406. Evaṃ mahāsīhanādasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni poṭṭhapādasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, mahāsīhanādasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa poṭṭhapādasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… sāvatthiyanti poṭṭhapādasutta’’nti āha.
406. Having thus expounded the Mahāsīhanāda Sutta, now, desiring to expound the Poṭṭhapāda Sutta, in order to make clear the attainment of the occasion for sequential exposition, or to declare that the Sutta recited immediately after the Mahāsīhanāda Sutta is the Poṭṭhapāda Sutta, the Teacher said: ‘‘Thus have I heard… at Sāvatthī’’.
406. Sau khi giải thích Mahāsīhanāda Sutta như vậy, bây giờ, để làm sáng tỏ việc Poṭṭhapāda Sutta đã đến lượt được giải thích theo thứ tự, hoặc để tuyên bố rằng Poṭṭhapāda Sutta là kinh được kết tập ngay sau Mahāsīhanāda Sutta, (Vị luận sư) đã nói: “Evam me sutaṃ…pe… Sāvatthiyaṃ” (Kinh Poṭṭhapāda).
‘‘Sāvatthiya’’nti idaṃ samīpatthe bhummanti dassetuṃ ‘‘sāvatthiṃ upanissāyā’’ti vuttaṃ, cīvarādipaccayapaṭibaddhatāya upanissayaṃ katvāti attho.
To show that ‘Sāvatthiyaṃ’ here is in the sense of proximity, it is said: ‘‘dwelling near Sāvatthī’’; the meaning is, having made it a dwelling place due to its connection with requisites such as robes.
Câu ‘‘Sāvatthiyaṃ’’ này được nói để chỉ ra rằng đây là cách dùng locative case (bhummā) với nghĩa "gần", tức là "nương tựa vào Sāvatthī", với ý nghĩa là nương tựa vào đó vì các yếu tố như y áo (cīvara) và các vật dụng khác.
Jeto nāma rājakumāro, tena ropitattā saṃvaḍḍhitattā paripālitattā jetassa vanaṃ upavananti atthamāha ‘‘jetassa kumārassa vane’’ti.
Jeta was a prince; so, to explain the meaning of the forest (vana) or grove (upavana) of Jeta as being planted, nurtured, and cared for by him, it is said: ‘‘in the grove of Prince Jeta’’.
Jeto là tên của vị hoàng tử, và khu rừng (vana) hoặc khu vườn (upavana) đó được gọi là ‘‘vườn của hoàng tử Jeta’’ vì nó được ngài trồng, nuôi dưỡng và bảo vệ.
Sudatto nāma gahapati anāthānaṃ piṇḍassa dāyakattā anāthapiṇḍiko. Tena jetassa hatthato aṭṭhārasahiraññakoṭisantharaṇena taṃ kiṇitvā aṭṭhārasahiraññakoṭīheva senāsanaṃ kārāpetvā aṭṭhārasahiraññakoṭīheva vihāramahaṃ niṭṭhāpetvā evaṃ catupaññāsahiraññakoṭipariccāgena so ārāmo buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyātito.
The householder named Sudatta, being a giver of alms to the helpless, was called Anāthapiṇḍika. He bought that grove from Prince Jeta by spreading eighteen crores of gold coins, had monasteries built with eighteen crores of gold coins, and completed the monastery dedication ceremony with eighteen crores of gold coins. Thus, with a donation of fifty-four crores of gold coins, that ārāma was dedicated to the Saṅgha, with the Buddha at its head.
Gia chủ Sudatta được gọi là Anāthapiṇḍika vì ông là người bố thí thức ăn cho những người không nơi nương tựa. Ông đã mua khu vườn đó từ tay hoàng tử Jeta với giá mười tám triệu đồng vàng để trải thảm, sau đó xây dựng các tịnh xá (senāsana) với mười tám triệu đồng vàng khác, và hoàn tất lễ cúng dường tịnh xá với mười tám triệu đồng vàng nữa. Như vậy, với tổng số năm mươi bốn triệu đồng vàng đã hiến cúng, khu vườn đó được dâng lên Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu.
Tenāha ‘‘anāthapiṇḍikena gahapatinā ārāmo kārito’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘the ārāma built by the householder Anāthapiṇḍika’’.
Vì thế, (Vị luận sư) đã nói: ‘‘Khu vườn do gia chủ Anāthapiṇḍika xây dựng’’.
Pupphaphalapallavādiguṇasampattiyā, pāṇino nivāsaphāsutādinā vā visesena pabbajitā tato tato āgamma ramanti anukkaṇṭhitā hutvā nivasanti etthāti ārāmo. Atha vā yathāvuttaguṇasampattiyā tattha tattha gatepi attano abbhantare ānetvā rametīti ārāmo.
It is called an ārāma because ascetics, due to its abundance of flowers, fruits, sprouts, and other such qualities, or due to the comfort it provides for living beings, come from various places and delight there, dwelling without boredom. Or, because, due to its aforementioned excellent qualities, it draws and delights those who go to various places within itself, it is called an ārāma.
Một ārāma (khu vườn) là nơi mà các vị xuất gia từ khắp nơi đến an trú và hoan hỷ mà không cảm thấy chán nản, nhờ sự phong phú của các phẩm chất như hoa, quả, lá non, v.v., hoặc nhờ sự thuận tiện cho việc cư ngụ của chúng sinh. Hoặc, một ārāma là nơi thu hút và làm cho người ta hoan hỷ ngay cả khi họ đi đến những nơi khác, nhờ sự phong phú của các phẩm chất đã nói.
Phoṭo yassa pādesu jātoti poṭṭhapādo. Phoṭo poṭṭhoti hi pariyāyo.
One who has blisters (phoṭa) on their feet is Poṭṭhapāda. For indeed, phoṭa and poṭṭha are synonyms.
Người có mụn nhọt (phoṭa) ở chân được gọi là Poṭṭhapāda. Quả thật, phoṭa và poṭṭha là những từ đồng nghĩa.
Paribbājako duvidho channaparibbājako, acchannaparibbājako ca.
There are two types of wanderers (paribbājaka): the clothed wanderer (channaparibbājaka) and the unclothed wanderer (acchannaparibbājaka).
Có hai loại du sĩ (paribbājaka): du sĩ có y phục (channaparibbājaka) và du sĩ không y phục (acchannaparibbājaka).
Tattha acchannaparibbājakopi acelako ājīvakoti duvidho.
Among them, the unclothed wanderer is also of two types: the acelaka and the ājīvaka.
Trong đó, du sĩ không y phục (acchannaparibbājaka) cũng có hai loại: acelaka (khỏa thân) và ājīvaka.
Tesu acelako sabbena sabbaṃ naggo, ājīvako pana upari ekameva vatthaṃ upakacchakantare pavesetvā pariharati, heṭṭhā naggo.
Among these, the acelaka is completely naked, while the ājīvaka wears only one piece of cloth, inserting it between the armpits, but is naked below.
Trong số đó, acelaka hoàn toàn khỏa thân, còn ājīvaka chỉ quấn một mảnh vải quanh vai, phần dưới khỏa thân.
Ayaṃ pana duvidhopesa na hotīti vuttaṃ ‘‘channaparibbājako’’ti, vatthacchāyāchādanapabbajjūpagatattā channaparibbājakasaṅkhyaṃ gatoti attho.
However, this wanderer is not of either of these two types, therefore it is said: ‘‘channaparibbājaka’’. The meaning is, he attained the designation of a clothed wanderer because he adopted the ascetic life with clothes to cover himself.
Tuy nhiên, Poṭṭhapāda không thuộc hai loại này, vì thế (Vị luận sư) đã nói: ‘‘channaparibbājako’’, nghĩa là ông thuộc loại du sĩ có y phục, vì ông đã thọ giới xuất gia với y phục che thân.
Brāhmaṇamahāsāloti mahāvibhavatāya mahāsārataṃ patto brāhmaṇo.
Brāhmaṇamahāsāla refers to a Brahmin who has attained great wealth due to his great prosperity.
Brāhmaṇamahāsālo (Đại Bà-la-môn) là một Bà-la-môn đã đạt đến sự vĩ đại nhờ tài sản lớn lao.
Gaṇācariyoti sāpekkhatāya samāso.
Gaṇācariyo is a compound word due to its dependency.
Gaṇācariyo là một hợp chất (samāsa) với sự phụ thuộc (sāpekkhata).
Samayanti sāmaññaniddeso, ekasesaniddeso vā, taṃ taṃ samayanti attho.
Samayaṃ is a general designation, or a designation by ekasesa; the meaning is "that particular doctrine" or "that particular religious system."
Samayaṃ là một từ chỉ chung, hoặc một từ chỉ riêng (ekasesaniddeso), nghĩa là "quan điểm này, quan điểm kia".
Pavadantīti pakārato vadanti, attanā attanā uggahitaniyāmena yathā tathā samayaṃ vadantīti attho.
Pavadantī means they speak in a specific manner, i.e., they declare their doctrines in their own learned way, according to their understanding, however it may be.
Pavadantī có nghĩa là nói theo nhiều cách, tức là họ nói về quan điểm (samaya) theo những quy tắc mà mỗi người đã học được.
Tārukkhoti tassa nāmaṃ.
Tārukkho is his name.
Tārukkho là tên của vị đó.
Pabhuti saddena todeyyajāṇusoṇīsoṇadaṇḍakūṭadantādike saṅgaṇhāti, ādisaddena pana channaparibbājakādike. Tinduko nāma kāḷakkhandharukkho.
By the word pabhuti (beginning with), it includes brahmins such as Todeyya, Jāṇussoṇī, Soṇadaṇḍa, and Kūṭadanta; by the word ādi (etc.), it includes clothed wanderers and others. Tinduko is a tree with a black trunk (ebony tree).
Từ pabhuti bao gồm Todeyya, Jāṇussoṇī, Soṇadaṇḍa, Kūṭadanta, v.v., và từ ādi bao gồm các du sĩ có y phục (channaparibbājaka), v.v. Tinduko là một loại cây thân đen.
Cīranti panti.
Cīraṃ means a line or row.
Cīraṃ là một hàng (panti).
Tindukā cīraṃ ettha santīti tindukacīro. Tathā ekā sālā etthāti ekasālako. Bhūtapubbagatiyā tamatthaṃ vitthārato dassento ‘‘yasmā’’tiādimāha.
It is called Tindukacīro because there are rows of Tinduka trees there. Similarly, it is called Ekasālako because there is one hall there. To explain this meaning in detail, by way of past events (bhūtapubbagatiyā), it is said: ‘‘yasmā’’ (because) and so on.
Nơi nào có hàng cây Tinduka thì gọi là Tindukacīro. Tương tự, nơi nào có một hội trường (sālā) thì gọi là Ekasālako. Để giải thích ý nghĩa đó một cách chi tiết theo cách đã xảy ra trong quá khứ, (Vị luận sư) đã nói ‘‘yasmā’’ (vì) và tiếp theo.
Iti katvāti iminā kāraṇena.
Iti katvā means for this reason.
Iti katvā có nghĩa là "vì lý do này".
‘‘Tasmi’’ntiādinā yathāpāṭhaṃ vibhatyantadassanaṃ.
‘‘Tasmi’’ and so on, shows the case ending according to the text.
Với ‘‘Tasmi’’ và tiếp theo, (Vị luận sư) trình bày các từ tận cùng bằng biến cách (vibhatyanta) theo văn bản.
Anekākārānavasesañeyyatthavibhāgato, aparāparuppattito ca bhagavato ñāṇaṃ loke patthaṭamiva hotīti vuttaṃ ‘‘sabbaññutaññāṇaṃ pattharitvā’’ti, yato tassa ñāṇajālatā vuccati.
It is said: ‘‘spreading his omniscience’’ because the Buddha’s knowledge is as if spread throughout the world due to its detailed distinction of innumerable knowable objects and its continuous reappearance; hence, it is called the net of knowledge.
Trí tuệ của Đức Thế Tôn được ví như lan tỏa khắp thế gian, vì sự phân chia các đối tượng khả tri (ñeyyattha) không còn sót lại và sự phát sinh liên tục (aparāparuppatti). Do đó, (Vị luận sư) đã nói ‘‘sabbaññutaññāṇaṃ pattharitvā’’ (trải rộng trí tuệ Toàn giác), vì trí tuệ đó được gọi là mạng lưới trí tuệ (ñāṇajālatā).
Veneyyānaṃ tadantogadhabhāvo heṭṭhā vuttova.
The state of those to be disciplined being encompassed within that knowledge has already been stated below.
Việc các chúng sinh đáng được giáo hóa (veneyya) nằm trong phạm vi đó đã được nói ở dưới.
Veneyyasattapariggaṇhanatthaṃ samannāhāre kate paṭhamaṃ nesaṃ veneyyabhāveneva upaṭṭhānaṃ hoti, atha saraṇagamanādivasena kiccanipphatti vīmaṃsīyatīti āha ‘‘kinnu kho bhavissatīti upaparikkhanto’’ti.
When attention is given for the purpose of receiving beings to be disciplined, first, their condition as being amenable to discipline appears; then, the fulfillment of their task, such as taking refuge, is investigated. Thus it is said: ‘‘reflecting on what might come to be’’.
Khi Đức Thế Tôn quán sát để thâu tóm các chúng sinh đáng được giáo hóa, trước tiên, họ hiện ra với Ngài như những chúng sinh đáng được giáo hóa, sau đó Ngài xem xét việc hoàn thành công việc theo cách quy y (saraṇagamana), v.v. Do đó, (Vị luận sư) đã nói: ‘‘kinnu kho bhavissatīti upaparikkhanto’’ (suy xét xem điều gì sẽ xảy ra).
Nirodhanti saññānirodhaṃ.
Nirodhaṃ refers to the cessation of perception (saññānirodha).
Nirodhaṃ là sự diệt trừ tưởng (saññānirodha).
Nirodhā vuṭṭhānanti tato nirodhato vuṭṭhānaṃ saññuppattiṃ.
Nirodhā vuṭṭhānaṃ means rising from that cessation, i.e., the arising of perception (saññuppatti).
Nirodhā vuṭṭhānaṃ là sự xuất khởi (vuṭṭhāna) khỏi sự diệt trừ đó, tức là sự tái sinh của tưởng (saññuppatti).
Sabbabuddhānaṃ ñāṇena saṃsanditvāti yathā te nirodhaṃ, nirodhato vuṭṭhānañca byākariṃsu, byākarissanti ca, tathā byākaraṇavasena saṃsanditvā.
Saṃsanditvā (comparing) with the knowledge of all Buddhas means comparing by way of how they declared the cessation and the rising from cessation, and how they will declare it.
Sabbabuddhānaṃ ñāṇena saṃsanditvā có nghĩa là đối chiếu với trí tuệ của tất cả các Đức Phật, tức là đối chiếu theo cách mà các Ngài đã và sẽ tuyên bố về sự diệt trừ (nirodha) và sự xuất khởi (vuṭṭhāna) từ sự diệt trừ đó.
Katipāhaccayenāti dvīhatīhaccayena.
Katipāhaccayenā means after two or three days.
Katipāhaccayenā có nghĩa là ‘‘sau hai hoặc ba ngày’’.
Pāḷiyameva hi imamatthaṃ vakkhati.
For this very meaning will be stated in the Pāḷi itself.
Quả thật, chính trong Pāḷi, ý nghĩa này sẽ được nói đến.
Saraṇaṃ gamissatīti ‘‘saraṇa’’miti gamissati.
Saraṇaṃ gamissatī means ‘‘will go for refuge.’’
Saraṇaṃ gamissatī có nghĩa là ‘‘sẽ quy y (saraṇaṃ)’’.
‘‘Hatthisāriputtoti hatthisārino putto’’ti (dī. ni. ṭī. 1.406) ācariyena vuttaṃ.
The Teacher has said: ‘‘Hatthisāriputto means the son of an elephant trainer (hatthisārī).’’
Vị luận sư đã nói: ‘‘Hatthisāriputto là con trai của Hatthisāri’’.
Adhunā pana ‘‘citto hatthisāriputto’’ tveva pāṭho dissati, citto nāma hatthācariyassa puttoti attho.
Currently, however, the reading is ‘‘Citto Hatthisāriputto’’; the meaning is, Citto, the son of the elephant trainer.
Tuy nhiên, hiện nay chỉ thấy văn bản ‘‘Citto Hatthisāriputto’’, nghĩa là Citto là con trai của người huấn luyện voi (hatthācariya).
Surattadupaṭṭanti rajanena sammā rattaṃ diguṇaṃ antaravāsakaṃ parivattanavasena nivāsetvā.
Surattadupaṭṭaṃ means having put on a double inner robe (antaravāsaka), well-dyed with dye, by folding it over.
Surattadupaṭṭaṃ có nghĩa là mặc chiếc y nội (antaravāsaka) hai lớp, được nhuộm màu đỏ tươi bằng thuốc nhuộm, bằng cách quấn quanh người.
‘‘Yugandharapabbataṃ parikkhipitvā’’ti idaṃ parikappavacanaṃ ‘‘tādiso atthi ce, taṃ viyā’’ti.
‘‘Yugandharapabbataṃ parikkhipitvā’’ is a hypothetical statement, meaning ‘‘if such exists, then like that.’’
Câu ‘‘Yugandharapabbataṃ parikkhipitvā’’ là một cách nói ẩn dụ, có nghĩa là ‘‘nếu có một cái gì đó như vậy, thì giống như cái đó’’.
Meghavaṇṇanti rattameghavaṇṇaṃ, sañjhāpabhānurañjitameghasaṅkāsanti attho.
Meghavaṇṇaṃ means having the color of a red cloud, meaning resembling a cloud tinged with the light of the sunset.
Meghavaṇṇaṃ có nghĩa là màu mây đỏ, tức là giống như những đám mây được nhuộm bởi ánh sáng hoàng hôn.
Paṭhamena cettha saṇṭhānasampattiṃ dasseti, dutiyena vaṇṇasampattiṃ.
The first (expression) here indicates the perfection of form, and the second, the perfection of color.
Ở đây, từ đầu tiên chỉ ra sự hoàn hảo về hình dạng, và từ thứ hai chỉ ra sự hoàn hảo về màu sắc.
Ekaṃsavaragatanti vāmaṃsavarappavattaṃ.
Ekaṃsavaragataṃ means placed on the excellent left shoulder.
Ekaṃsavaragataṃ là ‘‘quàng trên vai trái (vāmaṃsavara)’’.
Tathā hi suttanipātaṭṭhakathāyaṃ vaṅgīsasuttavaṇṇanāyaṃ vuttaṃ ‘‘ekaṃsanti ca vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitassetaṃ adhivacanaṃ.
Thus, it is stated in the commentary on the Vaṅgīsa Sutta in the Suttanipātaṭṭhakathā: ‘‘Ekaṃsaṃ is a designation for one who stands having covered his left shoulder.
Quả thật, trong phần giải thích kinh Vaṅgīsa trong Chú giải Suttanipāta, đã nói: ‘‘Ekaṃsaṃ là từ chỉ người đứng quàng y trên vai trái. Do đó, ý nghĩa của nó phải được hiểu là làm cho y phục như thể được quàng trên vai trái’’. (Su. Ni. Aṭṭha. Nigrodhakappasutta (Vaṅgīsasutta) vaṇṇanā).
Yato yathā vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitaṃ hoti, tathā cīvaraṃ katvāti evamassattho veditabbo’’ti* tattha etanti ‘‘ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā’’ti vacanaṃ.
Therefore, the meaning should be understood as: 'having made the robe so that the left shoulder is covered'. In that context, etaṃ refers to the phrase 'ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā'.’’
Ở đó, etaṃ là câu ‘‘ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā’’.
Yatoti yathāvuttavacanassa pārupitvā ṭhitasseva adhivacanattā evamassa attho veditabboti sambandho.
Yato means, because it is the designation for one who stands having covered as described, therefore its meaning should be understood thus.
Yato có nghĩa là ‘‘vì nó là từ chỉ y phục được quàng và đứng như đã nói, nên ý nghĩa của nó phải được hiểu như vậy’’.
Paccagghanti ekaṃ katvā anadhiṭṭhitakāle pāṭekkaṃ mahagghaṃ, paccagghaṃ vā abhinavaṃ, abbhuṇhe taṅkhaṇe nibbattanti attho.
Paccagghaṃ means precious individually when not consecrated as one (robe), or paccagghaṃ means fresh, having just arisen at that moment.
Paccagghaṃ là một vật có giá trị cao riêng lẻ khi chưa được dùng, hoặc paccagghaṃ là một vật mới, được tạo ra ngay tại thời điểm đó.
Purimañcettha atthavikappaṃ keci na icchati.
Some do not accept this former interpretation of the meaning here.
Một số người không chấp nhận cách giải thích ý nghĩa đầu tiên ở đây.
Tathā hi ācariyeneva udānaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘paccaggheti abhinave, paccekaṃ mahagghatāya paccaggheti keci, taṃ na sundaraṃ.
Thus, the Teacher himself said in the Udānaṭṭhakathā: ‘‘Paccaggha means fresh. Some say it means individually precious, but that is not good.
Quả thật, chính vị luận sư đã nói trong Chú giải Udāna: ‘‘Paccaggheti có nghĩa là mới, một số người nói rằng paccagghe có nghĩa là có giá trị cao riêng lẻ, nhưng điều đó không đúng.
Na hi buddhā bhagavanto mahagghaṃ paṭiggaṇhanti, paribhuñjanti cā’’ti, idhāpi tena pacchimoyeva atthavikappo gahito.
For the Buddhas, the Fortunate Ones, do not accept or partake of what is extremely valuable.’’ Here, too, only the latter interpretation of the meaning is adopted by him.
Vì các Đức Phật Thế Tôn không nhận cũng không thọ dụng những vật có giá trị cao’’. Ở đây, vị luận sư cũng chấp nhận cách giải thích ý nghĩa sau.
Abhinavatāya ‘‘paccaggha’’nti ca idaṃ ādito tathā laddhavohārena, anaññaparibhogatāya ca vuttaṃ, tathā vā satthu adhiṭṭhānena taṃ pattaṃ sabbakālaṃ ‘‘paccaggha’’ntveva vuccati.
And this ‘‘paccagghaṃ’’ by reason of its freshness, is stated by means of such an established designation from the beginning, and also because it is not enjoyed by others, or, by the Buddha’s determination (adhiṭṭhāna), that bowl is always called ‘‘paccagghaṃ’’ (fresh).
Và việc nói ‘‘paccagghaṃ’’ vì tính mới mẻ này là do cách gọi đã được thiết lập từ ban đầu, và do nó không được người khác sử dụng. Hoặc, nhờ sự quyết định của Đức Đạo Sư, chiếc bát đó luôn được gọi là ‘‘paccagghaṃ’’.
Selamayapattanti muggavaṇṇasilāmayaṃ catumahārājadattiyaṃ pattaṃ.
Selamayapattaṃ refers to the bowl made of green-bean-colored stone, gifted by the Four Great Kings (Cātumahārājā).
Selamayapattaṃ là chiếc bát bằng đá màu xanh đậu (muggavaṇṇa), được bốn vị Đại Thiên Vương dâng cúng.
Ayameva hi bhagavatā niccaparibhutto patto samacittasuttavaṇṇanādīsupi (a. ni. aṭṭha. 2.2.37) tathā vuttattā.
For this very bowl was constantly used by the Blessed One, as it is stated in the Samacittasuttavaṇṇanā and other texts.
Chính chiếc bát này đã được Đức Thế Tôn sử dụng thường xuyên, vì điều đó cũng được nói trong Chú giải Samacittasutta, v.v.
407. Attano rucivasena ajjhāsayavasena, na parehi ussāhitoti adhippāyo.
407. By his own will and intention, not incited by others, this is the meaning.
407. Attano rucivasena có nghĩa là do ý muốn của chính mình, không phải do người khác khuyến khích.
‘‘Atippagabhāvameva disvā’’ti ca idaṃ bhūtakathanaṃ na tāva bhikkhācaraṇavelā sampattāti dassanatthaṃ.
And the statement “having seen that it was very early” is a declaration of fact, intended to show that it was not yet time for the alms round.
Và câu “Atippagabhāvameva disvā” này là lời nói thật, không phải để chỉ rằng giờ khất thực đã đến.
Bhagavā hi tadā kālasseva vihārato nikkhanto ‘‘vāsanābhāgiyāya dhammadesanāya poṭṭhapādaṃ anuggaṇhissāmī’’ti.
For the Blessed One had indeed set out from the monastery very early, thinking: “I will favor Poṭṭhapāda with a discourse pertaining to latent tendencies (vāsanā).”
Bởi vì, lúc bấy giờ, Thế Tôn đã ra khỏi tịnh xá từ rất sớm với ý định “Ta sẽ giúp đỡ Potthapāda bằng một bài pháp thoại phù hợp với khuynh hướng của y.”
Pāḷiyaṃ atippago khoti ettha ‘‘pago’’ti idaṃ kaccāyanamatena pa-iccupasaggato o-kāraga-kārāgamane siddhaṃ.
In the Pāḷi, in the phrase atippago kho, the word pago is established according to Kaccāyana's view, by the addition of the vowels o and g after the prefix pa-.
Trong Pāḷi, từ “pago” trong atippago kho được hình thành theo ngữ pháp Kaccāyana, khi tiền tố pa- kết hợp với âm o và ga.
Pa-saddoyeva pātoatthaṃ vadati.
The word pa- itself expresses the meaning of “early”.
Chính từ pa- đã mang nghĩa “sớm”.
Aññesaṃ pana saddavidūnaṃ matena pātopadamiva nepātikaṃ.
According to the view of other grammarians, however, pago is an indeclinable, like the word pāto.
Theo các nhà ngữ pháp khác, từ pago là một bất biến từ (nipāta) giống như từ pāto.
Teneva tattha tattha aṭṭhakathāsu (dī. ni. aṭṭha. 3.1) vuttaṃ ‘‘atippago khoti ativiya pāto’’ti.
Therefore, it is stated in the commentaries here and there: “atippago kho means ativiya pāto (extremely early).”
Vì vậy, trong các bộ chú giải (Dī. Ni. Aṭṭha. 3.1) ở nhiều nơi đã nói: “atippago kho có nghĩa là quá sớm (ativiya pāto)”.
Apica paṭhamaṃ gacchati divasabhāvena pavattatīti pagoti nibbacanaṃ iminā dassitaṃ.
Furthermore, the etymology “it goes first, it occurs as the first part of the day, thus pago” is shown by this.
Hơn nữa, định nghĩa “pago” là cái gì đi trước, diễn ra theo phần của ngày, được chỉ ra bằng cách này.
Duvidho khalusaddo viya hi pagoti saddo nāmanipātopasaggavasena tividho.
Indeed, like the word khalusaddo which has two aspects, the word pago has three aspects: as a noun, an indeclinable, and a prefix.
Giống như từ khalu, từ pago có ba loại: danh từ, bất biến từ và tiền tố.
Evañhi idha ‘‘atippagabhāvameva disvā’’ti vacanaṃ upapannaṃ hoti.
Thus, the phrase “having seen that it was very early” here becomes justified.
Như vậy, lời nói “atippagabhāvameva disvā” ở đây mới hợp lý.
Yaṃnūnāti esa nipāto aññattha saṃsayaparidīpano, idha pana saṃsayapatirūpakaparidīpanova.
Yaṃnūnā—this indeclinable elsewhere indicates doubt, but here it merely indicates the semblance of doubt.
Yaṃnūnā là một bất biến từ, ở chỗ khác nó biểu thị sự nghi ngờ, nhưng ở đây nó chỉ biểu thị sự nghi ngờ giả tạo.
Kasmā ‘‘saṃsayaparidīpane’’ti vuttaṃ, nanu buddhānaṃ saṃsayo natthīti āha ‘‘buddhānañcā’’tiādi.
Why is it said to "indicate doubt"? Do not Buddhas have doubts? —thus he says, commencing with "And for Buddhas..."
Tại sao lại nói “biểu thị sự nghi ngờ”? Chẳng phải các vị Phật không có nghi ngờ sao? Nên mới nói “buddhānañcā” v.v.
Saṃsayo nāma natthi bodhimūle eva tassa samugghāṭitattā.
There is no such thing as doubt for Buddhas, because it was completely eradicated at the foot of the Bodhi tree.
Không có nghi ngờ nào, vì sự nghi ngờ đó đã được nhổ tận gốc ngay dưới cội Bồ-đề.
Parivitakkapubbabhāgoti adhippetakiccassa pubbabhāge pavattaparivitakko.
Parivitakkapubbabhāgo means the deliberation that occurs in the initial phase of an intended action.
Parivitakkapubbabhāgo là sự suy tư diễn ra trước công việc dự định.
Esāti ‘‘karissāma, na karissāmā’’tiādiko esa cittācāro sabbabuddhānaṃ labbhati sambhavati vicāraṇavaseneva pavattanato, na pana saṃsayavasena.
This mental activity, such as "Shall I do it, or shall I not do it?", is found in all Buddhas, because it occurs by way of consideration, not by way of doubt.
Esā (sự diễn biến tâm thức) như “Chúng ta sẽ làm, chúng ta sẽ không làm” v.v. này được tìm thấy nơi tất cả các vị Phật (sabbabuddhānaṃ labbhati), vì nó chỉ diễn ra theo cách suy xét, chứ không phải theo cách nghi ngờ.
Tenāhāti yenesa sabbabuddhānaṃ labbhati, tena bhagavā evamāhāti imameva pāḷiṃ imassa atthassa sādhakaṃ karoti.
Tenāhā means: since it is found in all Buddhas, the Blessed One spoke thus; this very Pāḷi text confirms this meaning.
Tenāhā có nghĩa là: vì điều này được tìm thấy nơi tất cả các vị Phật, nên Thế Tôn đã nói như vậy. Chính câu Pāḷi này làm bằng chứng cho ý nghĩa đó.
Ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – yaṃnūnāti parikappane nipāto.
Another interpretation from the commentary is this: yaṃnūnā is an indeclinable expressing a supposition.
Đây là một phương pháp khác từ Aṭṭhakathā: yaṃnūnā là một bất biến từ trong ngữ cảnh suy đoán.
‘‘Upasaṅkameyya’’nti kiriyāpadena vuccamānoyeva hi attho anena jotīyati.
Indeed, the meaning expressed by the verb upasaṅkameyyaṃ is illuminated by this (indeclinable).
Thật vậy, ý nghĩa được diễn tả bởi động từ “upasaṅkameyyaṃ” được làm sáng tỏ bởi bất biến từ này.
Tasmā ahaṃ yaṃnūna yadi pana upasaṅkameyyaṃ sādhu vatāti yojanā.
Therefore, the construction is: "If only I were to approach, how good that would be!"
Vì vậy, cách kết nối là: “Ahaṃ yaṃnūna yadi pana upasaṅkameyyaṃ sādhu vata” (Nếu ta đến thì tốt biết bao).
‘‘Yadi panā’’ti idampi tena samānatthanti vuttaṃ ‘‘yadi panāhanti attho’’ti.
And the phrase yadi panāhaṃ is said to have the same meaning as that, hence the statement, "The meaning is yadi panāhaṃ."
“Yadi panā” cũng có cùng ý nghĩa với nó, nên đã nói “yadi panāhanti attho” (có nghĩa là nếu ta).
408. Assāti paribbājakaparisāya.
408. Assā refers to the assembly of wanderers.
408. Assā là của hội chúng du sĩ.
Uddhaṃgamanavasenāti unnatabahulatāya uggantvā uggantvā pavattanavasena.
Uddhaṃgamanavasena means by way of occurring repeatedly, ascending to a high degree of elevation.
Uddhaṃgamanavasena là theo cách vang vọng lên cao nhiều lần.
Disāsu patthaṭavasenāti vipulabhāvena bhūtaparamparāya sabbadisāsu pattharaṇavasena.
Disāsu patthaṭavasena means by way of spreading widely in all directions through successive phenomena.
Disāsu patthaṭavasena là theo cách lan rộng khắp mọi phương hướng một cách rộng lớn, theo chuỗi nguyên tố.
Ettha ca pāḷiyaṃ yathā unnatapāyo saddo unnādo, evaṃ vipulabhāvena uparūpari pavattopi unnādoyevāti tadubhayaṃ ekajjhaṃ katvā ‘‘unnādiniyā’’ti vuttaṃ, puna tadubhayameva vibhāgaṃ katvā ‘‘uccāsaddamahāsaddāyā’’ti.
Here, in the Pāḷi, just as a loud sound (unnatapāyo saddo) is a unnādo, so also a sound that occurs repeatedly with wide expansion is likewise a unnādo; having combined these two, unnādiniyā is stated, and then, separating these two, uccāsaddamahāsaddāyā is stated.
Ở đây, trong Pāḷi, cũng như âm thanh vang vọng lên cao được gọi là unnāda, thì âm thanh lan rộng khắp nơi cũng là unnāda. Kết hợp cả hai lại, đã nói “unnādiniyā”, rồi lại phân biệt cả hai ra thành “uccāsaddamahāsaddāyā”.
Ato pāḷinayānurūpameva atthaṃ vivaratīti daṭṭhabbaṃ.
Thus, it should be understood that the meaning is explained in accordance with the Pāḷi tradition.
Do đó, cần hiểu rằng nó giải thích ý nghĩa phù hợp với phương pháp của Pāḷi.
Idāni paribbājakaparisāya uccāsaddamahāsaddatākāraṇaṃ, tassa ca pavattiākāraṃ dassento ‘‘tesañhī’’tiādimāha.
Now, showing the cause of the loud and great noise of the assembly of wanderers and the manner of its occurrence, he states, beginning with tesañhī (for indeed they...).
Bây giờ, để chỉ ra nguyên nhân của sự ồn ào và náo động của hội chúng du sĩ, và cách nó diễn ra, đã nói “tesañhī” v.v.
Bālātapeti abhinavuggatasūriyātape.
Bālātape means in the newly risen sunlight.
Bālātape là ánh nắng mặt trời mới mọc.
Kāmassādo nāma kāmaguṇassādo.
Kāmassādo refers to the enjoyment of sense pleasures.
Kāmassādo là sự hưởng thụ các dục lạc.
Bhavassādo nāma kāmarāgādisahagato bhavesu assādo.
Bhavassādo refers to the enjoyment of existences, accompanied by lust for existence (kāmarāga) and so on.
Bhavassādo là sự hưởng thụ các cõi tồn tại, đi kèm với dục ái v.v.
409. Saṇṭhapesīti saññamanavasena sammadeva ṭhapesi.
409. Saṇṭhapesī means he firmly established them by means of restraint.
409. Saṇṭhapesī có nghĩa là đã sắp đặt một cách đúng đắn bằng cách chế ngự.
Saṇṭhapanañcettha tiracchānakathāya aññamaññasmiṃ agāravassa cajāpanavasena ācārasikkhāpanaṃ, yathāvuttadosassa nigūhanañca hotīti āha ‘‘sikkhāpesī’’tiādi.
And here, saṇṭhapana (establishing) means teaching proper conduct by causing them to abandon disrespect towards each other due to idle talk, and also concealing the faults mentioned; thus, he says, starting with sikkhāpesī (he trained).
Ở đây, sự sắp đặt bao gồm việc dạy giới luật bằng cách khiến họ từ bỏ sự thiếu tôn trọng lẫn nhau trong những câu chuyện vô ích, và che giấu những lỗi lầm đã nói, nên đã nói “sikkhāpesī” v.v.
Nanti parisaṃ.
Naṃ refers to the assembly.
Naṃ là hội chúng.
Appasaddanti nissaddaṃ uccāsaddamahāsaddābhāvaṃ.
Appasaddaṃ means silent, the absence of loud and great noise.
Appasaddaṃ là im lặng, không có tiếng ồn ào và náo động.
‘‘Eko nisīdatī’’tiādi atthāpattidassanaṃ.
The statement eko nisīdatī (one sits alone) and so on is a demonstration by implication.
“Eko nisīdatī” v.v. là sự chỉ ra ý nghĩa ngụ ý.
Vuddhinti lābhaguṇavuddhiṃ.
Vuddhiṃ refers to the increase in gain and good qualities.
Vuddhiṃ là sự tăng trưởng về lợi lộc và phẩm hạnh.
Patthayamānoti patthayanahetu.
Patthayamāno means because of wishing.
Patthayamāno là do nguyên nhân mong muốn.
Mānante hi lakkhaṇe, hetumhi ca icchanti saddavidū.
Indeed, grammarians desire the māna suffix to denote a characteristic or a cause.
Các nhà ngữ pháp mong muốn rằng hậu tố māna được dùng để chỉ đặc điểm và nguyên nhân.
Idāni tamatthaṃ vitthāretuṃ ‘‘paribbājakā kirā’’tiādi āraddhaṃ.
Now, to elaborate on that meaning, he began with paribbājakā kirā (for indeed, wanderers...).
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đó một cách chi tiết, đã bắt đầu với “paribbājakā kirā” v.v.
Aparaddhanti aparajjhitaṃ.
Aparaddhaṃ means having offended.
Aparaddhaṃ là đã phạm lỗi.
Nappamajjantīti pamādaṃ na āpajjanti, na agāravaṃ karontīti vuttaṃ hoti.
Nappamajjantī means they do not fall into heedlessness; it is said that they do not act disrespectfully.
Nappamajjantī có nghĩa là không lơ là, không thiếu tôn trọng.
410. No āgate ānandoti amhākaṃ bhagavati āgate ānando pīti hoti.
410. No āgate ānando means: "When the Blessed One comes to us, joy and delight arise."
410. No āgate ānando có nghĩa là khi Thế Tôn đến với chúng tôi, có niềm hỷ lạc.
‘‘Cirassaṃ kho bhante bhagavā imaṃ pariyāyamakāsī’’ti vacanaṃ pubbepi tattha āgatapubbattā vuttavacanamiva hotīti codanaṃ samuṭṭhāpetvā pariharanto ‘‘kasmā āhā’’tiādimāha.
Having raised the objection that the statement “It is a long time, venerable sir, since the Blessed One undertook this journey” is like a statement made because he had visited there before, he refutes it by saying, starting with kasmā āhā (Why did he say?).
Để giải đáp câu hỏi được đặt ra rằng lời nói “Cirassaṃ kho bhante bhagavā imaṃ pariyāyamakāsī” (Bạch Thế Tôn, đã lâu rồi Thế Tôn mới đến lượt này) giống như lời nói đã được nói trước đó vì Thế Tôn đã từng đến đó, đã nói “kasmā āhā” v.v.
Piyasamudācārāti piyālāpā.
Piyasamudācārā means amiable speech.
Piyasamudācārā là những lời nói thân ái.
Tasmāti tathā piyasamudācārassa pavattanato.
Tasmā means: because such amiable speech occurs.
Tasmā là vì có những lời nói thân ái như vậy.
Na kevalaṃ ayameva, atha kho aññepi pabbajitā yebhuyyena bhagavato apacitiṃ karontevāti tadaññesampi bāhullakammena tadatthaṃ sādhetuṃ ‘‘bhagavantañhī’’tiādi vuttaṃ.
Not only this one, but also other ascetics, mostly show respect to the Blessed One; thus, to establish that meaning even for others by their frequent action, the statement bhagavantañhī (for the Blessed One...) and so on was made.
Không chỉ riêng vị này, mà hầu hết các du sĩ khác cũng thường xuyên tôn kính Thế Tôn. Để chứng minh ý nghĩa đó bằng hành động của số đông những người khác, đã nói “bhagavantañhī” v.v.
Tattha kāraṇamāha ‘‘uccākulīnatāyā’’ti, mahāsammatarājato paṭṭhāya asambhinnakhattiyakulatāyāti attho.
Here, he states the reason with uccākulīnatāyā (because of his high birth); the meaning is: because he belongs to an unmixed Khattiya lineage, starting from King Mahā Sammata.
Ở đó, nguyên nhân được nói là “uccākulīnatāya”, có nghĩa là do thuộc dòng dõi Sát-đế-lợi thuần khiết từ vua Mahāsammata trở đi.
Tathā hi soṇadaṇḍena vuttaṃ ‘‘samaṇo khalu bho gotamo uccākulā pabbajito asambhinnakhattiyakulā’’ti, (dī. ni. 1.304) tena sāsane appasannānampi kulagāravena bhagavati apacitiṃ dasseti.
Indeed, Soṇadaṇḍa said, “The recluse Gotama, good sirs, has gone forth from a high family, from an unmixed Khattiya family”; by this, he shows respect for the Blessed One even among those displeased with the teaching, out of respect for his family.
Thật vậy, Sonadaṇḍa đã nói: “Sa-môn Gotama này, Ngài xuất gia từ dòng dõi cao quý, từ dòng dõi Sát-đế-lợi thuần khiết” (Dī. Ni. 1.304). Điều đó cho thấy sự tôn kính của những người không có đức tin đối với Thế Tôn do sự tôn trọng dòng dõi.
Etasmiṃ antare kā nāma kathāti yathāvuttaparicchedabbhantare kīdisā nāma kathā.
Etasmiṃ antare kā nāma kathā means: "What kind of talk is there within the aforementioned period?"
Etasmiṃ antare kā nāma kathā là loại câu chuyện nào trong khoảng thời gian đã nói.
Vippakatāti āraddhā hutvā apariyositā.
Vippakatā means having been begun but not finished.
Vippakatā là đã bắt đầu nhưng chưa hoàn thành.
‘‘Kā kathā vippakatā’’ti pana vadanto atthato tassā pariyosāpanaṃ paṭijānāti nāma.
But in saying "What talk is unfinished?", he implies that he would bring it to completion in terms of meaning.
Tuy nhiên, khi nói “Kā kathā vippakatā” (Câu chuyện nào chưa hoàn thành?), thì theo nghĩa đen, đó là sự thừa nhận rằng câu chuyện đó sẽ được hoàn thành.
Kā kathāti ca avisesacodanā, tasmā yassā tassā sabbassāpi kathāya pariyosāpanaṃ paṭiññātaṃ hoti, tañca paṭijānanaṃ padesaññuno avisaṃyanti āha ‘‘yāva…pe… sabbaññupavāraṇaṃ pavāresī’’ti.
And "What talk?" is a general question, therefore it means that the completion of any talk whatsoever is acknowledged, and such an acknowledgement is not within the sphere of one who knows only a part, thus he says, yāva…pe… sabbaññupavāraṇaṃ pavāresī (until… he offered the invitation of omniscience).
Và “Kā kathā” là một câu hỏi chung chung, vì vậy việc thừa nhận hoàn thành tất cả các câu chuyện, dù là câu chuyện nào, và sự thừa nhận đó không mâu thuẫn với người biết một phần, nên đã nói “yāva…pe… sabbaññupavāraṇaṃ pavāresī”.
Esāti paribbājakaparisāya kathitā rājakathādikā.
Esā refers to the royal talk and so on spoken by the assembly of wanderers.
Esā là những câu chuyện về vua chúa v.v. được kể trong hội chúng du sĩ.
Nissārāti niratthakabhāvena sārarahitā.
Nissārā means devoid of essence due to being meaningless.
Nissārā là vô ích, không có giá trị cốt lõi.
411. ‘‘Tiṭṭhatesā’’ti etassa āpannamatthaṃ dassento ‘‘sace’’tiādimāha.
411. Showing the intended meaning of tiṭṭhatesā, he says, starting with sace (if).
Để chỉ ra ý nghĩa của “Tiṭṭhatesā”, đã nói “sace” v.v.
Sukāraṇanti sundaraṃ atthāvahaṃ hitāvahaṃ kāraṇaṃ.
Sukāraṇaṃ refers to a beautiful, beneficial, and advantageous reason.
Sukāraṇaṃ là một nguyên nhân tốt đẹp, mang lại lợi ích và hạnh phúc.
Yatthāti aññatarissaṃ sālāyaṃ.
Yatthā means in some hall or other.
Yatthā là trong một hội trường nào đó.
Nānātitthasaṅkhātāsu laddhīsu niyuttāti nānātitthiyāṇiyasaddena.
They are engaged in various creeds, hence nānātitthiyā by the suffix ṇiya.
Nānātitthiyā là những người gắn bó với các giáo phái khác nhau, được gọi là nānātittha (đa giáo phái), bằng hậu tố ṇiya.
Ṇikasaddena vā ka-kārassa ya-kāraṃ katvā yathā ‘‘antiyo’’ti.
Or by the suffix ṇika, having changed the k to y, as in antiyo.
Hoặc bằng hậu tố ṇika, sau khi biến ka thành ya, như trong “antiyo”.
‘‘Ayaṃ kiṃ vadati ayaṃ kiṃ vadatī’’ti kutūhalaṃ kolāhalamettha atthīti kotūhalā, sā eva sālā kotūhalasālāti āha ‘‘kotūhaluppattiṭṭhānato’’ti.
“What is this one saying? What is that one saying?”—because there is curiosity and clamor here, it is kotūhalā; that very hall is kotūhalasālā. Thus he says, kotūhaluppattiṭṭhānato (from the place where curiosity arises).
Ở đây có sự tò mò, sự ồn ào “Người này nói gì, người kia nói gì?”, nên đó là kotūhalā, và hội trường đó chính là kotūhalasālā, nên đã nói “kotūhaluppattiṭṭhānato” (từ nơi phát sinh sự tò mò).
Upasaggamattaṃ dhātvatthānuvattanato.
Upasaggamattaṃ (is) merely a prefix, due to following the meaning of the root.
Upasaggamattaṃ (chỉ là tiền tố) do theo nghĩa của gốc từ.
Saññāsīsenāyaṃ desanā, tasmā saññāsahagatā sabbepi dhammā gayhanti, tattha pana cittaṃ padhānanti vuttaṃ ‘‘cittanirodhe’’ti.
This teaching is headed by perception, therefore all mental states associated with perception are included; among these, however, consciousness is primary, thus it is stated as “in the cessation of consciousness”.
Giáo pháp này lấy saññā (tưởng) làm chủ đạo, do đó tất cả các pháp đồng sinh với tưởng đều được bao hàm. Trong đó, tâm là chủ yếu, nên đã nói "cittanirodhe" (trong sự đoạn diệt của tâm).
Pahānavasena pana accantanirodhassa tehi anadhippetattā, avisayattā ca ‘‘khaṇikanirodhe’’ti āha.
However, because complete cessation is not intended by them in the sense of abandonment, and because it is not their domain, he said “in momentary cessation”.
Tuy nhiên, vì sự đoạn diệt hoàn toàn không phải là ý định của họ, và cũng không phải là đối tượng của họ, nên đã nói "khaṇikanirodhe" (trong sự đoạn diệt sát-na).
Kāmaṃ sopi tesaṃ avisayova, atthato pana nirodhakathā vuccamānā tattheva tiṭṭhati, tasmā atthāpattimattaṃ pati tathā vuttanti veditabbaṃ.
Indeed, even that (momentary cessation) is not their domain, but when a discussion of cessation is presented in terms of its meaning, it rests there (on momentary cessation); therefore, it should be understood that it was stated thus only as an implication of meaning.
Dù cho điều đó cũng không phải là đối tượng của họ, nhưng xét về ý nghĩa, khi đề cập đến sự đoạn diệt, nó dừng lại ở đó. Do đó, cần phải hiểu rằng điều đó được nói chỉ để đạt được ý nghĩa.
Tassāti abhisaññānirodhakathāya.
Tassā means: of the discourse on the cessation of perception.
Tassā (của điều đó) là của sự đoạn diệt của abhisaññā (thắng tưởng).
‘‘Kittighoso’’ti ‘aho buddhānubhāvo, bhavantarapaṭicchannampi kāraṇaṃ evaṃ hatthāmalakaṃ viya paccakkhato dasseti, sāvake ca edise saṃvarasamādāne patiṭṭhāpetī’ti thutighoso yāva bhavaggā pattharatīti.
‘‘Kittighoso’’ means: the sound of praise, 'Oh, the power of the Buddha! He reveals the cause hidden in other existences as if it were a myrobalan in the hand, and he establishes disciples in such observance of restraint!' Such a sound of praise spreads up to the highest existence (Bhavagga).
"Kittighoso" (tiếng tăm lừng lẫy) là tiếng ca ngợi vang dội đến tận cõi Hữu Đỉnh: "Ôi, uy lực của Đức Phật thật phi thường! Ngài đã hiển lộ những nguyên nhân bị che giấu trong các kiếp sống như thể một quả xoài trong lòng bàn tay, và thiết lập các đệ tử vào sự giữ giới và định tâm như vậy."
Ācariyena vuttaṃ.
This was stated by the Teacher.
Đó là lời của bậc Đạo Sư.
Idāni pana ‘‘sakalajambudīpe bhagavato kathākittighoso pattharatī’’ti pāṭho dissati.
Now, however, the reading ‘‘the sound of the talk and fame of the Blessed One spreads throughout the entire Jambudīpa’’ is found.
Tuy nhiên, hiện nay có một bản văn ghi: "Tiếng tăm và giáo pháp của Đức Thế Tôn lan truyền khắp toàn cõi Diêm Phù Đề."
Paṭibhāgakiriyanti paḷāsavasena paṭibhāgabhūtaṃ payogaṃ.
Paṭibhāgakiriyaṃ means: an application that is a counterpart, in the sense of imitation.
Paṭibhāgakiriyaṃ (hành động đối lại) là sự thực hành tương ứng theo cách đối lại.
Bhavantarasamayanti tatra tatra vuṭṭhānasamayaṃ abhūtaparikappitaṃ kiñci ussāriyavatthuṃ attano samayaṃ katvā kathenti.
Bhavantarasamayaṃ means: the views arising in various existences; conceiving some imaginary object as their own view, they speak.
Bhavantarasamayaṃ (thời điểm giữa các kiếp sống) là họ tạo ra một số sự kiện tưởng tượng không có thật đã xuất hiện trong các kiếp sống khác nhau, xem đó là quan điểm của mình rồi thuyết giảng.
Kiñcideva sikkhāpadanti ‘‘ekamūlakena bhavitabbaṃ, ettakaṃ velaṃ ekasmiṃyeva ṭhāne nisīditabba’’nti evamādikaṃ kiñcideva kāraṇaṃ sikkhākoṭṭhāsaṃ katvā paññapenti.
Kiñcideva sikkhāpadaṃ means: making any reason, such as ‘‘one should be like a mute person, one should sit in one place for such a period,’’ a part of the training, they enact it.
Kiñcideva sikkhāpadaṃ (một số giới luật nào đó) là họ paññapenti (chế định) một số điều kiện nào đó, như "phải sống độc cư, phải ngồi một chỗ trong khoảng thời gian nhất định," v.v., thành một phần của giới luật.
Nirodhakathanti nirodhasamāpattikathaṃ.
Nirodhakathaṃ means: the discourse on the attainment of cessation.
Nirodhakathaṃ (bài pháp về sự đoạn diệt) là bài pháp về nirodhasamāpatti (nhập Diệt Thọ Tưởng Định).
Tesūti kotūhalasālāyaṃ sannipatitesu nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇesu.
Tesū means: among those recluses and brahmins of various sects gathered in the Kotūhalasālā (Hall of Curiosity).
Tesū (trong số những người đó) là trong số các sa-môn và bà-la-môn thuộc nhiều giáo phái khác nhau đã tập hợp tại hội trường Kotūhala.
Ekacceti eke.
Ekacce means: some (of them).
Ekacce (một số) là một số người.
Purimoti ‘‘ahetū appaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipī’’tiādinā vuttavādī.
Purimo means: the speaker who stated, ‘‘The perception of a person arises and ceases without cause or condition,’’ and so on.
Purimo (người thứ nhất) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, tưởng của một người sinh khởi và đoạn diệt không do nhân, không do duyên," v.v.
Etthāti catūsu vādīsu.
Etthā means: among these four speakers.
Etthā (ở đây) là trong bốn người chủ trương quan điểm đó.
Yvāyaṃ idha uppajjatīti sambandho.
The connection is: whichever person arises here.
Người nào sinh khởi ở đây, đó là mối liên hệ.
Samāpattinti asaññībhavāvahaṃ vāyokasiṇaparikammaṃ, ākāsakasiṇaparikammaṃ vā rūpāvacaracatutthajjhānasamāpattiṃ, pañcamajjhānasamāpattiṃ vā.
Samāpattiṃ means: the preliminary work on the air kasiṇa or the space kasiṇa that leads to the state of non-percipient beings (asaññībhava), or the attainment of the fourth rūpāvacara jhāna, or the attainment of the fifth jhāna.
Samāpattiṃ (thiền định) là sự chuẩn bị (parikamma) về vāyokasiṇa (đất gió) hoặc ākāsakasiṇa (đất không gian) dẫn đến cõi Vô Tưởng, hoặc sự nhập Tứ Thiền sắc giới, hoặc sự nhập Ngũ Thiền.
Nirodheti heṭṭhā vuttanayena saññānirodhe.
Nirodhe means: in the cessation of perception, in the manner stated below.
Nirodhe (trong sự đoạn diệt) là trong sự đoạn diệt của tưởng theo cách đã nói ở trên.
Hetuṃ apassantoti yena hetunā asaññībhave saññāya nirodho sabbaso anuppādo, yena ca tato cutassa idha pañcavokārabhave saññāya uppādo, tadubhayampi hetuṃ avisayatāya apassanto.
Hetuṃ apassanto means: not seeing the cause—that is, the generative cause by which the cessation of perception (its absolute non-arising) occurs in the non-percipient existence (asaññībhava), and the generative cause by which, for one who passes away from there, the arising of perception occurs in this five-constituent existence (pañcavokārabhave); not seeing both of these causes due to their being beyond the range of his knowledge.
Hetuṃ apassanto (không thấy nhân) là không thấy cả hai nhân: nhân khiến tưởng hoàn toàn không sinh khởi trong cõi Vô Tưởng, và nhân khiến tưởng sinh khởi ở đây, trong cõi Ngũ Uẩn, sau khi chết từ cõi đó, do không phải là đối tượng của trí tuệ.
Dutiyoti ‘‘saññā hi bho purisassa attā’’tiādinā vuttavādī.
Dutiyo means: the speaker who stated, ‘‘Indeed, good sirs, perception is a person’s self (attā),’’ and so on.
Dutiyo (người thứ hai) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, tưởng chính là tự ngã của một người," v.v.
Nanti paṭhamavādiṃ.
Na means: the first speaker (or his view).
Naṃ (người đó) là người chủ trương quan điểm thứ nhất.
Nisedhetvāti ‘‘na kho pana metaṃ bho evaṃ bhavissatī’’ti evaṃ paṭikkhipitvā.
Nisedhetvā means: having refuted (it) by saying, ‘‘Indeed, good sirs, this (cessation of perception) will not be so as you say.’’
Nisedhetvā (sau khi bác bỏ) là sau khi phủ nhận như: "Thưa quý vị, điều đó sẽ không xảy ra như vậy đâu."
Migasiṅgatāpasassāti evaṃnāmakatāpasassa.
Migasiṅgatāpasassā means: of the ascetic named Migasiṅga.
Migasiṅgatāpasassā (của vị ẩn sĩ Migasiṅga) là của vị ẩn sĩ có tên như vậy.
Tassa kira matthake migasiṅgākārena dve cūḷā uṭṭhahiṃsu, ‘‘isisiṅgo’’tipi tassa nāmaṃ.
It is said that two tufts of hair grew on his head in the shape of deer horns. He was also named Isisiṅga.
Nghe nói, trên đỉnh đầu của ông ta có hai chỏm tóc mọc lên giống như sừng nai. Tên của ông ta cũng là "Isisiṅga".
Asaññakabhāvanti muñchāpattiyā kiriyāmayasaññāvasena vigatasaññibhāvaṃ.
Asaññakabhāvaṃ means: the state of being without perception, due to perception consisting of action that leads to fainting and unconsciousness.
Asaññakabhāvaṃ (trạng thái vô tưởng) là trạng thái không có tưởng do tưởng thuộc hành động (kiriya) khi rơi vào trạng thái bất tỉnh.
Vakkhati hi ‘‘visaññī hutvā’’ti.
For he will say, ‘‘having become unconscious.’’
Quả thật, sẽ nói: "sau khi trở nên vô tưởng."
Cattālīsanipāte āgatanayena migasiṅgatāpasavatthuṃ saṅkhepato dassetuṃ ‘‘migasiṅgatāpaso kirā’’tiādi vuttaṃ.
To briefly show the story of the ascetic Migasiṅga, in the manner presented in the Cattālīsanipāta, it is said: ‘‘The ascetic Migasiṅga, it is said,’’ and so on.
Để tóm tắt câu chuyện về vị ẩn sĩ Migasiṅga theo cách được đề cập trong Cattālīsanipāta, đã nói "migasiṅgatāpaso kirā" (nghe nói vị ẩn sĩ Migasiṅga), v.v.
Vikkhambhanavasena kilesānaṃ santāpanato attantapo. Dukkaratapatāya ghoratapo tibbatapo.
Attantapo (self-tormentor) means: one who torments oneself, due to heating (or suppressing) defilements through suppression. Ghoratapo (fierce ascetic) means: one whose asceticism is intense, due to difficult practices.
Attantapo (tự hành khổ) là người hành khổ chính mình do làm cho các phiền não bị thiêu đốt bằng cách trấn áp chúng. Ghoratapo (khổ hạnh khắc nghiệt) là khổ hạnh mãnh liệt, khó thực hành.
Nibbisevanabhāvāpādanena sabbaso milāpitacakkhāditikkhindriyatāya paramadhitindriyo. Sakkavimānanti paṇḍukambalasilāsanaṃ sandhāyāha.
Paramadhitindriyo (supremely accomplished in faculties) means: one with extremely sharp faculties (eyes, etc.), withered completely due to bringing about the state of non-indulgence (or non-poisonous state of defilements). Sakkavimānaṃ refers to the Pandukambalasilāsana (the Sakka’s rocky throne).
Paramadhitindriyo (người có các căn tối thượng) là người có các căn (như mắt, v.v.) sắc bén, đã hoàn toàn làm cho chúng héo mòn bằng cách không còn sử dụng chúng. Sakkavimānaṃ (cung điện của Sakka) là ám chỉ tảng đá Pandukambala.
Tañhi tathārūpapaccayā kadāci uṇhaṃ, kadāci thaddhaṃ, kadāci calitaṃ hoti.
For that (throne), due to certain conditions, is sometimes hot, sometimes hard, sometimes trembling.
