Table of Contents

⮲

Padarūpasiddhi

Edit
14

1. Sandhikaṇḍa

1. Sandhi Chapter

1. Phẩm Nối Âm (Sandhikaṇḍa)

15
Tattha jinasāsanādhigamassa akkharakosallamūlakattā taṃ sampādetabbanti dassetuṃ abhidheyyappayojanavākyamidamuccate.
Therein, to show that the attainment of the Buddha's dispensation is rooted in skill in letters, and that this skill should be accomplished, this sentence stating the subject matter and purpose is uttered.
Trong đó, vì sự thành tựu giáo pháp của Đức Phật có nền tảng từ sự tinh thông về chữ viết, nên để chỉ ra rằng điều đó cần được hoàn thiện, câu nói về đối tượng và mục đích này được trình bày.
16
1. Attho akkharasaññāto.
1. Meaning is known through letters.
1. Ý nghĩa được nhận biết từ chữ viết.
17
Yo koci lokiyalokuttarādibhedo vacanattho, so sabbo akkhareheva saññāyate.
Whatever meaning of words, whether mundane or supramundane, all of it is known through letters.
Bất cứ ý nghĩa nào của lời nói, dù thuộc thế gian hay siêu thế, tất cả đều được nhận biết thông qua các chữ viết.
Sithiladhanitādiakkharavipattiyañhi atthassa dunnayatā hoti, tasmā akkharakosallaṃ bahūpakāraṃ buddhavacanesu, ettha padānipi akkharasannipātarūpattā akkharesveva saṅgayhanti.
Indeed, when there is an imperfection in letters, such as soft or aspirated sounds, the meaning becomes difficult to grasp. Therefore, skill in letters is very beneficial in the Buddha's words, and here, words are also included in letters because they are a combination of letters.
Thật vậy, khi các chữ viết bị sai lệch, như lỏng lẻo hay căng cứng, ý nghĩa sẽ khó hiểu. Do đó, sự tinh thông về chữ viết rất hữu ích trong các lời dạy của Đức Phật. Ở đây, các từ cũng được bao gồm trong các chữ viết, vì chúng có hình thức là sự kết hợp của các chữ viết.
18
Tasmā akkharakosallaṃ, sampādeyya hitatthiko;
Therefore, one who desires benefit should accomplish skill in letters;
Vì vậy, người mong cầu lợi ích,
19
Upaṭṭhahaṃ garuṃ sammā, uṭṭhānādīhi pañcahi.
By attending to the teacher correctly with the five duties, such as rising.
Hãy tinh thông chữ viết, cung kính phụng sự bậc thầy
20
Saññāvidhāna
Definition of Terms
Quy Định Danh Xưng
21
Tatthādo tāva saddalakkhaṇe vohāraviññāpanatthaṃ saññāvidhānamārabhīyate.
Therein, first of all, a definition of terms is commenced for the purpose of explaining usage in phonology.
Trước hết, để giải thích các thuật ngữ trong ngữ pháp, quy định về danh xưng được bắt đầu.
22
2. Akkharāpādayo ekacattālīsaṃ.
2. The letters, beginning with 'a', are forty-one.
2. Các chữ A và các chữ khác, có bốn mươi mốt chữ.
23
Akkharā api ādayo ekacattālīsaṃ, te ca kho jinavacanānurūpā akārādayo niggahītantā ekacattālīsamattā vaṇṇā paccekaṃ akkharā nāma honti.
The letters, beginning with 'a', are forty-one. And these, according to the Buddha's words, are the forty-one characters from 'a' up to niggahīta, each of which is called an akkhara.
Các chữ, bắt đầu từ A và các chữ khác, có bốn mươi mốt chữ. Chúng là các mẫu tự từ A đến Niggahīta (ṃ), có tổng cộng bốn mươi mốt chữ, mỗi chữ được gọi là Akkhara (chữ viết) theo lời dạy của Đức Phật.
Taṃ yathā – ā i ī u ū e o, ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha ḷa aṃ-iti akkharā.
For example: a ā i ī u ū e o, ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ — these are the akkharas.
Cụ thể là: a ā i ī u ū e o, ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ – đây là các chữ viết.
24
Nakkharantīti akkharā, a ādi yesaṃ te ādayo.
They do not perish (na kkharanti) — hence akkharā; those of which 'a' is the beginning are ādayo.
Không bị hủy hoại gọi là Akkhara (chữ viết), những chữ có A đứng đầu gọi là ādayo (và các chữ khác).
Akārādīnamanukkamo panesa ṭhānādikkamasannissito, tathā hi ṭhānakaraṇappayatanehi vaṇṇā jāyante, tattha cha ṭhānāni kaṇṭhatālumuddhadantaoṭṭhanāsikāvasena.
This sequence of 'a' and so on is based on the sequence of places of articulation (ṭhāna), etc. Thus, sounds are produced by place, effort, and exertion. Therein, there are six places: namely, throat, palate, crown of the head, teeth, lips, and nose.
Thứ tự của các chữ bắt đầu bằng A này dựa trên thứ tự của các vị trí phát âm. Thật vậy, các mẫu tự được tạo ra bởi vị trí, cách thức và nỗ lực phát âm. Trong đó, có sáu vị trí phát âm là: cổ họng, vòm miệng, đỉnh đầu, răng, môi và mũi.
25
Tattha – avaṇṇa kavagga hakārā kaṇṭhajā.
Therein – the a-vowel, the ka-group, and the ha-sound are throat-born.
Trong đó – âm a, nhóm ka, và ha-kāra phát ra từ cổ họng.
26
Ivaṇṇa cavagga yakārā tālujā.
The i-vowel, the ca-group, and the ya-sound are palate-born.
Âm i, nhóm ca, và ya-kāra phát ra từ vòm miệng.
Ṭavagga rakāra ḷakārā muddhajā.
The ṭa-group, the ra-sound, and the ḷa-sound are crown-of-the-head-born.
Nhóm ṭa, ra-kāra, và ḷa-kāra phát ra từ đỉnh đầu.
Tavagga lakāra sakārā dantajā.
The ta-group, the la-sound, and the sa-sound are teeth-born.
Nhóm ta, la-kāra, và sa-kāra phát ra từ răng.
Uvaṇṇa pavaggā oṭṭhajā.
The u-vowel and the pa-group are lip-born.
Âm u, nhóm pa phát ra từ môi.
Ekāro kaṇṭhatālujo.
The e-vowel is throat-palate-born.
E-kāra phát ra từ cổ họng và vòm miệng.
Okāro kaṇṭhoṭṭhajo.
The o-vowel is throat-lip-born.
O-kāra phát ra từ cổ họng và môi.
27
Vakāro dantoṭṭhajo.
The va-sound is teeth-lip-born.
Va-kāra phát ra từ răng và môi.
28
Niggahītaṃ nāsikaṭṭhānajaṃ.
Niggahīta is nose-place-born.
Niggahīta (ṃ) phát ra từ vị trí mũi.
29
Ṅa ña ṇa na mā sakaṭṭhānajā, nāsikaṭṭhānajā cāti.
Ṅa, ña, ṇa, na, ma are born of their own place of articulation and also of the nose-place.
Ṅa, ña, ṇa, na, ma phát ra từ vị trí riêng của chúng và từ vị trí mũi.
30
Hakāraṃ pañcameheva, antaṭṭhāhi ca saṃyutaṃ;
When the ha-sound is combined with the five nasals,
Ở đây, họ nói rằng ha-kāra khi kết hợp với năm chữ cái và các chữ cái nội tại (antaṭṭhā)
31
Orasanti vadantettha, kaṇṭhajaṃ tadasaṃyutaṃ.
And with the antatthā, they call it chest-born here, but when uncombined, it is throat-born.
Thì phát ra từ ngực (orasanti), còn khi không kết hợp thì phát ra từ cổ họng.
32
Karaṇaṃ jivhāmajjhaṃ tālujānaṃ, jivhopaggaṃ muddhajānaṃ, jivhāggaṃ dantajānaṃ, sesā sakaṭṭhānakaraṇā.
Effort (karaṇaṃ): the middle of the tongue for those born of the palate, the tip of the tongue for those born of the crown of the head, the front of the tongue for those born of the teeth, and for the rest, their own place of articulation is the effort.
Cách thức phát âm (Karaṇaṃ): giữa lưỡi đối với các âm vòm miệng, mặt trên lưỡi đối với các âm đỉnh đầu, đầu lưỡi đối với các âm răng, còn các âm khác thì có cách thức phát âm từ vị trí riêng của chúng.
33
Payatanaṃ saṃvutādikaraṇaviseso.
Exertion (payatanaṃ): a specific kind of articulation, such as closure.
Nỗ lực phát âm (Payatanaṃ) là sự khác biệt trong cách thức phát âm như khép kín (saṃvuta) và mở (vivaṭa).
Saṃvutatta makārassa, vivaṭattaṃ sesasarānaṃ sakāra hakārānañca, phuṭṭhaṃ vaggānaṃ, īsaṃphuṭṭhaṃ yaralavānanti.
The a-sound has a closed (saṃvuta) quality, the remaining vowels, and the sa and ha-sounds have an open (vivaṭa) quality; the vaggas have a plosive (phuṭṭha) quality; and ya, ra, la, va have a slightly plosive (īsaṃphuṭṭha) quality.
Âm a được phát âm khép kín, các nguyên âm còn lại và các âm sa-kāra, ha-kāra được phát âm mở; các âm nhóm (vaggā) được phát âm chạm; các âm ya, ra, la, va được phát âm chạm nhẹ.
34
Evaṃ ṭhānakaraṇappayatanasutikālabhinnesu akkharesu sarā nissayā, itare nissitā.
Thus, among the letters distinguished by place, effort, exertion, and duration, the vowels are independent, while the others are dependent.
Như vậy, trong các chữ viết khác nhau về vị trí, cách thức, nỗ lực và thời gian phát âm, các nguyên âm là độc lập, còn các phụ âm là phụ thuộc.
Tattha –
Therein –
Trong đó –
35
Nissayādo sarā vuttā, byañjanā nissitā tato;
First, the independent vowels are mentioned, then the dependent consonants;
Trước hết, các nguyên âm được nói là độc lập, sau đó là các phụ âm phụ thuộc;
36
Vaggekajā bahuttādo, tato ṭhānalahukkamā.
Then, those of the same group and those that are many, and then by the sequence of place and lightness.
Trước hết, các nhóm có nhiều chữ cái, sau đó là thứ tự theo vị trí và độ nhẹ.
37
Vuttañca –
And it has been said:
Và đã được nói rằng –
38
‘‘Pañcannaṃ pana ṭhānānaṃ, paṭipāṭivasāpi ca;
"And also due to the order of the five places,
“Thứ tự của chúng đã được nói,
39
Nissayādippabhedehi, vutto tesamanukkamo’’ti.
Their sequence is stated by divisions such as independent ones."
Theo sự khác biệt về độc lập và phụ thuộc, cũng như theo thứ tự của năm vị trí.”
40
Ekenādhikā cattālīsaṃ ekacattālīsaṃ, etena gaṇanaparicchedena –
One more than forty is ekacattālīsaṃ. By this numerical enumeration –
Bốn mươi cộng một là ekacattālīsaṃ (bốn mươi mốt). Với sự xác định số lượng này –
41
Adhikakkharavantāni, ekatālīsato ito;
The chief teacher indicates that words with more letters,
Vị đạo sư tối thượng (ācariyāsabho) đã chỉ ra rằng
42
Na buddhavacanānīti, dīpetācariyāsabho.
Than forty-one are not the Buddha's words.
Các lời dạy của Đức Phật không có nhiều hơn bốn mươi mốt chữ.
43
Apiggahaṇaṃ heṭṭhā vuttānaṃ apekkhākaraṇatthaṃ.
The particle api is for recalling what has been mentioned previously.
Từ api (cũng) được dùng để chỉ sự liên quan đến những điều đã nói ở trên.
44
3. Tatthodantā sarā aṭṭha.
3. Among them, the eight ending in 'o' are vowels.
3. Trong đó, các nguyên âm kết thúc bằng O có tám chữ.
45
Tattha tesu akkharesu akārādīsu okārantā aṭṭha akkharā sarā nāma honti.
Among those letters, the eight letters from the a-sound up to the o-sound are called vowels.
Trong số các chữ viết đó, tám chữ từ a-kāra đến o-kāra được gọi là các nguyên âm (sarā).
Taṃ yathā – a ā i ī u ū e o-iti sarā.
For example: a ā i ī u ū e o – these are vowels.
Cụ thể là: a ā i ī u ū e o – đây là các nguyên âm.
46
O anto yesaṃ te odantā, dakāro sandhijo, saranti gacchantīti sarā, byañjane sārentītipi sarā.
Those whose end is 'o' are odantā; the letter da is due to sandhi. They move, therefore sarā (vowels); they cause consonants to move, therefore also sarā.
Những chữ có O ở cuối gọi là odantā; chữ da-kāra là âm nối; saranti (chuyển động, đi) nên gọi là sarā; cũng gọi là sarā vì chúng làm cho phụ âm chuyển động.
47
‘‘Tatthā’’ti vattate.
"Among them" (tatthā) continues.
Từ “Tattha” (trong đó) được tiếp tục.
48
4. Lahumattā tayo rassā.
4. The three of light measure are short.
4. Ba nguyên âm có độ dài ngắn là âm ngắn (rassa).
49
Tattha aṭṭhasu saresu lahumattā tayo sarā rassā nāma honti.
Among the eight vowels, the three vowels of light measure are called short.
Trong số tám nguyên âm đó, ba nguyên âm có độ dài ngắn được gọi là âm ngắn (rassa).
Taṃ yathā – a i u-iti rassā.
For example: a i u – these are short.
Cụ thể là: a i u – đây là các âm ngắn.
50
Lahukā mattā pamāṇaṃ yesaṃ te lahumattā, mattāsaddo cettha accharāsaṅghātaakkhinimīlanasaṅkhātaṃ kālaṃ vadati, tāya mattāya ekamattā rassā, dvimattā dīghā, aḍḍhamattā byañjanā.
Those whose measure is light are lahumattā. Here, the word mattā refers to the time measured by the snapping of fingers or the blinking of an eye. By that measure, short vowels are one measure; long vowels are two measures; and consonants are half a measure.
Những chữ có độ dài (mattā) là ngắn gọi là lahumattā; ở đây, từ mattā chỉ thời gian được tính bằng chớp mắt hoặc nháy mắt. Theo độ dài đó, một mattā là âm ngắn (rassa), hai mattā là âm dài (dīgha), nửa mattā là phụ âm (byañjana).
Lahuggahaṇañcettha chandasi diyaḍḍhamattassāpi gahaṇatthaṃ.
The particle lahu (light) here is for including even those of one and a half measures in meter.
Ở đây, từ lahu (ngắn) cũng được dùng để bao gồm cả âm có độ dài một rưỡi mattā trong thi ca.
Rassakālayogato rassā, rassakālavanto vā rassā.
They are short because they are associated with a short duration, or they possess a short duration, hence short.
Những chữ được gán cho thời gian ngắn gọi là rassā, hoặc những chữ có thời gian ngắn gọi là rassā.
51
Sararassaggahaṇāni ca vattante.
The terms sara (vowel) and rassa (short) continue.
Các từ sararassa (nguyên âm ngắn) được tiếp tục.
52
5. Aññe dīghā.
5. The others are long.
5. Những chữ khác là âm dài.
53
Tattha aṭṭhasu saresu rassehi aññe dvimattā pañca sarā dīghā nāma honti.
Among the eight vowels, the five vowels other than the short ones, having two measures, are called long.
Trong số tám nguyên âm đó, năm nguyên âm khác với các âm ngắn, có độ dài hai mattā, được gọi là âm dài (dīgha).
Taṃ yathā – ā ī ū e o-iti dīghā.
For example: ā ī ū e o – these are long.
Cụ thể là: ā ī ū e o – đây là các âm dài.
54
Aññaggahaṇaṃ diyaḍḍhamattikānampi saṅgahaṇatthaṃ.
The particle añña (other) is for including even those with one and a half measures.
Từ añña (khác) được dùng để bao gồm cả những âm có độ dài một rưỡi mattā.
Dīghakāle niyuttā, tabbanto vā dīghā.
They are employed in a long duration, or they possess it, hence dīghā.
Những chữ được gán cho thời gian dài, hoặc có thời gian đó, gọi là dīghā.
Kvaci saṃyogapubbā ekārokārā rassā iva vuccante.
Sometimes e and o preceding a conjunct are treated as short.
Đôi khi, các âm e và o đứng trước một phụ âm kép được coi là âm ngắn.
Yathā – ettha, seyyo, oṭṭho, sotthi.
For example: ettha (here), seyyo (better), oṭṭho (lip), sotthi (well-being).
Ví dụ: ettha, seyyo, oṭṭho, sotthi.
Kvacīti kiṃ?
Why "sometimes" (kvaci)?
Kvacī (đôi khi) là gì?
Maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
"If you bury me in the forest." (Maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane).
Maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane (Nếu ngươi chôn ta trong rừng).
Putto tyāhaṃ mahārāja.
"I am your son, O great king." (Putto tyāhaṃ mahārāja).
Putto tyāhaṃ mahārāja (Hỡi đại vương, con là con của ngài).
55
6. Dumhi garu.
6. Heavy in a compound.
6. Âm nặng (garu) khi có hai phụ âm nối tiếp.
56
Dvinnaṃ samūho du, tasmiṃ dumhi.
The group of two is du, in that dumhi.
Tập hợp của hai là du, trong dumhi (trong hai đó).
Saṃyogabhūte akkhare pare yo pubbo rassakkharo, so garusañño hoti.
When there is a conjunct letter after it, the preceding short vowel is called heavy (garu).
Khi có một chữ cái kép (saṃyogabhūta akkhara) theo sau, nguyên âm ngắn đứng trước nó được gọi là âm nặng (garu).
Yathā – datvā, hitvā, bhutvā.
For example: datvā (having given), hitvā (having abandoned), bhutvā (having eaten).
Ví dụ: datvā, hitvā, bhutvā.
57
‘‘Garū’’ti vattate.
"Heavy" (garū) continues.
Từ “Garū” (âm nặng) được tiếp tục.
58
7. Dīgho ca.
7. And a long vowel.
7. Và âm dài.
59
Dīgho ca saro garusañño hoti.
And a long vowel is also called heavy.
Và nguyên âm dài cũng được gọi là âm nặng (garu).
Yathā – nāvā, nadī, vadhū, dve, tayo.
For example: nāvā (boat), nadī (river), vadhū (bride), dve (two), tayo (three).
Ví dụ: nāvā, nadī, vadhū, dve, tayo.
Garukato añño ‘‘lahuko’’ti veditabbo.
Anything other than heavy should be understood as "light" (lahuko).
Âm khác với âm nặng thì được biết là “âm nhẹ” (lahuko).
60
8. Sesā byañjanā.
8. The rest are consonants.
8. Những chữ còn lại là phụ âm.
61
Ṭhapetvā aṭṭha sare sesā aḍḍhamattā akkharā kakārādayo niggahītantā tettiṃsa byañjanā nāma honti.
Excluding the eight vowels, the remaining thirty-three half-measure letters, from the ka-sound up to niggahīta, are called consonants (byañjanā).
Trừ tám nguyên âm ra, ba mươi ba chữ cái có độ dài nửa mattā, từ ka-kāra đến niggahīta (ṃ), được gọi là phụ âm (byañjanā).
Vuttehi aññe sesā.
Those other than what has been stated are sesā.
Những chữ khác với những gì đã nói là sesā (còn lại).
Byañjīyati etehi atthoti byañjanā.
Meaning is made clear (byañjīyati) by these, hence byañjanā.
Ý nghĩa được diễn đạt bởi chúng nên gọi là byañjanā (phụ âm).
Taṃ yathā – ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha ḷa aṃ-iti byañjanā.
For example: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ – these are consonants.
Cụ thể là: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ – đây là các phụ âm.
Kakārādīsvakāro uccāraṇattho.
The a-sound in ka, etc., is for the purpose of pronunciation.
Trong các chữ bắt đầu bằng ka-kāra, âm a dùng để phát âm.
62
‘‘Byañjanā’’ti vattate.
"Consonants" (byañjanā) continues.
Từ “Byañjanā” (phụ âm) được tiếp tục.
63
9. Vaggā pañcapañcaso mantā.
9. The vaggas are five each, ending in 'ma'.
9. Các nhóm (vaggā) là năm chữ, kết thúc bằng Ma.
64
Tesaṃ kho byañjanānaṃ kakārādayo makārantā pañcavīsati byañjanā pañcapañcavibhāgena vaggā nāma honti.
Among those consonants, the twenty-five consonants from the ka-sound up to the ma-sound, divided into groups of five, are called vaggas.
Trong số các phụ âm đó, hai mươi lăm phụ âm từ ka-kāra đến ma-kāra, được chia thành từng nhóm năm chữ, được gọi là các nhóm (vaggā).
Taṃ yathā – ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma-iti vaggā.
For example: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma – these are the vaggas.
Cụ thể là: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma – đây là các nhóm.
65
Te pana paṭhamakkharavasena kavagga cavaggādivohāraṃ gatā, vaggoti samūho, tattha pañcapañcavibhāgenāti vā pañca pañca etesamatthīti vā pañcapañcaso, mo anto yesaṃ te mantā.
They are known as ka-vagga, ca-vagga, etc., according to their first letter. Vagga means a group. Therein, pañcapañcaso means either "by division into five-fives" or "these have five each." Those whose end is 'ma' are mantā.
Chúng được gọi là nhóm ka (kavagga), nhóm ca (cavagga), v.v., theo chữ cái đầu tiên. Vaggo là một tập hợp; pañcapañcaso là chia thành từng nhóm năm chữ, hoặc có năm chữ trong mỗi nhóm; mantā là những chữ có mo ở cuối.
66
10. Aṃiti niggahītaṃ.
10. 'Aṃ' is niggahīta.
10. Aṃ là niggahīta.
67
Akāro uccāraṇattho, itisaddo panānantaravuttanidassanattho, aṃiti yaṃ akārato paraṃ vuttaṃ bindu, taṃ niggahītaṃ nāma hoti.
The letter ‘A’ is for pronunciation. The word ‘iti’ indicates the immediately preceding example. The dot ‘ṃ’ which is placed after the letter ‘A’ is called a niggahīta.
Akāra có nghĩa là âm đọc, còn từ iti có nghĩa là ví dụ vừa được nêu ra ngay sau đó. Cái chấm (bindu) được nói đến sau akāra, tức là aṃ, được gọi là niggahīta.
Rassassaraṃ nissāya gayhati, karaṇaṃ niggahetvā gayhatīti vā niggahītaṃ.
It is taken (pronounced) by relying on a short vowel, or it is taken by obstructing the speech organs; therefore, it is niggahīta.
Nó được phát âm dựa vào nguyên âm ngắn, hoặc được phát âm bằng cách nén lại bộ phận phát âm, do đó gọi là niggahīta.
68
Karaṇaṃ niggahetvāna, mukhenāvivaṭena yaṃ;
That which is uttered by obstructing the speech organs, with the mouth not fully open;
Cái gì được phát âm bằng cách nén lại bộ phận phát âm, với miệng không mở;
69
Vuccate niggahītanti, vuttaṃ bindu sarānugaṃ.
That dot following a vowel is called a niggahīta.
Cái chấm (bindu) theo sau nguyên âm đó được gọi là niggahīta.
70
Idha avuttānaṃ parasamaññānampi payojane sati gahaṇatthaṃ paribhāsamāha.
Here, for the purpose of including the conventions of others that are not mentioned, when there is occasion for their use, he states a rule.
Ở đây, để chấp nhận các thuật ngữ của người khác chưa được đề cập, khi có sự ứng dụng, một định nghĩa được đưa ra.
71
11. Parasamaññā payoge.
11. Conventions of others in use.
11. Parasamaññā payoge.
72
Yā ca pana parasmiṃ sakkataganthe, paresaṃ vā veyyākaraṇānaṃ samaññā ghosāghosalopasavaṇṇasaṃyogaliṅgādikā, tā payoge sati etthāpi yujjante.
And those conventions of others, whether in Sanskrit texts or of other grammarians, such as those concerning voiced (ghosa) and voiceless (aghosa) sounds, elision (lopa), homogeneous sounds (savaṇṇa), conjunctions (saṃyoga), nominal bases (liṅga), etc., are also applicable here when there is occasion for their use.
Và những thuật ngữ của người khác trong các văn bản tiếng Phạn, hoặc của các nhà ngữ pháp khác, như ghosāghosa (hữu thanh, vô thanh), lopa (lược bỏ), savaṇṇa (đồng loại), saṃyoga (phụ âm kép), liṅga (giống từ) v.v., thì khi có sự ứng dụng, chúng cũng được sử dụng ở đây.
73
Parasmiṃ, paresaṃ vā samaññā parasamaññā, veyyākaraṇe, veyyākaraṇamadhītānaṃ vā samaññātyattho.
The convention of others or among others is parasamaññā, meaning the convention used by grammarians or by those who have studied grammar.
Thuật ngữ của người khác hoặc của các nhà ngữ pháp khác là parasamaññā, có nghĩa là thuật ngữ của các nhà ngữ pháp hoặc của những người đã học ngữ pháp.
Payujjanaṃ payogo, viniyogo.
Payoga is application, deployment.
Sự ứng dụng là payoga, sự sử dụng.
74
Tattha vaggānaṃ paṭhamadutiyā, sakāro ca aghosā.
Among these, the first two of the mutes and the letter ‘sa’ are voiceless (aghosā).
Trong đó, âm thứ nhất và thứ hai của các varga, và âm sa được gọi là aghosā (vô thanh).
Vaggānaṃ tatiyacatutthapañcamā, ya ra lava ha ḷā cāti ekavīsati ghosā nāma.
The third, fourth, and fifth of the mutes, and ya, ra, la, va, ha, ḷa—these twenty-one are called voiced (ghosā).
Âm thứ ba, thứ tư, thứ năm của các varga, cùng với ya, ra, lava, ha, ḷa, và ca, tổng cộng hai mươi mốt âm, được gọi là ghosā (hữu thanh).
75
Ettha ca vaggānaṃ dutiyacatutthā dhanitātipi vuccanti, itare sithilāti.
And here, the second and fourth of the mutes are also called aspirated (dhanitā); the others are unaspirated (sithilā).
Ở đây, âm thứ hai và thứ tư của các varga còn được gọi là dhanitā (âm bật hơi mạnh), còn các âm khác là sithilā (âm bật hơi nhẹ).
Vināso lopo.
Destruction is elision (lopa).
Sự biến mất là lopa (lược bỏ).
Rassassarā sakadīghehi aññamaññaṃ savaṇṇā nāma, ye sarūpātipi vuccanti.
Short vowels and long vowels are homogeneous (savaṇṇā) with each other, which are also called similar in form (sarūpā).
Các nguyên âm ngắn và dài là savaṇṇā (đồng loại) với nhau, chúng còn được gọi là sarūpā (đồng dạng).
Sarānantaritāni byañjanāni saṃyogo.
Consonants immediately following vowels constitute a conjunction (saṃyogo).
Các phụ âm không bị ngăn cách bởi nguyên âm là saṃyoga (phụ âm kép).
Dhātuppaccayavibhattivajjitamatthavaṃ liṅgaṃ.
A meaning devoid of root, suffix, and inflection is a nominal base (liṅga).
Cái gì có nghĩa mà không phải là gốc từ, hậu tố hay biến cách, đó là liṅga (giống từ).
Vibhatyantaṃ padaṃ.
An inflected word is a pada.
Từ có biến cách cuối là pada (từ).
Iccevamādi.
And so on.
Và những điều tương tự như vậy.
76
Iti saññāvidhānaṃ.
Thus, the Section on Conventions.
Kết thúc phần định danh.
77
Sarasandhividhāna
Section on Vowel Sandhi
Quy tắc nối nguyên âm (Sarasandhividhāna)
78
Atha sarasandhi vuccate.
Now, vowel sandhi is explained.
Bây giờ, quy tắc nối nguyên âm sẽ được trình bày.
79
Loka aggapuggalo, paññā indriyaṃ, tīṇi imāni, no hi etaṃ, bhikkhunī ovādo, mātu upaṭṭhānaṃ, sametu āyasmā, abhibhū āyatanaṃ, dhanā me atthi, sabbe eva, tayo assu dhammā, asanto ettha na dissanti itīdha sarādisaññāyaṃ sabbasandhikaraṇaṭṭhāne byañjanaviyojanatthaṃ paribhāsamāha.
In examples such as Loka aggapuggalo, paññā indriyaṃ, tīṇi imāni, no hi etaṃ, bhikkhunī ovādo, mātu upaṭṭhānaṃ, sametu āyasmā, abhibhū āyatanaṃ, dhanā me atthi, sabbe eva, tayo assu dhammā, asanto ettha na dissanti—here, in all places where sandhi is to be made with a vowel-initial word, he states a rule for separating the consonant.
Trong các trường hợp như: loka aggapuggalo, paññā indriyaṃ, tīṇi imāni, no hi etaṃ, bhikkhunī ovādo, mātu upaṭṭhānaṃ, sametu āyasmā, abhibhū āyatanaṃ, dhanā me atthi, sabbe eva, tayo assu dhammā, asanto ettha na dissanti, để tách phụ âm ở tất cả các vị trí nối nguyên âm khi có sự định danh nguyên âm, một định nghĩa được đưa ra.
80
12. Pubbamadhoṭhitamassaraṃ sarena viyojaye.
12. The preceding consonant, standing below, without a vowel, should be separated from the vowel.
12. Pubbamadhoṭhitamassaraṃ sarena viyojaye.
81
Sarenāti nissakke karaṇavacanaṃ, sahayoge vā, sandhitabbe sarasahitaṃ pubbabyañjanaṃ anatikkamanto adhoṭhitamassarañca katvā sarato viyojayeti sarato byañjanaṃ viyojetabbaṃ.
Sarenā (by the vowel) is an instrumental case indicating the cause, or it means association, i.e., without overstepping the preceding consonant united with the vowel to be conjoined, and making it a consonant standing below without a vowel, one should separate it from the vowel, meaning the consonant should be separated from the vowel.
Sarena là cách nói ở thể công cụ (nissakka) hoặc thể đồng hành (sahayoga). Có nghĩa là, phụ âm đầu tiên đi kèm với nguyên âm cần nối, không vượt quá giới hạn, và làm cho nó không có nguyên âm (adhoṭhita), rồi tách nó khỏi nguyên âm. Tức là, phụ âm phải được tách khỏi nguyên âm.
Ettha ca assaraggahaṇasāmatthiyena ‘‘byañjana’’nti laddhaṃ.
And here, by the force of the word assara (without a vowel), "consonant" is understood.
Ở đây, nhờ sức mạnh của việc dùng từ assara (không có nguyên âm), từ "byañjana" (phụ âm) được hiểu ngầm.
82
13. Sarā sare lopaṃ.
13. Vowels elide before vowels.
13. Sarā sare lopaṃ.
83
Sarā kho sabbepi sare pare ṭhite lopaṃ papponti.
All vowels, when followed by vowels, undergo elision.
Tất cả các nguyên âm, khi có nguyên âm đứng sau, đều bị lược bỏ.
Lopoti adassanaṃ anuccāraṇaṃ.
Lopo means disappearance, non-pronunciation.
Lopa có nghĩa là sự không hiện diện, sự không phát âm.
Ettha sarāti kāriyīniddeso.
Here, sarā is the designation of the agent.
Ở đây, sarā là chỉ định đối tượng của hành động.
Bahuvacanaṃ panettha ekekasmiṃ sare pare bahūnaṃ lopañāpanatthaṃ.
And here, the plural is to indicate the elision of many (vowels) before each single vowel.
Số nhiều ở đây là để chỉ rằng nhiều nguyên âm bị lược bỏ khi có một nguyên âm đứng sau.
Sareti nimittaniddeso, nimittasattamī cāyaṃ, nimittopādānasāmatthiyato vaṇṇakālabyavadhāne sandhikāriyaṃ na hoti.
Sare is the designation of the condition; and this is the locative of the condition, by the force of taking the condition, sandhi does not occur if separated by a sound or time.
Sare là chỉ định dấu hiệu, đây là thể vị trí của dấu hiệu. Nhờ sức mạnh của việc lấy dấu hiệu, hành động nối không xảy ra khi có sự ngăn cách bởi âm tiết hoặc thời gian.
Lopanti kāriyaniddeso, idaṃ pana suttaṃ upari paralopavidhānato pubbalopavidhānanti daṭṭhabbaṃ, evaṃ sabbattha sattamīniddese pubbasseva vidhi, na parassa vidhānanti veditabbaṃ.
Lopa is the designation of the action. And this Sutta, because it prescribes posterior elision later, should be understood as prescribing prior elision here; thus, in all instances where the locative case is used to designate the condition, it should be understood that the rule applies to the prior element, not to the posterior.
Lopa là chỉ định hành động. Tuy nhiên, cần hiểu rằng quy tắc này là quy tắc lược bỏ nguyên âm trước, vì có quy tắc lược bỏ nguyên âm sau ở phía trên. Tương tự, ở mọi nơi có chỉ định ở thể vị trí, thì đó là quy tắc cho âm trước, không phải là quy tắc cho âm sau.
84
‘‘Assaraṃ, adhoṭhita’’nti ca vattate, siliṭṭhakathane paribhāsamāha.
"Assaraṃ" (without a vowel) and "adhoṭhitaṃ" (standing below) continue. In the context of smooth articulation, he states a rule.
Các từ "assaraṃ, adhoṭhitaṃ" vẫn được áp dụng. Để nối âm một cách chặt chẽ, một định nghĩa được đưa ra.
85
14. Naye paraṃ yutte.
14. Lead the preceding to the succeeding when appropriate.
14. Naye paraṃ yutte.
86
Sararahitaṃ kho byañjanaṃ adhoṭhitaṃ parakkharaṃ naye yutte ṭhāneti paranayanaṃ kātabbaṃ.
The consonant without a vowel, standing below, should be led to the succeeding letter when appropriate. That is, leading to the succeeding should be done.
Phụ âm không có nguyên âm (adhoṭhita) được chuyển sang âm tiết kế tiếp ở vị trí thích hợp. Tức là, phải thực hiện việc chuyển âm sau.
Ettha yuttaggahaṇaṃ niggahītanisedhanatthaṃ, tena ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādīsu paranayanasandeho na hoti.
Here, the inclusion of yutta (appropriate) is for the purpose of prohibiting niggahīta, so that there is no doubt about leading the preceding to the succeeding in examples like "akkocchi maṃ avadhi maṃ."
Ở đây, việc dùng từ yutta (thích hợp) là để ngăn cấm niggahīta. Do đó, trong các trường hợp như ‘‘akkocchi maṃ avadhi maṃ’’ v.v., không có sự nghi ngờ về việc chuyển âm sau.
87
Lokaggapuggalo, paññindriyaṃ, tīṇimāni, nohetaṃ, bhikkhunovādo, mātupaṭṭhānaṃ, sametāyasmā, abhibhāyatanaṃ, dhanā matthi, sabbeva, tayassu dhammā, asantettha na dissanti.
Lokaggapuggalo, paññindriyaṃ, tīṇimāni, nohetaṃ, bhikkhunovādo, mātupaṭṭhānaṃ, sametāyasmā, abhibhāyatanaṃ, dhanā matthi, sabbeva, tayassu dhammā, asantettha na dissanti.
Lokaggapuggalo, paññindriyaṃ, tīṇimāni, nohetaṃ, bhikkhunovādo, mātupaṭṭhānaṃ, sametāyasmā, abhibhāyatanaṃ, dhanā matthi, sabbeva, tayassu dhammā, asantettha na dissanti.
88
Yassa idāni, saññā iti, chāyā iva, kathā eva kā, iti api, assamaṇī asi, cakkhu indriyaṃ, akataññū asi, ākāse iva, te api, vande ahaṃ, so ahaṃ, cattāro ime, vasalo iti, moggallāno āsi bījako, pāto evātīdha pubbalope sampatte ‘‘sare’’ti adhikāro, idha pana ‘‘atthavasā vibhattivipariṇāmo’’ti katvā ‘‘saro, saramhā, lopa’’nti ca vattamāne –
In examples such as Yassa idāni, saññā iti, chāyā iva, kathā eva kā, iti api, assamaṇī asi, cakkhu indriyaṃ, akataññū asi, ākāse iva, te api, vande ahaṃ, so ahaṃ, cattāro ime, vasalo iti, moggallāno āsi bījako, pāto eva—where prior elision is applicable, the governing word is "sare" (when a vowel follows). However, here, by taking "atthavasā vibhattivipariṇāmo" (inflectional change according to meaning), and with "saro," "saramhā," and "lopa" continuing—
Trong các trường hợp như: Yassa idāni, saññā iti, chāyā iva, kathā eva kā, iti api, assamaṇī asi, cakkhu indriyaṃ, akataññū asi, ākāse iva, te api, vande ahaṃ, so ahaṃ, cattāro ime, vasalo iti, moggallāno āsi bījako, pāto eva v.v., khi sự lược bỏ nguyên âm trước đã xảy ra, quyền hạn của từ ‘‘sare’’ vẫn còn. Nhưng ở đây, với sự thay đổi biến cách tùy theo nghĩa, và khi các từ ‘‘saro, saramhā, lopa’’ vẫn được áp dụng –
89
15. Vā paro asarūpā.
15. Optionally, the posterior (vowel) when dissimilar.
15. Vā paro asarūpā.
90
Asamānarūpamhā saramhā paro saro lopaṃ pappoti vā.
Optionally, the posterior vowel undergoes elision after a dissimilar vowel.
Nguyên âm sau một nguyên âm không đồng dạng (asarūpa) tùy chọn bị lược bỏ.
Samānaṃ rūpaṃ assāti sarūpo, na sarūpo asarūpo, asavaṇṇo.
That which has the same form is sarūpa; not sarūpa is asarūpa, meaning dissimilar in sound.
Cái gì có hình thái giống nhau là sarūpa. Cái gì không phải sarūpa là asarūpa, tức là asavaṇṇa (không đồng loại).
Yasmā pana mariyādāyaṃ, abhividhimhi ca vattamāno āupasaggo viya vāsaddo dvidhā vattate, katthaci vikappe, katthaci yathāvavatthitarūpapariggahe, idha pana pacchime, tato niccamaniccamasantañca vidhimettha vāsaddo dīpeti.
Just as the prefix ā, when denoting limitation or pervasiveness, operates in two ways, so too the word vā operates in two ways: sometimes for option, sometimes for defining a fixed form. Here, it is the latter; thus, the word vā here indicates a rule that is sometimes permanent, sometimes optional, and sometimes non-existent.
Vì từ vā giống như tiền tố ā có nghĩa là giới hạn và bao trùm, nó được sử dụng theo hai cách: đôi khi là tùy chọn, đôi khi là để bao gồm một hình thái đã được thiết lập. Ở đây, nó được dùng theo nghĩa sau, do đó từ vā ở đây biểu thị một quy tắc vừa thường xuyên, vừa không thường xuyên, và vừa không tồn tại.
‘‘Naye paraṃ yutte’’ti paraṃ netabbaṃ.
"Naye paraṃ yutte" (lead the preceding to the succeeding when appropriate) should be followed.
‘‘Naye paraṃ yutte’’ (chuyển âm sau khi thích hợp) phải được áp dụng.
91
Yassadāni yassa idāni, saññāti saññā iti, chāyāva chāyā iva, kathāva kā kathā eva kā, itīpi iti api, assamaṇīsi assamaṇī asi.
Yassadāni (yassa idāni), saññāti (saññā iti), chāyāva (chāyā iva), kathāva kā (kathā eva kā), itīpi (iti api), assamaṇīsi (assamaṇī asi).
Yassadāni (yassa idāni), saññāti (saññā iti), chāyāva (chāyā iva), kathāva kā (kathā eva kā), itīpi (iti api), assamaṇīsi (assamaṇī asi).
Cakkhundriya miti niccaṃ.
Cakkhundriyaṃ (iti niccaṃ).
Cakkhundriyaṃ iti (luôn luôn).
Akataññūsi akataññū asi, ākāseva ākāse iva, tepi te api, vandehaṃ vande ahaṃ, sohaṃ so ahaṃ, cattārome cattāro ime, vasaloti vasalo iti, moggallānosi bījako moggallāno āsi bījako, pātova pāto eva.
Akataññūsi (akataññū asi), ākāseva (ākāse iva), tepi (te api), vandehaṃ (vande ahaṃ), sohaṃ (so ahaṃ), cattārome (cattāro ime), vasaloti (vasalo iti), moggallānosi bījako (moggallāno āsi bījako), pātova (pāto eva).
Akataññūsi (akataññū asi), ākāseva (ākāse iva), tepi (te api), vandehaṃ (vande ahaṃ), sohaṃ (so ahaṃ), cattārome (cattāro ime), vasaloti (vasalo iti), moggallānosi bījako (moggallāno āsi bījako), pātova (pāto eva).
92
Idha na bhavati – pañcindriyāni, saddhindriyaṃ, sattuttamo, ekūnavīsati, yassete, sugatovādo, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, cakkhāyatanaṃ, taṃ kutettha labbhā iccādi.
It does not occur here: pañcindriyāni, saddhindriyaṃ, sattuttamo, ekūnavīsati, yassete, sugatovādo, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, cakkhāyatanaṃ, taṃ kutettha labbhā, etc.
Ở đây không xảy ra: pañcindriyāni, saddhindriyaṃ, sattuttamo, ekūnavīsati, yassete, sugatovādo, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, cakkhāyatanaṃ, taṃ kutettha labbhā v.v.
93
Bhavati ca vavatthitavibhāsāya.
And it does occur by defined option.
