41. Evaṃ me sutanti sāmagāmasuttaṃ.
41. Evaṃ me sutaṃ is the Sāmagāmasutta.
41. Evaṃ me suta (Tôi đã nghe như vầy) là Kinh Sāmagāma.
Tattha sāmagāmeti sāmākānaṃ ussannattā evaṃladdhanāme gāme.
Therein, Sāmagāme refers to the village named thus because of the abundance of sāma grass.
Trong đó, Sāmagāme (tại làng Sāmā) nghĩa là tại ngôi làng được đặt tên như vậy vì có nhiều cây sāmā.
Adhunā kālaṅkatoti sampati kālaṃ kato.
Adhunā kālaṅkato means he has just now passed away.
Adhunā kālaṅkato (vừa mới qua đời) nghĩa là vừa mới chết.
Dvedhikajātāti dvejjhajātā dvebhāgajātā.
Dvedhikajātā means divided into two factions, split into two parts.
Dvedhikajātā (trở thành hai phe) nghĩa là trở thành hai phần, hai phe.
Bhaṇḍanādīsu bhaṇḍanaṃ pubbabhāgakalaho, taṃ daṇḍādānādivasena paṇṇattivītikkamavasena ca vaddhitaṃ kalaho, ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādikaṃ viruddhavacanaṃ vivādo.
Among strife and so on, bhaṇḍanaṃ is preliminary contention, which, when escalated by taking up clubs or staves and by transgressing precepts, becomes kalaho. Speaking contradictory words like, “You do not know this Dhamma-Vinaya,” is vivādo.
Trong các tranh chấp, bhaṇḍanaṃ (sự cãi vã) là sự bất hòa ban đầu; khi nó gia tăng do việc cầm gậy, vũ khí, v.v., và do vi phạm giới luật, nó trở thành kalaho (sự tranh chấp); lời nói đối nghịch như "Ông không hiểu Pháp và Luật này" là vivādo (sự tranh luận).
Vitudantāti vitujjantā.
Vitudantā means reviling.
Vitudantā (chỉ trích) nghĩa là công kích bằng lời nói.
Sahitaṃ meti mama vacanaṃ atthasaṃhitaṃ.
Sahitaṃ me means my word is beneficial.
Sahitaṃ me (lời tôi là đúng) nghĩa là lời nói của tôi phù hợp với ý nghĩa.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tava adhiciṇṇaṃ cirakālasevanavasena paguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma nivattaṃ.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvat ta means that which you have habitually practiced, which has become proficient through long-term cultivation, has been turned back due to my argument.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvatta (điều ông đã quen thuộc đã bị lật ngược) nghĩa là điều ông đã quen thuộc, đã thành thạo do thực hành lâu dài, đã bị lật ngược theo quan điểm của tôi.
Āropito te vādoti tuyhaṃ upari mayā doso āropito.
Āropito te vādo means I have laid a charge against you.
Āropito te vādo (lỗi đã được quy cho ông) nghĩa là tôi đã quy lỗi cho ông.
Cara vādappamokkhāyāti bhattapuṭaṃ ādāya taṃ taṃ upasaṅkamitvā vādappamokkhatthāya uttari pariyesamāno cara.
Cara vādappamokkhāyā means taking an alms-bowl, going to various places, and seeking further for liberation from the charge.
Cara vādappamokkhāyā (hãy đi tìm sự giải thoát khỏi quan điểm) nghĩa là hãy cầm gói cơm và đi đến các nơi đó để tìm kiếm một vị thầy để giải thoát khỏi quan điểm của tôi.
Nibbeṭhehi vāti atha mayā āropitavādato attānaṃ mocehi.
Nibbeṭhehi vā means, or else, free yourself from the charge I have laid.
Nibbeṭhehi vā (hoặc hãy giải thoát) nghĩa là hoặc hãy tự giải thoát khỏi lỗi mà tôi đã quy kết.
Sace pahosīti sace sakkosi.
Sace pahosī means if you are able.
Sace pahosī (nếu ông có thể) nghĩa là nếu ông có khả năng.
Vadhoyevāti maraṇameva.
Vadhoyevā means death itself.
Vadhoyevā (chỉ là sự giết chóc) nghĩa là chỉ là sự chết do giết hại lẫn nhau.
Nāṭaputtiyesūti nāṭaputtassa antevāsikesu.
Nāṭaputtiyesū means among the disciples of Nāṭaputta.
Nāṭaputtiyesū (trong số các đệ tử của Nāṭaputta) nghĩa là trong số các đệ tử của Nāṭaputta.
Nibbinnarūpāti ukkaṇṭhitasabhāvā, abhivādanādīni na karonti.
Nibbinnarūpā means those who are averse, who do not perform greetings and so on.
Nibbinnarūpā (chán nản) nghĩa là có bản chất chán nản, không thực hiện các hành động như chào hỏi.
Virattarūpāti vigatapemā.
Virattarūpā means those whose affection has ceased.
Virattarūpā (không còn ưa thích) nghĩa là không còn tình cảm.
Paṭivānarūpāti tesaṃ nipaccakiriyato nivattasabhāvā.
Paṭivānarūpā means those who have ceased to show deference towards them.
Paṭivānarūpā (không còn tôn kính) nghĩa là có bản chất từ bỏ sự kính trọng đối với họ.
Yathā tanti yathā ca durakkhātādisabhāve dhammavinaye nibbinnavirattapaṭivānarūpehi bhavitabbaṃ, tatheva jātāti attho.
Yathā taṃ means just as one should be averse, disaffected, and undeferential towards a badly expounded Dhamma and Vinaya, so too it happened to them.
Yathā ta (như vậy) nghĩa là như thể trong Pháp và Luật đã được thuyết giảng sai lầm, v.v., họ đã trở nên chán nản, không còn ưa thích và không còn tôn kính.
Durakkhāteti dukkathite.
Durakkhāte means badly expounded.
Durakkhāte (được thuyết giảng sai lầm) nghĩa là được nói một cách không đúng.
Duppavediteti duviññāpite.
Duppavedite means badly revealed.
Duppavedite (được trình bày sai lầm) nghĩa là được giải thích một cách không đúng.
Anupasamasaṃvattaniketi rāgādīnaṃ upasamaṃ kātuṃ asamattho.
Anupasamasaṃvattanike means incapable of calming defilements like lust.
Anupasamasaṃvattanike (không dẫn đến sự an tịnh) nghĩa là không có khả năng làm lắng dịu tham ái, v.v.
Bhinnathūpeti bhinnapatiṭṭhe.
Bhinnathūpe means whose support is broken.
Bhinnathūpe (với trụ cột bị phá vỡ) nghĩa là với sự hỗ trợ đã bị phá vỡ.
Ettha hi nāṭaputtova nesaṃ patiṭṭhena thūpo, so pana bhinno mato.
Here, Nāṭaputta himself was their support, their pillar; but he was broken, he died.
Ở đây, Nāṭaputta chính là trụ cột, sự hỗ trợ của họ, nhưng ông ấy đã bị phá vỡ, đã chết.
Tena vuttaṃ ‘‘bhinnathūpe’’ti.
Therefore, it is said, " Bhinnathūpe."
Vì vậy, đã nói: bhinnathūpe (với trụ cột bị phá vỡ).
Appaṭisaraṇeti tasseva abhāvena paṭisaraṇavirahite.
Appaṭisaraṇe means without refuge due to his absence.
Appaṭisaraṇe (không có nơi nương tựa) nghĩa là không có nơi nương tựa do sự vắng mặt của chính ông ấy.
Nanu cāyaṃ nāṭaputto nāḷandavāsiko, so kasmā pāvāyaṃ kālaṃkatoti.
Now, this Nāṭaputta was an inhabitant of Nāḷandā, so why did he pass away in Pāvā?
Này, Nāṭaputta này là cư dân của Nāḷandā, vậy tại sao ông ấy lại qua đời ở Pāvā?
So kira upālinā gahapatinā paṭividdhasaccena dasahi gāthāhi bhāsite buddhaguṇe sutvā uṇhaṃ lohitaṃ chaḍḍesi.
It is said that he, upon hearing the virtues of the Buddha declared in ten verses by the householder Upāli, who had penetrated the truths, vomited hot blood.
Nghe Upāli gia chủ, người đã thấu đạt chân lý, thuyết giảng các phẩm chất của Đức Phật bằng mười bài kệ, ông ấy đã nôn ra máu nóng.
Atha naṃ aphāsukaṃ gahetvā pāvaṃ agamaṃsu, so tattha kālamakāsi.
Then, taking him, afflicted with illness, they went to Pāvā, and there he passed away.
Sau đó, họ đưa ông ấy, đang bị bệnh, đến Pāvā, và ông ấy đã qua đời ở đó.
Kālaṃ kurumāno ca ‘‘mama laddhi aniyyānikā sārarahitā, mayaṃ tāva naṭṭhā, avasesajano mā apāyapūrako ahosi.
As he was dying, he thought, "My doctrine is not leading to liberation, it is devoid of essence. We are certainly lost. May the remaining people not become denizens of the lower realms.
Khi đang hấp hối, ông ấy nghĩ: "Giáo lý của ta không dẫn đến giải thoát, không có cốt lõi. Chúng ta đã bị hủy hoại rồi, mong những người còn lại đừng trở thành những kẻ lấp đầy các cõi khổ.
Sace panāhaṃ ‘mama sāsanaṃ aniyyānika’nti vakkhāmi, na saddahissanti.
However, if I say, 'My teaching does not lead to liberation,' they will not believe.
Nếu ta nói: 'Giáo lý của ta không dẫn đến giải thoát,' họ sẽ không tin.
Yaṃnūnāhaṃ dvepi jane na ekanīhārena uggaṇhāpeyyaṃ, te mamaccayena aññamaññaṃ vivadissanti.
What if I do not teach two people with the same instruction? They will dispute with each other after my demise.
Vậy thì, ta sẽ không dạy hai người này theo cùng một cách, để sau khi ta qua đời, họ sẽ tranh cãi lẫn nhau.
Satthā taṃ vivādaṃ paṭicca ekaṃ dhammakathaṃ kathessati, tato te sāsanassa mahantabhāvaṃ jātissantī’’ti.
The Teacher, in response to that dispute, will deliver a Dhamma talk, and then they will understand the greatness of the teaching."
Bậc Đạo Sư sẽ thuyết một bài pháp về cuộc tranh cãi đó, và từ đó, họ sẽ biết được sự vĩ đại của giáo pháp."
Atha naṃ eko antevāsiko upasaṅkamitvā āha ‘‘bhante, tumhe dubbalā, mayhaṃ imasmiṃ dhamme sāraṃ ācikkhatha ācariyappamāṇa’’nti.
Then one of his disciples approached him and said, “Venerable sir, you are weak; please teach me the essence of this Dhamma, which is the measure of the teacher.”
Sau đó, một đệ tử đến gần ông ấy và nói: "Bạch Đại đức, Đại đức yếu rồi, xin Đại đức chỉ dạy cho con cốt lõi của Pháp này, theo lời dạy của thầy."
Āvuso, tvaṃ mamaccayena sassatanti gaṇheyyāsīti.
“Friend, after my passing, you should adhere to the doctrine of eternalism.”
"Này hiền hữu, sau khi ta qua đời, con hãy chấp giữ thuyết thường còn (sassata)."
Aparopi taṃ upasaṅkami, taṃ ucchedaṃ gaṇhāpesi.
Another also approached him, and he caused that one to adhere to the doctrine of annihilationism.
Một đệ tử khác cũng đến gần ông ấy, và ông ấy đã dạy người đó chấp giữ thuyết đoạn diệt (uccheda).
Evaṃ dvepi jane ekaladdhike akatvā bahū nānānīhārena uggaṇhāpetvā kālamakāsi.
Thus, he passed away after teaching many disciples, not just these two, in various ways.
Như vậy, ông ấy đã dạy nhiều người theo những cách khác nhau, không để hai người có cùng một giáo lý, rồi qua đời.
Te tassa sarīrakiccaṃ katvā sannipatitvā aññamaññaṃ pucchiṃsu ‘‘kassāvuso, ācariyo sāramācikkhī’’ti?
After performing his funeral rites, they gathered and asked each other, “Friend, to whom did the teacher explain the essence?”
Sau khi làm lễ tang cho ông ấy, các đệ tử tụ họp lại và hỏi nhau: "Này hiền hữu, vị thầy đã chỉ dạy cốt lõi cho ai?"
Eko uṭṭhahitvā mayhanti āha.
One rose and said, “To me.”
Một người đứng dậy và nói: "Là cho tôi."
Kiṃ ācikkhīti?
“What did he explain?”
"Ông ấy đã chỉ dạy điều gì?"
Sassatanti.
“Eternalism.”
"Là thuyết thường còn (sassata)."
Aparo taṃ paṭibāhitvā mayhaṃ sāraṃ ācikkhīti āha.
Another refuted him and said, “To me he explained the essence.”
Một người khác bác bỏ điều đó và nói: "Ông ấy đã chỉ dạy cốt lõi cho tôi."
Evaṃ sabbe ‘‘mayhaṃ sāraṃ ācikkhi, ahaṃ jeṭṭhako’’ti aññamaññaṃ vivādaṃ vaḍḍhetvā akkose ceva paribhāse ca hatthapādapahārādīni ca pavattetvā ekamaggena dve agacchantā nānādisāsu pakkamiṃsu, ekacce gihī ahesuṃ.
Thus, all of them, saying, “To me he explained the essence; I am the elder,” increased the dispute among themselves, reviling and insulting each other, even resorting to blows with hands and feet, and then departed in various directions, not going together on a single path; some became lay followers.
Như vậy, tất cả đều nói: "Ông ấy đã chỉ dạy cốt lõi cho tôi, tôi là người lớn tuổi nhất," và làm gia tăng tranh cãi, chửi rủa, mắng nhiếc, đánh đập bằng tay chân, v.v., rồi không đi cùng một con đường mà phân tán đi các hướng khác nhau; một số trở thành cư sĩ.
Bhagavato pana dharamānakālepi bhikkhusaṅghe vivādo na uppajji.
However, during the lifetime of the Blessed One, no dispute arose in the community of bhikkhus.
Tuy nhiên, ngay cả khi Đức Phật còn tại thế, không có tranh cãi nào phát sinh trong Tăng đoàn tỳ khưu.
Satthā hi tesaṃ vivādakāraṇe uppannamatteyeva sayaṃ vā gantvā te vā bhikkhū pakkosāpetvā khanti mettā paṭisaṅkhā avihiṃsā sāraṇīyadhammesu ekaṃ kāraṇaṃ kathetvā vivādaṃ vūpasameti.
For the Teacher, as soon as a cause for dispute arose among those bhikkhus, He would either go Himself or have those bhikkhus summoned, and by expounding one of the conciliatory teachings such as patience, loving-kindness, wise reflection, or non-violence, He would settle the dispute.
Đức Bổn Sư, ngay khi nguyên nhân tranh cãi phát sinh, Ngài hoặc tự mình đến, hoặc cho gọi các Tỳ-kheo đó đến, giảng một trong các pháp hòa hợp như nhẫn nại, tâm từ, quán xét, không làm hại, rồi làm lắng dịu tranh cãi.
Evaṃ dharamānopi saṅghassa patiṭṭhāva ahosi.
Even while he was alive, he was indeed the support of the Saṅgha.
Ngay cả khi còn tại thế, Ngài cũng là chỗ nương tựa của Tăng đoàn.
Parinibbāyamānopi avivādakāraṇaṃ katvāva parinibbāyi.
Even as he was passing into parinibbāna, he did so having created a cause for non-dispute.
Ngay cả khi nhập Niết-bàn, Ngài cũng nhập Niết-bàn sau khi đã tạo ra nguyên nhân không tranh cãi.
Bhagavatā hi sutte desitā cattāro mahāpadesā (a. ni. 4.180; dī. ni. 2.187) yāvajjadivasā bhikkhūnaṃ patiṭṭhā ca avassayo ca.
Indeed, the four Great Standards (Mahāpadesa) taught by the Blessed One in the Suttas remain to this day both the foundation and the refuge for the bhikkhus.
Bốn đại giáo pháp (mahāpadesā) mà Đức Thế Tôn đã thuyết trong kinh điển cho đến ngày nay vẫn là chỗ nương tựa và nơi ẩn náu của các Tỳ-kheo.
Tathā khandhake desitā cattāro mahāpadesā (mahāva. 305) sutte vuttāni cattāri pañhabyākaraṇāni (a. ni. 4.42) ca.
Similarly, the four Great Standards taught in the Khandhakas and the four methods of answering questions mentioned in the Suttas.
Tương tự, bốn đại giáo pháp được thuyết trong phần Khandhaka và bốn cách trả lời câu hỏi được nói trong kinh điển.
Tenevāha – ‘‘yo vo mayā, ānanda, dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti (dī. ni. 2.216).
Therefore it is said: "That Dhamma and Vinaya, Ānanda, which has been taught and laid down by me, that shall be your Teacher after my passing."
Chính vì thế mà Ngài đã nói: “Này Ānanda, Pháp và Luật mà Ta đã thuyết giảng và chế định cho các con, sau khi Ta diệt độ, đó sẽ là Bổn Sư của các con.”
42. Atha kho cundo samaṇuddesoti ayaṃ thero dhammasenāpatissa kaniṭṭhabhātiko.
42. Now Cunda the novice – This Elder was the younger brother of the Dhamma Commander (Dhammasenāpati).
42. Rồi đến Sa-di Cunda – Vị Trưởng lão này là em trai của Pháp tướng (Dhammasenāpati) (Trưởng lão Sāriputta).
Taṃ bhikkhū anupasampannakāle cundo samaṇuddesoti samudācaritvā therakālepi tatheva samudācariṃsu.
The bhikkhus, having addressed him as Cunda the novice during his time as an unordained one, continued to address him in the same way even when he became an Elder.
Khi chưa thọ Cụ túc giới, các Tỳ-kheo gọi vị ấy là Sa-di Cunda, và khi đã thành Trưởng lão, họ vẫn gọi như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘cundo samaṇuddeso’’ti.
Therefore, it is said "Cunda the novice."
Vì thế mà nói “Sa-di Cunda”.
Upasaṅkamīti kasmā upasaṅkami?
approached – Why did he approach?
Đến gần – Vì sao lại đến gần?
Nāṭaputte kira kālaṃkate jambudīpe manussā tattha tattha kathaṃ pavattayiṃsu – ‘‘nigaṇṭho nāṭaputto eko satthāti paññāyittha, tassa kālakiriyāya sāvakānaṃ evarūpo vivādo jāto, samaṇo pana gotamo jambudīpe cando viya sūriyo viya ca pākaṭoyeva, kīdiso nu kho samaṇe gotame parinibbute sāvakānaṃ vivādo bhavissatī’’ti.
It is said that when Nāṭaputta passed away, people throughout Jambudīpa spoke in various places, saying: "Nigaṇṭha Nāṭaputta was known as a unique teacher, and on his passing, such a dispute arose among his disciples. But as for the recluse Gotama, he is as renowned in Jambudīpa as the moon and the sun. What kind of dispute will there be among the disciples when the recluse Gotama passes into parinibbāna?"
Nghe nói khi Nāṭaputta qua đời, người dân ở khắp cõi Diêm-phù-đề bàn tán: “Nigaṇṭha Nāṭaputta được biết là một vị đạo sư duy nhất, khi ông ta qua đời, các đệ tử của ông ta đã phát sinh tranh cãi như vậy. Còn Sa-môn Gotama thì rõ ràng như mặt trăng, mặt trời ở cõi Diêm-phù-đề. Vậy khi Sa-môn Gotama nhập Niết-bàn, các đệ tử của Ngài sẽ tranh cãi như thế nào?”
Thero taṃ kathaṃ sutvā cintesi – ‘‘imaṃ kathaṃ gahetvā dasabalassa ārocessāmi, satthā ca etaṃ atthuppattiṃ katvā ekaṃ desanaṃ kathessatī’’ti.
The Elder, hearing that talk, thought: "I shall take this matter and report it to the Buddha; the Teacher will then make this the basis and deliver a discourse."
Vị Trưởng lão nghe câu chuyện đó, suy nghĩ: “Ta sẽ mang câu chuyện này đến trình lên Đức Thập Lực, Đức Bổn Sư sẽ lấy đây làm duyên khởi để thuyết một bài Pháp.”
So nikkhamitvā yena sāmagāmo, yenāyasmā ānando tenupasaṅkami.
So he departed and approached where Sāmāgāma was, and where the venerable Ānanda was.
Vì vậy, Ngài rời khỏi đó, đến làng Sāmaga, đến chỗ Tôn giả Ānanda.
Ujumeva bhagavato santikaṃ agantvā yenassa upajjhāyo āyasmā ānando tenupasaṅkamīti attho.
The meaning is that he did not go directly to the Blessed One but went to where his preceptor, the venerable Ānanda, was.
Nghĩa là, thay vì trực tiếp đến chỗ Đức Thế Tôn, Ngài đã đến chỗ Tôn giả Ānanda, vị thầy y chỉ của mình.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘upajjhāyo me mahāpañño, so imaṃ sāsanaṃ satthu ārocessati, atha satthā tadanurūpaṃ dhammaṃ desessatī’’ti.
It occurred to him thus: "My preceptor is greatly wise; he will report this message to the Teacher, and then the Teacher will deliver a suitable discourse."
Ngài đã nghĩ rằng: “Thầy y chỉ của ta là bậc đại trí tuệ, Ngài sẽ trình lên Đức Bổn Sư câu chuyện này, rồi Đức Bổn Sư sẽ thuyết Pháp phù hợp với điều đó.”
Kathāpābhatanti kathāmūlaṃ, mūlañhi pābhatanti vuccati.
a topic for discussion means a source of discussion, for a source is called a topic.
Kathāpābhatta có nghĩa là căn nguyên của câu chuyện, vì căn nguyên được gọi là pābhatta.
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói:
Dassanāyāti dassanatthāya.
To see means for the purpose of seeing.
Dassanāya có nghĩa là để thấy.
Kiṃ paniminā bhagavā na diṭṭhapubboti?
Was it that this venerable one had never seen the Blessed One before?
Vậy vị này chưa từng thấy Đức Thế Tôn sao?
No na diṭṭhapubbo, ayañhi āyasmā divā nava vāre rattiṃ nava vāreti ekāhaṃ aṭṭhārasa vāre upaṭṭhānameva gacchati.
No, he had not not seen him before; this venerable one used to go to serve the Blessed One nine times during the day and nine times at night, eighteen times a day.
Không, không phải chưa từng thấy. Vị Tôn giả này mỗi ngày đi đến chỗ phụng sự mười tám lần, chín lần vào ban ngày và chín lần vào ban đêm.
Divasassa pana satakkhattuṃ vā sahassakkhattuṃ vā gantukāmo samānopi na akāraṇā gacchati, ekaṃ pañhuddhāraṃ gahetvāva gacchati.
However, even though he wished to go a hundred or a thousand times a day, he would not go without a reason; he would always go with a question to be resolved.
Tuy nhiên, dù muốn đi một trăm hay một ngàn lần trong ngày, vị ấy cũng không đi mà không có lý do, mà chỉ đi khi mang theo một câu hỏi để thỉnh vấn.
So taṃdivasaṃ tena gantukāmo evamāha.
That day, wishing to go with him, he spoke thus.
Hôm đó, vì muốn đi như vậy, vị ấy đã nói lời này.
Ahitāya dukkhāya devamanussānanti ekasmiṃ vihāre saṅghamajjhe uppanno vivādo kathaṃ devamanussānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattati?
for the disadvantage, for the suffering of devas and humans – How does a dispute arising within the Saṅgha in one monastery lead to the disadvantage and suffering of devas and humans?
Gây hại, gây khổ cho chư Thiên và loài người – Một cuộc tranh cãi phát sinh trong Tăng đoàn tại một trú xứ thì làm sao lại gây hại, gây khổ cho chư Thiên và loài người?
Kosambakakkhandhake (mahāva. 451) viya hi dvīsu bhikkhūsu vivādaṃ āpannesu tasmiṃ vihāre tesaṃ antevāsikā vivadanti, tesaṃ ovādaṃ gaṇhanto bhikkhunisaṅgho vivadati, tato tesaṃ upaṭṭhākā vivadanti, atha manussānaṃ ārakkhadevatā dve koṭṭhāsā honti.
Just as in the Kosambiya Khandhaka, when two bhikkhus fell into dispute, their pupils in that monastery disputed, then the community of bhikkhunīs who received their instruction disputed, then their supporters disputed, and then the guardian deities of humans became divided into two factions.
Như trong Kosambakakkhandhaka, khi hai Tỳ-kheo tranh cãi, các đệ tử của họ trong trú xứ đó cũng tranh cãi; Tăng đoàn Tỳ-kheo-ni, những người nhận lời khuyên từ họ, cũng tranh cãi; rồi các thí chủ của họ cũng tranh cãi; sau đó, các vị Thiên hộ trì loài người chia thành hai phe.
Tattha dhammavādīnaṃ ārakkhadevatā dhammavādiniyo honti, adhammavādīnaṃ adhammavādiniyo honti.
Among them, the guardian deities of those who spoke according to the Dhamma became Dhamma-speakers, and the guardian deities of those who spoke against the Dhamma became non-Dhamma-speakers.
Trong đó, các vị Thiên hộ trì những người nói Pháp thì là những người nói Pháp, các vị Thiên hộ trì những người nói phi Pháp thì là những người nói phi Pháp.
Tato tāsaṃ ārakkhadevatānaṃ mittā bhummadevatā bhijjanti.
Then the earth-dwelling devas who were friends of those guardian deities became divided.
Rồi các vị địa thần là bạn bè của những vị Thiên hộ trì đó cũng chia rẽ.
Evaṃ paramparāya yāva brahmalokā ṭhapetvā ariyasāvake sabbe devamanussā dve koṭṭhāsā honti.
Thus, in succession, up to the Brahma-world, all devas and humans, with the exception of the noble disciples, became divided into two factions.
Cứ như vậy, theo dòng truyền thừa, cho đến cõi Phạm thiên, trừ các bậc Thánh đệ tử, tất cả chư Thiên và loài người đều chia thành hai phe.
Dhammavādīhi pana adhammavādinova bahutarā honti, tato yaṃ bahūhi gahitaṃ, taṃ gaṇhanti.
However, those who spoke against the Dhamma were more numerous than those who spoke according to the Dhamma, so they adopted what was taken by the majority.
Tuy nhiên, những người nói phi Pháp thường nhiều hơn những người nói Pháp, vì vậy họ chấp nhận điều mà số đông chấp nhận.
Dhammaṃ vissajjetvā bahutarāva adhammaṃ gaṇhanti.
Abandoning the Dhamma, the majority adopted the non-Dhamma.
Họ từ bỏ Pháp và số đông chấp nhận phi Pháp.
Te adhammaṃ pūretvā viharantā apāye nibbattanti.
Living by fulfilling the non-Dhamma, they were reborn in the lower realms.
Những người sống đầy dẫy phi Pháp đó sẽ tái sinh vào các khổ cảnh.
Evaṃ ekasmiṃ vihāre saṅghamajjhe uppanno vivādo bahūnaṃ ahitāya dukkhāya hoti.
Thus, a dispute arising within the Saṅgha in one monastery becomes for the disadvantage and suffering of many.
Như vậy, một cuộc tranh cãi phát sinh trong Tăng đoàn tại một trú xứ sẽ gây hại và khổ đau cho nhiều người.
43. Abhiññā desitāti mahābodhimūle nisinnena paccakkhaṃ katvā paveditā.
43. taught with direct knowledge means proclaimed after realizing it directly while seated at the foot of the great Bodhi tree.
43. Abhiññā desitā có nghĩa là đã được Đức Phật ngồi dưới cội Bồ-đề chứng ngộ và thuyết giảng.
Patissayamānarūpā viharantīti upanissāya viharanti.
dwell relying means dwell dependent on.
Patissayamānarūpā viharanti có nghĩa là sống nương tựa.
Bhagavato accayenāti etarahi bhagavantaṃ jeṭṭhakaṃ katvā sagāravā viharanti, tumhākaṃ, bhante, uggatejatāya durāsadatāya vivādaṃ janetuṃ na sakkonti, bhagavato pana accayena vivādaṃ janeyyunti vadati.
after the passing of the Blessed One means that at present, considering the Blessed One as their elder, they dwell respectfully; because of your awesome power, venerable sir, and your inaccessibility, they are unable to cause dispute, but after the passing of the Blessed One, they might cause dispute. This is what it means.
Bhagavato accayena có nghĩa là hiện tại, các vị Tỳ-kheo sống với lòng tôn kính Đức Thế Tôn như bậc tối thượng, vì uy lực và sự khó tiếp cận của Ngài mà họ không thể gây ra tranh cãi. Nhưng sau khi Đức Thế Tôn diệt độ, họ có thể gây ra tranh cãi. Đó là điều mà vị ấy muốn nói.
Yattha pana taṃ vivādaṃ janeyyuṃ, taṃ dassento ajjhājīve vā adhipātimokkhe vāti āha.
To show where they might cause such a dispute, he said concerning livelihood or the Pātimokkha.
Để chỉ ra nơi mà họ có thể gây ra tranh cãi, Ngài nói: ajjhājīve vā adhipātimokkhe vā (về phương tiện sinh sống hay về giới bổn Pātimokkha).
Tattha ajjhājīveti ājīvahetu ājīvakāraṇā – ‘‘bhikkhu uttarimanussadhammaṃ ullapati āpatti pārājikassā’’tiādinā (pari. 287) nayena parivāre paññattāni cha sikkhāpadāni, tāni ṭhapetvā sesāni sabbasikkhāpadāni adhipātimokkhaṃ nāma.
There, concerning livelihood means on account of livelihood, for the sake of livelihood – the six training rules laid down in the Parivāra, such as "a bhikkhu who boasts of superhuman attainments commits a pārājika offence," excluding these, all other training rules are called Adhipātimokkha (the major Pātimokkha).
Trong đó, ajjhājīve có nghĩa là vì sinh kế, vì lý do sinh kế. Sáu giới học được chế định trong phần Parivāra theo cách “Tỳ-kheo nói lời vượt phàm nhân pháp thì phạm tội Pārājika” v.v... Trừ sáu giới đó ra, tất cả các giới học còn lại được gọi là adhipātimokkha.
Appamattako so ānandāti ajjhājīvaṃ adhipātimokkhañca ārabbha uppannavivādo nāma yasmā parassa kathāyapi attano dhammatāyapi sallakkhetvā suppajaho hoti, tasmā ‘‘appamattako’’ti vutto.
That, Ānanda, is a minor matter means that a dispute arising concerning livelihood or the Pātimokkha is called "minor" because it is easily abandoned upon reflection, whether by another's words or by one's own nature.
Appamattako so Ānanda có nghĩa là một cuộc tranh cãi phát sinh liên quan đến sinh kế và Pātimokkha được gọi là nhỏ nhặt, vì nó có thể dễ dàng được từ bỏ bằng cách quán xét qua lời nói của người khác hoặc qua bản chất của chính mình.
Tatrāyaṃ nayo – idhekacco ‘‘na sakkā uttarimanussadhammaṃ anullapantena kiñci laddhu’’ntiādīni cintetvā ājīvahetu uttarimanussadhammaṃ vā ullapati sañcarittaṃ vā āpajjati, yo te vihāre vasati, so bhikkhu arahātiādinā nayena sāmantajappanaṃ vā karoti, agilāno vā attano atthāya paṇītabhojanāni viññāpetvā bhuñjati, bhikkhunī vā pana tāni viññāpetvā pāṭidesanīyaṃ āpajjati, yo koci dukkaṭavatthukaṃ yaṃkiñci sūpodanaviññattimeva vā karoti, aññataraṃ vā pana paṇṇattivītikkamaṃ karonto viharati, tamenaṃ sabrahmacārī evaṃ sañjānanti – ‘‘kiṃ imassa iminā lābhena laddhena, yo sāsane pabbajitvā micchājīvena jīvikaṃ kappeti, paṇṇattivītikkamaṃ karotī’’ti.