Tảng đá đó, do những điều kiện thích hợp, đôi khi nóng, đôi khi cứng, đôi khi rung động.
‘‘Sakka…pe… patthetī’’ti ayoniso cintetvā pesesi.
‘‘Sakka… etc.… Pattheti’’ means: thinking improperly, he sent her.
"Sakka…pe… patthetī" (Sakka…v.v… mong muốn) là đã sai đi sau khi suy nghĩ không đúng đắn.
Bhaggoti bhañjitakusalajjhāsayo, adhunā pana ‘‘laggo’’ti pāṭhaṃ likhanti.
Bhaggo means: one whose virtuous aspiration is broken. Nowadays, however, they write the reading ‘‘laggo’’ (attached).
Bhaggo (bị phá vỡ) là người có ý định thiện bị phá vỡ. Tuy nhiên, hiện nay người ta viết "laggo" (bị dính mắc).
Tena dibbaphassenāti hatthaggahaṇamattadibbaphassena.
Tena dibbaphassenā means: by that divine touch, merely by the act of grasping the hand.
Tena dibbaphassena (bởi sự xúc chạm thần diệu đó) là bởi sự xúc chạm thần diệu chỉ bằng việc nắm tay.
Tanti tathā saññāpaṭilābhaṃ.
Taṃ means: the attainment of perception in that manner.
Taṃ (điều đó) là sự đạt được tưởng theo cách đó.
Evamāhāti evaṃ ‘‘saññā hi bho purisassa attā’’tiādinā ākārena saññānirodhamāha.
Evamāhā means: in this way, he spoke of the cessation of perception in the manner of ‘‘Indeed, good sirs, perception is a person’s self,’’ and so on.
Evamāhā (đã nói như vậy) là đã nói về sự đoạn diệt của tưởng theo cách như: "Thưa quý vị, tưởng chính là tự ngã của một người," v.v.
Imināva nayena ito paresupi dvīsu ṭhānesu pāḷimāharitvā yojanā veditabbā.
In this very manner, the explanation should be understood by taking the Pali text in the two subsequent instances as well.
Theo cách này, cần phải hiểu rằng sự liên kết cũng được thực hiện bằng cách trích dẫn bản Pali ở hai chỗ tiếp theo.
Tatiyoti ‘‘santi hi bho samaṇabrāhmaṇā’’tiādinā vuttavādī.
Tatiyo means: the speaker who stated, ‘‘Indeed, good sirs, there are recluses and brahmins,’’ and so on.
Tatiyo (người thứ ba) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, có những sa-môn và bà-la-môn," v.v.
Āthabbaṇapayoganti āthabbaṇavedavihitaṃ āthabbaṇikānaṃ visaññibhāvāpādanappayogaṃ.
Āthabbaṇapayogaṃ means: the effort of an Atharvan ritual, prescribed in the Atharva Veda, to cause unconsciousness in Atharvan practitioners.
Āthabbaṇapayogaṃ (phép thuật Āthabbaṇa) là phép thuật được quy định trong kinh Veda Āthabbaṇa, nhằm làm cho những người theo Āthabbaṇa trở nên vô tưởng.
Upakaḍḍhanaṃ āharaṇaṃ.
Upakaḍḍhanaṃ means: drawing near, fetching.
Upakaḍḍhanaṃ (kéo lại) là sự mang đến.
Apakaḍḍhanaṃ apaharaṇaṃ.
Apakaḍḍhanaṃ means: removing, taking away.
Apakaḍḍhanaṃ (loại bỏ) là sự lấy đi.
Āthabbaṇaṃ payojetvāti āthabbaṇavede āgataṃ aggijuhanapubbakaṃ mantapadaṃ payojetvā sīsacchinnatādidassanena saññānirodhamāha.
Āthabbaṇaṃ payojetvā means: employing a mantra from the Atharva Veda, preceded by a fire offering, he spoke of the cessation of perception by showing things like severed heads.
Āthabbaṇaṃ payojetvā (sau khi sử dụng phép thuật Āthabbaṇa) là đã nói về sự đoạn diệt của tưởng bằng cách sử dụng các câu thần chú trong kinh Veda Āthabbaṇa, bắt đầu bằng việc cúng dường lửa, và bằng cách biểu diễn các hành động như chặt đầu, v.v.
Tassāti yassa sīsacchinnatādi dassitaṃ, tassa.
Tassā means: of the being whose severed head, etc., was shown.
Tassā (của người đó) là của người mà các hành động như chặt đầu, v.v., đã được biểu diễn.
Catutthoti ‘‘santi hi bho devatā mahiddhikā’’tiādinā vuttavādī.
Catuttho means: the speaker who stated, ‘‘Indeed, good sirs, there are powerful deities,’’ and so on.
Catuttho (người thứ tư) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, có những vị trời có đại thần thông," v.v.
Yakkhadāsīnanti devadāsīnaṃ, yā ‘‘yogavatiyo’’tipi vuccanti, yoginiyotipi pākaṭā.
Yakkhadāsīnaṃ means: of the celestial maidens, who are also called ‘‘yogavatiyo’’ or are known as yoginis.
Yakkhadāsīnaṃ (của các nữ nô lệ dạ-xoa) là của các nữ nô lệ thần, còn được gọi là "yogavatiyo" hoặc nổi tiếng là "yoginiyo".
Madaniddanti surāmadanimittakaṃ supanaṃ.
Madaniddaṃ means: a sleep caused by intoxication from liquor.
Madaniddaṃ (giấc ngủ say) là giấc ngủ do say rượu.
Devatūpahāranti naccanagāyanādinā devatānaṃ pūjaṃ.
Devatūpahāraṃ means: an offering to deities through dancing, singing, and so on.
Devatūpahāraṃ (sự cúng dường chư thiên) là sự cúng dường chư thiên bằng cách múa, hát, v.v.
Surāpātinti pātipuṇṇaṃ suraṃ.
Surāpātiṃ means: a full cup of liquor.
Surāpātiṃ (chén rượu) là một chén rượu đầy.
Divāti atidivā, ussūreti attho.
Divā means: very late in the day; the meaning is when the sun is high.
Divā (ban ngày) là quá muộn vào ban ngày, nghĩa là mặt trời đã lên cao.
Tanti tathā supitvā vuṭṭhahanaṃ.
Taṃ means: waking up after such a sleep.
Taṃ (điều đó) là việc ngủ rồi thức dậy như vậy.
Suttakāle devatānaṃ saññāpakaḍḍhanavasena nirodhaṃ samāpannā, pabuddhakāle saññupakaḍḍhanavasena nirodhā vuṭṭhitāti maññamānoti adhippāyo.
The intention is: he assumes that they attained cessation during sleep by drawing away their perception through deities, and they arose from cessation when awake by restoring their perception.
Ý nghĩa là: Maññamāno (nghĩ rằng) trong suttakāle (lúc ngủ), họ nirodhaṃ samāpannā (đã nhập vào sự đoạn diệt) bằng cách loại bỏ tưởng của chư thiên, và trong pabuddhakāle (lúc thức dậy), họ nirodhā vuṭṭhitā (đã xuất khỏi sự đoạn diệt) bằng cách kéo tưởng trở lại.
Eḷamūgakathā viyāti imesaṃ paṇḍitamānīnaṃ kathā andhabālakathāsadisī.
Eḷamūgakathā viya means: the talk of these self-proclaimed wise ones is like the talk of blind fools.
Eḷamūgakathā viyā (giống như câu chuyện của người câm điếc) là câu chuyện của những kẻ tự cho mình là học giả này giống như câu chuyện của những kẻ ngu dốt mù quáng.
Cattāro nirodheti aññamaññavidhure cattāropi nirodhe.
Cattāro nirodhe means: all four cessations, which are mutually contradictory.
Cattāro nirodhe (bốn sự đoạn diệt) là cả bốn sự đoạn diệt đối lập nhau.
Ekena bhavitabbanti ekasabhāveneva bhavitabbaṃ.
Ekena bhavitabbaṃ means: it should be of one nature only.
Ekena bhavitabbaṃ (nên là một) là nên có một bản chất duy nhất.
Na bahunāti na ca aññamaññaviruddhena bahuvidhena nānāsabhāvena bhavitabbaṃ.
Na bahunā means: it should not be of many diverse natures that are mutually contradictory.
Na bahunā (không phải nhiều) là không nên có nhiều bản chất khác nhau, đối lập nhau.
Tenāpi ekenāti ekasabhāvabhūtena tenāpi nirodhena.
Tenāpi ekenā means: that one cessation, which is of a single nature.
Tenāpi ekenā (ngay cả bởi một điều đó) là ngay cả bởi sự đoạn diệt có một bản chất duy nhất đó.
Aññenevāti tehi vuttākārato aññākāreneva bhavitabbaṃ.
Aññenevā means: it must be of a different kind than what they described.
Aññenevā (hoàn toàn khác) là nên có một cách thức hoàn toàn khác với những gì họ đã nói.
Soti ekasabhāvabhūto nirodho.
So means: that cessation of a single nature.
So (điều đó) là sự đoạn diệt có một bản chất duy nhất.
Aññatra sabbaññunāti sabbaññubuddhaṃ ṭhapetvā.
Aññatra sabbaññunā means: except for the Omniscient Buddha.
Aññatra sabbaññunā (ngoại trừ bậc Toàn Giác) là ngoại trừ Đức Phật Toàn Giác.
Idhāti kotūhalasālāyaṃ.
Idhā means: in the Kotūhalasālā (Hall of Curiosity).
Idhā (ở đây) là tại hội trường Kotūhala.
Ayaṃ nirodho ayaṃ nirodhoti dvikkhattuṃ byāpanicchāvacanaṃ satthā attano desanāvilāsena anekākāravokāraṃ nirodhaṃ vibhāvessatīti dassanatthaṃ kataṃ.
The repeated phrase Ayaṃ nirodho ayaṃ nirodho (This is cessation, this is cessation) was made to show that the Teacher will reveal cessation in many and varied ways with the elegance of his teaching.
Lời nói lặp lại hai lần "ayaṃ nirodho ayaṃ nirodho" (đây là sự đoạn diệt, đây là sự đoạn diệt) được nói để chỉ ra rằng Đức Đạo Sư sẽ trình bày sự đoạn diệt với nhiều khía cạnh khác nhau bằng phong cách thuyết pháp của Ngài.
Aho nūnāti ettha ahoti acchariye nipāto, nūnāti anussaraṇe.
In Aho nūnā, aho is an interjection of wonder, and nūnā is for recollection.
Trong "aho nūnā" (ồ, thật vậy), aho là một từ cảm thán biểu thị sự ngạc nhiên, và nūnā là một từ biểu thị sự hồi tưởng.
Tasmā aho nūna bhagavāti anaññasādhāraṇadesanattā bhagavā nirodhampi aho acchariyaṃ katvā ārādheyya maññeti adhippāyo.
Therefore, the intention of Potthapāda Paribbājaka is: Aho nūna Bhagavā (Oh, how wonderful the Blessed One is!). Because of his unique teaching, I think the Blessed One would surely make even cessation wonderful and delight (others).
Do đó, ý nghĩa là: "aho nūna bhagavā" (ồ, thật vậy, Đức Thế Tôn) vì giáo pháp không thể sánh bằng, Đức Thế Tôn có lẽ sẽ làm cho sự đoạn diệt trở nên kỳ diệu và làm hài lòng.
Aho nūna sugatoti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to Aho nūna Sugato (Oh, how wonderful the Well-Farer is!).
Trong "aho nūna sugato" (ồ, thật vậy, bậc Thiện Thệ) cũng theo cách tương tự.
Acchariyavibhāvanato eva cettha dvikkhattuṃ āmeḍitavacanaṃ.
And here, the repetition of the word is precisely due to its astonishing revelation.
Ở đây, lời nói lặp lại hai lần là để làm rõ sự kỳ diệu.
Acchariyatthopi hesa ahosaddo anussaraṇamukheneva poṭṭhapādena gahito.
This word aho (oh!) expressing wonder, was indeed taken by Potthapāda primarily through the sense of recollection.
Từ aho này, dù có ý nghĩa ngạc nhiên, cũng được Poṭṭhapāda hiểu theo nghĩa hồi tưởng.
Tasmā vuttaṃ ‘‘anussaraṇatthe nipātadvaya’’nti.
Therefore, it is stated ‘‘anussaraṇatthe nipātadvayaṃ’’ (a pair of particles in the sense of recollection).
Do đó, đã nói "anussaraṇatthe nipātadvaya" (hai từ cảm thán trong nghĩa hồi tưởng).
Tenāti anussaraṇatthamukhena pavattanato.
Tenā means: due to its occurrence through the sense of recollection.
Tenā (bởi điều đó) là do việc nó được sử dụng theo nghĩa hồi tưởng.
‘‘Aho…pe… sugato’’ti vacanena etadahosīti yojanā.
The connection is that this thought arose with the saying, "Aho...pe... Sugata."
Với lời nói ‘Aho…pe… Sugato’ (Ôi…vị Thiện Thệ), ý nghĩa là suy nghĩ này đã khởi lên.
‘‘Yaṃtaṃsaddā niccasambandhā’’ti sādhippāyaṃ yojanaṃ dassetuṃ ‘‘yo etesa’’ntiādimāha.
To show the meaningful connection that "the words yaṃ and taṃ are always connected," he said, " yo etesaṃ" and so on.
Để chỉ ra ý nghĩa của sự liên kết thường xuyên của các từ ‘yaṃ’ và ‘taṃ’,* đã nói ‘yo etesa’ (người nào trong số này) và tiếp theo.
Kāladesapuggalādivibhāgena bahubhedattā imesaṃ nirodhadhammānanti bahutte sāmivacanaṃ, kusalasaddayoge cetaṃ bhummatthe daṭṭhabbaṃ.
Because of the many varieties based on distinctions of time, place, person, etc., the genitive plural case in " imesaṃ nirodhadhammānaṃ" (of these cessation-states) should be understood as locative when associated with the word kusala.
Vì có nhiều loại khác nhau theo sự phân chia về thời gian, địa điểm, cá nhân, v.v., nên cụm từ ‘imesaṃ nirodhadhammānaṃ’ (của những pháp diệt này) là cách dùng từ sở hữu số nhiều, và khi kết hợp với từ ‘kusala’ thì nên hiểu là ở nghĩa vị trí.
Kusalo nipuṇo chekoti pariyāyavacanametaṃ.
This is a synonym for " kusalo nipuṇo cheko" (skilled, expert, clever).
‘Kusalo nipuṇo cheko’ (khéo léo, tinh xảo, thiện xảo) là những từ đồng nghĩa.
Aho nūna katheyyāti acchariyaṃ katvā katheyya maññe.
" Aho nūna katheyyā" means, "Oh, it would be wonderful if he were to speak, I think."
‘Aho nūna katheyyā’ (Ôi, chắc hẳn sẽ nói) có nghĩa là chắc hẳn sẽ nói một cách kinh ngạc.
So sugatoti sambandho.
The connection is "that Sugata."
Sự liên kết là “vị Sugata đó”.
Ciṇṇavasitāyāti nirodhasamāpattiyaṃ ciṇṇavasībhāvattā.
" Ciṇṇavasitāyā" means because of having cultivated mastery in the attainment of cessation.
‘Ciṇṇavasitāyā’ (do đã thành thạo) có nghĩa là do đã thành thạo trong nirodhasamāpatti (diệt thọ tưởng định).
Sabhāvaṃ jānātīti nirodhasabhāvaṃ yāthāvato jānāti.
" Sabhāvaṃ jānātī" means he knows the nature of cessation as it truly is.
‘Sabhāvaṃ jānātī’ (biết bản chất) có nghĩa là biết bản chất của nirodha (sự diệt) một cách chân thật.
412. Gharamajjheyeva pakkhalitāti yathā gharato bahi gantukāmā purisā maggaṃ anotaritvā gharavivare samatale vivaṭaṅgaṇe eva pakkhalanaṃ pattā, evaṃsampadamidanti attho.
" Gharamajjheyeva pakkhalitā" means this is like how men wishing to go out from the house stumble right in the open courtyard on level ground within the house opening, without stepping onto the path outside the house.
‘Gharamajjheyeva pakkhalitā’ (trượt ngay trong nhà) có nghĩa là điều này giống như những người muốn ra khỏi nhà nhưng chưa bước xuống đường mà đã trượt ngay trên khoảng sân trống bằng phẳng trong khe cửa nhà.
Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayoti evamādivibhāgo aññatra vutto, idha pana tena vibhāgena payojanaṃ natthi saññāya akāraṇabhāvapaṭikkhepaparattā codanāyāti vuttaṃ ‘‘kāraṇasseva nāma’’nti.
The distinction that a hetu is an unshared cause and a paccaya is a shared cause, and so on, has been stated elsewhere; here, however, there is no purpose for that distinction, as the objection is aimed at refuting the notion that perception is causeless. Hence, it is said, " kāraṇasseva nāma" (it is called a cause).
Sự phân biệt như ‘hetu’ (nhân) là không chung, ‘paccaya’ (duyên) là chung, v.v., đã được nói ở chỗ khác, nhưng ở đây không có mục đích với sự phân biệt đó, vì lời chất vấn nhằm bác bỏ tính vô nhân của tưởng, nên đã nói ‘kāraṇasseva nāma’ (chỉ là nguyên nhân).
Yaṃ pana pāḷiyaṃ vuttaṃ ‘‘sahetū hi poṭṭhapāda sappaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipī’’ti, tattha sahetū sappaccayā uppajjanti, uppannā pana nirujjhantiyeva, na tiṭṭhantīti dassanatthaṃ ‘‘nirujjhantipī’’ti vacanaṃ, na tu nirodhassa sahetusapaccayatādassanatthaṃ.
As for what is said in the Pali, "For, Poṭṭhapāda, perceptions in a person arise with causes and conditions, and also cease," the phrase "and also cease" is stated to show that they arise with causes and conditions, but once arisen, they only cease and do not remain, not to show that cessation has causes and conditions.
Còn điều đã được nói trong Pāḷi: “Này Poṭṭhapāda, tưởng của con người khởi lên và diệt đi là có nhân, có duyên”, thì từ “nirujjhantipī” (cũng diệt đi) là để chỉ ra rằng tưởng khởi lên có nhân, có duyên, nhưng khi đã khởi lên thì nhất định sẽ diệt, chứ không tồn tại, chứ không phải để chỉ ra rằng sự diệt là có nhân, có duyên.
Uppādoyeva hi sahetuko, na nirodho.
Only arising is with cause; cessation is not.
Chỉ có sự khởi lên là có nhân, chứ sự diệt thì không.
Yadi hi nirodhopi sahetuko siyā, tassapi puna nirodhena bhavitabbaṃ aṅkurādīnaṃ puna aṅkurādinā viya, na ca tassa puna nirodho atthi, tasmā vuttanayeneva pāḷiyā attho veditabbo.
For if cessation were also with cause, it would also have to cease again, just as sprouts and so on arise again, but there is no further cessation of that cessation. Therefore, the meaning of the Pali should be understood in the manner stated.
Nếu sự diệt cũng có nhân, thì nó cũng phải có sự diệt của nó nữa, giống như chồi cây lại có chồi cây khác, nhưng sự diệt thì không có sự diệt của nó nữa. Do đó, ý nghĩa của Pāḷi phải được hiểu theo cách đã nói.
Ayañca nayo khaṇanirodhavasena vutto.
And this method is stated in terms of momentary cessation.
Và cách này được nói theo nghĩa diệt từng sát-na.
Yo pana yathāparicchinnakālavasena sabbaso anuppādanirodho, so ‘‘sahetuko’’ti veditabbo tathārūpāya paṭipattiyā vinā abhāvato.
As for the cessation that is a total non-arising in accordance with a specified period, that should be understood as "with cause," because it does not exist without such a practice.
Còn sự diệt không khởi lên hoàn toàn theo thời gian đã được xác định, thì phải hiểu là ‘có nhân’, vì không có sự thực hành như vậy thì nó không thể có được.
Tenāha bhagavā ‘‘sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhatī’’ti (dī. ni. 1.412) tato eva ca aṭṭhakathāyampi (dī. ni. aṭṭha. 1.413) vuttaṃ ‘‘saññāya sahetukaṃ uppādanirodhaṃ dīpetu’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "Through training, one perception arises; through training, one perception ceases" and it is for this reason that in the Aṭṭhakathā it is also stated, "To illuminate the arising and cessation of perception as being with cause."
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Do sự học tập mà một tưởng khởi lên, do sự học tập mà một tưởng diệt đi” (Dī. Ni. 1.412), và từ đó, trong Chú giải (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.413) cũng đã nói: “Để chỉ ra sự khởi lên và sự diệt có nhân của tưởng”.
Etañhi pāḷivacanaṃ, aṭṭhakathāvacanañca anuppādanirodhaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This Pali statement and the Aṭṭhakathā statement should be understood as referring to the cessation of non-arising.
Câu Pāḷi và câu Chú giải này phải được hiểu là nói đến sự diệt không khởi lên.
Sikkhāti hetvatthe paccattavacanaṃ, ya-kāralopo vā ‘‘saṅkhyāpi tamhā vanapattā pakkamitabba’’ntiādīsu (ma. ni. 1.192) viya.
" Sikkhā" is a nominative case used in the sense of a cause, or it is a deletion of the 'y' sound, as in phrases like "saṅkhyāpi tamhā vanapattā pakkamitabba."
‘Sikkhā’ (sự học tập) là từ chủ cách ở nghĩa nguyên nhân, hoặc sự lược bỏ âm ‘ya’ như trong các trường hợp ‘saṅkhyāpi tamhā vanapattā pakkamitabba’ (cũng nên rời khỏi khu rừng đó) và tiếp theo (Ma. Ni. 1.192).
Hetubhāvo cassā upari āvi bhavissati.
Its causal nature will become apparent later.
Tính chất nguyên nhân của nó sẽ được làm rõ ở phần trên.
Ekasaddo ca aññapariyāyo, na saṅkhyāvācī ‘‘ittheke sato sattassā’’tiādīsu (dī. ni. 1.85-91, 94-98; ma. ni. 3.21) viyāti āha ‘‘sikkhāya ekaccā saññā jāyantī’’ti.
And the word " eka" is a synonym for 'another,' not a numeral, as in "ittheke sato sattassā" and so on. Therefore, he says, " sikkhāya ekaccā saññā jāyantī" (some perceptions arise through training).
Và từ ‘eka’ (một) là từ đồng nghĩa với ‘añña’ (khác), không phải là từ chỉ số lượng, như trong các trường hợp ‘ittheke sato sattassā’ (một số người phụ nữ, một số chúng sinh đang hiện hữu) và tiếp theo (Dī. Ni. 1.85-91, 94-98; Ma. Ni. 3.21). Do đó,* đã nói ‘sikkhāya ekaccā saññā jāyantī’ (do sự học tập mà một số tưởng khởi lên).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Ở các từ còn lại cũng theo cách này.
413. Vitthāretukamyatāti vitthāretukāmatāya.
" Vitthāretukamyatā" means out of a desire to elaborate.
‘Vitthāretukamyatā’ (mong muốn giải thích) là do mong muốn giải thích.
Pucchāvasenāti kathetukamyatāpucchāvasena, vitthāretukamyatāpucchāvasenāti vā samāso.
" Pucchāvasenā" means by way of a question expressing the desire to speak, or it is a compound, " vitthāretukamyatāpucchāvasenā" (by way of a question expressing the desire to elaborate).
‘Pucchāvasenā’ (do cách hỏi) là do cách hỏi mong muốn giải thích, hoặc là hợp chất của ‘vitthāretukamyatāpucchāvasenā’ (do cách hỏi mong muốn giải thích).
‘‘Poṭṭhapādassevāyaṃ pucchā’’ti āsaṅkāya ‘‘bhagavā avocā’’ti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
To address the doubt, "Is this question only Poṭṭhapāda's?", it is stated in the Pali, "the Blessed One spoke."
Trong Pāḷi, đã nói “Đức Thế Tôn đã nói” vì lo ngại rằng “câu hỏi này là của Poṭṭhapāda”.
Saññāya…pe… dīpetuṃ tā dassentoti yojetabbaṃ.
It should be connected as, "revealing those* to clarify the arising and cessation of perception as being with cause."
Phải liên kết rằng: để chỉ ra sự khởi lên và sự diệt có nhân của tưởng…pe…* đã chỉ ra những điều đó.
Tatthāti tassaṃ upari vakkhamānāya desanāya.
" Tatthā" means in that teaching which will be explained later.
‘Tatthā’ (ở đó) là trong bài thuyết pháp sẽ được nói ở phần trên.
Tatiyāti adhipaññāsikkhā āgatāti sambandho.
" Tatiyā" means the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā) is included; this is the connection.
‘Tatiyā’ (thứ ba) là sự liên kết rằng adhipaññāsikkhā (giới học về tuệ) đã được nói đến.
‘‘Ayaṃ…pe… desitoti ettha sammādiṭṭhisammāsaṅkappavasena āgatā. Kasmāti ce?
" Ayaṃ...pe... desitoti" here refers to what is included by way of right view and right thought. Why is this so?
Trong câu ‘Ayaṃ…pe… desito’ (Điều này…pe… đã được giảng), nó được nói đến theo nghĩa chánh kiến và chánh tư duy. Tại sao vậy?
Pariyāpannattā, sabhāvato, upakārato ca yathārahaṃ paññākkhandhe avarodhattā saṅgahitattāti adhippāyo.
The intention is that it is " pariyāpannattā" (included), being contained and encompassed within the aggregate of wisdom in terms of its nature and its helpfulness, respectively.
Ý nghĩa là vì nó thuộc về, được bao gồm trong nhóm tuệ (paññākkhandha) một cách thích đáng theo bản chất và sự hỗ trợ.
Tathā hi cūḷavedallasutte vuttaṃ ‘‘yā cāvuso visākha sammādiṭṭhi, yo ca sammāsaṅkappo, ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) kāmañcettha vuttanayena tissopi sikkhā āgatā, tathāpi adhicittasikkhāya eva abhisaññānirodho dassito.
Thus, in the Cūḷavedallasutta it is stated, "Friend Visākha, whatever is right view and whatever is right thought, these states are included in the aggregate of wisdom." Although all three trainings are included here in the manner stated, the cessation of perception is shown specifically through the training in higher consciousness (adhicittasikkhā).
Thật vậy, trong Cūḷavedallasutta (Ma. Ni. 1.462) đã nói: “Này hiền giả Visākha, chánh kiến nào, chánh tư duy nào, những pháp này được bao gồm trong nhóm tuệ”. Mặc dù ở đây cả ba giới học đều được nói đến theo cách đã trình bày, nhưng sự diệt của abhisaññā (tưởng cao cấp) chỉ được chỉ ra bởi adhicittasikkhā (giới học về tâm cao cấp).
Itarā pana tassā sambhārabhāvena ānītāti ayamattho pāḷivasena veditabbo.
The others, however, are presented as prerequisites for it; this meaning should be understood according to the Pali.
Còn hai giới học kia thì được đưa vào như là những yếu tố hỗ trợ cho giới học đó, ý nghĩa này phải được hiểu theo Pāḷi.
Pañcakāmaguṇikarāgoti pañca kāmakoṭṭhāse ārabbha uppajjanakarāgo.
" Pañcakāmaguṇikarāgo" is the passion that arises with respect to the five categories of sensual pleasures.
‘Pañcakāmaguṇikarāgo’ (tham ái liên quan đến năm đối tượng dục) là tham ái khởi lên do duyên năm phần của dục.
Asamuppannakāmacāroti vattamānuppannatāvasena nasamuppanno yo koci kāmacāro, yā kāci lobhuppatti.
" Asamuppannakāmacāro" refers to any sensual conduct or arising of greed that is not present, meaning not yet arisen in the present moment.
‘Asamuppannakāmacāro’ (hành vi dục chưa khởi lên) là bất kỳ hành vi dục nào chưa khởi lên theo nghĩa chưa hiện hữu, bất kỳ sự khởi lên nào của lòng tham.
Adhunā pana ‘‘asamuppannakāmarāgo’’ti pāṭho, so ayuttova atthato viruddhattā.
But now, the reading is "asamuppannakāmarāgo," which is incorrect because it is contrary to the meaning.
Nhưng hiện nay, có bản văn ‘asamuppannakāmarāgo’ (tham ái dục chưa khởi lên), bản văn đó không phù hợp vì mâu thuẫn về nghĩa.
Kāmarāgo cettha visayavasena niyamitattā kāmaguṇārammaṇova lobho daṭṭhabbo, kāmacāro pana jhānanikantibhavarāgādippabhedo sabbopi lobhacāro.
Here, kāmarāga, being limited by its object, should be understood as greed with sensual pleasures as its object. Kāmacāra, however, is all sensual misconduct, including such types as delight in jhāna and passion for existence.
Ở đây, kāmarāga (tham ái dục) do được quy định theo đối tượng nên phải hiểu là lòng tham chỉ có đối tượng là kāmaguṇa (đối tượng dục), còn kāmacāra (hành vi dục) là tất cả các loại hành vi tham, như nikanti (sự thích thú) trong thiền định và bhavarāga (tham ái hữu), v.v.
Kāmanaṭṭhena, kāmesu pavattanaṭṭhena ca kāmacāro. Sabbepi hi tebhūmakadhammā kāmanīyaṭṭhena kāmā.
" Kāmacāro" means that which is desired and that which operates in sensual pleasures. Indeed, all phenomena of the three realms are "kāmā" (sensual pleasures) in the sense of being desirable.
‘Kāmacāro’ (hành vi dục) theo nghĩa là sự mong muốn và sự diễn tiến trong các dục. Thật vậy, tất cả các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka dhamma) đều là ‘kāma’ (dục) theo nghĩa là đáng mong muốn.
Yasmā ubhayesampi sahacaraṇañāyena kāmasaññābhāvo hoti, tasmā ‘‘kāmasaññā’’ti paduddhāraṃ katvā tadubhayameva niddiṭṭhanti veditabbaṃ.
Since the absence of sense-perception occurs in both (types of desire) by way of concomitant knowledge, it should be understood that both are referred to by extracting the term " kāmasaññā" (sense-perception).
Vì cả hai đều có kāmasaññā (tưởng về dục) theo quy luật đồng hành, nên phải hiểu rằng* đã rút gọn thành từ ‘kāmasaññā’ và chỉ ra cả hai điều đó.
‘‘Tatthā’’tiādi asamuppannakāmacārato pañcakāmaguṇikarāgassa visesadassanaṃ, asamuppannakāmacārasseva vā idhādhippetabhāvadassanaṃ.
The phrase " Tatthā" and so on indicates a distinction of the passion pertaining to the five sense objects from "asamuppannakāmacāra," or it indicates that "asamuppannakāmacāra" is what is intended here.
‘Tatthā’ (ở đó) và tiếp theo là để chỉ ra sự khác biệt của pañcakāmaguṇikarāga (tham ái liên quan đến năm đối tượng dục) so với asamuppannakāmacāra (hành vi dục chưa khởi lên), hoặc để chỉ ra rằng asamuppannakāmacāra là điều được đề cập ở đây.
Kāmaṃ pañcakāmaguṇikarāgopi asamuppanno eva anāgāmimaggena samugghāṭīyati, tasmiṃ pana samugghāṭitepi na sabbo rāgo samugghāṭaṃ gacchati tassa aggamaggena samugghāṭitattā.
Indeed, passion related to the five sense objects, even if not yet arisen, is eradicated by the Anāgāmi path; but even when it is eradicated, not all passion is eradicated, as that (remaining passion) is eradicated by the Arahant path.
Mặc dù pañcakāmaguṇikarāga chưa khởi lên cũng bị đoạn trừ bởi đạo Anāgāmī, nhưng khi nó bị đoạn trừ thì không phải tất cả tham ái đều bị đoạn trừ, vì tham ái đó bị đoạn trừ bởi đạo A-la-hán.
Tasmā pañcakāmaguṇikarāgaggahaṇena itarassa sabbassa gahaṇaṃ na hotīti ubhayatthasādhāraṇena pariyāyena ubhayameva saṅgahetvā pāḷiyaṃ kāmasaññāggahaṇaṃ kataṃ, ato tadubhayaṃ sarūpato, visesato ca dassetvā sabbasaṅgāhikabhāvato ‘‘asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
Therefore, taking "pañcakāmaguṇikarāga" does not encompass all other passion, so the term kāmasaññā is used in the Pali to include both by means of a general synonym. Hence, having shown both in their nature and distinction, and because of its inclusive nature, it is stated, " asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭatī" (but non-arisen sensual activity is relevant in this context).
Do đó, việc nắm giữ pañcakāmaguṇikarāga không bao gồm tất cả các loại tham ái khác. Vì vậy, trong Pāḷi, việc nắm giữ kāmasaññā đã được thực hiện bằng cách bao gồm cả hai điều đó bằng một từ đồng nghĩa phổ biến cho cả hai. Do đó, sau khi chỉ ra cả hai điều đó về bản chất và sự đặc biệt,* đã nói ‘asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭatī’ (nhưng hành vi dục chưa khởi lên thì phù hợp ở chỗ này) theo nghĩa bao gồm tất cả.
Tasmāti asamuppannakāmacārasseva idha vaṭṭanato ayamattho veditabboti yojanā.
" Tasmā" means because only non-arisen sensual activity is relevant here, this meaning should be understood; this is the connection.
‘Tasmā’ (do đó) là sự liên kết rằng ý nghĩa này phải được hiểu vì chỉ có asamuppannakāmacāra là phù hợp ở đây.
Tassāti paṭhamajjhānasamaṅgino puggalassa.
" Tassā" refers to the individual endowed with the first jhāna.
‘Tassā’ (của người đó) là của người đã thành tựu sơ thiền.
Sadisattāti kāmasaññādibhāvena samānattā, etena pāḷiyaṃ ‘‘purimā’’ti idaṃ sadisakappanāvasena vuttanti dasseti.
" Sadisattā" means due to being similar in nature, such as being sense-perceptions; by this, it shows that the word "purimā" in the Pali is used in the sense of supposing a similar thing.
‘Sadisattā’ (do sự tương tự) là do sự giống nhau về tính chất kāmasaññā (tưởng về dục), v.v. Điều này chỉ ra rằng từ ‘purimā’ (trước) trong Pāḷi được nói theo nghĩa so sánh sự tương tự.
Anāgatā hi idha ‘‘nirujjhatī’’ti vuttā anuppādassa adhippetattā.
For here, what is future is said to cease, since non-arising is intended.
Ở đây, tưởng vị lai được nói là ‘nirujjhatī’ (diệt đi) vì ý nghĩa là sự không khởi lên.
Tasmā anāgatameva dassetuṃ ‘‘anuppannāva nuppajjatī’’ti vuttaṃ.
Therefore, to show only what is future, it is said, " anuppannāva nuppajjatī" (what has not arisen does not arise).
Do đó, để chỉ ra chỉ tưởng vị lai, đã nói ‘anuppannāva nuppajjatī’ (chưa khởi lên thì không khởi lên).
Vivekajapītisukhasaṅkhātāti vivekajapītisukhehi saha akkhātā, na vivekajapītisukhānīti akkhātā.
" Vivekajapītisukhasaṅkhātā" means designated together with joy and happiness born of seclusion, not designated as joy and happiness born of seclusion.
‘Vivekajapītisukhasaṅkhātā’ (được gọi là hỷ lạc do viễn ly) là được gọi cùng với hỷ lạc do viễn ly, chứ không phải được gọi là hỷ lạc do viễn ly.
Taṃsampayuttā hi saññāyeva idhādhippetā, na vivekajapītisukhāni.
For here, only the perception associated with that (first jhāna) is intended, not joy and happiness born of seclusion.
Thật vậy, ở đây chỉ có tưởng tương ưng với thiền đó là được đề cập, chứ không phải hỷ lạc do viễn ly.
Atha vā vivekajapītisukhakoṭṭhāsikāti attho.
Alternatively, it means "a portion of joy and happiness born of seclusion."
Hoặc có nghĩa là thuộc phần hỷ lạc do viễn ly.
Saṅkhātasaddo hettha koṭṭhāsattho ‘‘adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyyā’’tiādīsu (pārā. 89, 91) viya.
Here, the word " saṅkhāta" means a portion, as in "adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyyā" and so on.
Ở đây, từ ‘saṅkhāta’ (được gọi là) có nghĩa là phần, như trong các câu ‘adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyyā’ (không lấy của không cho, tức là trộm cắp) và tiếp theo.
Kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasena nānatthasaññāpaṭighasaññāhi nipuṇatāya sukhumā. Bhūtatāya saccā. Tadevatthaṃ dasseti ‘‘bhūtā’’ti iminā.
Because of the removal of the coarse constituents such as sensual desire (kāmacchanda), it is subtle (sukhumā) due to the refined nature of the perceptions of diversity (nānattasaññā) and perceptions of aversion (paṭighasaññā). Because it is real, it is true (saccā). The meaning of this very word is shown by the term “bhūtā.”
Do việc từ bỏ các yếu tố thô thiển như dục tham, và do sự vi tế của các tưởng dị biệt và tưởng sân hận, nên là vi tế (sukhumā). Do sự chân thật, nên là chân thật (saccā). Chỉ ra ý nghĩa đó bằng từ ‘bhūtā’.
Sukhumabhāvena, paramatthabhāvena ca aviparītasabhāvāti attho.
This means that its nature is not mistaken, due to its subtle nature and its ultimate reality (paramatthabhāva).
Có nghĩa là, do bản chất vi tế và bản chất tối thượng, nó có bản chất không sai lệch.
Evaṃ byāsavasena yathāpāṭhamatthaṃ dassetvā samāsavasenapi yathāpāṭhameva dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Thus, having explained the meaning according to the text by way of detailed exposition, and then explaining it according to the text by way of conciseness, he says, “Or, alternatively,” and so on.
Sau khi đã chỉ ra ý nghĩa theo văn bản gốc một cách chi tiết như vậy, vị luận sư nói ‘‘atha vā’’ (hoặc là) và tiếp tục chỉ ra ý nghĩa theo văn bản gốc một cách tóm tắt.
Samāsabyāsavasena hi dvidhā pāṭho dissati.
Indeed, the text appears in two ways: in concise and detailed exposition.
Thật vậy, văn bản được thấy có hai cách: tóm tắt và chi tiết.
‘‘Kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasenā’’ti iminā sampayuttadhammānaṃ bhāvanānubhāvasiddhā, saññāya saṇhasukhumatā nīvaraṇavikkhambhanavasena viññāyatīti dasseti.
By the phrase “by the removal of coarse constituents such as sensual desire (kāmacchanda),” he shows that the delicate subtlety (saṇhasukhumatā) of perception, accomplished by the power of development (bhāvanānubhāva) of the associated phenomena (sampayuttadhammā), is understood by way of suppressing the hindrances (nīvaraṇavikkhambhana).
Bằng câu ‘‘Kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasenā’’ (do việc từ bỏ các yếu tố thô thiển như dục tham), vị luận sư chỉ ra rằng sự vi tế, tinh tế của tưởng (saññā), vốn được thành tựu nhờ sức mạnh của sự tu tập các pháp tương ưng, được nhận biết thông qua việc trấn áp các triền cái.
Bhūtatāyāti sukhumabhāvena, paramatthabhāvena ca aviparītatāya, vijjamānatāya vā.
Bhūtatāya means due to its unperverted nature, by way of its subtle nature and ultimate reality, or due to its existence.
Bhūtatāya (do sự chân thật) có nghĩa là do bản chất vi tế, do bản chất tối thượng, không sai lệch, hoặc do sự hiện hữu.
Vivekajehīti nīvaraṇavivekato jātehi.
Vivekajehī means born from the seclusion (viveka) from hindrances (nīvaraṇa).
Vivekajehī (do sự ly dục sinh) có nghĩa là do sinh khởi từ sự ly dục đối với các triền cái.
Idāni jhānasamaṅgīvasena vuttassa dutiyapadassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘sā assā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to explain the meaning of the second term, which was stated concerning the attainment of jhāna (jhānasamaṅgīvasa), the phrase “sā assā” and so on was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa của từ thứ hai được nói theo cách của người thành tựu thiền, câu ‘‘sā assā’’ (tưởng đó) v.v. đã được nói.
Sabbatthāti sabbavāresu.
Sabbatthā means on all occasions.
Sabbatthā (trong tất cả) có nghĩa là trong tất cả các trường hợp.
Samāpajjanādhiṭṭhānaṃ viya vuṭṭhānampijhāne pariyāpannaṃ hoti yathā taṃ dhammānaṃ bhaṅgakkhaṇo dhammesu, āvajjanapaccavekkhaṇāni pana na jhānapariyāpannāni, tasmā jhānapariyāpannameva vasīkaraṇaṃ gahetvā ‘‘samāpajjanto, adhiṭṭhahanto, vuṭṭhahanto ca sikkhatī’’ti vuttaṃ.
Just as entering and determining jhāna are included in jhāna, so too is emerging from jhāna included, just as the moment of dissolution of phenomena is included in phenomena. However, reflection and reviewing are not included in jhāna. Therefore, taking only the mastery (vasīkaraṇa) that is included in jhāna, it is said: “one trains while entering, while determining, and while emerging.”
Việc xuất định cũng thuộc về thiền, giống như việc nhập định và an trú, ví như khoảnh khắc hoại diệt của các pháp thuộc về các pháp. Tuy nhiên, việc tác ý và quán sát thì không thuộc về thiền. Vì vậy, chỉ lấy sự thành thạo thuộc về thiền mà nói rằng ‘‘samāpajjanto, adhiṭṭhahanto, vuṭṭhahanto ca sikkhatī’’ (người ấy học khi nhập định, khi an trú, và khi xuất định).
Tanti paṭhamajjhānaṃ.
That refers to the first jhāna.
Taṃ (nó) là sơ thiền.
Tena…pe… jhānenāti idampi ‘‘sikkhā’’ti etassa saṃvaṇṇanāpadaṃ.
By that…pe… jhāna—this also is an explanatory term for “sikkhā” (training).
Tena…pe… jhānenā (bằng thiền đó… v.v.) đây cũng là một từ giải thích cho từ ‘‘sikkhā’’ (sự học).
Tenāti ca hetumhi karaṇavacanaṃ, paṭhamajjhānena hetunāti attho.
And tena is an instrumental case denoting cause; the meaning is: by reason of the first jhāna.
Tenā (bằng đó) là cách nói công cụ trong nghĩa nguyên nhân, có nghĩa là do sơ thiền làm nguyên nhân.
Hetubhāvo cettha jhānassa vivekajapītisukhasukhumasaccasaññāya uppattiyā sahajātādipaccayabhāvo.
Here, the causal aspect of jhāna is its nature as a co-nascence (sahajāta) and other conditions for the arising of perception (saññā) which is born of seclusion, rapture, happiness, and is subtle and true.
Ở đây, trạng thái nguyên nhân của thiền là trạng thái duyên đồng sinh v.v. cho sự sinh khởi của hỷ lạc, vi tế và chân thật của tưởng do sự ly dục sinh.
Kāmasaññāya pana nirodhassa upanissayapaccayabhāvova.
As for the cessation of sense-desire (kāmasaññā), it is only the condition of decisive support (upanissayapaccaya).
Đối với sự diệt trừ tưởng dục, đó chỉ là trạng thái duyên y chỉ mạnh.
So ca kho suttantapariyāyena.
And that is by way of the suttanta (Discourses).
Và điều đó, theo phương pháp của kinh điển.
Tathā ceva heṭṭhā saṃvaṇṇitaṃ ‘‘tathārūpāya paṭipattiyā vinā abhāvato’’ti etenupāyenāti yvāyaṃ paṭhamajjhānatappaṭipakkhasaññāvasena ‘‘sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhatī’’ti ettha nayo vutto, etena nayena.
And just as it was explained below as “due to its non-existence without such practice,” by this method refers to the method stated here, regarding the first jhāna and its opposing perception, that “one training, one perception arises; one training, one perception ceases.”
Và cũng như đã được giải thích ở dưới ‘‘do không có sự thực hành như vậy’’, etenupāyenā (bằng phương pháp này) có nghĩa là bằng phương pháp đã được nói ở đây trong câu ‘‘sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhatī’’ (một tưởng sinh khởi do sự học, một tưởng diệt đi do sự học), theo cách của sơ thiền và các tưởng đối nghịch với nó.
Sabbatthāti sabbavāresu.
Sabbatthā means on all occasions.
Sabbatthā (trong tất cả) có nghĩa là trong tất cả các trường hợp.
414. Idāni ākiñcaññāyatanaparamāya eva saññāya dassane kāraṇaṃ vibhāvento ‘‘yasmā panā’’tiādimāha.
414. Now, explaining the reason for showing perception as culminating only in the Sphere of Nothingness (ākiñcaññāyatana), he says, “Yasmā panā,” and so on.
414. Bây giờ, để làm rõ lý do tại sao chỉ có tưởng của cõi Vô sở hữu xứ là tối thượng được chỉ ra, vị luận sư nói ‘‘yasmā panā’’ (bởi vì) v.v.
Yasmā idañca…pe… uddhaṭanti sambandho.
The connection is: “because this…pe… is brought forth.”
Có sự liên kết là: bởi vì sự quán sát này... v.v. được đề cập đến.
Kesaṃ panidaṃ aṅgato sammasananti vuttaṃ ‘‘aṭṭhasamāpattiyā’’tiādi.
The phrase “aṭṭhasamāpattiyā” and so on was stated in response to the question: “For whom is this contemplation made by way of a constituent?”
Và đối với ai mà sự quán sát này được nói là một yếu tố, câu ‘‘aṭṭhasamāpattiyā’’ (của tám thiền định) v.v. đã được nói.
Aṅgatoti jhānaṅgato.
Aṅgato means by way of a jhāna-constituent.
Aṅgato (như một yếu tố) có nghĩa là như một yếu tố của thiền.
Idañhi anupadadhammavipassanāya lakkhaṇavacanaṃ.
This, indeed, is a descriptive term for vipassanā (insight) into phenomena in succession (anupadadhammavipassanā).
Thật vậy, đây là từ chỉ đặc tính của tuệ quán pháp từng bước.
Anupadadhammavipassanañhi karonto samāpattiṃ patvā aṅgatova sammasanaṃ karoti, na ca saññā samāpattiyā kiñci aṅgaṃ hoti.
For one who practices anupadadhammavipassanā, having attained samāpatti (attainment), contemplates by way of a constituent (aṅgato), and perception (saññā) is not any constituent of samāpatti.
Người thực hành tuệ quán pháp từng bước, khi đạt đến thiền định, chỉ quán sát như một yếu tố, và tưởng không phải là bất kỳ yếu tố nào của thiền định.
Atha ca panetaṃ vuttaṃ ‘‘idañca saññā saññāti evaṃ aṅgato sammasanaṃ uddhaṭa’’nti, tasmā lakkhaṇavacanametaṃ.
And yet it was stated: “this contemplation, as perception is perception, is brought forth as a constituent,” therefore this is a descriptive term.
Tuy nhiên, điều này đã được nói: ‘‘idañca saññā saññāti evaṃ aṅgato sammasanaṃ uddhaṭa’’ (và tưởng này, tưởng này, sự quán sát như một yếu tố đã được đề cập như vậy), do đó đây là từ chỉ đặc tính.
Aṅgatoti vā avayavatoti attho, anupadadhammatoti vuttaṃ hoti.
Aṅgato alternatively means by way of a part; it implies by way of anupadadhamma (phenomena in succession).
Hoặc aṅgato (như một yếu tố) có nghĩa là như một phần, tức là theo pháp từng bước.
Kalāpatoti samūhato.
Kalāpato means by way of a collection.
Kalāpato (theo từng nhóm) có nghĩa là theo từng tập hợp.
Yasmā panettha samāpattivasena taṃtaṃsaññānaṃ uppādanirodhe vuccamāne aṅgavasena so vutto hoti, tasmā ‘‘idañcā’’tiādinā aṅgatova sammasanaṃ dassetīti veditabbaṃ.
Since, in speaking of the arising and cessation of various perceptions by way of samāpatti (attainment), it is stated by way of a constituent (aṅga), it should be understood that by “idañca” and so on, he shows the contemplation as being only a constituent.
Bởi vì ở đây, khi nói về sự sinh khởi và diệt trừ của các tưởng tương ứng theo cách của thiền định, điều đó được nói theo cách của yếu tố, do đó cần hiểu rằng với câu ‘‘idañcā’’ (và điều này) v.v., vị luận sư chỉ ra sự quán sát theo cách của yếu tố.
Tasmāti saññāvaseneva aṅgato sammasanassa uddhaṭattā.
Tasmā means because the contemplation by way of a constituent has been brought forth only by way of perception.
Tasmā (do đó) là do sự quán sát như một yếu tố được đề cập chỉ theo cách của tưởng.
Tadevāti ākiñcaññāyatanameva, na nevasaññānāsaññāyatanaṃ tattha paṭusaññābhāvato.
Tadevā refers only to the Sphere of Nothingness (ākiñcaññāyatana), not the Sphere of Neither Perception Nor Non-Perception (nevasaññānāsaññāyatana), because there is no distinct perception (paṭusaññā) there.
Tadevā (chính điều đó) là chính cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana), chứ không phải cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana), vì ở đó không có tưởng rõ ràng.
‘‘Yo’’ti vattabbe ‘‘yato’’ti vuttanti āha ‘‘yo nāmā’’ti yathā ‘‘ādimhī’’ti vattabbe ‘‘ādito’’ti vuccati atthe pariggayhamāne yathāyuttavibhattiyāva to-saddassa labbhanato.
He says that “yato” is used where “yo” should be, explaining “yo nāmā” as just as “ādito” is said where “ādimhī” is appropriate, because the word “to” is obtained with the appropriate case ending when the meaning is encompassed.
Để nói rằng ‘‘yato’’ (từ đó) được nói thay vì ‘‘yo’’ (người nào), vị luận sư nói ‘‘yo nāmā’’ (người nào tên là), giống như việc nói ‘‘ādito’’ (từ ban đầu) thay vì ‘‘ādimhī’’ (trong ban đầu), vì từ ‘‘to’’ có thể được dùng với bất kỳ cách chia nào phù hợp khi ý nghĩa được nắm bắt.
Nāma-saddo cettha kho-saddo viya vācāsiliṭṭhatāmattaṃ.
The word nāma here is merely for smoothness of expression, like the word kho.
Ở đây, từ nāma (tên là) giống như từ kho, chỉ đơn thuần làm cho lời nói trôi chảy.
Sassedanti sakaṃ, attanā adhigatajhānaṃ, tasmiṃ saññā sakasaññā, sā etassatthīti sakasaññīti vuttaṃ ‘‘attano paṭhamajjhānasaññāya saññavā’’ti.
By sakaṃ, it refers to one's own jhāna, attained by oneself. The perception in that (sakaṃ) is sakasaññā. One who possesses that is sakasaññī. Thus it is stated: “possessing the perception of one's first jhāna.”
Sassedanti (người có tưởng) là sakaṃ (của mình), thiền định mà mình đã đạt được, tưởng trong đó là sakasaññā (tưởng của mình), người có tưởng đó là sakasaññī (người có tưởng của mình), được nói là ‘‘attano paṭhamajjhānasaññāya saññavā’’ (người có tưởng về sơ thiền của mình).
Īkāro cettha upari vuccamānanirodhapādakatāya sātisayāya jhānasaññāya atthibhāvajotako daṭṭhabbo.
The long ī vowel here should be understood as indicating the extreme existence of jhāna-perception, for it gives rise to the cessation (nirodha) mentioned above.
Ở đây, âm ī (trong sakasaññī) cần được hiểu là chỉ ra sự hiện hữu của tưởng thiền với sự vượt trội, vì nó là nền tảng cho sự diệt trừ sẽ được nói ở trên.
Tenevāha ‘‘anupubbena saññaggaṃ phusatī’’tiādi.
For this very reason, it is said: “one gradually touches the summit of perception,” and so on.
Chính vì thế mà vị luận sư nói ‘‘anupubbena saññaggaṃ phusatī’’ (tuần tự chạm đến đỉnh của tưởng) v.v.
Tasmā tattha tattha sakasaññitāggahaṇena tasmiṃ tasmiṃ jhāne sabbaso suciṇṇavasībhāvo dīpitoti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that by taking “sakasaññitā” in each case, the complete mastery (suciṇṇavasībhāva) achieved in that respective jhāna is indicated.
Do đó, cần hiểu rằng bằng cách nắm giữ ý nghĩa người có tưởng của mình ở từng nơi, sự thành thạo hoàn toàn đã được thực hành tốt trong từng thiền định đã được chỉ ra.
Lokiyānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ, sāmiatthe eva vā.
Lokiyānaṃ is a genitive case of specification, or it is in the sense of possession.
Lokiyānaṃ (trong số các pháp thế gian) là cách nói sở hữu trong nghĩa phân định, hoặc chỉ trong nghĩa sở hữu.
Yadaggena hi taṃ tesu seṭṭhaṃ, tadaggena tesampi seṭṭhanti.
For the summit by which it is supreme among them, by that summit it is supreme even among them.
Thật vậy, điều gì làm cho nó là tối thượng trong số đó, điều đó cũng làm cho nó là tối thượng trong số các pháp đó.
Vibhattāvadhiatthe vā sāmivacanaṃ.
Or the genitive case is in the sense of a defined limit.
Hoặc là cách nói sở hữu trong nghĩa giới hạn đã được phân định.
Ettha pana ‘‘lokiyāna’’nti visesanaṃ lokuttarasamāpattīhi tassa aseṭṭhabhāvato kataṃ.
Here, however, the qualification “lokiyānaṃ” is made because it (ākiñcaññāyatana) is not supreme compared to supramundane attainments (lokuttarasamāpatti).
Ở đây, tính từ ‘‘lokiyānaṃ’’ (trong số các pháp thế gian) được dùng để chỉ ra rằng nó không phải là tối thượng so với các thiền định siêu thế.
Sesaṃ ‘‘kiccakārakasamāpattīna’’nti pana visesanaṃ akiccakārakasamāpattito tassa aseṭṭhabhāvatoti daṭṭhabbaṃ.
The remaining qualification “kiccakārakasamāpattīnaṃ” (of the attainments that perform a function) should be understood as made because it is not supreme compared to attainments that do not perform a function (akiccakārakasamāpatti).
Còn lại, tính từ ‘‘kiccakārakasamāpattīnaṃ’’ (trong số các thiền định có chức năng thực hành) cần được hiểu là để chỉ ra rằng nó không phải là tối thượng so với các thiền định không có chức năng thực hành.
Akiccakārakatā cassā ‘‘yatheva hi tattha saññā, evaṃ phassādayopī’’ti, ‘‘yadaggena hi tattha dhammā saṅkhārāvasesabhāvappattiyā pakativipassakānaṃ sammasituṃ asakkuṇeyyarūpena ṭhitā, tadaggena heṭṭhimasamāpattidhammā viya paṭukiccakaraṇasamatthāpi na hontī’’ti ca aṭṭhakathāsu (visuddhi. 1.287) paṭusaññākiccābhāvavacanato viññāyati.
Its non-performance of function (akiccakārakatā) is understood from the statement in the Aṭṭhakathās that there is no distinct perception-function (paṭusaññākicca-abhāva): “Indeed, just as perception exists there, so too do contact (phassa) and other phenomena. For by whichever aspect the phenomena there, having reached a state of being residual formations (saṅkhārāvasesabhāva), stand in a manner impossible for ordinary meditators (pakativipassakānaṃ) to contemplate, by that same aspect they are incapable of performing a distinct function (paṭukiccakaraṇa), unlike the phenomena of lower attainments.”
Và việc nó không có chức năng thực hành được hiểu từ lời nói về việc không có chức năng của tưởng rõ ràng trong aṭṭhakathāsu (các chú giải), rằng ‘‘giống như tưởng ở đó, xúc v.v. cũng vậy’’, và ‘‘điều gì làm cho các pháp ở đó tồn tại dưới dạng các hành còn lại không thể được quán sát bởi những người thực hành tuệ quán thông thường, điều đó cũng làm cho chúng không có khả năng thực hiện chức năng rõ ràng như các pháp của các thiền định thấp hơn’’.
Svāyamattho paramatthamañjūsāya nāma visuddhimaggaṭīkāya āruppakathāyaṃ (visuddhi. ṭī. 1.286) ācariyena savisesaṃ vutto, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbo.
This meaning is explained in detail by the teacher in the discussion of the immaterial attainments (āruppakathāyaṃ) in the Visuddhimaggaṭīkā named Paramatthamañjūsā; therefore, it should be understood according to the method stated there.
Ý nghĩa này đã được vị luận sư nói một cách chi tiết trong phần nói về các cõi vô sắc trong Paramatthamañjūsā (Tối Thượng Bảo Bối), tức là chú giải của Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo), do đó cần được hiểu theo phương pháp đã nói ở đó.
Keci pana ‘‘yathā heṭṭhimā heṭṭhimā samāpattiyo uparimānaṃ uparimānaṃ samāpattīnaṃ adhiṭṭhānakiccaṃ sādhenti, na evaṃ nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti kassacipi adhiṭṭhānaṃ sādheti, tasmā sā akiccakārikā itarā kiccakārikā’’ti vadanti, tadayuttaṃ tassāpi vipassanācittaparidamanādīnaṃ adhiṭṭhānakiccasādhanato, tasmā purimoyeva attho yutto.
Some, however, say: “Just as lower attainments perform the function of a basis (adhiṭṭhāna) for higher and higher attainments, the attainment of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti) does not perform the function of a basis for anything; therefore, it is non-functional, while the others are functional.” This is not appropriate, as it also performs the function of a basis for disciplining insight-consciousness (vipassanācittaparidamana) and so on. Therefore, the former meaning is appropriate.
Tuy nhiên, một số người nói rằng ‘‘giống như các thiền định thấp hơn làm nền tảng cho các thiền định cao hơn, thiền định cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ không làm nền tảng cho bất kỳ thiền định nào, do đó nó không có chức năng thực hành, còn các thiền định khác thì có chức năng thực hành’’. Điều đó không đúng, vì thiền định đó cũng làm chức năng nền tảng cho việc điều phục tâm tuệ quán v.v. Do đó, ý nghĩa trước đó mới đúng.
Kasmā cetaṃ tesamagganti āha ‘‘ākiñcaññāyatanasamāpattiya’’ntiādi.