Và nó xảy ra theo quy tắc tùy chọn đã được thiết lập.
94
Avaṇṇato sarodānī-tīvevādiṃ vinā paro;
The posterior vowel, except for "sarodāni," etc., from an 'a' sound;
Nguyên âm sau avaṇṇa (a) thì không bị lược bỏ, ngoại trừ odānī v.v.;
95
Na luppataññato dīgho, āsevādivivajjito.
Is not elided. The long vowel from another, except for "āsevā," etc.
Nguyên âm dài khác thì không bị lược bỏ, ngoại trừ āsevā v.v.
96
Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina īritaṃ, na upeti, canda udayo, yathā udake itīdha pubbāvaṇṇassarānaṃ lope kate ‘‘paro, asarūpe’’ti ca vattate, tathā ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ti ito ivaṇṇaggahaṇañca, ‘‘vamodudantāna’’nti ito uggahaṇañca sīhagatiyā idhānuvattetabbaṃ.
In examples such as Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina īritaṃ, na upeti, canda udayo, yathā udake—when the prior 'a' sound vowel is elided, and "paro" (posterior) and "asarūpe" (dissimilar) continue, similarly, the mention of "ivaṇṇo yaṃ navā" (vowel 'i' and 'ya' optionally) should be understood here by "sīhagati" (lion's leap) as taking "ivaṇṇa" (vowel 'i'), and from "vamodudantāna" (of 'va', 'ma', 'u', 'da' sounds) as taking "u" (vowel 'u').
Trong các trường hợp như: Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina īritaṃ, na upeti, canda udayo, yathā udake v.v., khi nguyên âm avaṇṇa trước bị lược bỏ, các từ ‘‘paro, asarūpe’’ vẫn được áp dụng. Đồng thời, việc lấy từ ivaṇṇa từ ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ và việc lấy từ u từ ‘‘vamodudantāna’’ phải được kế thừa ở đây theo cách sư tử nhảy (sīhagatiyā).
97
16. Kvacāsavaṇṇaṃ lutte.
16. Sometimes, when dissimilar, upon elision.
16. Kvacāsavaṇṇaṃ lutte.
98
Ivaṇṇabhūto, ukārabhūto ca paro saro asarūpe pubbassare lutte kvaci asavaṇṇaṃ pappoti.
Sometimes, the posterior vowel, being 'i' or 'u' sound, when dissimilar, upon the elision of the prior vowel, becomes dissimilar in sound.
Nguyên âm sau, dù là i-vowel hay u-vowel, khi nguyên âm trước không đồng dạng bị lược bỏ, đôi khi nó trở thành asavaṇṇa (không đồng loại).
Natthi savaṇṇā etesanti asavaṇṇā, ekārokārā, tattha ṭhānāsannavasena ivaṇṇukārānamekārokārā honti.
Those for whom there is no similarity in sound are asavaṇṇā, meaning 'e' and 'o' sounds. In those cases, 'i' and 'u' sounds become 'e' and 'o' sounds according to their proximity in articulation.
Những gì không có âm đồng loại là asavaṇṇā, tức là ekāra (e) và okāra (o). Trong đó, i-vowel và u-vowel trở thành ekāra và okāra tùy theo sự gần gũi về vị trí phát âm.
99
Bandhusseva, upekkhati, upeto, avecca, jineritaṃ, nopeti, candodayo, yathodake.
Bandhusseva, upekkhati, upeto, avecca, jineritaṃ, nopeti, candodayo, yathodake.
Bandhusseva, upekkhati, upeto, avecca, jineritaṃ, nopeti, candodayo, yathodake.
Kvacīti kiṃ?
Why kvaci (sometimes)?
Kvacī (đôi khi) để làm gì?
Tatrime, yassindriyāni, mahiddhiko, sabbītiyo, tenupasaṅkami, lokuttaro.
Tatrime, yassindriyāni, mahiddhiko, sabbītiyo, tenupasaṅkami, lokuttaro.
Tatrime, yassindriyāni, mahiddhiko, sabbītiyo, tenupasaṅkami, lokuttaro.
Lutteti kiṃ?
Why lutte (upon elision)?
Lutte (khi bị lược bỏ) để làm gì?
Cha ime dhammā, yathā idaṃ, kusalassa upasampadā.
Cha ime dhammā, yathā idaṃ, kusalassa upasampadā.
Cha ime dhammā, yathā idaṃ, kusalassa upasampadā.
Asarūpeti kiṃ?
Why asarūpe (when dissimilar)?
Asarūpe (không đồng dạng) để làm gì?
Cattārimāni, mātupaṭṭhānaṃ.
Cattārimāni, mātupaṭṭhānaṃ.
Cattārimāni, mātupaṭṭhānaṃ.
100
Ettha ca satipi heṭṭhā vāggahaṇe kvacikaraṇato avaṇṇe eva lutte idha vuttavidhi hotīti daṭṭhabbaṃ.
And here, even though vā (optionally) is mentioned below, it should be understood that due to kvaci (sometimes), this stated rule applies only when 'a' sound is elided.
Ở đây, mặc dù có từ vā ở dưới, nhưng do từ kvaci (đôi khi), cần hiểu rằng quy tắc này chỉ xảy ra khi avaṇṇa bị lược bỏ.
Tato idha na bhavati – diṭṭhupādānaṃ, pañcahupāli, mudindriyaṃ, yo missaroti.
Therefore, here it does not occur in – diṭṭhupādānaṃ (grasping at views), pañcahupāli (O Pāli, by five), mudindriyaṃ (soft faculty), yo missaroti (who mixes).
Do đó, ở đây không có* – diṭṭhupādānaṃ, pañcahupāli, mudindriyaṃ, yo missaroti.
101
Tatra ayaṃ, buddha anussati, sa atthikā, paññavā assa, tadā ahaṃ, yāni idha bhūtāni, gacchāmi iti, ati ito, kikī iva, bahu upakāraṃ, madhu udakaṃ, su upadhāritaṃ, yopi ayaṃ, idāni ahaṃ, sace ayaṃ, appassuto ayaṃ, itara itarena, saddhā idha vittaṃ, kamma upanissayo, tathā upamaṃ, ratti uparato, vi upasamo iccatra pubbassarānaṃ lope kate –
In these cases – tatra ayaṃ (this among them), buddha anussati (recollection of the Buddha), sa atthikā (she is meaningful), paññavā assa (might be wise), tadā ahaṃ (then I), yāni idha bhūtāni (which beings here), gacchāmi iti (I go thus), ati ito (gone beyond this), kikī iva (like a cuckoo), bahu upakāraṃ (much assistance), madhu udakaṃ (honey-water), su upadhāritaṃ (well-considered), yopi ayaṃ (whoever this is), idāni ahaṃ (now I), sace ayaṃ (if this one), appassuto ayaṃ (this one of little learning), itara itarena (by one and another), saddhā idha vittaṃ (faith is wealth here), kamma upanissayo (supportive condition of kamma), tathā upamaṃ (such a simile), ratti uparato (ceased at night), vi upasamo (complete calming) – after the elision of the preceding vowels:
Trong đó, ayaṃ, buddha anussati, sa atthikā, paññavā assa, tadā ahaṃ, yāni idha bhūtāni, gacchāmi iti, ati ito, kikī iva, bahu upakāraṃ, madhu udakaṃ, su upadhāritaṃ, yopi ayaṃ, idāni ahaṃ, sace ayaṃ, appassuto ayaṃ, itara itarena, saddhā idha vittaṃ, kamma upanissayo, tathā upamaṃ, ratti uparato, vi upasamo – ở đây, sau khi các nguyên âm trước đã bị lược bỏ –
102
‘‘Kvacī’’ti adhikāro, ‘‘paro, lutte’’ti ca vattate.
"Sometimes" is the governing word, and "the subsequent, when elided" also applies.
Quyền hạn là ‘‘kvacī’’ (đôi khi), và ‘‘paro, lutte’’ (nguyên âm sau, khi* bị lược bỏ) cũng được duy trì.
103
17. Dīghaṃ.
17. Lengthening.
17. Dīghaṃ (Làm dài).
104
Saro kho paro pubbassare lutte kvaci dīghabhāvaṃ pappotīti ṭhānāsannavasena rassassarānaṃ savaṇṇadīgho.
When a preceding vowel is elided, the subsequent vowel sometimes attains the state of being long; thus, a homogeneous long vowel for short vowels, according to the principle of proximity to the place of articulation.
Khi nguyên âm trước bị lược bỏ, đôi khi nguyên âm sau trở nên dài. Theo nguyên tắc gần vị trí, nguyên âm ngắn trở thành nguyên âm dài đồng loại.
105
Tatrāyaṃ, buddhānussati, sātthikā, paññavāssa, tadāhaṃ, yānīdha bhūtāni, gacchāmīti, atīto, kikīva, bahūpakāraṃ, madhūdakaṃ, sūpadhāritaṃ, yopāyaṃ, idānāhaṃ, sacāyaṃ, appassutāyaṃ, itarītarena, saddhīdha vittaṃ, kammūpanissayo, tathūpamaṃ, rattūparato, vūpasamo.
Tatrāyaṃ (this among them), buddhānussati (recollection of the Buddha), sātthikā (she is meaningful), paññavāssa (might be wise), tadāhaṃ (then I), yānīdha bhūtāni (which beings here), gacchāmīti (I go thus), atīto (gone beyond), kikīva (like a cuckoo), bahūpakāraṃ (much assistance), madhūdakaṃ (honey-water), sūpadhāritaṃ (well-considered), yopāyaṃ (whoever this is), idānāhaṃ (now I), sacāyaṃ (if this one), appassutāyaṃ (this one of little learning), itarītarena (by one and another), saddhīdha vittaṃ (faith is wealth here), kammūpanissayo (supportive condition of kamma), tathūpamaṃ (such a simile), rattūparato (ceased at night), vūpasamo (complete calming).
Tatrāyaṃ, buddhānussati, sātthikā, paññavāssa, tadāhaṃ, yānīdha bhūtāni, gacchāmīti, atīto, kikīva, bahūpakāraṃ, madhūdakaṃ, sūpadhāritaṃ, yopāyaṃ, idānāhaṃ, sacāyaṃ, appassutāyaṃ, itarītarena, saddhīdha vittaṃ, kammūpanissayo, tathūpamaṃ, rattūparato, vūpasamo.
106
Kvacīti kiṃ?
Why "sometimes"?
‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?
Aciraṃ vata’yaṃ kāyo, kimpimāya, tīṇimāni, pañcasupādānakkhandhesu, tassattho, pañcaṅgiko, munindo, satindriyaṃ, lahuṭṭhānaṃ, gacchāmahaṃ, tatridaṃ, pañcahupāli, natthaññaṃ.
In aciraṃ vatāyaṃ kāyo (indeed, this body is not lasting), kimpimāya (what is this for?), tīṇimāni (these three), pañcasupādānakkhandhesu (in the five aggregates of clinging), tassattho (its meaning), pañcaṅgiko (five-limbed), munindo (chief of sages), satindriyaṃ (faculty of mindfulness), lahuṭṭhānaṃ (easy standing), gacchāmahaṃ (I go), tatridaṃ (this therein), pañcahupāli (O Pāli, by five), natthaññaṃ (there is nothing else).
Aciraṃ vatāyaṃ kāyo, kimpimāya, tīṇimāni, pañcasupādānakkhandhesu, tassattho, pañcaṅgiko, munindo, satindriyaṃ, lahuṭṭhānaṃ, gacchāmahaṃ, tatridaṃ, pañcahupāli, natthaññaṃ.
Lutteti kiṃ?
Why "when elided"?
‘‘Lutte’’ (Khi bị lược bỏ) là gì?
Yathā ayaṃ, nimi iva rājā, kikī iva, su upadhāritaṃ.
In yathā ayaṃ (just as this one), nimi iva rājā (a king like Nimi), kikī iva (like a cuckoo), su upadhāritaṃ (well-considered).
Yathā ayaṃ, nimi iva rājā, kikī iva, su upadhāritaṃ.
107
Lokassa iti, deva iti, vi ati patanti, vi ati nāmenti, saṅghāṭi api, jīvitahetu api, vijju iva, kiṃsu idha vittaṃ, sādhu iti itīdha parassarānaṃ lope kate –
In these cases – lokassa iti (of the world, thus), deva iti (god, thus), vi ati patanti (they fall over), vi ati nāmenti (they lead away), saṅghāṭi api (even the outer robe), jīvitahetu api (even for the sake of life), vijju iva (like lightning), kiṃsu idha vittaṃ (what wealth is here?), sādhu iti (good, thus) – after the elision of the subsequent vowels:
Lokassa iti, deva iti, vi ati patanti, vi ati nāmenti, saṅghāṭi api, jīvitahetu api, vijju iva, kiṃsu idha vittaṃ, sādhu iti – ở đây, sau khi các nguyên âm sau đã bị lược bỏ –
108
‘‘Lutte, dīgha’’nti ca vattate.
"When elided" and "lengthening" also apply.
‘‘Lutte, dīgha’’ (Khi bị lược bỏ, làm dài) cũng được duy trì.
109
18. Pubbo ca.
18. And the preceding.
18. Pubbo ca (Và nguyên âm trước).
110
Pubbo saro parassare lutte kvacidīghaṃ pappoti.
When the subsequent vowel is elided, the preceding vowel sometimes attains length.
Khi nguyên âm sau bị lược bỏ, đôi khi nguyên âm trước trở nên dài.
Caggahaṇaṃ luttadīghaggahaṇānukaḍḍhanatthaṃ, taṃ ‘‘cānukaḍḍhitamuttaratra nānuvattate’’ti ñāpanatthaṃ.
The word ca (and) is for drawing in the lengthening of the elided; this is to make known that "what is drawn in by ca does not continue in the following rules."
Việc thêm ‘‘ca’’ là để kéo theo ‘‘luttadīghaggahaṇa’’ (việc làm dài khi bị lược bỏ). Điều đó là để cho biết rằng ‘‘cānukaḍḍhitamuttaratra nānuvattate’’ (cái được kéo theo bởi ‘‘ca’’ sẽ không được duy trì ở các quy tắc sau).
111
Lokassāti, devāti, vītipatanti, vītināmenti, saṅghāṭīpi, jīvitahetūpi, vijjūva, kiṃsūdha vittaṃ, sādhūti.
Lokassāti (of the world, thus), devāti (god, thus), vītipatanti (they fall over), vītināmenti (they lead away), saṅghāṭīpi (even the outer robe), jīvitahetūpi (even for the sake of life), vijjūva (like lightning), kiṃsūdha vittaṃ (what wealth is here?), sādhūti (good, thus).
Lokassāti, devāti, vītipatanti, vītināmenti, saṅghāṭīpi, jīvitahetūpi, vijjūva, kiṃsūdha vittaṃ, sādhūti.
112
Kvacīti kiṃ?
Why "sometimes"?
‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?
Yassadāni, itissa, idānipi, tesupi, cakkhundriyaṃ, kinnumāva.
In yassadāni (whose now), itissa (to him, thus), idānipi (even now), tesupi (even in them), cakkhundriyaṃ (eye-faculty), kinnumāva (what indeed is this?).
Yassadāni, itissa, idānipi, tesupi, cakkhundriyaṃ, kinnumāva.
113
Adhigato kho me ayaṃ dhammo, putto te ahaṃ, te assa pahīnā, pabbate ahaṃ, ye assa itīdha pubbalope sampatte –
In these cases – adhigato kho me ayaṃ dhammo (this Dhamma has indeed been realized by me), putto te ahaṃ (I am your son), te assa pahīnā (they might be abandoned), pabbate ahaṃ (I am on the mountain), ye assa (who might be) – when elision of the preceding vowel is due:
Adhigato kho me ayaṃ dhammo, putto te ahaṃ, te assa pahīnā, pabbate ahaṃ, ye assa – ở đây, khi sự lược bỏ nguyên âm trước xảy ra –
114
19. Yamedantassādeso.
19. Ya is the substitute for the final e.
19. Yamedantassādeso (Sự thay thế ya cho nguyên âm e ở cuối từ).
115
Ekārassa padantabhūtassa ṭhāne sare pare kvaci yakārādeso hoti.
Sometimes, when a vowel follows, the final ekāra (vowel e) is replaced by yakāra (consonant y).
Khi có nguyên âm theo sau, đôi khi nguyên âm e ở cuối từ được thay thế bằng ya.
Akāremeteyesaddādissevāyaṃ vidhi, yanti yaṃ rūpaṃ, e eva anto edanto, ādesiṭṭhāne ādissatīti ādeso.
This rule applies specifically to the okāra in words like aka, kha, ya, ta, etc. Yanti is the form of ya. E eva anto (the very end of e) is edanto. Ādisati (it is substituted) at the place of substitution is ādeso.
Quy tắc này chỉ áp dụng cho các từ như akāremeteye và saddādisse có nguyên âm e ở cuối. Yanti là hình thức của ya. E eva anto là edanto (có e ở cuối). Ādesiṭṭhāne ādissatīti là ādeso (sự thay thế).
‘‘Byañjane’’ti adhikicca ‘‘dīgha’’nti dīgho.
Referring to "when a consonant follows," there is a lengthening.
Theo quyền hạn ‘‘byañjane’’ (đối với phụ âm), ‘‘dīgha’’ (làm dài)*, tức là làm dài.
116
Adhigato kho myāyaṃ dhammo, putto tyāhaṃ, tyāssa pahīnā, pabbatyāhaṃ, yyāssa.
Adhigato kho myāyaṃ dhammo (this Dhamma has indeed been realized by me), putto tyāhaṃ (I am your son), tyāssa pahīnā (they might be abandoned), pabbatyāhaṃ (I am on the mountain), yyāssa (who might be).
Adhigato kho myāyaṃ dhammo, putto tyāhaṃ, tyāssa pahīnā, pabbatyāhaṃ, yyāssa.
117
Kvacīti kiṃ?
Why "sometimes"?
‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?
Te nāgatā, puttā matthi.
In te nāgatā (they have not come), puttā matthi (sons exist for me).
Te nāgatā, puttā matthi.
Antaggahaṇaṃ kiṃ?
Why "final"?
Việc thêm ‘‘anta’’ (cuối từ) là gì?
Dhammacakkaṃ pavattento, damento cittaṃ.
In dhammacakkaṃ pavattento (turning the wheel of Dhamma), damento cittaṃ (taming the mind).
Dhammacakkaṃ pavattento, damento cittaṃ.
118
Yāvatako assa kāyo, tāvatako assa byāmo, ko attho, atha kho assa, ahaṃ kho ajja, yo ayaṃ, so assa, so eva, yato adhikaraṇaṃ, anu addhamāsaṃ, anu eti, su āgataṃ, su ākāro, du ākāro, cakkhu āpāthaṃ, bahu ābādho, pātu akāsi, na tu evātīdha –
In these cases – yāvatako assa kāyo (whatever body he may have), tāvatako assa byāmo (so much might be his fathom), ko attho (what is the meaning?), atha kho assa (then indeed he might), ahaṃ kho ajja (I indeed today), yo ayaṃ (who this is), so assa (he might be), so eva (he indeed), yato adhikaraṇaṃ (from which the case), anu addhamāsaṃ (every half-month), anu eti (he follows), su āgataṃ (well-come), su ākāro (good form), du ākāro (bad form), cakkhu āpāthaṃ (range of vision), bahu ābādho (much illness), pātu akāsi (he made manifest), na tu eva (not indeed so) –
Yāvatako assa kāyo, tāvatako assa byāmo, ko attho, atha kho assa, ahaṃ kho ajja, yo ayaṃ, so assa, so eva, yato adhikaraṇaṃ, anu addhamāsaṃ, anu eti, su āgataṃ, su ākāro, du ākāro, cakkhu āpāthaṃ, bahu ābādho, pātu akāsi, na tu eva – ở đây –
119
20. Vamodudantānaṃ.
20. Va for final o and u.
20. Vamodudantānaṃ (Sự thay thế va cho các nguyên âm o và u ở cuối từ).
120
Okārukārānaṃ antabhūtānaṃ sare pare kvaci vakārādeso hoti.
Sometimes, when a vowel follows, the final okāra (vowel o) and ukāra (vowel u) are replaced by vakāra (consonant v).
Khi có nguyên âm theo sau, đôi khi nguyên âm o và u ở cuối từ được thay thế bằng va.
Ka kha ya tasaddādi okārassedaṃ gahaṇaṃ.
This is the acceptance of okāra in words like ka, kha, ya, ta, etc.
Đây là việc lấy các nguyên âm o ở cuối các từ như ka, kha, ya, ta.
121
Yāvatakvassa kāyo, tāvatakvassa byāmo, kvattho, atha khvassa, ahaṃ khvajja, yvāyaṃ, svassa, sveva, yatvādhikaraṇaṃ, anvaddhamāsaṃ, anvebhi, svāgataṃ, svākāro, dvākāro, cakkhvāpāthaṃ, bahvābādho, pātvākāsi, na tveva.
Yāvatakvassa kāyo (whatever body he may have), tāvatakvassa byāmo (so much might be his fathom), kvattho (what is the meaning?), atha khvassa (then indeed he might), ahaṃ khvajja (I indeed today), yvāyaṃ (who this is), svassa (he might be), sveva (he indeed), yatvādhikaraṇaṃ (from which the case), anvaddhamāsaṃ (every half-month), anvebhi (he follows), svāgataṃ (well-come), svākāro (good form), dvākāro (bad form), cakkhvāpāthaṃ (range of vision), bahvābādho (much illness), pātvākāsi (he made manifest), na tveva (not indeed so).
Yāvatakvassa kāyo, tāvatakvassa byāmo, kvattho, atha khvassa, ahaṃ khvajja, yvāyaṃ, svassa, sveva, yatvādhikaraṇaṃ, anvaddhamāsaṃ, anvebhi, svāgataṃ, svākāro, dvākāro, cakkhvāpāthaṃ, bahvābādho, pātvākāsi, na tveva.
122
Kvacīti kiṃ?
Why "sometimes"?
‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?
Ko attho, atha kho aññatarā, yohaṃ, sohaṃ, cattārome, sāgataṃ, sādhāvuso, hotūti.
In ko attho (what is the meaning?), atha kho aññatarā (then indeed a certain one), yohaṃ (I who), sohaṃ (I that one), cattārome (these four), sāgataṃ (welcome), sādhāvuso (good, friend), hotūti (let it be so, thus).
Ko attho, atha kho aññatarā, yohaṃ, sohaṃ, cattārome, sāgataṃ, sādhāvuso, hotūti.
Antaggahaṇaṃ kiṃ?
Why "final"?
Việc thêm ‘‘anta’’ (cuối từ) là gì?
Savanīyaṃ, viravanti.
In savanīyaṃ (to be heard), viravanti (they cry out).
Savanīyaṃ, viravanti.
123
Paṭisanthāravutti assa, sabbā vitti anubhuyyate, vi añjanaṃ, vi ākato, nadī āsanno itīdha maṇḍūkagatiyā ‘‘asarūpe’’ti vattate.
In these cases – paṭisanthāravutti assa (he might be of hospitable conduct), sabbā vitti anubhuyyate (all joy is experienced), vi añjanaṃ (manifestation), vi ākato (made manifest), nadī āsanno (near a river) – the word "when not homogeneous" continues by way of frog-leap (maṇḍūkagati).
Paṭisanthāravutti assa, sabbā vitti anubhuyyate, vi añjanaṃ, vi ākato, nadī āsanno – ở đây, theo quy tắc ‘‘asarūpe’’ (khi không cùng loại) được duy trì theo cách nhảy ếch.
124
21. Ivaṇṇo yaṃ navā.
21. The vowel i becomes ya, optionally.
21. Ivaṇṇo yaṃ navā (Nguyên âm i đôi khi trở thành ya).
125
Pubbo ivaṇṇo asarūpe sare pare yakāraṃ pappoti navā.
When a non-homogeneous vowel follows, the preceding ivaṇṇa (vowel i) sometimes (navā) becomes yakāra (consonant y).
Khi có nguyên âm không cùng loại theo sau, đôi khi nguyên âm i ở trước được thay thế bằng ya.
I eva vaṇṇo ivaṇṇo, navāsaddo kvacisaddapariyāyo.
I eva vaṇṇo (the very vowel i) is ivaṇṇo. The word navā is a synonym for kvaci (sometimes).
Nguyên âm i là ivaṇṇo. Từ ‘‘navā’’ đồng nghĩa với ‘‘kvaci’’ (đôi khi).
126
Paṭisanthāravutyassa, sabbā vityānubhuyyate, byañjanaṃ, byākato, nadyāsanno.
Paṭisanthāravutyassa (he might be of hospitable conduct), sabbā vityānubhuyyate (all joy is experienced), byañjanaṃ (manifestation), byākato (made manifest), nadyāsanno (near a river).
Paṭisanthāravutyassa, sabbā vityānubhuyyate, byañjanaṃ, byākato, nadyāsanno.
127
Navāti kiṃ?
Why "optionally"?
‘‘Navā’’ (Đôi khi) là gì?
Pañcahaṅgehi, tāni attani, gacchāmahaṃ, muttacāgī anuddhato.
In pañcahaṅgehi (by five factors), tāni attani (those in oneself), gacchāmahaṃ (I go), muttacāgī anuddhato (generous and not arrogant).
Pañcahaṅgehi, tāni attani, gacchāmahaṃ, muttacāgī anuddhato.
Asarūpeti kiṃ?
Why "when not homogeneous"?
‘‘Asarūpe’’ (Khi không cùng loại) là gì?
Itihidaṃ, aggīva, atthīti.
In itihidaṃ (this indeed), aggīva (like fire), atthīti (it exists, thus).
Itihidaṃ, aggīva, atthīti.
128
Ati antaṃ, ati odātā, pati ayo, pati āharati, pati eti, iti assa, iti etaṃ, itiādi itīdha ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ti yakārādese sampatte –
In these cases – ati antaṃ (exceedingly much), ati odātā (exceedingly white), pati ayo (recourse), pati āharati (he brings back), pati eti (he approaches), iti assa (thus he might), iti etaṃ (thus this), itiādi (thus beginning with) – when the substitution of yakāra (consonant y) is due, according to "the vowel i becomes ya, optionally":
Ati antaṃ, ati odātā, pati ayo, pati āharati, pati eti, iti assa, iti etaṃ, itiādi – ở đây, khi sự thay thế ya theo quy tắc ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ xảy ra –
129
22. Sabbo canti.
22. The whole ti becomes caṃ.
22. Sabbo canti (Tất cả ti trở thành ca).
130
Atipatiitīnaṃ tisaddassedaṃ gahaṇaṃ.
This refers to the word ti which is at the end of ati, pati, iti.
Đây là việc lấy từ ‘‘ti’’ ở cuối các từ ati, pati, iti.
131
Sabbo tiicceso saddo sare pare kvaci cakāraṃ pappoti.
Sometimes, when a vowel follows, the entire word ti becomes cakāra (consonant c).
Khi có nguyên âm theo sau, đôi khi toàn bộ từ ‘‘ti’’ được thay thế bằng ‘‘ca’’.
Tīti niddesato akata yakārassevāyaṃ vidhi, itarathā kvaciggahaṇassa ca ‘‘atissa cantassā’’tisuttassa ca niratthakatā siyā.
This rule applies to the form tī which has not undergone yakāra substitution, as indicated by the specific mention of tī; otherwise, the inclusion of kvaci (sometimes) and the rule "atissa cantassā" would be meaningless.
Quy tắc này áp dụng cho ‘‘tī’’ chưa được thay thế bằng ya, vì nếu không, việc thêm ‘‘kvaci’’ và quy tắc ‘‘atissa cantassā’’ sẽ trở nên vô nghĩa.
‘‘Paradvebhāvo ṭhāne’’ti dvittaṃ.
Doubling occurs according to "doubling of the subsequent at its place."
Theo ‘‘paradvebhāvo ṭhāne’’ (sự lặp đôi của phụ âm sau tại vị trí),* lặp đôi.
132
Accantaṃ, accodātā, paccayo, paccāharati, pacceti, iccassa, iccetaṃ, iccādi.
Accantaṃ (exceedingly), accodātā (exceedingly white), paccayo (recourse), paccāharati (he brings back), pacceti (he approaches), iccassa (thus he might), iccetaṃ (thus this), iccādi (thus beginning with).
Accantaṃ, accodātā, paccayo, paccāharati, pacceti, iccassa, iccetaṃ, iccādi.
133
Kvacīti kiṃ?
Why "sometimes"?
‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?
Itissa, iti ākaṅkhamānena.
In itissa (to him, thus), iti ākaṅkhamānena (thus desiring).
Itissa, iti ākaṅkhamānena.
134
‘‘Te na vāivaṇṇe’’ti ito ‘‘na ivaṇṇe’’ti ca vattate.
From "they are not, or in a vowel i" (rule from another place), "not in a vowel i" also applies.
‘‘Te na vāivaṇṇe’’ (Chúng không hoặc không phải nguyên âm i) và ‘‘na ivaṇṇe’’ (không phải nguyên âm i) được duy trì từ quy tắc đó.
135
23. Atissa cantassa.
23. Of ati, not for the final i-vowel.
23. Atissa cantassa (Của ati ở cuối).
136
Atiiccetassa antabhūtassa tisaddassa ivaṇṇe pare ‘‘sabbo caṃ tī’’ti vuttarūpaṃ na hoti.
When an ivaṇṇa (vowel i) follows, the form stated as "the whole ti becomes caṃ" does not occur for the final ti-sound of ati.
Khi có nguyên âm i theo sau, hình thức được nói đến trong ‘‘sabbo caṃ tī’’ sẽ không xảy ra đối với từ ‘‘ti’’ ở cuối của ‘‘ati’’.
Atissāti atiupasaggānukaraṇametaṃ.
"Atissā" is an imitation of the prefix ati.
‘‘Atissā’’ là sự mô phỏng của tiền tố ati.
Tenevettha vibhattilopābhāvo.
Therefore, there is no elision of the case ending here.
Chính vì thế mà ở đây không có sự lược bỏ biến cách.
Ettha ca antasaddo saddavidhinisedhappakaraṇato atisaddantabhūtaṃ tisaddameva vadati, na ivaṇṇanti daṭṭhabbaṃ, itarathā idaṃ suttameva niratthakaṃ siyā.
Here, the word anta (final) refers only to the ti-sound which is the final part of the word ati, not to the ivaṇṇa (vowel i), considering the context of word formation rules and prohibitions; otherwise, this rule itself would be meaningless.
Ở đây, từ ‘‘anta’’ (cuối) dùng để chỉ từ ‘‘ti’’ ở cuối của từ ati, chứ không phải nguyên âm i, vì nó liên quan đến các quy tắc về sự hình thành và phủ định của từ. Nếu không, quy tắc này sẽ trở nên vô nghĩa.
137
‘‘Ivaṇṇo yaṃ navā’’tīdha, asarūpādhikārato;
In "the vowel i becomes ya, optionally," due to the governing word "when not homogeneous";
Ở đây, trong ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’, do quyền hạn ‘‘asarūpa’’ (không cùng loại);
138
Ivaṇṇassa sarūpasmiṃ, yādeso ca na sambhave.
In a homogeneous ivaṇṇa, yakāra substitution cannot occur.
Sự thay thế ya không thể xảy ra đối với nguyên âm i khi có nguyên âm cùng loại theo sau.
139
Cakāro anuttasamuccayattho, tena itipatīnamantassa ca na hoti.
The word ca (and) implies the collection of what is unstated, therefore it also does not occur for the final parts of iti and pati.
Chữ ‘‘ca’’ có nghĩa là tập hợp những điều không được nói đến, do đó nó cũng không xảy ra đối với từ ở cuối của iti và pati.
Ati isigaṇo atīsigaṇo, evaṃ atīto, atīritaṃ, itīti, itīdaṃ, patīto.
Ati isigaṇo (multitude of sages), atīsigaṇo (multitude of sages); similarly, atīto (gone beyond), atīritaṃ (unmoved), itīti (thus, thus), itīdaṃ (this indeed), patīto (believed).
Ati isigaṇo trở thành atīsigaṇo. Tương tự, atīto, atīritaṃ, itīti, itīdaṃ, patīto.
140
Abhi akkhānaṃ, abhi uggato, abhi okāso itīdha yakāre sampatte –
In these cases – abhi akkhānaṃ (accusation), abhi uggato (risen up), abhi okāso (opportunity) – when yakāra substitution is due:
Abhi akkhānaṃ, abhi uggato, abhi okāso – ở đây, khi sự thay thế ya xảy ra –
141
‘‘Sare’’ti vattate.
"When a vowel follows" applies.
‘‘Sare’’ (Khi có nguyên âm theo sau) được duy trì.
142
24. Abbho abhi.
24. Abbho for abhi.
24. Abbho abhi (Abhi trở thành abbha).
143
Abhiiccetassa sabbassa sare pare abbhādeso hoti.
When a vowel follows, the entire word abhi is replaced by abbha.
Khi có nguyên âm theo sau, toàn bộ từ ‘‘abhi’’ được thay thế bằng ‘‘abbha’’.
144
‘‘Abhī’’ti paṭhamantassa, vuttiyaṃ chaṭṭhiyojanaṃ;
"Abhī" is in the nominative case, but its usage in the commentary is in the genitive case;
‘‘Abhī’’ là ở thể cách thứ nhất, nhưng trong giải thích thì dùng cách thứ sáu;
145
Ādesāpekkhato vuttaṃ, ‘‘aṃmo’’tiādike viya.
It is said in relation to the desired substitution, as in examples like "aṃmo" and so forth.
Được nói đến là để chỉ sự thay thế, giống như trong ‘‘aṃmo’’ và các từ khác.
146
Pubbassaralopo, abbhakkhānaṃ, abbhuggato, abbhokāso.
Elision of the preceding vowel results in: abbhakkhānaṃ (accusation), abbhuggato (risen up), abbhokāso (opportunity).
Lược bỏ nguyên âm trước, abbhakkhānaṃ, abbhuggato, abbhokāso.
147
Adhi agamā, adhi upagato, adhi ogāhetvā itīdha
In these cases – adhi agamā (he approached), adhi upagato (he approached), adhi ogāhetvā (having entered into) –
Adhi agamā, adhi upagato, adhi ogāhetvā – ở đây –
148
25. Ajjho adhi.
25. Ajjho for adhi.
25. Ajjho adhi (Adhi trở thành ajjha).
149
Adhiiccetassa sabbassa sare pare ajjhādeso hoti.
When a vowel follows, the entire word adhi is replaced by ajjha.
Khi có nguyên âm theo sau, toàn bộ từ ‘‘adhi’’ được thay thế bằng ‘‘ajjha’’.
Ajjhagamā, ajjhupagato, ajjhogāhetvā.
Reached, approached, having plunged into.
Đã đến, đã đạt được, đã lặn sâu vào.
150
Abhi icchitaṃ, adhi īritaṃ itīdha
Here, (words like) "abhi icchitaṃ" and "adhi īritaṃ" (occur).
Abhi icchitaṃ, adhi īritaṃ là như vậy ở đây
151
‘‘Abbho abhi, ajjho adhī’’ti ca vattate.
And it is stated (that) "abbho (comes from) abhi, ajjho (comes from) adhi".
Và được nói là ‘‘Abbho (từ) abhi, ajjho (từ) adhī’’.
152
26. Te na vā ivaṇṇe.
26. These are optionally not (changed) before 'i' vowels.
26. Chúng không hoặc (khi có) nguyên âm 'i'.
153
Te ca kho abhiadhiiccete upasaggā ivaṇṇe pare abbho ajjhoiti vuttarūpā na honti vā.
And indeed, these prefixes abhi and adhi, when followed by an i-vowel, optionally do not assume the forms "abbho" and "ajjho" as stated.
Và những tiền tố abhi và adhi này, khi một nguyên âm i theo sau, thì không hoặc (có thể không) trở thành những hình thức được nói là abbho và ajjho.
Saralopaparanayanāni.
Vowel elision and shifting of the subsequent (consonant) occur.
Sự lược bỏ nguyên âm và sự chuyển âm kế tiếp.
Abhicchitaṃ, adhīritaṃ.
Abhicchitaṃ, adhīritaṃ.
Abhicchitaṃ, adhīritaṃ.
Vāti kiṃ?
What (is the purpose of) " vā" (optionally)?
Vā (hoặc) để làm gì?
Abbhīritaṃ, ajjhiṇamutto, ajjhiṭṭho.
Abbhīritaṃ, ajjhiṇamutto, ajjhiṭṭho.
Abbhīritaṃ, ajjhiṇamutto, ajjhiṭṭho.
154
Ekamidha ahantīdha
Here, (words like) "ekamidha ahaṃ" (occur).
Ekamidha ahantīdha
155
27. Do dhassa ca.
27. 'Da' (replaces) 'dha', and 'ca' (indicates more).
27. Dha thành Da và Ca.
156
Dhaiccetassa sare pare kvaci dakāro hoti.
Sometimes, the letter dha, when followed by a vowel, becomes the letter da.
Trong một số trường hợp, âm dha trở thành âm da khi một nguyên âm theo sau.
Ekasaddato parassa idhassa dhakārassevāyaṃ, saralopadīghā.
This (rule applies) specifically to the dha of idha when it follows the word eka. (There is also) vowel elision and lengthening.
Đây là (sự biến đổi của) âm dha của idha theo sau từ eka, (kèm theo) lược bỏ nguyên âm và kéo dài nguyên âm.
Ekamidāhaṃ.
Ekamidāhaṃ.
Ekamidāhaṃ.
Kvacīti kiṃ?
What (is the purpose of) " kvaci" (sometimes)?
Kvacī (trong một số trường hợp) để làm gì?
Idheva.
Idheva.
Idheva.
157
Casaddena kvaci sādhussa dhassa hakāro, yathā – sāhu dassanaṃ.
By the word ca, sometimes the dha of sādhu becomes ha, for example – sāhu dassanaṃ.
Với âm ca, trong một số trường hợp, âm dha của sādhu trở thành âm ha, ví dụ – sāhu dassanaṃ.
158
Yathā eva tathā evātīdha
Here, (expressions like) "yathā eva" and "tathā eva" (occur).
Yathā eva tathā evātīdha
159
‘‘Navā’’ti vattate, ‘‘saramhā’’ti ca.
"Navā" and "saramhā" are understood.
‘‘Navā’’ được tiếp tục, và ‘‘saramhā’’ cũng vậy.
160
28. Evādissa ri pubbo ca rasso.
28. The initial 'e' of 'eva' becomes 'ri', and the preceding vowel is shortened, optionally.
28. Tiền tố 'ri' cho 'eva' và nguyên âm trước đó được rút ngắn.
161
Yathātathādvayaparassedaṃ gahaṇaṃ.
This (rule) applies to both yathā and tathā.
Đây là sự tiếp nhận cho cặp yathā-tathā.
Dīghasaramhā parassa evasaddādibhūtassa ekārassa rikāro hoti, pubbo ca saro rasso hoti navā.
When an eva-word begins with an e-vowel and follows a long vowel, that e-vowel optionally becomes ri, and the preceding vowel is shortened.
Khi một nguyên âm dài theo sau, âm e đầu tiên của từ eva trở thành ri, và nguyên âm trước đó được rút ngắn, hoặc không.
Yathariva, tathariva.
Yathariva, tathariva.
Yathariva, tathariva.
Navāti kiṃ?
What (is the purpose of) " navā" (optionally)?
Navā (hoặc không) để làm gì?
Yatheva, tatheva.
Yatheva, tatheva.
Yatheva, tatheva.
162
Ti antaṃ,ti addhaṃ, aggi agāre, sattamī atthe, pañcamī antaṃ, du aṅgikaṃ, bhikkhu āsane, puthu āsane, sayambhū āsane itīdha yavādesesu sampattesu –
Here, when yavā-substitutions are due to occur in (phrases like) "ti antaṃ", "ti addhaṃ", "aggi agāre", "sattamī atthe", "pañcamī antaṃ", "du aṅgikaṃ", "bhikkhu āsane", "puthu āsane", "sayambhū āsane" –
Ti antaṃ, ti addhaṃ, aggi agāre, sattamī atthe, pañcamī antaṃ, du aṅgikaṃ, bhikkhu āsane, puthu āsane, sayambhū āsane, ở đây, khi các sự thay thế âm y và v xảy ra –
163
‘‘Saññā’’ti vattate.
"Saññā" is understood.
‘‘Saññā’’ được tiếp tục.
164
29. Ivaṇṇuvaṇṇā jhalā.
29. 'I'-vowels and 'u'-vowels are 'jhala'.
29. Các nguyên âm 'i' và 'u' là jhalā.
165
Ivaṇṇauvaṇṇaiccete yathākkamaṃ jhalasaññā honti.
The i-vowel and u-vowel, respectively, become jhala-terms.
Các nguyên âm i và u lần lượt là những từ được gọi là jhala.
Vaṇṇaggahaṇaṃ savaṇṇaggahaṇatthaṃ.
The mention of " vaṇṇa" (vowel) is for the purpose of including cognate vowels.
Sự tiếp nhận vaṇṇa (nguyên âm) là để tiếp nhận các nguyên âm cùng loại.
166
Jhalasaññā pasaññāva, na liṅgantaṃva nissitā;
The jhala-terms are indeed terms (in themselves), not dependent on the end of a stem;
Các từ jhala là những từ được nhận biết, không phụ thuộc vào giới tính (liṅga);
167
Ākhyāte liṅgamajjhe ca, dviliṅgante ca dassanā.
As seen in verbs, in the middle of stems, and at the end of two stems.
Chúng được thấy trong động từ, giữa từ, và ở cuối hai giới tính.
168
30. Jhalānamiyuvā sare vā.
30. 'Iy' and 'uv' optionally replace 'jhala' before a vowel.
30. Các jhalā thành iy, uv, ā khi có nguyên âm, hoặc không.
169
Jhalaiccetesaṃ iyauvaiccete ādesā honti vā sare pare, saralopo.