Herein is the method: Here, a certain bhikkhu, thinking, "Without boasting of superhuman attainments, one cannot obtain anything," and similar thoughts, on account of livelihood, either boasts of superhuman attainments or acts as a go-between, or he speaks flatteringly, saying, "The bhikkhu dwelling in your monastery is an arahant," and so on, or, being not sick, he requests and eats exquisite food for himself, or a bhikkhunī requests such food and commits a pāṭidesanīya offence, or any bhikkhu or bhikkhunī commits some minor offence or merely requests curry and rice, or lives committing some other transgression of a rule. Then his fellow celibate practitioners reflect thus: "What is the benefit for him from this gain, who, having gone forth in the dispensation, maintains his life by wrong livelihood and commits transgressions of the rules?"
Đây là phương pháp: Ở đây, một số Tỳ-kheo suy nghĩ rằng “không thể đạt được bất cứ điều gì nếu không nói lời vượt phàm nhân pháp” và những điều tương tự, rồi vì sinh kế mà nói lời vượt phàm nhân pháp hoặc phạm tội sançaritta (làm môi giới tình duyên), hoặc nói lời tán dương như “vị Tỳ-kheo sống trong trú xứ đó là bậc A-la-hán” v.v..., hoặc không bệnh mà thỉnh cầu thức ăn ngon cho mình rồi thọ dụng, hoặc một Tỳ-kheo-ni thỉnh cầu những thức ăn đó rồi phạm tội pāṭidesanīya, hoặc bất cứ ai phạm một lỗi dukkaṭa nào đó, hoặc chỉ thỉnh cầu canh cơm, hoặc sống mà phạm một giới học nào đó. Các vị đồng Phạm hạnh nhận ra vị ấy như thế này: “Vị này được lợi lộc đó thì có ích gì, khi đã xuất gia trong giáo pháp lại sống bằng tà mạng, phạm giới học?”
Attano dhammatāyapissa evaṃ hoti – ‘‘kissa mayhaṃ iminā lābhena, yvāhaṃ evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitvā micchājīvena jīvikaṃ kappemi, paṇṇattivītikkamaṃ karomī’’ti sallakkhetvā tato oramati.
And by his own nature, he thinks thus: "What benefit is there for me from this gain, I who, having gone forth in such a well-expounded Dhamma and Vinaya, maintain my life by wrong livelihood and commit transgressions of the rules?" Having reflected thus, he abstains from that.
Và tự thân vị ấy cũng nghĩ: “Ta được lợi lộc này để làm gì, khi ta đã xuất gia trong Pháp và Luật được thuyết giảng một cách tốt đẹp như vậy, lại sống bằng tà mạng, phạm giới học?” Sau khi quán xét như vậy, vị ấy từ bỏ điều đó.
Evaṃ parassa kathāyapi attano dhammatāyapi sallakkhetvā suppajaho hoti.
Thus, it is easily abandoned upon reflection, whether by another's words or by one's own nature.
Như vậy, việc từ bỏ trở nên dễ dàng nhờ lời nói của người khác hoặc nhờ bản chất của chính mình.
Tena bhagavā ‘‘appamattako’’ti āha.
Therefore, the Blessed One said "a minor matter."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói “nhỏ nhặt”.
Tatrāyaṃ nayo – evaṃ bhikkhuṃ manussā lokuttaradhamme sambhāventi.
Herein, this is the method: people thus honor a bhikkhu in regard to supramundane states.
Trong trường hợp này, phương pháp là như sau: Con người tán dương vị Tỳ-khưu về các Pháp siêu thế.
So saddhivihārikādayo āgantvā vanditvā ṭhite pucchati ‘‘kiṃ āgatatthā’’ti.
When his saddhivihārikas and others come, bow, and stand, he asks, “Why have you come?”
Khi các vị saddhivihārika và những người khác đến đảnh lễ và đứng đó, vị ấy hỏi: “Các con đến đây làm gì?”
Manasikātabbakammaṭṭhānaṃ pucchituṃ, bhanteti.
“To ask about a meditation subject to be attended to, Venerable sir,” they reply.
“Bạch Đại đức, chúng con đến để hỏi về đề mục thiền quán (kammaṭṭhāna) cần tác ý.”
Nisīdatha, khaṇeneva arahattaṃ pāpetuṃ samatthakammaṭṭhānakathaṃ ācikkhissāmīti vatvā vadati – ‘‘idha bhikkhu attano vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā nisinno mūlakammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tassa taṃ manasikaroto obhāso uppajjati.
Saying, “Sit down; in a moment I will teach you a meditation subject capable of leading to Arahantship,” he speaks: “Here, a bhikkhu, having entered his dwelling place and sat down, attends to the fundamental meditation subject. As he attends to it, a light (obhāsa) arises for him.
Vị ấy nói: “Hãy ngồi xuống, trong chốc lát ta sẽ chỉ dạy cho các con một đề mục thiền quán có khả năng đưa đến A-la-hán quả,” rồi nói: “Ở đây, vị Tỳ-khưu đi vào nơi ở của mình, ngồi xuống và tác ý đề mục thiền quán căn bản. Khi vị ấy tác ý như vậy, một ánh sáng (obhāsa) xuất hiện.
Ayaṃ paṭhamamaggo nāma.
This is called the first path.
Đây gọi là đạo thứ nhất.
So dutiyaṃ obhāsañāṇaṃ nibbatteti, dutiyamaggo adhigato hoti, evaṃ tatiyañca catutthañca.
He generates a second insight into light (obhāsañāṇa); the second path is attained, and so on for the third and fourth.
Vị ấy tạo ra ánh sáng tri kiến (obhāsañāṇa) thứ hai, đạo thứ hai được thành tựu; cứ thế đến đạo thứ ba và thứ tư.
Ettāvatā maggappatto ceva phalappatto ca hotī’’ti.
By this much, he is said to have attained the path and attained the fruit.”
Đến đây, vị ấy được xem là đã đạt đạo và đạt quả.”
Atha te bhikkhū ‘‘akhīṇāsavo nāma evaṃ kammaṭṭhānaṃ kathetuṃ na sakkoti, addhāyaṃ khīṇāsavo’’ti niṭṭhaṃ gacchanti.
Then those bhikkhus conclude, “One whose taints are not destroyed (akhīṇāsava) cannot teach a meditation subject in this manner; surely, this one is an Arahant (khīṇāsava).”
Sau đó, các Tỳ-khưu ấy kết luận: “Một vị chưa đoạn tận lậu hoặc (akhīṇāsava) không thể thuyết giảng đề mục thiền quán như vậy, chắc chắn vị này là một vị A-la-hán (khīṇāsava).”
So aparena samayena kālaṃ karoti.
Later, that elder passes away.
Sau một thời gian, vị ấy qua đời.
Samantā bhikkhācāragāmehi manussā āgantvā pucchanti ‘‘kenaci, bhante, thero pañhaṃ pucchito’’ti.
People from the surrounding alms-round villages come and ask, “Has the elder, Venerable sirs, been questioned about any problem?”
Người dân từ các làng khất thực xung quanh đến hỏi: “Bạch các Đại đức, có ai đã hỏi Trưởng lão về vấn đề gì không?”
Upāsakā pubbeva therena pañho kathito amhākanti.
“Lay followers, the elder had already spoken about the problem to us previously,” they replied.
Các cư sĩ nói: “Bạch các Đại đức, trước đây Trưởng lão đã giảng giải vấn đề cho chúng con rồi.”
Te pupphamaṇḍapaṃ pupphakūṭāgāraṃ sajjetvā suvaṇṇena akkhipidhānamukhapidhānādiṃ karitvā gandhamālādīhi pūjetvā sattāhaṃ sādhukīḷikaṃ kīḷetvā jhāpetvā aṭṭhīni ādāya cetiyaṃ karonti.
They prepare a flower pavilion and a flower kūṭāgāra, make eye-covers and face-covers of gold, honor him with perfumes and garlands, celebrate joyfully for seven days, cremate the body, take the bones, and erect a cetiya.
Họ trang hoàng một lễ đài hoa, một bảo tháp hoa, làm các vật che mắt, che miệng bằng vàng, cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, tổ chức lễ hội vui vẻ suốt bảy ngày, sau đó hỏa táng và lấy xương cốt xây tháp.
Aññe āgantukā vihāraṃ āgantvā pāde dhovitvā ‘‘mahātheraṃ passissāma, kahaṃ, āvuso, mahāthero’’ti pucchanti.
Other visiting bhikkhus come to the monastery, wash their feet, and ask, “We wish to see the great elder. Where, friend, is the great elder?”
Các Tỳ-khưu khách khác đến tinh xá, rửa chân và hỏi: “Thưa các Đại đức, chúng tôi muốn gặp Đại Trưởng lão, Đại Trưởng lão ở đâu?”
Parinibbuto, bhanteti.
“He has attained final Nibbāna, Venerable sir,” they reply.
“Bạch Đại đức, Trưởng lão đã nhập Niết-bàn.”
Dukkaraṃ, āvuso, therena kataṃ maggaphalāni nibbattentena, pañhaṃ pucchittha, āvusoti.
“It is difficult, friend, what the elder did, generating the paths and fruits. Did you question him about a problem, friend?”
“Thưa các Đại đức, Trưởng lão đã làm một việc khó khăn khi thành tựu các đạo quả. Các Đại đức có hỏi về vấn đề gì không?”
Bhikkhūnaṃ kammaṭṭhānaṃ kathento iminā niyāmena kathesi, bhanteti.
“Venerable sir, when teaching meditation to the bhikkhus, he taught in this manner,” they replied.
“Bạch Đại đức, khi thuyết giảng đề mục thiền quán cho các Tỳ-khưu, Ngài đã giảng theo phương pháp này.”
Na eso, āvuso, maggo, vipassanupakkileso nāmesa, na tumhe jānittha, puthujjano, āvuso, theroti.
“Friend, that is not the path; that is a defilement of insight (vipassanupakkilesa). You did not know it, friend; the elder was a worldling (puthujjana).”
“Thưa các Đại đức, đó không phải là đạo, đó là phiền não của thiền quán (vipassanupakkilesa). Các Đại đức không biết sao? Thưa các Đại đức, Trưởng lão đó là một phàm phu.”
Te kalahaṃ karontā uṭṭhahitvā ‘‘sakalavihāre bhikkhū ca bhikkhācāragāmesu manussā ca na jānanti, tumheyeva jānātha.
Those bhikkhus, quarreling, stand up and say, “The bhikkhus in the entire monastery and the people in the alms-round villages do not know, but you alone know!
Các Tỳ-khưu ấy đứng dậy tranh cãi: “Các Tỳ-khưu trong toàn bộ tinh xá và người dân trong các làng khất thực đều không biết, chỉ có các Đại đức mới biết sao?
Kataramaggena tumhe āgatā, kiṃ vo vihāradvāre cetiyaṃ na diṭṭha’’nti.
By which path did you come? Did you not see the cetiya at the monastery gate?”
Các Đại đức đến bằng con đường nào? Các Đại đức không thấy tháp ở cổng tinh xá sao?”
Evaṃvādīnaṃ pana bhikkhūnaṃ sataṃ vā, hotu sahassaṃ vā, yāva taṃ laddhiṃ nappajahanti, saggopi maggopi vāritoyeva.
For such bhikkhus, whether a hundred or a thousand, as long as they do not abandon that view, heaven and the path are indeed blocked.
Đối với một trăm hay một ngàn Tỳ-khưu có quan điểm như vậy, chừng nào họ chưa từ bỏ tà kiến đó, thì thiên giới và đạo quả đều bị ngăn chặn.
Aparopi tādisova kammaṭṭhānaṃ kathento evaṃ katheti – citteneva tīsu uddhanesu tīṇi kapallāni āropetvā heṭṭhā aggiṃ katvā citteneva attano dvattiṃsākāraṃ uppāṭetvā kapallesu pakkhipitvā citteneva daṇḍakena parivattetvā parivattetvā bhajjitabbaṃ, yā jhāyamāne chārikā hoti, sā mukhavātena palāsetabbā.
Another, speaking of a meditation subject of that kind, says thus: “One should set three pots on three hearths by mind alone, make fire underneath, take out one’s thirty-two body parts by mind alone, put them into the pots, and stir and roast them with a stick by mind alone. The ashes that result from the roasting should be blown away with the breath from the mouth.
Một vị khác, khi thuyết giảng đề mục thiền quán tương tự, nói như sau: “Chỉ bằng tâm ý, đặt ba cái nồi lên ba lò, nhóm lửa bên dưới, rồi cũng bằng tâm ý, lấy ba mươi hai phần thân thể của mình ra, bỏ vào nồi, rồi cũng bằng tâm ý, dùng cây que khuấy đảo để rang, đến khi cháy thành tro, thì phải thổi tro đó đi bằng hơi miệng.
Ettakena dhūtapāpo nāmesa samaṇo hoti.
By this much, this ascetic is said to have purified himself of evil (dhūtapāpa).”
Đến mức này, vị Sa-môn đó được gọi là đã tẩy sạch tội lỗi.”
Sesaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
The rest should be elaborated in the former manner.
Phần còn lại phải được giải thích chi tiết theo cách trước.
Aparo evaṃ katheti – citteneva mahācāṭiṃ ṭhapetvā matthuṃ yojetvā citteneva attano dvattiṃsākāraṃ uppāṭetvā tattha pakkhipitvā matthuṃ otāretvā manthitabbaṃ.
Another speaks thus: “One should place a large cauldron by mind alone, add curds, take out one’s thirty-two body parts by mind alone, put them in there, pour down the curds, and churn them.
Một vị khác nói như sau: “Chỉ bằng tâm ý, đặt một cái nồi lớn, cho bơ vào, rồi cũng bằng tâm ý, lấy ba mươi hai phần thân thể của mình ra, bỏ vào đó, rồi làm tan chảy bơ và khuấy đều.
Mathiyamānaṃ vilīyati, vilīne upari pheṇo uggacchati.
As it is churned, it melts, and when melted, foam rises to the top.
Khi khuấy, nó sẽ tan chảy, và khi tan chảy, bọt sẽ nổi lên trên.
So pheṇo paribhuñjitabbo.
That foam should be partaken of.
Bọt đó phải được ăn.
Ettāvatā vo amataṃ paribhuttaṃ nāma bhavissati.
By this much, you will have partaken of the Deathless (amata).”
Đến mức này, các con sẽ được xem là đã thọ hưởng cam lồ.”
Ito paraṃ ‘‘atha te bhikkhū’’tiādi sabbaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
From here on, everything beginning with “Then those bhikkhus…” should be elaborated in the former manner.
Từ đây trở đi, tất cả những gì bắt đầu bằng “Sau đó, các Tỳ-khưu ấy” phải được giải thích chi tiết theo cách trước.
44. Idāni yo evaṃ vivādo uppajjeyya, tassa mūlaṃ dassento chayimānītiādimāha.
44. Now, the Buddha said, “These six…,” etc., to show the root of any dispute that might arise in this way.
44. Bây giờ, để chỉ ra nguyên nhân của một tranh chấp có thể phát sinh như vậy, Đức Phật đã nói câu “sáu điều này” (chayimānī) và những điều tiếp theo.
Tattha agāravoti gāravavirahito.
Here, agāravo means without reverence.
Trong đó, agāravo (không tôn kính) có nghĩa là không có sự tôn kính.
Appatissoti appatissayo anīcavutti.
Appatisso means without respect, not humble in conduct.
Appatisso (không khiêm tốn) có nghĩa là không khiêm tốn, không có hành vi thấp kém.
Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamāne tīsu kālesu upaṭṭhānaṃ na yāti, satthari anupāhane caṅkamante saupāhano caṅkamati, nīce caṅkame caṅkamante ucce caṅkame caṅkamati, heṭṭhā vasante upari vasati, satthu dassanaṭṭhāne ubho aṃse pārupati, chattaṃ dhāreti, upāhanaṃ dhāreti, nhānatitthe uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti, parinibbute vā pana cetiyaṃ vandituṃ na gacchati, cetiyassa paññāyanaṭṭhāne satthudassanaṭṭhāne vuttaṃ sabbaṃ karoti, aññehi ca bhikkhūhi ‘‘kasmā evaṃ karosi, na idaṃ vaṭṭati, sammāsabuddhassa nāma lajjituṃ vaṭṭatī’’ti vutte ‘‘tūṇhī hoti, kiṃ buddho buddhoti vadasī’’ti bhaṇati, ayaṃ satthari agāravo nāma.
In this context, a bhikkhu who, while the Teacher is alive, does not go for attendance at the three times, walks with sandals while the Teacher walks barefoot, walks on a high walkway while the Teacher walks on a low one, lives above while the Teacher lives below, drapes both shoulders in the place of seeing the Teacher, holds an umbrella, wears sandals, or urinates or defecates at a bathing place; or, after the Teacher has attained final Nibbāna, does not go to worship a cetiya, does all that was mentioned as disrespectful in the place where the Teacher would be seen or where a cetiya is visible; and when other bhikkhus say, “Why do you do this? This is not proper. One should be modest towards the Sammāsambuddha,” he remains silent, or says, “Why do you say ‘Buddha, Buddha’?”—this one is said to be disrespectful towards the Teacher.
Ở đây, một Tỳ-khưu không đến hầu hạ Đức Bổn Sư vào ba thời khi Ngài còn tại thế, đi kinh hành mang dép khi Đức Bổn Sư đi kinh hành không mang dép, đi kinh hành trên lối đi cao khi Đức Bổn Sư đi kinh hành trên lối đi thấp, ở phía trên khi Đức Bổn Sư ở phía dưới, đắp y cả hai vai khi Đức Bổn Sư đang ở nơi có thể nhìn thấy, mang dù, mang dép, đi đại tiện hoặc tiểu tiện ở nơi tắm rửa; hoặc khi Đức Bổn Sư đã nhập Niết-bàn, không đi đảnh lễ tháp, làm tất cả những điều đã nói về sự thiếu tôn kính ở nơi có thể nhìn thấy tháp như ở nơi có thể nhìn thấy Đức Bổn Sư; và khi các Tỳ-khưu khác nói: “Tại sao ông lại làm như vậy? Điều này không đúng. Phải biết hổ thẹn với Đức Chánh Đẳng Giác,” thì vị ấy im lặng và nói: “Ông nói gì mà cứ Phật, Phật vậy? Phật là gì chứ?” – vị này được gọi là không tôn kính Đức Bổn Sư.
Yo pana dhammassavane saṅghuṭṭhe sakkaccaṃ na gacchati, sakkaccaṃ dhammaṃ na suṇāti, niddāyati vā sallapento vā nisīdati, sakkaccaṃ na gaṇhāti na dhāreti, ‘‘kiṃ dhamme agāravaṃ karosī’’ti vutte ‘‘tuṇhī hoti, dhammo dhammoti vadasi, kiṃ dhammo nāmā’’ti vadati, ayaṃ dhamme agāravo nāma.
Furthermore, a bhikkhu who, when a Dhamma assembly is announced, does not go respectfully, does not listen to the Dhamma respectfully, either sleeps or sits conversing, does not learn or remember respectfully; and when asked, “Why are you disrespectful towards the Dhamma?” he remains silent, or says, “You say ‘Dhamma, Dhamma,’ what is Dhamma?”—this one is said to be disrespectful towards the Dhamma.
Còn một Tỳ-khưu, khi có tiếng gọi thỉnh nghe Pháp, không đến một cách cung kính, không lắng nghe Pháp một cách cung kính, hoặc ngủ gật hoặc ngồi nói chuyện, không học hỏi một cách cung kính, không thọ trì; và khi bị hỏi: “Tại sao ông lại không tôn kính Pháp?” thì vị ấy im lặng và nói: “Ông nói gì mà cứ Pháp, Pháp vậy? Pháp là gì chứ?” – vị này được gọi là không tôn kính Pháp.
Yo pana therena bhikkhunā anajjhiṭṭho dhammaṃ deseti, nisīdati pañhaṃ katheti, vuḍḍhe bhikkhū ghaṭṭento gacchati, tiṭṭhati nisīdati, dussapallatthikaṃ vā hatthapallatthikaṃ vā karoti, saṅghamajjhe ubho aṃse pārupati, chattupāhanaṃ dhāreti, ‘‘bhikkhusaṅghassa lajjituṃ vaṭṭatī’’ti vuttepi ‘‘tuṇhī hoti, saṅgho saṅghoti vadasi, kiṃ saṅgho, migasaṅgho ajasaṅgho’’tiādīni vadati, ayaṃ saṅghe agāravo nāma.
Furthermore, a bhikkhu who, without being invited by an elder bhikkhu, teaches Dhamma, sits down, answers a question; who bumps into elder bhikkhus as he walks, stands, or sits; who makes a cloak-lap or hand-lap; who drapes both shoulders in the midst of the Saṅgha, or holds an umbrella or wears sandals; and even when bhikkhus say, “One should be modest towards the Saṅgha,” he remains silent, or says, “You say ‘Saṅgha, Saṅgha,’ what is Saṅgha? A herd of deer? A flock of goats?” etc.—this one is said to be disrespectful towards the Saṅgha.
Còn một Tỳ-khưu, khi không được một vị Tỳ-khưu Trưởng lão thỉnh cầu, lại thuyết Pháp, ngồi xuống giảng giải vấn đề, đi va chạm vào các Tỳ-khưu lớn tuổi, đứng hoặc ngồi, vắt chéo chân hoặc vắt chéo tay, đắp y cả hai vai giữa Tăng chúng, mang dù và dép; và khi bị nói: “Phải biết hổ thẹn với Tỳ-khưu Tăng,” thì vị ấy cũng im lặng và nói: “Ông nói gì mà cứ Tăng, Tăng vậy? Tăng là gì? Tăng hươu, Tăng dê sao?” và những lời tương tự – vị này được gọi là không tôn kính Tăng.
Ekabhikkhusmimpi hi agārave kate saṅghe katoyeva hoti.
Indeed, even if disrespect is shown to one bhikkhu, it is considered as shown to the Saṅgha.
Thật vậy, ngay cả khi thiếu tôn kính một Tỳ-khưu, thì cũng là thiếu tôn kính Tăng.
Tisso sikkhā pana aparipūrayamānova sikkhāya na paripūrakārī nāma.
However, one who does not fulfill the three trainings is called not fulfilling the training.
Còn một Tỳ-khưu không hoàn thành ba học pháp (tisso sikkhā) được gọi là không hoàn thành học pháp (sikkhāya na paripūrakārī).
46. Idāni ayaṃ cha ṭhānāni nissāya uppannavivādo vaḍḍhanto yāni adhikaraṇāni pāpuṇāti, tāni dassetuṃ cattārimānītiādimāha.
46. Now, to show the adhikaraṇas that a dispute, arising from these six grounds and growing, reaches, the Buddha said, “These four…” etc.
46. Bây giờ, để chỉ ra các tranh chấp (adhikaraṇa) phát sinh từ sáu nguyên nhân này và phát triển đến mức nào, Đức Phật đã nói câu “bốn điều này” (cattārimānī) và những điều tiếp theo.
Tattha vūpasamanatthāya pavattamānehi samathehi adhikātabbānīti adhikaraṇāni.
Here, adhikaraṇāni are those that are to be taken up by the samathas that are present for the sake of settlement.
Trong đó, adhikaraṇāni (các tranh chấp) có nghĩa là những điều cần được giải quyết bằng các phương pháp (samatha) được thực hiện để làm lắng dịu.
Vivādova adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ.
A dispute itself is an adhikaraṇa; thus, vivādādhikaraṇa (dispute-case).
Tranh chấp chính là tranh chấp, nên gọi là vivādādhikaraṇaṃ (tranh chấp về tranh cãi).
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others as well.
Đối với các loại khác cũng theo cách này.
Idāni imānipi cattāri adhikaraṇāni patvā upari vaḍḍhento so vivādo yehi samathehi vūpasammati, tesaṃ dassanatthaṃ satta kho panimetiādimāha.
Now, to show the samathas by which that dispute, having reached these four adhikaraṇas and growing further, is settled, the Buddha said, “There are these seven…” etc.
Bây giờ, để chỉ ra các phương pháp (samatha) mà nhờ đó tranh chấp ấy, khi đã đạt đến bốn loại tranh chấp này và tiếp tục phát triển, sẽ được làm lắng dịu, Đức Phật đã nói câu “có bảy điều này” (satta kho panime) và những điều tiếp theo.
Tattha adhikaraṇāni samenti vūpasamentīti adhikaraṇasamathā.
Here, adhikaraṇas are settled and put to rest; thus, adhikaraṇasamathā (ways of settling issues).
Trong đó, adhikaraṇasamathā (các phương pháp giải quyết tranh chấp) có nghĩa là những điều làm lắng dịu các tranh chấp.
Uppannuppannānanti uppannānaṃ uppannānaṃ.
Uppannuppannānaṃ means of each and every one that has arisen.
Uppannuppannānaṃ có nghĩa là của những gì đã phát sinh, đã phát sinh.
Adhikaraṇānanti etesaṃ vivādādhikaraṇādīnaṃ catunnaṃ.
Adhikaraṇānaṃ means of these four, the vivādādhikaraṇa and so on.
Adhikaraṇānaṃ có nghĩa là của bốn loại tranh chấp này, như vivādādhikaraṇa và các loại khác.
Samathāya vūpasamāyāti samanatthañceva vūpasamanatthañca.
Samathāya vūpasamāyā means for the sake of reconciliation and for the sake of appeasement.
Samathāya vūpasamāyā có nghĩa là để hòa giải và để làm lắng dịu.
Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārakoti ime satta samathā dātabbā.
Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako means these seven samathas should be applied.
Bảy phương pháp giải quyết tranh chấp này phải được áp dụng: Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako.
Tatrāyaṃ vinicchayakathā – adhikaraṇesu tāva dhammoti vā adhammoti vāti aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantānaṃ bhikkhūnaṃ yo vivādo, idaṃ vivādādhikaraṇaṃ nāma.
Herein is the discourse on adjudication: Among the adhikaraṇas, the dispute that arises among bhikkhus who contend concerning eighteen matters, saying 'it is Dhamma' or 'it is not Dhamma,' this is called vivādādhikaraṇa (dispute-case).
Trong số đó, đây là lời giải thích về sự phân định – trước hết, trong các tranh chấp (adhikaraṇa): sự tranh cãi nào của các Tỳ-khưu đang tranh luận về mười tám vấn đề, rằng ‘đây là pháp (dhamma)’ hay ‘đây là phi pháp (adhamma)’, đó được gọi là tranh chấp về tranh cãi (vivādādhikaraṇa).
Sīlavipattiyā vā ācāradiṭṭhiājīvavipattiyā vā anuvadantānaṃ yo anuvādo upavadanā ceva codanā ca, idaṃ anuvādādhikaraṇaṃ nāma.
The accusation (anuvāda), the reproof (upavadana), and the charge (codanā) made by bhikkhus who accuse another concerning a transgression of sīla, or a transgression of conduct (ācāra), view (diṭṭhi), or livelihood (ājīva)—this is called anuvādādhikaraṇa (accusation-case).
Sự chỉ trích, khiển trách và tố cáo nào của các Tỳ-khưu đang chỉ trích về sự vi phạm giới (sīlavipatti), hoặc sự vi phạm về oai nghi (ācāravipatti), tà kiến (diṭṭhivipatti), hay tà mạng (ājīvavipatti), đó được gọi là tranh chấp về chỉ trích (anuvādādhikaraṇa).
Mātikāyaṃ āgatā pañca vibhaṅge dveti satta āpattikkhandhā āpattādhikaraṇaṃ nāma.
The five categories of offenses mentioned in the Mātika (Pātimokkha) and the two categories mentioned in the Vibhanga – these constitute āpattādhikaraṇa (offense-case).
Năm loại giới bổn (āpattikkhandha) được đề cập trong Mātikā và hai loại trong Vibhaṅga, tổng cộng bảy loại giới bổn, được gọi là tranh chấp về giới bổn (āpattādhikaraṇa).
Yaṃ saṅghassa apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ karaṇaṃ, idaṃ kiccādhikaraṇaṃ nāma.
The performance by the Saṅgha of the four acts, such as apalokanā (announcement) and so forth – this is called kiccādhikaraṇa (duty-case).
Việc thực hiện bốn loại nghi thức (kamma) của Tăng-già, như Apalokana (thông báo), đó được gọi là tranh chấp về nghi thức (kiccādhikaraṇa).
Tattha vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca.
Among these, the vivādādhikaraṇa is settled by two ways of settlement (samathas): by settlement in presence (sammukhāvinaya) and by settlement by majority (yebhuyyasikā).
Trong số đó, tranh chấp về tranh cãi (vivādādhikaraṇa) được giải quyết bằng hai phương pháp hòa giải (samatha): Sammukhāvinaya (hòa giải trước mặt) và Yebhuyyasikā (hòa giải theo đa số).
Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yasmiṃ vihāre uppannaṃ, tasmiṃyeva vā, aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā, yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ, tattha saṅghena vā gaṇena vā vūpasametuṃ asakkonte tattheva ubbāhikāya sammatapuggalehi vā vinicchitaṃ sammati.
An adhikaraṇa that is to be settled by Sammukhāvinaya is settled when determined by the Saṅgha or a gaṇa, or by persons appointed by ubbāhikā, either in the monastery where it arose, or on the way for those going to settle it elsewhere, or in the place where it was handed over to the Saṅgha, if the Saṅgha or gaṇa is unable to settle it there.
Khi được giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya, tranh chấp có thể được giải quyết tại chính trú xứ nơi nó phát sinh, hoặc trên đường đi khi các Tỳ-khưu đến một nơi khác để hòa giải, hoặc tại nơi mà tranh chấp được giao cho Tăng-già, nếu Tăng-già hoặc một nhóm không thể giải quyết, thì tranh chấp được giải quyết bởi những cá nhân được ủy quyền thông qua Ubbāhikā (biểu quyết).
Evaṃ sammamāne pana tasmiṃ yā saṅghasammukhatā dhammasammukhatā, vinayasammukhatā, puggalasammukhatā, ayaṃ sammukhāvinayo nāma.
When it is settled in this way, the presence of the Saṅgha (saṅghasammukhatā), the presence of the Dhamma (dhammasammukhatā), the presence of the Vinaya (vinayasammukhatā), and the presence of the individuals (puggalasammukhatā)—this is called sammukhāvinaya.
Trong trường hợp hòa giải như vậy, sự hiện diện của Tăng-già (saṅghasammukhatā), sự hiện diện của Pháp (dhammasammukhatā), sự hiện diện của Luật (vinayasammukhatā), và sự hiện diện của cá nhân (puggalasammukhatā) được gọi là Sammukhāvinaya.
Tattha ca kārakasaṅghassa sāmaggivasena sammukhībhāvo saṅghasammukhatā.
Among these, the presence of the performing Saṅgha due to its unanimity is saṅghasammukhatā.
Trong đó, sự hiện diện của Tăng-già hành sự trong sự hòa hợp là Saṅghasammukhatā.
Sametabbassa vatthuno bhūtatā dhammasammukhatā.
The actual existence of the matter to be settled is dhammasammukhatā.
Sự thật của vấn đề cần được giải quyết là Dhammasammukhatā.
Yathā taṃ sametabbaṃ, tatheva samanaṃ vinayasammukhatā.
The settlement in accordance with how it should be settled is vinayasammukhatā.
Việc giải quyết đúng theo cách vấn đề đó cần được giải quyết là Vinayasammukhatā.
Yo ca vivadati, yena ca vivadati, tesaṃ ubhinnaṃ attapaccatthikānaṃ sammukhībhāvo puggalasammukhatā.
The presence of both the one who disputes and the one with whom he disputes, being the plaintiff and defendant, is puggalasammukhatā.
Sự hiện diện của cả hai cá nhân tranh luận, tức là người tố cáo và người bị tố cáo, là Puggalasammukhatā.
Ubbāhikāya vūpasame panettha saṅghasammukhatā parihāyati.
However, in settling by ubbāhikā, the saṅghasammukhatā is absent here.
Trong trường hợp hòa giải bằng Ubbāhikā, Saṅghasammukhatā bị mất đi.
Evaṃ tāva sammukhāvinayeneva sammati.
Thus, for a start, it is settled by sammukhāvinaya alone.
Như vậy, trước hết, tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya.
Sace panevampi na sammati, atha naṃ ubbāhikāya sammatā bhikkhū ‘‘na mayaṃ sakkoma vūpasametu’’nti saṅghasseva niyyātenti.
