Padarūpasiddhi

20

Saññāvidhāna

Definition of Terms

Quy Định Danh Xưng

21

Tatthādo tāva saddalakkhaṇe vohāraviññāpanatthaṃ saññāvidhānamārabhīyate.

Therein, first of all, a definition of terms is commenced for the purpose of explaining usage in phonology.

Trước hết, để giải thích các thuật ngữ trong ngữ pháp, quy định về danh xưng được bắt đầu.

22

2. Akkharāpādayo ekacattālīsaṃ.

2. The letters, beginning with 'a', are forty-one.

2. Các chữ A và các chữ khác, có bốn mươi mốt chữ.

23

Akkharā api ādayo ekacattālīsaṃ, te ca kho jinavacanānurūpā akārādayo niggahītantā ekacattālīsamattā vaṇṇā paccekaṃ akkharā nāma honti.

The letters, beginning with 'a', are forty-one. And these, according to the Buddha's words, are the forty-one characters from 'a' up to niggahīta, each of which is called an akkhara.

Các chữ, bắt đầu từ A và các chữ khác, có bốn mươi mốt chữ. Chúng là các mẫu tự từ A đến Niggahīta (ṃ), có tổng cộng bốn mươi mốt chữ, mỗi chữ được gọi là Akkhara (chữ viết) theo lời dạy của Đức Phật.

Taṃ yathā – ā i ī u ū e o, ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha ḷa aṃ-iti akkharā.

For example: a ā i ī u ū e o, ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ — these are the akkharas.

Cụ thể là: a ā i ī u ū e o, ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ – đây là các chữ viết.

24

Nakkharantīti akkharā, a ādi yesaṃ te ādayo.

They do not perish (na kkharanti) — hence akkharā; those of which 'a' is the beginning are ādayo.

Không bị hủy hoại gọi là Akkhara (chữ viết), những chữ có A đứng đầu gọi là ādayo (và các chữ khác).

Akārādīnamanukkamo panesa ṭhānādikkamasannissito, tathā hi ṭhānakaraṇappayatanehi vaṇṇā jāyante, tattha cha ṭhānāni kaṇṭhatālumuddhadantaoṭṭhanāsikāvasena.

This sequence of 'a' and so on is based on the sequence of places of articulation (ṭhāna), etc. Thus, sounds are produced by place, effort, and exertion. Therein, there are six places: namely, throat, palate, crown of the head, teeth, lips, and nose.

Thứ tự của các chữ bắt đầu bằng A này dựa trên thứ tự của các vị trí phát âm. Thật vậy, các mẫu tự được tạo ra bởi vị trí, cách thức và nỗ lực phát âm. Trong đó, có sáu vị trí phát âm là: cổ họng, vòm miệng, đỉnh đầu, răng, môi và mũi.

25

Tattha – avaṇṇa kavagga hakārā kaṇṭhajā.

Therein – the a-vowel, the ka-group, and the ha-sound are throat-born.

Trong đó – âm a, nhóm ka, và ha-kāra phát ra từ cổ họng.

26

Ivaṇṇa cavagga yakārā tālujā.

The i-vowel, the ca-group, and the ya-sound are palate-born.

Âm i, nhóm ca, và ya-kāra phát ra từ vòm miệng.

Ṭavagga rakāra ḷakārā muddhajā.

The ṭa-group, the ra-sound, and the ḷa-sound are crown-of-the-head-born.

Nhóm ṭa, ra-kāra, và ḷa-kāra phát ra từ đỉnh đầu.

Tavagga lakāra sakārā dantajā.

The ta-group, the la-sound, and the sa-sound are teeth-born.

Nhóm ta, la-kāra, và sa-kāra phát ra từ răng.

Uvaṇṇa pavaggā oṭṭhajā.

The u-vowel and the pa-group are lip-born.

Âm u, nhóm pa phát ra từ môi.

Ekāro kaṇṭhatālujo.

The e-vowel is throat-palate-born.

E-kāra phát ra từ cổ họng và vòm miệng.

Okāro kaṇṭhoṭṭhajo.

The o-vowel is throat-lip-born.

O-kāra phát ra từ cổ họng và môi.

27

Vakāro dantoṭṭhajo.

The va-sound is teeth-lip-born.

Va-kāra phát ra từ răng và môi.

28

Niggahītaṃ nāsikaṭṭhānajaṃ.

Niggahīta is nose-place-born.

Niggahīta (ṃ) phát ra từ vị trí mũi.

29

Ṅa ña ṇa na mā sakaṭṭhānajā, nāsikaṭṭhānajā cāti.

Ṅa, ña, ṇa, na, ma are born of their own place of articulation and also of the nose-place.

Ṅa, ña, ṇa, na, ma phát ra từ vị trí riêng của chúng và từ vị trí mũi.

30

Hakāraṃ pañcameheva, antaṭṭhāhi ca saṃyutaṃ;

When the ha-sound is combined with the five nasals,

Ở đây, họ nói rằng ha-kāra khi kết hợp với năm chữ cái và các chữ cái nội tại (antaṭṭhā)

31

Orasanti vadantettha, kaṇṭhajaṃ tadasaṃyutaṃ.

And with the antatthā, they call it chest-born here, but when uncombined, it is throat-born.

Thì phát ra từ ngực (orasanti), còn khi không kết hợp thì phát ra từ cổ họng.

32

Karaṇaṃ jivhāmajjhaṃ tālujānaṃ, jivhopaggaṃ muddhajānaṃ, jivhāggaṃ dantajānaṃ, sesā sakaṭṭhānakaraṇā.

Effort (karaṇaṃ): the middle of the tongue for those born of the palate, the tip of the tongue for those born of the crown of the head, the front of the tongue for those born of the teeth, and for the rest, their own place of articulation is the effort.

Cách thức phát âm (Karaṇaṃ): giữa lưỡi đối với các âm vòm miệng, mặt trên lưỡi đối với các âm đỉnh đầu, đầu lưỡi đối với các âm răng, còn các âm khác thì có cách thức phát âm từ vị trí riêng của chúng.

33

Payatanaṃ saṃvutādikaraṇaviseso.

Exertion (payatanaṃ): a specific kind of articulation, such as closure.

Nỗ lực phát âm (Payatanaṃ) là sự khác biệt trong cách thức phát âm như khép kín (saṃvuta) và mở (vivaṭa).

Saṃvutatta makārassa, vivaṭattaṃ sesasarānaṃ sakāra hakārānañca, phuṭṭhaṃ vaggānaṃ, īsaṃphuṭṭhaṃ yaralavānanti.

The a-sound has a closed (saṃvuta) quality, the remaining vowels, and the sa and ha-sounds have an open (vivaṭa) quality; the vaggas have a plosive (phuṭṭha) quality; and ya, ra, la, va have a slightly plosive (īsaṃphuṭṭha) quality.

Âm a được phát âm khép kín, các nguyên âm còn lại và các âm sa-kāra, ha-kāra được phát âm mở; các âm nhóm (vaggā) được phát âm chạm; các âm ya, ra, la, va được phát âm chạm nhẹ.

34

Evaṃ ṭhānakaraṇappayatanasutikālabhinnesu akkharesu sarā nissayā, itare nissitā.

Thus, among the letters distinguished by place, effort, exertion, and duration, the vowels are independent, while the others are dependent.

Như vậy, trong các chữ viết khác nhau về vị trí, cách thức, nỗ lực và thời gian phát âm, các nguyên âm là độc lập, còn các phụ âm là phụ thuộc.

Tattha –

Therein –

Trong đó –

35

Nissayādo sarā vuttā, byañjanā nissitā tato;

First, the independent vowels are mentioned, then the dependent consonants;

Trước hết, các nguyên âm được nói là độc lập, sau đó là các phụ âm phụ thuộc;

36

Vaggekajā bahuttādo, tato ṭhānalahukkamā.

Then, those of the same group and those that are many, and then by the sequence of place and lightness.

Trước hết, các nhóm có nhiều chữ cái, sau đó là thứ tự theo vị trí và độ nhẹ.

37

Vuttañca –

And it has been said:

Và đã được nói rằng –

38

‘‘Pañcannaṃ pana ṭhānānaṃ, paṭipāṭivasāpi ca;

"And also due to the order of the five places,

“Thứ tự của chúng đã được nói,

39

Nissayādippabhedehi, vutto tesamanukkamo’’ti.

Their sequence is stated by divisions such as independent ones."

Theo sự khác biệt về độc lập và phụ thuộc, cũng như theo thứ tự của năm vị trí.”

40

Ekenādhikā cattālīsaṃ ekacattālīsaṃ, etena gaṇanaparicchedena –

One more than forty is ekacattālīsaṃ. By this numerical enumeration –

Bốn mươi cộng một là ekacattālīsaṃ (bốn mươi mốt). Với sự xác định số lượng này –

41

Adhikakkharavantāni, ekatālīsato ito;

The chief teacher indicates that words with more letters,

Vị đạo sư tối thượng (ācariyāsabho) đã chỉ ra rằng

42

Na buddhavacanānīti, dīpetācariyāsabho.

Than forty-one are not the Buddha's words.

Các lời dạy của Đức Phật không có nhiều hơn bốn mươi mốt chữ.

43

Apiggahaṇaṃ heṭṭhā vuttānaṃ apekkhākaraṇatthaṃ.

The particle api is for recalling what has been mentioned previously.

Từ api (cũng) được dùng để chỉ sự liên quan đến những điều đã nói ở trên.

44

3. Tatthodantā sarā aṭṭha.

3. Among them, the eight ending in 'o' are vowels.

3. Trong đó, các nguyên âm kết thúc bằng O có tám chữ.

45

Tattha tesu akkharesu akārādīsu okārantā aṭṭha akkharā sarā nāma honti.

Among those letters, the eight letters from the a-sound up to the o-sound are called vowels.

Trong số các chữ viết đó, tám chữ từ a-kāra đến o-kāra được gọi là các nguyên âm (sarā).

Taṃ yathā – a ā i ī u ū e o-iti sarā.

For example: a ā i ī u ū e o – these are vowels.

Cụ thể là: a ā i ī u ū e o – đây là các nguyên âm.

46

O anto yesaṃ te odantā, dakāro sandhijo, saranti gacchantīti sarā, byañjane sārentītipi sarā.

Those whose end is 'o' are odantā; the letter da is due to sandhi. They move, therefore sarā (vowels); they cause consonants to move, therefore also sarā.

Những chữ có O ở cuối gọi là odantā; chữ da-kāra là âm nối; saranti (chuyển động, đi) nên gọi là sarā; cũng gọi là sarā vì chúng làm cho phụ âm chuyển động.

47

‘‘Tatthā’’ti vattate.

"Among them" (tatthā) continues.

Từ “Tattha” (trong đó) được tiếp tục.

48

4. Lahumattā tayo rassā.

4. The three of light measure are short.

4. Ba nguyên âm có độ dài ngắn là âm ngắn (rassa).

49

Tattha aṭṭhasu saresu lahumattā tayo sarā rassā nāma honti.

Among the eight vowels, the three vowels of light measure are called short.

Trong số tám nguyên âm đó, ba nguyên âm có độ dài ngắn được gọi là âm ngắn (rassa).

Taṃ yathā – a i u-iti rassā.

For example: a i u – these are short.

Cụ thể là: a i u – đây là các âm ngắn.

50

Lahukā mattā pamāṇaṃ yesaṃ te lahumattā, mattāsaddo cettha accharāsaṅghātaakkhinimīlanasaṅkhātaṃ kālaṃ vadati, tāya mattāya ekamattā rassā, dvimattā dīghā, aḍḍhamattā byañjanā.

Those whose measure is light are lahumattā. Here, the word mattā refers to the time measured by the snapping of fingers or the blinking of an eye. By that measure, short vowels are one measure; long vowels are two measures; and consonants are half a measure.

Những chữ có độ dài (mattā) là ngắn gọi là lahumattā; ở đây, từ mattā chỉ thời gian được tính bằng chớp mắt hoặc nháy mắt. Theo độ dài đó, một mattā là âm ngắn (rassa), hai mattā là âm dài (dīgha), nửa mattā là phụ âm (byañjana).

Lahuggahaṇañcettha chandasi diyaḍḍhamattassāpi gahaṇatthaṃ.