Iy and uv are optionally substituted for jhala when a vowel follows, (and there is) vowel elision.
Các jhala này trở thành iya và uva hoặc (có thể không) khi một nguyên âm theo sau, (kèm theo) lược bỏ nguyên âm.
170
Tiyantaṃ, tiyaddhaṃ, aggiyāgāre, sattamiyatthe, pañcamiyantaṃ, duvaṅgikaṃ, bhikkhuvāsane, puthuvāsane, sayambhuvāsane.
Tiyantaṃ, tiyaddhaṃ, aggiyāgāre, sattamiyatthe, pañcamiyantaṃ, duvaṅgikaṃ, bhikkhuvāsane, puthuvāsane, sayambhuvāsane.
Tiyantaṃ, tiyaddhaṃ, aggiyāgāre, sattamiyatthe, pañcamiyantaṃ, duvaṅgikaṃ, bhikkhuvāsane, puthuvāsane, sayambhuvāsane.
Vāti kiṃ?
What (is the purpose of) " vā" (optionally)?
Vā (hoặc) để làm gì?
Agyāgāre, sattamīatthe, bhikkhuāsane nisīdati.
Agyāgāre, sattamīatthe, bhikkhuāsane nisīdati.
Agyāgāre, sattamīatthe, bhikkhuāsane nisīdati.
171
Go ajinaṃ, go eḷakaṃ itīdha
Here, (expressions like) "go ajinaṃ", "go eḷakaṃ" (occur).
Go ajinaṃ, go eḷakaṃ là như vậy ở đây
172
‘‘Go, avo, samāse’’ti ca vattate.
"Go, avo, samāse" are understood.
‘‘Go, avo, samāse’’ được tiếp tục.
173
31. O sare ca.
31. 'O' (of 'go' becomes 'av') before a vowel, and 'ca' (indicates more).
31. O khi có nguyên âm và ca.
174
Goiccetassa okārassa sare pare avādeso hoti samāse.
The o-vowel of go, when followed by a vowel, optionally becomes av in a compound.
Nguyên âm o của từ go trở thành ava khi một nguyên âm theo sau trong một hợp từ.
Gavājinaṃ, gaveḷakaṃ.
Gavājinaṃ, gaveḷakaṃ.
Gavājinaṃ, gaveḷakaṃ.
Casaddaggahaṇena uvaṇṇassa uvaavādesā.
By the inclusion of the word ca, uv and av are substituted for the u-vowel.
Với sự tiếp nhận âm ca, các nguyên âm u trở thành uva và ava.
Yathā – bhuvi, pasavo.
For example – bhuvi, pasavo.
Ví dụ – bhuvi, pasavo.
175
Putha evātīdha
Here, (expressions like) "putha eva" (occur).
Putha evātīdha
176
32. Go sare puthassāgamo kvaci.
32. 'Ga' is optionally inserted for 'putha' before a vowel.
32. Sự thêm vào 'ga' cho 'putha' khi có nguyên âm, trong một số trường hợp.
177
Puthaiccetassa nipātassa ante kvaci gakārāgamo hoti sare pare.
Sometimes, the consonant ga is inserted at the end of the particle putha when a vowel follows.
Trong một số trường hợp, âm ga được thêm vào cuối tiểu từ putha khi một nguyên âm theo sau.
Āgacchatīti āgamo, asantuppatti āgamo.
What comes (is) āgamo; the occurrence of what was not present is āgamo (insertion).
Āgamo có nghĩa là āgacchati (đến), sự xuất hiện của cái không tồn tại là āgamo.
Ettha ca ‘‘sare’’ti nimittāsannavasena puthassa anteti labbhati.
And here, "sare" (before a vowel) is taken to mean at the end of putha, due to proximity of the condition.
Và ở đây, ‘‘sare’’ (khi có nguyên âm) được hiểu là ‘‘ở cuối putha’’ theo nghĩa gần với nguyên nhân.
Puthageva, putha eva.
Puthageva, putha eva.
Puthageva, putha eva.
178
Pā evātīdha
Here, (expressions like) "pā eva" (occur).
Pā evātīdha
179
‘‘Sare, go, āgamo, kvacī’’ti ca vattate.
"Sare, go, āgamo, kvaci" are understood.
‘‘Sare, go, āgamo, kvacī’’ được tiếp tục.
180
33. Pāssa canto rasso.
33. 'Ga' is optionally inserted for 'pā', and its final vowel is shortened.
33. Âm cuối của 'pā' và rút ngắn nguyên âm.
181
Pāiccetassa ante sare pare kvaci gakārāgamo hoti, pāssa anto ca saro rasso hoti.
Sometimes, the consonant ga is inserted at the end of pā when a vowel follows, and the final vowel of pā is shortened.
Trong một số trường hợp, âm ga được thêm vào cuối từ pā khi một nguyên âm theo sau, và nguyên âm cuối của pā được rút ngắn.
Pageva vutyassa, pā eva.
Pageva vutyassa, pā eva.
Pageva vutyassa, pā eva.
182
‘‘Vā, sare’’ti ca vattate.
"Vā, sare" are understood.
‘‘Vā, sare’’ được tiếp tục.
183
34. Yava ma da na ta ra lā cāgamā.
34. 'Ya', 'va', 'ma', 'da', 'na', 'ta', 'ra', 'lā' are optional insertions.
34. Các âm 'ya, va, ma, da, na, ta, ra, la' là những âm thêm vào.
184
Sare pare yakārādayo aṭṭha āgamā honti vā.
Optionally, eight insertions, namely ya and others, occur when a vowel follows.
Khi một nguyên âm theo sau, tám âm thêm vào như ya và các âm khác xảy ra hoặc không.
Casaddena gakārāgamo ca, vavatthitavibhāsatthoyaṃ vāsaddo.
And by the word ca, the insertion of ga also occurs. This word " vā" (optionally) is for a regulated option.
Với âm ca, âm ga cũng được thêm vào, từ vā này là để chỉ sự lựa chọn có hệ thống.
185
Tattha yakārāgamo yathādibho ikārekārādīsu.
There, the insertion of ya (occurs) in words like yathā before i-vowels and e-vowels.
Trong đó, sự thêm vào âm ya xảy ra ở các nguyên âm i, e, v.v. sau yathā và các từ tương tự.
Yathā idaṃ yathayidaṃ, byañjaneti adhikicca ‘‘rassa’’nti rassattaṃ, yathā idaṃ vā, yathā eva, yathāyeva, yatheva, evaṃ māyidaṃ, māyevaṃ, taṃyidaṃ, taṃyeva, nayidaṃ, nayimassa, nayimāni, navayime dhammā, buddhānaṃyeva, santiyeva, bodhiyāyeva, satiyeva, pathavīyeva, dhātuyeva, tesuyeva, soyeva, pāṭiyekkaṃ.
Yathā idaṃ becomes yathayidaṃ; in the case of consonants, "rassan" (shortening) means shortening; or yathā idaṃ; yathā eva becomes yathāyeva or yatheva; evaṃ māyidaṃ, māyevaṃ, taṃyidaṃ, taṃyeva, nayidaṃ, nayimassa, nayimāni, navayime dhammā, buddhānaṃyeva, santiyeva, bodhiyāyeva, satiyeva, pathavīyeva, dhātuyeva, tesuyeva, soyeva, pāṭiyekkaṃ.
Yathā idaṃ thành yathayidaṃ, liên quan đến byañjaneti, ‘‘rassa’’ (nguyên âm ngắn) là rút ngắn, hoặc yathā idaṃ, yathā eva thành yathāyeva, yatheva, evaṃ māyidaṃ, māyevaṃ, taṃyidaṃ, taṃyeva, nayidaṃ, nayimassa, nayimāni, navayime dhammā, buddhānaṃyeva, santiyeva, bodhiyāyeva, satiyeva, pathavīyeva, dhātuyeva, tesuyeva, soyeva, pāṭiyekkaṃ.
186
Tathā sare vipariyādito ca.
Similarly, (insertion of ya occurs) before a vowel from vipari and others.
Tương tự, khi có nguyên âm, sau vipari và các từ tương tự.
Vi añjanā viyañjanā, byañjanā vā, evaṃ viyākāsi, byākāsi.
Vi añjanā becomes viyañjanā, or byañjanā; similarly viyākāsi, byākāsi.
Vi añjanā thành viyañjanā, hoặc byañjanā, tương tự viyākāsi, byākāsi.
Pariantaṃ pariyantaṃ, evaṃ pariyādānaṃ, pariyuṭṭhānaṃ, pariyesati, pariyosānamiti niccaṃ.
Pariantaṃ becomes pariyantaṃ; similarly pariyādānaṃ, pariyuṭṭhānaṃ, pariyesati, pariyosānaṃ – this is always (the case).
Pariantaṃ thành pariyantaṃ, tương tự pariyādānaṃ, pariyuṭṭhānaṃ, pariyesati, pariyosānaṃ là luôn luôn.
Ni āyogo niyāyogo.
Ni āyogo becomes niyāyogo.
Ni āyogo thành niyāyogo.
Idha na bhavati, parikkhato, upaparikkhati.
It does not occur here: parikkhato, upaparikkhati.
Ở đây không xảy ra, parikkhato, upaparikkhati.
187
Vakāro tisaddādito avaṇṇukāresu.
The insertion of va (occurs) from the word ti and others before a-vowels and u-vowels.
Âm va sau từ ti và các từ tương tự, khi có các nguyên âm a, u, k, v.v.
Ti aṅgulaṃ tivaṅgulaṃ, evaṃ tivaṅgikaṃ, bhūvādayo, migī bhantā vudikkhati, pavuccati, pāguññavujutā.
Ti aṅgulaṃ becomes tivaṅgulaṃ; similarly tivaṅgikaṃ, bhūvādayo, migī bhantā vudikkhati, pavuccati, pāguññavujutā.
Ti aṅgulaṃ thành tivaṅgulaṃ, tương tự tivaṅgikaṃ, bhūvādayo, migī bhantā vudikkhati, pavuccati, pāguññavujutā.
188
Makāro lahuppabhutito sare chandānurakkhaṇādimhi.
The insertion of ma (occurs) from lahu and others before a vowel, in order to preserve the meter, etc.
Âm ma sau lahu và các từ tương tự, khi có nguyên âm trong việc bảo vệ vần điệu, v.v.
Lahu essati lahumessati, evaṃ garumessati, idhamāhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasāmiva, ākāse mabhipūjayi, ekamekassa, yena midhekacce, āsatimeva.
Lahu essati becomes lahumessati; similarly garumessati, idhamāhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasāmiva, ākāse mabhipūjayi, ekamekassa, yena midhekacce, āsatimeva.
Lahu essati thành lahumessati, tương tự garumessati, idhamāhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasāmiva, ākāse mabhipūjayi, ekamekassa, yena midhekacce, āsatimeva.
189
Dakāro uupasagga saki kenaci kiñci kismiñci koci sammā yāva tāva puna ya te’tattasādīhi.
The insertion of da (occurs) after the prefix u, and after words like saki, kenaci, kiñci, kismiñci, koci, sammā, yāva, tāva, puna, ya, ta, and attasādīhi.
Âm da sau tiền tố u, saki, kenaci, kiñci, kismiñci, koci, sammā, yāva, tāva, puna, ya, te, ta và sādīhi.
Uupasaggato niccaṃ, u aggo udaggo, evaṃ udayo, udapādi, udāhaṭaṃ, udito, udīritaṃ, udeti.
Always after the prefix u: u aggo becomes udaggo; similarly udayo, udapādi, udāhaṭaṃ, udito, udīritaṃ, udeti.
Sau tiền tố u là luôn luôn, u aggo thành udaggo, tương tự udayo, udapādi, udāhaṭaṃ, udito, udīritaṃ, udeti.
190
Nipātato ca, saki eva sakideva, evaṃ sakadāgāmi, mahāvuttisuttena ikārassa akāro.
And after particles: saki eva becomes sakideva; similarly sakadāgāmi (by the Mahāvutti Sutta, the i-vowel becomes an a-vowel).
Và sau các tiểu từ, saki eva thành sakideva, tương tự sakadāgāmi, trong Mahāvuttisutta, nguyên âm i thành a.
Tathā kenacideva, kiñcideva, kismiñcideva, kocideva, sammā attho sammadattho, rassattaṃ.
Similarly kenacideva, kiñcideva, kismiñcideva, kocideva; sammā attho becomes sammadattho (with shortening).
Tương tự kenacideva, kiñcideva, kismiñcideva, kocideva, sammā attho thành sammadattho, (kèm theo) rút ngắn nguyên âm.
Evaṃ sammadakkhāto, sammadaññā vimuttānaṃ, sammadeva, yāvadatthaṃ, yāvadeva, tāvadeva, punadeva.
Similarly sammadakkhāto, sammadaññā vimuttānaṃ, sammadeva, yāvadatthaṃ, yāvadeva, tāvadeva, punadeva.
Tương tự sammadakkhāto, sammadaññā vimuttānaṃ, sammadeva, yāvadatthaṃ, yāvadeva, tāvadeva, punadeva.
191
Nāmato, yadatthaṃ, tadatthaṃ, yadantarā, tadantarā, tadaṅgavimutti, etadatthaṃ, attadatthaṃ, sadatthapasuto siyā.
After nouns: yadatthaṃ, tadatthaṃ, yadantarā, tadantarā, tadaṅgavimutti, etadatthaṃ, attadatthaṃ, sadatthapasuto siyā.
Sau danh từ, yadatthaṃ, tadatthaṃ, yadantarā, tadantarā, tadaṅgavimutti, etadatthaṃ, attadatthaṃ, sadatthapasuto siyā.
Yatetattasehi samāseyeva.
Only in compounds with ya, ta, atta, sa and others.
Chỉ trong hợp từ với ya, te, ta.
192
Ādisaddena aññadatthaṃ, manasādaññā vimuttānaṃ, bahudeva rattiṃ, ahudeva bhayaṃ.
By the word ādi (and others): aññadatthaṃ, manasādaññā vimuttānaṃ, bahudeva rattiṃ, ahudeva bhayaṃ.
Với âm ādi, aññadatthaṃ, manasādaññā vimuttānaṃ, bahudeva rattiṃ, ahudeva bhayaṃ.
193
Vāti kiṃ?
What (is the purpose of) " vā" (optionally)?
Vā (hoặc) để làm gì?
Kenaci atthakāmena, sammā aññāya, yāvāhaṃ, tāvāhaṃ, punāparaṃ, attatthaṃ.
Kenaci atthakāmena, sammā aññāya, yāvāhaṃ, tāvāhaṃ, punāparaṃ, attatthaṃ.
Kenaci atthakāmena, sammā aññāya, yāvāhaṃ, tāvāhaṃ, punāparaṃ, attatthaṃ.
194
Nakāro āyatādimhi.
The insertion of na (occurs) in āyata and others.
Âm na ở đầu āyati.
Ito āyati ito nāyati, ciraṃ nāyati.
Ito āyati becomes ito nāyati, ciraṃ nāyati.
Ito āyati thành ito nāyati, ciraṃ nāyati.
195
Takāro yasmā tasmā ajjādito ihaggādimhi.
The insertion of ta (occurs) from yasmā, tasmā, and ajja and others in ihagga and others.
Âm ta sau yasmā, tasmā, ajjādito ở đầu ihagga.
Yasmātiha, tasmātiha, ajjatagge.
Yasmātiha, tasmātiha, ajjatagge.
Yasmātiha, tasmātiha, ajjatagge.
196
Rakāro ni dupātu puna dhī pāta caturādito.
The insertion of ra (occurs) from ni, du, pātu, puna, dhī, pāta, catura and others.
Âm ra sau ni, du, pātu, puna, dhī, pāta, catu và các từ tương tự.
Ni antaraṃ nirantaraṃ, evaṃ nirālayo, nirindhano, nirīhakaṃ, niruttaro, nirojaṃ.
Ni antaraṃ becomes nirantaraṃ; similarly nirālayo, nirindhano, nirīhakaṃ, niruttaro, nirojaṃ.
Ni antaraṃ thành nirantaraṃ, tương tự nirālayo, nirindhano, nirīhakaṃ, niruttaro, nirojaṃ.
Du atikkamo duratikkamo, durāgataṃ, duruttaṃ.
Du atikkamo becomes duratikkamo, durāgataṃ, duruttaṃ.
Du atikkamo thành duratikkamo, durāgataṃ, duruttaṃ.
Pāturahosi, pāturahesuṃ.
Pāturahosi, pāturahesuṃ.
Pāturahosi, pāturahesuṃ.
Punarāgaccheyya, punaruttaṃ, punareva, punareti.
Punarāgaccheyya, punaruttaṃ, punareva, punareti.
Punarāgaccheyya, punaruttaṃ, punareva, punareti.
Dhiratthu.
Dhiratthu.
Dhiratthu.
Pātarāso.
Pātarāso.
Pātarāso.
197
Catusaddādito, caturaṅgikaṃ, caturārakkhā, caturiddhipādapaṭilābho, caturoghanittharaṇatthaṃ.
From the word catu and others: caturaṅgikaṃ, caturārakkhā, caturiddhipādapaṭilābho, caturoghanittharaṇatthaṃ.
Sau từ catu và các từ tương tự, caturaṅgikaṃ, caturārakkhā, caturiddhipādapaṭilābho, caturoghanittharaṇatthaṃ.
Bhatturatthe, vuttiresā, pathavīdhāturevesā.
Bhatturatthe, vuttiresā, pathavīdhāturevesā.
Bhatturatthe, vuttiresā, pathavīdhāturevesā.
198
Tathā sarato ivevesu chandānurakkhaṇe.
Similarly, (insertion of ra occurs) after a vowel in iva and eva in order to preserve the meter.
Tương tự, sau nguyên âm trong ivevesu để bảo vệ vần điệu.
Nakkhattarājāriva tārakānaṃ, vijjurivabbhakūṭe, āraggeriva sāsapo, sāsaporiva āragge, usabhoriva, sabbhireva samāsetha.
Nakkhattarājāriva tārakānaṃ, vijjurivabbhakūṭe, āraggeriva sāsapo, sāsaporiva āragge, usabhoriva, sabbhireva samāsetha.
Nakkhattarājāriva tārakānaṃ, vijjurivabbhakūṭe, āraggeriva sāsapo, sāsaporiva āragge, usabhoriva, sabbhireva samāsetha.
199
Vāti kiṃ?
What (is the purpose of) " vā" (optionally)?
Vā (hoặc) để làm gì?
Dvādhiṭṭhitaṃ, pātvākāsi, punapi.
Dvādhiṭṭhitaṃ, pātvākāsi, punapi.
Dvādhiṭṭhitaṃ, pātvākāsi, punapi.
200
Lakāro chasaṅkhyāhi.
The insertion of la (occurs) with the number cha.
Âm la với số sáu.
Laḷānamaviseso.
There is no distinction between ḷa and la.
Không có sự khác biệt giữa la và ḷa.
Cha abhiññā chaḷabhiññā, chaḷaṅgaṃ, chaḷāsīti, chaḷaṃsā, saḷāyatanaṃ.
Cha abhiññā becomes chaḷabhiññā, chaḷaṅgaṃ, chaḷāsīti, chaḷaṃsā, saḷāyatanaṃ.
Cha abhiññā thành chaḷabhiññā, chaḷaṅgaṃ, chaḷāsīti, chaḷaṃsā, saḷāyatanaṃ.
201
Vāti kiṃ?
What (is the purpose of) " vā" (optionally)?
Vā (hoặc) để làm gì?
Cha abhiññā.
Cha abhiññā.
Cha abhiññā.
202
Iti sarasandhividhānaṃ niṭṭhitaṃ.
Thus, the rules of vowel sandhi are completed.
Như vậy, quy tắc hòa hợp nguyên âm đã hoàn tất.
203
Itthiliṅga
Feminine Gender
Giống cái
204
Atha itthiliṅgāni vuccante.
Now, feminine nouns are explained.
Kế đến, các từ giống cái được trình bày.
205
Akāranto itthiliṅgasaddo appasiddho.
A feminine noun ending in -a is not prescribed (as a separate paradigm).
Từ giống cái tận cùng bằng âm a không có.
206
Ākāranto itthiliṅgo kaññāsaddo.
A feminine noun ending in -ā is the word kaññā (maiden).
Từ giống cái tận cùng bằng âm ā là từ kaññā.
‘‘Kañña’’iti ṭhite –
When 'Kaññā' stands (as the base form) –
Khi* ‘‘Kañña’’ đứng ở* –
207
176. Itthiyamato āppaccayo.
176. The affix -ā (comes) from -a in the feminine.
176. Itthiyamato āppaccayo.
208
Itthiyaṃ vattamānā akārantato liṅgamhā paro āppaccayo hoti.
The affix -ā comes after a base ending in -a when it signifies the feminine gender.
Hậu tố ā xuất hiện sau căn từ tận cùng bằng âm a đang ở giống cái.
209
Pakatyatthajotakā itthi-ppaccayā syādayo viya;
Feminine affixes indicating the inherent meaning are like the syā etc. case endings;
Các hậu tố giống cái như sya và các hậu tố khác chỉ làm sáng tỏ nghĩa của gốc từ;
210
Ṇādayo paccayatthassa, sakatthassāpi vācakā.
The ṇā etc. affixes express the meaning of the affix, or even their own meaning.
Còn các hậu tố ṇā và các hậu tố khác thì biểu thị nghĩa của hậu tố, hoặc cũng biểu thị nghĩa của chính nó.
211
‘‘Saralopo’’tiādinā pubbassare lutte, paranayane ca kate ‘‘dhātuppaccayavibhattivajjitamatthavaṃ liṅga’’nti vuttattāva paccayantassāpi aliṅgattā vibhattuppattiyamasampattāyaṃ ‘‘taddhitasamāsakitakā nāmaṃ vā’tavetunādīsu cā’’ti ettha vaggahaṇena itthippaccayantassāpi nāmabyapadeso.
Since it is said that "a base is a meaningful unit devoid of verb, affix, and ending," and because the word ending in an affix is also not a base after the front vowel has been elided and carried forward (paranayana) by "saralopo" etc., and thus the application of case endings is not possible, the word ending in a feminine affix is also designated as a noun by the term va in "taddhitasamāsakitakā nāmaṃ vā'tavetunādīsu cā" (taddhita, samāsa, kamma, etc. are nouns in 'tavetu', 'nādi' etc.).
Do đã được nói rằng ‘‘căn từ là một từ có nghĩa không bao gồm động từ, hậu tố và biến cách’’ và do hậu tố cũng không phải là căn từ, nên khi không có sự xuất hiện của biến cách, bởi vì việc nắm giữ* va trong* ‘‘taddhita, samāsa, kitaka là danh từ, hoặc trong vā và tavetu và nādīsu và ca’’, nên hậu tố giống cái cũng được gọi là danh từ.
Pure viya syādyuppatti, ‘‘sesato lopaṃ gasipī’’ti silopo.
The syā etc. endings arise as before, and the si ending is elided by "sesato lopaṃ gasipī".
Sự xuất hiện của sya và các hậu tố khác như trước,* ‘‘sesato lopaṃ gasipī’’ loại bỏ si.
Sā kaññā.
Sā kaññā (She is a maiden).
Sā kaññā.
212
Bahuvacane ‘‘ālapane si gasañño’’ti ito ‘‘sañño’’, ‘‘te itthikhyā po’’ti ito ‘‘itthikhyā’’ti ca vattate.
In the plural, "sañño" (designation) is carried over from "ālapane si gasañño," and "itthikhyā" (feminine) is carried over from "te itthikhyā po."
Trong số nhiều, ‘‘sañño’’ được lấy từ* ‘‘ālapane si gasañño’’ và ‘‘itthikhyā’’ được lấy từ* ‘‘te itthikhyā po’’.
213
177. Ā gho.
177. -Ā is gha.
177. Ā gho.
214
Liṅgassanto ākāro yadā itthikhyo, tadā ghasañño hotīti ghasaññāyaṃ ‘‘ghapato ca yonaṃ lopo’’ti vikappena yolopo.
When the final -ā of a base is feminine, it is designated as gha. With this gha designation, the yo ending is optionally elided by "ghapato ca yonaṃ lopo."
Khi âm ā tận cùng của căn từ là giống cái, thì nó được gọi là gha. Do đó, trong trường hợp gọi là gha,* ‘‘ghapato ca yonaṃ lopo’’ loại bỏ yo một cách tùy chọn.
Tā kaññā kaññāyo.
Tā kaññā, kaññāyo (They are maidens).
Tā kaññā kaññāyo.
215
Ālapane ‘‘sakhato gasse vā’’ti ito ‘‘gassā’’ti vattate.
In vocative, "gassā" (of ga) is carried over from "sakhato gasse vā."
Trong hô cách, ‘‘gassā’’ được lấy từ* ‘‘sakhato gasse vā’’.
216
178. Ghate ca.
178. And in gha.
178. Ghate ca.
217
Ghato parassa gassa ekāro hoti, saralopādi.
The ga ending after gha becomes e, with vowel elision etc.
Ga sau gha trở thành âm e,* sự loại bỏ nguyên âm và các quy tắc khác.
Bhoti kaññe, bhotiyo kaññā kaññāyo.
Bhoti kaññe (O maiden), bhotiyo kaññā, kaññāyo (O maidens).
Bhoti kaññe, bhotiyo kaññā kaññāyo.
218
Aṃmhi saralopapakatibhāvā kaññaṃ, kaññā kaññāyo.
In the aṃ case, with vowel elision and natural state, it is kaññaṃ; kaññā kaññāyo.
Trong aṃ,* sự loại bỏ nguyên âm và trạng thái tự nhiên,* kaññaṃ, kaññā kaññāyo.
219
Tatiyādīsu ‘‘āya catutthekavacanassa tū’’ti ito ‘‘āyo, ekavacanāna’’nti ca vattate.
In the third case etc., "āyo, ekavacanānaṃ" (āyo, of singulars) are carried over from "āya catutthekavacanassa tū."
Trong các biến cách từ cách thứ ba trở đi, ‘‘āyo’’ và ‘‘ekavacanānaṃ’’ được lấy từ* ‘‘āya catutthekavacanassa tū’’.
220
179. Ghato nādīnaṃ.
179. To nā etc. from gha.
179. Ghato nādīnaṃ.
221
Ghasaññato liṅgassākārā paresaṃ nādīnaṃ smiṃpariyantānaṃ ekavacanānaṃ vibhattigaṇānaṃ āyādeso hoti.
The singular case endings nā etc. up to smiṃ that come after a base whose final -ā has the gha designation, are replaced by āyā.
Các biến cách số ít từ nā trở đi, cho đến smiṃ, sau âm ā của căn từ được gọi là gha, trở thành āyā.
Saralopaparanayanāni.
Vowel elision and carrying forward (paranayana).
* sự loại bỏ nguyên âm và* paranayana.
Kaññāya, kaññāhi kaññābhi, kaññāya, kaññānaṃ, kaññāya, kaññāhi kaññābhi, kaññāya, kaññānaṃ.
Kaññāya, kaññāhi kaññābhi, kaññāya, kaññānaṃ, kaññāya, kaññāhi kaññābhi, kaññāya, kaññānaṃ.
Kaññāya, kaññāhi kaññābhi, kaññāya, kaññānaṃ, kaññāya, kaññāhi kaññābhi, kaññāya, kaññānaṃ.
222
Smiṃmhi –
In smiṃ –
Trong smiṃ –
223
180. Ghapato smiṃ yaṃ vā.
180. -Yaṃ optionally from gha to smiṃ.
180. Ghapato smiṃ yaṃ vā.
224
Ghapato parassa smiṃvacanassa yaṃ hoti vā, aññatthāyādeso.
The smiṃ ending after gha optionally becomes yaṃ. Otherwise, it takes the āyā substitution.
Smiṃ sau ghapa tùy chọn trở thành yaṃ, ở nơi khác thì trở thành āyā.
Kaññāyaṃ kaññāya, kaññāsu.
Kaññāyaṃ, kaññāya, kaññāsu.
Kaññāyaṃ kaññāya, kaññāsu.
225
Evamaññepi –
Likewise, other words:
Tương tự, các từ khác cũng vậy –
226
Saddhā medhā paññā vijjā, cintā mantā vīṇā taṇhā;
Saddhā (faith), medhā (intelligence), paññā (wisdom), vijjā (knowledge), cintā (thought), mantā (counsel), vīṇā (lute), taṇhā (craving);
Saddhā, medhā, paññā, vijjā, cintā, mantā, vīṇā, taṇhā;
227
Icchā mucchā ejā māyā, mettā mattā sikkhā bhikkhā.
Icchā (desire), mucchā (fainting), ejā (trembling), māyā (illusion), mettā (loving-kindness), mattā (measure), sikkhā (training), bhikkhā (alms).
Icchā, mucchā, ejā, māyā, mettā, mattā, sikkhā, bhikkhā.
228
Jaṅghā gīvā jivhā vācā,
Jaṅghā (shank), gīvā (neck), jivhā (tongue), vācā (speech),
Jaṅghā, gīvā, jivhā, vācā,
229
Chāyā āsā gaṅgā nāvā;
Chāyā (shadow), āsā (hope), gaṅgā (Ganges), nāvā (boat);
Chāyā, āsā, gaṅgā, nāvā;
230
Gāthā senā lekhā sālā,
Gāthā (verse), senā (army), lekhā (writing), sālā (hall),
Gāthā, senā, lekhā, sālā,
231
Mālā velā pūjā khiḍḍā.
Mālā (garland), velā (time), pūjā (worship), khiḍḍā (play).
Mālā, velā, pūjā, khiḍḍā.
232
Pipāsā vedanā saññā, cetanā tasiṇā pajā;
Pipāsā (thirst), vedanā (feeling), saññā (perception), cetanā (volition), tasiṇā (craving), pajā (progeny);
Pipāsā, vedanā, saññā, cetanā, tasiṇā, pajā;
233
Devatā vaṭṭakā godhā, balākā parisā sabhā.
Devatā (deity), vaṭṭakā (quail), godhā (iguana), balākā (crane), parisā (assembly), sabhā (council).
Devatā, vaṭṭakā, godhā, balākā, parisā, sabhā.
234
Ūkāsephālikā laṅkā, salākā vālikā sikhā;
Ūkā (louse), sephālikā (night-jasmine), laṅkā (Sri Lanka), salākā (spit), vālikā (sand), sikhā (flame);
Ūkā, sephālikā, laṅkā, salākā, vālikā, sikhā;
235
Visākhā visikhā sākhā, vacā vañjhā jaṭā ghaṭā.
Visākhā (Visakha), visikhā (street), sākhā (branch), vacā (speech), vañjhā (barren), jaṭā (matted hair), ghaṭā (pot).
Visākhā, visikhā, sākhā, vacā, vañjhā, jaṭā, ghaṭā.
236
Jeṭṭhā soṇḍā vitaṇḍā ca, karuṇā vanitā latā;
Jeṭṭhā (elder sister), soṇḍā (trunk), vitaṇḍā (dispute), and karuṇā (compassion), vanitā (woman), latā (creeper);
Jeṭṭhā, soṇḍā, vitaṇḍā ca, karuṇā, vanitā, latā;
237
Kathā niddā sudhā rādhā, vāsanā siṃsapā papā.
Kathā (story), niddā (sleep), sudhā (nectar), rādhā (Radha), vāsanā (tendency), siṃsapā (Sispa tree), papā (water-shed).
Kathā, niddā, sudhā, rādhā, vāsanā, siṃsapā, papā.
238
Pabhā sīmā khamā jāyā,
Pabhā (light), sīmā (boundary), khamā (earth), jāyā (wife),
Pabhā, sīmā, khamā, jāyā,
239
Khattiyā sakkharā surā;
Khattiyā (Khattiya woman), sakkharā (gravel), surā (liquor);
Khattiyā, sakkharā, surā;
240
Dolā tulā silā līlā,
Dolā (swing), tulā (scale), silā (stone), līlā (playfulness),
Dolā, tulā, silā, līlā,
241
Lāle’lā mekhalā kalā.
Lāle'lā (Lalela), mekhalā (girdle), kalā (art).
Lāle, elā, mekhalā, kalā.
242
Vaḷavā’lambusā mūsā, mañjūsā sulasā disā;
Vaḷavā (mare),’lambusā (Alambusa), mūsā (mouse), mañjūsā (casket), sulasā (Sulasā), disā (direction);
Vaḷavā, alambusā, mūsā, mañjūsā, sulasā, disā;
243
Nāsā juṇhā guhā īhā, lasikā vasudhādayo.
Nāsā (nose), juṇhā (moonlight), guhā (cave), īhā (exertion), lasikā (lymph), vasudhā (earth) etc.
Nāsā, juṇhā, guhā, īhā, lasikā, vasudhā và các từ khác.
244
Ammādīnaṃ ālapaneva rūpabhedo.
The difference in form for ammā etc. is only in the vocative.
Các từ như Ammā chỉ có sự khác biệt về hình thức trong hô cách.
Ammā, ammā ammāyo.
Ammā (mother), ammā, ammāyo (O mothers).
Ammā, ammā ammāyo.
245
Gassa ‘‘ghate cā’’ti ekāre sampatte –
When the e substitution for ga would occur by "ghate cā" –
Khi âm e của ga được áp dụng theo* ‘‘ghate cā’’ –
246
181. Na ammādito.
181. Not from ammā etc.
181. Na ammādito.
247
Ammā annāiccevamādito parassa gassa ālapanekavacanassa na ekārattaṃ hoti.
The singular vocative ga ending that comes after ammā, annā etc. does not become e.
Âm e của ga trong hô cách số ít sau các từ như Ammā, Annā và các từ tương tự không xuất hiện.
‘‘Ākāro vā’’ti rassattaṃ.
The vowel is shortened by "ākāro vā."
* ‘‘Ākāro vā’’* âm ngắn.
248
Bhoti amma bhoti ammā, bhotiyo ammā ammāyo.
Bhoti amma (O mother), bhoti ammā, bhotiyo ammā, ammāyo (O mothers).
Bhoti amma bhoti ammā, bhotiyo ammā ammāyo.
Evaṃ annā, annā annāyo, bhoti anna bhoti annā, bhotiyo annā annāyo.
Likewise, annā (mother), annā, annāyo (O mothers), bhoti anna (O mother), bhoti annā, bhotiyo annā, annāyo (O mothers).
Tương tự, annā, annā annāyo, bhoti anna bhoti annā, bhotiyo annā annāyo.
Ambā, ambā ambāyo, bhoti amba bhoti ambā, bhotiyo ambā ambāyo iccādi.
Ambā (mother), ambā, ambāyo (O mothers), bhoti amba (O mother), bhoti ambā, bhotiyo ambā, ambāyo etc.
Ambā, ambā ambāyo, bhoti amba bhoti ambā, bhotiyo ambā ambāyo, v.v.
249
Ākārantaṃ.
End of -ā ending.
Ākārantaṃ.
250
Ikāranto itthiliṅgo rattisaddo;
An -i ending feminine noun is the word ratti (night);
Từ giống cái tận cùng bằng âm i là từ ratti;
251
Tatheva syādyuppatti, silopo, ratti.
Likewise, the syā etc. endings arise, and si is elided, resulting in ratti.
Tương tự,* sự xuất hiện của sya và các hậu tố khác,* loại bỏ si,* ratti.
252
Bahuvacane ‘‘saññā, ivaṇṇuvaṇṇā’’ti ca vattate.
In the plural, "saññā, ivaṇṇuvaṇṇā" (designation, i-vowel and u-vowel) are carried over.
Trong số nhiều, ‘‘saññā’’ và ‘‘ivaṇṇuvaṇṇā’’ được lấy từ*.
253
182. Te itthikhyā po.
183. From pa (comes) yā.
182. Te itthikhyā po.
254
Itthiyā ākhyā saññā itthikhyā, liṅgassantā te ivaṇṇuvaṇṇā yadā itthikhyā, tadā pasaññā hontīti pasaññāyaṃ ‘‘ghapato cā’’tiādinā yolopo, ‘‘yosu kata’’iccādinā dīgho.
The designation itthikhyā means "referring to the feminine." When the final i and u vowels of a base are feminine, they are designated as pa. With this pa designation, the yo ending is elided by "ghapato cā" etc., and lengthened by "yosu kata" etc.
Khi các âm i và u tận cùng của căn từ được gọi là itthikhyā (tức là giống cái), thì chúng được gọi là pa. Do đó, trong trường hợp gọi là pa,* ‘‘ghapato cā’’ và các quy tắc khác loại bỏ yo,* ‘‘yosu kata’’ và các quy tắc khác kéo dài*.
Rattī rattiyo ratyo vā, he ratti, he rattī he rattiyo.
Rattī, rattiyo, ratyo optionally, he ratti (O night), he rattī, he rattiyo (O nights).
Rattī rattiyo ratyo vā, he ratti, he rattī he rattiyo.
255
‘‘Aṃmo’’tiādinā niggahītaṃ, rattiṃ, rattī rattiyo;
By "aṃmo" etc., the niggahīta occurs, rattiṃ, rattī, rattiyo;
* ‘‘Aṃmo’’ và các quy tắc khác* niggahīta,* rattiṃ, rattī rattiyo;
256
Tatiyādīsu ‘‘ekavacanānaṃ, nādīna’’nti ca vattate.
In the third case etc., "ekavacanānaṃ, nādīnaṃ" (of singulars, of nā etc.) are carried over.
Trong các biến cách từ cách thứ ba trở đi, ‘‘ekavacanānaṃ’’ và ‘‘nādīnaṃ’’ được lấy từ*.
257
183. Pato yā.
183. From pa (comes) yā.
183. Pato yā.
258
Pasaññato ivaṇṇuvaṇṇehi paresaṃ nādīnamekavacanānaṃ vibhattigaṇānaṃ yāādeso hoti.
The singular case endings nā etc. that come after i and u vowels with the pa designation, are replaced by yā.
Các biến cách số ít từ nā trở đi, sau các âm i và u được gọi là pa, trở thành yā.
Rattiyā, rattīhi rattībhi rattihi rattibhi, rattiyā, rattīnaṃ rattinaṃ.
Rattiyā, rattīhi, rattībhi, rattihi, rattibhi, rattiyā, rattīnaṃ, rattinaṃ.
Rattiyā, rattīhi rattībhi rattihi rattibhi, rattiyā, rattīnaṃ rattinaṃ.
259
Pañcamiyaṃ –
In the fifth case –
Trong cách thứ năm –
260
184. Amā pato smiṃsmānaṃ vā.
184. Optionally am and ā for smiṃ and smā from pa.
184. Amā pato smiṃsmānaṃ vā.
261
Paiccetasmā paresaṃ smiṃ smāiccetesaṃ yathākkamaṃ aṃ āādesā honti vā.
The smiṃ and smā endings that come after pa are optionally replaced by aṃ and ā respectively.
Smiṃ và smā sau pa tùy chọn trở thành aṃ và ā theo thứ tự.
Vavatthitavibhāsatthoyaṃ vāsaddo, tena uvaṇṇantato na honti, ivaṇṇantatopi yathāpayogaṃ.
This word vā (optionally) is for a fixed option, thus it does not occur from u endings, and from i endings it occurs according to usage.
Từ vā này có nghĩa là phân biệt có điều kiện, do đó chúng không xuất hiện sau các từ tận cùng bằng âm u, và chỉ xuất hiện tùy theo cách sử dụng sau các từ tận cùng bằng âm i.
262
‘‘Sare, yakāro’’ti ca vattate, sīhamaṇḍūkagatīhi yovacanekavacanaggahaṇañca.
"Sare, yakāro" (when followed by a vowel, ya-sound) is carried over, and also the uptake of yovacana and ekavacana by the lion-leap and frog-leap methods.
‘‘Sare, yakāro’’ cũng được lấy từ*, và ‘‘yovacanekavacana’’ cũng được lấy theo cách di chuyển của sư tử và ếch.
263
185. Pasaññassa ca.
185. And of pa designation.
185. Pasaññassa ca.
264
Pasaññassa ivaṇṇassa yovacanekavacanavibhattīnamādese sare pare yakāro hoti.
When the i vowel of a pa designated word is followed by a singular yo case ending that begins with a vowel, the ya sound occurs.
Khi một nguyên âm theo sau các biến cách số ít của yo của âm i được gọi là pa, thì âm ya xuất hiện.
Ettha ca yakārassevādhikārato pasaññaggahaṇena ivaṇṇova gayhati, caggahaṇaṃ ‘‘ratto’’tiādīsu nivattanatthaṃ.
Here, due to the authority of the ya sound, the term pasañña refers only to the i vowel, and the term ca is to prevent it in "ratto" etc.
Ở đây, do chỉ có quyền hạn của âm ya, nên việc nắm giữ pasañña chỉ áp dụng cho âm i. Từ ca là để ngăn chặn trong các trường hợp như ‘‘ratto’’.
Ratyā rattiyā, rattīhi rattībhi rattihi rattibhi, rattiyā, rattīnaṃ rattinaṃ.
Ratyā, rattiyā, rattīhi, rattībhi, rattihi, rattibhi, rattiyā, rattīnaṃ, rattinaṃ.
Ratyā rattiyā, rattīhi rattībhi rattihi rattibhi, rattiyā, rattīnaṃ rattinaṃ.
Smiṃvacane amādesa yakārādesā, ratyaṃ.
In the smiṃ ending, the aṃ substitution and ya substitution occur, ratyaṃ.
Trong biến cách smiṃ,* các biến đổi aṃ và ya,* ratyaṃ.
‘‘Ghapato smiṃ yaṃ vā’’ti yaṃādeso, rattiyaṃ.
The yaṃ substitution occurs by "ghapato smiṃ yaṃ vā," rattiyaṃ.
* ‘‘Ghapato smiṃ yaṃ vā’’* biến đổi yaṃ,* rattiyaṃ.