If, however, it is not settled even in this way, then the bhikkhus appointed by ubbāhikā hand it over to the Saṅgha, saying, "We are unable to settle it."
Tuy nhiên, nếu tranh chấp vẫn không được giải quyết bằng cách này, thì các Tỳ-khưu được ủy quyền thông qua Ubbāhikā sẽ giao lại cho Tăng-già, nói rằng: "Chúng con không thể giải quyết được."
Tato saṅgho pañcaṅgasamannāgataṃ bhikkhuṃ salākaggāhakaṃ sammannitvā tena guḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesu aññataravasena salākaṃ gāhetvā sannipatitaparisāya dhammavādīnaṃ yebhuyyatāya yathā te dhammavādino vadanti, evaṃ vūpasantaṃ adhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca vūpasantaṃ hoti.
Thereupon, the Saṅgha appoints a bhikkhu endowed with five qualities as a salākaggāhaka (receiver of voting sticks), and having him receive the voting sticks in one of three ways—guḷhaka (secret), vivaṭaka (open), or sakaṇṇajappaka (whispered in the ear)—it is settled in the assembly of bhikkhus according to the majority of those who speak in accordance with the Dhamma; such an adhikaraṇa, thus settled, is settled by sammukhāvinaya and yebhuyyasikā.
Sau đó, Tăng-già sẽ chỉ định một Tỳ-khưu đủ năm yếu tố làm người thu phiếu (salākaggāhaka), và người đó sẽ thu phiếu bằng một trong ba cách: bỏ phiếu kín (guḷhaka), bỏ phiếu công khai (vivaṭaka), hoặc bỏ phiếu thì thầm vào tai (sakaṇṇajappaka). Tranh chấp sẽ được giải quyết theo đa số của các Tỳ-khưu giữ Pháp (dhammavādī) trong hội chúng đã tập hợp, đúng như cách mà họ tuyên bố. Như vậy, tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Yebhuyyasikā.
Tattha sammukhāvinayo vuttanayo eva.
Among these, sammukhāvinaya is as already explained.
Trong đó, Sammukhāvinaya đã được giải thích.
Yaṃ pana yebhuyyasikāya kammassa karaṇaṃ, ayaṃ yebhuyyasikā nāma.
The performance of an act by the majority is called yebhuyyasikā.
Còn việc thực hiện nghi thức theo đa số thì đây được gọi là Yebhuyyasikā.
Evaṃ vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati.
Thus, the vivādādhikaraṇa is settled by these two samathas.
Như vậy, tranh chấp về tranh cãi (vivādādhikaraṇa) được giải quyết bằng hai phương pháp hòa giải.
Anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca sativinayena ca amūḷhavinayena ca tassapāpiyasikāya ca.
The anuvādādhikaraṇa is settled by four samathas: by sammukhāvinaya, by sativinaya (settlement by memory), by amūḷhavinaya (settlement for the insane), and by tassapāpiyasikā (settlement for persistent wrong-doing).
Tranh chấp về chỉ trích (anuvādādhikaraṇa) được giải quyết bằng bốn phương pháp hòa giải: Sammukhāvinaya, Sativinaya (hòa giải bằng sự ghi nhớ), Amūḷhavinaya (hòa giải bằng sự không mê muội), và Tassapāpiyasikā (hòa giải bằng sự xác nhận tội lỗi).
Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yo ca anuvadati, yañca anuvadati, tesaṃ vacanaṃ sutvā, sace kāci āpatti natthi, ubho khamāpetvā, sace atthi, ayaṃ nāmettha āpattīti evaṃ vinicchitaṃ vūpasammati.
When it is to be settled by sammukhāvinaya alone, after hearing the words of both the accuser and the accused, if there is no offense, both are made to ask for forgiveness and it is settled; if there is an offense, it is settled by determining, "This is the offense here."
Khi được giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya, sau khi nghe lời của cả người chỉ trích và người bị chỉ trích, nếu không có giới bổn nào, cả hai sẽ được yêu cầu xin lỗi lẫn nhau và tranh chấp được giải quyết; nếu có giới bổn, tranh chấp sẽ được giải quyết bằng cách phân định rõ ràng rằng ‘đây là giới bổn đã phạm’.
Tattha sammukhāvinayalakkhaṇaṃ vuttanayameva.
Here, the characteristic of sammukhāvinaya is as already explained.
Trong đó, đặc điểm của Sammukhāvinaya đã được giải thích.
Yadā ummattako bhikkhu ummādavasena kate assāmaṇake ajjhācāre ‘‘saratāyasmā evarūpiṃ āpatti’’nti bhikkhūhi vuccamāno – ‘‘ummattakena me, āvuso, etaṃ kataṃ, nāhaṃ taṃ sarāmī’’ti bhaṇantopi bhikkhūhi codiyamānova puna acodanatthāya amūḷhavinayaṃ yācati, saṅgho cassa ñatticatutthena kammena amūḷhavinayaṃ deti, tadā sammukhāvinayena ca amūḷhavinayena ca vūpasantaṃ hoti.
When an insane bhikkhu, having committed unseemly improper conduct due to his madness, is asked by bhikkhus, "Does the venerable one remember such an offense?" and even though he says, "Friends, I committed that due to madness; I do not remember it," he is repeatedly reproached by the bhikkhus; then, to prevent further reproaches, he requests amūḷhavinaya, and the Saṅgha grants him amūḷhavinaya by a ñatticatuttha-kamma; at that time, it is settled by sammukhāvinaya and amūḷhavinaya.
Khi một Tỳ-khưu bị điên (ummattaka) đã thực hiện những hành vi không phù hợp với Sa-môn do sự điên loạn, và khi các Tỳ-khưu nói với vị ấy: "Thưa Đại đức, ngài có nhớ giới bổn như vậy không?", mặc dù vị ấy nói: "Thưa chư Hiền, điều này do tôi làm khi bị điên, tôi không nhớ điều đó", nhưng vẫn bị các Tỳ-khưu tố cáo. Để tránh bị tố cáo thêm, vị ấy yêu cầu Amūḷhavinaya, và Tăng-già cấp cho vị ấy Amūḷhavinaya bằng một nghi thức ñatticatuttha. Khi đó, tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Amūḷhavinaya.
Dinne pana amūḷhavinaye puna tasmiṃ puggale kassaci tappaccayā anuvādo na ruhati.
Once amūḷhavinaya has been granted, no further accusation against that individual concerning that matter is valid.
Sau khi Amūḷhavinaya được cấp, không ai còn có thể chỉ trích vị Tỳ-khưu đó vì lý do đó nữa.
Yadā pana pārājikena vā pārājikasāmantena vā codiyamānassa aññenāññaṃ paṭicarato pāpussannatāya pāpiyassa puggalassa – ‘‘sacāyaṃ acchinnamūlo bhavissati, sammā vattitvā osāraṇaṃ labhissati, sace chinnamūlo, ayamevassa nāsanā bhavissatī’’ti maññamāno saṅgho ñatticatutthena kammena tassapāpiyasikaṃ karoti, tadā sammukhāvinayena ca tassa pāpiyasikāya ca vūpasantaṃ hoti.
However, when a person is accused of a pārājika offense or one similar to a pārājika, and he keeps prevaricating, and the Saṅgha, considering him a persistently wrong-doing person due to his abundant evil deeds, and thinking, "If he is not irrevocably fallen, he will gain rehabilitation by proper conduct; if he is irrevocably fallen, this itself will be his ruin," carries out the tassapāpiyasikā kamma by a ñatticatuttha-kamma, then it is settled by sammukhāvinaya and tassapāpiyasikā.
Khi một cá nhân phạm tội nghiêm trọng (pāpussannatāya pāpiyassa puggala) bị tố cáo về một giới bổn Pārājika hoặc cận Pārājika, và vị ấy trả lời quanh co, Tăng-già nhận thấy rằng: "Nếu gốc rễ của vị này chưa bị cắt đứt, vị ấy sẽ hành xử đúng đắn và sẽ được phục hồi. Nếu gốc rễ đã bị cắt đứt, thì đây chính là sự hủy diệt của vị ấy." Khi Tăng-già thực hiện Tassapāpiyasikā bằng một nghi thức ñatticatuttha, thì tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Tassapāpiyasikā.
Evaṃ anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati.
Thus, the anuvādādhikaraṇa is settled by these four samathas.
Như vậy, tranh chấp về chỉ trích (anuvādādhikaraṇa) được giải quyết bằng bốn phương pháp hòa giải.
Āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca tiṇavatthārakena ca.
The āpattādhikaraṇa is settled by three samathas: by sammukhāvinaya, by paṭiññātakaraṇa (settlement by admission), and by tiṇavatthāraka (covering with grass).
Tranh chấp về giới bổn (āpattādhikaraṇa) được giải quyết bằng ba phương pháp hòa giải: Sammukhāvinaya, Paṭiññātakaraṇa (hòa giải bằng sự thú nhận), và Tiṇavatthāraka (hòa giải bằng cách phủ cỏ).
Tassa sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi.
Its settlement by sammukhāvinaya alone is not possible.
Việc giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya là không có.
Yadā pana ekassa vā bhikkhuno santike saṅghagaṇamajjhesu vā bhikkhu lahukaṃ āpattiṃ deseti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca vūpasammati.
However, when a bhikkhu confesses a light offense to another bhikkhu, or within the Saṅgha or a gaṇa, then the āpattādhikaraṇa is settled by sammukhāvinaya and paṭiññātakaraṇa.
Tuy nhiên, khi một Tỳ-khưu sám hối một giới bổn nhẹ trước một Tỳ-khưu khác, hoặc giữa Tăng-già hay một nhóm, thì tranh chấp về giới bổn được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Paṭiññātakaraṇa.
Tattha sammukhāvinayo tāva yo ca deseti, yassa ca deseti, tesaṃ sammukhatā.
Here, sammukhāvinaya refers to the presence of both the one who confesses and the one to whom he confesses.
Trong đó, Sammukhāvinaya là sự hiện diện của cả người sám hối và người được sám hối.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already explained.
Phần còn lại cũng tương tự như đã giải thích.
Puggalassa ca gaṇassa ca desanākāle saṅghasammukhatā parihāyati.
The saṅghasammukhatā is absent when confessing to an individual or a gaṇa.
Trong trường hợp sám hối trước một cá nhân hoặc một nhóm, Saṅghasammukhatā bị mất đi.
Yaṃ panettha ‘‘ahaṃ, bhante, itthannāmaṃ āpattiṃ apanno’’ti ca, āma ‘‘passāmī’’ti ca paṭiññātāya ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti karaṇaṃ, taṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma.
Here, the act of saying "Venerable sir, I have committed such and such an offense" and "Yes, I see it," and then acting upon that admission by saying, "You should restrain yourself in the future"—that is called paṭiññātakaraṇa.
Trong trường hợp này, việc thú nhận rằng "Bạch Thế Tôn, con đã phạm giới bổn tên là..." và "Vâng, con thấy" rồi sau đó thực hiện việc "ngài hãy giữ gìn trong tương lai" được gọi là Paṭiññātakaraṇa.
Saṅghādisese parivāsādiyācanā paṭiññā, parivāsādīnaṃ dānaṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma.
In the case of a saṅghādisesa, the request for parivāsa (probation) and so forth is the paṭiññā, and the granting of parivāsa and so forth is called paṭiññātakaraṇa.
Trong trường hợp Saṅghādisesa, việc yêu cầu Parivāsa (thời gian thử thách) và các hình phạt khác là Paṭiññā (thú nhận), việc cấp Parivāsa và các hình phạt khác được gọi là Paṭiññātakaraṇa.
Dvepakkhajātā pana bhaṇḍanakārakā bhikkhū bahuṃ assāmaṇakaṃ ajjhācāraṃ caritvā puna lajjidhamme uppanne ‘‘sace mayaṃ imāhi āpattīhi aññamaññaṃ kāressāma, siyāpi taṃ adhikaraṇaṃ kakkhaḷattāya saṃvatteyyā’’ti aññamaññaṃ āpattiyā kārāpane dosaṃ disvā yadā tiṇavatthārakakammaṃ karonti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca tiṇavatthārakena ca sammati.
But when bhikkhus who have arisen into two factions and caused strife, having committed much unseemly improper conduct, and then, feeling shame, realize that "if we accuse each other of these offenses, that adhikaraṇa might become harsh," and seeing the fault in mutually accusing each other of offenses, perform the tiṇavatthāraka-kamma, then the āpattādhikaraṇa is settled by sammukhāvinaya and tiṇavatthāraka.
Khi các Tỳ-khưu gây tranh cãi thuộc hai phe, sau khi đã thực hiện nhiều hành vi không phù hợp với Sa-môn, và sau đó cảm thấy hổ thẹn, họ nhận thấy rằng: "Nếu chúng ta tố cáo lẫn nhau về những giới bổn này, thì tranh chấp đó có thể trở nên gay gắt." Khi họ thấy lỗi trong việc tố cáo lẫn nhau về giới bổn và thực hiện nghi thức Tiṇavatthāraka, thì tranh chấp về giới bổn được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Tiṇavatthāraka.
Tatra hi yattakā hatthapāsupagatā ‘‘na me taṃ khamatī’’ti evaṃ diṭṭhāvikammaṃ akatvā ‘‘dukkaṭaṃ kammaṃ puna kātabbaṃ kamma’’nti na ukkoṭenti, niddampi okkantā honti, sabbesampi ṭhapetvā thullavajjañca gihipaṭisaṃyuttañca sabbāpattiyo vuṭṭhahanti.
In such a case, as many bhikkhus as are within reach, without explicitly stating "I do not agree with this" and without retracting the act by saying "it was a wrong action, it must be done again," and having even fallen asleep, all offenses are lifted for all of them, except for major offenses (thullavajja) and offenses connected with lay people.
Trong trường hợp đó, tất cả những Tỳ-khưu trong phạm vi tiếp cận (hatthapāsagata) mà không tuyên bố "Tôi không chấp nhận điều này" và không từ chối, nói rằng "hành vi sai trái cần được thực hiện lại", và đã ngủ quên, thì tất cả các giới bổn của họ đều được giải quyết, trừ những lỗi nặng (thullavajja) và những lỗi liên quan đến đời sống cư sĩ (gihipaṭisaṃyutta).
Evaṃ āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati.
Thus, the āpattādhikaraṇa is settled by these three samathas.
Như vậy, tranh chấp về giới bổn (āpattādhikaraṇa) được giải quyết bằng ba phương pháp hòa giải.
Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati sammukhāvinayeneva.
The kiccādhikaraṇa is settled by one samatha: by sammukhāvinaya alone.
Tranh chấp về nghi thức (kiccādhikaraṇa) được giải quyết bằng một phương pháp hòa giải duy nhất là Sammukhāvinaya.
Imāni cattāri adhikaraṇāni yathānurūpaṃ imehi sattahi samathehi sammanti.
These four adhikaraṇas are settled, each according to its nature, by these seven samathas.
Bốn loại tranh chấp này được giải quyết bằng bảy phương pháp hòa giải này, tùy theo từng loại tranh chấp.
Tena vuttaṃ ‘‘uppannuppannānaṃ adhikaraṇānaṃ samathāya vūpasamāya sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako’’ti.
Therefore, it was said: "For the settlement and suppression of disputes that arise, the sammukhāvinaya should be given…pe… and the tiṇavatthāraka."
Do đó, đã dạy rằng: “Để làm lắng dịu, để dập tắt những tranh chấp đã khởi lên, cần phải áp dụng sammukhāvinaya (phép đối diện)… cho đến tiṇavatthāraka (phép trải cỏ).”
Ayamettha vinicchayanayo, vitthāro pana samathakkhandhake (cūḷava. 185) āgatoyeva.
This here is merely the method of decision; the detailed exposition, however, is found in the Samathakkhandhaka.
Đây là phương pháp quyết đoán tại đây; còn phần giải thích chi tiết thì đã có trong chương Samatha.
Vinicchayopissa samantapāsādikāya vutto.
Its decision-method is also stated in the Samantapāsādikā.
Phương pháp quyết đoán của nó cũng đã được giải thích trong Samantapāsādikā.
47. Yo panāyaṃ imasmiṃ sutte ‘‘idhānanda, bhikkhū vivadantī’’tiādiko vitthāro vutto, so etena nayena saṅkhepatova vuttoti veditabbo.
47. Now, the detailed exposition, beginning with "Here, Ānanda, the bhikkhus dispute," which is stated in this Sutta, should be understood as having been stated concisely by this method.
47. Còn phần giải thích chi tiết đã được nói đến trong kinh này, bắt đầu từ ‘‘Này Ānanda, ở đây các tỳ khưu tranh cãi’’, thì nên hiểu rằng đó chỉ là một cách nói tóm tắt theo phương pháp này.
Tattha dhammotiādīsu suttantapariyāyena tāva dasa kusalakammapathā dhammo, akusalakammapathā adhammo.
There, regarding Dhamma and so forth, in the Suttanta method, the ten wholesome courses of action are called Dhamma, and the unwholesome courses of action are called Adhamma.
Trong các từ như Dhamma v.v..., theo cách giải thích của kinh tạng, mười nghiệp đạo thiện là Dhamma, mười nghiệp đạo bất thiện là Adhamma.
Tathā ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti heṭṭhā āgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā, tayo satipaṭṭhānā tayo sammappadhānā tayo iddhipādā cha indriyāni cha balāni aṭṭha bojjhaṅgā navaṅgiko maggo cāti, cattāro upādānā pañca nīvaraṇānītiādayo saṅkaliṭṭhadhammā cāti ayaṃ adhammo.
Likewise, the thirty-seven factors of awakening that were mentioned previously, such as "the four foundations of mindfulness," and the three foundations of mindfulness, three right exertions, three bases of spiritual power, six faculties, six powers, eight factors of awakening, and the Noble Eightfold Path; and the four clingings, the five hindrances, and so forth, which are defiled states, these are Adhamma.
Tương tự, ba mươi bảy pháp giác chi đã được nói đến ở dưới, như ‘‘bốn niệm xứ’’, (nhưng) ba niệm xứ, ba chánh cần, ba thần túc, sáu căn, sáu lực, tám chi phần giác chi, và con đường tám chi phần; cùng với bốn thủ, năm triền cái v.v... là các pháp ô nhiễm, đó là Adhamma.
Tattha yaṃkiñci ekaṃ adhammakoṭṭhāsaṃ gahetvā ‘‘imaṃ adhammaṃ dhammoti karissāma, evaṃ amhākaṃ ācariyakulaṃ niyyānikaṃ bhavissati, mayañca loke pākaṭā bhavissāmā’’ti taṃ adhammaṃ ‘‘dhammo aya’’nti kathentā dhammoti vivadanti.
Among these, taking any one part of Adhamma and saying, "We will make this Adhamma into Dhamma; thus our lineage will be leading to liberation, and we shall be famous in the world," they dispute, calling that Adhamma "Dhamma."
Trong đó, khi lấy một phần bất thiện nào đó và nói rằng: ‘‘Chúng ta sẽ biến bất thiện này thành thiện, như vậy dòng truyền thừa của chúng ta sẽ được giải thoát, và chúng ta sẽ được biết đến trong thế gian’’, thì họ tranh cãi về Dhamma khi nói rằng: ‘‘Đây là Dhamma’’.
Tattheva dhammakoṭṭhāsesu ekaṃ gahetvā ‘‘adhammo aya’’nti kathentā adhammoti vivadanti.
Similarly, taking one part from the Dhamma states and saying, "This is Adhamma," they dispute, calling it Adhamma.
Cũng trong đó, khi lấy một phần thiện và nói rằng: ‘‘Đây là Adhamma’’, thì họ tranh cãi về Adhamma.
Vinayapariyāyena pana bhūtena vatthunā codetvā sāretvā yathāpaṭiññāya kātabbakammaṃ dhammo nāma, abhūtena pana vatthunā acodetvā asāretvā apaṭiññāya katabbakammaṃ adhammo nāma.
According to the Vinaya method, however, an act that should be done by charging, admonishing, and by confession regarding an existing matter is called Dhamma; whereas an act that should be done without charging, admonishing, or confession regarding a non-existent matter is called Adhamma.
Còn theo cách giải thích của Luật tạng, một hành động cần phải thực hiện dựa trên một sự việc có thật, sau khi đã bị khiển trách và nhắc nhở, theo lời thú nhận, thì gọi là Dhamma; còn một hành động cần phải thực hiện dựa trên một sự việc không có thật, mà không bị khiển trách, không bị nhắc nhở, không có lời thú nhận, thì gọi là Adhamma.
Tesupi adhammaṃ ‘‘dhammo aya’’nti kathentā dhammoti vivadanti, ‘‘adhammo aya’’nti kathentā adhammoti vivadanti.
Among these too, those who declare Adhamma to be "Dhamma" dispute as Dhamma; those who declare Dhamma to be "Adhamma" dispute as Adhamma.
Trong những trường hợp đó, khi nói rằng bất thiện ‘‘Đây là Dhamma’’, thì họ tranh cãi về Dhamma; khi nói rằng ‘‘Đây là Adhamma’’, thì họ tranh cãi về Adhamma.
Suttantapariyāyena pana rāgavinayo dosavinayo mohavinayo saṃvaro pahānaṃ paṭisaṅkhāti ayaṃ vinayo nāma, rāgādīnaṃ avinayo asaṃvaro appahānaṃ appaṭisaṅkhāti ayaṃ avinayo nāma.
According to the Suttanta method, the removal of lust, the removal of hatred, the removal of delusion, restraint, abandonment, and reflection—this is called Vinaya. The non-removal of lust and so forth, non-restraint, non-abandonment, and non-reflection—this is called Avinaya.
Còn theo cách giải thích của kinh tạng, sự đoạn trừ tham, sự đoạn trừ sân, sự đoạn trừ si, sự phòng hộ, sự đoạn trừ, sự quán xét, đó gọi là Vinaya (Luật); còn sự không đoạn trừ tham v.v..., sự không phòng hộ, sự không đoạn trừ, sự không quán xét, đó gọi là Avinaya (Phi Luật).
Vinayapariyāyena vatthusampatti ñattisampatti anusāvanasampatti sīmasampati parisasampattīti ayaṃ vinayo nāma, vatthuvipatti…pe… parisavipattīti ayaṃ avinayo nāma.
According to the Vinaya method, the accomplishment of the matter, the accomplishment of the motion, the accomplishment of the announcement, the accomplishment of the boundary, and the accomplishment of the assembly—this is called Vinaya. The failure of the matter…pe… the failure of the assembly—this is called Avinaya.
Theo cách giải thích của Luật tạng, sự viên mãn về sự việc, sự viên mãn về lời tuyên bố, sự viên mãn về lời tuyên yết, sự viên mãn về giới trường, sự viên mãn về hội chúng, đó gọi là Vinaya; còn sự khiếm khuyết về sự việc… cho đến sự khiếm khuyết về hội chúng, đó gọi là Avinaya.
Tesupi yaṃkiñci avinayaṃ ‘‘vinayo aya’’nti kathentā vinayoti vivadanti, vinayaṃ avinayoti kathentā avinayoti vivadanti.
Among these too, those who declare any Avinaya to be "Vinaya" dispute as Vinaya; those who declare Vinaya to be "Avinaya" dispute as Avinaya.
Trong những trường hợp đó, khi nói rằng bất kỳ điều phi luật nào ‘‘Đây là Vinaya’’, thì họ tranh cãi về Vinaya; khi nói rằng Vinaya là Avinaya, thì họ tranh cãi về Avinaya.
Dhammanetti samanumajjitabbāti dhammarajju anumajjitabbā ñāṇena ghaṃsitabbā upaparikkhitabbā.
The Dhamma-nettī should be rubbed and examined means the rope of Dhamma should be repeatedly reviewed, rubbed with wisdom, and investigated.
Dhammanetti samanumajjitabbā có nghĩa là sợi dây Dhamma cần được xem xét kỹ lưỡng, cần được mài giũa bằng trí tuệ, cần được khảo sát.
Sā panesā dhammanetti ‘‘iti kho vaccha ime dasa dhammā akusalā dasa dhammā kusalā’’ti evaṃ mahāvacchagottasutte (ma. ni. 2.194) āgatāti vuttā.
This Dhamma-nettī, as in "Indeed, Vaccha, these ten states are unwholesome, these ten states are wholesome," is said to be found in the Mahāvaccha-gotta Sutta.
Sợi dây Dhamma này đã được nói đến trong kinh Mahāvacchagotta, như: ‘‘Này Vaccha, mười pháp này là bất thiện, mười pháp này là thiện’’.
Sā eva vā hotu, yo vā idha dhammoti ca vinayo ca vutto.
Either that Dhamma-nettī or what is called Dhamma and Vinaya here.
Hoặc đó là sợi dây Dhamma đó, hoặc đó là Dhamma và Vinaya đã được nói đến ở đây.
Yathā tattha sametīti yathā tāya dhammanettiyā sameti, ‘‘dhammo dhammova hoti, adhammo adhammova, vinayo vinayova hoti, avinayo avinayova’’.
As it agrees with that means as it agrees with that Dhamma-nettī: "Dhamma is indeed Dhamma, Adhamma is Adhamma, Vinaya is indeed Vinaya, Avinaya is Avinaya."
Yathā tattha sametī có nghĩa là như thế nào nó phù hợp với sợi dây Dhamma đó, ‘‘Dhamma vẫn là Dhamma, Adhamma vẫn là Adhamma, Vinaya vẫn là Vinaya, Avinaya vẫn là Avinaya’’.
Tathā tanti evaṃ taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametabbaṃ.
Thus that means that dispute should be settled in that manner.
Tathā taṃ có nghĩa là tranh chấp đó cần được làm lắng dịu theo cách đó.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānanti idha vivādādhikaraṇameva dassitaṃ, sammukhāvinayo pana na kismiñci adhikaraṇe na labbhati.
Of certain disputes—here, only the vivādādhikaraṇa (dispute-originated case) is shown, but the sammukhāvinaya (presence-settlement) is obtainable in every dispute.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānaṃ ở đây chỉ chỉ ra tranh chấp về Vivāda (tranh cãi), nhưng sammukhāvinaya (phép đối diện) thì không phải không được áp dụng trong bất kỳ tranh chấp nào.
48. Taṃ panetaṃ yasmā dvīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca, tasmā heṭṭhā mātikāya ṭhapitānukkamena idāni sativinayassa vāre pattepi taṃ avatvā vivādādhikaraṇayeva tāva dutiyasamathaṃ dassento kathañcānanda, yebhuyyasikātiādimāha.
48. Since that dispute-originated case is settled by two settlements, namely sammukhāvinaya and yebhuyyasikā, therefore, even though it is now the turn for sativinaya according to the order established in the mātikā below, the Buddha did not mention it but rather stated "How, Ānanda, is the yebhuyyasikā…?" to present the second settlement in the vivādādhikaraṇa.
48. Vì tranh chấp đó được làm lắng dịu bởi hai phép làm dịu là sammukhāvinaya và yebhuyyasikā, nên mặc dù đến lượt sativinaya (phép ghi nhớ) theo thứ tự đã được đặt trong mātikā (bảng tóm tắt) ở dưới, nhưng không nói về điều đó, Thế Tôn đã nói: Kathañcānanda, yebhuyyasikā (Này Ānanda, yebhuyyasikā là gì?) v.v... để chỉ ra phép làm dịu thứ hai chỉ trong tranh chấp về Vivāda.
Tattha bahutarāti antamaso dvīhi tīhipi atirekatarā.
There, the more numerous means exceeding by at least two or three.
Trong đó, bahutarā có nghĩa là nhiều hơn, ít nhất là hai hoặc ba.
Sesamettha heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood by the method stated below.
Phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
49. Idāni heṭṭhā avitthāritaṃ sativinayaṃ ādiṃ katvā vitthāritāvasesasamathe paṭipāṭiyā vitthāretuṃ kathañcānanda, sativinayotiādimāha.
49. Now, in order to elaborate in order on the remaining settlements, starting with the sativinaya which was not detailed below, the Buddha said, "How, Ānanda, is the sativinaya…?"
49. Bây giờ, để giải thích các phép làm dịu còn lại theo thứ tự, bắt đầu bằng sativinaya chưa được giải thích chi tiết ở dưới, Thế Tôn đã nói: Kathañcānanda, sativinayo (Này Ānanda, sativinaya là gì?) v.v...
Tattha pārājikasāmantena vāti dve sāmantāni khandhasāmantañca āpattisāmantañca.
There, or in the vicinity of a Pārājika means there are two vicinities: the proximity of groups (khandhasāmanta) and the proximity of offenses (āpattisāmanta).
Trong đó, pārājikasāmantena vā có hai loại sāmantā (phạm vi): khandhasāmanta (phạm vi nhóm giới) và āpattisāmanta (phạm vi giới).
Tattha pārājikāpattikkhandho saṅghādisesāpattikkhandho thullaccaya-pācittiya-pāṭidesanīya-dukkaṭa-dubbhāsitāpattikkhandhoti evaṃ purimassa pacchimakhandhaṃ khandhasāmantaṃ nāma hoti.
There, the group of Pārājika offenses, the group of Saṅghādisesa offenses, and the groups of Thullaccaya, Pācittiya, Pāṭidesanīya, Dukkaṭa, and Dubbhāsita offenses—thus, the succeeding group is called the proximity of groups (khandhasāmanta) to the preceding group.
Trong đó, nhóm giới pārājika, nhóm giới saṅghādisesa, nhóm giới thullaccaya, pācittiya, pāṭidesanīya, dukkaṭa, dubbhāsita, như vậy, nhóm giới sau của nhóm giới trước gọi là khandhasāmanta.
Paṭhamapārājikassa pana pubbabhāge dukkaṭaṃ, sesānaṃ thullaccayanti idaṃ āpattisāmantaṃ nāma.
However, a Dukkaṭa offense preceding the first Pārājika, and a Thullaccaya offense preceding the others, this is called the proximity of offenses (āpattisāmanta).
Còn dukkaṭa ở phần trước của pārājika thứ nhất, và thullaccaya ở phần trước của các giới còn lại, đó gọi là āpattisāmanta.
Tattha khandhasāmante pārājikasāmantaṃ garukāpatti nāma hoti.
Among those, in the proximity of groups, the proximity of Pārājika is called a grave offense.
Trong đó, trong khandhasāmanta, pārājikasāmanta được gọi là giới trọng.
Saratāyasmāti saratu āyasmā.
"May the venerable one recall" means "May the venerable one remember."
Saratāyasmā có nghĩa là āyasmā (Thượng tọa) hãy nhớ.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānanti idha anuvādādhikaraṇameva dassitaṃ.
Of certain disputes—here, only the anuvādādhikaraṇa (accusation-originated case) is shown.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānaṃ ở đây chỉ chỉ ra tranh chấp về Anuvāda (buộc tội).
52. Davāti sahasā.
52. Davā means hastily.
52. Davā có nghĩa là vội vàng, hấp tấp.
Ravāti aññaṃ bhaṇitukāmena aññaṃ vuttaṃ.
Ravā means something was said differently by one who intended to say something else.
Ravā có nghĩa là nói điều này khi muốn nói điều khác.
Evaṃ kho, ānanda, tassapāpiyasikā hotīti tassapuggalassa pāpussannatā pāpiyasikā hoti.
Thus, Ānanda, there is the tassapāpiyasikā means that person's preponderance of evil is the tassapāpiyasikā.
Evaṃ kho, ānanda, tassapāpiyasikā hotī có nghĩa là sự xấu xa của người đó trở thành tassapāpiyasikā.
Iminā kammassa vatthu dassitaṃ.
By this, the basis of the act (kamma) is shown.
Bằng cách này, sự việc của hành động đã được chỉ ra.
Evarūpassa hi puggalassa kammaṃ kāttabbaṃ.
Indeed, for a person of such a nature, the act should be performed.
Hành động cần được thực hiện đối với một người như vậy.
Kammena hi adhikaraṇassa vūpasamo hoti, na puggalassa pāpussannatāya.
For it is by the act that the dispute is settled, not by the person's preponderance of evil.
Vì sự làm lắng dịu tranh chấp xảy ra do hành động, chứ không phải do sự xấu xa của người đó.