The particle lahu (light) here is for including even those of one and a half measures in meter.

Ở đây, từ lahu (ngắn) cũng được dùng để bao gồm cả âm có độ dài một rưỡi mattā trong thi ca.

Rassakālayogato rassā, rassakālavanto vā rassā.

They are short because they are associated with a short duration, or they possess a short duration, hence short.

Những chữ được gán cho thời gian ngắn gọi là rassā, hoặc những chữ có thời gian ngắn gọi là rassā.

51

Sararassaggahaṇāni ca vattante.

The terms sara (vowel) and rassa (short) continue.

Các từ sararassa (nguyên âm ngắn) được tiếp tục.

52

5. Aññe dīghā.

5. The others are long.

5. Những chữ khác là âm dài.

53

Tattha aṭṭhasu saresu rassehi aññe dvimattā pañca sarā dīghā nāma honti.

Among the eight vowels, the five vowels other than the short ones, having two measures, are called long.

Trong số tám nguyên âm đó, năm nguyên âm khác với các âm ngắn, có độ dài hai mattā, được gọi là âm dài (dīgha).

Taṃ yathā – ā ī ū e o-iti dīghā.

For example: ā ī ū e o – these are long.

Cụ thể là: ā ī ū e o – đây là các âm dài.

54

Aññaggahaṇaṃ diyaḍḍhamattikānampi saṅgahaṇatthaṃ.

The particle añña (other) is for including even those with one and a half measures.

Từ añña (khác) được dùng để bao gồm cả những âm có độ dài một rưỡi mattā.

Dīghakāle niyuttā, tabbanto vā dīghā.

They are employed in a long duration, or they possess it, hence dīghā.

Những chữ được gán cho thời gian dài, hoặc có thời gian đó, gọi là dīghā.

Kvaci saṃyogapubbā ekārokārā rassā iva vuccante.

Sometimes e and o preceding a conjunct are treated as short.

Đôi khi, các âm e và o đứng trước một phụ âm kép được coi là âm ngắn.

Yathā – ettha, seyyo, oṭṭho, sotthi.

For example: ettha (here), seyyo (better), oṭṭho (lip), sotthi (well-being).

Ví dụ: ettha, seyyo, oṭṭho, sotthi.

Kvacīti kiṃ?

Why "sometimes" (kvaci)?

Kvacī (đôi khi) là gì?

Maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

"If you bury me in the forest." (Maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane).

Maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane (Nếu ngươi chôn ta trong rừng).

Putto tyāhaṃ mahārāja.

"I am your son, O great king." (Putto tyāhaṃ mahārāja).

Putto tyāhaṃ mahārāja (Hỡi đại vương, con là con của ngài).

55

6. Dumhi garu.

6. Heavy in a compound.

6. Âm nặng (garu) khi có hai phụ âm nối tiếp.

56

Dvinnaṃ samūho du, tasmiṃ dumhi.

The group of two is du, in that dumhi.

Tập hợp của hai là du, trong dumhi (trong hai đó).

Saṃyogabhūte akkhare pare yo pubbo rassakkharo, so garusañño hoti.

When there is a conjunct letter after it, the preceding short vowel is called heavy (garu).

Khi có một chữ cái kép (saṃyogabhūta akkhara) theo sau, nguyên âm ngắn đứng trước nó được gọi là âm nặng (garu).

Yathā – datvā, hitvā, bhutvā.

For example: datvā (having given), hitvā (having abandoned), bhutvā (having eaten).

Ví dụ: datvā, hitvā, bhutvā.

57

‘‘Garū’’ti vattate.

"Heavy" (garū) continues.

Từ “Garū” (âm nặng) được tiếp tục.

58

7. Dīgho ca.

7. And a long vowel.

7. Và âm dài.

59

Dīgho ca saro garusañño hoti.

And a long vowel is also called heavy.

Và nguyên âm dài cũng được gọi là âm nặng (garu).

Yathā – nāvā, nadī, vadhū, dve, tayo.

For example: nāvā (boat), nadī (river), vadhū (bride), dve (two), tayo (three).

Ví dụ: nāvā, nadī, vadhū, dve, tayo.

Garukato añño ‘‘lahuko’’ti veditabbo.

Anything other than heavy should be understood as "light" (lahuko).

Âm khác với âm nặng thì được biết là “âm nhẹ” (lahuko).

60

8. Sesā byañjanā.

8. The rest are consonants.

8. Những chữ còn lại là phụ âm.

61

Ṭhapetvā aṭṭha sare sesā aḍḍhamattā akkharā kakārādayo niggahītantā tettiṃsa byañjanā nāma honti.

Excluding the eight vowels, the remaining thirty-three half-measure letters, from the ka-sound up to niggahīta, are called consonants (byañjanā).

Trừ tám nguyên âm ra, ba mươi ba chữ cái có độ dài nửa mattā, từ ka-kāra đến niggahīta (ṃ), được gọi là phụ âm (byañjanā).

Vuttehi aññe sesā.

Those other than what has been stated are sesā.

Những chữ khác với những gì đã nói là sesā (còn lại).

Byañjīyati etehi atthoti byañjanā.

Meaning is made clear (byañjīyati) by these, hence byañjanā.

Ý nghĩa được diễn đạt bởi chúng nên gọi là byañjanā (phụ âm).

Taṃ yathā – ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha ḷa aṃ-iti byañjanā.

For example: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ – these are consonants.

Cụ thể là: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ – đây là các phụ âm.

Kakārādīsvakāro uccāraṇattho.

The a-sound in ka, etc., is for the purpose of pronunciation.

Trong các chữ bắt đầu bằng ka-kāra, âm a dùng để phát âm.

62

‘‘Byañjanā’’ti vattate.

"Consonants" (byañjanā) continues.

Từ “Byañjanā” (phụ âm) được tiếp tục.

63

9. Vaggā pañcapañcaso mantā.

9. The vaggas are five each, ending in 'ma'.

9. Các nhóm (vaggā) là năm chữ, kết thúc bằng Ma.

64

Tesaṃ kho byañjanānaṃ kakārādayo makārantā pañcavīsati byañjanā pañcapañcavibhāgena vaggā nāma honti.

Among those consonants, the twenty-five consonants from the ka-sound up to the ma-sound, divided into groups of five, are called vaggas.

Trong số các phụ âm đó, hai mươi lăm phụ âm từ ka-kāra đến ma-kāra, được chia thành từng nhóm năm chữ, được gọi là các nhóm (vaggā).

Taṃ yathā – ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma-iti vaggā.

For example: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma – these are the vaggas.

Cụ thể là: ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma – đây là các nhóm.

65

Te pana paṭhamakkharavasena kavagga cavaggādivohāraṃ gatā, vaggoti samūho, tattha pañcapañcavibhāgenāti vā pañca pañca etesamatthīti vā pañcapañcaso, mo anto yesaṃ te mantā.

They are known as ka-vagga, ca-vagga, etc., according to their first letter. Vagga means a group. Therein, pañcapañcaso means either "by division into five-fives" or "these have five each." Those whose end is 'ma' are mantā.

Chúng được gọi là nhóm ka (kavagga), nhóm ca (cavagga), v.v., theo chữ cái đầu tiên. Vaggo là một tập hợp; pañcapañcaso là chia thành từng nhóm năm chữ, hoặc có năm chữ trong mỗi nhóm; mantā là những chữ có mo ở cuối.

66

10. Aṃiti niggahītaṃ.

10. 'Aṃ' is niggahīta.

10. Aṃ là niggahīta.

67

Akāro uccāraṇattho, itisaddo panānantaravuttanidassanattho, aṃiti yaṃ akārato paraṃ vuttaṃ bindu, taṃ niggahītaṃ nāma hoti.

The letter ‘A’ is for pronunciation. The word ‘iti’ indicates the immediately preceding example. The dot ‘ṃ’ which is placed after the letter ‘A’ is called a niggahīta.

Akāra có nghĩa là âm đọc, còn từ iti có nghĩa là ví dụ vừa được nêu ra ngay sau đó. Cái chấm (bindu) được nói đến sau akāra, tức là aṃ, được gọi là niggahīta.

Rassassaraṃ nissāya gayhati, karaṇaṃ niggahetvā gayhatīti vā niggahītaṃ.

It is taken (pronounced) by relying on a short vowel, or it is taken by obstructing the speech organs; therefore, it is niggahīta.

Nó được phát âm dựa vào nguyên âm ngắn, hoặc được phát âm bằng cách nén lại bộ phận phát âm, do đó gọi là niggahīta.

68

Karaṇaṃ niggahetvāna, mukhenāvivaṭena yaṃ;

That which is uttered by obstructing the speech organs, with the mouth not fully open;

Cái gì được phát âm bằng cách nén lại bộ phận phát âm, với miệng không mở;

69

Vuccate niggahītanti, vuttaṃ bindu sarānugaṃ.

That dot following a vowel is called a niggahīta.

Cái chấm (bindu) theo sau nguyên âm đó được gọi là niggahīta.

70

Idha avuttānaṃ parasamaññānampi payojane sati gahaṇatthaṃ paribhāsamāha.

Here, for the purpose of including the conventions of others that are not mentioned, when there is occasion for their use, he states a rule.

Ở đây, để chấp nhận các thuật ngữ của người khác chưa được đề cập, khi có sự ứng dụng, một định nghĩa được đưa ra.

71

11. Parasamaññā payoge.

11. Conventions of others in use.

11. Parasamaññā payoge.

72

Yā ca pana parasmiṃ sakkataganthe, paresaṃ vā veyyākaraṇānaṃ samaññā ghosāghosalopasavaṇṇasaṃyogaliṅgādikā, tā payoge sati etthāpi yujjante.

And those conventions of others, whether in Sanskrit texts or of other grammarians, such as those concerning voiced (ghosa) and voiceless (aghosa) sounds, elision (lopa), homogeneous sounds (savaṇṇa), conjunctions (saṃyoga), nominal bases (liṅga), etc., are also applicable here when there is occasion for their use.

Và những thuật ngữ của người khác trong các văn bản tiếng Phạn, hoặc của các nhà ngữ pháp khác, như ghosāghosa (hữu thanh, vô thanh), lopa (lược bỏ), savaṇṇa (đồng loại), saṃyoga (phụ âm kép), liṅga (giống từ) v.v., thì khi có sự ứng dụng, chúng cũng được sử dụng ở đây.

73

Parasmiṃ, paresaṃ vā samaññā parasamaññā, veyyākaraṇe, veyyākaraṇamadhītānaṃ vā samaññātyattho.

The convention of others or among others is parasamaññā, meaning the convention used by grammarians or by those who have studied grammar.

Thuật ngữ của người khác hoặc của các nhà ngữ pháp khác là parasamaññā, có nghĩa là thuật ngữ của các nhà ngữ pháp hoặc của những người đã học ngữ pháp.

Payujjanaṃ payogo, viniyogo.

Payoga is application, deployment.

Sự ứng dụng là payoga, sự sử dụng.

74

Tattha vaggānaṃ paṭhamadutiyā, sakāro ca aghosā.

Among these, the first two of the mutes and the letter ‘sa’ are voiceless (aghosā).

Trong đó, âm thứ nhất và thứ hai của các varga, và âm sa được gọi là aghosā (vô thanh).

Vaggānaṃ tatiyacatutthapañcamā, ya ra lava ha ḷā cāti ekavīsati ghosā nāma.

The third, fourth, and fifth of the mutes, and ya, ra, la, va, ha, ḷa—these twenty-one are called voiced (ghosā).

Âm thứ ba, thứ tư, thứ năm của các varga, cùng với ya, ra, lava, ha, ḷa, và ca, tổng cộng hai mươi mốt âm, được gọi là ghosā (hữu thanh).

75

Ettha ca vaggānaṃ dutiyacatutthā dhanitātipi vuccanti, itare sithilāti.

And here, the second and fourth of the mutes are also called aspirated (dhanitā); the others are unaspirated (sithilā).

Ở đây, âm thứ hai và thứ tư của các varga còn được gọi là dhanitā (âm bật hơi mạnh), còn các âm khác là sithilā (âm bật hơi nhẹ).

Vināso lopo.

Destruction is elision (lopa).

Sự biến mất là lopa (lược bỏ).

