381. Evaṃ jāliyasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni mahāsīhanādasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, jāliyasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa mahāsīhanādasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… uruññāyaṃ viharatīti mahāsīhanādasutta’’nti āha.
381. Having thus commented on the Jāliya Sutta, the commentator now wishes to comment on the Mahāsīhanāda Sutta. To explain that the opportunity for commentary has arrived in due order, or to declare that the Sutta recited immediately after the Jāliya Sutta is the Mahāsīhanāda Sutta, it says “Thus have I heard... Uruññā... dwells: the Mahāsīhanāda Sutta.”
381. Sau khi chú giải kinh Jāliya như vậy, bây giờ để chú giải kinh Mahāsīhanāda, để trình bày sự việc đã đến lúc chú giải theo thứ tự, hoặc để tuyên bố rằng kinh được tụng sau kinh Jāliya là kinh Mahāsīhanāda, ngài nói “Evamme sutaṃ…pe… uruññāyaṃ viharatīti mahāsīhanādasutta” (Như vầy tôi nghe… Thế Tôn trú ở Uruññā, đây là kinh Mahāsīhanāda).
Etadeva nāmanti yasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ, tassa raṭṭhassapi yasmiṃ nagare bhagavā vihāsi, tassa nagarassapi ‘‘uruññā’’tveva nāmaṃ, tasmā uruññāyanti uruññānāmajanapade uruññānāmanagareti āvuttiādinayena attho veditabbo.
"Of this very name" (Etadeva nāmaṃ) means that the town where that country is located, and in which the Blessed One dwelled, is also named "Uruññā." Therefore, the meaning of "in Uruññā" should be understood as "in the Uruññā named region, in the Uruññā named town" by way of repetition and so on.
Cái tên đó có nghĩa là thành phố đó nằm trong quốc độ nào, và Thế Tôn đã trú ở thành phố nào của quốc độ đó, thì thành phố đó cũng có tên là “Uruññā”. Vì vậy, ý nghĩa của “uruññāyaṃ” phải được hiểu theo cách lặp lại và vân vân, tức là “trong xứ Uruññā, tại thành phố Uruññā”.
Iminā imamatthaṃ dasseti – na sabbattha niyatapulliṅgaputhuvacanāva janapadavācī saddā, katthaci aniyatapulliṅgaputhuvacanāpi yathā ‘‘āḷaviyaṃ viharatī’’ti (pāci. 84, 89) keci janapadamevatthaṃ vadanti, taṃ apanetuṃ ‘‘bhagavā hī’’tiādi vuttaṃ.
By this, it shows this meaning: "Not all words denoting a country are always masculine plural. Some can also be non-fixed masculine plural, as in 'He dwells in Āḷavī.' To refute some teachers who say that here it means only the country, 'for the Blessed One' and so on is stated."
Bằng cách này, ngài chỉ ra ý nghĩa rằng: không phải tất cả các từ chỉ quốc độ đều là danh từ giống đực số nhiều cố định; đôi khi chúng cũng là danh từ giống đực số nhiều không cố định, như trong câu “trú ở Āḷavī”. Một số vị nói rằng ở đây chỉ có nghĩa là quốc độ, để bác bỏ ý kiến đó, đã nói “bhagavā hi” và vân vân.
Ramaṇīyoti manoharabhūmibhāgatāya, chāyūdakasampattiyā, janavivittatāya ca manoramo.
"Delightful" means pleasing on account of its charming landscape, abundance of shade and water, and absence of crowds.
Ramaṇīyo có nghĩa là dễ chịu, vì có cảnh quan đẹp, đầy đủ bóng mát và nước, và vắng vẻ không có người.
Migānaṃ abhayaṃ deti etthāti migadāyo. Tenāha ‘‘so’’tiādi.
A migadāya is a place where safety is given to animals. Therefore, it says "that" and so on.
Nơi đây ban sự vô úy cho các loài thú, nên gọi là migadāyo (khu vườn của loài thú). Vì vậy, đã nói “so” và vân vân.
Celaṃ vatthaṃ, taṃ natthi assāti aceloti vuttaṃ ‘‘naggaparibbājako’’ti.
"Cela" is cloth; "acela" means one who has no cloth. Thus, it is said "a naked ascetic."
Celaṃ là y phục, không có y phục thì gọi là acelo, vì vậy đã nói “naggaparibbājako” (du sĩ lõa thể).
Nāmanti gottanāmaṃ.
"Nāma" means family name.
Nāma là tên dòng họ.
Tapanaṃ santapanaṃ kāyassa khedanaṃ tapo, so etassa atthīti tapassī. Yasmā tathābhūto tapaṃ nissito, tapo ca taṃ nissito hoti, tasmā ‘‘tapanissitaka’’nti āha.
"Tapo" is the heating or tormenting of the body, causing fatigue. One who has this is "tapassī." Since such a person is devoted to austerity, and austerity is devoted to him, it says "tapanissitaka" (one dependent on austerity).
Sự đốt cháy, sự nung nóng, sự hành hạ thân thể là tapo (khổ hạnh). Người có khổ hạnh đó là tapassī (người tu khổ hạnh). Vì người như vậy nương tựa vào khổ hạnh, và khổ hạnh cũng nương tựa vào người đó, nên đã nói “tapanissitaka” (người nương tựa khổ hạnh).
Muttācārādīti ettha ādisaddena parato pāḷiya (dī. ni. 1.397) māgatā hatthāpalekhanādayo saṅgahitā.
In "muttācārādī," the word "ādi" (etc.) includes the practices such as wiping excrement with the hand, which are mentioned later in the Pāḷi.
Trong muttācārādī (những hạnh như ăn đồ phóng uế), từ ādi (và vân vân) bao gồm các hạnh như dùng tay gạt đồ ăn và vân vân, được đề cập sau này trong kinh.
Lūkhaṃ pharusaṃ sādhusammatācāravirahato apasādanīyaṃ ājīvati vattatīti lūkhājīvīti aṭṭhakathāmuttakanayo.
"Lūkhājīvī" means one who lives a coarse, harsh, and despicable life, devoid of conduct approved by the virtuous. This is the explanation from outside the Aṭṭṭhakathā.
Lūkhājīvī (người sống khổ hạnh) theo cách diễn giải không thuộc chú giải có nghĩa là người sống một cách thô lỗ, khắc nghiệt, đáng bị chê trách vì thiếu những hạnh kiểm được người thiện tán thán.
Uppaṇḍetīti uhasanavasena paribhāsati.
"He scoffs" means he speaks derisively by way of mockery.
Uppaṇḍetī (chế nhạo) có nghĩa là nói lời chế giễu, nhạo báng.
Upavadatīti avaññāpubbakaṃ apavadati.
"He disparages" means he speaks ill of someone with contempt.
Upavadatī (chê bai) có nghĩa là nói lời chê bai với ý khinh thường.
Tena vuttaṃ ‘‘hīḷeti vambhetī’’ti.
Therefore, it says "he derides, he disdains."
Vì vậy, đã nói “hīḷeti vambhetī” (khinh bỉ, coi thường).
‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu viya dhammasaddo hetupariyāyoti āha ‘‘kāraṇassa anukāraṇa’’nti.
Just as in phrases like "knowledge of cause is dhammapaṭisambhidā," the word "dhamma" is a synonym for cause. Thus, it says "a secondary reason for the reason."
Như trong các câu “Trí tuệ về nhân là Dhammapaṭisambhidā” và vân vân, từ dhamma là đồng nghĩa với nhân (hetu), vì vậy đã nói “kāraṇassa anukāraṇa” (sự tương ứng với lý do).
Tathāvuttasaddatthoyevettha kāraṇasaddassa hetubhāvato.
Here, the meaning of the word "dhamma" as a cause is indeed what is intended.
Ở đây, ý nghĩa của từ đã nói như vậy là chính là nhân, vì từ kāraṇa (lý do) có nghĩa là nhân.
Atthavasā payutto hi saddapayogo.
Indeed, the usage of a word is applied according to its meaning.
Việc sử dụng từ ngữ được áp dụng theo ý nghĩa.
Soyeva ca saddattho parehi vuccamāno anukāraṇaṃ tadanurūpaṃ tassadisaṃ vā tato pacchā vā vuttakāraṇabhāvato.
And that very meaning, when spoken by others, becomes a secondary reason, being a reason spoken after, similar to, or resembling that* reason.
Và chính ý nghĩa của từ đó, khi được người khác nói, là sự tương ứng hoặc sự tương tự với lý do đã nói sau đó.
Parehīti yesaṃ tumhehi idaṃ vuttaṃ, tehi parehi.
"By others" means by those others to whom you have spoken this.
Bởi người khác có nghĩa là bởi những người mà các vị đã nói điều này.
Vuttakāraṇenāti yathā tehi vuttaṃ, tathā ce tumhehi na vuttaṃ, evaṃ sati tehi vuttakāraṇena sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā tato paraṃ tassa anuvādo vā koci appamattakopi viññūhi garahitabbaṃ kāraṇaṃ ṭhānaṃ nāgaccheyya, kimevaṃ nāgacchatīti yojanā.
"By the reason spoken" means: "If you have not spoken as they spoke, then your statement, being a statement with a reason through the reason spoken by them, or a subsequent reiteration of it, would not reach even the slightest extent of being blameworthy by the wise. Why does it not reach this extent?" This is the construction of the sentence.
Bởi lý do đã nói có nghĩa là nếu các vị không nói như những gì họ đã nói, thì khi đó, lời nói của các vị hoặc lời giải thích sau đó về lý do đó, dù chỉ một chút, cũng sẽ không bị người trí khiển trách; ý là tại sao lại không bị khiển trách?
‘‘Idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādinā tadevatthaṃ saṅkhepato dasseti.
With "This is what is meant," and so on, that very meaning is shown in brief.
Bằng câu “Idaṃ vuttaṃ hotī” và vân vân, ngài tóm tắt ý nghĩa đó.
382. Idāni yaṃ vibhajjavādaṃ sandhāya bhagavatā ‘‘na mete vuttavādino’’ti saṅkhepena vatvā taṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘idhāhaṃ kassapā’’tiādi vuttaṃ, taṃ vibhāgena dassento ‘‘idhekacco’’tiādimāha.
382. Now, to explain the vibhajjavāda (analytic doctrine) to which the Blessed One briefly referred by saying "These are not my spokesmen," it says "Here, Kassapa," and so on. To explain that in detail, it says "Here, some individual" and so on.
382. Bây giờ, để giải thích một cách phân tích cái Vibhajjavāda (thuyết phân tích) mà Thế Tôn đã nói tóm tắt “Họ không phải là những người nói theo lời của Ta”, ngài đã nói “Idhāhaṃ Kassapā” và vân vân. Để trình bày điều đó một cách phân tích, ngài nói “idhekacco” và vân vân.
Bhagavā hi niratthakaṃ anupasamasaṃvattanikaṃ kāyakilamathaṃ ‘‘attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasaṃhito’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13).
Indeed, the Blessed One criticizes useless bodily mortification that does not lead to tranquility, saying, "The indulgence in self-mortification is painful, ignoble, and unbeneficial," and so on.
Thật vậy, Thế Tôn khiển trách sự hành hạ thân thể vô ích, không dẫn đến sự an tịnh, bằng câu “Sự hành hạ thân thể là khổ, không phải của bậc Thánh, không liên quan đến lợi ích” và vân vân.
Garahati, sātthakaṃ pana upasamasaṃvattanikaṃ kāyakilamathaṃ ‘‘āraññiko hoti, paṃsukūliko hotī’’tiādinā (a. ni. 5.181, 182; pari. 325) vaṇṇeti.
But He praises beneficial bodily mortification that leads to tranquility, saying, "He is a forest dweller, he is a rag-robe wearer," and so on.
Nhưng ngài tán thán sự hành hạ thân thể hữu ích, dẫn đến sự an tịnh, bằng câu “Vị ấy sống ở rừng, mặc y phấn tảo” và vân vân.
Appapuññatāyāti apuññatāya.
"Due to having little merit" means due to being without merit.
Appapuññatāyā có nghĩa là apuññatāya (vì không có phước).
Appasaddo cettha ‘‘dvattichadanassa pariyāyaṃ appaharite ṭhitena adhiṭṭhātabba’’ntiādīsu (pāci. 135) viya abhāvattho.
Here, the word "appa" (little) means "absence," as in phrases like "one should establish a patch of two or three inches in a place with little vegetation."
Ở đây, từ appa có nghĩa là sự thiếu vắng, giống như trong các câu “phải ở trên cỏ ít” và vân vân.
Micchādiṭṭhibhāvato kammaphalaṃ paṭikkhipantena ‘‘natthi dinna’’ntiādinā (dī. ni. 1.171; ma. ni. 1.445; 2.94, 225; 3.91, 116, 136; saṃ. ni. 3.210; a. ni. 3.118; 10.176; dha. sa. 1221; vibha. 907) micchādiṭṭhiṃ purakkhatvā jīvitavuttihetu tathā tathā duccaritapūraṇaṃ sandhāya ‘‘tīṇi duccaritāni pūretvā’’ti vuttaṃ.
Due to holding wrong view, intending the fulfillment of misconduct in various ways for the sake of livelihood, by rejecting the fruit of kamma, by putting wrong view foremost, saying "there is no gift" and so on, the statement " having fulfilled the three misconducts" was made.
Do có tà kiến, bằng cách phủ nhận quả nghiệp với lời nói như ‘‘không có bố thí’’ v.v., lấy tà kiến làm đầu, vì mục đích sinh kế, ám chỉ việc hoàn thành các ác hạnh theo nhiều cách khác nhau, nên đã nói ‘‘hoàn thành ba ác hạnh’’.
Bhiyyosomattāyāti mattato atirekaṃ.
Bhiyyosomattāyā means exceedingly, beyond measure.
Bhiyyosomattāyā nghĩa là vượt quá mức độ.
‘‘Bhiyyoso’’ti hi idaṃ bhiyyosaddena samānatthaṃ nepātikaṃ.
Indeed, the particle " bhiyyoso" has the same meaning as the word bhiyyosa.
Quả thật, từ ‘‘Bhiyyoso’’ này là một giới từ có cùng nghĩa với từ bhiyyo.
Anesanavasenāti kohaññe ṭhatvā asantaguṇasambhāvanicchāya yathā tathā tapaṃ katvā anesitabbamesanāvasena micchājīvenāti attho.
Anesanavasenā means, having established oneself in hypocrisy, desiring to be praised for non-existent qualities, performing ascetic practices in various ways, and thereby leading a wrong livelihood by seeking what should not be sought.
Anesanavasenā nghĩa là, đứng trên sự lừa dối (kohañña), với ý muốn được người khác ca ngợi những đức tính không có nơi mình, bằng cách thực hành khổ hạnh theo nhiều cách khác nhau, tìm kiếm những điều không nên tìm kiếm, tức là sống bằng tà mạng.
Yathāvuttanayena jīvitavuttihetu tīṇi duccaritāni pūretvā. Ime dveti ‘‘appapuñño, puññavā’’ti ca vutte duccaritakārino dve puggale.
For the sake of livelihood, in the manner already stated, having fulfilled the three misconducts. These two refers to the two individuals who commit misconduct, spoken of as "one with little merit" and "one with merit."
Vì mục đích sinh kế, theo cách đã nói, hoàn thành ba ác hạnh. Hai người này nghĩa là hai hạng người làm ác hạnh được nói đến là ‘‘thiếu phước’’ và ‘‘có phước’’.
Paṭhamadutiyanayesu vuttanayeneva tatiyacatutthanayesupi yathākkamaṃ attho veditabbo.
The meaning should be understood in the same way for the third and fourth methods as for the first and second methods, respectively.
Nghĩa của cách thứ ba và thứ tư cũng nên được hiểu theo thứ tự tương tự như cách thứ nhất và thứ hai đã nói.
Paṭhamatatiyanayesu cettha ahetukaakiriyavādino.
Here, in the first and third methods, they are those who hold the doctrines of causelessness (ahetuka) and non-action (akiriyavāda).
Trong cách thứ nhất và thứ ba ở đây, đó là những người theo thuyết vô nhân, vô tác.
Dutiyacatutthanayesu pana kammakiriyavādinoti daṭṭhabbaṃ.
However, in the second and fourth methods, they are those who hold the doctrines of kamma and action (kammakiriyavāda), so it should be understood.
Còn trong cách thứ hai và thứ tư, thì đó là những người theo thuyết nghiệp tác.
Appadukkhavihārīti appakaṃ dukkhena vihārī.
Appadukkhavihārī means one who dwells with little suffering.
Appadukkhavihārī nghĩa là sống với ít khổ đau.
Bāhirakācārayuttoti sāsanācārato bāhirakena titthiyācārena yutto.
Bāhirakācārayutto means endowed with the conduct of other sects, which is outside the conduct of the Dispensation.
Bāhirakācārayutto nghĩa là sống theo hạnh của ngoại đạo, khác với hạnh của giáo pháp.
Attānaṃ sukhetvāti adhammikena anesanāya laddhapaccayanimittena sukhena attānaṃ sukhetvā sukhaṃ katvā, ‘‘sukhe ṭhapetvā’’ti adhunā pāṭho.
Attānaṃ sukhetvā means having made oneself happy, having found happiness through illicit means, with the pleasantness arising from gains obtained through unrighteous, improper seeking. At present, the reading is ‘‘sukhe ṭhapetvā’’ (having placed in happiness).
Attānaṃ sukhetvā nghĩa là làm cho mình được an lạc, tạo ra sự an lạc cho mình bằng cách hưởng thụ những vật dụng có được do tà mạng, bất hợp pháp; hiện nay có bản đọc là ‘‘sukhe ṭhapetvā’’.
‘‘Na dāni mayā sadiso atthī’’tiādinā taṇhāmānadiṭṭhisaṅkhātānaṃ tissannaṃ maññanānaṃ vasena duccaritapūraṇamāha.
By stating "There is no one now equal to me" and so forth, it speaks of the fulfillment of misconduct through the three types of conceit: craving (taṇhā), pride (māna), and wrong view (diṭṭhi).
Bằng cách nói ‘‘giờ đây không ai sánh bằng ta’’ v.v., ám chỉ việc hoàn thành ác hạnh do ba loại chấp thủ: tham ái, kiêu mạn và tà kiến.
Lābhasakkāraṃ vā uppādento tīṇi duccaritāni puretvāti sambandho.
Or, creating gain and honor, having fulfilled the three misconducts—this is the connection.
Hoặc tạo ra lợi lộc và sự tôn kính, liên kết với việc hoàn thành ba ác hạnh.
Micchādiṭṭhivasenāti ‘‘natthi kāmesu doso’’ti evaṃ pavattamicchādiṭṭhivasena.
Micchādiṭṭhivasena means by means of the wrong view that states "there is no fault in sensual pleasures."
Micchādiṭṭhivasena nghĩa là do tà kiến đang diễn ra như ‘‘không có lỗi lầm trong các dục vọng’’.
Paribbājikāyāti bāhirapabbajjamupagatāya tāpasadārikāya, channaparibbājikāya ca.
Paribbājikāyā means to an ascetic woman who has gone forth outside the Dispensation, a young female ascetic, and a female ascetic wearing clothes.
Paribbājikāyā nghĩa là một cô gái khổ hạnh đã xuất gia theo ngoại đạo, và một nữ du sĩ mặc y phục.
‘‘Aparo’’ti etthāpi hi ‘‘tāpaso vā channaparibbājako vā’’ti adhikāro.
Indeed, even in "aparo," the sense is "either an ascetic or an ascetic wearing clothes."
Thật vậy, ở đây, trong từ ‘‘aparo’’ cũng có sự liên hệ đến ‘‘một nhà khổ hạnh hoặc một du sĩ mặc y phục’’.
Daharāyāti taruṇāya.
Daharāyā means to a young one.
Daharāyā nghĩa là trẻ tuổi.
Mudukāyāti sukhumālāya.
Mudukāyā means to a delicate one.
Mudukāyā nghĩa là mềm mại, tinh tế.
Lomasāyāti tanutambalomatāya appalomavatiyā.
Lomasāyā means to one with thin, reddish hair, one with little hair.
Lomasāyā nghĩa là có lông mỏng và đỏ, tức là ít lông.
Lomaṃ etissā atthīti lomasā. Liṅgattayepi hi sa-paccayena padasiddhimicchanti saddavidū.
"She has hair, therefore she is lomasā." Grammarians indeed desire the formation of a word with the suffix -sa in all three genders.
Vì cô ấy có lông nên được gọi là lomasā. Quả thật, các nhà ngữ pháp mong muốn sự hình thành từ với hậu tố sa trong cả ba giống.
Kāmesūti vatthukāmesu.
Kāmesu refers to objects of sensual pleasure (vatthukāmesu).
Kāmesu nghĩa là trong các dục vật.
Pātabbatanti paribhuñjitabbaṃ.
Pātabbataṃ means to be enjoyed.
Pātabbataṃ nghĩa là nên được hưởng thụ.
Paribhogattho hettha pā-saddo, tabbasaddo ca bhāvasādhano.
Here, the word pā denotes enjoyment, and the word tabba is a bhāva-sādhana (expressing a state or action).
Ở đây, từ pā có nghĩa là hưởng thụ, và từ tabba là bhāvasādhana (danh từ chỉ hành động).
Tā-saddo pana sakatthe yathā ‘‘devatā’’ti, pātabbatanti vā paribhuñjanakataṃ, kattusādhano cettha tabbasaddo yathā uparipaṇṇāsake pañcattayasutte ‘‘ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattena etassa āyatanassa upasampadaṃ paññapentī’’ti (ma. ni. 3.24) tathā hi tadaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘vijānātīti viññātabbaṃ, diṭṭhasutamutaviññātamattena pañcadvārikasaññāpavattimattenāti ayañhi ettha attho’’ti, (ma. ni. aṭṭha. 3.24) taṭṭīkāyañca ‘‘yathā niyyantīti niyyānikāti bahulaṃ vacanato kattusādhano niyyānikasaddo, evaṃ idha viññātabbasaddoti āha ‘vijānātīti viññātabba’nti,’’ tā-saddo pana bhāve.
However, the word tā is in its own sense, like "devatā." Or pātabbataṃ means 'that which is done by enjoying,' and here the word tabba is a kattu-sādhana (expressing an agent), as in the Uparipaṇṇāsaka, in the Pañcattaya Sutta: "Whatever recluses or brahmins, bhikkhus, declare the attainment of this base merely by what is seen, heard, sensed, and cognized as formations" (ma. ni. 3.24). For indeed, in the Aṭṭhakathā on that sutta, it is said: "One knows, therefore it is viññātabbaṃ (cognizable). The meaning here is merely by what is seen, heard, sensed, and cognized, merely by the occurrence of consciousness at the five sense-doors." And in the ṭīkā on that, it says: "Just as 'they escape, therefore they are niyyānikā (leading to escape)' is commonly said, making niyyānikā a kattu-sādhana, so too here the word viññātabba should be understood. Therefore, it says 'vijānātīti viññātabbaṃ' (one knows, therefore it is cognizable).' However, the word tā is in the bhāva (state/being)."