Idhāpi ca anuvādādhikaraṇameva adhikaraṇanti veditabbaṃ.
Here too, the anuvādādhikaraṇa should be understood as the dispute.
Ở đây cũng vậy, tranh chấp về Anuvāda nên được hiểu là adhikaraṇa (tranh chấp).
53. Kathañcānanda, tiṇavatthārakoti ettha idaṃ kammaṃ tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārakoti vuttaṃ.
53. How, Ānanda, is the tiṇavatthāraka? Here, this act is called tiṇavatthāraka because it is like covering with grass.
53. Kathañcānanda, tiṇavatthārako (Này Ānanda, tiṇavatthāraka là gì?) ở đây, hành động này được gọi là tiṇavatthāraka vì nó giống như việc trải cỏ.
Yathā hi gūthaṃ vā muttaṃ vā ghaṭṭiyamānaṃ duggandhatāya bādhati, tiṇehi avattharitvā suppaṭicchāditassa panassa so gandho na bādhati, evameva yaṃ adhikaraṇaṃ mūlānumūlaṃ gantvā vūpasamiyamānaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvattati, taṃ iminā kammena vūpasantaṃ gūthaṃ viya tiṇavatthārakena paṭicchannaṃ vūpasantaṃ hotīti idaṃ kammaṃ tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārakoti vuttaṃ.
Just as feces or urine, when stirred, causes distress due to its bad smell, but when covered and well-concealed with grass, that smell does not cause distress; similarly, a dispute which, when investigated root and branch to be settled, leads to harshness, violence, and division, that dispute, when settled by this act, becomes settled like feces covered by grass. Therefore, this act is called tiṇavatthāraka because it is like covering with grass.
Như phân hoặc nước tiểu, khi bị khuấy động, sẽ gây khó chịu vì mùi hôi, nhưng nếu được phủ kín bằng cỏ, mùi hôi đó sẽ không gây khó chịu; cũng vậy, một tranh chấp nào đó, khi được làm lắng dịu bằng cách đi đến tận gốc rễ, sẽ trở nên gay gắt, dữ dội, và dẫn đến sự chia rẽ. Tranh chấp đó, khi được làm lắng dịu bằng hành động này, sẽ trở nên lắng dịu như phân được che phủ bằng cỏ. Vì vậy, hành động này được gọi là tiṇavatthāraka vì nó giống như việc trải cỏ.
Tassa idhānanda, bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānantiādivacanena ākāramattameva dassitaṃ, khandhake āgatāyeva panettha kammavācā pamāṇaṃ.
Of this, the statement "Here, Ānanda, for bhikkhus who are quarreling…" merely indicates the nature of the act; the kammavācā found in the Khandhaka is the authoritative source here.
Bằng lời nói idhānanda, bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānaṃ (Này Ānanda, khi các tỳ khưu tranh cãi) v.v..., chỉ có hình thức được chỉ ra; ở đây, lời tuyên yết đã được nói trong chương là tiêu chuẩn.
Ṭhapetvā thullavajjaṃ ṭhapetvā gihipaṭisaṃyuttanti.
Excluding grave offenses, excluding matters connected with laypeople.
Ṭhapetvā thullavajjaṃ ṭhapetvā gihipaṭisaṃyuttaṃ (Trừ những lỗi nặng, trừ những lỗi liên quan đến gia chủ).
Ettha pana thullavajjanti thūllavajjaṃ pārājikañceva saṅghādisesañca.
Here, thullavajja refers to serious offenses, which are both Pārājika and Saṅghādisesa.
Ở đây, thullavajjaṃ có nghĩa là lỗi nặng, tức là pārājika và saṅghādisesa.
Gihipaṭisaṃyuttanti gihīnaṃ hīnena khuṃsanavambhanadhammikapaṭissavesu āpannā āpatti.
Gihipaṭisaṃyutta refers to an offense incurred by contempt, scorn, or lawful confession in relation to laypeople.
Gihipaṭisaṃyuttaṃ có nghĩa là giới đã phạm do sự chê bai, phỉ báng, và những lời thú nhận hợp pháp liên quan đến gia chủ.
Adhikaraṇānanti idha āpattādhikaraṇameva veditabbaṃ.
Of disputes—here, only the āpattādhikaraṇa should be understood.
Adhikaraṇānaṃ ở đây nên được hiểu là chỉ tranh chấp về Āpattādhikaraṇa (tranh chấp về giới).
Kiccādhikaraṇassa pana vasena idha na kiñci vuttaṃ.
Nothing is stated here in reference to kiccādhikaraṇa (duty-originated cases).
Còn về Kiccādhikaraṇa (tranh chấp về nghi thức), ở đây không nói gì.
Kiñcāpi na vuttaṃ, sammukhāvinayeneva panassa vūpasamo hotīti veditabbo.
Even if it is not stated, it is to be understood that its appeasement occurs only by the Sammukhāvinaya.
Dù không được nói rõ, nhưng cần phải hiểu rằng sự chấm dứt của nó chỉ xảy ra bằng sự hòa giải trực tiếp (sammukhāvinaya).
54. Chayime, ānanda, dhammā sāraṇīyāti heṭṭhā kalahavasena suttaṃ āraddhaṃ, upari sāraṇīyadhammā āgatā.
54. The sutta was begun below on account of quarreling, with the phrase Six, Ānanda, are these sāraṇīya dhammas, and above, the sāraṇīya dhammas were presented.
54. Này Ānanda, sáu pháp này đáng được ghi nhớ – ở phần dưới, kinh được bắt đầu với sự tranh cãi, ở phần trên, các pháp đáng được ghi nhớ (sāraṇīya dhammā) đã được đề cập.
Iti yathānusandhināva desanā gatā hoti.
Thus, the discourse proceeds according to its proper sequence.
Như vậy, bài giảng đã được trình bày theo đúng mạch văn.
Heṭṭhā kosambiyasutte (ma. ni. 1.498-500) pana sotāpattimaggasammādiṭṭhi kathitā, imasmiṃ sutte sotāpattiphalasammādiṭṭhi vuttāti veditabbā.
However, below in the Kosambiya Sutta, the Right View of the Stream-entry Path was taught, while in this sutta, the Right View of the Stream-entry Fruition is stated; thus it should be understood.
Tuy nhiên, trong Kinh Kosambiya (Ma. Ni. 1.498-500) ở phần trước đã nói về chánh kiến của đạo quả Nhập Lưu (sotāpattimaggasammādiṭṭhi), còn trong kinh này thì nói về chánh kiến của quả Nhập Lưu (sotāpattiphalasammādiṭṭhi), điều này cần được hiểu rõ.
Aṇunti appasāvajjaṃ.
Aṇu means a minor offense.
Aṇu có nghĩa là lỗi nhỏ.
Thūlanti mahāsāvajjaṃ.
Thūla means a major offense.
Thūla có nghĩa là lỗi lớn.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
55. Evaṃ me sutanti sunakkhattasuttaṃ.
55. Thus have I heard refers to the Sunakkhatta Sutta.
55. Như vầy tôi nghe – là Kinh Sunakkhatta.
Tattha aññāti arahattaṃ.
There, aññā means Arahantship.
Ở đây, aññā có nghĩa là A-la-hán quả.
Byākatāti khīṇā jātītiādīhi catūhi padehi kathitā.
Byākatā means declared with four terms such as 'Destroyed is birth'.
Byākatā có nghĩa là đã được tuyên bố bằng bốn cụm từ như “sự tái sinh đã tận diệt” (khīṇā jāti).
Adhimānenāti appatte pattasaññino, anadhigate adhigatasaññino hutvā adhigataṃ amhehīti mānena byākariṃsu.
Adhimānena means they declared through conceit, thinking 'We have attained it,' being under the misconception that they had attained what was not attained, and realized what was not realized.
Adhimānena có nghĩa là do kiêu mạn mà tuyên bố, nghĩ rằng mình đã đạt được điều chưa đạt được, đã chứng ngộ điều chưa chứng ngộ, và nói: “Chúng tôi đã chứng ngộ rồi.”
56. Evañcettha sunakkhatta tathāgatassa hotīti sunakkhatta ettha etesaṃ bhikkhūnaṃ pañhabyākaraṇe – ‘‘idaṃ ṭhānaṃ etesaṃ avibhūtaṃ andhakāraṃ, tenime anadhigate adhigatasaññino, handa nesaṃ visodhetvā pākaṭaṃ katvā dhammaṃ desemī’’ti, evañca tathāgatassa hoti.
56. And indeed, Sunakkhatta, thus it occurs to the Tathāgata means: "Sunakkhatta, regarding the answering of questions for these bhikkhus, 'This state is unclear and dark to them; therefore, they misconceive what is not attained as attained. Come, I will purify this for them, make it manifest, and teach the Dhamma.' And such a thought arises in the Tathāgata."
56. Này Sunakkhatta, như vầy là điều xảy đến cho Như Lai ở đây – Này Sunakkhatta, ở đây, khi trả lời câu hỏi của các Tỳ-khưu này, Như Lai nghĩ: “Chỗ này đối với họ là chưa rõ ràng, là bóng tối; do đó, họ chưa chứng ngộ mà lại nghĩ là đã chứng ngộ. Này, Ta sẽ làm cho họ thanh tịnh, làm cho rõ ràng và giảng pháp cho họ.” Như vậy là điều xảy đến cho Như Lai.
Atha ca panidhekacce…pe… tassapi hoti aññathattanti bhagavā paṭipannakānaṃ dhammaṃ deseti.
But if some here... then there is a change of state for him too means that the Blessed One teaches the Dhamma to those who are well-practiced.
Tuy nhiên, ở đây có một số người... (v.v.)... cũng có sự thay đổi trong tâm ý của vị ấy – Đức Thế Tôn giảng pháp cho những người đang thực hành.
Yattha pana icchācāre ṭhitā ekacce moghapurisā honti, tatra bhagavā passati – ‘‘ime imaṃ pañhaṃ uggahetvā ajānitvāva jānantā viya appatte pattasaññino hutvā gāmanigamādīsu visevamānā vicarissanti, taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti evamassāyaṃ icchācāre ṭhitānaṃ kāraṇā paṭipannakānampi atthāya ‘‘dhammaṃ desissāmī’’ti uppannassa cittassa aññathābhāvo hoti.
But where there are some worthless men entrenched in unrestrained behavior, there the Blessed One perceives, "These bhikkhus, having taken up this question, will wander from village to village, town to town, speaking as if they know, though they do not know, and conceiving what is not attained as attained. This will be for their long-term harm and suffering." Thus, on account of those entrenched in unrestrained behavior, there is a change in the thought that arose for the benefit of those who are well-practiced, that "I will teach the Dhamma."
Nhưng khi có một số kẻ vô dụng (moghapurisa) sống theo ý muốn xấu xa, Đức Thế Tôn thấy: “Những người này sẽ nắm bắt vấn đề này, dù không hiểu nhưng lại giả vờ hiểu, chưa đạt được mà lại nghĩ là đã đạt được, rồi đi lang thang khắp làng mạc, thị trấn để khoe khoang. Điều đó sẽ dẫn đến bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.” Như vậy, vì những kẻ sống theo ý muốn xấu xa này, tâm ý của Đức Thế Tôn đã thay đổi, không còn muốn giảng pháp cho cả những người đang thực hành nữa.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to that.
Lời này được nói ra để ám chỉ điều đó.
58. Lokāmisādhimuttoti vaṭṭāmisa-kāmāmisa-lokāmisabhūtesu pañcasu kāmaguṇesu adhimutto tanninno taggaruko tappabbhāro.
58. Lokāmisādhimutto means intent on, inclined towards, devoted to, and tending towards the five strands of sensual pleasure, which are the baits of existence (vaṭṭāmisa), sensual pleasures (kāmāmisa), and worldly allurements (lokāmisa).
58. Lokāmisādhimutto có nghĩa là bị ràng buộc vào năm dục lạc (kāmaguṇa) thuộc về vật chất của thế gian (vaṭṭāmisa), vật chất của dục lạc (kāmāmisa), vật chất của thế gian (lokāmisa); tâm ý của vị ấy hướng về điều đó, thiên về điều đó, coi trọng điều đó, nghiêng về điều đó.
Tappatirūpīti kāmaguṇasabhāgā.
Tappatirūpī means that which resembles the sensual pleasures.
Tappatirūpī có nghĩa là những lời nói tương tự như dục lạc.
Āneñjapaṭisaṃyuttāyāti āneñjasamāpattipaṭisaṃyuttāya.
Āneñjapaṭisaṃyuttāyā means associated with the imperturbable attainments.
Āneñjapaṭisaṃyuttāya có nghĩa là liên quan đến sự nhập định bất động xứ (āneñjasamāpatti).
Saṃseyyāti katheyya.
Saṃseyyā means he should say.
Saṃseyyā có nghĩa là nên nói.
Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyuttoti āneñjasamāpattisaṃyojanena visaṃsaṭṭho.
Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto means disconnected from the fetter of imperturbable attainment.
Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto có nghĩa là không bị ràng buộc bởi kiết sử của sự nhập định bất động xứ.
Lokāmisādhimuttoti evarūpo hi lūkhacīvaradharo mattikāpattaṃ ādāya attano sadisehi katipayehi saddhiṃ paccantajanapadaṃ gacchati, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhakāle manussā disvā ‘‘mahāpaṃsukulikā āgatā’’ti yāgubhattādīni sampādetvā sakkaccaṃ dānaṃ denti, bhattakicce niṭṭhite anumodanaṃ sutvā – ‘‘svepi, bhante, idheva piṇḍāya pavisathā’’ti vadanti.
Lokāmisādhimutto means such a bhikkhu, wearing coarse robes and carrying an alms-bowl made of clay, goes with a few like-minded companions to a border region. When he enters a village for alms, people, seeing him, say, "Great wearers of rag-robes have come," and preparing gruel, rice, and so forth, they respectfully give alms. After the meal is finished, upon hearing the anumodanā, they say, "Venerable sirs, please enter for alms here again tomorrow."
Lokāmisādhimutto – một người như vậy, mặc y thô, mang bát đất, cùng với một vài người giống mình đi đến vùng biên giới. Khi vào làng khất thực, mọi người thấy họ liền nói: “Các vị đại sư mặc y phấn tảo đã đến!” rồi chuẩn bị cháo, cơm và cúng dường một cách cung kính. Sau khi dùng bữa xong, nghe lời tùy hỷ, họ nói: “Bạch các ngài, ngày mai xin các ngài cũng vào khất thực ở đây.”
Alaṃ upāsakā, ajjāpi vo bahūnaṃ dinnanti.
"Enough, lay followers, you have given much even today."
“Đủ rồi, các cư sĩ, hôm nay các vị đã cúng dường cho chúng tôi rất nhiều rồi.”
Tena hi, bhante, antovassaṃ idha vaseyyāthāti adhivāsetvā vihāramaggaṃ pucchitvā vihāraṃ gacchanti.
"Then, Venerable sirs, may you stay here for the rainy season retreat." Accepting this, they ask for directions to the monastery and go to the monastery.
“Vậy thì, bạch các ngài, xin các ngài hãy an cư ba tháng mùa mưa ở đây.” Sau khi chấp thuận, họ hỏi đường đến tịnh xá rồi đi đến tịnh xá.
Tattha senāsanaṃ gahetvā pattacīvaraṃ paṭisāmenti.
There, they take lodging and put away their bowls and robes.
Ở đó, họ nhận chỗ ở, cất giữ bát và y.
Sāyaṃ eko āvāsiko te bhikkhū pucchati ‘‘kattha piṇḍāya caritthā’’ti?
In the evening, one resident bhikkhu asks those bhikkhus, "Where did you go for alms?"
Vào buổi tối, một vị Tỳ-khưu trú xứ hỏi các Tỳ-khưu ấy: “Các ngài đã đi khất thực ở đâu?”
Asukagāmeti.
"To such-and-such a village."
“Ở làng kia.”
Bhikkhāsampannāti?
"Were the alms plentiful?"
“Khất thực có đầy đủ không?”
Āma evarūpā nāma manussānaṃ saddhā hoti.
"Yes, such is the faith of the people."
“Vâng, lòng tin của người dân ở đó thật là như vậy.”
‘‘Ajjeva nu kho ete edisā, niccampi edisā’’ti?
"Are they like this only today, or always like this?"
“Họ chỉ như vậy hôm nay thôi, hay lúc nào cũng như vậy?”
Saddhā te manussā niccampi edisā, te nissāyeva ayaṃ vihāro vaḍḍhatīti.
"Those faithful people are always like this. This monastery thrives only because of them."
“Những người dân đó có lòng tin và lúc nào cũng như vậy. Nhờ họ mà tịnh xá này phát triển.”
Tato te paṃsukulikā punappunaṃ tesaṃ vaṇṇaṃ kathenti, divasāvasesaṃ kathetvā rattimpi kathenti.
Then those wearers of rag-robes repeatedly praise them, speaking during the rest of the day and also at night.
Sau đó, những vị mặc y phấn tảo ấy cứ lặp đi lặp lại ca ngợi họ, nói chuyện suốt phần còn lại của ngày và cả đêm.
Ettāvatā icchācāre ṭhitassa sīsaṃ nikkhantaṃ hoti udaraṃ phālitaṃ.
At this point, the head of the bhikkhu entrenched in unrestrained behavior has emerged, and his belly is split open.
Chỉ với chừng đó, cái đầu của kẻ sống theo ý muốn xấu xa đã nhô ra, bụng đã bị xé toạc.
Evaṃ lokāmisādhimutto veditabbo.
Thus, one should understand the one intent on worldly allurements.
Người bị ràng buộc bởi vật chất thế gian (lokāmisādhimutto) nên được hiểu như vậy.
59. Idāni āneñjasamāpattilābhiṃ adhimānikaṃ dassento ṭhānaṃ kho panetantiādimāha.
59. Now, to show the detriment for the conceited one who has attained the imperturbable attainments, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho pana etaṃ).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của người đã đạt được định bất động xứ (āneñjasamāpatti) nhưng lại kiêu mạn, Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panetaṃ (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Āneñjādhimuttassāti kilesasiñcanavirahitāsu heṭṭhimāsu chasu samāpattīsu adhimuttassa tanninnassa taggaruno tappabbhārassa.
Āneñjādhimuttassā means for one who is intent on, inclined towards, devoted to, and tending towards the six lower attainments that are free from the agitation of defilements.
Āneñjādhimuttassa có nghĩa là của người có tâm ý hướng về, thiên về, coi trọng, và nghiêng về sáu định thấp hơn (rupa-jhāna 4, ākāsānañcāyatana, viññāṇañcāyatana) vốn không bị phiền não làm dao động.
Se pavutteti taṃ pavuttaṃ.
Se pavutte means that is discarded.
Se pavutte có nghĩa là điều đó đã được nói ra.
Cha samāpattilābhino hi adhimānikassa pañcakāmaguṇāmisabandhanā patitapaṇḍupalāso viya upaṭṭhāti.
Indeed, for the conceited one who has attained six attainments, the fetter of the five strands of sensual pleasure appears like a fallen yellow leaf.
Thật vậy, đối với người kiêu mạn đã đạt được sáu định, sự ràng buộc vào năm dục lạc (pañcakāmaguṇāmisa) hiện ra như một chiếc lá vàng đã rụng.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
60. Idāni ākiñcaññāyatanasamāpatti lābhino adhimānikassa nighaṃsaṃ dassetuṃ ṭhānaṃ kho panātiādimāha.
60. Now, to show the detriment for the conceited one who has attained the sphere of nothingness, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho panā).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của người đã đạt được định Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) nhưng lại kiêu mạn, Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panā (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Tattha dvedhā bhinnāti majjhe bhinnā.
There, dvedhā bhinnā means a rock split in the middle.
Ở đây, dvedhā bhinnā có nghĩa là bị nứt làm đôi ở giữa.
Appaṭisandhikāti khuddakā muṭṭhipāsāṇamattā jatunā vā silesena vā allīyāpetvā paṭisandhātuṃ sakkā.
Appaṭisandhikā means a small stone, the size of a fist, can be rejoined with lacquer or gum.
Appaṭisandhikā có nghĩa là những viên đá nhỏ, cỡ nắm tay, có thể được gắn lại bằng sáp hoặc keo.
Mahantaṃ pana kuṭāgārappamāṇaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
But this is said with reference to a large stone, the size of a gabled house.
Tuy nhiên, điều này được nói đến để chỉ một khối đá lớn, cỡ một ngôi nhà có mái nhọn.
Se bhinneti taṃ bhinnaṃ.
Se bhinne means that is broken.
Se bhinne có nghĩa là điều đó đã bị phá vỡ.
Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti dvedhābhinnā selā viya hoti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati.
Indeed, for one who has attained a higher attainment, the lower attainment is like a rock split in two; the thought 'I will enter that attainment' does not arise.
Thật vậy, đối với người đã đạt được định cao hơn, định thấp hơn giống như một tảng đá bị nứt làm đôi; tâm không khởi lên ý muốn nhập định đó nữa.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
61. Idāni nevasaññānāsaññāyatanalābhino adhimānikassa ca nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha.
61. Now, to show the detriment for the conceited one who has attained the sphere of neither perception nor non-perception, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho panā).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của người đã đạt được định Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) nhưng lại kiêu mạn, Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panā (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Tattha se vanteti taṃ vantaṃ.
There, se vante means that is vomited.
Ở đây, se vante có nghĩa là điều đó đã được nôn ra.
Aṭṭhasamāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpattiyo vantasadisā hutvā upaṭṭhahanti, puna samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati.
Indeed, for one who has attained eight attainments, the lower attainments appear like something vomited; the thought 'I will enter those attainments again' does not arise.
Thật vậy, đối với người đã đạt được tám định, các định thấp hơn hiện ra như đã bị nôn ra; tâm không khởi lên ý muốn nhập định đó nữa.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
62. Idāni khīṇāsavassa nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha.
62. Now, to show the detriment for the Arahant, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho panā).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của một vị A-la-hán (khīṇāsava), Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panā (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Tattha se ucchinnamūleti so ucchinnamūlo.
There, se ucchinnamūle means that is uprooted.
Ở đây, se ucchinnamūle có nghĩa là điều đó đã bị cắt đứt gốc rễ.
Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti mūlacchinnatālo viya upaṭṭhāti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati.
Indeed, for one who has attained a higher attainment, the lower attainment appears like a palm tree with its roots cut off; the thought 'I will enter that attainment' does not arise.
Thật vậy, đối với người đã đạt được định cao hơn, định thấp hơn hiện ra như một cây cọ bị đốn tận gốc; tâm không khởi lên ý muốn nhập định đó nữa.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
63. Ṭhānaṃ kho panāti pāṭiyekko anusandhi.
63. Ṭhānaṃ kho panā is a distinct context.
63. Ṭhānaṃ kho panā là một sự liên kết riêng biệt.
Heṭṭhā hi samāpattilābhino adhimānikassapi khīṇāsavassapi nighaṃso kathito, sukkhavipassakassa pana adhimānikassapi khīṇāsavassapi na kathito.
For below, the detriment for both the conceited person who has attained attainments and the Arahant who has attained attainments was stated, but not for the conceited dry-insight meditator or the Arahant dry-insight meditator.
Ở phần trước, sự suy đồi của người đã đạt được định nhưng lại kiêu mạn, và của vị A-la-hán đã đạt được định, đã được nói đến, nhưng sự suy đồi của người tuệ quán khô (sukkhavipassaka) kiêu mạn và của vị A-la-hán tuệ quán khô thì chưa được nói đến.
Tesaṃ dvinnampi nighaṃsaṃ dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
To show the detriment for these two as well, this discourse was begun.
Để chỉ ra sự suy đồi của cả hai loại người này, bài giảng này đã được bắt đầu.
Taṃ pana paṭikkhittaṃ.
However, that was rejected.
Tuy nhiên, điều đó đã bị bác bỏ.
Samāpattilābhino hi adhimānikassa nighaṃse kathite sukkhavipassakassapi adhimānikassa kathitova hoti, samāpattilābhino ca khīṇāsavassa kathite sukkhavipassakakhīṇāsavassa kathitova hoti.
Indeed, when the detriment for the conceited one who has attained attainments is stated, the detriment for the conceited dry-insight meditator is also stated; and when the detriment for the Arahant who has attained attainments is stated, the detriment for the Arahant dry-insight meditator is also stated.
Thật vậy, khi sự suy đồi của người đã đạt được định nhưng lại kiêu mạn đã được nói đến, thì sự suy đồi của người tuệ quán khô kiêu mạn cũng đã được nói đến; và khi sự suy đồi của vị A-la-hán đã đạt được định đã được nói đến, thì sự suy đồi của vị A-la-hán tuệ quán khô cũng đã được nói đến.
Etesaṃ pana dvinnaṃ bhikkhūnaṃ sappāyāsappāyaṃ kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
However, the Blessed One began this discourse to explain what is suitable and unsuitable for these two bhikkhus.
Tuy nhiên, bài giảng này đã được bắt đầu để nói về những điều thích hợp và không thích hợp cho hai vị Tỳ-khưu này.
Tattha siyā – puthujjanassa tāva ārammaṇaṃ asappāyaṃ hotu, khīṇāsavassa kathaṃ asappāyanti.
There might be a question from someone: "Let the object be unsuitable for the ordinary person; how can it be unsuitable for an Arahant?"
Ở đây, có thể có câu hỏi: “Đối với phàm nhân, đối tượng không thích hợp thì thôi, nhưng đối với vị A-la-hán thì làm sao lại không thích hợp?”
Yadaggena puthujjanassa asappāyaṃ, tadaggena khīṇāsavassāpi asappāyameva.
To the extent that it is unsuitable for an ordinary person, to that extent it is unsuitable for an Arahant as well.
Ở mức độ mà đối tượng không thích hợp với phàm nhân, ở mức độ đó nó cũng không thích hợp với vị A-la-hán.
Visaṃ nāma jānitvā khāditampi ajānitvā khāditampi visameva.
Poison, whether eaten knowingly or unknowingly, is still poison.
Chất độc, dù biết mà ăn hay không biết mà ăn, vẫn là chất độc.
Na hi khīṇāsavenapi ‘‘ahaṃ khīṇāsavo’’ti asaṃvutena bhavitabbaṃ.
Even an Arahant should not be unrestrained, thinking, “I am an Arahant.”
Thật vậy, ngay cả một bậc lậu tận cũng không nên buông lung, nghĩ rằng: ‘Ta là bậc lậu tận.’
Khīṇāsavenapi yuttapayutteneva bhavituṃ vaṭṭati.
Even an Arahant should always be diligently engaged.
Ngay cả một bậc lậu tận cũng phải sống một cách tinh cần, nỗ lực.
64. Tattha samaṇenāti buddhasamaṇena.
64. Here, samaṇena means the Buddha-samaṇa.
64. Ở đây, sa-môn (samaṇa) có nghĩa là vị Sa-môn giác ngộ (Buddhasamaṇa).
Chandarāgabyāpādenāti so avijjāsaṅkhāto visadoso chandarāgena ca byāpādena ca ruppati kuppati.
Chandarāgabyāpādenā means that this poison, called avijjā, is corrupted and agitated by desire-attachment (chandarāga) and ill-will (byāpāda).
Do tham dục và sân hận (chandarāgabyāpādena) nghĩa là cái lỗi lầm độc hại được gọi là vô minh ấy bị hủy hoại, bị khuấy động bởi tham dục (chandarāga) và sân hận (byāpāda).
Asappāyānīti avaḍḍhikarāni ārammaṇāni.
Asappāyāni means objects that are not conducive to growth.
Không thích hợp (asappāyāni) nghĩa là các đối tượng không mang lại sự tăng trưởng.
Anuddhaṃseyyāti soseyya milāpeyya.
Anuddhaṃseyyā means to dry up or wither wholesome states.
Không làm khô héo (anuddhaṃseyyā) nghĩa là làm khô héo, làm tàn úa (các thiện pháp).
Saupādisesanti sagahaṇasesaṃ, upāditabbaṃ gaṇhitabbaṃ idha upādīti vuttaṃ.
Saupādisesaṃ means having a remainder that can be grasped; that which can be grasped or taken is here called upādi.
Với phần còn lại của sự chấp thủ (saupādisesaṃ) nghĩa là với phần còn lại của sự nắm giữ. Cái cần được nắm giữ, cần được chấp thủ ở đây được gọi là upādi.
Analañca te antarāyāyāti jīvitantarāyaṃ te kātuṃ asamatthaṃ.
Analañca te antarāyāyā means it is unable to cause a danger to your life.
Và những chướng ngại đó không đủ cho ngươi (analañca te antarāyāya) nghĩa là không đủ sức gây ra chướng ngại cho mạng sống của ngươi.
Rajosūkanti rajo ca vīhisukādi ca sūkaṃ.
Rajosūkaṃ means dust and also awns like those of rice grains.
Bụi và vỏ trấu (rajosūkaṃ) nghĩa là bụi và vỏ trấu như vỏ lúa, v.v.
Asu ca visadosoti so ca visadoso.
Asu ca visadoso means that same poison-taint.
Và lỗi lầm độc hại đó (asu ca visadoso) nghĩa là lỗi lầm độc hại đó.
Tadubhayenāti yā sā asappāyakiriyā ca yo visadoso ca, tena ubhayena.
Tadubhayenā means by both that unwholesome action and that poison-taint.
Bởi cả hai điều đó (tadubhayenā) nghĩa là bởi cả hai điều đó, tức là hành động không thích hợp và lỗi lầm độc hại.
Puthuttanti mahantabhāvaṃ.
Puthuttaṃ means a state of vastness.
Sự lớn mạnh (puthuttaṃ) nghĩa là sự trở nên lớn mạnh.
Idāni khīṇāsavassa balaṃ dassento so vatātiādimāha.
Now, showing the power of an Arahant, he said, so vatā and so on.
Bây giờ, để chỉ rõ sức mạnh của bậc lậu tận, Đức Phật đã nói vị ấy thật sự (so vatā), v.v.
Tattha saṃvutakārīti pihitakārī.
Here, saṃvutakārī means one who acts with restraint.
Ở đây, người hành xử có phòng hộ (saṃvutakārī) nghĩa là người hành xử có sự che chắn.
Iti viditvā nirupadhīti evaṃ jānitvā kilesupadhipahānā nirupadhi hoti, nirupādānoti attho.
Iti viditvā nirupadhī means having understood thus, one becomes without basis (upadhi) due to the abandonment of the defilement-basis; it means without grasping (upādāna).
Biết vậy, không còn chấp thủ (iti viditvā nirupadhī) nghĩa là biết như vậy, vị ấy trở nên không còn chấp thủ (nirupadhi) do đã đoạn trừ các chấp thủ phiền não (kilesupadhi); đây có nghĩa là không còn sự chấp thủ (nirupādāno).
Upadhisaṅkhaye vimuttoti upadhīnaṃ saṅkhayabhūte nibbāne ārammaṇato vimutto.
Upadhisaṅkhaye vimutto means liberated with Nibbāna as the object, which is the destruction of bases.
Giải thoát khi chấp thủ được đoạn trừ (upadhisaṅkhaye vimutto) nghĩa là giải thoát khỏi đối tượng là Nibbāna, nơi các chấp thủ (upadhi) đã được đoạn trừ.
Upadhisminti kāmupadhismiṃ.
Upadhismiṃ means in the basis of sensual pleasures (kāmupadhi).
Trong chấp thủ (upadhismiṃ) nghĩa là trong chấp thủ dục (kāmupadhismiṃ).
Kāyaṃ upasaṃharissatīti kāyaṃ allīyāpessati.
Kāyaṃ upasaṃharissatī means one will attach the body.
Sẽ gắn thân vào (kāyaṃ upasaṃharissati) nghĩa là sẽ gắn thân vào.
Idaṃ vuttaṃ hoti – taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇato vimutto khīṇāsavo pañca kāmaguṇe sevituṃ, kāyaṃ vā upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
This is what is meant: for an Arahant, liberated with Nibbāna as the object, which is the destruction of craving, it is impossible that he would indulge in the five strands of sensual pleasure or that he would engage his body or generate a mind for them.
