Atītādivasena anekabhedabhinne dhamme kalāpato saṅkhipitvā sammasanaṃ kalāpasammasanaṃ, ayaṃ kira jambudīpavāsīnaṃ abhilāpo.
"Discernment by clusters" is the discernment of phenomena of many kinds, divided into past and so on, by grouping them together. This, they say, is the expression used by the inhabitants of Jambudīpa.
Sự quán chiếu (sammasana) các pháp có nhiều loại khác nhau tùy theo quá khứ v.v., được tóm gọn thành từng nhóm, được gọi là kalāpasammasana (quán chiếu theo nhóm). Đây là cách gọi của các vị Tỳ-khưu cư trú tại Jambudīpa (Ấn Độ).
‘‘Yaṃ kiñci rūpa’’ntiādinā (ma. ni. 1.361; 2.113; 3.86; a. ni. 4.181) nayena hi dhammānaṃ vipassanā nayavipassanā, ayaṃ kira tambapaṇṇidīpavāsīnaṃ abhilāpo.
Indeed, the insight into phenomena in the manner of "Whatever form" and so on, is "insight by method." This, they say, is the expression used by the inhabitants of Tambapaṇṇidīpa.
Thật vậy, sự quán chiếu các pháp theo phương pháp “Bất cứ sắc nào” (Yaṃ kiñci rūpaṃ) v.v., được gọi là nayavipassanā (quán chiếu theo phương pháp). Đây là cách gọi của các vị Tỳ-khưu cư trú tại Tambapaṇṇidīpa (Tích Lan).
Tenevāha ‘‘kalāpasammasanasaṅkhātāya nayavipassanāyā’’ti.
Therefore, it is said, "by insight by method, called discernment by clusters."
Vì thế, (Bậc Thầy) đã nói: “bằng nayavipassanā, tức là kalāpasammasana”.
Tāva-saddo kamattho, tena sammasanappakārānaṃ bahubhedataṃ dīpeti.
The word "tāva" implies sequence, thereby indicating the many varieties of discerning methods.
Từ tāva có nghĩa là gì? Từ đó chỉ ra sự đa dạng của các loại quán chiếu.
Bahubhāvato hi tesaṃ paṭhamaṃ nayavipassanāya yogārambhaṃ anusāsati ‘‘nayavipassanāya tāva yogo karaṇīyo’’ti.
Because there are many, it first instructs the beginner in the practice of insight by method, saying, "One should first engage in insight by method."
Vì chúng có nhiều loại, nên (Bậc Thầy) khuyên bắt đầu thực hành nayavipassanā trước tiên, rằng: “Trước tiên, cần phải thực hành nayavipassanā”.
Kasmāti codakavacanaṃ.
"Why?" is the questioner's statement.
Kasmā (Tại sao) là lời của người chất vấn.
Tassāyaṃ adhippāyo – yadi maggāmaggañāṇadassanavisuddhi sampādetabbā, atha kasmā ‘‘nayavipassanāya ādito yogo kātabbo’’ti vuttanti.
Its intention is this: If the Purification by Knowledge and Vision of What is Path and Not Path is to be accomplished, then why is it said, "The practice should first be undertaken with insight by method"?
Ý của câu hỏi này là: Nếu cần phải thành tựu Maggāmaggañāṇadassanavisuddhi, vậy tại sao lại nói: “Ban đầu, cần phải thực hành nayavipassanā”?
Itaro tassāyaṃ adhigamūpāyoti dassento ‘‘āraddhavipassakassā’’tiādimāha.
The other (the explainer), showing that this is the means of attainment, says, "For the one who has begun insight," and so on.
Người trả lời, muốn chỉ ra rằng đây là phương tiện để chứng đắc điều đó, đã nói: “Đối với người mới bắt đầu quán chiếu (āraddhavipassaka)” v.v.
Tenetaṃ dasseti ‘‘vipassanāya sati udayabbayañāṇuppādo, udayabbayañāṇe sati obhāsādiupakkilesasambhavo, tato maggāmaggavavatthānaṃ, tasmā tassa āditova ārambhassa sambhavo natthīti vipassanā paṭhamaṃ āraddhabbā’’ti.
By this, he shows this: "When insight is present, the knowledge of arising and passing away arises; when the knowledge of arising and passing away is present, defilements such as light arise; from that, the discernment of path and not-path occurs. Therefore, the initiation of that (discernment) from the very beginning is not possible, so insight must be started first."
Qua đó, (Bậc Thầy) chỉ ra rằng: “Khi có quán chiếu (vipassanā), trí tuệ về sinh diệt (udayabbayañāṇa) sẽ phát sinh; khi có trí tuệ về sinh diệt, các phiền não phụ như ánh sáng (obhāsa) v.v. sẽ có thể xuất hiện; từ đó mới có sự phân định đạo và phi đạo. Vì vậy, không thể bắt đầu điều đó ngay từ đầu. Do đó, cần phải bắt đầu quán chiếu trước tiên”.
Evampi paṭhamaṃ nayavipassanāva kasmā āraddhabbāti āha ‘‘vipassanāya ca kalāpasammasanaṃ ādī’’ti.
Even so, why should insight by method be undertaken first? He states, "And discernment by clusters is the beginning of insight."
Ngay cả như vậy, tại sao lại phải bắt đầu nayavipassanā trước tiên? (Bậc Thầy) nói: “Trong quán chiếu, kalāpasammasana là khởi đầu”.
Tañhi atītādibhedabhinnānaṃ dhammānaṃ saṅkhipitvā vavatthānavasena pavattanato ādikammikassa sukaraṃ sammasananti ādibhūtaṃ.
For it is the beginning, because it proceeds by way of summarising and discerning phenomena, which are divided into past and so on, making it easy for the beginner to discern.
Thật vậy, trí tuệ đó là khởi đầu vì nó dễ dàng cho người mới tu tập (ādikammika) quán chiếu, do nó vận hành theo cách tóm gọn và phân định các pháp có nhiều loại khác nhau như quá khứ v.v.
Tasmāti ādibhūtattā.
"Therefore," means because it is the beginning.
Tasmā (Do đó): Vì nó là khởi đầu.
Atha vā tasmāti yasmā āraddhavipassakassa…pe… kalāpasammasanaṃ ādi, tasmā.
Alternatively, "therefore," means because discernment by clusters is the beginning for the one who has begun insight.
Hoặc tasmā (do đó): Bởi vì đối với người mới bắt đầu quán chiếu... v.v. kalāpasammasana là khởi đầu, nên do đó.
Etanti kalāpasammasanaṃ.
"This" refers to discernment by clusters.
Etaṃ (Điều này): Là kalāpasammasana.
Apicātiādi kalāpasammasanasseva vipassanāya ādibhāve upacayahetudassanaṃ.
"Moreover," and so on, is the showing of the accumulating cause for discernment by clusters being the beginning of insight.
Apicā v.v. là sự chỉ ra nguyên nhân gia tăng trong việc kalāpasammasana là khởi đầu của quán chiếu.
Udayabbayañāṇapariyosānā tīraṇapariññā, asampatte eva ca udayabbayañāṇe maggāmaggavavatthānaṃ hotīti āha ‘‘tīraṇapariññāya vattamānāyā’’ti.
The discernment of investigation (tīraṇapariññā) culminates in the knowledge of arising and passing away, and the discernment of path and not-path occurs even when the knowledge of arising and passing away is not yet fully attained. Thus it is said, "While the discernment of investigation is taking place."
Trí tuệ Tīraṇapariññā kết thúc bằng trí tuệ về sinh diệt (udayabbayañāṇa), và sự phân định đạo và phi đạo xảy ra ngay cả khi trí tuệ về sinh diệt chưa đạt đến đỉnh điểm. Vì vậy, (Bậc Thầy) nói: “khi Tīraṇapariññā đang vận hành”.
Kalāpasammasane tāva yogo kātabboti etthāpi tasseva paṭhamārambhe kāraṇaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
Even here, in "one should indeed undertake the practice of discernment by clusters," the reason for its initial undertaking should be understood in the manner already stated.
Ở đây, trong câu “cần phải thực hành kalāpasammasana trước tiên”, lý do cho việc bắt đầu điều đó trước tiên cũng nên được hiểu theo cách đã nói.
Yasmā kalāpasammasanaṃ nāma ekavisuddhiyampi na antogadhaṃ, ekacce ca taṃ anāmasitvāva vipassanācāraṃ vaṇṇenti.
Because discernment by clusters is not included in any single purification, and some (teachers) describe the practice of insight without even mentioning it.
Vì kalāpasammasana không nằm trong bất kỳ sự thanh tịnh nào, và một số người mô tả sự thực hành quán chiếu mà không đề cập đến nó.
Evaṃ santepi taṃ suttantesu ekadesena, anavasesato ca dassitaṃ.
Even so, it is shown in the suttas, in part and in full.
Mặc dù vậy, điều đó đã được trình bày trong các kinh (suttanta) một phần và toàn bộ.
Paṭisambhidāyaṃ ādikammikānaṃ manasikārasukaratāya vipassanāya ādibhāvena ṭhapitaṃ.
In the Paṭisambhidā, it is established as the beginning of insight, due to the ease of mental application for beginners.
Trong Paṭisambhidā, nó được đặt ở vị trí khởi đầu của quán chiếu vì sự dễ dàng trong tác ý đối với người mới tu tập.
Vipassantassa ca obhāsādīsu uppannesu maggāmaggañāṇasambhavo, tasmā ‘‘taṃ sampādetukāmenā’’tiādinā ayaṃ vicāro katoti daṭṭhabbaṃ.
And for one who is practising insight, when phenomena such as light arise, the knowledge of path and not-path becomes possible. Therefore, it should be understood that this discussion is made with the intention of "one who desires to accomplish it."
Và khi các ánh sáng (obhāsa) v.v. phát sinh đối với người đang quán chiếu, thì trí tuệ về đạo và phi đạo sẽ xuất hiện. Vì vậy, cần phải hiểu rằng sự phân tích này được thực hiện với ý định “người muốn thành tựu điều đó”.
693. Tatrāti tasmiṃ tīraṇapariññāya ñātapariññānantarabhāve, tāsu vā pariññāsu.
693. "Therein" means in that stage immediately following the discernment of understanding (ñātapariññā), or among those discernments.
693. Tatrā (Trong đó): Trong trạng thái tiếp sau Ñātapariññā, tức là Tīraṇapariññā, hoặc trong các pariññā đó.
Vinicchayoti sarūpato, kiccato, bhūmito ca sanniṭṭhānaṃ.