265
Aññattha ‘‘aṃ, smiṃ, vā’’ti ca vattate.
Elsewhere, "aṃ, smiṃ, vā" are carried over.
Ở nơi khác, ‘‘aṃ, smiṃ, vā’’ cũng được lấy từ*.
266
186. Ādito o ca.
186. And o from ādi.
186. Ādito o ca.
267
Ādiiccetasmā smiṃvacanassa aṃ oādesā honti vā.
The smiṃ ending optionally becomes aṃ or o from ādi (etc.).
Smiṃ sau ādi tùy chọn trở thành aṃ và o.
Casaddena aññasmāpi ā aṃ oādesā.
By the word ca, ā and aṃ or o substitutions also occur from other words.
Từ ca* aṃ và o cũng xuất hiện từ các từ khác.
Ratyā rattiṃ ratto rattiyā, rattīsu rattisu.
Ratyā, rattiṃ, ratto, rattiyā, rattīsu, rattisu.
Ratyā rattiṃ ratto rattiyā, rattīsu rattisu.
268
Evamaññānipi –
Likewise, other words:
Tương tự, các từ khác cũng vậy –
269
Patti yutti vutti kitti, mutti titti khanti kanti;
Patti (gain), yutti (justice), vutti (conduct), kitti (fame), mutti (release), titti (satisfaction), khanti (patience), kanti (beauty);
Patti, yutti, vutti, kitti, mutti, titti, khanti, kanti;
270
Santi tanti siddhi suddhi, iddhi vuddhi buddhi bodhi.
Santi (peace), tanti (thread), siddhi (success), suddhi (purity), iddhi (power), vuddhi (growth), buddhi (intellect), bodhi (enlightenment).
Santi, tanti, siddhi, suddhi, iddhi, vuddhi, buddhi, bodhi.
271
Bhūmi jāti pīti sūti, nandi sandhi sāṇi koṭi;
Bhūmi (ground), jāti (birth), pīti (joy), sūti (birth), nandi (joy), sandhi (junction), sāṇi (cloth), koṭi (tip);
Bhūmi, jāti, pīti, sūti, nandi, sandhi, sāṇi, koṭi;
272
Diṭṭhi vuḍḍhi tuṭṭhi yaṭṭhi, pāḷi āḷi nāḷi keḷi;
Diṭṭhi (view), vuḍḍhi (growth), tuṭṭhi (satisfaction), yaṭṭhi (staff), pāḷi (line), āḷi (row), nāḷi (tube), keḷi (play);
Diṭṭhi, vuḍḍhi, tuṭṭhi, yaṭṭhi, pāḷi, āḷi, nāḷi, keḷi;
273
Sati mati gati cuti, dhiti yuvati vikati.
Sati (mindfulness), mati (mind), gati (destiny), cuti (decease), dhiti (fortitude), yuvati (young woman), vikati (change).
Sati, mati, gati, cuti, dhiti, yuvati, vikati.
274
Rati ruci rasmi asani vasani osadhi aṅguli dhūli dundubhi doṇi aṭavi chavi ādīni ikārantanāmāni.
Rati (love), ruci (light), rasmi (ray), asani (thunderbolt), vasani (habitation), osadhi (herb), aṅguli (finger), dhūli (dust), dundubhi (drum), doṇi (trough), aṭavi (forest), chavi (skin) etc. are nouns ending in -i.
Rati, ruci, rasmi, asani, vasani, osadhi, aṅguli, dhūli, dundubhi, doṇi, aṭavi, chavi và các danh từ tận cùng bằng âm i khác.
275
Ikārantaṃ.
End of -i ending.
Ikārantaṃ.
276
Īkāranto itthiliṅgo itthīsaddo;
An -ī ending feminine noun is the word itthī (woman);
Từ giống cái tận cùng bằng âm ī là từ itthī;
277
‘‘Ittha’’itīdha ‘‘itthiyaṃ, paccayo’’ti ca vattate.
Here, "itthiyaṃ" (in the feminine) and "paccayo" (affix) are carried over from "ittha."
Ở đây, ‘‘ittha’’ và ‘‘itthiyaṃ, paccayo’’ được lấy từ*.
278
187. Nadādito vā ī.
187. Optionally ī from nadā etc.
187. Nadādito vā ī.
279
Nadādito vā anadādito vā itthiyaṃ vattamānā liṅgamhā īppaccayo hoti.
The affix -ī optionally comes after a base, whether nadā etc. or not nadā etc., when it signifies the feminine gender.
Hậu tố ī tùy chọn xuất hiện sau căn từ đang ở giống cái, dù là từ nadā và các từ khác hay không phải từ nadā và các từ khác.
Vāggahaṇama nadādisampiṇḍanatthaṃ, tena puthugavādito ca ī.
The word vā is for grouping anadā etc., therefore -ī also comes from puthugava etc.
Từ vā là để bao gồm cả các từ không phải nadā, do đó ī cũng xuất hiện sau puthugavā và các từ khác.
280
Saralope ‘‘kvacāsavaṇṇaṃ lutte’’ti asavaṇṇe sampatte pakatibhāvo nāmabyapadeso, syādyuppatti.
In vowel elision, by the rule "sometimes when a dissimilar vowel is elided," when a dissimilar vowel is encountered, there is the natural state, which is a designation of a noun, and the origin of syā and so on.
Khi nguyên âm bị lược bỏ, theo* ‘‘kvacāsavaṇṇaṃ lutte’’ (đôi khi* khác loại bị lược bỏ), khi* khác loại được áp dụng, trạng thái tự nhiên là sự chỉ định của danh từ,* sự phát sinh của syā (và các hậu tố khác).
Itthī, itthī ‘‘agho rassa’’ntiādinā rassattaṃ, itthiyo.
Itthī (woman), itthī (singular), by the rule "the short a before a consonant," and so on, becomes short, itthiyo (plural).
Itthī (số ít), itthī (số nhiều), theo* ‘‘agho rassa’’ (âm gh được rút ngắn) và các quy tắc tương tự,* sự rút ngắn,* itthiyo (số nhiều).
Sambodhane ‘‘jhalapā rassa’’nti rassattaṃ.
In the vocative, by the rule "short jha, la, pa," there is shortening.
Trong cách hô cách, theo* ‘‘jhalapā rassa’’ (âm jhalap được rút ngắn),* sự rút ngắn.
Bhoti itthi, bhotiyo itthī itthiyo.
Bhoti itthi, bhotiyo itthī itthiyo.
Hỡi itthī (số ít), hỡi itthī (số nhiều), itthī (số nhiều).
281
Dutiyekavacane ‘‘ghapato smiṃ yaṃ vā’’ti ito ‘‘vā’’ti vattate.
In the second singular case, "or" is understood from "either yaṃ or smī from ghapa."
Trong cách đối cách số ít, từ ‘‘ghapato smiṃ yaṃ vā’’ thì ‘‘vā’’ được giữ lại.
282
188. Aṃ yamīto pasaññato.
188. Aṃ becomes yam after ī of a designation.
188. Aṃ yamīto pasaññato.
283
Pasaññato īkārato parassa aṃvacanassa yaṃ hoti vā.
The aṃ suffix after the ī vowel of a designation sometimes becomes yaṃ.
Từ một danh từ tận cùng bằng īkāra, hậu tố aṃ có thể trở thành yaṃ.
Itthiyaṃ itthiṃ, itthī itthiyo, itthiyā, itthīhi itthībhi, itthiyā, itthīnaṃ, itthiyā, itthīhi itthībhi, itthiyā, itthīnaṃ, itthiyaṃ itthiyā, itthīsu.
Itthiyaṃ or itthīṃ, itthī (plural), itthiyo, itthiyā, itthīhi or itthībhi, itthiyā, itthīnaṃ, itthiyā, itthīhi or itthībhi, itthiyā, itthīnaṃ, itthiyaṃ or itthiyā, itthīsu.
Itthiyaṃ, itthiṃ, itthī, itthiyo, itthiyā, itthīhi, itthībhi, itthiyā, itthīnaṃ, itthiyā, itthīhi, itthībhi, itthiyā, itthīnaṃ, itthiyaṃ, itthiyā, itthīsu.
284
Evaṃ nadī, nadī.
Similarly nadī (river), nadī.
Tương tự, nadī, nadī.
Yolopābhāve ‘‘tato yonamo tū’’ti ettha tusaddena yonamokāro ca, ‘‘pasaññassa cā’’ti īkārassa yakāro, ‘‘yavataṃ talana’’iccādinā dyassa jakāro, dvittaṃ.
In the absence of yo-elision, by the tu word in "then yo and namo," there is also the yo and namo substitution, and by "pasaññassa cā" there is ya for ī, and by "yavataṃ talana" and so on, ja for dya, and gemination.
Trong trường hợp không lược bỏ yo, trong* ‘‘tato yonamo tū’’ thì từ tu cũng có nghĩa là yonamokāra, īkāra của danh từ trở thành yakāra, theo* ‘‘yavataṃ talana’’ v.v., dy trở thành jakāra, và được lặp đôi.
Najjo sandanti, nadiyo.
Najjo flow, nadiyo.
Najjo sandanti (những dòng sông chảy), nadiyo.
285
Ettha cevaṃ sijjhantānaṃ najjoādīnaṃ vuttiyaṃ ānattaggahaṇādinā nipphādanaṃ atraja sugatādīnaṃ viya nipphādanūpāyantaradassanatthanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the formation of najjo and so on, which are thus formed here, by the mention of a command in the commentary, is for showing other means of formation, like for atraja sugatā and so on.
Ở đây, cần hiểu rằng việc hình thành các từ như najjo v.v. đã được tạo ra theo cách này, và việc tạo ra chúng trong ngữ pháp bằng cách thêm ānatta v.v. là để chỉ ra một phương pháp tạo ra khác, giống như atraja sugatā v.v.
286
He nadi, he nadī he najjo he nadiyo, nadiyaṃ nadiṃ, nadī najjo nadiyo.
He nadi, he nadī, he najjo, he nadiyo, nadiyaṃ or nadīṃ, nadī, najjo, nadiyo.
Hỡi nadi, hỡi nadī, hỡi najjo, hỡi nadiyo, nadiyaṃ, nadiṃ, nadī, najjo, nadiyo.
287
Amādisutte ā patoti yogavibhāgena kvaci nāsānañcāttaṃ, tena na jaccā vasalo hoti, pathabyā ekarajjenāti ādi ca sijjhati, pure viya yakāra jakārādesadvittāni.
In the am and so on sūtras, by the division of the rule "ā from pa," sometimes there is the substitution of ā for na and añca, by which na jaccā vasalo hoti, pathabyā ekarajjenā and so on are accomplished, and as before, the ya and ja substitutions and geminations.
Trong sutta Amādi v.v., bằng cách phân chia yogavibhāga ā pato, đôi khi có sự biến đổi thành nāsānañca, nhờ đó* na jaccā vasalo hoti (không phải do sinh ra mà là tiện dân), pathabyā ekarajjenāti (do sự thống trị của một vương quốc) v.v., giống như trước đây, có sự biến đổi yakāra và jakāra và sự lặp đôi.
288
Najjā kataṃ nadiyā, nadīhi nadībhi, najjā nadiyā, nadīnaṃ, najjā nadiyā, nadīhi nadībhi, najjā nadiyā, nadīnaṃ, najjaṃ nadiyaṃ nadiyā, nadīsu.
Najjā kataṃ or nadiyā, nadīhi or nadībhi, najjā or nadiyā, nadīnaṃ, najjā or nadiyā, nadīhi or nadībhi, najjā or nadiyā, nadīnaṃ, najjaṃ or nadiyaṃ or nadiyā, nadīsu.
Najjā kataṃ, nadiyā, nadīhi, nadībhi, najjā, nadiyā, nadīnaṃ, najjā, nadiyā, nadīhi, nadībhi, najjā, nadiyā, nadīnaṃ, najjaṃ, nadiyaṃ, nadiyā, nadīsu.
289
Aññepi –
Others are:
Những từ khác –
290
Mahī vetaraṇī vāpī, pāṭalī kadalī ghaṭī;
Mahī, vetaraṇī, vāpī, pāṭalī, kadalī, ghaṭī;
Mahī, vetaraṇī, vāpī, pāṭalī, kadalī, ghaṭī;
291
Nārī kumārī taruṇī, vāruṇī brāhmaṇī sakhī.
Nārī, kumārī, taruṇī, vāruṇī, brāhmaṇī, sakhī.
Nārī, kumārī, taruṇī, vāruṇī, brāhmaṇī, sakhī.
292
Gandhabbī kinnarī nāgī, devī yakkhī ajī migī;
Gandhabbī, kinnarī, nāgī, devī, yakkhī, ajī, migī;
Gandhabbī, kinnarī, nāgī, devī, yakkhī, ajī, migī;
293
Vānarī sūkarī sīhī, haṃsī kākī ca kukkuṭī –
Vānarī, sūkarī, sīhī, haṃsī, kākī, and kukkuṭī –
Vānarī, sūkarī, sīhī, haṃsī, kākī, và kukkuṭī –
294
Iccādayo itthīsaddasamā.
These and others are similar to the word itthī.
Và các từ tương tự đều giống như từ itthī.
295
Tatheva mātulasaddato īppaccaye kate –
Likewise, when the ī suffix is applied to the word mātula –
Tương tự, từ mātula khi thêm īppaccaya –
296
189. Mātulādīnamānattamīkāre.
189. Āna for mātula and others before ī.
189. Mātulādīnamānattamīkāre.
297
Mātula ayyakavaruṇaiccevamādīnamanto ānattamāpajjate īkāre paccaye pare, antāpekkhāyaṃ chaṭṭhī, saralopādi.
The end of mātula, ayyakavaruṇa, and so on, takes the form of āna when the ī suffix follows. Chaṭṭhī (genitive case) is used when referring to the end, and there is vowel elision and so on.
Hậu tố cuối của các từ như mātula, ayyaka, varuṇa v.v. trở thành ānattam khi īkāra paccaya được thêm vào sau, giới từ chaṭṭhī (genitive case) được dùng để chỉ sự mong đợi*, có sự lược bỏ nguyên âm v.v.
Mātulānī, evaṃ ayyakānī, varuṇānī, sesaṃ itthīsaddasamaṃ.
Mātulānī. Similarly ayyakānī, varuṇānī. The rest is like the word itthī.
Mātulānī, tương tự ayyakānī, varuṇānī, phần còn lại giống như từ itthī.
298
A nadādīsu puthusaddato īppaccayo.
In anadā and so on, the ī suffix is applied to the word puthu.
Trong các từ thuộc nhóm A nadādi, īppaccaya được thêm vào từ puthu.
‘‘O sare cā’’ti ettha casaddena ukārassa avādeso.
In "vowel o and ca," by the ca word, ava is substituted for u.
Trong* ‘‘O sare cā’’ thì từ ca có nghĩa là avādesa cho ukāra.
Puthavī, puthaviyo.
Puthavī, puthaviyo.
Puthavī, puthaviyo.
Sasmā smiṃsu puthabyā puthaviyā, puthabyā puthaviyā, puthabyaṃ puthaviyaṃ puthaviyā iccādi.
In sasmā and smiṃ, puthabyā or puthaviyā, puthabyā or puthaviyā, puthabyaṃ or puthaviyaṃ or puthaviyā, and so on.
Trong sasmā smiṃsu*, puthabyā, puthaviyā, puthabyā, puthaviyā, puthabyaṃ, puthaviyaṃ, puthaviyā v.v.
299
Gosaddato ‘‘nadādito vā ī’’ti īppaccayo.
From the word go, the ī suffix is applied by "either ī from nadādī and so on."
Từ gosadda, īppaccaya được thêm vào theo* ‘‘nadādito vā ī’’ (ī* từ nadādi).
Mahāvuttinā vā ‘‘gāva se’’ti ettha gāvaiti yogavibhāgena vā okārassa āvādeso.
Or by the mahāvutti or by the division of the rule "gāva se," āvā is substituted for o.
Hoặc theo Mahāvutti, trong* ‘‘gāva se’’ thì từ gāva bằng cách phân chia yogavibhāga, okāra có thể trở thành āvādesa.
Gāvī, gāvī gāviyo iccādi itthīsaddasamaṃ.
Gāvī, gāvī or gāviyo, and so on, similar to the word itthī.
Gāvī, gāvī, gāviyo v.v. giống như từ itthī.
300
‘‘Mānava’’itīdha ‘‘itthiyaṃ, vā, ī’’ti ca vattate.
Here in "mānava," "in the feminine" and "or" are understood.
Ở đây, trong ‘‘Mānava’’ thì ‘‘itthiyaṃ, vā, ī’’ cũng được giữ lại.
301
190. Ṇava ṇika ṇeyya ṇantuhi.
190. From ṇava, ṇika, ṇeyya, ṇantu.
190. Ṇava ṇika ṇeyya ṇantuhi.
302
Ṇava ṇika ṇeyya ṇantuppaccayantehi itthiyaṃ vattamānehi liṅgehi īppaccayo hoti.
The ī suffix occurs for gendered words ending in ṇava, ṇika, ṇeyya, ṇantu when they are in the feminine gender.
Từ các từ tận cùng bằng các hậu tố ṇava, ṇika, ṇeyya, ṇantu khi được dùng ở giống cái, īppaccaya được thêm vào.
Vādhikāro katthaci nivattanattho, saralopādi.
The word vā (or) sometimes indicates prohibition, and there is vowel elision and so on.
Quyền hạn của vā đôi khi nhằm mục đích ngăn chặn, có sự lược bỏ nguyên âm v.v.
Mānavī, evaṃ nāvikī, venateyyī, gotamī.
Mānavī. Similarly nāvikī, venateyyī, gotamī.
Mānavī, tương tự nāvikī, venateyyī, gotamī.
303
‘‘Guṇavantu ī’’itīdha ‘‘vā’’ti vattate.
Here in "the possessor of good qualities and ī," "or" is understood.
Ở đây, trong ‘‘Guṇavantu ī’’ thì ‘‘vā’’ được giữ lại.
304
191. Ntussa tamīkāre.
191. Ta for ntu before ī.
191. Ntussa tamīkāre.
305
Sabbasseva ntuppaccayassa takāro hoti vā īkārappaccaye pare, aññattha saralopādi.
The entire ntu suffix sometimes becomes ta when the ī suffix follows. Otherwise, there is vowel elision and so on.
Toàn bộ hậu tố ntu có thể trở thành takāra khi īkārappaccaya được thêm vào sau, ở những trường hợp khác có sự lược bỏ nguyên âm v.v.
Guṇavatī, guṇavatī guṇavatiyo, guṇavantī, guṇavantī guṇavantiyo iccādi itthīsaddasamaṃ.
Guṇavatī, guṇavatī or guṇavatiyo, guṇavantī, guṇavantī or guṇavantiyo, and so on, similar to the word itthī.
Guṇavatī, guṇavatī, guṇavatiyo, guṇavantī, guṇavantī, guṇavantiyo v.v. giống như từ itthī.
306
Evaṃ kulavatī, sīlavatī, yasavatī, rūpavatī, satimatī, gottamatī.
Similarly kulavatī, sīlavatī, yasavatī, rūpavatī, satimatī, gottamatī.
Tương tự kulavatī, sīlavatī, yasavatī, rūpavatī, satimatī, gottamatī.
307
Mahantasaddato ‘‘nadādito vā ī’’ti īppaccayo, ntubyapadeso vikappena takārādeso.
From the word mahanta, the ī suffix is applied by "either ī from nadādī and so on," and the ntu designation optionally undergoes ta substitution.
Từ mahantasadda, īppaccaya được thêm vào theo* ‘‘nadādito vā ī’’ (ī* từ nadādi), sự chỉ định ntu và sự biến đổi takāra là tùy chọn.
Mahatī mahantī.
Mahatī or mahantī.
Mahatī, mahantī.
308
‘‘Bhavanta ī’’itīdha ‘‘īkāre’’ti vattate.
Here in "your honor and ī," "before ī" is understood.
Ở đây, trong ‘‘Bhavanta ī’’ thì ‘‘īkāre’’ được giữ lại.
309
192. Bhavato bhoto.
192. Bhoto for bhavanta.
192. Bhavato bhoto.
310
Sabbasseva bhavantasaddassa bhotādeso hoti īkāre itthigate pare.
The entire word bhavanta takes the form bhotā when ī in the feminine gender follows.
Toàn bộ từ bhavantasadda trở thành bhotādesa khi īkāra được thêm vào sau ở giống cái.
Sā bhotī, bhotī bhotiyo, he bhoti, he bhotī bhotiyo iccādi.
She is bhotī, bhotī or bhotiyo, he bhoti, he bhotī or bhotiyo, and so on.
Sā bhotī, bhotī, bhotiyo, hỡi bhoti, hỡi bhotī, bhotiyo v.v.
311
‘‘Bhikkhu’’ itīdha ‘‘itthiya’’nti vattate ‘‘vā’’ti ca.
Here in "bhikkhu," "in the feminine" and "or" are understood.
Ở đây, trong ‘‘Bhikkhu’’ thì ‘‘itthiya’’nti (ở giống cái) và ‘‘vā’’ cũng được giữ lại.
312
193. Patibhikkhurājīkārantehi inī.
193. Inī from pati, bhikkhu, rāja, and ī-ending words.
193. Patibhikkhurājīkārantehi inī.
313
Pati bhikkhu rāja iccetehi īkārantehi ca itthiyaṃ vattamānehi liṅgehi inīppaccayo hoti.
The inī suffix occurs for gendered words pati, bhikkhu, rāja, and ī-ending words when they are in the feminine gender.
Từ các từ pati, bhikkhu, rāja và các từ tận cùng bằng īkāra, khi được dùng ở giống cái, inīppaccaya được thêm vào.
314
‘‘Saralopo’mādesa’’iccādisutte tuggahaṇena kvaci pubbalopassa nisedhanato ‘‘vā paro asarūpā’’ti saralopo.
In the rule "saralopo amādesa" and so on, by the tu word, vowel elision is sometimes prohibited before, and by "vā paro asarūpā" there is vowel elision.
Trong sutta ‘‘Saralopo’mādesa’’ v.v., do việc thêm tu, đôi khi có sự ngăn chặn lược bỏ âm đầu, và theo* ‘‘vā paro asarūpā’’ (vā* sau* không giống nhau), có sự lược bỏ nguyên âm.
Bhikkhunī, bhikkhunī bhikkhuniyo iccādi.
Bhikkhunī, bhikkhunī or bhikkhuniyo, and so on.
Bhikkhunī, bhikkhunī, bhikkhuniyo v.v.
315
Gahapatisaddato inī, ‘‘atta’’miti vattate.
The inī suffix from the word gahapati, "the end" is understood.
Từ gahapatisadda, inī được thêm vào, ‘‘atta’’miti được giữ lại.
316
194. Patissinīmhi.
194. For pati before inī.
194. Patissinīmhi.
317
Patisaddassa anto attamāpajjate inīppaccaye pare.
The end of the word pati takes the form a when the inī suffix follows.
Phần cuối của từ pati trở thành attam khi inīppaccaya được thêm vào sau.
Tatheva parasare lutte ‘‘pubbo cā’’ti dīgho, gahapatānī.
Likewise, when the following vowel is elided, by "pubbo cā" there is lengthening, gahapatānī.
Tương tự, khi nguyên âm sau bị lược bỏ, theo* ‘‘pubbo cā’’ có sự kéo dài, gahapatānī.
318
Tatheva rājasaddato inī, saralopapakatibhāvā, rājinī.
Likewise, the inī suffix from the word rāja, with vowel elision and natural state, rājinī.
Tương tự, từ rājasadda, inī được thêm vào, có sự lược bỏ nguyên âm và trạng thái tự nhiên, rājinī.
Īkārantesu daṇḍīsaddato inī, saralopādi, daṇḍinī, daṇḍinī daṇḍiniyo, evaṃ hatthinī, medhāvinī, tapassinī, piyabhāṇinī iccādi.
Among ī-ending words, the inī suffix from the word daṇḍī, with vowel elision and so on, daṇḍinī, daṇḍinī or daṇḍiniyo. Similarly hatthinī, medhāvinī, tapassinī, piyabhāṇinī, and so on.
Trong các từ tận cùng bằng īkāra, từ daṇḍīsadda, inī được thêm vào, có sự lược bỏ nguyên âm v.v., daṇḍinī, daṇḍinī, daṇḍiniyo, tương tự hatthinī, medhāvinī, tapassinī, piyabhāṇinī v.v.
319
‘‘Pokkharinī’’ itīdha ‘‘tesu vuddhī’’tiādinā ikāra nakārānaṃ akāra ṇakārādesā, pokkharaṇī, pokkharaṇī.
In "pokkharinī," by "tesu vuddhī" and so on, a and ṇa are substituted for i and na, pokkharaṇī, pokkharaṇī.
Trong ‘‘Pokkharinī’’ ở đây, theo* ‘‘tesu vuddhī’’ v.v., ikāra và nakāra biến thành akāra và ṇakāra, pokkharaṇī, pokkharaṇī.
‘‘Tato yonamo tū’’ti sutte tuggahaṇena yonamokāro ca, īkārassa yakāro, ‘‘yavata’’miccādisutte kāraggahaṇena ṇyassa ñakāro, dvittaṃ.
In the rule "tato yonamo tū," by the tu word, there is also the yo and namo substitution, ya for ī, and in the rule "yavata" and so on, by the kāra word, ñya for ṇya, and gemination.
Trong sutta ‘‘Tato yonamo tū’’ thì từ tu cũng có nghĩa là yonamokāra, īkāra trở thành yakāra, trong sutta ‘‘yavata’’miccādi, do việc thêm kāra, ṇya trở thành ñakāra, và được lặp đôi.
Pokkharañño pokkharaṇiyo vā iccādi.
Pokkharañño or pokkharaṇiyo, and so on.
Pokkharañño, pokkharaṇiyo v.v.
320
Vādhikāro anuttasamuccayattho, tena vidū yakkhāditopi inī, paracittavidunī, saraloparassattāni, paracittavidunī paracittaviduniyo, yakkhinī yakkhiniyo, sīhinī sīhiniyo iccādi.
The word vā (or) indicates optional inclusion, by which inī also occurs from vidū, yakkhā, and so on, paracittavidunī, with vowel elision and shortening, paracittavidunī or paracittaviduniyo, yakkhinī or yakkhiniyo, sīhinī or sīhiniyo, and so on.
Quyền hạn của vā có nghĩa là sự tập hợp không được nhắc đến, nhờ đó, từ vidū yakkhādi cũng có inī, paracittavidunī, có sự lược bỏ nguyên âm và rút ngắn, paracittavidunī, paracittaviduniyo, yakkhinī, yakkhiniyo, sīhinī, sīhiniyo v.v.
321
Īkārantaṃ.
End of ī-ending words.
Īkārantaṃ.
322
Ukāranto itthiliṅgo yāgusaddo.
The u-ending feminine word is yāgu (porridge).
Từ giống cái tận cùng bằng ukāra là yāgusaddo.
323
Tassa rattisaddasseva rūpanayo.
Its declension is similar to the word ratti (night).
Cách hình thành của nó giống như từ rattisadda.
Amādesādiabhāvova viseso.
The only difference is the absence of am and other suffixes.
Điểm khác biệt là không có amādesādi.
324
Yāgu, yāgū yāguyo, he yāgu, he yāgū yāguyo, yāguṃ, yāgū yāguyo, yāguyā, yāgūhi yāgūbhi yāguhi yāgubhi, yāguyā, yāgūnaṃ yāgunaṃ, yāguyā, yāgūhi yāgūbhi yāguhi yāgubhi, yāguyā, yāgūnaṃ yāgunaṃ, yāguyaṃ yāguyā, yāgūsu yāgusu.
Yāgu, yāgū or yāguyo, he yāgu, he yāgū or yāguyo, yāguṃ, yāgū or yāguyo, yāguyā, yāgūhi or yāgūbhi or yāguhi or yāgubhi, yāguyā, yāgūnaṃ or yāgunaṃ, yāguyā, yāgūhi or yāgūbhi or yāguhi or yāgubhi, yāguyā, yāgūnaṃ or yāgunaṃ, yāguyaṃ or yāguyā, yāgūsu or yāgusu.
Yāgu, yāgū, yāguyo, hỡi yāgu, hỡi yāgū, yāguyo, yāguṃ, yāgū, yāguyo, yāguyā, yāgūhi, yāgūbhi, yāguhi, yāgubhi, yāguyā, yāgūnaṃ, yāgunaṃ, yāguyā, yāgūhi, yāgūbhi, yāguhi, yāgubhi, yāguyā, yāgūnaṃ, yāgunaṃ, yāguyaṃ, yāguyā, yāgūsu, yāgusu.
325
Evaṃ dhātu dhenu kāsu daddu kacchu kaṇḍu rajju kareṇu piyaṅgu sassuādīni.
Similarly dhātu, dhenu, kāsu, daddu, kacchu, kaṇḍu, rajju, kareṇu, piyaṅgu, sassu, and so on.
Tương tự dhātu, dhenu, kāsu, daddu, kacchu, kaṇḍu, rajju, kareṇu, piyaṅgu, sassu v.v.
326
Mātusaddassa bhedo.
The variations of the word mātu (mother).
Sự biến đổi của từ mātu.
Tassa pitusaddasseva rūpanayo.
Its declension is similar to the word pitu (father).
Cách hình thành của nó giống như từ pitu.
‘‘Āratta’’miti bhāvaniddesena ārādesābhāve ‘‘pato yā’’ti yādesova viseso.
The special feature is that in the absence of ārā substitution due to the designation of meaning "ārā," only yā is substituted by "pato yā."
Điểm khác biệt là do sự chỉ định trạng thái ‘‘Āratta’’miti, khi không có ārādesa, chỉ có yādesa theo* ‘‘pato yā’’.
327
Mātā, mātaro, bhoti māta, bhoti mātā bhotiyo mātaro, mātaraṃ, mātare mātaro, mātarā mātuyā matyā, ‘‘tesu vuddhī’’tiādinā ukāralopo, rassattañca.
Mātā, mātaro, bhoti māta, bhoti mātā or bhotiyo mātaro, mātaraṃ, mātare or mātaro, mātarā or mātuyā or matyā. By "tesu vuddhī" and so on, there is elision of u and shortening.
Mātā, mātaro, hỡi māta, hỡi mātā, hỡi mātaro, mātaraṃ, mātare, mātaro, mātarā, mātuyā, matyā, theo* ‘‘tesu vuddhī’’ v.v., có sự lược bỏ ukāra và rút ngắn.
Mātarehi mātarebhi mātūhi mātūbhi mātuhi mātubhi, mātu mātussa mātuyā, mātarānaṃ mātānaṃ mātūnaṃ mātunaṃ, mātarā mātuyā, mātarehi mātarebhi mātūhi mātūbhi, mātu mātussa mātuyā, mātarānaṃ mātānaṃ mātūnaṃ mātunaṃ, mātari, mātaresu mātūsu mātusu.
By/from mothers (various forms), of mother, for mother, by mother, of mothers (various forms), by mother, for mother, by/from mothers (various forms), of mother, for mother, by mother, of mothers (various forms), in mother, in/among mothers (various forms).
mātarehi, mātarebhi, mātūhi, mātūbhi, mātuhi, mātubhi; mātu, mātussa, mātuyā; mātarānaṃ, mātānaṃ, mātūnaṃ, mātunaṃ; mātarā, mātuyā; mātarehi, mātarebhi, mātūhi, mātūbhi; mātu, mātussa, mātuyā; mātarānaṃ, mātānaṃ, mātūnaṃ, mātunaṃ; mātari; mātaresu, mātūsu, mātusu.
328
Evaṃ dhītā, dhītaro, duhitā, duhitaro iccādi.
Similarly, dhītā (daughter), dhītaro, duhitā, duhitaro, etc.
Tương tự như vậy là (các từ) dhītā, dhītaro, duhitā, duhitaro, v.v.
329
Ukārantaṃ.
Words ending in Ū
Tận cùng bằng nguyên âm u.
330
Ūkāranto itthiliṅgo jambūsaddo.
The feminine noun jambū (rose-apple) ends in Ū.
Danh từ giống cái tận cùng bằng nguyên âm ū là jambū (cây jambu).
331
Jambū, jambū jambuyo, he jambu, he jambū jambuyo, jambuṃ, jambū jambuyo iccādi itthīsaddasamaṃ.
Jambū, jambū, jambuyo; O jambu, O jambū, jambuyo; jambuṃ, jambū, jambuyo, etc., are similar to the noun itthī (woman).
Jambū, jambū, jambuyo; he jambu, he jambū, jambuyo; jambuṃ, jambū, jambuyo, v.v. giống như danh từ itthī.
332
Evaṃ vadhū ca sarabhū, sarabū sutanū camū;
Similarly, vadhū (daughter-in-law) and sarabhū, sarabū, sutanū, camū;
Tương tự như vậy, vadhū và sarabhū, sarabū, sutanū, camū;
333
Vāmūrū nāganāsūrū, samāni khalu jambuyā.
Vāmūrū, nāganāsūrū, are certainly similar to jambū.
Vāmūrū, nāganāsūrū, tất cả đều giống như jambū.
334
Ūkārantaṃ.
Words ending in Ū
Tận cùng bằng nguyên âm ū.
335
Okāranto itthiliṅgo gosaddo.
The feminine noun go (cow) ends in O.
Danh từ giống cái tận cùng bằng nguyên âm o là go (bò).
336
Tassa pulliṅga gosaddasseva rūpanayo.
Its declension is similar to the masculine noun go.
Cách biến cách của nó giống như danh từ go giống đực.
337
Kaññā ratti nadī itthī, mātulānī ca bhikkhunī;
Kaññā (girl), ratti (night), nadī (river), itthī (woman), mātulānī (aunt) and bhikkhunī (nun);
Kaññā, ratti, nadī, itthī, mātulānī và bhikkhunī;
338
Daṇḍinī yāgu mātā ca, jambū gotitthisaṅgaho.
Daṇḍinī (female ascetic), yāgu (gruel), mātā (mother) and jambū (rose-apple), go (cow)—this is the collection of feminine nouns.
Daṇḍinī, yāgu, mātā và jambū, go là tập hợp các từ giống cái.
339
Itthiliṅgaṃ niṭṭhitaṃ.
Feminine gender completed.
Giống cái đã xong.
340
Napuṃsakaliṅga
Neuter Gender
Giống trung
341
Atha napuṃsakaliṅgāni vuccante.
Now, neuter nouns are declared.
Bây giờ, các từ giống trung sẽ được trình bày.
342
Akāranto napuṃsakaliṅgo cittasaddo.
The neuter noun citta (mind) ends in A.
Danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm a là citta (tâm).
343
Pure viya syādyuppatti, ‘‘citta si’’ itīdha –
As before, with the origination of syādi, here for "citta si" –
Sự phát sinh của các hậu tố syā v.v. như trước đây, ở đây là “citta si” –
344
‘‘Napuṃsakehi, ato nicca’’nti ca vattate.
"From neuter nouns, always" is continued.
Và “Napuṃsakehi, ato niccaṃ” (từ giống trung, luôn luôn từ -a) được áp dụng.
345
195. Siṃ.
195. Siṃ.
195. Siṃ.
346
Si, aṃiti dvipadamidaṃ.
This is a two-word phrase: Si, aṃ.
Đây là một cụm từ gồm hai từ: si, aṃ.
Akārantehi napuṃsakaliṅgehi parassa sivacanassa aṃ hoti niccaṃ.
The termination si that follows neuter nouns ending in A always becomes aṃ.
Hậu tố si đứng sau các danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm a thì luôn luôn biến thành aṃ.
Saralopapakatibhāvādi, cittaṃ.
By elision of vowel and naturalization, etc., cittaṃ.
Sự lược bỏ nguyên âm và giữ nguyên gốc, v.v., cittaṃ.
347
Bahuvacane ‘‘yonaṃ ni napuṃsakehī’’ti vattate.
In the plural, "the yo (nominative/accusative plural ending) for neuter nouns becomes ni" is continued.
Ở số nhiều, “yonaṃ ni napuṃsakehi” (ni cho yo từ giống trung) được áp dụng.
348
196. Ato niccaṃ.
196. Ato niccaṃ.
196. Ato niccaṃ.
349
Akārantehi napuṃsakaliṅgehi yonaṃ niccaṃ ni hoti.
The termination yo that follows neuter nouns ending in A always becomes ni.
Từ các danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm a, (hậu tố) yo luôn luôn biến thành ni.
‘‘Sabbayonīnamāe’’ti nissa vā ākāro.
By "For all yos, there is ā (vowel lengthening)" the ni optionally becomes ā.
Theo “Sabbayonīnamāe” (tất cả yo thành ā), ni có thể biến thành ā.
Aññattha ‘‘yosu kata’’iccādinā dīgho.
Elsewhere, by "the long vowel for yos, when made" etc.
Ở những chỗ khác, theo “yosu kata” v.v., (nguyên âm) được kéo dài.
Cittā cittāni.
Cittā, cittāni.
Cittā, cittāni.
350
Yonaṃ nibhāve cāette, siddhepi avisesato;
Even though the change of yo to ni and the change to a are established, without distinction;
Mặc dù sự biến đổi của yo thành ni và ā đã được thiết lập,
351
‘‘Ato nicca’’nti ārambhā, āettaṃ kvacidevidha.
By commencing with "always a", the a change happens only occasionally here.
Nhưng vì bắt đầu với “Ato niccaṃ” (luôn luôn từ -a), sự biến đổi thành ā chỉ xảy ra ở một số nơi.
352
Ālapane galopo.
In vocative, ga-elision occurs.
Ở cách hô cách, ga bị lược bỏ.
He citta, he cittā cittāni, dutiyāyaṃ nissa vikappenekāro.
O citta, O cittā, O cittāni; in the accusative, ni optionally becomes e.
He citta, he cittā, cittāni; ở cách đối cách, ni có thể biến thành e.
Cittaṃ, citte cittāni.
Cittaṃ, citte, cittāni.
Cittaṃ, citte, cittāni.
Sesaṃ purisasaddena samaṃ.
The rest is similar to the noun purisa.
Phần còn lại giống như danh từ purisa.
353
Evamaññānipi –
Similarly, other nouns:
Tương tự như vậy là các từ khác –
354
Puñña pāpa phala rūpa sādhanaṃ,
Merit, demerit, fruit, form, means,
Puñña, pāpa, phala, rūpa, sādhanaṃ,
355
Sota ghāna sukha dukkha kāraṇaṃ;
Ear, nose, happiness, suffering, cause;
Sota, ghāna, sukha, dukkha, kāraṇaṃ;
356
Dāna sīla dhana jhāna locanaṃ,
Giving, virtue, wealth, jhāna, eye,
Dāna, sīla, dhana, jhāna, locanaṃ,
357
Mūla kūla bala jālamaṅgalaṃ.
Root, bank, strength, net, blessing.
Mūla, kūla, bala, jāla, maṅgalaṃ.
358
Naḷina liṅga mukha’ṅga jala’mbujaṃ,
Lotus, sign, face, limb, water, lotus,
Naḷina, liṅga, mukha, aṅga, jala, ambujaṃ,
359
Pulina dhañña hirañña padā’mataṃ;
Sandbank, grain, gold, word, nectar;
Pulina, dhañña, hirañña, pada, amataṃ;
360
Paduma vaṇṇa susāna vanā’yudhaṃ,
Lotus, colour, cemetery, forest, weapon,
Paduma, vaṇṇa, susāna, vana, āyudhaṃ,
361
Hadaya cīvara vattha kuli’ndriyaṃ.
Heart, robe, garment, family, faculty.
Hadaya, cīvara, vattha, kuli, indriyaṃ.
362
Nayana vadana yāno’dāna sopāna pānaṃ,
Eye, face, vehicle, noble utterance, step, drink,
Nayana, vadana, yāna, odāna, sopāna, pānaṃ,
363
Bhavana bhuvana lohā’lāta tuṇḍa’ṇḍa pīṭhaṃ;
Mansion, world, iron, firebrand, beak, egg, seat;
Bhavana, bhuvana, loha, alāta, tuṇḍa, aṇḍa, pīṭhaṃ;
364
Karaṇa maraṇa ñāṇā’rammaṇā’rañña tāṇaṃ,
Action, death, knowledge, object, forest, protection,
Karaṇa, maraṇa, ñāṇa, ārammaṇa, arañña, tāṇaṃ,
365
Caraṇa nagara tīracchatta chiddo’dakāni –
Foot, city, shore, umbrella, hole, water –
Caraṇa, nagara, tīra, chatta, chidda, udakāni –
366
Iccādīni.
And so on.
V.v.
367
Kammasaddassa tatiyekavacanādīsu rūpabhedo.
The noun kamma (action/karma) has variant forms in the instrumental singular, etc.
Danh từ kamma có sự khác biệt về hình thái ở cách công cụ số ít trở đi.
368
Kammaṃ, kammā kammāni, he kamma, he kammā kammāni, kammaṃ, kamme kammāni.
Kammaṃ, kammā, kammāni; O kamma, O kammā, O kammāni; kammaṃ, kamme, kammāni.
Kammaṃ, kammā, kammāni; he kamma, he kammā, kammāni; kammaṃ, kamme, kammāni.
369
‘‘Vā, u, nāmhi, cā’’ti ca vattate.
"Optionally, u, in the nā-case, and ca" is continued.
“Vā, u, nāmhi, ca” cũng được áp dụng.
370
197. A kammantassa ca.
197. A and of kamma-anta.
197. A kammantassa ca.
371
Kammasaddantassa ukāra akārādesā honti vā nāmhi vibhattimhi.
The ending of the word kamma optionally takes the substitutions u or a in the nā-case termination.
Phần cuối của danh từ kamma biến thành u hoặc a khi đứng trước hậu tố nā.