Điều này có nghĩa là: một bậc lậu tận, đã giải thoát khỏi đối tượng là Nibbāna, nơi tham ái đã được đoạn trừ, sẽ không có trường hợp nào lại hưởng thụ năm dục lạc, hoặc gắn thân vào hay khởi tâm (tham đắm) vào chúng.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
66. Evaṃ me sutanti āneñjasappāyasuttaṃ.
66. Evaṃ me sutaṃ is the Āneñjasappāya Sutta.
66. Tôi nghe như vầy (evaṃ me sutaṃ) là Āneñjasappāyasutta.
Tattha aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena aniccā.
Here, aniccā means impermanent in the sense of ceasing to be after having been.
Ở đây, vô thường (aniccā) nghĩa là vô thường theo nghĩa là đã hiện hữu rồi không còn hiện hữu nữa.
Kāmāti vatthukāmāpi kilesakāmāpi.
Kāmā refers to both objective sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā).
Các dục (kāmā) là cả dục cảnh (vatthukāmā) và dục phiền não (kilesakāmā).
Tucchāti niccasāradhuvasāraattasāravirahitattā rittā, na pana natthīti gahetabbā.
Tucchā means empty, devoid of permanence, substantiality, durability, and selfhood, but it should not be taken to mean non-existent.
Rỗng tuếch (tucchā) nghĩa là trống rỗng vì không có cốt lõi thường còn, cốt lõi bền vững, cốt lõi tự ngã; không nên hiểu là không có gì cả.
Na hi tucchamuṭṭhīti vutte muṭṭhi nāma natthīti vuttaṃ hoti.
For when one says "an empty fist," it does not mean that there is no fist.
Thật vậy, khi nói nắm tay rỗng tuếch không có nghĩa là không có nắm tay.
Yassa pana abbhantare kiñci natthi, so vuccati tuccho.
But that which has nothing inside is called empty.
Mà cái gì không có gì bên trong thì được gọi là rỗng tuếch.
Musāti nāsanakā.
Musā means that which destroys.
Hư dối (musā) nghĩa là những thứ hủy hoại.
Mosadhammāti nassanasabhāvā, khettaṃ viya vatthu viya hiraññasuvaṇṇaṃ viya ca na paññāyittha, katipāheneva supinake diṭṭhā viya nassanti na paññāyanti.
Mosadhammā means prone to perish. They do not appear like fields, like objects, or like gold and silver; they perish and disappear like things seen in a dream after a few days.
Có bản chất hủy diệt (mosadhammā) nghĩa là có bản chất bị hủy diệt. Chúng không hiển lộ như một cánh đồng, một mảnh đất, vàng bạc; chỉ sau vài ngày, chúng biến mất như những gì nhìn thấy trong giấc mơ, không còn hiển lộ nữa.
Tena vuttaṃ ‘‘mosadhammā’’ti, māyākatametanti yathā māyāya udakaṃ maṇīti katvā dassitaṃ, badaripaṇṇaṃ kahāpaṇoti katvā dassitaṃ, aññaṃ vā pana evarūpaṃ dassanūpacāre ṭhitasseva tathā paññāyati, upacārātikkamato paṭṭhāya pākatikameva paññāyati.
Therefore, it is said "mosadhammā." Māyākatametaṃ means just as water is shown as a jewel, or a jujube leaf as a coin by magic, or any such thing appears only to one who is in the presence of the display, but becomes ordinary again once one moves beyond the display.
Vì vậy, Đức Phật đã nói “có bản chất hủy diệt” (mosadhammā). Đây là do ảo ảnh tạo ra (māyākatametaṃ) nghĩa là giống như ảo thuật gia tạo ra nước thành ngọc, lá táo thành đồng tiền, hoặc bất cứ thứ gì tương tự, chỉ hiển lộ như vậy đối với người đang ở trong phạm vi nhìn thấy; khi vượt ra khỏi phạm vi đó, nó trở lại bình thường.
Evaṃ kāmāpi ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena ‘‘māyākata’’nti vuttā.
In the same way, sensual pleasures are called "māyākata" due to their transient manifestation.
Cũng vậy, các dục được gọi là “do ảo ảnh tạo ra” vì chúng chỉ hiện hữu tạm thời.
Yathā ca māyākāro udakādīni maṇiādīnaṃ vasena dassento vañceti, evaṃ kāmāpi aniccādīni niccādisabhāvaṃ dassentā vañcentīti vañcanakaṭṭhenapi ‘‘māyākata’’nti vuttā.
And just as a magician deceives by showing water and other things as jewels and so forth, so too do sensual pleasures deceive by presenting impermanent things as permanent and so forth; thus, they are also called "māyākata" in the sense of deceiving.
Và giống như ảo thuật gia lừa dối khi trình bày nước, v.v., dưới dạng ngọc, v.v., thì các dục cũng lừa dối khi trình bày các pháp vô thường, v.v., dưới dạng thường còn, v.v. Vì vậy, chúng cũng được gọi là “do ảo ảnh tạo ra” theo nghĩa là lừa dối.
Bālalāpananti mayhaṃ putto, mayhaṃ dhītā, mayhaṃ hiraññaṃ mayhaṃ suvaṇṇanti evaṃ bālānaṃ lāpanato bālalāpanaṃ.
Bālalāpanaṃ means the prattling of fools, as in "my son," "my daughter," "my silver," "my gold."
Lời nói của kẻ ngu (bālalāpanaṃ) nghĩa là lời nói của kẻ ngu như: “Con trai của tôi, con gái của tôi, bạc của tôi, vàng của tôi.”
Diṭṭhadhammikā kāmāti mānusakā pañca kāmaguṇā.
Diṭṭhadhammikā kāmā means the five human strands of sensual pleasure.
Các dục trong hiện tại (diṭṭhadhammikā kāmā) nghĩa là năm dục lạc của loài người.
Samparāyikāti te ṭhapetvā avasesā.
Samparāyikā means those remaining, excluding them.
Các dục trong tương lai (samparāyikā) nghĩa là những thứ còn lại ngoài những thứ đó.
Diṭṭhadhammikā.
Diṭṭhadhammikā
Các dục trong hiện tại.
Kāmasaññāti mānusake kāme ārabbha uppannasaññā.
Kāmasaññā means perception arisen in dependence on human sensual pleasures.
Dục tưởng (kāmasaññā) nghĩa là tưởng phát sinh liên quan đến các dục của loài người.
Ubhayametaṃ māradheyyanti ete kāmā ca kāmasaññā ca ubhayampi māradheyyaṃ.
Ubhayametaṃ māradheyyaṃ means both these sensual pleasures and sensual perceptions are under the sway of Māra.
Cả hai điều này đều thuộc về Ma vương (ubhayametaṃ māradheyyaṃ) nghĩa là cả các dục này và dục tưởng này đều thuộc về Ma vương (Māra).
Yehi ubhayametaṃ gahitaṃ, tesañhi upari māro vasaṃ vatteti.
Indeed, over those by whom both these are grasped, Māra exercises his power.
Thật vậy, Ma vương thống trị những ai chấp giữ cả hai điều này.
Taṃ sandhāya ‘‘ubhayametaṃ māradheyya’’nti vuttaṃ.
With reference to that, it is said "ubhayametaṃ māradheyyaṃ."
Vì vậy, Đức Phật đã nói “cả hai điều này đều thuộc về Ma vương” (ubhayametaṃ māradheyyaṃ).
Mārassesa visayotiādīsupi yathā coḷassa visayo coḷavisayo, paṇḍassa visayo paṇḍavisayo, saṃvarānaṃ visayo saṃvaravisayoti pavattanaṭṭhānaṃ visayoti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti.
In phrases like mārassesa visayo and so on, just as the domain of the Cola kings is called Coḷavisaya, the domain of the Paṇḍa kings is called Paṇḍavisaya, and the domain of the Saṃvara kings is called Saṃvaravisaya, meaning the sphere of influence, so too, over those by whom these sensual pleasures are grasped, Māra exercises his power.
Trong các câu như Đây là lãnh địa của Ma vương (mārassesa visayo), v.v., cũng vậy, giống như lãnh địa của vua Chola được gọi là Chola-visaya, lãnh địa của vua Pandu được gọi là Pandu-visaya, lãnh địa của các vua Samvara được gọi là Samvara-visaya, lãnh địa (visaya) được gọi là nơi hoạt động. Cũng vậy, Ma vương thống trị những ai chấp giữ các dục này.
Taṃ sandhāya mārassesa visayoti vuttaṃ.
With reference to that, it is said, "mārassesa visayo."
Vì vậy, Đức Phật đã nói Đây là lãnh địa của Ma vương (mārassesa visayo).
Pañca pana kāmaguṇe nivāpabījaṃ viya vippakiranto māro gacchati.
Māra goes about scattering the five strands of sensual pleasure like seed for bait.
Ma vương đi lại như rải hạt giống thức ăn (nivāpabījaṃ) vào năm dục lạc.
Yehi pana te gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti.
But over those by whom they are grasped, Māra exercises his power.
Nhưng Ma vương thống trị những ai đã chấp giữ chúng.
Taṃ sandhāya mārassesa nivāpoti vuttaṃ.
With reference to that, it is said, "mārassesa nivāpo."
Vì vậy, Đức Phật đã nói Đây là thức ăn của Ma vương (mārassesa nivāpo).
Yathā ca yattha hatthiādayo vasaṃ vattenti, so hatthigocaro assagocaro ajagocaroti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesu māro vasaṃ vatteti.
And just as a place where elephants and other animals roam is called an elephant's range, a horse's range, a goat's range, so too, over those by whom these sensual pleasures are grasped, Māra exercises his power.
Và giống như nơi voi, v.v., thống trị được gọi là bãi chăn của voi (hatthigocaro), bãi chăn của ngựa (assagocaro), bãi chăn của dê (ajagocaro), cũng vậy, Ma vương thống trị những ai đã chấp giữ các dục này.
Taṃ sandhāya mārassesa gocaroti vuttaṃ.
With reference to that, it is said, "mārassesa gocaro."
Vì vậy, Đức Phật đã nói Đây là bãi chăn của Ma vương (mārassesa gocaro).
Etthāti etesu kāmesu.
Ettha means in these sensual pleasures.
Ở đây (ettha) nghĩa là trong các dục này.
Mānasāti cittasambhūtā.
Mānasā means arisen in the mind.
Do tâm (mānasā) nghĩa là phát sinh từ tâm.
Tattha siyā – duvidhe tāva kāme ārabbha abhijjhānalakkhaṇā abhijjhā, karaṇuttariyalakkhaṇo sārambho ca uppajjatu, byāpādo kathaṃ uppajjatīti?
Here, it might be asked: Envy (abhijjhā), characterized by covetousness, and contention (sārambha), characterized by excessive action, may arise regarding the two kinds of sensual pleasures; but how does ill-will (byāpāda) arise?
Ở đây, có thể có câu hỏi: Tham lam (abhijjhā) có đặc tính là tham đắm và sự tranh giành (sārambha) có đặc tính là hành động quá mức, phát sinh liên quan đến hai loại dục. Nhưng sân hận (byāpāda) phát sinh như thế nào?
Mamāyite vatthusmiṃ acchinnepi socanti, acchijjantepi socanti, acchinnasaṅkinopi socanti, yo evarūpo cittassa āghātoti evaṃ uppajjati.
People grieve when their cherished objects are seized by others, they grieve when their objects spontaneously perish, and they grieve when they suspect their objects might be seized; such anger in the mind is how it arises.
Đối với vật sở hữu của mình, người ta đau khổ khi nó bị tước đoạt, đau khổ khi nó tự hủy hoại, đau khổ khi nghi ngờ nó sẽ bị tước đoạt. Sân hận (byāpāda) phát sinh như vậy, tức là sự thù ghét trong tâm.
Teva ariyasāvakassāti te ariyasāvakassa.
Teva ariyasāvakasā means those for the noble disciple.
Ba điều đó đối với vị đệ tử của bậc Thánh (teva ariyasāvakassā) nghĩa là ba điều đó đối với vị đệ tử của bậc Thánh.
Vakāro āgamasandhimattaṃ hoti.
The letter 'va' is merely a connective particle.
Âm “va” (v) chỉ là một yếu tố nối âm (sandhi) thêm vào.
Idha manusikkhatoti imasmiṃ sāsane sikkhantassa te tayopi kilesā antarāyakarā honti.
Idha manusikkhato means for one who is training in this Dispensation, those three defilements are obstructive.
Khi học tập ở đây (idha manusikkhato) nghĩa là đối với người đang tu học trong giáo pháp này, ba phiền não đó gây trở ngại.
Abhibhuyya lokanti kāmalokaṃ abhibhavitvā.
Abhibhuyya lokaṃ means having overcome the sensual realm.
Vượt qua thế giới (abhibhuyya lokaṃ) nghĩa là vượt qua cõi dục (kāmaloka).
Adhiṭṭhāya manasāti jhānārammaṇacittena adhiṭṭhahitvā.
Adhiṭṭhāya manasā means having established with the mind, with the jhānic object.
Với tâm đã quyết định (adhiṭṭhāya manasā) nghĩa là với tâm đã quyết định đối tượng của thiền định (jhānārammaṇa).
Aparittanti kāmāvacaracittaṃ parittaṃ nāma, tassa paṭikkhepena mahaggataṃ aparittaṃ nāma.
Aparittaṃ: The kāma-sphere mind is called limited (paritta); by its exclusion, the developed (mahaggata) is called unlimited (aparitta).
Không nhỏ hẹp (aparittaṃ) nghĩa là tâm thuộc cõi dục (kāmāvacaracitta) được gọi là nhỏ hẹp (parittaṃ); khi loại bỏ nó, tâm thuộc cõi đại hành (mahaggata) được gọi là không nhỏ hẹp (aparittaṃ).
Pamāṇantipi kāmāvacarameva, rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ appamāṇaṃ.
Pamāṇaṃ also refers to the kāma-sphere; the rūpa-sphere and arūpa-sphere are appamāṇaṃ (immeasurable).
Không giới hạn (pamāṇaṃ) cũng là tâm thuộc cõi dục; tâm thuộc cõi sắc (rūpāvacara) và tâm thuộc cõi vô sắc (arūpāvacara) là không giới hạn (appamāṇaṃ).
Subhāvitanti pana etaṃ kāmāvacarādīnaṃ nāmaṃ na hoti, lokuttarassevetaṃ nāmaṃ.
However, subhāvitaṃ (well-developed) is not a name for kāma-sphere or similar states; it is a name only for the supramundane.
Nhưng từ đã tu tập tốt (subhāvitaṃ) không phải là tên gọi của tâm thuộc cõi dục, v.v., mà là tên gọi của tâm siêu thế (lokuttara).
Tasmā etassa vasena aparittaṃ appamāṇaṃ subhāvitanti sabbaṃ lokuttarameva vaṭṭati.
Therefore, by virtue of this, aparittaṃ, appamāṇaṃ, and subhāvitaṃ all refer to the supramundane.
Vì vậy, theo nghĩa của từ này, tất cả các từ không nhỏ hẹp (aparittaṃ), không giới hạn (appamāṇaṃ), đã tu tập tốt (subhāvitaṃ) đều phải là siêu thế (lokuttara).
Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that path, making it abundant by warding off sensual pleasures.
Đối với người thường xuyên sống như vậy (tabbahulavihārino) nghĩa là đối với người thường xuyên sống bằng cách thực hành con đường đó, đẩy lùi các dục.
Āyatane cittaṃ pasīdatīti kāraṇe cittaṃ pasīdati.
Āyatane cittaṃ pasīdatī means the mind becomes clear in the condition.
Tâm trở nên thanh tịnh trong xứ (āyatane cittaṃ pasīdati) nghĩa là tâm trở nên thanh tịnh trong nguyên nhân.
Kiṃ panettha kāraṇaṃ?
What is the condition here?
Vậy nguyên nhân ở đây là gì?
Arahattaṃ vā, arahattassa vipassanaṃ vā, catutthajjhānaṃ vā, catutthajjhānassa upacāraṃ vā.
Arahantship, or insight leading to Arahantship, or the fourth jhāna, or the access concentration to the fourth jhāna.
Arahantship, hoặc tuệ quán (vipassanā) của Arahantship, hoặc Tứ thiền, hoặc cận định (upacāra) của Tứ thiền.
Sampasāde satīti ettha duvidho sampasādo adhimokkhasampasādo ca paṭilābhasampasādo ca.
Here, concerning " sampasāde sati" (when there is clarity), sampasāda is of two kinds: adhimokkha-sampasāda (clarity of conviction) and paṭilābha-sampasāda (clarity of attainment).
Ở đây, cụm từ “khi có sự thanh tịnh” (sampasāde sati) có hai loại thanh tịnh: thanh tịnh do quyết định (adhimokkhasampasāda) và thanh tịnh do thành tựu (paṭilābhasampasāda).
Arahattassa hi vipassanaṃ paṭṭhapetvā viharato mahābhūtādīsu upaṭṭhahantesu yenime nīhārena mahābhūtā upaṭṭhahanti, upādārūpā upaṭṭhahanti nāmarūpā upaṭṭhahanti, paccayā sabbathā upaṭṭhahanti, lakkhaṇārammaṇā vipassanā upaṭṭhahati, ajjeva arahattaṃ gaṇhissāmīti appaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati.
Indeed, for one who dwells having established insight into Arahantship, when the great elements (mahābhūtā) and so forth appear—the way in which these great elements appear, the derived material qualities (upādārūpā) appear, mind-and-matter (nāmarūpā) appear, and all conditions (paccayā) appear, and insight with the three characteristics (lakkhaṇa) as its object appears—the aspiration, "I will attain Arahantship today!" stands firm even before it is attained, and one gains conviction.
Quả thật, đối với người đang an trú bằng cách thiết lập tuệ quán của Arahantship, khi các đại hiển hiện, khi các đại hiển hiện theo cách thức mà các đại này hiển hiện, các sắc y sinh (upādārūpa) hiển hiện, danh sắc (nāmarūpa) hiển hiện, các duyên (paccaya) hiển hiện theo mọi cách, tuệ quán với các đặc tướng làm đối tượng hiển hiện, thì ước muốn “chính hôm nay ta sẽ đạt được Arahantship” vẫn tồn tại ngay cả khi chưa đạt được, và người ấy đạt được sự quyết định.
Tatiyajjhānaṃ vā pādakaṃ katvā catutthajjhānatthāya kasiṇaparikammaṃ karontassa nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato yenime nīhārena nīvaraṇā vikkhambhanti, kilesā sannisīdanti, sati santiṭṭhati, saṅkhāragataṃ vā vibhūtaṃ pākaṭaṃ hutvā dibbacakkhukassa paraloko viya upaṭṭhāti, cittuppādo lepapiṇḍe laggamāno viya upacārena samādhiyati, ajjeva catutthajjhānaṃ nibbattessāmīti apaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati.
Or for one who, taking the third jhāna as a basis, performs kasiṇa practice for the fourth jhāna, contemplating the suppression of hindrances (nīvaraṇa-vikkambhana) and so forth—the way in which these hindrances are suppressed, defilements (kilesā) subside, mindfulness (sati) stands firm, and the aggregate of formations (saṅkhāragata) becomes clear and manifest, appearing like the other world to one with divine sight; and the arising of consciousness (cittuppādo) becomes concentrated through access concentration, like something adhering to a lump of resin—the aspiration, "I will bring forth the fourth jhāna today!" stands firm even before it is attained, and one gains conviction.
Hoặc đối với người lấy Tam thiền làm nền tảng và thực hành sơ công (parikamma) kasiṇa để đạt Tứ thiền, khi quán sát sự trấn áp các triền cái (nīvaraṇa) và những điều tương tự, theo cách thức mà các triền cái này bị trấn áp, các phiền não lắng xuống, chánh niệm (sati) được thiết lập, hoặc các hành (saṅkhāra) trở nên rõ ràng và hiển hiện như thế giới bên kia đối với người có thiên nhãn, tâm sinh khởi được định tâm bằng cận định như thể dính vào một khối nhựa, thì ước muốn “chính hôm nay ta sẽ thành tựu Tứ thiền” vẫn tồn tại ngay cả khi chưa đạt được, và người ấy đạt được sự quyết định.
Ayaṃ adhimokkhasampasādo nāma.
This is called adhimokkha-sampasāda.
Đây được gọi là thanh tịnh do quyết định (adhimokkhasampasādo).
Tasmiṃ sampasāde sati.
When there is such clarity.
Khi có sự thanh tịnh đó.
Yo pana arahattaṃ vā paṭilabhati catutthajjhānaṃ vā, tassa cittaṃ vippasannaṃ hotiyeva.
However, for one who has attained Arahantship or the fourth jhāna, their mind is indeed perfectly clear.
Còn người đã đạt được Arahantship hoặc Tứ thiền, tâm của người ấy chắc chắn là thanh tịnh.
Idha pana ‘‘āyatane cittaṃ pasīdatī’’ti vacanato arahattavipassanāya ceva catutthajjhānūpacārassa ca paṭilābho paṭilābhasampasādoti veditabbo.
But here, according to the saying, "The mind becomes clear in the sphere," the attainment of insight leading to Arahantship and the access concentration to the fourth jhāna should be understood as paṭilābha-sampasāda.
Tuy nhiên, ở đây, theo lời dạy “tâm thanh tịnh nơi cảnh giới” (āyatane cittaṃ pasīdati), sự thành tựu tuệ quán của Arahantship và cận định của Tứ thiền được hiểu là thanh tịnh do thành tựu (paṭilābhasampasādo).
Vipassanā hi paññāya adhimuccanassa kāraṇaṃ, upacāraṃ āneñjasamāpattiyā.
Insight is indeed the cause for resolving upon wisdom, and access concentration is for resolving upon the attainment of imperturbability (āneñja-samāpatti).
Tuệ quán là nhân của sự quyết định bằng trí tuệ, cận định là nhân của sự nhập bất động định (āneñjasamāpatti).
Etarahi vā āneñjaṃ samāpajjati.
Or one attains imperturbability right now.
Hoặc hiện tại nhập bất động định.
Paññāya vā adhimuccatīti ettha etarahi vā paññāya adhimuccati, āneñjaṃ vā samāpajjatīti evaṃ padaparivattanaṃ katvā attho veditabbo.
In the passage " Paññāya vā adhimuccatīti" (or one resolves with wisdom), the meaning should be understood by transposing the words thus: "or one resolves with wisdom right now, or one attains imperturbability."
Hoặc quyết định bằng trí tuệ (paññāya vā adhimuccatī) – ở đây, ý nghĩa nên được hiểu bằng cách hoán đổi các từ như sau: hoặc hiện tại quyết định bằng trí tuệ, hoặc nhập bất động định.
Idañhi vuttaṃ hoti – tasmiṃ sampasāde sati etarahi vā paññāya adhimuccati, arahattaṃ sacchikarotīti attho.
This is said to mean: when there is such clarity, one resolves with wisdom right now; meaning, one realizes Arahantship.
Điều này có nghĩa là: khi có sự thanh tịnh đó, hoặc hiện tại quyết định bằng trí tuệ, nghĩa là chứng ngộ Arahantship.
Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati, atha vā paññāya vā adhimuccatīti arahattamaggaṃ bhāveti, taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati.
If one cannot accomplish that, one attains imperturbability. Or, " paññāya vā adhimuccatīti" means one cultivates the path of Arahantship, and if one cannot accomplish that, one attains imperturbability.
Nếu không thể chứng ngộ điều đó, thì nhập bất động định. Hoặc quyết định bằng trí tuệ (paññāya vā adhimuccatī) nghĩa là tu tập đạo Arahantship; nếu không thể thành tựu điều đó, thì nhập bất động định.
Arahattamaggaṃ bhāvetuṃ asakkonto etarahi catusaccaṃ vā sacchikaroti.
If one is unable to cultivate the path of Arahantship, one realizes the four noble truths right now.
Người không thể tu tập đạo Arahantship thì hiện tại chứng ngộ Tứ đế.
Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjatīti.
If one cannot accomplish that, one attains imperturbability.
Nếu không thể thành tựu điều đó, thì nhập bất động định.
Tatrāyaṃ nayo – idha bhikkhu tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa kasiṇaparikammaṃ karoti.
Here is the method: a bhikkhu here, taking the third jhāna as a basis, performs kasiṇa practice for the fourth jhāna.
Ở đây, phương pháp là: vị Tỳ-khưu lấy Tam thiền làm nền tảng và thực hành sơ công kasiṇa cho Tứ thiền.
Tassa nīvaraṇā vikkhambhanti, sati santiṭṭhati, upacārena cittaṃ samādhiyati.
His hindrances are suppressed, mindfulness is established, and his mind becomes concentrated through access concentration.
Đối với vị ấy, các triền cái bị trấn áp, chánh niệm được thiết lập, tâm được định bằng cận định.
So rūpārūpaṃ parigaṇhāti, paccayaṃ pariggaṇhāti, lakkhaṇārammaṇikaṃ vipassanaṃ vavatthapeti, tassa evaṃ hoti – ‘‘upacārena me jhānaṃ visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchikaroti.
He comprehends mind and matter, he comprehends conditionality, he discriminates insight with the three characteristics as its object. It occurs to him, "My jhāna might be conducive to distinction through access concentration. Let alone the conduciveness to distinction; I will make it conducive to penetration!" Having developed insight, he realizes Arahantship.
Vị ấy thâu tóm sắc và vô sắc, thâu tóm các duyên, thiết lập tuệ quán với các đặc tướng làm đối tượng. Vị ấy nghĩ rằng: “Thiền của ta có thể trở thành phần đặc biệt (visesabhāgiya) bằng cận định. Hãy cứ để phần đặc biệt đó, ta sẽ làm cho nó thành phần xuyên thấu (nibbedhabhāgiya)”. Sau khi tăng trưởng tuệ quán, vị ấy chứng ngộ Arahantship.
Ettakenassa kiccaṃ kataṃ nāma hoti.
By this much, his task is accomplished.
Đến đây, công việc của vị ấy được xem là đã hoàn thành.
Arahattaṃ sacchikātuṃ asakkonto pana tato osakkitamānaso antarā na tiṭṭhati, catutthajjhānaṃ samāpajjatiyeva.
However, if he is unable to realize Arahantship, his mind turns away from it but does not stop midway; he attains the fourth jhāna.
Tuy nhiên, nếu không thể chứng ngộ Arahantship, với tâm đã rút lui khỏi đó, vị ấy không dừng lại giữa chừng mà nhập Tứ thiền.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Yathā puriso ‘‘vanamahiṃsaṃ ghātessāmī’’ti sattiṃ gahetvā anubandhanto sace taṃ ghāteti, sakalagāmavāsino tosessati, asakkonto pana antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā etiyeva.
Just as a man, thinking, "I will kill a wild buffalo!" takes a spear and pursues it. If he kills it, he will please all the villagers. But if he cannot kill it, he kills small game like rabbits and monitor lizards along the way, fills his carrying pole, and returns.
Giống như một người đàn ông cầm cây giáo đuổi theo một con trâu rừng với ý định “ta sẽ giết con trâu rừng này”. Nếu anh ta giết được nó, tất cả dân làng sẽ vui mừng. Nếu không thể giết được, anh ta sẽ giết những con thú nhỏ như thỏ, kỳ đà trên đường đi, chất đầy gánh và trở về.
Tattha purisassa sattiṃ gahetvā vanamahiṃsānubandhanaṃ viya imassa bhikkhuno tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa parikammakaraṇaṃ, vanamahiṃsaghātanaṃ viya – ‘‘nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattassa sacchikaraṇaṃ, mahiṃsaṃ ghātetuṃ asakkontassa antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā gamanaṃ viya arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa, tato osakkitvā catutthajjhānasamāpajjanaṃ veditabbaṃ.
In that analogy, the bhikkhu's practice of taking the third jhāna as a basis and doing preliminary work for the fourth jhāna is like the man taking a spear and pursuing the wild buffalo. The realization of Arahantship by developing insight with the thought, "It might be conducive to distinction while observing the suppression of hindrances and so forth. Let alone the conduciveness to distinction; I will make it conducive to penetration!" is like killing the wild buffalo. The inability to realize Arahantship and consequently retreating to attain the fourth jhāna should be understood as like the man, unable to kill the buffalo, killing small game like rabbits and monitor lizards along the way, filling his carrying pole, and returning.
Trong ví dụ đó, việc người đàn ông cầm giáo đuổi theo trâu rừng giống như việc vị Tỳ-khưu này lấy Tam thiền làm nền tảng và thực hành sơ công cho Tứ thiền. Việc giết trâu rừng giống như việc vị Tỳ-khưu này, sau khi quán sát sự trấn áp các triền cái và những điều tương tự, nghĩ rằng “thiền của ta có thể trở thành phần đặc biệt; hãy cứ để phần đặc biệt đó, ta sẽ làm cho nó thành phần xuyên thấu”, rồi tăng trưởng tuệ quán và chứng ngộ Arahantship. Việc người đàn ông không thể giết trâu rừng mà giết những con thú nhỏ như thỏ, kỳ đà trên đường đi, chất đầy gánh và trở về, giống như việc vị Tỳ-khưu không thể chứng ngộ Arahantship, mà rút lui khỏi đó và nhập Tứ thiền.
Maggabhāvanā catusaccasacchikiriyāyojanāsupi eseva nayo.
The same method applies to the cultivation of the path and the realization of the four noble truths.
Cũng cùng phương pháp này trong việc tu tập đạo và chứng ngộ Tứ đế.
Idāni arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa nibbattaṭṭhānaṃ dassento kāyassa bhedātiādimāha.
Now, showing the place of rebirth for one unable to realize Arahantship, it is said: " kāyassa bhedā" (at the breaking up of the body) and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra nơi tái sinh của người không thể chứng ngộ Arahantship, đức Phật đã nói “khi thân hoại” (kāyassa bhedā) và những lời tiếp theo.
Tattha yanti yena kāraṇena taṃ saṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa āneñjūpagaṃ, taṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho.
Therein, " yaṃ" (that by which) means: by which cause that consciousness conducive to imperturbability (āneñjūpagaṃ) comes to be for him, that cause exists; this is the meaning.
Trong đó, “mà” (yaṃ) có nghĩa là: vì lý do nào mà thức (viññāṇa) dẫn đến sự tái sinh đó của vị ấy trở thành bất động (āneñjūpagaṃ), lý do đó tồn tại.
Ettha ca taṃsaṃvattanikanti tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ.
And here, " taṃsaṃvattanikaṃ" means that which is conducive to existence for that bhikkhu.
Ở đây, “dẫn đến sự tái sinh đó” (taṃsaṃvattanikaṃ) có nghĩa là dẫn đến sự tái sinh của vị Tỳ-khưu đó.
Yena vipākaviññāṇena so bhikkhu saṃvattati nibbattati, taṃ viññāṇaṃ.
That consciousness, by means of which that bhikkhu exists or is reborn, is the resultant consciousness.
Thức mà vị Tỳ-khưu đó tái sinh, sinh khởi bằng thức quả (vipākaviññāṇa) đó.
Āneñjūpaganti kusalāneñjasabhāvūpagataṃ assa, tādisameva bhaveyyāti attho.
" Āneñjūpagaṃ" means it would be of the nature of wholesome imperturbability; it would be of that very kind; this is the meaning.
“Bất động” (āneñjūpagaṃ) có nghĩa là thức đó trở thành trạng thái bất động thiện (kusalāneñja), nghĩa là nó sẽ giống như vậy.
Keci kusalaviññāṇaṃ vadanti.
Some say it is wholesome consciousness.
Một số người nói đó là thức thiện (kusalaviññāṇa).
Yaṃ tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ upapattihetubhūtaṃ kusalaviññāṇaṃ āneñjūpagataṃ assa, vipākakālepi tannāmakameva assāti attho.
That wholesome consciousness, which is conducive to rebirth for that bhikkhu and is the cause of rebirth, being of the nature of imperturbability (āneñjūpagataṃ), would also have that very name at the time of its fruition; this is the meaning.
Thức thiện là nhân của sự tái sinh, dẫn đến sự tái sinh của vị Tỳ-khưu đó, sẽ trở thành bất động, và ngay cả khi cho quả (vipāka), nó cũng sẽ có cùng tên đó.
So panāyamattho – ‘‘puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
This meaning, however, should be understood in accordance with the method: "If one forms a meritorious volitional formation, one's consciousness becomes conducive to merit.