"Ascertainment" is a firm decision regarding its characteristic, function, and plane of existence.
Vinicchayo (Sự quyết định): Là sự kết luận về bản chất (sarūpa), chức năng (kicca) và cảnh giới (bhūmi).
Lokuttarāpi purimasmiṃ saccadvaye maggasampayuttā tividhāpi pariññā kiccavasena labbhatīti ‘‘lokiyapariññā’’ti visesetvā vuttaṃ.
It is explicitly stated "mundane discernment" because even supramundane discernment, in its three kinds connected with the path, is obtained in terms of its function in the first two Noble Truths.
Ngay cả pariññā siêu thế (lokuttara), gồm ba loại liên quan đến đạo trong hai chân lý đầu tiên, cũng được đạt được theo chức năng. Vì vậy, (Bậc Thầy) đã đặc biệt nói “pariññā thế gian (lokiyapariññā)”.
Sabhāvadhammānaṃ lakkhaṇasallakkhaṇato ñeyyaabhimukhā paññā abhiññāpaññā.
The wisdom that confronts the knowable by discerning the characteristics of inherent phenomena is "abhijñā-wisdom" (higher knowledge wisdom).
Trí tuệ hướng đến đối tượng cần biết (ñeyya) thông qua việc nhận biết các đặc tính (lakkhaṇa) của các pháp bản chất (sabhāva dhamma) là abhiññāpaññā (trí tuệ trực nhận).
Ñātaṭṭheti ñātabhāvanimittaṃ.
"In the sense of known" refers to the reason for being known.
Ñātaṭṭhe (Theo nghĩa biết): Để biết được.
Abhiññeyyassa jānanahetu ‘‘ñāṇa’’nti vuccati.
It is called "knowledge" because it is the cause of knowing that which is to be known through higher knowledge.
Vì là nguyên nhân biết được điều cần trực nhận, nên được gọi là “ñāṇa” (trí tuệ).
Pariññāpaññāti aniccādilakkhaṇāni paricchijja jānanapaññā.
"Pariññā-wisdom" (discernment-wisdom) is the wisdom that knows by clearly defining the characteristics of impermanence and so on.
Pariññāpaññā (Trí tuệ toàn tri): Là trí tuệ biết rõ bằng cách phân định các đặc tính như vô thường v.v.
Tīraṇaṭṭheti sammasanabhāvahetu.
"In the sense of investigation" refers to the reason for the nature of discerning.
Tīraṇaṭṭhe (Theo nghĩa quán xét): Vì là nguyên nhân của trạng thái quán chiếu.
Pahānapaññāti pahātabbassa pajahanapaññā.
"Pahāna-wisdom" (abandonment-wisdom) is the wisdom that abandons what should be abandoned.
Pahānapaññā (Trí tuệ đoạn trừ): Là trí tuệ đoạn trừ điều cần đoạn trừ.
Vedayitādilakkhaṇavidhuratāya ruppanalakkhaṇaṃ paccattalakkhaṇaṃ vuttaṃ.
"The characteristic of affliction" (ruppanalakkhaṇaṃ) is stated as the intrinsic characteristic, due to its being devoid of the characteristic of feeling and so on.
Ruppanalakkhaṇaṃ (đặc tính bị hoại diệt) được nói là đặc tính riêng (paccattalakkhaṇa) do nó không có các đặc tính như cảm thọ (vedayita) v.v.
Tesaṃyeva paccattalakkhaṇasallakkhaṇavasena gahitadhammānaṃyeva.
"Of those very same" means of those very phenomena apprehended by discerning their intrinsic characteristics.
Tesaṃyeva (Chỉ của chúng): Chỉ của những pháp đã được nắm bắt theo cách nhận biết các đặc tính riêng của chúng.
Yathā pathavīphassādīnaṃ kakkhaḷaphusanādilakkhaṇāni tīsupi khaṇesu sallakkhitabbāni paṭiniyatarūpatāya sabhāvasiddhāneva hutvā gayhanti, na evamaniccatādilakkhaṇāni.
Just as the characteristics of earth element, tangibility, and so on, such as hardness and contact, being inherent by nature with their fixed individual forms, are to be clearly discerned in all three moments (arising, existing, ceasing) and thus apprehended, the characteristics of impermanence and so on are not apprehended in the same way.
Giống như các đặc tính như sự xúc chạm thô cứng của xúc chạm đất (pathavīphassa) v.v., được nhận biết trong cả ba sát-na (sinh, trụ, diệt) và được nắm bắt như những đặc tính tự nhiên cố định, thì các đặc tính như vô thường (aniccatā) v.v. không được nắm bắt như vậy.
Tāni pana bhaṅgudayabbayapīḷāvasavattanākāramukhena gahetabbato samāropitarūpāni viya gayhantīti vuttaṃ ‘‘sāmaññalakkhaṇaṃ āropetvā’’ti.
But these (characteristics of impermanence, etc.), being apprehended through the mode of their destruction, appearance, disappearance, affliction, and lack of self-control, are apprehended as if they were imputed forms. Therefore, it is said, "having superimposed the general characteristics."
Tuy nhiên, vì chúng được nắm bắt thông qua các khía cạnh như sự hoại diệt, sự sinh diệt, và sự bị áp bức, nên chúng được nắm bắt như những hình thái được gán ghép. Vì vậy, (Bậc Thầy) đã nói: “gán ghép đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇa)”.
Lokiyapariññānaṃyeva adhippetattā lakkhaṇārammaṇikavipassanāva ‘‘pahānapariññā’’ti vuttā.
Since only mundane pariññā (full understanding) is intended, vipassanā (insight) that takes the three characteristics as its object is called "understanding by abandonment" (pahānapariññā).
Vì chỉ đề cập đến các pariññā thế gian, nên quán chiếu có đối tượng là các đặc tính được gọi là “pahānapariññā” (trí tuệ đoạn trừ).
Saṅkhārapaṭicchedatoti nāmarūpavavatthānato, yā ‘‘diṭṭhivisuddhī’’ti vuttā.
Through the discernment of formations means through the discernment of nama-rūpa, which is called "purification of view" (diṭṭhivisuddhi).
Saṅkhārappaṭicchedato (Từ sự phân định các hành): Từ sự phân định danh sắc (nāmarūpavavatthāna), điều được gọi là Diṭṭhivisuddhi.
Keci pana ‘‘khandhādīnaṃ vipassanāya bhūmibhāvato sabbopi khandhādivicāro saṅkhāraparicchedo’’ti vadanti.
However, some say, "All investigation of the khandhas and so on is the discernment of formations, because the khandhas and so on are the basis for vipassanā."
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Tất cả sự quán xét các uẩn (khandha) v.v. đều là sự phân định các hành (saṅkhārapariccheda) vì các uẩn v.v. là nền tảng của quán chiếu”.
‘‘Paccattalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipacca’’nti iminā nāmarūpapaccayapariggahapaññānaṃ tīraṇapahānāsamatthataṃ dasseti.
By the phrase “the predominance of directly penetrating the individual characteristics,” it is shown that the knowledge of discerning nama-rūpa and the knowledge of discerning dependent origination are incapable of determining and abandoning.
Với câu “sự ưu việt của việc thấu hiểu đặc tính riêng (paccattalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipaccaṃ)”, (Bậc Thầy) chỉ ra sự bất lực của trí tuệ phân định danh sắc và trí tuệ phân định duyên (nāmarūpapaccayapariggahapaññā) trong việc quán xét và đoạn trừ.
Tāsampi pana ‘‘namanalakkhaṇaṃ nāmaṃ, ruppanalakkhaṇaṃ rūpa’’nti arūparūpānaṃ sādhāraṇākārasallakkhaṇavasena pavattiyā ekenākārena tīraṇapariyāyo, diṭṭhikaṅkhāvikkhambhanena pahānapariyāyo labbhatīti siyā tīraṇapahānesupi ādhipaccanti vadanti.
However, some say that because those (nama-rūpa and dependent origination) also occur by discerning their common aspects as "nama has the characteristic of bending" and "rūpa has the characteristic of being afflicted," there can be a way of determining by one aspect, and a way of abandoning by suppressing wrong views and doubts, and therefore, they can also have predominance in determining and abandoning.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Vì danh (nāma) có đặc tính nghiêng về (namana), và sắc (rūpa) có đặc tính bị hoại diệt (ruppana), nên do sự vận hành của các trí tuệ đó (nāmarūpapaccayapariggahapaññā) thông qua việc nhận biết các khía cạnh chung của danh và sắc, một phương pháp quán xét (tīraṇapariyāya) có thể được đạt được theo một khía cạnh, và một phương pháp đoạn trừ (pahānapariyāya) có thể được đạt được thông qua việc trấn áp tà kiến và hoài nghi. Vì vậy, sự ưu việt cũng có thể có trong việc quán xét và đoạn trừ”.
Ukkaṭṭhaniddesena pana yathā diṭṭhivisuddhiyāva saṅkhāraparicchedatā, evaṃ lakkhaṇārammaṇikavipassanāya eva tīraṇapahānakiccatā veditabbā.
However, by way of the highest exposition, just as the determination of saṅkhāras is solely through the purification of view (diṭṭhivisuddhi), so too the function of investigation and abandonment should be understood as solely through vipassanā that takes characteristics as its object.
Tuy nhiên, theo cách giải thích tối thượng, cần phải biết rằng, cũng như chỉ có Tịnh kiến (Diṭṭhivisuddhi) là sự phân biệt các hành (saṅkhāraparicchedatā), thì chỉ có Tuệ quán (Vipassanā) lấy ba tướng làm đối tượng mới là công việc thẩm định và đoạn trừ (tīraṇapahānakiccatā).
Evaṃ hi tissopi pariññā vavatthitā honti, aññathā saṅkāro siyā.
For in this way, all three comprehensions are well-established; otherwise, there would be confusion.
Vì nếu như vậy, ba sự liễu tri (pariññā) sẽ được phân định rõ ràng; nếu không, sẽ có sự lẫn lộn.
Tīraṇapariññāya bhūmi tattha paññāya aniccatādilakkhaṇasantīraṇato.
The ground of tīraṇapariññā is there, due to the investigation of characteristics like impermanence by wisdom (paññā).
Nền tảng của Thẩm định liễu tri (Tīraṇapariññā) ở đây là do sự thẩm định các tướng vô thường, v.v., bằng trí tuệ.
Tenāha ‘‘etasmiṃ…pe… ādhipacca’’nti.
Therefore, it is said: "in this…pe…supremacy".
Do đó, Ngài nói ‘‘Trong điều này… v.v… quyền lực tối thượng’’.