Còn từ tā thì có nghĩa tự thân, như trong ‘‘devatā’’; hoặc pātabbataṃ nghĩa là sự hưởng thụ, và ở đây từ tabba là kattusādhana (danh từ chỉ tác nhân), giống như trong Pañcattayasutta ở Uparipaṇṇāsaka, đã nói ‘‘Này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào tuyên bố sự thành tựu của xứ này chỉ bằng các uẩn được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm, được biết’’ (Ma. Ni. 3.24). Thật vậy, trong chú giải của kinh ấy đã nói ‘‘biết nên được gọi là viññātabbaṃ, ở đây nghĩa là chỉ bằng sự thấy, nghe, ngửi, nếm, xúc chạm, biết, tức là chỉ bằng sự diễn tiến của tưởng (saññā) ở năm cửa giác quan’’, và trong ṭīkā của kinh ấy ‘‘giống như từ niyyānika là kattusādhana do thường được dùng với nghĩa là ‘những người dẫn dắt’ (niyyanti), thì ở đây từ viññātabba cũng là kattusādhana, do đó đã nói ‘biết nên được gọi là viññātabbaṃ’’, còn từ tā thì là bhāve (chỉ trạng thái).
Assādiyamānapakkhe ṭhito kilesakāmopi vatthukāmapariyāpannoyeva, tasmā tesu yathāruci paribhuñjantoti attho.
Even kamma associated with defilements (kilesakāmopi), which stands in the aspect of being savored, is included within object-kamma (vatthukāma). Therefore, the meaning is: enjoying them according to one's desire.
Ngay cả dục vọng phiền não (kilesakāma) đang được hưởng thụ cũng thuộc về dục vật (vatthukāma); do đó, nghĩa là hưởng thụ chúng tùy theo ý muốn.
383. Asukaṭṭhānatoti asukabhavato.
383. Asukaṭṭhānato means from such and such an existence.
383. Asukaṭṭhānato nghĩa là từ kiếp sống này.
Āgatāti upapattivasena idhāgatā.
Āgatā means arrived here by way of rebirth.
Āgatā nghĩa là đã đến đây do tái sinh.
Idāni gantabbaṭṭhānañcāti upapattivaseneva āyatiṃ gamitabbabhavañca.
Idāni gantabbaṭṭhānañcā means also the existence to be gone to in the future, by way of rebirth.
Idāni gantabbaṭṭhānañcā nghĩa là kiếp sống sẽ phải đến trong tương lai, cũng do tái sinh.
Tatoti atītabhavato.
Tato means from the past existence.
Tato nghĩa là từ kiếp quá khứ.
Puna upapattinti āyatiṃ anantarabhave puna upapattiṃ, tato anantarabhavepi puna upapattinti punappunaṃ nibbattiṃ.
Puna upapattiṃ means rebirth again in the immediate future existence, and also rebirth again in the existence immediately following that; that is, repeated arising.
Puna upapattiṃ nghĩa là tái sinh trong kiếp kế tiếp trong tương lai, và tái sinh trong kiếp kế tiếp sau đó, tức là sự tái sinh lặp đi lặp lại.
Kena kāraṇena garahissāmīti ettha yathābhūtamajānanto icchādosavasena yaṃ kiñci garaheyya, na tathā cāhaṃ, ahaṃ pana yathābhūtaṃ jānanto sabbampetaṃ kena kāraṇena garahissāmi, sabbassapetassa tapassa garahāya kāraṇaṃ natthīti imamadhippāyaṃ dassento ‘‘garahitabbamevā’’tiādimāha.
Regarding Kena kāraṇena garahissāmī (For what reason shall I blame?), if one does not know things as they are, one might blame anything out of desire or aversion. "But I am not like that. I, knowing things as they are, for what reason shall I blame all of this? There is no reason to blame all of this ascetic practice." Expressing this intention, he states ‘‘garahitabbamevā’’ (only what is blameworthy) and so on.
Ở đây, trong câu Kena kāraṇena garahissāmī (Vì lý do gì mà ta sẽ chỉ trích?), một người không biết sự thật có thể chỉ trích bất cứ điều gì do tham ái và sân hận, nhưng ta thì không như vậy. Ta, vì biết sự thật, sẽ chỉ trích tất cả những điều này vì lý do gì? Không có lý do để chỉ trích tất cả những khổ hạnh này. Để thể hiện ý nghĩa này, đã nói ‘‘garahitabbamevā’’ v.v.
Bhaṇḍikanti puṭabhaṇḍikaṃ.
Bhaṇḍikaṃ means a bundle of clothes.
Bhaṇḍikaṃ nghĩa là một gói hàng.
Upamāpakkhe parisuddhatāya dhotaṃ, tathā adhotañca, upameyyapakkhe pana pasaṃsitabbaguṇatāya dhotaṃ parisuddhaṃ, tathā adhotañcāti attho.
In the case of the simile, it means washed clean due to purity, and also unwashed; but in the case of what is being compared, it means washed clean due to praiseworthy qualities, and also unwashed.
Trong vế ví dụ, dhotaṃ (đã giặt) là sạch sẽ, và adhotaṃ (chưa giặt) là chưa sạch. Trong vế được ví dụ, dhotaṃ là trong sạch, tinh khiết do có phẩm chất đáng khen, và adhotaṃ là chưa trong sạch, chưa tinh khiết.
Tamatthanti garahitabbassa ceva garahaṇaṃ, pasaṃsitabbassa ca pasaṃsanaṃ.
Tamatthaṃ means the blaming of what is blameworthy, and the praising of what is praiseworthy.
Tamatthaṃ nghĩa là sự chỉ trích những gì đáng chỉ trích, và sự khen ngợi những gì đáng khen ngợi.
384. Diṭṭhadhammikassa, samparāyikassa ca atthassa sādhanavasena pavattiyā garukattā na koci na sādhūti vadati.
384. Due to the gravity of its occurrence by way of accomplishing benefits in this life and for the next life, no one says it is not good.
384. Vì sự diễn tiến của nó được coi trọng do có thể thành tựu lợi ích hiện tại và lợi ích tương lai, không ai nói rằng nó không tốt.
Pañcavidhaṃ veranti pāṇātipātādipañcavidhaveraṃ.
Pañcavidhaṃ veraṃ means the five kinds of hostility, such as taking life.
Pañcavidhaṃ veraṃ nghĩa là năm loại thù địch như sát sinh v.v.
Tañhi pañcavidhassa sīlassa paṭipakkhabhāvato, sattānaṃ verahetutāya ca ‘‘vera’’nti vuccati, tato eva ca taṃ na koci ‘‘sādhū’’ti vadati tathā diṭṭhadhammikādiatthānamasādhanato, sattānaṃ sādhubhāvassa dūsanato ca.
That fivefold hostility is called vera (hostility) because it is opposed to the five precepts and because it is a cause of hostility for beings. For that very reason, no one says it is good, and also because it does not accomplish benefits in this life and so forth, and because it corrupts the goodness of beings.
Quả thật, điều đó được gọi là ‘‘vera’’ (thù địch) vì nó đối lập với năm loại giới và là nguyên nhân của sự thù địch giữa các chúng sinh, và cũng vì lý do đó mà không ai nói rằng nó ‘‘tốt’’, cũng như vì nó không thành tựu các lợi ích hiện tại v.v., và vì nó làm tổn hại đến sự tốt lành của chúng sinh.
Na nirundhitabbanti rūpaggahaṇe na nivāretabbaṃ.
Na nirundhitabbaṃ means it should not be restrained from grasping forms.
Na nirundhitabbaṃ nghĩa là không nên ngăn cản việc nhận thức sắc.
Dassanīyadassanattho hi cakkhupaṭilābhoti tesamadhippāyo.
For them, the purpose of obtaining sight is to see what is visible—this is their intention.
Ý của họ là việc có được con mắt là để nhìn thấy những gì đáng thấy.
Ayameva nayo sotādīsupi.
This same method applies to hearing and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho tai v.v.
Yadaggena tesaṃ pañcadvāre asaṃvaro sādhu, tadaggena tattha saṃvaro na sādhūti adhippāyo hotīti āha ‘‘puna…pe… asaṃvara’’nti.
The intention is that if lack of restraint in the five doors is good for them, then restraint there is not good. Thus, he said: “again…pe… lack of restraint.”
Bởi vì việc không hộ trì năm giác quan của họ là tốt, thì việc hộ trì ở đó là không tốt – đó là ý nghĩa. Vì vậy,* nói “lại nữa… không hộ trì”.
Iti yaṃ paravādamūlakaṃ catukkaṃ dassitaṃ, tadeva puna sakavādamūlakaṃ catukkaṃ katvā dassitanti viññāpetuṃ ‘‘eva’’ntiādi vuttaṃ.
Thus, in order to make it known that the tetrad shown based on the views of others is again shown as a tetrad based on one’s own view, “evaṃ” and so on was said.
Để giải thích rằng tứ pháp dựa trên quan điểm của người khác đã được trình bày, nay lại được trình bày thành tứ pháp dựa trên quan điểm của mình, nên “như vậy” v.v… đã được nói.
Yañhi kiñci kenaci samānaṃ, tenapi taṃ samānameva.
For whatever is similar to something, it is similar to that very thing.
Quả thật, bất cứ điều gì giống với một điều gì đó, thì điều đó cũng giống như vậy.
Yañca kiñci kenaci asamānaṃ, tenapi taṃ asamānamevāti āha ‘‘samānāsamānata’’nti.
And whatever is dissimilar to something, it is dissimilar to that very thing. Thus, he said: “similarity and dissimilarity.”
Và bất cứ điều gì không giống với một điều gì đó, thì điều đó cũng không giống như vậy – nên* nói “sự tương đồng và bất tương đồng”.
Ettha ca samānatanti samānatāmattaṃ.
Here, “similarity” means mere similarity.
Ở đây, sự tương đồng chỉ là sự tương đồng.
Anavasesato hi pahātabbadhammānaṃ pahānaṃ, upasampādetabbadhammānaṃ upasampādanañca sakavādeva dissati, na paravāde.
For the complete abandonment of phenomena to be abandoned and the complete acquisition of phenomena to be acquired are seen only in one’s own view, not in the views of others.
Vì sự đoạn trừ hoàn toàn các pháp cần đoạn trừ và sự thành tựu hoàn toàn các pháp cần thành tựu chỉ được thấy trong quan điểm của mình, chứ không phải trong quan điểm của người khác.
Tena vuttaṃ ‘‘tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmī’’tiādi.
Therefore, it was said: “I, having approached them, speak thus,” and so on.
Do đó,* nói “ta đến gặp họ và nói như vậy” v.v…
Sakavādaparavādānurūpaṃ vuttanayena pañcasīlādivaseneva attho veditabbo.
The meaning should be understood solely by way of the five precepts and so on in accordance with the method stated for one’s own view and the views of others.
Ý nghĩa cần được hiểu chỉ theo cách của năm giới v.v… phù hợp với quan điểm của mình và quan điểm của người khác, theo cách đã nói.
385. Antamiti āṇattiyaṃ pañcamīattanopadaṃ.
Antaṃ is the fifth case, attanopada, in the sense of command.
385. Antaṃ là động từ ngôi thứ năm, tự thân, trong ý nghĩa mệnh lệnh.
Laddhiṃ pucchantoti ‘‘kiṃ samaṇo gotamo saṃkilesadhamme anavasesaṃ pahāya vattati, udāhu pare gaṇācariyā, ettha tāva attano laddhiṃ vadehī’’ti evaṃ paṭiññātaṃ siddhantaṃ pucchanto.
“Asking about the doctrine” means asking about an acknowledged doctrine, saying: “Does the ascetic Gotama live having abandoned defilements without remainder, or do other teachers of sects? First, state your own doctrine here.”
Người hỏi về giáo lý là người hỏi về giáo lý đã được tuyên bố, chẳng hạn như: “Sa-môn Gotama có hành trì bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các pháp ô nhiễm, hay các vị giáo chủ khác? Trước hết, hãy nói lên giáo lý của mình về điều này.”
Kāraṇaṃ pucchantoti ‘‘samaṇova gotamo saṃkilesadhamme anavasesaṃ pahāya vattatī’’ti vutte ‘‘kāraṇenapi etamatthaṃ gāhayā’’ti evaṃ hetuṃ pucchanto.
“Asking about the reason” means, when it is said: “The ascetic Gotama alone lives having abandoned defilements without remainder,” asking for the reason, saying: “Let this matter be understood by reason also.”
Người hỏi về lý do là người hỏi về nguyên nhân, chẳng hạn như: khi được nói “chỉ có Sa-môn Gotama hành trì bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các pháp ô nhiễm”, thì người đó hỏi: “Ngài có thể giải thích điều này bằng lý do không?”
Ubhayaṃ pucchantoti ‘‘idaṃ nāmettha kāraṇa’’nti kāraṇaṃ vatvā paṭiññāte atthe sādhiyamāne anvayato, byatirekato ca kāraṇaṃ samatthetuṃ sadisāsadisappabhedaṃ upamodāharaṇadvayaṃ pucchanto.
“Asking about both” means, having stated the reason, saying: “This is the reason here,” and when the acknowledged matter is being established, asking for two examples, similar and dissimilar, to establish the reason by way of agreement and disagreement.
Người hỏi cả hai là người đã nói lý do “đây là lý do ở đây”, và khi điều đã được tuyên bố được chứng minh, thì người đó hỏi về hai loại ví dụ tương đồng và bất tương đồng để chứng minh lý do theo cách thuận chiều và nghịch chiều.
Apica hetupamodāharaṇavasena tilakkhaṇasampattiyā yathāpaṭiññāte atthe sādhite sammadeva anu pacchā bhāsanto nigamentopi samanubhāsati nāmāti veditabbaṃ.
Furthermore, it should be understood that one who, after establishing the acknowledged matter perfectly through the three characteristics by means of reasons and examples, then concludes by speaking well, is also called samanubhāsati.
Hơn nữa, cần hiểu rằng samanubhāsati là việc một người, sau khi đã chứng minh điều được tuyên bố bằng cách đạt được ba đặc tính theo cách của lý do, ví dụ và phép chứng minh, thì sau đó nói một cách đúng đắn, thậm chí kết thúc.
‘‘Upasaṃharitvā’’ti pāṭhaseso.
“Upasaṃharitvā” is the remaining part of the text.
“Upasaṃharitvā” là phần còn lại của câu.
‘‘Kiṃ te’’tiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ.
“Kiṃ te” and so on shows the manner of concluding.
“Kiṃ te” v.v… là cách trình bày về phương pháp kết luận.
Dutiyapadepīti ‘‘saṅghena vā saṅgha’’nti padepi.
“In the second phrase too” means in the phrase “or the Saṅgha with the Saṅgha.”
Trong câu thứ hai cũng vậy là trong câu “saṅghena vā saṅghaṃ”.
Vacanasesaṃ, upasaṃharaṇākārañca sandhāya ‘‘eseva nayo’’ti vuttaṃ.
Referring to the remaining words and the manner of concluding, “the same method applies” was stated.
Nói “đây cũng là phương pháp tương tự” là để chỉ đến phần còn lại của câu và phương pháp kết luận.
Tamatthanti taṃ pahātabbadhammānaṃ anavasesaṃ pahāya vattanasaṅkhātaṃ, samādātabbadhammānaṃ anavasesaṃ samādāya vattanasaṅkhātañca atthaṃ.
“That meaning” refers to the meaning of living having abandoned unwholesome phenomena without remainder, and living having undertaken wholesome phenomena without remainder.
Ý nghĩa đó là ý nghĩa của việc hành trì bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các pháp cần đoạn trừ và hành trì bằng cách thành tựu hoàn toàn các pháp cần thành tựu.
Yojetvāti akusalādipadehi yojetvā.
“Yojetvā” means by connecting with terms such as akusala (unwholesome).
Yojetvā là kết hợp với các từ như bất thiện v.v…
Akosallasambhūtādiatthena akusalā ceva tatoyeva akusalāti ca saṅkhātā, saṅkhātasaddo cettha ñātattho, koṭṭhāsattho ca yujjatīti āha ‘‘ñātā, koṭṭhāsaṃ vā katvā ṭhapitā’’ti, purimena cettha padena ekantākusale vadati, pacchimena taṃ sahagate, tappaṭipakkhiye ca.
By the meaning of arising from unskillfulness, etc., they are unwholesome and for that very reason are reckoned as unwholesome. The word saṅkhāta here is appropriate with the meaning of 'known' and 'a portion,' therefore it is said: ‘‘known, or placed by making a portion.’’ Here, by the former word, it refers to those that are entirely unwholesome; by the latter, to those associated with them and their opposites.
Với ý nghĩa là do sự thiếu khéo léo mà sinh ra, akusalā ceva (các pháp bất thiện) và akusalāti ca saṅkhātā (được gọi là bất thiện) cũng từ đó mà ra. Ở đây, từ saṅkhāta phù hợp với ý nghĩa đã biết và ý nghĩa của một phần, nên* nói “đã biết, hoặc đã được đặt thành một phần”. Với từ đầu tiên,* nói về các pháp hoàn toàn bất thiện; với từ sau,* nói về các pháp đi kèm với chúng và các pháp đối nghịch với chúng.
Evañhi koṭṭhāsakaraṇena ṭhapanaṃ upapannaṃ hoti.
Indeed, in this way, the placing by making a portion becomes appropriate.
Chỉ khi đó, việc đặt thành một phần mới hợp lý.
Akusalapakkhikabhāvena hi vavatthāpanaṃ koṭṭhāsakaraṇaṃ.
For, distinguishing by being on the side of the unwholesome is making a portion.
Vì sự phân loại theo khía cạnh bất thiện chính là việc đặt thành một phần.
Avajjasaddo dosattho gārayhapariyāyattā, a-saddassa ca tabbhāvavuttitoti āha ‘‘sadosā’’ti.
The word avajja has the meaning of fault, being a synonym for blameworthy, and because the prefix 'a-' denotes that state, thus it is said ‘‘sadosā’’ (faulty).
Từ avajja có nghĩa là lỗi lầm, vì nó đồng nghĩa với sự đáng trách và vì tiền tố a- được dùng để chỉ sự không có, nên* nói “có lỗi”.
Ariyā nāma niddosā.
The Ariyas are indeed faultless.
Các bậc Ariya là những người không có lỗi.
Ime pana akusalā kathañcipi niddosā na hontīti niddosaṭṭhena ariyā bhavituṃ nālaṃ asamatthā.
But these unwholesome states are in no way faultless, thus they are not fit, are unable to be Ariyas in the sense of being faultless.
Tuy nhiên, những pháp bất thiện này không thể nào không có lỗi, nên chúng không có khả năng trở thành Ariya theo nghĩa không lỗi.
386-392. ‘‘Ya’’nti etaṃ kāraṇe paccattavacananti dasseti ‘‘yenā’’ti iminā.
386-392. It is shown that ‘‘yaṃ’’ (that which) is an accusative case in the sense of cause by means of ‘‘yena’’ (by which).
386-392.* trình bày rằng “yaṃ” (cái gì) là đại từ nhân xưng ở cách thứ nhất trong ý nghĩa nguyên nhân, bằng cách dùng “yena” (bởi cái gì).
Yaṃ vā panāti asambhāvanāvacanametaṃ, yaṃ vā pana kiñcīti attho.
Yaṃ vā pana (or whatever) is a word of dispraise, meaning "whatever little there may be."
Yaṃ vā pana (hoặc bất cứ điều gì) là một từ chỉ sự không thể xảy ra, có nghĩa là “hoặc bất cứ điều gì dù nhỏ nhặt”.
Pahāya vattantīti ca atthavasā puthuvacanavipariṇāmoti vuttaṃ ‘‘yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ pahāya vattantī’’ti.
And pahāya vattantī (they conduct themselves having abandoned) is a change of number due to the meaning, thus it is said ‘‘yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ pahāya vattantī’’ (they conduct themselves having abandoned whatever little there may be).
Và pahāya vattantī (hành trì bằng cách đoạn trừ) là sự biến đổi số nhiều theo ý nghĩa, nên* nói “hành trì bằng cách đoạn trừ dù chỉ một chút ít”.
Gaṇācariyā cettha pūraṇamakkhaliādayo.
Here, gaṇācariyā are Pūraṇa, Makkhali, and others.
Các giáo chủ ở đây là Pūraṇa Kassapa, Makkhali Gosāla v.v…
Satthupabhavattā saṅghassa saṅghasampattiyāpi satthusampatti vibhāvīyatīti āha ‘‘saṅgha…pe… siddhito’’ti, sā pana pasaṃsā pasādahetukāti pasādamukhena taṃ dassetuṃ ‘‘pasīdamānāpī’’tiādi vuttaṃ.
Since the Saṅgha originates from the Teacher, the perfection of the Saṅgha also reveals the perfection of the Teacher, thus it is said ‘‘saṅgha…pe… siddhito’’ (from the Saṅgha's… success). And since that praise is due to faith, to show it through faith, ‘‘pasīdamānāpī’’ (even those who are pleased), etc., is said.
Vì Tăng đoàn có nguồn gốc từ Đức Phật, nên sự viên mãn của Đức Phật cũng được thể hiện qua sự viên mãn của Tăng đoàn. Vì vậy,* nói “Tăng đoàn… v.v… do sự thành tựu”. Và sự tán thán đó là do sự tịnh tín, nên để trình bày điều đó qua sự tịnh tín,* nói “ngay cả khi tịnh tín” v.v…
Tattha sampiṇḍanatthena pi-saddena appasīdamānāpi evameva na pasīdantīti sampiṇḍeti.
There, by the word pi (even), in the sense of inclusion, it includes that even those who are not pleased do not become pleased in the same way.
Ở đó, với từ pi (cũng), trong ý nghĩa tổng hợp,* tổng hợp rằng ngay cả những người không tịnh tín cũng không tịnh tín như vậy.
Yathā hi anvayato satthusampattiyā sāvakesu, sāvakasampattiyā ca satthari pasādo samuccīyati, evaṃ byatirekato satthuvipattiyā sāvakesu, sāvakavipattiyā ca satthariappasādoti daṭṭhabbaṃ.
Just as, by way of direct sequence, faith in the disciples arises from the Teacher's perfection, and faith in the Teacher from the disciples' perfection; so too, by way of inverse sequence, lack of faith in the disciples arises from the Teacher's imperfection, and lack of faith in the Teacher from the disciples' imperfection—this should be understood.
Thật vậy, giống như sự tịnh tín được tích lũy nơi các đệ tử do sự viên mãn của Bậc Đạo Sư theo cách thuận chiều, và nơi Bậc Đạo Sư do sự viên mãn của các đệ tử, thì sự không tịnh tín cũng được thấy nơi các đệ tử do sự suy đồi của Bậc Đạo Sư theo cách nghịch chiều, và nơi Bậc Đạo Sư do sự suy đồi của các đệ tử.
‘‘Tathā hī’’tiādi tabbivaraṇaṃ.
‘‘Tathā hī’’ (for thus), etc., is its explanation.
“Tathā hi” v.v… là phần giải thích điều đó.
Sarīrasampattinti rūpasampattiṃ, rūpakāyapāripūrinti attho.
Sarīrasampattiṃ (perfection of body) means perfection of form, that is, the completeness of the physical body.