Ý nghĩa này nên được hiểu theo cách này:
Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkhāroti, apuññupagaṃ hoti viññāṇaṃ.
If one forms an unmeritorious volitional formation, one's consciousness becomes conducive to demerit.
“Nếu tạo tác hành thiện, thì thức sẽ là thiện.
Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, āneñjūpagaṃ hoti viññāṇa’’nti (saṃ. ni. 2.51) iminā nayena veditabbo.
If one forms an imperturbable volitional formation, one's consciousness becomes conducive to imperturbability" (Saṃ. Ni. 2.51).
Nếu tạo tác hành bất thiện, thì thức sẽ là bất thiện. Nếu tạo tác hành bất động, thì thức sẽ là bất động” (Saṃyutta Nikāya 2.51).
Āneñjasappāyāti āneñjassa catutthajjhānassa sappāyā.
" Āneñjasappāyā" means conducive to imperturbability (āneñja), the fourth jhāna.
“Thích hợp với bất động” (āneñjasappāyā) có nghĩa là thích hợp với bất động, tức Tứ thiền.
Na kevalañca sā āneñjasseva, upari arahattassāpi sappāyāva upakārabhūtāyevāti veditabbā.
And it should be understood that it is not merely conducive to imperturbability but also conducive to Arahantship above it, being helpful.
Và không chỉ thích hợp với bất động, mà còn thích hợp với Arahantship ở các tầng cao hơn, tức là có lợi ích.
Iti imasmiṃ paṭhamakaāneñje samādhivasena osakkanā kathitā.
Thus, in this first imperturbability (āneñja), the descent (osakkanā) by way of concentration has been explained.
Như vậy, trong bất động định thứ nhất này, sự rút lui được nói đến theo phương diện định.
67. Iti paṭisañcikkhatīti catutthajjhānaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
67. " Iti paṭisañcikkhatīti" (thus he reflects) means that having attained the fourth jhāna, he reflects in this way.
67. “Vị ấy quán xét như vậy” (iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy đạt Tứ thiền và quán xét như vậy.
Ayañhi bhikkhu heṭṭhimena bhikkhunā paññavantataro tassa ca bhikkhuno attano cāti dvinnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is wiser than the previous bhikkhu, and he contemplates by combining the meditation subjects of both bhikkhus, his own and the other's.
Vị Tỳ-khưu này thông tuệ hơn vị Tỳ-khưu trước, và vị ấy quán xét đề mục thiền của cả hai vị Tỳ-khưu (của vị Tỳ-khưu kia và của chính mình) cùng một lúc.
Tabbahulavihārinoti rūpapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
" Tabbahulavihārinoti" means for one who dwells having made that very practice abundant by eliminating rūpa.
“Người thường trú trong điều đó” (tabbahulavihārino) có nghĩa là người an trú bằng cách thường xuyên thực hành con đường đó thông qua việc loại bỏ sắc.
Āneñjaṃ samāpajjatīti ākāsānañcāyatānāneñjaṃ samāpajjati.
" Āneñjaṃ samāpajjatīti" (one attains imperturbability) means one attains the imperturbability of the sphere of infinite space (ākāsānañcāyatana-āneñja).
“Nhập bất động định” (āneñjaṃ samāpajjati) có nghĩa là nhập không vô biên xứ định (ākāsānañcāyatana āneñja).
Sesaṃ purimasadisameva.
The rest is similar to the former.
Phần còn lại tương tự như phần trước.
Yathā ca idha, evaṃ sabbattha visesamattameva pana vakkhāma.
And just as here, so in all cases we shall only explain the difference.
Và như ở đây, chúng ta sẽ chỉ nói về những điểm khác biệt ở tất cả các trường hợp.
Iti imasmiṃ dutiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā, ‘‘yaṃkiñci rūpa’’nti evaṃ vipassanāmaggaṃ dassentena kathitāti attho.
Thus, in this second imperturbability (āneñja), the descent by way of insight has been explained, meaning it has been explained by showing the path of insight with the phrase, "whatever rūpa."
Như vậy, trong bất động định thứ hai này, sự rút lui được nói đến theo phương diện tuệ quán, nghĩa là được nói đến bởi Đức Phật khi chỉ ra con đường tuệ quán bằng cụm từ “bất cứ sắc nào” (yaṃkiñci rūpa).
Iti paṭisañcikkhatīti ākāsānañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
" Iti paṭisañcikkhatīti" means that having attained the sphere of infinite space (ākāsānañcāyatana), he reflects in this way.
“Vị ấy quán xét như vậy” (iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy đạt không vô biên xứ định và quán xét như vậy.
Ayañhi heṭṭhā dvīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti tiṇṇampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu, indeed, is wiser than the two bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those two bhikkhus with his own, thus reflecting on all three.
Vị này thông tuệ hơn hai vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả ba vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Ubhayametaṃ aniccanti ettha aṭṭha ekekakoṭṭhāsā diṭṭhadhammikasamparāyikavasena pana saṅkhipitvā ubhayanti vuttaṃ.
In the phrase Ubhayametaṃ aniccaṃ (both these are impermanent), the eight individual portions, when condensed in terms of this world and the next, are referred to as 'both'.
Ở đây, cụm từ “Cả hai điều này là vô thường” (Ubhayametaṃ aniccaṃ) được nói là “cả hai” (ubhayaṃ) bằng cách tóm tắt tám phần riêng lẻ theo cách hiện tại và tương lai.
Nālaṃ abhinanditunti taṇhādiṭṭhivasena abhinandituṃ na yuttaṃ.
Nālaṃ abhinandituṃ means it is not proper to delight in it due to craving and wrong view.
“Không nên hoan hỷ” (Nālaṃ abhinandituṃ) có nghĩa là không nên hoan hỷ do tham ái và tà kiến.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same applies to the other two phrases.
Cách giải thích tương tự cũng áp dụng cho hai cụm từ còn lại.
Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena ca rūpapaṭibāhanena ca tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that practice, by repelling sensual desires and by repelling material forms.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đó bằng cách loại bỏ các tưởng về dục và tưởng về sắc.
Āneñjaṃ samāpajjatīti viññāṇañcāyatanāneñjaṃ samāpajjati.
Āneñjaṃ samāpajjatī means one attains the imperturbability of the dimension of infinite consciousness.
“Nhập vào trạng thái bất động” (Āneñjaṃ samāpajjati) có nghĩa là nhập vào trạng thái bất động của Không vô biên xứ.
Imasmiṃ tatiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā.
In this third imperturbable attainment, regression is described in terms of Vipassanā.
Trong trạng thái bất động thứ ba này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā).
68. Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
68. Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of infinite consciousness, one reflects in this manner.
68. “Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Thức vô biên xứ.
Ayañhi heṭṭhā tīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti catunnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the three bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all four.
Vị này thông tuệ hơn ba vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả bốn vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ ākiñcaññāyatanaṃ patvā etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti.
Yatthetā aparisesā nirujjhantī means that dimension of nothingness where all these perceptions, mentioned previously, cease without remainder.
“Ở đâu các tưởng này diệt tận không còn dư sót” (Yatthetā aparisesā nirujjhanti) có nghĩa là khi đạt đến Vô sở hữu xứ, tất cả các tưởng đã nói ở trên diệt tận.
Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti etaṃ aṅgasantatāya ārammaṇasantatāya ca santaṃ, atappakaṭṭhena paṇītaṃ.
Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ means this is peaceful due to the peacefulness of its factors and the peacefulness of its object, and it is sublime due to its state of being unagitated.
“Điều này là an tịnh, điều này là thù thắng” (Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ) có nghĩa là điều này an tịnh (santaṃ) do sự an tịnh của các chi và sự an tịnh của đối tượng, và thù thắng (paṇītaṃ) do sự không bị quấy rầy.
Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that practice, by repelling those perceptions.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đó bằng cách loại bỏ các tưởng đó.
Imasmiṃ paṭhamākiñcaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
In this first dimension of nothingness, regression is described in terms of samādhi.
Trong Vô sở hữu xứ thứ nhất này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh định (samādhi).
Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of infinite consciousness itself, one reflects in this manner.
“Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Thức vô biên xứ.
Ayañhi heṭṭhā catūhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti pañcannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the four bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all five.
Vị này thông tuệ hơn bốn vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả năm vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Attena vā attaniyena vāti ahaṃ mamāti gahetabbena suññaṃ tucchaṃ rittaṃ.
Attena vā attaniyena vā means it is empty, void, and hollow of that which is to be taken as "I" or "mine."
“Hoặc là tự ngã, hoặc là sở hữu của tự ngã” (Attena vā attaniyena vā) có nghĩa là trống rỗng, không có gì, rỗng tuếch với cái có thể được nắm giữ như “ta” và “của ta”.
Evamettha dvikoṭikā suññatā dassitā.
Thus, a two-fold emptiness is taught here.
Như vậy, ở đây, tánh không hai mặt được trình bày.
Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttapaṭipadañca imañca suññatapaṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in the practice mentioned previously and in this practice of emptiness.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đã nói ở trên và con đường tánh không này.
Imasmiṃ dutiyākiñcaññāyatane vipassanāvasena osakkanā kathitā.
In this second dimension of nothingness, regression is described in terms of Vipassanā.
Trong Vô sở hữu xứ thứ hai này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā).
70. Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
70. Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of infinite consciousness itself, one reflects in this manner.
70. “Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Thức vô biên xứ.
Ayañhi heṭṭhā pañcahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti channampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the five bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all six.
Vị này thông tuệ hơn năm vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả sáu vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṃ natthīti ettha pana catukoṭikā suññatā kathitā.
Here, in Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṃ natthī (I am not in any way anything of anyone, nor is anything of anyone anywhere mine), a four-fold emptiness is taught.
Tuy nhiên, ở đây, tánh không bốn mặt được nói đến trong câu “Tôi không là gì của ai ở bất cứ đâu, và không có gì của tôi ở bất cứ đâu” (Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṃ natthīti).
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayañhi nāhaṃ kvacanīti kvaci attānaṃ na passati, kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati, attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāraṃ maññitvā upagantvā upanetabbaṃ na passatīti attho.
The meaning here is that "I am not anywhere" means he does not see a self anywhere; "anything of anyone" means he does not see his own self as something belonging to anyone else, meaning he does not take himself as a brother to a brother, a friend to a friend, or an attendant to an attendant, and thus does not approach or convey himself as such.
Thật vậy, câu này “Tôi không ở bất cứ đâu” (Nāhaṃ kvacani) có nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu, “không là gì của ai” (kassaci kiñcanatasmiṃ) có nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của mình có thể được coi là sở hữu của người khác; ý nghĩa là vị ấy không thấy anh em là anh em, bạn bè là bạn bè, hoặc đồ vật là đồ vật ở vị trí sở hữu của mình, và không thấy cái gì có thể được nắm giữ như vậy.
Na ca mama kvacanīti ettha mama – saddaṃ tāva ṭhapetvā na ca kvacani parassa ca attānaṃ kvaci na passatīti ayamattho.
In the phrase "Na ca mama kvacani," setting aside the word "mama" for a moment, the meaning is that he does not see the self of another anywhere.
Ở đây, trong câu “Và không có gì của tôi ở bất cứ đâu” (Na ca mama kvacani), trước tiên hãy bỏ từ “của tôi” (mama) đi, thì ý nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác ở bất cứ đâu.
Idāni mama – saddaṃ āharitvā mama kismiñci kiñcanaṃ natthīti so parassa attā mama kismiñci kiñcanabhāve atthīti na passati.
Now, bringing in the word "mama," "mama kismiñci kiñcanaṃ natthī" means he does not see the self of another as something belonging to him in any way.
Bây giờ, mang từ “của tôi” (mama) vào, “không có gì của tôi ở bất cứ đâu” (mama kismiñci kiñcanaṃ natthīti) có nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác là sở hữu của mình ở bất cứ đâu.
Attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho.
This means that in any situation, whether as a brother to a brother, a friend to a friend, or an attendant to an attendant, he does not see the self of another as something that can be brought into his own possession.
Ý nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác có thể được coi là sở hữu của mình ở bất cứ vị trí nào, như anh em là anh em, bạn bè là bạn bè, hoặc đồ vật là đồ vật.
Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, tasmā ayaṃ suññatā catukoṭikāti veditabbā.
Since he neither sees a self anywhere, nor sees it as something to be transferred to another, nor sees the self of another, nor sees the self of another as something to be transferred to himself, this emptiness should be understood as four-fold.
Như vậy, vì vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu, không thấy tự ngã đó có thể được coi là sở hữu của người khác, không thấy tự ngã của người khác, và không thấy tự ngã của người khác có thể được coi là sở hữu của mình, cho nên tánh không này được biết là tánh không bốn mặt.
Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttappaṭipadaṃ imaṃ catukoṭisuññatañca bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in the practice mentioned previously and in this four-fold emptiness.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đã nói ở trên và tánh không bốn mặt này.
Imasmiṃ tatiyākiñcaññāyatanepi vipassanāvaseneva osakkanā kathitā.
In this third dimension of nothingness also, regression is described in terms of Vipassanā.
Trong Vô sở hữu xứ thứ ba này, sự suy thoái cũng được nói đến theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā).
Iti paṭisañcikkhatīti ākiñcaññāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of nothingness, one reflects in this manner.
“Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Vô sở hữu xứ.
Ayañhi heṭṭhā chahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti sattannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the six bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all seven.
Vị này thông tuệ hơn sáu vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả bảy vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ patvā ettha etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti.
Yatthetā aparisesā nirujjhantī means that dimension of neither perception nor non-perception where all these perceptions, mentioned previously, cease without remainder.
“Ở đâu các tưởng này diệt tận không còn dư sót” (Yatthetā aparisesā nirujjhanti) có nghĩa là khi đạt đến Phi tưởng phi phi tưởng xứ, tất cả các tưởng đã nói ở trên diệt tận ở đây.
Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that practice, by repelling those perceptions.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đó bằng cách loại bỏ các tưởng đó.
Imasmiṃ nevasaññānāsaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
In this dimension of neither perception nor non-perception, regression is described in terms of samādhi.
Trong Phi tưởng phi phi tưởng xứ này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh định (samādhi).
71. No cassa no ca me siyāti sace mayhaṃ pubbe pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ na āyūhitaṃ assa, yaṃ me idaṃ etarahi evaṃ pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ etaṃ me na siyā nappavatteyyāti attho.
71. No cassa no ca me siyā means if I had not accumulated the five-fold round of kamma previously, then this five-fold round of result that I have now would not exist for me; it would not arise.
71. “Nếu không có điều đó, và nếu điều đó không phải của tôi” (No cassa no ca me siyā) có nghĩa là: nếu trước đây tôi không tích lũy năm loại nghiệp luân, thì năm loại quả luân hiện tại này sẽ không xảy ra với tôi, sẽ không tồn tại. Đó là ý nghĩa.
Na bhavissatīti sace etarahi pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ āyūhitaṃ na bhavissati.
Na bhavissatī means if the five-fold round of kamma is not accumulated now.
“Sẽ không có” (Na bhavissati) có nghĩa là: nếu hiện tại năm loại nghiệp luân không được tích lũy.
Na me bhavissatīti tasmiṃ asati anāgate me pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ na bhavissati.
Na me bhavissatī means, in its absence, the five-fold round of result will not exist for me in the future.
“Sẽ không phải của tôi” (Na me bhavissati) có nghĩa là: khi điều đó không có, thì năm loại quả luân trong tương lai sẽ không xảy ra với tôi.
Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmīti yaṃ atthi yaṃ bhūtaṃ etarahi khandhapañcakaṃ, taṃ pajahāmi.
Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmī means whatever exists, whatever has come to be, this present five aggregates, that I abandon.
“Cái gì đang có, cái gì đã hiện hữu, tôi từ bỏ cái đó” (Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmīti) có nghĩa là: năm uẩn hiện tại đang có, đã hiện hữu, tôi từ bỏ năm uẩn đó.
Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhatīti so bhikkhu evaṃ vipassanupekkhaṃ labhatīti attho.
Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhatī means that bhikkhu attains such equanimity of Vipassanā.
“Như vậy vị ấy đạt được sự xả” (Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhati) có nghĩa là: vị tỳ khưu đó đạt được sự xả tuệ quán như vậy. Đó là ý nghĩa.
Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyāti kiṃ pucchāmīti pucchati, tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa arahattampi osakkanāpi paṭipadāpi paṭisandhipi kathitā, tathā catutthajjhānādīni pādakāni katvā ṭhitānaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa na kiñci kathitaṃ, taṃ pucchāmīti pucchati.
Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyā means "What should I ask, venerable sir?" he asks. For the one who has the third jhāna as a basis, Arahantship, regression, practice, and rebirth have been taught. Similarly for those who have the fourth jhāna, etc., as a basis. But for the one who has the dimension of neither perception nor non-perception as a basis, nothing has been taught. "I will ask about that," he asks.
“Bạch Thế Tôn, vị tỳ khưu đó có nhập Niết Bàn không, hay không nhập Niết Bàn?” (Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyā) có nghĩa là: Vị ấy hỏi “Con nên hỏi điều gì?”. Đối với vị đã lấy thiền thứ ba làm căn bản, sự chứng A-la-hán, sự suy thoái, con đường và sự tái sinh đều đã được nói đến. Tương tự, đối với những vị đã lấy thiền thứ tư và các thiền khác làm căn bản, cũng đã được nói đến. Nhưng đối với vị đã lấy Phi tưởng phi phi tưởng xứ làm căn bản, không có gì được nói đến. Vị ấy hỏi “Con nên hỏi điều đó”. Đó là ý nghĩa.
Apetthāti api ettha.
Apetthā is "api ettha" (also in this).
“Apetthā” (Apetthā) là “api ettha” (cũng ở đây).
So taṃ upekkhaṃ abhinandatīti so taṃ vipassanupekkhaṃ taṇhādiṭṭhiabhinandanāhi abhinandati.
So taṃ upekkhaṃ abhinandatī means that bhikkhu delights greatly in that equanimity of Vipassanā through the delight of craving and wrong view.
“Vị ấy hoan hỷ với sự xả đó” (So taṃ upekkhaṃ abhinandati) có nghĩa là vị ấy hoan hỷ với sự xả tuệ quán đó bằng sự hoan hỷ do tham ái và tà kiến.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two phrases.
Cách giải thích tương tự cũng áp dụng cho hai cụm từ còn lại.
Tannissitaṃ hoti viññāṇanti viññāṇaṃ vipassanānissitaṃ hoti.
Tannissitaṃ hoti viññāṇaṃ means consciousness is dependent on Vipassanā.
“Thức nương tựa vào đó” (Tannissitaṃ hoti viññāṇaṃ) có nghĩa là thức nương tựa vào tuệ quán.
Tadupādānanti yaṃ nikantiviññāṇaṃ, taṃ tassa upādānaṃ nāma gahaṇaṃ nāma hoti.
Tadupādānaṃ means that consciousness clinging to Vipassanā becomes attachment, becomes grasping.
“Sự chấp thủ đó” (Tadupādānaṃ) có nghĩa là thức bị dính mắc đó chính là sự chấp thủ, sự nắm giữ.
Saupādānoti sagahaṇo.
Saupādāno means with grasping.
“Có chấp thủ” (Saupādāno) có nghĩa là có sự nắm giữ.
Na parinibbāyatīti vipassanāya sālayo bhikkhu mama sāsane na parinibbāyati.
Na parinibbāyatī means a bhikkhu who is attached to Vipassanā does not attain Nibbāna in my Dispensation.
“Không nhập Niết Bàn” (Na parinibbāyati) có nghĩa là vị tỳ khưu bị dính mắc vào tuệ quán sẽ không nhập Niết Bàn trong giáo pháp của ta.
Yo pana vihārapariveṇaupaṭṭhākādīsu sālayo, tasmiṃ vattabbameva natthīti dasseti.
He also indicates that there is nothing to say about one who is attached to monasteries, precincts, attendants, etc.
Và điều này cho thấy rằng, đối với vị bị dính mắc vào các tu viện, khu vực tu viện, người phục vụ, v.v., thì không cần phải nói gì thêm.
Kahaṃ panāti?
Kahaṃ panā?
“Vậy ở đâu?” (Kahaṃ panā)
Kattha pana?
Where then?
Vậy ở cõi nào?
Upādiyamāno upādiyatīti paṭisandhiṃ gaṇhamāno gaṇhāti.
Upādiyamāno upādiyatī means: grasping rebirth-linking, he grasps.
“Khi chấp thủ, thì chấp thủ” (Upādiyamāno upādiyatīti) có nghĩa là khi tái sinh, thì tái sinh.
Upādānaseṭṭhaṃ kira so, bhanteti, bhante, so kira bhikkhu gahetabbaṭṭhānaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ bhavaṃ upādiyati, seṭṭhabhave paṭisandhiṃ gaṇhātīti attho.
"Reverend Sir, that bhikkhu grasps at the best of grasping" means, Reverend Sir, that bhikkhu grasps at the excellent, supreme existence, which is the best place to grasp; meaning he takes rebirth in the supreme existence.
Bạch Thế Tôn, vị ấy chấp thủ điều tối thượng (Upādānaseṭṭhaṃ kira so, bhante), bạch Thế Tôn, có nghĩa là vị Tỳ-khưu ấy chấp thủ một cõi hữu tối thượng, một nơi đáng được chấp thủ tối thượng, tức là tái sinh vào cõi hữu tối thượng.
Iminā tassa bhikkhuno paṭisandhi kathitā.
By this, that bhikkhu's rebirth is taught.
Với điều này, sự tái sinh của vị Tỳ-khưu ấy đã được nói đến.
Idānissa arahattaṃ kathetuṃ idhānandātiādimāha.
Now, to explain his Arahantship, the passage beginning "Here, Ānanda..." is stated.
Bây giờ, để nói về quả A-la-hán của vị ấy, Đức Phật đã nói câu: "Này Ānanda, ở đây…" (idhānandā) và tiếp theo.
Katamo pana, bhante, ariyo vimokkhoti idha kiṃ pucchati?
"But what, Reverend Sir, is the noble liberation?" What is being asked here?
Bạch Thế Tôn, thế nào là sự giải thoát của bậc Thánh? (Katamo pana, bhante, ariyo vimokkho) Ở đây, câu hỏi này muốn hỏi điều gì?
Samāpattiṃ tāva padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhanto bhikkhu nāvaṃ vā uḷumpādīni vā nissāya mahoghaṃ taritvā pāraṃ gacchanto viya na kilamati.
Firstly, a bhikkhu who, taking an attainment as a footing, develops insight and attains Arahantship, does not weary, like one who crosses a great flood by relying on a boat or rafts and reaches the other shore.
Vị Tỳ-khưu tăng trưởng tuệ quán (vipassanā) dựa trên thiền định (samāpatti) và đạt được quả A-la-hán thì không mệt mỏi, giống như người nương tựa vào thuyền hay bè để vượt qua dòng nước lớn đến bờ bên kia.
Sukkhavipassako pana pakiṇṇakasaṅkhāre sammasitvā arahattaṃ gaṇhanto bāhubalena sotaṃ chinditvā pāraṃ gacchanto viya kilamati.
But a dry-insight practitioner who, comprehending the diverse formations, attains Arahantship, wearies, like one who cuts through the current with brute strength and reaches the other shore.
Còn vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy (sukkhavipassaka) quán sát các hành tạp nhạp và đạt được quả A-la-hán thì mệt mỏi, giống như người dùng sức mạnh cánh tay để vượt qua dòng nước đến bờ bên kia.
Iti imassa sukkhavipassakassa arahattaṃ pucchāmīti pucchati.
So, the question is, "I am asking about the Arahantship of this dry-insight practitioner."
Vì vậy, câu hỏi này muốn hỏi về quả A-la-hán của vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy này.
Ariyasāvakoti sukkhavipassako ariyasāvako.
"Noble disciple" means the noble disciple who is a dry-insight practitioner.
Đệ tử của bậc Thánh (Ariyasāvako) là đệ tử của bậc Thánh tu tuệ quán thuần túy.
Ayañhi heṭṭhā aṭṭhahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti navannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
Indeed, he is more discerning than the eight bhikkhus mentioned previously, and he comprehends the meditation subjects of those bhikkhus and himself—all nine—together.
Vị này có trí tuệ hơn tám vị Tỳ-khưu ở dưới, và vị ấy quán sát đề mục thiền của cả tám vị Tỳ-khưu đó và của chính mình, tức là của cả chín vị, cùng một lúc.
Esa sakkāyo yāvatā sakkāyoti yattako tebhūmakavaṭṭasaṅkhāto sakkāyo nāma atthi, sabbopi so esa sakkāyo, na ito paraṃ sakkāyo atthīti paṭisañcikkhati.
"This is the existing personality, to the extent that there is personality" means whatever personality there is, which is called the three-realm cycle of existence, all of it is this personality, there is no personality beyond this. Thus, he reflects.
Cái thân này, chừng nào là cái thân (Esa sakkāyo yāvatā sakkāyo) có nghĩa là vị ấy quán sát rằng tất cả những gì được gọi là thân (sakkāya) thuộc về ba cõi luân hồi (tebhūmaka vaṭṭa) đều là cái thân này, không có cái thân nào khác ngoài cái này.
Etaṃ amataṃ yadidaṃ anupādā cittassa vimokkhoti yo panesa cittassa anupādāvimokkho nāma, etaṃ amataṃ etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti paṭisañcikkhati.
"This is the Deathless, namely the liberation of mind through non-clinging" means this liberation of mind through non-clinging is indeed the Deathless, it is tranquil, it is sublime. Thus, he reflects.
Điều bất tử này, tức là sự giải thoát của tâm không chấp thủ (Etaṃ amataṃ yadidaṃ anupādā cittassa vimokkho) có nghĩa là vị ấy quán sát rằng sự giải thoát của tâm không chấp thủ này chính là điều bất tử, điều an tịnh, điều cao thượng này.
Aññattha ca ‘‘anupādā cittassa vimokkho’’ti nibbānaṃ vuccati.
Elsewhere, "liberation of mind through non-clinging" refers to Nibbāna.
Ở những nơi khác, "sự giải thoát của tâm không chấp thủ" được gọi là Nibbāna.
Imasmiṃ pana sutte sukkhavipassakassa arahattaṃ kathitaṃ.
However, in this Sutta, the Arahantship of the dry-insight practitioner is taught.
Nhưng trong bài kinh này, quả A-la-hán của vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy đã được nói đến.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
All the rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Kevalaṃ pana imasmiṃ sutte sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ.
It should be understood that in this Sutta, falling away is taught in seven instances, rebirth in eight instances, and Arahantship in nine instances.
Tuy nhiên, trong bài kinh này, cần phải biết rằng sự thoái lui (osakkanā) được nói đến ở bảy trường hợp, sự tái sinh (paṭisandhi) ở tám trường hợp, và quả A-la-hán (arahatta) ở chín trường hợp.
Tatiyaṃ jhānaṃ tāva pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ, tathā catutthajjhānaṃ, tathā ākāsānañcāyatanaṃ.
For a bhikkhu abiding with the third jhāna as its basis, falling away, rebirth, and Arahantship are taught; likewise, for the fourth jhāna, and likewise, for the dimension of infinite space.
Sự thoái lui, sự tái sinh và quả A-la-hán đã được nói đến đối với vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Tứ thiền thứ ba; cũng vậy đối với Tứ thiền thứ tư; cũng vậy đối với Không vô biên xứ.
Viññāṇañcāyatanaṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā ṭhitānaṃ tiṇṇaṃ bhikkhūnaṃ osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ.
However, for the three bhikkhus abiding with the dimension of infinite consciousness as its basis, falling away, rebirth, and Arahantship are taught.
Còn đối với ba vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Thức vô biên xứ, sự thoái lui, sự tái sinh và quả A-la-hán đã được nói đến.
Tathā ākiñcaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno.
Likewise, for the bhikkhu abiding with the dimension of nothingness as its basis.
Cũng vậy đối với vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Vô sở hữu xứ.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa pana osakkanā natthi, paṭisandhi pana arahattañca kathitaṃ.
But for the bhikkhu abiding with the dimension of neither perception nor non-perception as its basis, there is no falling away, but rebirth and Arahantship are taught.
Tuy nhiên, đối với vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Phi tưởng phi phi tưởng xứ, không có sự thoái lui, nhưng sự tái sinh và quả A-la-hán đã được nói đến.
Sukkhavipassakassa arahattameva kathitanti.
For the dry-insight practitioner, only Arahantship is taught.
Còn đối với vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy, chỉ có quả A-la-hán được nói đến.
Evaṃ sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that falling away is taught in seven instances, rebirth in eight instances, and Arahantship in nine instances.
Như vậy, cần phải biết rằng sự thoái lui đã được nói đến ở bảy trường hợp, sự tái sinh ở tám trường hợp, và quả A-la-hán ở chín trường hợp.
Imañca pana sattasu ṭhānesu osakkanaṃ aṭṭhasu paṭisandhiṃ navasu arahattaṃ samodhānetvā kathentena imaṃ āneñjasappāyasuttaṃ sukathitaṃ nāma hotīti.
By comprehensively teaching this falling away in seven instances, rebirth in eight, and Arahantship in nine, this Āneñjasappāya Sutta is well-taught.
Và khi Đức Phật kết hợp và giảng dạy về sự thoái lui ở bảy trường hợp, sự tái sinh ở tám trường hợp, và quả A-la-hán ở chín trường hợp này, thì bài kinh Āneñjasappāya này được gọi là đã được giảng dạy một cách khéo léo.
74. Evaṃ me sutanti gaṇakamoggallānasuttaṃ.
74. "Thus have I heard"—this is the Gaṇakamoggallāna Sutta.
74. Tôi đã nghe như vầy (Evaṃ me sutaṃ), đây là kinh Gaṇakamoggallāna.
Tattha yāva pacchimasopānakaḷevarāti yāva paṭhamasopānaphalakā ekadivaseneva sattabhūmiko pāsādo na sakkā kātuṃ, vatthuṃ sodhetvā thambhussāpanato paṭṭhāya pana yāva cittakammakaraṇā anupubbakiriyā cettha paññāyatīti dasseti.
In this, "down to the last casing of the staircase" means that a seven-storied palace cannot be built in a single day, but by clearing the ground and erecting pillars, from that point until the painting is done, a gradual process is evident here.
Ở đây, cho đến phần cuối của bậc thang (yāva pacchimasopānakaḷevarā) có nghĩa là không thể xây dựng một lâu đài bảy tầng trong một ngày, từ việc dọn nền đất, dựng cột cho đến việc trang trí bằng tranh vẽ, cho thấy rằng ở đây có một quá trình tuần tự.
Yadidaṃ ajjheneti tayopi vedā na sakkā ekadivaseneva adhīyituṃ, etesaṃ ajjhenepi pana anupubbakiriyāva paññāyatīti dasseti.
"As for studying" means that even the three Vedas cannot be mastered in a single day; even in their study, a gradual process is evident.
Tức là trong việc học tập (Yadidaṃ ajjhene) có nghĩa là không thể học cả ba bộ Veda trong một ngày, cho thấy rằng ngay cả trong việc học tập này cũng có một quá trình tuần tự.
Issattheti āvudhavijjāyapi ekadivaseneva vālavedhi nāma na sakkā kātuṃ, ṭhānasampādanamuṭṭhikaraṇādīhi pana etthāpi anupubbakiriyā paññāyatīti dasseti.
"In archery" means that one cannot become a hair-splitter in archery in a single day; through practices such as achieving the right stance and making a subtle grip, a gradual process is evident here too.
Trong việc bắn cung (Issatthe) có nghĩa là không thể trở thành một xạ thủ bắn trúng sợi lông đuôi (vālavedhi) trong một ngày, nhưng từ việc chuẩn bị tư thế, cách cầm cung, v.v., cho thấy rằng ngay cả ở đây cũng có một quá trình tuần tự.
Saṅkhāneti gaṇanāya.
"In reckoning" means in counting.
Trong việc tính toán (Saṅkhāne) có nghĩa là trong việc đếm.
Tattha anupubbakiriyaṃ attanāva dassento evaṃ gaṇāpemātiādimāha.
In this regard, wishing to show the gradual process himself, he stated, "Thus we reckon..."