Kāmaṃ udayabbayañāṇampi kañci micchābhinivesaṃ pajahati, tassa pana athāmagatattā na sātisayaṃ pahānanti vuttaṃ ‘‘bhaṅgānupassanaṃ ādiṃ katvā upari pahānapariññāya bhūmī’’ti.
Although the knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa) abandons some wrong inclinations, because it has not yet reached full power, it is said that "its abandonment is not extraordinary," thus it is said, "starting with the contemplation of dissolution, the ground of comprehension by abandonment lies above".
Mặc dù trí tuệ về sinh diệt (udayabbayañāṇa) có thể loại bỏ một số tà chấp (micchābhinivesa), nhưng vì nó chưa đạt đến sức mạnh, nên sự đoạn trừ không được xem là siêu việt, như đã nói: ‘‘Bắt đầu từ quán hoại (bhaṅgānupassanā) trở lên là nền tảng của Đoạn trừ liễu tri (pahānapariññā)’’.
Aniccato anupassantoti aniccākārato saṅkhāre anupassanto sammasanto.
"Contemplating as impermanent" means contemplating, considering the saṅkhāras as impermanent.
‘‘Quán vô thường’’ có nghĩa là quán sát, thẩm định các hành (saṅkhāra) theo khía cạnh vô thường.
Niccasaññanti ‘‘te niccā sassatā’’ti pavattaṃ micchāsaññaṃ.
"Perception of permanence" refers to the wrong perception that arises, thinking "they are permanent, eternal".
‘‘Tưởng thường’’ là tà tưởng phát sinh rằng ‘‘chúng là thường, là vĩnh cửu’’.
Saññāsīsena diṭṭhicittānampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by "perception" (saññā) is meant also views (diṭṭhi) and consciousness (citta).
Cần hiểu rằng, với ‘‘tưởng’’ làm chủ đạo, các tà kiến và tâm cũng được bao hàm.
Eseva nayo ito paresupi.
The same method applies to the subsequent passages.
Cùng một phương pháp này cũng áp dụng cho các trường hợp tiếp theo.
Nibbindantoti aniccānupassanādisambhūtāya nibbidānupassanāya saṅkhāre nibbijjanavasena passanto.
"Becoming disenchanted" means seeing the saṅkhāras by way of becoming disenchanted, through the contemplation of disenchantment (nibbidānupassanā) born of the contemplation of impermanence, and so on.
‘‘Chán ghét’’ có nghĩa là quán sát các hành (saṅkhāra) bằng cách chán ghét chúng thông qua quán chán ghét (nibbidānupassanā) phát sinh từ quán vô thường, v.v.
Nandinti sappītikataṇhaṃ.
"Delight" (nandi) means craving accompanied by joy.
‘‘Hỷ lạc’’ là tham ái có kèm theo hỷ.
Virajjantoti virāgānupassanāya virajjanavasena yathā saṅkhāresu rāgo nuppajjati, evaṃ anupassanto.
"Becoming dispassionate" means contemplating in such a way that passion (rāga) does not arise regarding the saṅkhāras, by way of becoming dispassionate through the contemplation of dispassion (virāgānupassanā).
‘‘Ly tham’’ có nghĩa là quán sát sao cho tham ái không phát sinh đối với các hành (saṅkhāra) bằng cách ly tham thông qua quán ly tham (virāgānupassanā).
Tathābhūto hi rāgaṃ pajahatīti vuccati.
For one who is such is said to abandon passion (rāga).
Thật vậy, người như vậy được gọi là đoạn trừ tham ái.
Nirodhentoti nirodhānupassanāya yathā saṅkhārā nirujjhantiyeva, na āyatiṃ punabbhavavasena uppajjanti, evaṃ anupassanto.
"Bringing to cessation" means contemplating in such a way that saṅkhāras only cease, and do not arise again in the future by way of renewed existence, through the contemplation of cessation (nirodhānupassanā).
‘‘Diệt trừ’’ có nghĩa là quán sát sao cho các hành (saṅkhāra) chỉ diệt đi, không tái sinh trong tương lai, thông qua quán diệt (nirodhānupassanā).
Tathābhūto hi saṅkhārānaṃ samudayaṃ pajahati nāma anuppattidhammatāpādanato.
For one who is such is said to abandon the origin of saṅkhāras, because he brings about their non-arising.
Thật vậy, người như vậy được gọi là đoạn trừ sự tập khởi của các hành (saṅkhāra) vì đã làm cho chúng không còn khả năng phát sinh.
Paṭinissajjantoti paṭinissaggānupassanāya yathā saṅkhārā na puna ādiyanti, evaṃ vossajjanto.
"Relinquishing" means letting go in such a way that saṅkhāras are not clung to again, through the contemplation of relinquishment (paṭinissaggānupassanā).
‘‘Buông bỏ’’ có nghĩa là xả bỏ các hành (saṅkhāra) sao cho chúng không bị chấp thủ trở lại thông qua quán xả ly (paṭinissaggānupassanā).
Tenāha ‘‘ādānaṃ pajahatī’’ti, niccādivasena vā gahaṇaṃ vissajjetīti attho.
Therefore, it is said "he abandons clinging"; or the meaning is that he relinquishes grasping by way of permanence, and so on.
Do đó, Ngài nói ‘‘đoạn trừ sự chấp thủ’’, hoặc có nghĩa là buông bỏ sự chấp thủ theo khía cạnh thường, v.v.
Sādhitattāti sampāditattā.
"Because it is established" means because it is accomplished.
‘‘Đã thành tựu’’ có nghĩa là đã hoàn thành.
Itarāti tīraṇapahānapariññā.
"The other" refers to tīraṇapariññā and pahānapariññā.
‘‘Cái khác’’ là Thẩm định liễu tri và Đoạn trừ liễu tri.
Evaṃ pariññā niddisitvā pariññākkamavasenapi kaṅkhāvitaraṇānantaraṃ ‘‘kalāpasammasane yogo kātabbo’’ti yvāyamattho vutto, taṃ nigamavasena paccāharanto ‘‘tena vutta’’ntiādimāha, taṃ vuttatthameva.
Thus, having expounded the comprehensions (pariññā), and also by way of the sequence of comprehensions, that meaning which was stated as "after the dispelling of doubt, one should engage in the contemplation of aggregates," this (author) brings it to a conclusion by saying, "Therefore it is said", etc., and that meaning is already explained.
Sau khi đã trình bày các liễu tri như vậy, và cũng theo thứ tự của các liễu tri, sau khi vượt qua hoài nghi (kaṅkhāvitaraṇa), ý nghĩa đã được nói là ‘‘cần phải thực hành trong sự thẩm định các nhóm (kalāpasammasana)’’, Ngài kết luận và nhắc lại ý nghĩa đó bằng cách nói ‘‘Do đó đã nói’’, v.v., ý nghĩa này đã được giải thích.
694. Tatrāti tasmiṃ kalāpasammasane vibhāvetabbe, tassa vā kalāpasammasanassa ādibhāve.
694. Therein refers to that contemplation of aggregates (kalāpasammasana) which is to be made clear, or to the beginning stage of that contemplation of aggregates.
694. Trong đó có nghĩa là trong sự thẩm định các nhóm (kalāpasammasana) cần được làm rõ, hoặc là ở giai đoạn đầu của sự thẩm định các nhóm.
Ayaṃ pāḷīti dassiyamānaṃ paṭisambhidāmaggapāḷimāha.
"This Pāḷi" refers to the Pāṭisambhidāmagga Pāḷi that is being shown.
‘‘Pāḷi này’’ là nói đến Pāḷi Paṭisambhidāmagga sẽ được trình bày.
Tattha saṅkhipitvā vavatthāne paññāti atītādibhedabhinne dhamme ekato saṅgahetvā aniccādivasena vinicchaye sādhetabbe taṃsādhanīyā paññā.
In this context, "wisdom in summarizing and determining" refers to the wisdom which is to be attained when one has collected together the phenomena differentiated as past, etc., and made a decision regarding them by way of impermanence, etc.
Trong đó, ‘‘Trí tuệ trong sự phân định bằng cách tóm tắt’’ là trí tuệ có khả năng thành tựu sự phân định các pháp đã được phân loại theo quá khứ, v.v., bằng cách tóm tắt chúng lại và phân định theo khía cạnh vô thường, v.v.
Sammasane aniccatādivasena tīraṇe ñāṇanti pavuccati, sā kathaṃ hotīti attho.
It is said to be the knowledge in contemplating and investigating by way of impermanence, etc.; the meaning is, "How does that wisdom come about?"
Đó được gọi là trí tuệ trong sự thẩm định và phân tích theo khía cạnh vô thường, v.v. Ý nghĩa là trí tuệ ấy xảy ra như thế nào?
Vavatthāne sammasaneti ca nipphādetabbe bhummavacanaṃ.
The locative case in "in determining, in contemplating" is used to indicate the object to be completed.
‘‘Trong sự phân định, trong sự thẩm định’’ là cách dùng vị cách để chỉ sự hoàn thành.
Yaṃ kiñci rūpantiādīni padāni heṭṭhā vuttatthāneva.
The terms "whatever form" (yaṃ kiñci rūpaṃ), etc., have already been explained below.
Các từ như ‘‘Bất cứ sắc nào’’ đã được giải thích ở phần dưới.
Sabbaṃ rūpaṃ aniccato vavatthapetītiādīni pana yasmā parato vaṇṇiyissanti, tasmā tattheva nesaṃ atthaṃ vibhāvayissāma.
But "determines all form as impermanent" (sabbaṃ rūpaṃ aniccato vavatthapetī), etc., will be explained later; therefore, we will make their meaning clear in that place.
Tuy nhiên, vì các từ như ‘‘phân định tất cả sắc là vô thường’’ sẽ được giải thích sau, nên chúng ta sẽ làm rõ ý nghĩa của chúng ở đó.
Pāḷivavatthānaṃ pana evaṃ veditabbaṃ – ettha hi ādikammikānaṃ vipassanāmanasikārasukhatthaṃ ‘‘yaṃ kiñci rūpa’’ntiādinā paṭhamaṃ tāva pañcakkhandhā atītādivibhāgamukhena gahitā, te pana khandhā yasmā dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattadhammavasena vibhāgaṃ labbhanti, tasmā tadanantaraṃ dvārachakkādivasena dasa chakkā gahitā.
The determination of the Pāḷi text should be understood as follows: Here, for the ease of vipassanā attention for beginners, first the five aggregates have been taken by way of distinguishing past, etc., with "whatever form", etc. These aggregates, however, because they obtain distinctions in terms of phenomena occurring at the doors together with the doors and objects, therefore, immediately thereafter, ten sets of six have been taken by way of the six doors, etc.