Sarīrasampattiṃ là sự viên mãn về hình thể, tức là sự hoàn hảo của thân vật chất.
Rūpappamāṇe satte sandhāya idaṃ vuttaṃ, ‘‘dhammadesanaṃ vā sutvā’’ti idantu ghosappamāṇe, dhammappamāṇe ca, ‘‘bhikkhūnaṃ panācāragocara’’ntiādiṃ pana dhammappamāṇe, lūkhappamāṇe ca.
This is said with reference to beings who appreciate form; ‘‘dhammadesanaṃ vā sutvā’’ (or having heard a Dhamma discourse) refers to those who appreciate sound and Dhamma; and ‘‘bhikkhūnaṃ panācāragocara’’ (the conduct and resort of bhikkhus), etc., refers to those who appreciate Dhamma and austerity.
Điều này được nói để chỉ những chúng sinh được đánh giá bằng hình thể. Còn “dhammadesanaṃ vā sutvā” (hoặc sau khi nghe pháp được thuyết giảng) thì để chỉ những chúng sinh được đánh giá bằng âm thanh và được đánh giá bằng pháp. Còn “bhikkhūnaṃ panācāragocaraṃ” (cách hành xử và nơi khất thực của các Tỳ-khưu) v.v… thì để chỉ những chúng sinh được đánh giá bằng pháp và được đánh giá bằng sự khắc khổ.
Ācāragocarādīhi dhammo, sammāpaṭipattiyā lūkho ca hoti.
Dhamma is through conduct and resort, etc., and austerity is through right practice.
Pháp được đánh giá bằng cách hành xử, nơi khất thực v.v…, và sự khắc khổ được đánh giá bằng chánh hạnh.
Tasmā ‘‘bhavanti vattāro’’ti paṭhamapade rūpappamāṇā, ghosappamāṇā, dhammappamāṇā ca, dutiyapade dhammappamāṇāva yojetabbā.
Therefore, in the first phrase, ‘‘bhavanti vattāro’’ (they are speakers), beings who appreciate form, sound, and Dhamma should be connected; in the second phrase, only beings who appreciate Dhamma should be connected.
Do đó, trong câu đầu tiên “bhavanti vattāro” (có những người nói), cần kết hợp với những chúng sinh được đánh giá bằng hình thể, bằng âm thanh và bằng pháp; trong câu thứ hai thì chỉ kết hợp với những chúng sinh được đánh giá bằng pháp.
Kīvarūpoti kittakajātiko.
Kīvarūpo (of what kind) means of what nature.
Kīvarūpo là loại nào.
Yā saṅghassa pasaṃsāti ānetvā sambandho, ayameva vā pāṭho.
The connection should be made by bringing in "the praise that is of the Saṅgha," or this reading itself is correct.
Sự liên kết là bằng cách đưa vào “sự tán thán nào của Tăng đoàn”. Hoặc đây chính là cách đọc.
Tattha yā buddhānaṃ, buddhasāvakānameva ca pāsaṃsatā, aññesañca tadabhāvo jotito, taṃ viratippahānasaṃvaruddesavasena nīharitvā dassento ‘‘ayamadhippāyo’’tiādimāha.
There, the praise of the Buddhas and their disciples, and the absence of it in others, is highlighted. Explaining this praise by way of abstinence, abandonment, and restraint, he says ‘‘ayamadhippāyo’’ (this is the intention), etc.
Ở đó, để làm sáng tỏ sự đáng khen của chư Phật và chư đệ tử Phật, và sự không có điều đó ở những người khác,* nói “đây là ý nghĩa” v.v… bằng cách rút ra và trình bày điều đó theo cách của sự từ bỏ, đoạn trừ và phòng hộ.
Tattha setughātaviratiyā ariyamaggasampayuttattā ‘‘sabbena sabbaṃ natthī’’ti vuttaṃ.
There, it is said ‘‘sabbena sabbaṃ natthī’’ (there is absolutely none) because the abstinence of destroying bridges (setughāta-virati) is associated with the Noble Path.
Ở đó, “hoàn toàn không có” được nói vì sự từ bỏ phá hủy cây cầu (setughāta-virati) đi kèm với Thánh đạo.
Aṭṭhasamāpattivasena vikkhambhanappahānamattaṃ, vipassanāmattavasena tadaṅgappahānamattanti yathālābhaṃ yojetabbaṃ.
It should be connected as appropriate: mere suppression-abandonment by way of the eight attainments, and mere temporary-abandonment by way of mere insight.
Cần kết hợp tùy theo trường hợp: chỉ là sự đoạn trừ bằng cách trấn áp theo cách của tám thiền chứng, và chỉ là sự đoạn trừ từng phần theo cách của tuệ quán.
Vipassanāmattavasenāti ca ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vā vividhaṃ dassanamattavasena, na pana nāmarūpavavatthānapaccayapariggaṇhanapubbakaṃ lakkhaṇattayaṃ āropetvā saṅkhārānaṃ sammasanavasena.
And vipassanāmattavasenā (by way of mere insight) means by way of merely seeing in various ways, such as "impermanent" or "suffering," but not by way of contemplating formations by applying the three characteristics preceded by the discernment of nāma-rūpa and the comprehension of conditions.
Và theo cách của tuệ quán là chỉ theo cách nhìn nhận đa dạng “vô thường” hay “khổ”, chứ không phải theo cách quán sát các hành bằng cách áp dụng ba tướng trạng (vô thường, khổ, vô ngã) có trước là sự phân biệt danh sắc và sự nhận biết các duyên.
Nāmarūpaparicchedo, hi anattānupassanā ca bāhirakānaṃ natthi.
For, the discernment of nāma-rūpa and the contemplation of non-self do not exist for outsiders.
Vì sự phân biệt danh sắc và tuệ quán vô ngã không có ở những người ngoại đạo.
Itarāni samucchedapaṭippassaddhinissaraṇappahānāni tīṇi sabbena sabbaṃ natthi maggaphalanibbānattā.
The other three abandonments—eradication, tranquilization, and escape— are absolutely non-existent because they are the path, fruit, and Nibbāna.
Ba sự đoạn trừ khác là đoạn trừ bằng cách diệt tận (samuccheda-pahāna), đoạn trừ bằng cách an tịnh (paṭippassaddhi-pahāna) và đoạn trừ bằng cách xuất ly (nissaraṇa-pahāna) hoàn toàn không có, vì chúng là Đạo, Quả và Niết Bàn.
Lokiyapañcasīlato añño sabbopi sīlasaṃvaro, ‘‘khamo hoti sītassa uṇhassā’’tiādinā (ma. ni. 1.24; 3.159; a. ni. 4.114) vutto suparisuddho khantisaṃvaro, ‘‘paññāyete pidhiyyare’’tiādinā (su. ni. 1041; cūḷani. 60) vutto kilesānaṃ samucchedako maggañāṇasaṅkhāto ñāṇasaṃvaro, manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ pidahanavasena pavatto suparisuddho indriyasaṃvaro, ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādinā (dī. ni. 2.403; ma. ni. 1.135; saṃ. ni. 5.8; vibha. 205) vutto sammappadhānasaṅkhāto vīriyasaṃvaroti imaṃ saṃvarapañcakaṃ sandhāya ‘‘sesaṃ sabbena sabbaṃ natthī’’ti vuttaṃ.
Regarding the five types of restraint, it is said, ‘‘the remaining things are entirely non-existent,’’ referring to sīlasaṃvara which is all moral restraint apart from the five worldly precepts; khantisaṃvara, which is the perfectly pure restraint of endurance described as ‘‘one endures cold and heat’’; ñāṇasaṃvara, which is the restraint of knowledge, also called path-knowledge, that completely eradicates defilements as described in ‘‘these are restrained by wisdom’’; indriyasaṃvara, which is the perfectly pure restraint of the sense faculties, exercised by closing the six sense faculties beginning with the mind; and vīriyasaṃvara, which is the restraint of energy, also called Right Exertion, described as ‘‘for the non-arising of unarisen evil unwholesome states.’’
Ngoài năm giới của thế gian, tất cả các loại giới luật phòng hộ khác; sự nhẫn nại phòng hộ hoàn toàn thanh tịnh được nói đến như: “người ấy chịu đựng được cái lạnh, cái nóng” v.v.; sự trí tuệ phòng hộ được gọi là đạo trí, diệt trừ phiền não, được nói đến như: “chúng được che lấp bởi tuệ giác” v.v.; sự căn phòng hộ hoàn toàn thanh tịnh diễn ra bằng cách che đậy sáu căn; và sự tinh tấn phòng hộ được gọi là chánh cần, được nói đến như: “để các pháp bất thiện chưa sanh không sanh khởi” v.v. – ý nói đến năm sự phòng hộ này mà nói rằng: “ngoài ra tất cả hoàn toàn không có”.
393. ‘‘Ayaṃ pana yathāvutto mama vādo aviparītova, tassevaṃ aviparītabhāvo imaṃ maggaṃ paṭipajjitvā aparappaccayato jānitabbo’’ti evaṃ aviparītabhāvāvabodhanatthaṃ. Pāḷiyaṃ ‘‘atthi kassapā’’tiādīsu ayaṃ yojanā – yaṃ maggaṃ paṭipanno sāmaṃyeva attapaccakkhato evaṃ ñassati dakkhati ‘‘samaṇo gotamo vadanto yuttapattakāle tathabhāvato bhūtaṃ, ekaṃsena hitāvahabhāvato atthaṃ, dhammato anapetattā dhammaṃ, vinayayogato, paresañca vinayanato vinayaṃ vadatī’’ti, so mayā sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedito sakalavaṭṭadukkhanissaraṇabhūto atthi kassapa maggo, tassa ca adhigamūpāyabhūtā pubbabhāgapaṭipadāti, tena ‘‘samaṇo gotamo ime dhamme anavasesaṃ pahāya vattatī’’tiādi nayappavatto vādo kenaci asampakampito yathābhūta sīhanādoti dasseti.
393. In this way, to make known this unperverted state, for my aforementioned doctrine is indeed unperverted; its unperverted nature is to be known by one who has entered this path, without reliance on others. In the Pāḷi passages such as ‘‘there is, Kassapa,’’ the construction is this: when a person who has entered the path directly knows and sees for himself that ‘‘the recluse Gotama, when he speaks, speaks what is true, because it is so at the appropriate time; what is beneficial, because it unfailingly leads to welfare; what is Dhamma, because it does not depart from the cause; what is Vinaya, because of its connection with discipline and because it disciplines others,’’ then the Buddha declares that this path, which I have known and realized for myself through super-knowledge, is the means of liberation from all suffering of saṃsāra, and there is also a preliminary practice that is the means to attain it. Thus, the doctrine, which begins with ‘‘the recluse Gotama practices, having abandoned these states completely,’’ is an authentic lion's roar, unshaken by anyone.
393. Như vậy, để nhận biết sự không sai lệch rằng “lời dạy của tôi như đã nói là không sai lệch, và sự không sai lệch đó phải được tự mình biết đến sau khi thực hành con đường này, không phụ thuộc vào người khác.” Trong Pāḷi, ở các đoạn như “Này Kassapa, có”, ý nghĩa được kết nối như sau: “Này Kassapa, có một con đường do tôi tự mình chứng ngộ và tuyên bố, là phương tiện thoát khỏi mọi khổ đau luân hồi, mà khi một người thực hành con đường đó, tự mình sẽ biết và thấy bằng kinh nghiệm cá nhân rằng ‘Sa-môn Gotama nói điều chân thật do sự đúng đắn vào thời điểm thích hợp, nói điều lợi ích do sự mang lại lợi ích tuyệt đối, nói điều Pháp do không lìa Pháp, nói điều Luật do sự phù hợp với Luật và sự điều phục người khác’.” Do đó, lời dạy được trình bày theo cách này, như “Sa-môn Gotama đã hoàn toàn từ bỏ những pháp này và đang thực hành,” là tiếng rống sư tử chân thật, không bị ai làm lay chuyển.
Dakkhatīti cettha ssati-saddena padasiddhi ‘‘yatra hi nāma sāvako evarūpaṃ ñassati vā dakkhati vā sakkhiṃ karissatī’’tiādīsu viya.
Here, in Dakkhati (will see), the formation of the word is with the suffix -ssati, as in ‘‘wherein a disciple will know, or will see, or will make actual such a being,’’ and so on.
Ở đây, Dakkhati (sẽ thấy) được thành lập với âm tiết “ssati”, như trong các đoạn như “nơi mà một đệ tử sẽ biết, hoặc sẽ thấy, hoặc sẽ chứng ngộ như vậy.”
394. Tapoyeva upakkamitabbato, ārabhitabbato tapopakkamāti āha ‘‘tapārambhā’’ti, ārambhanañcettha tapakaraṇamevāti dasseti ‘‘tapokammānī’’ti iminā.
394. Ascetic practice ( tapopakkama) is so called because austerity itself is to be undertaken, to be commenced, therefore he says ‘‘tapārambhā’’ (commencement of austerity). And here, he shows that commencement is simply the performance of austerity by saying ‘‘tapokammānī’’ (ascetic deeds).
394. Vì khổ hạnh là điều phải được bắt đầu, phải được khởi sự, nên gọi là tapopakkamā (sự khởi đầu khổ hạnh), và ở đây, sự khởi sự đó chính là việc thực hành khổ hạnh, điều này được chỉ ra bằng từ “tapokammānī” (các hành động khổ hạnh).
Samaṇakammasaṅkhātāti samaṇehi kattabbakammasaññitā.
Samaṇakammasaṅkhātā means designated as deeds to be done by recluses.
Samaṇakammasaṅkhātā có nghĩa là những hành động được các Sa-môn thực hiện.
Brāhmaṇakammasaṅkhātāti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to brāhmaṇakammasaṅkhātā.
Tương tự cũng áp dụng cho Brāhmaṇakammasaṅkhātā.
Niccoloti nissaṭṭhacolo sabbena sabbaṃ paṭikkhittacolo.
Niccolo means one who has discarded his clothes, who has entirely rejected clothes.
Niccolo có nghĩa là người không có y phục, hoàn toàn từ bỏ y phục.
Celaṃ, coloti ca pariyāyavacanaṃ.
Cela and cola are synonymous terms.
Celaṃ và colo là những từ đồng nghĩa.
Koci chinnabhinnapaṭapilotikadharopi dasantayuttassa vatthassa abhāvato ‘‘niccolo’’ti vattabbataṃ labheyyāti taṃ nivattetuṃ ‘‘naggo’’ti vuttaṃ, naggiyavatasamādānena sabbathā naggoti attho.
To prevent someone who wears torn and tattered rags from being called ‘‘niccolo’’ due to the absence of a garment with a fringe, it is said ‘‘naggo’’ (naked); meaning, he is naked in all respects by having undertaken the vow of nakedness.
Để bác bỏ ý kiến cho rằng một người mặc y phục rách nát, vá víu cũng có thể được gọi là “niccolo” vì không có y phục có mép, nên đã nói “naggo” (trần truồng), có nghĩa là hoàn toàn trần truồng do thọ trì hạnh trần truồng.
Lokiyakulaputtācāravirahitatāva vissaṭṭhācāratāti dasseti ‘‘uccārakammādīsū’’tiādinā.
He shows that the absence of practices befitting worldly good sons is indeed unconventional conduct, by saying ‘‘uccārakammādīsū’’ (in acts of defecation, etc.).
Việc không có hành vi của một thiện nam tử thế gian được chỉ ra là hành vi buông thả bằng cách nói “uccārakammādīsū” v.v.
Kathaṃ virahitoti āha ‘‘ṭhitakovā’’tiādi, idañca nidassanamattaṃ vamitvā mukhavikkhālanādiācārassapi tena vissaṭṭhattā.
How is it absent? He says ‘‘ṭhitakovā’’ (standing up) and so on. This is merely an illustration, as he has also abandoned practices like rinsing the mouth after vomiting.
Làm thế nào mà anh ta không có hành vi đó? Điều này được nói đến trong “ṭhitakovā” v.v., và đây chỉ là một ví dụ, vì người ấy đã từ bỏ cả những hành vi như súc miệng sau khi nôn mửa.
Apalikhatīti udakena adhovanato apalihati.
Apalikhati means he wipes without washing with water.
Apalikhatī có nghĩa là không rửa bằng nước, nên liếm.
So kira daṇḍakaṃ ‘‘satto’’ti paññapeti, tasmā taṃ paṭipadaṃ pūrento evaṃ karotīti vuttaṃ ‘‘uccāraṃ vā’’tiādi.
It is said that he designates a stick as a ‘‘living being,’’ and thus, fulfilling that practice, he acts in this way, by saying ‘‘uccāraṃ vā’’ (excrement, or).
Người ấy coi cây gậy là “chúng sanh”, do đó, để hoàn thành sự thực hành đó, người ấy làm như vậy, điều này được nói đến trong “uccāraṃ vā” v.v.
Tattha apalikhatīti apakasati.
Here, apalikhati means scrapes off.
Ở đó, apalikhatī có nghĩa là cạo hoặc lau.
‘‘Ehi bhadanto’’ti vutte upagamanasaṅkhāto vidhi ehibhaddanto, taṃ caratīti ehibhaddantiko, ruḷhisaddena cettha taddhitasiddhi yathā ‘‘ehipassiko’’ti, (ma. ni. 1.74) tappaṭikkhepena naehibhaddantiko, tadevatthaṃ dasseti ‘‘bhikkhāgahaṇattha’’ntiādinā.
The procedure of approaching, when ‘‘Come, Venerable Sir’’ is said, is called ehibhaddanto (come, venerable sir). One who practices that is ehibhaddantiko. Here, the formation of the Taddhita word is by convention, as in ‘‘ehipassiko.’’ By its opposite, he is naehibhaddantiko (one who does not say ‘come, venerable sir’). He shows that same meaning by saying ‘‘bhikkhāgahaṇattha’’ (for taking alms), etc.
Khi được nói “Kính bạch Đại đức, xin hãy đến”, nghi thức ehibhaddanto là sự đến gần, người thực hành điều đó là ehibhaddantiko. Ở đây, sự thành lập của từ taddhita là theo nghĩa thông thường, như trong “ehipassiko”. Ngược lại với điều đó là naehibhaddantiko. Điều đó chỉ ra ý nghĩa: “để nhận đồ khất thực” v.v.
Na etīti na āgacchati.
Na eti means he does not come.
Na etī có nghĩa là không đến.
Evaṃ natiṭṭhabhaddantikoti etthāpi.
The same applies to natiṭṭhabhaddantiko.
Tương tự cũng áp dụng cho natiṭṭhabhaddantiko.
Samaṇena nāma sayaṃvacanakareneva bhavitabbaṃ, na paravacanakarenāti adhippāyena tadubhayampi…pe… na karoti.
With the intention that a recluse should follow his own words, not the words of others, he does not do either.
Với ý nghĩa rằng một Sa-môn phải tự mình nói, chứ không phải nói theo lời người khác, nên nói “cả hai điều đó…pe… không làm.”
Puretaranti taṃ ṭhānaṃ attanā upagamanato paṭhamataraṃ, taṃ kira so ‘‘bhikkhunā nāma yādicchakī eva bhikkhā gahetabbā’’ti adhippāyena na gaṇhāti.
Puretaraṃ means before he himself approaches that place. He does not accept that alms, with the intention that ‘‘a monk should accept alms just as they come.’’
Puretaraṃ có nghĩa là trước khi tự mình đến nơi đó. Người ấy không nhận đồ khất thực với ý nghĩ rằng “một Tỳ-khưu phải nhận đồ khất thực tùy ý.”
Uddissakataṃ pana ‘‘mama nimittabhāvena bahū khuddakā pāṇā saṅghāṭamāpāditā’’ti adhippāyena nādhivāseti.
He does not accept uddissakataṃ (food prepared specifically for him) with the intention that ‘‘many small beings have been harmed on account of me.’’
Tuy nhiên, người ấy không chấp nhận đồ ăn được chuẩn bị đặc biệt với ý nghĩ rằng “do tôi làm dấu hiệu, nhiều sinh vật nhỏ đã bị làm hại.”
Nimantanampi ‘‘evaṃ tesaṃ vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti adhippāyena na sādiyati.
He does not accept nimantanaṃ (an invitation) with the intention that ‘‘their word will thus be fulfilled.’’
Người ấy cũng không chấp nhận lời mời với ý nghĩ rằng “nếu nhận lời, lời nói của họ sẽ được thực hiện.”
Kumbhīti pakkabhikkhāpakkhittakumbho.
Kumbhī is a pot in which cooked alms-food is placed.
Kumbhī là cái nồi đựng đồ khất thực đã nấu chín.
Ukkhalīti bhikkhāpacanakumbho.
Ukkhalī is a pot for cooking alms-food.
Ukkhalī là cái nồi nấu đồ khất thực.
Pacchīti bhikkhāpakkhittapiṭakaṃ.
Pacchi is a basket in which alms-food is placed.
Pacchī là cái giỏ đựng đồ khất thực.
Tatopīti kumbhīkaḷopitopi.
Tatopi means from a pot or basket.
Tatopī có nghĩa là từ nồi hoặc từ giỏ.
Kumbhīādīsupi so sattasaññīti āha ‘‘kumbhīkaḷopiyo’’tiādi.
He perceives beings even in kumbhī etc., therefore he says ‘‘kumbhīkaḷopiyo’’ (pots, baskets, etc.).
Người ấy cũng coi nồi và các vật dụng khác là chúng sanh, do đó nói “kumbhīkaḷopiyo” v.v.
‘‘Ayaṃ ma’’ntiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to ‘‘ayaṃ ma’’ (this me) and so on.
Tương tự cũng áp dụng cho “Ayaṃ ma” v.v.
Antaranti ubhinnamantarāḷaṃ.
Antaraṃ means the space between two.
Antara là khoảng cách giữa hai thứ.
Kabaḷantarāyoti ālopassa antarāyo.
Kabaḷantarāyo means an obstruction to a mouthful (of food).
Kabaḷantarāyo là sự gián đoạn của miếng ăn.
Etthāpi so sattasaññī.
Here too, he perceives a living being.
Ở đây, người ấy cũng coi đó là chúng sanh.
Purisantaragatāyāti purisasamīpagatāya.
Purisantarakatāyā means to a woman who has approached a man.
Purisantaragatāyā có nghĩa là người phụ nữ đến gần đàn ông.
Ratiantarāyoti kāmaratiyā antarāyo.
Ratiantarāyo means an obstruction to sensual delight.
Ratiantarāyo là sự gián đoạn của dục lạc.
Gāmasabhāgādivasena saṅgamma kittenti etissāti saṃkitti. Tathā saṃhaṭataṇḍulādisañcayo tena katabhattamidhādhippetanti vuttaṃ ‘‘saṃkittetvā katabhattesū’’ti.
Because people congregate and announce this almsfood according to the custom of the village, etc., it is called saṃkitti. Similarly, the accumulation of gathered rice, etc., and the meal made from it is intended here, thus it is said “at meals made by gathering together.”
Người ta tụ họp lại theo từng phần làng xóm để truyền bá điều này, nên gọi là saṃkitti. Tương tự, sự tích trữ gạo và các thứ khác được tập hợp lại, và bữa ăn được làm từ đó được hiểu ở đây, nên đã nói “trong các bữa ăn được tập hợp”.
