wound is struck with harshness.
Sự tổn hại là sự phát sinh đau khổ như vết thương bị chạm mạnh do tính hung bạo.
Suppaṭinissaggīti ‘‘kiṃ nāma ahaṃ āpanno, kadā āpanno’’ti vā ‘‘tvaṃ āpanno, tava upajjhāyo āpanno’’ti vā ekaṃ dve vāre vatvāpi ‘‘asukaṃ nāma asukadivase nāma, bhante, āpannattha, saṇikaṃ anussarathā’’ti saritvā tāvadeva vissajjeti.
Suppaṭinissaggī means that when one is asked, “‘What kind of offense have I committed, when did I commit it?’ or, ‘You have committed an offense, your preceptor has committed an offense,’” and even after being told once or twice, “‘Venerable sir, you committed such and such an offense on such and such a day; please recollect it slowly,’ he recollects and relinquishes it at that very time.
Suppaṭinissaggī (người dễ từ bỏ lỗi) nghĩa là: "Tôi đã phạm tội gì, phạm khi nào?" hoặc "Ông đã phạm tội, thầy tế độ của ông đã phạm tội" — dù đã nói một hai lần như vậy, nhưng khi được nhắc nhở: "Bạch Đại đức, Đại đức đã phạm tội ấy vào ngày ấy, xin Đại đức từ từ nhớ lại," thì liền nhớ ra và ngay lập tức từ bỏ lỗi.
Vihesāti bahuṃ atthañca kāraṇañca āharantassa kāyacittakilamatho.
Vihesā means the weariness of body and mind for one who brings forth much good and reason.
Vihesā (sự quấy nhiễu) nghĩa là sự mệt mỏi về thân và tâm của người phải đưa ra nhiều ý nghĩa và lý do.
Sakkomīti evarūpo hi puggalo okāsaṃ kāretvā ‘‘āpattiṃ āpannattha, bhante’’ti vutto ‘‘kadā kismiṃ vatthusmi’’nti vatvā ‘‘asukadivase asukasmiṃ vatthusmi’’nti vutte ‘‘na sarāmi, āvuso’’ti vadati, tato ‘‘saṇikaṃ, bhante, sarathā’’ti bahuṃ vatvā sārito saritvā vissajjeti.
Sakkomī means that such a person, having created an opportunity, when told, “Venerable sir, you have committed an offense,” says, “When and concerning what matter?” When told, “On such and such a day, concerning such and such a matter,” he says, “I do not remember, friend.” Then, after being urged repeatedly, “Venerable sir, please recollect slowly,” he recollects and relinquishes it.
Sakkomī (tôi có thể) nghĩa là một người như vậy, sau khi được tạo cơ hội và được nói: "Bạch Đại đức, Đại đức đã phạm tội," liền hỏi: "Khi nào, trong sự việc gì?" Khi được trả lời: "Vào ngày ấy, trong sự việc ấy," thì nói: "Tôi không nhớ, này hiền hữu." Sau đó, khi được nhắc nhở nhiều lần: "Bạch Đại đức, xin Đại đức từ từ nhớ lại," thì liền nhớ ra và từ bỏ lỗi.
Tenāha ‘‘sakkomī’’ti.
Therefore, it is said, “ Sakkomī.”
Vì thế, Đức Phật đã nói "sakkomī" (tôi có thể).
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
40. Vacīsaṃhāroti vacanasañcāro.
40. Vacīsaṃhāro means the circulation of speech.
40. Vacīsaṃhāro (sự thu thập lời nói) nghĩa là sự truyền đạt lời nói.
Imehi kathitaṃ amūsaṃ antaraṃ paveseyya, tumhe imehi idañcidañca vuttāti amūhi kathitaṃ imesaṃ antaraṃ paveseyyāti attho.
It means he should convey what these (bhikkhus) said into the midst of those (bhikkhus), and what those (bhikkhus) said, such and such, he should convey into the midst of these (bhikkhus).
Nghĩa là: người ấy có thể đưa lời nói của những người này vào giữa những người kia, hoặc đưa lời nói của những người kia vào giữa những người này, rằng: "Các ông đã nói điều này, điều kia với những người này."
Diṭṭhipaḷāsotiādīhi cittassa anārādhaniyabhāvo kathito.
With Diṭṭhipaḷāso and so on, the disagreeable nature of the mind is declared.
Với các từ như Diṭṭhipaḷāso (sự bám chấp vào quan điểm), sự không hài lòng của tâm đã được nói đến.