Why is it supreme among them? He says, “ākiñcaññāyatanasamāpattiya,” and so on.
Tại sao điều này lại là tối thượng đối với chúng? Vị luận sư nói ‘‘ākiñcaññāyatanasamāpattiya’’ (thiền định cõi Vô sở hữu xứ) v.v.
‘‘Itī’’ti vatvā ‘‘lokiyānaṃ…pe… aggattā’’ti tassattho vutto, ‘‘aggattā’’ti ettha vā nidassanametaṃ.
Having said “iti,” its meaning is explained as “lokiyānaṃ…pe… aggattā” (due to being supreme among the mundane…pe…). Or, this is an example for the word “aggattā.”
Sau khi nói ‘‘itī’’ (như vậy), ý nghĩa của nó được nói là ‘‘lokiyānaṃ…pe… aggattā’’ (là tối thượng trong số các pháp thế gian… v.v.), hoặc đây là ví dụ cho từ ‘‘aggattā’’ (do là tối thượng).
Pakappetīti saṃvidahati.
Pakappetī means arranges.
Pakappetī (thiết lập) có nghĩa là sắp đặt.
Jhānaṃ samāpajjanto hi jhānasukhaṃ attani saṃvidahati nāma.
For one who enters jhāna is said to arrange jhāna-happiness within oneself.
Thật vậy, người nhập thiền định là người sắp đặt sự an lạc của thiền định trong chính mình.
Abhisaṅkharotīti āyūhati sampiṇḍeti.
Abhisaṅkharotī means collects or brings together.
Abhisaṅkharotī (tạo tác) có nghĩa là tập hợp, gom góp.
Sampiṇḍanattho hi samudāyattho.
The meaning of collecting is the meaning of gathering.
Thật vậy, ý nghĩa của sự tập hợp là ý nghĩa của sự tổng hợp.
Yasmā pana nikantivasena cetanākiccassa matthakappatti, tasmā phalūpacārena kāraṇaṃ dassento ‘‘nikantiṃ…pe… nāmā’’ti vuttaṃ.
Because the function of volition (cetanā) reaches its culmination by way of longing (nikanti), it is said “nikantiṃ…pe… nāmā” to show the cause by way of result.
Bởi vì sự thành tựu của hành động tác ý xảy ra do sự ham muốn, do đó, để chỉ ra nguyên nhân bằng cách dùng quả thay cho nhân, câu ‘‘nikantiṃ…pe… nāmā’’ (sự ham muốn… v.v. tên là) đã được nói.
Imā ākiñcaññāyatanasaññāti idāni labbhamānā ākiñcaññāyatanasaññā.
Imā ākiñcaññāyatanasaññā refers to the perceptions of the Sphere of Nothingness (ākiñcaññāyatana) now being obtained.
Imā ākiñcaññāyatanasaññā (các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ này) là các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ hiện đang có được.
Taṃsamatikkameneva uparijhānatthāya cetanābhisaṅkharaṇasambhavato nirujjheyyuṃ.
They would cease because the volitional formation (cetanābhisaṅkharaṇa) for the higher jhāna can arise only by transcending that (Sphere of Nothingness).
Bởi vì sự tạo tác tác ý cho thiền định cao hơn chỉ có thể xảy ra bằng cách vượt qua chúng, nên chúng nirujjheyyuṃ (sẽ diệt trừ).
Aññāti ākiñcaññāyatanasaññāhi aññā.
Aññā means other than the perceptions of the base of nothingness.
Aññā (khác) có nghĩa là khác với các saññā (tưởng) của cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana).
Oḷārikāti tato thūlatarā.
Oḷārikā means grosser than those perceptions of the base of nothingness.
Oḷārikā (thô thiển) có nghĩa là thô thiển hơn các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ đó.
Kā pana tāti āha ‘‘bhavaṅgasaññā’’ti.
When asked, "What are those perceptions?" it is said, "Bhavaṅga perceptions."
"Vậy chúng là gì?" (câu hỏi) thì (Luận sư) nói rằng: "Các tưởng bhavaṅga (hộ kiếp)".
Ākiñcaññāyatanato vuṭṭhāya eva hi uparijhānatthāya cetanābhisaṅkharaṇāni bhaveyyuṃ, evañca ākiñcaññāyatanasaññā nirujjheyyuṃ, vuṭṭhānañca bhavaṅgavasena hoti, tato parampi yāva uparijhānasamāpajjanaṃ, tāva antarantarā bhavaṅgasaññā uppajjeyyuṃ, tā ca ākiñcaññāyatanasaññāhi oḷārikāti adhippāyo.
For indeed, only by emerging from the base of nothingness would volitional fabrications for the higher jhānas arise, and thus the perceptions of the base of nothingness would cease. And emerging (from jhāna) occurs by way of bhavaṅga. After that, until the attainment of the higher jhāna, bhavaṅga perceptions would arise intermittently, and these are grosser than the perceptions of the base of nothingness—such is the intention.
Thật vậy, chỉ sau khi xuất khỏi ākiñcaññāyatana (cõi Vô sở hữu xứ) thì các sự tác ý (cetanābhisaṅkharaṇa) cho thiền cao hơn mới có thể xảy ra, và như vậy các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ mới diệt. Sự xuất khỏi (thiền) xảy ra theo cách bhavaṅga (hộ kiếp). Từ đó trở đi, cho đến khi nhập thiền cao hơn, các tưởng bhavaṅga có thể sanh khởi xen kẽ, và những tưởng đó thô thiển hơn các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ. Đây là ý nghĩa.
Cetentovāti nevasaññānāsaññāyatanajjhānaṃ ekaṃ dve cittavārepi samāpajjanavasena pakappento eva.
Cetentovā means while planning for the attainment of the jhāna of neither perception nor non-perception for one or two thought-moments.
Cetentovā (ý muốn) có nghĩa là chỉ khi tác ý nhập thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) dù chỉ một hay hai sát-na tâm.
Na cetetīti tathā heṭṭhimajhānesu viya vā pubbābhogābhāvato na pakappeti nāma.
Na cetetī means one does not plan, for there is no prior application (of mind) as in the lower jhānas.
Na cetetī (không ý muốn) có nghĩa là không tác ý (nhập thiền) như các thiền thấp hơn vì không có sự chuẩn bị trước.
Pubbābhogavasena hi jhānaṃ pakappento idha ‘‘cetetī’’ti vutto.
Indeed, one who plans a jhāna with a prior application of mind is called "planning" here.
Thật vậy, khi tác ý nhập thiền với sự chuẩn bị trước, ở đây được gọi là "ý muốn".
Abhisaṅkharontovāti tattha appahīnanikantikatāvasena āyūhanto eva.
Abhisaṅkharontovā means while striving with unabandoned delight in that (jhāna).
Abhisaṅkharontovā (tác thành) có nghĩa là chỉ khi nỗ lực (để đạt thiền đó) bằng cách không từ bỏ sự ham muốn (nikantikā) ở đó.
Nābhisaṅkharotīti tathā heṭṭhimajhānesu viya vā pubbābhogābhāvato nāyūhati nāma.
Nābhisaṅkharotī means one does not strive, for there is no prior application (of mind) as in the lower jhānas.
Nābhisaṅkharotī (không tác thành) có nghĩa là không nỗ lực (để đạt thiền đó) như các thiền thấp hơn vì không có sự chuẩn bị trước.
‘‘Ahametaṃ jhānaṃ nibbattemi upasampādemi samāpajjāmī’’ti hi evaṃ abhisaṅkharaṇaṃ tattha sālayasseva hoti, na anālayassa, tasmā ekadvicittakkhaṇikampi jhānaṃ pavattento tattha appahīnanikantikatāya ‘‘abhisaṅkharonto evā’’ti vutto.
Indeed, such a fabrication as "I shall generate, accomplish, and attain this jhāna" occurs only for one who has attachment, not for one who has no attachment. Therefore, one who develops even a jhāna lasting for one or two thought-moments is called "fabricating" due to unabandoned delight in that (jhāna).
Thật vậy, sự tác thành như "Ta sẽ tạo ra thiền này, ta sẽ đạt được thiền này, ta sẽ nhập thiền này" chỉ xảy ra đối với người có sự chấp thủ (ālaya) ở đó, chứ không phải người không có sự chấp thủ. Do đó, người làm cho thiền khởi lên dù chỉ một hoặc hai sát-na tâm, được gọi là "chỉ tác thành" vì sự ham muốn không bị đoạn trừ ở đó.
Yasmā panassa tathā heṭṭhimajhānesu viya vā tattha pubbābhogo natthi, tasmā ‘‘na abhisaṅkharotī’’ti vuttaṃ.
But since he has no prior application (of mind) in that (jhāna), as in the lower jhānas, it is said, "He does not fabricate."
Nhưng vì vị ấy không có sự chuẩn bị trước ở đó như đối với các thiền thấp hơn, nên được nói là "không tác thành".
‘‘Imassa bhikkhuno’’tiādi vuttassevatthassa vivaraṇaṃ.
The phrase "Imassa bhikkhuno" and so on is an elaboration of the meaning already stated.
"Của vị tỳ-khưu này..." v.v. là sự giải thích ý nghĩa đã được nói.
Tattha yasmā imassa…pe… atthi, tasmā ‘‘na ceteti, nābhisaṅkharotī’’ti ca vuttanti adhippāyo.
The intention is that since this... (pa.)... exists, it is therefore said, "He does not plan, nor does he fabricate."
Ở đây, ý nghĩa là vì vị ấy... v.v. có (ý muốn), nên được nói là "không ý muốn, không tác thành".
Ābhogasamannāhāroti ābhogasaṅkhāto, ābhogavasena vā cittassa ārammaṇābhimukhaṃ, ārammaṇassa vā cittābhimukhaṃ anvāhāro.
Ābhogasamannāhāro means that which is called application (of mind), or the mind's turning towards the object by way of application, or the object's turning towards the mind by way of application.
Ābhogasamannāhāro (sự tập trung vào đối tượng của tâm) là sự tập trung vào đối tượng của tâm hoặc sự tập trung của đối tượng vào tâm, được gọi là sự chuẩn bị trước (ābhoga), hoặc do sự chuẩn bị trước.
‘‘Svāyamattho’’tiādinā tadevatthaṃ upamāya paṭipādeti.
With the words "Svāyamattho" and so on, that very meaning is explained by means of an analogy.
Với "Svāyamattho" v.v., ý nghĩa đó được trình bày bằng ví dụ.
Puttagharācikkhaṇenāti puttagharassa ārocananayena.
Puttagharācikkhaṇenā means by the method of inquiring about the son's house.
Puttagharācikkhaṇenā (bằng cách chỉ nhà con trai) có nghĩa là theo cách báo tin về nhà con trai.
Gantvā ādāya āgatanti sambandho.
The connection is: "having gone and taken, he returned."
Có sự liên kết là "đã đi và mang về".
Pacchābhāgeti āsanasālāya pacchimadisāyaṃ ṭhitassa pitugharassa pacchābhāge.
Pacchābhāge means in the rear part of the father's house, which is located to the west of the alms hall.
Pacchābhāge (ở phía sau) có nghĩa là ở phía sau nhà cha, ngôi nhà nằm ở hướng tây của sảnh ngồi.
Tatoti puttagharato.
Tato means from the son's house.
Tato (từ đó) có nghĩa là từ nhà con trai.
Laddhagharamevāti yatonena bhikkhā laddhā, tameva gharaṃ puttagehameva.
Laddhagharamevā means that very house from which the alms were received by this young monk, that is, the son's house.
Laddhagharamevā (chính ngôi nhà đã nhận được) có nghĩa là chính ngôi nhà đó, chính ngôi nhà của người con trai, nơi vị tỳ-khưu đã nhận được vật thực khất thực.
Āsanasālā viya ākiñcaññāyatanasamāpatti tato pitugharaputtagharaṭṭhāniyānaṃ nevasaññānāsaññāyatananirodhasamāpattīnaṃ upagantabbato.
The attainment of the base of nothingness is like the alms hall, because from there, the attainments of neither perception nor non-perception and the cessation of perception and feeling, which are comparable to the father's house and the son's house, are to be approached.
Ākiñcaññāyatanasamāpatti (thiền Vô sở hữu xứ) giống như sảnh ngồi, vì từ đó phải đi đến các nơi tương ứng với nhà cha và nhà con trai là thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ và Diệt tận định.
Pitugehaṃ viya nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti amanasikātabbato, majjhe ṭhitattā ca.
The attainment of neither perception nor non-perception is like the father's house, because it is not to be attended to and because it is situated in the middle.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti (thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ) giống như nhà cha, vì không cần tác ý (đến nó) và vì nó nằm ở giữa.
Puttagehaṃ viya nirodhasamāpatti manasikātabbato, pariyante ṭhitattā ca.
The attainment of cessation is like the son's house, because it is to be attended to and because it is situated at the end.
Nirodhasamāpatti (Diệt tận định) giống như nhà con trai, vì cần tác ý (đến nó) và vì nó nằm ở cuối.
Pitugharaṃ amanasikaritvāti pavisitvā samatikkantampi pitugharaṃ amanasikaritvā.
Pitugharaṃ amanasikaritvā means without attending to the father's house, even though one has entered it and passed beyond it.
Pitugharaṃ amanasikaritvā (không tác ý đến nhà cha) có nghĩa là không tác ý đến nhà cha, ngay cả khi đã vào và vượt qua nó.
Puttagharasseva ācikkhaṇaṃ viya ekaṃ dve cittavāre samāpajjitabbampi nevasaññānāsaññāyatanaṃ amanasikaritvā parato nirodhasamāpattatthāya eva manasikāro daṭṭhabbo.
Just as one inquires only about the son's house, so too, the non-attention to the attainment of neither perception nor non-perception, which is to be attained for one or two thought-moments, and the attention directed only towards the subsequent attainment of cessation, should be understood.
Giống như việc chỉ báo tin về nhà con trai, cần hiểu rằng sự tác ý không hướng đến thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ, dù chỉ nhập một hoặc hai sát-na tâm, mà chỉ hướng đến Diệt tận định sau đó.
Evaṃ amanasikārasāmaññena, manasikārasāmaññena ca upamopameyyatā vuttā ācikkhaṇenapi manasikārasseva jotanato.
Thus, the similarity between the simile and the object of the simile is stated by way of non-attention and by way of attention, for even the inquiring indicates attention.
Như vậy, sự so sánh và đối chiếu đã được nói đến qua sự tương đồng về không tác ý và sự tương đồng về tác ý, vì ngay cả việc báo tin cũng chỉ làm sáng tỏ sự tác ý.
Na hi manasikārena vinā ācikkhaṇaṃ sambhavati.
Indeed, without attention, inquiry is not possible.
Thật vậy, không có sự báo tin nào có thể xảy ra mà không có sự tác ý.
Tā jhānasaññāti ekaṃ dve cittavāre pavattā nevasaññānāsaññāyatanajhānasaññā.
Tā jhānasaññā means the jhāna-perceptions of the attainment of neither perception nor non-perception that arose for one or two thought-moments.
Tā jhānasaññā (các tưởng thiền đó) là các tưởng thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ đã sanh khởi trong một hoặc hai sát-na tâm.
Nirodhasamāpattiyañhi yathārahaṃ catutthāruppakusalakiriyajavanaṃ dvikkhattumeva javati, na taduttari.
Indeed, in the attainment of cessation, the fourth immaterial skillful-functional javana acts for only two moments, not more than that, according to what is appropriate.
Thật vậy, trong Diệt tận định, các tâm javana (tốc hành) thiện hoặc duy tác của cõi Vô sắc thứ tư chỉ khởi lên hai lần tùy theo (người nhập định là) anāgāmī (bất lai) hay arahā (A-la-hán), không hơn.
Nirujjhantīti sarasavaseneva nirujjhanti, pubbābhisaṅkhārabalena pana upari anuppādo.
Nirujjhantī means they cease by their own nature, but due to the power of prior fabrication, there is no further arising.
Nirujjhantī (diệt) có nghĩa là tự diệt theo bản chất của chúng, nhưng sự không sanh khởi trở lại sau đó là do sức mạnh của sự tác thành (abhisaṅkhāra) trước đó.
Yathā ca jhānasaññānaṃ, evaṃ itarasaññānampīti āha ‘‘aññā cā’’tiādi.
And just as with the jhāna-perceptions, so too with other perceptions, therefore it is said "aññā cā" and so on.
Và như đối với các tưởng thiền, thì cũng vậy đối với các tưởng khác, nên (Luận sư) nói "và các tưởng khác" v.v.
Nuppajjanti yathāparicchinnakālanti adhippāyo.
Nuppajjanti means they do not arise for the specified period—such is the intention.
Ý nghĩa là chúng không sanh khởi trong khoảng thời gian đã được định rõ.
So evaṃ paṭipanno bhikkhūti yathāvutte saññagge ṭhitabhāvena paṭipanno bhikkhu, so ca kho anāgāmī vā arahā vā dvīhi phalehi samannāgamo, tiṇṇaṃ saṅkhārānaṃ paṭippassaddhi, soḷasavidhā ñāṇacariyā, navavidhā samādhicariyāti imesaṃ vasena nirodhapaṭipādanapaṭipattiṃ paṭipannoti attho.
So evaṃ paṭipanno bhikkhū means a monk who practices by standing in the aforementioned highest perception (saññagga), and indeed, this monk is an Anāgāmī or an Arahant, endowed with two fruits, and has attained the practice of achieving cessation by way of the appeasing of the three fabrications, the sixteen kinds of knowledge-conduct, and the nine kinds of concentration-conduct—such is the meaning.
So evaṃ paṭipanno bhikkhū (vị tỳ-khưu thực hành như vậy) có nghĩa là vị tỳ-khưu đã thực hành bằng cách an trú trong sự cao tột của tưởng (saññagga) đã được nói, và vị ấy là một anāgāmī hoặc arahā có được hai quả vị, sự an tịnh của ba hành (saṅkhāra), mười sáu loại hành vi trí tuệ (ñāṇacariyā), chín loại hành vi định (samādhicariyā), theo ý nghĩa là đã thực hành sự thực hành dẫn đến Diệt tận định theo những điều này.
Anupubbanirodhavasena cittacetasikānaṃ appavattiyeva saññāvedanāsīsena ‘‘saññāvedayitanirodha’’nti vuttā.
The non-arising of consciousness and mental factors altogether, by way of sequential cessation, is called saññāvedayitanirodha (cessation of perception and feeling), with perception and feeling as the principal (elements).
Chính sự không sanh khởi hoàn toàn của tâm và các tâm sở theo thứ tự diệt dần được gọi là "Diệt tưởng thọ" (saññāvedayitanirodha) với tưởng và thọ là chính.
Phusatīti ettha phusanaṃ nāma vindanaṃ paṭiladdhīti dasseti ‘‘vindati paṭilabhatī’’ti iminā.
Here, in phusatī, the meaning of phusanaṃ (contact) is shown by "vindati paṭilabhatī" to be "finding, obtaining."
Ở đây, phusatī (chạm đến) có nghĩa là nhận được, đạt được, điều này được chỉ ra bằng "nhận được, đạt được".
Atthato pana vuttanayena yathāparicchinnakālaṃ cittacetasikānaṃ sabbaso appavattiyeva.
However, in reality, it is simply the complete non-arising of consciousness and mental factors for the specified period, as explained.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, đó chính là sự không sanh khởi hoàn toàn của tâm và các tâm sở trong khoảng thời gian đã được định rõ theo cách đã nói.
Niratthakatāya upasaggamattaṃ, tasmā saññā icceva attho.
Due to being meaningless, the prefix abhi is merely an upasagga; therefore, the meaning is simply "perception."
Vì vô nghĩa, abhi chỉ là một tiền tố, do đó ý nghĩa chỉ là saññā (tưởng).
Nirodhapadena anantarikaṃ katvā samāpattipade vattabbe tesaṃ dvinnamantare sampajānapadaṃ ṭhapitanti āha ‘‘nirodhapadena antarikaṃ katvā vutta’’nti.
It is said "nirodhapadena antarikaṃ katvā vutta" (stated with an intervening word between the word for cessation and the word for attainment) because the word sampajāna (understanding) is placed between the words nirodha (cessation) and samāpatti (attainment), which should have been adjacent.
Khi từ samāpatti (nhập định) lẽ ra phải được nói ngay sau từ nirodha (diệt), nhưng từ sampajāṇa (biết rõ) lại được đặt ở giữa hai từ đó, nên (Luận sư) nói "được nói bằng cách đặt (từ) vào giữa từ nirodha".
Tena vuttaṃ ‘‘anu…pe… attho’’ti, tena ayuttasamāsoyaṃ yathārutapāṭhoti dasseti.
Therefore, it is said "anu...pe... attho"; this shows that this literal reading is an improper compound (ayuttasamāsa).
Do đó, (Luận sư) đã nói "anu... v.v. ý nghĩa", điều này cho thấy rằng cách đọc theo nghĩa đen này là một hợp chất không phù hợp.
Tatrāpīti tasmiṃ yathāpadamanupubbiṭhapanepi ayaṃ visesatthoti yojanā.
Tatrāpī means, "even in that sequential arrangement of words, this is a special meaning"—such is the connection.
Ở đây, "ngay cả trong việc sắp xếp theo thứ tự từng từ như vậy, đây là ý nghĩa đặc biệt" là sự liên kết.
Sampajānantassāti taṃ taṃ samāpattiṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha tattha saṅkhārānaṃ sammasanavasena pajānantassa puggalassa.
Sampajānantassā means for the person who, having attained each respective attainment, emerges from it and understands the fabrications therein by comprehending them.
Sampajānantassā (của người biết rõ) có nghĩa là của người đã nhập các định đó, và sau khi xuất khỏi định, biết rõ các hành (saṅkhāra) ở từng nơi bằng cách quán xét.
Anteti yathāvuttāya nirodhapaṭipādanapaṭipattiyā pariyosāne.
Ante means at the conclusion of the aforementioned practice of achieving cessation.
Ante (ở cuối) có nghĩa là ở cuối sự thực hành dẫn đến Diệt tận định đã được nói.
Dutiyavikappe sampajānantassāti sampajānakārino, iminā nirodhasamāpattisamāpajjanakassa bhikkhuno ādito paṭṭhāya sabbapāṭihārikapaññāya saddhiṃ atthasādhikā paññā kiccato dassitā hoti.
In the second alternative, sampajānantassā means one who acts with full comprehension (sampajāna-kārī). By this, it is shown that the wisdom of a monk who attains the attainment of cessation, starting from the beginning, is effective for realizing the goal, together with all wondrous wisdom (pāṭihārikapaññā).
Trong trường hợp thứ hai, sampajānantassā (của người biết rõ) có nghĩa là của người thực hành sự biết rõ. Bằng cách này, trí tuệ (paññā) hữu ích, cùng với trí tuệ thần thông (pāṭihārikapaññā) toàn diện từ ban đầu, của vị tỳ-khưu nhập Diệt tận định đã được chỉ ra về mặt chức năng.
Tenāha ‘‘paṇḍitassa bhikkhuno’’ti.
Therefore, it is said, "paṇḍitassa bhikkhuno" (for the wise monk).
Do đó, (Luận sư) nói "của vị tỳ-khưu trí tuệ".
Vacanasesāpekkhā’ napekkhatā dvinnaṃ vikappānaṃ viseso.
The difference between the two alternatives lies in whether or not they require an implied remaining word.
Sự khác biệt giữa hai trường hợp là sự phụ thuộc và không phụ thuộc vào phần còn lại của câu.
Saṃvaṇṇanokāsānuppattito nirodhasamāpattikathā kathetabbā.
Since the occasion for exposition has arisen, the discourse on the attainment of cessation must be explained.
Do sự xuất hiện của cơ hội để giải thích, câu chuyện về Diệt tận định (nirodhasamāpatti) phải được kể.
Sabbākārenāti nirodhasamāpattiyā sarūpaviseso, samāpajjanako, samāpajjanaṭṭhānaṃ, samāpajjanakāraṇaṃ, samāpajjanākāroti evamādinā sabbappakārena.
Sabbākārenā means in all respects, such as the specific nature of the attainment of cessation, the attainer, the place of attainment, the cause of attainment, and the manner of attainment.
Sabbākārenā (bằng mọi cách) có nghĩa là bằng mọi phương diện như bản chất đặc biệt của Diệt tận định, người nhập định, nơi nhập định, nguyên nhân nhập định, cách thức nhập định, v.v.
Tatthāti visuddhimagge (visuddhi. 1.307) kathitatovāti kathitaṭṭhānato eva, tevīsatimaparicchedatoti attho, na idha taṃ vadāma punaruttibhāvato, ganthagarukabhāvato cāti adhippāyo.
Tatthā (there) means in the Visuddhimagga, and "kathitatovā" means from the place where it has been explained, that is, from the twenty-third chapter. The intention is: "We do not explain it here due to repetition and the resulting bulkiness of the text."
Tatthā (ở đó) có nghĩa là "từ nơi đã được nói đến" trong Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo), tức là từ chương thứ hai mươi ba. Ý nghĩa là "Chúng tôi không nói điều đó ở đây vì sự lặp lại và vì làm cho văn bản trở nên nặng nề".
415. Saññā aggā etthāti saññaggaṃ, ākiñcaññāyatanaṃ.
Saññaggaṃ means that wherein perception is supreme (agga), which is the base of nothingness (ākiñcaññāyatana).
Saññaggaṃ (tối thượng tưởng), nơi tưởng là tối thượng, là cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana).
Avasesasamāpattīsupi saññaggaṃ atthīti ettha pana saññaggabhāvo ‘‘saññagga’’nti vutto, saññāyeva agganti tulyādhikaraṇasamāso vā.
In the phrase Avasesasamāpattīsupi saññaggaṃ atthīti, the state of being the highest consciousness is called "saññagga," or it is a tulyādhikaraṇa-samāsa (appositional compound) meaning "consciousness itself is the highest."
Tuy nhiên, ở đây, trong câu ‘cũng có saññagga (thượng tri) trong các sự thành tựu còn lại’, trạng thái saññagga được gọi là ‘saññagga’, hoặc là một tulyādhikaraṇasamāsa (hợp chất đồng vị) với nghĩa ‘saññā là tối thượng’.
‘‘Puthū’’ti ayaṃ liṅgavipallāso, nikāralopo vāti vuttaṃ ‘‘bahūnī’’ti.
The word "Puthū" indicates a gender inversion, or it is stated as "bahūnī" due to the elision of ni.
Từ ‘Puthū’ này là sự đảo ngược giống (từ giống trung sang giống đực), hoặc là sự lược bỏ âm ‘ni’, như đã nói ‘bahūnī’ (nhiều).
‘‘Yathā’’ti iminā karaṇappakārasaṅkhāto pakāraviseso gahito, na pakārasāmaññanti dasseti ‘‘pathavīkasiṇādīsū’’tiādinā.
By "Yathā", a specific type of mode, namely the mode of cause, is taken, not the general mode, as shown by "pathavīkasiṇādīsū" and so on.
Với từ ‘Yathā’ này, một loại phương tiện đặc biệt được gọi là ‘phương tiện hành động’ được chấp nhận, chứ không phải là một phương tiện chung, như được chỉ ra bởi ‘trong kasiṇa đất, v.v.’.
‘‘Idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādi tabbivaraṇaṃ.
"Idaṃ vuttaṃ hotī" and so on is its explanation.
‘Điều này đã được nói’ v.v. là sự giải thích của nó.
Jhānānaṃ tāva yutto karaṇabhāvo saññānirodhaphusanassa sādhakatamabhāvato, kasiṇānaṃ pana kathanti?
The states of jhāna are certainly suitable as a cause due to their being most conducive to the attainment of the cessation of consciousness. But how about the kasiṇas?
Trước hết, trạng thái phương tiện của các thiền là phù hợp vì nó là yếu tố hỗ trợ tối ưu cho sự chạm đến diệt thọ tưởng, nhưng đối với các kasiṇa thì sao?
Tesampi so yutto eva.
They too are certainly suitable as a cause.
Đối với chúng, điều đó cũng hoàn toàn phù hợp.
Yadaggena hi jhānānaṃ nirodhaphusanassa sādhakatamabhāvo, tadaggena kasiṇānampi tadavinābhāvato.
For by whatever means jhānas are most conducive to the attainment of cessation, by that same means kasiṇas also are, because they are inseparable from jhānas.
Vì thiền là yếu tố hỗ trợ tối ưu cho sự chạm đến diệt thọ tưởng, nên các kasiṇa cũng vậy vì chúng không thể tách rời khỏi thiền.
Anekakaraṇāpi ca kiriyā hotiyeva yathā ‘‘aññena maggena yānena dīpikāya gacchatī’’ti.
And an action can indeed have multiple causes, as in "he goes by another path, by vehicle, by torch."
Một hành động có nhiều phương tiện cũng xảy ra, như câu ‘người ấy đi bằng một con đường khác, bằng một phương tiện và bằng một ngọn đèn’.
Ekavāranti sakiṃ.
Ekavāraṃ means once.
‘Một lần’ nghĩa là một lần duy nhất.
Purimasaññānirodhanti kāmasaññānirodhaṃ, na pana nirodhasamāpattisaññitaṃ saññānirodhaṃ.
Purimasaññānirodhaṃ refers to the cessation of sensuous consciousness, not the cessation of consciousness designated as nirodhasamāpatti.
‘Sự diệt trừ tưởng trước’ là sự diệt trừ tưởng dục giới, chứ không phải là sự diệt trừ tưởng được gọi là diệt thọ tưởng định.
Ekaṃ saññagganti ekaṃ saññābhūtaṃ aggaṃ, eko saññaggabhāvo vā heṭṭhimāya saññāya ukkaṭṭhabhāvato.
Ekaṃ saññaggaṃ means one highest consciousness, or one state of highest consciousness, due to its superiority to the lower consciousness.
‘Một saññagga’ nghĩa là một tưởng tối thượng, hoặc một trạng thái saññagga vì nó là trạng thái tối thượng hơn tưởng ở dưới.
Saññā ca sā aggañcāti hi saññaggaṃ, na saññāsu agganti.
For saññaggaṃ means "that consciousness which is supreme," not "the supreme among consciousnesses."
Vì ‘saññā’ là tưởng và ‘agga’ là tối thượng, nên đó là ‘saññagga’, chứ không phải ‘tối thượng trong các tưởng’.
Yathā pana saññā aggo etthāti saññaggaṃ, ākiñcaññāyatanaṃ, evaṃ sesajhānampi.
Just as the sphere of nothingness is called saññagga because consciousness is supreme there, so too are the remaining jhānas.
Cũng như Ākiñcaññāyatana (Không vô biên xứ) được gọi là ‘saññagga’ vì tưởng là tối thượng ở đó, thì các thiền còn lại cũng vậy.
Yena ca nimittena jhānaṃ ‘‘saññagga’’nti vuttaṃ, tadeva saññāsaṅkhātaṃ nimittaṃ bhāvalopena, bhāvappadhānena vā idhādhippetaṃ.
And the very sign by which a jhāna is called saññagga—that sign, being called consciousness, is intended here either by the elision of the state or by the prominence of the state.
Và dấu hiệu mà thiền được gọi là ‘saññagga’, chính dấu hiệu đó, tức là tưởng, được ý nghĩa ở đây bằng cách lược bỏ trạng thái hoặc bằng cách ưu tiên trạng thái.
Dve vāreti dvikkhattuṃ.
Dve vāre means twice.
‘Hai lần’ nghĩa là hai lượt.
Satasahassaṃ saññaggānīti migapadavaḷañjananiddeso.
Satasahassaṃ saññaggānī is an indication by way of a deer's footprint.
‘Một trăm ngàn saññagga’ là sự chỉ định theo dấu chân nai.
Sesakasiṇesūti kasiṇānameva gahaṇaṃ nirodhakathāya adhikatattā, tato eva cettha jhānaggahaṇenapi kasiṇajjhānāni eva gahitānīti veditabbaṃ.
Sesakasiṇesū signifies the taking of kasiṇas because the discourse on cessation is prominent; hence it should be understood that here, even by the taking of jhānas, kasiṇa-jhānas are meant.
Trong ‘các kasiṇa còn lại’, chỉ đề cập đến các kasiṇa vì câu chuyện về sự diệt trừ là trọng tâm; do đó, cần hiểu rằng ngay cả việc đề cập đến các thiền ở đây cũng chỉ đề cập đến các thiền kasiṇa.
Yathā ‘‘pathavīkasiṇena karaṇabhūtenā’’ti tadārammaṇikaṃ jhānaṃ anāmasitvā vuttaṃ, evaṃ ‘‘paṭhamajjhānena karaṇabhūtenā’’ti tadārammaṇaṃ anāmasitvā vadati.
Just as it is stated, "by the earth kasiṇa as cause," without referring to the jhāna that has it as its object, so too it states "by the first jhāna as cause" without referring to its object.
Cũng như đã nói ‘bằng kasiṇa đất làm phương tiện’ mà không đề cập đến thiền lấy đó làm đối tượng, thì cũng nói ‘bằng thiền thứ nhất làm phương tiện’ mà không đề cập đến đối tượng của thiền đó.
‘‘Itī’’tiādinā tadevatthaṃ saṅgahetvā nigamanaṃ karoti.
By "Iti" and so on, that very meaning is summarized and concluded.
Với ‘Iti’ v.v., ngài tóm tắt ý nghĩa đó và kết luận.
Sabbampīti ekavāraṃ samāpannajjhānasaññampi.
Sabbampi means even the consciousness of jhāna attained once.
‘Tất cả’ cũng bao gồm tưởng thiền đã nhập định một lần.
Saṅgahetvāti sañjānanalakkhaṇena taṃsabhāvānativattanato saṅgahaṃ katvā, samāpajjanavasena, sañjānanalakkhaṇena ca ekatāti vuttaṃ hoti.
Saṅgahetvā means having comprised, by not transgressing its essential nature, which is the characteristic of apprehending; in other words, it is stated that there is unity through the mode of attainment and through the characteristic of apprehending.
‘Tóm tắt’ nghĩa là đã tóm tắt bằng đặc tính nhận thức vì không vượt quá bản chất đó, và nghĩa là sự đồng nhất về cách nhập định và đặc tính nhận thức.
Aparāparanti punappunaṃ.
Aparāparaṃ means again and again.
‘Aparāparaṃ’ nghĩa là lặp đi lặp lại.
Bahūni saññaggāni honti.
There are many saññaggas.
Có nhiều saññagga.
416. Paṭhamanaye jhānapadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhentassa puggalassa vasena saññāñāṇāni dassitāni.
In the first method, the saññā (perception/consciousness) and ñāṇa (knowledge) were shown in relation to an individual developing vipassanā with jhāna as its proximate cause.
Trong phương pháp thứ nhất, các tưởng và tuệ được trình bày theo cá nhân phát triển tuệ quán (vipassanā) có thiền làm nền tảng.
Dutiyanaye pana yasmā vipassanaṃ ussukkāpetvā maggena ghaṭentassa maggañāṇaṃ uppajjati, tasmā vipassanāmaggavasena saññāñāṇāni dassitāni.
In the second method, since magga-ñāṇa arises in one who applies vipassanā diligently to the path, saññā and ñāṇa were shown in relation to vipassanā and the magga.
Trong phương pháp thứ hai, vì tuệ đạo phát sinh khi người ấy nỗ lực tuệ quán và kết hợp với đạo, nên các tưởng và tuệ được trình bày theo phương pháp tuệ quán và đạo.
Tatiyanaye ca yasmā paṭhamanayo oḷāriko, dutiyanayopi missakoti tadubhayaṃ asambhāvetvā accantasukhumagambhīraṃ nibbattitalokuttarameva dassetuṃ maggaphalavasena saññāñāṇāni dassitāni.
And in the third method, because the first method is gross and the second method is mixed, both were set aside to show only the ultimately subtle and profound supramundane (lokuttara) attainment, thus saññā and ñāṇa were shown in relation to the magga and phala.
Trong phương pháp thứ ba, vì phương pháp thứ nhất thô thiển, và phương pháp thứ hai hỗn tạp, nên để trình bày chỉ có siêu thế tối thượng vi tế và sâu sắc mà không đề cao cả hai, các tưởng và tuệ được trình bày theo đạo và quả.
Tayopete nayā maggasodhanavasena dassitā.
All three of these methods were shown for the purification of the path.
Cả ba phương pháp này đều được trình bày để thanh lọc đạo.
‘‘Ayaṃ panettha sāro’’ti vibhāvetuṃ tipiṭakamahāsivattheravādo ābhato.
To illustrate, "This is the essence here," the view of the Elder Tipiṭaka Mahāsiva is brought forward.
Để làm rõ rằng “đây là điều cốt yếu ở đây”, lời dạy của Trưởng lão Tipiṭaka Mahāsīva đã được đưa ra.
Tathā hi ‘‘arahattaphalasaññāya uppādā’’tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 1.416) theravādānukūlameva upari attho saṃvaṇṇitoti.
Indeed, as stated in "due to the arising of the consciousness of arahantship fruit" and so on, the meaning above is elucidated in accordance with the Elder's view.
Thật vậy, ý nghĩa ở trên đã được giải thích phù hợp với lời dạy của Trưởng lão, bắt đầu bằng ‘do sự phát sinh của tưởng quả A-la-hán’, v.v.
Ime bhikkhūti purimavādino bhikkhū.
Ime bhikkhū refers to the bhikkhus of the former view.
‘Những Tỳ-kheo này’ là những Tỳ-kheo có quan điểm trước đó.
Tadā dīghanikāyatantiṃ parivattante imaṃ ṭhānaṃ patvā yathāvuttapaṭipāṭiyā tayo naye kathente bhikkhū sandhāya evaṃ thero vadati.
At that time, the Elder spoke thus, referring to the bhikkhus who were reciting the Dīghanikāya, reached this point, and taught the three methods in the aforementioned sequence.
Lúc đó, khi các Tỳ-kheo đang tụng đọc Dīgha Nikāya và đến đoạn này, đã trình bày ba phương pháp theo trình tự đã nói, Trưởng lão đã nói như vậy.
Nirodhaṃ pucchitvā tasmiṃ kathite tadanantaraṃ saññāñāṇuppattiṃ pucchanto atthato nirodhā vuṭṭhānaṃ pucchati nāma.
Having questioned about cessation and received an answer, by asking about the arising of saññā and ñāṇa immediately after, one is in effect asking about emergence from cessation.
Sau khi hỏi về sự diệt trừ và được giải thích, ngay sau đó, việc hỏi về sự phát sinh của tưởng và tuệ là hỏi về sự xuất khởi từ sự diệt trừ về mặt ý nghĩa.
Nirodhato ca vuṭṭhānaṃ arahattaphaluppattiyā vā siyā, anāgāmiphaluppattiyā vā, tattha saññā padhānā, tadanantarañca paccavekkhaṇañāṇanti tadubhayaṃ niddhārento thero ‘‘poṭṭhapādo heṭṭhā’’tiādimāha.
Emergence from cessation can be through the arising of arahantship fruit or anāgāmi fruit; in that, saññā is predominant, and immediately after is paccavekkhaṇa-ñāṇa. Thus, clarifying both, the Elder says "Poṭṭhapādo heṭṭhā" and so on.
Và sự xuất khởi từ sự diệt trừ có thể là do sự phát sinh của quả A-la-hán, hoặc do sự phát sinh của quả Bất Hoàn; trong đó, tưởng là chính yếu, và ngay sau đó là tuệ quán chiếu, nên Trưởng lão đã nói ‘Poṭṭhapāda ở dưới’ v.v. để xác định cả hai.
Tattha bhagavāti ālapanavacanaṃ.
Therein, bhagavā is a vocative word.
Trong đó, ‘Bhagavā’ là từ hô ngữ.
Yathā maggavīthiyaṃ maggaphalañāṇesu uppannesu niyamato maggaphalapaccavekkhaṇañāṇāni honti, evaṃ phalasamāpattivīthiyaṃ phalapaccavekkhaṇañāṇanti vuttaṃ ‘‘pacchā paccavekkhaṇañāṇa’’nti.
Just as magga-phala-paccavekkhaṇa-ñāṇas certainly arise when magga-phala-ñāṇas have arisen in the magga-vīthi (process of path), so too phala-paccavekkhaṇa-ñāṇa arises in the phala-samāpatti-vīthi (process of fruit-attainment); therefore it is stated, "pacchā paccavekkhaṇañāṇa" (subsequent reviewing knowledge).
Cũng như trong lộ trình đạo, khi tuệ đạo và tuệ quả phát sinh, tuệ quán chiếu đạo và quả chắc chắn sẽ có, thì trong lộ trình nhập quả, tuệ quán chiếu quả cũng vậy, nên đã nói ‘sau đó là tuệ quán chiếu’.
‘‘Idaṃ arahattaphala’’nti paccavekkhaṇañāṇassa uppattiākāradassanaṃ.
"Idaṃ arahattaphala" shows the manner of the arising of paccavekkhaṇa-ñāṇa.
‘Đây là quả A-la-hán’ là sự trình bày về cách phát sinh của tuệ quán chiếu.
Ayameva paccayo idappaccayo ma-kārassa da-kāraṃ katvā.
This very cause is idappaccayo, having changed the letter ma to da.
Chính nhân này là ‘idappaccaya’ (nhân này), bằng cách biến đổi âm ‘ma’ thành ‘da’.
Da-kārenapi pakatipadamicchanti keci saddavidū.
Some grammarians also desire the original word with da.
Một số nhà ngữ pháp học cũng muốn từ gốc là ‘idappaccaya’ với âm ‘da’.
So pana theravāde na phalasamādhisaññā evāti āha ‘‘phalasamādhisaññāpaccayā’’ti, arahattaphalasamādhisahagatasaññāpaccayāti attho.
However, in the Theravāda tradition, it is not merely the consciousness of fruit-concentration; therefore it states "phalasamādhisaññāpaccayā", meaning "due to the consciousness associated with the concentration of arahantship fruit."
Tuy nhiên, trong truyền thống của các Trưởng lão, đó không chỉ là tưởng định quả, nên ngài nói ‘do nhân tưởng định quả’, nghĩa là do nhân tưởng đi kèm với định quả A-la-hán.
Kirāti anussaraṇatthe nipāto.
Kirā is a particle used in the sense of recollection.
‘Kirā’ là một tiểu từ có nghĩa là hồi tưởng.
Yathādhigatadhammānussaraṇapakkhiyā hi paccavekkhaṇā.
For paccavekkhaṇas (reviewings) belong to the side of recollecting the Dhamma as it was attained.
Thật vậy, sự quán chiếu thuộc về việc hồi tưởng các pháp đã chứng đắc.
Samādhisīsena cettha sabbaṃ arahattaphalaṃ gahitaṃ sahacaraṇañāyena, tasmiṃ asati paccavekkhaṇāya asambhavoti pāḷiyaṃ ‘‘idappaccayā’’ti vuttaṃ.
Here, by the leading term samādhi, the entire arahantship fruit is taken by the principle of concomitance, for without it, paccavekkhaṇa is impossible; therefore, in the Pāli, it is stated "idappaccayā".
Ở đây, toàn bộ quả A-la-hán được bao gồm dưới tiêu đề samādhi theo nguyên tắc đồng hành, vì nếu không có samādhi, sự quán chiếu không thể xảy ra, nên trong Pāḷi đã nói ‘idappaccayā’.
Evamidha dīghabhāṇakānaṃ matena phalapaccavekkhaṇāya ekantikatā dassitā.
Thus, here, according to the view of the Dīghabhāṇakas, the certainty of phala-paccavekkhaṇa is shown.
Như vậy, ở đây, theo quan điểm của các Dīghabhāṇaka (người tụng Dīgha Nikāya), sự chắc chắn của tuệ quán chiếu quả đã được chỉ ra.
Cūḷadukkhakkhandhasuttaṭṭhakathāyaṃ pana evaṃ vuttaṃ ‘‘sā pana na sabbesaṃ paripuṇṇā hoti.
However, in the Cūḷadukkhakkhandhasutta commentary, it is stated thus: "But it is not complete for everyone.
Tuy nhiên, trong Chú giải Cūḷadukkhakkhandhasutta, đã nói như sau: ‘Nhưng nó không hoàn hảo cho tất cả mọi người.
Eko hi pahīnakilesameva paccavekkhati, eko avasiṭṭhakilesameva, eko maggameva, eko phalameva, eko nibbānameva.
For one reviews only the abandoned defilements, another only the remaining defilements, another only the path, another only the fruit, another only Nibbāna.
Một người chỉ quán chiếu các phiền não đã đoạn trừ, một người chỉ quán chiếu các phiền não còn lại, một người chỉ quán chiếu đạo, một người chỉ quán chiếu quả, một người chỉ quán chiếu Nibbāna.
Imāsu pana pañcasu paccavekkhaṇāsu ekaṃ vā dve vā no laddhuṃ na vaṭṭantī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.175), tadetaṃ majjhimabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ.
Among these five reviewings, it is not permissible not to obtain one or two," this is stated according to the view of the Majjhimabhāṇakas.
Trong năm loại quán chiếu này, không nên không đạt được một hoặc hai loại’ (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.175), điều này được nói theo quan điểm của các Majjhimabhāṇaka (người tụng Majjhima Nikāya).
Ābhidhammikā pana vadanti –
But the Abhidhammikas say:
Tuy nhiên, các Abhidhammika nói rằng –
417. ‘‘Gāmasūkaro’’ti iminā vanasūkaramapaneti.
By "Gāmasūkaro", the wild boar is excluded.
Với ‘heo làng’, ngài loại trừ heo rừng.
Evañhi upamāvacanaṃ sūpapannaṃ hotīti.
For only then does the simile become well-established.
Như vậy, lời ví dụ sẽ trở nên phù hợp.
Desanāya saṇhabhāvena sārambhamakkhaissādimalavisodhanato sutamayañāṇaṃ nhāpitaṃ viya, sukhumabhāvena anuvilittaṃ viya, tilakkhaṇabbhāhatatāya kuṇḍalādyālaṅkāravibhūsitaṃ viya ca hoti.
By the subtlety of the teaching, because it cleanses the defilements of self-exaltation, disparagement, envy, and so on, the sutamaya-ñāṇa (knowledge born of hearing) is as if bathed; by its refinement, it is as if anointed with perfume; and by its being struck by the three characteristics, it is as if adorned with earrings and other ornaments.
Do sự tinh tế của bài pháp, tuệ nghe (sutamayañāṇa) giống như được tắm rửa vì nó làm sạch các cấu uế như sārambha, makkha, issā (kiêu căng, che giấu lỗi lầm, ganh tị); giống như được xức dầu vì sự vi tế của nó; và giống như được trang sức bằng vòng tai và các đồ trang sức khác vì nó bị tác động bởi ba đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã).
Tadanupavisato ñāṇassa, tathābhāvā taṃsamaṅgino ca puggalassa tathābhāvāpatti, nirodhakathāya nivedanañcassa sirisayane pavesanasadisanti āha ‘‘saṇhasukhuma…pe… ārāpitopī’’ti.
And the entry of that knowledge into it, and the non-existence of such a state for that person who is devoid of it, and the declaration of the discourse on cessation, is like the entry into a magnificent bed; thus it is stated "saṇhasukhuma…pe… ārāpitopī".
Tuệ đi vào đó, và sự không tồn tại của tuệ như vậy, và sự không tồn tại của cá nhân có điều đó, và sự trình bày về câu chuyện diệt trừ của người ấy giống như việc đưa một con heo vào giường quý giá, nên ngài nói ‘saṇhasukhuma…v.v… ārāpitopī’.
Tatthāti tissaṃ nirodhakathāyaṃ.
Tatthā refers to that discourse on cessation.
‘Ở đó’ là trong câu chuyện về ba sự diệt trừ.
Mandabuddhitāya sukhaṃ na vindanto alabhanto, ajānanto vā.
Due to dull intellect, sukhaṃ na vindanto means not obtaining or not knowing happiness.
Do trí tuệ kém cỏi, ‘không tìm thấy hạnh phúc’ nghĩa là không đạt được hoặc không biết.
Malavidūsitatāya gūthaṭṭhānasadisaṃ.
Due to being defiled by impurities, it is gūthaṭṭhānasadisaṃ (like a place of excrement).
Do bị ô nhiễm bởi cấu uế, ‘giống như nơi phân’.
Attano laddhinti attadiṭṭhiṃ.
"Attano laddhi" means attadiṭṭhi (self-view).
Attano laddhi có nghĩa là chấp thủ về tự ngã (attadiṭṭhi).
Anumatiṃ gahetvāti anuññaṃ gahetvā ‘‘ediso me attā’’ti anujānāpetvā, attano laddhiyaṃ patiṭṭhāpetvāti vuttaṃ hoti.
"Anumatiṃ gahetvā means taking consent, making one acknowledge, 'Such is my self,' and establishing them in one's own doctrine; this is the meaning.
Anumatiṃ gahetvā có nghĩa là nhận được sự đồng ý, chấp thuận rằng “Tự ngã của tôi là như thế này”, tức là đã được thiết lập trong quan điểm của mình.
Pāḷiyaṃ kaṃ panāti oḷāriko, manomayo, arūpīti tiṇṇaṃ attavādānaṃ vasena tividhesu attānesu kataraṃ attānaṃ paccesīti attho.
In the Pāḷi, kaṃ pana means: ‘Among the three types of self-views, namely, the gross, the mind-made, and the formless, which self do you accept?’
Trong Pāḷi, kaṃ panā có nghĩa là: Trong ba loại tự ngã theo ba thuyết tự ngã là thô thiển (oḷārika), do ý tạo (manomaya) và vô sắc (arūpī), ngươi tin vào loại tự ngã nào?
‘‘Desanāya sukusalo’’ti iminā ‘‘avassaṃ me bhagavā laddhiṃ viddhaṃsessatī’’ti tassa manasikāraṃ dasseti.
By "desanāya sukusalo," he shows the mendicant’s thought: "The Blessed One will surely demolish my view."
Với câu "Desanāya sukusalo", cho thấy sự chú ý của người đó: "Chắc chắn Thế Tôn sẽ hủy diệt quan điểm của ta".
Pariharantoti viddhaṃsanato apanento, arūpī attāti attano laddhiṃ nigūhantoti adhippāyo.
Pariharanto means warding off the destruction, intending to say that he concealed his own view that the self is formless.
Pariharanto có nghĩa là tránh khỏi sự hủy diệt, ý là che giấu quan điểm của mình rằng tự ngã là vô sắc.
Pāḷiyaṃ ‘‘oḷārikaṃ kho’’tiādimhi paribbājakavacane ayamadhippāyo – yasmā catusantatirūpappabandhaṃ ekattavasena gahetvā rūpībhāvato ‘‘oḷāriko attā’’ti pacceti attavādī, annapānopaṭṭhānatañcassa parikappetvā ‘‘sassato’’ti maññati, rūpībhāvato eva ca saññāya aññattaṃ ñāyāgatameva, yaṃ vedavādino ‘‘annamayo, pānamayo’’ti ca dvidhā voharanti, tasmā paribbājako taṃ attavādimataṃ attānaṃ sandhāya ‘‘oḷārikaṃ kho’’tiādimāhāti.
In the Pāḷi, regarding the mendicant’s statement beginning with "oḷārikaṃ kho," this is the intention: The self-theorist accepts the continuity of the four physical aggregates as a single entity, and because it is material, he believes the self is "gross." Furthermore, by conceiving of its sustenance through food and drink, he regards it as "eternal." And precisely because it is material, its distinctness from perception is indeed known, which the Vedic scholars refer to in two ways: "food-made" and "drink-made." Therefore, the mendicant made the statement beginning with "oḷārikaṃ kho" referring to that self-theorist's belief of the self.
Trong lời của du sĩ tại đoạn "oḷārikaṃ kho", v.v., ý nghĩa là như sau: Bởi vì người chấp tự ngã (attavādī) chấp thủ dòng chảy của sắc pháp gồm bốn sự liên tục như là một tự ngã, và vì nó có sắc nên cho rằng "tự ngã là thô thiển" (oḷāriko attā); và do suy đoán về sự duy trì của nó bằng thức ăn và đồ uống, người đó cho rằng nó là "thường còn" (sassato); và chính vì nó có sắc, sự khác biệt của nó với tưởng (saññā) là điều hiển nhiên, điều mà những người theo thuyết Veda gọi là "do thức ăn tạo thành" (annamayo) và "do đồ uống tạo thành" (pānamayo) theo hai cách. Do đó, du sĩ đã nói "oḷārikaṃ kho", v.v. để chỉ tự ngã mà người chấp tự ngã này tin tưởng.
‘‘Oḷāriko ca hi te poṭṭhapāda attā abhavissā’’tiādimhi bhagavato vacane cāyamadhippāyo – yadi attā rūpī bhaveyya, evaṃ sati rūpaṃ attā siyā, na ca saññī saññāya arūpabhāvato, rūpadhammānañca asañjānanasabhāvattā.
Regarding the Blessed One's statement beginning with, "Oḷāriko ca hi te Poṭṭhapāda attā abhavissā," this is the intention: If the self were material, then form would be the self. But it would not be conscious, because consciousness is non-material, and material phenomena are by nature unconscious.
Trong lời của Thế Tôn tại đoạn "Oḷāriko ca hi te poṭṭhapāda attā abhavissā", v.v., ý nghĩa là như sau: Nếu tự ngã là hữu sắc, thì sắc sẽ là tự ngã, nhưng nó không phải là hữu tưởng (saññī), vì tưởng là vô sắc, và sắc pháp cũng không có bản chất nhận biết.
Rūpī ca samāno yadi tava matena nicco, saññā ca aparāparaṃ pavattanato tattha tattha bhijjatīti bhedasabbhāvato aniccā, evampi ‘‘aññā saññā, añño attā’’ti saññāya abhāvato acetanova attā hoti, tasmā esa attā na kammassa kārako, na ca phalassa upabhuñjanakoti āpannamevāti imaṃ dosaṃ dassento bhagavā ‘‘oḷāriko cā’’tiādimāhāti.
If, according to your view, the material self were eternal, then consciousness, arising and ceasing repeatedly, would break up at each moment, and thus be impermanent. Even so, since consciousness is different and the self is different, the self would still be unconscious. Therefore, that self would not be the doer of kamma, nor the experiencer of results, which is a problem that would necessarily follow. Pointing out this fault, the Blessed One spoke the words beginning with "oḷāriko cā."
Và nếu tự ngã hữu sắc theo quan điểm của ngươi là thường còn (nicco), còn tưởng (saññā) thì vô thường (aniccā) vì nó phát sinh liên tục và bị phá vỡ ở từng khoảnh khắc, thì ngay cả như vậy, tự ngã vẫn là vô tri (acetanova) do sự vắng mặt của tưởng, bởi vì "tưởng là khác, tự ngã là khác". Do đó, tự ngã này không phải là người tạo nghiệp, cũng không phải là người hưởng quả. Thế Tôn đã nói "oḷāriko cā", v.v. để chỉ ra lỗi lầm này, rằng nó đã xảy ra như vậy.
Tatthāti ‘‘rūpī attā’’ti vāde.
Tatthā means: in the view that "the self is material."
Tatthā có nghĩa là trong quan điểm "tự ngã là hữu sắc".
Paccāgacchatoti sesakiriyāpekkhāya kammattheyeva upayogavacanaṃ, paccāgacchatoti ca paccāgacchantassa, jānantassa, paṭicca vādena pavattassāti vā attho.
Paccāgacchato is a term of usage in the sense of the object when another verb is implied, meaning "of one who comes back," "of one who knows," or "of one who holds a dependent view."
Paccāgacchato là một cách dùng từ trong ý nghĩa của nghiệp (kamma) khi mong đợi một hành động còn lại, và paccāgacchato có nghĩa là của người trở lại, của người biết, hoặc của người đã phát sinh theo thuyết.
‘‘Aññā ca saññā uppajjati, aññā ca saññā nirujjhantī’’ti kasmā vuttaṃ, nanu uppādapubbako nirodho, na ca uppannaṃ anirujjhanakaṃ nāma atthīti codanaṃ sodhetuṃ ‘‘catunnaṃ khandhāna’’ntiādi vuttaṃ.
To resolve the question, "Why is it said, 'one perception arises, and another perception ceases'? Is it not true that cessation follows arising, and nothing that has arisen is unceasing?", the statement beginning with "catunnaṃ khandhāna" was made.
Để giải thích câu hỏi "Tại sao lại nói 'tưởng này sinh khởi, tưởng kia diệt đi'? Chẳng phải sự diệt đi có trước sự sinh khởi, và không có gì đã sinh khởi mà không diệt đi sao?", đoạn "catunnaṃ khandhāna", v.v. đã được nói đến.
Satipi nesaṃ ekālambaṇavatthukabhāve uppādanirodhādhikārattā ekuppādanirodhabhāvova vutto.
Even though they have the same object and basis, their arising and cessation were described as a single arising and cessation due to their being the subject of arising and cessation.
Mặc dù chúng có cùng đối tượng và căn cứ, nhưng vì đề cập đến sự sinh khởi và diệt đi, nên chỉ nói đến sự sinh khởi và diệt đi đồng thời.
Aparāparanti poṅkhānupoṅkha.
Aparāparaṃ means in succession.
Aparāparaṃ có nghĩa là liên tục, nối tiếp nhau.
418-420. Pāḷiyaṃ manomayanti jhānamanaso vasena manomayaṃ.
418-420. In the Pāḷi, manomayaṃ means mind-made due to the meditative mind.
Manomaya trong Pāḷi có nghĩa là do ý tạo (manomaya) theo nghĩa của tâm thiền định (jhānamanaso).
Yo hi bāhirapaccayanirapekkho, so manasāva nibbattoti manomayo.
For indeed, that self which is independent of external causes is mind-made because it arises solely from the mind.
Thật vậy, cái gì không phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài, cái đó được tạo ra chỉ bởi ý (manasā), nên gọi là manomaya.
Rūpaloke nibbattasarīraṃ sandhāya vadati.
He speaks referring to the body arisen in the Form realm.
Lời này đề cập đến thân thể được sinh ra trong cõi sắc giới.
Yaṃ vedavādino ‘‘ānandamayo, viññāṇamayo’’ti ca dvidhā voharanti.
Which the Vedic scholars refer to in two ways: "joy-made" and "consciousness-made."