Majjhimanikāye mahāsīhanādasuttantaṭīkāyaṃ pana ācariyeneva evaṃ vuttaṃ ‘‘saṃkittayanti etāyāti saṃkitti, gāmavāsīhi samudāyavasena kiriyamānakiriyā, ettha pana bhattasaṃkitti adhippetāti āha ‘saṃkittetvā katabhattesū’ti’’.
However, in the Mahāsīhanāda Suttanta-ṭīkā of the Majjhima Nikāya, the Acariya himself stated thus: "Because people announce by means of this, it is saṃkitti, an action performed collectively by villagers. Here, the meaning of 'announcing a meal' is intended, thus he said, 'at meals made by gathering together'."
Tuy nhiên, trong Mahāsīhanādasuttantaṭīkā của Trung Bộ, chính vị thầy đã nói rằng: “Người ta truyền bá điều này, nên gọi là saṃkitti, đó là hành động được thực hiện bởi dân làng một cách tập thể. Ở đây, ý muốn nói đến sự truyền bá về bữa ăn, nên đã nói ‘trong các bữa ăn được tập hợp’”.
Idaṃ pana tassa ukkaṭṭhapaṭipadāti dasseti ‘‘ukkaṭṭho’’tiādinā.
This indicates that this practice is his supreme practice, starting with “the most excellent.”
Điều này cho thấy đây là pháp hành tối thượng của vị ấy, bắt đầu bằng “ukkaṭṭho” (tối thượng).
Yathā cettha, evaṃ ‘‘naehibhaddantiko’’tiādīsupi ukkaṭṭhapaṭipadādassanaṃ veditabbaṃ.
Just as here, so too should the indication of supreme practice be understood in phrases like “naehibhaddantiko” and others.
Giống như ở đây, cũng cần hiểu sự biểu thị pháp hành tối thượng trong các trường hợp như “naehibhaddantiko” và vân vân.
Sāsaddo sunakhapariyāyo.
The word Sā is a term for a dog.
Từ sā là đồng nghĩa với chó.
Tassāti sunakhassa.
Tassā means 'of that dog'.
Tassā nghĩa là của con chó.
Tatthāti tasmiṃ ṭhāne.
Tatthā means 'in that place'.
Tatthā nghĩa là tại nơi đó.
Samūhasamūhacārinīti saṅghasaṅghacārinī.
Samūhasamūhacārinī means 'moving in groups and groups'.
Samūhasamūhacārinī nghĩa là đi từng nhóm từng nhóm.
Manussāti veyyāvaccakaramanussā.
Manussā means 'people who perform services'.
Manussā nghĩa là những người làm công quả.
Sovīrakanti kañjikaṃ.
Sovīrakaṃ means 'sour gruel'.
Sovīrakaṃ nghĩa là cháo chua.
‘‘Loṇasovīraka’’nti keci, tadayuttameva, ‘‘sabbasassasambhārehi kata’’nti vuttattā.
Some say "loṇasovīrakaṃ" (salted sour gruel), but that is incorrect, as it is stated to be "made from all grain ingredients."
Một số người nói “loṇasovīrakaṃ” (cháo chua mặn), nhưng điều đó không phù hợp, vì đã nói “được làm từ tất cả các loại ngũ cốc”.
Loṇasovīrakañhi sabbamacchamaṃsapupphaphalādisambhārakataṃ.
For loṇasovīrakaṃ is made from ingredients such as all kinds of fish, meat, flowers, and fruits.
Thật vậy, cháo chua mặn được làm từ tất cả các loại cá, thịt, hoa, quả và các nguyên liệu khác.
Surāpānamevāti majjalakkhaṇappattāya surāya pānameva.
Surāpānameva means 'drinking surā, which has the characteristic of an intoxicant'.
Surāpānameva nghĩa là chỉ uống rượu đạt đến đặc tính gây say.
Merayampettha saṅgahitaṃ lakkhaṇahārena, ekasesanayena vā.
Meraya (another type of intoxicant) is also included here, by way of characteristic or by way of ekasesa (retention of one term).
Rượu meraya cũng được bao gồm ở đây theo cách đặc tính, hoặc theo cách còn lại một.
Sabbesupīti sāvajjānavajjesupi kañjikasurādīsu.
Sabbesupi means 'in all such as sour gruel and surā, whether blameworthy or blameless'.
Sabbesupi nghĩa là trong tất cả các loại cháo chua, rượu và các thứ khác, dù có lỗi hay không có lỗi.
Ekāgārameva bhikkhācariyāya upagacchatīti ekāgāriko.
He goes for alms to only one house, thus he is an ekāgāriko.
Vị ấy chỉ đến một nhà để khất thực, nên gọi là ekāgāriko.
Nivattatīti paccāgacchati, sati bhikkhālābhe taduttari na gacchatīti vuttaṃ hoti.
Nivattatī means 'returns'. It is stated that if he obtains almsfood, he does not go further than that one house.
Nivattatī nghĩa là quay trở lại; nếu đã nhận được thực phẩm khất thực thì không đi xa hơn nữa, đó là ý nghĩa.
Ekālopeneva vattatīti ekālopiko. Dīyati etāyāti datti, dvattiālopamattaggāhi khuddakaṃ bhikkhādānabhājanaṃ.
He sustains himself with only one mouthful, thus he is an ekālopiko. That by which something is given is datti, a small alms-receiving vessel that takes only two or three mouthfuls.
Vị ấy chỉ sống bằng một miếng ăn, nên gọi là ekālopiko. Datti là vật được cho, một vật đựng thực phẩm khất thực nhỏ có thể chứa hai hoặc ba miếng ăn.
Tenāha ‘‘khuddakapātī’’ti.
Therefore, it is said "khuddakapātī" (a small bowl).
Vì vậy đã nói “khuddakapātī” (bát nhỏ).
Aggabhikkhanti anāmaṭṭhabhikkhaṃ, samābhisaṅkhatatāya vā uttamabhikkhaṃ.
Aggabhikkhaṃ means 'almsfood that has not been touched', or 'supreme almsfood due to being well-prepared'.
Aggabhikkhaṃ nghĩa là thực phẩm khất thực chưa bị chạm đến, hoặc thực phẩm khất thực tối thượng do được chuẩn bị kỹ lưỡng.
Abhuñjanavasena eko ho etassāti ekāhiko, āhāro, taṃ āhāraṃ āhāretīti attho.
For him there is one day by way of not eating, thus it is ekāhiko (one-day-atarian) food. The meaning is that he eats that food.
Vị ấy có một ngày không ăn, nên gọi là ekāhiko, đó là thực phẩm, nghĩa là vị ấy ăn thực phẩm đó.
So pana atthato ekadivasalaṅghakoti vuttaṃ ‘‘ekadivasantarika’’nti.
And that, in essence, is one who skips one day, thus it is said "ekadivasantarika" (every other day).
Điều đó, về bản chất, là bỏ qua một ngày, nên đã nói “ekadivasantarikaṃ” (cách một ngày).
Esa nayo ‘‘dvāhika’’ntiādīsupi.
The same method applies to "dvāhika" and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “dvāhikaṃ” (cách hai ngày) và các trường hợp khác.
Apica ekāhaṃ abhuñjitvā ekāhaṃ bhuñjanaṃ, ekāhavāro vā ekāhikaṃ. Dvīhaṃ abhuñjitvā dvīhaṃ bhuñjanaṃ, dvīhavāro vā dvāhikaṃ. Sesadvayepi ayaṃ nayo.
Furthermore, eating on one day after not eating for one day, or eating on a one-day turn, is ekāhikaṃ. Eating for two days after not eating for two days, or eating on a two-day turn, is dvāhikaṃ. The same method applies to the remaining two.
Hơn nữa, không ăn một ngày rồi ăn một ngày, hoặc một vòng một ngày, gọi là ekāhikaṃ. Không ăn hai ngày rồi ăn hai ngày, hoặc một vòng hai ngày, gọi là dvāhikaṃ. Nguyên tắc này cũng áp dụng cho hai trường hợp còn lại.
Ukkaṭṭho hi pariyāyabhattabhojaniko dvīhaṃ abhuñjitvā ekāhameva bhuñjati.
Indeed, an excellent person who partakes in meals by turns eats for only one day after not eating for two days.
Thật vậy, người ăn bữa ăn theo chu kỳ tối thượng không ăn hai ngày mà chỉ ăn một ngày.
Evaṃ sesadvayepi.
Thus, the same applies to the remaining two.
Tương tự cho hai trường hợp còn lại.
Majjhimāgamaṭīkāyaṃ pana ‘‘ekāhaṃ antarabhūtaṃ etassa atthīti ekāhikaṃ.
However, in the Majjhimāgama-ṭīkā, it is stated: "It has one intermediate day for it, thus it is ekāhikaṃ.
Tuy nhiên, trong Majjhimāgamaṭīkā (Chú giải Trung Bộ), đã nói: “Có một ngày xen kẽ cho vị ấy, nên gọi là ekāhikaṃ.
Sesapadesupi esa nayo’’ti vuttaṃ.
The same method applies to the other terms."
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các từ còn lại”.
‘‘Therā bhikkhū bhikkhuniyo ovadanti pariyāyenā’’tiādīsu viya vārattho pariyāya saddo.
The word pariyāya means 'turn', just as in "Thera bhikkhus advise bhikkhunīs by turns" and so on.
Từ pariyāya (chu kỳ) có nghĩa là vòng, giống như trong “Therā bhikkhū bhikkhuniyo ovadanti pariyāyenā” (các Trưởng lão Tỳ-kheo và Tỳ-kheo-ni khuyên dạy theo chu kỳ) và các trường hợp khác.
Ekāhavārenāti ekāhikavārena.
Ekāhavārena means 'by a one-day turn'.
Ekāhavārenā nghĩa là theo vòng một ngày.
‘‘Ekāhika’’ntiādinā vuttavidhimeva paṭipāṭiyā pavattabhāvena dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘iti evarūpa’’ntiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the Pali text says "iti evarūpa" (of such a kind) and so on, in order to show the very manner described by "ekāhika" and so forth, as proceeding in sequence.
Cần hiểu rằng trong kinh điển đã nói “iti evarūpaṃ” (như thế này) và vân vân để chỉ ra phương pháp đã được nói đến bằng “ekāhikaṃ” (một ngày) và vân vân, theo cách diễn ra tuần tự.
395. Sāmāko nāma godhumo.
395. Sāmāko is a kind of wild grain (panic seed).
395. Sāmāko nghĩa là lúa mì.
Sayaṃjātā vīhijātīti aropimavīhijāti.
Sayaṃjātā vīhijātī means 'a species of rice that grows by itself without being planted'.
Sayaṃjātā vīhijātī nghĩa là loại lúa tự mọc không được trồng.
Yadeva ‘‘vīhī’’ti vadanti.
It is what people call "vīhī" (paddy).
Điều mà người ta gọi là “lúa”.
Likhitvāti kasitvā.
Likhitvā means 'having scratched'.
Likhitvā nghĩa là cày xới.
Silesopīti kaṇikārādirukkhaniyyāsopi.
Silesopi means 'gum or resin of trees such as Kaṇikāra'.
Silesopi nghĩa là nhựa cây như cây kaṇikāra và các loại cây khác.
Kuṇḍakanti tanutaraṃ taṇḍulasakalaṃ, taṇḍulakhaṇḍakanti attho.
Kuṇḍakaṃ means 'very fine fragments of rice', which is to say 'broken rice'.
Kuṇḍakaṃ nghĩa là mảnh gạo rất nhỏ, tức là mảnh vụn gạo.
Odanena kataṃ kañjiyaṃ odanakañjiyaṃ. ‘‘Vāsitakena piññākena nahāyeyyā’’tiādīsu (pāci. 1203) viya piññāka saddo tilapiṭṭhapariyāyo.
Sour gruel made with cooked rice is odanakañjiyaṃ. The word piññāka is a term for 'sesame flour', as in phrases like "should bathe with fragrant sesame flour" and so on.
Cháo chua làm bằng cơm gọi là odanakañjiyaṃ. Từ piññāka là đồng nghĩa với bột mè, giống như trong “vāsitakena piññākena nahāyeyyā” (nên tắm bằng bột mè thơm) và các trường hợp khác.
Yathāha ‘‘piññākaṃ nāma tilapiṭṭhaṃ vuccatī’’ti.
As it is said, "Piññāka is called sesame flour."
Như đã nói: “Piññākaṃ (bột mè) được gọi là bột mè”.
‘‘Taruṇakadalikkhandhameva piññāka’’nti keci, na gahetabbametaṃ katthacipi tathā avacanato.
Some say that "piññāka is only the young banana stem", but this should not be accepted as it is never stated so anywhere.
Một số người nói “thân cây chuối non chính là piññāka”, điều này không nên chấp nhận vì không được nói như vậy ở bất cứ đâu.
396. Saṇehi saṇavākehi nibbattitāni sāṇāni, aññehi missakāni sāṇāni eva masāṇāni niruttinayena, na chacīvarapariyāpannāni bhaṅgāni.
396. Made from hemp or hemp-bark are sāṇāni, and masāṇāni by way of etymology are simply sāṇāni mixed with others, not bhaṅgāni (cloth from mixed fibres) which are included among the six robes.
396. Được làm từ sợi gai dầu và vỏ gai dầu gọi là sāṇāni. Những thứ sāṇāni được pha trộn với các loại sợi khác gọi là masāṇāni theo quy tắc ngữ nguyên học, không phải là các loại vải gai dầu thuộc sáu loại y phục.
Keci pana ‘‘masāṇāni nāma coḷavisesānīti parikappetvā massakacoḷānī’’ti paṭhanti, tadayuttameva porāṇehi tathā avuttattā.
Some, however, imagine that "masāṇāni are a kind of cloth" and read "massakacoḷāni" (cloth of mixed fibers), but that is incorrect because it was not stated thus by the ancients.
Tuy nhiên, một số người cho rằng “masāṇāni là một loại vải đặc biệt” và đọc là “massakacoḷāni” (vải vụn), điều này không phù hợp vì các vị cổ sư đã không nói như vậy.
Erakatiṇādīnīti ettha ādisaddena akkamakacikadalivākādīnaṃ saṅgaho, erakādīhi katāni hi chavāni lāmakāni dussānīti vattabbataṃ labhanti.
In erakatiṇādīnī (grasses like eraka and so on), the word ādi (etc.) includes such things as akkamaka, cika, and banana bark; indeed, robes made from eraka and similar materials are considered inferior cloths.
Ở đây, từ ādi trong erakatiṇādīni (cỏ eraka và các loại khác) bao gồm các loại như vỏ cây akkamaka, cacika, chuối và các loại khác. Thật vậy, những tấm vải được làm từ cỏ eraka và các loại khác được gọi là những tấm vải xấu xa.
Chavasaddo hettha hīnavācako, purimavikappe pana matasarīravācako.
Here, the word chava denotes 'inferior', but in the former interpretation, it denotes 'a dead body'.
Từ chava ở đây có nghĩa là thấp kém, nhưng trong cách diễn giải trước đó, nó có nghĩa là xác chết.
Chaḍḍitanantakānīti chaḍḍitapilotikāni.
Chaḍḍitanantakānī means 'discarded rags'.
Chaḍḍitanantakāni nghĩa là những mảnh vải vụn bị vứt bỏ.
Ajinassedanti ajinaṃ, pakatiajinamigacammaṃ, tadeva majjhe phālitakañce, ajinassa khipaṃ phālitamupaḍḍhanti ajinakkhipaṃ.
Belonging to a deer's hide is ajinaṃ, a natural deer skin. If it is split in the middle, it is a piece of deer hide split in half, ajinakkhipaṃ.
Thuộc về da nai gọi là ajinaṃ, tức là da nai tự nhiên. Nếu da đó được xẻ đôi ở giữa, thì một nửa da nai bị xẻ gọi là ajinakkhipaṃ.
‘‘Sakhurakantipi vadantī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.155) papañcasūdaniyaṃ vuttaṃ, dvinnaṃ tiṇṇaṃ vā samuditañce, ajinakkhipanti tesamadhippāyo.
It is stated in the Papañcasūdanī that "they also say 'sakhurakantipi'", meaning that if two or three pieces are joined, that is their intention for ajinakkhipaṃ.
Trong Papañcasūdanī đã nói: “Cũng gọi là sakhurakaṃ” (có móng guốc), ý của các vị ấy là nếu có hai hoặc ba mảnh da được ghép lại, thì gọi là ajinakkhipaṃ.
Vinayasaṃvaṇṇanāsu pana ‘‘ajinameva abhedato ajinakkhipa’’nti vuttaṃ.
However, in the Vinayasaṃvaṇṇanāsu, it is stated that "ajina itself is ajinakkhipa without division."
Tuy nhiên, trong Vinayasaṃvaṇṇanāsu (Các chú giải Luật), đã nói: “Chính da nai, không phân chia, gọi là ajinakkhipaṃ”.
Kanditvāti ujjavujjavena kanditvā.
Kanditvā means 'having pulled with a tugging motion'.
Kanditvā nghĩa là kéo lên kéo xuống một cách mạnh mẽ.
‘‘Ganthetvā’’tipi pāṭho, vaṭṭetvā bandhitvāti attho.
“Ganthetvā” is also a reading, meaning 'having rolled up and tied'.
Cũng có bản đọc là “Ganthetvā”, nghĩa là cuộn lại và buộc lại.
Evañhi phalakacīre nidassanaṃ upapannaṃ hoti.
Thus, the illustration of the plank-robe becomes appropriate.
Như vậy, ví dụ về y phục ván mới phù hợp.
Yaṃ sandhāya vuttanti ajitavādassa paṭikiṭṭhatarabhāve upamādassanatthaṃ yadeva kesakambalaṃ sandhāya aṅguttarāgame (a. ni. 3.138) vuttaṃ.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ means 'that which was stated', referring to the hair-blanket that was mentioned in the Aṅguttarāgama to illustrate the extremely repulsive nature of Ajitavāda.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ (điều đã được nói đến) là để chỉ ra sự thấp kém hơn của thuyết Ajitavāda, chính tấm chăn lông tóc đã được nói đến trong Aṅguttarāgama.
Tantāvutānīti tantaṃ pasāretvā vītāni.
Tantāvutānī means 'woven after spreading the warp'.
Tantāvutāni nghĩa là được dệt bằng cách căng sợi.
Paṭikiṭṭhoti hīno.
Paṭikiṭṭho means 'inferior'.
Paṭikiṭṭho nghĩa là thấp kém.
Kasmāti vuttaṃ ‘‘kesakambalo’’tiādi.
Why so? It is said, "kesakambalo" (hair-blanket) and so on.
Tại sao? Đã nói “kesakambalo” (chăn lông tóc) và vân vân.
Pāḷiyaṃ ubbhaṭṭhako’’ti etassa ‘‘uddhaṃ ṭhitako’’ti attho majjhimāgamaṭṭhakathāyaṃ mahāsīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.215) vutto.
In the Pali, the meaning of ubbhaṭṭhako as "standing upright" is given in the Mahāsīhanāda Sutta Commentary in the Majjhimāgama-aṭṭhakathā.
Trong kinh điển, ý nghĩa của “ubbhaṭṭhako” (đứng thẳng) là “uddhaṃ ṭhitako” (đứng lên) đã được nói đến trong Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā của Majjhimāgamaṭṭhakathā.
Ubbhasaddo hi upariatthe nepātiko yathā ‘‘ubbhajāṇumaṇḍala’’nti.
The word ubbha is indeed an indeclinable signifying 'above', as in "ubbhajāṇumaṇḍala" (above the kneecaps).
Thật vậy, từ ubbha là một giới từ có nghĩa là trên, như trong “ubbhajāṇumaṇḍala” (trên đầu gối).
Anekaparimāṇā, hi nipātā, anekatthā ca.
Indeed, indeclinables are numerous in quantity and varied in meaning.
Giới từ thì có nhiều số lượng và nhiều ý nghĩa.
Micchāvāyāmavaseneva ukkuṭikavatānuyogoti āha ‘‘ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto’’ti.
He observes the squatting practice solely by way of wrong effort, thus it is said, "addicted to squatting effort."
Việc thực hành ngồi xổm là do sự nỗ lực sai lầm, nên đã nói “ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto” (thực hành sự tinh tấn ngồi xổm).
Na kevalaṃ nisinnoyeva ukkuṭiko, atha kho gacchantopi…pe… gacchati.
Not only does he squat while seated, but also while walking… etc… he walks.
Không chỉ khi ngồi mới ngồi xổm, mà ngay cả khi đi… vị ấy cũng đi bằng cách nhảy lên nhảy lên.
Ayakaṇṭaketi ayomayakaṇṭake.
Ayakaṇṭake means 'on iron thorns'.
Ayakaṇṭake nghĩa là trên những gai bằng sắt.
Pakatikaṇṭaketi salākakaṇṭake.
Pakatikaṇṭake means 'on natural thorns' (bamboo splinters).
Pakatikaṇṭake nghĩa là trên những gai bằng tre.
Uccabhūmiyaṃ thaṇḍilasaddoti vuttaṃ ‘‘ucce bhūmiṭṭhāne’’ti.
The word thaṇḍila is used for a high ground, thus it is said, "on high ground."
Từ thaṇḍila có nghĩa là đất cao, nên đã nói “ucce bhūmiṭṭhāne” (trên nền đất cao).
Ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – thaṇḍilanti samāpakatibhūmi vuccati ‘‘patthaṇḍile pāturahosī’’tiādīsu viya.
This is another interpretation from the Aṭṭhakathā: thaṇḍilaṃ means 'level natural ground', as in phrases like "patthaṇḍile pāturahosī" (appeared on level ground) and so on.
Đây là một cách giải thích khác từ chú giải – thaṇḍilaṃ được gọi là nền đất bằng phẳng, như trong “patthaṇḍile pāturahosī” (xuất hiện trên nền đất bằng phẳng) và các trường hợp khác.
Amarakosepi hi nighaṇṭusatthe vuttaṃ ‘‘vedī parikkhatā bhūmi, same thaṇḍilaṃ cāture’’ti (sattarasamavagge 18 gāthāyaṃ) tasmā thaṇḍile anantarahitāya pakatibhūmiyaṃ seyyampi kappetīti attho.
Indeed, in the Amarakosa and also in the Nighaṇṭusattha, it is stated: "vedī parikkhatā bhūmi, same thaṇḍilaṃ cāture" (a fenced-off area is vedī, and level ground is thaṇḍila for beauty). Therefore, it means that he lies even on natural ground that is not covered.
Thật vậy, trong Amarakosa và Nighaṇṭusattha đã nói: “vedī parikkhatā bhūmi, same thaṇḍilaṃ cāture” (đất được rào chắn là bệ thờ, đất bằng phẳng là thaṇḍilaṃ để trang trí) (trong bài kệ 18 của phần 17). Do đó, ý nghĩa là vị ấy cũng nằm trên nền đất tự nhiên không có lớp phủ.