Sự phân định theo Pāḷi cần được hiểu như sau: Ở đây, để giúp những người mới bắt đầu dễ dàng thực hành quán niệm (vipassanāmanasikāra), trước hết năm uẩn được trình bày theo cách phân loại quá khứ, v.v. Vì các uẩn này có thể được phân loại theo các pháp phát sinh từ các căn và đối tượng, nên sau đó mười nhóm sáu (dasa chakkā) được trình bày theo cách sáu căn, v.v.
Yasmā pana lakkhaṇesu anattalakkhaṇaṃ dukkhavibhāgaṃ, tasmā tassa vibhāvanāya cha dhātuyo gahitā.
However, since among the characteristics, the characteristic of not-self (anattalakkhaṇa) is difficult to distinguish from suffering (dukkhavibhāgaṃ), for its clarification, the six elements (dhātuyo) have been taken.
Vì trong các tướng, tướng vô ngã (anattalakkhaṇa) khó phân biệt với khổ, nên sáu giới (cha dhātuyo) được trình bày để làm rõ tướng vô ngã.
Tato yesu kasiṇesu ito bāhirakānaṃ attābhiniveso, tāni imesaṃ jhānānaṃ ārammaṇabhāvena upaṭṭhānākāramattānīti dassanatthaṃ dasa kasiṇāni gahitāni.
Then, to show that the ten kasiṇas, in which externalists have self-inclination, are merely modes of manifestation as objects of these jhānas, they have been taken.
Sau đó, mười biến xứ (dasa kasiṇāni) được trình bày để chỉ ra rằng những biến xứ mà những người ngoại đạo chấp là ngã chỉ là những trạng thái xuất hiện như đối tượng của các thiền này.
Tato dukkhānupassanāya parivārabhāvena paṭikkūlākāravasena dvattiṃsa koṭṭhāsā gahitā.
Then, the thirty-two bodily parts (dvattiṃsa koṭṭhāsā) have been taken by way of repulsive aspects as a retinue of the contemplation of suffering (dukkhānupassanā).
Sau đó, ba mươi hai phần thân (dvattiṃsa koṭṭhāsā) được trình bày theo khía cạnh ghê tởm như là phần phụ trợ cho quán khổ.
Pubbe khandhavasena saṅkhepato gahitā dhammā nātisaṅkhepavitthāranayena, vitthāranayena ca manasi kātabbāti dassanatthaṃ dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo ca gahitā.
The twelve sense bases (dvādasāyatanāni) and the eighteen elements (aṭṭhārasa dhātuyo) have been taken to show that the phenomena taken briefly before as aggregates should be attended to not in an overly brief or expansive way, but in an expansive way.
Mười hai xứ (dvādasāyatanāni) và mười tám giới (aṭṭhārasa dhātuyo) được trình bày để chỉ ra rằng các pháp đã được tóm tắt theo uẩn trước đó cần được quán niệm theo cách không quá tóm tắt cũng không quá chi tiết, và theo cách chi tiết.
Tesu ime dhammā satipi suññanirīhaabyāpārabhāve dhammasabhāvato ādhipaccavasena pavattantīti anattalakkhaṇavibhāvanatthaṃ indriyāni gahitāni.
Among these, the faculties (indriyāni) have been taken to clarify the characteristic of not-self (anattalakkhaṇa), to show that these phenomena, even though they are empty, effortless, and without entanglement, still operate by way of dominance according to their own nature.
Trong số đó, các quyền (indriyāni) được trình bày để làm rõ tướng vô ngã, rằng mặc dù các pháp này trống rỗng, không có sự nỗ lực hay hoạt động, chúng vẫn vận hành theo bản chất của pháp với quyền lực tối thượng.
Evaṃ anekabhedabhinnāpime dhammā bhūmittayapariyāpannatāya tividhāva hontīti dassanatthaṃ tisso dhātuyo gahitā.
Thus, even though these phenomena are divided into many distinctions, to show that they are only threefold by being included in the three realms (bhūmittaya), the three elements (tisso dhātuyo) have been taken.
Vì vậy, ba giới (tisso dhātuyo) được trình bày để chỉ ra rằng các pháp này, mặc dù có nhiều sai biệt, nhưng chỉ có ba loại vì chúng thuộc về ba cõi.
Ettāvatā nimittaṃ dassetvā pavattaṃ dassetuṃ kāmabhavādayo nava bhavā gahitā.
Having shown the sign (nimitta) thus far, to show the process (pavatta), the nine existences (nava bhavā) such as the sensuous existence (kāmabhava) have been taken.
Đến đây, sau khi đã chỉ ra tướng (nimitta), để chỉ ra sự vận hành, chín cõi (nava bhavā) như cõi dục (kāmabhava), v.v., được trình bày.
Ettake abhiññeyyavisese pavattamanasikārakosallena saṇhasukhumesu nibbattitamahaggatadhammesu manasikāro pavattetabboti dassanatthaṃ jhānappamaññāruppāni gahitāni.
To show that attention (manasikāra) should be exercised in subtle and refined mahaggata phenomena, which are produced by skill in attention that occurs regarding these special objects of direct knowledge, the jhānas, appamaññās, and āruppas have been taken.
Các thiền (jhāna), vô lượng tâm (appamaññā) và vô sắc giới (āruppāni) được trình bày để chỉ ra rằng một người có kỹ năng quán niệm (manasikāra) trong những pháp cần được thấu hiểu đặc biệt này nên thực hành quán niệm trong các pháp siêu thế vi tế được phát sinh.
Tattha jhānāni nāma vuttāvasesārammaṇāni rūpāvacarajjhānāni.
Among these, the jhānas referred to are the rūpāvacara jhānas with the remaining objects mentioned.
Trong đó, các thiền (jhāna) là các thiền sắc giới có đối tượng còn lại sau khi đã nói.
Paccayapaccayuppannavibhāgato ime dhammā bhinditvā manasi kātabbāti dassanatthaṃ paṭiccasamuppādaṅgāni gahitāni.
To show that these phenomena should be attended to by distinguishing them as cause and effect, the factors of dependent origination (paṭiccasamuppādaṅgāni) have been taken.
Các chi phần của Duyên khởi (paṭiccasamuppādaṅgāni) được trình bày để chỉ ra rằng các pháp này cần được quán niệm bằng cách phân biệt theo nhân và quả.
Paccayākāramanasikāro hi lakkhaṇattayaṃ sukhena, suṭṭhutarañca vibhāveti, tasmā pacchato gahito.
For attention to the mode of causes (paccayākāramanasikāro) clarifies the three characteristics (lakkhaṇattayaṃ) easily and exceedingly well; therefore, it is taken last.
Thật vậy, quán niệm theo khía cạnh nhân duyên giúp làm rõ ba tướng một cách dễ dàng và tốt hơn, do đó nó được trình bày sau cùng.
Evamete sammasanīyabhāvena gahitā khandhādivasena koṭṭhāsato pañcavīsatividhā.
Thus, these are twenty-five kinds by way of section, according to aggregates, etc., having been taken as objects of contemplation.
Như vậy, các pháp này được trình bày để thẩm định, và theo nhóm uẩn, v.v., chúng có hai mươi lăm loại.
Pabhedato pana atītādibhedaṃ anāmasitvāva gayhamānā dvīhi ūnāni dvesatāni honti.
By way of distinction, however, if taken without considering the distinctions of past, etc., there are two hundred lacking two.
Tuy nhiên, nếu xét theo sự phân loại chi tiết mà không đề cập đến sự phân biệt quá khứ, v.v., thì có hai trăm pháp trừ đi hai.
Tattha aniccato vavatthapetītiādiko paṭhamo lakkhaṇavavatthāpanavāro.
Therein, the first discourse on the characteristic of determination, beginning with "determines as impermanent", etc., is the first section on determining characteristics.
Trong đó, phần đầu tiên là ‘‘phân định là vô thường’’, v.v., là phần phân định tướng.
Aniccaṃ khayaṭṭhenātiādiko dutiyo hetuvāro lakkhaṇānaṃ hetukittanato.
The second section, beginning with "impermanent in the sense of decay" (aniccaṃ khayaṭṭhenā), etc., is the section on causes, because it states the causes of the characteristics.
Phần thứ hai là ‘‘Vô thường theo nghĩa hoại diệt’’, v.v., là phần nhân duyên vì nó nêu rõ nguyên nhân của các tướng.
Aniccaṃ saṅkhatantiādiko pana hetupatiṭṭhāpanavāro pākaṭabhāvasallakkhaṇato.
But the section beginning with "impermanent and conditioned" (aniccaṃ saṅkhataṃ), etc., is the section on establishing the cause, due to its clearly indicating the characteristic.
Còn phần ‘‘Vô thường là hành (saṅkhata)’’, v.v., là phần thiết lập nhân duyên vì nó nhận biết sự hiển nhiên.
Khayaṭṭhenāti hi khayasabhāvato yasmā rūpaṃ khayasabhāvaṃ uppajjitvā khayaṃ vayaṃ bhedaṃ gacchati, tasmā aniccanti attho.
For "in the sense of decay" means, in the sense of being perishable; because form, being perishable, having arisen, goes to decay, disappearance, and disintegration, therefore it is impermanent. This is the meaning.
Thật vậy, ‘‘theo nghĩa hoại diệt’’ có nghĩa là vì sắc (rūpa) có bản chất hoại diệt, sau khi sinh khởi, nó đi đến sự hoại diệt, tiêu tan, tan rã, nên nó là vô thường.
Bhayaṭṭhenāti bhāyitabbabhāvato yasmā rūpaṃ pabhaṅguratāya bhayānakaṃ, tasmā dukkhanti.
"In the sense of danger" means, in the sense of being fearful; because form, due to its perishable nature, is dreadful, therefore it is suffering. This is the meaning.
‘‘Theo nghĩa đáng sợ’’ có nghĩa là vì sắc (rūpa) đáng sợ do bản chất dễ hoại diệt, nên nó là khổ.
Tenāha bhagavā ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkha’’nti (saṃ. ni. 30.15, 45, 46, 76, 85; 2.4.14; paṭi. ma. 2.10).
Therefore, the Blessed One said: "What is impermanent is suffering" (yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ).
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘Cái gì vô thường, cái đó là khổ’’.
Asārakaṭṭhenāti asārakabhāvato, attasāravirahatoti attho.
"In the sense of being unsubstantial" means, in the sense of being without essence, meaning devoid of self-essence.