Rassassarā sakadīghehi aññamaññaṃ savaṇṇā nāma, ye sarūpātipi vuccanti.

Short vowels and long vowels are homogeneous (savaṇṇā) with each other, which are also called similar in form (sarūpā).

Các nguyên âm ngắn và dài là savaṇṇā (đồng loại) với nhau, chúng còn được gọi là sarūpā (đồng dạng).

Sarānantaritāni byañjanāni saṃyogo.

Consonants immediately following vowels constitute a conjunction (saṃyogo).

Các phụ âm không bị ngăn cách bởi nguyên âm là saṃyoga (phụ âm kép).

Dhātuppaccayavibhattivajjitamatthavaṃ liṅgaṃ.

A meaning devoid of root, suffix, and inflection is a nominal base (liṅga).

Cái gì có nghĩa mà không phải là gốc từ, hậu tố hay biến cách, đó là liṅga (giống từ).

Vibhatyantaṃ padaṃ.

An inflected word is a pada.

Từ có biến cách cuối là pada (từ).

Iccevamādi.

And so on.

Và những điều tương tự như vậy.

76

Iti saññāvidhānaṃ.

Thus, the Section on Conventions.

Kết thúc phần định danh.

77

Sarasandhividhāna

Section on Vowel Sandhi

Quy tắc nối nguyên âm (Sarasandhividhāna)

78

Atha sarasandhi vuccate.

Now, vowel sandhi is explained.

Bây giờ, quy tắc nối nguyên âm sẽ được trình bày.

79

Loka aggapuggalo, paññā indriyaṃ, tīṇi imāni, no hi etaṃ, bhikkhunī ovādo, mātu upaṭṭhānaṃ, sametu āyasmā, abhibhū āyatanaṃ, dhanā me atthi, sabbe eva, tayo assu dhammā, asanto ettha na dissanti itīdha sarādisaññāyaṃ sabbasandhikaraṇaṭṭhāne byañjanaviyojanatthaṃ paribhāsamāha.

In examples such as Loka aggapuggalo, paññā indriyaṃ, tīṇi imāni, no hi etaṃ, bhikkhunī ovādo, mātu upaṭṭhānaṃ, sametu āyasmā, abhibhū āyatanaṃ, dhanā me atthi, sabbe eva, tayo assu dhammā, asanto ettha na dissanti—here, in all places where sandhi is to be made with a vowel-initial word, he states a rule for separating the consonant.

Trong các trường hợp như: loka aggapuggalo, paññā indriyaṃ, tīṇi imāni, no hi etaṃ, bhikkhunī ovādo, mātu upaṭṭhānaṃ, sametu āyasmā, abhibhū āyatanaṃ, dhanā me atthi, sabbe eva, tayo assu dhammā, asanto ettha na dissanti, để tách phụ âm ở tất cả các vị trí nối nguyên âm khi có sự định danh nguyên âm, một định nghĩa được đưa ra.

80

12. Pubbamadhoṭhitamassaraṃ sarena viyojaye.

12. The preceding consonant, standing below, without a vowel, should be separated from the vowel.

12. Pubbamadhoṭhitamassaraṃ sarena viyojaye.

81

Sarenāti nissakke karaṇavacanaṃ, sahayoge vā, sandhitabbe sarasahitaṃ pubbabyañjanaṃ anatikkamanto adhoṭhitamassarañca katvā sarato viyojayeti sarato byañjanaṃ viyojetabbaṃ.

Sarenā (by the vowel) is an instrumental case indicating the cause, or it means association, i.e., without overstepping the preceding consonant united with the vowel to be conjoined, and making it a consonant standing below without a vowel, one should separate it from the vowel, meaning the consonant should be separated from the vowel.

Sarena là cách nói ở thể công cụ (nissakka) hoặc thể đồng hành (sahayoga). Có nghĩa là, phụ âm đầu tiên đi kèm với nguyên âm cần nối, không vượt quá giới hạn, và làm cho nó không có nguyên âm (adhoṭhita), rồi tách nó khỏi nguyên âm. Tức là, phụ âm phải được tách khỏi nguyên âm.

Ettha ca assaraggahaṇasāmatthiyena ‘‘byañjana’’nti laddhaṃ.

And here, by the force of the word assara (without a vowel), "consonant" is understood.

Ở đây, nhờ sức mạnh của việc dùng từ assara (không có nguyên âm), từ "byañjana" (phụ âm) được hiểu ngầm.

82

13. Sarā sare lopaṃ.

13. Vowels elide before vowels.

13. Sarā sare lopaṃ.

83

Sarā kho sabbepi sare pare ṭhite lopaṃ papponti.

All vowels, when followed by vowels, undergo elision.

Tất cả các nguyên âm, khi có nguyên âm đứng sau, đều bị lược bỏ.

Lopoti adassanaṃ anuccāraṇaṃ.

Lopo means disappearance, non-pronunciation.

Lopa có nghĩa là sự không hiện diện, sự không phát âm.

Ettha sarāti kāriyīniddeso.

Here, sarā is the designation of the agent.

Ở đây, sarā là chỉ định đối tượng của hành động.

Bahuvacanaṃ panettha ekekasmiṃ sare pare bahūnaṃ lopañāpanatthaṃ.

And here, the plural is to indicate the elision of many (vowels) before each single vowel.

Số nhiều ở đây là để chỉ rằng nhiều nguyên âm bị lược bỏ khi có một nguyên âm đứng sau.

Sareti nimittaniddeso, nimittasattamī cāyaṃ, nimittopādānasāmatthiyato vaṇṇakālabyavadhāne sandhikāriyaṃ na hoti.

Sare is the designation of the condition; and this is the locative of the condition, by the force of taking the condition, sandhi does not occur if separated by a sound or time.

Sare là chỉ định dấu hiệu, đây là thể vị trí của dấu hiệu. Nhờ sức mạnh của việc lấy dấu hiệu, hành động nối không xảy ra khi có sự ngăn cách bởi âm tiết hoặc thời gian.

Lopanti kāriyaniddeso, idaṃ pana suttaṃ upari paralopavidhānato pubbalopavidhānanti daṭṭhabbaṃ, evaṃ sabbattha sattamīniddese pubbasseva vidhi, na parassa vidhānanti veditabbaṃ.

Lopa is the designation of the action. And this Sutta, because it prescribes posterior elision later, should be understood as prescribing prior elision here; thus, in all instances where the locative case is used to designate the condition, it should be understood that the rule applies to the prior element, not to the posterior.

Lopa là chỉ định hành động. Tuy nhiên, cần hiểu rằng quy tắc này là quy tắc lược bỏ nguyên âm trước, vì có quy tắc lược bỏ nguyên âm sau ở phía trên. Tương tự, ở mọi nơi có chỉ định ở thể vị trí, thì đó là quy tắc cho âm trước, không phải là quy tắc cho âm sau.

84

‘‘Assaraṃ, adhoṭhita’’nti ca vattate, siliṭṭhakathane paribhāsamāha.

"Assaraṃ" (without a vowel) and "adhoṭhitaṃ" (standing below) continue. In the context of smooth articulation, he states a rule.

Các từ "assaraṃ, adhoṭhitaṃ" vẫn được áp dụng. Để nối âm một cách chặt chẽ, một định nghĩa được đưa ra.

85

14. Naye paraṃ yutte.

14. Lead the preceding to the succeeding when appropriate.

14. Naye paraṃ yutte.

86

Sararahitaṃ kho byañjanaṃ adhoṭhitaṃ parakkharaṃ naye yutte ṭhāneti paranayanaṃ kātabbaṃ.

The consonant without a vowel, standing below, should be led to the succeeding letter when appropriate. That is, leading to the succeeding should be done.

Phụ âm không có nguyên âm (adhoṭhita) được chuyển sang âm tiết kế tiếp ở vị trí thích hợp. Tức là, phải thực hiện việc chuyển âm sau.

Ettha yuttaggahaṇaṃ niggahītanisedhanatthaṃ, tena ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādīsu paranayanasandeho na hoti.

Here, the inclusion of yutta (appropriate) is for the purpose of prohibiting niggahīta, so that there is no doubt about leading the preceding to the succeeding in examples like "akkocchi maṃ avadhi maṃ."

Ở đây, việc dùng từ yutta (thích hợp) là để ngăn cấm niggahīta. Do đó, trong các trường hợp như ‘‘akkocchi maṃ avadhi maṃ’’ v.v., không có sự nghi ngờ về việc chuyển âm sau.

87

Lokaggapuggalo, paññindriyaṃ, tīṇimāni, nohetaṃ, bhikkhunovādo, mātupaṭṭhānaṃ, sametāyasmā, abhibhāyatanaṃ, dhanā matthi, sabbeva, tayassu dhammā, asantettha na dissanti.

88

Yassa idāni, saññā iti, chāyā iva, kathā eva kā, iti api, assamaṇī asi, cakkhu indriyaṃ, akataññū asi, ākāse iva, te api, vande ahaṃ, so ahaṃ, cattāro ime, vasalo iti, moggallāno āsi bījako, pāto evātīdha pubbalope sampatte ‘‘sare’’ti adhikāro, idha pana ‘‘atthavasā vibhattivipariṇāmo’’ti katvā ‘‘saro, saramhā, lopa’’nti ca vattamāne –

In examples such as Yassa idāni, saññā iti, chāyā iva, kathā eva kā, iti api, assamaṇī asi, cakkhu indriyaṃ, akataññū asi, ākāse iva, te api, vande ahaṃ, so ahaṃ, cattāro ime, vasalo iti, moggallāno āsi bījako, pāto eva—where prior elision is applicable, the governing word is "sare" (when a vowel follows). However, here, by taking "atthavasā vibhattivipariṇāmo" (inflectional change according to meaning), and with "saro," "saramhā," and "lopa" continuing—

Trong các trường hợp như: Yassa idāni, saññā iti, chāyā iva, kathā eva kā, iti api, assamaṇī asi, cakkhu indriyaṃ, akataññū asi, ākāse iva, te api, vande ahaṃ, so ahaṃ, cattāro ime, vasalo iti, moggallāno āsi bījako, pāto eva v.v., khi sự lược bỏ nguyên âm trước đã xảy ra, quyền hạn của từ ‘‘sare’’ vẫn còn. Nhưng ở đây, với sự thay đổi biến cách tùy theo nghĩa, và khi các từ ‘‘saro, saramhā, lopa’’ vẫn được áp dụng –

89

15. Vā paro asarūpā.

15. Optionally, the posterior (vowel) when dissimilar.

15. Vā paro asarūpā.

90

Asamānarūpamhā saramhā paro saro lopaṃ pappoti vā.

Optionally, the posterior vowel undergoes elision after a dissimilar vowel.

Nguyên âm sau một nguyên âm không đồng dạng (asarūpa) tùy chọn bị lược bỏ.

Samānaṃ rūpaṃ assāti sarūpo, na sarūpo asarūpo, asavaṇṇo.

That which has the same form is sarūpa; not sarūpa is asarūpa, meaning dissimilar in sound.

Cái gì có hình thái giống nhau là sarūpa. Cái gì không phải sarūpa là asarūpa, tức là asavaṇṇa (không đồng loại).

Yasmā pana mariyādāyaṃ, abhividhimhi ca vattamāno āupasaggo viya vāsaddo dvidhā vattate, katthaci vikappe, katthaci yathāvavatthitarūpapariggahe, idha pana pacchime, tato niccamaniccamasantañca vidhimettha vāsaddo dīpeti.

Just as the prefix ā, when denoting limitation or pervasiveness, operates in two ways, so too the word vā operates in two ways: sometimes for option, sometimes for defining a fixed form. Here, it is the latter; thus, the word vā here indicates a rule that is sometimes permanent, sometimes optional, and sometimes non-existent.

Vì từ vā giống như tiền tố ā có nghĩa là giới hạn và bao trùm, nó được sử dụng theo hai cách: đôi khi là tùy chọn, đôi khi là để bao gồm một hình thái đã được thiết lập. Ở đây, nó được dùng theo nghĩa sau, do đó từ vā ở đây biểu thị một quy tắc vừa thường xuyên, vừa không thường xuyên, và vừa không tồn tại.

‘‘Naye paraṃ yutte’’ti paraṃ netabbaṃ.

"Naye paraṃ yutte" (lead the preceding to the succeeding when appropriate) should be followed.