Yaṃ sandhāya tattheva nighaṇṭusatthe vuttaṃ ‘‘yo thaṇḍile vata vasā, sete thaṇḍilasāyi so’’ti (sattarasamavagge 44 gāthāyaṃ) rajo eva jallaṃ malīnaṃ rajojallaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘sarīra’’ntiādi.
Referring to this, it is stated in the same Nighaṇṭusattha: "yo thaṇḍile vata vasā, sete thaṇḍilasāyi so" (He who, by practice, dwells on level ground is a thaṇḍilasāyi). Dust itself is grime, filth, rajojallaṃ. Therefore, it is said, "sarīra" and so on.
Liên quan đến điều đó, trong Nighaṇṭusattha đã nói: “Ai sống trên nền đất sạch, người ấy là thaṇḍilasāyi (người nằm trên đất)”. Bụi bẩn chính là uế tạp, là rajojallaṃ (bụi bẩn dơ uế). Do đó, đã nói “sarīra” và vân vân.
Laddhaṃ āsananti nisīdituṃ yathāladdhamāsanaṃ.
A seat obtained (means) a seat obtained as available for sitting.
Laddhaṃ āsana (chỗ ngồi đã được) nghĩa là chỗ ngồi đã được tùy theo sự nhận được để ngồi.
Akopetvāti aññattha anupagantvā.
Without disturbing (means) not going to another place.
Akopetvā (không làm xáo trộn) nghĩa là không đi đến chỗ khác.
Tathā cāha ‘‘tattheva nisīdanasīlo’’ti.
And thus it is said: "He is one whose nature is to sit right there."
Và cũng vậy, (Vị Thầy) đã nói: “tattheva nisīdanasīlo” (có thói quen ngồi ở chính chỗ đó).
Evaṃ nisīdanto hi taṃ akopento nāma hoti.
For indeed, one who sits thus is said to be not disturbing it.
Thật vậy, khi ngồi như thế, người ấy được gọi là không làm xáo trộn chỗ đó.
Catūsu mahāvikaṭesu gūthamevidhādhippetanti vuttaṃ ‘‘gūthaṃ vuccatī’’ti.
Among the four great impurities (mahāvikaṭa), only excrement (gūtha) is intended here; therefore, it is said, "excrement is called".
Trong bốn thứ đại uế, chỉ có gūtha (phân) được ý muốn ở đây. Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “gūthaṃ vuccatī” (phân được gọi là).
Tañhi āsayavasena virūpaṃ kaṭattā ‘‘vikaṭa’’nti vuccati.
Indeed, that (excrement) is called "vikaṭa" because it is made unsightly according to its intention.
Thật vậy, thứ đó được gọi là “vikaṭa” (biến dạng) vì nó được tạo ra một cách xấu xí tùy theo ý đồ.
Sāyaṃ tatiyanti sāyanhasamayasaṅkhātaṃ tatiyasamayaṃ.
The third in the evening (means) the third period, which is the evening time.
Sāyaṃ tatiya (thứ ba vào buổi chiều) nghĩa là thời gian thứ ba được gọi là buổi chiều.
Assāti udakorohanānuyogassa.
Of it (means) of the practice of descending into water.
Assā (của việc này) nghĩa là của sự thực hành ngâm mình trong nước.
Pātopadamiva sāyaṃpadaṃ nepātikaṃ.
The word sāyaṃ is an indeclinable, like the word pāto.
Giống như từ pāto, từ sāyaṃ là một nipāta (hư từ).
Anusāralopena pana ‘‘sāyatatiyaka’’ntipi pāṭho dissati.
However, a reading sāyatatiyaka is also seen due to elision of the anusāra.
Tuy nhiên, cũng có một cách đọc khác là “sāyatatiyaka” do sự loại bỏ âm anusāra (nguyên âm mũi).
Ettha ca ‘‘acelako hotī’’tiādīni yāva ‘‘thusodakaṃ pivatī’’ti etāni vatapadāni ekavārāni, ‘‘ekāgāriko vā hotī’’tiādīni pana nānāvārāni, nānākālikāni vā.
Here, the ascetic practices from "one is unclothed" (acelako hoti) up to "one drinks gruel water" (thusodakaṃ pivati) are single practices, while those from "or one is a house-dweller" (ekāgāriko vā hoti) onwards are varied, or pertain to different times.
Trong số này, các từ chỉ giới hạnh từ “acelako hoti” (không mặc y) cho đến “thusodakaṃ pivatī” (uống nước cám) là những giới hạnh một lần; còn các từ từ “ekāgāriko vā hoti” (hoặc sống độc cư trong một nhà) trở đi là những giới hạnh khác nhau, hoặc thuộc các thời điểm khác nhau.
Tathā ‘‘sākabhakkho vā hotī’’tiādīni, ‘‘sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāretī’’tiādīni ca.
Similarly, "or one is a vegetable-eater" (sākabhakkho vā hoti) and so on, and "one wears coarse clothes, one wears clothes made of hair" (sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāreti) and so on.
Cũng vậy, các từ từ “sākabhakkho vā hoti” (hoặc ăn rau) trở đi, và các từ từ “sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāretī” (cũng mặc y bằng vải thô, cũng mặc y bằng vải thô hơn) trở đi cũng tương tự.
Tathā hettha vā-saddaggahaṇaṃ, pi-saddaggahaṇañca kataṃ.
And this is why the word vā and the word pi are used here.
Cũng vậy, ở đây, việc sử dụng từ vā (hoặc) và từ pi (cũng) đã được thực hiện.
Pi-saddopi idha vikappattho eva daṭṭhabbo.
The word pi here should also be understood as expressing an alternative.
Từ pi ở đây cũng nên được hiểu là có nghĩa lựa chọn.
Purimesu pana vatapadesu tadubhayampi na kataṃ, evañca katvā ‘‘acelako hotī’’ti vatvā ‘‘sāṇānipi dhāretī’’tiādivacanassa, ‘‘rajojalladharopi hotī’’ti vatvā ‘‘udakorohanānuyogamanuyutto viharatī’’ti vacanassa ca avirodho siddho hoti.
However, in the previous ascetic practices, neither of these two (words vā or pi) was used, and by doing so, the non-contradiction is established between saying "one is unclothed" and then saying "one wears coarse clothes" and so on, and between saying "one is also covered in dust and grime" and then saying "one abides devoted to the practice of descending into water."
Tuy nhiên, trong các từ chỉ giới hạnh trước đó, cả hai từ này đều không được sử dụng, và do đó, sự không mâu thuẫn được thiết lập giữa lời nói “acelako hoti” (không mặc y) và lời nói “sāṇānipi dhāretī” (cũng mặc y bằng vải thô), cũng như giữa lời nói “rajojalladharopi hoti” (cũng mang bụi bẩn) và lời nói “udakorohanānuyogamanuyutto viharatī” (sống chuyên tâm ngâm mình trong nước).
Atha vā kimettha avirodhacintāya.
Or what is the point of considering non-contradiction here?
Hoặc, có gì phải bận tâm về sự không mâu thuẫn ở đây?
Ummattakapacchisadiso hi titthiyavādo.
For the doctrine of the ascetics is like a madman's basket.
Thật vậy, giáo lý của các ngoại đạo giống như một cái giỏ đựng đồ lung tung của người điên.
Apica ‘‘acelako hotī’’ti ārabhitvā tappasaṅgena sabbampi aññamaññavirodhameva attakilamathānuyogaṃ dassentena tena acelakassapena ‘‘sāṇānipi dhāretī’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, it should be understood that the ascetic Kassapa, beginning with "one is unclothed" and then in connection with that, displaying all forms of self-mortification that contradict one another, said "one wears coarse clothes" and so on.
Hơn nữa, nên hiểu rằng, Kāsapa không mặc y đó đã nói “sāṇānipi dhāretī” (cũng mặc y bằng vải thô) và những điều tương tự, bắt đầu từ “acelako hoti” (không mặc y), để chỉ ra tất cả những khổ hạnh tự hành mâu thuẫn lẫn nhau liên quan đến điều đó.
397. Sīlasampadādīhīti sīlasampadā, samādhisampadā, paññāsampadāti imāhi lokuttarāhi sampadāhi.
397. By accomplishments in virtue and so on (means) by these supramundane accomplishments: accomplishment in virtue (sīlasampadā), accomplishment in concentration (samādhisampadā), and accomplishment in wisdom (paññāsampadā).
397. Sīlasampadādīhi (bởi sự thành tựu giới hạnh và những điều khác) nghĩa là bởi những sự thành tựu siêu thế này: sự thành tựu giới hạnh (sīlasampadā), sự thành tựu định (samādhisampadā), và sự thành tựu tuệ (paññāsampadā).
Vināti virahitattā, vinā vā tāhi na kadācipi sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā sambhavati, tasmā tesaṃ tapopakkamānaṃ niratthakataṃ dassentoti sapāṭhasesayojanā.
Without (means) due to being devoid of them, or that without them, monkhood (samañña) or brahminhood (brahmañña) is never possible; therefore, (the Buddha) explains the futility of those ascetic practices – this is the full construction with the remaining part of the text.
Vinā (không có) nghĩa là do không có, hoặc không có những điều đó thì không bao giờ có thể đạt được Sa-môn tính (samañña) hay Bà-la-môn tính (brahmañña); do đó, ý nghĩa là chỉ ra sự vô ích của những phương pháp khổ hạnh đó, đây là cách giải thích kèm theo phần còn lại của văn bản.
Dosaveravirahitanti dosasaṅkhātaverato virahitaṃ.
Devoid of hatred arising from ill-will (means) devoid of hatred called ill-will.
Dosaveravirahitaṃ (không có sự thù hằn của sân hận) nghĩa là không có sự thù hằn được gọi là sân hận.
Idañhi dosassa mettāya ujupaṭipakkhato vuttaṃ.
This is stated because ill-will is the direct opposite of loving-kindness.
Điều này được nói vì sân hận là đối nghịch trực tiếp với lòng từ (mettā).
Yaṃ pana ācariyena vuttaṃ ‘‘dosaggahaṇena vā sabbepi jhānapaṭipakkhā saṃkilesadhammā gahitā.
However, what the teacher said—"Or by the inclusion of ill-will, all defilements that are opposed to absorption are understood.
Tuy nhiên, điều mà vị thầy đã nói, “Hoặc, bởi sự nắm giữ sân hận, tất cả các pháp phiền não đối nghịch với thiền định đều được bao gồm.
Veraggahaṇena paccatthikabhūtā sattā.
By the inclusion of hatred, hostile beings (are understood).
Bởi sự nắm giữ thù hằn, các chúng sinh là kẻ thù.
Yadaggena hi dosarahitaṃ, tadaggena verarahita’’nti (dī. ni. ṭī. 1.397), tadetaṃ pāḷiyaṃ verasaddasseva vijjamānattā, aṭṭhakathāyañca tadatthameva dassetuṃ dosasaddassa vuttattā vicāretabbaṃ.
For to the extent that one is free from ill-will, to that extent one is free from hatred"—this (statement) should be considered, as only the word vera exists in the Pāli, and the word dosa is used in the commentary to explain its meaning.
Thật vậy, đến mức không có sân hận, đến mức đó không có thù hằn,” thì điều này cần được xem xét, vì trong Pāḷi chỉ có từ vera (thù hằn), và trong Chú giải, từ dosa (sân hận) được sử dụng chỉ để giải thích ý nghĩa của từ đó.
398. Ettakamattanti naggacariyādimattaṃ.
398. This much (means) merely being naked, and so on.
398. Ettakamattaṃ (chỉ chừng đó) nghĩa là chỉ chừng đó như không mặc y.
Pākaṭabhāvena kāyati atthaṃ gametīti pakati, lokasiddhavādo.
Pakati (nature) means that which conveys meaning through being obvious; it is a common worldly expression.
Pakati (bản chất) nghĩa là điều trở nên rõ ràng bởi sự hiển nhiên, một lời nói phổ biến trong thế gian.
Tenāha ‘‘pakatikathā esā’’ti.
Thus it is said: "This is a conventional statement."
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “pakatikathā esā” (đây là lời nói thông thường).
‘‘Mattā sukhapariccāgā’’tiādīsu (dha. pa. 290) viya mattāsaddo appattaṃ antonītaṃ katvā pamāṇavācakoti āha ‘‘iminā’’tiādi.
The word mattā, as in "a measure of renouncing pleasure" and so on, indicates a measure, implying something small within; thus he says "by this" and so on.
Giống như trong các câu “Mattā sukhapariccāgā” (sự từ bỏ một lượng nhỏ hạnh phúc) và những câu tương tự, từ mattā (lượng) mang ý nghĩa về một giới hạn, bao gồm một ý nghĩa ẩn giấu về sự ít ỏi, vì vậy (Vị Thầy) đã nói: “iminā” (bởi điều này) và những điều tương tự.
Tena pana pamāṇena pahātabbo eva paṭipattikkamo pakaraṇappatto.
However, the method of practice that is pertinent to the context is precisely that which should be abandoned by such a measure.
Tuy nhiên, con đường thực hành cần được từ bỏ theo giới hạn đó là điều phù hợp với ngữ cảnh.
Iminā ‘‘tapopakkamenā’’ti saddantarena vā adhigatoti dasseti ‘‘paṭipattikkamenā’’ti iminā.
By this, he shows that it is attained "by the method of practice" (paṭipattikkamena), or by another word, "by this ascetic practice" (tapopakkamenā).
Bởi điều này, (Vị Thầy) chỉ ra rằng điều đó được hiểu bởi từ khác “tapopakkamena” (bởi phương pháp khổ hạnh) thông qua “paṭipattikkamenā” (bởi con đường thực hành) này.
Tatoti tasmā sāmaññabrahmaññassa appamattakeneva paṭipattikkamena sudukkarabhāvato.
Therefore (means) because monkhood and brahminhood are extremely difficult to achieve through even a small amount of practice.
Tato (do đó) nghĩa là do đó, bởi vì Sa-môn tính và Bà-la-môn tính rất khó đạt được chỉ với một chút con đường thực hành.
Imaṃ hetusambandhaṃ sandhāya ‘‘padasambandhena saddhi’’nti vuttaṃ.
Referring to this causal connection, it is said: "together with the connection of terms."
Liên quan đến mối quan hệ nhân quả này, (Vị Thầy) đã nói: “padasambandhena saddhiṃ” (cùng với sự liên kết từ).
Sabbatthāti sabbavāresu.
Everywhere (means) in all instances.
Sabbatthā (ở khắp mọi nơi) nghĩa là trong tất cả các trường hợp.
399. Aññathāti yadi acelakabhāvādinā sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā abhavissa, evaṃ sati suvijānova samaṇo, suvijāno brāhmaṇo.
399. Otherwise (means) if monkhood or brahminhood had existed through nakedness and so on, then a recluse would be easily recognizable, a brahmin would be easily recognizable.
399. Aññathā (nếu khác) nghĩa là nếu Sa-môn tính hay Bà-la-môn tính có thể đạt được bằng cách không mặc y và những điều tương tự, thì khi đó một Sa-môn sẽ dễ nhận biết, một Bà-la-môn sẽ dễ nhận biết.
Yasmā pana tumhe ito aññathāva sāmaññaṃ, aññathā brahmaññaṃ vadatha, tasmā dujjānova samaṇo dujjāno brāhmaṇoti attho.
But since you (ascetics) declare monkhood to be otherwise, and brahminhood to be otherwise, therefore a recluse is difficult to recognize, and a brahmin is difficult to recognize – this is the meaning.
Nhưng vì các ngươi nói rằng Sa-môn tính là khác, và Bà-la-môn tính là khác so với điều này, nên ý nghĩa là một Sa-môn khó nhận biết, một Bà-la-môn khó nhận biết.
Tenāha ‘‘idaṃ sandhāyāhā’’ti.
Thus he says: "Referring to this, he spoke."
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “idaṃ sandhāyāhā” (điều này được nói với ý đó).
Taṃ pakativādaṃ paṭikkhipitvāti yaṃ pubbe pākatikaṃ sāmaññaṃ, brahmaññañca hadaye ṭhapetvā tena acelakassapena ‘‘dukkaraṃ sudukkara’’nti vuttaṃ, bhagavatā ca tameva sandhāya ‘‘pakati kho esā’’tiādi bhāsitaṃ, tameva idha pākatikasāmaññabrahmaññavisayaṃ kathaṃ paṭisaṃharitvā.
Having rejected that conventional view (means) having withdrawn that statement of the ascetic Kassapa, which held a conventional monkhood and brahminhood in his heart and declared "difficult, very difficult," and which the Blessed One spoke of, referring to that very conventional monkhood and brahminhood, saying "this is merely conventional" and so on.
Taṃ pakativādaṃ paṭikkhipitvā (bác bỏ lời nói thông thường đó) nghĩa là sau khi bác bỏ lời nói về Sa-môn tính và Bà-la-môn tính thông thường mà Kāsapa không mặc y trước đây đã giữ trong lòng và nói “khó khăn, rất khó khăn”, và Đức Phật cũng đã nói “pakati kho esā” (đây là bản chất) và những điều tương tự, liên quan đến điều đó, tức là lời nói về Sa-môn tính và Bà-la-môn tính thông thường ở đây.
Sabhāvatova paramatthato eva samaṇassa, brāhmaṇassa ca dujjānabhāvaṃ āvikaronto punapi ‘‘pakati kho’’tiādimāha.
Showing the inherent difficulty of recognizing a recluse and a brahmin by nature itself, that is, ultimately, he again said "this is merely conventional" and so on.
Để làm rõ rằng Sa-môn và Bà-la-môn sabhāvatova (theo bản chất) hay trên thực tế là dujjānabhāvaṃ (khó nhận biết), (Đức Phật) lại nói “pakati kho” và những điều tương tự.
Tatrāpīti samaṇabrāhmaṇavādepi.
There also (means) in the statements about recluses and brahmins as well.
Tatrāpī (ngay cả ở đó) nghĩa là ngay cả trong lời nói về Sa-môn và Bà-la-môn.
Padasambandhanti hetupadena saddhiṃ pubbāparavākyasambandhaṃ.
Connection of terms (means) the connection of the preceding and succeeding clauses with the causal term.
Padasambandhaṃ (sự liên kết từ) nghĩa là sự liên kết của các câu trước và sau với từ chỉ nguyên nhân.
400-1. Paṇḍitoti hetusampattisiddhena paṇḍiccena samannāgato.
400-1. Wise (means) endowed with wisdom perfected by the attainment of causes.
400-1. Paṇḍito (người trí) nghĩa là người có trí tuệ đạt được nhờ sự thành tựu các điều kiện.
Kathaṃ uggahesīti paripakkañāṇattā ghaṭe padīpena viya abbhantare samujjalantena paññāveyyattiyena tattha tattha bhagavatā desitamatthaṃ pariggaṇhanto taṃ desanaṃ upadhāresi.
How did he grasp? (means) due to his mature wisdom, by the skillful wisdom shining brightly within, like a lamp in a jar, he grasped the meaning taught by the Blessed One in various places, and reflected on that teaching.
Kathaṃ uggahesī (làm thế nào mà người ấy đã nắm bắt được) nghĩa là do trí tuệ đã chín muồi, người ấy đã xem xét giáo pháp đó, nắm bắt ý nghĩa được Đức Phật giảng dạy ở từng nơi, với sự sắc bén của trí tuệ bừng sáng bên trong như ngọn đèn trong bình.
Yasmā uggahesi, tasmā…pe… viditvāti sambandho.
The connection is: because he grasped, therefore... having known.
Vì người ấy đã nắm bắt được, nên…v.v… viditvā (sau khi biết), đây là sự liên kết.
Tassa cāti yo acelako hoti, yāva udakorohanānuyogamanuyutto viharati, tassa ca.
And of him (means) of him who is unclothed, and who abides devoted to the practice of descending into water.
Tassa cā (và của người ấy) nghĩa là của người không mặc y đó, cho đến khi người ấy sống chuyên tâm ngâm mình trong nước.
Tassa ceti vā padacchedo, abhāvitā asacchikatā hoti ceti yojanā.
Or, the division of words is tassa ca (and of him); the construction is, if it is undeveloped, unrealized.
Hoặc, tassa ceti là cách chia từ, và cách ghép câu là: và nếu (những điều đó) không được tu tập, không được chứng ngộ.
Tā sampattiyo pucchāmi, yāhi samaṇo ca brāhmaṇo ca hotīti adhippāyo.
I ask about those accomplishments by which one becomes a recluse and a brahmin – this is the intention.
Ý nghĩa là: “Tôi hỏi về những sự thành tựu mà nhờ đó một người trở thành Sa-môn và Bà-la-môn.”
Sīlasampadādivijānanatthanti sīlasampadādivijānanahetu.
For the sake of knowing accomplishments in virtue and so on (means) for the cause of knowing accomplishments in virtue and so on.
Sīlasampadādivijānanatthaṃ (để biết sự thành tựu giới hạnh và những điều khác) nghĩa là vì muốn biết sự thành tựu giới hạnh và những điều khác.
‘‘Kasmā pucchatī’’ti hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: "Why does he ask?"
Thật vậy, đã nói: “Tại sao lại hỏi?”
Atha-saddo cettha kāraṇe.
And here the word atha is in the sense of cause.
Và ở đây, từ atha (sau đó) có nghĩa là nguyên nhân.
Evamīdisesu.
In such cases.
Trong những trường hợp tương tự như vậy.
Sīlasampadāyāti ettha itisaddo ādiattho, upalakkhaṇaniddeso vāyaṃ, tena ‘‘cittasampadāya, paññāsampadāyā’’ti padadvayaṃ saṅgaṇhāti.
In accomplishment in virtue (sīlasampadāyā), the word iti has the meaning of "and so on," or this is an indicative definition, thereby including the two phrases "accomplishment in concentration" (cittasampadāya) and "accomplishment in wisdom" (paññāsampadāya).
Trong Sīlasampadāyā (của sự thành tựu giới hạnh), từ iti (như vậy) có nghĩa là ādi (và những điều khác), hoặc đây là một sự chỉ định bằng cách gợi ý, và nó bao gồm hai từ “cittasampadāya” (của sự thành tựu tâm) và “paññāsampadāyā” (của sự thành tựu tuệ).
Tenāha ‘‘sīlacittapaññāsampadāhi aññā’’ti.
Thus he said: "other than accomplishments in virtue, concentration, and wisdom."
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “khác với sự thành tựu giới hạnh, tâm và tuệ.”
Imehi ca asekkhasīlādikkhandhattayaṃ saṅgahitanti vuttaṃ ‘‘arahattaphalamevā’’ti.
It is said that by these, the three groups of unconditioned virtues and so on are included, namely, "the fruit of Arahantship itself".
Và bằng những điều này, ba uẩn giới hạnh, định và tuệ của bậc Vô học được bao gồm, vì vậy (Vị Thầy) đã nói: “arahattaphalamevā” (chỉ là quả A-la-hán).
Tattha kāraṇaṃ dasseti ‘‘arahattaphalapariyosāna’’ntiādinā.
Therein, he shows the reason by "ending in the fruit of Arahantship" and so on.
Ở đó, (Vị Thầy) chỉ ra lý do bằng “arahattaphalapariyosāna” (kết thúc bằng quả A-la-hán) và những điều tương tự.