Taṃ jānamāno samāno garaheyyāti taṃ satthā jānamāno samāno nindeyya amheti.
Taṃ jānamāno samāno garaheyyā means that the Teacher, knowing that, would blame us.
Taṃ jānamāno samāno garaheyyā (biết điều đó, bậc Đạo sư sẽ khiển trách) nghĩa là bậc Đạo sư, khi biết điều đó, sẽ khiển trách chúng tôi.
Etaṃ panāvuso, dhammanti etaṃ kalahabhaṇḍanadhammaṃ.
Etaṃ panāvuso, dhamma means this nature of strife and contention.
Etaṃ panāvuso, dhamma (nhưng này hiền hữu, pháp này) nghĩa là pháp tranh cãi, cãi vã này.
Tañceti taṃ saññattikārakaṃ bhikkhuṃ.
Tañce means that bhikkhu who makes the declaration.
Tañce (nếu người ấy) nghĩa là tỳ khưu đã tạo ra sự tuyên bố đó.
Evaṃ byākareyyāti mayā ete suddhante patiṭṭhāpitāti avatvā yena kāraṇena saññatti katā, tadeva dassento evaṃ byākareyya.
Evaṃ byākareyyā means that without saying, “I have established these in purity,” he should declare thus, showing only the reason for which the declaration was made.
Evaṃ byākareyyā (sẽ giải thích như vậy) nghĩa là người ấy sẽ giải thích như vậy, không nói rằng: "Tôi đã thiết lập những người này trên sự thanh tịnh," mà chỉ trình bày nguyên nhân đã tạo ra sự tuyên bố.
Tāhaṃ dhammaṃ sutvāti ettha dhammoti sāraṇīyadhammo adhippeto.
In Tāhaṃ dhammaṃ sutvā, Dhamma here refers to the Dhamma for conciliation.
Trong câu Tāhaṃ dhammaṃ sutvā (nghe pháp ấy), dhamma (pháp) ở đây được hiểu là pháp đáng nhớ (sāraṇīyadhamma).
Na ceva attānantiādīsu ‘‘brahmalokappamāṇo hesa aggi uṭṭhāsi, ko etamaññatra mayā nibbāpetuṃ samattho’’ti hi vadanto attānaṃ ukkaṃseti nāma.
In Na ceva attāna and so on, one who says, “This fire rose to the extent of a Brahma-world; who else but I is capable of extinguishing it?” such a one exalts oneself.
Trong câu Na ceva attāna (không tự đề cao mình) và các câu tiếp theo, người nói: "Ngọn lửa này bùng lên lớn bằng cõi Phạm thiên, ai có thể dập tắt nó ngoài tôi?" là tự đề cao mình.
‘‘Ettakā janā vicaranti, okāso laddhuṃ na sakkā, ekopi ettakamattaṃ nibbāpetuṃ samattho nāma natthī’’ti vadamāno paraṃ vambheti nāma.
One who says, “So many people are wandering about, it is impossible to find an opportunity, no one is capable of extinguishing even this much (fire),” such a one disparages others.
Người nói: "Có rất nhiều người đang đi lại, không thể tìm thấy cơ hội, không ai có thể dập tắt ngọn lửa lớn như vậy" là hạ thấp người khác.
Tadubhayampesa na karoti.
Such a person does neither of these two.
Người ấy không làm cả hai điều đó.
Dhammo panettha sammāsambuddhassa byākaraṇaṃ, tesaṃ bhikkhūnaṃ saññattikaraṇaṃ anudhammo, tadeva byākaroti nāma.
Here, the declaration of the Perfectly Enlightened One is the Dhamma, and the act of conciliation by those bhikkhus is the anudhammo (subordinate Dhamma); that alone is called byākaroti (declaring).
Dhammo (pháp) ở đây là lời tuyên bố của Đức Chánh Đẳng Giác; việc các tỳ khưu đó đưa ra tuyên bố là anudhammo (pháp tùy thuận), và đó là byākaroti (sự giải thích).
Na ca koci sahadhammikoti añño cassa koci sahetuko parehi vutto vādo vā anuvādo vā garahitabbabhāvaṃ āgacchanto nāma natthi.
Na ca koci sahadhammiko means that there is no other one practicing in accordance with the Dhamma who, when a statement or accusation, accompanied by reason, is made by others, would come to be blameworthy.
Na ca koci sahadhammiko (không có ai cùng pháp) nghĩa là không có lời tranh cãi hay phản bác nào khác của người khác có lý do mà đáng bị khiển trách.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.