‘‘Theo nghĩa không có cốt lõi’’ là do bản chất không có cốt lõi, tức là không có tự ngã làm cốt lõi.
Tatiyavāre pana ‘‘rūpaṃ anicca’’nti vatvā tassa hetuṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘saṅkhata’’ntiādi vuttaṃ.
However, in the third section, after saying "form is impermanent" (rūpaṃ aniccaṃ), "conditioned" (saṅkhataṃ), etc., is stated to establish its cause.
Trong phần thứ ba, sau khi nói ‘‘sắc là vô thường’’, để thiết lập nguyên nhân của nó, Ngài đã nói ‘‘là hành (saṅkhata)’’, v.v.
Yasmā samecca sambhūya paccayehi kataṃ, anurūpe ca paccaye paṭicca, na vinā tehi samaṃ, sammā ca uppannaṃ, tasmā khayavayavirāganirodhadhammanti.
Because it is made by causes coming together and uniting, and depending on suitable causes, it arises harmoniously and rightly, not without them; therefore, it is of the nature to decay, vanish, fade away, and cease.
Vì nó được tạo ra bởi các duyên kết hợp lại, nương vào các duyên thích hợp, không thể có nếu không có chúng, và sinh khởi một cách hài hòa và đúng đắn, nên nó có bản chất hoại diệt, tiêu tan, ly tham và diệt trừ.
Na hi paccayanibbattaṃ anirujjhanakaṃ nāma atthi.
For there is nothing that arises from causes which does not cease.
Thật vậy, không có pháp nào do duyên tạo ra mà không diệt trừ.
Tenāha bhagavā ‘‘yaṃ taṃ rūpaṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata mā palujjīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (saṃ. ni. 5.379).
Therefore, the Blessed One said: "That form which is born, originated, conditioned, and subject to decay, that it should not decay—such a state does not exist."
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘Cái sắc nào đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác (saṅkhata), có bản chất hoại diệt, thì việc mong muốn rằng nó đừng hoại diệt là điều không thể có được’’.
Etena aniccā pathavīdhātu paccayanibbattattā tadaññaṃ paccayanibbattaṃ viyāti dasseti.
By this, it is shown that the earth element is impermanent because it is produced by conditions, just like anything else produced by conditions.
Bằng điều này,* chỉ ra rằng địa đại (pathavīdhātu) là vô thường (anicca) vì nó sinh khởi do duyên, giống như các pháp khác sinh khởi do duyên.
Esa nayo sesadhammesupi.
The same method applies to the remaining phenomena.
Cách này cũng áp dụng cho các pháp còn lại.
Iminā peyyālena ime dhammarāsayo saṃkhittāti sambandho.
Through this abbreviated passage, these groups of phenomena are summarized; this is the connection.
Theo cách này, các nhóm pháp này được tóm tắt.
‘‘Dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattā dhammā, pañcakkhandhā’’ti idaṃ abhiññeyyaniddese ‘‘cakkhuṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’ntiādinā (paṭi. ma. 1.3; saṃ. ni. 4.46) dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavatte dhamme dassetvā tesaṃ pañcahi khandhehi saṅgahitataṃ dassetuṃ ‘‘rūpaṃ abhiññeyyaṃ…pe… viññāṇaṃ abhiññeyya’’nti āgatattā vuttaṃ.
The statement “phenomena occurring at the doors together with the door-objects, the five khandhas” is made because in the section on Abhiññeyyaniddesa, after showing phenomena occurring at the doors together with the door-objects by statements such as "Bhikkhus, the eye is to be fully known," it is then stated, "Form is to be fully known... pa... consciousness is to be fully known," to show that these are comprised within the five khandhas.
Câu “các pháp phát sinh từ các căn và cảnh, năm uẩn” này được nói đến vì trong phần giải thích về các pháp cần phải thắng tri (abhiññeyyaniddesa), sau khi chỉ ra các pháp phát sinh từ các căn và cảnh bằng câu “Này các tỳ khưu, nhãn cần phải thắng tri” v.v., để chỉ ra rằng chúng được thâu tóm trong năm uẩn, câu “sắc cần phải thắng tri...v.v... thức cần phải thắng tri” đã được đề cập.
Paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.48) pana ‘‘yaṃ kiñci rūpa’’ntiādinā paṭhamaṃ pañcakkhandhe dassetvā ‘‘cakkhu’’ntiādinā dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattā dhammā dassitā.
In the Paṭisambhidā (Paṭisambhidāmagga), however, the five khandhas are first shown by statements such as "Whatever form," and then phenomena occurring at the doors together with the door-objects are shown by statements such as "the eye."
Tuy nhiên, trong Paṭisambhidā, trước hết năm uẩn được chỉ ra bằng câu “bất cứ sắc nào” v.v., sau đó các pháp phát sinh từ các căn và cảnh được chỉ ra bằng câu “nhãn” v.v.
Tathādassane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
The reason for showing them in that manner has already been explained below.
Lý do cho cách trình bày đó đã được nói đến ở trên.
Kasmā panettha ime dhammarāsayo saṃkhittāti pāḷiyaṃ vitthārato āgatattāti dassento ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādimāha.
Why are these groups of phenomena summarized here? To show that they are presented in detail in the Pāḷi, he states “for it has been said,” and so on.
Tại sao các nhóm pháp này được tóm tắt ở đây? Để chỉ ra rằng chúng đã được trình bày chi tiết trong Pāḷi,* nói: “Và điều này đã được nói đến” v.v.
Tenevāha ‘‘taṃ tattha…pe… saṃkhitta’’nti.
For this very reason, he says, “that there... pa... is summarized.”
Vì thế,* nói: “Điều đó ở đó...v.v... được tóm tắt.”
Tattha tanti abhiññeyyaṃ.
Here, that refers to that which is to be fully known (abhiññeyya).
Trong đó, “điều đó” (taṃ) là pháp cần phải thắng tri (abhiññeyya).
Etthāti abhiññeyyaniddese.
Here refers to the section on Abhiññeyyaniddesa.
“Ở đây” (ettha) là trong phần giải thích về các pháp cần phải thắng tri (abhiññeyyaniddesa).
‘‘Viññāṇaṃ mano dhammā’’tiādinā tattha tattha koṭṭhāse ye lokuttaradhammā āgatā.
Those supramundane phenomena that appear in various sections such as "consciousness, mind, phenomena."
Những pháp siêu thế (lokuttaradhamma) nào đã được đề cập trong các phần khác nhau bằng câu “thức, ý, các pháp” v.v.
Keci pana ‘‘etthāti paṭisambhidāya’’nti vadanti, taṃ na sundaraṃ.
Some, however, say, " Here refers to the Paṭisambhidā," but that is not good.
Tuy nhiên, một số người nói: “Ở đây” (ettha) là trong Paṭisambhidā, điều đó không hay.
Sammasanupagā eva hi dhammā paṭisambhidāyaṃ gahitā sammasanavārassa adhippetattā, na abhiññeyyaniddese (paṭi. ma. 1.3; saṃ. ni. 4.46) viya sabbeva abhiññeyyā dhammā.
For only phenomena subject to contemplation are taken in the Paṭisambhidā, because the section on contemplation is intended, not all phenomena to be fully known as in the Abhiññeyyaniddesa.
Thật vậy, chỉ những pháp có thể quán sát (sammasana) mới được đề cập trong Paṭisambhidā, vì mục đích là để quán sát, chứ không phải tất cả các pháp cần phải thắng tri (abhiññeyya) như trong phần giải thích về các pháp cần phải thắng tri.
Ye rūpārūpadhammā.
Which refers to form and formless phenomena.
“Những gì” (ye) là các pháp sắc và vô sắc (rūpārūpadhamma).
Yassāti yogino.
Whose refers to the yogi's.
“Của ai” (yassā) là của hành giả (yogī).
Tesu tena sammasanaṃ ārabhitabbaṃ yathāpākaṭaṃ vipassanābhinivesoti katvā.
Contemplation should be undertaken on these by him with the understanding that the penetration of vipassanā begins with what is manifest.
“Đối với những điều đó, hành giả nên bắt đầu quán sát” theo cách mà sự chú tâm vào tuệ quán (vipassanābhinivesa) trở nên rõ ràng.
Pacchā pana anupaṭṭhahantepi upāyena upaṭṭhahāpetvā anavasesatova sammasitabbā.
Afterwards, even those that are not apparent should be made apparent by means of skill and contemplated without remainder.
Tuy nhiên, sau đó, ngay cả những pháp không hiển lộ cũng nên được làm cho hiển lộ bằng phương tiện (upāya) và quán sát một cách không sót lại.
Kathanti sammasanākāro pucchitoti taṃ parato idheva pāḷiyaṃ dutiyavāre vuttanayenevāti saṅkhepeneva vissajjeti.
Since the mode of contemplation is asked by “How?”, he answers concisely, stating that it is just as explained later in the Pāḷi in the second instance.
Câu “Làm thế nào?” (kathaṃ) là câu hỏi về cách quán sát, vì vậy* trả lời ngắn gọn rằng đó là theo cách đã nói trong lần thứ hai trong Pāḷi ở đây, sau này.
Idāni tamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘vuttañheta’’ntiādimāha.
Now, to make that meaning clearer, he states “for it has been said,” and so on.
Giờ đây, để làm cho ý nghĩa đó rõ ràng hơn,* nói “Và điều này đã được nói đến” v.v.
Tattha hī-ti hetuatthe nipāto.
Here, the particle ‘hi’ has the meaning of 'reason'.
Trong đó, từ “hī” là một tiểu từ mang ý nghĩa nguyên nhân.
Yasmā ‘‘rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhenā’’ti evaṃ vuttaṃ, tasmā iminā vuttanayena aniccanti sammasatīti yojanā.
The connection is: since it is said, "Past, future, and present form is impermanent by way of destruction," therefore one contemplates it as impermanent in this stated manner.
Sự kết nối là: vì đã nói “sắc quá khứ, vị lai, hiện tại là vô thường theo nghĩa hoại diệt”, do đó, theo cách đã nói này, hành giả quán sát là vô thường.
Evampi saṅkhepoyevāti vibhajitvā dassetuṃ ‘‘esā’’tiādi vuttaṃ.
Even this is a summary, so “this” and so on is stated to explain it in detail.
Ngay cả như vậy cũng chỉ là tóm tắt, vì vậy để phân tích và chỉ ra chi tiết,* nói “Điều này” v.v.
Atīteti atīte bhave.
In the past means in past existences.
“Trong quá khứ” (atīte) có nghĩa là trong kiếp quá khứ.