Idañhi kākolokanamiva ubhayāpekkhavacanaṃ.
Indeed, this statement is like a crow's gaze, referring to both (accomplishments and the fruit).
Thật vậy, lời nói này giống như cái nhìn của con quạ, mong đợi cả hai (tức là cả sampadā và sādhana).
402. Anuttaranti anaññasādhāraṇatāya, anaññasādhāraṇatthavisayatāya ca anuttaraṃ.
402. Unsurpassed (means) unsurpassed due to its unparalleled nature and its dealing with unparalleled matters.
402. Anuttaraṃ (vô thượng) nghĩa là vô thượng vì không có sự chung đụng với người khác và vì đối tượng của nó không có sự chung đụng với người khác.
Mahāsīhanādanti mahantaṃ buddhasīhanādaṃ.
Great lion's roar (means) the great lion's roar of the Buddha.
Mahāsīhanādaṃ (tiếng rống sư tử vĩ đại) nghĩa là tiếng rống sư tử vĩ đại của Đức Phật.
Ativiya accantavisuddhatāya paramavisuddhaṃ.
Supremely purified due to being exceedingly and utterly pure.
Paramavisuddhaṃ (cực kỳ thanh tịnh) nghĩa là cực kỳ thanh tịnh do sự thanh tịnh tuyệt đối.
‘‘Paramanti ukkaṭṭhaṃ.
Parama (means) excellent.
“Parama” (tối thượng) nghĩa là cao quý nhất.
Tenāha ‘uttama’nti’’ ācariyena vuttaṃ, ukkaṭṭhapariyāyo ca paramasaddo atthīti tassādhippāyo.
Thus the teacher said "supreme," and his intention is that the word parama is a synonym for ukkaṭṭha (excellent).
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “uttama” (tối thượng), và ý của (Vị Thầy) là từ parama (tối thượng) là một từ đồng nghĩa với ukkaṭṭha (cao quý nhất).
Sīlamevāti lokiyasīlamattattā sīlasāmaññameva.
Virtue itself (means) merely common virtue (sīlasāmañña), due to being merely mundane virtue.
Sīlamevā (chỉ là giới hạnh) nghĩa là chỉ là giới hạnh thông thường, vì nó chỉ là giới hạnh thế gian.
Yathā anaññasādhāraṇaṃ bhagavato lokuttarasīlaṃ savāsanapaṭipakkhadhammaviddhaṃsanato, evaṃ lokiyasīlampi anaññasādhāraṇameva tadanucchavikabhāvena pavattattā.
Just as the Buddha's supramundane virtue is unique because it destroys opposing defilements together with their latent tendencies, so too mundane virtue is unique because it proceeds in accordance with that (supramundane virtue).
Giống như giới hạnh siêu thế của Đức Phật là không có sự chung đụng với người khác vì nó tiêu diệt các pháp đối nghịch cùng với khuynh hướng tiềm ẩn, thì giới hạnh thế gian cũng không có sự chung đụng với người khác vì nó được thực hành một cách phù hợp với điều đó.
Evañhi ‘‘nāhaṃ tatthā’’ti pāḷivacanaṃ upapannaṃ hoti.
Thus, the Pali statement, "I am not in that," becomes justified.
Như vậy, lời Pali ‘‘nāhaṃ tatthā’’ (Ta không ở đó) trở nên thích hợp.
‘‘Yāvatā kassapa ariyaṃ paramaṃ sīla’’nti idaṃ ‘‘sīlassa vaṇṇaṃ bhāsantī’’ti ettha ākāradassanaṃ.
The phrase “‘Kassapa, as far as the noble supreme virtue goes…’” indicates the manner in this (statement), “‘speaking of the praise of virtue.’”
Câu ‘‘Này Kassapa, giới hạnh cao thượng của bậc Thánh’’ này là sự biểu thị phương cách trong ‘‘nói lên đức hạnh của giới’’.
‘‘Yadidaṃ adhisīla’’nti idaṃ pana ‘‘tatthā’’ti padadvaye aniyamavacanaṃ.
However, the phrase “‘that which is adhisīla’ (higher virtue)” is a term of non-restriction in the pair of words “‘in that.’”
Tuy nhiên, ‘‘yadidaṃ adhisīlaṃ’’ (điều này là giới tăng thượng) là một từ không xác định trong hai từ ‘‘tatthā’’ (ở đó).
‘‘Yadidaṃ adhisīla’’nti ca lokiyalokuttaravasena duvidhampi buddhasīlaṃ ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, tasmā ta-saddenapi ubhayasseva parāmasananti dassetuṃ ‘‘tattha sīlepi paramasīlepī’’tiādimāha.
The phrase “Yadidaṃ adhisīlaṃ” (that which is higher virtue) refers to the two kinds of Buddha's virtue, mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), taken together. Therefore, to show that the pronoun ‘ta’ (that) refers to both, he (the commentator) says, “in virtue, in supreme virtue, and so forth.”
Và ‘‘yadidaṃ adhisīlaṃ’’ được nói ra bằng cách gộp chung cả hai loại giới của Đức Phật, tức là giới thế gian và giới xuất thế gian. Do đó, để chỉ ra rằng từ ta cũng ám chỉ cả hai, nên đã nói ‘‘ trong giới ấy và trong giới tối thượng ấy’’ v.v.
Samasamanti samena visesanabhūtena sīlena samanti atthaṃ viññāpetuṃ ‘‘mama sīlasamena sīlena mayā sama’’nti vuttaṃ.
To make the meaning clear that “samasamaṃ” (equal to equal) means equal with the equal, distinguishing virtue, it is stated: “with virtue equal to my virtue, equal to me.”
Để làm rõ ý nghĩa của samasamaṃ (tương đồng) là tương đồng với giới đặc biệt, nên đã nói ‘‘ giới của ta tương đồng với giới của ta’’.
Tasmiṃ sīleti duvidhepi sīle.
“Tasmiṃ sīle” (in that virtue) means in both kinds of virtue.
Tasmiṃ sīle (trong giới ấy) có nghĩa là trong cả hai loại giới.
Iti imanti evaṃ imaṃ sīlavisayaṃ.
“Iti imaṃ” (thus this) means this subject matter of virtue.
Iti imaṃ (như vậy điều này) có nghĩa là vấn đề giới này.
Paṭhamanti uppattikkamato paṭhamaṃ pavattattā paṭhamabhūtaṃ.
“Paṭhamaṃ” (first) means being first due to occurring first in the order of arising.
Paṭhamaṃ (đầu tiên) có nghĩa là điều đầu tiên xảy ra theo thứ tự phát sinh.
Tapatīti kilese santappati, vidhamatīti attho.
“Tapatī” (burns) means it heats the defilements, meaning it dispels them.
Tapatī (nung nấu) có nghĩa là làm cho các phiền não bị nung nấu, tức là tiêu diệt chúng.
‘‘Tadevā’’ti iminā tulyādhikaraṇasamāsamāha.
By “tadevā” (that very thing), a appositional compound is spoken.
Với từ ‘‘ tadevā’’ (chính điều đó), đã nói đến một hợp chất đẳng vị (tulyādhikaraṇasamāsa).
Jigucchatīti hīḷeti lāmakato ṭhapeti.
“Jigucchatī” (abhors) means it denounces, it sets aside as inferior.
Jigucchatī (ghê tởm) có nghĩa là khinh miệt, coi thường.
Ārakā kilesehīti katvā niddosattā ariyā.
Being far from defilements, they are called noble (ariyā) due to being faultless.
Vì xa lìa các phiền não, nên vô lỗi là bậc Thánh.
Ārambhavatthuvasenāti aṭṭhārambhavatthuvasena.
“Ārambhavatthuvasenā” (by way of the basis for exertion) means by way of the eight bases for exertion.
Ārambhavatthuvasenā (theo đối tượng nỗ lực) có nghĩa là theo tám đối tượng nỗ lực.
Vipassanāvīriyasaṅkhātāti vipassanāsampayuttavīriyasaṅkhātā.
“Vipassanāvīriyasaṅkhātā” (called vipassanā-effort) means effort associated with vipassanā.
Vipassanāvīriyasaṅkhātā (được gọi là tinh tấn tuệ quán) có nghĩa là tinh tấn đi kèm với tuệ quán.
Lokiyamattattā tapojigucchāva. Maggaphalasampayuttā vīriyasaṅkhātā tapojigucchāti adhikāravasena sambandho.
Being merely mundane, it is tapojigucchā (burning and abhorrence). The connection, according to the context, is that effort associated with the path and fruition, called tapojigucchā, is supreme.
Vì chỉ là thế gian, nên chỉ là sự nung nấu và ghê tởm. Tinh tấn đi kèm với Đạo và Quả được gọi là sự nung nấu và ghê tởm tối thượng, đây là mối liên hệ theo ngữ cảnh.
Sabbukkaṭṭhabhāvato paramā nāma. Yathā yuvino bhāvo yobbanaṃ, evaṃ jigucchino bhāvo jegucchaṃ.
Due to being most excellent of all, it is called paramā (supreme). Just as the state of a youth is youthfulness, so the state of one who abhors is jegucchaṃ (abhorrence).
Vì là trạng thái tối thượng của mọi thứ, nên được gọi là tối thượng. Giống như trạng thái của tuổi trẻ là tuổi thanh xuân, thì trạng thái của sự ghê tởm là jegucchaṃ (sự ghê tởm).
Yadidaṃ adhijegucchanti sīle viya lokiyalokuttaravasena duvidhampi buddhajegucchaṃ.
“Yadidaṃ adhijegucchaṃ” (that which is higher abhorrence) refers to both kinds of the Buddha’s abhorrence of defilements, mundane and supramundane, as in the case of virtue.
Yadidaṃ adhijegucchaṃ (điều này là sự ghê tởm tăng thượng) là sự ghê tởm của Đức Phật có hai loại, thế gian và xuất thế gian, giống như giới.
Tatthāti jegucchepi adhijegucchepi.
“Tatthā” (in that) means in both jeguccha and adhijeguccha.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong cả sự ghê tởm và sự ghê tởm tăng thượng.
Kammassakatāpaññāti ‘‘atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭha’’ntiādi (ma. ni. 1.441; vibha. 793) nayappavattaṃ ñāṇaṃ.
“Kammassakatāpaññā” (knowledge of ownership of kamma) is the knowledge that proceeds in the manner of “‘there is what is given, there is what is offered’” and so on.
Kammassakatāpaññā (trí tuệ về nghiệp sở hữu) là trí tuệ phát sinh theo cách ‘‘có sự bố thí, có sự cúng dường’’ v.v.
Yathāha vibhaṅge –
As stated in the Vibhaṅga:
Như đã nói trong Tương Ưng Bộ (Vibhaṅga):
Sabbampi hi akusalaṃ attano vā hotu, parassa vā, na sakaṃ nāma.
Indeed, all unwholesome kamma, whether one's own or another's, is not truly one's own.
Thật vậy, tất cả những điều bất thiện, dù là của mình hay của người khác, đều không phải là của mình.
Atthabhañjanato, anatthajananato ca.
Because it destroys benefit and generates detriment.
Vì chúng hủy hoại lợi ích và sinh ra điều bất lợi.
Tathā sabbampi kusalaṃ sakaṃ nāma.
Similarly, all wholesome kamma is truly one's own.
Tương tự, tất cả những điều thiện đều là của mình.
Anatthabhañjanato, atthajananato ca.
Because it destroys detriment and generates benefit.
Vì chúng tiêu diệt điều bất lợi và sinh ra lợi ích.
Evaṃ kammassakabhāve pavattā paññā kammassakatāpaññā nāma.
Thus, the wisdom that arises with the understanding of kamma ownership is called kammassakatāpaññā.
Như vậy, trí tuệ phát sinh trong trạng thái nghiệp sở hữu được gọi là kammassakatāpaññā.
Vipassanāpaññāti maggasaccassa, paramatthasaccassa ca anulomanato saccānulomikasaññitā vipassanāpaññā, lokiyamattato paññāva.
“Vipassanāpaññā” (insight-wisdom) is vipassanā-wisdom, which is termed saccānulomika (conducive to the Truths) because it is in accordance with the path-truth and the ultimate truth; it is simply wisdom as it is merely mundane.
Vipassanāpaññā (trí tuệ tuệ quán) là trí tuệ tuệ quán được gọi là saccānulomikā (tương ứng với các Chân lý) vì nó phù hợp với Chân lý Đạo và Chân lý tối thượng, và chỉ là paññā (trí tuệ) vì nó chỉ là thế gian.
Itthiliṅgassa napuṃsakaliṅgavipariyāyo idha liṅgavipallāso.
The reversal of the feminine gender to the neuter gender is here liṅgavipallāso (gender inversion).
Sự thay đổi giới tính từ giống cái sang giống trung ở đây là liṅgavipallāso (sự đảo ngược giới tính).
Yāyaṃ adhipaññāti sīle viya lokiyalokuttaravasena duvidhāpi buddhapaññā.
“Yāyaṃ adhipaññā” (that which is higher wisdom) refers to both kinds of the Buddha’s wisdom, mundane and supramundane, as explained for virtue.
Yāyaṃ adhipaññā (trí tuệ tăng thượng này) là trí tuệ của Đức Phật có hai loại, thế gian và xuất thế gian, giống như giới.
Tatthāti paññāyapi adhipaññāyapi.
“Tatthā” (in that) means in both wisdom and higher wisdom.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong cả trí tuệ và trí tuệ tăng thượng.
Yathārahaṃ parittamahaggatabhāvato vimuttiyeva nāma. Maggaphalavasena kilesānaṃ samucchindanapaṭippassambhanāni samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo. Atha vā sammāvācādiviratīnaṃ adhisīlaggahaṇena, sammāvāyāmassa adhijegucchaggahaṇena, sammādiṭṭhiyā adhipaññāggahaṇena gahitattā aggahitaggahaṇena sammāsaṅkappasatisamādhayo maggaphalapariyāpannā samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo daṭṭhabbā.
It is called vimutti (deliverance) because of its slight and exalted nature, as appropriate. The complete eradication and subsidence of defilements by way of the path and fruition are samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo (deliverance by cutting off and deliverance by tranquillizing). Alternatively, since right speech and other abstinences are included under adhisīla, right effort under adhijeguccha, and right view under adhipaññā, right thought, mindfulness, and concentration, which are included in the path and fruition, should be understood as samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo by means of including what has not yet been included.
Vimutti (giải thoát) chỉ được gọi như vậy vì nó có trạng thái hạn hẹp và cao thượng tùy theo mức độ phù hợp. Sự diệt trừ hoàn toàn và sự trấn áp các phiền não theo Đạo và Quả là samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo (các giải thoát đoạn tận và trấn áp). Hoặc, vì chánh ngữ v.v. đã được bao gồm trong giới tăng thượng (adhisīla), chánh tinh tấn trong sự ghê tởm tăng thượng (adhijeguccha), và chánh kiến trong trí tuệ tăng thượng (adhipaññā), nên chánh tư duy, chánh niệm và chánh định thuộc về Đạo và Quả phải được xem là samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo theo cách bao gồm những gì chưa được bao gồm.
Nissaraṇavimutti pana nibbānameva.
Nissaraṇavimutti (deliverance by escape), however, is Nibbāna itself.
Còn nissaraṇavimutti (giải thoát thoát ly) chính là Nibbāna.
Yā ayaṃ adhivimuttīti sīle vuttanayena duvidhāpi adhivimutti.
“Yā ayaṃ adhivimuttī” (that which is higher deliverance) means both kinds of higher deliverance, as explained for virtue.
Yā ayaṃ adhivimuttī (giải thoát tăng thượng này) là giải thoát tăng thượng có hai loại theo cách đã nói trong giới.
Tatthāti vimuttiyāpi adhivimuttiyāpi.
“Tatthā” (in that) means in both deliverance and higher deliverance.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong cả giải thoát và giải thoát tăng thượng.
Tadatthaṃ majjhimāgamavare mahāsīhanādasuttapadena (ma. ni. 1.150) sādhento ‘‘cattārimānī’’tiādimāha.
For that purpose, while establishing the meaning with the phrase from the Mahāsīhanādasutta in the excellent Majjhima Āgama, he says “cattārimānī” (these four) and so forth.
Để chứng minh điều đó bằng các từ của kinh Mahāsīhanāda trong Trung Bộ Kinh (Majjhimāgama), nên đã nói ‘‘ bốn điều này’’ v.v.
Tattha vesārajjānīti visāradabhāvā, ñāṇappahānaantarāyikaniyyānikadhammadesanānimittaṃ kutocipi asantassanabhāvā nibbhayabhāvāti attho.
Therein, “vesārajjānī” (states of confidence) means states of fearlessness, meaning states of not trembling from anywhere (or from anyone), on account of having taught the knowledge, the abandonment, the obstructions, and the liberation-conducive Dhamma.
Ở đó, vesārajjānī (các sự vô úy) có nghĩa là trạng thái không sợ hãi, trạng thái không run sợ trước bất cứ điều gì do trí tuệ, sự đoạn trừ, sự chướng ngại và sự thuyết giảng các pháp dẫn đến sự giải thoát.
‘‘Vesārajja’’nti hi catūsu ṭhānesu sārajjābhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ.
Indeed, "vesārajja" is the name for the knowledge accompanied by joy that arises in one who reflects on the absence of agitation in four respects.
Thật vậy, ‘‘vesārajjaṃ’’ (sự vô úy) là tên của trí tuệ kèm theo sự hoan hỷ phát sinh khi quán xét sự không run sợ trong bốn trường hợp.
Aññehi pana asādhāraṇataṃ dassetuṃ ‘‘tathāgatassa tathāgatavesārajjānī’’ti vuttaṃ.
However, to show its exclusiveness to others, it is stated “tathāgatassa tathāgatavesārajjānī” (the Tathāgata’s states of confidence unique to a Tathāgata).
Để chỉ ra sự không phổ biến với những người khác, nên đã nói ‘‘ tathāgatassa tathāgatavesārajjānī’’ (các sự vô úy của Như Lai, các sự vô úy của Như Lai).
‘‘Yathā vā pubbabuddhānaṃ vesārajjāni puññussayasampattiyā āgatāni, tathā āgatavesārajjānī’’ti vā dutiyassa tathāgatasaddassa tulyādhikaraṇattā evaṃ vuttaṃ.
Or it is said thus, due to the second word Tathāgata being in apposition (to the first): “‘Just as the confidences of former Buddhas arose through the fulfillment of a heap of merit, so too are these confidences that have arisen.’”
Hoặc, vì từ tathāgata thứ hai có cùng vị trí, nên đã nói như vậy: ‘‘Các sự vô úy của Như Lai đã đến như các sự vô úy của các vị Phật quá khứ đã đến nhờ sự thành tựu của công đức tích lũy.’’
Ayaṃ aṭṭhakathānayo.
This is the meaning according to the Aṭṭhakathā.
Đây là phương pháp của Chú Giải.
Neruttikā pana vadanti ‘‘samāse siddhe sāmaññattā, saññāsaddattā ca tathā vutta’’nti.
However, philologists say, “‘It is stated thus because it is common in a compound and because it is a nominal word.’”
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp nói rằng ‘‘khi hợp từ đã hoàn tất, điều đó được nói như vậy vì tính phổ biến và vì nó là một danh từ riêng.’’
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ.
“Āsabhaṃ ṭhānaṃ” (the leader’s station) means the supreme station, the excellent station.
Āsabhaṃ ṭhānaṃ (vị trí tối thượng) có nghĩa là vị trí cao quý, vị trí tối thượng.
Sabbaññutaṃ paṭijānanavasena abhimukhaṃ gacchanti, aṭṭhaparisaṃ upasaṅkamantīti vā āsabhā, buddhā, tesaṃ ṭhānantipi attho.
Or it means those who advance forth by declaring omniscience, or who approach the eight assemblies, are āsabhā (leaders), i.e., Buddhas; thus, it is their station.
Hoặc, những ai tiến tới bằng cách tuyên bố sự toàn tri, hoặc những ai đến gần tám hội chúng, thì họ là āsabhā (bậc tối thượng), tức là các vị Phật. Đó cũng là ý nghĩa của vị trí của họ.
Apica tayo puṅgavā – gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho. Vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho. Ekagāmakhette vā jeṭṭho usabho, dvīsu gāmakhettesu jeṭṭho vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbattha jeṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi akampanīyo nisabhoti.
Furthermore, there are three types of bull leaders: the one foremost among a hundred cattle is an usabha; the one foremost among a thousand cattle is a vasabha. Or, the one foremost among a hundred cattle enclosures is an usabha; the one foremost among a thousand cattle enclosures is a vasabha. Or, the foremost in one village field is an usabha; the foremost in two village fields is a vasabha. The one foremost among all cattle, foremost everywhere, enduring all dangers, white, inspiring, carrying heavy loads, unshakeable even by the sound of a hundred thunderbolts, is a nisabha.
Hơn nữa, có ba loại bò đực: bò đực đầu đàn của một trăm con bò là usabho; bò đực đầu đàn của một ngàn con bò là vasabho. Hoặc, bò đực đầu đàn của một trăm chuồng bò là usabho; bò đực đầu đàn của một ngàn chuồng bò là vasabho. Hoặc, bò đực đầu đàn trong một vùng làng là usabho; bò đực đầu đàn trong hai vùng làng là vasabho. Bò đực tối thượng trong tất cả các con bò, tối thượng ở mọi nơi, chịu đựng mọi nguy hiểm, màu trắng, đáng kính, mang được gánh nặng lớn, không hề run sợ trước tiếng sấm sét hàng trăm lần là nisabho.
Nisabhova idha ‘‘usabho’’ti adhippeto.
Here, the nisabha is intended by the term “usabha.”
Ở đây, chính Nisabha được hiểu là ‘‘usabho’’.
Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ.
This is indeed a synonym for it.
Đây cũng là một từ đồng nghĩa của nó.
Usabhassa idanti āsabhaṃ, idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasatathāgatabalena samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisāpathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati.
That which belongs to an usabha is āsabhaṃ; this, however, is like an āsabha, hence āsabhaṃ. Just as the usabha bull, which is called a nisabha, endowed with the strength of a bull, presses down the earth with its four feet and stands unshaken, so too the Tathāgata, endowed with the ten powers of a Tathāgata, presses down the earth of the eight assemblies with the four feet of confidence, and stands unshaken by any adversary or enemy in the world, including its devas.
Āsabhaṃ là của Usabha. Còn điều này là āsabhaṃ như āsabhaṃ. Giống như con bò đực Usabha, tức là Nisabha, với sức mạnh của bò đực, dẫm nát trái đất bằng bốn chân và đứng vững không lay chuyển, thì Như Lai cũng vậy, với mười lực của Như Lai, dẫm nát trái đất của tám hội chúng bằng bốn chân vô úy và đứng vững không lay chuyển, không bị bất kỳ kẻ thù hay đối thủ nào trong thế giới chư thiên và loài người làm cho rung động.
Evaṃ tiṭṭhamānova taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭivijānāti upagacchati na paccakkhāti attani āropeti.
Standing thus, he declares that āsabhaṃ ṭhānaṃ (leader’s station), he attains it, he does not reject it, he attributes it to himself.