Antaggahaṇena thāmaddhādīnamantassapi uttaṃ.
By the inclusion of anta (ending), the u substitution for the ending of thāma, addhā, etc., is also declared.
Với việc thêm anta, phần cuối của thāmaddhā v.v. cũng biến thành u.
Casaddaggahaṇena yuva maghavānamantassa ā hoti kvaci nā suiccetesu.
By the inclusion of the particle ca, the ending of yuva and maghavā optionally becomes ā in some instances of nā and su.
Với việc thêm ca, phần cuối của yuva và maghavā đôi khi biến thành ā khi đứng trước nā và su.
Kammunā kammanā kammena vā, kammehi kammebhi.
Kammunā, kammanā, or kammena; kammehi, kammebhi.
Kammunā, kammanā, kammena; kammehi, kammebhi.
372
Sasmāsu ‘‘u nāmhi cā’’ti ettha casaddena puma kammathāmantassa cukāro vā sasmāsūti uttaṃ.
In the sasmā cases, by the particle ca in "u in the nā-case, and ca," it is declared that the u substitution for the ending of puma, kamma, thāma is optional in the sasmā cases.
Ở cách xuất xứ số ít, với sasmā và su, từ ca trong “u nāmhi ca” nói rằng phần cuối của puma, kamma, thāma đôi khi biến thành u khi đứng trước sasmā và su.
Kammuno kammassa, kammānaṃ, kammunā kammā kammamhā kammasmā, kammehi kammebhi, kammuno kammassa, kammānaṃ.
Kammuno, kammassa; kammānaṃ; kammunā, kammā, kammamhā, kammasmā; kammehi, kammebhi; kammuno, kammassa; kammānaṃ.
Kammuno, kammassa; kammānaṃ; kammunā, kammā, kammamhā, kammasmā; kammehi, kammebhi; kammuno, kammassa; kammānaṃ.
373
Smiṃvacane ‘‘brahmato tu smiṃnī’’ti ettha tusaddena kvaci ni hoti.
In the smiṃ termination, by the particle tu in "but ni sometimes for brahmanto in smiṃ," ni occurs optionally.
Ở cách định sở số ít, với smiṃ, từ tu trong “brahmato tu smiṃnī” nói rằng đôi khi biến thành ni.
Kammani kamme kammamhi kammasmiṃ, kammesu.
Kammani, kamme, kammamhi, kammasmiṃ; kammesu.
Kammani, kamme, kammamhi, kammasmiṃ; kammesu.
374
Evaṃ thāmunā thāmena thāmasā vā, thāmuno thāmassa, thāmunā thāmā.
Similarly, thāmunā, thāmena, or thāmasā; thāmuno, thāmassa; thāmunā, thāmā.
Tương tự như vậy là thāmunā, thāmena, thāmasā; thāmuno, thāmassa; thāmunā, thāmā.
Addhunā, addhuno iccādi purimasamaṃ.
Addhunā, addhuno, etc., similar to the preceding.
Addhunā, addhuno v.v. giống như trước.
375
Guṇavantu si, ‘‘savibhattissa, ntussa, simhī’’ti ca vattate.
Guṇavantu si, "for the word with the termination, for ntu, in si" is continued.
Guṇavantu si, “savibhattissa, ntussa, simhī” cũng được áp dụng.
376
198. Aṃ napuṃsake.
198. Aṃ in neuter gender.
198. Aṃ napuṃsake.
377
Napuṃsake vattamānassa liṅgassa sambandhino ntuppaccayassa savibhattissa aṃ hoti simhi vibhattimhi.
For the suffix ntu related to a noun in the neuter gender, along with its termination, aṃ occurs in the si termination.
Ở giống trung, hậu tố ntu liên quan đến danh từ, cùng với hậu tố biến cách, biến thành aṃ khi đứng trước hậu tố si.
Guṇavaṃ cittaṃ.
Guṇavaṃ cittaṃ.
Guṇavaṃ cittaṃ.
378
Yomhi ‘‘ntussanto yosu cā’’ti attaṃ, ikāro ca.
In yo, by "the ending of ntu becomes a in yo and sometimes" there is a and also i.
Ở yo, theo “ntussanto yosu ca”, biến thành a và i.
Guṇavanti, guṇavantāni, sesaṃ ñeyyaṃ.
Guṇavanti, guṇavantāni; the rest should be known.
Guṇavanti, guṇavantāni; phần còn lại cần được biết.
379
Gacchanta si, ‘‘simhi gacchantādīnaṃ ntasaddo a’’miti aṃ.
Gacchanta si, "in si, the word nta of gacchanta and so on becomes aṃ."
Gacchanta si, theo “simhi gacchantādīnaṃ ntasaddo aṃ”, biến thành aṃ.
Gacchaṃ gacchantaṃ, gacchantā gacchantāni.
Gacchaṃ, gacchantā, gacchantāni.
Gacchaṃ, gacchantā; gacchantāni.
380
Akārantaṃ.
Words ending in A
Tận cùng bằng nguyên âm a.
381
Ākāranto napuṃsakaliṅgo assaddhāsaddo.
The neuter noun assaddhā (lack of faith) ends in Ā.
Danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm ā là assaddhā (không có đức tin).
382
‘‘Assaddhā’’iti ṭhite –
When "Assaddhā" stands –
Khi “Assaddhā” tồn tại –
383
‘‘Samāsassā’’ti adhikicca ‘‘saro rasso napuṃsake’’ti samāsantassa rassattaṃ, samāsattā nāmabyapadeso, syādyuppatti.
By taking "of a compound" as the heading, "the vowel is short in a neuter compound" leads to the shortening of the vowel at the end of the compound; by virtue of being a compound, it is named, and syādi terminations originate.
Theo “Samāsassā” (của hợp từ) và “saro rasso napuṃsake” (nguyên âm ngắn ở giống trung), nguyên âm cuối của hợp từ được rút ngắn, và do là hợp từ nên nó được gọi là danh từ, và các hậu tố syā v.v. được thêm vào.
Sesaṃ cittasamaṃ.
The rest is similar to citta.
Phần còn lại giống như citta.
384
Assaddhaṃ kulaṃ, assaddhā assaddhāni kulāni iccādi.
Assaddhaṃ kulaṃ (a faithless family), assaddhā assaddhāni kulāni (faithless families), etc.
Assaddhaṃ kulaṃ (gia đình không có đức tin), assaddhā, assaddhāni kulāni (các gia đình không có đức tin), v.v.
385
Tathā mukhanāsikāsaddo.
Similarly, the noun mukhanāsikā (mouth and nose).
Tương tự là danh từ mukhanāsikā (mũi và miệng).
Tassa dvandekattā sabbatthekavacanameva.
Due to its being a dvandva compound singular, it is always in the singular.
Do là hợp từ kép (dvanda) và có nghĩa đơn, nên ở mọi nơi chỉ dùng số ít.
Mukhanāsikaṃ, he mukhanāsika, mukhanāsikaṃ, mukhanāsikena iccādi.
Mukhanāsikaṃ, O mukhanāsika, mukhanāsikaṃ, mukhanāsikena, etc.
Mukhanāsikaṃ, he mukhanāsika, mukhanāsikaṃ, mukhanāsikena, v.v.
386
Ākārantaṃ.
Words ending in Ā
Tận cùng bằng nguyên âm ā.
387
Ikāranto napuṃsakaliṅgo aṭṭhisaddo.
The neuter noun aṭṭhi (bone) ends in I.
Danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm i là aṭṭhi (xương).
388
Syādyuppatti, silopo, aṭṭhi.
Origination of syādi, elision of si, aṭṭhi.
Sự phát sinh của các hậu tố syā v.v., si bị lược bỏ, aṭṭhi.
389
‘‘Vā’’ti vattate.
"Optionally" is continued.
“Vā” (hoặc) được áp dụng.
390
199. Yonaṃ ni napuṃsakehi.
199. Yo becomes ni from neuter nouns.
199. Yonaṃ ni napuṃsakehi.
391
Napuṃsakaliṅgehi paresaṃ sabbesaṃ yonaṃ ni hoti vā.
All yo terminations following neuter nouns optionally become ni.
Tất cả các hậu tố yo đứng sau các danh từ giống trung thì biến thành ni hoặc vā.
392
Aṭṭhīni, aññattha niccaṃ yolopo, dīgho ca, aṭṭhī, tathā he aṭṭhi, he aṭṭhī aṭṭhīni, aṭṭhiṃ, aṭṭhī aṭṭhīni, aṭṭhinā iccādi aggisaddasamaṃ.
Aṭṭhīni; elsewhere, yo is always elided, and the vowel is lengthened, aṭṭhī; similarly, O aṭṭhi, O aṭṭhī, O aṭṭhīni; aṭṭhiṃ, aṭṭhī, aṭṭhīni; aṭṭhinā, etc., similar to the noun aggi.
Aṭṭhīni; ở những chỗ khác, yo luôn bị lược bỏ và nguyên âm được kéo dài, aṭṭhī; tương tự là he aṭṭhi, he aṭṭhī, aṭṭhīni; aṭṭhiṃ, aṭṭhī, aṭṭhīni; aṭṭhinā, v.v. giống như danh từ aggi.
393
Evaṃ satthi dadhi vāri akkhi acchi acci iccādīni.
Similarly, satthi (thigh), dadhi (curds), vāri (water), akkhi (eye), acchi (eye), acci (flame), etc.
Tương tự như vậy là satthi, dadhi, vāri, akkhi, acchi, acci, v.v.
394
Ikārantaṃ.
Words ending in I
Tận cùng bằng nguyên âm i.
395
Īkāranto napuṃsakaliṅgo sukhakārīsaddo.
The neuter noun sukhakārī (one who brings happiness) ends in Ī.
Danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm ī là sukhakārī (người mang lại hạnh phúc).
396
‘‘Sukhabhārī si’’ itīdha anapuṃsakattābhāvā sismimpi ‘‘agho rassa’’miccādinā rassattaṃ, silopo.
When "sukhabhārī si" stands, due to the absence of its non-neuter nature, even in si, the shortening of the vowel occurs by "the non-long vowel is short" etc., and si is elided.
Ở “Sukhabhārī si”, vì không phải là giống trung, nên ngay cả ở si, theo “agho rassa” v.v., nguyên âm được rút ngắn, và si bị lược bỏ.
Sukhakāri dānaṃ, sukhakārī sukhakārīni, he sukhakāri, he sukhakārī he sukhakārīni, sukhakārinaṃ sukhakāriṃ, sukhakārī sukhakārīni.
Sukhakāri dānaṃ (a happiness-bringing gift), sukhakārī, sukhakārīni; O sukhakāri, O sukhakārī, O sukhakārīni; sukhakārinaṃ, sukhakāriṃ; sukhakārī, sukhakārīni.
Sukhakāri dānaṃ (sự bố thí mang lại hạnh phúc), sukhakārī, sukhakārīni; he sukhakāri, he sukhakārī, he sukhakārīni; sukhakārinaṃ, sukhakāriṃ; sukhakārī, sukhakārīni.
397
Sesaṃ daṇḍīsaddasamaṃ.
The rest is similar to the noun daṇḍī.
Phần còn lại giống như danh từ daṇḍī.
Evaṃ sīghayāyīādīni.
Similarly, sīghayāyī (swift-goer) and so on.
Tương tự là sīghayāyī v.v.
398
Īkārantaṃ.
Words ending in Ī
Tận cùng bằng nguyên âm ī.
399
Ukāranto napuṃsakaliṅgo āyusaddo.
The neuter noun āyu (life) ends in U.
Danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm u là āyu (tuổi thọ).
Tassa aṭṭhisaddasseva rūpanayo.
Its declension is similar to the noun aṭṭhi.
Cách biến cách của nó giống như danh từ aṭṭhi.
400
Āyu, āyū āyūni, he āyu, he āyū he āyūni, āyuṃ, āyū āyūni, āyunā āyusāti manogaṇādittā siddhaṃ.
Āyu, āyū, āyūni; O āyu, O āyū, O āyūni; āyuṃ, āyū, āyūni; āyunā, āyusā, which is established due to its inclusion in the manogaṇa group.
Āyu, āyū, āyūni; he āyu, he āyū, he āyūni; āyuṃ, āyū, āyūni; āyunā, āyusā đã được thiết lập vì nó thuộc nhóm manogaṇa v.v.
Āyūhi āyūbhi, āyuno āyussa, āyūnamiccādi.
Āyūhi, āyūbhi; āyuno, āyussa; āyūnaṃ, etc.
Āyūhi, āyūbhi; āyuno, āyussa; āyūnaṃ, v.v.
401
Evaṃ cakkhu vasu dhanu dāru tipu madhu hiṅgu siggu vatthu matthu jatu ambu assuādīni.
Similarly, cakkhu (eye), vasu (wealth), dhanu (bow), dāru (wood), tipu (tin), madhu (honey), hiṅgu (asafoetida), siggu (moringa), vatthu (object/site), matthu (whey), jatu (lac), ambu (water), assu (tear), etc.
Tương tự là cakkhu, vasu, dhanu, dāru, tipu, madhu, hiṅgu, siggu, vatthu, matthu, jatu, ambu, assu, v.v.
402
Ukārantaṃ.
Words ending in U
Tận cùng bằng nguyên âm u.
403
Ūkāranto napuṃsakaliṅgo gotrabhūsaddo.
The neuter noun gotrabhū (one who has transcended lineage) ends in Ū.
Danh từ giống trung tận cùng bằng nguyên âm ū là gotrabhū (người vượt qua dòng tộc).
404
Gotrabhū si, napuṃsakattā rassattaṃ, silopo.
Gotrabhū si, due to its neuter nature, the vowel is shortened, and si is elided.
Gotrabhū si, do là giống trung nên nguyên âm được rút ngắn, và si bị lược bỏ.
Gotrabhu cittaṃ, gotrabhū gotrabhūni, he gotrabhu, he gotrabhū he gotrabhūni, gotrabhuṃ, gotrabhū gotrabhūni, gotrabhunā iccādi pulliṅge abhibhūsaddasamaṃ.
Gotrabhu cittaṃ (a lineage-transcending mind), gotrabhū, gotrabhūni; O gotrabhu, O gotrabhū, O gotrabhūni; gotrabhuṃ, gotrabhū, gotrabhūni; gotrabhunā, etc., similar to the masculine noun abhibhū.
Gotrabhu cittaṃ (tâm vượt qua dòng tộc), gotrabhū, gotrabhūni; he gotrabhu, he gotrabhū, he gotrabhūni; gotrabhuṃ, gotrabhū, gotrabhūni; gotrabhunā, v.v. giống như danh từ abhibhū ở giống đực.
405
Evaṃ abhibhū sayambhū dhammaññūādīni.
In this way, abhibhū, sayambhū, dhammaññū, etc.
Như vậy là các từ abhibhū, sayambhū, dhammaññū, v.v.
406
Ūkārantaṃ.
Ending in Ū.
Tận cùng bằng nguyên âm Ū.
407
Okāranto napuṃsakaliṅgo cittagosaddo.
The neuter noun cittagu ends in O.
Từ cittagosa tận cùng bằng nguyên âm O, thuộc giống trung.
408
‘‘Cittā gāvo assa kulassā’’ti atthe bahubbīhisamāse kate ‘‘saro rasso napuṃsake’’ti okārassa ṭhānappayatanāsannattā rassattamukāro, syādyuppatti, silopo.
When a bahubbīhi compound is formed with the meaning 'the family of whom has many cows' (Cittā gāvo assa kulassa), the o vowel becomes short, becoming u, by the rule 'a vowel becomes short in the neuter gender' due to the proximity of its place of articulation and effort. The origin of syā (case ending) and the elision of si then occur.
Khi hợp chất bahubbīhi được thực hiện với nghĩa là “gia đình này có những con bò đốm”, thì theo quy tắc “nguyên âm ngắn trong giống trung”, nguyên âm O được rút ngắn thành U do sự gần gũi về vị trí và cách phát âm, sau đó là sự phát sinh của các hậu tố syā và sự lược bỏ của si.
Cittagu kulaṃ, cittagū cittagūni iccādi āyusaddasamaṃ.
Cittagu (family), cittagū, cittagūni, etc., similar to the word āyu.
Cittagu là gia đình có bò đốm, cittagū, cittagūni, v.v. giống như từ āyu.
409
Okārantaṃ.
Ending in O.
Tận cùng bằng nguyên âm O.
410
Cittaṃ kammañca assaddha-mathaṭṭhi sukhakāri ca;
Citta, kamma, assaddha, athaṭṭhi, sukhakāri;
Citta, kamma, assaddha, aṭṭhi, sukhakāri,
411
Āyu gotrabhū dhammaññū, cittagūti napuṃsake.
Āyu, gotrabhū, dhammaññū, cittagū are neuter.
Āyu, gotrabhū, dhammaññū, và cittagū là các từ giống trung.
412
Napuṃsakaliṅgaṃ niṭṭhitaṃ.
End of Neuter Gender.
Giống trung đã hoàn thành.
413
Sabbanāma
Pronouns
Đại danh từ
414
Atha sabbanāmāni vuccante.
Now pronouns are stated.
Bây giờ, các đại danh từ sẽ được nói đến.
415
Sabba, katara, katama, ubhaya, itara, añña, aññatara, aññatama, pubba, para, apara, dakkhiṇa, uttara, adhara, ya, ta, eta, ima, amu, kiṃ, eka, ubha, dvi, ti, catu, tumha, amha iti sattavīsati sabbanāmāni, tāni sabbanāmattā tiliṅgāni.
Sabba, katara, katama, ubhaya, itara, añña, aññatara, aññatama, pubba, para, apara, dakkhiṇa, uttara, adhara, ya, ta, eta, ima, amu, kiṃ, eka, ubha, dvi, ti, catu, tumha, amha – these twenty-seven are pronouns, and as pronouns, they occur in all three genders.
Sabba, katara, katama, ubhaya, itara, añña, aññatara, aññatama, pubba, para, apara, dakkhiṇa, uttara, adhara, ya, ta, eta, ima, amu, kiṃ, eka, ubha, dvi, ti, catu, tumha, amha – có hai mươi bảy đại danh từ này, và vì chúng là đại danh từ nên chúng có ba giống.
416
Tattha sabbasaddo niravasesattho, so yadā pulliṅgavisiṭṭhatthābhidhāyī, tadā rūpanayo.
Among these, the word sabba means 'all without exception'. When it refers to a specific masculine meaning, then the formation of forms is as follows.
Trong đó, từ sabba có nghĩa là “không còn sót lại”. Khi nó biểu thị nghĩa có tính chất giống đực, thì cách biến cách như sau.
Pure viya syādyuppatti, ‘‘so’’ti sissa okāro, saralopaparanayanāni.
As before, the origin of syā (case ending), si becomes o by the rule "so", and the elision of the vowel and the bringing forward of the following consonant occur.
Giống như trước, sự phát sinh của các hậu tố syā, nguyên âm o thay cho si, và sự lược bỏ nguyên âm, sự đồng hóa với âm sau.
Sabbo jano.
Sabbo jano (all people).
Sabbo jano (tất cả mọi người).
417
Bahuvacane ‘‘sabba yo’’ itīdha ‘‘parasamaññā payoge’’ti sabbādīnaṃ sabbanāmasaññā.
In the plural, when "sabba yo" is present, here the words sabba, etc., acquire the pronoun designation by the rule "parasamaññā payoge".
Trong số nhiều, khi nói ‘‘sabba yo’’, ở đây, theo quy tắc ‘‘parasamaññā payoge’’, các từ sabba và các từ khác được gọi là đại danh từ.
418
‘‘Yo’’ti vattate.
"Yo" (case ending) is current.
Quy tắc ‘‘yo’’ vẫn còn hiệu lực.
419
200. Sabbanāmakārate paṭhamo.
200. The first yo (case ending) following an a-ending pronoun.
200. Sabbanāmakārate paṭhamo.
420
Sabbesaṃ itthipumanapuṃsakānaṃ nāmāni sabbanāmāni, tesaṃ sabbesaṃ sabbanāmasaññānaṃ liṅgānaṃ akārato paro paṭhamo yo ettamāpajjate.
For all nouns of masculine, feminine, and neuter genders which are pronouns, the first yo (case ending) after an a-ending transforms into e.
Đối với tất cả các tên của giống cái, giống đực và giống trung, sabbanāmāni (đại danh từ), đối với tất cả các đại danh từ đó, sau nguyên âm a của giống, yo ở cách thứ nhất biến thành e.
Sabbe purisā.
Sabbe purisā (all men).
Sabbe purisā (tất cả các người đàn ông).
421
Akāratoti kiṃ?
What is the purpose of "after an a-ending"?
Tại sao lại là Akārato (từ nguyên âm a)?
Sabbā amū.
Sabbā amū (all those).
Sabbā amū (tất cả những cái đó).
422
He sabba sabbā, he sabbe, sabbaṃ, sabbe, sabbena, sabbehi sabbebhi.
He sabba, sabbā (O all), He sabbe (O all), sabbaṃ (all), sabbe (all), sabbena (by all), sabbehi, sabbebhi (by all).
He sabba (hỡi tất cả), sabbā (tất cả), he sabbe (hỡi tất cả), sabbaṃ (tất cả), sabbe (tất cả), sabbena (bởi tất cả), sabbehi (bởi tất cả), sabbebhi (bởi tất cả).
423
Catutthekavacane āyādese sampatte –
When the substitution of āyā is imminent in the dative singular –
Khi āyādese được áp dụng cho cách thứ tư số ít –
424
‘‘Ato, ā e, smāsmiṃnaṃ, āya catutthekavacanassā’’ti ca vattate.
"Ato, ā e, smāsmiṃnaṃ, āya catutthekavacanassa" (from an a-ending, ā, e, smā, smiṃ, naṃ, and āya for the dative singular) are current.
Các quy tắc ‘‘Ato, ā e, smāsmiṃnaṃ, āya catutthekavacanassā’’ti cũng vẫn còn hiệu lực.
425
201. Tayo neva ca sabbanāmehi.
201. Not these three from pronouns.
201. Tayo neva ca sabbanāmehi.
426
Akārantehi sabbanāmehi paresaṃ smā smiṃ iccetesaṃ, catutthekavacanassa ca ā e āyaiccete ādesā neva hontīti āyādesābhāvo.
The substitutions ā, e, āyā for smā, smiṃ, and the dative singular, respectively, do not occur from a-ending pronouns. Thus, there is no āyā substitution.
Các lệnh thay thế ā, e, āya này không xảy ra sau các đại danh từ tận cùng bằng nguyên âm a đối với các hậu tố smā, smiṃ và cách thứ tư số ít, do đó không có lệnh thay thế āyā.
Caggahaṇaṃ katthaci paṭisedhanivattanatthaṃ, tena pubbādīhi smā smiṃnaṃ ā e ca honti.
The word "ca" (and) is for preventing the prohibition in some cases, so for pubba, etc., ā and e do occur for smā and smiṃ.
Việc sử dụng ca (và) là để đôi khi ngăn chặn sự từ chối, nhờ đó các lệnh thay thế ā, e cho smā, smiṃ xảy ra đối với các từ như pubba v.v.
Sabbassa.
Sabbassa (to/for all).
Sabbassa (của tất cả).
427
‘‘Akāro, e’’ti ca vattate.
"Akāro, e" (the a vowel, e) are current.
Các quy tắc ‘‘Akāro, e’’ti cũng vẫn còn hiệu lực.
428
202. Sabbanāmānaṃ naṃmhi ca.
202. For pronouns in the naṃ (case ending).
202. Sabbanāmānaṃ naṃmhi ca.
429
Sabbesaṃ sabbanāmānaṃ akāro ettamāpajjate naṃmhi vibhattimhi.
For all pronouns, the a vowel transforms into e when the naṃ case ending follows.
Nguyên âm a của tất cả các đại danh từ biến thành e khi hậu tố cách naṃ theo sau.
430
‘‘Sabbanāmato’’ti ca vattate.
"Sabbanāmato" (from a pronoun) is current.
Quy tắc ‘‘Sabbanāmato’’ti cũng vẫn còn hiệu lực.
431
203. Sabbato naṃ saṃsānaṃ.
203. From all, naṃ becomes saṃ, sānaṃ.
203. Sabbato naṃ saṃsānaṃ.
432
Sabbato sabbanāmato parassa naṃvacanassa saṃ sānaṃiccete ādesā honti.
From all pronouns, the naṃ case ending becomes saṃ and sānaṃ.
Sau một đại danh từ sabba, các lệnh thay thế saṃ, sānaṃ xảy ra cho hậu tố số nhiều naṃ.
433
Sabbesaṃ sabbesānaṃ, sabbasmā sabbamhā, sabbehi sabbebhi, sabbassa, sabbesaṃ sabbesānaṃ, sabbasmiṃ sabbamhi, sabbesu.
Sabbesaṃ, sabbesānaṃ (of all); sabbasmā, sabbamhā (from all); sabbehi, sabbebhi (by all); sabbassa (of all); sabbesaṃ, sabbesānaṃ (of all); sabbasmiṃ, sabbamhi (in all); sabbesu (in all).
Sabbesaṃ (của tất cả), sabbesānaṃ (của tất cả), sabbasmā (từ tất cả), sabbamhā (từ tất cả), sabbehi (bởi tất cả), sabbebhi (bởi tất cả), sabbassa (của tất cả), sabbesaṃ (của tất cả), sabbesānaṃ (của tất cả), sabbasmiṃ (trong tất cả), sabbamhi (trong tất cả), sabbesu (trong tất cả).
434
Itthiyaṃ ‘‘itthiyamato āppaccayo’’ti āppaccayo.
In the feminine, the ā suffix occurs by the rule "itthiyamato āppaccayo" (the ā suffix in the feminine from an a-ending).
Trong giống cái, hậu tố ā được thêm vào theo quy tắc ‘‘itthiyamato āppaccayo’’.
Aññaṃ kaññāsaddasamaṃ aññatra sa naṃ smiṃvacanehi.
The rest is like the word kaññā, except for the sa, naṃ, smiṃ case endings.
Các từ khác giống như từ kaññā, ngoại trừ các cách sa, naṃ, smiṃ.
Sabbā pajā, sabbā sabbāyo, he sabbe, he sabbā sabbāyo, sabbaṃ, sabbā sabbāyo, sabbāya, sabbāhi sabbābhi.
Sabbā pajā (all people), sabbā, sabbāyo (all); He sabbe (O all), He sabbā, sabbāyo (O all); sabbaṃ (all), sabbā, sabbāyo (all); sabbāya (to/for all); sabbāhi, sabbābhi (by all).
Sabbā pajā (tất cả chúng sinh), sabbā (tất cả), sabbāyo (tất cả), he sabbe (hỡi tất cả), he sabbā (hỡi tất cả), sabbāyo (hỡi tất cả), sabbaṃ (tất cả), sabbā (tất cả), sabbāyo (tất cả), sabbāya (cho tất cả), sabbāhi (bởi tất cả), sabbābhi (bởi tất cả).
435
Catutthekavacane ‘‘sabbanāmato vā’’, sabbato koti ito ‘‘sabbato’’ti ca vattate.
In the dative singular, "sabbanāmato vā" (or from a pronoun), and "sabbato" (from all) are current from "sabbato ko".
Trong cách thứ tư số ít, quy tắc ‘‘sabbanāmato vā’’ và ‘‘sabbato ko’’ từ đó ‘‘sabbato’’ti cũng vẫn còn hiệu lực.
436
204. Ghapato smiṃsānaṃ saṃsā.
204. From ghapa, smiṃ and sa become saṃ and sā.
204. Ghapato smiṃsānaṃ saṃsā.
437
Sabbato sabbanāmato ghapasaññato smiṃ saiccetesaṃ yathākkamaṃ saṃsāādesā honti vā.
From ghapa-designated pronouns, the case endings smiṃ and sa optionally become saṃ and sā respectively.
Các lệnh thay thế saṃ, sā lần lượt xảy ra hoặc không xảy ra cho smiṃ, sa sau đại danh từ sabba có tên ghapa.
438
‘‘Saṃsāsvekavacanesu cā’’ti vattate.
"Saṃsāsvekavacanesu ca" (and in the singulars of saṃ and sā) is current.
Quy tắc ‘‘Saṃsāsvekavacanesu cā’’ti vẫn còn hiệu lực.
439
205. Gho rassaṃ.
205. The gha (vowel) is short.
205. Gho rassaṃ.
440
Ghasañño ākāro rassamāpajjate saṃsāsvekavacanesu vibhattādesesu paresu.
The ā vowel designated as gha becomes short when followed by the saṃ and sā substitutions in the singular.
Nguyên âm ā có tên gha được rút ngắn khi các lệnh thay thế hậu tố số ít saṃ, sā theo sau.
441
‘‘Sāgamo’’ti vattate.
"Sāgamo" (the insertion of sa) is current.
Quy tắc ‘‘Sāgamo’’ti vẫn còn hiệu lực.
442
206. Saṃsāsvekavacanesu ca.
206. And in the singulars of saṃ and sā.
206. Saṃsāsvekavacanesu ca.
443
Saṃ sāiccetesu ekavacanaṭṭhānasambhūtesu vibhattādesesu paresu liṅgamhā sakārāgamo hoti.
When the case ending substitutions saṃ and sā, which occur in the singular position, follow, the consonant sa is inserted after the stem.
Khi các lệnh thay thế hậu tố số ít saṃ, sā theo sau, thì có sự thêm vào phụ âm sa sau giống.
444
Sabbassā sabbāya, sabbāsaṃ sabbāsānaṃ, sabbāya, sabbāhi sabbābhi, sabbassā sabbāya, sabbāsaṃ sabbāsānaṃ.
Sabbassā, sabbāya (to/for all); sabbāsaṃ, sabbāsānaṃ (of all); sabbāya (from all); sabbāhi, sabbābhi (by all); sabbassā, sabbāya (of all); sabbāsaṃ, sabbāsānaṃ (of all).
Sabbassā (cho tất cả), sabbāya (cho tất cả), sabbāsaṃ (của tất cả), sabbāsānaṃ (của tất cả), sabbāya (từ tất cả), sabbāhi (bởi tất cả), sabbābhi (bởi tất cả), sabbassā (của tất cả), sabbāya (của tất cả), sabbāsaṃ (của tất cả), sabbāsānaṃ (của tất cả).
445
Smiṃmhi ‘‘sabbanāmato, ghapato’’ti ca vattate.
For smiṃ, "sabbanāmato, ghapato" (from a pronoun, from a ghapa-designated word) are current.
Trong cách smiṃ, quy tắc ‘‘sabbanāmato, ghapato’’ti cũng vẫn còn hiệu lực.
446
207. Netāhi smimāyayā.
207. Not āya and yā for smiṃ from these (pronouns).
207. Netāhi smimāyayā.
447
Etehi sabbanāmehi ghapasaññehi parassa smiṃvacanassa neva āya yādesā hontīti āyābhāvo.
For the smiṃ case ending following these ghapa-designated pronouns, the āya and yā substitutions do not occur. Thus, there is no āyā (substitution).
Các lệnh thay thế āya, yā không xảy ra cho hậu tố smiṃ sau các đại danh từ có tên ghapa này, do đó không có āyā.
Vādhikārato kvaci hoti dakkhiṇāya uttarāyāti ādi.
Due to the adhikāra (governance) of "vā" (optionally), it sometimes occurs, as in dakkhiṇāya, uttarāya, etc.
Do quyền hạn của vā (hoặc), đôi khi nó xảy ra như dakkhiṇāya, uttarāya, v.v.
448
Saṃyamādesā, sabbassaṃ sabbāyaṃ, sabbāsu.
The saṃya substitutions: sabbassaṃ, sabbāyaṃ (in all); sabbāsu (in all).
Các lệnh thay thế saṃya, sabbassaṃ (trong tất cả), sabbāyaṃ (trong tất cả), sabbāsu (trong tất cả).
449
Napuṃsake sabbaṃ cittaṃ, sabbāni, he sabba, he sabbāni, sabbaṃ, sabbāni.
In the neuter: sabbaṃ cittaṃ (all mind), sabbāni (all); He sabba (O all), He sabbāni (O all); sabbaṃ (all), sabbāni (all).
Trong giống trung: sabbaṃ cittaṃ (tất cả tâm), sabbāni (tất cả), he sabba (hỡi tất cả), he sabbāni (hỡi tất cả), sabbaṃ (tất cả), sabbāni (tất cả).
Sesaṃ pulliṅge viya ñeyyaṃ.
The rest should be understood as similar to the masculine.
Phần còn lại nên được hiểu giống như giống đực.
450
Evaṃ katarādīnaṃ aññatamasaddapariyantānaṃ tīsupi liṅgesu rūpanayo.
In this way, the formation of forms for katarā, etc., up to the word aññatama, occurs in all three genders.
Tương tự, cách biến cách của các từ từ katarā đến aññatama trong cả ba giống.
451
Tattha katarakatamasaddā pucchanatthā.
Among these, the words katara and katama have the meaning of questioning.
Trong đó, các từ katarakatama có nghĩa là hỏi.
452
Ubhayasaddo dviavayavasamudāyavacano.
The word ubhaya denotes a collection of two parts.
Từ ubhaya có nghĩa là một tập hợp hai phần.
453
Itarasaddo vuttappaṭiyogavacano.
The word itara refers to the opposite of what has been mentioned.
Từ itara có nghĩa là đối lập với cái đã nói.
454
Aññasaddo adhikatāparavacano.
The word añña refers to something different or other.
Từ añña có nghĩa là cái khác hoặc cái tiếp theo.
455
Aññatara aññatamasaddā aniyamatthā.
The words aññatara and aññatama signify indefiniteness.
Các từ aññatara, aññatama có nghĩa là không xác định.
456
‘‘Yo, sabbanāmakārate paṭhamo’’ti ca vattate.
"Yo, sabbanāmakārate paṭhamo" (the first yo after an a-ending pronoun) are current.
Các quy tắc ‘‘Yo, sabbanāmakārate paṭhamo’’ti cũng vẫn còn hiệu lực.
457
208. Dvandaṭṭhā vā.
208. Optionally for Dvanda compounds.
208. Dvandaṭṭhā vā.
458
Dvandasamāsaṭṭhā sabbanāmakārato paro paṭhamo yo ettamāpajjate vā.
The first yo (case ending) after an a-ending pronoun in a dvanda compound optionally transforms into e.
Sau nguyên âm a của một đại danh từ trong hợp chất dvanda, yo ở cách thứ nhất có thể biến thành e.
Kataro ca katamo cāti katarakatame, katarakatamā vā iccādi.
Katarakatame (which and which), or katarakatamā, etc.
Kataro ca katamo cāti katarakatame (cái nào và cái nào), katarakatamā vā (hoặc cái nào và cái nào), v.v.
459
Pubbādayo disādivavatthānavacanā.
Pubba, etc., are words denoting arrangement in terms of direction.
Các từ pubba v.v. biểu thị sự sắp xếp theo hướng v.v.
460
Pubbo kālo.
Pubbo kālo (former time).
Pubbo kālo (thời gian trước).
Bahuvacane ‘‘dhātuliṅgehi parā paccayā’’ti ettha parāti niddesato pubbādīhi yovacanassa vikappenekāro.
In the plural, in the phrase "dhātuliṅgehi parā paccayā" (suffixes after roots and stems), the indication "parā" implies an optional e for the yo (case ending) after pubba, etc.
Trong số nhiều, từ ‘‘parā’’ trong ‘‘dhātuliṅgehi parā paccayā’’ chỉ ra rằng yo của các từ pubba v.v. có thể biến thành eka.
461
Pubbe pubbā, he pubba, he pubbe he pubbā, pubbaṃ, pubbe, pubbena, pubbehi pubbebhi, pubbassa, pubbesaṃ pubbesānaṃ.
Pubbe, pubbā (former); He pubba (O former), He pubbe, he pubbā (O former); pubbaṃ (former), pubbe (former); pubbena (by former), pubbehi, pubbebhi (by former); pubbassa (of former), pubbesaṃ, pubbesānaṃ (of former).
Pubbe (trước), pubbā (trước), he pubba (hỡi trước), he pubbe (hỡi trước), he pubbā (hỡi trước), pubbaṃ (trước), pubbe (trước), pubbena (bởi trước), pubbehi (bởi trước), pubbebhi (bởi trước), pubbassa (của trước), pubbesaṃ (của trước), pubbesānaṃ (của trước).
‘‘Smāsmiṃnaṃ vā’’ti vikappenākārekārā.
Optional ā and e for smā and smiṃ.
Theo quy tắc ‘‘Smāsmiṃnaṃ vā’’, các nguyên âm a và e được thay thế tùy chọn.
Pubbā pubbasmā pubbamhā, pubbehi pubbebhi, pubbassa, pubbesaṃ pubbesānaṃ, pubbe pubbasmiṃ pubbamhi, pubbesu.
Pubbā, pubbasmā, pubbamhā (from former); pubbehi, pubbebhi (by former); pubbassa (of former), pubbesaṃ, pubbesānaṃ (of former); pubbe, pubbasmiṃ, pubbamhi (in former); pubbesu (in former).
Pubbā (từ trước), pubbasmā (từ trước), pubbamhā (từ trước), pubbehi (bởi trước), pubbebhi (bởi trước), pubbassa (của trước), pubbesaṃ (của trước), pubbesānaṃ (của trước), pubbe (trong trước), pubbasmiṃ (trong trước), pubbamhi (trong trước), pubbesu (trong trước).
462
Itthiyaṃ pubbā disā, pubbā pubbāyo iccādi sabbāsaddasamaṃ.
In the feminine: pubbā disā (eastern direction), pubbā, pubbāyo, etc., similar to the word sabbā.
Trong giống cái, pubbā disā (hướng đông), pubbā, pubbāyo, v.v. giống như từ sabbā.
463
Napuṃsake pubbaṃ ṭhānaṃ, pubbāni, he pubba, he pubbāni, pubbaṃ, pubbāni, sesaṃ pulliṅgasamaṃ.
In the neuter: pubbaṃ ṭhānaṃ (former place), pubbāni (former); He pubba (O former), He pubbāni (O former); pubbaṃ (former), pubbāni (former). The rest is similar to the masculine.
Trong giống trung, pubbaṃ ṭhānaṃ (nơi trước), pubbāni (các nơi trước), he pubba (hỡi nơi trước), he pubbāni (hỡi các nơi trước), pubbaṃ (nơi trước), pubbāni (các nơi trước), phần còn lại giống như giống đực.
Evaṃ parāparadakkhiṇuttarādharasaddā.
Similarly, the words parāpara, dakkhiṇa, uttara, adhara.
Tương tự, các từ parāpara, dakkhiṇa, uttara, adhara.
464
‘‘Sabbanāmato, dvandaṭṭhā’’ti ca vattate.
"Sabbanāmato, dvandaṭṭhā" (from a pronoun, from a dvanda compound) are current.
Các quy tắc ‘‘Sabbanāmato, dvandaṭṭhā’’ti cũng vẫn còn hiệu lực.
465
209. Nāññaṃ sabbanāmikaṃ.
209. No other pronominal (form).
209. Nāññaṃ sabbanāmikaṃ.
466
Dvandaṭṭhā sabbanāmato parassa yovacanassa ṭhapetvā ettaṃ aññaṃ sabbanāmikaṃ kāriyaṃ na hotīti saṃsānamādesābhāvo.
No other pronominal operation occurs for the yo (case ending) after a pronoun in a dvanda compound, apart from the e transformation. Thus, there is no saṃsāna substitution.
Sau một đại danh từ trong hợp chất dvanda, ngoài việc biến yo thành e, không có một chức năng đại danh từ nào khác xảy ra, do đó không có các lệnh thay thế saṃsāna.
Pubbāparānaṃ, pubbuttarānaṃ adharuttarānaṃ, ‘‘nāññaṃ sabbanāmika’’nti vinādhikārena yogena tatiyāsamāsepi.
Pubbāparānaṃ (of former and latter), pubbuttarānaṃ (of former and northern), adharuttarānaṃ (of lower and upper). Even in a Tatiyā compound, by a special application of the rule "nāññaṃ sabbanāmikaṃ" (no other pronominal operation).
Pubbāparānaṃ (của trước và sau), pubbuttarānaṃ (của trước và bắc), adharuttarānaṃ (của dưới và bắc), và ngay cả trong hợp chất tatiyā (cách công cụ) do quy tắc ‘‘nāññaṃ sabbanāmikaṃ’’ mà không có quyền hạn.
Māsapubbāya, māsapubbānaṃ.
Māsapubbāya (to/for the former part of the month), māsapubbānaṃ (of the former part of the month).
Māsapubbāya (cho tháng trước), māsapubbānaṃ (của các tháng trước).
467
‘‘Nāññaṃ sabbanāmika’’nti ca vattate.
"Nāññaṃ sabbanāmikaṃ" (no other pronominal operation) is current.
Quy tắc ‘‘Nāññaṃ sabbanāmika’’nti cũng vẫn còn hiệu lực.
468
210. Bahubbīhimhi ca.
210. And in a Bahubbīhi (compound).
210. Bahubbīhimhi ca.
469
Bahubbīhimhi ca samāse sabbanāmikavidhānaṃ nāññaṃ hoti.
And in a bahubbīhi compound, no other pronominal rule applies.
Và trong hợp chất bahubbīhi, không có chức năng đại danh từ nào khác xảy ra.
Piyapubbāya, piyapubbānaṃ, piyapubbe.
Piyapubbāya (to/for one whose former* was beloved), piyapubbānaṃ (of one whose former* was beloved), piyapubbe (in one whose former* was beloved).
Piyapubbāya (cho người có trước là đáng yêu), piyapubbānaṃ (của những người có trước là đáng yêu), piyapubbe (trong người có trước là đáng yêu).
470
Casaddaggahaṇena disatthasabbanāmānaṃ bahubbīhimhi sabbanāmikavidhānaṃva hoti.