Điều mà những người theo thuyết Veda gọi là "do hỷ tạo thành" (ānandamayo) và "do thức tạo thành" (viññāṇamayo) theo hai cách.
Tatrāpīti ‘‘manomayo attā’’ti vādepi.
Tatrāpī means: even in the view that "the self is mind-made."
Tatrāpī có nghĩa là ngay cả trong thuyết "tự ngã là do ý tạo".
Dose dinneti ‘‘aññāva saññā bhavissatī’’tiādinā dose dinne attano laddhiṃyeva vadanto ‘‘arūpiṃ kho’’tiādimāhāti sambandho.
Dose dinne: when the fault was pointed out with the words, "another perception will arise," etc., the connection is that he, still advocating his own doctrine, spoke the words beginning with "arūpiṃ kho."
Dose dinne có nghĩa là khi lỗi lầm đã được chỉ ra bằng câu "tưởng sẽ là khác", v.v., thì người đó vẫn nói về quan điểm của mình bằng cách nói "arūpiṃ kho", v.v. Đây là sự liên kết.
Idhāpi purimavāde vuttanayena ‘‘yadi attā manomayo sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo bhaveyya, evaṃ sati rūpaṃ attā siyā, na ca saññī saññāya arūpabhāvato’’tiādi sabbaṃ dosadassanaṃ veditabbaṃ.
Here too, all the exposition of faults, such as "If the self were mind-made, having all limbs and minor parts, with unimpaired faculties, then form would be the self, but not a sentient being, because perception is formless," should be understood in the manner stated in the previous argument.
Ở đây cũng vậy, tất cả các lỗi lầm được chỉ ra, như "Nếu tự ngã là do ý tạo, có đầy đủ các chi phần lớn nhỏ, với các giác quan không bị suy yếu, thì sắc sẽ là tự ngã, nhưng nó không phải là hữu tưởng vì tưởng là vô sắc", v.v., đều phải được hiểu theo cách đã nói trong thuyết trước.
Tamatthañhi dassento bhagavā ‘‘manomayo ca hi te poṭṭhapādā’’tiādimavoca.
Indeed, it was to show that meaning that the Blessed One spoke the words beginning with "manomayo ca hi te Poṭṭhapādā."
Thật vậy, Thế Tôn đã nói "manomayo ca hi te poṭṭhapādā", v.v. để chỉ ra ý nghĩa đó.
Kasmā panāyaṃ paribbājako paṭhamaṃ oḷārikaṃ attānaṃ paṭijānitvā taṃ laddhiṃ vissajjetvā puna manomayaṃ attānaṃ paṭijānāti?
But why did this mendicant first acknowledge a gross self, then abandon that doctrine and again acknowledge a mind-made self?
Nhưng tại sao du sĩ này ban đầu lại chấp nhận tự ngã thô thiển, rồi từ bỏ quan điểm đó, sau đó lại chấp nhận tự ngã do ý tạo?
Tampi vissajjitvā puna arūpiṃ attānaṃ paṭijānātīti?
And having abandoned that, why does he again acknowledge a formless self?
Và sau khi từ bỏ cả điều đó, tại sao lại chấp nhận tự ngã vô sắc?
Kāmañcettha kāraṇaṃ ‘‘tato so arūpī attāti evaṃladdhiko samānopi…pe… ādimāhā’’ti heṭṭhā vuttameva, tathāpi ime titthiyā nāma anavaṭṭhitacittā thusarāsimhi nikhātakhāṇuko viya cañcalāti kāraṇantarampi dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
Although the reason for this has already been stated below—that "even though he held the view that the self is formless… he said," etc. — nevertheless, to show another reason that these sectarians are fickle, like a stake driven into a pile of chaff, the phrase beginning with "yathā nāmā" was spoken.
Mặc dù lý do đã được nói ở dưới, rằng "ngay cả khi người đó có quan điểm rằng tự ngã là vô sắc, v.v., thì cũng đã nói từ đầu", nhưng để chỉ ra một lý do khác rằng những người theo ngoại đạo này có tâm bất định, dao động như một cái cọc cắm trong đống trấu, nên câu "yathā nāmā", v.v. đã được nói đến.
Saññā nappatiṭṭhātīti ārammaṇe sañjānanavasena saññā na patiṭṭhāti, ārammaṇe saññaṃ na karotīti vuttaṃ hoti.
Saññā nappatiṭṭhātī means that perception does not become established in the object, or in other words, it does not form a perception of the object.
Saññā nappatiṭṭhātī có nghĩa là tưởng không an trú trên đối tượng theo cách nhận biết, tức là không tạo ra tưởng về đối tượng.
Saññāpatiṭṭhānakāleti etthāpi ayaṃ nayo.
The same method applies here in saññāpatiṭṭhānakāle.
Nguyên tắc này cũng áp dụng ở đây, trong saññāpatiṭṭhānakāle.
Tatrāpīti ‘‘arūpī attā’’ti vādepi.
Tatrāpī means: even in the view that "the self is formless."
Tatrāpī có nghĩa là ngay cả trong quan điểm "tự ngã là vô sắc".
Saññāyāti pakatisaññāya, evaṃ bhadantadhammapālattherena (dī. ni. ṭī. 1.418-420) vuttaṃ.
Saññāyā means "by ordinary perception"; thus spoke Venerable Dhammapāla Thera.
Saññāyā có nghĩa là tưởng thông thường. Điều này đã được Trưởng lão Bhadantadhammapāla nói đến (Dī. Ni. Ṭī. 1.418-420).
Aññasmiṃ titthāyatane uppādanirodhanti hi sambandho.
The connection is to "arising and cessation in another sectarian sphere."
Sự liên kết là "sự sinh khởi và diệt đi trong một giáo phái khác".
Tena vedikānaṃ matena nānakkhaṇe uppannāya nānārammaṇāya saññāya uppādanirodhamicchatīti dasseti.
By that phrase, he shows that, according to the Vedic theorists' view, one desires the arising and cessation of perception that arises at various moments and has various objects.
Do đó, điều này cho thấy rằng theo quan điểm của những người theo Veda, người đó mong muốn sự sinh khởi và diệt đi của tưởng, vốn sinh khởi vào những khoảnh khắc khác nhau và có những đối tượng khác nhau.
Keci pana ‘‘ācariyasaññāyā’’ti paṭhanti, tadayuttaṃ atthassa viruddhattā, therena ca anuddhaṭattā.
Some, however, read "ācariyasaññāyā," but that is inappropriate because the meaning is contradictory and it was not extracted by the Elder.
Tuy nhiên, một số người đọc là "ācariyasaññāyā", nhưng điều đó không phù hợp vì nó mâu thuẫn với ý nghĩa và Trưởng lão đã không đề cập đến.
Aparāparaṃ pavattāya saññāya uppādavayadassanato uppādanirodhaṃ icchati. Tathāpi ‘‘saññā saññā’’ti pavattasamaññaṃ ‘‘attā’’ti gahetvā tassa avicchedaṃ parikappento sassataṃ maññati.
Seeing the arising and passing away of successive perceptions, he desires arising and cessation. Nevertheless, taking the continuously occurring designation "saññā saññā" as "self," and conceiving its uninterruptedness, he regards it as eternal.
Do thấy sự sinh khởi và diệt đi của tưởng phát sinh liên tục, người đó mong muốn sự sinh khởi và diệt đi. Ngay cả như vậy, người đó vẫn chấp thủ danh xưng "tưởng, tưởng" đang diễn ra như là "tự ngã" và suy đoán về sự không gián đoạn của nó, rồi cho rằng nó là thường còn.
Tenāha ‘‘attānaṃ pana sassataṃ maññatī’’ti.
Therefore, he said, "attānaṃ pana sassataṃ maññatī (but he regards the self as eternal)."
Do đó, Ngài nói "attānaṃ pana sassataṃ maññatī" (nhưng người đó cho rằng tự ngã là thường còn).
Tasmāti aparāparaṃ pavattasaññāya nāmamattena sassataṃ maññanato.
Tasmā means: because he regards it as eternal merely by the name of the continuously occurring perception.
Tasmā có nghĩa là do cho rằng tưởng phát sinh liên tục là thường còn chỉ bằng danh nghĩa.
Saññāya uppādanirodhamatte aṭṭhatvā taduttari sassataggāhassa gahaṇato dosaṃ dassetīti adhippāyo.
The intention is that the Blessed One points out the fault of grasping eternality beyond merely the arising and cessation of perception, instead of stopping there.
Ý nghĩa là Thế Tôn chỉ ra lỗi lầm do chấp thủ quan điểm thường còn vượt xa sự sinh khởi và diệt đi của tưởng, chứ không dừng lại ở đó.
Tathevāti yathā ‘‘rūpī attā, manomayo attā’’ti ca vādadvaye attano asaññatā, evañcassa ‘‘acetanatā’’tiādidosappasaṅgo dunnivāro, tatheva imasmiṃ vādepīti attho.
Tathevā means: just as in the two views, "the self is material" and "the self is mind-made," there is its non-consciousness and the unavoidable implication of its unconsciousness, so too in this view. This is the meaning.
Tathevā có nghĩa là: Cũng như trong hai quan điểm "tự ngã hữu sắc" và "tự ngã do ý tạo", sự vô tưởng (asaññatā) của tự ngã và lỗi lầm như "sự vô tri" của nó là không thể tránh khỏi, thì trong quan điểm này cũng vậy.
Micchādassanenāti attadiṭṭhisaṅkhātena micchābhinivesena.
Micchādassanenā means: by wrong apprehension, referred to as attadiṭṭhi (self-view).
Micchādassanenā có nghĩa là do sự chấp thủ sai lầm (micchābhinivesena) được gọi là tà kiến về tự ngã (attadiṭṭhisaṅkhātena).
Abhibhūtattāti anādikālabhāvitabhāvena ajjhotthaṭattā, nivāritañāṇacārattāti vuttaṃ hoti.
Abhibhūtattā means: being overwhelmed by the cultivation throughout beginningless time, which means that the range of knowledge is obstructed.
Abhibhūtattā có nghĩa là bị lấn át bởi sự phát triển từ vô thủy, tức là sự vận hành của trí tuệ bị ngăn cản.
Yena santatighanena, samūhaghanena ca vañcito bālo pabandhavasena pavattamānaṃ dhammasamūhaṃ micchāgāhavasena ‘‘attā’’ti ca ‘‘nicco’’ti ca abhinivissa voharati, taṃ ekattasaññitaṃ santatighanaṃ, samūhaghanañca vinibhujja yāthāvato jānanaṃ ghanavinibbhogo, so ca sabbena sabbaṃ titthiyānaṃ natthi.
By which density of continuity and density of conglomeration the foolish one, being deceived, wrongly apprehends the aggregate of phenomena occurring in continuity as "self" and "eternal" and speaks of it thus. The analysis of this density, which is designated as singularity, that is, the density of continuity and the density of conglomeration, and knowing it as it truly is, is called ghanavinibbhoga (analysis of densities). And this is entirely absent among the sectarians.
Sự phân tích các khối (ghanavinibbhogo) là sự nhận biết đúng đắn bằng cách phân tích khối liên tục (santatighana) và khối tập hợp (samūhaghana) mà kẻ ngu si bị lừa dối bởi chúng, đã chấp thủ và gọi tập hợp các pháp đang diễn ra theo dòng chảy là "tự ngã" và "thường còn" bằng cách chấp thủ sai lầm. Và sự phân tích khối này hoàn toàn không có ở những người ngoại đạo.
Tasmā ayampi paribbājako tādisassa ñāṇaparipākassa abhāvato vuccamānampi nānattaṃ nāññāsīti āha ‘‘taṃ nānattaṃ ajānanto’’ti.
Therefore, this mendicant, lacking such ripeness of knowledge, did not understand the diversity even when it was explained. Thus, it is said, "taṃ nānattaṃ ajānanto (not knowing that diversity)."
Do đó, du sĩ này cũng không nhận ra sự khác biệt (nānattaṃ) mặc dù đã được nói đến, vì không có sự trưởng thành của trí tuệ như vậy. Ngài nói "taṃ nānattaṃ ajānanto" (không biết sự khác biệt đó).
Saññā nāmāyaṃ nānārammaṇā nānākkhaṇe uppajjati, veti cāti vedikānaṃ mataṃ.
The view of the Vedic theorists is that this perception is of various objects, arises at various moments, and also passes away.
Tưởng này, vốn có nhiều đối tượng, sinh khởi và diệt đi vào những khoảnh khắc khác nhau, đó là quan điểm của những người theo Veda.
Saññāya uppādanirodhaṃ passantopi saññāmayaṃ saññābhūtaṃ attānaṃ parikappetvā yathāvuttaghanavinibbhogābhāvato niccameva katvā diṭṭhimaññanāya maññati. Tathābhūtassa ca tassa saṇhasukhumaparamagambhīradhammatā na ñāyatevāti idaṃ kāraṇaṃ passantena bhagavatā ‘‘dujjānaṃ kho’’tiādi vuttanti dassento ‘‘athassa bhagavā’’tiādimāha.
Even seeing the arising and passing away of perception, conceiving the self as perception-made and perception-born, and because of the absence of the detailed analysis of aggregates mentioned above, he regards it as permanent, through the apprehension of views. Furthermore, the subtle, profound, and extremely deep nature of that ultimate reality is not understood. Showing that it was for this reason that the Blessed One said, "This is difficult to know," and so on, the commentator says, "Then the Blessed One..." and so on.
Dù thấy sự sinh diệt của tưởng (saññā), sau khi hình dung một tự ngã (attā) là do tưởng (saññāmayaṃ), là bản chất của tưởng (saññābhūtaṃ), do không có sự phân biệt rõ ràng các khối như đã nói, làm cho nó trở thành thường hằng (niccameva), ông ta nhận thức bằng tà kiến (diṭṭhimaññanāya maññati). Để chỉ ra rằng vì tính chất vi tế, cực kỳ sâu xa của pháp như vậy không được biết đến, nên Thế Tôn đã nói: “Thật khó biết” (dujjānaṃ kho) và tiếp theo, bậc Đạo sư đã nói: “Rồi Thế Tôn” (athassa bhagavā) và tiếp theo.
Diṭṭhiādīsu ‘‘evameta’’nti dassanaṃ abhinivisanaṃ diṭṭhi.
Among views and so forth, seeing and adhering to something as "it is thus" is view (diṭṭhi). The preliminary stage of that very view, accepting it as "it is thus" by way of reflection, is forbearance (khanti). Likewise, liking it is preference (ruci). The phrase "it is otherwise" and so on explains these views etc. Therein, "it is otherwise" means it is otherwise than the seeing which, in the Noble Discipline, does not cling to either extreme but proceeds by way of the Middle Path.
Trong số diṭṭhi (tà kiến) và các điều khác, sự thấy biết và chấp thủ rằng “điều này là như vậy” chính là diṭṭhi.
Tassā eva pubbabhāgabhūtaṃ ‘‘evameta’’nti nijjhānavasena khamanaṃ khanti. Tathā rocanaṃ ruci. ‘‘Aññathāyevā’’tiādi tesaṃ diṭṭhiādīnaṃ vibhajja dassanaṃ.
The preliminary stage of that very view, accepting it as "it is thus" by way of reflection, is forbearance (khanti). Likewise, liking it is preference (ruci). The phrase "it is otherwise" and so on explains these views etc. Therein, "it is otherwise" means it is otherwise than the seeing which, in the Noble Discipline, does not cling to either extreme but proceeds by way of the Middle Path.
Sự chấp nhận hay đồng ý theo cách suy xét rằng “điều này là như vậy” chính là khanti (nhẫn nại), là phần trước của diṭṭhi đó. Tương tự, sự ưa thích là ruci (ưa thích). Câu “aññathāyevā” (hoàn toàn khác) và tiếp theo là cách phân tích và trình bày các diṭṭhi này.
Tattha aññathāyevāti yathā ariyavinaye antadvayaṃ anupagamma majjhimapaṭipadāvasena dassanaṃ hoti, tato aññathāyeva.
Therein, "it is otherwise" means it is otherwise than the seeing which, in the Noble Discipline, does not cling to either extreme but proceeds by way of the Middle Path.
Trong đó, aññathāyevā (hoàn toàn khác) có nghĩa là hoàn toàn khác với cách thấy biết trong giới luật của bậc Thánh (ariyavinaya), nơi không đi theo hai thái cực mà theo con đường trung đạo (majjhimapaṭipadā).
Aññadevāti yaṃ paramatthato vijjati khandhāyatanādi, tassa cāpi aniccatādi, tato aññadeva paramatthato avijjamānaṃ attasassatādikaṃ tayā khamate ceva ruccate cāti attho.
"It is something else (aññadeva)" means that what truly exists as ultimate reality — such as the aggregates and sense bases — and their impermanence etc., is separate from something else, like a permanent self, which does not exist in ultimate reality, and which you, Poṭṭhapāda, both tolerate and approve of.
Aññadevā (một điều khác) có nghĩa là một điều khác với những gì tồn tại trong chân đế (paramattha) như các uẩn (khandha), xứ (āyatana) v.v., và cũng khác với tính vô thường (aniccatā) v.v. của chúng. Ý là, ông chấp nhận và ưa thích những điều không tồn tại trong chân đế như tự ngã thường hằng (attasassata) v.v.
Ābhuso yuñjanaṃ āyogo. Tena vuttaṃ ‘‘yuttapayuttatā’’ti.
Ayoga is extreme exertion. Therefore it is said, "yuttapayuttatā".
Sự tinh tấn hết sức là āyogo (tinh tấn). Do đó, có câu “yuttapayuttatā” (sự tinh tấn và nỗ lực).
Paṭipattiyāti paramattacintanādiparibbājakapaṭipattiyā.
Paṭipattiyā refers to the practice of wanderers who ponder ultimate reality and so forth.
Paṭipattiyā (trong thực hành) có nghĩa là trong thực hành của các du sĩ (paribbājaka) như suy tư về tự ngã tối thượng v.v.
Ācariyassa bhāvo ācariyakaṃ, yathā tathā ovādānusāsanaṃ, tadassatthīti ācariyako yathā ‘‘saddho’’ti āha ‘‘aññatthā’’tiādi.
The state of a teacher is ācariyakaṃ, the giving of advice and instruction as appropriate; since he possessed this, he is called ācariyako, just as one is called "saddho" (faithful). Therefore it is said, "aññatthā" and so on.
Trạng thái của một bậc thầy là ācariyakaṃ (sự làm thầy), tức là sự khuyên bảo và hướng dẫn như vậy. Vì điều đó có ở ông ta, nên ông ta là ācariyako (người có thầy), giống như cách nói “saddho” (có đức tin). Do đó, bậc Đạo sư đã nói “aññatthā” (ở nơi khác) và tiếp theo.
Aññasmiṃ titthāyatane tava ācariyabhāvo atthīti yojanā.
The interpretation is that you have the state of a teacher in another sect or sphere.
Ý nghĩa là: “Ông có trạng thái của một bậc thầy ở một giáo phái (titthāyatana) khác.”
‘‘Tenā’’tiādi saha yojanāya yathāvākyaṃ dassanaṃ.
The phrase "tenā" and so on presents the sentence as it is, together with its construction.
Câu “Tenā” (do đó) và tiếp theo là cách trình bày câu văn theo cách kết nối.
‘‘Ayaṃ paramattho, ayaṃ sammutī’’ti imassa vibhāgassa dubbibhāgattā dujjānaṃ etaṃ nānattaṃ.
This diversity is difficult to discern because the distinction between "this is ultimate truth, this is conventional truth" is hard to make.
Sự khác biệt (nānattaṃ) này thật khó biết (dujjānaṃ etaṃ) vì sự phân biệt giữa “đây là chân đế, đây là tục đế” (ayaṃ paramattho, ayaṃ sammutī) là rất khó.
‘‘Yajjetaṃ dujjānaṃ tāva tiṭṭhatu, aññaṃ panatthaṃ bhagavantaṃ pucchāmī’’ti cintetvā tathā paṭipannataṃ dassetuṃ ‘‘atha paribbājako’’tiādi vuttaṃ.
Thinking, "If this is difficult to discern, let that remain for now; I will ask the Blessed One another question," the phrase "atha paribbājako" and so on was stated to show that he acted accordingly.
Để chỉ ra rằng du sĩ đã nghĩ: “Nếu điều này khó biết, thì hãy tạm gác lại. Tôi sẽ hỏi Thế Tôn một điều khác,” và đã hành động như vậy, bậc Đạo sư đã nói “atha paribbājako” (rồi du sĩ) và tiếp theo.
Añño vā saññātoti saññāsabhāvato aññasabhāvo vā attā hotūti attho.
"Or other than saññā" means let the self be of a nature other than the nature of saññā.
Añño vā saññāto (hoặc một tưởng khác) có nghĩa là: “Hoặc tự ngã (attā) có thể là một bản chất khác với bản chất của tưởng (saññā).”
Adhunā pana ‘‘aññā vā saññā’’ti pāṭho dissati.
However, at present, the reading "aññā vā saññā" is seen.
Tuy nhiên, hiện nay có một bản đọc là “aññā vā saññā” (hoặc một tưởng khác).
Assāti attano.
Assā means of the self.
Assā (của nó) có nghĩa là của tự ngã (attā).
Lokīyati dissati, patiṭṭhahati vā ettha puññapāpaṃ, tabbipāko cāti loko, attā.
That which is seen in the world, or where wholesome and unwholesome actions and their results are established, is called loka (world), which refers to the self.
Loko (thế gian) có nghĩa là tự ngã (attā), vì phước và tội, cùng với quả dị thục của chúng, được thấy hoặc được thiết lập ở đó.
So hissa kārako, vedako cāti icchito.
That self is desired to be both the doer and the experiencer.
Vì nó được mong muốn là người tạo tác và người cảm thọ.
Diṭṭhigatanti ‘‘sassato attā ca loko cā’’tiādi (dī. ni. 1.31; udā. 55) nayapavattaṃ diṭṭhigataṃ.
Diṭṭhigataṃ (wrong view) refers to the view that "the self and the world are eternal" and so on.
Diṭṭhigataṃ (tà kiến) là tà kiến phát sinh theo cách nói: “Tự ngã và thế gian là thường hằng” (Dī. Ni. 1.31; Udā. 55) và các điều tương tự.
Na hesa diṭṭhābhiniveso diṭṭhadhammikādiatthanissito tadasaṃvattanato.
This adherence to wrong views does not lead to benefits in this life, etc., because it does not conduce to them.
Sự chấp thủ tà kiến này không dựa vào lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika) v.v., vì nó không dẫn đến những điều đó.
Yo hi taṃ saṃvattanako, so ‘‘taṃ nissito’’ti vattabbataṃ labheyya yathā taṃ puññañāṇasambhāro.
For indeed, one who conduces to that would be termed "dependent on that," just as the accumulation of merit and wisdom.
Người nào tạo ra điều đó, người đó có thể được gọi là “dựa vào điều đó”, giống như sự tích lũy công đức và trí tuệ.
Eteneva nayena na dhammanissitatāpi saṃvaṇṇetabbā.
By this same method, the state of being dependent on Dhamma should also not be explained.
Theo cùng cách này, cũng không nên giải thích rằng nó dựa vào Pháp (dhamma).
Brahmacariyassa ādi ādibrahmacariyaṃ, tadeva ādibrahmacariyakaṃ yathā ‘‘vinayo eva venayiko’’ti (pārā. aṭṭha. 8).
The beginning of the holy life is ādibrahmacariyaṃ; that itself is ādibrahmacariyakaṃ, just as "discipline itself is disciplinary."
Khởi đầu của Phạm hạnh (brahmacariya) là ādibrahmacariyaṃ (phạm hạnh sơ khởi). Chính điều đó là ādibrahmacariyakaṃ (thuộc về phạm hạnh sơ khởi), giống như cách nói “vinayo eva venayiko” (Giới luật chính là thuộc về giới luật) (Pārā. Aṭṭha. 8).
Tenāha ‘‘sikkhattayasaṅkhātassā’’tiādi.
Therefore, it is said, "sikkhattayasaṅkhātassā" and so on.
Do đó, bậc Đạo sư đã nói “sikkhattayasaṅkhātassā” (của ba học pháp) và tiếp theo.
Sabbampi vākyaṃ antogadhāvadhāraṇaṃ tassa avadhāraṇaphalattāti vuttaṃ ‘‘ādimatta’’nti.
The entire statement contains an implicit emphasis, because it is the outcome of that emphasis, therefore it is said, "ādimattaṃ" (mere beginning).
Toàn bộ câu văn bao hàm sự nhấn mạnh, vì đó là kết quả của sự nhấn mạnh. Do đó, có câu “ādimatta” (chỉ là khởi đầu).
Tadidha adhisīlasikkhāva.
Here, that refers only to the training in higher morality (adhisīlasikkhā).
Điều đó ở đây chỉ là giới học (adhisīlasikkhā).
Sā hi sikkhattayasaṅgahite sāsanabrahmacariye ādibhūtā, na aññattha viya ājīvaṭṭhamakādi ādibrahmacariyakanti dasseti ‘‘adhisīlasikkhāmatta’’nti iminā.
For indeed, that is the beginning in the holy life of the Dispensation, which is comprised of the three trainings, and not, as in other cases, the livelihood with eight factors etc., which is the primary holy life. This is shown by the phrase "adhisīlasikkhāmattaṃ".
Bậc Đạo sư chỉ ra rằng giới học này là khởi đầu trong phạm hạnh giáo pháp (sāsanabrahmacariya) bao gồm ba học pháp, chứ không phải là các điều như tám chi phần sinh kế (ājīvaṭṭhamaka) v.v., như ở những nơi khác, bằng cách nói “adhisīlasikkhāmatta” (chỉ là giới học).
Nibbindanatthāyāti ukkaṇṭhitabhāvāya.
Nibbindanatthāyā means for the sake of becoming weary of it.
Nibbindanatthāyā (vì sự nhàm chán) có nghĩa là vì trạng thái chán nản.
‘‘Abhijānanāyāti ñātapariññāvasena abhijānanatthāya.
"Abhijānanāyā means for the sake of distinct knowledge, by way of discerning what is known.
“Abhijānanāyā (vì sự hiểu biết rõ ràng) có nghĩa là vì sự hiểu biết rõ ràng theo cách tri kiến biến tri (ñātapariññā).
Sambujjhanatthāyāti tīraṇapahānapariññāvasena sambodhanatthāyā’’ti vadanti.
Sambujjhanatthāyā means for the sake of perfect enlightenment, by way of discernment of elimination and abandoning." So they say.
Sambujjhanatthāyā (vì sự giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là vì sự giác ngộ hoàn toàn theo cách thẩm sát biến tri (tīraṇapariññā) và đoạn trừ biến tri (pahānapariññā),” họ nói.
Apica abhijānanāyāti abhiññāpaññāvasena jānanāya.
Furthermore, abhijānanāyā means for the sake of knowing by means of higher knowledge and wisdom.
Hơn nữa, abhijānanāyā (vì sự hiểu biết rõ ràng) có nghĩa là vì sự hiểu biết theo cách trí tuệ thắng trí (abhiññāpaññā).
Taṃ pana vaṭṭassa paccakkhakaraṇameva hotīti āha ‘‘paccakkhakiriyāyā’’ti.
However, that is indeed the direct realization of the cycle of existence, hence it is said, "paccakkhakiriyāyā".
Vì điều đó chính là sự chứng nghiệm vòng luân hồi (vaṭṭa), nên bậc Đạo sư đã nói “paccakkhakiriyāyā” (vì sự chứng nghiệm).
Sambujjhanatthāyāti pariññābhisamayavasena paṭivedhatthāya.
Sambujjhanatthāyā means for the sake of penetration by way of comprehension and full understanding.
Sambujjhanatthāyā (vì sự giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là vì sự thâm nhập (paṭivedha) theo cách chứng đắc biến tri (pariññābhisamaya).
Diṭṭhābhinivesassa saṃsāravaṭṭe nibbidāvirāganirodhupasamāsaṃvattanaṃ vaṭṭantogadhattā, tassa vaṭṭasambandhanato ca.
The non-conduciveness of weariness, dispassion, cessation, and tranquility to the cycle of existence for one with attachment to views, is because such attachment is encompassed within the cycle, and is connected to it.
Sự không dẫn đến nhàm chán (nibbidā), ly tham (virāga), đoạn diệt (nirodha), và an tịnh (upasama) trong vòng luân hồi (saṃsāravaṭṭa) của sự chấp thủ tà kiến (diṭṭhābhinivesa) là do sự bao hàm trong vòng luân hồi và sự liên kết với vòng luân hồi của nó.
Tathā abhiññāsambodhanibbānāsaṃvattanañca daṭṭhabbaṃ.
Similarly, the non-conduciveness of higher knowledge, perfect enlightenment, and Nibbāna should also be understood.
Tương tự, cũng phải hiểu rằng nó không dẫn đến thắng trí (abhiññā), giác ngộ hoàn toàn (sambodhana), và Niết Bàn (nibbāna).
Kāmaṃ taṇhāpi dukkhasabhāvā eva, tassā pana samudayabhāvena visuṃ gahitattā ‘‘taṇhaṃ ṭhapetvā’’ti vuttaṃ.
Though craving itself is indeed of the nature of suffering, it is stated "except for craving" because it is taken separately as the origin of suffering.
Dù tham ái (taṇhā) cũng có bản chất là khổ (dukkha), nhưng vì nó được đề cập riêng biệt như là nguyên nhân của khổ (samudaya), nên có câu “taṇhaṃ ṭhapetvā” (ngoại trừ tham ái).
Pabhāvanatoti uppādanato.
Pabhāvanato means due to its production.
Pabhāvanato (do sự phát sinh) có nghĩa là do sự tạo ra.
Dukkhaṃ pabhāventīpi taṇhā avijjādipaccayantarasahitā eva pabhāveti, na kevalāti āha ‘‘sappaccayā’’ti.
Craving, even while producing suffering, produces it only in conjunction with other conditions such as ignorance; it does not do so alone. Therefore, it is said, "sappaccayā".
Dù tham ái tạo ra khổ, nhưng nó chỉ tạo ra khổ khi có các duyên khác như vô minh (avijjā) v.v. Do đó, bậc Đạo sư đã nói “sappaccayā” (có duyên).
Appavattīti appavattinimittaṃ.
Appavattī means the cause of non-occurrence.
Appavattī (sự không phát sinh) có nghĩa là nguyên nhân của sự không phát sinh.
Na pavattanti ettha dukkhasamudayā, etasmiṃ vā adhigateti hi appavatti. Dukkhanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati, tadatthañca sā paṭipajjitabbāti dukkhanirodhagāminipaṭipadā.
Here, the origins of suffering do not arise; or when Nibbāna is attained, the origins of suffering do not arise. Therefore, that Nibbāna is appavatti. One goes to the cessation of suffering, Nibbāna; and for that purpose, that practice should be undertaken, hence it is the path leading to the cessation of suffering.
Vì các nguyên nhân của khổ (dukkhasamudaya) không phát sinh ở đây, hoặc không phát sinh khi đạt được điều này, nên đó là appavatti (sự không phát sinh). Con đường dẫn đến sự diệt khổ (dukkhanirodha), tức Niết Bàn (nibbāna), và con đường đó phải được thực hành vì mục đích đó, nên nó là dukkhanirodhagāminipaṭipadā (con đường dẫn đến sự diệt khổ).
Maggapātubhāvoti maggasamuppādo.
Maggapātubhāvo means the arising of the path.
Maggapātubhāvo (sự xuất hiện của Đạo) có nghĩa là sự phát sinh của Đạo (magga).
Phalasacchikiriyāti phalassādhigamavasena paccakkhakaraṇaṃ.
Phalasacchikiriyā means direct realization of the fruit by way of attaining it.
Phalasacchikiriyā (sự chứng ngộ quả) có nghĩa là sự chứng nghiệm quả (phala) bằng cách đạt được nó.
Taṃ ākāranti taṃ tuṇhībhāvasaṅkhātaṃ gamanaliṅga ārocento viya, na pana abhimukhaṃ āroceti.
That manner means as if reporting that sign of departure, which is stillness, but not reporting it directly.
Taṃ ākāraṃ (cách thức đó) có nghĩa là như thể báo cáo (ārocento viya) dấu hiệu ra đi, tức là sự im lặng, nhưng không phải là báo cáo trực tiếp.
421. Samantato niggaṇhanavasena todanaṃ vijjhanaṃ sannitodakaṃ. Manogaṇādīnaṃ visesanassa napuṃsakaliṅgena niddiṭṭhattā ‘‘vācāya sannitodakenā’’ti vuttaṃ.
421. To pierce or prod by way of thoroughly suppressing is sannitodakaṃ. Because the qualification of mental groups etc., is indicated by the neuter gender, it is said "vācāya sannitodakenā".
421. Sự đâm chọc, xuyên thủng theo cách đè nén từ mọi phía là sannitodakaṃ (sự đâm chọc kỹ lưỡng). Vì tính từ bổ nghĩa cho các nhóm như manogaṇa v.v. được chỉ định bằng giống trung, nên có câu “vācāya sannitodakenā” (bằng lời nói đâm chọc kỹ lưỡng).
Tenāha ‘‘vacanapatodakenā’’ti.
Therefore it is said, "vacanapatodakenā".
Do đó, bậc Đạo sư đã nói “vacanapatodakenā” (bằng lời nói chọc ghẹo).
Atha vā ‘‘vācāyā’’ti idaṃ ‘‘sannitodakenā’’ti ettha karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Or, this "vācāyā" should be understood as an instrumental case in "sannitodakenā".
Hoặc, câu “vācāyā” (bằng lời nói) này phải được hiểu là cách dùng giới từ chỉ công cụ trong “sannitodakenā”.
‘‘Vacanapatodakenā’’ti hi vacanena patodakenāti attho, ‘‘vācāyā’’ti vā sambandhe sāmivacanaṃ.
For "vacanapatodakenā" means by speech, by prodding; or "vācāyā" is the genitive case of relation.
Thật vậy, “vacanapatodakenā” có nghĩa là “bằng lời nói và bằng sự chọc ghẹo”, hoặc “vācāyā” là cách dùng sở hữu cách trong mối quan hệ.
Vācāya sannitodanakiriyāya sajjhabbharitamakaṃsūti yojetabbaṃ.
It should be construed as "they thoroughly filled with the act of prodding with speech."
Nên kết nối câu: “Họ đã thực hiện hành động đâm chọc kỹ lưỡng bằng lời nói, làm cho nó đầy ắp từ mọi phía.”
‘‘Sajjhabbharita’’nti etassa ‘‘saṃ adhi abhi aribha’’nti padacchedo, samantato bhusaṃ aritanti attho, satamattehi tuttakehi viya vividhehi paribbājakavācātodanehi tudiṃ sūti vuttaṃ hoti.
The word division of "sajjhabbharitaṃ" is "saṃ adhi abhi aritaṃ," meaning completely and intensely filled. It means that they prodded as if with various wanderers' verbal prods, like being prodded by a hundred tiny sticks.
Từ “Sajjhabbharita” được phân tích thành “saṃ adhi abhi aribhaṃ”, có nghĩa là “đầy ắp một cách mãnh liệt từ mọi phía”. Ý muốn nói là họ đã đâm chọc như thể bị đâm chọc bằng hàng trăm mũi dùi, bằng những lời chọc ghẹo đa dạng của các du sĩ.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘upari vijjhiṃsū’’ti.
Indeed, it is stated, "upari vijjhiṃsū" (they pierced him from above).
Thật vậy, có câu “upari vijjhiṃsū” (họ đã đâm chọc từ trên).
Sabhāvato vijjamānanti paramatthasabhāvato upalabbhamānaṃ, na pakatiādi viya anupalabbhamānaṃ.
Sabhāvato vijjamānaṃ means that which is found as ultimate reality, not something unfound like primordial nature, etc.
Sabhāvato vijjamānaṃ (tồn tại theo bản chất) có nghĩa là điều được nhận thức theo bản chất tối thượng (paramatthasabhāva), chứ không phải điều không được nhận thức như bản chất nguyên thủy (pakati) v.v.
Tacchanti saccaṃ.
Tacchaṃ means true.
Tacchaṃ (chân thật) có nghĩa là sự thật.
Tathanti aviparītaṃ.
Tathaṃ means unperverted.
Tathaṃ (như vậy) có nghĩa là không sai lệch.
Atthato vevacanameva taṃ padattayaṃ.
Those three terms are synonyms in meaning.
Ba từ đó thực chất là đồng nghĩa.
Navalokuttaradhammesūti visaye bhummaṃ, te dhamme visayaṃ katvā.
Navalokuttaradhammesu indicates the locative case of the object, meaning by making those nine supramundane qualities the object.
Trong navalokuttaradhammesu (chín pháp siêu thế), đó là vị trí địa phương (bhummaṃ) theo đối tượng, tức là lấy các pháp đó làm đối tượng.
Ṭhitasabhāvanti avaṭṭhitasabhāvaṃ, taduppādakanti attho.
Ṭhitasabhāvaṃ means having an unshakeable nature, which is to say, that which produces them.
Ṭhitasabhāvaṃ (bản chất kiên cố) có nghĩa là bản chất không thay đổi, tức là điều tạo ra nó.
Lokuttaradhammaniyāmaniyatanti lokuttaradhammasampāpananiyāmena niyataṃ.
Lokuttaradhammaniyāmaniyataṃ means fixed by the certainty of attaining supramundane qualities.
Lokuttaradhammaniyāmaniyataṃ (được xác định bởi quy luật của các pháp siêu thế) có nghĩa là được xác định bởi quy luật đạt được các pháp siêu thế.
Idāni pana ‘‘lokuttaradhammaniyāmata’’nti pāṭho, so na porāṇo ācariyena anuddhaṭattā.
However, the reading now is "lokuttaradhammaniyāmataṃ", which is not ancient, as it was not quoted by the teacher.
Tuy nhiên, hiện nay có bản đọc “lokuttaradhammaniyāmatā” (quy luật của các pháp siêu thế), nhưng đó không phải là bản cổ xưa vì không được bậc Đạo sư trích dẫn.
Kasmā panesā paṭipadā dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatāti āha ‘‘buddhānañhī’’tiādi.
Why is this practice the stability of the Dhamma and the certainty of the Dhamma? He says, "buddhānañhī" and so on.
Vì sao con đường này lại là sự kiên cố của Pháp (dhammaṭṭhitatā) và quy luật của Pháp (dhammaniyāmatā)? Bậc Đạo sư đã nói “buddhānañhī” (vì của chư Phật) và tiếp theo.
Sāti paṭipadā.
Sā means the practice.
Sā (điều đó) có nghĩa là con đường (paṭipadā).
Edisāti ‘‘dhammaṭṭhitata’’ntiādinā vuttappakārā.
Edisā means of the kind described by "dhammaṭṭhitataṃ" and so on.
Edisā (như vậy) có nghĩa là loại đã được nói đến bằng “dhammaṭṭhitata” (sự kiên cố của Pháp) và tiếp theo.
422. Hatthiṃ sāreti dametīti hatthisārī, hatthācariyo.
422. One who trains and tames elephants is an elephant trainer, an elephant master.
422. Người nào huấn luyện, thuần hóa voi, người ấy được gọi là hatthisārī (người huấn luyện voi), tức là một huấn luyện viên voi.
Sukhumesu atthantaresūti khandhāyatanādīsu sukhumañāṇagocaresu dhammesu.
‘In subtle matters’ means in phenomena that are the domain of subtle knowledge, such as aggregates and sense bases.
Sukhumesu atthantaresu (trong những vấn đề vi tế) có nghĩa là trong các pháp như uẩn (khandhā), xứ (āyatana) v.v., là những pháp vi tế thuộc đối tượng của tuệ giác.
Abhidhammiko kiresa.
He was, it is said, an expert in Abhidhamma.
Nghe nói, vị này là một người thông hiểu Abhidhamma.
Kusaloti pubbepi buddhasāsane kataparicayatāya cheko.
‘ Skilful’ means expert due to having practiced previously in the Buddha’s dispensation.
Kusalo (khéo léo) có nghĩa là khéo léo vì đã thực hành nhiều trong giáo pháp của Đức Phật từ trước.
Tādise citteti gihibhāvacitte.
‘ With such a mind’ means with a mind that yearned for the lay state.
Tādise citte (trong tâm như vậy) có nghĩa là trong tâm hướng về đời sống gia đình.
Itaro pana taṃ sutvāva na vibbhami, pabbajjāyameva abhiramīti adhippāyo.
But the other, upon merely hearing it, did not waver; the intention is that he ‘delighted in the monastic life itself’.
Còn người kia, sau khi nghe lời ấy, đã không dao động, mà ý nghĩa là: vị ấy chỉ hoan hỷ với đời sống xuất gia.
Gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattāti ettha sīlavantassa bhikkhuno tathā kathanena vibbhamane niyojitattā idāni sayampi sīlavā eva hutvā cha vāre vibbhamīti adhippāyo gahetabbo.
Regarding ‘ because of the teaching of the advantages of the lay state’, the intention to be understood is that since he was induced to waver by such a teaching from a virtuous bhikkhu, he himself, being virtuous now, wavered six times.
Tại đây, trong cụm từ gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā (do đã nói về lợi ích của đời sống gia đình), nên hiểu ý nghĩa là: do đã khuyên vị tỳ khưu có giới đức ấy dao động bằng cách nói như vậy, nên bây giờ chính mình cũng là người có giới đức nhưng đã dao động sáu lần.
Kammasarikkhakena hi kammaphalena bhavitabbaṃ.
For the result of kamma must correspond to the kamma performed.
Quả thật, quả của nghiệp phải tương xứng với nghiệp.
Kathentānanti anādare sāmivacanaṃ.
‘ Of those who taught’ is a genitive case of disregard.
Kathentānaṃ (của những người nói) là một từ ở cách sở hữu (sāmivacana) mang ý nghĩa xem thường.
Mahāsāvakassa kathiteti mahāsāvakabhūtena mahākoṭṭhikattherena apasādanavasena kathite, kathananimittaṃ patiṭṭhaṃ laddhuṃ asakkontoti attho.
‘ Taught by the great disciple’ means taught by the Elder Mahākoṭṭhika, who was a great disciple, by way of discouraging him; the meaning is that he was unable to establish a basis for the teaching.
Mahāsāvakassa kathite (khi được vị Đại Thanh văn nói) có nghĩa là khi được Trưởng lão Mahākoṭṭhika, người đã trở thành Đại Thanh văn, nói với ý chê trách, tức là không thể tìm được chỗ dựa cho lời nói.
‘‘Vibbhamitvā gihī jāto’’ti idaṃ sattamavāramiva vuttaṃ.
This statement, ‘ Having wavered, he became a layman,’ is stated as if it were the seventh time.
Câu “Vibbhamitvā gihī jāto” (sau khi dao động, trở thành cư sĩ) này được nói như thể là lần thứ bảy.
Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.3 cittahatthattheravatthu) pana kudālapaṇḍitajātake (jā. aṭṭha. 1.1.7 kuddālajātakavaṇṇanā) ca chakkhattumeva vibbhamanavāro vutto.
However, in the Dhammapada Commentary and in the Kudālapandita Jātaka, the number of times he wavered is stated to be only six.
Tuy nhiên, trong Chú giải Pháp Cú và trong Kinh Jātaka về Kudālapaṇḍita, số lần dao động chỉ được nói là sáu lần.
Gihisahāyakoti gihikāle sahāyako.
‘ Lay companion’ means a companion from his lay life.
Gihisahāyako (bạn của cư sĩ) có nghĩa là bạn bè trong thời còn làm cư sĩ.
Apasakkantopi nāmāti api nāma apasakkanto, gārayhavacanametaṃ.
‘ Even if one were to turn away’ is an expression of reproach.
Apasakkantopi nāmā (dù đã rút lui đi nữa) là một lời quở trách.
Pabbajituṃ vaṭṭatīti pabbajjā vaṭṭati.
‘ It is fitting to go forth’ means monastic life is fitting.
Pabbajituṃ vaṭṭatī (nên xuất gia) có nghĩa là đời sống xuất gia là phù hợp.
423. Paññācakkhuno natthitāyāti suvuttaduruttasamavisamadassanasamatthassa paññācakkhuno abhāvena.
423. ‘ Due to the absence of the eye of wisdom’ means due to the lack of the eye of wisdom capable of discerning what is well-spoken or ill-spoken, equal or unequal.
423. Paññācakkhuno natthitāyā (do không có tuệ nhãn) có nghĩa là do không có tuệ nhãn có khả năng thấy được sự tương đồng và khác biệt giữa lời nói hay và lời nói dở.
Yādisena cakkhunā so ‘‘cakkhumā’’ti vutto, taṃ dassetuṃ ‘‘subhāsitā’’tiādi vuttaṃ.
To show by what kind of eye he was called ‘one with eyes’, the words ‘well-spoken’ and so forth were uttered.
Để chỉ rõ loại nhãn quan nào đã khiến vị ấy được gọi là “người có nhãn quan”, nên đã nói “subhāsitā” (lời nói hay) v.v.
Ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – ekaṃsikāti ekantikā, nibbānavahabhāvena nicchitāti vuttaṃ hoti.
This is another method from the commentary: ‘ One-sided’ means definitive, meaning it is certain to lead to Nibbāna.
Đây là một phương pháp khác từ chú giải: ekaṃsikā (nhất định) có nghĩa là tuyệt đối, tức là đã được xác định là dẫn đến Nibbāna.
Paññattāti vavatthapitā.
‘ Designated’ means classified.
Paññattā (đã được tuyên bố) có nghĩa là đã được xác định.
Na ekaṃsikāti na ekantikā nibbānāvahabhāvena nicchitā vaṭṭantogadhabhāvatoti adhippāyo.
‘ Not one-sided’ means not definitively leading to Nibbāna, because it is included in the round of existence; this is the intention.
Na ekaṃsikā (không nhất định) có nghĩa là không tuyệt đối được xác định là dẫn đến Nibbāna, vì chúng thuộc về vòng luân hồi (vaṭṭanta).
Ayamattho hi ‘‘kasmā cete poṭṭhapāda mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā, ete poṭṭhapāda atthasaṃhitā…pe… nibbānāya saṃvattantī’’tiādisuttapadehi saṃsandati sametīti.
Indeed, this meaning accords with the sūtra passages such as, ‘And why, Poṭṭhapāda, have these teachings been declared and designated by me as one-sided? These teachings, Poṭṭhapāda, are connected with the goal… leading to Nibbāna.’
Ý nghĩa này phù hợp với các đoạn kinh như “Này Poṭṭhapāda, vì sao các pháp được Ta thuyết giảng, được Ta tuyên bố là nhất định? Này Poṭṭhapāda, các pháp ấy có lợi ích… v.v… dẫn đến Nibbāna”.
425. ‘‘Kasmā ārabhī’’ti kāraṇaṃ pucchitvā ‘‘aniyyānikabhāvadassanattha’’nti payojanaṃ vissajjitaṃ.
425. Having asked the reason, ‘ Why did he undertake it?’ the purpose, ‘ to show its non-emancipatory nature,’ is answered.
425. Sau khi hỏi nguyên nhân “Kasmā ārabhī” (vì sao bắt đầu?), mục đích đã được giải thích là “aniyyānikabhāvadassanatthaṃ” (để chỉ ra rằng đó không phải là con đường dẫn đến sự giải thoát).
Phale hi siddhe hetupi siddho hotīti, ayaṃ ācariyamati (dī. ni. ṭī. 1.425) apare pana ‘‘edisesu atthasaddo kāraṇe vattati, hetvatthe ca paccattavacanaṃ, tasmā aniyyānikabhāvadassananti ettha aniyyānikabhāvadassanakāraṇā’’ti atthamicchanti.
For when the result is achieved, the cause is also established; this is the opinion of the teacher. Others, however, desire the meaning that in such contexts, the word attha functions as a cause, and the nominative case signifies the meaning of a cause; therefore, ‘ aniyyānikabhāvadassana’ here means ‘due to the cause of showing its non-emancipatory nature’.
Quả thật, khi quả đã thành tựu thì nhân cũng thành tựu, đây là quan điểm của các bậc thầy. Những người khác lại muốn ý nghĩa là: “Trong những trường hợp như vậy, từ ‘attha’ (ý nghĩa) có nghĩa là nguyên nhân, và ở đây cách chủ cách (paccattavacana) được dùng với ý nghĩa nguyên nhân. Do đó, aniyyānikabhāvadassanaṃ (sự chỉ ra tính không dẫn đến giải thoát) có nghĩa là ‘do nguyên nhân chỉ ra tính không dẫn đến giải thoát’”.
Paññāpitaniṭṭhāyāti paveditavimuttimaggassa.
‘ Of the designated ultimate goal’ refers to the path to liberation that has been made known.
Paññāpitaniṭṭhāyā (của sự kết thúc đã được tuyên bố) có nghĩa là của con đường giải thoát đã được chỉ ra.
Vaṭṭadukkhapariyosānaṃ gacchati etāyāti niṭṭhāti hi vimutti vuttā ‘‘goṭṭhā paṭṭhitagāvo’’ti (ma. ni. 1.156) mahāsīhanādasuttapade viya ṭhā-saddassa gatiatthe pavattanato.
The word niṭṭhā here refers to liberation because it is that by which one reaches the cessation of the suffering of vaṭṭa, just as the word ṭhā in the Mahāsīhanāda Sutta passage, ‘cows standing in the cow-shed,’ means ‘going’.
Thật vậy, niṭṭhā (sự kết thúc) được nói đến là sự giải thoát, bởi vì nó dẫn đến sự chấm dứt khổ đau của luân hồi (vaṭṭadukkha), giống như trong đoạn kinh Mahāsīhanāda, từ “ṭhā” được dùng với ý nghĩa “đi” trong cụm từ “goṭṭhā paṭṭhitagāvo” (những con bò đã đi đến chuồng).
Niṭṭhāmaggo ca idha uttarapadalopena ‘‘niṭṭhā’’ti adhippeto.
And the path to the ultimate goal, niṭṭhāmagga, is here intended as niṭṭhā by the elision of the latter part of the compound.
Và con đường dẫn đến sự kết thúc (niṭṭhāmaggo) ở đây được hiểu là niṭṭhā (sự kết thúc) do sự lược bỏ hậu tố.
Tasseva hi niyyānikatā, aniyyānikatā ca vuccati, na niṭṭhāya.
For it is the path that is said to be emancipatory or non-emancipatory, not the ultimate goal itself.
Chỉ có con đường ấy mới được gọi là dẫn đến giải thoát (niyyānika) hay không dẫn đến giải thoát (aniyyānika), chứ không phải bản thân sự kết thúc (niṭṭhā).
Niyyātīti niyyānikā ya-kārassa ka-kāraṃ katvā.
‘ Niyyānikā’ (emancipatory) comes from niyyāti (leads forth), by changing the ‘ya’ to ‘ka’.
Niyyānikā (dẫn đến giải thoát) có nghĩa là dẫn đến giải thoát, bằng cách thay chữ “ya” bằng chữ “ka”.
Anīyasaddo hi bahulaṃ kattutthābhidhāyako, na niyyānikā aniyyānikā, tassā bhāvo tathā.
The suffix anīya generally denotes the agent. Not leading forth (niyyānikā) is aniyyānikā (non-emancipatory), and the state of that is tathā (the same).
Quả thật, từ “anīya” thường chỉ người thực hiện hành động. Aniyyānikā (không dẫn đến giải thoát) có nghĩa là không dẫn đến giải thoát, và trạng thái của nó là như vậy.
Niyyānaṃ vā niggamanaṃ nissaraṇaṃ, vaṭṭadukkhassa vūpasamoti attho, niyyānameva niyyānikaṃ, na niyyānikaṃ aniyyānikaṃ, so eva bhāvo sabhāvo aniyyānikabhāvo, tassa dassanatthanti yojetabbaṃ.
Alternatively, Niyyānaṃ (leading forth) means egress or escape, that is, the cessation of the suffering of vaṭṭa. Niyyāna itself is niyyānikaṃ (emancipatory), and not niyyānikaṃ is aniyyānikaṃ (non-emancipatory). This very state, its intrinsic nature, is aniyyānikabhāvo (non-emancipatory nature), and the purpose is to show that; this is how it should be connected.
Hoặc niyyānaṃ (sự giải thoát) là sự thoát ra, sự giải thoát, tức là sự chấm dứt khổ đau của luân hồi. Niyyānikaṃ (sự giải thoát) chính là niyyānaṃ. Aniyyānikaṃ (không giải thoát) là không phải niyyānikaṃ. Chính trạng thái, bản chất ấy là aniyyānikabhāvo (tính không giải thoát). Phải kết nối lại thành “để chỉ ra tính không giải thoát của nó”.
‘‘Sabbe hī’’tiādi tadatthavivaraṇaṃ.
‘ For all’ and so forth is an elaboration of that meaning.
“Sabbe hī” (quả thật tất cả) v.v., là phần giải thích ý nghĩa đó.
Amataṃ nibbānaṃ niṭṭhamiti paññapeti yathāti sambandho.
The connection is: just as one designates the deathless Nibbāna as the ultimate goal.
Sự liên kết là: như thế nào mà họ tuyên bố Nibbāna bất tử là sự kết thúc.
Lokathūpikādivasena niṭṭhaṃ paññapentīti ‘‘nibbānaṃ nibbāna’’nti vacanasāmaññamattaṃ gahetvā tathā paññapenti.
‘ They designate the ultimate goal in terms of world-pinnacles and so forth’ means they designate it thus, merely by taking the common meaning of the word ‘Nibbāna, Nibbāna’.
Lokathūpikādivasena niṭṭhaṃ paññapentī (tuyên bố sự kết thúc theo cách tháp thế gian v.v.) có nghĩa là họ tuyên bố như vậy chỉ bằng cách nắm bắt ý nghĩa chung của từ “Nibbāna, Nibbāna”.
Lokathūpikā nāma brahmabhūmi vuccati lokassa thūpikasadisatāparikappanena.
World-pinnacle is called the Brahmā realm, by conceiving it to be like a pinnacle of the world.
Lokathūpikā (tháp thế gian) được gọi là cõi Phạm thiên (brahmabhūmi) bằng cách hình dung nó giống như một ngọn tháp của thế gian.
Keci pana ‘‘nevasaññānāsaññāyatanabhūmiṃ lokathūpikā’’ti vadanti, tadayuttaṃ aṭṭhakathāsu tathā avacanato.
Some, however, say that the realm of neither-perception-nor-non-perception is the world-pinnacle, but this is improper as it is not stated as such in the commentaries.
Một số người lại nói rằng “cõi Nevasaññānāsaññāyatana là lokathūpikā”, điều đó không hợp lý vì các chú giải không nói như vậy.
Ādisaddena cettha ‘‘añño puriso, aññā pakatī’’ti pakatipurisantarāvabodho mokkho, buddhiādiguṇavinimuttassa attano asakattani avaṭṭhānaṃ mokkho, kāyavipattikati jātibandhānaṃ apavajjanavasena appavatto mokkho, parena purisena palokatā mokkho, taṃsamīpatā mokkho, taṃsamāyogo mokkhoti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word ‘ and so forth’ here, one should understand the inclusion of such notions as: liberation is the understanding of a different self and a different nature—‘another person, another nature’; liberation is the abiding of oneself in that which is not one's own, devoid of qualities like intellect; liberation is non-occurrence by avoiding bodily deformities, various births, and bonds; liberation is being destroyed by another person; liberation is proximity to that; liberation is union with that, and so forth.
Và ở đây, với từ ādi (v.v.), nên hiểu rằng nó bao gồm các quan điểm như: “một người khác, một bản chất khác” – sự giải thoát là sự hiểu biết về sự khác biệt giữa bản chất và con người; sự giải thoát là sự tồn tại của tự ngã không bị ràng buộc bởi các phẩm chất như trí tuệ; sự giải thoát là sự không tái sinh do tránh được sự biến đổi của thân, sự tạo tác và sự ràng buộc của sinh; sự giải thoát là sự hủy diệt bởi một người khác; sự giải thoát là sự gần gũi với người đó; sự giải thoát là sự kết hợp với người đó, v.v.
Tasmiṃ tasmiñhi samaye niṭṭhaṃ apaññapento nāma natthi.
For there is no one who, at any given time, does not designate an ultimate goal.
Quả thật, không có lúc nào mà người ta không tuyên bố một sự kết thúc.
Brāhmaṇānaṃ paṭhamajjhānabrahmaloko niṭṭhā.
For Brahmins, the first jhāna Brahmā world is the ultimate goal.
Đối với các Bà la môn, cõi Phạm thiên của thiền thứ nhất là sự kết thúc.
Tattha hi nesaṃ niccābhiniveso yathā taṃ bakassa brahmuno, (ma. ni. 1.501) vekhanasāditāpasānaṃ ābhassarā, sañcayādiparibbājakānaṃ subhakiṇhā, ājīvakānaṃ ‘‘anantamānaso’’ti parikappito asaññībhavo.
For in it, their attachment to permanence is like that of Brahmā Baka; for ascetics like Vekhanasādaya, it is the Ābhassarā realm; for wanderers like Sañcaya, it is the Subhakiṇhā realm; for Ājīvakas, it is the non-percipient existence conceived as ‘endless mind’.
Trong cõi ấy, họ có sự chấp thủ vĩnh viễn, giống như Phạm thiên Baka; đối với các đạo sĩ Vekhanasa v.v., cõi Ābhassarā là sự kết thúc; đối với các du sĩ Sañcaya v.v., cõi Subhakiṇhā là sự kết thúc; đối với các Ājīvaka, trạng thái vô tưởng (asaññībhava) được hình dung là “tâm vô hạn” là sự kết thúc.
Imasmiṃ pana sāsane arahattaṃ niṭṭhā, sabbepi cete diṭṭhivasena brahmalokādīni arahattamaññanāya ‘‘nibbānaṃ nibbāna’’nti vacanasāmaññamattaṃ gahetvā tathā paññapenti, na pana paramatthato nesaṃsamaye nibbānapaññāpanassa labbhanatoti āha ‘‘sā ca na niyyānikā’’tiādi.
However, in this dispensation, Arahantship is the ultimate goal. But all these (wanderers), by way of wrong views, regarding the Brahmā realms and so forth, designate them as ‘Nibbāna, Nibbāna,’ merely by taking the common meaning of the word, thinking them to be Arahantship, but in ultimate reality, such a designation of Nibbāna is not found in their doctrines. Thus, he says, ‘ and that is not emancipatory’ and so forth.