Khi đứng vững như vậy, Ngài nhận biết, đạt được và không phủ nhận vị trí tối thượng đó, mà gán nó cho chính mình.
Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
Therefore, it is said, “‘he declares the leader’s station.’”
Do đó, đã nói ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ (Ngài tuyên bố vị trí tối thượng).
Sīhanādaṃ nadatīti ‘‘seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadatī’’ti vuttovāyamattho.
“Sīhanādaṃ nadatī” (roars a lion’s roar), this meaning has already been stated as “he roars a noble roar, a fearless roar.”
Sīhanādaṃ nadatī (Ngài rống tiếng rống sư tử) có nghĩa là ‘‘Ngài rống tiếng rống cao quý, tiếng rống không sợ hãi’’. Ý nghĩa này đã được nói ra.
Atha vā sīhanādasadisaṃ nādaṃ nadati.
Alternatively, he roars a roar like a lion's roar.
Hoặc, Ngài rống tiếng rống giống như tiếng rống của sư tử.
Ayamattho khandhavaggasaṃyutte āgatena sīhanādasuttena (saṃ. ni. 3.78) dīpetabbo.
This meaning should be elucidated by the Sīhanāda Sutta that appears in the Khandhavagga Saṃyutta.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng kinh Sīhanāda được đề cập trong Tương Ưng Uẩn.
Yathā vā sīho migarājā parissayānaṃ sahanato, goṇamahiṃ samattavāraṇādīnaṃ hananato ca ‘‘sīho’’ti vuccati, evaṃ tathāgato munirājā lokadhammānaṃ sahanato, parappavādānaṃ hananato ca ‘‘sīho’’ti vuccati.
Just as a lion, the king of beasts, is called "lion" because it endures dangers and slays bulls, buffaloes, enraged elephants, and so forth, so too the Tathāgata, the king of sages, is called "lion" because he endures the eight worldly conditions and crushes the doctrines of others.
Hoặc, giống như một con sư tử, vua của loài thú, được gọi là “sư tử” vì khả năng chịu đựng mọi hiểm nguy, và vì khả năng giết hại các loài như bò, trâu, voi say, v.v., thì cũng vậy, bậc Như Lai, vua của các bậc ẩn sĩ, được gọi là “sư tử” vì khả năng chịu đựng các pháp thế gian và vì khả năng tiêu diệt các tà thuyết của người khác.
Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ nadati.
Thus he utters the lion's roar of the lion thus spoken of.
Ngài cất tiếng rống sư tử của bậc sư tử đã được nói đến như vậy.
Tattha yathā migasīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīho dasatathāgatabalena samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.78; a. ni. 8.2) nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati.
Therein, just as a lion among beasts, endowed with a lion's strength, confident everywhere, with hair bristling no more, utters a lion's roar, so too the Tathāgata-lion, endowed with the ten Tathāgata-powers, confident in the eight assemblies, with hair bristling no more, utters a lion's roar endowed with various delightful teachings, according to the method beginning with "Such is form" and so forth.
Ở đây, giống như sư tử chúa của loài thú, được trang bị sức mạnh của sư tử, không sợ hãi khắp nơi, không nổi da gà, cất tiếng rống sư tử, thì cũng vậy, bậc Như Lai Sư Tử, được trang bị mười sức mạnh của Như Lai, không sợ hãi trong tám hội chúng, không nổi da gà, cất tiếng rống sư tử với nhiều vẻ thuyết pháp đa dạng theo cách thức bắt đầu bằng “Đây là sắc” v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
Therefore, it is said, "He utters the lion's roar in the assemblies."
Vì vậy, đã nói rằng “Ngài cất tiếng rống sư tử trong các hội chúng.”
Pañhaṃ abhisaṅkharitvāti ñātumicchitaṃ atthaṃ attano ñāṇabalānurūpaṃ abhisaṅkharitvā.
Having formulated a question means having formulated the matter desired to be known, in accordance with the power of one's own wisdom.
Sau khi sắp đặt câu hỏi có nghĩa là sau khi sắp đặt ý nghĩa muốn biết theo sức mạnh trí tuệ của mình.
Taṅkhaṇaññevāti pucchitakkhaṇeyeva ṭhānuppattikapaṭibhānena vissajjeti. Ajjhāsayānurūpaṃ, atthadhammānurūpañca vissajjanato cittaṃ paritosetiyeva.
Immediately means at the very moment of inquiry, he answers with an instantaneous intuition. By answering according to their disposition and according to the meaning and Dhamma, he pleases their minds indeed.
Ngay lập tức có nghĩa là ngay khi được hỏi, Ngài giải đáp với sự thông minh ứng biến. Vì Ngài giải đáp phù hợp với ý định và phù hợp với các pháp nghĩa, nên Ngài làm cho tâm của người khác hoan hỷ.
Assāti samaṇassa gotamassa.
His means of the recluse Gotama.
Của vị ấy có nghĩa là của Sa-môn Gotama.
Sotabbaṃ maññantīti aṭṭhakkhaṇavajjitena navamena khaṇena labbhamānattā ‘‘yaṃ no satthā sāsati, taṃ mayaṃ sossāmā’’ti ādarabhāvajātā mahanteneva ussāhena sotabbaṃ sampaṭicchitabbaṃ maññati.
They consider it worth listening to because it is obtained in the ninth moment, which is devoid of the eight unfavorable moments. Therefore, being imbued with reverence, they regard as worth listening to and accepting with great zeal, "Whatever the Teacher instructs us, that we shall listen to."
Cho rằng đáng nghe có nghĩa là vì đạt được khoảnh khắc thứ chín, không bị tám khoảnh khắc chướng ngại, nên với lòng kính trọng phát sinh, họ cho rằng “những gì bậc Đạo Sư dạy bảo, chúng ta sẽ lắng nghe”, và với nhiều nỗ lực lớn họ cho rằng đáng nghe, đáng chấp nhận.
Kallacittā muducittāti pasādābhivuddhiyā vigatupakkilesatāya kallacittā muducittā honti.
They have supple minds, pliant minds means they have supple minds due to the increase of faith, and pliant minds due to the absence of defilements.
Tâm thiện lành, tâm nhu nhuyến có nghĩa là tâm thiện lành và tâm nhu nhuyến vì sự tăng trưởng của niềm tin và sự thanh tịnh khỏi các phiền não.
Muddhappasannāti tucchappasannā niratthakappasannā.
Empty faith means vain faith, meaningless faith.
Niềm tin hời hợt có nghĩa là niềm tin trống rỗng, niềm tin vô ích.
Pasannākāro nāma pasannehi kātabbasakkāro, so duvidho dhammāmisapūjāvasena, tattha āmisapūjaṃ dassento ‘‘paṇītānī’’tiādimāha.
The manner of expression of faith is the homage to be paid by those who have faith, which is twofold: by way of Dhamma-worship and material worship. In this regard, showing material worship, he says, "exquisite" and so forth.
Cách thức của người có niềm tin là sự tôn kính mà những người có niềm tin nên làm, có hai loại: cúng dường pháp và cúng dường vật. Ở đây, khi trình bày cúng dường vật, Ngài nói “những vật thượng vị” v.v.
Dhammapūjā pana pāḷiyameva ‘‘tathattāya paṭipajjantī’’ti iminā dassitā.
But Dhamma-worship is shown in the Pāḷi itself by "they practice accordingly."
Còn cúng dường pháp thì đã được trình bày trong chính bản Pāli bằng câu “thực hành như vậy”.
Tathābhāvāyāti yathābhāvāya yassa vaṭṭadukkhanissaraṇassa atthāya dhammo desito, tathābhāvāya.
For that very state means for that state by which the Dhamma was taught for the sake of liberation from the suffering of saṃsāra, for that very state.
Để đạt được trạng thái đó có nghĩa là để đạt được trạng thái mà vì mục đích giải thoát khỏi khổ luân hồi mà Pháp đã được thuyết giảng, tức là để đạt được mục đích đó.
Tadevatthaṃ dassetuṃ ‘‘dhammānudhammapaṭipattipūraṇatthāyā’’ti vuttaṃ.
To show that very meaning, it is said, "for the completion of the practice in accordance with the Dhamma."
Để trình bày chính ý nghĩa đó, đã nói “ để hoàn thành sự thực hành Pháp và tùy Pháp”.
Dhammānudhammapaṭipatti hi vaṭṭadukkhanissaraṇapariyosānā, sā ca dhammānudhammapaṭipatti yāya anupubbiyā paṭipajjitabbā, paṭipajjantānañca sati ajjhattikaṅgasamavāye ekaṃsikā tassā pāripūrīti taṃ anupubbiṃ dassento ‘‘keci saraṇesū’’tiādimāha.
For the practice in accordance with the Dhamma culminates in liberation from the suffering of saṃsāra, and that practice in accordance with the Dhamma, by which it should be practiced in sequence, and for those who practice, when there is a combination of internal factors, its fulfillment is certain. Showing that sequence, he says, "Some in the refuges" and so forth.
Quả thật, sự thực hành Pháp và tùy Pháp có kết thúc là sự giải thoát khỏi khổ luân hồi. Sự thực hành Pháp và tùy Pháp đó cần được thực hành theo một trình tự, và đối với những người đang thực hành, nếu có sự phối hợp các yếu tố nội tại, thì sự hoàn thành của nó là chắc chắn. Vì vậy, để trình bày trình tự đó, Ngài nói “ một số người trong các nơi trú ngụ” v.v.
Yathā pūrentā pūretuṃ sakkoti nāma, tathā pūraṇaṃ dassetuṃ ‘‘sabbākārena pana pūrentī’’ti vuttaṃ.
To show how they can fulfill it by fulfilling it, it is said, "But they fulfill it in every way."
Để trình bày sự hoàn thành theo cách mà những người hoàn thành có thể hoàn thành, đã nói “ nhưng hoàn thành bằng mọi cách”.
Imasmiṃ panokāseti ‘‘paṭipannā ca ārādhentī’’ti sīhanādakiccapāripūriṭṭhapane pāḷipadese.
In this context means in the Pāḷi passage where it is stated, "And those who practice satisfy me," for establishing the fulfillment of the lion's roar activity.
Trong trường hợp này có nghĩa là trong đoạn Pāli “những người thực hành cũng làm ta hoan hỷ”, nơi thiết lập sự hoàn thành công việc tiếng rống sư tử.
Samodhānetabbāti saṅkalayitabbā.
To be included means to be enumerated.
Cần được tổng hợp có nghĩa là cần được tính toán.
Ekaccaṃ…pe… passāmīti bhagavato eko sīhanādo asādhāraṇo aññehi appaṭivattiyo seṭṭhanādo abhītanādoti katvā.
"I see some ascetic...": This one lion's roar of the Blessed One is uncommon, unsurpassed by others, and a fearless utterance.
Một tiếng rống sư tử của Đức Thế Tôn là “ta thấy… một số người tu khổ hạnh” được coi là tiếng rống tối thượng, không ai sánh bằng, không thể bị phản bác bởi người khác, tiếng rống không sợ hãi.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Cách thức này cũng áp dụng cho những phần còn lại.
Aparaṃ tapassinti adhikāro.
"Another ascetic" is the subject.
“Một người tu khổ hạnh khác” là tiêu đề.
Purimānaṃ dasannanti ‘‘ekaccaṃ tapassiṃ niraye nibbattaṃ passāmī’’ti vuttasīhanādato paṭṭhāya yāva ‘‘vimuttiyā mayhaṃ sadiso natthī’’ti vuttasīhanādā purimakānaṃ dasannaṃ sīhanādānaṃ, niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ.
Of the first ten refers to the first ten lion's roars, starting from the one that says, "I see some ascetic reborn in hell," up to the one that says, "There is no one equal to me in liberation." This is a genitive of specification.
Trong mười cái trước có nghĩa là trong mười tiếng rống sư tử trước, bắt đầu từ tiếng rống sư tử “ta thấy một số người tu khổ hạnh tái sinh trong địa ngục” cho đến tiếng rống sư tử “không ai bằng ta về sự giải thoát”. Đây là từ ngữ sở hữu cách trong nghĩa xác định.
Tenāha ‘‘ekekassā’’ti.
Therefore, he says, "Each one."
Vì vậy, đã nói “của mỗi cái một”.
‘‘Parisāsu ca nadatī’’ti ādayo ‘‘paṭipannā ca maṃ ārādhentī’’ti pariyosānā dasa dasa sīhanādā parivārā.
"And he roars in the assemblies," and so on, ending with "and those who practice satisfy me," are ten (sets of ten) lion's roars, as retinue.
Những câu như “Ngài cũng cất tiếng rống trong các hội chúng” và kết thúc bằng “những người thực hành cũng làm ta hoan hỷ” là mười mười tiếng rống sư tử phụ thuộc.
‘‘Ekaccaṃ tapassiṃ niraye nibbattaṃ passāmī’’ti hi sīhanādaṃ nadanto bhagavā parisāsu nadati visārado hutvā nadati, tattha ca pañhaṃ pucchanti, pañhaṃ vissajjeti, vissajjanena parassa cittaṃ ārādheti, sutvā sotabbaṃ maññanti, sutvā ca bhagavato pasīdanti, pasannā ca pasannākāraṃ karonti, yaṃ paṭipattiṃ deseti, tathattāya paṭipajjanti, paṭipannā ca maṃ ārādhentīti evaṃ parivāretvā atthayojanā sambhavati.
For when the Blessed One utters the lion's roar, "I see some ascetic reborn in hell," he roars in the assemblies, he roars having become confident, and there they ask questions, he answers the questions, by answering he pleases the minds of others, having heard they consider it worth listening to, and having heard they become faithful to the Blessed One, and being faithful they perform acts of faith, and whatever practice he teaches, they practice for that state, and having practiced they satisfy me – thus, a connection of meaning surrounded in this way is possible.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn cất tiếng rống sư tử “Ta thấy một số người tu khổ hạnh tái sinh trong địa ngục”, Ngài cất tiếng rống trong các hội chúng, Ngài cất tiếng rống với sự tự tin. Ở đó, người ta hỏi câu hỏi, Ngài giải đáp câu hỏi, bằng cách giải đáp Ngài làm cho tâm người khác hoan hỷ, sau khi nghe họ cho rằng đáng nghe, sau khi nghe họ tin tưởng Đức Thế Tôn, những người tin tưởng làm các việc tôn kính, những gì Ngài thuyết giảng về sự thực hành, họ thực hành như vậy, và những người thực hành làm Ngài hoan hỷ. Như vậy, sự kết hợp ý nghĩa bằng cách bao quanh là có thể xảy ra.
Ayameva nayo sesesupi navasu.
The same method applies to the remaining nine.
Cách thức này cũng áp dụng cho chín tiếng rống còn lại.
‘‘Eva’’ntiādinā yathāvuttānaṃ sīhanādānaṃ saṅkalayitvā dassanaṃ.
By "Thus" and so forth, is shown the enumeration of the aforementioned lion's roars.
Bằng cách “Như vậy” v.v. là sự trình bày bằng cách tổng hợp các tiếng rống sư tử đã nói.
Te dasāti ‘‘parisāsu ca nadatī’’ti ādayo dasa sīhanādā.
Those ten are the ten lion's roars, "And he roars in the assemblies," and so forth.
Mười cái đó có nghĩa là mười tiếng rống sư tử bắt đầu bằng “Ngài cũng cất tiếng rống trong các hội chúng”.
Purimānaṃ dasannanti yathāvuttānaṃ mūlabhūtānaṃ purimakānaṃ dasasīhanādānaṃ.
Of the first ten refers to the aforementioned original first ten lion's roars.
Trong mười cái trước có nghĩa là trong mười tiếng rống sư tử cơ bản trước đã nói.
Parivāravasenāti mūliṃ katvā paccekaṃ parivāravasena yojiyamānā sataṃ sīhanādā.
As retinue means when each is connected as a retinue, making the original the principal, there are one hundred lion's roars.
Theo cách phụ thuộc có nghĩa là khi được kết hợp riêng lẻ theo cách phụ thuộc, lấy cái gốc làm chính, thì có một trăm tiếng rống sư tử.
Purimā ca dasāti mūlamūliyo katvā parivāravasena ayojiyamānā purimakā ca dasāti evaṃ dasādhikaṃ sīhanādasataṃ hoti.
And the first ten are the original ten, not connected as retinue making them principal-retinues. Thus, there are one hundred and ten lion's roars.
Và mười cái trước có nghĩa là mười cái trước, khi không được kết hợp theo cách phụ thuộc lấy cái gốc làm chính, thì có một trăm lẻ mười tiếng rống sư tử.
Aññasmiṃ pana sutte ti majjhimāgama cūḷasīhanādasuttādimhi (ma. ni. 1.193) tenāti saṅkhyāmahattena.
In another sutta, namely, in the Cūḷasīhanāda Sutta and so forth of the Majjhima Nikāya, by this means by the greatness of the number.
Trong kinh khác có nghĩa là trong kinh Cūḷasīhanāda v.v. của Trung Bộ Kinh, bằng cái đó có nghĩa là bằng sự vĩ đại về số lượng.
Mahāsīhanādattā idaṃ suttaṃ ‘‘mahāsīhanāda’’nti vuccati, na pana majjhimanikāye mahāsīhanādasuttamiva cūḷasīhanādasuttamupādāyāti adhippāyo.
The intention is that this sutta is called "Mahāsīhanāda" due to being a great lion's roar, and not by taking the Cūḷasīhanāda Sutta as a basis, like the Mahāsīhanāda Sutta in the Majjhima Nikāya.
Ý nghĩa là: Do là tiếng rống sư tử vĩ đại, kinh này được gọi là “Mahāsīhanāda”, chứ không phải vì liên quan đến kinh Cūḷasīhanāda như kinh Mahāsīhanāda trong Trung Bộ Kinh.
404. Paṭisedhetvāti tathā bhāvābhāvadassanena paṭikkhipitvā.
404. Having refuted means having rejected by showing the presence or absence of such a state.
404. Sau khi bác bỏ có nghĩa là sau khi từ chối bằng cách trình bày sự có mặt và không có mặt của trạng thái đó.
Yaṃ bhagavā pāthikavagge udumbarikasutte (dī. ni. 3.57) ‘‘idha nigrodha tapassī’’tiādinā upakkilesavibhāgaṃ, pārisuddhivibhāgañca dassento saparisassa nigrodhaparibbājakassa purato sīhanādaṃ nadati, taṃ dassetuṃ ‘‘idānī’’tiādi vuttaṃ.
To show that the Blessed One uttered a lion's roar before the wanderer Nigrodha and his assembly, describing the divisions of defilements and purification in the Udumbarika Sutta of the Pāthika Vagga with "Here, Nigrodha, ascetics," and so forth, it is said, "Now" and so forth.
Những gì Đức Thế Tôn đã cất tiếng rống sư tử trước du sĩ Nigrodha cùng với hội chúng của ông, khi trình bày sự phân chia các phiền não và sự phân chia sự thanh tịnh trong kinh Udumbarika thuộc tập Pāthika, bắt đầu bằng “Này Nigrodha, người tu khổ hạnh ở đây” v.v., để trình bày điều đó, đã nói “ Bây giờ” v.v.
Naditapubbanti udumbarikasutte āgatanayena pubbe nigrodhaparibbājakassa naditaṃ.
Previously roared means roared previously to the wanderer Nigrodha in the manner mentioned in the Udumbarika Sutta.
Đã từng cất tiếng rống có nghĩa là đã từng cất tiếng rống cho du sĩ Nigrodha trước đây theo cách thức được đề cập trong kinh Udumbarika.
Tapabrahmacārīti uttamatapacārī, tapena vā vīriyena brahmacārī.
Ascetic practicing the holy life means one who practices the supreme asceticism, or one who practices the holy life through zeal.
Người thực hành khổ hạnh phạm hạnh có nghĩa là người thực hành sự khổ hạnh tối thượng, hoặc người thực hành phạm hạnh bằng sự khổ hạnh (tức tinh tấn).
Idanti ‘‘rājagahe…pe… pañhaṃ apucchī’’ti pāḷiyaṃ āgatavacanaṃ.
This refers to the words found in the Pāḷi, "at Rājagaha... he asked a question."
Điều này có nghĩa là lời được đề cập trong Pāli “hỏi câu hỏi tại Rājagaha… v.v.”.
Ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.403) pana yathāvuttaṃ aṭṭhakathāvacanameva paccāmaṭṭhaṃ.
But the Teacher reiterated the very words of the commentary as stated.
Tuy nhiên, bởi vị thầy (Dī. Ni. Ṭī. 1.403), chỉ có lời giải thích đã nói là được xem xét lại.
Ettha ca kāmaṃ yadā nigrodho pañhamapucchi, bhagavā cassa vissajjesi, na tadā bhagavā gijjhakūṭe pabbate viharati, rājagahasamīpeyeva udumbarikāya deviyā uyyāne viharati tattheva tathā pucchitattā, vissajjitattā ca, tathāpi gijjhakūṭe pabbate bhagavato vihāro na tāva vicchinno, tasmā pāḷiyaṃ ‘‘tatra ma’’ntiādivacanaṃ, aṭṭhakathāyañca ‘‘tatra rājagahe gijjhakūṭe pabbate viharantaṃ ma’’ntiādivacanaṃ vuttanti imamatthampi ‘‘yaṃ taṃ bhagavā’’tiādinā viññāpetīti daṭṭhabbaṃ.
And here, although at the time when Nigrodha asked a question and the Blessed One answered him, the Blessed One was not dwelling on Gijjhakūṭa mountain, but was dwelling in the Udumbarikā Devi's pleasure grove near Rājagaha, where the question was asked and answered thus; nevertheless, the Blessed One's dwelling on Gijjhakūṭa mountain was not yet interrupted. Therefore, it should be understood that to convey this meaning, the Pāḷi contains phrases like "there me" and so forth, and the commentary contains phrases like "there in Rājagaha, me dwelling on Gijjhakūṭa mountain" and so forth.
Và ở đây, mặc dù khi Nigrodha hỏi câu hỏi và Đức Thế Tôn giải đáp cho ông, lúc đó Đức Thế Tôn không trú ngụ trên núi Gijjhakūṭa, mà trú ngụ trong vườn của hoàng hậu Udumbarikā gần Rājagaha, vì câu hỏi đã được hỏi và giải đáp ở đó. Tuy nhiên, sự trú ngụ của Đức Thế Tôn trên núi Gijjhakūṭa chưa bị gián đoạn. Vì vậy, trong Pāli có câu “tại đó ta” v.v., và trong chú giải có câu “ta trú ngụ tại đó, trên núi Gijjhakūṭa ở Rājagaha” v.v. Cần phải hiểu rằng chính ý nghĩa này cũng được làm sáng tỏ bằng câu “ Những gì Đức Thế Tôn” v.v.
‘‘Gijjhakūṭe pabbate’’ti idaṃ tattha katavihāraṃ sandhāya vuttanti dasseti ‘‘gijjhakūṭe mahāvihāre’’ti iminā.
"On Gijjhakūṭa mountain" shows that this is said with reference to the dwelling established there, by "in the great monastery on Gijjhakūṭa."