By the inclusion of the word "ca" (and), pronominal rules do apply to directional pronouns in a bahubbīhi compound.
Do việc sử dụng ca (và), chức năng đại danh từ xảy ra ngay cả trong hợp chất bahubbīhi của các đại danh từ chỉ hướng.
471
Dakkhiṇassā ca pubbassā ca yadantarāḷanti atthe bahubbīhi, dakkhiṇapubbassaṃ, dakkhiṇapubbassā, evaṃ uttarapubbassaṃ, uttarapubbassā iccādi.
In the sense of "that which is between the south and the east" (yadantarāḷaṃ) there is a Bahubbihi compound: dakkhiṇapubbassaṃ, dakkhiṇapubbassā; similarly uttarapubbassaṃ, uttarapubbassā, and so on.
Trong nghĩa "giữa phía nam và phía đông" là bahubbīhi, dakkhiṇapubbassaṃ, dakkhiṇapubbassā; tương tự, uttarapubbassaṃ, uttarapubbassā, v.v.
472
Yatetasaddādīnamālapane rūpaṃ na sambhavati.
The form of words such as yata and eta is not possible in the vocative case.
Đối với các từ như ya và eta, hình thái hô cách không thể có.
Yasaddo aniyamattho.
The word ya has an indefinite meaning.
Từ ya có nghĩa không xác định.
473
Yo puriso, ye purisā, yaṃ, ye.
Yo puriso, ye purisā, yaṃ, ye.
Yo puriso (người đàn ông nào), ye purisā (những người đàn ông nào), yaṃ (cái nào), ye (những cái nào).
Yā kaññā, yā yāyo, yaṃ, yā yāyo.
Yā kaññā, yā yāyo, yaṃ, yā yāyo.
Yā kaññā (cô gái nào), yā yāyo (những cô gái nào), yaṃ (cái nào), yā yāyo (những cái nào).
Yaṃ cittaṃ, yāni, yaṃ, yāni.
Yaṃ cittaṃ, yāni, yaṃ, yāni.
Yaṃ cittaṃ (tâm nào), yāni (những tâm nào), yaṃ (cái nào), yāni (những cái nào).
Sesaṃ sabbattha sabbasaddasamaṃ.
The rest is like the word sabba in all respects.
Các trường hợp còn lại giống như từ sabba ở mọi nơi.
474
Ta eta ima amu kiṃiccete parammukha samīpa accantasamīpadūra pucchanatthavacanā.
Ta eta ima amu kiṃ—these refer to distant, near, very near, far, and interrogative meanings, respectively.
Các từ ta, eta, ima, amu, kiṃ là những từ chỉ ý nghĩa xa, gần, rất gần, xa xôi và nghi vấn.
475
Tasaddassa bhedo.
The variations of the word ta.
Sự khác biệt của từ ta.
‘‘Ta si’’ itīdha –
Here, in ‘‘Ta si’’—
Ở đây, trong "Ta si" –
476
‘‘Anapuṃsakassāyaṃ simhīti, sa’’miti ca vattate.
‘‘For non-neuter, this is si and sa’’ it is stated.
"Đây là simhi của anapuṃsaka (phi trung tính)", và "saṃ" được áp dụng.
477
211. Etatesaṃ to.
211. Etatesaṃ to.
211. Etatesaṃ to.
478
Eta taiccetesaṃ anapuṃsakānaṃ takāro sakāramāpajjate simhi vibhattimhi.
For eta and ta, which are non-neuter, the syllable ta changes to sa in the si termination.
Đối với các từ eta, ta (không phải giống trung tính), chữ ta biến thành chữ sa khi ở vibhatti si.
So puriso.
So puriso (that man).
So puriso (người đàn ông đó).
479
Sabbanāmaggahaṇañca, ito taggahaṇañca vattate.
The mention of sabbanāma and the mention of ta carry over from here.
Việc nắm giữ sabbanāma và việc nắm giữ ta từ đây được áp dụng.
480
212. Tassa vā nattaṃ sabbattha.
212. Tassa vā nattaṃ sabbattha.
212. Tassa vā nattaṃ sabbattha.
481
Taiccetassa sabbanāmassa takārassa nattaṃ hoti vā sabbattha liṅgesu.
For the pronoun ta, the ta syllable optionally becomes na in all genders, everywhere.
Chữ ta của đại danh từ ta biến thành na tùy chọn ở mọi nơi trong các giống.
Ne te, naṃ taṃ, ne te, nena tena, nehi nebhi tehi tebhi.
Ne te (they), naṃ taṃ (him/it), ne te (them), nena tena (by him/it), nehi nebhi tehi tebhi (by them).
Ne te (chúng nó), naṃ taṃ (nó), ne te (chúng nó), nena tena (bởi nó), nehi nebhi tehi tebhi (bởi chúng nó).
482
‘‘Sabbassa, tassa vā sabbatthā’’ti ca vattate.
And ‘‘sabbassa, tassa vā sabbatthā’’ is stated.
"Sabbassa, tassa vā sabbatthā" cũng được áp dụng từ đây.
483
213. Sasmāsmiṃsaṃsāsvattaṃ.
213. Sasmāsmiṃsaṃsāsvattaṃ.
213. Sasmāsmiṃsaṃsāsvattaṃ.
484
Taiccetassa sabbanāmassa sabbasseva attaṃ hoti vā sa smā smiṃ saṃ sāiccetesu vacanesu sabbattha liṅgesu.
For the pronoun ta, the whole word optionally becomes a in the sa, smā, smiṃ, saṃ, sā terminations, in all genders, everywhere.
Chữ a của toàn bộ đại danh từ ta tùy chọn biến thành a ở mọi nơi trong các giống, khi ở các từ sa, smā, smiṃ, saṃ, sā.
Assa nassa tassa, nesaṃ tesaṃ nesānaṃ tesānaṃ.
Assa nassa tassa (of him/it), nesaṃ tesaṃ nesānaṃ tesānaṃ (of them).
Assa nassa tassa (của nó), nesaṃ tesaṃ nesānaṃ tesānaṃ (của chúng nó).
485
‘‘Smāhismiṃnaṃ mhābhimhi vā’’ti ito ‘‘smāsmiṃnaṃ, mhāmhī’’ti ca vattate.
From ‘‘Smāhismiṃnaṃ mhābhimhi vā’’ it is stated ‘‘smāsmiṃnaṃ, mhāmhī’’.
"Smāhismiṃnaṃ mhābhimhi vā" từ đây, và "smāsmiṃnaṃ, mhāmhī" cũng được áp dụng.
486
214. Na timehi katākārehi.
214. Na timehi katākārehi.
214. Na timehi katākārehi.
487
Ta imaiccetehi katākārehi paresaṃ smāsmiṃnaṃ mhā mhiiccete ādesā na honti.
The substitutions mhā and mhi do not occur after ta and ima when they are combined with smā and smiṃ.
Các biến đổi smā, smiṃ, mhā, mhi không xảy ra sau các từ ta, ima khi chúng đã được biến đổi.
488
Pakatisandhividhāna
Rules for Natural Junction (Pakatisandhi)
Quy tắc nối âm tự nhiên
489
Atha sarānameva sandhikāriye sampatte pakatibhāvo vuccate.
Now, the natural state (pakatibhāva) is explained when sandhi operations are due for vowels.
Bây giờ, khi các nguyên âm cần được nối âm, trạng thái tự nhiên của chúng được giải thích.
490
‘‘Sarā, pakatī’’ti ca vattate.
And ‘‘sarā, pakatī’’ is stated.
"Sarā, pakatī" cũng được áp dụng.
491
35. Sare kvaci.
35. Sare kvaci.
35. Sare kvaci.
492
Sarā kho sare pare kvaci chandabhedāsukhuccāraṇaṭṭhāne, sandhicchārahitaṭṭhāne ca pakatirūpāni honti, na lopādesavikāramāpajjanteti attho.
Vowels, when followed by a vowel, sometimes remain in their natural form (pakati) where the metrical arrangement is broken, pronunciation is difficult, or sandhi is undesirable, meaning they do not undergo elision, substitution, or modification.
Nghĩa là, các nguyên âm, khi đứng trước một nguyên âm khác, đôi khi ở trạng thái tự nhiên tại những chỗ có sự khác biệt về thể thơ, khó phát âm, và những chỗ không cần nối âm; chúng không biến thành sự lược bỏ, thay thế hoặc biến đổi.
493
Tattha pakatiṭṭhānaṃ nāma ālapanantā anitismiṃ acchandānurakkhaṇe asamāse padantadīghā ca ikārukārā ca nāmapadantātītakriyādimhīti evamādi.
Here, pakatiṭṭhāna (places of natural state) include vocatives, aniti (not iti), when metrical rules are not maintained, in non-compounds, at the end of words for long i and u, and at the end of nouns or beginning of past participles, and so on.
Ở đây, pakatiṭṭhānaṃ (chỗ tự nhiên) là những chỗ như cuối hô cách, trong iti, trong những chỗ không giữ thể thơ, trong những chỗ không phải hợp từ, và những nguyên âm dài ở cuối từ, và những ikāra, ukāra ở cuối danh từ, động từ quá khứ, v.v.
494
Ālapanantesu tāva – katamā cānanda aniccasaññā, katamā cānanda ādīnavasaññā, sāriputta idhekacco, ehi sivika uṭṭhehi, upāsakā idhekacco, bhoti ayye, bhikkhu arogaṃ tava sīlaṃ, siñca bhikkhu imaṃ nāvaṃ, bhikkhave evaṃ vadāmi, pañcime gahapatayo ānisaṃsā iccevamādīsu pakatibhāvo, pubbassaralopa yavādesādayo na honti.
For ālapanantesu (at the end of vocatives) for example: katamā cānanda aniccasaññā (And what, Ananda, is the perception of impermanence?), katamā cānanda ādīnavasaññā (And what, Ananda, is the perception of danger?), sāriputta idhekacco (Sariputta, someone here), ehi sivika uṭṭhehi (Come, Sivika, get up!), upāsakā idhekacco (lay followers, someone here), bhoti ayye (Venerable madam!), bhikkhu arogaṃ tava sīlaṃ (Monk, your virtue is healthy!), siñca bhikkhu imaṃ nāvaṃ (Bail out this boat, monk!), bhikkhave evaṃ vadāmi (Monks, I speak thus!), pañcime gahapatayo ānisaṃsā (These five benefits, householders!)—in these and similar cases, there is a natural state; elision of the preceding vowel, or substitutions with y or v, etc., do not occur.
Trong ālapanantesu (cuối hô cách) thì – katamā cānanda aniccasaññā (này Ānanda, thế nào là vô thường tưởng), katamā cānanda ādīnavasaññā (này Ānanda, thế nào là khổ tưởng), sāriputta idhekacco (này Sāriputta, có người nào đó), ehi sivika uṭṭhehi (này Sivika, hãy đứng dậy), upāsakā idhekacco (này cư sĩ, có người nào đó), bhoti ayye (này ni sư), bhikkhu arogaṃ tava sīlaṃ (này tỳ khưu, giới đức của ông không bệnh), siñca bhikkhu imaṃ nāvaṃ (này tỳ khưu, hãy tát con thuyền này), bhikkhave evaṃ vadāmi (này các tỳ khưu, ta nói như vậy), pañcime gahapatayo ānisaṃsā (này các gia chủ, có năm lợi ích này), v.v., đều ở trạng thái tự nhiên; các sự lược bỏ nguyên âm trước, thay thế yavā và các biến đổi khác không xảy ra.
495
Kvaciggahaṇena itismiṃ chandānurakkhaṇe sandhi hoti, yathā – sakkā devīti, namo te buddha vīratthu.
By the term kvaci (sometimes), sandhi occurs in iti when metrical rules are maintained, for example: sakkā devīti (it is possible, O goddess), namo te buddha vīratthu (Homage to you, O Buddha, the hero!).
Với việc nắm giữ kvaci (đôi khi), trong iti (như vậy) có sự nối âm để giữ thể thơ, ví dụ – sakkā devīti, namo te buddha vīratthu.
496
Sareti kiṃ?
Why sare (when followed by a vowel)?
"Sare" để làm gì?
Sādhu mahārājāti, evaṃ kira bhikkhūti.
Sādhu mahārājāti (Very well, great king!), evaṃ kira bhikkhūti (So it is, monks!).
Sādhu mahārājāti (tốt lắm, thưa đại vương), evaṃ kira bhikkhūti (thật vậy, thưa các tỳ khưu).
497
Asamāse padantadīghesu – āyasmā ānando gāthā ajjhabhāsi, devā ābhassarā yathā, tevijjā iddhippattā ca, bhagavā uṭṭhāyāsanā, bhagavā etadavoca, abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi, gantvā olokento, bhūtavādī atthavādī, yaṃ itthī arahā assa, sāmāvatī āha, pāpakārī ubhayattha tappati, nadī ottharati, ye te bhikkhū appicchā, bhikkhū āmantesi, bhikkhūujjhāyiṃsu, bhikkhū evamāhaṃsu, imasmiṃ gāme ārakkhakā, sabbe ime, katame ekādasa, gambhīre odakantike, appamādo amatapadaṃ, saṅgho āgacchatu, ko imaṃ pathaviṃ viccessati, āloko udapādi, eko ekāya, cattāro oghā.
Asamāse padantadīghesu (in non-compounds and at the end of words with long vowels): āyasmā ānando gāthā ajjhabhāsi (Venerable Ananda recited verses), devā ābhassarā yathā (as the Abhassara devas), tevijjā iddhippattā ca (possessing the three knowledges and supernormal powers), bhagavā uṭṭhāyāsanā (the Blessed One rose from his seat), bhagavā etadavoca (the Blessed One said this), abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi (having bowed, he stood to one side), gantvā olokento (having gone, looking), bhūtavādī atthavādī (speaking what is true, speaking what is beneficial), yaṃ itthī arahā assa (if a woman were an Arahant), sāmāvatī āha (Sāmāvatī said), pāpakārī ubhayattha tappati (the doer of evil suffers in both worlds), nadī ottharati (the river overflows), ye te bhikkhū appicchā (those monks who have few desires), bhikkhū āmantesi (he addressed the monks), bhikkhū ujjhāyiṃsu (the monks complained), bhikkhū evamāhaṃsu (the monks said thus), imasmiṃ gāme ārakkhakā (guards in this village), sabbe ime (all these), katame ekādasa (which eleven), gambhīre odakantike (on the deep edge of the water), appamādo amatapadaṃ (mindfulness is the path to the Deathless), saṅgho āgacchatu (let the Saṅgha come), ko imaṃ pathaviṃ viccessati (who will conquer this earth?), āloko udapādi (light arose), eko ekāya (one by one), cattāro oghā (the four floods).
Trong asamāse padantadīghesu (các nguyên âm dài ở cuối từ không phải hợp từ) – āyasmā ānando gāthā ajjhabhāsi (Tôn giả Ānanda đã nói bài kệ), devā ābhassarā yathā (như các chư thiên Ābhassara), tevijjā iddhippattā ca (và những vị Tam Minh, đắc thần thông), bhagavā uṭṭhāyāsanā (Đức Thế Tôn đứng dậy khỏi chỗ ngồi), bhagavā etadavoca (Đức Thế Tôn đã nói điều này), abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi (sau khi đảnh lễ, đứng sang một bên), gantvā olokento (đi và nhìn), bhūtavādī atthavādī (người nói sự thật, người nói điều có lợi), yaṃ itthī arahā assa (người phụ nữ nào là A-la-hán), sāmāvatī āha (Sāmāvatī nói), pāpakārī ubhayattha tappati (người làm ác khổ cả hai nơi), nadī ottharati (sông tràn bờ), ye te bhikkhū appicchā (những tỳ khưu ít dục đó), bhikkhū āmantesi (Đức Phật gọi các tỳ khưu), bhikkhūujjhāyiṃsu (các tỳ khưu phàn nàn), bhikkhū evamāhaṃsu (các tỳ khưu nói như vậy), imasmiṃ gāme ārakkhakā (những người bảo vệ trong làng này), sabbe ime (tất cả những điều này), katame ekādasa (mười một điều nào), gambhīre odakantike (ở nơi nước sâu), appamādo amatapadaṃ (không phóng dật là con đường bất tử), saṅgho āgacchatu (Tăng đoàn hãy đến), ko imaṃ pathaviṃ viccessati (ai sẽ chinh phục trái đất này), āloko udapādi (ánh sáng đã sinh khởi), eko ekāya (một với một), cattāro oghā (bốn dòng nước lũ).
498
Nipātesupi – are ahampi, sace imassa kāyassa, no abhikkamo, aho acchariyo, atho anto ca, atha kho āyasmā, atho oṭṭhavacittakā, tato āmantayī satthā.
Nipātesupi (even in particles): are ahampi (oh, I too), sace imassa kāyassa (if of this body), no abhikkamo (no approach), aho acchariyo (oh, wonderful!), atho anto ca (and also within), atha kho āyasmā (then indeed the Venerable one), atho oṭṭhavacittakā (and also those with lip-minds), tato āmantayī satthā (then the Teacher addressed).
Trong nipātesupi (cả trong các giới từ) – are ahampi (này, cả ta nữa), sace imassa kāyassa (nếu của thân này), no abhikkamo (không tiến lên), aho acchariyo (ồ, thật kỳ diệu), atho anto ca (và cả bên trong nữa), atha kho āyasmā (rồi Tôn giả), atho oṭṭhavacittakā (và cả những người có tâm môi), tato āmantayī satthā (rồi Đạo Sư gọi).
499
Kvaciggahaṇena akāra itīvevetthādīsu sandhipi.
By the term kvaci (sometimes), sandhi also occurs with the vowel a in itīvevetthādīsu and so on.
Với việc nắm giữ kvaci (đôi khi), có sự nối âm trong akāra itīvevetthādīsu (như itīvevettha, v.v.).
Yathā – āgatattha, āgatamhā, katamāssu cattāro, appassutāyaṃ puriso, itthīti, ca marīva, sabbeva, sveva, eseva nayo, parisuddhetthāyasmanto, nettha, taṃ kutettha labbhā, sacesa brāhmaṇa, tathūpamaṃ, yathāha.
For example: āgatattha (you have come), āgatamhā (we have come), katamāssu cattāro (which are the four?), appassutāyaṃ puriso (this man has little learning), itthīti (it is a woman), ca marīva (and like a mirage), sabbeva (all indeed), sveva (he himself), eseva nayo (this is the method), parisuddhetthāyasmanto (you are pure here, Venerables), nettha (not here), taṃ kutettha labbhā (how can that be obtained here?), sacesa brāhmaṇa (if, O brahmin), tathūpamaṃ (like that), yathāha (as he said).
Ví dụ – āgatattha (đã đến), āgatamhā (chúng tôi đã đến), katamāssu cattāro (bốn điều nào), appassutāyaṃ puriso (người đàn ông này ít học), itthīti (người phụ nữ như vậy), ca marīva (và như ảo ảnh), sabbeva (tất cả thôi), sveva (chính ông ta), eseva nayo (đó là cách), parisuddhetthāyasmanto (này các Tôn giả, ở đây trong sạch), nettha (không có ở đây), taṃ kutettha labbhā (làm sao có thể đạt được điều đó ở đây), sacesa brāhmaṇa (nếu là vị Bà-la-môn đó), tathūpamaṃ (ví dụ như vậy), yathāha (như đã nói).
500
Asamāseti kiṃ?
Why asamāse (in non-compounds)?
"Asamāse" để làm gì?
Jivhāyatanaṃ, avijjogho, itthindriyaṃ, abhibhāyatanaṃ, bhayatupaṭṭhānaṃ.
Jivhāyatanaṃ (tongue-base), avijjogho (flood of ignorance), itthindriyaṃ (faculty of woman), abhibhāyatanaṃ (base of mastery), bhayatupaṭṭhānaṃ (presence of fear).
Jivhāyatanaṃ (xứ lưỡi), avijjogho (dòng nước lũ vô minh), itthindriyaṃ (nữ căn), abhibhāyatanaṃ (thắng xứ), bhayatupaṭṭhānaṃ (sự hiện hữu của sợ hãi).
Acchandānurakkhaṇeti kiṃ?
Why acchandānurakkhaṇe (when metrical rules are not maintained)?
"Acchandānurakkhaṇe" để làm gì?
Saddhīdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ, yo missaro.
Saddhīdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ (Faith here is the best wealth for a man), yo missaro (who is powerful).
Saddhīdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ (đức tin là tài sản tốt nhất của con người ở đây), yo missaro (người nào là chủ tể).
501
Nāmapadantaikārukāresu – gāthāhi ajjhabhāsi, pupphāni āhariṃsu, satthu adāsi.
Nāmapadantaikārukāresu (for i and u at the end of nouns): gāthāhi ajjhabhāsi (he recited with verses), pupphāni āhariṃsu (they brought flowers), satthu adāsi (he gave to the Teacher).
Trong nāmapadantaikārukāresu (các ikāra và ukāra ở cuối danh từ) – gāthāhi ajjhabhāsi (đã nói bằng những bài kệ), pupphāni āhariṃsu (đã mang hoa), satthu adāsi (đã dâng cho Đạo Sư).
502
Kvacīti kiṃ?
Why kvacī (sometimes)?
"Kvacī" để làm gì?
Manasākāsi.
Manasākāsi (he did with his mind).
Manasākāsi (đã làm bằng tâm).
503
36. Sarā pakati byañjane.
36. Sarā pakati byañjane.
36. Sarā pakati byañjane.
504
Sarā kho byañjane pare pakatirūpā hontīti yebhuyyena dīgharassalopehi vikārābhāvo.
Vowels, when followed by a consonant, mostly remain in their natural form (pakatirūpā), meaning there is an absence of modification through lengthening, shortening, or elision.
Nghĩa là, các nguyên âm, khi đứng trước một phụ âm, thường ở trạng thái tự nhiên, không có sự biến đổi bằng cách làm dài, làm ngắn hoặc lược bỏ.
Yathā – accayo, paccayo, bhāsati vā karoti vā, vedanākkhandho, bhāgyavā, bhadro kasāmiva, dīyati, tuṇhībhūto, so dhammaṃ deseti.
For example: accayo (offense), paccayo (condition), bhāsati vā karoti vā (he speaks or he acts), vedanākkhandho (the aggregate of feeling), bhāgyavā (fortunate), bhadro kasāmiva (like a noble whip), dīyati (is given), tuṇhībhūto (become silent), so dhammaṃ deseti (he teaches the Dhamma).
Ví dụ – accayo (sự vượt quá), paccayo (nhân duyên), bhāsati vā karoti vā (nói hoặc làm), vedanākkhandho (uẩn thọ), bhāgyavā (người có phúc), bhadro kasāmiva (như một người tốt với roi), dīyati (được cho), tuṇhībhūto (im lặng), so dhammaṃ deseti (người ấy thuyết pháp).
505
Iti pakatisandhividhānaṃ niṭṭhitaṃ.
Here ends the rules for Natural Junction (Pakatisandhi).
Như vậy, quy tắc nối âm tự nhiên đã hoàn tất.
506
Byañjanasandhividhāna
Rules for Consonant Junction (Byanjanasanhi)
Quy tắc nối âm phụ âm
507
Atha byañjanasandhi vuccate.
Now, consonant sandhi is explained.
Bây giờ, quy tắc nối âm phụ âm được giải thích.
508
‘‘Byañjane’’ti adhikāro, ‘‘sarā, kvacī’’ti ca vattate.
‘‘Byañjane’’ (in consonants) is the governing term, and ‘‘sarā, kvacī’’ (vowels, sometimes) also applies.
"Byañjane" là quyền hạn, và "sarā, kvacī" cũng được áp dụng.
509
37. Dīghaṃ.
37. Dīghaṃ.
37. Dīghaṃ.
510
Sarā kho byañjane pare kvaci dīghaṃ pappontīti suttasukhuccāraṇachandānurakkhaṇaṭṭhānesu dīgho.
Vowels, when followed by a consonant, sometimes become long (dīghaṃ) in order to facilitate pronunciation, maintain meter, or follow metrical rules.
Nghĩa là, các nguyên âm, khi đứng trước một phụ âm, đôi khi trở thành dài ở những chỗ cần phát âm dễ dàng, và để giữ thể thơ.
511
Tyassa pahīnā tyāssa pahīnā, svassa svāssa, madhuva maññati bālo madhuvā maññatī bālo, tathā evaṃ gāme munī care, khantī paramaṃ tapo titikkhā, na maṅkū bhavissāmi, svākkhāto, yvāhaṃ, kāmato jāyatī soko, kāmato jāyatī bhayaṃ, sakko ujū ca suhujū ca, anūpaghāto, dūrakkhaṃ, dūramaṃ, sūrakkhaṃ, dūharatā.
Tyassa pahīnā tyāssa pahīnā (his are abandoned / his are abandoned), svassa svāssa (to him / to him), madhuva maññati bālo madhuvā maññatī bālo (the fool thinks it is honey / the fool thinks it is honey), tathā evaṃ gāme munī care (just so, let the sage wander in the village), khantī paramaṃ tapo titikkhā (forbearance is the highest austerity, patience), na maṅkū bhavissāmi (I will not be agitated), svākkhāto (well-proclaimed), yvāhaṃ (which I), kāmato jāyatī soko (from craving sorrow arises), kāmato jāyatī bhayaṃ (from craving fear arises), sakko ujū ca suhujū ca (capable, upright, and very upright), anūpaghāto (non-harming), dūrakkhaṃ (difficult to guard), dūramaṃ (far away), sūrakkhaṃ (easy to guard), dūharatā (difficult to carry).
Tyassa pahīnā (của ông ta đã được từ bỏ) thành tyāssa pahīnā, svassa (của ông ta) thành svāssa, madhuva maññati bālo (kẻ ngu si nghĩ như mật) thành madhuvā maññatī bālo, tathā evaṃ gāme munī care (như vậy, bậc hiền triết nên sống trong làng), khantī paramaṃ tapo titikkhā (nhẫn nại là khổ hạnh tối thượng), na maṅkū bhavissāmi (tôi sẽ không bối rối), svākkhāto (đã được thuyết giảng tốt), yvāhaṃ (người nào tôi), kāmato jāyatī soko (từ dục vọng sinh sầu khổ), kāmato jāyatī bhayaṃ (từ dục vọng sinh sợ hãi), sakko ujū ca suhujū ca (có khả năng, chân thật và rất chân thật), anūpaghāto (không làm hại), dūrakkhaṃ (khó bảo vệ), dūramaṃ (khó vui), sūrakkhaṃ (dễ bảo vệ), dūharatā (khó mang).
512
Kvacīti kiṃ?
Why kvacī (sometimes)?
"Kvacī" để làm gì?
Tyajja, svassa, patiliyyati.
Tyajja (that today), svassa (to him), patiliyyati (is drawn back).
Tyajja (hôm nay), svassa (của ông ta), patiliyyati (được nhận lại).
513
Yiṭṭhaṃ vā hutaṃ vā loke, yadi vā sāvake, puggalā dhammadasā te, bhovādī nāma so hoti, yathābhāvī guṇena so itīdha –
Yiṭṭhaṃ vā hutaṃ vā loke (whether offering or sacrifice in the world), yadi vā sāvake (or in disciples), puggalā dhammadasā te (those persons who see the Dhamma), bhovādī nāma so hoti (he is called a "Bhovādi"), yathābhāvī guṇena so (as he is by nature, so is he by quality)—herein—
Yiṭṭhaṃ vā hutaṃ vā loke (những gì đã cúng dường hoặc đã dâng cúng trên đời), yadi vā sāvake (hoặc trong các đệ tử), puggalā dhammadasā te (những người đó là những người thấy Pháp), bhovādī nāma so hoti (người đó được gọi là bhovādī), yathābhāvī guṇena so (người đó có phẩm chất như thế nào) ở đây –
514
Pubbasmiṃyevādhikāre –
In that same governing section—
Trong cùng quyền hạn trước –
515
38. Rassaṃ.
38. Rassaṃ.
38. Rassaṃ.
516
Sarā kho byañjane pare kvaci rassaṃ pappontīti chandānurakkhaṇe, āgame, saṃyoge ca rassattaṃ.
Vowels, when followed by a consonant, sometimes become short (rassaṃ) in metrical preservation, augment, and conjunction.
Nghĩa là, các nguyên âm, khi đứng trước một phụ âm, đôi khi trở thành ngắn ở những chỗ giữ thể thơ, trong các từ thêm vào, và trong các từ hợp âm.
517
Chandānurakkhaṇe tāva yiṭṭhaṃva hutaṃva loke, yadiva sāvake, puggala dhammadasā te, bhovādi nāma so hoti, yathābhāvi guṇena so.
Chandānurakkhaṇe (in metrical preservation) for example: yiṭṭhaṃva hutaṃva loke (whether offering or sacrifice in the world), yadiva sāvake (or in disciples), puggala dhammadasā te (those persons who see the Dhamma), bhovādi nāma so hoti (he is called a "Bhovādi"), yathābhāvi guṇena so (as he is by nature, so is he by quality).
Trong chandānurakkhaṇe (để giữ thể thơ) thì – yiṭṭhaṃva hutaṃva loke (những gì đã cúng dường hoặc đã dâng cúng trên đời), yadiva sāvake (hoặc trong các đệ tử), puggala dhammadasā te (những người đó là những người thấy Pháp), bhovādi nāma so hoti (người đó được gọi là bhovādī), yathābhāvi guṇena so (người đó có phẩm chất như thế nào).
518
Āgame yathayidaṃ, sammadakkhāto.
Āgame (in augment): yathayidaṃ (as this is), sammadakkhāto (well-proclaimed).
Trong āgame (các từ thêm vào) – yathayidaṃ (như điều này), sammadakkhāto (đã được thuyết giảng đúng đắn).
519
Saṃyoge parākamo parakkamo, āsādo assādo, evaṃ taṇhakkhayo, jhānassa lābhimhi, vasimhi, thullaccayo.
Saṃyoge (in conjunction): parākamo parakkamo (exertion, exertion), āsādo assādo (enjoyment, enjoyment), evaṃ taṇhakkhayo (thus the destruction of craving), jhānassa lābhimhi (in obtaining jhāna), vasimhi (I am master), thullaccayo (grave offense).
Trong saṃyoge (các từ hợp âm) – parākamo (nỗ lực) thành parakkamo, āsādo (sự tấn công) thành assādo, tương tự, taṇhakkhayo (sự đoạn diệt tham ái), jhānassa lābhimhi (tôi đã đạt được thiền), vasimhi (tôi đã sống), thullaccayo (lỗi nặng).
520
Kvacīti kiṃ?
Why kvacī (sometimes)?
"Kvacī" để làm gì?
Māyidaṃ, manasā daññā vimuttānaṃ, yathākkamaṃ, ākhyātikaṃ, dīyyati, sūyyati.
Māyidaṃ (let not this), manasā daññā vimuttānaṃ (let them know by mind of the liberated ones), yathākkamaṃ (in due order), ākhyātikaṃ (verbal), dīyati (is given), sūyyati (is heard).
Māyidaṃ (đừng điều này), manasā daññā vimuttānaṃ (những người giải thoát biết bằng tâm), yathākkamaṃ (theo thứ tự), ākhyātikaṃ (có tính kể lại), dīyyati (được cho), sūyyati (được nghe).
521
Eso kho byantiṃ kāhiti, so gacchaṃ na nivattati iccatra –
Eso kho byantiṃ kāhiti (This indeed will bring about an end), so gacchaṃ na nivattati (he going does not turn back)—in these—
Eso kho byantiṃ kāhiti (người ấy sẽ chấm dứt), so gacchaṃ na nivattati (người ấy đi mà không quay lại) ở đây –
522
Tasmiṃyevādhikāre –
In that same governing section—
Trong cùng quyền hạn đó –
523
39. Lopañca tatrākāro.
39. And deletion; there is an 'a' sound.
39. Sự lược bỏ và sự thêm âm a ở đó.
524
Sarā kho byañjane pare kvaci lopaṃ papponti, tatra lutte ṭhāne akārāgamo ca hoti.
Indeed, vowels sometimes undergo deletion when followed by a consonant, and when deleted, an 'a' sound is inserted in that place.
Quả thật, các nguyên âm đôi khi bị lược bỏ khi theo sau là phụ âm, và ở vị trí bị lược bỏ đó, âm a được thêm vào.
Etatasaddantokārassevāyaṃ lopo.
This deletion is specifically for the 'o' sound at the end of the word 'etata'.
Đây là sự lược bỏ của âm o ở cuối từ etata.
525
Esa kho byantiṃ kāhiti, sa gacchaṃ na nivattati, evaṃ esa dhammo, esa pattosi, sa muni, sa sīlavā.
This will cease; going, he does not turn back; thus this Dhamma; this you have attained; he is a sage; he is virtuous.
Ví dụ: Esa kho byantiṃ kāhiti (Người này sẽ chấm dứt), sa gacchaṃ na nivattati (Người ấy đi mà không quay lại), evaṃ esa dhammo (Pháp này là như vậy), esa pattosi (Người này đã đạt được), sa muni (Bậc ẩn sĩ ấy), sa sīlavā (Người ấy có giới hạnh).
526
Kvacīti kiṃ?
Why "sometimes"?
Tại sao lại là kvaci (đôi khi)?
Eso dhammo, so muni, so sīlavā.
This Dhamma; that sage; that virtuous one.
Ví dụ: Eso dhammo (Pháp đó), so muni (Bậc ẩn sĩ đó), so sīlavā (Người đó có giới hạnh).
527
Casaddena etasaddantassa sarepi kvaci lopo.
With the word "ca," the final 'a' of the word 'eta' is sometimes deleted even before a vowel.
Với từ ca, âm cuối của từ eta cũng đôi khi bị lược bỏ khi theo sau là nguyên âm.
Yathā – esa attho, esa ābhogo, esa idāni.
For example – this meaning, this abundance, this now.
Ví dụ: Esa attho (Ý nghĩa này), esa ābhogo (Sự hưởng thụ này), esa idāni (Ngay bây giờ này).
528
Vipariṇāmena ‘‘saramhā, byañjanassā’’ti ca vattate.
By reversal, "from a vowel, of a consonant" also applies.
Với sự đảo ngược, các từ ‘‘saramhā, byañjanassā’’ (từ nguyên âm, của phụ âm) cũng được áp dụng.
529
40. Paradvebhāvo ṭhāne.
40. Doubling of the subsequent (consonant) in certain positions.
40. Sự lặp đôi phụ âm kế tiếp ở vị trí quy định.
530
Saramhā parassa byañjanassa dvebhāvo hoti ṭhāne.
A consonant immediately following a vowel undergoes doubling in certain positions.
Phụ âm theo sau nguyên âm được lặp đôi ở vị trí quy định.
Dvinnaṃ bhāvo dvibhāvo, so eva dvebhāvo.
The state of being two is dvibhāva, which is itself dvebhāva.
Sự có hai phần là dvibhāvo, chính sự đó là dvebhāvo.
531
Ettha ca ṭhānaṃ nāma rassākārato paraṃ pa pati paṭikamukusa kudha kī gaha juta ñāsi su sambhū sara sasādīnamādibyañjanānaṃ dvebhāvaṃ, tika taya tiṃsa vatādīnamādi ca, vatu vaṭudisādīnamantañca, u du ni-upasagga ta catu cha santasaddādesādiparañca, apadantā nākāradīghato yakārādi ca,
Here, ṭhāna refers to the doubling of initial consonants of pa, pati, paṭi, kamu, kusu, kudha, kī, gaha, juta, ñāsi, su, sambhū, sara, sasa, and so forth, when they follow a short 'a' sound; also the initial parts of tika, taya, tiṃsa, vata, and so forth; and the final parts of vatu, vaṭu, disā, and so forth; and when followed by u, du, ni-upasaggas, ta, catu, cha, the beginning of the word santa and their substitutes; and the initial 'ya' and so forth after a long 'a' not at the end of a word;
Ở đây, ṭhānaṃ (vị trí quy định) là: sự lặp đôi phụ âm đầu của pa, pati, paṭi, kamu, kusu, kudha, kī, gaha, juta, ñāsi, su, sambhū, sara, sasādi sau một nguyên âm ngắn; và cũng là âm đầu của tika, taya, tiṃsa, vatādi; và cũng là âm cuối của vatu, vaṭu, disādi; và cũng là âm đầu của các từ theo sau các tiền tố u, du, ni, và các từ catu, cha, santa; và cũng là yakāra-ādi sau một nguyên âm dài không phải ākāra ở cuối từ.
532
Yavataṃ talanādīna-mādeso ca sayādinaṃ;
And the substitution of ta, la, na, and so forth for ya, va, ta, and so forth in sayādi;
Và sự thay thế talanādi cho yavataṃ, sayādi;
533
Saha dhātvantassādeso, sīsakāro tapādito.
The substitution of the final part of a root, and the 'sī' sound from tapa and so forth.
Và sự thay thế ở cuối gốc từ saha, và sīsakāra từ tapādi.
534
Chandānurakkhaṇe ca – ghara jhe dhaṃsu bhamādīnamādi ca, rassākārato vaggānaṃ catutthadutiyā ca iccevamādi.
And in preserving meter – the initial parts of ghara, jhe, dhaṃsu, bhama, and so forth; and the fourth and second letters of the classes (vaggas) after a short 'a' sound, and so on.
Và trong Chandānurakkhaṇe (bảo vệ vần điệu) – cũng là âm đầu của ghara, jhe, dhaṃsu, bhamādi; và cũng là các phụ âm thứ tư và thứ hai của các nhóm phụ âm sau một nguyên âm ngắn, v.v.
535
Tattha pa pati paṭīsu tāva – idha pamādo idhappamādo, evaṃ appamādo, vippayutto, suppasanno, sammā padhānaṃ sammappadhānaṃ, rassattaṃ, appativattiyo, adhipatippaccayo, suppatiṭṭhito, appaṭipuggalo, vippaṭisāro, suppaṭipanno, suppaṭipatti.
Among these, concerning pa, pati, paṭī: idha pamādo becomes idhappamādo; similarly appamādo, vippayutto, suppasanno, sammā padhānaṃ becomes sammappadhānaṃ (by shortening), appativattiyo, adhipatippaccayo, suppatiṭṭhito, appaṭipuggalo, vippaṭisāro, suppaṭipanno, suppaṭipatti.
Trong số đó, trước hết là pa, pati, paṭīsu – idha pamādo (sự buông thả ở đây) trở thành idhappamādo; tương tự, appamādo (không buông thả), vippayutto (bị tách rời), suppasanno (rất trong sạch), sammā padhānaṃ (chánh tinh tấn) trở thành sammappadhānaṃ, rassattaṃ (sự ngắn lại), appativattiyo (không thể quay lại), adhipatippaccayo (duyên tăng thượng), suppatiṭṭhito (được thiết lập vững chắc), appaṭipuggalo (người không có đối thủ), vippaṭisāro (sự hối hận), suppaṭipanno (thực hành tốt), suppaṭipatti (sự thực hành tốt).
536
Kamādidhātūsu – pakkamo, paṭikkamo, hetukkamo, ākamati akkamati, evaṃ parakkamati, yathākkamaṃ.
Concerning roots like kamu: pakkamo, paṭikkamo, hetukkamo, ākamati becomes akkamati; similarly parakkamati, yathākkamaṃ.
Trong các gốc từ kamādi – pakkamo (sự khởi hành), paṭikkamo (sự quay lại), hetukkamo (sự tuần tự theo nguyên nhân), ākamati (tiến đến) trở thành akkamati (tiến đến), tương tự, parakkamati (nỗ lực), yathākkamaṃ (theo thứ tự).
537
Pakkosati, paṭikkosati, anukkosati, ākosati, akkosati.
Pakkosati, paṭikkosati, anukkosati, ākosati becomes akkosati.
Pakkosati (gọi), paṭikkosati (phản đối), anukkosati (thương xót), ākosati (mắng nhiếc) trở thành akkosati (mắng nhiếc).
538
Akkuddho, atikkodho.
Akkuddho, atikkodho.
Akkuddho (không giận dữ), atikkodho (sự vượt qua cơn giận).
539
Dhanakkīto, vikkayo, anukkayo.
Dhanakkīto, vikkayo, anukkayo.
Dhanakkīto (được mua bằng tiền), vikkayo (sự bán), anukkayo (sự thương xót).
540
Paggaho, viggaho, anuggaho, niggaho, candaggaho, diṭṭhiggāho.
Paggaho, viggaho, anuggaho, niggaho, candaggaho, diṭṭhiggāho.
Paggaho (sự nắm giữ), viggaho (sự tranh chấp), anuggaho (sự giúp đỡ), niggaho (sự trừng phạt), candaggaho (nhật thực), diṭṭhiggāho (sự chấp thủ tà kiến).
541
Pajjoto, vijjotati, ujjoto.
Pajjoto, vijjotati, ujjoto.
Pajjoto (ngọn đèn), vijjotati (tỏa sáng), ujjoto (sự chiếu sáng).
542
Kataññū, viññū, paññāṇaṃ, viññāṇaṃ, anuññā, manuññā, samaññā.
Kataññū, viññū, paññāṇaṃ, viññāṇaṃ, anuññā, manuññā, samaññā.
Kataññū (biết ơn), viññū (người hiểu biết), paññāṇaṃ (trí tuệ), viññāṇaṃ (thức), anuññā (sự cho phép), manuññā (dễ chịu), samaññā (sự đồng nhất).
543
Avassayo, nissayo, samussayo.
Avassayo, nissayo, samussayo.
Avassayo (sự nương tựa), nissayo (sự nương tựa), samussayo (sự tích lũy).
544
Appassuto, vissuto, bahussuto, āsavā assavā.
Appassuto, vissuto, bahussuto, āsavā becomes assavā.
Appassuto (ít học), vissuto (nổi tiếng), bahussuto (đa văn), āsavā (lậu hoặc) trở thành assavā (lậu hoặc).