‘‘Naye paraṃ yutte’’ (chuyển âm sau khi thích hợp) phải được áp dụng.

91

Yassadāni yassa idāni, saññāti saññā iti, chāyāva chāyā iva, kathāva kā kathā eva kā, itīpi iti api, assamaṇīsi assamaṇī asi.

Yassadāni (yassa idāni), saññāti (saññā iti), chāyāva (chāyā iva), kathāva kā (kathā eva kā), itīpi (iti api), assamaṇīsi (assamaṇī asi).

Cakkhundriya miti niccaṃ.

Cakkhundriyaṃ (iti niccaṃ).

Cakkhundriyaṃ iti (luôn luôn).

Akataññūsi akataññū asi, ākāseva ākāse iva, tepi te api, vandehaṃ vande ahaṃ, sohaṃ so ahaṃ, cattārome cattāro ime, vasaloti vasalo iti, moggallānosi bījako moggallāno āsi bījako, pātova pāto eva.

Akataññūsi (akataññū asi), ākāseva (ākāse iva), tepi (te api), vandehaṃ (vande ahaṃ), sohaṃ (so ahaṃ), cattārome (cattāro ime), vasaloti (vasalo iti), moggallānosi bījako (moggallāno āsi bījako), pātova (pāto eva).

92

Idha na bhavati – pañcindriyāni, saddhindriyaṃ, sattuttamo, ekūnavīsati, yassete, sugatovādo, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, cakkhāyatanaṃ, taṃ kutettha labbhā iccādi.

It does not occur here: pañcindriyāni, saddhindriyaṃ, sattuttamo, ekūnavīsati, yassete, sugatovādo, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, cakkhāyatanaṃ, taṃ kutettha labbhā, etc.

Ở đây không xảy ra: pañcindriyāni, saddhindriyaṃ, sattuttamo, ekūnavīsati, yassete, sugatovādo, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, cakkhāyatanaṃ, taṃ kutettha labbhā v.v.

93

Bhavati ca vavatthitavibhāsāya.

And it does occur by defined option.

Và nó xảy ra theo quy tắc tùy chọn đã được thiết lập.

94

Avaṇṇato sarodānī-tīvevādiṃ vinā paro;

The posterior vowel, except for "sarodāni," etc., from an 'a' sound;

Nguyên âm sau avaṇṇa (a) thì không bị lược bỏ, ngoại trừ odānī v.v.;

95

Na luppataññato dīgho, āsevādivivajjito.

Is not elided. The long vowel from another, except for "āsevā," etc.

Nguyên âm dài khác thì không bị lược bỏ, ngoại trừ āsevā v.v.

96

Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina īritaṃ, na upeti, canda udayo, yathā udake itīdha pubbāvaṇṇassarānaṃ lope kate ‘‘paro, asarūpe’’ti ca vattate, tathā ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ti ito ivaṇṇaggahaṇañca, ‘‘vamodudantāna’’nti ito uggahaṇañca sīhagatiyā idhānuvattetabbaṃ.

In examples such as Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina īritaṃ, na upeti, canda udayo, yathā udake—when the prior 'a' sound vowel is elided, and "paro" (posterior) and "asarūpe" (dissimilar) continue, similarly, the mention of "ivaṇṇo yaṃ navā" (vowel 'i' and 'ya' optionally) should be understood here by "sīhagati" (lion's leap) as taking "ivaṇṇa" (vowel 'i'), and from "vamodudantāna" (of 'va', 'ma', 'u', 'da' sounds) as taking "u" (vowel 'u').

Trong các trường hợp như: Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina īritaṃ, na upeti, canda udayo, yathā udake v.v., khi nguyên âm avaṇṇa trước bị lược bỏ, các từ ‘‘paro, asarūpe’’ vẫn được áp dụng. Đồng thời, việc lấy từ ivaṇṇa từ ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ và việc lấy từ u từ ‘‘vamodudantāna’’ phải được kế thừa ở đây theo cách sư tử nhảy (sīhagatiyā).

97

16. Kvacāsavaṇṇaṃ lutte.

16. Sometimes, when dissimilar, upon elision.

16. Kvacāsavaṇṇaṃ lutte.

98

Ivaṇṇabhūto, ukārabhūto ca paro saro asarūpe pubbassare lutte kvaci asavaṇṇaṃ pappoti.

Sometimes, the posterior vowel, being 'i' or 'u' sound, when dissimilar, upon the elision of the prior vowel, becomes dissimilar in sound.

Nguyên âm sau, dù là i-vowel hay u-vowel, khi nguyên âm trước không đồng dạng bị lược bỏ, đôi khi nó trở thành asavaṇṇa (không đồng loại).

Natthi savaṇṇā etesanti asavaṇṇā, ekārokārā, tattha ṭhānāsannavasena ivaṇṇukārānamekārokārā honti.

Those for whom there is no similarity in sound are asavaṇṇā, meaning 'e' and 'o' sounds. In those cases, 'i' and 'u' sounds become 'e' and 'o' sounds according to their proximity in articulation.

Những gì không có âm đồng loại là asavaṇṇā, tức là ekāra (e) và okāra (o). Trong đó, i-vowel và u-vowel trở thành ekāra và okāra tùy theo sự gần gũi về vị trí phát âm.

99

Bandhusseva, upekkhati, upeto, avecca, jineritaṃ, nopeti, candodayo, yathodake.

Kvacīti kiṃ?

Why kvaci (sometimes)?

Kvacī (đôi khi) để làm gì?

Tatrime, yassindriyāni, mahiddhiko, sabbītiyo, tenupasaṅkami, lokuttaro.

Lutteti kiṃ?

Why lutte (upon elision)?

Lutte (khi bị lược bỏ) để làm gì?

Cha ime dhammā, yathā idaṃ, kusalassa upasampadā.

Asarūpeti kiṃ?

Why asarūpe (when dissimilar)?

Asarūpe (không đồng dạng) để làm gì?

Cattārimāni, mātupaṭṭhānaṃ.

100

Ettha ca satipi heṭṭhā vāggahaṇe kvacikaraṇato avaṇṇe eva lutte idha vuttavidhi hotīti daṭṭhabbaṃ.

And here, even though vā (optionally) is mentioned below, it should be understood that due to kvaci (sometimes), this stated rule applies only when 'a' sound is elided.

Ở đây, mặc dù có từ vā ở dưới, nhưng do từ kvaci (đôi khi), cần hiểu rằng quy tắc này chỉ xảy ra khi avaṇṇa bị lược bỏ.

Tato idha na bhavati – diṭṭhupādānaṃ, pañcahupāli, mudindriyaṃ, yo missaroti.

Therefore, here it does not occur in – diṭṭhupādānaṃ (grasping at views), pañcahupāli (O Pāli, by five), mudindriyaṃ (soft faculty), yo missaroti (who mixes).

Do đó, ở đây không có^* – diṭṭhupādānaṃ, pañcahupāli, mudindriyaṃ, yo missaroti.

101

Tatra ayaṃ, buddha anussati, sa atthikā, paññavā assa, tadā ahaṃ, yāni idha bhūtāni, gacchāmi iti, ati ito, kikī iva, bahu upakāraṃ, madhu udakaṃ, su upadhāritaṃ, yopi ayaṃ, idāni ahaṃ, sace ayaṃ, appassuto ayaṃ, itara itarena, saddhā idha vittaṃ, kamma upanissayo, tathā upamaṃ, ratti uparato, vi upasamo iccatra pubbassarānaṃ lope kate –

In these cases – tatra ayaṃ (this among them), buddha anussati (recollection of the Buddha), sa atthikā (she is meaningful), paññavā assa (might be wise), tadā ahaṃ (then I), yāni idha bhūtāni (which beings here), gacchāmi iti (I go thus), ati ito (gone beyond this), kikī iva (like a cuckoo), bahu upakāraṃ (much assistance), madhu udakaṃ (honey-water), su upadhāritaṃ (well-considered), yopi ayaṃ (whoever this is), idāni ahaṃ (now I), sace ayaṃ (if this one), appassuto ayaṃ (this one of little learning), itara itarena (by one and another), saddhā idha vittaṃ (faith is wealth here), kamma upanissayo (supportive condition of kamma), tathā upamaṃ (such a simile), ratti uparato (ceased at night), vi upasamo (complete calming) – after the elision of the preceding vowels:

Trong đó, ayaṃ, buddha anussati, sa atthikā, paññavā assa, tadā ahaṃ, yāni idha bhūtāni, gacchāmi iti, ati ito, kikī iva, bahu upakāraṃ, madhu udakaṃ, su upadhāritaṃ, yopi ayaṃ, idāni ahaṃ, sace ayaṃ, appassuto ayaṃ, itara itarena, saddhā idha vittaṃ, kamma upanissayo, tathā upamaṃ, ratti uparato, vi upasamo – ở đây, sau khi các nguyên âm trước đã bị lược bỏ –

102

‘‘Kvacī’’ti adhikāro, ‘‘paro, lutte’’ti ca vattate.

"Sometimes" is the governing word, and "the subsequent, when elided" also applies.

Quyền hạn là ‘‘kvacī’’ (đôi khi), và ‘‘paro, lutte’’ (nguyên âm sau, khi^* bị lược bỏ) cũng được duy trì.

103

17. Dīghaṃ.

17. Lengthening.

17. Dīghaṃ (Làm dài).

104

Saro kho paro pubbassare lutte kvaci dīghabhāvaṃ pappotīti ṭhānāsannavasena rassassarānaṃ savaṇṇadīgho.

When a preceding vowel is elided, the subsequent vowel sometimes attains the state of being long; thus, a homogeneous long vowel for short vowels, according to the principle of proximity to the place of articulation.

Khi nguyên âm trước bị lược bỏ, đôi khi nguyên âm sau trở nên dài. Theo nguyên tắc gần vị trí, nguyên âm ngắn trở thành nguyên âm dài đồng loại.

105

Tatrāyaṃ, buddhānussati, sātthikā, paññavāssa, tadāhaṃ, yānīdha bhūtāni, gacchāmīti, atīto, kikīva, bahūpakāraṃ, madhūdakaṃ, sūpadhāritaṃ, yopāyaṃ, idānāhaṃ, sacāyaṃ, appassutāyaṃ, itarītarena, saddhīdha vittaṃ, kammūpanissayo, tathūpamaṃ, rattūparato, vūpasamo.

Tatrāyaṃ (this among them), buddhānussati (recollection of the Buddha), sātthikā (she is meaningful), paññavāssa (might be wise), tadāhaṃ (then I), yānīdha bhūtāni (which beings here), gacchāmīti (I go thus), atīto (gone beyond), kikīva (like a cuckoo), bahūpakāraṃ (much assistance), madhūdakaṃ (honey-water), sūpadhāritaṃ (well-considered), yopāyaṃ (whoever this is), idānāhaṃ (now I), sacāyaṃ (if this one), appassutāyaṃ (this one of little learning), itarītarena (by one and another), saddhīdha vittaṃ (faith is wealth here), kammūpanissayo (supportive condition of kamma), tathūpamaṃ (such a simile), rattūparato (ceased at night), vūpasamo (complete calming).

Tatrāyaṃ, buddhānussati, sātthikā, paññavāssa, tadāhaṃ, yānīdha bhūtāni, gacchāmīti, atīto, kikīva, bahūpakāraṃ, madhūdakaṃ, sūpadhāritaṃ, yopāyaṃ, idānāhaṃ, sacāyaṃ, appassutāyaṃ, itarītarena, saddhīdha vittaṃ, kammūpanissayo, tathūpamaṃ, rattūparato, vūpasamo.

106

Kvacīti kiṃ?

Why "sometimes"?

‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?

Aciraṃ vata’yaṃ kāyo, kimpimāya, tīṇimāni, pañcasupādānakkhandhesu, tassattho, pañcaṅgiko, munindo, satindriyaṃ, lahuṭṭhānaṃ, gacchāmahaṃ, tatridaṃ, pañcahupāli, natthaññaṃ.

In aciraṃ vatāyaṃ kāyo (indeed, this body is not lasting), kimpimāya (what is this for?), tīṇimāni (these three), pañcasupādānakkhandhesu (in the five aggregates of clinging), tassattho (its meaning), pañcaṅgiko (five-limbed), munindo (chief of sages), satindriyaṃ (faculty of mindfulness), lahuṭṭhānaṃ (easy standing), gacchāmahaṃ (I go), tatridaṃ (this therein), pañcahupāli (O Pāli, by five), natthaññaṃ (there is nothing else).