Ở đó, để tự mình chỉ ra quá trình tuần tự, Đức Phật đã nói câu: "Chúng ta tính toán như vầy" (evaṃ gaṇāpemā) và tiếp theo.
75. Seyyathāpi brāhmaṇāti idha bhagavā yasmā bāhirasamaye yathā yathā sippaṃ uggaṇhanti, tathā tathā kerāṭikā honti, tasmā attano sāsanaṃ bāhirasamayena anupametvā bhadraassājānīyena upamento seyyathāpītiādimāha.
75. "Just as, brahmin"—here, the Blessed One, knowing that practitioners of external doctrines become deceitful in proportion to how they learn their crafts, did not compare his teaching with external doctrines but likened it to a noble steed, saying, "Just as..."
75. Thưa Bà-la-môn, ví như (Seyyathāpi brāhmaṇā) Ở đây, Đức Thế Tôn, vì trong các giáo phái ngoại đạo, càng học nghề bao nhiêu thì càng gian xảo bấy nhiêu, nên Ngài không so sánh giáo pháp của mình với các giáo phái ngoại đạo mà so sánh với một con ngựa thuần chủng tốt, và nói câu: "Ví như" (seyyathāpi) và tiếp theo.
Bhadro hi assājānīyo yasmiṃ kāraṇe damito hoti, taṃ jīvitahetupi nātikkamati.
Indeed, a noble steed, trained for a particular task, will not abandon it even at the cost of its life.
Một con ngựa thuần chủng tốt, trong bất kỳ việc gì nó được huấn luyện, nó sẽ không vượt quá giới hạn đó dù phải hy sinh mạng sống.
Evameva sāsane sammāpaṭipanno kulaputto sīlavelaṃ nātikkamati.
Likewise, a noble son who practices correctly in this Dispensation does not transgress the boundary of morality.
Cũng vậy, một thiện nam tử thực hành đúng đắn trong giáo pháp sẽ không vượt quá giới hạn của giới luật.
Mukhādhāneti mukhaṭṭhapane.
"Putting the bit in the mouth" means placing it in the mouth.
Trong việc đặt hàm thiếc vào miệng (Mukhādhāne) có nghĩa là đặt vào miệng.
76. Satisampajaññāya cāti satisampajaññāhi samaṅgibhāvatthāya.
76. "And for mindfulness and clear comprehension" means for being endowed with mindfulness and clear comprehension.
76. Và để có chánh niệm và tỉnh giác (Satisampajaññāya cā) có nghĩa là để có đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác.
Dve hi khīṇāsavā satatavihārī ca nosatatavihārī ca.
There are two types of Arahants: those who dwell constantly in attainment and those who do not.
Có hai loại A-la-hán: một người thường xuyên an trú (satatavihārī) và một người không thường xuyên an trú (nosatatavihārī).
Tattha satatavihārī yaṃkiñci kammaṃ katvāpi phalasamāpattiṃ samāpajjituṃ sakkoti, no satatavihārī pana appamattakepi kicce kiccappasuto hutvā phalasamāpattiṃ appetuṃ na sakkoti.
Among these, the "constant dweller" is able to enter fruition attainment even after performing any kind of work, but the "non-constant dweller," being absorbed in even a minor task, is unable to enter fruition attainment.
Trong đó, người thường xuyên an trú có thể nhập quả định (phalasamāpatti) ngay cả sau khi làm bất cứ việc gì, còn người không thường xuyên an trú thì không thể nhập quả định nếu bận rộn với một việc nhỏ.
Tatridaṃ vatthu – eko kira khīṇāsavatthero khīṇāsavasāmaṇeraṃ gahetvā araññavāsaṃ gato, tattha mahātherassa senāsanaṃ pattaṃ, sāmaṇerassa na pāpuṇāti, taṃ vitakkento thero ekadivasampi phalasamāpattiṃ appetuṃ nāsakkhi.
Concerning this, there is a story: A certain Arahant elder, taking an Arahant novice, went to dwell in the forest. There, the elder received a lodging, but the novice did not; the elder, pondering this, was unable to enter fruition attainment even for a single day.
Trong trường hợp này, có một câu chuyện: Một vị Trưởng lão A-la-hán cùng một Sa-di A-la-hán đi đến một khu rừng để cư trú. Ở đó, chỗ ở được phân cho vị Trưởng lão, nhưng Sa-di thì không có. Do bận tâm về điều đó, vị Trưởng lão đã không thể nhập quả định dù chỉ một ngày.
Sāmaṇero pana temāsaṃ phalasamāpattiratiyā vītināmetvā ‘‘sappāyo, bhante, araññavāso jāto’’ti theraṃ pucchi.
However, the novice, having spent three months delighting in fruition attainment, asked the elder, "Reverend Sir, has forest dwelling become suitable?"
Còn Sa-di thì đã trải qua ba tháng an trú trong quả định, rồi hỏi vị Trưởng lão: "Bạch Thế Tôn, việc cư trú trong rừng có thích hợp không?"
Thero ‘‘na jāto, āvuso’’ti āha.
The elder said, "No, friend, it has not."
Vị Trưởng lão trả lời: "Không thích hợp, này bạn."
Iti yo evarūpo khīṇāsavo, so ime dhamme ādito paṭṭhāya āvajjitvāva samāpajjituṃ sakkhissatīti dassento ‘‘satisampajaññāya cā’’ti āha.
Thus, wishing to show that such an Arahant would be able to enter attainment only by reflecting on these dhammas from the very beginning, he said, "and for mindfulness and clear comprehension."
Vì vậy, để chỉ ra rằng một A-la-hán như vậy sẽ có thể nhập định chỉ khi quán sát những pháp này từ ban đầu, Đức Phật đã nói câu "và để có chánh niệm và tỉnh giác" (satisampajaññāya cā).
79. Evaṃ me sutanti gopakamoggallānasuttaṃ.
79. "Thus have I heard"—this is the Gopakamoggallāna Sutta.
79. Tôi đã nghe như vầy (Evaṃ me sutaṃ), đây là kinh Gopakamoggallāna.
Tattha aciraparinibbute bhagavatīti bhagavati aciraparinibbute, dhātubhājanīyaṃ katvā dhammasaṅgītiṃ kātuṃ rājagahaṃ āgatakāle.
In this, "when the Blessed One had recently attained Nibbāna" means when the Blessed One had recently attained Nibbāna, at the time when the Sangha came to Rājagaha to divide the relics and hold the Dhamma Saṅgīti.
Ở đây, khi Thế Tôn vừa mới nhập Niết-bàn (aciraparinibbute bhagavatī) có nghĩa là vào thời điểm Đức Thế Tôn vừa mới nhập Niết-bàn, khi các vị đến Rājagaha để chia xá-lợi và kết tập Pháp.
Rañño pajjotassa āsaṅkamānoti caṇḍapajjoto nāmesa rājā bimbisāramahārājassa sahāyo ahosi, jīvakaṃ pesetvā bhesajjakāritakālato paṭṭhāya pana daḷhamittova jāto, so ‘‘ajātasattunā devadattassa vacanaṃ gahetvā pitā ghātito’’ti sutvā ‘‘mama piyamittaṃ ghātetvā esa rajjaṃ karissāmīti maññati, mayhaṃ sahāyassa sahāyānaṃ atthikabhāvaṃ jānāpessāmī’’ti parisati vācaṃ abhāsi.
Rañño pajjotassa āsaṅkamāno means: King Caṇḍapajjota was a friend of King Bimbisāra, and from the time he sent Jīvaka to provide medicine, he became a firm friend. Having heard that Ajātasattu, taking Devadatta’s word, had killed his father, King Caṇḍapajjota thought, "He thinks he will reign after killing my dear friend! I will make him understand the importance of my friend's friends!" and spoke this statement in the assembly.
Rañño pajjotassa āsaṅkamāno (lo sợ vua Pajjota): Vị vua tên Caṇḍapajjota này là bạn của Đại vương Bimbisāra. Từ khi sai Jīvaka đi chữa bệnh, ông ta đã trở thành một người bạn thân thiết. Nghe tin “vua Ajātasattu đã nghe lời Devadatta mà giết cha”, ông ta nghĩ: “Hắn giết bạn thân của ta rồi định làm vua, ta sẽ cho hắn biết tình bạn của ta đối với bạn của ta” và đã nói lời đó trong hội đồng.
Taṃ sutvā tassa āsaṅkā uppannā.
Having heard that, fear arose in Ajātasattu regarding that King Pajjota.
Nghe vậy, sự sợ hãi đã khởi lên trong ông ta.
Tena vuttaṃ ‘‘rañño pajjotassa āsaṅkamāno’’ti.
Therefore, it is said, " Rañño pajjotassa āsaṅkamāno" (fearing King Pajjota).
Do đó, có lời nói: “ rañño pajjotassa āsaṅkamāno”.
Kammantoti bahinagare nagarapaṭisaṅkhārāpanatthāya kammantaṭṭhānaṃ.
Kammanto means: a worksite outside the city for repairing the city.
Kammanto (công trường): là nơi làm việc ở ngoại thành để sửa chữa thành phố.
Upasaṅkamīti mayaṃ dhammavinayasaṅgītiṃ kāressāmāti vicarāma, ayañca mahesakkho rājavallabho saṅgahe kate veḷuvanassa ārakkhaṃ kareyyāti maññamāno upasaṅkami.
Upasaṅkamī means: Thinking, "We shall undertake the recitation of the Dhamma and Vinaya; if this influential person, a favorite of the king, were to be appeased, he might provide protection for the Veḷuvana," Venerable Ānanda approached him.
Upasaṅkamī (đến gần): (Tôn giả Ānanda) suy nghĩ: “Chúng ta sẽ tổ chức kết tập Pháp và Luật, và vị Bà-la-môn Gopakamoggallāna có uy quyền lớn này, là người được vua sủng ái, nếu được chúng ta tiếp đãi, có thể sẽ bảo vệ Veluvana.” Với ý nghĩ đó, Tôn giả đã đến gần.
Tehi dhammehīti tehi sabbaññutaññāṇadhammehi.
Tehi dhammehīti means: with those qualities of omniscience.
Tehi dhammehī (bởi những pháp ấy): bởi những pháp toàn tri ấy.
Sabbena sabbanti sabbākārena sabbaṃ.
Sabbena sabbaṃ means: entirely, in every aspect.
Sabbena sabbaṃ (hoàn toàn tất cả): tất cả mọi phương diện.
Sabbathā sabbanti sabbakoṭṭhāsehi sabbaṃ.
Sabbathā sabbaṃ means: entirely, in all respects.
Sabbathā sabbaṃ (tất cả mọi cách): tất cả mọi phần.
Kiṃ pucchāmīti pucchati?
"What shall I ask?" he asks.
Con nên hỏi điều gì đây? vị ấy hỏi.
Cha hi satthāro paṭhamataraṃ appaññātakulehi nikkhamitvā pabbajitā, te tathāgate dharamāneyeva kālaṃkatā, sāvakāpi nesaṃ appaññātakuleheva pabbajitā.
Indeed, the six teachers first went forth and became ascetics from obscure families, and they passed away while the Tathāgata was still alive. Their disciples also went forth from obscure families.
Sáu vị đạo sư đã xuất gia từ những gia đình không nổi tiếng trước tiên, và họ đã qua đời khi Đức Thế Tôn vẫn còn tại thế. Các đệ tử của họ cũng xuất gia từ những gia đình không nổi tiếng.
Te tesaṃ accayena mahāvivādaṃ akaṃsu.
After their demise, these disciples engaged in great disputes.
Sau khi các vị ấy qua đời, các đệ tử của họ đã gây ra những tranh cãi lớn.
Samaṇo pana gotamo mahākulā pabbajito, tassa accayena sāvakānaṃ mahāvivādo bhavissatīti ayaṃ kathā sakalajambudīpaṃ pattharamānā udapādi.
But the recluse Gotama went forth from a noble family, and after his passing, a great dispute will arise among his disciples—this talk spread throughout the entire Jambudīpa.
Tuy nhiên, Sa-môn Gotama đã xuất gia từ một gia đình cao quý, và có một câu chuyện đã lan truyền khắp toàn cõi Jambudīpa rằng: “Sau khi Ngài qua đời, các đệ tử của Ngài sẽ có một cuộc tranh cãi lớn.”
Sammāsambuddhe ca dharante bhikkhūnaṃ vivādo nāhosi.
However, while the Sammāsambuddha was still alive, there was no dispute among the bhikkhus.
Khi Đức Chánh Đẳng Giác còn tại thế, không có tranh cãi nào giữa các Tỳ-khưu.
Yopi ahosi, sopi tattheva vūpasamito.
Even if there was, it was settled right there.
Dù có, thì cũng đã được giải quyết ngay tại đó.
Parinibbutakāle panassa – ‘‘aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ apavāhituṃ samatthassa vātassa purato purāṇapaṇṇaṃ kiṃ ṭhassati, dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaññāṇaṃ pattassa satthu alajjamāno maccurājā kassa lajjissatī’’ti mahāsaṃvegaṃ janetvā bhiyyosomattāya bhikkhū samaggā jātā ativiya upasantupasantā, kiṃ nu kho etanti idaṃ pucchāmīti pucchati.
But at the time of his Parinibbāna—"How can an old leaf stand before a wind capable of overturning Mount Sineru, which is one hundred sixty-eight thousand yojanas high? If the King of Death is not ashamed before the Teacher who has perfected the ten perfections and attained omniscience, before whom will he be ashamed?"—this generated great emotional urgency, and the bhikkhus became even more exceedingly unified and peaceful. "What is this? I ask this," he asks.
Nhưng vào thời điểm Ngài nhập Niết-bàn, (các Tỳ-khưu đã suy nghĩ): “Trước cơn gió có khả năng thổi bay núi Sineru cao một trăm sáu mươi tám ngàn dojana, một chiếc lá già làm sao có thể đứng vững? Vua chết, người đã hoàn thành mười Ba-la-mật và đạt được Tuệ Toàn Tri, không biết xấu hổ trước ai?” Điều này đã tạo ra một sự xúc động lớn, và các Tỳ-khưu đã trở nên đoàn kết hơn bao giờ hết, vô cùng an tịnh và thanh thản. Vậy thì, điều gì đã xảy ra? Con muốn hỏi điều này, vị ấy hỏi.
Anusaññāyamānoti anusañjāyamāno, katākataṃ janantoti attho.
Anusaññāyamāno means: anusañjāyamāno, that is, understanding what has been done and what has not.
Anusaññāyamāno (nhận biết, ghi nhớ): là anusañjāyamāno, nghĩa là biết điều đã làm và chưa làm.
Anuvicaramāno vā.
Or, reflecting upon it.
Hoặc là anuvicaramāno (quan sát).
80. Atthi nu khoti ayampi heṭṭhimapucchameva pucchati.
80. Atthi nu kho means that this also asks the same question as before.
80. Atthi nu kho (có chăng): vị này cũng hỏi câu hỏi như đã hỏi ở dưới.
Appaṭisaraṇeti appaṭisaraṇe dhammavinaye.
Appaṭisaraṇe means: in the Dhamma-Vinaya which has no refuge.
Appaṭisaraṇe (không có nơi nương tựa): trong Pháp và Luật không có nơi nương tựa.
Ko hetu sāmaggiyāti tumhākaṃ samaggabhāvassa ko hetu ko paccayo.
Ko hetu sāmaggiyā means: What is the cause, what is the condition for your unity?
Ko hetu sāmaggiyā (nguyên nhân nào của sự hòa hợp): nguyên nhân nào, duyên nào cho sự hòa hợp của quý vị.
Dhammappaṭisaraṇāti dhammo amhākaṃ paṭisaraṇaṃ, dhammo avassayoti dīpeti.
Dhammappaṭisaraṇā means: The Dhamma is our refuge, the Dhamma is our support, thus he explains.
Dhammappaṭisaraṇā (Pháp là nơi nương tựa): Pháp là nơi nương tựa của chúng tôi, Pháp là chỗ dựa vững chắc, điều này được chỉ rõ.
83. Tagghāti ekaṃse nipāto.
83. Tagghā is an emphatic particle.
83. Tagghā (chắc chắn): một tiểu từ biểu thị sự chắc chắn tuyệt đối.
Kahaṃ pana bhavaṃ ānandoti kiṃ therassa veḷuvane vasanabhāvaṃ na jānātīti?
Kahaṃ pana bhavaṃ ānando means: "Does he not know that the elder lives in Veḷuvana?"
Kahaṃ pana bhavaṃ ānando (nhưng Tôn giả Ānanda ở đâu): Có phải vị ấy không biết Tôn giả đang ở Veluvana không?
Jānāti.
He knows.
Biết chứ.
Veḷuvanassa pana anena ārakkhā dinnā, tasmā attānaṃ ukkaṃsāpetukāmo pucchati.
However, this Brahmin had provided protection for Veḷuvana, therefore, wishing to exalt himself, he asked.
Nhưng vì vị này đã được giao nhiệm vụ bảo vệ Veluvana, nên muốn đề cao bản thân mà hỏi.
Kasmā pana tena tattha ārakkhā dinnā?
But why did he provide protection there?
Tại sao vị ấy lại được giao nhiệm vụ bảo vệ ở đó?
So kira ekadivasaṃ mahākaccāyanattheraṃ gijjhakūṭā otarantaṃ disvā – ‘‘makkaṭo viya eso’’ti āha.
It is said that one day he saw Venerable Mahākaccāyana descending from Gijjhakūṭa and said, "He looks like a monkey."
Nghe nói, một ngày nọ, vị ấy thấy Trưởng lão Mahākaccāyana đi xuống từ Gijjhakūṭa và nói: “Vị này giống như một con khỉ.”
Bhagavā taṃ kathaṃ sutvā – ‘‘sace khamāpeti, iccetaṃ kusalaṃ.
The Bhagavā, hearing this speech, said, "If he apologizes, that is good.
Đức Thế Tôn nghe câu chuyện đó và nói: “Nếu vị ấy xin lỗi, thì đó là điều tốt.
No ce khamāpeti, imasmiṃ veḷuvane gonaṅgalamakkaṭo bhavissatī’’ti āha.
If he does not apologize, he will become an ox-tailed monkey in this Veḷuvana."
Nếu không xin lỗi, thì vị ấy sẽ trở thành một con khỉ đuôi bò trong Veluvana này.”
So taṃ kathaṃ sutvā – ‘‘samaṇassa gotamassa kathāya dvedhābhāvo nāma natthi, pacchā me makkaṭabhūtakāle gocaraṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti veḷuvane nānāvidhe rukkhe ropetvā ārakkhaṃ adāsi.
Hearing this speech, he thought, "The recluse Gotama's words are never twofold. Later, when I become a monkey, this will be my feeding ground," and so he planted various trees in Veḷuvana and provided protection.
Nghe lời ấy, vị ấy nghĩ: “Lời nói của Sa-môn Gotama không bao giờ sai lệch. Sau này, khi ta trở thành khỉ, đây sẽ là nơi ta kiếm ăn.” Thế là vị ấy trồng nhiều loại cây khác nhau trong Veluvana và giao nhiệm vụ bảo vệ.
Aparabhāge kālaṃ katvā makkaṭo hutvā nibbatti.
Later, after passing away, he was reborn as a monkey.
Sau đó, khi chết, vị ấy tái sinh làm khỉ.
‘‘Vassakārā’’ti vutte āgantvā samīpe aṭṭhāsi.
When called "Vassakāra!", he came and stood nearby.
Khi được gọi là “Vassakāra”, nó đến và đứng gần.
Tagghāti sabbavāresu ekaṃsavacaneyeva nipāto.
Tagghā is a particle used in all instances to denote certainty.
Tagghā (chắc chắn): tiểu từ này được dùng trong tất cả các trường hợp để biểu thị sự chắc chắn tuyệt đối.
Taggha, bho ānandāti evaṃ therena parisamajjhe attano ukkaṃsitabhāvaṃ ñatvā ahampi theraṃ ukkaṃsissāmīti evamāha.
Taggha, bho ānandā means: Thus, knowing that he had been exalted by the elder in the midst of the assembly, he thought, "I too will exalt the elder," and thus spoke.
Taggha, bho ānandā (chắc chắn rồi, thưa Tôn giả Ānanda): Tôn giả Vassakāra biết rằng mình đã được Trưởng lão Ānanda đề cao giữa hội chúng, nên nghĩ: “Ta cũng sẽ đề cao Trưởng lão Ānanda” và nói như vậy.
84. Na ca kho, brāhmaṇāti thero kira cintesi ‘‘sammāsambuddhena vaṇṇitajjhānampi atthi, avaṇṇitajjhānampi atthi, ayaṃ pana brāhmaṇo sabbameva vaṇṇetīti pañhaṃ visaṃvādeti, na kho pana sakkā imassa mukhaṃ ulloketuṃ na piṇḍapātaṃ rakkhituṃ, pañhaṃ ujuṃ katvā kathessāmī’’ti idaṃ vattuṃ āraddhaṃ.
84. Na ca kho, brāhmaṇā means that the elder thought, "There is jhana praised by the Sammāsambuddha, and there is jhana not praised. But this brahmin praises all jhana, thereby falsifying the question. It is not possible to look him in the face or to protect the alms-food. I will state the question straightforwardly," and began to speak this.
84. Na ca kho, brāhmaṇā (nhưng không phải, thưa Bà-la-môn): Nghe nói, Trưởng lão Ānanda đã suy nghĩ: “Có những thiền được Đức Chánh Đẳng Giác tán thán, và cũng có những thiền không được tán thán. Nhưng vị Bà-la-môn này lại tán thán tất cả, như vậy là làm sai lệch vấn đề. Tuy nhiên, không thể nhìn mặt vị này mà không trả lời, cũng không thể giữ bát khất thực. Ta sẽ trả lời vấn đề một cách thẳng thắn.” Ngài bắt đầu nói điều này.
Antaraṃ karitvāti abbhantaraṃ karitvā.
Antaraṃ karitvā means: having made it internal.
Antaraṃ karitvā (tạo ra một khoảng cách): tạo ra một khoảng trống bên trong.
Evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, so bhagavā jhānaṃ vaṇṇesīti idha sabbasaṅgāhakajjhānaṃ nāma kathitaṃ.
Evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, so bhagavā jhānaṃ vaṇṇesī means: here, the jhana that encompasses all has been spoken of.
Evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, so bhagavā jhānaṃ vaṇṇesī (thưa Bà-la-môn, Đức Thế Tôn đã tán thán loại thiền như vậy): ở đây, thiền bao gồm tất cả các loại thiền đã được đề cập.
Yaṃ no mayanti ayaṃ kira brāhmaṇo vassakārabrāhmaṇaṃ usūyati, tena pucchitapañhassa akathanaṃ paccāsīsamāno kathitabhāvaṃ ñatvā ‘‘vassakārena pucchitaṃ pañhaṃ punappunaṃ tassa nāmaṃ gaṇhanto vitthāretvā kathesi, mayā pucchitapañhaṃ pana yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva kathesī’’ti anattamano ahosi, tasmā evamāha.
Yaṃ no mayaṃ means: This brahmin, Gopakamoggallāna, envies the brahmin Vassakāra. Expecting that his question would not be answered, he realized that it was answered, and thought, "He answered the question asked by Vassakāra repeatedly, mentioning his name and elaborating. But he answered my question as if poking it with the tip of a stick, only partially." Thus, he was displeased, and therefore he spoke this.
Yaṃ no mayaṃ (điều mà chúng tôi): Nghe nói, vị Bà-la-môn này ghen tị với Bà-la-môn Vassakāra. Vị ấy mong đợi rằng câu hỏi của mình sẽ không được trả lời, nhưng khi biết rằng nó đã được trả lời, vị ấy nghĩ: “Trưởng lão đã trả lời câu hỏi của Vassakāra một cách chi tiết, nhắc đi nhắc lại tên của hắn. Còn câu hỏi của ta thì chỉ trả lời một phần, như thể dùng đầu gậy để đè nén.” Vị ấy không hài lòng, nên đã nói như vậy.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
85. Evaṃ me sutanti mahāpuṇṇamasuttaṃ.
85. Evaṃ me sutaṃ is the Mahāpuṇṇama Sutta.
85. Evaṃ me sutaṃ (như vầy tôi nghe): là Mahāpuṇṇamasutta.
Tattha tadahūti tasmiṃ ahu, tasmiṃ divaseti attho.
In that, tadahū means: on that very day, that day.
Trong đó, tadahū (vào ngày đó): nghĩa là vào ngày đó, vào chính ngày đó.
Upavasanti etthāti uposatho.
Uposatho means: "they dwell in this."
Nơi mà người ta thọ trì (giới) được gọi là uposatho (ngày trai giới).
Upavasantīti sīlena vā anasanena vā upetā hutvā vasantīti attho.
Upavasanti means: "they dwell, being endowed with sīla or with fasting."
Upavasanti (họ thọ trì): nghĩa là họ sống với giới hạnh hoặc với sự nhịn ăn.
Ayaṃ panettha atthuddhāro – ‘‘āyāma, āvuso, kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu hi pātimokkhuddeso uposatho.
Here is the explanation of the meaning: In phrases like "Come, friends, Kappina, we will go for the uposatha," the uposatha refers to the recitation of the Pātimokkha.
Đây là phần tóm tắt ý nghĩa ở đây: Trong các câu như “Này hiền giả Kappina, chúng ta hãy đi đến chỗ thuyết giới (Pātimokkha)”, thì uposatho là việc thuyết giới Pātimokkha.
‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.53) sīlaṃ.
In phrases like "Indeed, Visākhā, the uposatha with eight factors has been observed," it refers to sīla.
Trong các câu như “Này Visākhā, ngày trai giới được thọ trì với tám chi phần”, thì đó là giới hạnh.
‘‘Suddhassa ve sadā phaggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāso.
In phrases like "For the pure, indeed, there is always Phaggu; for the pure, there is always uposatha," it refers to the observance of uposatha.
Trong các câu như “Người thanh tịnh thì luôn có ngày Phaggu, người thanh tịnh thì luôn có ngày Uposatha”, thì đó là sự thọ trai giới.
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246) paññatti.
In phrases like "King Uposatha Nāga," it refers to a designation.
Trong các câu như “Vua rắn tên Uposatha”, thì đó là một danh xưng.
‘‘Na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) upavasitabbadivaso.
In phrases like "Bhikkhus, on that uposatha day, monasteries with bhikkhus," it refers to the day to be observed.
Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, vào ngày Uposatha đó, các trú xứ không có Tỳ-khưu”, thì đó là ngày cần phải thọ trì giới.
Idhāpi soyeva adhippeto.
Here, too, the same is intended.
Ở đây cũng vậy, ý nghĩa đó được đề cập.
So panesa aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho.
That uposatha day is threefold, divided into the eighth, fourteenth, and fifteenth days.
Ngày đó có ba loại: ngày mùng tám, ngày mười bốn, và ngày rằm (mười lăm).
Tasmā sesadvayanivāraṇatthaṃ pannaraseti vuttaṃ.
Therefore, to exclude the other two, pannarase (on the fifteenth) is stated.
Vì vậy, để loại trừ hai loại còn lại, nên nói pannarase (ngày rằm).
Tena vuttaṃ ‘‘upavasanti etthāti uposatho’’ti.
Thus, it is said, "Uposatha means: 'they dwell in this.'"
Do đó, có lời nói: “Nơi mà người ta thọ trì (giới) được gọi là uposatho.”
Māsapuṇṇatāya puṇṇā saṃpuṇṇāti puṇṇā.
Puṇṇā means: full, complete, due to the completion of the month.
Vì tháng đã đầy đủ, nên được gọi là puṇṇā (đầy đủ).
Mā -iti cando vuccati, so ettha puṇṇoti puṇṇamā.
‘Mā’ is said to refer to the moon. On this night, the moon is full; therefore, it is puṇṇamā.
Mā được gọi là mặt trăng; mặt trăng ấy tròn đầy ở đây, nên gọi là puṇṇamā (đêm trăng tròn).
Evaṃ puṇṇāya puṇṇamāyāti imasmiṃ padadvaye attho veditabbo.
Thus, in these two words, puṇṇāya puṇṇamāya, the meaning should be understood.
Như vậy, ý nghĩa của hai từ puṇṇāya puṇṇamāya cần được hiểu.
Desanti kāraṇaṃ.
Desaṃ means the reason.
Desan (thuyết giảng) là nguyên nhân.
Tena hi tvaṃ bhikkhu sake āsane nisīditvā pucchāti kasmā bhagavā ṭhitassa akathetvā nisīdāpesīti.
Regarding the phrase tena hi tvaṃ bhikkhu sake āsane nisīditvā pucchā (Therefore, O bhikkhu, sit on your own seat and ask), the question is: Why did the Blessed One make him sit down without speaking to him while he was standing?
"Vậy thì, này Tỳ-khưu, ngươi hãy ngồi xuống chỗ của mình rồi hỏi đi. Tại sao Thế Tôn không nói khi vị Tỳ-khưu đang đứng mà lại bảo ngồi xuống?
Ayaṃ kira bhikkhu saṭṭhimattānaṃ padhāniyabhikkhūnaṃ saṅghatthero saṭṭhi bhikkhū gahetvā araññe vasati, te tassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭenti vāyamanti.
This bhikkhu was indeed the senior monastic of sixty meditation-practicing bhikkhus, and taking these sixty bhikkhus, he dwelled in the forest, where they received meditation subjects from him and exerted themselves diligently.
Vị Tỳ-khưu này là Trưởng lão Tăng của sáu mươi Tỳ-khưu tinh tấn. Ngài sống trong rừng cùng với sáu mươi Tỳ-khưu, những người đã nhận đề mục thiền từ ngài và đang nỗ lực, tinh tấn thực hành.
Mahābhūtāni pariggaṇhanti upādārūpāni, nāmarūpapaccayalakkhaṇārammaṇikavipassanaṃ pariggaṇhanti.
They comprehended the great elements and derived material forms (upādārūpāni), and they comprehended vipassanā with the marks of nama-rupa as its object.
Họ nắm giữ các đại hiển và các sắc y sinh, họ nắm giữ vipassanā có các dấu hiệu duyên của danh và sắc làm đối tượng.
Atha ne ācariyupaṭṭhānaṃ āgantvā vanditvā nisinne thero mahābhūtapariggahādīni pucchati.
Then, when they came to serve their teacher, bowed, and sat down, the Elder would ask them about their comprehension of the great elements and so forth.
Sau đó, khi họ đến thăm vị thầy, sau khi đảnh lễ và ngồi xuống, vị Trưởng lão hỏi họ về việc nắm giữ các đại hiển và những điều tương tự.
Te sabbaṃ kathenti, maggaphalapañhaṃ pucchitā pana kathetuṃ na sakkonti.
They would explain everything, but when questioned about the path and fruition, they were unable to explain.
Họ kể lại tất cả, nhưng khi được hỏi về các vấn đề liên quan đến Đạo và Quả, họ không thể trả lời.
Atha thero cintesi – ‘‘mama santike etesaṃ ovādassa parihāni natthi, ime ca āraddhavīriyā viharanti.
Then the Elder thought, "There is no deficiency in my instruction for these bhikkhus, and they dwell with aroused energy.
Khi đó, vị Trưởng lão suy nghĩ: "Không có sự thiếu sót trong lời khuyên của ta đối với họ, và những vị này đang sống với sự tinh tấn đã được khởi lên.
Kukkuṭassa pānīyapivanakālamattampi nesaṃ pamādakiriyā natthi.
There is not even a moment's negligence on their part, not even the time it takes a fowl to drink water.
Ngay cả một khoảnh khắc bằng thời gian con gà uống nước, họ cũng không có hành động lơ đễnh.
Evaṃ santepi maggaphalāni nibbattetuṃ na sakkonti.
Even so, they are unable to realize the paths and fruitions.
Dù vậy, họ không thể chứng đắc Đạo và Quả.
Ahaṃ imesaṃ ajjhāsayaṃ na jānāmi, buddhaveneyyā ete bhavissanti, gahetvā ne satthu santikaṃ gacchāmi, atha nesaṃ satthā cariyavasena dhammaṃ desessatī’’ti, te bhikkhū gahetvā satthu santikaṃ āgato.