545
Passambhanto, vissambhati.
Passambhanto, vissambhati.
Passambhanto (làm lắng dịu), vissambhati (tin tưởng).
546
Aṭṭassaro, vissarati, anussarati.
Aṭṭassaro, vissarati, anussarati.
Aṭṭassaro (âm thanh lớn), vissarati (quên), anussarati (nhớ lại).
547
Passasanto, vissasanto, mahussasanto, āsāso assāso.
Passasanto, vissasanto, mahussasanto, āsāso becomes assāso.
Passasanto (thở ra), vissasanto (thở ra), mahussasanto (thở ra mạnh), āsāso (hơi thở) trở thành assāso (hơi thở).
548
Avissajjento, vissajjento, pariccajanto, upaddavo, upakkiliṭṭho, mittaddu, āyabbayo, udabbahi iccādi.
Avissajjento, vissajjento, pariccajanto, upaddavo, upakkiliṭṭho, mittaddu, āyabbayo, udabbahi, and so on.
Avissajjento (không từ bỏ), vissajjento (từ bỏ), pariccajanto (từ bỏ), upaddavo (tai họa), upakkiliṭṭho (bị ô nhiễm), mittaddu (kẻ phản bội bạn), āyabbayo (thu chi), udabbahi (mang ra) v.v.
549
Saramhāti kiṃ?
Why "from a vowel"?
Tại sao lại là Saramhā (từ nguyên âm)?
Sampayutto, sampatijāto, sampaṭicchannaṃ, saṅkamanto, saṅgaho.
Sampayutto, sampatijāto, sampaṭicchannaṃ, saṅkamanto, saṅgaho.
Sampayutto (kết hợp), sampatijāto (mới sinh), sampaṭicchannaṃ (được che đậy), saṅkamanto (di chuyển), saṅgaho (sự tập hợp).
550
Ṭhāneti kiṃ?
Why "in certain positions"?
Tại sao lại là Ṭhāne (ở vị trí quy định)?
Mā ca pamādo, patigayhati, vacīpakopaṃ rakkheyya, ye pamattā yathā matā, manopakopaṃ rakkheyya, idha modati, pecca modati.
Mā ca pamādo, patigayhati, vacīpakopaṃ rakkheyya, ye pamattā yathā matā, manopakopaṃ rakkheyya, idha modati, pecca modati.
Mā ca pamādo (chớ buông thả), patigayhati (nắm lấy), vacīpakopaṃ rakkheyya (nên giữ gìn sự phẫn nộ trong lời nói), ye pamattā yathā matā (những ai buông thả thì như đã chết), manopakopaṃ rakkheyya (nên giữ gìn sự phẫn nộ trong ý), idha modati (vui vẻ ở đây), pecca modati (vui vẻ ở đời sau).
551
Tikādīsu – kusalattikaṃ, pītittikaṃ, hetuttikaṃ, vedanāttikaṃ, lokattayaṃ, bodhittayaṃ, vatthuttayaṃ.
Concerning tikādi: kusalattikaṃ, pītittikaṃ, hetuttikaṃ, vedanāttikaṃ, lokattayaṃ, bodhittayaṃ, vatthuttayaṃ.
Trong Tikādīsu (các từ bắt đầu bằng tika) – kusalattikaṃ (bộ ba thiện), pītittikaṃ (bộ ba hỷ), hetuttikaṃ (bộ ba nhân), vedanāttikaṃ (bộ ba thọ), lokattayaṃ (ba cõi), bodhittayaṃ (ba giác ngộ), vatthuttayaṃ (ba đối tượng).
Ekattiṃsa, dvattiṃsa, catuttiṃsa.
Ekattiṃsa, dvattiṃsa, catuttiṃsa.
Ekattiṃsa (ba mươi mốt), dvattiṃsa (ba mươi hai), catuttiṃsa (ba mươi bốn).
Sīlabbataṃ, subbato, sappītiko, samannāgato, punappunaṃ iccādi.
Sīlabbataṃ, subbato, sappītiko, samannāgato, punappunaṃ, and so on.
Sīlabbataṃ (giới cấm thủ), subbato (người có giới hạnh tốt), sappītiko (có hỷ), samannāgato (được đầy đủ), punappunaṃ (lặp đi lặp lại) v.v.
552
Vatu vaṭu disādīnamante yathā – vattati, vaṭṭati, dassanaṃ, phasso iccādi.
At the end of vatu, vaṭu, disādi: for example, vattati, vaṭṭati, dassanaṃ, phasso, and so on.
Ở cuối vatu, vaṭu, disādīnamante (các từ bắt đầu bằng vatu, vaṭu, disādi) – ví dụ: vattati (xảy ra), vaṭṭati (xảy ra), dassanaṃ (sự thấy), phasso (sự xúc chạm) v.v.
553
U du ni upasaggādiparesu – ukaṃso ukkaṃso.
When followed by initial u, du, ni upasaggas: ukaṃso becomes ukkaṃso.
Trong trường hợp theo sau các tiền tố u, du, ni – ukaṃso (sự kéo lên) trở thành ukkaṃso.
Dukaraṃ dukkaraṃ, nikaṅkho nikkaṅkhe.
Dukaraṃ becomes dukkaraṃ, nikaṅkho becomes nikkaṅkhe.
Dukaraṃ (khó làm) trở thành dukkaraṃ, nikaṅkho (không nghi ngờ) trở thành nikkaṅkhe.
554
Evaṃ uggataṃ, duccaritaṃ, nijjaṭaṃ, uññātaṃ, unnati, uttaro, dukkaro, niddaro, unnato, duppañño, dubbalo, nimmalo, uyyutto, dullabho, nibbatto, ussāho, dussaho, nissāro.
Similarly uggataṃ, duccaritaṃ, nijjaṭaṃ, uññātaṃ, unnati, uttaro, dukkaro, niddaro, unnato, duppañño, dubbalo, nimmalo, uyyutto, dullabho, nibbatto, ussāho, dussaho, nissāro.
Tương tự: uggataṃ (nổi lên), duccaritaṃ (ác hạnh), nijjaṭaṃ (không rối rắm), uññātaṃ (được biết), unnati (sự tiến bộ), uttaro (cao hơn), dukkaro (khó làm), niddaro (không sợ hãi), unnato (nâng cao), duppañño (kém trí tuệ), dubbalo (yếu ớt), nimmalo (không ô nhiễm), uyyutto (nỗ lực), dullabho (khó đạt được), nibbatto (được tạo ra), ussāho (nỗ lực), dussaho (khó chịu đựng), nissāro (không có cốt lõi).
555
Tathā takkaro, tajjo, tanninno, tappabhavo, tammayo.
Likewise takkaro, tajjo, tanninno, tappabhavo, tammayo.
Cũng vậy: takkaro (làm việc đó), tajjo (sinh ra từ đó), tanninno (chuyên tâm vào đó), tappabhavo (sinh ra từ đó), tammayo (làm bằng cái đó).
556
Catukkaṃ, catuddisaṃ, catuppādo, catubbidhaṃ, catussālaṃ.
Catukkaṃ, catuddisaṃ, catuppādo, catubbidhaṃ, catussālaṃ.
Catukkaṃ (bốn), catuddisaṃ (bốn phương), catuppādo (bốn chân), catubbidhaṃ (bốn loại), catussālaṃ (bốn gian).
557
Chakkaṃ, channavuti, chappadikā, chabbassāni.
Chakkaṃ, channavuti, chappadikā, chabbassāni.
Chakkaṃ (sáu), channavuti (chín mươi sáu), chappadikā (sáu bước), chabbassāni (sáu năm).
558
Sakkāro, sakkato, saddiṭṭhi, sappuriso, mahabbalo.
Sakkāro, sakkato, saddiṭṭhi, sappuriso, mahabbalo.
Sakkāro (sự tôn trọng), sakkato (được tôn trọng), saddiṭṭhi (chánh kiến), sappuriso (bậc thiện nhân), mahabbalo (rất mạnh mẽ).
559
Ṭhāneti kiṃ?
Why "in certain positions"?
Tại sao lại là Ṭhāne (ở vị trí quy định)?
Nikāyo, nidānaṃ, nivāso, nivāto, tato, catuvīsati, chasaṭṭhi.
Nikāyo, nidānaṃ, nivāso, nivāto, tato, catuvīsati, chasaṭṭhi.
Nikāyo (bộ kinh), nidānaṃ (nguyên nhân), nivāso (nơi ở), nivāto (không gió), tato (từ đó), catuvīsati (hai mươi bốn), chasaṭṭhi (sáu mươi sáu).
560
Yakārādimhi – nīyyati, sūyyati, abhibhūyya, viceyya, vineyya, dheyyaṃ, neyyaṃ, seyyo, jeyyo, veyyākaraṇo.
In yakārādi: nīyyati, sūyyati, abhibhūyya, viceyya, vineyya, dheyyaṃ, neyyaṃ, seyyo, jeyyo, veyyākaraṇo.
Trong Yakārādimhi (khi bắt đầu bằng yakāra) – nīyyati (được dẫn đi), sūyyati (được nghe), abhibhūyya (sau khi chiến thắng), viceyya (sau khi phân tích), vineyya (sau khi rèn luyện), dheyyaṃ (sự đặt), neyyaṃ (đáng được dẫn dắt), seyyo (tốt hơn), jeyyo (đáng được chiến thắng), veyyākaraṇo (người giải thích ngữ pháp).
561
Ādisaddena etto, ettāvatā.
By the word ādi: etto, ettāvatā.
Với từ Ādi (v.v.) – etto (từ đây), ettāvatā (chừng đó).
562
Anākāraggahaṇaṃ kiṃ?
Why the exclusion of ākāra?
Tại sao lại là Anākāraggahaṇaṃ (sự không chấp nhận ākāra)?
Mālāya, dolāya, samādāya.
Mālāya, dolāya, samādāya.
Mālāya (của vòng hoa), dolāya (của cái võng), samādāya (sau khi nắm giữ).
563
Ṭhāneti kiṃ?
Why "in certain positions"?
Tại sao lại là Ṭhāne (ở vị trí quy định)?
Upanīyati, sūyati, toyaṃ.
Upanīyati, sūyati, toyaṃ.
Upanīyati (được đưa đến gần), sūyati (được nghe), toyaṃ (nước).
564
Yavatamādese – jāti andho, vipali āso, ani āyo, yadi evaṃ, api ekacce, api ekadā iccatra, ikārassa ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ti yakāre kate –
Concerning yavataṃ in substitution: In jāti andho, vipali āso, ani āyo, yadi evaṃ, api ekacce, api ekadā, when the 'i' vowel becomes 'ya' according to "ivaṇṇo yaṃ navā," –
Trong trường hợp Yavatamādese (thay thế cho yavataṃ) – jāti andho (mù bẩm sinh), vipali āso (sự đảo ngược), ani āyo (không phải là sự đến), yadi evaṃ (nếu vậy), api ekacce (một số ít), api ekadā (một lần nào đó) – ở đây, sau khi âm i được thay thế bằng yakāra theo quy tắc ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ (âm i đôi khi là ya) –
565
‘‘Sabbassa so dāmhi vā’’ti ito maṇḍūkagatiyā vāti vattate.
The word "vā" applies from "sabbassa so dāmhi vā" by maṇḍūkagati.
Từ ‘‘Sabbassa so dāmhi vā’’ (của tất cả là so, ở dāmhi là vā), từ vā được áp dụng theo cách nhảy ếch.
566
41. Yavataṃ talanadakārānaṃ byañjanāni calañajakārattaṃ.
41. Consonants of ta, la, na, da, connected to ya, va, ta, become ca, la, ñña, ja.
41. Các phụ âm talanada của yavataṃ biến thành calañaja.
567
Yakāravantānaṃ talanadakārānaṃ saṃyogabyañjanāni yathākkamaṃ calañajakārattamāpajjante vā.
The conjunct consonants ta, la, na, da, which contain the 'ya' sound, optionally take the forms ca, la, ñña, ja respectively.
Các phụ âm kết hợp talanada của các từ có yakāra-vantaṃ lần lượt biến thành calañajakāra hoặc.
568
Kāraggahaṇaṃ yavataṃ sakāra ka ca ṭa pavaggānaṃ sakāra kacaṭapavaggādesatthaṃ, tathā yavataṃ ta dha ṇakārānaṃ cha jhañakārādesatthañca, tato yavatamādesassa anena dvibhāvo.
The inclusion of kāra is for the substitution of 'sa', 'ka', 'ca', 'ṭa', 'pa' vaggas for 'ya', 'va', 'ta', 'sa', 'ka', 'ca', 'ṭa', 'pa' vaggas, and also for the substitution of 'cha', 'jha', 'ñña' for 'ya', 'va', 'ta', 'dha', 'ṇa'; then the doubling of yavataṃ by this substitution.
Sự chấp nhận Kāra là để thay thế sa, ka, ca, ṭa, pa của các nhóm phụ âm bằng sa, ka, ca, ṭa, pa cho yavantaṃ, và cũng để thay thế cha, jha, ñakāra cho ta, dha, ṇakāra của yavantaṃ, do đó, sự lặp đôi này là của sự thay thế yavataṃ.
569
Jaccandho, vipallāso, aññāyo, yajjevaṃ, appekacce appekadā.
Jaccandho, vipallāso, aññāyo, yajjevaṃ, appekacce, appekadā.
Jaccandho (mù bẩm sinh), vipallāso (sự đảo ngược), aññāyo (sự không biết), yajjevaṃ (nếu vậy), appekacce (một số ít), appekadā (một lần nào đó).
570
Vāti kiṃ?
Why "optionally"?
Tại sao lại là Vā (hoặc)?
Paṭisanthāravutyassa, bālyaṃ, ālasyaṃ.
Paṭisanthāravutyassa, bālyaṃ, ālasyaṃ.
Paṭisanthāravutyassa (của sự đối đãi), bālyaṃ (sự ngu dốt), ālasyaṃ (sự lười biếng).
571
Saramhāti kiṃ?
Why "from a vowel"?
Tại sao lại là Saramhā (từ nguyên âm)?
Añāyo, ākāsānañcāyatanaṃ.
Añāyo, ākāsānañcāyatanaṃ.
Añāyo (sự không biết), ākāsānañcāyatanaṃ (không vô biên xứ).
572
Tapādito simhi – tapassī, yasassī.
In si from tapādi: tapassī, yasassī.
Trong trường hợp si sau Tapādito (bắt đầu bằng tapa) – tapassī (người tu khổ hạnh), yasassī (người có danh tiếng).
573
Chandānurakkhaṇe – nappajjahe vaṇṇabalaṃ purāṇaṃ, ujjugatesu seyyo, gacchanti suggatinti.
In preserving meter: nappajjahe vaṇṇabalaṃ purāṇaṃ, ujjugatesu seyyo, gacchanti suggatinti.
Trong Chandānurakkhaṇe (bảo vệ vần điệu) – nappajjahe vaṇṇabalaṃ purāṇaṃ (không từ bỏ sức mạnh của màu sắc cũ), ujjugatesu seyyo (tốt hơn trong những người ngay thẳng), gacchanti suggatinti (đi đến cõi thiện lành).
574
Vaggacatutthadutiyesu pana tasmiṃyevādhikāre ‘‘paradvebhāvo ṭhāne’’ti ca vattate.
However, regarding the fourth and second letters of the classes, "paradvebhāvo ṭhāne" also applies in that same context.
Đối với các phụ âm thứ tư và thứ hai của nhóm, trong cùng phạm vi đó, ‘‘paradvebhāvo ṭhāne’’ (sự lặp đôi phụ âm kế tiếp ở vị trí quy định) cũng được áp dụng.
575
Vaggacatutthadutiyānaṃ sadisavasena dvibhāve sampatte niyamatthamāha.
To regulate the doubling of the fourth and second letters of the classes when it would normally occur due to similarity, this is stated.
Khi sự lặp đôi của các phụ âm thứ tư và thứ hai của nhóm theo cách tương tự xảy ra, quy tắc này được đưa ra để giới hạn.
576
42. Vagge ghosāghosānaṃ tatiyapaṭhamā.
42. The third and first letters for voiced and unvoiced (consonants) in a class.
42. Các phụ âm thứ ba và thứ nhất của nhóm trong các âm hữu thanh và vô thanh.
577
Saramhā parabhūtānaṃ vagge ghosāghosānaṃ byañjanānaṃ yathākkamaṃ vaggatatiya paṭhamakkharā dvibhāvaṃ gacchanti ṭhāneti ṭhānāsannavasena tabbagge tatiyapaṭhamāva honti.
The voiced and unvoiced consonants of a class, which immediately follow a vowel, undergo doubling as the third and first letters of that class, respectively, in a certain position, or rather, in close proximity to that position, they become the third and first letters of that specific class.
Các phụ âm hữu thanh và vô thanh của nhóm theo sau nguyên âm sẽ được lặp đôi thành các phụ âm thứ ba và thứ nhất của nhóm tương ứng ở vị trí quy định, tức là chúng sẽ là các phụ âm thứ ba và thứ nhất của nhóm đó theo vị trí gần nhất.
578
Ettha ca sampatte niyamattā ghosāghosaggahaṇena catutthadutiyāva adhippetā, itarathā aniṭṭhappasaṅgosiyā.
Here, since it is a regulation for what would naturally occur, the inclusion of ghosāghosa (voiced and unvoiced) implies the fourth and second letters, otherwise there would be an undesirable implication.
Ở đây, do sự giới hạn được áp dụng, các từ ghosāghosa (hữu thanh và vô thanh) chỉ ám chỉ các phụ âm thứ tư và thứ hai; nếu không, sẽ có khả năng xảy ra những trường hợp không mong muốn.
Tena ‘‘kataññū, tannayo, tammayo’’tiādīsu vaggapañcamānaṃ satipi ghosatte tatiyappasaṅgona hoti, ṭhānādhikārato vā.
Therefore, in cases like "kataññū, tannayo, tammayo," even though the fifth letters of the class are voiced, there is no implication of the third, or it is due to the context of the position.
Do đó, trong các ví dụ như ‘‘kataññū, tannayo, tammayo’’, mặc dù các phụ âm thứ năm của nhóm là hữu thanh, nhưng không có khả năng trở thành phụ âm thứ ba, hoặc là do phạm vi của vị trí quy định.
579
Gharādīsu pa u du niādiparacatutthesu tāva – pagharati paggharati, evaṃ uggharati, ugghāṭeti, dugghoso, nigghoso, eseva cajjhānaphalo, paṭhamajjhānaṃ, abhijjhāyati, ujjhāyati, viddhaṃseti, uddhaṃsito, uddhāro, niddhāro, niddhano, niddhuto, vibbhanto, ubbhato, dubbhikkhaṃ, nibbhayaṃ, tabbhāvo, catuddhā, cabhubbhi, chaddhā, saddhammo, sabbhūto, mahaddhano, mahabbhayaṃ.
Furthermore, regarding ghara and so forth, in the fourth consonants (of the varga groups) after pa, u, du, ni, etc. – pagharati becomes paggharati (flows forth, gushes forth); similarly uggharati (gushes forth), ugghāṭeti (opens); dugghoso (ill-sounding), nigghoso (sound, rumor); eseva cajjhānaphalo (this indeed is the fruit of jhāna), paṭhamajjhānaṃ (first jhāna); abhijjhāyati (meditates on), ujjhāyati (murmurs, complains); viddhaṃseti (destroys), uddhaṃsito (destroyed); uddhāro (uplift), niddhāro (determination); niddhano (moneyless), niddhuto (shaken off); vibbhanto (bewildered), ubbhato (lifted up); dubbhikkhaṃ (famine), nibbhayaṃ (fearless); tabbhāvo (that state); catuddhā (fourfold), cabhubbhi (six-part); chaddhā (sixfold), saddhammo (true Dhamma); sabbhūto (existent); mahaddhano (great wealth), mahabbhayaṃ (great danger).
Trong các từ như ghara (nhà), pa, u, du, ni và các từ khác có phụ âm thứ tư – pagharati (chảy ra) trở thành paggharati; tương tự, uggharati (nổi lên), ugghāṭeti (mở ra), dugghoso (tiếng ồn), nigghoso (tiếng vang), eseva cajjhānaphalo (đây là quả của thiền), paṭhamajjhānaṃ (sơ thiền), abhijjhāyati (khởi tà kiến), ujjhāyati (phàn nàn), viddhaṃseti (phá hủy), uddhaṃsito (bị phá hủy), uddhāro (sự giải thoát), niddhāro (sự xác định), niddhano (không của cải), niddhuto (bị rũ sạch), vibbhanto (bị lạc lối), ubbhato (được nhổ lên), dubbhikkhaṃ (nạn đói), nibbhayaṃ (không sợ hãi), tabbhāvo (trạng thái đó), catuddhā (bốn cách), cabhubbhi (sáu cách), chaddhā (sáu cách), saddhammo (Chánh pháp), sabbhūto (tất cả chúng sinh), mahaddhano (giàu có), mahabbhayaṃ (đại nạn).
580
Yavata mādesādīsu – bojjhaṅgā, āsabbhaṃ, bujjhitabbaṃ, bujjhati.
Regarding yavata, mādesādi, etc. – bojjhaṅgā (factors of awakening), āsabbhaṃ (excellent), bujjhitabbaṃ (to be understood), bujjhati (understands).
Trong các từ như yavata, mādesa v.v. – bojjhaṅgā (các chi phần giác ngộ), āsabbhaṃ (tối thượng), bujjhitabbaṃ (nên giác ngộ), bujjhati (giác ngộ).
581
Ṭhāneti kiṃ?
Why is "in the place" mentioned?
Ṭhāne (ở vị trí) nghĩa là gì?
Sīlavantassa jhāyino, ye jhānappasutā dhīrā, nidhānaṃ, mahādhanaṃ.
sīlavantassa jhāyino (of the virtuous meditator), ye jhānappasutā dhīrā (those wise ones intent on jhāna), nidhānaṃ (treasure), mahādhanaṃ (great wealth).
sīlavantassa jhāyino (của người giữ giới hành thiền), ye jhānappasutā dhīrā (những bậc trí chuyên cần thiền định), nidhānaṃ (tài sản chôn giấu), mahādhanaṃ (tài sản lớn).
582
Rassākāratoparaṃ vaggadutiyesu – pañca khandhā pañcakkhandhā, evaṃrūpakkhandho, akkhamo, abhikkhaṇaṃ, avikkhepo, jātikkhettaṃ, dhātukkhobho, āyukkhayo.
Regarding second consonants of the varga groups, after a short vowel – pañca khandhā becomes pañcakkhandhā (five aggregates); similarly rūpakkhandho (material aggregate); akkhamo (impatient), abhikkhaṇaṃ (frequently), avikkhepo (non-distraction); jātikkhettaṃ (field of birth), dhātukkhobho (disturbance of elements), āyukkhayo (expiration of life).
Sau nguyên âm ngắn và phụ âm thứ hai của varga – pañca khandhā (năm uẩn) trở thành pañcakkhandhā; tương tự, rūpakkhandho (sắc uẩn), akkhamo (không thể chịu đựng), abhikkhaṇaṃ (thường xuyên), avikkhepo (không tán loạn), jātikkhettaṃ (cánh đồng sinh), dhātukkhobho (sự xáo trộn của các yếu tố), āyukkhayo (sự tận cùng của tuổi thọ).
Setachattaṃ setacchattaṃ, evaṃ sabbacchannaṃ, vicchinnaṃ, bodhicchāyā, jambucchāyā, samucchedo.
setachattaṃ becomes setacchattaṃ (white parasol); similarly sabbacchannaṃ (completely covered), vicchinnaṃ (cut off), bodhicchāyā (shade of the Bodhi tree), jambucchāyā (shade of the rose-apple tree), samucchedo (eradication).
setachattaṃ (lọng trắng) trở thành setacchattaṃ; tương tự, sabbacchannaṃ (được che phủ hoàn toàn), vicchinnaṃ (bị cắt đứt), bodhicchāyā (bóng cây Bồ đề), jambucchāyā (bóng cây jāmbu), samucchedo (sự đoạn diệt hoàn toàn).
Tatra ṭhito tatraṭṭhito, evaṃ thalaṭṭhaṃ, jalaṭṭhaṃ, adhiṭṭhitaṃ, niṭṭhitaṃ, cattāriṭṭhānāni, garuṭṭhāniyo, samuṭṭhito, suppaṭṭhāno.
tatra ṭhito becomes tatraṭṭhito (standing there); similarly thalaṭṭhaṃ (standing on land), jalaṭṭhaṃ (standing in water); adhiṭṭhitaṃ (determined), niṭṭhitaṃ (completed); cattāriṭṭhānāni (four places); garuṭṭhāniyo (worthy of respect); samuṭṭhito (arisen), suppaṭṭhāno (well-established).
tatra ṭhito (đứng ở đó) trở thành tatraṭṭhito; tương tự, thalaṭṭhaṃ (ở trên đất), jalaṭṭhaṃ (ở trong nước), adhiṭṭhitaṃ (được quyết định), niṭṭhitaṃ (đã hoàn thành), cattāriṭṭhānāni (bốn vị trí), garuṭṭhāniyo (đáng tôn kính), samuṭṭhito (khởi lên), suppaṭṭhāno (được thiết lập tốt).
Yasatthero, yattha, tattha, pattharati, vitthāro, abhitthuto, vitthambhito, anutthunaṃ, catuttho, kuttha.
yasatthero (Elder Yasa), yattha (where), tattha (there), pattharati (spreads), vitthāro (expansion), abhitthuto (praised), vitthambhito (supported), anutthunaṃ (lamenting), catuttho (fourth), kuttha (where?).
yasatthero (trưởng lão Yasa), yattha (ở đâu), tattha (ở đó), pattharati (trải ra), vitthāro (sự mở rộng), abhitthuto (được ca ngợi), vitthambhito (được chống đỡ), anutthunaṃ (than vãn), catuttho (thứ tư), kuttha (ở đâu).
Papphoṭeti, mahapphalaṃ, nipphalaṃ, vipphāro, paripphuseyya, madhupphāṇitaṃ.
papphoṭeti (strikes), mahapphalaṃ (great fruit), nipphalaṃ (fruitless), vipphāro (pervasion), paripphuseyya (should pervade), madhupphāṇitaṃ (honey and molasses).
papphoṭeti (vỗ), mahapphalaṃ (quả lớn), nipphalaṃ (không quả), vipphāro (sự lan tỏa), paripphuseyya (có thể rải khắp), madhupphāṇitaṃ (mật ong và đường thốt nốt).
583
Ākārato – ākhāto ākkhāto, evaṃ taṇhākkhayo, āṇākkhettaṃ, saññākkhandho, āchādayati, ācchādayati, evaṃ ācchindati, nāvāṭṭhaṃ, āttharati, āpphoṭeti.
Regarding long vowel – ākhāto becomes ākkhāto (proclaimed); similarly taṇhākkhayo (extinction of craving), āṇākkhettaṃ (sphere of authority), saññākkhandho (aggregate of perception); āchādayati becomes ācchādayati (covers); similarly āchindati (cuts off); nāvāṭṭhaṃ (ship's mast); āttharati (spreads out); āpphoṭeti (snaps).
Từ nguyên âm ā – ākhāto (đã nói) trở thành ākkhāto; tương tự, taṇhākkhayo (sự diệt trừ khát ái), āṇākkhettaṃ (phạm vi quyền lực), saññākkhandho (tưởng uẩn), āchādayati (che phủ) trở thành ācchādayati; tương tự, ācchindati (cắt đứt), nāvāṭṭhaṃ (cái thuyền), āttharati (trải ra), āpphoṭeti (vỗ).
584
Saramhāti kiṃ?
Why is "after a vowel" mentioned?
Saramhā (từ nguyên âm) nghĩa là gì?
Saṅkhāro, taṅkhaṇe, sañchannaṃ, taṇṭhānaṃ, santhuto, tamphalaṃ.
saṅkhāro (volitional formation), taṅkhaṇe (at that moment), sañchannaṃ (covered), taṇṭhānaṃ (that place), santhuto (familiar), tamphalaṃ (that fruit).
saṅkhāro (hành), taṅkhaṇe (ngay lúc đó), sañchannaṃ (được che phủ), taṇṭhānaṃ (vị trí đó), santhuto (được ca ngợi), tamphalaṃ (quả đó).
585
Ṭhāneti kiṃ?
Why is "in the place" mentioned?
Ṭhāne (ở vị trí) nghĩa là gì?
Pūvakhajjakaṃ, tassa chaviyādīni chinditvā, yathā ṭhitaṃ, kathaṃ, kammaphalaṃ.
pūvakhajjakaṃ (cakes and sweets), tassa chaviyādīni chinditvā (having cut its skin etc.), yathā ṭhitaṃ (as it stands), kathaṃ (how), kammaphalaṃ (fruit of kamma).
pūvakhajjakaṃ (bánh ngọt), tassa chaviyādīni chinditvā (sau khi cắt da của nó v.v.), yathā ṭhitaṃ (như đã đứng), kathaṃ (làm sao), kammaphalaṃ (quả nghiệp).
586
Nikamati, nipatti, nicayo, nicarati, nitaraṇaṃ iccatra – ‘‘do dhassa cā’’ti ettha caggahaṇassa bahulatthattā tena caggahaṇena yathāpayogaṃ bahudhā ādeso siyā.
In nikamati (goes forth), nipatti (falls down), nicayo (heap), nicarati (wanders), nitaraṇaṃ (crossing over), here, because the word ca in the rule "do dhassa cā" (change of d to dh and c) implies variety, by that particle ca, the substitution may occur in various ways according to usage.
Trong các từ như nikamati (đi ra), nipatti (sự rơi xuống), nicayo (sự tích lũy), nicarati (đi lại), nitaraṇaṃ (sự vượt qua) – ở đây, vì từ ca trong câu ‘‘do dhassa cā’’ (dha trở thành ca) có nghĩa là bahula (đa dạng), nên với từ ca đó, sự thay thế có thể xảy ra theo nhiều cách tùy theo cách sử dụng.
587
Yathā – ni upasaggato kamu pada ci cara tarānaṃ paṭhamassa vaggadutiyo iminā dvittaṃ, nikkhamati, nipphatti, nicchayo, niccharati, nittharaṇaṃ.
For example – from the prefix ni, for kamu, pada, ci, cara, tara, the first consonant of the varga group is doubled by this rule, resulting in nikkhamati (goes forth), nipphatti (completion), nicchayo (certainty), niccharati (flows out), nittharaṇaṃ (crossing over).
Ví dụ – từ tiền tố ni đối với kamu, pada, ci, cara, tara, phụ âm đầu tiên của chúng được nhân đôi bởi quy tắc này, trở thành phụ âm thứ hai của varga: nikkhamati (đi ra), nipphatti (sự hoàn thành), nicchayo (sự quyết định), niccharati (chảy ra), nittharaṇaṃ (sự vượt qua).
588
Tathā bo vassa kuva diva siva vajādīnaṃ dvirūpassāti vakāradvayassa bakāradvayaṃ, yathā – kubbanto, evaṃ kubbāno, kubbanti, sadhātvantayādesassa dvittaṃ.
Similarly, for bo vassa, when ku, va, di, si, va, ja, etc., are doubled, the two vas become two bas. For example – kubbanto (doing); similarly kubbāno (doing), kubbanti (they do); the doubled final consonant of the root sa.
Tương tự, đối với va của bo trong kuva, diva, siva, vaja v.v., hai chữ va trở thành hai chữ ba, ví dụ – kubbanto (đang làm); tương tự, kubbāno (đang làm), kubbanti (họ làm), sự nhân đôi của sự thay thế ở cuối gốc động từ.
Divati dibbati, evaṃ dibbanto, sibbati, sibbanto, pavajati pabbajati, pabbajanto, nivānaṃ nibbānaṃ, nibbuto, nibbindati, udabbayaṃ iccādi.
divati becomes dibbati (plays); similarly dibbanto (playing); sibbati (sews), sibbanto (sewing); pavajati becomes pabbajati (goes forth), pabbajanto (going forth); nivānaṃ becomes nibbānaṃ (Nibbāna); nibbuto (extinguished); nibbindati (is disgusted); udabbayaṃ (expenditure), etc.
divati (chơi) trở thành dibbatī; tương tự, dibbbanto (đang chơi), sibbati (khâu), sibbanto (đang khâu), pavajati (xuất gia) trở thành pabbajati, pabbajanto (đang xuất gia), nivānaṃ (sự tắt) trở thành nibbānaṃ, nibbuto (đã tắt), nibbindati (chán ghét), udabbayaṃ (sự phát sinh) v.v.
589
Lo rassa pari taruṇādīnaṃ kvaci.
Lo for ra, sometimes in words like pari, taruṇa.
Đôi khi r trở thành l trong các từ như pari, taruṇa v.v.
Paripanno palipanno, evaṃ palibodho, pallaṅkaṃ, taruṇo taluno, mahāsālo, māluto, sukhumālo.
paripanno becomes palipanno (sunk in mud); similarly palibodho (hindrance), pallaṅkaṃ (couch); taruṇo becomes taluno (young); mahāsālo (great hall); māluto (wind); sukhumālo (delicate).
paripanno (đã rơi vào) trở thành palipanno; tương tự, palibodho (chướng ngại), pallaṅkaṃ (tư thế kiết già), taruṇo (trẻ) trở thành taluno, mahāsālo (cây sala lớn), māluto (gió), sukhumālo (mỏng manh).
590
Ṭo tassa dukkatādīnaṃ kvaci.
Ṭo for ta, sometimes in words like dukkata.
Đôi khi t trở thành ṭ trong các từ như dukkata v.v.
Yathā – dukkataṃ dukkaṭaṃ, evaṃ sukaṭaṃ, pahaṭo, patthaṭo, uddhaṭo, visaṭo iccādi.
For example – dukkataṃ becomes dukkataṃ (bad deed); similarly sukaṭaṃ (good deed), pahaṭo (struck), patthaṭo (spread out), uddhaṭo (extracted), visaṭo (diffused), etc.
Ví dụ – dukkataṃ (việc xấu) trở thành dukkaṭaṃ; tương tự, sukaṭaṃ (việc tốt), pahaṭo (được đánh), patthaṭo (được trải ra), uddhaṭo (được nhổ lên), visaṭo (được trải rộng) v.v.
591
Ko tassa niyatādīnaṃ kvaci.
Ko for ta, sometimes in words like niyata.
Đôi khi t trở thành k trong các từ như niyata v.v.
Niyato niyako.
niyato becomes niyako (certain).
niyato (được quyết định) trở thành niyako.
592
Yo jassa nijādissa vā, nijaṃputtaṃ niyaṃputtaṃ.
Yo for ja, or in words like nija; nijaṃputtaṃ becomes niyaṃputtaṃ (one's own son).
Hoặc j trở thành y trong nija v.v., nijaṃputtaṃ (con của mình) trở thành niyaṃputtaṃ.
593
Ko gassa kulūpagādīnaṃ, kulūpago kulūpako.
Ko for ga, in words like kulūpaga; kulūpago becomes kulūpako (one who frequents a family).
g trở thành k trong kulūpaga v.v., kulūpago (người đến gia đình) trở thành kulūpako.
594
Tathā ṇo nassa pa pariādito.
Similarly, ṇo for na, after pa, pari, etc..
Tương tự, n trở thành ṇ sau pa, pari v.v..
Panidhānaṃ paṇidhānaṃ, evaṃ paṇipāto, paṇāmo, paṇītaṃ, pariṇato, pariṇāmo, ninnayo niṇṇayo, evaṃ uṇṇato, oṇato iccādi.
panidhānaṃ becomes paṇidhānaṃ (aspiration); similarly paṇipāto (prostration), paṇāmo (salutation), paṇītaṃ (excellent); pariṇato (matured), pariṇāmo (change); ninnayo becomes niṇṇayo (decision); similarly uṇṇato (elevated), oṇato (bent down), etc.
panidhānaṃ (sự quyết tâm) trở thành paṇidhānaṃ; tương tự, paṇipāto (sự đảnh lễ), paṇāmo (sự cúi chào), paṇītaṃ (tinh tế), pariṇato (đã trưởng thành), pariṇāmo (sự biến đổi), ninnayo (sự quyết định) trở thành niṇṇayo; tương tự, uṇṇato (nổi lên), oṇato (cúi xuống) v.v.
595
Patiaggi, patihaññati itīdha –
In patiaggi and patihaññati –
Trong patiaggi (đối với lửa), patihaññati (bị đánh trả) –
596
43. Kvaci paṭi patissa.
43. Sometimes paṭi for pati.
43. Đôi khi pati trở thành paṭi.
597
Patiiccetassa upasaggassa sare vā byañjane vā pare kvaci paṭiādeso hoti pubbassaralopo.
The prefix pati, when followed by a vowel or a consonant, sometimes becomes paṭi, with the elision of the preceding vowel.
Tiền tố pati đôi khi trở thành paṭi khi có nguyên âm hoặc phụ âm theo sau, và nguyên âm trước bị lược bỏ.
Paṭaggi, paṭihaññati.
paṭaggi (against fire), paṭihaññati (is obstructed).
paṭaggi (đối với lửa), paṭihaññati (bị đánh trả).
598
Kvacīti kiṃ?
Why is "sometimes" mentioned?
Kvacī (đôi khi) nghĩa là gì?
Paccattaṃ, patilīyati.
paccattaṃ (individually), patilīyati (retreats).
paccattaṃ (riêng mình), patilīyati (ẩn mình).
599
Puthajano puthabhūtaṃ itīdha ‘‘anto’’ti vattate.
In puthajano (ordinary person) and puthabhūtaṃ (separated), "the end" is implied here.
Trong puthajano (phàm nhân), puthabhūtaṃ (đã trở thành riêng biệt) – ở đây, từ ‘‘anto’’ (cuối) được áp dụng.
600
44. Puthassu byañjane.
44. u for putha before a consonant.
44. putha trở thành u khi có phụ âm theo sau.
601
Puthaiccetassa anto saro ukāro hoti byañjane pare, dvittaṃ.
The final vowel of putha becomes u when followed by a consonant, and the consonant is doubled.
Nguyên âm cuối của putha trở thành u khi có phụ âm theo sau, và được nhân đôi.
Puthujjano, puthubhūtaṃ.
puthujjano (ordinary person), puthubhūtaṃ (separated).
puthujjano (phàm nhân), puthubhūtaṃ (đã trở thành riêng biệt).
602
Byañjaneti kiṃ?
Why is "before a consonant" mentioned?
Byañjane (khi có phụ âm) nghĩa là gì?
Putha ayaṃ.
putha ayaṃ (this separate).
putha ayaṃ (cái này riêng biệt).
‘‘Puthassa a putha’’iti samāseneva siddhe puna antaggahaṇādhikārena kvaci aputhantassāpi uttaṃ sare.
Though it is established by samāsa (compound) as "puthassa a putha", by the additional mention of "anta", sometimes u also occurs for the non-final putha before a vowel.
Mặc dù có thể đạt được bằng cách ghép từ ‘‘Puthassa a putha’’ (a của putha trở thành putha), nhưng việc thêm từ anta (cuối) một lần nữa cho thấy rằng đôi khi u cũng xuất hiện ở cuối các từ không phải putha khi có nguyên âm theo sau.
603
Mano aññaṃ manuññaṃ, evaṃ imaṃ evumaṃ, paralopo, iti evaṃ itvevaṃ, ukārassa vakāro.
mano aññaṃ becomes manuññaṃ (agreeable); similarly imaṃ evumaṃ (thus this); elision of the latter (vowel); iti evaṃ becomes itvevaṃ (thus indeed); va for u.
mano aññaṃ (tâm khác) trở thành manuññaṃ (dễ chịu); tương tự, imaṃ evaṃ (cái này như vậy) trở thành evumaṃ (như vậy), nguyên âm sau bị lược bỏ, iti evaṃ (như vậy) trở thành itvevaṃ (như vậy), nguyên âm u trở thành va.
604
Avakāso, avanaddho, avavadati, avasānamitīdha –
In avakāso (opportunity), avanaddho (covered), avavadati (advises), avasānaṃ (end) –
Trong avakāso (cơ hội), avanaddho (bị trói buộc), avavadati (quở trách), avasānaṃ (sự kết thúc) –
605
‘‘Kvaci byañjane’’ti ca vattate.
"Sometimes before a consonant" is also implied.
‘‘Kvaci byañjane’’ (đôi khi khi có phụ âm) cũng được áp dụng.
606
45. O avassa.
45. o for ava.
45. ava trở thành o.
607
Avaiccetassa upasaggassa okāro hoti kvaci byañjane pare.
The prefix ava sometimes becomes o when followed by a consonant.
Tiền tố ava đôi khi trở thành o khi có phụ âm theo sau.
Okāso, onaddho, ovadati, osānaṃ.
okāso (opportunity), onaddho (covered), ovadati (advises), osānaṃ (end).
okāso (cơ hội), onaddho (bị trói buộc), ovadati (quở trách), osānaṃ (sự kết thúc).
608
Kvacīti kiṃ?
Why is "sometimes" mentioned?
Kvacī (đôi khi) nghĩa là gì?
Avasānaṃ, avasussatu.
avasānaṃ (end), avasussatu (may it dry up).
avasānaṃ (sự kết thúc), avasussatu (hãy khô héo).
609
Byañjaneti kiṃ?
Why is "before a consonant" mentioned?
Byañjane (khi có phụ âm) nghĩa là gì?
Avayāgamanaṃ, avekkhati.
avayāgamanaṃ (going down), avekkhati (looks down).
avayāgamanaṃ (sự đi xuống), avekkhati (nhìn xuống).
610
Avagate sūriye, avagacchati, avagahetvā itīdha –
In avagate sūriye (when the sun has set), avagacchati (understands), avagahetvā (having understood) –
Trong avagate sūriye (khi mặt trời lặn), avagacchati (hiểu), avagahetvā (sau khi nắm lấy) –
611
‘‘Avasse’’ti vattate oggahaṇañca.