Ādikammikassa hi idaṃ sammasanavidhānaṃ, tasmā bhavavasena addhābhedo adhippeto.
For this method of contemplation is for a beginner, therefore a division of time according to existences is intended.
Thật vậy, đây là phương pháp quán sát dành cho người mới bắt đầu (ādikammika), vì vậy sự phân chia thời gian theo các kiếp được dự định.
Tenāha ‘‘nayimaṃ bhavaṃ sampattantī’’ti.
Therefore, he says, “it did not reach this existence.”
Vì thế,* nói: “không đạt đến kiếp này”.
Ettha iti-saddo hetuattho.
Here, the word ‘iti’ has the meaning of 'reason'.
Ở đây, từ “iti” có nghĩa là nguyên nhân.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ atītabhave pariyāpannaṃ rūpaṃ, taṃ atīteyeva bhave khīṇaṃ, tato na imaṃ bhavaṃ sampattaṃ, tasmā aniccaṃ khayaṭṭhena khayasabhāvattāti sammasatīti.
This is what is meant: whatever form was included in a past existence, that was destroyed in that very past existence and did not reach this existence; therefore, it is impermanent by way of destruction, being of a perishable nature. Thus one contemplates it.
Điều này có nghĩa là: cái sắc đã thuộc về kiếp quá khứ, cái đó đã hoại diệt trong chính kiếp quá khứ, do đó nó không đạt đến kiếp này, vì vậy nó là vô thường theo nghĩa hoại diệt, tức là có bản chất hoại diệt.
Esa nayo yaṃ anāgatantiādīsupi.
The same method applies to “whatever is future” and so on.
Cách này cũng áp dụng cho “cái vị lai” v.v.
‘‘Yadā tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho…pe… so dhammaṃ deseti ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo.
“When a Tathāgata, Arahant, Perfectly Enlightened One arises in the world… pa… he teaches the Dhamma: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the cessation of form.
“Này các tỳ khưu, khi Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác xuất hiện trên thế gian...v.v... Ngài thuyết giảng pháp rằng: ‘Đây là sắc, đây là sự tập khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc.
Iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti.
Such is feeling… such is perception… such are mental formations… such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness.’
Đây là thọ... đây là tưởng... đây là hành... đây là thức, đây là sự tập khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức’.
Yepi te, bhikkhave, devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā uccesu vimānesu ciraṭṭhitikā, tepi tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā yebhuyyena bhayaṃ saṃvegaṃ santāsaṃ āpajjanti ‘aniccāva kira bho mayaṃ samānā niccamhāti amaññimha, addhuvāva…pe… asassatāva kira bho mayaṃ samānā sassatamhāti amaññimha, mayampi kira bho aniccā addhuvā asassatā sakkāyapariyāpannā’’’ti (saṃ. ni. 3.78; a. ni. 4.33) –
Even those devas, bhikkhus, who are long-lived, beautiful, exceedingly happy, and of long duration in high abodes, having heard the Dhamma teaching of the Tathāgata, mostly fall into fear, agitation, and dread,*: ‘Indeed, sirs, being impermanent, we imagined ourselves to be permanent; being unstable… pa… being non-eternal, we imagined ourselves to be eternal. Indeed, sirs, we too are impermanent, unstable, non-eternal, and included within sakkāya (identity).”
Này các tỳ khưu, ngay cả những vị thiên có tuổi thọ dài, dung mạo đẹp, nhiều hạnh phúc, trụ lâu trong các cung điện cao quý, khi nghe pháp thuyết của Như Lai, phần lớn đều cảm thấy sợ hãi, kinh hoàng, khiếp đảm: ‘Ôi chao, chúng ta vốn là vô thường mà lại tưởng là thường hằng! Vốn là không bền vững...v.v... vốn là không vĩnh cửu mà lại tưởng là vĩnh cửu! Chúng ta cũng vốn là vô thường, không bền vững, không vĩnh cửu, bị bao hàm trong thân kiến (sakkāya)’.”
Khandhapañcakaṃ, tadekadeso vā attavādīhi ‘‘attā’’ti parikappīyati, tañca ekantato aniccaṃ, dukkhañcāti āha ‘‘yañhi aniccaṃ, taṃ dukkha’’ntiādi.
The five aggregates, or a part of them, are conceived by those who hold to a self-theory as "self." And that is absolutely impermanent and suffering, therefore it is said "that which is impermanent is suffering" and so on.
Năm uẩn, hoặc một phần của chúng, được những người theo thuyết ngã (attavādī) cho là “ngã” (attā), và điều đó hoàn toàn là vô thường (anicca) và khổ (dukkha), vì vậy* nói: “Thật vậy, cái gì là vô thường, cái đó là khổ” v.v.
Tīsu dukkhatāsu saṅkhāradukkhatāva byāpinī, ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkha’’nti ca adhippetāti vuttaṃ ‘‘aniccataṃ vā udayabbayapaṭipīḷanaṃ vā’’ti.
Among the three forms of suffering (dukkhatā), only saṅkhāradukkhatā (suffering due to conditioned existence) is pervasive, and "what is impermanent is suffering" is also intended; thus it is stated "impermanence, or being afflicted by rise and fall."
Trong ba loại khổ, khổ hành (saṅkhāradukkhatā) là phổ biến nhất, và ý nghĩa của câu “cái gì là vô thường, cái đó là khổ” cũng được dự định, vì vậy* nói: “hoặc tính vô thường, hoặc sự bức bách của sinh diệt”.
Attā abhavissāti ‘‘kārako vedako sayaṃvasī’’ti evaṃbhūto attā abhavissāti adhippāyo.
"If there were a self" (attā abhavissā) means that the intention is, if there were a self that is "an agent, an experiencer, one who has mastery over oneself."
“Ngã sẽ không tồn tại” (attā abhavissā) có nghĩa là: nếu có một cái ngã như “người làm, người cảm nhận, người tự chủ” thì sự bức bách của sắc sẽ không hợp lý.
Evañhi sati rūpassa ābādhāya saṃvattanaṃ ayujjamānakaṃ siyā.
If that were the case, then the occurrence of affliction to form would be inappropriate.
Thật vậy, nếu có một cái ngã như vậy, thì sự biến đổi của sắc thành đau khổ sẽ không hợp lý.
Yathā rūpakkhandhe abhedato tividhaṃ sammasanaṃ, bhedato tettiṃsavidhaṃ, evaṃ vedanākkhandhādīsupīti imamatthaṃ ‘‘esa nayo’’ti atidisati.
Just as there are three ways of comprehending the form aggregate in its unanalyzed aspect, and thirty-three ways in its analyzed aspect, so too it is with the feeling aggregate and so on. This meaning is inferred with "the same method" (esa nayo).
Giống như trong sắc uẩn, quán sát có ba loại theo cách không phân biệt và ba mươi ba loại theo cách phân biệt, thì trong thọ uẩn v.v. cũng vậy,* chỉ ra ý nghĩa này bằng câu “cách này cũng vậy”.
Tena khandhavasena tāva bhedato pañcasaṭṭhiadhikā sataṃ sammasanavārā dassitā honti.
Thereby, in terms of the aggregates, one hundred and sixty-five instances of comprehension by way of analysis are shown.
Theo đó, đã có một trăm sáu mươi lăm lần quán sát được chỉ ra theo sự phân biệt của các uẩn.
Iminā nayena dvārachakkādīsupi yathārahaṃ sammasanabhedo veditabbo.
In this manner, the subdivisions of comprehension in the six sense-doors and so on should be understood as appropriate.
Theo cách này, sự phân biệt của quán sát trong sáu căn môn (dvārachakka) v.v. cũng cần được hiểu một cách thích hợp.
696. Niyamato saṅkhatādibhedaṃ hotīti ekaṃsena saṅkhatatādivisesavantaṃ hoti asaṅkhatādisabhāve aniccatāya asambhavato.
696. "It is necessarily of the conditioned nature and so on" means that it is certainly distinguished by conditionality and so on, as impermanence is impossible in the nature of the unconditioned and so on.
696. “Nhất định có sự phân biệt là hữu vi v.v.” có nghĩa là nó nhất định có đặc tính hữu vi v.v., vì tính vô thường không thể tồn tại trong bản chất vô vi v.v.
Assāti aniccassa.
"Of impermanent" (assāti) refers to the word 'anicca'.
“Của nó” (assā) là của vô thường (anicca).
Pariyāyadassanatthanti vevacanadassanatthaṃ, taṃ pana ‘‘khayadhamma’’ntiādīnaṃ vasena veditabbaṃ, na purimānaṃ tiṇṇaṃ.
"For showing synonyms" means for showing alternative words. This should be understood in terms of "decaying nature" (khayadhamma) and so on, not the previous three.
“Để chỉ ra từ đồng nghĩa” (pariyāyadassanatthaṃ) là để chỉ ra từ đồng nghĩa (vevacana), và điều đó cần được hiểu theo các từ như “khayadhamma” (pháp hoại diệt) v.v., chứ không phải ba từ trước.
Na hi tadeva tassa pariyāyo hoti, nāpi saṅkhatapaṭiccasamuppannapadāni hutvā abhāvadīpanato pākabhāvadīpanato.
Indeed, that very term is not its synonym, nor are the terms saṅkhata and paṭiccasamuppanna synonyms* as they indicate non-existence after having come into being and as they merely indicate pre-existence.
Thật vậy, đó không phải là từ đồng nghĩa của nó, cũng không phải do các từ saṅkhata (hữu vi) và paṭiccasamuppanna (duyên khởi) chỉ ra sự không hiện hữu sau khi đã sinh khởi, mà là do chúng chỉ ra sự không hiện hữu trước khi sinh khởi (pāgabhāva).
Pākabhāvadīpanena pana aniccatāya sādhanapakkhe tiṭṭhanti.
However, by indicating pre-existence, they stand in the side of proving impermanence (aniccatā).
Tuy nhiên, bằng cách chỉ ra sự không hiện hữu trước khi sinh khởi, chúng đứng về phía chứng minh tính vô thường.
Teneva hi sabbesaṃ padānaṃ pariyāyatābhāvato ‘‘nānākārehi vā’’ti vikappantaraṃ gahitaṃ.
It is precisely because of the absence of a synonym for all terms that the alternative expression, "in various ways," has been adopted.
Chính vì không phải tất cả các từ đều là từ đồng nghĩa, nên một lựa chọn khác là “hoặc bằng nhiều cách khác nhau” đã được chấp nhận.
Manasikārappavattīdassanatthanti aniccatāya upabrūhanamanasikārapavattidassanatthaṃ.