Tuy nhiên, trong giáo pháp này, trạng thái Arahant là sự kết thúc. Và tất cả những người này, do quan điểm sai lầm, đã tuyên bố các cõi Phạm thiên v.v. là “Nibbāna, Nibbāna” bằng cách chỉ nắm bắt ý nghĩa chung của từ, vì họ lầm tưởng đó là trạng thái Arahant, nhưng thực ra không thể tìm thấy sự tuyên bố Nibbāna theo nghĩa tối thượng trong quan điểm của họ. Do đó, vị thầy đã nói “sā ca na niyyānikā” (và điều đó không dẫn đến giải thoát) v.v.
Yathāpaññattāti yena yena pakārena paññattā, paññattappakārā hutvāti attho.
‘ As designated’ means being of the nature of the designated kind, in whatever way it is designated.
Yathāpaññattā (như đã tuyên bố) có nghĩa là theo cách thức đã được tuyên bố, tức là theo hình thức đã được tuyên bố.
Na niyyātīti ‘‘yenākārena niṭṭhā pāpuṇīyatī’’ti tehi paveditā, tenākārena tassā apattabbatāya na niyyāti.
‘ Does not lead forth’ means it does not lead forth because the ultimate goal as proclaimed by them cannot be attained by that manner.
Na niyyātī (không dẫn đến giải thoát) có nghĩa là không dẫn đến giải thoát, vì không thể đạt được sự kết thúc theo cách thức mà họ đã chỉ ra.
Paṇḍitehi paṭikkhittāti ‘‘nāyaṃ niṭṭhā paṭipadā vaṭṭassa anatikkamanato’’ti buddhādīhi paṇḍitehi paṭikkhittā.
‘ Rejected by the wise’ means rejected by the wise, such as the Buddhas, with the words: ‘This path is not the ultimate goal because it does not transcend the round of existence.’
Paṇḍitehi paṭikkhittā (bị những người trí bác bỏ) có nghĩa là bị những người trí như Đức Phật v.v. bác bỏ, vì “con đường thực hành này không phải là sự kết thúc, vì nó không vượt qua được vòng luân hồi”.
Nivattatīti paṭikkhepakāraṇavacanaṃ, yasmā tehi paññattā niṭṭhā paṭipadā na niyyāti na gacchati, aññadatthu taṃsamaṅginaṃ puggalaṃ saṃsāre eva paribbhamāpentī nivattati, tasmā paṇḍitehi paṭikkhittāti attho.
‘ It turns back’ is a statement of the reason for rejection, meaning: because the path to the ultimate goal designated by them does not lead forth, does not proceed; on the contrary, it causes the individual endowed with it to wander in saṃsāra and turns back. Therefore, it is rejected by the wise.
Nivattatī (quay trở lại) là lời nói về nguyên nhân của sự bác bỏ. Bởi vì con đường thực hành mà họ đã tuyên bố không dẫn đến, không đi đến sự kết thúc, mà ngược lại, nó làm cho người thực hành con đường đó chỉ luân chuyển trong vòng luân hồi và quay trở lại, do đó nó bị những người trí bác bỏ.
Tanti aniyyānikabhāvaṃ.
‘ That’ refers to its non-emancipatory nature.
Taṃ (điều đó) có nghĩa là trạng thái không dẫn đến giải thoát.
Jānaṃ, passanti ca puthuvacanavipariyāyoti āha ‘‘jānantā passantā’’ti.
And jānaṃ and passa are inversions of plural forms, thus he says, ‘ knowing, seeing’.
Jānaṃ, passa (biết, thấy) là những từ đồng nghĩa của số nhiều, nên đã nói “jānantā passantā” (những người biết, những người thấy).
Gacchantādisaddānañhi ‘‘yā pana bhikkhunī jānaṃ sabhikkhukaṃ ārāmaṃ anāpucchā paviseyyā’’tiādīsu (pāci. 1024) liṅgavasena vipariyāyo, jānantīti attho.
For the words gacchanta and so forth, there is an inversion in gender, as in, ‘If a bhikkhunī, knowing, enters a monastery where there are bhikkhus without asking permission,’ the meaning is ‘knowing’.
Quả thật, các từ như “gacchantā” (những người đi) v.v. có sự thay đổi về giống (liṅga) trong các đoạn như “Yā pana bhikkhunī jānaṃ sabhikkhukaṃ ārāmaṃ anāpucchā paviseyyā” (Tỳ khưu ni nào, biết có tỳ khưu trong tịnh xá mà không xin phép đã đi vào), ý nghĩa là “jānantī” (người nữ biết).
‘‘Yācaṃ adadamappiyo’’tiādīsu (pārā. 346; jā. 1.7.55) vibhattivasena, yācantassāti attho.
In passages such as, ‘One who does not give to a beggar is disliked,’ there is an inversion in case, meaning ‘to one who begs’.
Trong các đoạn như “Yācaṃ adadamappiyo” (người không cho khi được xin thì không được yêu quý), có sự thay đổi về cách (vibhatti), ý nghĩa là “yācantassa” (của người xin).
Idha pana puthuvacanavasenāti veditabbaṃ.
Here, however, it should be understood as an inversion in terms of the plural form.
Tuy nhiên, ở đây nên hiểu là sự thay đổi về số nhiều.
Padhānaṃ jānanaṃ nāma paccakkhato jānanaṃ tassa jeṭṭhabhāvato, dassanamappadhānaṃ tassa saṃsayānubandhattāti ayaṃ kamo vutto ‘‘jānaṃ passa’’nti.
"Knowing" means knowing directly, because direct knowledge is supreme, while seeing is not supreme, because it is associated with doubt. This is the order stated by "knowing, seeing".
Sự biết (jānana) là chính yếu, tức là sự biết một cách trực tiếp (paccakkhato jānanaṃ), vì sự biết ấy là tối thượng. Sự thấy (dassana) không phải là chính yếu, vì sự thấy ấy gắn liền với sự nghi ngờ (saṃsayānubandhattā). Đây là thứ tự được nói đến trong “jānaṃ passa” (biết và thấy).
Tenettha jānanena dassanaṃ viseseti.
Therefore, in this context, knowing distinguishes seeing.
Do đó, ở đây, sự biết làm nổi bật sự thấy.
Evañhi diṭṭhapubbāni kho tasmiṃ loke manussānaṃ sarīrasaṇṭhānādīnīti ekato adhippāyadassanaṃ sūpapannaṃ hoti.
For when it is thus distinguished by direct knowledge, the intent, "the bodily forms of humans in that world have surely been seen before," becomes well established as a unified expression.
Quả vậy, việc trình bày ý nghĩa một cách thống nhất rằng “những hình dáng thân thể của con người trong thế giới ấy đã từng được thấy” trở nên hợp lý.
Ayañhetthādhippāyo ‘‘kiṃ tumhākaṃ ekantasukhe loke paccakkhato ñāṇadassanaṃ atthī’’ti.
For this is the intention here: "Do you have direct knowledge and vision in a world of absolute happiness?"
Ý nghĩa ở đây là: “Có phải sự thấy biết (ñāṇadassana) trực tiếp của quý vị về thế giới hoàn toàn hạnh phúc ấy là có thật không?”
Jānanti vā tassa lokassa anumānavisayataṃ vuccati, passanti paccakkhato visayataṃ.
Or, by "knowing" is meant that world's sphere of inference, and by "seeing", its sphere of direct perception.
Hoặc, “biết” được nói đến là đối tượng của sự suy luận về thế giới ấy, còn “thấy” là đối tượng của sự trực tiếp.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘api tumhākaṃ loko paccakkhato ñāto, udāhu anumānato’’ti.
This is what is meant: "Is that world known to you directly, or by inference?"
Điều này có nghĩa là: “Thế giới ấy được quý vị biết một cách trực tiếp, hay là qua suy luận?”
Yasmā pana loke paccakkhabhūto attho indriyagocarabhāvena pākaṭo, tasmā pākaṭena atthena adhippāyaṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhapubbānī’’tiādi vuttaṃ.
However, since a directly perceived object is evident through being within the sphere of the senses, therefore, to express the meaning through what is evident, "diṭṭhapubbāni" and so on were stated.
Vì trong thế giới, sự vật được nhận thức trực tiếp là rõ ràng qua sự cảm nhận của các căn, nên để trình bày ý nghĩa bằng sự vật rõ ràng, đã nói “diṭṭhapubbāni” (đã từng được thấy) và vân vân.
Diṭṭhapadena vā dassanaṃ, tadanugatañca jānanaṃ gahetvā tadubhayeneva atthena adhippāyaṃ vibhāvetuṃ evaṃ vuttantipi daṭṭhabbaṃ.
Or it should be understood that by the word diṭṭha (seen), both seeing and the knowing that follows it are taken, and that this statement was made to explain the meaning by both of these.
Hoặc, có thể hiểu rằng để làm rõ ý nghĩa bằng cả hai điều này, sau khi lấy sự thấy bằng từ “diṭṭha” và sự biết đi kèm với nó, đã nói như vậy.
Diṭṭhapubbānīti hi dassanena, tadanugatena ca ñāṇena gahitapubbānīti attho.
For the meaning of "diṭṭhapubbāni" is "perceived before by seeing and by the knowledge that follows it."
Vì “diṭṭhapubbāni” có nghĩa là đã từng được nhận thức (gahitapubbāni) bằng sự thấy (dassana) và sự biết (ñāṇa) đi kèm với nó.
Evañca katvā ‘‘sarīrasaṇṭhānādīnī’’ti samariyādavacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done so, the delimited statement "sarīrasaṇṭhānādīni" (bodily forms and so on) is established.
Và khi làm như vậy, lời nói có giới hạn “sarīrasaṇṭhānādīnī” (những hình dáng thân thể và vân vân) trở nên hợp lý.
‘‘Appāṭihīrakata’’nti ayaṃ anunāsikalopaniddesoti āha ‘‘appāṭihīrakaṃ ta’’nti.
"Appāṭihīrakataṃ" is an elision of the nasal sound, so it is said "appāṭihīrakaṃ taṃ."
Lời nói “appāṭihīrakataṃ” là một cách diễn đạt có sự lược bỏ âm mũi, nên đã nói “appāṭihīrakaṃ taṃ”.
Taṃ vacanaṃ appāṭihīrakaṃ sampajjatīti sambandho.
The connection is: "that statement becomes unimpressive."
Có sự liên kết rằng lời nói ấy trở thành không có phép lạ (appāṭihīrakaṃ).
Appāṭihīrapade anunāsikalopo, ‘‘kata’’nti ca ekaṃ padanti keci, tadayuttaṃ samāsasambhavato, anunāsikalopassa ca avattabbattā.
Some say that anunāsika-lopa (nasal elision) occurs in the word appāṭihīra, and kataṃ is a separate word. This is incorrect, as a compound is possible and nasal elision would not be applicable.
Một số người nói rằng trong từ “appāṭihīra” có sự lược bỏ âm mũi, và “kataṃ” là một từ riêng biệt, nhưng điều đó không hợp lý vì có thể là một hợp từ (samāsa) và sự lược bỏ âm mũi không nên được nói đến.
Evamettha vaṇṇayanti – paṭipakkhaharaṇato paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ. Attanā uttaravirahitavacanaṃ.
Thus they explain it here: That which removes the opponent is paṭihāriya, and that is pāṭihāriya. It is a statement devoid of a superior point of argument by oneself.
Ở đây, họ giải thích như sau: “Paṭihāriya” là sự loại bỏ đối phương, chính nó là “pāṭihāriyaṃ”. Lời nói không có sự vượt trội bởi chính nó.
Pāṭihāriyamevettha ‘‘pāṭihīraka’’nti vuttaṃ parehi vuccamānauttarehi sauttarattā, na pāṭihīrakanti appāṭihīrakaṃ. Virahattho cettha a-saddo.
It is this pāṭihāriya that is called "pāṭihīraka" here, due to having superior arguments, which are stated by others; that which is not pāṭihīraka is appāṭihīraka. The word a here means "devoid of."
Chính Pāṭihāriyaṃ ở đây được gọi là “pāṭihīrakaṃ” vì nó có sự vượt trội (sauttara) bởi những lời vượt trội được người khác nói, và không phải là pāṭihīrakaṃ, nên là appāṭihīrakaṃ. Và ở đây, từ a- có nghĩa là sự vắng mặt.
Tenāha ‘‘paṭiharaṇavirahita’’nti.
Therefore, it is said, "devoid of refutation."
Do đó, đã nói “paṭiharaṇavirahitaṃ” (không có sự loại bỏ).
Sauttarañhi vacanaṃ tena uttaravacanena paṭiharīyati viparivattīyati, tasmā uttaravacanaṃ paṭiharaṇaṃ nāma, tato virahitanti attho.
For a statement with a superior argument is refuted and turned around by that superior argument. Therefore, a superior argument is called paṭiharaṇa, and the meaning is "devoid of that."
Quả thật, lời nói có sự vượt trội (sauttaraṃ vacanaṃ) bị loại bỏ (paṭiharīyati) và bị đảo ngược (viparivattīyati) bởi lời nói vượt trội ấy, do đó, lời nói vượt trội được gọi là sự loại bỏ (paṭiharaṇaṃ nāma), và từ đó có nghĩa là không có sự loại bỏ (virahitaṃ).
Tasmā eva niyyānassa paṭiharaṇamaggassa abhāvato ‘‘aniyyānika’’nti vattabbataṃ labhati.
Thus, it can be called "not leading to liberation" due to the absence of the path of refutation for liberation.
Do đó, chỉ vì không có con đường giải thoát (niyyāna) là con đường loại bỏ (paṭiharaṇamagga), nên nó có thể được gọi là “không dẫn đến giải thoát” (aniyyānikaṃ).
Tena vuttaṃ ‘‘aniyyānika’’nti.
Therefore it is said, "aniyyānika" (not leading to liberation).
Do đó, đã nói “aniyyānikaṃ”.
428. Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvoti āha ‘‘attabhāvapaṭilābho’’ti.
Attā (self) is that in which "I-conceit" is deposited; hence it is said, "attabhāvapaṭilābho" (the attainment of an existence).
Cái mà sự kiêu mạn về “ta” (ahaṃmāna) được đặt vào (āhito) được gọi là “atta” (tự ngã), nên đã nói “attabhāvapaṭilābho” (sự thành tựu thân thể).
Kathaṃ dassetīti vuttaṃ ‘‘oḷārikattabhāvapaṭilābhenā’’tiādi.
How does he show it? It is said, "through the attainment of a coarse existence," and so on.
Đã nói “oḷārikattabhāvapaṭilābhenā” (bằng sự thành tựu thân thể thô thiển) và vân vân, để chỉ ra cách thức trình bày.
Kāmabhavaṃ dasseti itarabhavadvayattabhāvato oḷārikattā.
He shows the kāma-bhava (sense-sphere existence) by the coarseness of existence compared to the existences of the other two realms.
Nó chỉ ra cõi Dục giới (kāmabhavaṃ dasseti) vì thân thể ở đó thô thiển hơn thân thể ở hai cõi còn lại.
Rūpabhavaṃ dasseti jhānamanena nibbattaṃ hutvā rūpībhāvena upalabbhanato.
He shows the rūpa-bhava (form-sphere existence) because it arises from jhana and is perceived as having form.
Nó chỉ ra cõi Sắc giới (rūpabhavaṃ dasseti) vì thiền định được tạo ra bởi tâm ấy, và được nhận biết qua trạng thái có sắc.
Arūpabhavaṃ dasseti arūpībhāvena upalabbhanato.
He shows the arūpa-bhava (formless-sphere existence) because it is perceived as formless.
Nó chỉ ra cõi Vô sắc giới (arūpabhavaṃ dasseti) vì nó được nhận biết qua trạng thái không có sắc.
Saṃkilesikā dhammā nāma dvādasa akusalacittuppādā tadabhāve kassaci saṃkilesassa asambhavato.
Saṃkilesikā dhammā (defiling states) are the twelve unwholesome states of consciousness because without them, no defilement whatsoever can arise.
Các pháp ô nhiễm (saṃkilesikā dhammā) là mười hai tâm bất thiện (dvādasa akusalacittuppādā) vì nếu không có chúng, không có bất kỳ sự ô nhiễm nào có thể xảy ra.
Vodāniyā dhammā nāma samathavipassanā tāsaṃ vasena sabbaso cittavodānassa sijjhanato.
Vodāniyā dhammā (purifying states) are samatha-vipassanā (tranquility and insight) because by means of them, the complete purification of mind is achieved.
Các pháp thanh tịnh (vodāniyā dhammā) là sự an tịnh và quán chiếu (samathavipassanā) vì nhờ chúng mà sự thanh tịnh hoàn toàn của tâm được thành tựu.
429. Paṭipakkhadhammānaṃ asamucchede sati na kadācipi anavajjadhammānaṃ vā pāripūrī, vepullaṃ vā sambhavati, samucchede pana sati sambhavatīti maggaphalapaññānameva gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tā hi sakiṃ paripuṇṇāpi aparihīnadhammattā paripuṇṇā eva bhavanti.
429. If opposing states are not completely eradicated, there can never be the full attainment or proliferation of blameless states. But if they are eradicated, it is possible. Thus, the apprehension of path and fruit wisdom should be understood, for even when they are attained once, they remain complete because their nature does not diminish.
Khi các pháp đối nghịch chưa được diệt trừ hoàn toàn, thì sự viên mãn hay sự phát triển của các pháp vô tội không bao giờ có thể xảy ra; nhưng khi chúng được diệt trừ hoàn toàn, thì điều đó có thể xảy ra. Do đó, cần phải hiểu rằng đây là sự thâu tóm của trí tuệ về đạo và quả, vì những trí tuệ ấy, dù đã viên mãn một lần, vẫn luôn viên mãn do bản chất không suy giảm của chúng.
Taruṇapītīti uppannamattā aladdhāsevanā dubbalapīti.
Taruṇapīti (nascent joy) is a weak joy, just arisen, that has not yet been cultivated.
Taruṇapīti là hỷ yếu ớt, vừa mới phát sinh, chưa được tu tập.
Balavatuṭṭhīti punappunaṃ uppattiyā laddhāsevanā uparivisesādhigamassa paccayabhūtā thiratarā pīti.
Balavatuṭṭhī (strong satisfaction) is a firm joy, having been cultivated through repeated arising, which is a condition for the attainment of further special qualities.
Balavatuṭṭhī là hỷ vững chắc hơn, được tu tập nhiều lần do sự phát sinh lặp đi lặp lại, là nhân tố cho sự thành tựu các cấp độ cao hơn.
Idāni saṅkhepato piṇḍatthaṃ dassento ‘‘kiṃ vutta’’ntiādimāha.
Now, to show the summary meaning concisely, he says, "What was said?" and so on.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa tổng quát một cách tóm tắt, đã nói “kiṃ vutta” (điều gì đã được nói) và vân vân.
Tattha yaṃ vihāraṃ sayaṃ…pe… viharissatīti avocumhāti sambandho.
There, the connection is: "We said, 'he will dwell in that abiding, having attained it himself...'."
Ở đó, có sự liên kết rằng “chúng ta đã nói về trạng thái an trú nào mà tự mình... sẽ an trú”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ vihāraṃ ‘‘saṃkilesikavodāniyadhammānaṃ pahānābhivuddhiniṭṭhaṃ paññāya pāripūrivepullabhūtaṃ imasmiṃyeva attabhāve aparappaccayena ñāṇena paccakkhato sampādetvā viharissatī’’ti kathayimhāti.
This is what was said: "What abiding did we state that he will realize directly by knowledge without dependence on others in this very existence, an abiding that is for the abandoning and growth of defiling and purifying states, and is the fullness and proliferation of wisdom?"
Điều này có nghĩa là: “Chúng ta đã nói về trạng thái an trú nào mà vị ấy sẽ thành tựu một cách trực tiếp trong chính thân thể này, bằng trí tuệ không cần sự hỗ trợ từ người khác, như là sự viên mãn và phát triển của tuệ, kết thúc bằng sự đoạn trừ và tăng trưởng các pháp ô nhiễm và thanh tịnh, rồi an trú?”
Tatthāti tasmiṃ vihāre.
Tatthā means "in that abiding."
Tatthā có nghĩa là trong trạng thái an trú ấy.
Tassāti ovādakarassa bhikkhuno.
Tassā means "for that bhikkhu who gives advice."
Tassā có nghĩa là của vị tỳ-khưu khuyên bảo.
Evaṃ viharatoti vuttappakārena viharaṇahetu, viharantassa vā.
Evaṃ viharato means "due to dwelling in the manner described," or "for one who dwells."
Evaṃ viharato có nghĩa là do nguyên nhân an trú theo cách đã nói, hoặc của người đang an trú.
Tannimittaṃ pāmojjaṃ, pamodappabhavā pīti, tappaccayabhūtaṃ passaddhidvayaṃ, tathā sūpaṭṭhitā sati, ukkaṃsagatatāya uttamañāṇaṃ.
That brings forth pāmojja (gladness); pīti (joy) arises from gladness; the two kinds of tranquillity (passaddhi) are conditioned by that; similarly, well-established sati (mindfulness); and uttamañāṇa (supreme knowledge) through reaching its peak.
Do đó, sự hoan hỷ (pāmojjaṃ) là do nguyên nhân ấy, hỷ (pīti) phát sinh từ sự hoan hỷ, hai sự khinh an (passaddhidvayaṃ) là nhân duyên cho điều ấy, cũng như chánh niệm (sati) được thiết lập tốt, và trí tuệ tối thượng (uttamañāṇaṃ) do đạt đến mức độ cao nhất.
Sukho ca vihāro bhavissatīti yojanā.
And sukho vihāro (happy dwelling) will arise. This is the connection.
Và sự an trú hạnh phúc (sukho ca vihāro) sẽ xảy ra, đó là cách kết nối.
Kāyacittapassaddhī hi ‘‘passaddhī’’ti vuttā, ayameva vā pāṭho.
Bodily and mental tranquillity are called "passaddhi," or this is simply the reading.
Sự khinh an của thân và tâm được gọi là “khinh an” (passaddhī), hoặc đây chính là cách đọc.
‘‘Nāmakāyapassaddhī’’tipi paṭhanti, tadayuttameva passaddhidvayassa avinābhāvato.
Some also read "nāmakāyapassaddhī" (name and bodily tranquillity), but that is incorrect, as the two kinds of tranquillity are inseparable.
Một số người cũng đọc là “nāmakāyapassaddhī” (khinh an của danh thân), nhưng điều đó không hợp lý vì hai loại khinh an (thân và tâm) không thể tách rời.
Kasmā panesa sukho vihāroti āha ‘‘sabbavihāresū’’tiādi, sabbesupi iriyāpathavihārādīsu santapaṇītatāya imasseva sukhattā ‘‘sukho vihāro’’ti vattabbataṃ arahatīti vuttaṃ hoti.
Why is this a happy dwelling? It is said, "among all dwellings," and so on. It means that among all postures and modes of dwelling, this one alone is worthy of being called "a happy dwelling" because of its peaceful and sublime nature.
Tại sao đây lại là sự an trú hạnh phúc? Đã nói “sabbavihāresū” (trong tất cả các trạng thái an trú) và vân vân, có nghĩa là trong tất cả các trạng thái an trú về oai nghi và các loại khác, chỉ có sự an trú này là hạnh phúc vì sự tĩnh lặng và vi diệu của nó, nên xứng đáng được gọi là “an trú hạnh phúc”.
Kathaṃ sukhoti vuttaṃ ‘‘upasanto paramamadhuro’’ti.
How is it happy? It is said, "peaceful and supremely sweet."
Làm thế nào để hạnh phúc? Đã nói “upasanto paramamadhuro” (tĩnh lặng và vô cùng ngọt ngào).
Paṭhamajjhāne paṭiladdhamatte hīnabhāvato pīti dubbalā pāmojjapakkhikā, subhāvite pana tasmiṃ paguṇe sā paṇītā balavabhāvato paripuṇṇakiccā pītīti vuttaṃ ‘‘paṭhamajjhāne pāmojjādayo chapi dhammā labbhantī’’ti.
When the first jhana is newly attained, joy (pīti) is weak, belonging to the side of gladness (pāmojja-pakkhikā), due to its inferior state. But when it is well-developed and familiar, that joy is sublime and complete in its function due to its strength. This is why it is said, "In the first jhana, all six states, beginning with gladness, are obtained."
Khi sơ thiền vừa mới đạt được, hỷ còn yếu ớt, thuộc về phía hoan hỷ (pāmojjapakkhikā) do tính chất kém cỏi của nó; nhưng khi sơ thiền ấy được tu tập tốt và thuần thục, hỷ ấy trở nên vi diệu và hoàn thành chức năng của nó do tính chất mạnh mẽ của nó. Do đó, đã nói “trong sơ thiền, sáu pháp như hoan hỷ đều có thể đạt được”.
Pāmojjaṃ nivattatīti dubbalapītisaṅkhātaṃ pāmojjaṃ chasu dhammesu nivattati hāyati.
Pāmojjaṃ nivattati means that gladness, which is weak joy, recedes and diminishes among the six states.
Pāmojjaṃ nivattati (hoan hỷ biến mất) có nghĩa là hoan hỷ, tức là hỷ yếu ớt, biến mất (hāyati) trong sáu pháp.
Vitakkavicārakkhobhavirahitena hi catukkanayavibhatte dutiyajjhāne sabbadā pīti balavatī eva hoti, na paṭhamajjhāne viya kadāci dubbalāti evaṃ vuttaṃ.
For in the second jhana, which is free from the disturbance of initial and sustained application and divided into four methods, joy is always strong; it is never weak as in the first jhana. This is what is meant.
Quả thật, trong nhị thiền, được phân loại theo bốn cách, không có sự xao động của tầm và tứ, hỷ luôn mạnh mẽ, không yếu ớt như đôi khi trong sơ thiền. Do đó, đã nói như vậy.
Pīti nivattati tappahāneneva tatiyajjhānassa labbhanato.
Pīti nivattati (joy recedes) because the third jhana is attained precisely by its abandonment.
Pīti nivattati (hỷ biến mất) vì tam thiền được đạt đến chính là nhờ sự đoạn trừ hỷ.
‘‘Sukho vihāro’’ti iminā samādhi gahitoti āha ‘‘tathā catutthe’’ti.
He says that by "happy dwelling," concentration (samādhi) is taken, and so "likewise in the fourth" is stated.
Đã nói “sukho vihāro” (an trú hạnh phúc) để chỉ định định (samādhi), do đó đã nói “tathā catutthe” (cũng vậy trong tứ thiền).
Ye pana ‘‘sukho vihāro’ti etena sukhaṃ gahita’’nti vadanti, tesaṃ matena santavuttitāya upekkhāpi catutthajjhāne ‘‘sukha’’micceva bhāsitāti (vibha. aṭṭha. 232; visuddhi. 2.644; mahāni. aṭṭha. 27; paṭi. ma. aṭṭha. 105) katvā tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, those who say that by "happy dwelling," happiness (sukha) is taken, according to their view, even equanimity (upekkhā) in the fourth jhana is spoken of as "happiness" due to its peaceful nature. This should be understood as having been said in that way.
Còn những vị nói rằng “bằng từ ‘sukho vihāro’ này, hạnh phúc (sukhaṃ) được nắm bắt”, thì theo quan điểm của họ, ngay cả xả (upekkhā) trong tứ thiền cũng được nói là “hạnh phúc” (sukhaṃ) do tính chất tĩnh lặng của nó, nên cần phải hiểu rằng đã nói như vậy.
Imasmiṃyeva dīghanikāye (dī. ni. 1.432; 3.166, 358) āgataṃ anekadhā desanānayamuddharitvā idha desitanayaṃ niyametuṃ ‘‘imesū’’tiādi vuttaṃ.
To determine the method taught here, by extracting the method of teaching, which appears in various ways in this very Dīghanikāya, "among these," and so on, was stated.
Để xác định phương pháp đã được giảng dạy ở đây, bằng cách trích dẫn phương pháp giảng dạy đã được đưa ra theo nhiều cách khác nhau trong chính Dīgha Nikāya này, đã nói “imesū” (trong những điều này) và vân vân.
Suddha…pe… kathitanti uparimaggaṃ akathetvā kevalaṃ vipassanāpādakameva jhānaṃ kathitaṃ.
"Suddha…pe… kathita" means that only jhāna, which is the basis of vipassanā, is spoken of, without speaking of the higher path.
Suddha…pe… kathita (được thuyết giảng một cách thuần túy) là chỉ thuyết giảng thiền (jhāna) làm nền tảng cho tuệ quán (vipassanā) mà không thuyết giảng các đạo lộ cao hơn.
Catūhi…pe… kathitāti vipassanāpādakabhāvena jhānāni kathetvā tato paraṃ vipassanāpubbakā cattāropi maggā kathitā.
"Catūhi…pe… kathitā" means that having spoken of the jhāna as the basis for vipassanā, thereafter the four paths preceded by vipassanā are also spoken of.
Catūhi…pe… kathitā (được thuyết giảng với bốn pháp) là sau khi thuyết giảng các thiền (jhāna) làm nền tảng cho tuệ quán (vipassanā), thì bốn đạo lộ (maggā) đi trước tuệ quán cũng được thuyết giảng.
Catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitāti paṭhamajjhānikādikā phalasamāpattiyo akathetvā catutthajjhānikā eva phalasamāpatti kathitā.
"Catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitā" means that only the attainment of fruition associated with the fourth jhāna is spoken of, without speaking of the attainments of fruition associated with the first jhāna and so on.
Catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitā (quả nhập thiền thứ tư được thuyết giảng) là chỉ thuyết giảng quả nhập thiền (phalasamāpatti) thứ tư mà không thuyết giảng các quả nhập thiền từ sơ thiền trở đi.
Pītivevacanameva katvāti dvinnaṃ pītīnaṃ ekasmiṃ cittuppāde anuppajjanato pāmojjaṃ pītivevacanameva katvā, tadubhayaṃ abhedato katvāti vuttaṃ hoti.
"Pītivevacanameva katvā" means that since the two types of pīti (joy and rapture) do not arise in one single cittuppāda, pāmojja (gladness) is taken as a synonym for pīti, implying that both are treated as non-distinct.
Pītivevacanameva katvā (chỉ dùng từ đồng nghĩa với hoan hỷ) là vì hai loại hoan hỷ (pīti) không thể đồng thời khởi lên trong một tâm, nên đã dùng pāmojja (hân hoan) như một từ đồng nghĩa với pīti (hỷ), có nghĩa là xem hai thứ đó là không khác biệt.
Pītisukhānaṃ apariccattattā, ‘‘sukho vihāro’’ti ca sātisayassa sukhavihārassa gahitattā ‘‘dutiyajjhānikaphalasamāpatti nāma kathitā’’ti vuttaṃ.
Since both pīti and sukha (pleasure) are not abandoned, and a supreme pleasant abiding has been referred to by the phrase "sukho vihāro" (pleasant abiding), it is said: "the attainment of fruition associated with the second jhāna is spoken of."
Vì hỷ (pīti) và lạc (sukha) chưa được xả bỏ, và vì ‘‘sukho vihāro’’ (an trú lạc) đã bao hàm sự an trú lạc vượt trội, nên đã nói ‘‘dutiyajjhānikaphalasamāpatti nāma kathitā’’ (quả nhập thiền thứ hai được thuyết giảng).
Kāmaṃ paṭhamajjhānepi pītisukhāni labbhanti, tāni pana vitakkavicāraparikkhobhena na tattha santapaṇītāni, idha ca santapaṇītāneva adhippetāni, tasmā dutiyajjhānikā eva phalasamāpatti gahitā, na paṭhamajjhānikāti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, pīti and sukha are attained even in the first jhāna, but there they are not calm and refined due to the agitation of vitakka and vicāra. Here, however, only the calm and refined pīti and sukha are intended. Therefore, it should be understood that only the attainment of fruition associated with the second jhāna is taken, not that of the first jhāna.
Dù hỷ và lạc cũng có thể đạt được trong sơ thiền, nhưng chúng không được an tịnh và vi diệu ở đó do sự xao động của tầm (vitakka) và tứ (vicāra). Ở đây, chỉ những hỷ và lạc an tịnh và vi diệu mới được đề cập. Vì vậy, chỉ quả nhập thiền thứ hai được chấp nhận, không phải quả nhập thiền thứ nhất.
432-437. Vibhāvanatthoti pakāsanattho sarūpato nirūpanattho ‘‘na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe …pe… abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetī’’tiādīsu (a. ni. 8.11; pārā. 2) viya.
432-437. "Vibhāvanattho" means the meaning of making clear, the meaning of defining by nature, as in phrases like "The ascetic Gotama does not greet, rise for, or invite aged brahmins to a seat" and so on.
432-437. Vibhāvanattho (nghĩa là làm rõ) là nghĩa làm cho hiển lộ, làm cho rõ ràng về bản chất, như trong các đoạn kinh ‘‘na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe …pe… abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetī’’ (Sa-môn Gotama không chào hỏi, không đứng dậy đón, không mời ngồi các Bà-la-môn già yếu…pe…) v.v…
Tenāha ‘‘ayaṃ so’’tiādi.
Therefore, it is said, "ayaṃ so" (this is that), and so forth.
Do đó, Ngài nói ‘‘ayaṃ so’’ (cái này là cái đó) v.v…
‘‘Ayaṃ attapaṭilābho so evā’’ti evaṃ sarūpato vibhāvetvā pakāsetvā.
"This acquisition of self is that very one," thus clarifying and explaining it by its nature.
‘‘Ayaṃ attapaṭilābho so evā’’ (sự thọ nhận tự ngã này chính là cái đó) nghĩa là đã làm rõ và hiển lộ về bản chất như vậy.
Ayanti hi bhagavatā pubbe vuttaṃ attapaṭilābhaṃ āsannapaccakkhabhāvena paccāmasati, soti pana parehi pucchiyamānaṃ parammukhabhāvena.
Indeed, "ayaṃ" (this) refers to the acquisition of self previously mentioned by the Blessed One, as if it were immediately perceptible; whereas "so" (that) refers to what is questioned by others, as if it were out of sight.
Thật vậy, với từ ayaṃ (cái này), Đức Thế Tôn ám chỉ sự thọ nhận tự ngã đã được nói trước đó, như một sự nhận biết trực tiếp; còn với từ so (cái đó), Ngài ám chỉ sự thọ nhận tự ngã mà người khác đang hỏi, như một sự nhận biết gián tiếp.
Na naṃ evaṃ vadāmāti ettha nanti oḷārikamattapaṭilābhaṃ.
In "Na naṃ evaṃ vadāmā" (We do not say so about it), "naṃ" refers to the gross acquisition of self.
Trong câu Na naṃ evaṃ vadāmā (Chúng ta không nói như vậy về nó), từ naṃ (nó) ám chỉ sự thọ nhận tự ngã thô thiển.
Sappāṭihīrakatanti ettha pubbe vuttanayena attho veditabbo.
In "sappāṭihīrakataṃ" (with a miracle), the meaning should be understood in the manner explained previously.
Trong câu Sappāṭihīrakataṃ (đã được làm có phép lạ), ý nghĩa cần được hiểu theo cách đã nói trước đó.
Parehi coditavacanapaṭihārakaṃ sauttaravacanaṃ sappāṭihīrakanti hi ayameva viseso.
Indeed, the special characteristic is that a reply which refutes the criticism of others and includes a further explanation is called "with a miracle."
Sự khác biệt chính là: một lời nói có khả năng bác bỏ lời buộc tội của người khác và là một lời nói có sự vượt trội được gọi là sappāṭihīrakaṃ (có phép lạ).
Tucchoti musā abhūto.
"Tuccho" means false, non-existent.
Tuccho (trống rỗng) là sai lầm, không có thật.
Soti manomayo, arūpo vā attapaṭilābho.
"So" refers to the mind-made or formless acquisition of self.
So (cái đó) là sự thọ nhận tự ngã do tâm tạo ra, hoặc không có hình sắc.
Svevāti so eva oḷāriko attapaṭilābho.
"Svevā" means that very gross acquisition of self.
Svevā (chính là cái đó) là chính cái sự thọ nhận tự ngã thô thiển đó.
Tasmiṃ samaye sacco hotīti tasmiṃ paccuppannasamaye vijjamāno hoti.
"Tasmiṃ samaye sacco hoti" means that it exists in that present moment.
Tasmiṃ samaye sacco hotī (vào thời điểm đó nó là thật) nghĩa là vào thời điểm hiện tại đó, nó tồn tại.
Attapaṭilābhotveva niyyātesīti attapaṭilābhasaddena tathā eva pariyosāpesi, na pana naṃ ‘‘attapaṭilābho’’ti saṅkhyaṃ gacchatīti paññattiṃ sarūpato nīharitvā dassesīti adhippāyo.
"Attapaṭilābhotveva niyyātesī" means that he concluded it exactly with the term "acquisition of self," but the intention is not that he extracted and showed the designation itself, saying, "it is called 'acquisition of self'."
Attapaṭilābhotveva niyyātesī (chỉ kết thúc bằng từ ‘sự thọ nhận tự ngã’) có nghĩa là đã kết thúc bằng từ attapaṭilābha (sự thọ nhận tự ngã) theo cách đó; nhưng không có ý rằng Ngài đã trình bày bản chất của khái niệm đó bằng cách rút ra nó như là ‘‘attapaṭilābho’’ (sự thọ nhận tự ngã).
Rūpādayo cettha dhammāti rūpavedanādayo eva ettha loke sabhāvadhammā.
"Rūpādayo cettha dhammā" means that here in this world, material form and feeling, etc., are indeed the phenomena by nature (ultimate realities).
Rūpādayo cettha dhammā (ở đây các pháp như sắc, v.v…) nghĩa là ở đời này, chỉ có sắc, thọ, v.v… là các pháp tự tánh (sabhāvadhammā).
Nāmamattametanti rūpādike pañcakkhandhe upādāya nāmapaññattimattametaṃ ‘‘attapaṭilābho’’ti.
"Nāmamattametaṃ" means that "acquisition of self" is merely a designation of name, dependent on the five aggregates such as material form.
Nāmamattametaṃ (cái này chỉ là danh từ) là cái ‘‘attapaṭilābho’’ (sự thọ nhận tự ngã) này chỉ là một danh pháp (nāmapaññatti) dựa trên năm uẩn như sắc, v.v…
Evarūpā vohārāti ‘‘oḷāriko attapaṭilābho’’tiādivohārā.
"Evarūpā vohārā" refers to such expressions as "gross acquisition of self" and so on.
Evarūpā vohārā (những cách nói như vậy) là những cách nói như ‘‘oḷāriko attapaṭilābho’’ (sự thọ nhận tự ngã thô thiển) v.v…
Nāmapaññattivasenāti nāmabhūtapaññattimattavasena.
"Nāmapaññattivasenā" means by way of mere nominal designation.
Nāmapaññattivasenā (theo cách của danh pháp) là chỉ theo cách của danh pháp (nāmabhūtapaññatti).
‘‘Attapaṭilābho’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ti niyyātanatthaṃ.
The term "acquisition of self" comes into reckoning for the purpose of "niyyātanatthaṃ" (concluding the exposition).
Để niyyātanatthaṃ (kết thúc) câu ‘‘Attapaṭilābho’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ (được gọi là ‘sự thọ nhận tự ngã’).
438. Evañca pana vatvāti rūpādike upādāya paññattimattametaṃ attapaṭilābhoti imamatthaṃ ‘‘yasmiṃ citta samaye’’tiādinā vatvā.
438. "Evañca pana vatvā" means having said that this acquisition of self is merely a designation dependent on material form and so on, by the phrase "yasmiṃ citta samaye" (at whatever time the mind), etc.
438. Evañca pana vatvā (và sau khi nói như vậy) là sau khi nói ý nghĩa này rằng sự thọ nhận tự ngã này chỉ là một khái niệm (paññatti) dựa trên sắc, v.v… bằng câu ‘‘yasmiṃ citta samaye’’ (vào thời điểm nào) v.v…
Paṭipucchitvāti yathā pare puccheyyuṃ, tathā kālavibhāgato paṭipadāni pucchitvā.
"Paṭipucchitvā" means having questioned the practices by distinguishing between times, in the way others might ask.
Paṭipucchitvā (sau khi hỏi lại) là sau khi hỏi về các hành vi (paṭipadā) theo sự phân chia thời gian, như cách người khác có thể hỏi.
Vinayanatthanti yathāpucchitassa atthassa ñāpanavasena vinayanatthāya.
"Vinayanattha" means for the purpose of instruction, by way of making known the meaning of what was asked.
Vinayanatthaṃ (để hướng dẫn) là để hướng dẫn bằng cách làm cho ý nghĩa của câu hỏi được hiểu rõ.
Ye te atītā dhammāti atītasamaye atītattapaṭilābhassa upādānabhūtā rūpādayo dhammā.
"Ye te atītā dhammā" means those phenomena of material form and so on, which were the objects of clinging for the past acquisition of self in past time.
Ye te atītā dhammā (những pháp quá khứ đó) là các pháp như sắc, v.v… đã là đối tượng chấp thủ (upādāna) của sự thọ nhận tự ngã quá khứ trong thời gian quá khứ.
Te etarahi natthi niruddhattā.
"Te etarahi natthi" means they do not exist now, because they have ceased.
Te etarahi natthi (chúng không tồn tại bây giờ) vì đã diệt tận.
Tato eva ‘‘ahesu’’nti saṅkhyaṃ gatā.
For that very reason, "ahesuṃ" (they were) is the term used to describe them.
Chính vì thế mà ‘‘ahesu’’nti saṅkhyaṃ gatā (chúng đã được gọi là ‘đã tồn tại’).
Tasmāti upādānassa atītasmiṃyeva samaye labbhanato.
"Tasmā" means because the clinging-object is found only in the past time.
Tasmā (do đó) là vì đối tượng chấp thủ (upādāna) chỉ có thể đạt được trong thời gian quá khứ.
Sopīti tadupādāno me attapaṭilābhopi.
"Sopī" (that too), namely, "me attapaṭilābho" (my acquisition of self), which is dependent on that.
Sopī (cái đó cũng) là cái sự thọ nhận tự ngã của tôi, là đối tượng chấp thủ đó.
Tasmiṃyeva samayeti atīte eva samaye.
"Tasmiṃyeva samaye" means in that very past time.
Tasmiṃyeva samaye (chỉ vào thời điểm đó) là chỉ vào thời điểm quá khứ.
Sacco ahosīti bhūto vijjamāno viya ahosi.
"Sacco ahosī" means it was as if it truly existed.
Sacco ahosī (nó đã là thật) nghĩa là nó đã tồn tại như một cái có thật.
Anāgatapaccuppannānanti anāgatānañcevapaccuppannānañca rūpādidhammānaṃ upādānabhūtānaṃ.
"Anāgatapaccuppannānaṃ" means of future and present phenomena, which are the objects of clinging, such as material form and so on.
Anāgatapaccuppannānaṃ (của những pháp vị lai và hiện tại) là của các pháp như sắc, v.v… là đối tượng chấp thủ trong tương lai và hiện tại.
Tadā abhāvāti tasmiṃ atītasamaye abhāvā avijjamānattā.
"Tadā abhāvā" means due to their non-existence in that past time.
Tadā abhāvā (vì không tồn tại vào lúc đó) là vì không tồn tại vào thời điểm quá khứ đó.
Tadupādānabhūto anāgato, paccuppanno ca attapaṭilābho tasmiṃ atīta samaye mogho tuccho musā natthīti attho.
The future and present acquisition of self, being dependent on them, were "mogho" (empty), i.e., hollow and false, in that past time; they did not exist. This is the meaning.
Sự thọ nhận tự ngã anāgato (vị lai) và paccuppanno (hiện tại), là đối tượng chấp thủ đó, vào thời điểm quá khứ đó là mogho (vô ích), tuccho (trống rỗng), musā (sai lầm), nghĩa là không tồn tại.
Atthatoti paññattiatthato.
"Atthato" means by way of designated meaning.
Atthato (về ý nghĩa) là về ý nghĩa khái niệm (paññatti).
Nāmamattamevāti samaññāmattameva.
"Nāmamattamevā" means it is merely a conventional term.
Nāmamattamevā (chỉ là một danh từ) là chỉ là một tên gọi.
Paramatthato anupalabbhamānattā attapaṭilābhaṃ paṭijānāti.
Because it is not found in an ultimate sense, "attapaṭilābhaṃ paṭijānāti" means he acknowledges the acquisition of self.
Attapaṭilābhaṃ paṭijānāti (thừa nhận sự thọ nhận tự ngã) vì nó không thể được tìm thấy về mặt chân đế (paramattha).
‘‘Eseva nayo’’ti iminā ye te anāgatā dhammā, te etarahi natthi, ‘‘bhavissantī’’ti pana saṅkhyaṃ gatā, tasmā sopi me attapaṭilābho tasmiṃyeva samaye sacco bhavissati.
"Eseva nayo" (the same method applies) indicates that the future phenomena do not exist now, but they are referred to as "they will be." Therefore, that acquisition of self of mine will also be real at that future time.
‘‘Eseva nayo’’ (đây cũng là cách tương tự) ám chỉ ý nghĩa này: những pháp vị lai đó hiện tại không tồn tại, nhưng chúng được gọi là ‘‘sẽ tồn tại’’. Do đó, sự thọ nhận tự ngã của tôi cũng sẽ là thật vào thời điểm đó. Tuy nhiên, vì các pháp quá khứ và hiện tại không tồn tại vào lúc đó, nên vào thời điểm đó, ‘‘quá khứ là vô ích, hiện tại là vô ích’’. Như vậy, về ý nghĩa, nó chỉ thừa nhận sự thọ nhận tự ngã chỉ là một danh từ.
Atītapaccuppannānaṃ pana dhammānaṃ tadā abhāvā tasmiṃ samaye ‘‘mogho atīto, mogho paccuppanno’’ti evaṃ atthato nāmamattameva attapaṭilābhaṃ paṭijānāti.
However, due to the non-existence of past and present phenomena at that future time, it is merely a nominal acquisition of self in terms of meaning, saying, "past is empty, present is empty."
Những pháp hiện tại này được gọi là ‘‘hiện hữu’’ bây giờ. Do đó, sự thọ nhận tự ngã của tôi bây giờ là thật. Tuy nhiên, vì các pháp quá khứ và vị lai không tồn tại bây giờ, nên hiện tại ‘‘quá khứ là vô ích, vị lai là vô ích’’. Như vậy, về ý nghĩa, nó chỉ thừa nhận sự thọ nhận tự ngã chỉ là một danh từ. Ý nghĩa này được suy rộng ra.
Ye ime paccuppannā dhammā, te etarahi ‘‘atthī’’ti saṅkhyaṃ gatā, tasmā yvāyaṃ me attapaṭilābho, so idāni sacco hoti.
As for the present phenomena, they are now referred to as "they exist." Therefore, this acquisition of self of mine is now real.
Những pháp hiện tại này được gọi là ‘‘hiện hữu’’ bây giờ. Do đó, sự thọ nhận tự ngã của tôi bây giờ là thật.
Atītānāgatānaṃ pana dhammānaṃ adhunā abhāvā etarahi ‘‘mogho atīto, mogho anāgato’’ti evaṃ atthato nāmamattameva attapaṭilābhaṃ paṭijānātīti imamatthaṃ atidisati.
However, due to the non-existence of past and future phenomena at this present time, it is merely a nominal acquisition of self in terms of meaning, saying, "past is empty, future is empty." This is the meaning being further indicated.
Tuy nhiên, vì các pháp quá khứ và vị lai không tồn tại bây giờ, nên hiện tại ‘‘quá khứ là vô ích, vị lai là vô ích’’. Như vậy, về ý nghĩa, nó chỉ thừa nhận sự thọ nhận tự ngã chỉ là một danh từ. Ý nghĩa này được suy rộng ra.
439-443. Saṃsanditunti samānetuṃ.
439-443. "Saṃsandituṃ" means to equate.
439-443. Saṃsandituṃ (để so sánh) là để làm cho tương ứng.
Gavāti gāvito.
"Gavā" means from a cow.
Gavā (từ bò) là từ con bò cái.
Tatthāti khīrādīsu pañcagorasesu.
"Tatthā" means among the five products of a cow, such as milk.
Tatthā (ở đó) là trong năm loại sản phẩm từ bò như sữa, v.v…
Yasmiṃ samaye khīraṃ hotīti yasmiṃ kāle bhūtupādāyasaññitaṃ upādānavisesaṃ upādāya khīrapaññatti hoti.
"Yasmiṃ samaye khīraṃ hoti" means at the time when the designation "milk" arises, dependent on a specific clinging-object called bhūta-upādāya (elements and derived materiality).
Yasmiṃ samaye khīraṃ hotī (vào thời điểm nào có sữa) là vào thời điểm nào có khái niệm sữa (khīrapaññatti) dựa trên một loại đối tượng chấp thủ (upādāna) đặc biệt được gọi là sắc đại hiển và sắc sở y.
Na tasmiṃ…pe… gacchati khīrapaññattiupādānassa bhūtupādāyarūpassa dadhiādipaññattiyā anupādānato.
"Na tasmiṃ…pe… gacchati" means it does not fall under the designation of curd, etc., because the bhūta-upādāya-rūpa (material form of elements and derived materiality) that is the basis for the designation "milk" is not the basis for the designation of curd and so on.
Na tasmiṃ…pe… gacchati (vào thời điểm đó không…pe… đi đến) là vì đối tượng chấp thủ (upādāna) là sắc đại hiển và sắc sở y của khái niệm sữa không phải là đối tượng chấp thủ của khái niệm sữa đông, v.v…
Paṭiniyatavatthukā hi etā lokasamaññā.
For these worldly conventions have specific referents.
Thật vậy, những danh xưng thế gian này có đối tượng được quy định rõ ràng.
Tenāha ‘‘ye dhamme upādāyā’’tiādi.
Therefore, it is said, "ye dhamme upādāyā" (dependent on which phenomena), and so forth.
Do đó, Ngài nói ‘‘ye dhamme upādāyā’’ (dựa trên những pháp nào) v.v…
Saṅkhāyati kathīyati etāyāti saṅkhā. Attaṃ nīharitvā uccanti vadanti etāyāti nirutti. Taṃ tadatthaṃ namanti sattā etenāti nāmaṃ, tathā voharanti etenāti vohāro, paññattiyeva.
Saṅkhā (appellation) is that by which something is spoken of or described. Nirutti (expression) is that by which they utter, extracting the meaning. Nāmaṃ (name) is that by which beings incline to its meaning, and vohāro (usage) is that by which they speak of it in that way; it is merely a designation.
Saṅkhā (sự đếm) là được nói, được kể bằng cái đó. Nirutti (sự giải thích) là người ta nói, diễn đạt ý nghĩa bằng cái đó. Nāmaṃ (tên gọi) là chúng sinh hướng về ý nghĩa đó bằng cái đó, và vohāro (cách nói) là người ta nói chuyện bằng cái đó, đó chính là khái niệm (paññatti).
‘‘Yasmiṃ samaye’’tiādinā khīre vuttanayaṃ dadhiādīsupi ‘‘esa nayo sabbatthā’’ti atidisati.
By "esa nayo sabbatthā" (this method applies everywhere), the passage indicates that the method described for milk by "yasmiṃ samaye" and so on, applies also to curd and other products.
‘‘Esa nayo sabbatthā’’ (cách này cũng áp dụng cho tất cả) suy rộng ra cách đã nói về sữa cho sữa đông, v.v… bằng câu ‘‘Yasmiṃ samaye’’ (vào thời điểm nào) v.v…
Samanujānanamattakānīti ‘‘idaṃ khīraṃ, idaṃ dadhī’’tiādinā tādisesu bhūtupādāyarūpavisesesu loke paramparāgataṃ paññattiṃ appaṭikkhipitvā samanujānanaṃ viya paccayavisesavisiṭṭhaṃ rūpādikhandhasamūhaṃ upādāya ‘‘oḷāriko attapaṭilābho’’ti ca ‘‘manomayo attapaṭilābho’’ti ca ‘‘arūpo attapaṭilābho’’ti ca tathā tathā samanujānanamattakāni, na ca tabbinimutto upādānato añño koci paramatthato atthīti vuttaṃ hoti.
"Samanujānanamattakānī" means merely to acknowledge, just as in the world, one acknowledges the designations passed down through tradition, such as "this is milk, this is curd," concerning specific bhūta-upādāya-rūpa (elements and derived materiality) of that nature. Similarly, it means merely to acknowledge such designations as "gross acquisition of self," "mind-made acquisition of self," and "formless acquisition of self," based on a group of aggregates such as material form, distinguished by specific conditions. It is stated that there is nothing ultimately existent other than the clinging-object, separate from these.
Samanujānanamattakānī (chỉ là những sự thừa nhận) có nghĩa là: những điều này chỉ là những sự thừa nhận theo từng cách khác nhau, như ‘‘sự thọ nhận tự ngã thô thiển’’, ‘‘sự thọ nhận tự ngã do tâm tạo’’, và ‘‘sự thọ nhận tự ngã không sắc’’, dựa trên nhóm các uẩn như sắc, v.v… được đặc trưng bởi các điều kiện đặc biệt, mà không bác bỏ khái niệm (paññatti) truyền thống trong thế gian về các loại sắc đại hiển và sắc sở y đặc biệt như ‘‘đây là sữa, đây là sữa đông’’, v.v… Và không có bất kỳ cái gì khác biệt với cái đó, tách rời khỏi đối tượng chấp thủ (upādāna) về mặt chân đế (paramattha).
Niruttimattakānīti saddaniruttiyā gahaṇūpāyamattakāni.
"Niruttimattakānī" means merely a means of apprehension through linguistic expression.
Niruttimattakānī (chỉ là những cách diễn đạt) là chỉ là những phương tiện để nắm bắt bằng cách diễn đạt từ ngữ.
‘‘Satto phasso’’tiādinā hi saddaggahaṇuttarakālaṃ tadanuviddhapaṇṇattiggahaṇamukheneva tadatthāvabodho.
For it is indeed the understanding of the meaning of such terms as "being" and "contact" that arises only after the apprehension of the sound, and then through the apprehension of the paññatti that is imbued with that sound.
Thật vậy, sau khi đã nắm bắt âm thanh (sadda) như "chúng sinh" (satto), "xúc chạm" (phasso), v.v., thì sự thấu hiểu ý nghĩa của nó chỉ xảy ra thông qua việc nắm bắt paññatti (chế định) tương ứng.
Tathā cāhu –
And thus they said:
Cũng vậy, các bậc thầy đã nói:
Vacanapathamattakānīti tasseva vevacanaṃ.
Vacanapathamattakāni is a synonym for the same.
Vacanapathamattakāni là một từ đồng nghĩa với từ đó (niruttimattakāni).
Niruttiyeva hi aññesampi diṭṭhānugatimāpajjantānaṃ kāraṇaṭṭhena vacanapatho.
For a term (nirutti), by reason of being the cause for others to follow what is seen, is indeed a vacanapatha (path of speech).
Thật vậy, chính ngữ pháp (nirutti) là con đường ngôn ngữ (vacanapatha) theo nghĩa là nguyên nhân cho những người khác cũng đi theo con đường đã thấy.
Vohāramattakānīti tathā tathā vohāramattakāni.
Vohāramattakāni means mere conventional expressions in various ways.
Vohāramattakāni nghĩa là chỉ là những cách gọi như vậy.
Nāmapaṇṇattimattakānīti tasseva pariyāyo, taṃtaṃnāmapaññāpanamattakānīti attho.
Nāmapaññattimattakāni is a synonym for the same; it means merely designating various names.
Nāmapaññattimattakāni là một từ đồng nghĩa của từ đó, có nghĩa là chỉ là những sự chế định danh xưng (nāma-paññatti) tương ứng.
Sabbametanti ‘‘attapaṭilābho’’ti vā ‘‘satto’’ti vā ‘‘poso’’ti vā sabbametaṃ vohāramattakaṃ. Kasmāti ce, paramatthato anupalabbhanatoti dassetuṃ ‘‘yasmā’’tiādi vuttaṃ.
All this, whether "existence" or "being" or "person"—all this is mere conventional expression (vohāramattaka). Why so? To show that it is not found in the ultimate sense, it is said: "Because" and so on.
Tất cả điều này—dù là “sự thọ dụng tự ngã” (attapaṭilābho), hay “chúng sinh” (satto), hay “người” (poso)—tất cả điều này chỉ là quy ước (vohāramattakaṃ). Nếu hỏi tại sao, thì để chỉ ra rằng chúng không thể được tìm thấy trong ý nghĩa tối hậu (paramattha), nên đã nói “yasmā” (vì).
Suññoti paramatthato vivitto.
Suñño means devoid in the ultimate sense.
Suñño (trống rỗng) nghĩa là trống rỗng xét về ý nghĩa tối hậu (paramattha).
Yajjevaṃ kasmā cesā buddhehipi vuccatīti codanaṃ sodhento ‘‘buddhānaṃ panā’’tiādimāha.
Addressing the question of why, if this is the case, it is still expressed by the Buddhas, the teacher says: "But for the Buddhas," and so on.
Để giải quyết câu hỏi: “Nếu là như vậy, tại sao điều này (sammuti) lại được Đức Phật nói đến?”, thì đã nói “buddhānaṃ panā” (nhưng của các Đức Phật), v.v.
Sammutiyā vohārassa kathanaṃ sammutikathā. Paramatthassa sabhāvadhammassa kathanaṃ paramatthakathā. Paramatthasannissitakathābhāvato aniccādikathāpi ‘‘paramatthakathā’’ti vuttā.
The exposition of conventional usage is sammutikathā. The exposition of ultimate reality, of inherent qualities, is paramatthakathā. Even discourses on impermanence and so forth are called "paramatthakathā" because they are discourses based on ultimate reality.
Việc nói về các quy ước (vohāra) là sammutikathā (diễn thuyết theo quy ước). Việc nói về ý nghĩa tối hậu (paramattha), tức là các pháp tự tánh (sabhāva-dhamma), là paramatthakathā (diễn thuyết theo ý nghĩa tối hậu). Do là lời nói dựa trên ý nghĩa tối hậu, nên lời nói về vô thường (anicca), v.v., cũng được gọi là “paramatthakathā”.