Aciraṃ vatāyaṃ kāyo, kimpimāya, tīṇimāni, pañcasupādānakkhandhesu, tassattho, pañcaṅgiko, munindo, satindriyaṃ, lahuṭṭhānaṃ, gacchāmahaṃ, tatridaṃ, pañcahupāli, natthaññaṃ.

Lutteti kiṃ?

Why "when elided"?

‘‘Lutte’’ (Khi bị lược bỏ) là gì?

Yathā ayaṃ, nimi iva rājā, kikī iva, su upadhāritaṃ.

In yathā ayaṃ (just as this one), nimi iva rājā (a king like Nimi), kikī iva (like a cuckoo), su upadhāritaṃ (well-considered).

Yathā ayaṃ, nimi iva rājā, kikī iva, su upadhāritaṃ.

107

Lokassa iti, deva iti, vi ati patanti, vi ati nāmenti, saṅghāṭi api, jīvitahetu api, vijju iva, kiṃsu idha vittaṃ, sādhu iti itīdha parassarānaṃ lope kate –

In these cases – lokassa iti (of the world, thus), deva iti (god, thus), vi ati patanti (they fall over), vi ati nāmenti (they lead away), saṅghāṭi api (even the outer robe), jīvitahetu api (even for the sake of life), vijju iva (like lightning), kiṃsu idha vittaṃ (what wealth is here?), sādhu iti (good, thus) – after the elision of the subsequent vowels:

Lokassa iti, deva iti, vi ati patanti, vi ati nāmenti, saṅghāṭi api, jīvitahetu api, vijju iva, kiṃsu idha vittaṃ, sādhu iti – ở đây, sau khi các nguyên âm sau đã bị lược bỏ –

108

‘‘Lutte, dīgha’’nti ca vattate.

"When elided" and "lengthening" also apply.

‘‘Lutte, dīgha’’ (Khi bị lược bỏ, làm dài) cũng được duy trì.

109

18. Pubbo ca.

18. And the preceding.

18. Pubbo ca (Và nguyên âm trước).

110

Pubbo saro parassare lutte kvacidīghaṃ pappoti.

When the subsequent vowel is elided, the preceding vowel sometimes attains length.

Khi nguyên âm sau bị lược bỏ, đôi khi nguyên âm trước trở nên dài.

Caggahaṇaṃ luttadīghaggahaṇānukaḍḍhanatthaṃ, taṃ ‘‘cānukaḍḍhitamuttaratra nānuvattate’’ti ñāpanatthaṃ.

The word ca (and) is for drawing in the lengthening of the elided; this is to make known that "what is drawn in by ca does not continue in the following rules."

Việc thêm ‘‘ca’’ là để kéo theo ‘‘luttadīghaggahaṇa’’ (việc làm dài khi bị lược bỏ). Điều đó là để cho biết rằng ‘‘cānukaḍḍhitamuttaratra nānuvattate’’ (cái được kéo theo bởi ‘‘ca’’ sẽ không được duy trì ở các quy tắc sau).

111

Lokassāti, devāti, vītipatanti, vītināmenti, saṅghāṭīpi, jīvitahetūpi, vijjūva, kiṃsūdha vittaṃ, sādhūti.

Lokassāti (of the world, thus), devāti (god, thus), vītipatanti (they fall over), vītināmenti (they lead away), saṅghāṭīpi (even the outer robe), jīvitahetūpi (even for the sake of life), vijjūva (like lightning), kiṃsūdha vittaṃ (what wealth is here?), sādhūti (good, thus).

Lokassāti, devāti, vītipatanti, vītināmenti, saṅghāṭīpi, jīvitahetūpi, vijjūva, kiṃsūdha vittaṃ, sādhūti.

112

Kvacīti kiṃ?

Why "sometimes"?

‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?

Yassadāni, itissa, idānipi, tesupi, cakkhundriyaṃ, kinnumāva.

In yassadāni (whose now), itissa (to him, thus), idānipi (even now), tesupi (even in them), cakkhundriyaṃ (eye-faculty), kinnumāva (what indeed is this?).

Yassadāni, itissa, idānipi, tesupi, cakkhundriyaṃ, kinnumāva.

113

Adhigato kho me ayaṃ dhammo, putto te ahaṃ, te assa pahīnā, pabbate ahaṃ, ye assa itīdha pubbalope sampatte –

In these cases – adhigato kho me ayaṃ dhammo (this Dhamma has indeed been realized by me), putto te ahaṃ (I am your son), te assa pahīnā (they might be abandoned), pabbate ahaṃ (I am on the mountain), ye assa (who might be) – when elision of the preceding vowel is due:

Adhigato kho me ayaṃ dhammo, putto te ahaṃ, te assa pahīnā, pabbate ahaṃ, ye assa – ở đây, khi sự lược bỏ nguyên âm trước xảy ra –

114

19. Yamedantassādeso.

19. Ya is the substitute for the final e.

19. Yamedantassādeso (Sự thay thế ya cho nguyên âm e ở cuối từ).

115

Ekārassa padantabhūtassa ṭhāne sare pare kvaci yakārādeso hoti.

Sometimes, when a vowel follows, the final ekāra (vowel e) is replaced by yakāra (consonant y).

Khi có nguyên âm theo sau, đôi khi nguyên âm e ở cuối từ được thay thế bằng ya.

Akāremeteyesaddādissevāyaṃ vidhi, yanti yaṃ rūpaṃ, e eva anto edanto, ādesiṭṭhāne ādissatīti ādeso.

This rule applies specifically to the okāra in words like aka, kha, ya, ta, etc. Yanti is the form of ya. E eva anto (the very end of e) is edanto. Ādisati (it is substituted) at the place of substitution is ādeso.

Quy tắc này chỉ áp dụng cho các từ như akāremeteye và saddādisse có nguyên âm e ở cuối. Yanti là hình thức của ya. E eva anto là edanto (có e ở cuối). Ādesiṭṭhāne ādissatīti là ādeso (sự thay thế).

‘‘Byañjane’’ti adhikicca ‘‘dīgha’’nti dīgho.

Referring to "when a consonant follows," there is a lengthening.

Theo quyền hạn ‘‘byañjane’’ (đối với phụ âm), ‘‘dīgha’’ (làm dài)^*, tức là làm dài.

116

Adhigato kho myāyaṃ dhammo, putto tyāhaṃ, tyāssa pahīnā, pabbatyāhaṃ, yyāssa.

Adhigato kho myāyaṃ dhammo (this Dhamma has indeed been realized by me), putto tyāhaṃ (I am your son), tyāssa pahīnā (they might be abandoned), pabbatyāhaṃ (I am on the mountain), yyāssa (who might be).

Adhigato kho myāyaṃ dhammo, putto tyāhaṃ, tyāssa pahīnā, pabbatyāhaṃ, yyāssa.

117

Kvacīti kiṃ?

Why "sometimes"?

‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?

Te nāgatā, puttā matthi.

In te nāgatā (they have not come), puttā matthi (sons exist for me).

Te nāgatā, puttā matthi.

Antaggahaṇaṃ kiṃ?

Why "final"?

Việc thêm ‘‘anta’’ (cuối từ) là gì?

Dhammacakkaṃ pavattento, damento cittaṃ.

In dhammacakkaṃ pavattento (turning the wheel of Dhamma), damento cittaṃ (taming the mind).

Dhammacakkaṃ pavattento, damento cittaṃ.

118

Yāvatako assa kāyo, tāvatako assa byāmo, ko attho, atha kho assa, ahaṃ kho ajja, yo ayaṃ, so assa, so eva, yato adhikaraṇaṃ, anu addhamāsaṃ, anu eti, su āgataṃ, su ākāro, du ākāro, cakkhu āpāthaṃ, bahu ābādho, pātu akāsi, na tu evātīdha –

In these cases – yāvatako assa kāyo (whatever body he may have), tāvatako assa byāmo (so much might be his fathom), ko attho (what is the meaning?), atha kho assa (then indeed he might), ahaṃ kho ajja (I indeed today), yo ayaṃ (who this is), so assa (he might be), so eva (he indeed), yato adhikaraṇaṃ (from which the case), anu addhamāsaṃ (every half-month), anu eti (he follows), su āgataṃ (well-come), su ākāro (good form), du ākāro (bad form), cakkhu āpāthaṃ (range of vision), bahu ābādho (much illness), pātu akāsi (he made manifest), na tu eva (not indeed so) –

Yāvatako assa kāyo, tāvatako assa byāmo, ko attho, atha kho assa, ahaṃ kho ajja, yo ayaṃ, so assa, so eva, yato adhikaraṇaṃ, anu addhamāsaṃ, anu eti, su āgataṃ, su ākāro, du ākāro, cakkhu āpāthaṃ, bahu ābādho, pātu akāsi, na tu eva – ở đây –

119

20. Vamodudantānaṃ.

20. Va for final o and u.

20. Vamodudantānaṃ (Sự thay thế va cho các nguyên âm o và u ở cuối từ).

120

Okārukārānaṃ antabhūtānaṃ sare pare kvaci vakārādeso hoti.

Sometimes, when a vowel follows, the final okāra (vowel o) and ukāra (vowel u) are replaced by vakāra (consonant v).

Khi có nguyên âm theo sau, đôi khi nguyên âm o và u ở cuối từ được thay thế bằng va.

Ka kha ya tasaddādi okārassedaṃ gahaṇaṃ.

This is the acceptance of okāra in words like ka, kha, ya, ta, etc.

Đây là việc lấy các nguyên âm o ở cuối các từ như ka, kha, ya, ta.

121

Yāvatakvassa kāyo, tāvatakvassa byāmo, kvattho, atha khvassa, ahaṃ khvajja, yvāyaṃ, svassa, sveva, yatvādhikaraṇaṃ, anvaddhamāsaṃ, anvebhi, svāgataṃ, svākāro, dvākāro, cakkhvāpāthaṃ, bahvābādho, pātvākāsi, na tveva.

Yāvatakvassa kāyo (whatever body he may have), tāvatakvassa byāmo (so much might be his fathom), kvattho (what is the meaning?), atha khvassa (then indeed he might), ahaṃ khvajja (I indeed today), yvāyaṃ (who this is), svassa (he might be), sveva (he indeed), yatvādhikaraṇaṃ (from which the case), anvaddhamāsaṃ (every half-month), anvebhi (he follows), svāgataṃ (well-come), svākāro (good form), dvākāro (bad form), cakkhvāpāthaṃ (range of vision), bahvābādho (much illness), pātvākāsi (he made manifest), na tveva (not indeed so).

Yāvatakvassa kāyo, tāvatakvassa byāmo, kvattho, atha khvassa, ahaṃ khvajja, yvāyaṃ, svassa, sveva, yatvādhikaraṇaṃ, anvaddhamāsaṃ, anvebhi, svāgataṃ, svākāro, dvākāro, cakkhvāpāthaṃ, bahvābādho, pātvākāsi, na tveva.

122

Kvacīti kiṃ?

Why "sometimes"?

‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?

Ko attho, atha kho aññatarā, yohaṃ, sohaṃ, cattārome, sāgataṃ, sādhāvuso, hotūti.

In ko attho (what is the meaning?), atha kho aññatarā (then indeed a certain one), yohaṃ (I who), sohaṃ (I that one), cattārome (these four), sāgataṃ (welcome), sādhāvuso (good, friend), hotūti (let it be so, thus).

Ko attho, atha kho aññatarā, yohaṃ, sohaṃ, cattārome, sāgataṃ, sādhāvuso, hotūti.

Antaggahaṇaṃ kiṃ?

Why "final"?

Việc thêm ‘‘anta’’ (cuối từ) là gì?

Savanīyaṃ, viravanti.

In savanīyaṃ (to be heard), viravanti (they cry out).

Savanīyaṃ, viravanti.

123

Paṭisanthāravutti assa, sabbā vitti anubhuyyate, vi añjanaṃ, vi ākato, nadī āsanno itīdha maṇḍūkagatiyā ‘‘asarūpe’’ti vattate.