Câu “trên núi Gijjhakūṭa” này được nói để ám chỉ nơi trú ngụ đã được xây dựng ở đó, điều này được trình bày bằng câu “ tại đại tinh xá Gijjhakūṭa” này.
Udumbarikāyāti tannāmikāya.
Udumbarikāyā means 'of that name' (Udumbarikā).
Udumbarikāyā có nghĩa là người có tên đó.
Uyyāneti tattha kataparibbājakārāmaṃ sandhāya vadati.
Uyyāne is said with reference to the wanderers' hermitage established there.
Uyyāne (trong khu vườn) có nghĩa là đề cập đến khu vườn của các du sĩ được xây dựng ở đó.
Nigrodho nāma channaparibbājako.
Nigrodho is the wanderer named Channa.
Nigrodho là tên của một du sĩ có y phục.
Sandhāno nāma pañcaupāsakasataparivāro anāgāmiupāsako.
Sandhāno is an Anāgāmī lay follower surrounded by five hundred lay followers.
Sandhāno là tên của một cận sự nam Anāgāmi, có năm trăm cận sự nam tùy tùng.
Kathāsallāpanti ‘‘yagghe gahapati jāneyyāsi, kena samaṇo gotamo saddhiṃ sallapatī’’tiādinā (dī. ni. 3.53) sallāpakathaṃ.
Kathāsallāpaṃ means the conversation starting with "Pray, householder, would you know with whom the recluse Gotama converses?"
Kathāsallāpa (cuộc nói chuyện) là một cuộc nói chuyện như: “Này gia chủ, xin hãy biết, Sa-môn Gotama đang nói chuyện với ai?”
Paranti atisayatthe nipāto.
Para is an indeclinable particle in the sense of 'excessive'.
Para là một giới từ dùng với nghĩa "rất" hoặc "vượt trội".
Viyāti padapūraṇamatte yathā taṃ ‘‘ativiyā’’ti.
Viyā is merely for metrical completion, as in ativiyā.
Viyā chỉ là một từ đệm để hoàn chỉnh câu, giống như trong từ “ativiyā” (rất nhiều).
Andhabālanti paññācakkhunā andhaṃ bālajanaṃ.
Andhabālaṃ refers to a foolish person who is blind in the eye of wisdom.
Andhabāla (kẻ mù và ngu dốt) có nghĩa là kẻ ngu dốt mù quáng về tuệ nhãn.
Yogeti naye, dukkhanissaraṇūpāyeti attho.
Yoge means method; the meaning is 'the means to escape suffering'.
Yoge (trong sự nỗ lực) có nghĩa là trong phương pháp, tức là phương tiện để thoát khỏi khổ đau.
405. Anenāti bhagavatā.
Anenā means 'by the Fortunate One'.
405. Anenā có nghĩa là do Đức Thế Tôn.
Khandhaketi mahāvagge pabbajjakhandhake (mahāva. 96) yaṃ parivāsaṃ parivasatīti yojanā.
Khandhake is the connective (yojanā): 'which period of probation one undergoes in the Pabbajjakkhandhaka of the Mahāvagga'.
Khandhake (trong chương) có nghĩa là trong chương xuất gia của Mahāvagga (Đại Phẩm), cần được kết nối với "người sống thời gian biệt trú" (parivāsaṃ parivasati).
‘‘Pubbe aññatitthiyo bhūtoti aññatitthiyapubbo’’ti (sārattha. ṭī. 76) ācariyasāriputtattherena vuttaṃ.
Aññatitthiyapubbo means 'formerly he was a follower of another sect', as said by the Elder Ācariya Sāriputta.
Ācariya Sāriputta Thera đã nói: “Trước đây là người ngoại đạo nên gọi là aññatitthiyapubbo (người từng là ngoại đạo).”
Paṭhamaṃ pabbajjaṃ gahetvāva parivasatīti āha ‘‘sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito’’ti.
It is said sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito because one undergoes the period of probation only after having first taken Pabbajjā.
Vì người đó thọ giới xuất gia trước rồi mới sống thời gian biệt trú, nên ngài nói: “sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito” (đang ở địa vị Sa-di).
Tanti dvīhi ākārehi vuttaṃ parivāsaṃ.
Taṃ refers to the period of probation mentioned in two ways.
Taṃ (điều đó) là thời gian biệt trú được nói đến theo hai cách.
Pabbajjanti ‘‘ākaṅkhati pabbajjaṃ, ākaṅkhati upasampada’’nti ettha vuttaṃ pabbajjaggahaṇaṃ.
Pabbajjaṃ refers to the taking of Pabbajjā as mentioned in "he desires Pabbajjā, he desires Upasampadā".
Pabbajja (sự xuất gia) là việc thọ giới xuất gia được nói đến trong câu “mong muốn xuất gia, mong muốn thọ cụ túc giới”.
‘‘Uttaridirattatirattaṃ sahaseyyaṃ kappeyyā’’ti (pāci. 51) ettha dirattaggahaṇaṃ viya vacanasiliṭṭhatāvaseneva vuttaṃ. Yasmā pana sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhiteneva parivasitabbaṃ, na gihibhūtena, tasmā aparivasitvāyeva pabbajjaṃ labhati.
The mention of diratta in "one may live for two or three nights with them" is merely a matter of verbal euphony. However, since the period of probation must be undergone while being a novice (sāmaṇera), and not while being a householder, therefore, one obtains Pabbajjā without undergoing the period of probation.
Giống như việc dùng từ "diratta" (hai đêm) trong câu “có thể ngủ chung hai hoặc ba đêm” (uttaridirattatirattaṃ sahaseyyaṃ kappeyyā), đây chỉ là cách nói để câu văn được trôi chảy. Tuy nhiên, vì việc sống thời gian biệt trú phải được thực hiện khi đang ở địa vị Sa-di, chứ không phải khi còn là cư sĩ, nên người đó thọ giới xuất gia mà không cần sống thời gian biệt trú.
Na gāmappavesanādīnī ti ettha ādisaddena navesiyāvidhavāthullakumārikapaṇḍakabhikkhunigocaratā, sabrahmacārīnaṃ kiṃ karaṇīyesu dakkhānalasāditā, uddesaparipucchādīsu tibbacchandatā, yassa titthāyatanato idhāgato, tassa avaṇṇabhaṇane attamanatā, buddhādīnaṃ avaṇṇabhaṇane anattamanatā, yassa titthāyatanato idhāgato, tassa vaṇṇabhaṇane anattamanatā, buddhādīnaṃ vaṇṇabhaṇane attamanatāti imesaṃ sattavattānaṃ saṅgaho veditabbo.
In Na gāmappavesanādīnīti, the word ādi (etc.) should be understood to include the following seven observances: not frequenting courtesans, widows, old maidens, eunuchs, or bhikkhunīs; not being skillful or diligent in duties for fellow monastics; having strong desire for instruction, questioning, etc.; being pleased with speaking ill of the order from which one came here; being displeased with speaking ill of the Buddha, etc.; being displeased with speaking well of the order from which one came here; and being pleased with speaking well of the Buddha, etc.
Trong câu “Na gāmappavesanādīnī” (không vào làng, v.v.), từ ādi (v.v.) cần được hiểu là bao gồm bảy hạnh kiểm sau: không gần gũi với gái điếm, góa phụ, phụ nữ trung niên, thiếu nữ, người hoạn, và tỳ-khưu-ni; không lười biếng hay chậm chạp trong các việc cần làm của các bạn đồng phạm hạnh; có ý chí mạnh mẽ trong việc học hỏi và hỏi han; vui vẻ khi chê bai giáo phái mình từng thuộc về; không vui vẻ khi chê bai Đức Phật, v.v.; không vui vẻ khi khen ngợi giáo phái mình từng thuộc về; và vui vẻ khi khen ngợi Đức Phật, v.v.
Pūrentena parivasitabbanti yadā parivasati, tadā pūramānena parivasitabbaṃ.
Pūrentena parivasitabbaṃ means that when one undergoes the period of probation, it must be undergone thoroughly.
Pūrentena parivasitabbaṃ (phải sống thời gian biệt trú một cách đầy đủ) có nghĩa là khi sống thời gian biệt trú, phải sống một cách đầy đủ.
Aṭṭhavattapūraṇenāti yathāvuttānaṃ aṭṭhannaṃ vattānaṃ pūraṇena.
Aṭṭhavattapūraṇenāti means by completing the eight observances mentioned.
Aṭṭhavattapūraṇenā (bằng cách hoàn thành tám hạnh kiểm) có nghĩa là bằng cách hoàn thành tám hạnh kiểm đã nói trên.
Etthāti parivāse, upasampadāya vā.
Etthāti means 'in this period of probation', or 'in Upasampadā'.
Etthā (trong điều này) có nghĩa là trong thời gian biệt trú, hoặc trong sự thọ cụ túc giới.
Ghaṃsitvā koṭṭetvāti ajjhāsayavīmaṃsanavasena suvaṇṇaṃ viya ghaṃsitvā koṭṭetvā.
Ghaṃsitvā koṭṭetvāti means rubbing and pounding like gold, by way of examining one's intention.
Ghaṃsitvā koṭṭetvā (mài giũa và đập nát) có nghĩa là mài giũa và đập nát như vàng, theo cách thăm dò ý định.
Pabbajjāyāti nidassanamattaṃ.
Pabbajjāyā is merely an example.
Pabbajjāyā (đối với sự xuất gia) chỉ là một ví dụ.
Upasampadāpi hi tena saṅgayhati.
For Upasampadā is also included by it.
Thọ cụ túc giới cũng được bao gồm bởi từ đó.
‘‘Gaṇamajjhe nisīditvāti upasampadākammassa gaṇappahonakānaṃ bhikkhūnaṃ majjhe saṅghatthero viya tassa anuggahatthaṃ nisīditvā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.405) ācariyena vuttaṃ, idāni pana bahūsupi potthakesu ‘‘taṃ nisīdāpetvā’’ti kāritavasena pāṭho dissati.
The teacher said: "Gaṇamajjhe nisīditvā means having sat down in the midst of the bhikkhus who are sufficient for the act of Upasampadā, like the Saṅghatthera, to show him favor." Nowadays, however, in many manuscripts, the reading taṃ nisīdāpetvā appears in the causative sense.
Ācariya đã nói: “ Gaṇamajjhe nisīditvā (ngồi giữa chúng Tăng) có nghĩa là Đức Thế Tôn đã ngồi xuống giữa các Tỳ-khưu đủ số để thực hiện nghi thức thọ cụ túc giới, như một vị Trưởng lão trong Tăng đoàn, để giúp đỡ người đó.” Tuy nhiên, ngày nay trong nhiều bản chép tay, có thể thấy bản văn “taṃ nisīdāpetvā” (khiến người đó ngồi xuống) với ý nghĩa sai khiến.
Aciramupasampannassa assāti acirūpasampanno, atthamattaṃ pana dassetuṃ ‘‘upasampanno hutvā naciramevā’’ti āha.
He is acirūpasampanno if he is recently ordained. To show the mere meaning, the teacher says, upasampanno hutvā naciramevā (having become ordained, not long ago).
Người mới thọ cụ túc giới được gọi là acirūpasampanno (mới thọ cụ túc giới); để giải thích ý nghĩa, ngài nói: “upasampanno hutvā naciramevā” (thọ cụ túc giới chưa lâu).
Kāyacittavivekāva idhādhippetā upadhivivekatthaṃ paṭipajjanādhikārattāti vuttaṃ ‘‘kāyena ceva cittena cā’’ti.
Kāyena ceva cittena cāti is said because bodily seclusion (kāyaviveka) and mental seclusion (cittaviveka) are intended here, as the focus is on practicing for the purpose of abandoning defilements (upadhiviveka).
Vì sự thanh tịnh về thân và tâm là điều được mong muốn ở đây, do sự tập trung vào việc thực hành để đạt được sự thanh tịnh khỏi các phiền não, nên đã nói: “kāyena ceva cittena cā” (bằng thân và bằng tâm).
Vūpakaṭṭhoti vivitto.
Vūpakaṭṭho means 'secluded'.
Vūpakaṭṭho (xa lánh) có nghĩa là cô tịch.
Tādisassa sīlavisodhane appamādo avuttasiddhoti kammaṭṭhāne appamādameva dasseti.
For such a person, diligence in purifying sīla is implicitly achieved; therefore, the teacher shows diligence in meditation practice itself.
Đối với người như vậy, sự không phóng dật trong việc thanh lọc giới hạnh là điều hiển nhiên mà không cần nói, nên chỉ nói về sự không phóng dật trong đề mục thiền định.
Pesitacittoti nibbānaṃ pati pesitacitto, tanninno tappoṇo tappabbhāroti vuttaṃ hoti, evaṃbhūto ca tathā anapekkhatāya vissajjitakāyo nāmāti adhippāyamāvikātuṃ ‘‘vissaṭṭhaattabhāvo’’ti vuttaṃ.
Pesitacitto means one whose mind is directed towards Nibbāna; that is to say, inclined towards it, tending towards it, bending towards it. To express the intention that such a person is called one who has abandoned his self because of his non-attachment to other things, it is said vissaṭṭhaattabhāvo.
Pesitacitto (tâm hướng đến) có nghĩa là tâm hướng đến Nibbāna, tức là tâm nghiêng về Nibbāna, hướng về Nibbāna, và nặng về Nibbāna; để làm rõ ý nghĩa rằng người như vậy là người đã từ bỏ thân mình một cách vô tư, nên đã nói: “vissaṭṭhaattabhāvo” (người đã từ bỏ tự thân).
Attāti cettha cittaṃ vuccati rūpakāyassa avisayattā.
Here, attā refers to the mind, as it is not the domain of the material body.
Ở đây, attā (tự ngã) được gọi là tâm, vì nó không phải là đối tượng của sắc thân.
Yassāti arahattaphalassa.
Yassā means 'of the fruit of Arahantship'.
Yassā (của điều mà) có nghĩa là của quả A-la-hán.
Jātikulaputtāpi ācārasampannā eva arahattādhigamāya pabbajjāpekkhā hontīti tepi jātikulaputte teheva ācārakulaputtehi ekasaṅgahe karonto ‘‘ācārakulaputtā’’ti āha.
The teacher says ācārakulaputtā (well-behaved sons of good families) thereby grouping sons of good families by birth (jātikulaputtā) with those of good behavior, because even sons of good families by birth desire Pabbajjā for the attainment of Arahantship only if they are well-behaved.
Vì những thiện nam tử thuộc dòng dõi quý tộc cũng chỉ mong muốn xuất gia để đạt được A-la-hán quả khi họ đã hoàn thiện về hạnh kiểm, nên để gộp những thiện nam tử thuộc dòng dõi quý tộc đó vào cùng một nhóm với những thiện nam tử hoàn thiện về hạnh kiểm, ngài nói: “ācārakulaputtā” (những thiện nam tử có hạnh kiểm).
Iminā hi ācārasampannā jātikulaputtāpi saṅgahitā honti.
For by this, even sons of good families by birth who are well-behaved are included.
Bằng cách này, những thiện nam tử thuộc dòng dõi quý tộc có hạnh kiểm cũng được bao gồm.
Ācārasampannānamevādhippetabhāvo ca ‘‘sammadevā’’ti saddantarena viññāyati.
And the intention that only well-behaved ones are meant is understood by the additional word sammadevā (properly indeed).
Và ý nghĩa rằng chỉ những người hoàn thiện về hạnh kiểm mới được đề cập cũng được hiểu qua từ “sammadevā” (một cách đúng đắn).
‘‘Otiṇṇomhi jātiyā’’tiādinā nayena hi saṃvegapubbikaṃ yathānusiṭṭhaṃ pabbajjaṃ sandhāya ‘‘sammadevā’’ti vuttaṃ.
For sammadevā is said with reference to the Pabbajjā that is preceded by a sense of urgency, as taught, starting with "I am afflicted by birth".
Thật vậy, từ “sammadevā” được nói đến khi đề cập đến sự xuất gia được dạy một cách đúng đắn, có khởi đầu là sự sợ hãi (saṃvega), theo cách như trong câu “Otiṇṇomhi jātiyā” (Ta đã chìm đắm trong sanh tử), v.v.
Tenāha ‘‘hetunāva kāraṇenevā’’ti.
Therefore, he says, hetunāva kāraṇenevā (only by reason, only by cause).
Vì vậy, ngài nói: “hetunāva kāraṇenevā” (chỉ bằng lý do, chỉ bằng nguyên nhân).
Tattha hetunāti nayena upāyena.
In that, hetunā means 'by method, by means'.
Trong đó, hetunā (bằng lý do) có nghĩa là bằng phương pháp, bằng cách thức.
Kāraṇenevāti tabbivaraṇavacanaṃ.
Kāraṇenevā is an explanatory word for that.
Kāraṇenevā (chỉ bằng nguyên nhân) là từ giải thích cho điều đó.
Tanti arahattaphalaṃ.
Taṃ refers to the fruit of Arahantship.
Taṃ (điều đó) là A-la-hán quả.
Tadeva hi ‘‘anuttaraṃ brahmacariyapariyosāna’’nti vattumarahati aññesaṃ tathā abhāvato.
For only that is worthy to be called 'the unsurpassed culmination of the holy life', because others are not so.
Thật vậy, chỉ có điều đó mới xứng đáng được gọi là “anuttaraṃ brahmacariyapariyosāna” (sự chấm dứt tối thượng của đời sống phạm hạnh), vì những điều khác không như vậy.
‘‘Yaṃtaṃsaddā niccasambandhā’’ti saddanayenapi tadatthaṃ dasseti ‘‘tassa hī’’tiādinā.
"The words yaṃ and taṃ are always correlative"; by this grammatical principle, he also shows that meaning with tassa hī and so on.
Ngài cũng giải thích ý nghĩa đó theo ngữ pháp, bằng cách nói: “Yaṃ-taṃ saddā niccasambandhā” (các từ yaṃ và taṃ luôn có mối liên hệ), v.v., “tassa hī” (thật vậy, của điều đó), v.v.
‘‘Yassatthāya…pe… pabbajjantī’’ti pubbe vuttassa tassa arahattaphalassa atthāya kulaputtā pabbajanti, tasmā arahattaphalamidhādhippetanti viññāyatīti adhippāyo.
The intention is that for the purpose of that (tassa atthāya) fruit of Arahantship mentioned earlier, sons of good families undertake Pabbajjā; therefore, the fruit of Arahantship is intended here, it should be understood.
Ý nghĩa là: “Yassatthāya…pe… pabbajjantī” (vì mục đích mà…v.v… họ xuất gia), tức là các thiện nam tử xuất gia vì mục đích của A-la-hán quả tassa (của điều đó) đã nói trước đây; do đó, A-la-hán quả được đề cập ở đây.
Natthi paro jano tathā sacchikaraṇe paccayo yassāti aparappaccayo, taṃ.
Aparappaccayo means 'not dependent on another', referring to that person for whom there is no other person who is a cause for its realization.
Điều mà không có người nào khác là nhân duyên để chứng đắc như vậy, đó là aparappaccayo (không phụ thuộc vào người khác).
Upa-saddo viya saṃ-saddopi dhātusaddānuvattakoti vuttaṃ ‘‘pāpuṇitvā’’ti, patvā adhigantvāti attho.
It is said pāpuṇitvā (having reached), meaning 'having attained, having acquired', because the prefix saṃ- is also subservient to the root word, like the prefix upa-.
Vì tiền tố saṃ cũng tuân theo từ gốc, giống như tiền tố upa-, nên đã nói: “pāpuṇitvā” (đã đạt được), nghĩa là đã đến, đã chứng đắc.
Upa-saddo vā dhātusaddānuvattako, saṃ-saddo pana dhātuvisesakoti āha ‘‘sampādetvā’’ti, asekkhā sīlasamādhipaññāyo nipphādetvā, paripūretvāvāti attho.
Alternatively, the prefix upa- is subservient to the root word, while the prefix saṃ- specifies the root word, therefore he says sampādetvā (having accomplished), meaning 'having brought to perfection the trainings of sīla, samādhi, and paññā of one beyond learning, or having completely fulfilled them'.
Hoặc tiền tố upa tuân theo từ gốc, còn tiền tố saṃ thì làm đặc biệt hóa từ gốc, nên ngài nói: “sampādetvā” (đã hoàn thành), nghĩa là đã hoàn thiện, đã làm cho đầy đủ các giới, định, tuệ của bậc vô học.
Niṭṭhāpetunti nigamanavasena pariyosāpetuṃ.
Niṭṭhāpetuṃ means to conclude by way of summation.
Niṭṭhāpetuṃ (để kết thúc) có nghĩa là để chấm dứt bằng cách kết luận.
‘‘Brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsī’’ti iminā eva hi arahattanikūṭena desanā pariyosāpitā, taṃ pana nigametuṃ ‘‘aññataro…pe… ahosī’’ti dhammasaṅgāhakehi vuttaṃ. Ekatova idha aññataro, na pana nāmagottādīhi apākaṭato.
For the teaching was concluded by the Bhagavā Himself with the pinnacle of Arahantship in "brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsī" (the culmination of the holy life...he dwelt). But to sum it up, the compilers of the Dhamma stated "aññataro…pe… ahosī" (one...became). Here, aññataro means 'one' in an absolute sense, not in the sense of being unknown by name, clan, etc.
Thật vậy, bài giảng đã được kết thúc bằng đỉnh cao A-la-hán trong câu “Brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsī” (sự chấm dứt của đời sống phạm hạnh…v.v… đã an trú), nhưng để kết luận điều đó, các vị kết tập Pháp đã nói: “aññataro…pe… ahosī” (một người nào đó…v.v… đã trở thành). Ở đây, aññataro (một người nào đó) là do sự duy nhất, chứ không phải do không rõ tên họ, v.v.
Arahantānanti ubbāhane cetaṃ sāmivacanaṃ.
Arahantānaṃ is the genitive case used in the sense of exclusion.
Arahantānaṃ (của các vị A-la-hán) là một cách dùng từ sở hữu cách để loại trừ.
Tathā ubbāhitattā ca tesamabbhantaroti attho āpannoti adhippāyaṃ dassento ‘‘bhagavato’’tiādimāha.
And since he was thus excluded, the meaning 'he was one of them' is understood. Expressing this intention, he says bhagavato and so on.
Để làm rõ ý nghĩa rằng vì được loại trừ như vậy, người đó là một phần trong số họ, ngài nói: “bhagavato” (của Đức Thế Tôn), v.v.
Keci pana evaṃ vadanti – arahantānanti cetaṃ sambandheyeva sāmivacanaṃ, ato cettha saha pāṭhasesena adhippāyamatthaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavato’’tiādi vuttanti.
Some, however, say this: Arahantānaṃ is indeed the genitive case of relationship, and therefore, to show the intended meaning here along with the remaining part of the text, bhagavato and so on are stated.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: Arahantānaṃ cũng là một từ sở hữu cách chỉ mối quan hệ, và do đó, để làm rõ ý nghĩa của nó cùng với phần còn lại của văn bản, đã nói: “bhagavato” (của Đức Thế Tôn), v.v.
Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Whatever is not analyzed in meaning here is quite understandable.
Bất cứ điều gì không được giải thích rõ ràng về mặt ý nghĩa ở đây đều dễ hiểu.