To show the occurrence of attention means to show the occurrence of attention that reinforces impermanence.
“Để chỉ ra sự vận hành của tác ý” là để chỉ ra sự vận hành của tác ý tăng trưởng về tính vô thường.
697. Soti yogāvacaro.
He refers to the yogāvacara (practitioner).
697. “Vị ấy” là hành giả.
Tassāti yathāvuttabhedassa aniccatādisammasanassa.
Of that refers to the contemplation of impermanence (aniccatā) and so on, of the kind previously described.
“Của sự quán xét đó” là của sự quán xét vô thường, v.v., với các loại đã được nói đến.
Thirabhāvatthāyāti daḷhabhāvatthāya aniccādiākārassa punappunaṃ manasikāro viya bahulīkārabhāvato.
For the sake of firmness means for the sake of solidity, because it is like frequently attending to the mode of impermanence and so on, repeatedly practicing it.
“Để được kiên cố” là để được vững chắc, giống như việc tác ý lặp đi lặp lại các phương diện vô thường, v.v., khiến chúng trở nên phổ biến.
Yaṃ taṃ bhagavatā etassa vibhaṅge aniccādisammasanaṃ vuttanti sambandho.
The connection is that the contemplation of impermanence and so on, which was taught by the Blessed One in the analysis of this, is for its firmness.
Có sự liên hệ rằng: Đức Thế Tôn đã nói về sự quán xét vô thường, v.v., trong phần phân tích của điều này.
Anulomikanti ariyamaggādhigamassa anukūlaṃ.
Anulomika means conducive to the attainment of the noble path.
“Anulomika” (thuận thứ) là phù hợp với sự chứng đắc Thánh đạo.
Khantinti ñāṇakhantiṃ.
Khanti means the patience of knowledge (ñāṇakhanti).
“Khanti” (nhẫn nại) là ñāṇakhanti (trí nhẫn).
Ñāṇañhi visayasabhāvaṃ ogāhetvā vavatthāne khamati sahatīti khantīti vuccati.
For knowledge is called khanti because it endures and tolerates in settling after penetrating the nature of the object.
Vì trí tuệ có khả năng thâm nhập vào bản chất của đối tượng và kiên trì trong việc xác định nó, nên nó được gọi là khanti.
Sammattaniyāmanti ariyamaggaṃ.
Sammattaniyāma means the noble path.
“Sammattaniyāma” (sự quyết định đúng đắn) là Thánh đạo.
So hi sammādiṭṭhiādisammattañceva anivattidhammatāya niyāmo cāti vuccati.
For it is called both rightness (sammādiṭṭhi and so on) and a fixed certainty due to its unreturning nature.
Vì nó là sự đúng đắn bắt đầu bằng Chánh kiến và là sự quyết định bởi bản chất không thể thoái chuyển, nên nó được gọi là sammattaniyāma.
‘‘Ādinā nayenā’’ti iminā ‘‘pañcakkhandhe dukkhato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, khandhānaṃ nirodho sukhaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamatī’’ti (paṭi. ma. 3.38) evamādiko pāṭhaseso rogādipaṭipakkhayojanāvasena vitthāretabbo.
By this method, and so on refers to the remaining part of the text, such as: "A bhikkhu who sees the five aggregates as suffering attains anulomika khanti; seeing the cessation of the aggregates as happiness, as Nibbāna, he enters sammattaniyāma," which should be elaborated by applying it as an antidote to diseases and so on.
“Theo cách, v.v.” có nghĩa là phần còn lại của đoạn văn như “vị ấy quán sát năm uẩn là khổ, đạt được trí nhẫn thuận thứ; quán sát sự diệt trừ các uẩn là Niết Bàn an lạc, bước vào sự quyết định đúng đắn” nên được mở rộng bằng cách áp dụng các đối nghịch với bệnh tật, v.v.
‘‘Khandhānaṃ nirodho niccaṃ nibbāna’’nti vacanena saṅkhārānaṃ dukkharogatādipaṭipakkho nibbānassa sukhārogyādibhāvo ‘‘ādinā nayenā’’ti ettha nayaggahaṇena dīpitoti.
It is indicated by the phrase "by this method, and so on" that the cessation of the saṅkhāras is everlasting Nibbāna, and Nibbāna's state of happiness and freedom from illness is the antidote to the suffering and disease-like nature of the saṅkhāras.
Và bằng câu “sự diệt trừ các uẩn là Niết Bàn thường hằng”, sự đối nghịch của các saṅkhāra với khổ, bệnh tật, v.v., và trạng thái an lạc, không bệnh tật, v.v., của Niết Bàn được chỉ ra bởi việc nắm bắt cách thức ở đây, trong “theo cách, v.v.”.
Avaseso sabbo pāṭho pakāsito eva hotīti.
All the remaining text is already explained.
Tất cả các đoạn văn còn lại đã được giải thích rõ ràng.
698. Ekekaṃ khandhaṃ aniccādisammasanassa vasena sammasatīti sambandho.
The connection is that he contemplates each khandha by way of perceiving impermanence and so on.
698. Có sự liên hệ rằng: vị ấy quán xét từng uẩn theo cách quán xét vô thường, v.v.
Tassa pana sammasanassa pañcannaṃ khandhānaṃ sādhāraṇatāya ‘‘ekekaṃ khandha’’nti vuttaṃ.
However, because that contemplation is common to the five khandhas, it is stated, "each khandha".
Và vì sự quán xét đó là phổ biến cho năm uẩn, nên “từng uẩn” đã được nói đến.
Anaccantikatāyāti accantikatābhāvato, asassatatāyāti attho.
Due to non-ultimate nature means due to the absence of ultimacy, meaning due to non-eternality.
“Do không có tính tuyệt đối” có nghĩa là do không có tính vĩnh cửu, do không có tính thường hằng.
Sassatañhi accantikaṃ parāya koṭiyā abhāvato.
For eternal things are ultimate due to the absence of a further limit.
Vì cái thường hằng là tuyệt đối do không có giới hạn cuối cùng.
Ādiantavantatāyāti pubbāparakoṭivantatāya, udayabbayadhammatoti attho.
Due to having a beginning and an end means due to having a prior limit and a later limit, meaning having the nature of arising and passing away.
“Do có khởi đầu và kết thúc” có nghĩa là do có giới hạn trước và sau, do có bản chất sinh diệt.
Aniccato sammasatīti sambandho.
The connection is that he contemplates it as impermanent.
Có sự liên hệ rằng: vị ấy quán xét là vô thường.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Cách này áp dụng cho tất cả.
Aniccatoti ca addhuvato.
As impermanent means as unstable.
“Vô thường” cũng có nghĩa là không bền vững.
Etañhi na niccaṃ, khaṇikatāya asadābhāvitāya vā na iccaṃ na upagantabbanti aniccaṃ.
For this is not permanent, it is not to be assented to or adhered to because it is momentary or because it does not exist continuously, hence it is impermanent.
Vì điều này không thường hằng, do tính sát na hoặc do không hiện hữu mọi lúc, nên không nên cho là thường hằng, không nên chấp nhận là thường hằng, đó là vô thường.
Uppādavayapaṭipīḷanatāyāti uppādena, vayena ca pati pati khaṇe khaṇe taṃsamaṅgino vibādhanasabhāvattā, tehi vā sayameva vibādhetabbattā.
Due to being oppressed by arising and ceasing means because it has the nature of tormenting the one endowed with it at every moment, or because it is tormented by arising and ceasing itself.
“Do bị áp bức bởi sự sinh và diệt” có nghĩa là do bản chất của nó bị làm phiền nhiễu từng khoảnh khắc, bởi sự sinh và sự diệt, hoặc do chính chúng bị làm phiền nhiễu bởi sự sinh và sự diệt.
Udayabbayavanto hi dhammā abhiṇhaṃ tehi paṭipīḷitā eva honti, yā pīḷanā ‘‘saṅkhāradukkhatā’’ti vuccati.
For phenomena that have arising and ceasing are constantly tormented by them, and this torment is called "the suffering of saṅkhāras."
Thật vậy, các pháp có sinh có diệt luôn bị áp bức bởi chúng, sự áp bức đó được gọi là “khổ saṅkhāra”.
Dukkhavatthutāyāti tividhassāpi dukkhassa, saṃsāradukkhassa ca adhiṭṭhānabhāvato.
Due to being a basis of suffering means because it is the foundation for all three kinds of suffering and the suffering of saṃsāra.
“Do là đối tượng của khổ” có nghĩa là do là nền tảng của cả ba loại khổ và khổ luân hồi.
Paccayayāpanīyatāyāti yathārahaṃ paccayehi yāpetabbatāya.
Due to being maintained by conditions means due to being kept going by conditions as appropriate.
“Do cần được duy trì bằng các duyên” có nghĩa là do cần được duy trì bằng các duyên phù hợp.
Rogamūlatāyāti mūlabyādhi viya anubandhabyādhīnaṃ mūlabhāvato, padadvayenāpi yāpyarogasadisatoti dasseti.
Due to being the root of disease means because it is the root of subsequent diseases, like a fundamental illness; by both terms, it shows it is similar to a manageable disease.
“Do là cội nguồn của bệnh” có nghĩa là do là cội nguồn của các bệnh tiếp nối, giống như một bệnh gốc, và bằng hai từ này, nó chỉ ra rằng nó giống như một bệnh cần được duy trì.
Yāpyabyādhi hi rogo itaro ābādhoti.
For a manageable ailment is a roga (disease), while the other is an ābādha (affliction).
Thật vậy, bệnh cần được duy trì là roga (bệnh), còn bệnh khác là ābādha (ốm đau).
Dukkhatāsūlayogitāyāti tividhadukkhatāsaṅkhātena rujjanena yujjatāya.
Due to being associated with the spear of suffering means due to being connected with affliction, which is designated as the three kinds of suffering.
“Do liên quan đến cây đinh khổ” có nghĩa là do liên kết với sự đau đớn được gọi là ba loại khổ.
Kilesāsucipaggharaṇatāyāti yathārahamārammaṇavasena, samannāgamavasena ca rāgādikilesāsucivissandanato.
Due to the outflow of defilement-impurity means due to the outflow of defilements (kilesa) such as lust (rāga), which are impure, both by way of object and by way of concomitance, as appropriate.
“Do tiết ra những bất tịnh phiền não” có nghĩa là do tiết ra những bất tịnh phiền não như tham, v.v., tùy theo đối tượng và tùy theo sự tương ưng.
Ahutvā sambhavato uppattiyā uddhumātatā.
Swelling up refers to existence, to arising, because it comes into being after having not been.