In these cases – paṭisanthāravutti assa (he might be of hospitable conduct), sabbā vitti anubhuyyate (all joy is experienced), vi añjanaṃ (manifestation), vi ākato (made manifest), nadī āsanno (near a river) – the word "when not homogeneous" continues by way of frog-leap (maṇḍūkagati).

Paṭisanthāravutti assa, sabbā vitti anubhuyyate, vi añjanaṃ, vi ākato, nadī āsanno – ở đây, theo quy tắc ‘‘asarūpe’’ (khi không cùng loại) được duy trì theo cách nhảy ếch.

124

21. Ivaṇṇo yaṃ navā.

21. The vowel i becomes ya, optionally.

21. Ivaṇṇo yaṃ navā (Nguyên âm i đôi khi trở thành ya).

125

Pubbo ivaṇṇo asarūpe sare pare yakāraṃ pappoti navā.

When a non-homogeneous vowel follows, the preceding ivaṇṇa (vowel i) sometimes (navā) becomes yakāra (consonant y).

Khi có nguyên âm không cùng loại theo sau, đôi khi nguyên âm i ở trước được thay thế bằng ya.

I eva vaṇṇo ivaṇṇo, navāsaddo kvacisaddapariyāyo.

I eva vaṇṇo (the very vowel i) is ivaṇṇo. The word navā is a synonym for kvaci (sometimes).

Nguyên âm i là ivaṇṇo. Từ ‘‘navā’’ đồng nghĩa với ‘‘kvaci’’ (đôi khi).

126

Paṭisanthāravutyassa, sabbā vityānubhuyyate, byañjanaṃ, byākato, nadyāsanno.

Paṭisanthāravutyassa (he might be of hospitable conduct), sabbā vityānubhuyyate (all joy is experienced), byañjanaṃ (manifestation), byākato (made manifest), nadyāsanno (near a river).

Paṭisanthāravutyassa, sabbā vityānubhuyyate, byañjanaṃ, byākato, nadyāsanno.

127

Navāti kiṃ?

Why "optionally"?

‘‘Navā’’ (Đôi khi) là gì?

Pañcahaṅgehi, tāni attani, gacchāmahaṃ, muttacāgī anuddhato.

In pañcahaṅgehi (by five factors), tāni attani (those in oneself), gacchāmahaṃ (I go), muttacāgī anuddhato (generous and not arrogant).

Pañcahaṅgehi, tāni attani, gacchāmahaṃ, muttacāgī anuddhato.

Asarūpeti kiṃ?

Why "when not homogeneous"?

‘‘Asarūpe’’ (Khi không cùng loại) là gì?

Itihidaṃ, aggīva, atthīti.

In itihidaṃ (this indeed), aggīva (like fire), atthīti (it exists, thus).

Itihidaṃ, aggīva, atthīti.

128

Ati antaṃ, ati odātā, pati ayo, pati āharati, pati eti, iti assa, iti etaṃ, itiādi itīdha ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ti yakārādese sampatte –

In these cases – ati antaṃ (exceedingly much), ati odātā (exceedingly white), pati ayo (recourse), pati āharati (he brings back), pati eti (he approaches), iti assa (thus he might), iti etaṃ (thus this), itiādi (thus beginning with) – when the substitution of yakāra (consonant y) is due, according to "the vowel i becomes ya, optionally":

Ati antaṃ, ati odātā, pati ayo, pati āharati, pati eti, iti assa, iti etaṃ, itiādi – ở đây, khi sự thay thế ya theo quy tắc ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’ xảy ra –

129

22. Sabbo canti.

22. The whole ti becomes caṃ.

22. Sabbo canti (Tất cả ti trở thành ca).

130

Atipatiitīnaṃ tisaddassedaṃ gahaṇaṃ.

This refers to the word ti which is at the end of ati, pati, iti.

Đây là việc lấy từ ‘‘ti’’ ở cuối các từ ati, pati, iti.

131

Sabbo tiicceso saddo sare pare kvaci cakāraṃ pappoti.

Sometimes, when a vowel follows, the entire word ti becomes cakāra (consonant c).

Khi có nguyên âm theo sau, đôi khi toàn bộ từ ‘‘ti’’ được thay thế bằng ‘‘ca’’.

Tīti niddesato akata yakārassevāyaṃ vidhi, itarathā kvaciggahaṇassa ca ‘‘atissa cantassā’’tisuttassa ca niratthakatā siyā.

This rule applies to the form tī which has not undergone yakāra substitution, as indicated by the specific mention of tī; otherwise, the inclusion of kvaci (sometimes) and the rule "atissa cantassā" would be meaningless.

Quy tắc này áp dụng cho ‘‘tī’’ chưa được thay thế bằng ya, vì nếu không, việc thêm ‘‘kvaci’’ và quy tắc ‘‘atissa cantassā’’ sẽ trở nên vô nghĩa.

‘‘Paradvebhāvo ṭhāne’’ti dvittaṃ.

Doubling occurs according to "doubling of the subsequent at its place."

Theo ‘‘paradvebhāvo ṭhāne’’ (sự lặp đôi của phụ âm sau tại vị trí),^* lặp đôi.

132

Accantaṃ, accodātā, paccayo, paccāharati, pacceti, iccassa, iccetaṃ, iccādi.

Accantaṃ (exceedingly), accodātā (exceedingly white), paccayo (recourse), paccāharati (he brings back), pacceti (he approaches), iccassa (thus he might), iccetaṃ (thus this), iccādi (thus beginning with).

Accantaṃ, accodātā, paccayo, paccāharati, pacceti, iccassa, iccetaṃ, iccādi.

133

Kvacīti kiṃ?

Why "sometimes"?

‘‘Kvacī’’ (Đôi khi) là gì?

Itissa, iti ākaṅkhamānena.

In itissa (to him, thus), iti ākaṅkhamānena (thus desiring).

Itissa, iti ākaṅkhamānena.

134

‘‘Te na vāivaṇṇe’’ti ito ‘‘na ivaṇṇe’’ti ca vattate.

From "they are not, or in a vowel i" (rule from another place), "not in a vowel i" also applies.

‘‘Te na vāivaṇṇe’’ (Chúng không hoặc không phải nguyên âm i) và ‘‘na ivaṇṇe’’ (không phải nguyên âm i) được duy trì từ quy tắc đó.

135

23. Atissa cantassa.

23. Of ati, not for the final i-vowel.

23. Atissa cantassa (Của ati ở cuối).

136

Atiiccetassa antabhūtassa tisaddassa ivaṇṇe pare ‘‘sabbo caṃ tī’’ti vuttarūpaṃ na hoti.

When an ivaṇṇa (vowel i) follows, the form stated as "the whole ti becomes caṃ" does not occur for the final ti-sound of ati.

Khi có nguyên âm i theo sau, hình thức được nói đến trong ‘‘sabbo caṃ tī’’ sẽ không xảy ra đối với từ ‘‘ti’’ ở cuối của ‘‘ati’’.

Atissāti atiupasaggānukaraṇametaṃ.

"Atissā" is an imitation of the prefix ati.

‘‘Atissā’’ là sự mô phỏng của tiền tố ati.

Tenevettha vibhattilopābhāvo.

Therefore, there is no elision of the case ending here.

Chính vì thế mà ở đây không có sự lược bỏ biến cách.

Ettha ca antasaddo saddavidhinisedhappakaraṇato atisaddantabhūtaṃ tisaddameva vadati, na ivaṇṇanti daṭṭhabbaṃ, itarathā idaṃ suttameva niratthakaṃ siyā.

Here, the word anta (final) refers only to the ti-sound which is the final part of the word ati, not to the ivaṇṇa (vowel i), considering the context of word formation rules and prohibitions; otherwise, this rule itself would be meaningless.

Ở đây, từ ‘‘anta’’ (cuối) dùng để chỉ từ ‘‘ti’’ ở cuối của từ ati, chứ không phải nguyên âm i, vì nó liên quan đến các quy tắc về sự hình thành và phủ định của từ. Nếu không, quy tắc này sẽ trở nên vô nghĩa.

137

‘‘Ivaṇṇo yaṃ navā’’tīdha, asarūpādhikārato;

In "the vowel i becomes ya, optionally," due to the governing word "when not homogeneous";

Ở đây, trong ‘‘ivaṇṇo yaṃ navā’’, do quyền hạn ‘‘asarūpa’’ (không cùng loại);

138

Ivaṇṇassa sarūpasmiṃ, yādeso ca na sambhave.

In a homogeneous ivaṇṇa, yakāra substitution cannot occur.

Sự thay thế ya không thể xảy ra đối với nguyên âm i khi có nguyên âm cùng loại theo sau.

139

Cakāro anuttasamuccayattho, tena itipatīnamantassa ca na hoti.

The word ca (and) implies the collection of what is unstated, therefore it also does not occur for the final parts of iti and pati.

Chữ ‘‘ca’’ có nghĩa là tập hợp những điều không được nói đến, do đó nó cũng không xảy ra đối với từ ở cuối của iti và pati.

Ati isigaṇo atīsigaṇo, evaṃ atīto, atīritaṃ, itīti, itīdaṃ, patīto.

Ati isigaṇo (multitude of sages), atīsigaṇo (multitude of sages); similarly, atīto (gone beyond), atīritaṃ (unmoved), itīti (thus, thus), itīdaṃ (this indeed), patīto (believed).

Ati isigaṇo trở thành atīsigaṇo. Tương tự, atīto, atīritaṃ, itīti, itīdaṃ, patīto.

140

Abhi akkhānaṃ, abhi uggato, abhi okāso itīdha yakāre sampatte –

In these cases – abhi akkhānaṃ (accusation), abhi uggato (risen up), abhi okāso (opportunity) – when yakāra substitution is due:

Abhi akkhānaṃ, abhi uggato, abhi okāso – ở đây, khi sự thay thế ya xảy ra –

141

‘‘Sare’’ti vattate.

"When a vowel follows" applies.

‘‘Sare’’ (Khi có nguyên âm theo sau) được duy trì.

142

24. Abbho abhi.

24. Abbho for abhi.

24. Abbho abhi (Abhi trở thành abbha).

143

Abhiiccetassa sabbassa sare pare abbhādeso hoti.

When a vowel follows, the entire word abhi is replaced by abbha.

Khi có nguyên âm theo sau, toàn bộ từ ‘‘abhi’’ được thay thế bằng ‘‘abbha’’.

144

‘‘Abhī’’ti paṭhamantassa, vuttiyaṃ chaṭṭhiyojanaṃ;

"Abhī" is in the nominative case, but its usage in the commentary is in the genitive case;

‘‘Abhī’’ là ở thể cách thứ nhất, nhưng trong giải thích thì dùng cách thứ sáu;

145

Ādesāpekkhato vuttaṃ, ‘‘aṃmo’’tiādike viya.

It is said in relation to the desired substitution, as in examples like "aṃmo" and so forth.

Được nói đến là để chỉ sự thay thế, giống như trong ‘‘aṃmo’’ và các từ khác.

146

Pubbassaralopo, abbhakkhānaṃ, abbhuggato, abbhokāso.

Elision of the preceding vowel results in: abbhakkhānaṃ (accusation), abbhuggato (risen up), abbhokāso (opportunity).

Lược bỏ nguyên âm trước, abbhakkhānaṃ, abbhuggato, abbhokāso.

147

Adhi agamā, adhi upagato, adhi ogāhetvā itīdha

In these cases – adhi agamā (he approached), adhi upagato (he approached), adhi ogāhetvā (having entered into) –

Adhi agamā, adhi upagato, adhi ogāhetvā – ở đây –

148

25. Ajjho adhi.

25. Ajjho for adhi.

25. Ajjho adhi (Adhi trở thành ajjha).

149

Adhiiccetassa sabbassa sare pare ajjhādeso hoti.

When a vowel follows, the entire word adhi is replaced by ajjha.

Khi có nguyên âm theo sau, toàn bộ từ ‘‘adhi’’ được thay thế bằng ‘‘ajjha’’.

Ajjhagamā, ajjhupagato, ajjhogāhetvā.

Reached, approached, having plunged into.

Đã đến, đã đạt được, đã lặn sâu vào.

150

Abhi icchitaṃ, adhi īritaṃ itīdha

Here, (words like) "abhi icchitaṃ" and "adhi īritaṃ" (occur).