"avasse" (for ava) and "the particle o" are implied.
‘‘Avasse’’ (của ava) và ‘‘oggahaṇaṃ’’ (sự tiếp nhận o) được áp dụng.
612
46. Tabbiparītūpapade byañjane ca.
46. And before a consonant in a word contrary to that (o-particle).
46. Và khi có tiền tố ngược lại trong phụ âm.
613
Avasaddassa upapade tiṭṭhamānassa tassokārassa viparīto ca hoti byañjane pare.
The o particle of the word ava, when standing as an upapada, also becomes its contrary (i.e., u) when followed by a consonant.
Nguyên âm o của từ ava khi đứng ở vị trí tiền tố cũng trở thành ngược lại khi có phụ âm theo sau.
614
Tassa viparīto tabbiparīto, upoccāritaṃ padaṃ upapadaṃ, okāraviparītoti ukārassetaṃ adhivacanaṃ.
Tabbiparīto means "contrary to that (o)"; upoccāritaṃ padaṃ means "a word articulated near (another)"; okāraviparīto is an appellation for u.
tassa viparīto (ngược lại của nó) là tabbiparīto, upoccāritaṃ padaṃ (từ được phát âm gần) là upapadaṃ, okāraviparīto (ngược lại của o) là tên gọi của u.
Casaddo katthaci nivattanattho, dvittaṃ.
The word ca here sometimes indicates cessation; (and there is) doubling.
Từ ca (và) đôi khi có nghĩa là sự ngăn cản, sự nhân đôi.
Uggate sūriye, uggacchati, uggahetvā.
uggate sūriye (when the sun has risen), uggacchati (rises), uggahetvā (having taken up).
uggate sūriye (khi mặt trời mọc), uggacchati (đi lên), uggahetvā (sau khi nắm lấy).
615
Atippakho tāva, parasataṃ, parasahassaṃ itīdha –
In atippakho tāva (indeed very skillful), parasataṃ (hundredfold), parasahassaṃ (thousandfold) –
Trong atippakho tāva (trước hết là cực kỳ tốt), parasataṃ (một trăm khác), parasahassaṃ (một ngàn khác) –
616
‘‘Āgamo’’ti vattate.
"Augment" is implied.
‘‘Āgamo’’ (sự thêm vào) được áp dụng.
617
47. Kvaci o byañjane.
47. Sometimes o before a consonant.
47. Đôi khi o khi có phụ âm.
618
Byañjane pare kvaci okārāgamo hotīti atippa parasaddehi okārāgamo ‘‘yavamada’’iccādisutte casaddena atippato gakārāgamo ca.
When followed by a consonant, sometimes the augment o occurs. Thus, the augment o from the words atippa and para, and also the augment ga from atippa by the ca particle in the rule "yavamada" and so forth.
Khi có phụ âm theo sau, đôi khi có sự thêm vào nguyên âm o. Vì vậy, từ atippa và para có sự thêm vào o. Và với từ ca trong quy tắc ‘‘yavamada’’ v.v., có sự thêm vào ga cho atippa.
619
Atippago kho tāva, parosataṃ, parosahassaṃ, ettha ‘‘sarā sare lopa’’nti pubbassaralopo.
atippago kho tāva (indeed very skillful), parosataṃ (hundredfold), parosahassaṃ (thousandfold); here, pubbassaralopo (elision of the preceding vowel) occurs by "elision of vowels before vowels".
atippago kho tāva (trước hết là cực kỳ nhanh), parosataṃ (hơn một trăm), parosahassaṃ (hơn một ngàn), ở đây ‘‘sarā sare lopa’’ (nguyên âm bị lược bỏ khi có nguyên âm theo sau) là sự lược bỏ nguyên âm trước.
620
Manamayaṃ, ayamayaṃ itīdha ‘‘manogaṇādīna’’nti vattate.
In manamayaṃ (mind-made), ayamayaṃ (iron-made), "of the manogana group" is implied.
Trong manamayaṃ (do tâm tạo ra), ayamayaṃ (do sắt tạo ra) – ở đây ‘‘manogaṇādīnaṃ’’ (của nhóm mana v.v.) được áp dụng.
621
48. Etesamo lope.
48. o for these (words) upon elision.
48. Những từ này có o khi bị lược bỏ.
622
Etesaṃ manogaṇādīnamanto ottamāpajjate vibhattilope kate.
The final vowel of these words of the manogana group becomes o when the case ending is elided.
Nguyên âm cuối của nhóm mana v.v. trở thành o sau khi lược bỏ biến cách.
623
Manomayaṃ, ayomayaṃ, evaṃ manoseṭṭhā, ayopatto, tapodhano, tamonudo, siroruho, tejokasiṇaṃ, rajojallaṃ, ahorattaṃ, rahogato.
manomayaṃ (mind-made), ayomayaṃ (iron-made); similarly manoseṭṭhā (chief among men), ayopatto (iron bowl), tapodhano (one whose wealth is asceticism), tamonudo (dispeller of darkness), siroruho (hair of the head), tejokasiṇaṃ (light kasiṇa), rajojallaṃ (dust and dirt), ahorattaṃ (day and night), rahogato (gone to solitude).
manomayaṃ (do tâm tạo ra), ayomayaṃ (do sắt tạo ra); tương tự, manoseṭṭhā (tâm là tối thượng), ayopatto (bát sắt), tapodhano (người có khổ hạnh là tài sản), tamonudo (người xua tan bóng tối), siroruho (tóc), tejokasiṇaṃ (biến xứ lửa), rajojallaṃ (bụi bẩn), ahorattaṃ (ngày đêm), rahogato (đã đi đến nơi vắng vẻ).
624
Ādisaddena āpodhātu, vāyodhātu.
By the word "ādi" (etc.), āpodhātu (water element), vāyodhātu (wind element).
Với từ ādi (v.v.) – āpodhātu (thủy đại), vāyodhātu (phong đại).
625
Sīhagatiyā vādhikārato idha na bhavati, manamattena manacchaṭṭhānaṃ, ayakapallaṃ, tamavinodano, manaāyatanaṃ.
Due to the rule of "vā" (or) in sīhagatiyā, it does not occur here: manamattena (by mere thought), manacchaṭṭhānaṃ (the sixth sense-base of mind), ayakapallaṃ (iron shovel), tamavinodano (dispeller of darkness), manaāyatanaṃ (mind-base).
Do quy tắc vā (hoặc) trong sīhagatiyā (bước đi của sư tử), điều này không xảy ra ở đây: manamattena (chỉ bằng tâm), manacchaṭṭhānaṃ (vị trí của sáu giác quan), ayakapallaṃ (cái chày sắt), tamavinodano (người xua tan bóng tối), manaāyatanaṃ (tâm xứ).
626
Iti byañjanasandhividhānaṃ niṭṭhitaṃ.
Thus concludes the section on Consonant Sandhi.
Như vậy, phần quy tắc hòa âm phụ âm đã hoàn thành.
627
Niggahītasandhividhāna
Niggahīta Sandhi Section
Quy tắc hòa âm Niggahīta
628
Atha niggahītasandhi vuccate.
Now, Niggahīta Sandhi is explained.
Bây giờ, quy tắc hòa âm niggahīta được trình bày.
629
Taṇhaṃ karo, raṇaṃ jaho, saṃ ṭhito, jutiṃ dharo, saṃ mato itīdha ‘‘niggahīta’’nti adhikāro, ‘‘byañjane’’ti vattate.
In taṇhaṃ karo (makes craving), raṇaṃ jaho (abandoning strife), saṃ ṭhito (standing well), jutiṃ dharo (bearing radiance), saṃ mato (well-regarded), "niggahīta" is implied, and "before a consonant" is implied.
Trong taṇhaṃ karo (làm khát ái), raṇaṃ jaho (từ bỏ chiến đấu), saṃ ṭhito (đã đứng cùng), jutiṃ dharo (mang ánh sáng), saṃ mato (đã đồng ý) – ở đây, ‘‘niggahīta’’ (niggahīta) là tiêu đề, ‘‘byañjane’’ (khi có phụ âm) được áp dụng.
630
49. Vaggantaṃ vā vagge.
49. Niggahīta becomes the final consonant of its varga group, optionally, before a varga consonant.
49. Hoặc là phụ âm cuối varga khi có phụ âm varga.
631
Vaggabhūte byañjane pare niggahītaṃ kho vaggantaṃ vā pappotīti nimittānusvarānaṃ ṭhānāsannavasena tabbaggapañcamo hoti.
When a niggahīta is followed by a varga consonant, it optionally becomes the final consonant of that varga group. Thus, according to the proximity of place of articulation and resonance, it becomes the fifth consonant of that varga group.
Khi có phụ âm varga theo sau, niggahīta hoặc trở thành phụ âm cuối của varga đó, tức là phụ âm thứ năm của varga đó, tùy theo vị trí gần của dấu hiệu và âm mũi.
Vavatthitavibhāsatthoyaṃ vāsaddo.
This particle "vā" (optionally) indicates a fixed or regulated option.
Từ vā (hoặc) này có nghĩa là sự lựa chọn được quy định.
Tena ‘‘taṇhaṅkaro, raṇañjaho, saṇṭhito, jutindharo, sammato’’tiādīsu niccaṃ.
Therefore, in (words) like "taṇhaṅkaro, raṇañjaho, saṇṭhito, jutindharo, sammato," it is always (fixed).
Do đó, trong các trường hợp như ‘‘taṇhaṅkaro, raṇañjaho, saṇṭhito, jutindharo, sammato’’ thì luôn luôn*.
632
Taṅkaroti taṃ karoti, taṅkhaṇaṃ taṃkhaṇaṃ, saṅgaho saṃgaho, taṅghataṃ taṃ ghataṃ.
Taṅkaroti (from) taṃ karoti, taṅkhaṇaṃ (from) taṃkhaṇaṃ, saṅgaho (from) saṃgaho, taṅghataṃ (from) taṃ ghataṃ.
Taṅkaroti (taṃ karoti), taṅkhaṇaṃ (taṃkhaṇaṃ), saṅgaho (saṃgaho), taṅghataṃ (taṃ ghataṃ).
Dhammañcare dhammaṃ care, tañchannaṃ taṃ channaṃ, tañjātaṃ taṃ jātaṃ, taññāṇaṃ taṃ ñāṇaṃ.
Dhammañcare (from) dhammaṃ care, tañchannaṃ (from) taṃ channaṃ, tañjātaṃ (from) taṃ jātaṃ, taññāṇaṃ (from) taṃ ñāṇaṃ.
Dhammañcare (dhammaṃ care), tañchannaṃ (taṃ channaṃ), tañjātaṃ (taṃ jātaṃ), taññāṇaṃ (taṃ ñāṇaṃ).
Taṇṭhānaṃ taṃ ṭhānaṃ, taṇḍahati bhaṃ ḍahati.
Taṇṭhānaṃ (from) taṃ ṭhānaṃ, taṇḍahati (from) taṃ ḍahati.
Taṇṭhānaṃ (taṃ ṭhānaṃ), taṇḍahati ( bhaṃ ḍahati).
Tantanoti taṃ tanoti, tanthiraṃ taṃ thiraṃ, tandānaṃ taṃ dānaṃ, tandhanaṃ taṃ dhanaṃ, tanniccutaṃ taṃ niccutaṃ.
Tantanoti (from) taṃ tanoti, tanthiraṃ (from) taṃ thiraṃ, tandānaṃ (from) taṃ dānaṃ, tandhanaṃ (from) taṃ dhanaṃ, tanniccutaṃ (from) taṃ niccutaṃ.
Tantanoti (taṃ tanoti), tanthiraṃ (taṃ thiraṃ), tandānaṃ (taṃ dānaṃ), tandhanaṃ (taṃ dhanaṃ), tanniccutaṃ (taṃ niccutaṃ).
Tampatto taṃ patto, tamphalaṃ taṃ phalaṃ, tesambodho tesaṃ bodho, sambhūto saṃbhūto, tammittaṃ taṃ mittaṃ.
Tampatto (from) taṃ patto, tamphalaṃ (from) taṃ phalaṃ, tesambodho (from) tesaṃ bodho, sambhūto (from) saṃbhūto, tammittaṃ (from) taṃ mittaṃ.
Tampatto (taṃ patto), tamphalaṃ (taṃ phalaṃ), tesambodho (tesaṃ bodho), sambhūto (saṃbhūto), tammittaṃ (taṃ mittaṃ).
Kiṅkato kiṃ kato, dātuṅgato dātuṃ gatoti evamādīsu vikappena.
Kiṅkato (from) kiṃ kato, dātuṅgato (from) dātuṃ gato, and so on, optionally.
Kiṅkato (kiṃ kato), dātuṅgato (dātuṃ gato) và các từ tương tự thì tùy chọn.
633
Idha na bhavati, na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, saraṇaṃ gacchāmi.
Here, it does not occur: "na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu", "saraṇaṃ gacchāmi".
Ở đây không có (niggahīta),* na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, saraṇaṃ gacchāmi.
634
Sati copari vāggahaṇe vijjhantare vā idha vāggahaṇakaraṇamatthantaraviññāpanatthaṃ, tena niggahītassa saṃupasaggapumantassa le lakāro.
Even when "vā" (or) is present above, or in the middle of a passage, the use of "vā" (or) here is to indicate a different meaning; by this, the niggahīta of the prefix saṃ (or) a masculine noun gets lakāra.
Khi có từ vā (hoặc) ở phía trên, hoặc ở giữa các trường hợp, hoặc việc đặt từ vā ở đây là để làm rõ một ý nghĩa khác; do đó, niggahīta của tiền tố saṃ (có nghĩa là nam tính)* lakāra (chữ l).
Yathā – paṭisaṃlīno paṭisallīno, evaṃ paṭisallāṇo, sallakkhaṇā, sallekho, sallāpo, puṃliṅgaṃ pulliṅgaṃ.
For example: paṭisaṃlīno (becomes) paṭisallīno; similarly paṭisallāṇo, sallakkhaṇā, sallekho, sallāpo, puṃliṅgaṃ (becomes) pulliṅgaṃ.
Ví dụ: paṭisaṃlīno (paṭisallīno), tương tự paṭisallāṇo, sallakkhaṇā, sallekho, sallāpo, puṃliṅgaṃ (pulliṅgaṃ).
635
Paccattaṃ eva, taṃ eva, tañhi tassa, evañhi vo itīdha ‘‘vā’’ti adhikāro.
In "paccattaṃ eva", "taṃ eva", "tañhi tassa", "evaṃ hi vo" and so forth, "vā" (or) is understood (as governing the rule).
Paccattaṃ eva, taṃ eva, tañhi tassa, evañhi vo – ở đây quyền hạn của từ ‘‘vā’’*.
636
50. Ehe ñaṃ.
50. Ehe ñam.
50. Ehe ñaṃ.
637
Ekāra hakāre pare niggahītaṃ kho ñakāraṃ pappoti vā, ekāre ñādesassa dvibhāvo.
When the letters e and ha follow, the niggahīta optionally takes the letter ña; when e follows, the ñā-substitute is doubled.
Niggahīta tùy chọn biến thành ñakāra khi theo sau là ekāra hoặc hakāra; khi theo sau là ekāra, ñādesa (sự thay thế bằng ñā) được lặp đôi.
638
Paccattaññevapaccattaṃ eva, taññeva taṃ eva, tañhi tassa tañhi tassa, evañhi vo evañhi vo.
Paccattaññeva (from) paccattaṃ eva, taññeva (from) taṃ eva, taññhi tassa (from) tañhi tassa, evaññhi vo (from) evañhi vo.
Paccattaññeva (paccattaṃ eva), taññeva (taṃ eva), taññhi tassa (tañhi tassa), evaññhi vo (evaṃ hi vo).
639
Vavatthitavibhāsattā vāsaddassa evahinipātato aññattha na hoti, yathā – evametaṃ, evaṃ hoti.
Due to the fixed optionality of the word "vā," it does not occur elsewhere from the particle "evahi," for example: "evametaṃ", "evaṃ hoti".
Do tính chất tùy chọn có giới hạn của từ vā,* không xảy ra ở nơi khác ngoài tiểu từ evahi, ví dụ: evametaṃ, evaṃ hoti.
640
Saṃyogo, saṃyojanaṃ, saṃyato, saṃyācikāya, yaṃ yadeva, ānantarikaṃ yamāhu itīdha ‘‘ña’’miti vattate.
In "saṃyogo", "saṃyojanaṃ", "saṃyato", "saṃyācikāya", "yaṃ yadeva", "ānantarikaṃ yamāhu", "ñaṃ" (ñ-sound) is understood (as governing the rule).
Saṃyogo, saṃyojanaṃ, saṃyato, saṃyācikāya, yaṃ yadeva, ānantarikaṃ yamāhu – ở đây ‘‘ña’’miti*.
641
51. Sa ye ca.
51. Sa ye ca.
51. Sa ye ca.
642
Niggahītaṃ kho yakāre pare saha yakārena ñakāraṃ pappoti vā, ñādesassa dvittaṃ.
When the letter ya follows, the niggahīta optionally takes the letter ña together with the letter ya; the ñā-substitute is doubled.
Niggahīta tùy chọn biến thành ñakāra cùng với yakāra khi theo sau là yakāra, và ñādesa (sự thay thế bằng ñā) được lặp đôi.
643
Saññogo saṃyogo, saññojanaṃ saṃyojanaṃ, saññato saṃyato, saññācikāya saṃyācikāya, yaññadeva yaṃ yadeva, ānantarikaññamāhu ānantarikaṃ yamāhu.
Saññogo (from) saṃyogo, saññojanaṃ (from) saṃyojanaṃ, saññato (from) saṃyato, saññācikāya (from) saṃyācikāya, yaññadeva (from) yaṃ yadeva, ānantarikaññamāhu (from) ānantarikaṃ yamāhu.
Saññogo (saṃyogo), saññojanaṃ (saṃyojanaṃ), saññato (saṃyato), saññācikāya (saṃyācikāya), yaññadeva (yaṃ yadeva), ānantarikaññamāhu (ānantarikaṃ yamāhu).
644
Vāsaddassa vavatthitavibhāsattāva saṃpadantato ca sabbanāma yakāraparato ca niggahītā aññattha na hoti.
Due to the fixed optionality of the word "vā," and because it is from the word "saṃ," and also because it is followed by the pronoun ya, the niggahīta does not occur elsewhere.
Do tính chất tùy chọn có giới hạn của từ vā, và niggahīta từ tiền tố saṃ và từ đại từ yakāra,* không xảy ra ở nơi khác.
Yathā – etaṃ yojanaṃ, taṃ yānaṃ, saraṇaṃ yanti.
For example: "etaṃ yojanaṃ", "taṃ yānaṃ", "saraṇaṃ yanti".
Ví dụ: etaṃ yojanaṃ, taṃ yānaṃ, saraṇaṃ yanti.
645
Ettha ca ‘‘saha ye cā’’ti vattabbe ‘‘sa ye cā’’ti vacanato suttantesu sukhuccāraṇatthamakkharalopopīti daṭṭhabbaṃ, tena paṭisaṅkhāya yoniso paṭisaṅkhā yoniso, sayaṃ abhiññāya sacchikatvā sayaṃ abhiññā sacchikatvā, pariyesanāya pariyesanātiādi sijjhati.
Here, it should have been "saha ye ca," but "sa ye ca" is used, indicating that omission of letters also occurs in suttas for ease of pronunciation. By this, "paṭisaṅkhāya yoniso" (becomes) "paṭisaṅkhā yoniso", "sayaṃ abhiññāya sacchikatvā" (becomes) "sayaṃ abhiññā sacchikatvā", "pariyesanāya" (becomes) "pariyesanā," and so on, are established.
Và ở đây, cần phải hiểu rằng việc nói ‘‘sa ye cā’’ thay vì ‘‘saha ye cā’’ là do sự lược bỏ chữ cái để dễ phát âm trong các bài kinh; do đó, paṭisaṅkhāya yoniso (paṭisaṅkhā yoniso), sayaṃ abhiññāya sacchikatvā (sayaṃ abhiññā sacchikatvā), pariyesanāya (pariyesanā) và các từ tương tự được thành lập.
646
Taṃ ahaṃ brūmi, yaṃ āhu, dhanaṃ eva, kiṃ etaṃ, nindituṃ arahati, yaṃ aniccaṃ, taṃ anattā, etaṃ avoca, etaṃ eva iccatra –
In "taṃ ahaṃ brūmi", "yaṃ āhu", "dhanaṃ eva", "kiṃ etaṃ", "nindituṃ arahati", "yaṃ aniccaṃ", "taṃ anattā", "etaṃ avoca", "etaṃ eva"—
Taṃ ahaṃ brūmi, yaṃ āhu, dhanaṃ eva, kiṃ etaṃ, nindituṃ arahati, yaṃ aniccaṃ, taṃ anattā, etaṃ avoca, etaṃ eva – ở đây:
647
52. Madā sare.
52. Madā sare.
52. Madā sare.
648
Niggahītassa kho sare pare makāra dakārādesā honti vā.
When a vowel follows a niggahīta, the makāra and dakāra substitutes optionally occur.
Niggahīta tùy chọn biến thành makāra hoặc dakāra khi theo sau là nguyên âm.
Ettha ca vāsaddādhikārassa vavatthitavibhāsattā dakāro yatetasaddato parasseva.
Here, due to the fixed optionality of the word "vā," the dakāra occurs only after the word yateta.
Và ở đây, do tính chất tùy chọn có giới hạn của quyền hạn từ vā, dakāra chỉ xảy ra khi theo sau từ yateta.
649
Tamahaṃ brūmi, yamāhu, dhanameva, kimetaṃ, ninditumarahati, yadaniccaṃ, tadanattā, etadavoca, etadeva.
Tamahaṃ brūmi, yamāhu, dhanameva, kimetaṃ, ninditumarahati, yadaniccaṃ, tadanattā, etadavoca, etadeva.
Tamahaṃ brūmi, yamāhu, dhanameva, kimetaṃ, ninditumarahati, yadaniccaṃ, tadanattā, etadavoca, etadeva.
650
Vāti kiṃ?
What about "vā"?
Tại sao lại là vā (tùy chọn)?
Taṃ ahaṃ, etaṃ eva, akkocchi maṃ avadhi maṃ.
"Taṃ ahaṃ", "etaṃ eva", "akkocchi maṃ avadhi maṃ".
Taṃ ahaṃ, etaṃ eva, akkocchi maṃ avadhi maṃ.
651
Ettha ca madāti yogavibhāgena byañjanepi vā makāro.
Here, by dividing the rule ("madā"), the makāra optionally occurs even before a consonant.
Và ở đây, bằng cách phân chia yogavibhāga từ madā, makāra cũng tùy chọn xảy ra trước phụ âm.
Tena ‘‘buddhama saraṇama gacchāmī’’tiādi sijjhati.
By this, "buddhama saraṇama gacchāmī" and so forth are established.
Do đó, ‘‘buddhama saraṇama gacchāmī’’ và các từ tương tự được thành lập.
652
Tāsaṃ ahaṃ santike, vidūnaṃ aggaṃ, tassa adāsiṃ ahaṃ itīdha ‘‘sare’’ti vattate.
In "tāsaṃ ahaṃ santike", "vidūnaṃ aggaṃ", "tassa adāsiṃ ahaṃ," "sare" (vowel) is understood (as governing the rule).
Tāsaṃ ahaṃ santike, vidūnaṃ aggaṃ, tassa adāsiṃ ahaṃ – ở đây ‘‘sare’’ (nguyên âm)*.
653
53. Kvaci lopaṃ.
53. Kvaci lopaṃ.
53. Kvaci lopaṃ.
654
Niggahītaṃ kho sare pare lopaṃ pappoti kvaci chandānurakkhaṇe sukhuccāraṇaṭṭhāne.
The niggahīta optionally undergoes elision (lopaṃ) when a vowel follows, sometimes for metrical preservation and ease of pronunciation.
Niggahīta đôi khi bị lược bỏ khi theo sau là nguyên âm, ở những nơi cần bảo toàn nhịp điệu và dễ phát âm.
Pubbassaralopo, parassa asaṃyogantassa dīgho.
There is elision of the preceding vowel, and lengthening of the non-consonant-ending following (vowel).
Nguyên âm trước bị lược bỏ, nguyên âm sau không phải là phụ âm cuối được kéo dài.
655
Tāsāhaṃ santike, vidūnaggaṃ, tassa adāsāhaṃ, tathāgatāhaṃ, evāhaṃ, kyāhaṃ.
Tāsāhaṃ santike, vidūnaggaṃ, tassa adāsāhaṃ, tathāgatāhaṃ, evāhaṃ, kyāhaṃ.
Tāsāhaṃ santike, vidūnaggaṃ, tassa adāsāhaṃ, tathāgatāhaṃ, evāhaṃ, kyāhaṃ.
656
Kvacīti kiṃ?
What about "kvaci" (sometimes)?
Tại sao lại là kvacī (đôi khi)?
Evamassa, kimahaṃ.
"Evamassa", "kimahaṃ".
Evamassa, kimahaṃ.
657
Ariyasaccānaṃ dassanaṃ, etaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ, saṃratto, saṃrāgo, saṃrambho, avisaṃhāro, ciraṃ pavāsiṃ, gantuṃ kāmo, gantuṃ mano itīdha ‘‘kvaci lopa’’nti vattate.
In "ariyasaccānaṃ dassanaṃ", "etaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ", "saṃratto", "saṃrāgo", "saṃrambho", "avisaṃhāro", "ciraṃ pavāsiṃ", "gantuṃ kāmo", "gantuṃ mano," "kvaci lopaṃ" (optional elision) is understood (as governing the rule).
Ariyasaccānaṃ dassanaṃ, etaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ, saṃratto, saṃrāgo, saṃrambho, avisaṃhāro, ciraṃ pavāsiṃ, gantuṃ kāmo, gantuṃ mano – ở đây ‘‘kvaci lopaṃ’’ (đôi khi lược bỏ)*.
658
54. Byañjane ca.
54. Byañjane ca.
54. Byañjane ca.
659
Niggahītaṃ kho byañjane ca pare lopaṃ pappoti kvaci chandānurakkhaṇādimhi.
The niggahīta also optionally undergoes elision when a consonant follows, sometimes for metrical preservation, etc.
Niggahīta cũng đôi khi bị lược bỏ khi theo sau là phụ âm, ở những nơi cần bảo toàn nhịp điệu, v.v.
Rakāra hakāresu upasaggantassa dīgho.
Before rakāra and hakāra, the prefix-ending (vowel) is lengthened.
Tiền tố kết thúc bằng rakāra và hakāra được kéo dài.
660
Ariyasaccāna dassanaṃ, etaṃ buddhāna sāsanaṃ, sāratto, sārāgo, sārambho, avisāhāro, cirappavāsiṃ, dvittaṃ, gantukāmo, gantumano.
Ariyasaccāna dassanaṃ, etaṃ buddhāna sāsanaṃ, sāratto, sārāgo, sārambho, avisāhāro, cirappavāsiṃ (with doubling), gantukāmo, gantumano.
Ariyasaccāna dassanaṃ, etaṃ buddhāna sāsanaṃ, sāratto, sārāgo, sārambho, avisāhāro, cirappavāsiṃ,* lặp đôi, gantukāmo, gantumano.
661
Kvacīti kiṃ?
What about "kvaci" (sometimes)?
Tại sao lại là kvacī (đôi khi)?
Etaṃ maṅgalamuttamaṃ.
"Etaṃ maṅgalamuttamaṃ".
Etaṃ maṅgalamuttamaṃ.
662
Kataṃ iti, kiṃ iti, abhinanduṃ iti, uttattaṃ iva, cakkaṃ iva, kaliṃ idāni, kiṃ idāni, tvaṃ asi, idaṃ api, uttariṃ api, dātuṃ api, sadisaṃ eva itīdha ‘‘niggahītamhā, lopa’’nti ca vattate.
In "kataṃ iti", "kiṃ iti", "abhinanduṃ iti", "uttattaṃ iva", "cakkaṃ iva", "kaliṃ idāni", "kiṃ idāni", "tvaṃ asi", "idaṃ api", "uttariṃ api", "dātuṃ api", "sadisaṃ eva," "niggahītamhā" (from niggahīta) and "lopa" (elision) are understood (as governing the rule).
Kataṃ iti, kiṃ iti, abhinanduṃ iti, uttattaṃ iva, cakkaṃ iva, kaliṃ idāni, kiṃ idāni, tvaṃ asi, idaṃ api, uttariṃ api, dātuṃ api, sadisaṃ eva – ở đây ‘‘niggahītamhā, lopa’’ (từ niggahīta, lược bỏ) cũng*.
663
55. Paro vā saro.
55. Paro vā saro.
55. Paro vā saro.
664
Niggahītamhā paro saro lopaṃ pappoti vā.
The following vowel after a niggahīta optionally undergoes elision.
Nguyên âm theo sau niggahīta tùy chọn bị lược bỏ.
Niggahītassa vaggantattaṃ.
The niggahīta becomes a letter of its respective vaggantā (nasal consonant of the class).
Niggahīta biến thành phụ âm cuối của varga (nhóm).
665
Katanti, kinti, abhinandunti, uttattaṃva, cakkaṃva, kalindāni, kindāni, tvaṃsi, idampi, uttarimpi, dātumpi, sadisaṃva.
Katanti, kinti, abhinandunti, uttattaṃva, cakkaṃva, kalindāni, kindāni, tvaṃsi, idampi, uttarimpi, dātumpi, sadisaṃva.
Katanti, kinti, abhinandunti, uttattaṃva, cakkaṃva, kalindāni, kindāni, tvaṃsi, idampi, uttarimpi, dātumpi, sadisaṃva.
666
Vāti kiṃ?
What about "vā" (optionally)?
Tại sao lại là vā (tùy chọn)?
Kataṃ iti, kimiti, dātumapi, sāmaṃ eva.
"Kataṃ iti", "kimiti", "dātumapi", "sāmaṃ eva".
Kataṃ iti, kimiti, dātumapi, sāmaṃ eva.
667
Ayampi vāsaddassa vavatthitavibhāsattā itīvīdānisīpevādito aññattha na hoti.
This, too, due to the fixed optionality of the word "vā," does not occur elsewhere from "iti," "iva," "idāni," "si," "eva," "ādi".
Do tính chất tùy chọn có giới hạn của từ vā,* không xảy ra ở nơi khác ngoài itīvīdānisīpevādito.
Yathā – ahaṃ ettha, etaṃ ahosi.
For example: "ahaṃ ettha", "etaṃ ahosi".
Ví dụ: ahaṃ ettha, etaṃ ahosi.
668
Evaṃ assa te āsavā, pupphaṃ assā uppajjati itīdha sare pare lutte vipariṇāmena ‘‘parasmiṃ, sare, lutte’’ti ca vattate.
In "evaṃ assa te āsavā", "pupphaṃ assā uppajjati," when a following vowel is elided, by permutation, "parasmiṃ" (in the following), "sare" (vowel), "lutte" (when elided) are understood (as governing the rule).
Evaṃ assa te āsavā, pupphaṃ assā uppajjati – ở đây, khi nguyên âm theo sau bị lược bỏ, bằng sự đảo ngược, ‘‘parasmiṃ, sare, lutte’’ (ở từ sau, nguyên âm, khi bị lược bỏ) cũng*.
669
56. Byañjano ca visaññogo.
56. Byañjano ca visaññogo.
56. Byañjano ca visaññogo.
670
Niggahītamhā parasmiṃ sare lutte byañjano saññogo ce, visaññogova hotīti saṃyogekadesassa purimabyañjanassa lopo.
When the following vowel after a niggahīta is elided, if the consonant is conjoined (saññogo), it becomes disjoined (visaññogova); meaning, there is elision of the first consonant, which is one part of the conjunction.
Khi nguyên âm theo sau niggahīta bị lược bỏ, nếu phụ âm là một saññoga (phụ âm kép), thì nó trở thành visaññoga (phụ âm đơn), nghĩa là phụ âm trước trong phụ âm kép bị lược bỏ.
671
Dvinnaṃ byañjanānamekatra ṭhiti saññogo, idha pana saṃyujjatīti saññogo, purimo vaṇṇo, vigato saññogo assāti visaññogo, paro.
The co-existence of two consonants is saññogo (conjunction); but here, saṃyujjati (joins) means saññogo (conjunction), the preceding letter. Vigato saññogo assāti means visaññogo (disjoined), the following (consonant).
Việc hai phụ âm đứng cùng một chỗ là saññoga; nhưng ở đây, cái gì được nối kết là saññoga, tức là chữ cái đầu tiên; cái gì đã mất đi saññoga được gọi là visaññogo, tức là chữ cái sau.
672
Evaṃ sa te āsavā, pupphaṃsā uppajjati.
Evaṃsa te āsavā, pupphaṃsā uppajjati.
Evaṃ sa te āsavā, pupphaṃsā uppajjati.
673
Lutteti kiṃ?
What about "lutte" (when elided)?
Tại sao lại là lutte (khi bị lược bỏ)?
Evamassa.
"Evamassa".
Evamassa.
674
Casaddena tiṇṇaṃ byañjanānaṃ sarūpasaṃyogopi visaññogo hoti.
By the word "ca" (and), the conjunction of three consonants also becomes disjoined.
Bằng từ ca, ngay cả sự kết hợp của ba phụ âm cũng trở thành visaññoga.
Yathā – agyāgāraṃ, vutyassa.
For example: "agyāgāraṃ", "vutyassa".
Ví dụ: agyāgāraṃ, vutyassa.
675
Cakkhu udapādi, ava siro, yāvacidha bhikkhave, aṇuthūlāni, ta sampayuttā ibhīdha ‘‘sare, āgamo, kvaci, byañjane’’ti ca vattate.
In "cakkhu udapādi", "ava siro", "yāvacidha bhikkhave", "aṇuthūlāni", "ta sampayuttā ibhīdha," "sare" (vowel), "āgamo" (insertion), "kvaci" (sometimes), "byañjane" (consonant) are understood (as governing the rule).
Cakkhu udapādi, ava siro, yāvacidha bhikkhave, aṇuthūlāni, ta sampayuttā – ở đây ‘‘sare, āgamo, kvaci, byañjane’’ (nguyên âm, sự thêm vào, đôi khi, phụ âm) cũng*.
676
57. Niggahitañca.
57. Niggahitañca.
57. Niggahitañca.
677
Niggahītañca āgamo hoti sare vā byañjane vā kvaci sukhuccāraṇaṭṭhāne.
A niggahīta is also inserted, sometimes before a vowel or a consonant, for ease of pronunciation.
Niggahīta cũng được thêm vào, tùy chọn trước nguyên âm hoặc phụ âm, ở những nơi dễ phát âm.
Niggahītassa rassānugatattā rassatoyevāyaṃ.
This is (always) short, as niggahīta is always accompanied by a short vowel.
Vì niggahīta đi kèm với nguyên âm ngắn, nên đây là nguyên âm ngắn.
678
Cakkhuṃ udapādi, avaṃsiro, yāvañcidha bhikkhave, aṇuṃthūlāni, taṃsampayuttā, evaṃ taṅkhaṇe, taṃsabhāvo.
Cakkhuṃ udapādi, avaṃsiro, yāvañcidha bhikkhave, aṇuṃthūlāni, taṃsampayuttā, evaṃ taṅkhaṇe, taṃsabhāvo.
Cakkhuṃ udapādi, avaṃsiro, yāvañcidha bhikkhave, aṇuṃthūlāni, taṃsampayuttā, evaṃ taṅkhaṇe, taṃsabhāvo.
679
Kvacīti kiṃ?
What about "kvaci" (sometimes)?
Tại sao lại là kvacī (đôi khi)?
Na hi etehi, idha ceva.
"Na hi etehi", "idha ceva".
Na hi etehi, idha ceva.
680
Evaṃ vutte, taṃ sādhu, ekaṃ samayaṃ bhagavā, aggiṃva sanamaṃ itīdha lopādesakāriye sampatte yebhuyyena tadapavādatthamāha.
When this was said, that is good, once the Blessed One, here, when the operation of elision and substitution occurred, mostly spoke to refute that, as if fanning a fire.
Khi được nói như vậy, điều đó tốt, một thời Thế Tôn, như thổi lửa, ở đây khi việc lược bỏ và thay thế đã hoàn tất, hầu hết được nói để bác bỏ điều đó.
681
58. Aṃ byañjane niggahītaṃ.
58. The niggahīta before a consonant.
58. Aṃ khi có phụ âm theo sau, niggahīta.
682
Niggahītaṃ kho byañjane pare aṃiti hoti.
Indeed, aṃ becomes niggahīta when a consonant follows.
Niggahīta thực sự trở thành aṃ khi có phụ âm theo sau.
683
Akāro uccāraṇattho, ‘‘saralopo’’tiādinā pubbassaralopo vā.
The letter a is for pronunciation, or the elision of the preceding vowel as in ‘‘saralopo’’ and so on.
Âm a chỉ là để phát âm, hoặc là sự lược bỏ nguyên âm trước theo quy tắc “saralopo” (lược bỏ nguyên âm) và tương tự.
684
Evaṃ vutte, taṃ sādhu, ekaṃ samayaṃ bhagavā, aggiṃva sandhamaṃ.
When this was said, that is good, once the Blessed One, as if fanning a fire.
Khi được nói như vậy, điều đó tốt, một thời Thế Tôn, như thổi lửa.
685
Idha avuttavisesānampi vuttanayātidesatthamatidesamāha.
Here, the extended application is stated for those not specifically mentioned, in the manner already taught.
Ở đây, để suy diễn các điều chưa được nói rõ, cũng như suy diễn theo cách đã được nói, người ta nói về sự suy diễn.
686
59. Anupadiṭṭhānaṃ vuttayogato.
59. Of those not explicitly taught, according to the stated usage.
59. Các điều chưa được chỉ dẫn theo cách đã được nói.
687
Ye idha amhehi visesato na upadiṭṭhā upasagganipātādayo, tesaṃ vuttayogato vuttanayena sarasandhādīsu vuttanayānusārena rūpasiddhi veditabbā.
For those upasaggas and nipātas etc. which have not been explicitly taught by us here, their formation should be understood according to the stated usage, in accordance with the rules of vowel sandhi etc. already stated.
Những điều mà chúng tôi chưa chỉ dẫn cụ thể ở đây, như upasagga (tiền tố) và nipāta (trợ từ), thì sự hình thành của chúng phải được hiểu theo cách đã được nói trong các quy tắc sandhi (hòa âm) nguyên âm và tương tự.
688
Tena ‘‘do dhassa cā’’ti sutte casaddena pariyādīnaṃ rahanādivaṇṇassa vipariyayo yavādīhi, yathā – pariyudāhāsi payirudāhāsi, ariyassa ayirassa, bahvābādho bavhābādho, na abhineyya anabhineyya.
By this, in the sūtra ‘‘do dhassa cā’’ (d- becomes dh- and ca), by the word ca, the permutation of letters like r, h, n etc. of pari and other particles with y etc. (is understood), for example – pariyudāhāsi becomes payirudāhāsi, ariyassa becomes ayirassa, bahvābādho becomes bavhābādho, na abhineyya becomes anabhineyya.
Do đó, trong sutta “do dhassa cā” (do và cha của dha), với từ ca, sự đảo ngược của các âm như ra, ha của các từ như pariyādi thành ya và các âm khác, ví dụ: pariyudāhāsi (đã loại trừ) thành payirudāhāsi, ariyassa (của bậc thánh) thành ayirassa, bahvābādho (nhiều bệnh tật) thành bavhābādho, na abhineyya (không nên mang đi) thành anabhineyya.
689
‘‘Taṃ imināpi jānāthā’’ti ettha ‘‘paro vā saro’’ti sare lutte ‘‘tatrākāro’’ti yogavibhāgena akāro niggahītassa dakāro, tadamināpi jānātha iccādi.
In ‘‘taṃ imināpi jānāthā’’ (know that even by this), when the vowel is elided by ‘‘paro vā saro’’ (or the following vowel), by the division of the rule ‘‘tatrākāro’’ (there, a), the a-sound becomes da for the niggahīta, as in tadamināpi jānātha (know that even by this), and so on.
Trong ‘‘Taṃ imināpi jānāthā’’ (Hãy biết điều đó bằng cái này), khi nguyên âm bị lược bỏ theo quy tắc ‘‘paro vā saro’’ (hoặc nguyên âm sau), âm a của niggahīta trở thành âm da theo sự phân chia ngữ pháp ‘‘tatrākāro’’ (ở đó là âm a), nên thành tadamināpi jānātha (hãy biết điều đó bằng cái này), v.v.
690
Iti niggahītasandhividhānaṃ niṭṭhitaṃ.
Thus concludes the section on niggahīta sandhi.
Như vậy, phần quy định về niggahītasandhi đã hoàn tất.
691
Saññāvidhānaṃ sarasandhi sandhi,
The rule of designation, vowel sandhi, sandhi,
Quy định về khái niệm, sandhi nguyên âm,
692
Nisedhanaṃ byañjanasandhi sandhi;
Prohibition, consonant sandhi, sandhi;
Sự phủ định, sandhi phụ âm;
693
Yo niggahītassa ca sandhikappe,
And the rule of niggahīta sandhi,
Và sự quyết định về niggahīta trong chương sandhi,
694
Sunicchayo sopi mayettha vutto.
Its clear determination has also been stated by me here.
Tất cả những điều đó tôi đã trình bày ở đây.
695
Iti rūpasiddhiyaṃ sandhikaṇḍo
Thus the Sandhi-kaṇḍa in Rūpasiddhi
Như vậy, chương sandhi trong Rūpasiddhi
696
Paṭhamo.
is the first.
Thứ nhất.
Next Page →

Settings