Paramatthadhammoyeva hi ‘‘anicco, dukkho’’ti ca vuccati, na sammutidhammo.
For ultimate realities are indeed called "impermanent" and "suffering," not conventional realities.
Thật vậy, chính các pháp tối hậu (paramatthadhamma) được gọi là “vô thường, khổ”, chứ không phải các pháp quy ước (sammutidhamma).
Vacanato panesa ‘‘anattā’’ti vuccati, khandhādipaññatti pana tajjāpaññatti viya paramatthasannissayā, āsannatarā ca, puggalapaññattiādayo viya na dūre, tasmā khandhādikathāpi ‘‘paramatthakathā’’ti vuttā, khandhādisīsena vā tadupādānasabhāvadhammā eva gahitāti daṭṭhabbaṃ.
But this (nibbāna) is called "non-self" by expression, while the designation of aggregates (khandhādi-paññatti) is based on ultimate reality, like a designation of arising, and is very close, not distant like designations of persons (puggalapaññatti) and so forth. Therefore, the discourse on aggregates is also called "paramatthakathā"; or it should be understood that by the term "aggregates" and so on, the inherent qualities of their clinging are understood.
Hơn nữa, theo lời nói này, nó được gọi là “vô ngã” (anattā). Tuy nhiên, chế định về các uẩn (khandhā) v.v., giống như tajjāpaññatti (chế định dựa trên cái đó), dựa trên paramattha, và gần gũi hơn, không xa vời như puggalapaññatti (chế định về cá nhân) v.v. Do đó, lời nói về các uẩn v.v., cũng được gọi là “paramatthakathā”, hoặc phải hiểu rằng chính các pháp tự tánh (sabhāvadhammā) dựa trên các uẩn v.v., đã được nắm bắt.
Nanu ca sabhāvadhammāpi sammutimukheneva desanamārohanti, na paramatthamukhena, tasmā sabbāpi desanā sammutikathāva siyāti?
But do not inherent qualities also enter into exposition only through conventional expression, not through ultimate expression? Therefore, would not all exposition be conventional discourse?
Há không phải các pháp tự tánh cũng được trình bày thông qua quy ước (sammuti), chứ không phải thông qua ý nghĩa tối hậu (paramattha) sao? Vậy thì tất cả các bài giảng đều là sammutikathā sao?
Nayidamevaṃ kathetabbadhammavibhāgena kathāvibhāgassa adhippetattā, na ca saddo kenaci pavattinimittena vinā atthaṃ pakāsetīti.
This should not be said, because the division of discourse is intended according to the division of doctrines to be expounded, and a word does not reveal meaning without some cause for its occurrence.
Không phải vậy, vì sự phân loại lời nói được đề cập đến qua sự phân loại các pháp cần được giảng dạy, và không có từ nào có thể biểu lộ ý nghĩa mà không có một dấu hiệu phát sinh nào.
Kasmā cevaṃ dubbidhā buddhānaṃ kathā pavattatīti anuyogaṃ kāraṇavibhāvanena pariharituṃ ‘‘tattha yo’’tiādi vuttaṃ.
Answering the question of why the Buddha's discourse proceeds in two ways, he provides the reason by explaining the cause, saying "Among them, whoever" and so on.
Để giải đáp câu hỏi tại sao lời nói của các Đức Phật lại có hai loại như vậy, đã nói “tattha yo” (trong đó, ai), v.v., để giải thích nguyên nhân.
Atthaṃ vijānituṃ catusaccaṃ paṭivijjhituṃ vaṭṭato niyyātuṃ arahattasaṅkhātaṃ jayaggāhaṃ gahetuṃ sakkoti. Yasmā paramatthakathāya eva saccasampaṭivedho, ariyasaccakathā ca sikhāppattā desanā, tasmā vineyyapuggalavasena ādito sammutikathaṃ kathentopi bhagavā parato paramatthakathaṃyeva kathetīti āha ‘‘tassā’’tiādi.
He is able to know the meaning, to penetrate the Four Noble Truths, to escape from saṃsāra, and to take hold of the victory, which is Arahantship. Since the full penetration of the Truths is possible only through paramatthakathā, and the discourse on the Noble Truths is the supreme teaching, the Blessed One, even when first expounding conventional discourse according to the disposition of the disciples to be trained, later expounds paramatthakathā itself, thus he states "Its" and so on.
Người đó có thể hiểu ý nghĩa, thấu suốt Tứ Thánh Đế (catusacca), thoát ly khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa), và đạt được thắng lợi gọi là A-la-hán (arahatta). Vì sự thấu suốt các chân lý chỉ có thể đạt được bằng paramatthakathā, và lời nói về Tứ Thánh Đế là bài giảng cao nhất, nên Đức Thế Tôn, dù ban đầu giảng sammutikathā tùy theo tâm ý của người có thể giáo hóa, sau đó Ngài vẫn giảng paramatthakatha. Do đó, đã nói “tassā” (của điều đó), v.v.
‘‘Āditova sammutikathaṃ kathetī’’ti hi vadanto parato paramatthakathampi kathetīti dīpeti, itarattha pana ‘‘āditova kathetī’’ti avadanto sabbatthapīti.
For saying "He first expounds conventional discourse" implies that he also expounds paramatthakathā later; otherwise, not saying "He first expounds" implies that he expounds in all cases.
Khi nói “ban đầu Ngài giảng sammutikathā”, điều đó ngụ ý rằng sau đó Ngài cũng giảng paramatthakatha; còn nếu không nói “ban đầu Ngài giảng”, thì có nghĩa là Ngài giảng ở mọi nơi.
‘‘Tathā’’tiādinā kathādvayakathane pariyāyantaraṃ vibhāveti.
By "And thus," and so on, he explains another mode of expounding the two kinds of discourse.
Với “Tathā” (cũng vậy), v.v., giải thích một phương pháp khác trong việc giảng hai loại lời nói.
Bodhetvāti veneyyajjhāsayānurūpaṃ tathā tathā desetabbamatthaṃ jānāpetvā, iminā pana imamatthaṃ dasseti – katthaci sammutikathāpubbikā paramatthakathā hoti puggalajjhāsayavasena, katthaci paramatthakathāpubbikā sammutikathā, iti vineyyadammakusalassa satthu veneyyajjhāsayavasena tathā tathā desanā pavattatīti.
Having awakened means having made them understand the meaning that should be taught in various ways according to the disposition of the disciples. By this, he shows this meaning: sometimes paramatthakathā is preceded by sammutikathā, according to the disposition of the individual, and sometimes sammutikathā is preceded by paramatthakathā. Thus, the Teacher, skilled in taming disciples, teaches in various ways according to the dispositions of the disciples.
Bodhetvā (sau khi giác ngộ) nghĩa là sau khi làm cho người có thể giáo hóa hiểu được ý nghĩa cần được giảng dạy theo nhiều cách khác nhau, phù hợp với khuynh hướng của họ. Với điều này, Ngài chỉ ra ý nghĩa này: đôi khi paramatthakathā có trước sammutikathā tùy theo khuynh hướng của cá nhân, và đôi khi sammutikathā có trước paramatthakathā. Như vậy, lời giảng dạy của Bậc Đạo Sư khéo léo trong việc giáo hóa đệ tử diễn ra theo nhiều cách khác nhau tùy theo khuynh hướng của người có thể giáo hóa.
Sabbattha pana bhagavā dhammataṃ avijahanto eva sammutimanuvattati, sammutiṃ apariccajantoyeva dhammataṃ vibhāveti, naṃ tattha abhinivesātidhāvanāni.
However, in all cases, the Blessed One follows convention without abandoning the true nature (dhammatā), and clarifies the true nature without abandoning convention, without excessive attachment or exceeding in either.
Tuy nhiên, ở mọi nơi, Đức Thế Tôn luôn tuân theo quy ước mà không từ bỏ bản chất của pháp, và Ngài làm rõ bản chất của pháp mà không từ bỏ quy ước, không có sự chấp thủ hay vượt quá giới hạn ở đó.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘janapadaniruttiṃ nābhiniviseyya, samaññaṃ nātidhāveyyā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.439-443).
For it was said by the Blessed One: "One should not cling to a regional dialect, nor should one exceed convention."
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Không nên chấp thủ vào ngôn ngữ địa phương, không nên vượt quá quy ước” (Dī. Ni. ṭī. 1.439-443).
Paṭhamaṃ sammutikathākathanaṃ pana veneyyavasena yebhuyyena buddhānamāciṇṇanti taṃ kāraṇena saddhiṃ dassento ‘‘pakatiyā panā’’tiādimāha.
To show that the initial exposition of sammutikathā is generally the custom of the Buddhas, according to the disciples, along with its reason, he states "But naturally" and so on.
Việc giảng sammutikathā trước tiên, chủ yếu là thói quen của các Đức Phật tùy theo người có thể giáo hóa, và để chỉ ra điều đó cùng với nguyên nhân, đã nói “pakatiyā panā” (nhưng theo bản chất), v.v.
Lūkhākārāti veneyyānamanabhisambujjhanavasena lūkhasadisā.
Lūkhākārā means crude-like due to the disciples' inability to fully comprehend.
Lūkhākārā (có vẻ thô thiển) nghĩa là giống như thô thiển theo nghĩa là người có thể giáo hóa không thể thấu hiểu.
Nanu ca sammuti nāma paramatthato avijjamānattā abhūtā, taṃ kathaṃ buddhā kathentīti vuttaṃ ‘‘sammutikathaṃ kathentāpī’’tiādi.
But is not convention, by its very nature, unreal, because it does not exist in the ultimate sense? How then do the Buddhas expound it? To this question, he says "Even while expounding conventional discourse," and so on.
Há không phải sammuti (quy ước) là không thật (abhūtā) vì nó không tồn tại xét về paramattha (ý nghĩa tối hậu) sao? Vậy thì tại sao các Đức Phật lại giảng điều đó? Đã nói “sammutikathaṃ kathentāpī” (dù giảng sammutikathā), v.v.
Saccamevāti tathameva.
It is truly so means it is exactly so.
Saccamevā (chỉ là sự thật) nghĩa là đúng như vậy.
Sabhāvamevāti sammutibhāvena taṃsabhāvameva.
It is the very nature means it is its very nature by way of conventional existence.
Sabhāvamevā (chỉ là tự tánh) nghĩa là chỉ là tự tánh đó theo nghĩa là quy ước.
Tenāha ‘‘amusāvā’’ti.
Therefore, he says "It is not false."
Do đó, đã nói “amusāvā” (không phải nói dối).
Paramatthassa pana saccādibhāve vattabbameva natthi.
As for ultimate reality, there is nothing that needs to be said about its truth and so on.
Còn về paramattha (ý nghĩa tối hậu), thì không cần phải nói về bản chất chân thật của nó.
Ko panimesaṃ sammutiparamatthadhammānaṃ visesoti?
What, then, is the difference between these conventional and ultimate realities?
Vậy sự khác biệt giữa sammuti và paramattha-dhamma này là gì?
Yasmiṃ bhinne, buddhiyā vā avayavavinibbhoge kate na taṃsaññā, so ghaṭapaṭādippabhedo sammuti, tabbipariyāyato paramattho.
That which, when broken down or analyzed into its constituent parts by intelligence, loses its name (recognition), is convention, such as a pot or a cloth; the opposite of that is ultimate reality.
Khi một danh xưng bị phân chia, hoặc khi các bộ phận được phân tích bằng trí tuệ, nếu danh xưng đó không còn, thì đó là sammuti (quy ước), như các loại bình, vải, v.v. Ngược lại, đó là paramattha (ý nghĩa tối hậu).
Na hi kakkhaḷaphusanādisabhāve ayaṃ nayo labbhati.
For this method is not applicable to the inherent qualities of hardness, contact, and so forth.
Thật vậy, nguyên tắc này không được áp dụng cho các bản chất như sự cứng rắn, sự xúc chạm, v.v.
Evaṃ santepi vuttanayena sammuti ca saccasabhāvā evāti āha ‘‘duve saccāni akkhāsī’’tiādi.
Even so, he says that convention also possesses the nature of truth, in the manner stated: "He proclaimed two truths," and so on.
Dù vậy, sammuti cũng có bản chất chân thật theo cách đã nói, nên đã nói “duve saccāni akkhāsī” (Ngài đã tuyên bố hai chân lý), v.v.
Tattha duve saccāni akkhāsīti nānādesabhāsākusalo tiṇṇaṃ vedānamatthasaṃvaṇṇanako ācariyo viya nānāvidhasammutiparamatthakusalo bhagavā veneyyajjhāsayānurūpaṃ duveyeva saccāni akkhāsīti attho.
Among these, "He proclaimed two truths" means that the Blessed One, skilled in various languages of different lands, like a teacher who explains the meaning of the three Vedas, and skilled in various kinds of conventional and ultimate realities, proclaimed only two truths according to the dispositions of those to be trained.
Trong đó, duve saccāni akkhāsī (Ngài đã tuyên bố hai chân lý) có nghĩa là Đức Thế Tôn, bậc thiện xảo trong các sammuti và paramattha khác nhau, giống như một bậc thầy thiện xảo trong các ngôn ngữ và phương ngữ của các quốc gia khác nhau, và là người giải thích ý nghĩa của ba bộ Veda, đã tuyên bố hai chân lý tùy theo khuynh hướng của người có thể giáo hóa.
Taṃ sarūpato, parimāṇato ca dasseti ‘‘sammutiṃ paramatthañca, tatiyaṃ nūpalabbhatī’’ti iminā.
He shows these (two truths) in terms of their nature and number with "convention and ultimate reality, a third is not found."
Điều đó được chỉ ra về hình thái và số lượng bằng câu “sammutiṃ paramatthañca, tatiyaṃ nūpalabbhatī” (chân lý quy ước và chân lý tối hậu, không có chân lý thứ ba).
Vadataṃ varoti sabbesaṃ vadantānaṃ varo.
Foremost among speakers means foremost among all who speak.
Vadataṃ varo (bậc tối thượng trong những người nói) nghĩa là bậc tối thượng trong tất cả những người nói.
Lokasaṅketamattasiddhā sammuti. Paramo uttamo aviparīto yathābhūtasabhāvo paramattho.
Sammuti is that which is established merely by worldly convention. Paramattho is the supreme, excellent, unperverted, true reality as it is.
Sammuti (quy ước) chỉ là những gì được thiết lập bởi sự quy ước của thế gian. Paramattha (ý nghĩa tối hậu) là bản chất tối thượng, không sai lệch, đúng như thật.
Idāni nesaṃ saccasabhāvaṃ saha kāraṇena dassetuṃ ‘‘saṅketavacana’’nti gāthā vuttā.
Now, to show their true nature along with the reason, the stanza "saṅketavacanaṃ" was stated.
Bây giờ, để chỉ ra bản chất chân thật của chúng cùng với nguyên nhân, đã nói kệ “saṅketavacanaṃ” (lời nói quy ước).
Yasmā lokasammutikāraṇaṃ, tasmā saṅketavacanaṃ saccaṃ, yasmā ca dhammānaṃ bhūtalakkhaṇaṃ, tasmā paramatthavacanaṃ saccanti yojanā.
The construction is: because it is the cause of worldly convention, the conventional expression is true; and because it is the true characteristic of phenomena, the ultimate expression is true.
Vì đó là nguyên nhân của quy ước thế gian, nên lời nói quy ước là chân thật; và vì đó là đặc tính thực sự của các pháp, nên lời nói tối hậu là chân thật, đó là cách kết nối.
Lokasammutikāraṇanti hi saṅketavacanassa saccabhāve kāraṇadassanaṃ, lokasiddhā sammuti saṅketavacanassa avisaṃvādanatāya kāraṇanti attho, visaṃvādanābhāvato saṅketavacanaṃ saccanti vuttaṃ hoti.
"The cause of worldly convention" is a statement showing the cause of the truthfulness of conventional expression, meaning that the convention established by the world is the cause of the conventional expression being unfailing. It is stated that the conventional expression is true because there is no failing (deviation).
Thật vậy, lokasammutikāraṇaṃ (nguyên nhân của quy ước thế gian) là sự chỉ ra nguyên nhân của bản chất chân thật của lời nói quy ước (saṅketavacanaṃ), có nghĩa là quy ước được thiết lập bởi thế gian là nguyên nhân của sự không sai lệch của lời nói quy ước, và điều đó có nghĩa là lời nói quy ước là chân thật vì nó không sai lệch.
Dhammānaṃ bhūtalakkhaṇanti ca paramatthavacanassa saccabhāve kāraṇadassanaṃ.
And "the true characteristic of phenomena" is a statement showing the cause of the truthfulness of ultimate expression.
Và dhammānaṃ bhūtalakkhaṇaṃ (đặc tính thực sự của các pháp) là sự chỉ ra nguyên nhân của bản chất chân thật của lời nói tối hậu (paramatthavacanaṃ).
Sabhāvadhammānaṃ yo bhūto aviparīto sabhāvo, tassa lakkhaṇaṃ aṅganaṃ ñāpananti attho, yāthāvato avisaṃvādanavasena pavattanato paramatthavacanaṃ saccanti adhippāyo.
The meaning is that it is the characteristic, the sign, the notification of the true, unperverted nature of inherent phenomena. The intention is that ultimate expression is true because it proceeds unfailingly according to reality.
Có nghĩa là, đó là đặc tính, dấu hiệu, sự chỉ rõ bản chất thực sự, không sai lệch của các pháp tự tánh (sabhāvadhammā). Ý nghĩa là lời nói tối hậu là chân thật vì nó diễn ra một cách đúng đắn và không sai lệch.
Anaṅgaṇasuttaṭīkāyaṃ pana ācariyeneva nissakkavacanena padamulliṅgetvā ‘‘lokasammutikāraṇāti lokasamaññaṃ nissāya pavattanato.
However, in the Anaṅgaṇa Suttaṭīkā, the teacher himself, by skipping over the word with the ablative case (nissakka-vacanena), says: "lokasammutikāraṇā" (because it is the cause of worldly convention) means because it arises depending on worldly designation (lokasamaññā).
Tuy nhiên, trong Anaṅgaṇasuttaṭīkā, chính bậc thầy đã bỏ qua từ bằng cách sử dụng cách nói ngũ cách: “lokasammutikāraṇā” (vì là nguyên nhân của quy ước thế gian) nghĩa là vì nó phát sinh dựa trên sự quy ước của thế gian.
Dhammānanti sabhāvadhammānaṃ.
Dhammāna means ‘of real phenomena’.
Dhammāna (các pháp) nghĩa là các pháp bản thể.
Bhūtakāraṇāti yathābhūtasabhāvaṃ nissāya pavattanato’’ti vuttaṃ.
Bhūtakāraṇā means ‘because it arises dependent on the true nature of reality’, so it is said.
Bhūtakāraṇā (do nhân tố thực tại) nghĩa là vì sự hiện hữu dựa trên bản chất như thật, đã được nói như vậy.
Ayampi guṇaparidīpanī gāthā dissati.
This verse, too, which elucidates the Buddha’s qualities, is found.
Bài kệ này cũng được thấy, dùng để làm sáng tỏ các phẩm chất.
Tattha tasmāti saccassa duvidhattā, saṅketavacanassa vā saccabhāvato.
There, tasmā means ‘because truth is twofold,’ or ‘because conventional speech is true’.
Ở đó, tasmā (vì vậy) là do chân lý có hai loại, hoặc do lời ước định là chân thật.
Sammutiṃ voharantassāti ‘‘puggalo satto’’tiādinā lokasamaññaṃ kathentassa musāvādo nāma na jāyatīti attho.
Sammutiṃ voharantassā means ‘for him who teaches common conventions such as “a person,” “a being,” musāvādo (false speech) does na jāyati (not arise)’.
Sammutiṃ voharantassā (đối với người dùng tục ngữ) nghĩa là đối với bậc nói các danh xưng thế gian như “người, chúng sinh,” thì musāvādo (lời nói dối) na jāyatī (không phát sinh).
Apica ‘‘aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā puggala kathaṃ katheti hirottappadīpanatthaṃ, kammassakatādīpanatthaṃ, paccattapurisakāradīpanatthaṃ, ānantariyadīpanatthaṃ, brahmavihāradīpanatthaṃ, pubbenivāsadīpanatthaṃ, dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ, lokasammutiyā appahānatthañcā’’tiādinā (ma. ni. aṭṭha. 1.57; a. ni. aṭṭha. 1.170; itivu. aṭṭha. 24; kathā. anuṭī. 1) tattha tattha vuttakāraṇampi āharitvā idha vattabbaṃ.
Furthermore, it should be stated here, by citing the reasons mentioned here and there, such as: “The Blessed One teaches about a person for eight reasons: for elucidating shame and dread, for elucidating ownership of kamma, for elucidating individual effort, for elucidating immediately effective kamma, for elucidating the divine abidings, for elucidating past lives, for elucidating the purification of offerings, and for not abandoning worldly convention.”
Hơn nữa, cần phải đưa ra các lý do được nêu ở nhiều nơi, như: “Đức Thế Tôn nói về puggalo (cá nhân) với tám lý do: để làm sáng tỏ hiri (tàm) và ottappa (quý), để làm sáng tỏ kammassakata (nghiệp là sở hữu của mình), để làm sáng tỏ paccattapurisakāra (nỗ lực cá nhân), để làm sáng tỏ ānantariya (nghiệp vô gián), để làm sáng tỏ các Phạm trú, để làm sáng tỏ pubbenivāsa (túc mạng), để làm sáng tỏ sự thanh tịnh của dakkhiṇā (cúng dường), và để không từ bỏ lokasammuti (tục ước thế gian).”
Yadi tathāgato paramatthasaccaṃ sammadeva abhisambujjhitvā ṭhitopi lokasamaññābhūtaṃ sammutisaccaṃ gahetvāva vadati, evañcettha ko lokiyamahājanehi visesoti vuttaṃ ‘‘yāhī’’tiādi, ayaṃ pāḷiyaṃ sambandho.
If the Tathāgata, even though he has fully awakened to ultimate truth, speaks by adopting conventional truth, which is a worldly designation, then what is the distinction from ordinary people? This question is addressed by ‘‘yāhī’’ and so on. This is the connection in the Pāli text.
Nếu Đức Như Lai, dù đã giác ngộ hoàn toàn chân lý tối hậu, vẫn nói bằng cách chấp nhận tục đế là danh xưng thế gian, thì có gì khác biệt với chúng sinh phàm tục? Câu “yāhī” (hãy đi) v.v. đã được nói như vậy, đây là sự liên kết trong kinh điển.
Idaṃ vuttaṃ hoti – lokiyamahājano appahīnaparāmāsattā ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā parāmasanto voharati.
This is what is meant: ordinary people, not having abandoned clinging, speak by clinging, saying, ‘‘This is mine,’’ and so on.
Điều này có nghĩa là: chúng sinh phàm tục, do chưa đoạn trừ các chấp thủ, nên nói năng với sự chấp thủ như “cái này là của tôi” v.v.
Tathāgato pana sabbaso pahīnaparāmāsattā aparāmasantova yasmā lokasamaññāhi vinā lokiyo attho lokena dubbiññeyyo, tasmā tāhi taṃ voharati.
The Tathāgata, however, having completely abandoned clinging, speaks without clinging, because without worldly designations, the worldly meaning would be difficult for people to understand. Therefore, he uses these designations.
Nhưng Đức Như Lai, do đã hoàn toàn đoạn trừ các chấp thủ, Ngài nói mà không chấp thủ, vì nếu không có các danh xưng thế gian, ý nghĩa thế gian sẽ khó được thế gian hiểu rõ; do đó, Ngài dùng chúng để nói.
Tathā voharanto ca attano desanāvilāsena veneyyasatte paramatthasacce patiṭṭhāpetīti.
And by speaking thus, he establishes trainable beings in the ultimate truth through the beauty of his teaching.
Và khi nói như vậy, Ngài đặt các chúng sinh có thể giáo hóa vào chân lý tối hậu bằng phong cách thuyết pháp của mình.
Desanaṃ vinivaṭṭetvāti heṭṭhā vuttāya diṭṭhābhinivesapaṭisaññuttāya vaṭṭakathāya vinivattetvā vivecetvā.
Desanaṃ vinivaṭṭetvā means turning away from and separating from the discourse on the round of existence connected with the clinging to views, as mentioned below.
Desanaṃ vinivaṭṭetvā (sau khi chuyển đổi bài thuyết pháp) nghĩa là sau khi chuyển đổi và tách rời khỏi lời nói về vòng luân hồi liên quan đến sự chấp thủ tà kiến đã nói ở trên.
Arahattanikūṭena niṭṭhāpesīti ‘‘aparāmasa’’nti iminā padena taṇhāmānaparāmāsappahānakittanena tappahāyakaarahattasaṅkhātanikūṭena desanaṃ pariyosāpesi.
Arahattanikūṭena niṭṭhāpesī means he concluded the discourse with the pinnacle of arahantship, by proclaiming the abandonment of the clinging of craving and conceit through the phrase “without clinging” (aparāmasaṃ).
Arahattanikūṭena niṭṭhāpesī (Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp bằng đỉnh A-la-hán) nghĩa là bằng từ “aparāmasa” (không chấp thủ), Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp bằng cách tuyên bố sự đoạn trừ các chấp thủ tham ái và kiêu mạn, tức là đỉnh A-la-hán đoạn trừ chúng.
Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
What is not elucidated in detail here is easily understandable.
Những gì chưa được phân tích ở đây về mặt ý nghĩa thì tự nhiên dễ hiểu.
444. Evaṃ poṭṭhapādasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni subhasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, poṭṭhapādasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa subhasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… sāvatthiyanti subhasutta’’nti āha.
Having thus commented on the Potṭhapāda Sutta, now, in commenting on the Subha Sutta, to show that the opportunity for commentary has arrived in due order, or to proclaim that the sutta recited immediately after the Potṭhapāda Sutta is the Subha Sutta, it is said: ‘‘Thus have I heard… and so on… at Sāvatthī in the Subha Sutta’’.
444. Sau khi chú giải kinh Poṭṭhapāda như vậy, bây giờ để làm sáng tỏ sự việc rằng kinh Subha đã đến lượt được chú giải theo thứ tự, hoặc để tuyên bố rằng kinh Subha là kinh được kết tập sau kinh Poṭṭhapāda, Ngài đã nói “evaṃ me sutaṃ…pe… sāvatthiyanti subhasutta” (Tôi nghe như vầy…v.v… tại Sāvatthī, kinh Subha).
Anunāsikalopena ‘‘acira parinibbute’’ti vuttanti dasseti ‘‘aciraṃ parinibbute’’ti iminā yathā poṭṭhapādasutte ‘‘appāṭihīraka taṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti, aciraṃ parinibbutassa assāti vā aciraparinibbuto yathā ‘‘acirapakkanto, māsajāto’’ti.
It is shown that ‘‘acira parinibbute’’ is said with the elision of the anusvāra, just as in the Potṭhapāda Sutta it is said, ‘‘That speech of yours is without miracle’’; or, aciraparinibbuto means that it was not long since his Parinibbāna, just as ‘‘acirapakkanto, māsajāto’’.
Ngài giải thích rằng “aciraṃ parinibbute” (vừa mới nhập Niết Bàn) được nói với sự bỏ âm mũi, giống như trong kinh Poṭṭhapāda có câu “appāṭihīraka taṃ bhāsitaṃ sampajjatī” (lời nói đó trở thành không có thần thông), hoặc là “vừa mới nhập Niết Bàn của vị ấy”, như trong các trường hợp “acirapakkanto” (vừa mới đi), “māsajāto” (mới sinh được một tháng).
Atthamattaṃ pana dassetuṃ evaṃ vuttaṃ.
However, this is stated to show only the meaning.
Nhưng để chỉ ra ý nghĩa, đã được nói như vậy.
Aciraparinibbuteti ca satthu parinibbutabhāvassa cirakālatāpaṭikkhepena āsannatāmattaṃ dassitaṃ, kālaparicchedo pana na dassitoti taṃ dassento ‘‘parinibbānato’’tiādimāha.
And by Aciraparinibbute only the proximity of the Teacher’s Parinibbāna is shown, by rejecting its long duration, but the precise period of time is not shown; therefore, to indicate that, it says ‘‘parinibbānato’’ and so on.
Và bằng câu Aciraparinibbute (vừa mới nhập Niết Bàn), chỉ có sự gần gũi của việc Đức Bổn Sư nhập Niết Bàn được chỉ ra, bằng cách phủ nhận khoảng thời gian dài, nhưng khoảng thời gian cụ thể không được chỉ ra. Vì vậy, để chỉ ra điều đó, Ngài nói “parinibbānato” (kể từ khi nhập Niết Bàn) v.v.
Visākhapuṇṇamito uddhaṃ yāva jeṭṭhapuṇṇamī, tāva kālaṃ sandhāya ‘‘māsamatte’’ti vuttaṃ.
‘‘Māsamatte’’ is said with reference to the period from the full moon of Visākha until the full moon of Jeṭṭha.
Câu “māsamatte” (khoảng một tháng) được nói để chỉ khoảng thời gian từ ngày trăng tròn Visākha cho đến ngày trăng tròn Jeṭṭha.
Mattasaddena pana tassa kālassa kiñci asampuṇṇataṃ joteti.
The word matta indicates that that period was slightly incomplete.
Nhưng từ matta (khoảng) chỉ ra rằng khoảng thời gian đó chưa hoàn toàn trọn vẹn.
Tudisaññito gāmo nivāso etassāti todeyyo. Taṃ panesa yasmā soṇadaṇḍo (dī. ni. 1.300) viya campaṃ, kūṭadanto (dī. ni. 1.323) viya ca khāṇumataṃ ajjhāvasati, tasmā vuttaṃ ‘‘tassa adhipatittā’’ti, issarabhāvatoti attho.
Todeyyo means one whose dwelling is the village named Tudi. Since he resides there just like the brahmin Soṇadaṇḍa in Campa, and Kūṭadanta in Khāṇumata, it is stated ‘‘tassa adhipatittā’’, meaning ‘due to his lordship’.
Todeyyo (người làng Tudi) là người có làng tên Tudī là nơi cư ngụ. Vì vị Bà-la-môn này cư ngụ tại làng đó giống như Soṇadaṇḍa ở Campā, và Kūṭadanta ở Khāṇumata, nên đã nói “tassa adhipatittā” (do là chủ của làng đó), nghĩa là do là người cai quản.
Ayampi hi rañño pasenadikosalassa purohitabrāhmaṇo.
He, too, was a chaplain to King Pasenadi Kosala.
Vị này cũng là vị Bà-la-môn trưởng tế của vua Pasenadi Kosala.
Puttampi āhāti subhaṃ māṇavampi ovadanto āha.
Puttampi āha means he also spoke to the young man Subha, instructing him.
Puttampi āhā (ông cũng nói với con trai) nghĩa là ông nói với thanh niên Subha khi đang khuyên bảo.
Añjanānanti akkhiañjanatthāya ghaṃsitaañjanānaṃ.
Añjanāna means ground eye-salves.
Añjanāna (của các loại thuốc mắt) nghĩa là của các loại thuốc mắt đã được mài để dùng cho mắt.
Vammikānanti kimisamāhaṭavammikānaṃ sañcayaṃ disvāti sambandho.
Vammikāna means, ‘seeing a heap of anthills collected by ants’, this is the connection.
Vammikāna (của các tổ mối) có liên hệ với việc thấy đống đất của các tổ mối do côn trùng mang đến.
Madhūnanti makkhikamadhūnaṃ.
Madhūna means honey from flies.
Madhūna (của các loại mật) nghĩa là của mật ong.
Samāhāranti makarandasannicayaṃ.
Samāhāra means a collection of nectar.
Samāhāra (sự tích lũy) nghĩa là sự tích lũy mật hoa.
Paṇḍito gharamāvaseti yasmā appatarappatarepi gayhamāne bhogā khīyanti, appatarappatarepi ca sañciyamāne vaḍḍhanti, tasmā yathāvuttamupamattayaṃ paññāya disvā viññujātiko kiñcipi vayamakatvā āyameva uppādento gharevase gharāvāsamanutiṭṭheyyāti lobhādesitapaṭipattiṃ upadisati.
Paṇḍito gharamāvase means: since wealth decreases when even a little is taken, and increases when even a little is accumulated, therefore, a wise person, seeing the three aforementioned similes with wisdom, should live at home producing only income without incurring any expenses, thus advising a practice motivated by greed.
Paṇḍito gharamāvase (người trí nên sống tại gia) nghĩa là vì của cải tiêu hao khi được lấy đi từng chút một, và tăng trưởng khi được tích lũy từng chút một, nên người có trí tuệ, sau khi nhận thấy ba ví dụ đã nói trên bằng trí tuệ, không tiêu xài bất cứ thứ gì mà chỉ tạo ra thu nhập, nên sống tại gia, thực hành đời sống gia đình. Điều này chỉ dạy một lối sống do lòng tham thúc đẩy.
Adānameva sikkhāpetvā sikkhāpanahetu lobhābhibhūtatāya tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā nibbatti.
Having taught only non-giving, due to being overcome by greed, which was the cause of that teaching, he was reborn in that very house as a dog.
Sau khi Adānameva sikkhāpetvā (chỉ dạy không bố thí), do bị lòng tham lấn át vì lý do dạy dỗ đó, ông đã tái sinh thành một con chó tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā (ngay trong chính ngôi nhà đó).
Lobhavasikassa hi duggati pāṭikaṅkhā, ‘‘janavasabho nāma yakkho hutvā nibbattī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.150) ettha vuttanayena attho veditabbo.
Indeed, a bad destiny is to be expected for one who is subject to greed, and the meaning should be understood in the manner stated here, ‘‘Janavasabha was reborn as a yakkha.’’
Quả thật, đối với người bị lòng tham chi phối, ác đạo là điều đáng mong đợi. Ý nghĩa này cần được hiểu theo cách đã nói trong trường hợp “Janavasabha đã tái sinh thành một Dạ-xoa tên là Janavasabha.”
Pubbaparicayena ativiya piyāyati. Vuttañhi ‘‘pubbeva sannivāsenā’’tiādi (jā. 1.2.174).
He loved him very much due to a previous association. As it is said, ‘‘pubbeva sannivāsenā’’ and so on.
Do sự quen biết từ kiếp trước, nó ativiya piyāyati (rất mực yêu thương). Quả thật, đã nói rằng “pubbeva sannivāsenā” (do sự chung sống từ trước) v.v.
Nikkhanteti kenacideva karaṇīyena bahi niggate.
Nikkhante means having gone out for some necessary task.
Nikkhante (khi ông ta đi ra ngoài) nghĩa là khi ông ta đi ra ngoài vì một việc cần làm nào đó.
Subhaṃ māṇavaṃ anuggaṇhitukāmo ekakova bhagavā piṇḍāya pāvisi.
The Blessed One, wishing to show favour to the young man Subha, entered for alms alone.
Đức Thế Tôn, muốn giúp đỡ thanh niên Subha, bhagavā piṇḍāya pāvisi (một mình vào khất thực).
Bhukkāranti ‘‘bhu bhū’’ti sunakhasaddakaraṇaṃ.
Bhukkāra means making the sound of a dog: ‘‘bhu bhū’’.
Bhukkāra (tiếng sủa) nghĩa là tiếng chó sủa “bhū bhū”.
‘‘Bho bho’’ti brāhmaṇasamudācārena paribhavitvā paribhavanahetu.
‘‘Bho bho’’ means due to insulting (him) by addressing (him) in the manner of brahmins.
“Bho bho” (này này) nghĩa là do paribhavitvā (xúc phạm) theo cách chào hỏi của Bà-la-môn, vì lý do xúc phạm.
‘‘Bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 396; su. ni. 625) hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: ‘‘He is called ‘Bhovādī’ if he is attached (to defilements).’’
Quả thật, đã nói rằng “Bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano” (người đó được gọi là Bhovādī, nếu có sở hữu).
Nanu ca heṭṭhā ‘‘adānameva sikkhāpetvā sunakho hutvā nibbatto’’ti āha, kasmā panettha ‘‘pubbepi maṃ ‘bho bho’ti paribhavitvā sunakho jāto’’ti vadatīti?
But did not (the text) say before, ‘‘Having taught only non-giving, he was reborn as a dog’’? Why then does it say here, ‘‘And previously, too, he insulted me with ‘Bho bho’ and was reborn as a dog’’?
Chẳng phải trước đó đã nói rằng “do chỉ dạy không bố thí, ông đã tái sinh thành chó” sao, tại sao ở đây lại nói “ngay cả trước đây, do xúc phạm tôi bằng cách nói ‘bho bho’, ông đã trở thành chó” vậy?
Tathā nibbattiyā tadubhayasādhāraṇaphalattā.
Because that rebirth was a common result of both (causes).
Đó là do sự tái sinh đó là kết quả chung của cả hai (hành động).
Ānisaṃsaphalañhi sādhāraṇakammenapi jātaṃ, na vipākaphalaṃ viya ekakammenevāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the fruit of accumulated kamma (ānisaṃsaphaḷa) arises from common kamma, not from a single kamma like a vipāka fruit.
Quả phúc của ānisaṃsa (lợi ích) sinh ra từ nghiệp chung, không phải chỉ từ một nghiệp duy nhất như quả vipāka (dị thục) vậy. Điều này cần được hiểu.
Avīciṃ gamissasi katokāsassa kammassa paṭibāhitumasakkuṇeyyabhāvato.
Avīciṃ gamissasi means he will go to Avīci, because the kamma, having been given an opportunity, cannot be stopped.
Avīciṃ gamissasi (ngươi sẽ đi đến Avīci) là do nghiệp đã tạo cơ hội không thể ngăn cản được.
‘‘Jānāti maṃ samaṇo gotamo’’ti vippaṭisārī hutvā.
Vippaṭisārī hutvā means having regretted, thinking: ‘‘The recluse Gotama knows me.’’
Vippaṭisārī hutvā (trở nên hối hận) vì “Sa-môn Gotama biết ta”.
Uddhanantareti cullikantare.
Uddhanantare means between the cooking stoves.
Uddhanantare (bên trong lò) nghĩa là bên trong bếp lò.
Nanti sunakhaṃ.
Na means the dog.
Na (nó) nghĩa là con chó.
Taṃ pavattinti bhagavatā yathāvuttakāraṇaṃ.
Taṃ pavattiṃ means the reason stated by the Blessed One.
Taṃ pavatti (sự việc đó) nghĩa là lý do đã được Đức Thế Tôn nói như vậy.
Brāhmaṇacārittassa aparihāpitataṃ sandhāya, tathā pitaraṃ ukkaṃsento ‘‘brahmaloke nibbatto’’ti āha.
Subha the young man said ‘‘brahmaloke nibbatto’’ (born in the Brahma world), extolling his father thus, referring to the non-diminishment of the brahmin’s conduct.
Thanh niên Subha, để đề cao cha mình, đã nói “brahmaloke nibbatto” (đã tái sinh vào cõi Phạm thiên), ám chỉ rằng hành vi Bà-la-môn của cha mình không bị suy giảm, và cha mình vẫn giữ được phẩm hạnh của một Bà-la-môn.
Mukhāruḷhanti sayaṃpaṭibhānavasena mukhamāruḷhaṃ.
Mukhāruḷhaṃ (come to mind) means what has arisen in one's mind spontaneously.
Mukhāruḷhanti (đã lên miệng) là điều tự phát ra từ miệng do sự ứng đối của chính mình.
Taṃ pavattiṃ pucchīti ‘‘sutametaṃ bho gotama mayhaṃ pitā sunakho hutvā nibbatto’’ti tumhehi vuttaṃ, ‘‘kimidaṃ saccaṃ vā asaccaṃ vā’’ti pucchi.
Taṃ pavattiṃ pucchī (he asked about that matter) means, "I heard, venerable Gotama, that my father was reborn as a dog." He asked, "Is this true or false?"
Taṃ pavattiṃ pucchīti (đã hỏi về sự việc đó) nghĩa là: “Bạch đức Gotama, con đã nghe rằng cha con đã tái sinh làm chó”, “Lời này là thật hay không thật?”—đã hỏi như vậy.
Tatheva vatvāti yathā pubbe sunakhassa vuttaṃ, tatheva vatvā.
Tatheva vatvā (having said the same) means having said the same as was said to the dog previously.
Tatheva vatvāti (đã nói y như vậy) nghĩa là đã nói y như lời đã nói với con chó trước đây.
Avisaṃvādanatthanti saccāpanatthaṃ, ‘‘todeyyabrāhmaṇo sunakho hutvā nibbatto’’ti vacanassa avisaṃvādanena attano avisaṃvādibhāvadassanatthanti vuttaṃ hoti.
Avisaṃvādanattha means for the purpose of making it true, for the purpose of showing one's own trustworthiness by the unfailing truth of the statement, "The brahmin Todeyya was reborn as a dog." This is what is meant.
Avisaṃvādanatthanti (để không sai lệch) là để xác thực, để chứng tỏ rằng lời nói “Todeyya Bà-la-môn đã tái sinh làm chó” là không sai lệch, và chính mình là người không nói sai lệch.
Appodakanti appakena udakena sampāditaṃ.
Appodaka means prepared with a small amount of water.
Appodakanti (ít nước) là được nấu bằng ít nước.
Madhupāyāsanti sādurasaṃ, madhuyojitaṃ vā pāyāsaṃ.
Madhupāyāsa means sweet-tasting, or milk-rice mixed with honey.
Madhupāyāsanti (cháo sữa mật) là cháo sữa có vị ngon ngọt, hoặc cháo sữa có trộn mật.
Tathā akāsi, yathā bhagavatā vuttaṃ.
He did so, just as the Blessed One had said.
Tathā akāsi (đã làm như vậy), y như lời đức Thế Tôn đã nói.
‘‘Sabbaṃ dassesīti buddhānubhāvena so sunakho taṃ sabbaṃ netvā dassesi, na jātissaratāya.
“He showed everything” means that the dog, by the power of the Buddha, led them to all that and showed it; not by recollection of past lives.
‘‘Sabbaṃ dassesīti (đã chỉ ra tất cả) nghĩa là con chó đó đã dẫn đến và chỉ ra tất cả nhờ oai lực của chư Phật, chứ không phải do túc mạng trí.
Bhagavantaṃ disvā bhukkaraṇaṃ pana purimajātisiddhavāsanāvasenā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.444) evaṃ ācariyena vuttaṃ.
However, the barking upon seeing the Blessed One was due to the residual impression of his previous birth, as stated by the teacher.
Còn việc con chó sủa khi thấy đức Thế Tôn là do năng lực của tập khí đã thành tựu từ kiếp trước”, vị đạo sư đã nói như vậy.
Uparipaṇṇāsake pana cūḷakammavibhaṅgasuttaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sunakho ‘ñātomhi iminā’ti roditvā ‘huṃ hu’nti karonto dhananidhānaṭṭhānaṃ gantvā pādena pathaviṃ khaṇitvā saññaṃ adāsī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 3.289) jātissarākāramāha, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
But in the Uparipaṇṇāsaka, in the Commentary on the Cūḷakammavibhaṅga Sutta, it states that "the dog, crying out, 'I am recognized by this one!' and making 'hum hum' sounds, went to the place where the treasure was hidden, dug the earth with its paw, and gave a sign," which describes an act of recollecting past lives. This should be considered carefully.
Tuy nhiên, trong Cūḷakammavibhaṅgasuttaṭṭhakathā thuộc Uparipaṇṇāsaka, đã nói rằng: “Con chó đã khóc khi nghĩ ‘Ta đã được vị này biết đến’, rồi sủa ‘húm húm’ và đi đến nơi cất giấu tài sản, dùng chân đào đất và ra hiệu”, đã nói theo cách có túc mạng trí; điều này cần được xem xét và chấp nhận.
‘‘Bhavapaṭicchannaṃ nāma evarūpaṃ sunakhapaṭisandhiantaraṃ pākaṭaṃ samaṇassa gotamassa, addhā esa sabbaññū’’ti bhagavati pasannacitto. Aṅgavijjāpāṭhako kiresa.
Thinking, "Such a hidden rebirth as a dog is evident to the recluse Gotama; surely he is omniscient," he became devoted to the Blessed One. It is said that he was a reciter of Aṅgavijjā.
“Một sự tái sinh làm chó như vậy, bị che khuất bởi một đời sống khác, lại hiển lộ rõ ràng đối với Sa-môn Gotama; chắc chắn vị này là bậc Toàn Giác”—với ý nghĩ như vậy, có tâm tịnh tín nơi đức Thế Tôn. Nghe nói vị này là người thông thạo môn tướng số.
Tenassa etadahosi ‘‘imaṃ dhammapaṇṇākāraṃ katvā samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti, tato so cuddasa pañhe abhisaṅkharitvā bhagavantaṃ pucchi.
Therefore, he thought, "I will make this gift of Dhamma and question the recluse Gotama." Then he formulated fourteen questions and asked the Blessed One.
Do đó, ông ta đã nghĩ: “Ta sẽ biến điều này thành lễ vật pháp thí và hỏi Sa-môn Gotama những câu hỏi”. Rồi ông ta đã soạn ra mười bốn câu hỏi và hỏi đức Thế Tôn.
Tena vuttaṃ ‘‘cuddasa pañhe pucchitvā’’ti.
Thus it is said, "having asked fourteen questions."
Do đó, đã nói “cuddasa pañhe pucchitvā” (sau khi hỏi mười bốn câu hỏi).
Tattha cuddasa pañheti ‘‘dissanti hi bho gotama manussā appāyukā, dissanti dīghāyukā.
Among these, the fourteen questions are: "Indeed, Venerable Gotama, some humans are seen to be short-lived, others long-lived.
Trong đó, cuddasa pañhe (mười bốn câu hỏi) là: “Bạch đức Gotama, con người ở đời này có người đoản mạng, có người trường thọ.
Dissanti bavhābādhā, appābādhā.
Some are seen to be sickly, others healthy.
Có người nhiều bệnh, có người ít bệnh.
Dubbaṇṇā, vaṇṇavanto.
Some ugly, others beautiful.
Có người xấu xí, có người xinh đẹp.
Appesakkhā, mahesakkhā.
Some of little influence, others of great influence.
Có người ít quyền lực, có người nhiều quyền lực.
Appabhogā, mahābhogā.
Some of little wealth, others of great wealth.
Có người ít tài sản, có người nhiều tài sản.
Nīcakulīnā, uccākulīnā.
Some of low birth, others of high birth.
Có người sinh vào dòng hạ tiện, có người sinh vào dòng cao quý.
Dissanti duppaññā, dissanti paññavanto.
Some are seen to be witless, others wise.
Có người ngu dốt, có người trí tuệ.
Ko nu kho bho gotama hetu ko paccayo, yena manussānaṃyeva sataṃ manussabhūtānaṃ dissanti hīnapaṇītatā’’ti (ma. ni. 3.289) ime cūḷakammavibhaṅgasutte āgate cuddasa pañhe.
What, Venerable Gotama, is the reason, what is the cause, by which among humans, among human beings, inferiority and superiority are seen?" These are the fourteen questions found in the Cūḷakammavibhaṅga Sutta.
Bạch đức Gotama, nguyên nhân và điều kiện nào khiến cho con người, dù đều là người, lại có sự khác biệt về thấp kém và cao quý như vậy?”—đây là mười bốn câu hỏi đã được đề cập trong Cūḷakammavibhaṅgasutta.
‘‘Kammassakā māṇava sattā kammadāyādā’’tiādinā (ma. ni. 3.289) saṅkhepato, vitthārato ca vissajjanapariyosāne bhagavantaṃ saraṇaṃ gato.
He went for refuge to the Blessed One at the conclusion of the explanation, given briefly and in detail, starting with "Beings, young man, are owners of their kamma, heirs of their kamma."
“Này thanh niên, các chúng sinh là chủ nhân của nghiệp, là kẻ thừa tự nghiệp” và vân vân, sau khi đức Thế Tôn đã giải đáp vắn tắt và chi tiết, ông ta đã quy y đức Thế Tôn khi kết thúc phần giải đáp.
Aṅgasubhatāya ‘‘subho’’ tissa nāmaṃ.
His name was Subha because of his bodily beauty.
Do thân thể đẹp đẽ, tên của ông ta là “Subha”.
Māṇavoti pana mahallakakālepi taruṇavohārena naṃ voharati.
However, he is referred to as Māṇava even in old age, using a term for a youth.
Tuy nhiên, từ Māṇavo (thanh niên) được dùng để gọi ông ta ngay cả khi đã già, theo cách gọi của những người trẻ tuổi.
Attano bhogagāmatoti tudigāmato āgantvā taṅkhaṇikaṃ vasati.
Having come from his own estate village, from Tudigāma, he was staying there temporarily.
Attano bhogagāmatoti (từ làng của mình) nghĩa là đã đến từ làng Tudi và cư trú tạm thời.
Teneva pāḷiyaṃ ‘‘kenacideva karaṇīyenā’’ti vuttaṃ.
That is why the Pāḷi states, "for some reason."
Do đó, trong bản Pāḷi đã nói “kenacideva karaṇīyenā”ti (vì một lý do nào đó).
445. ‘‘Ekā ca me kaṅkhā atthī’’ti iminā upari pucchiyamānassa pañhassa pageva tena abhisaṅkhatabhāvaṃ dasseti.
445. The phrase "And I have one doubt" shows that the question to be asked later had already been formulated by him.
445. Từ “Ekā ca me kaṅkhā atthī”ti (và tôi có một điều nghi ngờ) cho thấy rằng câu hỏi sắp được hỏi đã được ông ta chuẩn bị từ trước.
Māṇavakanti khuddakamāṇavaṃ ‘‘ekaputtako, (ma. ni. 2.296, 353; pārā. 26) piyaputtako’’tiādīsu viya ka-saddassa khuddakatthe pavattanato.
Māṇavaka means a young man, because the suffix 'ka' is used in the sense of 'small' or 'young,' as in "ekaputtako" (only son) and "piyaputtako" (dear son).
Māṇavakanti (thanh niên nhỏ) là một thanh niên trẻ, vì hậu tố ‘ka’ được dùng với nghĩa nhỏ bé, như trong “ekaputtako” (đứa con trai duy nhất), “piyaputtako” (đứa con trai yêu quý) và vân vân.
Visabhāgavedanāti dukkhavedanā.
Visabhāgavedanā means painful feeling.
Visabhāgavedanāti (thọ khác loại) là dukkhavedanā (khổ thọ).
Sā hi kusalakammanibbatte attabhāve uppajjanakasukhavedanāpaṭipakkhabhāvato ‘‘visabhāgavedanā’’ti ca kāyaṃ gāḷhā hutvā bādhanato pīḷanato ‘‘ābādho’’ti ca vuccati.
Indeed, that feeling is called "visabhāgavedanā" because it is contrary to the pleasant feeling that arises in an existence produced by wholesome kamma, and it is called "ābādho" because it afflicts and oppresses the body by entering it firmly.
Thọ này được gọi là “visabhāgavedanā” vì nó đối lập với sukkhavedanā (lạc thọ) phát sinh trong thân thể do nghiệp thiện tạo ra, và được gọi là “ābādho” (bệnh tật) vì nó gây đau đớn và hành hạ thân thể một cách nặng nề.
Kīdisā pana sāti āha ‘‘yā ekadese’’tiādi.
What kind of feeling is it? He says, "which in one part," and so on.
Vậy nó là loại nào? Đã nói “yā ekadese” (nơi một phần) và vân vân.
Ekadese uppajjitvāti sarīrekadese uṭṭhahitvāpi aparivattibhāvakaraṇato ayapaṭṭena ābandhitvā viya gaṇhāti, iminā balavarogo ābādho nāmāti dasseti.
"Arising in one part" means that even if it arises in one part of the body, it makes one unable to turn over, and it grips one as if bound by an iron band. This shows that a severe disease is called ābādho.
Ekadese uppajjitvāti (phát sinh ở một phần) nghĩa là dù phát sinh ở một phần của cơ thể, nó vẫn không thể thay đổi được, giống như bị trói bằng một tấm sắt. Điều này cho thấy rằng một căn bệnh nặng được gọi là ābādho.
Kicchajīvitakaroti asukhajīvitāvaho, iminā dubbalo appamattako rogo ātaṅko nāmāti dasseti.
Kicchajīvitakaro means causing an uncomfortable life. This shows that a weak, minor illness is called ātaṅko.
Kicchajīvitakaroti (gây khó khăn cho cuộc sống) là mang lại cuộc sống không hạnh phúc. Điều này cho thấy rằng một căn bệnh nhẹ, yếu ớt được gọi là ātaṅko.
Uṭṭhānanti sayananisajjādito uṭṭhahanaṃ, tena yathā tathā aparāparaṃ sarīrassa parivattanaṃ vadati.
Uṭṭhāna means rising from lying down, sitting, and so on; by this, it refers to the body's ability to turn over freely.
Uṭṭhānanti (sự đứng dậy) là sự đứng dậy từ tư thế nằm, ngồi và vân vân. Do đó, nó nói về sự xoay trở cơ thể hết lần này đến lần khác theo bất kỳ cách nào.
Garukanti bhāriyaṃ akiccasiddhikaṃ.
Garuka means heavy, making it impossible to accomplish tasks.
Garukanti (nặng nề) là nặng nề, không thể hoàn thành công việc.
Gilānasseva kāye balaṃ na hotīti sambandho.
The connection is that the sick person's body has no strength.
Người bệnh không có sức lực trong cơ thể—đó là mối liên hệ.
Lahuṭṭhānena cettha gelaññābhāvo pucchito.
Here, the absence of illness is asked about through quick rising.
Ở đây, việc không có bệnh tật được hỏi qua khả năng đứng dậy nhanh nhẹn.
Heṭṭhā catūhi padehi aphāsuvihārābhāvaṃ pucchitvāpi idāni puna phāsuvihārabhāvaṃ pucchati, tena saviseso ettha phāsuvihāro pucchitoti viññāyati.
Even after asking below about the absence of uncomfortable living with the four terms, he now asks again about the state of comfortable living. Therefore, it is understood that a special kind of comfortable living is being asked about here.
Mặc dù đã hỏi về việc không có sự sống không thoải mái bằng bốn từ phía dưới, bây giờ lại hỏi về sự sống thoải mái, do đó hiểu rằng ở đây đang hỏi về một sự sống thoải mái đặc biệt.
Asatipi hi atisayatthajotane sadde atthāpattito atisayattho labbhateva yathā ‘‘abhirūpassa kaññā dātabbā’’ti.
Indeed, even if there is no word that expresses an excessive meaning, an excessive meaning is obtained by implication, just as in "A beautiful maiden should be given to a handsome man."
Thật vậy, ngay cả khi không có từ ngữ biểu thị ý nghĩa vượt trội, ý nghĩa vượt trội vẫn có thể đạt được từ sự suy luận tự nhiên, như trong câu “abhirūpassa kaññā dātabbā” (nên gả con gái cho người đẹp trai).
Tenāha ‘‘gamanaṭṭhānā’’tiādi.
Therefore, he said, "from the place of departure" and so on.
Do đó, đã nói “gamanaṭṭhānā” (từ nơi đi) và vân vân.
Purimaṃ āṇāpanavacanaṃ, idaṃ pana pucchitabbākāradassananti ayamimesaṃ visesoti dasseti ‘‘athassā’’tiādinā.
The former statement is a command, while this latter one shows the manner in which questions should be asked. Thus, he shows this distinction between them with "then to him" and so on.
Lời ra lệnh trước đó, còn lời này là để chỉ ra cách hỏi—đây là sự khác biệt giữa chúng, đã được giải thích bằng “athassā” (rồi ông ấy) và vân vân.
447. Kālo nāma upasaṅkamanassa yuttapattakālo, samayo nāma tasseva paccayasāmaggī, atthato panesa tajjaṃ sarīrabalañceva tappaccayaparissayābhāvo ca.
447. Time (kālo) is the appropriate time for approach; occasion (samayo) is the assemblage of conditions for that same, but in meaning, it is the appropriate bodily strength and the absence of dangers due to those conditions.
447. Kālo (thời gian) là thời điểm thích hợp để đến gần, samayo (cơ hội) là sự hội tụ các điều kiện cho việc đó. Về ý nghĩa, đó là sức khỏe thể chất phù hợp và sự vắng mặt của những nguy hiểm liên quan đến việc đó.
Upādānaṃ nāma ñāṇena tesaṃ gahaṇaṃ sallakkhaṇanti āha ‘‘paññāyā’’tiādi.
Grasping (upādānaṃ) means perceiving them with wisdom, thus he said, "by wisdom" and so on.
Upādānaṃ (sự nắm giữ) là sự nắm bắt, sự nhận biết chúng bằng trí tuệ—đã nói “paññāyā” (bằng trí tuệ) và vân vân.
‘‘Sve gamanakālo bhavissatī’’ti iminā kālaṃ, ‘‘kāye’’tiādinā samayañca sarūpato dasseti.
With "Tomorrow will be the time for departure," he shows the time, and with "in the body" and so on, he shows the occasion in its essence.
‘‘Sve gamanakālo bhavissatī’’ti (ngày mai sẽ là thời gian để đi) cho thấy thời gian, còn ‘‘kāye’’tiādi (trong thân) và vân vân cho thấy cơ hội một cách rõ ràng.
Pharissatīti pharaṇavasena ṭhassati.
Will spread means it will remain by way of pervading.
Pharissatīti (sẽ lan tỏa) nghĩa là sẽ tồn tại theo cách lan tỏa.
448. Cetiyaraṭṭheti cetiraṭṭhe.
448. In Cetiyaraṭṭha means in Cetiraṭṭha.
448. Cetiyaraṭṭheti (trong xứ Cetiya) là trong xứ Ceti.
Ya-kārena hi padaṃ vaḍḍhetvā evaṃ vuttaṃ.
Indeed, the word is thus spoken by adding the letter 'ya'.
Thật vậy, từ này đã được nói như vậy bằng cách thêm âm ‘ya’.
‘‘Cetiraṭṭhato aññaṃ visuṃyevekaṃ raṭṭha’’ntipi vadanti.
Some also say, "It is a separate and distinct country from Cetiraṭṭha."
Cũng có người nói “Cetiraṭṭhato aññaṃ visuṃyevekaṃ raṭṭhaṃ” (một xứ khác biệt hoàn toàn với xứ Ceti).