Abhi icchitaṃ, adhi īritaṃ là như vậy ở đây

151

‘‘Abbho abhi, ajjho adhī’’ti ca vattate.

And it is stated (that) "abbho (comes from) abhi, ajjho (comes from) adhi".

Và được nói là ‘‘Abbho (từ) abhi, ajjho (từ) adhī’’.

152

26. Te na vā ivaṇṇe.

26. These are optionally not (changed) before 'i' vowels.

26. Chúng không hoặc (khi có) nguyên âm 'i'.

153

Te ca kho abhiadhiiccete upasaggā ivaṇṇe pare abbho ajjhoiti vuttarūpā na honti vā.

And indeed, these prefixes abhi and adhi, when followed by an i-vowel, optionally do not assume the forms "abbho" and "ajjho" as stated.

Và những tiền tố abhi và adhi này, khi một nguyên âm i theo sau, thì không hoặc (có thể không) trở thành những hình thức được nói là abbho và ajjho.

Saralopaparanayanāni.

Vowel elision and shifting of the subsequent (consonant) occur.

Sự lược bỏ nguyên âm và sự chuyển âm kế tiếp.

Abhicchitaṃ, adhīritaṃ.

Vāti kiṃ?

What (is the purpose of) " vā" (optionally)?

Vā (hoặc) để làm gì?

Abbhīritaṃ, ajjhiṇamutto, ajjhiṭṭho.

154

Ekamidha ahantīdha

Here, (words like) "ekamidha ahaṃ" (occur).

Ekamidha ahantīdha

155

27. Do dhassa ca.

27. 'Da' (replaces) 'dha', and 'ca' (indicates more).

27. Dha thành Da và Ca.

156

Dhaiccetassa sare pare kvaci dakāro hoti.

Sometimes, the letter dha, when followed by a vowel, becomes the letter da.

Trong một số trường hợp, âm dha trở thành âm da khi một nguyên âm theo sau.

Ekasaddato parassa idhassa dhakārassevāyaṃ, saralopadīghā.

This (rule applies) specifically to the dha of idha when it follows the word eka. (There is also) vowel elision and lengthening.

Đây là (sự biến đổi của) âm dha của idha theo sau từ eka, (kèm theo) lược bỏ nguyên âm và kéo dài nguyên âm.

Ekamidāhaṃ.

Kvacīti kiṃ?

What (is the purpose of) " kvaci" (sometimes)?

Kvacī (trong một số trường hợp) để làm gì?

Idheva.

157

Casaddena kvaci sādhussa dhassa hakāro, yathā – sāhu dassanaṃ.

By the word ca, sometimes the dha of sādhu becomes ha, for example – sāhu dassanaṃ.

Với âm ca, trong một số trường hợp, âm dha của sādhu trở thành âm ha, ví dụ – sāhu dassanaṃ.

158

Yathā eva tathā evātīdha

Here, (expressions like) "yathā eva" and "tathā eva" (occur).

Yathā eva tathā evātīdha

159

‘‘Navā’’ti vattate, ‘‘saramhā’’ti ca.

"Navā" and "saramhā" are understood.

‘‘Navā’’ được tiếp tục, và ‘‘saramhā’’ cũng vậy.

160

28. Evādissa ri pubbo ca rasso.

28. The initial 'e' of 'eva' becomes 'ri', and the preceding vowel is shortened, optionally.

28. Tiền tố 'ri' cho 'eva' và nguyên âm trước đó được rút ngắn.

161

Yathātathādvayaparassedaṃ gahaṇaṃ.

This (rule) applies to both yathā and tathā.

Đây là sự tiếp nhận cho cặp yathā-tathā.

Dīghasaramhā parassa evasaddādibhūtassa ekārassa rikāro hoti, pubbo ca saro rasso hoti navā.

When an eva-word begins with an e-vowel and follows a long vowel, that e-vowel optionally becomes ri, and the preceding vowel is shortened.

Khi một nguyên âm dài theo sau, âm e đầu tiên của từ eva trở thành ri, và nguyên âm trước đó được rút ngắn, hoặc không.

Yathariva, tathariva.

Navāti kiṃ?

What (is the purpose of) " navā" (optionally)?

Navā (hoặc không) để làm gì?

Yatheva, tatheva.

162

Ti antaṃ,ti addhaṃ, aggi agāre, sattamī atthe, pañcamī antaṃ, du aṅgikaṃ, bhikkhu āsane, puthu āsane, sayambhū āsane itīdha yavādesesu sampattesu –

Here, when yavā-substitutions are due to occur in (phrases like) "ti antaṃ", "ti addhaṃ", "aggi agāre", "sattamī atthe", "pañcamī antaṃ", "du aṅgikaṃ", "bhikkhu āsane", "puthu āsane", "sayambhū āsane" –

Ti antaṃ, ti addhaṃ, aggi agāre, sattamī atthe, pañcamī antaṃ, du aṅgikaṃ, bhikkhu āsane, puthu āsane, sayambhū āsane, ở đây, khi các sự thay thế âm y và v xảy ra –

163

‘‘Saññā’’ti vattate.

"Saññā" is understood.

‘‘Saññā’’ được tiếp tục.

164

29. Ivaṇṇuvaṇṇā jhalā.

29. 'I'-vowels and 'u'-vowels are 'jhala'.

29. Các nguyên âm 'i' và 'u' là jhalā.

165

Ivaṇṇauvaṇṇaiccete yathākkamaṃ jhalasaññā honti.

The i-vowel and u-vowel, respectively, become jhala-terms.

Các nguyên âm i và u lần lượt là những từ được gọi là jhala.

Vaṇṇaggahaṇaṃ savaṇṇaggahaṇatthaṃ.

The mention of " vaṇṇa" (vowel) is for the purpose of including cognate vowels.

Sự tiếp nhận vaṇṇa (nguyên âm) là để tiếp nhận các nguyên âm cùng loại.

166

Jhalasaññā pasaññāva, na liṅgantaṃva nissitā;

The jhala-terms are indeed terms (in themselves), not dependent on the end of a stem;

Các từ jhala là những từ được nhận biết, không phụ thuộc vào giới tính (liṅga);

167

Ākhyāte liṅgamajjhe ca, dviliṅgante ca dassanā.

As seen in verbs, in the middle of stems, and at the end of two stems.

Chúng được thấy trong động từ, giữa từ, và ở cuối hai giới tính.

168

30. Jhalānamiyuvā sare vā.

30. 'Iy' and 'uv' optionally replace 'jhala' before a vowel.

30. Các jhalā thành iy, uv, ā khi có nguyên âm, hoặc không.

169

Jhalaiccetesaṃ iyauvaiccete ādesā honti vā sare pare, saralopo.

Iy and uv are optionally substituted for jhala when a vowel follows, (and there is) vowel elision.

Các jhala này trở thành iya và uva hoặc (có thể không) khi một nguyên âm theo sau, (kèm theo) lược bỏ nguyên âm.

170

Tiyantaṃ, tiyaddhaṃ, aggiyāgāre, sattamiyatthe, pañcamiyantaṃ, duvaṅgikaṃ, bhikkhuvāsane, puthuvāsane, sayambhuvāsane.

Vāti kiṃ?

What (is the purpose of) " vā" (optionally)?

Vā (hoặc) để làm gì?

Agyāgāre, sattamīatthe, bhikkhuāsane nisīdati.

171

Go ajinaṃ, go eḷakaṃ itīdha

Here, (expressions like) "go ajinaṃ", "go eḷakaṃ" (occur).

Go ajinaṃ, go eḷakaṃ là như vậy ở đây

172

‘‘Go, avo, samāse’’ti ca vattate.

"Go, avo, samāse" are understood.

‘‘Go, avo, samāse’’ được tiếp tục.

173

31. O sare ca.

31. 'O' (of 'go' becomes 'av') before a vowel, and 'ca' (indicates more).

31. O khi có nguyên âm và ca.

174

Goiccetassa okārassa sare pare avādeso hoti samāse.

The o-vowel of go, when followed by a vowel, optionally becomes av in a compound.

Nguyên âm o của từ go trở thành ava khi một nguyên âm theo sau trong một hợp từ.

Gavājinaṃ, gaveḷakaṃ.

Casaddaggahaṇena uvaṇṇassa uvaavādesā.

By the inclusion of the word ca, uv and av are substituted for the u-vowel.

Với sự tiếp nhận âm ca, các nguyên âm u trở thành uva và ava.

Yathā – bhuvi, pasavo.

For example – bhuvi, pasavo.

Ví dụ – bhuvi, pasavo.

175

Putha evātīdha

Here, (expressions like) "putha eva" (occur).

Putha evātīdha

176

32. Go sare puthassāgamo kvaci.

32. 'Ga' is optionally inserted for 'putha' before a vowel.

32. Sự thêm vào 'ga' cho 'putha' khi có nguyên âm, trong một số trường hợp.

177

Puthaiccetassa nipātassa ante kvaci gakārāgamo hoti sare pare.

Sometimes, the consonant ga is inserted at the end of the particle putha when a vowel follows.

Trong một số trường hợp, âm ga được thêm vào cuối tiểu từ putha khi một nguyên âm theo sau.

Āgacchatīti āgamo, asantuppatti āgamo.

What comes (is) āgamo; the occurrence of what was not present is āgamo (insertion).

Āgamo có nghĩa là āgacchati (đến), sự xuất hiện của cái không tồn tại là āgamo.

Ettha ca ‘‘sare’’ti nimittāsannavasena puthassa anteti labbhati.

And here, "sare" (before a vowel) is taken to mean at the end of putha, due to proximity of the condition.

Và ở đây, ‘‘sare’’ (khi có nguyên âm) được hiểu là ‘‘ở cuối putha’’ theo nghĩa gần với nguyên nhân.

Puthageva, putha eva.

178

Pā evātīdha

Here, (expressions like) "pā eva" (occur).

Pā evātīdha

179

‘‘Sare, go, āgamo, kvacī’’ti ca vattate.

"Sare, go, āgamo, kvaci" are understood.

‘‘Sare, go, āgamo, kvacī’’ được tiếp tục.

180

33. Pāssa canto rasso.

33. 'Ga' is optionally inserted for 'pā', and its final vowel is shortened.

33. Âm cuối của 'pā' và rút ngắn nguyên âm.

181

Pāiccetassa ante sare pare kvaci gakārāgamo hoti, pāssa anto ca saro rasso hoti.

Sometimes, the consonant ga is inserted at the end of pā when a vowel follows, and the final vowel of pā is shortened.

Trong một số trường hợp, âm ga được thêm vào cuối từ pā khi một nguyên âm theo sau, và nguyên âm cuối của pā được rút ngắn.

Pageva vutyassa, pā eva.

182

‘‘Vā, sare’’ti ca vattate.

"Vā, sare" are understood.

‘‘Vā, sare’’ được tiếp tục.

183

34. Yava ma da na ta ra lā cāgamā.

34. 'Ya', 'va', 'ma', 'da', 'na', 'ta', 'ra', 'lā' are optional insertions.

34. Các âm 'ya, va, ma, da, na, ta, ra, la' là những âm thêm vào.

184

Sare pare yakārādayo aṭṭha āgamā honti vā.

Optionally, eight insertions, namely ya and others, occur when a vowel follows.

Khi một nguyên âm theo sau, tám âm thêm vào như ya và các âm khác xảy ra hoặc không.

Casaddena gakārāgamo ca, vavatthitavibhāsatthoyaṃ vāsaddo.

And by the word ca, the insertion of ga also occurs. This word " vā" (optionally) is for a regulated option.

Với âm ca, âm ga cũng được thêm vào, từ vā này là để chỉ sự lựa chọn có hệ thống.

185

Tattha yakārāgamo yathādibho ikārekārādīsu.

There, the insertion of ya (occurs) in words like yathā before i-vowels and e-vowels.

Trong đó, sự thêm vào âm ya xảy ra ở các nguyên âm i, e, v.v. sau yathā và các từ tương tự.

Yathā idaṃ yathayidaṃ, byañjaneti adhikicca ‘‘rassa’’nti rassattaṃ, yathā idaṃ vā, yathā eva, yathāyeva, yatheva, evaṃ māyidaṃ, māyevaṃ, taṃyidaṃ, taṃyeva, nayidaṃ, nayimassa, nayimāni, navayime dhammā, buddhānaṃyeva, santiyeva, bodhiyāyeva, satiyeva, pathavīyeva, dhātuyeva, tesuyeva, soyeva, pāṭiyekkaṃ.