I do not know their inclination; they must be ripe for the Buddha's guidance. I shall take them to the Teacher, and then the Teacher will teach them the Dhamma according to their character." Thus, having thought this, he took those bhikkhus and came to the Teacher.
Ta không biết khuynh hướng của họ; có lẽ họ là những người có thể được Phật giáo hóa. Ta sẽ đưa họ đến chỗ Bậc Đạo Sư, rồi Bậc Đạo Sư sẽ thuyết giảng giáo pháp cho họ tùy theo căn cơ của họ." Thế là, ngài dẫn các Tỳ-khưu ấy đến chỗ Bậc Đạo Sư.
Tasmiṃ samaye sūriyo atthaṅgameti, cando uggacchati, majjhaṭṭhāne ca bhagavā nisinno.
At that time, the sun set, the moon rose, and the Blessed One was seated in the middle.
Vào lúc đó, mặt trời lặn xuống, mặt trăng mọc lên, và Thế Tôn ngự ở giữa.
Candassa pabhā natthi, sūriyassa pabhā natthi, candimasūriyānaṃ pabhaṃ makkhetvā chabbaṇṇā yamakabuddharasmiyo vijjotamānā puñjā puñjā hutvā disāvidisāsu dhāvantīti sabbaṃ heṭṭhā vuttanayena vitthāretabbaṃ.
The moon had no radiance, the sun had no radiance. The six-colored twin Buddha-rays, outshining the radiance of the moon and sun, shone forth in masses, spreading in all directions and intermediate directions—all of this should be expanded upon in the manner described below (in the Sekkha Sutta).
Không có ánh sáng của mặt trăng, không có ánh sáng của mặt trời; những tia sáng Phật song đôi sáu màu, chói sáng thành từng chùm, từng chùm, bay khắp các phương và các phương phụ, che lấp ánh sáng của mặt trăng và mặt trời – tất cả những điều này cần được giải thích chi tiết theo cách đã nói ở dưới.
Vaṇṇabhūmi nāmesā, dhammakathikassevettha thāmo pamāṇaṃ, yattakaṃ sakkoti, tattakaṃ kathetabbaṃ.
This is the descriptive realm, where the strength of the Dhamma speaker is the measure; as much as one can speak, so much should be spoken.
Đây là một lĩnh vực mô tả, ở đây sức mạnh của vị thuyết pháp là thước đo; có thể nói bao nhiêu thì nên nói bấy nhiêu.
Dukkathitanti na vattabbaṃ.
It should not be said that it is poorly spoken.
Không nên nói là "nói sai".
Evaṃ sannisinnāya parisāya thero uṭṭhahitvā satthāraṃ pañhassa okāsaṃ kāresi.
Thus, when the assembly was seated, the Elder stood up and requested permission from the Teacher to ask a question.
Như vậy, khi hội chúng đã an tọa, vị Trưởng lão đứng dậy và thưa với Bậc Đạo Sư để được phép hỏi câu hỏi.
Tato bhagavā – ‘‘sace imasmiṃ ṭhitake pucchante ‘ācariyo no uṭṭhito’ti sesabhikkhū uṭṭhahissanti, evaṃ tathāgate agāravo kato bhavissati.
Thereupon the Blessed One thought, "If, when this Elder asks while standing, the other bhikkhus think, 'Our teacher has risen,' and rise, then disrespect will be shown to the Tathāgata.
Khi đó, Thế Tôn (suy nghĩ): "Nếu vị này đứng mà hỏi, các Tỳ-khưu còn lại sẽ đứng dậy (nghĩ rằng) 'Thầy của chúng ta đã đứng dậy', như vậy sẽ là sự bất kính đối với Như Lai.
Atha nisinnāva pucchissanti, ācariye agāravo kato bhavissati, ekaggā hutvā dhammadesanaṃ paṭicchituṃ na sakkuṇissanti.
If they ask while remaining seated, disrespect will be shown to their teacher, and they will not be able to receive the Dhamma teaching with one-pointedness of mind.
Nếu họ ngồi mà hỏi, sẽ là sự bất kính đối với vị thầy, và họ sẽ không thể tiếp nhận giáo pháp với tâm chuyên nhất.
Ācariye pana nisinne tepi nisīdissanti.
But if the teacher sits, they too will sit.
Nhưng nếu vị thầy ngồi xuống, thì họ cũng sẽ ngồi xuống.
Tato ekaggā dhammadesanaṃ paṭicchituṃ sakkuṇissantī’’ti iminā kāraṇena bhagavā ṭhitassa akathetvā nisīdāpetīti.
Then they will be able to receive the Dhamma teaching with one-pointedness of mind." For this reason, the Blessed One made the Elder sit down without speaking to him while he was standing.
Khi đó, họ sẽ có thể tiếp nhận giáo pháp với tâm chuyên nhất." Vì lý do này, Thế Tôn không nói khi vị Tỳ-khưu đang đứng mà bảo ngài ngồi xuống.
Ime nu kho, bhanteti vimatipucchā viya kathitā.
Ime nu kho, bhante is spoken as if it were a question of doubt.
Ime nu kho, bhante (Bạch Thế Tôn, những điều này có phải chăng?) được nói như một câu hỏi nghi ngờ.
Thero pana pañcakkhandhānaṃ udayabbayaṃ pariggaṇhitvā arahattaṃ patto mahākhīṇāsavo, natthi etassa vimati.
However, the Elder was a great Arahant who had attained Arahantship by comprehending the rise and fall of the five aggregates; there was no doubt for him.
Tuy nhiên, vị Trưởng lão là một bậc A-la-hán vĩ đại đã đoạn tận các lậu hoặc, đã đạt được A-la-hán quả bằng cách quán xét sự sinh diệt của năm uẩn; ngài không có sự nghi ngờ.
Jānantenapi pana ajānantena viya hutvā pucchituṃ vaṭṭati.
But it is proper for one who knows to ask as if one does not know.
Tuy nhiên, một người dù biết vẫn nên hỏi như thể không biết.
Sace hi jānanto viya pucchati, ‘‘jānāti aya’’nti tassa tassa vissajjento ekadesameva katheti.
For if one asks as if one knows, the one who answers thinks, "This person knows," and explains only a part of it.
Vì nếu hỏi như thể đã biết, thì người trả lời sẽ chỉ nói một phần, nghĩ rằng "người này đã biết".
Ajānantena viya pucchite pana kathento ito ca etto ca kāraṇaṃ āharitvā pākaṭaṃ katvā katheti.
But when asked as if one does not know, the teacher, in explaining, brings forth reasons from here and there and clarifies the matter.
Nhưng nếu hỏi như thể không biết, thì người trả lời sẽ đưa ra các lý do từ nhiều nguồn khác nhau, làm cho rõ ràng rồi mới nói.
Koci pana ajānantopi jānanto viya pucchati.
Some, however, even though they do not know, ask as if they know.
Tuy nhiên, đôi khi có người không biết mà lại hỏi như thể đã biết.
Thero evarūpaṃ vacanaṃ kiṃ karissati, jānantoyeva pana ajānanto viya pucchatīti veditabbo.
What would the Elder do with such a statement? It should be understood that he, knowing, asked as if he did not know.
Vị Trưởng lão sẽ làm gì với lời nói như vậy? Cần phải hiểu rằng ngài biết mà vẫn hỏi như thể không biết.
Chandamūlakāti taṇhāmūlakā.
Chandamūlakā means rooted in craving (taṇhā).
Chandamūlakā (có gốc rễ từ ý muốn) là có gốc rễ từ tham ái (taṇhā).
Evaṃrūpo siyanti sace odāto hotukāmo, haritālavaṇṇo vā manosilāvaṇṇo vā siyanti pattheti.
Evaṃrūpo siyaṃ means: if one wishes to be fair-skinned, one desires, "May I be the color of orpiment or the color of red arsenic."
Evaṃrūpo siyā (có hình thái như vậy) nghĩa là nếu muốn trở thành màu trắng, thì mong ước rằng "mong tôi có màu vàng đất (haritālavaṇṇa) hoặc màu đỏ son (manosilāvaṇṇa)".
Sace kāḷo hotukāmo, nīluppalavaṇṇo vā añjanavaṇṇo vā atasīpupphavaṇṇo vā siyanti pattheti.
If one wishes to be dark-skinned, one desires, "May I be the color of a blue water-lily, or the color of collyrium, or the color of a flax flower."
Nếu muốn trở thành màu đen, thì mong ước rằng "mong tôi có màu hoa sen xanh (nīluppalavaṇṇa) hoặc màu thuốc kẻ mắt (añjanavaṇṇa) hoặc màu hoa lanh (atasīpupphavaṇṇa)".
Evaṃvedanoti kusalavedano vā sukhavedano vā siyanti pattheti.
Evaṃvedano means: one desires, "May I be experienced in wholesome things or experienced in pleasant things."
Evaṃvedano (có cảm thọ như vậy) nghĩa là mong ước rằng "mong tôi có cảm thọ thiện (kusalavedano) hoặc cảm thọ lạc (sukhavedano)".
Saññādīsupi eseva nayo.
The same method applies to saññā and the others.
Đối với các uẩn như tưởng (saññā) và các uẩn khác, cũng theo cách tương tự.
Yasmā pana atīte patthanā nāma natthi, patthentenāpi ca na sakkā taṃ laddhuṃ, paccuppannepi na hoti, na hi odāto kāḷabhāvaṃ patthetvā paccuppanne kāḷo hoti, na kāḷo vā odāto, dīgho vā rasso, rasso vā dīgho, dānaṃ pana datvā sīlaṃ vā samādiyitvā ‘‘anāgate khattiyo vā homi brāhmaṇo vā’’ti patthentassa patthanā samijjhati.
However, since there is no aspiration in the past, and one cannot achieve it even by aspiring, it does not exist in the present either; for a fair-skinned person does not become dark in the present by aspiring to be dark, nor does a dark-skinned person become fair, nor a tall person short, nor a short person tall. But for one who has given dana or undertaken sīla and aspires, "May I be a khattiya or a brāhmaṇa in the future," that aspiration is fulfilled.
Tuy nhiên, vì trong quá khứ không có sự mong ước, và ngay cả khi mong ước cũng không thể đạt được điều đó; trong hiện tại cũng không có. Chẳng hạn, một người da trắng không thể mong ước trở thành da đen rồi trong hiện tại trở thành da đen, cũng như một người da đen không thể trở thành da trắng, một người cao không thể trở thành thấp, một người thấp không thể trở thành cao. Nhưng một người sau khi bố thí hoặc giữ giới, nếu mong ước "mong tôi trong tương lai sẽ là một vị Sát-đế-lợi hoặc một vị Bà-la-môn", thì sự mong ước ấy sẽ thành tựu.
Tasmā anāgatameva gahitaṃ.
Therefore, only the future (existence) is taken into account.
Vì vậy, chỉ có tương lai được đề cập.
Mahābhūtā hetūti ‘‘tayo kusalahetū’’tiādīsu (dha. sa. 1441) hi hetuhetu vutto.
Mahābhūtā hetū—For instance, in phrases like "the three wholesome roots" (Dhammasaṅgaṇī 1441), the cause (hetu) is stated as a root (hetu-hetu).
Mahābhūtā hetū (các đại hiển là nhân) – trong các câu như "ba nhân thiện" (Dhs. 1441) thì nhân được gọi là nhân.
Avijjā puññābhisaṅkhārādīnaṃ sādhāraṇattā sādhāraṇahetu.
Ignorance (avijjā) is a common cause because it is common to wholesome volitions (puññābhisaṅkhārā) and others.
Vô minh là nhân chung vì nó phổ biến đối với các hành thiện và các hành khác.
Kusalākusalaṃ attano attano vipākadāne uttamahetu.
Wholesome and unwholesome actions (kusalākusalā) are the supreme causes in giving their respective results.
Thiện và bất thiện là nhân tối thượng trong việc cho quả của riêng mình.
Idha paccayahetu adhippeto.
Here, the condition-cause (paccayahetu) is intended.
Ở đây, nhân duyên (paccayahetu) được đề cập.
Tattha pathavīdhātu mahābhūtaṃ itaresaṃ tiṇṇaṃ bhūtānaṃ upādārūpassa ca paññāpanāya dassanatthāya hetu ceva paccayo ca.
Among these, the earth element (pathavīdhātu), a great element (mahābhūtaṃ), is both a cause and a condition for the manifestation and showing forth of the other three elements and the derived material form (upādārūpa).
Trong đó, địa đại (pathavīdhātu) là đại hiển, là nhân và là duyên để biểu thị và cho thấy ba đại còn lại và sắc y sinh.
Evaṃ sesesupi yojanā veditabbā.
Similarly, the application to the remaining terms should be understood.
Cũng theo cách tương tự đối với các từ còn lại.
Phassoti ‘‘phuṭṭho, bhikkhave, vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’ti (saṃ. ni. 4.93) vacanato phasso tiṇṇaṃ khandhānaṃ paññāpanāya hetu ceva paccayo ca.
Phasso (contact) is both a cause and a condition for the manifestation of the three aggregates (feeling, perception, and formations), according to the saying: "Bhikkhus, one feels when touched, one perceives when touched, one intends when touched" (Saṃyutta Nikāya 4.93).
Phasso (xúc) – theo câu "Này các Tỳ-khưu, khi xúc chạm thì cảm thọ, khi xúc chạm thì nhận biết, khi xúc chạm thì tác ý" (Saṃ. Ni. 4.93), xúc là nhân và là duyên để biểu thị ba uẩn (thọ, tưởng, hành).
Viññāṇakkhandhassāti ettha paṭisandhiviññāṇena tāva saddhiṃ gabbhaseyyakānaṃ uparimaparicchedena samatiṃsa rūpāni sampayuttā ca tayo khandhā uppajjanti, taṃ nāmarūpaṃ paṭisandhiviññāṇassa paññāpanāya hetu ceva paccayo ca.
Regarding viññāṇakkhandhassa, first, for those in the womb, thirty types of rūpa, together with the rebirth-linking consciousness (paṭisandhiviññāṇa), and the three associated aggregates (feeling, perception, and formations) arise as the upper limit. That nama-rupa is both a cause and a condition for the manifestation of the rebirth-linking consciousness.
Trong Viññāṇakkhandhassa (của thức uẩn) ở đây, cùng với thức tái sinh, ba mươi sắc và ba uẩn tương ưng sinh khởi trong thai bào theo giới hạn tối đa; danh sắc ấy là nhân và là duyên để biểu thị thức tái sinh.
Cakkhudvāre cakkhupasādo ceva rūpārammaṇañca rūpaṃ, sampayuttā tayo khandhā nāmaṃ.
At the eye-door, the eye-sensitivity (cakkhupasāda) and the visible object (rūpārammaṇa) are rūpa, and the three associated aggregates are nama.
Tại nhãn môn, nhãn tịnh sắc và sắc đối tượng là sắc; ba uẩn tương ưng là danh.
Taṃ nāmarūpaṃ cakkhuviññāṇassa paññāpanāya hetu ceva paccayo ca.
That nama-rupa is both a cause and a condition for the manifestation of eye-consciousness (cakkhuviññāṇa).
Danh sắc ấy là nhân và là duyên để biểu thị nhãn thức.
Eseva nayo sesaviññāṇesu.
The same method applies to the other consciousnesses.
Cũng theo cách tương tự đối với các thức còn lại.
88. Ayaṃ rūpe assādoti iminā pariññāpaṭivedho ceva dukkhasaccañca kathitaṃ.
88. With Ayaṃ rūpe assādo, the comprehension-penetration (pariññāpaṭivedho) and the truth of suffering (dukkhasacca) are stated.
88. Ayaṃ rūpe assādo (đây là vị ngọt trong sắc) – với câu này, sự thâm nhập vào sự hiểu biết trọn vẹn (pariññāpaṭivedha) và Khổ đế (dukkhasacca) đã được nói đến.
Ayaṃ rūpe ādīnavoti iminā pahānapaṭivedho ceva samudayasaccañca.
With Ayaṃ rūpe ādīnavo, the abandonment-penetration (pahānapaṭivedho) and the truth of the origin of suffering (samudayasacca) are stated.
Ayaṃ rūpe ādīnavo (đây là sự nguy hiểm trong sắc) – với câu này, sự thâm nhập vào sự đoạn trừ (pahānapaṭivedha) và Tập đế (samudayasacca) đã được nói đến.
Idaṃ rūpe nissaraṇanti iminā sacchikiriyāpaṭivedho ceva nirodhasaccañca.
With Idaṃ rūpe nissaraṇaṃ, the realization-penetration (sacchikiriyāpaṭivedho) and the truth of the cessation of suffering (nirodhasacca) are stated.
Idaṃ rūpe nissaraṇa (đây là sự xuất ly khỏi sắc) – với câu này, sự thâm nhập vào sự chứng ngộ (sacchikiriyāpaṭivedha) và Diệt đế (nirodhasacca) đã được nói đến.
Ye imesu tīsu ṭhānesu sammādiṭṭhiādayo dhammā, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ.
The qualities such as right view (sammādiṭṭhi) that are present in these three instances constitute the development-penetration (bhāvanāpaṭivedho) and the truth of the path (maggasaccaṃ).
Những pháp như chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các pháp khác trong ba phương diện này, đó là sự thâm nhập vào sự tu tập (bhāvanāpaṭivedha), tức là Đạo đế (maggasacca).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining passages.
Cũng theo cách tương tự đối với các phần còn lại.
90. Anattakatānīti anattani ṭhatvā katāni.
90. Anattakatāni (not done by self) means 'done abiding in what is not self'.
90. Anattakatānīti (những điều không do tự ngã tạo ra) là những điều được tạo ra mà không nương tựa vào tự ngã.
Kamattānaṃ phusissantīti katarasmiṃ attani ṭhatvā vipākaṃ dassentīti sassatadassanaṃ okkamanto evamāha.
Kamattānaṃ phusissantī (to which self do they pertain?) means: 'In which self, abiding, do they show the result?' Thus, one who enters into the view of eternalism says this.
Kamattānaṃ phusissantīti (chúng sẽ chạm đến tự ngã nào?) là lời nói của người ôm giữ tà kiến thường còn (sassatadassana), hỏi rằng: “Chúng sẽ cho quả báo bằng cách nương tựa vào tự ngã nào?”
Taṇhādhipateyyenāti taṇhājeṭṭhakena.
Taṇhādhipateyyenā (by the dominance of craving) means 'with craving as the chief'.
Taṇhādhipateyyenāti (do sự chi phối của tham ái) là do tham ái làm chủ.
Tatra tatrāti tesu tesu dhammesu.
Tatra tatrā (in those various things) means 'in those various teachings (dhamma) proclaimed by me'.
Tatra tatrāti (ở nơi này nơi kia) là trong từng pháp (dhamma) ấy.
Saṭṭhimattānanti ime bhikkhū pakatikammaṭṭhānaṃ jahitvā aññaṃ navakammaṭṭhānaṃ sammasantā pallaṅkaṃ abhinditvā tasmiṃyeva āsane arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Saṭṭhimattānaṃ (sixty of them) means: These sixty bhikkhus, having abandoned their usual meditation subject and reflecting upon a new meditation subject, attained Arahantship in that very seat without breaking their cross-legged posture.
Saṭṭhimattānanti (sáu mươi vị) là sáu mươi vị Tỳ-khưu này đã từ bỏ đề mục thiền định thông thường (pakatikammaṭṭhānaṃ) và quán xét một đề mục thiền định mới (navakammaṭṭhānaṃ), rồi chứng đắc A-la-hán ngay trên chỗ ngồi ấy mà không cần phá thế kiết già (pallaṅkaṃ abhinditvā).
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest (of the text) is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
91. Evaṃ me sutanti cūḷapuṇṇamasuttaṃ.
91. Evaṃ me sutaṃ (Thus have I heard) is the Cūḷapuṇṇama Sutta.
91. Evaṃ me sutanti (Như vầy tôi nghe) là Kinh Cūḷapuṇṇama.
Tattha tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti yaṃ yaṃ disaṃ anuviloketi, tattha tattha tuṇhībhūtameva.
Therein, tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ (silent, silent) means that in whichever direction he looked around, it was silent there.
Trong đó, tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti (im lặng, im lặng) là nơi nào Ngài nhìn đến, nơi đó đều im lặng.
Anuviloketvāti pañcapasādapaṭimaṇḍitāni akkhīni ummīletvā tato tato viloketvā antamaso hatthakukkuccapādakukkuccānampi abhāvaṃ disvā.
Anuviloketvā (having looked around) means having opened his eyes adorned with the five sense-faculties and looked around here and there, having seen the absence of even minor misconduct of hands or feet.
Anuviloketvāti (sau khi nhìn khắp) là sau khi mở đôi mắt được tô điểm bởi năm tịnh sắc căn (pañcapasādapaṭimaṇḍitāni akkhīni), nhìn khắp nơi, thậm chí không thấy sự bất cẩn về tay hay chân (hatthakukkuccapādakukkuccānampi abhāvaṃ).
Asappurisoti pāpapuriso.
Asappuriso (a bad person) means 'a wicked person'.
Asappurisoti (người không chân chánh) là người xấu ác.
No hetaṃ, bhanteti yasmā andho andhaṃ viya so taṃ jānituṃ na sakkoti, tasmā evamāhaṃsu.
No hetaṃ, bhante (Not so, venerable sir) — they said this because, just as a blind man cannot know another blind man, so too, that wicked person cannot know this wicked person.
No hetaṃ, bhanteti (Bạch Thế Tôn, không phải vậy) là chư Tỳ-khưu nói như vậy vì người mù không thể biết người mù.
Eteneva nayena ito paresupi vāresu attho veditabbo.
The meaning should be understood in this same manner for the subsequent instances.
Theo cách này, ý nghĩa cũng nên được hiểu cho các trường hợp tiếp theo.
Assaddhasamannāgatoti pāpadhammasamannāgato.
Assaddhasamannāgato (endowed with faithlessness) means 'endowed with wicked qualities'.
Assaddhasamannāgatoti (không có lòng tin) là đầy đủ các pháp ác.
Asappurisabhattīti asappurisasevano.
Asappurisabhattī (devoted to bad persons) means 'associating with bad persons'.
Asappurisabhattīti (thân cận người không chân chánh) là thân cận người không chân chánh.
Asappurisacintīti asappurisacintāya cintako.
Asappurisacintī (one who thinks like bad persons) means 'one who thinks with the thoughts of bad persons'.
Asappurisacintīti (suy nghĩ của người không chân chánh) là người suy nghĩ những suy nghĩ của người không chân chánh.
Asappurisamantīti asappurisamantanaṃ mantetā.
Asappurisamantī (one who advises like bad persons) means 'one who gives advice like bad persons'.
Asappurisamantīti (người bàn bạc với người không chân chánh) là người bàn bạc những điều bàn bạc của người không chân chánh.
Asappurisavācoti asappurisavācaṃ bhāsitā.
Asappurisavāco (one whose speech is like bad persons) means 'one who utters the speech of bad persons'.
Asappurisavācoti (lời nói của người không chân chánh) là người nói những lời nói của người không chân chánh.
Asappurisakammantoti asappurisakammānaṃ kattā.
Asappurisakammanto (one whose actions are like bad persons) means 'one who performs the actions of bad persons'.
Asappurisakammantoti (hành động của người không chân chánh) là người thực hiện những hành động của người không chân chánh.
Asappurisadiṭṭhīti asappurisadiṭṭhiyā samannāgato.
Asappurisadiṭṭhī (one with the view of bad persons) means 'one who is endowed with the view of bad persons'.
Asappurisadiṭṭhīti (tà kiến của người không chân chánh) là người đầy đủ tà kiến của người không chân chánh.
Asappurisadānanti asappurisehi dātabbaṃ dānaṃ.
Asappurisadānaṃ (a gift like bad persons) means 'a gift to be given by bad persons' (i.e., a gift given disrespectfully).
Asappurisadānanti (sự bố thí của người không chân chánh) là sự bố thí mà người không chân chánh nên cho.
Tyāssa mittāti te assa mittā.
Tyāssa mittā (these are his friends) should be divided as te assa mittā.
Tyāssa mittāti (những người ấy là bạn của người ấy) là những người ấy là bạn của người ấy.
Attabyābādhāyapi cetetīti pāṇaṃ hanissāmi, adinnaṃ ādiyissāmi, micchā carissāmi, dasa akusalakammapathe samādāya vattissāmīti evaṃ attano dukkhatthāya cinteti.
Attabyābādhāyapi cetetī (he thinks for his own harm) means: "I will kill a living being; I will take what is not given; I will engage in wrong conduct; I will undertake and practice the ten courses of unwholesome action"—thus he thinks for his own suffering.
Attabyābādhāyapi cetetīti (người ấy cũng suy nghĩ để làm hại chính mình) là người ấy suy nghĩ để làm hại chính mình, như: “Ta sẽ giết sinh vật, ta sẽ lấy của không cho, ta sẽ tà hạnh, ta sẽ thọ trì mười ác nghiệp đạo và hành xử theo đó.”
Parabyābādhāyāti yathā asuko asukaṃ pāṇaṃ hanti, asukassa santakaṃ adinnaṃ ādiyati, dasa akusalakammapathe samādāya vattati, evaṃ naṃ āṇāpessāmīti evaṃ parassa dukkhatthāya cinteti.
Parabyābādhāyā (for the harm of others) means: "Just as such-and-such person kills such-and-such living being, takes what is not given from such-and-such person's possession, undertakes and practices the ten courses of unwholesome action—so I will order him to do so"—thus he thinks for the suffering of others.
Parabyābādhāyāti (để làm hại người khác) là người ấy suy nghĩ để làm hại người khác, như: “Người kia giết sinh vật kia, lấy của không cho của người kia, thọ trì mười ác nghiệp đạo và hành xử theo đó. Ta sẽ sai khiến người ấy làm như vậy.”
Ubhayabyābādhāyāti ahaṃ asukañca asukañca gahetvā dasa akusalakammapathe samādāya vattissāmīti evaṃ ubhayadukkhatthāya cintetīti.
Ubhayabyābādhāyā (for the harm of both) means: "I, together with such-and-such person, will undertake and practice the ten courses of unwholesome action"—thus he thinks for the suffering of both.
Ubhayabyābādhāyāti (để làm hại cả hai) là người ấy suy nghĩ để làm hại cả hai, như: “Ta sẽ cùng với người kia thọ trì mười ác nghiệp đạo và hành xử theo đó.”
Attabyābādhāyapi mantetītiādīsu ahaṃ dasa akusalakammapathe samādāya vattissāmīti mantento attabyābādhāya manteti nāma.
In (phrases like) Attabyābādhāyapi mantetī (he advises for his own harm) and so forth, one who advises, "I will undertake and practice the ten courses of unwholesome action," is said to advise for his own harm.
Trong các trường hợp như Attabyābādhāyapi mantetīti (cũng bàn bạc để làm hại chính mình), người bàn bạc rằng: “Ta sẽ thọ trì mười ác nghiệp đạo và hành xử theo đó” thì được gọi là bàn bạc để làm hại chính mình.
Asukaṃ dasa akusalakammapathe samādapessāmīti mantento parabyābādhāya manteti nāma.
One who advises, "I will make such-and-such person undertake the ten courses of unwholesome action," is said to advise for the harm of others.
Người bàn bạc rằng: “Ta sẽ khiến người kia thọ trì mười ác nghiệp đạo” thì được gọi là bàn bạc để làm hại người khác.
Aññena saddhiṃ – ‘‘mayaṃ ubhopi ekato hutvā dasa akusalakammapathe samādāya vattissāmā’’ti mantento ubhayabyābādhāya manteti nāma.
One who advises with another, "We both, together, will undertake and practice the ten courses of unwholesome action," is said to advise for the harm of both.
Người bàn bạc với người khác rằng: “Cả hai chúng ta sẽ cùng nhau thọ trì mười ác nghiệp đạo và hành xử theo đó” thì được gọi là bàn bạc để làm hại cả hai.
Asakkaccaṃ dānaṃ detīti deyyadhammampi puggalampi na sakkaroti.
Asakkaccaṃ dānaṃ detī (he gives a gift disrespectfully) means he shows no respect for the gift-object nor for the recipient.
Asakkaccaṃ dānaṃ detīti (bố thí không cung kính) là không cung kính cả vật thí lẫn người thọ nhận.
Deyyadhammaṃ na sakkaroti nāma uttaṇḍulādidosasamannāgataṃ āhāraṃ deti, na pasannaṃ karoti.
"He shows no respect for the gift-object" means he gives food contaminated with faults such as uncooked grains, and does not prepare it pleasingly.
Không cung kính vật thí có nghĩa là bố thí thức ăn có những lỗi như gạo chưa được giã sạch, không làm cho vật thí trở nên tốt đẹp.
Puggalaṃ na sakkaroti nāma nisīdanaṭṭhānaṃ asammajjitvā yattha vā tattha vā nisīdāpetvā yaṃ vā taṃ vā ādhārakaṃ ṭhapetvā dānaṃ deti.
"He shows no respect for the recipient" means he makes them sit down without sweeping the sitting place, wherever it may be, places the alms-bowl wherever, and gives the offering.
Không cung kính người thọ nhận có nghĩa là không quét dọn chỗ ngồi, mời ngồi bất cứ đâu, đặt bát tùy tiện rồi bố thí.
Asahatthāti attano hatthena, na deti, dāsakammakārādīhi dāpeti.
Asahatthā (not with his own hand) means he does not give with his own hand, but makes servants, laborers, etc., give.
Asahatthāti (không tự tay) là không tự tay bố thí, mà sai khiến nô lệ, người làm công, v.v. bố thí.
Acittikatvāti heṭṭhā vuttanayena deyyadhammepi puggalepi na cittīkāraṃ katvā deti.
Acittikatvā (without treating it as worthy of respect) means he gives without showing respect to the gift-object or the recipient, in the manner stated above.
Acittikatvāti (không có tâm cung kính) là bố thí mà không có tâm cung kính đối với vật thí và người thọ nhận theo cách đã nói ở trên.
Apaviddhanti chaḍḍetukāmo hutvā vammike uragaṃ pakkhipanto viya deti.
Apaviddhaṃ (as if throwing away) means he gives as if he wants to discard it, like throwing a snake into an anthill.
Apaviddhanti (như ném bỏ) là bố thí như người muốn vứt bỏ một con rắn vào tổ kiến.
Anāgamanadiṭṭhikoti no phalapāṭikaṅkhī hutvā deti.
Anāgamanadiṭṭhiko (one who holds the view of non-return) means he gives without expecting any fruit.
Anāgamanadiṭṭhikoti (có tà kiến không tin vào quả báo) là bố thí mà không mong đợi quả báo.
Tattha upapajjatīti na dānaṃ datvā niraye upapajjati.
Tattha upapajjati (is reborn there) means he is not reborn in hell because he gave a gift.
Tattha upapajjatīti (người ấy tái sinh ở đó) là không phải do bố thí mà tái sinh vào địa ngục.
Yaṃ pana tena pāpaladdhikāya micchādassanaṃ gahitaṃ, tāya micchādiṭṭhiyā niraye upapajjati.
Rather, he is reborn in hell due to the wrong view he held, which was a wicked view.
Mà do tà kiến xấu ác mà người ấy đã chấp thủ, người ấy tái sinh vào địa ngục bởi tà kiến ấy.
Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
The "white faction" (sukkapakkha) should be understood according to the opposite method to what was stated.
Phía thiện (sukkapakkha) nên được hiểu theo cách trái ngược với những gì đã nói.
Devamahattatāti chakāmāvacaradevā.
Devamahattatā (great status among devas) means the six classes of devas of the sensuous realm.
Devamahattatāti (sự cao quý của chư thiên) là chư thiên cõi Dục giới thứ sáu.
Manussamahattatāti tiṇṇaṃ kulānaṃ sampatti.
Manussamahattatā (great status among humans) means the prosperity of the three families (khattiya, brāhmaṇa, gahapati mahāsāla).
Manussamahattatāti (sự cao quý của loài người) là sự đầy đủ của ba dòng dõi quý tộc.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Idaṃ pana suttaṃ suddhavaṭṭavaseneva kathitanti.
This Sutta, however, was taught solely according to the cycle of becoming (vaṭṭa) .
Tuy nhiên, kinh này được thuyết chỉ theo phương diện luân hồi (vaṭṭa) thuần túy.