‘‘Yasmā maraṇaṃ nāma tādisānaṃ dasabalānaṃ rogavaseneva hoti, tasmā yena rogena taṃ jātaṃ, tassa sarūpapucchā, kāraṇapucchā, maraṇahetukacittasantāpapucchā, tassa ca santāpassa sabbalokasādhāraṇatā, tathā maraṇassa ca appaṭikaraṇatā’’ti evamādinā maraṇapaṭisaññuttaṃ sammodanīyaṃ kathaṃ kathesīti dassetuṃ ‘‘bho ānandā’’tiādi vuttaṃ.
Because death for such Ten-Powered Ones occurs only by way of illness, therefore, to show that he spoke a discourse of rejoicing related to death, starting with an inquiry into the nature of the illness by which it occurred, an inquiry into its cause, an inquiry into the mental anguish caused by death, the universality of that anguish, and the irremediability of death, "Venerable Ānanda," and so on, was said.
“Bởi vì cái chết của các bậc Thập Lực như vậy chỉ xảy ra do bệnh tật, do đó, để trình bày một cuộc trò chuyện vui vẻ liên quan đến cái chết, bao gồm việc hỏi về bản chất của căn bệnh gây ra cái chết, nguyên nhân của nó, sự đau khổ tinh thần do cái chết gây ra, tính phổ quát của sự đau khổ đó đối với tất cả chúng sinh, và sự không thể ngăn cản của cái chết”—đã nói “bho ānandā” (này Ānanda) và vân vân để minh họa điều này.
‘‘Ko nāmā’’tiādinā hi rogaṃ pucchati, ‘‘kiṃ bhagavā paribhuñjī’’ti iminā kāraṇaṃ, ‘‘apicā’’tiādinā cittasantāpaṃ, ‘‘satthā nāmā’’tiādinā tassa sabbalokasādhāraṇataṃ, ‘‘ekā dānī’’tiādinā maraṇassa appaṭikaraṇataṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that with "What is it called?" and so on, he asks about the illness; with "What did the Blessed One consume?" he asks about the cause; with "Furthermore," and so on, he asks about the mental anguish; with "The Teacher, indeed," and so on, he shows its universality to all worlds; and with "Now alone," and so on, he shows the irremediability of death.
Thật vậy, bằng “Ko nāmā”tiādi (tên gì), đã hỏi về căn bệnh; bằng “kiṃ bhagavā paribhuñjī”ti (đức Thế Tôn đã thọ dụng gì), đã hỏi về nguyên nhân; bằng “apicā”tiādi (hơn nữa), đã hỏi về sự đau khổ tinh thần; bằng “satthā nāmā”tiādi (bậc Đạo Sư), đã chỉ ra tính phổ quát của sự đau khổ đó đối với tất cả chúng sinh; và bằng “ekā dānī”tiādi (bây giờ chỉ còn một), đã chỉ ra sự không thể ngăn cản của cái chết.
Mahājānīti mahāhāni.
Great loss means great harm.
Mahājānīti (tổn thất lớn) là sự mất mát lớn.
Yatrāti yena kāraṇena parinibbuto, tena ko dāni añño maraṇā muccissatītiādinā yojetabbaṃ.
Where should be connected with "by what cause he attained Parinibbāna, by that, who else now will be freed from death?" and so on.
Yatrāti (tại đó) nghĩa là do nguyên nhân nào mà đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, thì ai khác nữa có thể thoát khỏi cái chết?—cần phải liên kết với ý nghĩa này và vân vân.
Idānīti ca attano manasikāraṃ pati vohāramattena vuttaṃ.
And now is said merely as a conventional expression regarding one's own attention.
Chữ Idāni này được nói chỉ bằng cách dùng ngôn ngữ thế gian, dựa trên sự tác ý của chính mình.
Lajjissatīti lajjā viya bhavissati, vijjissatīti attho.
Will be ashamed means it will be like shame, that is, it will be pierced.
Chữ Lajjissati có nghĩa là sẽ hổ thẹn, sẽ tránh xa.
Pītabhesajjānurūpaṃ āhārabhojanaṃ porāṇāciṇṇanti āha ‘‘pīta…pe… datvā’’ti.
That food and meals appropriate to the medicine taken were a long-standing custom is why he said, "having given... and so on."
Việc ăn uống phù hợp với loại thuốc tẩy đã uống là tập quán của người xưa, do đó nói ‘pīta…pe… datvā’.
Hutvāti pāṭhaseso santikāvacarabhāvassa visesanato.
Having been is a remaining part of the text, as it specifies the state of being close.
Chữ Hutvā là phần còn lại của văn bản, vì nó là một trạng từ bổ nghĩa cho "ở gần".
Māro pāpimā viya na randhagavesī, uttaramāṇavo viya ca na vīmaṃsanādhippāyo, api tu khalu upaṭṭhāko hutvā santikāvacaroti hi viseseti.
Indeed, he specifies that he is not one who seeks faults like Māra the Evil One, and not one intent on investigation like the young man Uttara, but rather, having become a servant, he is one who is close.
Ma vương Pāpimā không phải là kẻ tìm lỗi, và cũng không phải là kẻ có ý định điều tra như Uttaramāṇava, mà là một người thị giả, ở gần; đó là cách giải thích.
Na randhagavesīti na chiddagavesī.
Not one who seeks faults means not one who seeks defects.
Na randhagavesī có nghĩa là không tìm lỗi.
Yesu dhammesūti vimokkhupāyesu niyyānikadhammesu.
In which qualities means in the qualities leading to liberation, the qualities conducive to escape.
Yesu dhammesu có nghĩa là trong các pháp dẫn đến giải thoát (vimokkha), các pháp đưa đến sự xuất ly (niyyānika dhamma).
Dharantīti adhunā tiṭṭhanti, pavattantīti attho.
They exist means they are present now, they are occurring, is the meaning.
Dharantī có nghĩa là hiện đang tồn tại, đang diễn ra.
449. Atthato payuttatāya saddapayogassa saddapabandhalakkhaṇāni tīṇi piṭakāni tadatthabhūtehi sīlādīhi tīhi dhammakkhandhehi saṅgayhantīti vuttaṃ ‘‘tīṇi piṭakāni tīhi khandhehi saṅgahetvā’’ti.
449. Because the use of words, the characteristics of word composition, the three Piṭakas, are connected by the three aggregates of Dhamma—morality and so on—which are their meaning, it is said, "having collected the three Piṭakas into the three aggregates."
449. Vì sự sử dụng ngôn ngữ liên quan đến ý nghĩa, ba tạng kinh điển với các đặc tính của cấu trúc ngữ pháp được bao gồm trong ba uẩn pháp (dhammakkhandha) là giới (sīla) và các pháp khác, như đã nói: “bao gồm ba tạng kinh điển trong ba uẩn”.
Saṅkhittena kathitanti ‘‘tiṇṇaṃ kho māṇava khandhāna’’nti evaṃ gaṇanato, sāmaññato ca saṅkhepeneva kathitaṃ.
Spoken briefly means it was spoken briefly both in terms of enumeration, as in "Indeed, young man, the three aggregates," and in general terms.
Được nói tóm tắt có nghĩa là được nói tóm tắt theo cách đếm như “này thanh niên, ba uẩn” và theo nghĩa chung.
‘‘Katamesaṃ tiṇṇa’’nti ayaṃ adiṭṭhajotanāpucchāyeva, na kathetukamyatāpucchā.
"Which three?" This is merely a question for clarification of the unknown, not a question expressing a desire to speak.
Câu hỏi “Ba uẩn nào?” này chỉ là một câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa biết, không phải là câu hỏi với ý muốn kể.
Māṇavasseva hi ayaṃ pucchā, na therassāti āha ‘‘māṇavo’’tiādi.
Indeed, this question belongs to the young man, not to the elder, thus he said, "the young man" and so on.
Đây là câu hỏi của thanh niên, không phải của trưởng lão, do đó nói “thanh niên” và tiếp.
Aññattha pana īdisesu ṭhānesu kathetukamyatāpucchāyeva dissati, na adiṭṭhajotanāpucchā.
Elsewhere, in such places, a question expressing a desire to speak is seen, not a question for clarification of the unknown.
Ở những chỗ khác, trong những trường hợp tương tự, chỉ thấy câu hỏi với ý muốn kể, không thấy câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa biết.
Idha pana aṭṭhakathāyaṃ evaṃ vuttaṃ, tadetaṃ aṭṭhakathāpamāṇato paccetabbaṃ.
Here, however, it is said thus in the Commentary; this should be accepted as authoritative from the Commentary.
Tuy nhiên, ở đây trong Chú giải (Aṭṭhakathā) đã nói như vậy, điều này cần được tin theo như một tiêu chuẩn của Chú giải.
Tadā pavattamānañhi paccakkhaṃ katvā aṭṭhakathampi saṅgahamāropiṃsu.
For they made what was occurring at that time manifest and included it in the Commentary.
Vì họ đã coi những gì đang diễn ra vào thời đó là hiện thực và đưa cả Chú giải vào trong kỳ kết tập.
Kathetukamyatāpucchābhāve panassa therasseva vacanatā siyā.
If it were not a question expressing a desire to speak, then it would be the elder's own statement.
Nếu là câu hỏi với ý muốn kể, thì đó sẽ là lời của chính trưởng lão.
450-453. Sīlakkhandhassāti ettha padatthavipallāsakārī itisaddo lutto, atthaniddeso viya saddaniddeso vā, yathāruto ca itisaddo ādyattho, pakārattho vā, tena ‘‘ariyassa samādhikkhandhassa…pe… patiṭṭhapesī’’ti ayaṃ pāṭho gahitoti daṭṭhabbaṃ.
In the word Sīlakkhandhassa, the word iti, which causes a reversal of the meaning of the word, is elided, or it is an explanation of the word as if it were an explanation of the meaning. Moreover, the word iti, when stated directly, has the meaning of 'beginning' or 'manner'. Therefore, it should be understood that this passage, ‘‘ariyassa samādhikkhandhassa…pe… patiṭṭhapesī’’ (of the noble aggregate of concentration… established), is taken.
450-453. Trong câu Sīlakkhandhassa, chữ iti đã bị lược bỏ, gây ra sự đảo ngược ý nghĩa của từ, hoặc đó là một cách diễn đạt ngữ pháp giống như cách diễn đạt ý nghĩa. Hoặc chữ iti theo nghĩa đen có nghĩa là "và các thứ khác", hoặc "theo cách đó". Do đó, cần hiểu rằng đoạn văn "ariyassa samādhikkhandhassa…pe… patiṭṭhapesī" đã được chấp nhận.
Tena vuttaṃ ‘‘tesu dassitesū’’ti, tesu tīsu khandhesu uddesavasena dassitesūti attho.
Therefore, it is said, ‘‘tesu dassitesū’’ (among those shown); the meaning is, among those three aggregates shown by way of enumeration.
Do đó, nói “trong những điều đã được chỉ ra”, có nghĩa là trong ba uẩn đã được chỉ ra theo cách tóm tắt.
Bhagavatā vuttanayenevāti sāmaññaphalādīsu (dī. ni. 1.194) desitanayeneva, tena imassa suttassa buddhabhāsitabhāvaṃ dassetīti veditabbaṃ.
Bhagavatā vuttanayenevā (in the way taught by the Blessed One) means in the way taught in the Samaññaphala Sutta and others. Therefore, it should be understood that this indicates that this Sutta is spoken by the Buddha.
Theo cách đã được Đức Thế Tôn nói có nghĩa là theo cách đã được giảng trong Sāmaññaphala (Dī. Ni. 1.194) và các kinh khác. Do đó, cần hiểu rằng điều này cho thấy kinh này là lời Phật thuyết.
Sāsane na sīlameva sāroti ariyamaggasāre bhagavato sāsane yathādassitaṃ sīlaṃ sāro eva na hoti sāravato mahato rukkhassa papaṭikaṭṭhānikattā.
Sāsane na sīlameva sāro (in the Dispensation, virtue alone is not the essence): in the Dispensation of the Blessed One, which has the noble path as its essence, virtue as shown is not yet the essence, because it is like the bark, outer bark, and sapwood of a large, essential tree.
Trong Giáo Pháp, giới không phải là cốt lõi duy nhất có nghĩa là trong Giáo Pháp của Đức Thế Tôn, giới như đã được chỉ ra, không phải là cốt lõi duy nhất trong cốt lõi của con đường Thánh, vì nó ở vị trí của vỏ cây, vỏ ngoài của một cây lớn có cốt lõi.
Aṭṭhānapayutto hi evasaddo yathāṭhāne na yojetabbo.
Indeed, the word eva (only), when used inappropriately, should not be applied in its proper place.
Chữ eva khi được sử dụng không đúng chỗ thì không nên ghép vào đúng chỗ.
Yajjevaṃ kasmā tamidha gahitanti āha ‘‘kevala’’ntiādi.
If virtue is not the essence, why is it taken here? The teacher says, ‘‘kevala’’ (merely), and so on, to address this question.
Nếu vậy, tại sao nó lại được chấp nhận ở đây? Do đó, nói “chỉ” và tiếp.
Jhānādiuttarimanussadhamme adhigantukāmassa adhiṭṭhānamattaṃ tattha appatiṭṭhitassa tesamasambhavato.
For one who desires to attain the higher human states such as jhāna, it is merely a foundation; for one not established therein, these cannot arise.
Nó chỉ là nền tảng cho người muốn đạt được các pháp siêu nhân như thiền định, vì nếu không có nền tảng đó thì những pháp này không thể có được.
Vuttañhi ‘‘sīle patiṭṭhāya naro sapañño’’tiādi (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22) atha vā sāsane na sīlameva sāroti kāmañcettha sāsane maggaphalasīlasaṅkhātaṃ lokuttarasīlampi sārameva, tathāpi na sīlakkhandho eva sāro hoti, atha kho samādhikkhandhopi paññākkhandhopi sāro evāti evampettha yathāpayuttena evasaddena attho veditabbo, purimoyeva panattho yuttataro.
Indeed, it is said, ‘‘A wise person, established in virtue,’’ and so on. Or, sāsane na sīlameva sāro (in the Dispensation, virtue alone is not the essence): although in this Dispensation, the supramundane virtue, which is comprised of the virtue of the path and its fruit, is indeed the essence, nevertheless, the aggregate of virtue alone is not the essence. Rather, the aggregate of concentration and the aggregate of wisdom are also the essence. In this way, the meaning should be understood according to the word eva as it is used. However, the former meaning is more appropriate.
Như đã nói: “Người trí tuệ nương vào giới” và tiếp (Saṃ. Ni. 1.23, 192; Peṭako. 22). Hoặc, trong Giáo Pháp, giới không phải là cốt lõi duy nhất có nghĩa là mặc dù giới siêu thế, bao gồm giới của đạo và quả, cũng là cốt lõi trong Giáo Pháp này, nhưng giới uẩn không phải là cốt lõi duy nhất, mà định uẩn và tuệ uẩn cũng là cốt lõi. Do đó, ý nghĩa cần được hiểu với chữ eva được sử dụng như vậy, nhưng ý nghĩa trước đó hợp lý hơn.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘ito uttarī’’tiādi.
Thus, it is said, ‘‘ito uttarī’’ (beyond this), and so on.
Như đã nói: “từ đây trở đi” và tiếp.
Aññampi kattabbanti sesakhandhadvayaṃ.
Aññampi kattabbaṃ (something else to be done) refers to the remaining two aggregates.
Cần làm thêm điều khác là hai uẩn còn lại.
454. Kasmā panettha thero samādhikkhandhaṃ puṭṭhopi indriyasaṃvarādike vissajjesi, nanu evaṃ sante aññaṃ puṭṭho aññaṃ byākaronto ambaṃ puṭṭho labujaṃ byākaronto viya hotīti īdisī codanā idha anokāsāti dassento ‘‘kathañca…pe… ārabhī’’ti āha, tenettha indriyasaṃvarādayopi samādhiupakārakataṃ upādāya samādhikkhandhapakkhikabhāvena uddiṭṭhāti dasseti.
454. Why did the Elder, when asked about the aggregate of concentration, explain sense-restraint and so on? Does this not make him like one who, when asked about a mango, explains a breadfruit, answering something other than what was asked? The teacher states, ‘‘kathañca…pe… ārabhī’’ (how… began), indicating that such a criticism is out of place here. This shows that sense-restraint and so on are also included as part of the aggregate of concentration, because they are helpful for concentration.
454. Tại sao ở đây, dù được hỏi về định uẩn, trưởng lão lại giải thích về sự phòng hộ các căn và các điều khác? Chẳng lẽ như vậy thì người được hỏi một điều lại trả lời một điều khác, giống như người được hỏi về quả xoài lại trả lời về quả mít? Để chỉ ra rằng câu hỏi như vậy không có chỗ ở đây, nói “kathañca…pe… ārabhī”. Điều này cho thấy rằng sự phòng hộ các căn và các điều khác cũng được đề cập như là một phần của định uẩn, do chúng có vai trò hỗ trợ định.
Ye te indriyasaṃvarādayoti sambandho.
The connection is: "those sense-restraints and so on".
Mối liên hệ là "những pháp phòng hộ các căn và những pháp khác đó".
Rūpāvacaracatutthajjhānadesanānantaraṃ abhiññādesanāya avasaroti katvā rūpajjhānāneva āgatāni, na arūpajjhānāni. Rūpāvacaracatutthajjhānapādikā hi saparibhaṇḍā chapi abhiññāyo.
Considering that the opportunity for teaching the higher knowledges (abhiññā) arises after the teaching of the fourth rūpāvacara jhāna, only the rūpa jhānas are mentioned, not the arūpa jhānas. For the six higher knowledges, with their accessories, have the fourth rūpāvacara jhāna as their foundation.
Sau khi giảng về Tứ thiền sắc giới, là lúc thích hợp để giảng về các thần thông (abhiññā), do đó chỉ có các thiền sắc giới được đề cập, không phải các thiền vô sắc giới. Vì sáu thần thông, cùng với các yếu tố phụ trợ của chúng, có nền tảng là Tứ thiền sắc giới.
Yasmā pana lokiyābhiññāyo ijjhamānā aṭṭhasu samāpattīsu cuddasavidhena cittaparidamanena vinā na ijjhanti, tasmā abhiññāsu desiyamānāsu arūpajjhānānipi desitāneva honti nānantarikabhāvato.
However, since mundane higher knowledges, when perfected, are not perfected without the fourteenfold taming of the mind in the eight attainments, the arūpa jhānas are also taught when the higher knowledges are taught, due to their non-disjunction.
Tuy nhiên, vì các thần thông thế gian (lokiyābhiññā) khi được thành tựu không thể thành tựu nếu không có sự chế ngự tâm theo mười bốn cách trong tám thiền chứng (samāpatti), nên khi các thần thông được giảng, các thiền vô sắc giới cũng được giảng theo cách không gián đoạn.
Tenāha ‘‘ānetvā pana dīpetabbānī’’ti, vuttanayena desitāneva katvā saṃvaṇṇakehi pakāsetabbānīti attho.
Therefore, it is said, ‘‘ānetvā pana dīpetabbānī’’ (they should be brought forth and explained). The meaning is that the commentators should clarify them, treating them as already taught in the manner described.
Do đó, nói “cần được giải thích sau khi đưa ra”, có nghĩa là các vị chú giải cần làm sáng tỏ những điều đã được giảng theo cách đã nói.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘catutthajjhānaṃ upasampajja viharatī’’ti imināva arūpajjhānampi saṅgahitanti dassetuṃ ‘‘catutthajjhānena hī’’tiādi vuttaṃ.
In the Commentary, however, ‘‘catutthajjhānena hī’’ (by the fourth jhāna), and so on, is stated to show that the arūpa jhānas are also included by the phrase ‘‘upasampajja viharatī’’ (abides having attained) the fourth jhāna.
Trong Chú giải (Aṭṭhakathā), để chỉ ra rằng các thiền vô sắc giới cũng được bao gồm trong câu “người ấy an trú trong Tứ thiền”, đã nói “vì Tứ thiền” và tiếp.
Catutthajjhānameva hi rūpavirāgabhāvanāvasena pavattaṃ ‘‘arūpajjhāna’’nti vuccati.
Indeed, it is the fourth jhāna itself, when it proceeds by way of cultivating dispassion towards rūpa, that is called ‘‘arūpajjhāna’’.
Vì chính Tứ thiền, khi được thực hành để lìa dục sắc, được gọi là “thiền vô sắc giới” (arūpajjhāna).
471-480. Na cittekaggatāmattakenevāti ettha heṭṭhā vuttanayānusārena ṭhānāṭhānapayuttassa evasaddassānurūpamattho veditabbo.
471-480. In Na cittekaggatāmattakenevā (not merely by one-pointedness of mind), the appropriate meaning of the word eva, used both appropriately and inappropriately, should be understood according to the method explained earlier.
471-480. Trong câu Na cittekaggatāmattakenevā, ý nghĩa phù hợp cần được hiểu theo cách đã nói ở trên về việc sử dụng chữ eva đúng chỗ và không đúng chỗ.
Lokiyasamādhikkhandhassa pana adhippetattā ‘‘na cittekaggatā…pe… atthī’’ti vuttaṃ.
However, since the mundane aggregate of concentration is intended, it is said, ‘‘na cittekaggatā…pe… atthī’’ (there is no one-pointedness of mind…).
Vì ý định là định uẩn thế gian, nên đã nói “chỉ là sự nhất tâm…pe… tồn tại”.
Ariyo samādhikkhandhoti ettha hi ariyasaddo suddhamattapariyāyova, na lokuttarapariyāyo.
In Ariyo samādhikkhandho (noble aggregate of concentration), the word ariya here is merely a synonym for 'pure', not a synonym for 'supramundane'.
Trong câu Ariyo samādhikkhandho, chữ ariya ở đây chỉ là một từ đồng nghĩa với sự thanh tịnh, không phải là một từ đồng nghĩa với siêu thế.
Yathā cettha, tathā ariyo sīlakkhandhoti etthāpi.
Just as it is here, so too in ariyo sīlakkhandho (noble aggregate of virtue).
Cũng như ở đây, cũng vậy trong Ariyo sīlakkhandho.
Itoti paññākkhandhato, so ca ukkaṭṭhato arahattaphalapariyāpanno evāti āha ‘‘arahattapariyosāna’’ntiādi.
Ito (from this) means from the aggregate of wisdom. And that, in its highest sense, is included in the fruit of arahantship. Therefore, it is said, ‘‘arahattapariyosāna’’ (culminating in arahantship), and so on.
Từ đây có nghĩa là từ tuệ uẩn, và tuệ uẩn này, ở mức cao nhất, được bao gồm trong quả vị A-la-hán, do đó nói “kết thúc bằng A-la-hán” và tiếp.
Lokiyābhiññāpaṭisambhidāhi vināpi hi arahatte adhigate ‘‘nattheva uttarikaraṇīya’’nti sakkā vattuṃ yadatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussati, tassa siddhattā.
Indeed, even without mundane abhiññā and paṭisambhidā, when arahantship is attained, it can be said, "There is nothing further to be done," because that for the sake of which the holy life is lived in the Blessed One is accomplished.
Ngay cả khi không có các thần thông thế gian và các phân tích (paṭisambhidā), khi đã đạt được A-la-hán, vẫn có thể nói rằng “không còn gì phải làm thêm nữa”, vì mục đích mà đời sống phạm hạnh được thực hành dưới Đức Thế Tôn đã thành tựu.
Idha pana lokiyābhiññāyopi āgatāyeva.
But here, mundane abhiññās are also included.
Tuy nhiên, ở đây, các thần thông thế gian cũng được đề cập.
Sesamettha suviññeyyaṃ.
The rest here is easily understood.
Những phần còn lại ở đây đều dễ hiểu.
481. Evaṃ subhasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni kevaṭṭasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, subhasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa kevaṭṭasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… nāḷandāyanti kevaṭṭasutta’’nti āha.
481. Having thus commented on the Subhasutta, now, in order to comment on the Kevaṭṭasutta, and to show that the opportunity for commentary has arrived in due order, or to declare that the Sutta recited immediately after the Subhasutta is the Kevaṭṭasutta, it is said: "Thus have I heard... at Nāḷandā."
481. Sau khi giải thích kinh Subha như vậy, giờ đây, để giải thích kinh Kevaṭṭa và để làm rõ rằng đã đến lúc giải thích theo thứ tự, hoặc để công bố rằng kinh được kết tập sau kinh Subha là kinh Kevaṭṭa, đã nói “evaṃ me sutaṃ…pe… nāḷandāyanti kevaṭṭasutta”.
Pāvārikassāti evaṃnāmakassa seṭṭhino.
Pāvārikassa means of the millionaire of that name.
Pāvārikassā là của một trưởng giả có tên như vậy.
Ambavaneti ambarukkhabahule upavane.
Ambavane means in a grove abundant with mango trees.
Ambavane là trong một khu vườn có nhiều cây xoài.
Taṃ kira so seṭṭhi bhagavato anucchavikaṃ gandhakuṭiṃ, bhikkhusaṅghassa ca rattiṭṭhānadivāṭṭhānakuṭimaṇḍapādīni sampādetvā pākāraparikkhittaṃ dvārakoṭṭhakasampannaṃ katvā buddhappamukhassa saṅghassa niyyātesi, purimavohārena panesa vihāro ‘‘pāvārikambavana’’ntveva vuccati.
It is said that this millionaire, having prepared a suitable perfumed chamber for the Blessed One, and residences, day-quarters, pavilions, and so forth for the Saṅgha of bhikkhus, and having enclosed it with a wall and provided it with gatehouses, dedicated it to the Saṅgha led by the Buddha; but by the former designation, this monastery is still called "Pāvārika's Mango Grove."
Nghe nói, vị trưởng giả ấy đã xây dựng một hương thất (gandhakuṭi) phù hợp cho Đức Thế Tôn, cùng với các tịnh xá, chòi nghỉ đêm, chòi nghỉ ngày và các công trình khác cho Tăng đoàn, sau đó bao quanh bằng tường rào và xây cổng, rồi dâng cúng cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu. Theo cách gọi cũ, tịnh xá này được gọi là "Pāvārikambavana".
‘‘Kevaṭṭo’’ tidaṃ nāmamattaṃ.
"Kevaṭṭo" is merely a name.
‘‘Kevaṭṭo’’ tidaṃ là một cái tên đơn thuần.
‘‘Kevaṭṭehi saṃrakkhitattā, tesaṃ vā santike sambuddhattā’’ti keci.
Some say, "Because it was protected by Kevaṭṭas, or because he was born among them."
Một số người nói: "Bởi vì được các ngư dân bảo vệ, hoặc bởi vì đã trưởng thành gần họ."
Gahapatiputtassāti ettha kāmañcesa tadā gahapatiṭṭhāne ṭhito, pitu panassa acirakālakatatāya purimasamaññāya ‘‘gahapatiputto’’tveva voharīyati.
Regarding gahapatiputtassa: although he was then established in the position of a householder, due to his father having passed away not long ago, he was still referred to by his former designation as "householder's son."
Gahapatiputtassā (con của gia chủ): Mặc dù lúc đó ông ta đang ở vị trí gia chủ, nhưng vì cha ông ta mới qua đời không lâu, nên ông ta vẫn được gọi là "con của gia chủ" theo cách gọi cũ.
Tenāha ‘‘gahapatimahāsālo’’ti, mahāvibhavatāya mahāsāro gahapatīti attho, ra-kārassa pana la-kāraṃ katvā ‘‘mahāsālo’’ti vuttaṃ yathā ‘‘palibuddho’’ti (cūḷani. 15; mi. pa. 6.3.7; jā. aṭṭha. 2.3.102) saddho pasannoti pothujjanikasaddhāvasena ratanattayasaddhāya samannāgato, tatoyeva ratanattayappasanno.
Therefore, it is said "gahapatimahāsālo", meaning a householder with great wealth, a great essence due to great prosperity. However, by changing the letter 'ra' to 'la', it is said "mahāsālo", as in "palibuddho". Saddho pasanno means endowed with faith in the Three Jewels, by way of ordinary faith, and therefore joyful in the Three Jewels.
Do đó, có câu: ‘‘gahapatimahāsālo’’ (đại gia chủ giàu có), nghĩa là một gia chủ có tài sản lớn, vì có nhiều của cải. Chữ ra (ra-kāra) đã được đổi thành la (la-kāra) để thành ‘‘mahāsālo’’, giống như trong ‘‘palibuddho’’. Saddho pasanno (có đức tin và hoan hỷ) là người có đức tin vào Tam Bảo theo cách của phàm nhân, và do đó hoan hỷ với Tam Bảo.
Kammakammaphalasaddhāya vā saddho, ratanattayappasādabahulatāya pasanno.
Alternatively, saddho means having faith in kamma and its results, and pasanno means having abundant joy in the Three Jewels.
Hoặc saddho (có đức tin) vào nghiệp và quả của nghiệp, pasanno (hoan hỷ) vì có nhiều niềm tin và sự hoan hỷ vào Tam Bảo.
Saddhādhikattāyevāti tathācintāya hetuvacanaṃ, saddhādhiko hi ummādappatto viya hoti.
Saddhādhikattāyevā is a causal statement for such a thought, for one who is excessive in faith is like one who has gone mad.
Saddhādhikattāyevā là một lời giải thích nguyên nhân cho ý nghĩ đó, vì người có đức tin mạnh mẽ thường như người bị mê muội.
Samiddhāti sammadeva iddhā, vibhavasampattiyā vepullappattā sampuṇṇā, ākiṇṇā bahū manussā etthāti atthaṃ sandhāya ‘‘aṃsakūṭenā’’tiādi vuttaṃ.
Samiddhā means well-endowed, full, complete, having attained abundance in wealth and prosperity. The phrase "aṃsakūṭenā" and so forth is stated with reference to the meaning that many people are crowded there.
Samiddhā có nghĩa là hoàn toàn thịnh vượng, đầy đủ, đạt đến sự dồi dào về tài sản và của cải. Với ý nghĩa là có nhiều người tụ tập ở đó, câu ‘‘aṃsakūṭenā’’ và các câu tiếp theo đã được nói.
‘‘Ehi tvaṃ bhikkhu anvaddhamāsaṃ, anumāsaṃ, anusaṃvaccharaṃ vā manussānaṃ pasādāya iddhipāṭihāriyaṃ karohī’’ti ekassa bhikkhuno āṇāpanameva samādisanaṃ, taṃ pana tasmiṃ ṭhāne ṭhapanaṃ nāmāti āha ‘‘ṭhānantare ṭhapetū’’ti.
To command a bhikkhu, "Come, bhikkhu, perform a psychic feat for the delight of humans, either once every half-month, or every month, or every year," is indeed a command, and placing him in that position is called appointing. Therefore, it is said "ṭhānantare ṭhapetū" (appointing to a position).
Việc ra lệnh cho một tỳ khưu: ‘‘Này tỳ khưu, hãy đến đây, mỗi nửa tháng, mỗi tháng, hoặc mỗi năm, hãy thực hiện thần thông để làm cho mọi người hoan hỷ’’, chính là sự chỉ thị. Việc đặt vị ấy vào vị trí đó được gọi là ‘‘ṭhānantare ṭhapetū’’ (đặt vào một vị trí).
Uttarimanussānanti pakatimanussehi uttaritarānaṃ uttamapurisānaṃ buddhādīnaṃ jhāyīnaṃ, ariyānañca.
Uttarimanussānaṃ means of superior humans, of excellent individuals such as the Buddhas, meditators, and Noble Ones, who are superior to ordinary humans.
Uttarimanussānaṃ (của những người siêu phàm) là của những người cao quý hơn người bình thường, tức là của chư Phật và những vị thiền giả, các bậc Thánh.
Dhammatoti adhigamadhammato, jhānābhiññāmaggaphaladhammatoti attho, niddhāraṇe cetaṃ nissakkavacanaṃ.
Dhammato means from the Dhamma of attainment, that is, from the Dhamma of jhāna, abhiññā, Magga, and Phala. And this is a word of ablative case in the sense of separation.
Dhammato (từ Pháp) là từ Pháp chứng đắc, tức là từ Pháp thiền định, thắng trí, đạo và quả. Đây là một từ ở cách ly cách để phân biệt.
Tato hi iddhipāṭihāriyaṃ niddhāreti.
For from that, one differentiates psychic feats.
Từ đó, thần thông được phân biệt.
Evaṃ uttarisaddaṃ manussasaddena ekapadaṃ katvā idāni pāṭihāriyasaddena sambajjhitabbaṃ visumeva padaṃ karonto ‘‘dasakusalasaṅkhātato vā’’tiādimāha.
Having thus made uttari and manussa into a single compound word, now, intending to make uttari a separate word to be connected with pāṭihāriya, it is said "dasakusalasaṅkhātato vā" and so forth.
Sau khi ghép từ uttari với manussa thành một từ kép, giờ đây, để tạo ra một từ riêng biệt uttari cần được kết hợp với pāṭihāriya, nên đã nói ‘‘dasakusalasaṅkhātato vā’’ (hoặc từ mười thiện nghiệp) và các câu tiếp theo.
Manussadhammatoti pakatimanussadhammato.
Manussadhammato means from the Dhamma of ordinary humans.
Manussadhammato (từ pháp của con người) là từ pháp của con người bình thường.
Pajjalitapadīpoti pajjalantapadīpo.
Pajjalitapadīpo means a blazing lamp.
Pajjalitapadīpo là ngọn đèn đang cháy sáng.
Telasnehanti telasecanaṃ.
Telasnehaṃ means pouring oil.
Telasnehaṃ là việc đổ dầu.
Rājagahaseṭṭhivatthusminti rājagahaseṭṭhino candanapattadānavatthumhi (cūḷava. 252).
Rājagahaseṭṭhivatthusmiṃ means in the story of the millionaire of Rājagaha's offering of a sandalwood bowl.
Rājagahaseṭṭhivatthusmiṃ là trong câu chuyện về việc trưởng giả Rājagaha cúng dường bát gỗ đàn hương.
Sikkhāpadaṃ paññāpesīti ‘‘na bhikkhave gihīnaṃ uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassetabbaṃ.
Sikkhāpadaṃ paññāpesī means "Bhikkhus, a psychic feat (iddhi-pāṭihāriyaṃ), which is a superhuman Dhamma (uttarimanussadhammaṃ), should not be shown to laypeople. If any bhikkhu shows it, that bhikkhu incurs an offense of dukkata." Thus, this training rule, which prohibits feats of transformation, was laid down.
Sikkhāpadaṃ paññāpesī (Đức Phật đã chế định học giới) là Ngài đã chế định học giới này để cấm thần thông biến hóa, rằng: "Này các tỳ khưu, không được trình diễn thần thông siêu phàm (uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ) cho cư sĩ. Ai trình diễn, sẽ phạm tội dukkata."
Yo dasseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 252) vikubbaniddhipaṭikkhepakaṃ idaṃ sikkhāpadaṃ paññapesi.
"Whoever displays it incurs an offense of dukkata." With this, he laid down this training rule, which prohibits the display of transformative psychic power.
Đây là học giới cấm thần thông biến hóa.
482. Guṇasampattito acāvanaṃ sandhāya etaṃ vuttanti dasseti ‘‘na guṇavināsanenā’’ti iminā.
482. The author explains that this statement was made with reference to not deviating from the perfection of virtues, saying, “not by the destruction of virtues,” with this.
482. Để chỉ ra rằng điều này được nói nhằm mục đích không làm suy giảm sự đầy đủ của các phẩm chất, nên đã nói ‘‘na guṇavināsanenā’’ (không phải bằng cách hủy hoại phẩm chất).
Tenāha ‘‘sīlabheda’’ntiādi.
Therefore, he says, “breaking of precepts,” and so on.
Do đó, có câu ‘‘sīlabheda’’ (phá giới) và các câu tiếp theo.
Visahanto nāma natthīti nivāritaṭṭhāne ussahanto nāma natthi.
There is no one who can endure means there is no one who can strive in a prohibited place.
Visahanto nāma natthi (không có ai dám làm) có nghĩa là không có ai dám cố gắng làm điều đã bị cấm.
Evampi iminā kāraṇantarenāyaṃ ussahantoti dassetuṃ ‘‘ayaṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
Even so, to show that this person strives due to another reason, “but this one,” and so on, was stated.
Để chỉ ra rằng, ngay cả như vậy, người này vẫn cố gắng vì một lý do khác, nên đã nói ‘‘ayaṃ panā’’ (nhưng người này) và các câu tiếp theo.
Yasmā vissāsiko, tasmā vissāsaṃ vaḍḍhetvāti yojanā.
Since he is trustworthy, the meaning is: by cultivating trust.
Vì đáng tin cậy, nên đã kết hợp ý nghĩa là "làm tăng sự tin cậy".
Vaḍḍhetvāti ca brūhetvā, vibhūtaṃ pākaṭaṃ katvāti attho.
And “having cultivated” means having developed, having made it manifest and clear.
Vaḍḍhetvā cũng có nghĩa là làm cho tăng trưởng, làm cho trở nên rõ ràng, hiển lộ.
483-4. Ādīnavanti dosaṃ.
483-4. “Danger” means fault.
483-4. Ādīnavaṃ là lỗi lầm.
Kathaṃ tena katā, kattha vā uppannāti āha ‘‘tattha kirā’’tiādi.
To explain how it was performed by him or where it arose, he says, “There, it is said,” and so on.
Để hỏi ai đã làm điều đó, hoặc nó đã phát sinh ở đâu, nên đã nói ‘‘tattha kirā’’ (ở đó nghe nói) và các câu tiếp theo.
Ekenāti gandhārena nāma isināva.
“By one” means by the sage named Gandhāra himself.
Ekenā là bởi một vị đạo sĩ tên là Gandhāra.
Evañhi pubbenāparaṃ saṃsandatīti.
For thus, the earlier and later parts are consistent.
Vì như vậy, câu trước và câu sau mới khớp nhau.
Gandhārī nāmesā vijjā cūḷagandhārī, mahāgandhārīti duvidhā hoti.
This knowledge called Gandhārī is of two kinds: Cūḷagandhārī and Mahāgandhārī.
Phép thần thông gọi là Gandhārī này có hai loại: Cūḷagandhārī (Gandhārī nhỏ) và Mahāgandhārī (Gandhārī lớn).
Tattha cūḷagandhārī nāma tivassato oraṃ matasattānaṃ upapannaṭṭhānajānanā vijjā.
Among these, Cūḷagandhārī is the knowledge of knowing the place of rebirth of beings who have died within three years.
Trong số đó, Cūḷagandhārī là phép thần thông biết được nơi tái sinh của những chúng sinh đã chết trong vòng ba năm.
Vaṅgīsavatthu (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.220; a. ni. aṭṭha. 1.1.212) cettha sādhakaṃ.
The story of Vaṅgīsa is evidence here.
Câu chuyện về Vaṅgīsa là bằng chứng cho điều này.
Mahāgandhārī nāma tassa ceva jānanā, taduttari ca iddhividhañāṇakammassa sādhikā vijjā.
Mahāgandhārī is the knowledge of knowing that very thing, and furthermore, it is conducive to the act of iddhividha-ñāṇa (knowledge of psychic powers).
Mahāgandhārī là phép thần thông biết được điều đó và hơn nữa còn có khả năng thực hiện các công việc liên quan đến iddhi-vidha-ñāṇa (thần thông trí).
Yebhuyyena hesā iddhividhañāṇakiccaṃ sādheti.
Mostly, this knowledge accomplishes the task of iddhividha-ñāṇa.
Phép thần thông này chủ yếu thực hiện các công việc liên quan đến iddhi-vidha-ñāṇa.
Tassā kira vijjāya sādhako puggalo tādise dese, kāle ca mantaṃ parijappetvā bahudhāpi attānaṃ dasseti, hatthiādīnipi dasseti, adassanīyopi hoti, aggithambhampi karoti, jalathambhampi karoti, ākāsepi attānaṃ dasseti, sabbaṃ indajālasadisaṃ daṭṭhabbaṃ.
It is said that a person who has mastered this knowledge, by muttering a mantra in such a place and at such a time, can display himself in many ways, display elephants and other things, become invisible, create a pillar of fire, create a pillar of water, and display himself in the sky; all this should be understood as similar to magic.
Nghe nói, người thực hành phép thần thông này, sau khi niệm chú ở một nơi và thời điểm thích hợp, có thể hiện thân thành nhiều hình dạng, có thể hiện ra voi và các loài vật khác, có thể trở nên vô hình, có thể tạo ra cột lửa, cột nước, có thể hiện thân trên không trung. Tất cả những điều này nên được xem như ảo thuật.
Aṭṭoti dukkhito bādhito.
“Distressed” means suffering and afflicted.
Aṭṭo là bị đau khổ, bị quấy rầy.
Tenāha ‘‘pīḷito’’ti.
Therefore, he says, “oppressed.”
Do đó, có câu ‘‘pīḷito’’ (bị áp bức).
485. Kāmaṃ ‘‘cetasika’’nti idaṃ ye cetasi niyuttā cittena sampayuttā, tesaṃ sādhāraṇavacanaṃ, sādhāraṇe pana gahite cittaviseso dassito nāma hoti.
485. Although “mental” is a general term for those qualities that are inherent in the mind and associated with consciousness, by taking the general, a specific type of consciousness is indicated.
485. Mặc dù ‘‘cetasika’’ là một từ chung cho những gì liên quan đến tâm, được kết hợp với tâm, nhưng khi dùng từ chung này, một loại tâm đặc biệt được chỉ ra.
Sāmaññajotanā ca visese avatiṭṭhati, tasmā cetasikapadassa yathādhippetamatthaṃ dassento ‘‘somanassadomanassaṃ adhippeta’’nti āha.
And a general indication stands in a specific context; therefore, to show the intended meaning of the term cetasika, he says, “joy and sorrow are intended.”
Và sự chỉ rõ chung chung sẽ tập trung vào cái đặc biệt, do đó, để chỉ ra ý nghĩa được mong muốn của từ cetasika, đã nói ‘‘somanassadomanassaṃ adhippeta’’ (sự hoan hỷ và ưu phiền được ám chỉ).
Somanassaggahaṇena cettha tadekaṭṭhā rāgādayo, saddhādayo ca dhammā dassitā honti, domanassaggahaṇena dosādayo.
Here, by the term somanassa (joy), rāga (greed) and other unwholesome states, and saddhā (faith) and other wholesome states, which are co-existent with it, are indicated; by the term domanassa (sorrow), dosa (aversion) and other unwholesome states are indicated.
Ở đây, bằng việc dùng từ somanassa (hoan hỷ), các pháp như tham (rāga) và các pháp bất thiện khác, cùng với các pháp như tín (saddhā) và các pháp thiện khác, đều được chỉ ra. Bằng việc dùng từ domanassa (ưu phiền), các pháp như sân (dosa) và các pháp khác được chỉ ra.
Vitakkavicārā pana sarūpeneva dassitā.
However, vitakka (initial application) and vicāra (sustained application) are indicated in their own nature.
Còn vitakka và vicāra thì được chỉ ra theo bản chất của chúng.
Pi-saddassa vattabbasampiṇḍanattho suviññeyyoti āha ‘‘evaṃ tava mano’’ti, iminā pakārena tava mano pavattoti attho.
The meaning of the particle pi (also) as collecting what is to be said is easily understood, so he says, “Thus, your mind,” meaning, in this way, your mind proceeds.
Ý nghĩa của từ pi (cũng) là tổng hợp những điều đã nói, dễ hiểu, nên đã nói ‘‘evaṃ tava mano’’ (tâm của ngươi như vậy), nghĩa là tâm của ngươi diễn biến theo cách này.
Kena pakārenāti vuttaṃ ‘‘somanassito vā’’tiādi.
To the question, “In what way?” it is stated, “whether joyful,” and so on.
Để hỏi theo cách nào, đã nói ‘‘somanassito vā’’ (hoan hỷ hay) và các câu tiếp theo.
‘‘Evampi te mano’’ti idaṃ somanassitatādimattadassanaṃ, na pana yena somanassito vā domanassito vā, taṃ dassananti taṃ cittaṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘itipi te citta’’nti vuttaṃ.
The phrase “Thus, your mind” merely indicates the state of being joyful, etc., but does not indicate the consciousness by which one is joyful or sorrowful; to indicate that consciousness, the Pāḷi states, “and thus your mind.”
Câu ‘‘evampi te mano’’ (tâm của ngươi cũng như vậy) chỉ là sự chỉ ra trạng thái hoan hỷ hoặc ưu phiền, chứ không phải là sự chỉ ra cái tâm đã hoan hỷ hoặc ưu phiền. Để chỉ ra cái tâm đó, trong Pāḷi đã nói ‘‘itipi te citta’’ (tâm của ngươi cũng như vậy).
Itisaddo cettha nidassanattho ‘‘atthīti kho kaccāna ayameko anto’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.15; 3.90) viya.
Here, the word iti has the meaning of illustration, as in "Kaccāna, this is one extreme: 'It exists'" and so on.
Ở đây, từ iti có nghĩa là ví dụ, giống như trong ‘‘atthīti kho kaccāna ayameko anto’’ (Này Kaccāna, đây là một cực đoan) và các câu tương tự.
Tenāha ‘‘idañcidañca attha’’nti.
Therefore, he says, “this and that meaning.”
Do đó, có câu ‘‘idañcidañca attha’’ (điều này và điều này là ý nghĩa).
Pi-saddo idhāpi vuttasampiṇḍanattho.
The particle pi here also has the meaning of collecting what has been stated.
Từ pi ở đây cũng có nghĩa là tổng hợp những điều đã nói.
Parassa cintaṃ manati jānāti etāyāti cintāmaṇi na-kārassa ṇa-kāraṃ katvā, sā eva pubbapadamantarena maṇikā. Cintā nāma na cittena vinā bhavatīti āha ‘‘paresaṃ cittaṃ jānātī’’ti.
It is called cintāmaṇi because one knows the thought of another by means of it, changing the na to ṇa; that same cintāmaṇi, without the first word, is maṇikā. Since thought does not exist without consciousness, he says, “knows the minds of others.”
Phép thần thông mà nhờ đó người ta biết được ý nghĩ của người khác được gọi là cintāmaṇi (viên ngọc như ý), với chữ na được đổi thành ṇa. Chính nó, khi bỏ từ đầu tiên, trở thành maṇikā. Ý nghĩ (cintā) không thể tồn tại nếu không có tâm (citta), do đó đã nói ‘‘paresaṃ cittaṃ jānātī’’ (biết được tâm của người khác).
‘‘Tassā kira vijjāya sādhako puggalo tādise dese, kāle ca mantaṃ parijappitvā yassa cittaṃ jānitukāmo, tassa diṭṭhasutādivisesasañjānanamukhena cittācāraṃ anuminanto kathetī’’ti keci.
Some say, “It is said that a person who has mastered this knowledge, by muttering a mantra in such a place and at such a time, infers and declares the course of another's mind by means of knowing specific things seen, heard, etc., of the person whose mind he wishes to know.”
Một số người nói: "Nghe nói, người thực hành phép thần thông đó, sau khi niệm chú ở một nơi và thời điểm thích hợp, sẽ suy đoán và nói về cách hoạt động của tâm của người mà mình muốn biết, thông qua việc nhận biết các đặc điểm như những gì đã thấy, đã nghe, v.v."
‘‘Vācaṃ niccharāpetvā tattha akkharasallakkhaṇavasena kathetī’’ti apare.
Others say, “By uttering speech and observing the letters therein, he declares it.”
Những người khác nói: "Người đó phát ra lời nói và nói dựa trên việc nhận biết các chữ cái trong lời nói đó."
Sā pana vijjā padakusalajātakena (jā. 1.9.49 ādayo) dīpetabbā.
That knowledge should be explained by the Padakusala Jātaka.
Tuy nhiên, vijjā (minh) đó cần được giải thích bằng Padakusala Jātaka.
486. Pavattentāti pavattanakā hutvā, pavattanavasena vitakkethāti vuttaṃ hoti.
486. “Causing to proceed” means becoming those who cause to proceed, meaning, "you should reflect in the manner of causing to proceed."
486. Pavattentā có nghĩa là “trở thành những người khởi động”, hoặc “hãy suy tư theo cách khởi động”. Đó là điều được nói đến.
Evanti hi yathānusiṭṭhāya anusāsaniyā vidhivasena, paṭisedhavasena ca pavattiākāraparāmasanaṃ, sā ca anusāsanī sammāvitakkānaṃ, micchāvitakkānañca pavattiākāradassanavasena tattha ānisaṃsassa, ādīnavassa ca vibhāvanatthaṃ pavattati.
For indeed, by the word "Evaṃ" (Thus), the mode of occurrence is considered, both in terms of method as instructed and in terms of prohibition. And that instruction occurs for the purpose of clarifying the benefit and the danger in relation to the modes of occurrence of right thoughts (sammāvitakka) and wrong thoughts (micchāvitakka).
Chữ Evaṃ (như vậy) ở đây là sự quán xét về cách thức diễn tiến, cả về phương pháp lẫn sự cấm đoán, của lời giáo huấn (anusāsanī) đã được chỉ dạy. Và lời giáo huấn ấy diễn ra nhằm mục đích làm rõ lợi ích (ānisaṃsa) và nguy hại (ādīnava) trong đó, bằng cách chỉ ra cách thức khởi lên của chánh tư duy (sammāvitakka) và tà tư duy (micchāvitakka).
Aniccasaññameva, na niccasaññaṃ.
"Aniccasaññā (perception of impermanence) alone," not niccasaññā (perception of permanence).
Chỉ là aniccasaññā (tưởng vô thường), chứ không phải niccasaññā (tưởng thường).
Paṭiyogīnivattanatthañhi eva-kāraggahaṇaṃ.
Indeed, the taking of the particle "eva" is for the purpose of excluding the opposite.
Thật vậy, việc dùng từ “eva” (chỉ, riêng) là để loại bỏ điều đối nghịch.
Idhāpi evaṃ-saddassa attho, payojanañca vuttanayeneva veditabbaṃ.
Here too, the meaning and purpose of the word "evaṃ" should be understood in the manner already stated.
Ở đây cũng vậy, ý nghĩa và mục đích của từ evaṃ (như vậy) cần được hiểu theo cách đã nói.
Idaṃ-gahaṇepi eseva nayo.
The same method applies to the taking of "idaṃ" (this).
Đối với việc dùng từ Idaṃ (điều này) cũng theo cách đó.
Pañcakāmaguṇikarāganti nidassanamattaṃ tadaññarāgassa ceva dosādīnañca pahānassa icchitattā, tappahānassa ca tadaññarāgādikhepanassa upāyabhāvato duṭṭhalohitavimocanassa pubbaduṭṭhamaṃsakhepanūpāyatā viya.
The phrase "pañcakāmaguṇikarāga" (lust connected with the five sense-pleasures) is merely an example, since the abandonment of other lusts and defilements such as hatred (dosa) is also desired. And the abandonment of that (lust connected with the five sense-pleasures) is a means for eradicating other lusts and defilements, just as the release of bad blood is a means for eradicating previously diseased flesh.
Chữ Pañcakāmaguṇikarāgaṃ (tham ái đối với năm dục trần) chỉ là một ví dụ, vì việc đoạn trừ các tham ái khác và sân hận (dosa) v.v. cũng được mong muốn, và sự đoạn trừ tham ái này là phương tiện để loại bỏ các tham ái khác v.v., giống như việc rút máu độc là phương tiện để loại bỏ thịt đã bị hoại trước đó.
Lokuttaradhammamevāti avadhāraṇaṃ paṭipakkhabhāvato sāvajjadhammanivattanaparaṃ daṭṭhabbaṃ tassādhigamūpāyānisaṃsabhūtānaṃ tadaññesaṃ anavajjadhammānaṃ nānantarikabhāvato.
The emphatic particle "eva" in "lokuttaradhammameva" (supramundane Dhamma alone) should be understood as aiming to exclude blameworthy phenomena (sāvajjadhamma) due to their opposing nature, as other blameless phenomena (anavajjadhamma) that are means to its attainment and its benefits are not immediately subsequent to it.
Chữ Lokuttaradhammameva (chỉ có pháp xuất thế) với ý nghĩa nhấn mạnh cần được hiểu là nhằm loại bỏ các pháp hữu tội (sāvajjadhamma) do bản chất đối nghịch của chúng, bởi vì các pháp vô tội (anavajjadhamma) khác, vốn là phương tiện và lợi ích để đạt được pháp xuất thế đó, không phải là vô gián (nānantarika).
Iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyanti dasseti iddhiyeva pāṭihāriyanti katvā.
"Iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyanti dasseti" (He shows the wonder of psychic power as psychic power itself), making psychic power (iddhi) to be the wonder (pāṭihāriya).
Ngài giải thích iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyaṃ (phép thần thông là thần thông biến hóa) bằng cách nói rằng iddhi (thần thông) chính là pāṭihāriya (phép mầu).
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms (ādesanāpāṭihāriya and anusāsanīpāṭihāriya).
Đối với hai từ còn lại cũng theo cách đó.
Pāṭihāriyapadassa pana vacanatthaṃ (udā. aṭṭha. paṭhamabodhisuttavaṇṇanā; itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘paṭipakkhaharaṇato, rāgādikilesāpanayanato pāṭihāriya’’nti vadanti, bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi ye haritabbā.
However, regarding the etymological meaning of the word "pāṭihāriya," they say, "It is a wonder (pāṭihāriya) because it removes opponents, because it removes defilements such as lust." But the Blessed One has no opponents such as lust that need to be removed.
Tuy nhiên, về ý nghĩa từ nguyên của từ pāṭihāriya (phép mầu), (một số người) nói rằng: “Đó là pāṭihāriya vì nó loại bỏ đối thủ, vì nó loại trừ các phiền não như tham ái (rāga) v.v.” Nhưng đối với Đức Thế Tôn, không có các phiền não đối nghịch như tham ái v.v. cần phải loại bỏ.
Puthujjanānampi vigatupakkilese aṭṭhaṅgaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vattuṃ.
Even for ordinary people, psychic power (iddhividha) occurs in a mind free from defilements, endowed with the eightfold qualities, and with opponents destroyed. Therefore, it is not possible to say "pāṭihāriya" here based on the usage there (among ordinary people).
Ngay cả đối với phàm nhân (puthujjana), thần thông (iddhividhaṃ) cũng khởi lên trong một tâm đã thoát khỏi phiền não (vigatupakkilesa), được trang bị tám phẩm chất (aṭṭhaṅgaguṇa), và đã chiến thắng đối thủ (hatapaṭipakkha). Do đó, không thể gọi đó là “pāṭihāriya” ở đây dựa trên cách dùng từ đó (trong bối cảnh của phàm nhân).
Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato ‘‘pāṭihāriya’’nti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ.
But if it is said that the defilements in the minds of those to be trained (veneyya) are the opponents of the Greatly Compassionate Blessed One, and it is called "pāṭihāriya" because of their removal, then this is appropriate.
Tuy nhiên, nếu nói rằng các phiền não (kilesā) trong chúng sinh cần được giáo hóa (veneyyagatā) là đối thủ (paṭipakkhā) của Đức Thế Tôn Đại Bi, và đó là "pāṭihāriya" vì sự loại bỏ những phiền não này, thì trong trường hợp đó, (lời giải thích) này là thích hợp.
Atha vā bhagavato ceva sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ. Te hi diṭṭhiharaṇavasena, diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti.
Alternatively, the sectarians (titthiya) are the opponents of the Blessed One and the Sāsana (Dispensation); it is "pāṭihāriya" because of their removal. For they are removed and dispelled by the wonders of psychic power (iddhi), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī), by way of removing their wrong views and by their inability to proclaim their views.
Hoặc, các tà giáo (titthiyā) là đối thủ (paṭipakkhā) của cả Đức Thế Tôn và Giáo Pháp (Sāsana). Đó là pāṭihāriyaṃ vì sự loại bỏ những người này. Thật vậy, họ bị loại bỏ và tiêu diệt bởi thần thông (iddhi), thuyết hóa (ādesanā) và giáo huấn (anusāsanī) (pāṭihāriya) thông qua việc loại bỏ các tà kiến của họ và sự bất lực của họ trong việc tuyên bố các tà kiến đó.
‘‘Paṭī’’ti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’ti (su. ni. 985; cūḷani. 4) pārāyanasuttapade viya, tasmā samāhite citte vigatupakkilese ca katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ paṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatupakkilesena katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upakkilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni nāma bhavanti, paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ. Paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanisamudāye bhavaṃ ekekaṃ ‘‘pāṭihāriya’’nti vuccati.
Or, the word "paṭi" signifies the meaning of "after," as in the phrase from the Pārāyanasutta, "When he entered after, another brahmin came." Therefore, it is "paṭihāriya" because it should be brought about afterwards by one who has accomplished their task, with a concentrated mind and free from defilements. Or, it is "paṭihāriya" when one's own defilements have been removed by the fourth jhāna and the path, and then the removal takes place afterwards. And psychic power (iddhi), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī) should be brought about again for the welfare of beings by one who is free from defilements and has accomplished their task. And when one's own defilements have been removed, the defilements of other beings are also removed; thus, they are called "paṭihāriya." Paṭihāriya itself is pāṭihāriya. Or, each individual jhāna or path that arises in the collection of paṭihāriya, namely psychic power (iddhi), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī), is called "pāṭihāriya."
Hoặc, chữ "Paṭī" mang ý nghĩa “pacchā” (sau, sau này), như trong câu của Pārāyanasutta: “tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo” (Khi vị Bà-la-môn ấy đã vào, một Bà-la-môn khác đến). Do đó, đó là paṭihāriya vì nó được loại bỏ và được thực hiện sau đó bởi người đã hoàn thành nhiệm vụ, với tâm định tĩnh và phiền não đã được diệt trừ. Hoặc, sự loại bỏ về sau, khi phiền não của chính mình đã được loại bỏ bởi các đạo lộ của thiền thứ tư (catutthajjhānamagga), là paṭihāriya. Và các iddhi (thần thông), ādesanā (thuyết hóa), và anusāsanī (giáo huấn) cần được thực hiện lại vì lợi ích của chúng sinh bởi người đã thoát khỏi phiền não và đã hoàn thành nhiệm vụ. Và khi phiền não của chính mình đã được loại bỏ, thì việc loại bỏ phiền não của các chúng sinh khác sẽ xảy ra, do đó chúng được gọi là paṭihāriya. Chính paṭihāriya là pāṭihāriyaṃ. Hoặc, mỗi cá nhân (thần thông, thuyết hóa, giáo huấn) tồn tại trong tập hợp paṭihāriya, tức là iddhi, ādesanā, và anusāsanī, được gọi là “pāṭihāriyaṃ.”
Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ, maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsanīhi vā parasantāne pasādādīnaṃ paṭipakkhassa kilesassa haraṇato vuttanayena pāṭihāriyaṃ.
Or, the fourth jhāna and the path are paṭihāriya, because they remove opponents (defilements). That which arises there, or that which is a sign there, or that which comes from there, is therefore "pāṭihāriya." Or, it is "pāṭihāriya" in the manner stated, because psychic power (iddhi), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī) remove the opposing defilements, such as lack of faith, in the minds of others, bringing about faith and so on.
Hoặc, thiền thứ tư (catutthajjhāna) và đạo (magga) là paṭihāriya vì chúng loại bỏ đối thủ. Điều gì phát sinh ở đó, hoặc trong điều gì phục vụ như một dấu hiệu, hoặc điều gì đến từ đó, thì đó là pāṭihāriyaṃ. Hoặc, bằng thần thông (iddhi), thuyết hóa (ādesanā), và giáo huấn (anusāsanī), việc loại bỏ các phiền não, vốn là đối thủ của niềm tin (pasāda) v.v. trong tâm của người khác, là pāṭihāriyaṃ theo cách đã giải thích.
Satataṃ dhammadesanāti sabbakālaṃ desetabbadhammadesanā.
"Satataṃ dhammadesanā" (constant teaching of the Dhamma) means the teaching of the Dhamma that should be taught at all times.
Satataṃ dhammadesanā có nghĩa là sự thuyết giảng Dhamma cần được thuyết giảng mọi lúc.
Iddhipāṭihāriyenāti sahādiyoge karaṇavacanaṃ, tena saddhiṃ āciṇṇanti attho.
"Iddhipāṭihāriyena" (by the wonder of psychic power) is an instrumental case in the sense of "together with" (sahādiyoga); the meaning is "practiced together with that."
Iddhipāṭihāriyena là một từ ở thể công cụ (karaṇavacana) với ý nghĩa “cùng với” (sahādiyoge). Ý nghĩa là “được thực hành cùng với điều đó”.
Itaratthāpi esa nayo.
The same method applies to the other terms.
Ở các trường hợp khác cũng theo cách đó.
Dhammasenāpatissa āciṇṇanti yojetabbaṃ.
It should be connected with "practiced by the General of the Dhamma."
Cần phải liên kết là “được thực hành bởi vị Tướng quân Pháp (Dhammasenāpati)”.
Tamatthaṃ khandhakavatthunā sādhento ‘‘devadatte’’tiādimāha.
Wishing to establish that meaning with the Khandhaka story, he says, "Devadatte" and so on.
Để thiết lập ý nghĩa đó bằng câu chuyện trong Khandhaka, ngài đã nói, “Devadatta” và v.v.
Gayāsīseti gayāgāmassa avidūre gayāsīsanāmako hatthikumbhasadiso piṭṭhipāsāṇo atthi, yattha bhikkhusahassassapi okāso hoti, tasmiṃ piṭṭhipāsāṇe.
"Gayāsīse" (at Gayāsīsa): Not far from Gayā village, there is a flat rock named Gayāsīsa, resembling an elephant's forehead, where there is space for a thousand bhikkhus; on that flat rock.
Gayāsīse có nghĩa là trên phiến đá Gayāsīsa, không xa làng Gayā, giống như trán voi, và nơi đó có chỗ cho một ngàn tỳ-khưu.
‘‘Cittācāraṃ ñatvā’’ti iminā ādesanāpāṭihāriyaṃ dasseti, ‘‘dhammaṃ desesī’’ti iminā anusāsanīpāṭihāriyaṃ, ‘‘vikubbanaṃ dassetvā’’ti iminā iddhipāṭihāriyaṃ.
By "having known the state of mind" (cittācāraṃ ñatvā), he demonstrates the miracle of mind-reading (ādesanāpāṭihāriya); by "he taught the Dhamma" (dhammaṃ desesī), he demonstrates the miracle of instruction (anusāsanīpāṭihāriya); by "having shown transformations" (vikubbanaṃ dassetvā), he demonstrates the miracle of psychic power (iddhipāṭihāriya).
Bằng cách nói “Cittācāraṃ ñatvā” (biết được tâm hành), ngài chỉ ra ādesanāpāṭihāriya (phép mầu thuyết hóa). Bằng cách nói “Dhammaṃ desesī” (thuyết pháp), ngài chỉ ra anusāsanīpāṭihāriya (phép mầu giáo huấn). Bằng cách nói “Vikubbanaṃ dassetvā” (chỉ bày sự biến hóa), ngài chỉ ra iddhipāṭihāriya (phép mầu thần thông).
Mahānāgāti mahākhīṇāsavā arahanto.
"Great Nāgas" (Mahānāgā) refers to great arahants whose taints are destroyed.
Mahānāgā có nghĩa là các vị A-la-hán vĩ đại đã đoạn tận lậu hoặc (āsava).
‘‘Nāgo’’ti hi arahato adhivacanaṃ natthi āgu pāpametassāti katvā.
Indeed, the term "Nāga" is a designation for an arahant, because "there is no evil or demerit for him."
Thật vậy, "Nāgo" là một danh xưng cho bậc A-la-hán, vì “người này không có ác nghiệp (āgu pāpaṃ)”.
Yathāha sabhiyasutte –
As it is said in the Sabhiya Sutta –
Như đã nói trong Sabhiya Sutta –
Aṭṭhakathāyaṃ panettha ‘‘dhammasenāpatissa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatā bhikkhū sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
Here, in the Aṭṭhakathā, it is said: "Having heard the Dhamma teaching of the Dhamma-general, five hundred bhikkhus became established in the fruit of stream-entry.
Ở đây, trong Chú giải (Aṭṭhakathā), có nói: "Sau khi nghe pháp của Tướng quân Pháp (Dhammasenāpati), năm trăm tỳ-khưu đã an trú vào quả Dự Lưu (Sotāpattiphala)."
Mahāmoggallānassa dhammadesanaṃ sutvā arahattaphale’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.486) vuttaṃ.
Having heard the Dhamma teaching of Mahāmoggallāna, they became established in the fruit of arahantship."
"Sau khi nghe pháp của Đại Mục Kiền Liên (Mahāmoggallāna), họ đã an trú vào quả A-la-hán (Arahattaphala)."
Saṅghabhedakakkhandhakapāḷiyaṃ pana ‘‘atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ āyasmatā sāriputtena ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyā, āyasmatā ca mahāmoggallānena iddhipāṭihāriyānusāsaniyā ovadiyamānānaṃ anusāsiyamānānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti’’ (cūḷava. 345) ubhinnampi therānaṃ dhammadesanāya tesaṃ dhammacakkhupaṭilābhova dassito, tayidaṃ visadisavacanaṃ dīghabhāṇakānaṃ, khandhakabhāṇakānañca matibhedenāti daṭṭhabbaṃ.
However, in the Saṅghabhedakkhandhaka Pāḷi, it is stated: "Then, for those bhikkhus, being exhorted and instructed by Venerable Sāriputta with the miracle of mind-reading and instruction, and by Venerable Mahāmoggallāna with the miracle of psychic power and instruction, the dust-free, stainless Dhamma-eye arose: 'Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.'" Here, only the attainment of the Dhamma-eye by those bhikkhus through the Dhamma teaching of both Theras is shown. This should be understood as a discrepancy in wording due to differences in opinion between the Dīgha-bhāṇakas and the Khandhaka-bhāṇakas.
Tuy nhiên, trong Saṅghabhedakakkhandhakapāḷi (bản Pāḷi về sự chia rẽ Tăng đoàn), có nói: “Rồi, đối với các tỳ-khưu ấy, khi được Tôn giả Sāriputta giáo huấn bằng ādesanāpāṭihāriya (phép mầu thuyết hóa) và Tôn giả Mahāmoggallāna giáo huấn bằng iddhipāṭihāriya (phép mầu thần thông), thì pháp nhãn (dhammacakkhu) không nhiễm bụi, không vết nhơ đã khởi lên: ‘Bất cứ điều gì có bản chất sinh khởi, tất cả điều đó có bản chất diệt tận.’” Ở đây, chỉ có sự thành tựu pháp nhãn của các tỳ-khưu đó thông qua sự thuyết pháp của cả hai vị Trưởng lão được chỉ ra. Sự khác biệt trong các lời phát biểu này cần được hiểu là do sự khác biệt trong quan điểm của các vị Dīghabhāṇaka (người tụng đọc Trường Bộ Kinh) và các vị Khandhakabhāṇaka (người tụng đọc Khandhaka).
Saṅgāhakabhāsitā hi ayaṃ pāḷi, aṭṭhakathā ca teheva saṅgahamāropitā, apica pāḷiyaṃ uparimaggaphalampi saṅgahetvā ‘‘dhammacakkhuṃ udapādī’’ti vuttaṃ yathā taṃ brahmāyusutte, (ma. ni. 2.343) cūḷarāhulovādasutte (ma. ni. 3.416) cāti veditabbaṃ.
Indeed, this Pāḷi was recited by the compilers, and the Aṭṭhakathā was also compiled by them. Moreover, in the Pāḷi, the higher paths and fruits are also included when it says "the Dhamma-eye arose," as is known from the Brahmāyu Sutta and the Cūḷarāhulovāda Sutta.
Thật vậy, bản Pāḷi này được các vị kết tập (Saṅgāhaka) thuyết giảng, và Chú giải (Aṭṭhakathā) cũng do chính các vị ấy kết tập. Hơn nữa, trong Pāḷi, ngay cả các đạo quả cao hơn cũng được bao gồm khi nói “pháp nhãn (dhammacakkhu) đã khởi lên”, giống như trong Brahmāyu Sutta và Cūḷarāhulovāda Sutta. Điều này cần được hiểu rõ.
‘‘ Anusāsanīpāṭihāriyaṃ pana buddhānaṃ satataṃ dhammadesanā’’ti sātisayatāya vuttaṃ.
"The miracle of instruction, however, is the constant teaching of the Dhamma by the Buddhas" – this is stated due to its excellence.
Lời tuyên bố “Anusāsanīpāṭihāriyaṃ pana buddhānaṃ satataṃ dhammadesanā” (Phép mầu giáo huấn của chư Phật là sự thuyết pháp liên tục) được đưa ra vì tính chất siêu việt của nó.
Saupārambhāni yathāvuttena patirūpakena upārambhitabbato.
"Reproachable" (saupārambhāni) because they are to be reproached by the appropriate means as stated.
Saupārambhāni (có thể bị chỉ trích) vì chúng có thể bị chỉ trích bằng một đối tượng thích hợp như đã nói.
Sadosāni parāropitadosasamucchindanassa anupāyabhāvato.
"Faulty" (sadosāni) because they are not a means for eradicating faults attributed by others.
Sadosāni (có lỗi) vì chúng không phải là phương tiện để hoàn toàn loại bỏ những lỗi lầm do người khác gán cho.
Sadosattā eva addhānaṃ na tiṭṭhanti cirakālaṭṭhāyīni na honti.
Being faulty, they "do not endure for long" (addhānaṃ na tiṭṭhanti); they are not long-lasting.
Chính vì chúng có lỗi, nên chúng không tồn tại lâu dài; chúng không phải là những thứ tồn tại vĩnh viễn.
Addhānaṃ atiṭṭhanato na niyyantīti phalena hetuno anumānaṃ.
"Not enduring for long, they do not lead to liberation" (addhānaṃ atiṭṭhanato na niyyantīti) – here, the effect is inferred from the cause.
Lời tuyên bố “Addhānaṃ atiṭṭhanato na niyyantī” (vì không tồn tại lâu dài nên không đưa đến giải thoát) là một suy luận về nguyên nhân từ kết quả.
Aniyyānikatāya hi tāni anaddhaniyāni.
Indeed, because they do not lead to liberation, they are not lasting.
Thật vậy, vì chúng không dẫn đến giải thoát (aniyyānika), nên chúng không bền vững (anaddhaniya).
Anusāsanīpāṭihāriyaṃ anupārambhaṃ visuddhippabhavato, visuddhinissayato ca.
The miracle of instruction is "irreproachable" (anupārambhaṃ) because it originates from purity and is based on purity.
Anusāsanīpāṭihāriyaṃ (phép mầu giáo huấn) là không bị chỉ trích (anupārambhaṃ) vì nó là nguồn gốc của sự thanh tịnh (visuddhippabhava) và là nơi nương tựa của sự thanh tịnh (visuddhinissaya).
Tatoyeva niddosaṃ. Na hi tattha pubbāparavirodhādidosasambhavo atthi.
For that very reason, it is "faultless" (niddosaṃ). For there is no possibility of faults like contradiction between earlier and later statements there.
Chính vì thế mà vô khuyết điểm (niddosaṃ). Thật vậy, trong đó không có khả năng xảy ra các khuyết điểm như mâu thuẫn trước sau.
Niddosattā eva addhānaṃ tiṭṭhati parappavādavātehi, kilesavātehi ca anupahantabbato.
Being faultless, it "endures for long" (addhānaṃ tiṭṭhati) because it cannot be harmed by the winds of other doctrines or the winds of defilements.
Chính vì vô khuyết điểm nên nó tồn tại lâu dài (addhānaṃ tiṭṭhati), vì không bị các luồng gió dị thuyết của người khác và các luồng gió phiền não làm tổn hại.
Addhānaṃ tiṭṭhanato niyyātīti idhāpi phalena hetuno anumānaṃ.
"Enduring for long, it leads to liberation" (addhānaṃ tiṭṭhanato niyyātīti) – here too, the effect is inferred from the cause.
Vì tồn tại lâu dài nên dẫn dắt đến giải thoát (niyyātī), ở đây cũng là suy luận nguyên nhân từ kết quả.
Niyyānikatāya hi taṃ addhaniyaṃ.
Indeed, because it leads to liberation, it is lasting.
Thật vậy, vì có khả năng dẫn đến giải thoát nên nó tồn tại lâu dài.
Tasmāti yathāvuttakāraṇato, tena ca upārambhādiṃ, anupārambhādiñcāti ubhayaṃ yathākkamaṃ ubhayattha gārayhapāsaṃsabhāvānaṃ hetubhāvena paccāmasati.
"Therefore" (tasmā) – due to the reasons stated, and by that, it refers to both reproach and irreproach, etc., as causes for blameworthiness and praiseworthiness respectively in both cases.
Do đó (tasmā), từ những lý do đã nêu, từ đó, nó lần lượt xem xét cả hai điều là sự khiển trách và sự không khiển trách, v.v., như là nguyên nhân của sự đáng chê trách và đáng khen ngợi trong cả hai trường hợp.
Evaṃ etissā desanāya mukhyapayojanaṃ dassetvā idāni anusaṅgikapayojanaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ.
Having thus shown the primary purpose of this teaching, now, to show its secondary purpose, the passage beginning with "Moreover" (apicā) is commenced.
Sau khi trình bày mục đích chính của bài giảng này như vậy, bây giờ để trình bày mục đích phụ, đoạn “apicā” (hơn nữa) v.v. đã được bắt đầu.
Niyyānameva hi etissā desanāya mukhyapayojanaṃ tassa tadatthabhāvato.
Indeed, liberation is the primary purpose of this teaching, because it is for that purpose.
Thật vậy, sự dẫn đến giải thoát (niyyānaṃ) chính là mục đích chính của bài giảng này, vì nó có ý nghĩa đó.
Buddhānaṃ pana mahantabhāvo anusaṅgikapayojanaṃ atthāpattiyāva gantabbato.
But "the greatness of the Buddhas" (buddhānaṃ mahantabhāvo) is a secondary purpose, as it is to be understood by implication.
Còn sự vĩ đại của chư Phật là mục đích phụ, vì nó được hiểu qua sự suy luận hợp lý.
Kīdiso nāmesa bhikkhūti āha ‘‘yo mahābhūte’’tiādi.
What kind of bhikkhu is he? He says, "The one who the great elements" (yo mahābhūte) and so on.
Vị tỳ khưu này là người như thế nào? Đoạn kinh nói: “yo mahābhūte” (người mà các đại chủng), v.v.
Pariyesantoti apariyesaṃ nirujjhanavasena mahābhūte gavesanto, tesaṃ anavasesanirodhaṃ vīmaṃsantoti vuttaṃ hoti.
Pariyesanto means seeking the great elements by way of their unsearched cessation, investigating their complete cessation.
Pariyesanto (tìm kiếm): Có nghĩa là tìm kiếm các đại chủng theo cách diệt tận không còn sót lại, tức là tìm hiểu sự diệt tận hoàn toàn của chúng.
Vicaritvāti dhammatāya codiyamāno paricaritvā.
Vicaritvā means having wandered, being urged by the nature of things.
Vicaritvā (sau khi đi khắp): Sau khi đi khắp do được thúc đẩy bởi quy luật tự nhiên (dhammatā).
Dhammatāsiddhaṃ kiretaṃ, yadidaṃ tassa bhikkhuno tathā vicaraṇaṃ yathā abhijātiyaṃ mahāpathavikampādi.
It is said that this wandering of that bhikkhu, just like the great earthquake at the time of the Buddha's birth, was accomplished by the nature of things.
Thật vậy, sự đi khắp như vậy của vị tỳ khưu này là điều đã được quy luật tự nhiên xác định, giống như sự chấn động đại địa, v.v., khi Đức Phật đản sinh.
Vissajjokāsanti vissajjaṭṭhānaṃ, ‘‘vissajjakara’’ntipi pāṭho, vissajjakanti attho.
Vissajjokāsa means a place for answering. There is also the reading "vissajjakara", which means one who answers.
Vissajjokāsaṃ (nơi giải đáp): Là nơi để giải đáp. Cũng có bản đọc là “vissajjakaraṃ”, có nghĩa là người giải đáp.
Tasmāti buddhameva pucchitvā nikkaṅkhattā, tasseva vissajjituṃ samatthatāyāti vuttaṃ hoti.
Tasmā means having questioned only the Buddha, due to being free from doubt, and due to the Buddha's ability to answer the question.
Tasmā (do đó): Có nghĩa là vì đã hỏi chính Đức Phật nên không còn nghi ngờ, và vì chỉ có Ngài mới có khả năng giải đáp.
Mahantabhāvappakāsanatthanti sadevake loke anaññasādhāraṇassa buddhānaṃ mahantabhāvassa mahānubhāvatāya dīpanatthaṃ.
Mahantabhāvappakāsanattha means for the purpose of revealing the greatness, the great power, of the Buddhas, which is exclusive to them in the world with its devas.
Mahantabhāvappakāsanatthaṃ (để tuyên bố sự vĩ đại): Để làm sáng tỏ sự vĩ đại của chư Phật, điều không ai khác trong thế giới chư thiên và loài người có được, bằng uy lực lớn lao.
Idañca kāraṇanti ‘‘sabbesampi buddhānaṃ sāsane ediso eko bhikkhu tadānubhāvappakāsako hotī’’ti imampi kāraṇaṃ.
Idañca kāraṇa means this reason also: "In the Dispensation of all Buddhas, there is such a bhikkhu who reveals their power."
Idañca kāraṇaṃ (và lý do này): Cũng là lý do rằng “trong giáo pháp của tất cả chư Phật, có một vị tỳ khưu như vậy để biểu lộ uy lực đó”.
Katthāti nimitte bhummaṃ, kasmiṃ ṭhāne kāraṇabhūteti atthaṃ dassetuṃ ‘‘kiṃ āgammā’’ti vuttaṃ, kiṃ ārammaṇaṃ paccayabhūtaṃ adhigantvā adhigamanahetūti attho.
Katthā is a locative in the sense of a sign. To show the meaning "in what place, being the cause," "kiṃ āgammā" is stated. It means "having attained what object as a condition, as a cause for attainment?"
Katthā (ở đâu): Là cách dùng định sở cách (bhummaṃ) chỉ ý nghĩa về dấu hiệu, để chỉ rõ ý nghĩa “ở vị trí nào là nguyên nhân”, đoạn kinh nói “kiṃ āgammā” (dựa vào điều gì), nghĩa là “sau khi đạt được điều gì làm đối tượng duyên, là nguyên nhân của sự đạt được”.
Tenāha ‘‘kiṃ pattassā’’ti.
Therefore, it is said, "kiṃ pattassā".
Vì thế, đoạn kinh nói “kiṃ pattassā” (của người đã đạt được điều gì).
Kimārammaṇaṃ pattassa puggalassa nirujjhantīti sambandho, hetugabbhavisesanametaṃ.
The connection is: "For a person who has attained what object do they cease?" This is an adjective containing a reason.
Sự liên kết là: “Các đại chủng diệt tận đối với người đã đạt được đối tượng nào?”. Đây là một tính ngữ chứa đựng nguyên nhân.
Teti mahābhūtā.
Te means the great elements.
Te (chúng): Là các đại chủng.
Appavattivasenāti puna anuppajjanavasena.
Appavattivasena means by way of not arising again.
Appavattivasenā (theo cách không tái sinh): Theo cách không tái sinh trở lại.
Sabbākārenāti vacanatthalakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhāna-samuṭṭhānakalāpacuṇṇanānattekattavinibbhogā- vinibbhogasabhāga-visabhāgaajjhattikabāhirasaṅgahapaccayasamannāhārapaccayavibhāgākārato, sasambhārasaṅkhepasasambhāravibhattisalakkhaṇasaṅkhepasalakkhaṇavibhattiākārato cāti sabbena ākārena.
Sabbākārena means in every aspect: in terms of etymology, characteristic, function, manifestation, proximate cause, origin, kalāpa, analysis, diversity, unity, distinction, non-distinction, similarity, dissimilarity, internal and external inclusion, and in terms of the way of condition-aggregation and condition-division; and in terms of the summary with constituents, the detailed explanation with constituents, the summary with characteristics, and the detailed explanation with characteristics.
Sabbākārenā (theo mọi phương diện): Theo mọi phương diện, tức là theo các phương diện về ngữ nghĩa, đặc tính, vị, hiện tại, nhân gần, sự hình thành, nhóm, sự phân chia, sự đa dạng và sự đồng nhất, sự phân biệt và sự không phân biệt, sự bao gồm nội tại và bên ngoài, sự kết hợp duyên và sự phân loại duyên; và theo các phương diện về sự tóm tắt các thành phần, sự phân tích các thành phần, sự tóm tắt các đặc tính, và sự phân tích các đặc tính.
488. Dibbanti ettha pañcahi kāmaguṇehi samaṅgībhūtā hutvā vicaranti, kīḷanti, jotenti cāti devā, devalokā.
488. Here, devā (devas) are those who, being endowed with the five sense pleasures, wander, sport, and shine; devalokā are the deva worlds. Devayāniyo are those by which they go, reach these (deva worlds). Just as the suffix -anīya in "niyyānikā" is in the sense of an agent, so here it should be understood in the sense of an instrument.
488. Ở đây, chư thiên (devā), tức là các cõi trời (devalokā), là những nơi mà chúng sinh sống, vui chơi và tỏa sáng, được trang bị năm dục lạc.
Te yanti upagacchanti etenāti devayāniyo yathā ‘‘niyyānikā’’ti (dha. sa. dukamātikā 97) ettha anīyasaddo katvatthe, tathā idha karaṇattheti daṭṭhabbaṃ.
Just so, it is said, "tena hesā" and so on.
Chúng đi đến, tức là đạt đến, bằng điều này, nên gọi là devayāniyo (phương tiện đến cõi trời). Như trong “niyyānikā” (Dhs. dukamātikā 97), từ anīya là ở nghĩa chủ động, thì ở đây cần hiểu là ở nghĩa công cụ.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘tena hesā’’tiādi.
Thus it is said, "Therefore, this..." and so on.
Thật vậy, đoạn kinh nói “tena hesā” (do đó, nó), v.v.
Vasaṃ vattentoti ettha vasavattanaṃ nāma yathicchitaṭṭhānagamanaṃ.
In vasaṃ vattento, vasavattanaṃ means going to a desired place.
Trong đoạn vasaṃ vattento (kiểm soát), vasavattanaṃ (sự kiểm soát) có nghĩa là đi đến nơi mình mong muốn.
Tanti iddhividhañāṇaṃ.
Taṃ means the iddhi-power knowledge.
Taṃ (điều đó): Là thần thông trí (iddhividhañāṇaṃ).
Cattāro mahārājāno etesaṃ issarāti cātumahārājikā. Kasmā panesa samīpe ṭhitaṃ sadevakalokapajjotaṃ bhagavantaṃ apucchitvā dūre deve upasaṅkamīti codanamapaneti ‘‘samīpe ṭhita’’ntiādinā.
The Four Great Kings are their lords, hence they are Cātumahārājikā. The question as to why he did not ask the Blessed One, who was shining in the world with devas and was near, but approached the devas who were far away, is removed by "samīpe ṭhita" and so on.
Bốn vị Đại Thiên Vương là chủ tể của các vị này, nên gọi là Cātumahārājikā (Tứ Đại Thiên Vương). Tại sao vị tỳ khưu này không hỏi Đức Thế Tôn, người đang hiện diện và soi sáng thế giới chư thiên và loài người, mà lại đến hỏi chư thiên ở xa? Đoạn kinh giải thích thắc mắc này bằng cách nói “samīpe ṭhita” (người đang hiện diện), v.v.
‘‘Ye devā maggaphalalābhino, tepi tamatthaṃ ekadesena jāneyyuṃ, buddhavisayo panāyaṃ pañho pucchito’’ti cintetvā ‘‘na jānāmā’’ti āhaṃsu.
Thinking, "Even those devas who have attained the path and fruition might know that matter partially, but this question asked by the bhikkhu is within the Buddha's domain," they said, "We do not know."
Các vị ấy nghĩ: “Những vị thiên đã đạt được đạo quả cũng có thể biết được phần nào ý nghĩa đó, nhưng câu hỏi này thuộc về phạm vi của chư Phật.” Vì thế, các vị ấy nói: “Chúng tôi không biết.”
Tenāha ‘‘buddhavisaye’’tiādi.
Therefore, it is said, "buddhavisaye" and so on.
Do đó, đoạn kinh nói “buddhavisaye” (phạm vi của chư Phật), v.v.
Na labbhāti na sakkā, ajjhottharaṇaṃ nāmettha pucchāya nibbādhananti vuttaṃ ‘‘punappunaṃ pucchatī’’ti.
Na labbhā means it is not possible. Here, ajjhottharaṇaṃ means to overwhelm with questions, which is why "punappunaṃ pucchatī" is stated.
Na labbhā (không thể được): Không thể làm được. Ở đây, ajjhottharaṇaṃ (sự áp đảo) có nghĩa là sự ngăn cản câu hỏi. Đoạn kinh nói “punappunaṃ pucchatī” (hỏi đi hỏi lại).
‘‘Hatthato mocessāmā’’ti vohāravasena vuttaṃ, handa naṃ dūramapanessāmāti vuttaṃ hoti.
"Hatthato mocessāmā" is said in the sense of common usage; it means, "Come, let us send him far away."
“Hatthato mocessāmā” (chúng ta sẽ giải thoát khỏi tay ông ta): Được nói theo cách dùng thông thường. Có nghĩa là “chúng ta hãy đưa ông ta đi xa”.
Abhikkantatarāti ettha abhisaddo atisaddatthoti āha ‘‘atikkantatarā’’ti, rūpasampattiyā ceva paññāpaṭibhānādiguṇehi ca amhe abhibhuyya paresaṃ kāmanīyatarāti attho.
In Abhikkantatarā, the prefix abhi has the meaning of ati (very, exceedingly), so it is said, "atikkantatarā". It means "more desirable to others, surpassing us in beauty and qualities such as wisdom and quick wit."
Trong đoạn abhikkantatarā (tuyệt diệu hơn), từ abhi có nghĩa là “rất”, nên đoạn kinh nói “atikkantatarā” (vượt trội hơn). Có nghĩa là “chúng ta vượt trội hơn các vị khác về sự hoàn hảo của sắc tướng và các đức tính như trí tuệ và tài hùng biện, và được các vị khác mong muốn hơn”.
Paṇītatarāti uḷāratarā.
Paṇītatarā means more excellent.
Paṇītatarā (thù thắng hơn): Cao quý hơn.
Tena vuttaṃ ‘‘uttamatarā’’ti.
Therefore, it is said, "uttamatarā".
Vì thế, đoạn kinh nói “uttamatarā” (tối thượng hơn).
Khajjopanakanti rattiṃ jalantaṃ khuddakakimiṃ.
Khajjopanaka means a small insect that glows at night, a firefly.
Khajjopanakaṃ (đom đóm): Một loài côn trùng nhỏ phát sáng vào ban đêm.
Dhamanto viyāti mukhavātaṃ dento viya.
Dhamanto viyā means as if blowing with the breath from the mouth.
Dhamanto viyā (như thổi): Như thổi hơi từ miệng.
Atthi cevāti ediso mahābhūtapariyesako puggalo nāma vijjamāno eva bhaveyya, mayā apesitoyeva pacchā jānissatīti adhippāyo.
Atthi cevā means that such a person, a seeker of the great elements, would indeed exist, and that "even if I do not send him, he will know later"—this is Sakka's intention.
Atthi cevā (chắc chắn có): Có nghĩa là “có một người tìm kiếm các đại chủng như vậy, người đó sẽ tự biết sau này, dù ta không sai bảo”.
Tatoti tathā cintanato paraṃ.
Tato means after thinking in that way.
Tato (sau đó): Sau khi suy nghĩ như vậy.
Iddhividhañāṇasseva adhippetattā devayāniyasadisova.
Because only the knowledge of psychic powers (iddhividhañāṇa) is intended, it is just like the path to the devas.
Vì chỉ có thần thông trí (iddhividhañāṇaṃ) được đề cập, nên nó giống như con đường đến cõi trời (devayāniyasadisova).
‘‘Devayāniyamaggoti vā…pe… abhiññāñāṇanti vā sabbametaṃ iddhividhañāṇasseva nāma’’nti idaṃ pāḷiyaṃ, aṭṭhakathāsu ca tattha tattha āgataruḷhināmavasena vuttaṃ.
"Or 'the path to the devas'... or 'knowledge of higher powers (abhiññāñāṇa)', all this is just a name for the knowledge of psychic powers (iddhividhañāṇa)." This statement is given in the Pāḷi and in the commentaries here and there according to the customary usage of terms.
“Devayāniyamaggo” (con đường đến cõi trời) hoặc “abhiññāñāṇaṃ” (thắng trí): Tất cả những tên gọi này là tên gọi của thần thông trí (iddhividhañāṇaṃ) được dùng theo cách thông thường trong các bản Pāḷi và chú giải.
Sabbāsupi hi abhiññāsu devayāniyamaggādiekacittakkhaṇikaappanādināmaṃ yathārahaṃ sambhavati.
For indeed, among all higher powers (abhiññā), names like 'path to the devas' and 'one-moment jhāna of absorption (appanā)' are appropriately possible.
Thật vậy, trong tất cả các thắng trí, tên gọi như devayāniyamagga (con đường đến cõi trời) và appanā (định tâm) chỉ trong một sát na tâm, v.v., đều có thể xảy ra một cách thích hợp.
497. Padesenāti ekadesena, upādinnakena sattasantānapariyāpannenāti attho.
497. "Padesena" means by a part, that is, by that which is grasped (upādinnaka), included in the continuum of beings.
497. Padesenā (bằng một phần): Bằng một phần, có nghĩa là bằng một phần trong dòng tương tục của chúng sinh được chấp thủ.
Anupādinnakepīti anindriyabaddhepi.
"Anupādinnakepī" means also in that which is not grasped (anindriyabaddha).
Anupādinnakepī là ngay cả trong những gì không bị ràng buộc bởi các căn.
Nippadesatoti anavasesato.
"Nippadesato" means without remainder, completely.
Nippadesato là không còn sót lại.
Tasmāti tathā pucchitattā, pucchāya ayuttabhāvatoti adhippāyo.
"Tasmā" means because it was asked in that way; the intention is that the question was inappropriate.
Tasmā là vì đã hỏi như vậy, ý nói vì câu hỏi không phù hợp.
Pucchāmūḷhassāti pucchitumajānanato pucchāya sammūḷhassa.
"Pucchāmūḷhassa" means for one who is bewildered by the question, because he does not know how to ask.
Pucchāmūḷhassa là đối với người không biết cách hỏi, tức là người bị mê muội về câu hỏi.
Vitathapañho hi ‘‘pucchāmūḷho’’ti vuccati yathā ‘‘maggamūḷho’’ti.
For an erroneous questioner is called "pucchāmūḷho", just as one bewildered about the path is called "maggamūḷho".
Thật vậy, một câu hỏi sai lầm được gọi là “pucchāmūḷho” (người mê muội về câu hỏi), giống như “maggamūḷho” (người mê muội về con đường).
Pucchāya dosaṃ dassetvāti tena katapucchāya pucchitākāre dosaṃ vibhāvetvā.
"Pucchāya dosaṃ dassetvā" means having revealed the fault in the manner of the question he asked.
Pucchāya dosaṃ dassetvā là đã chỉ ra lỗi lầm trong cách hỏi của câu hỏi do vị ấy đặt ra.
Pucchāvissajjananti tathā sikkhāpitāya avitathapucchāya vissajjanaṃ.
"Pucchāvissajjanaṃ" means answering the correct question after it has been taught in that way.
Pucchāvissajjanaṃ là việc trả lời câu hỏi đúng đắn đã được dạy như vậy.
Yasmā vissajjanaṃ nāma pucchānurūpaṃ, pucchāsabhāgena vissajjetabbato, na ca tathāgatā virajjhitvā katapucchānurūpaṃ virajjhitvāva vissajjenti, atthasabhāgatāya ca vissajjanassa pucchakā tadatthaṃ anavabujjhantā sammuyhanti, tasmā pucchaṃ sikkhāpetvā avitathapucchāya vissajjanaṃ buddhānamāciṇṇanti veditabbaṃ.
Since an answer must correspond to the question, because it must be answered according to the nature of the question, and since Tathāgatas do not answer erroneously in response to an erroneously posed question, and because of the nature of the meaning of the answer, questioners, not understanding that meaning, become bewildered; therefore, it should be known that it is the custom of the Buddhas to teach the question and then answer the correct question.
Vì câu trả lời phải phù hợp với câu hỏi, phải được trả lời theo bản chất của câu hỏi, và vì các Đức Như Lai không trả lời sai lầm theo một câu hỏi sai lầm, và vì những người hỏi, do bản chất của câu trả lời, không hiểu được ý nghĩa đó sẽ bị mê muội; do đó, cần phải biết rằng việc dạy câu hỏi rồi trả lời câu hỏi đúng đắn là thông lệ của các Đức Phật.
Tenāha ‘‘kasmā’’tiādi.
Therefore, he said "kasmā" and so on.
Vì thế, vị thầy nói: “Kasmā” (Tại sao?) v.v.
Duviññāpayoti yathāvuttakāraṇena duviññāpetabbo.
"Duviññāpayo" means difficult to make known for the reasons stated.
Duviññāpayo là khó hiểu được bởi các lý do đã nêu.
498. Na patiṭṭhātīti paccayaṃ katvā na patiṭṭhahati.
498. "Na patiṭṭhātī" means it does not stand by making a condition.
498. Na patiṭṭhāti là không thiết lập dựa trên duyên.
‘‘Katthā’’ti idaṃ nimitte bhummanti āha ‘‘kiṃ āgammā’’ti.
He said "kiṃ āgammā" because "katthā" is locative in the sense of a sign.
Từ ‘‘Katthā’’ này là ở nghĩa dấu hiệu (nimitta), nên vị thầy nói ‘‘kiṃ āgammā’’.
Appatiṭṭhāti appaccayā, sabbena sabbaṃ samucchinnakāraṇāti attho.
"Appatiṭṭhā" means without cause, that is, with causes entirely eradicated.
Appatiṭṭhā là không có duyên, ý nói là nguyên nhân đã bị đoạn diệt hoàn toàn.
Upādinnaṃyevāti indriyabaddhameva.
"Upādinnaṃyevā" means only that which is bound by the faculties.
Upādinnaṃyevā là chỉ những gì bị ràng buộc bởi các căn.
Yasmā ekadisābhimukhaṃ santānavasena bahudhā saṇṭhite rūpappabandhe dīghasaññā, tamupādāya tato appakaṃ saṇṭhite rassasaññā, tadubhayañca visesato rūpaggahaṇamukhena gayhati, tasmā ‘‘saṇṭhānavasenā’’tiādi vuttaṃ.
Since the perception of "long" arises in a series of forms arranged in many ways in one direction, and dependent on that, the perception of "short" arises in a smaller arrangement, and both of these are grasped specifically through the apprehension of form; therefore, "saṇṭhānavasenā" and so on was stated.
Vì trong chuỗi sắc pháp được thiết lập theo nhiều cách, hướng về một phía theo dòng chảy, có tưởng về dài (dīghasaññā), và dựa vào đó, trong chuỗi sắc pháp được thiết lập ít hơn, có tưởng về ngắn (rassasaññā), và cả hai điều này được nắm bắt đặc biệt qua phương tiện nắm bắt sắc, nên đã nói ‘‘saṇṭhānavasenā’’ v.v.
Appaparimāṇe rūpasaṅghāte aṇusaññā, tadupādāya tato mahati thūlasaññā, idampi dvayaṃ visesato rūpaggahaṇamukhena gayhatīti āha ‘‘imināpī’’tiādi.
The perception of "minute" arises in a small aggregate of forms, and dependent on that, the perception of "gross" arises in a large one; this pair is also grasped specifically through the apprehension of form; therefore, he said "imināpī" and so on.
Trong khối sắc pháp có giới hạn nhỏ, có tưởng về vi tế (aṇusaññā), và dựa vào đó, trong khối sắc pháp lớn hơn, có tưởng về thô (thūlasaññā); cả hai điều này cũng được nắm bắt đặc biệt qua phương tiện nắm bắt sắc, nên vị thầy nói ‘‘imināpī’’ v.v.
‘‘Pi-saddena cettha ‘saṇṭhānavasena upādārūpaṃ vutta’’nti etthāpi vaṇṇamattameva kathitanti imamatthaṃ samuccinātī’’ti vadanti.
Some say: "And by the word 'pi' here, it also encompasses the meaning that even in 'saṇṭhānavasena upādārūpaṃ vuttaṃ' (derived form is spoken of in terms of shape), only color is spoken of."
Các vị thầy nói rằng: “Với từ ‘pi’ ở đây, nó bao gồm ý nghĩa rằng ‘ngay cả trong câu “sắc bị chấp thủ đã được nói theo hình dạng” này, chỉ có màu sắc được nói đến’.”
Vaṇṇasaddo hettha rūpāyatanapariyāyova.
Here, the word "vaṇṇa" is merely a synonym for "rūpāyatana".
Ở đây, từ vaṇṇa là một từ đồng nghĩa với rūpāyatana (sắc xứ).
Subhanti sundaraṃ, iṭṭhanti attho.
"Subhaṃ" means beautiful, that is, agreeable.
Subhaṃ là đẹp, ý nói là đáng ưa thích.
Asubhanti asundaraṃ, aniṭṭhanti attho.
"Asubhaṃ" means not beautiful, that is, disagreeable.
Asubhaṃ là không đẹp, ý nói là không đáng ưa thích.
Tenāha ‘‘iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ panevaṃ kathita’’nti.
Therefore, he said "iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ panevaṃ kathitaṃ".
Vì thế, vị thầy nói ‘‘iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ panevaṃ kathita’’ (đối tượng đáng ưa thích và không đáng ưa thích đã được nói như vậy).
Dīghaṃ rassaṃ aṇuṃ thūlaṃ subhāsubhanti tīsupi ṭhānesu rūpāyatanamukhena upādārūpasseva gahaṇaṃ bhūtarūpānaṃ visuṃ gahitattāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that in all three instances—long, short; minute, gross; beautiful, ugly—the grasping of derived form (upādārūpa) is through the sense object of form (rūpāyatana), because the primary elements (bhūtarūpa) are grasped separately.
Cần phải hiểu rằng ở cả ba trường hợp – dài, ngắn, vi tế, thô, đẹp, xấu – sự nắm bắt chỉ là sắc bị chấp thủ (upādārūpa) thông qua sắc xứ (rūpāyatana), vì các đại chủng (bhūtarūpa) đã được nắm bắt riêng biệt.
‘‘Kattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhatī’’ti hi bhūtarūpāni visuṃ gayhanti.
For indeed, the primary elements are grasped separately in "Where do water and earth, fire and air not gain a footing?"
Thật vậy, các đại chủng được nắm bắt riêng biệt trong câu “Nước, đất, lửa, gió không trụ ở đâu?”
Nāmanti vedanādikkhandhacatukkaṃ.
"Nāma" refers to the four aggregates beginning with feeling (vedanā).
Nāma là bốn uẩn: thọ, tưởng, hành, thức.
Tañhi ārammaṇābhimukhaṃ namanato, nāmakaraṇato ca ‘‘nāma’’nti vuccati.
For that is called "nāma" because it bends towards the object and because of its naming.
Nó được gọi là ‘‘nāma’’ vì nó hướng về đối tượng và vì nó là sự đặt tên.
Heṭṭhā ‘‘dīghaṃ rassa’’ntiādinā vuttameva idha ruppanaṭṭhena rūpasaññāya gahitanti dasseti ‘‘dīghādibheda’’nti iminā.
He shows that what was stated below as "long, short" and so on, is here grasped by the perception of form (rūpasaññā) in the sense of being afflicted (ruppana), by this "dīghādibhedaṃ".
Vị thầy chỉ ra rằng điều đã được nói ở dưới bằng ‘‘dīghaṃ rassa’’ v.v. ở đây được nắm bắt bởi tưởng về sắc (rūpasaññā) theo nghĩa bị hoại diệt (ruppanaṭṭha) bằng từ ‘‘dīghādibheda’’ này.
Ādisaddena āpādīnañca saṅgaho.
By the term ‘ādi’ (etc.), the water element and so forth are also included.
Với từ ādi, các yếu tố như nước (āpo) cũng được bao gồm.
Yasmā vā dīghādisamaññā na rūpāyatanavatthukāva, atha kho bhūtarūpavatthukāpi.
Or, because the designations such as long and short are not based solely on the rūpāyatana (visible form), but also on the bhūtarūpa (primary elements of matter).
Hoặc vì các danh xưng như dài v.v. không chỉ dựa trên sắc xứ, mà còn dựa trên các đại chủng.
Tathā hi saṇṭhānaṃ phusanamukhenapi gayhati, tasmā dīgharassādiggahaṇena bhūtarūpampi gayhatevāti imamatthaṃ viññāpetuṃ ‘‘dīghādibhedaṃ rūpa’’ micceva vuttaṃ.
For indeed, form (saṇṭhāna) is also grasped through the avenue of touch; therefore, by grasping long, short, etc., the primary elements of matter (bhūtarūpa) are also grasped. To make this meaning clear, it is simply stated as “form of the long, etc., kind.”
Thật vậy, hình dạng cũng được nắm bắt qua sự xúc chạm; do đó, để làm rõ ý nghĩa này rằng các đại chủng cũng được nắm bắt qua sự nắm bắt dài, ngắn v.v., chỉ nói ‘‘sắc có sự phân biệt dài v.v.’’.
Kiṃ āgammāti kiṃ adhigantvā kissa adhigamanahetu.
“Kiṃ āgammā” means having attained what, or due to the attainment of what.
Kiṃ āgammā là dựa vào điều gì, vì lý do đạt được điều gì?
‘‘Uparujjhatī’’ti idaṃ anuppādanirodhaṃ sandhāya vuttaṃ, na khaṇanirodhanti āha ‘‘asesametaṃ nappavattatī’’ti.
The statement ‘‘uparujjhatī’’ (ceases) refers to cessation without re-arising (anuppādanirodha), not momentary cessation (khaṇanirodha). Thus, he says, ‘‘all of this does not arise’’.
Từ ‘‘uparujjhatī’’ này được nói đến để chỉ sự diệt không sinh khởi (anuppādanirodha), không phải sự diệt sát na (khaṇanirodha), nên vị thầy nói ‘‘asesametaṃ nappavattatī’’.
499. Tatra veyyākaraṇaṃ bhavatīti anusandhivacanamattaṃ cuṇṇiyapāṭhaṃ vatvā veyyākaraṇavacanabhūtaṃ viññāṇantiādiṃ siloka māhāti adhippāyo.
499. The meaning is that, having spoken the mere connective passage, the prose text, “Tatra veyyākaraṇaṃ bhavatī” (There is an explanation for this), he then recited the verse beginning with “viññāṇaṃ” (consciousness), which constitutes the explanation.
499. Tatra veyyākaraṇaṃ bhavatī là ý nói rằng sau khi nói một đoạn văn xuôi (cuṇṇiyapāṭha) chỉ là lời nối tiếp (anusandhivacanamattaṃ), Đức Thế Tôn đã nói bài kệ ‘‘viññāṇaṃ’’ v.v., là lời giải thích (veyyākaraṇavacana).
Viññātabbanti visiṭṭhena ñāṇena ñātabbaṃ, sabbañāṇuttamena ariyamaggañāṇena paccakkhato jānitabbanti attho.
“Viññātabbaṃ” means to be known by special knowledge, that is, to be known directly by the noble path-knowledge, which is superior to all other knowledge.
Viññātabbaṃ là điều cần được biết bằng trí tuệ đặc biệt, ý nói là cần được biết một cách trực tiếp bằng trí tuệ Bát Thánh Đạo, là trí tuệ tối thượng trong tất cả các trí tuệ.
Tenāha ‘‘nibbānassetaṃ nāma’’nti.
Therefore, he says, ‘‘This is a name for Nibbāna’’.
Vì thế, vị thầy nói ‘‘nibbānassetaṃ nāma’’.
Nidassīyateti nidassanaṃ, cakkhuviññeyyaṃ, na nidassanaṃ anidassanaṃ, acakkhuviññeyyanti atthaṃ vadanti.
That which is pointed out is nidassanaṃ (visible, manifest), i.e., cognizable by the eye-consciousness. That which is not nidassanaṃ is anidassanaṃ (invisible, non-manifest), i.e., not cognizable by the eye-consciousness—so they say.
Nidassīyate (được chỉ ra) nên là nidassanaṃ (có thể chỉ ra), là điều có thể được nhận biết bằng nhãn thức; không phải nidassanaṃ là anidassanaṃ (không thể chỉ ra), là điều không thể được nhận biết bằng nhãn thức, các vị thầy nói ý nghĩa đó.
Nidassanaṃ vā upamā, tadetassa natthīti anidassanaṃ. Na hi nibbānassa niccassa ekabhūtassa accantapaṇītasabhāvassa sadisaṃ nidassanaṃ kutoci labbhatīti.
Or, nidassanaṃ is an analogy. That which has no such analogy is anidassanaṃ. For Nibbāna, which is eternal, of a single nature, and of an utterly sublime essence, no comparable analogy can be found anywhere.
Hoặc nidassanaṃ là ví dụ (upamā), điều đó không có đối với Niết Bàn nên là anidassanaṃ. Thật vậy, không thể tìm thấy một ví dụ nào tương tự cho Niết Bàn, vốn là thường hằng, là một thực thể duy nhất, và có bản chất vô cùng vi diệu.
Yaṃ ahutvā sambhoti, hutvā paṭiveti, taṃ saṅkhataṃ udayavayantehi saantaṃ, asaṅkhatassa pana nibbānassa niccassa te ubhopi antā na santi, tato eva navabhāvāpagamasaṅkhātā jaratāpi tassa natthīti vuttaṃ ‘‘uppādanto vā’’tiādi.
That which arises having not existed, and ceases having existed, is conditioned (saṅkhata), having ends in arising and passing away. But for unconditioned (asaṅkhata) Nibbāna, which is eternal, both of those ends do not exist. For that very reason, old age (jaratā), which is the cessation of newness, also does not exist for it. Thus, it is said, ‘‘the end of arising, etc.’’
Điều gì không có mà sinh khởi, có rồi hoại diệt, điều đó là hữu vi (saṅkhata), có khởi diệt (udayavayanta); còn Niết Bàn là vô vi (asaṅkhata) và thường hằng, cả hai cực đoan đó đều không có, và do đó, sự già yếu (jaratā), tức là sự mất đi trạng thái mới mẻ, cũng không có đối với nó, nên đã nói ‘‘uppādanto vā’’ v.v.
Tattha uppādantoti uppādāvatthā.
Here, ‘‘uppādanto’’ (end of arising) refers to the state of arising.
Trong đó, uppādanto là trạng thái sinh khởi (uppādāvatthā).
Vayantoti bhaṅgāvatthā.
‘‘Vayanto’’ (end of passing away) refers to the state of dissolution.
Vayanto là trạng thái hoại diệt (bhaṅgāvatthā).
Ṭhitassa aññathattantoti jaratā vuttā.
‘‘Ṭhitassa aññathattanto’’ (the end of the alteration of what has stood) refers to old age (jaratā).
Ṭhitassa aññathattanto là sự già yếu (jaratā) được nói đến.
Avasesaggahaṇena ṭhitāvatthā anuññātā hoti.
By the inclusion of the remaining, the state of abiding is implied.
Với sự nắm bắt phần còn lại, trạng thái tồn tại (ṭhitāvatthā) được ngầm cho phép.
Titthassāti pānatitthassa.
‘‘Titthassā’’ means of a bathing place.
Titthassa là bến nước uống (pānatittha).
Tattha nibbacanaṃ dasseti ‘‘tañhī’’tiādinā.
Here, he shows the etymology with ‘‘tañhī’’ and so forth.
Trong đó, vị thầy chỉ ra sự giải thích từ nguyên (nibbacanaṃ) bằng ‘‘tañhī’’ v.v.
Papantīti pakārena pivanti.
‘‘Papantī’’ means they drink in various ways.
Papanti là uống một cách đặc biệt.
Tathā hi ācariyena vuttaṃ ‘‘papanti etthāti papanti vuttaṃ.
Thus, the teacher said, ‘‘They drink here, therefore it is called papanti. Here, papanti is a drinking place.’’
Thật vậy, vị thầy đã nói: ‘‘Uống ở đây nên được gọi là papanti. Ở đây, papanti là bến nước uống’’ (dī. ni. ṭī. 1.499), theo ngữ nguyên học (niruttinaya), hoặc theo đặc điểm của âm thanh, chữ pa đã được đổi thành chữ bha. Sabbato là từ tất cả các phương tiện của đề mục thiền.
Ettha hi papanti pānatittha’’nti (dī. ni. ṭī. 1.499) niruttinayena, yathārutalakkhaṇena vā pa-kārassa bha-kāro kato. Sabbatoti sabbakammaṭṭhānamukhato.
According to the rule of nirutti, or by the literal characteristic, the letter ‘pa’ is changed to ‘bha’. ‘‘Sabbato’’ means from all aspects of meditation subjects.
Ở đây, họ uống nước nên gọi là bến nước” theo phương pháp nirutti (ngữ nguyên học), hoặc theo quy tắc văn phạm thông thường, pa-kāra được biến thành bha-kāra. Sabbato có nghĩa là từ cửa ngõ của tất cả các đề mục thiền định.
Tenāha ‘‘aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu yena yena mukhenā’’ti.
Therefore, he says, ‘‘by whatever aspect among the thirty-eight meditation subjects’’.
Vì thế, vị thầy nói ‘‘aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu yena yena mukhenā’’ (bằng bất kỳ phương tiện nào trong 38 đề mục thiền).
Ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – pakārena bhāsanaṃ jotanaṃ pabhā, sabbato pabhā assāti sabbatopabhaṃ, kenaci anupakkiliṭṭhatāya samantato pabhassaraṃ visuddhanti attho.
This is another method from the Aṭṭhakathā: Pabhā is shining, illuminating in various ways. That which has light from all sides is sabbatopabhaṃ, meaning it is radiant and pure from all sides, untainted by anything.
Đây là một cách giải thích khác từ chú giải (aṭṭhakathā): Sự chiếu sáng (jotanaṃ) một cách đặc biệt là pabhā (ánh sáng); có ánh sáng từ mọi phía nên là sabbatopabhaṃ (có ánh sáng từ mọi phía), ý nói là trong sáng, thanh tịnh hoàn toàn từ mọi phía vì không bị bất kỳ phiền não nào làm ô nhiễm.
Ettha nibbāneti nimitte bhummaṃ dasseti ‘‘idaṃ nibbānaṃ āgammā’’ti iminā.
Here, ‘‘ettha nibbāne’’ (in this Nibbāna) indicates the locative case in the sense of a sign, by the phrase ‘‘idaṃ nibbānaṃ āgammā’’ (having attained this Nibbāna).
Ettha nibbāne là vị thầy chỉ ra nghĩa vị trí (nimitte bhummaṃ) bằng từ ‘‘idaṃ nibbānaṃ āgammā’’ này.
Yena nibbānamadhigataṃ, taṃ santatipariyāpannānaṃyeva idha anuppādanirodho adhippetoti vuttaṃ ‘‘upādinnakadhammajātaṃ nirujjhati, appavattaṃ hotī’’ti.
The cessation without re-arising (anuppādanirodho) here is intended only for those phenomena that are included in the continuity of knowledge by which Nibbāna has been attained. Thus, it is said, ‘‘the aggregate of grasped phenomena ceases, it becomes non-arising’’.
Điều được mong muốn ở đây là sự diệt không sinh khởi (anuppādanirodho) chỉ dành cho những pháp thuộc về dòng chảy (santatipariyāpannānaṃ) mà Niết Bàn đã được chứng đắc, nên đã nói ‘‘upādinnakadhammajātaṃ nirujjhati, appavattaṃ hotī’’ (các pháp bị chấp thủ diệt tận, không còn tồn tại).
Tatthāti yadetaṃ ‘‘viññāṇassa nirodhenā’’ti padaṃ vuttaṃ, tasmiṃ.
‘‘Tatthā’’ means in that phrase, ‘‘by the cessation of consciousness,’’ which was stated.
Tatthā là trong từ ‘‘viññāṇassa nirodhenā’’ (với sự diệt của thức) đã được nói đến.
Viññāṇaṃ uddharati tassa vibhajjitabbattā.
He brings up consciousness because it needs to be analyzed.
Vị thầy nêu ra thức (viññāṇaṃ) vì nó cần được phân tích.
Carimakaviññāṇanti arahato cuticittasaṅkhātaṃ parinibbānacittaṃ.
‘‘Carimakaviññāṇaṃ’’ (the last consciousness) refers to the parinibbāna-consciousness, which is the death-consciousness of an Arahant.
Carimakaviññāṇaṃ là tâm parinibbāna (parinibbānacitta), tức là tâm tử (cuticitta) của một vị A-la-hán.
Abhisaṅkhāraviññāṇanti puññādiabhisaṅkhāracittaṃ.
‘‘Abhisaṅkhāraviññāṇaṃ’’ (conditioned consciousness) refers to the consciousness of meritorious and other volitional formations.
Abhisaṅkhāraviññāṇaṃ là tâm abhisaṅkhāra (tâm tạo tác) như phước đức (puñña) v.v.
Etthetaṃ uparujjhatīti etasmiṃ nibbāne etaṃ nāmarūpaṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā nirujjhati.
‘‘Etthetaṃ uparujjhatī’’ means that this name-and-form ceases in this Nibbāna, by the Nibbāna-element without any remainder of clinging.
Etthetaṃ uparujjhatī là trong Niết Bàn này, danh sắc (nāmarūpa) này diệt tận trong Niết Bàn giới không còn dư y (anupādisesanibbānadhātu).
Tenāha ‘‘vijjhāta…pe… bhāvaṃ yātī’’ti.
Therefore, he says, ‘‘it is extinguished…pe… it attains the state’’.
Vì thế, vị thầy nói ‘‘vijjhāta…pe… bhāvaṃ yātī’’ (đã tắt…v.v… đạt đến trạng thái).
Vijjhātadīpasikhā viyāti nibbutadīpasikhā viya.
‘‘Vijjhātadīpasikhā viyā’’ means like an extinguished lamp flame.
Vijjhātadīpasikhā viyā là như ngọn đèn đã tắt.
‘‘Abhisaṅkhāraviññāṇassāpī’’tiādinā saupādisesanibbānadhātumukhena anupādisesanibbānadhātumeva vadati nāmarūpassa anavasesato uparujjhanassa adhippetattā.
By starting with ‘‘abhisaṅkhāraviññāṇassāpi’’ (even of conditioned consciousness), he refers to the Nibbāna-element without any remainder of clinging (anupādisesanibbānadhātu) through the avenue of the Nibbāna-element with remainder of clinging (saupādisesanibbānadhātu), because the complete cessation of name-and-form is intended.
Với ‘‘Abhisaṅkhāraviññāṇassāpī’’ v.v., vị thầy chỉ nói đến Niết Bàn giới không còn dư y (anupādisesanibbānadhātu) thông qua Niết Bàn giới còn dư y (saupādisesanibbānadhātu), vì sự diệt tận hoàn toàn của danh sắc (nāmarūpa) là điều được mong muốn.
Tena vuttaṃ ‘‘anuppādavasena uparujjhatī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘it ceases in the sense of non-arising’’.
Vì thế, vị thầy nói ‘‘anuppādavasena uparujjhatī’’ (diệt tận theo cách không sinh khởi).
Sotāpattimaggañāṇenāti kattari, karaṇe vā karaṇavacanaṃ, nirodhenāti pana hetumhi.
‘‘Sotāpattimaggañāṇenā’’ is a word in the instrumental case, either in the sense of agent or instrument, but ‘‘nirodhenā’’ is in the sense of cause.
Sotāpattimaggañāṇena là cách nói ở nghĩa chủ thể (kattari), hoặc ở nghĩa công cụ (karaṇa). Còn nirodhena là ở nghĩa nguyên nhân (hetu).
Etthāti nibbāne.
‘‘Etthā’’ means in Nibbāna.
Ettha là ở Nibbāna.
Sesaṃ sabbattha uttānatthameva.
The rest is clear in all respects.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi đều có nghĩa hiển nhiên.