Yathā idaṃ becomes yathayidaṃ; in the case of consonants, "rassan" (shortening) means shortening; or yathā idaṃ; yathā eva becomes yathāyeva or yatheva; evaṃ māyidaṃ, māyevaṃ, taṃyidaṃ, taṃyeva, nayidaṃ, nayimassa, nayimāni, navayime dhammā, buddhānaṃyeva, santiyeva, bodhiyāyeva, satiyeva, pathavīyeva, dhātuyeva, tesuyeva, soyeva, pāṭiyekkaṃ.

Yathā idaṃ thành yathayidaṃ, liên quan đến byañjaneti, ‘‘rassa’’ (nguyên âm ngắn) là rút ngắn, hoặc yathā idaṃ, yathā eva thành yathāyeva, yatheva, evaṃ māyidaṃ, māyevaṃ, taṃyidaṃ, taṃyeva, nayidaṃ, nayimassa, nayimāni, navayime dhammā, buddhānaṃyeva, santiyeva, bodhiyāyeva, satiyeva, pathavīyeva, dhātuyeva, tesuyeva, soyeva, pāṭiyekkaṃ.

186

Tathā sare vipariyādito ca.

Similarly, (insertion of ya occurs) before a vowel from vipari and others.

Tương tự, khi có nguyên âm, sau vipari và các từ tương tự.

Vi añjanā viyañjanā, byañjanā vā, evaṃ viyākāsi, byākāsi.

Vi añjanā becomes viyañjanā, or byañjanā; similarly viyākāsi, byākāsi.

Vi añjanā thành viyañjanā, hoặc byañjanā, tương tự viyākāsi, byākāsi.

Pariantaṃ pariyantaṃ, evaṃ pariyādānaṃ, pariyuṭṭhānaṃ, pariyesati, pariyosānamiti niccaṃ.

Pariantaṃ becomes pariyantaṃ; similarly pariyādānaṃ, pariyuṭṭhānaṃ, pariyesati, pariyosānaṃ – this is always (the case).

Pariantaṃ thành pariyantaṃ, tương tự pariyādānaṃ, pariyuṭṭhānaṃ, pariyesati, pariyosānaṃ là luôn luôn.

Ni āyogo niyāyogo.

Ni āyogo becomes niyāyogo.

Ni āyogo thành niyāyogo.

Idha na bhavati, parikkhato, upaparikkhati.

It does not occur here: parikkhato, upaparikkhati.

Ở đây không xảy ra, parikkhato, upaparikkhati.

187

Vakāro tisaddādito avaṇṇukāresu.

The insertion of va (occurs) from the word ti and others before a-vowels and u-vowels.

Âm va sau từ ti và các từ tương tự, khi có các nguyên âm a, u, k, v.v.

Ti aṅgulaṃ tivaṅgulaṃ, evaṃ tivaṅgikaṃ, bhūvādayo, migī bhantā vudikkhati, pavuccati, pāguññavujutā.

Ti aṅgulaṃ becomes tivaṅgulaṃ; similarly tivaṅgikaṃ, bhūvādayo, migī bhantā vudikkhati, pavuccati, pāguññavujutā.

Ti aṅgulaṃ thành tivaṅgulaṃ, tương tự tivaṅgikaṃ, bhūvādayo, migī bhantā vudikkhati, pavuccati, pāguññavujutā.

188

Makāro lahuppabhutito sare chandānurakkhaṇādimhi.

The insertion of ma (occurs) from lahu and others before a vowel, in order to preserve the meter, etc.

Âm ma sau lahu và các từ tương tự, khi có nguyên âm trong việc bảo vệ vần điệu, v.v.

Lahu essati lahumessati, evaṃ garumessati, idhamāhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasāmiva, ākāse mabhipūjayi, ekamekassa, yena midhekacce, āsatimeva.

Lahu essati becomes lahumessati; similarly garumessati, idhamāhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasāmiva, ākāse mabhipūjayi, ekamekassa, yena midhekacce, āsatimeva.

Lahu essati thành lahumessati, tương tự garumessati, idhamāhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasāmiva, ākāse mabhipūjayi, ekamekassa, yena midhekacce, āsatimeva.

189

Dakāro uupasagga saki kenaci kiñci kismiñci koci sammā yāva tāva puna ya te’tattasādīhi.

The insertion of da (occurs) after the prefix u, and after words like saki, kenaci, kiñci, kismiñci, koci, sammā, yāva, tāva, puna, ya, ta, and attasādīhi.

Âm da sau tiền tố u, saki, kenaci, kiñci, kismiñci, koci, sammā, yāva, tāva, puna, ya, te, ta và sādīhi.

Uupasaggato niccaṃ, u aggo udaggo, evaṃ udayo, udapādi, udāhaṭaṃ, udito, udīritaṃ, udeti.

Always after the prefix u: u aggo becomes udaggo; similarly udayo, udapādi, udāhaṭaṃ, udito, udīritaṃ, udeti.

Sau tiền tố u là luôn luôn, u aggo thành udaggo, tương tự udayo, udapādi, udāhaṭaṃ, udito, udīritaṃ, udeti.

190

Nipātato ca, saki eva sakideva, evaṃ sakadāgāmi, mahāvuttisuttena ikārassa akāro.

And after particles: saki eva becomes sakideva; similarly sakadāgāmi (by the Mahāvutti Sutta, the i-vowel becomes an a-vowel).

Và sau các tiểu từ, saki eva thành sakideva, tương tự sakadāgāmi, trong Mahāvuttisutta, nguyên âm i thành a.

Tathā kenacideva, kiñcideva, kismiñcideva, kocideva, sammā attho sammadattho, rassattaṃ.

Similarly kenacideva, kiñcideva, kismiñcideva, kocideva; sammā attho becomes sammadattho (with shortening).

Tương tự kenacideva, kiñcideva, kismiñcideva, kocideva, sammā attho thành sammadattho, (kèm theo) rút ngắn nguyên âm.

Evaṃ sammadakkhāto, sammadaññā vimuttānaṃ, sammadeva, yāvadatthaṃ, yāvadeva, tāvadeva, punadeva.

Similarly sammadakkhāto, sammadaññā vimuttānaṃ, sammadeva, yāvadatthaṃ, yāvadeva, tāvadeva, punadeva.

Tương tự sammadakkhāto, sammadaññā vimuttānaṃ, sammadeva, yāvadatthaṃ, yāvadeva, tāvadeva, punadeva.

191

Nāmato, yadatthaṃ, tadatthaṃ, yadantarā, tadantarā, tadaṅgavimutti, etadatthaṃ, attadatthaṃ, sadatthapasuto siyā.

After nouns: yadatthaṃ, tadatthaṃ, yadantarā, tadantarā, tadaṅgavimutti, etadatthaṃ, attadatthaṃ, sadatthapasuto siyā.

Sau danh từ, yadatthaṃ, tadatthaṃ, yadantarā, tadantarā, tadaṅgavimutti, etadatthaṃ, attadatthaṃ, sadatthapasuto siyā.

Yatetattasehi samāseyeva.

Only in compounds with ya, ta, atta, sa and others.

Chỉ trong hợp từ với ya, te, ta.

192

Ādisaddena aññadatthaṃ, manasādaññā vimuttānaṃ, bahudeva rattiṃ, ahudeva bhayaṃ.

By the word ādi (and others): aññadatthaṃ, manasādaññā vimuttānaṃ, bahudeva rattiṃ, ahudeva bhayaṃ.

Với âm ādi, aññadatthaṃ, manasādaññā vimuttānaṃ, bahudeva rattiṃ, ahudeva bhayaṃ.

193

Vāti kiṃ?

What (is the purpose of) " vā" (optionally)?

Vā (hoặc) để làm gì?

Kenaci atthakāmena, sammā aññāya, yāvāhaṃ, tāvāhaṃ, punāparaṃ, attatthaṃ.

194

Nakāro āyatādimhi.

The insertion of na (occurs) in āyata and others.

Âm na ở đầu āyati.

Ito āyati ito nāyati, ciraṃ nāyati.

Ito āyati becomes ito nāyati, ciraṃ nāyati.

Ito āyati thành ito nāyati, ciraṃ nāyati.

195

Takāro yasmā tasmā ajjādito ihaggādimhi.

The insertion of ta (occurs) from yasmā, tasmā, and ajja and others in ihagga and others.

Âm ta sau yasmā, tasmā, ajjādito ở đầu ihagga.

Yasmātiha, tasmātiha, ajjatagge.

196

Rakāro ni dupātu puna dhī pāta caturādito.

The insertion of ra (occurs) from ni, du, pātu, puna, dhī, pāta, catura and others.

Âm ra sau ni, du, pātu, puna, dhī, pāta, catu và các từ tương tự.

Ni antaraṃ nirantaraṃ, evaṃ nirālayo, nirindhano, nirīhakaṃ, niruttaro, nirojaṃ.

Ni antaraṃ becomes nirantaraṃ; similarly nirālayo, nirindhano, nirīhakaṃ, niruttaro, nirojaṃ.

Ni antaraṃ thành nirantaraṃ, tương tự nirālayo, nirindhano, nirīhakaṃ, niruttaro, nirojaṃ.

Du atikkamo duratikkamo, durāgataṃ, duruttaṃ.

Du atikkamo becomes duratikkamo, durāgataṃ, duruttaṃ.

Du atikkamo thành duratikkamo, durāgataṃ, duruttaṃ.

Pāturahosi, pāturahesuṃ.

Punarāgaccheyya, punaruttaṃ, punareva, punareti.

Dhiratthu.

Pātarāso.

197

Catusaddādito, caturaṅgikaṃ, caturārakkhā, caturiddhipādapaṭilābho, caturoghanittharaṇatthaṃ.

From the word catu and others: caturaṅgikaṃ, caturārakkhā, caturiddhipādapaṭilābho, caturoghanittharaṇatthaṃ.

Sau từ catu và các từ tương tự, caturaṅgikaṃ, caturārakkhā, caturiddhipādapaṭilābho, caturoghanittharaṇatthaṃ.

Bhatturatthe, vuttiresā, pathavīdhāturevesā.

198

Tathā sarato ivevesu chandānurakkhaṇe.

Similarly, (insertion of ra occurs) after a vowel in iva and eva in order to preserve the meter.

Tương tự, sau nguyên âm trong ivevesu để bảo vệ vần điệu.

Nakkhattarājāriva tārakānaṃ, vijjurivabbhakūṭe, āraggeriva sāsapo, sāsaporiva āragge, usabhoriva, sabbhireva samāsetha.

199

Vāti kiṃ?

What (is the purpose of) " vā" (optionally)?

Vā (hoặc) để làm gì?

Dvādhiṭṭhitaṃ, pātvākāsi, punapi.

200

Lakāro chasaṅkhyāhi.

The insertion of la (occurs) with the number cha.

Âm la với số sáu.

Laḷānamaviseso.

There is no distinction between ḷa and la.

Không có sự khác biệt giữa la và ḷa.

Cha abhiññā chaḷabhiññā, chaḷaṅgaṃ, chaḷāsīti, chaḷaṃsā, saḷāyatanaṃ.

Cha abhiññā becomes chaḷabhiññā, chaḷaṅgaṃ, chaḷāsīti, chaḷaṃsā, saḷāyatanaṃ.

Cha abhiññā thành chaḷabhiññā, chaḷaṅgaṃ, chaḷāsīti, chaḷaṃsā, saḷāyatanaṃ.

201

Vāti kiṃ?

What (is the purpose of) " vā" (optionally)?

Vā (hoặc) để làm gì?

Cha abhiññā.

202

Iti sarasandhividhānaṃ niṭṭhitaṃ.

Thus, the rules of vowel sandhi are completed.

Như vậy, quy tắc hòa hợp nguyên âm đã hoàn tất.

Table of Contents

Saññāvidhāna

Definition of Terms

Quy Định Danh Xưng

Sarasandhividhāna

Section on Vowel Sandhi

Quy tắc nối nguyên âm (Sarasandhividhāna)

Settings