“Sự sưng phồng” là sự sinh khởi do hiện hữu từ không hiện hữu.
Antotudanatāyāti abbhantare tudanato.
Due to piercing internally means due to piercing inside.
“Do sự đâm chọc từ bên trong” có nghĩa là do đâm chọc từ bên trong.
Dukkhavedanādayo viya hi ime saṅkhārā attabhāvassa abbhantaragatā eva udayabbayavasena tudanti.
For these saṅkhāras, like painful feelings and so on, being internal to the individual, pierce by way of arising and passing away.
Thật vậy, những saṅkhāra này, giống như khổ thọ, v.v., nằm sâu bên trong thân thể và đâm chọc theo cách sinh diệt.
Ariyamaggasaṇḍāsena vinā nīharituṃ asakkuṇeyyatāya dunnīharaṇīyatā taṇhādiṭṭhābhinivesadaḷhabhāvato.
Difficulty in extracting refers to the impossibility of removing them without the pincers of the noble path, due to the strong attachment of craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi).
“Khó loại bỏ” do không thể loại bỏ nếu không có kìm Thánh đạo, do sự kiên cố của chấp thủ tham ái và tà kiến.
Aghanti pāpaṃ viya ariyajanehi vigarahitabbaṃ.
Agha means what is to be condemned by noble ones, like evil (pāpa).
“Agha” (ác) là điều đáng bị các bậc Thánh chỉ trích, giống như điều ác.
Sattānaṃ anatthajananato avaḍḍhiāvahaṃ, pāpassa ca vatthubhūtaṃ khandhapañcakanti āha ‘‘vigaraha…pe… aghato’’ti.
Since it causes harm to beings and brings about decline, and is the basis of evil, it refers to the five aggregates. Thus it says, "condemnable...and so on...as agha".
Và vì nó gây ra điều bất lợi cho chúng sinh, mang lại sự suy thoái, và là đối tượng của điều ác, nên năm uẩn được gọi là “sự chỉ trích…v.v… agha”.
Aseribhāvajanakatāyāti paravasatājananato.
Due to generating lack of freedom means due to generating dependence on others.
“Do tạo ra trạng thái không tự chủ” có nghĩa là do tạo ra trạng thái bị người khác chi phối.
Yathā gilāno aññehi saṃvesanavuṭṭhāpanādinā parapaṭibaddhasarīravuttiko aserī, evametepi aseribhāvajanakā.
Just as a sick person is dependent on others for being put to bed or raised from it, and is thus not free, so too these things generate a lack of freedom.
Giống như một người bệnh, do bị người khác phụ thuộc vào việc đặt nằm, nâng dậy, v.v., nên không tự chủ, thì những điều này cũng tạo ra trạng thái không tự chủ.
Avasatāyāti avasavattanato.
Due to lacking mastery means due to not coming under one's control.
“Do không tự chủ” có nghĩa là do không hoạt động theo ý muốn.
Yathā parosatanto puriso parassa vasaṃ na gacchati, evaṃ subhasukhādibhāvena vase vattetuṃ asakkuṇeyyato.
Just as a person not in control of himself does not go according to another's will, so too it is impossible to make it act according to one's will in terms of beauty or happiness, etc.
Giống như một người bị người khác chi phối không theo ý muốn của người khác, thì những điều này không thể hoạt động theo ý muốn về sự tốt đẹp, an lạc, v.v.
Avidheyyatāyāti ‘‘mā jīratha, mā mīyathā’’tiādinā vidhātuṃ asakkuṇeyyato.
Due to being uncontrollable means due to being unable to be controlled with phrases like "Do not age, do not die!"
“Do không thể sai khiến” có nghĩa là do không thể sai khiến bằng cách nói “đừng già, đừng chết”, v.v.
Palujjanatāyāti byādhiādīhi pakārehi chijjanato vinassanato.
Due to crumbling means due to being broken, due to being destroyed, by diseases and other factors.
“Do sự tan rã” có nghĩa là do bị cắt đứt, bị hủy hoại bởi các loại bệnh tật, v.v.
Tehi eva vā ābyasanato.
Or it means due to being severely destroyed by those very things.
Hoặc do chính chúng bị hủy hoại bởi chúng.
Byasanattho hi lokasaddo, pasaddo bhusattho daṭṭhabbo.
The word loka (used as palujjanatā in some contexts) should be understood as meaning "destruction" and the prefix pa- as meaning "very much".
Thật vậy, từ loka có nghĩa là sự hủy hoại, và tiền tố pa nên được hiểu là nghĩa “rất”.
Byādhiādīhi ca khandhānaṃ byasananti.
And the destruction of the aggregates is by diseases and so on.
Và sự hủy hoại của các uẩn là do bệnh tật, v.v.
Byasanāvahabhāvena etīti īti, āgantukānaṃ akusalapakkhiyānaṃ byasanahetūnaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Īti means that which comes by bringing ruin; this is a designation for incidental, unwholesome, and destructive causes.
Nó đến với bản chất mang lại sự hủy hoại, nên là “īti” (tai họa); đây là tên gọi của những nguyên nhân gây ra sự hủy hoại thuộc về phe bất thiện, những điều đến từ bên ngoài.
Khandhā ca edisāti āha ‘‘anekabyasanāvahatāya ītito’’ti.
And the aggregates are of such a nature, thus it says, "as īti, due to bringing manifold calamity".
Và các uẩn cũng có tính chất như vậy, nên đã nói “do tai họa vì mang lại nhiều sự hủy hoại”.
Upaddavatīti upaddavo, anatthaṃ janento abhibhavati ajjhottharatīti attho, rājadaṇḍādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Upaddavati means it afflicts, hence it is an upaddava. It means it overcomes and overwhelms by generating harm. This is a designation for royal punishments and so on.
Nó áp đảo, nên là upaddava (tai ương); có nghĩa là nó chế ngự, bao trùm, gây ra điều bất lợi; đây là tên gọi của những điều như hình phạt của vua, v.v.
Khandhā ca edisāti vuttaṃ ‘‘aviditānaṃ…pe… upaddavato’’ti.
And the aggregates are of such a nature, thus it is said, "from upaddava for the ignorant...and so on."
Và các uẩn cũng có tính chất như vậy, nên đã nói “do tai ương của những điều không biết…v.v.”.
Diṭṭhadhammikasamparāyikabhayāvahato, abhayapaṭipakkhato ca khandhā bhayanti āha ‘‘sabbabhayānaṃ…pe… bhayato’’ti.
The aggregates are frightening due to bringing fear in this present life and the next, and due to being the opposite of safety, hence it is said "of all fears...and so on...due to fear."
Các uẩn được gọi là hiểm nguy vì chúng mang lại nỗi sợ hãi trong hiện tại và tương lai, và vì chúng đối lập với sự an toàn. Do đó, có câu nói: “của tất cả mọi nỗi sợ… hiểm nguy.”
Bahiddhā ñātibyasanādīhi, ajjhattaṃ rāgādīhi anatthehi upasajjanaṭṭhena, upasaggasadisatāya ca upasaggo.
An upasagga (obstacle) is that which, externally, causes harm such as calamities to relatives, and internally, harms such as lust, due to its nature of clinging and its similarity to an affliction.
Sự xâm nhập (upasaggo) là do những bất lợi từ bên ngoài như tai họa của người thân, v.v., và từ bên trong như tham ái, v.v., gây ra sự phiền nhiễu, và vì nó giống như một sự quấy nhiễu.
Upasaggoti ca devatūpasaṃhāravasena pavatto byādhiādianattho.
And upasaggo (obstacle) refers to the harm of disease and so on, which occurs due to the influence of deities.
Và upasaggo (sự xâm nhập) là những bất lợi như bệnh tật, v.v., phát sinh do sự can thiệp của các vị trời.
So atthakāmena muhuttampi na ajjhupekkhitabbo hoti.
Such harm should not be ignored even for a moment by one who desires well-being.
Người mong cầu lợi ích không nên xao nhãng dù chỉ một khoảnh khắc.
Tena vuttaṃ ‘‘anekehi…pe… upasaggato’’ti.
Therefore it is stated "by many...and so on...due to being an obstacle."
Vì vậy, có câu nói: “bởi nhiều… sự xâm nhập.”
Dosūpasaṭṭhatāyāti ārammaṇato, sampayogato ca rāgādidosehi upetatāya.
"Due to being infected by defilements" (dosūpasaṭṭhatāyā) means due to being endowed with defilements such as lust, both in terms of object and association.
Do bị lỗi lầm xâm chiếm là do bị các lỗi lầm như tham ái, v.v., xâm chiếm từ đối tượng và từ sự kết hợp.
Lokadhammā lābhādihetukā anunayapaṭighā, tehi, byādhiādīhi ca anavaṭṭhitatā pacalitatā.
The worldly conditions are attachment and aversion caused by gain and so on; pacalitatā is the instability due to these and also due to disease and so on.
Các pháp thế gian là sự ưa thích và bất mãn do lợi lộc, v.v., gây ra; sự không ổn định do chúng và do bệnh tật, v.v., là sự dao động.
Upakkamenāti attano, parassa vā payogena.
"By effort" (upakkamenā) means by one's own or another's exertion.
Do phương tiện là do sự nỗ lực của chính mình hoặc của người khác.
Sarasenāti sabhāvena.
"By its own nature" (sarasenā) means by its inherent quality.
Do bản chất là do tự tánh.
Pabhaṅgupagamanasīlatā bhiduratā.
"The nature of tending towards destruction" is fragility.
Bản chất dễ vỡ tan là sự dễ bị phá hủy.
Sabbāvatthanipātitāyāti rukkhaphalaṃ viya atitaruṇakālato paṭṭhāya sabbāsu avatthāsu nipatanasīlatāya.
"Due to falling in all conditions" (sabbāvatthanipātitāyā) means due to its nature of falling in all conditions, like a fruit from a tree, from the very earliest stage of being tender.
Do rơi rụng trong mọi trạng thái là do bản chất dễ rơi rụng trong mọi trạng thái, bắt đầu từ khi còn rất non như trái cây trên cây.
Anipatassapi sabbena sabbaṃ asāratāya thirabhāvassa abhāvatāya.
Even for that which has not yet fallen, it is entirely unsubstantial, "due to the absence of firmness."
Ngay cả khi chưa rơi rụng, vì hoàn toàn vô ích, nên không có sự bền vững.
Thirañhi dhuvaṃ nāma hoti.
For, that which is firm is called permanent.
Thật vậy, cái gì vững chắc thì gọi là thường hằng.
Tāyituṃ rakkhituṃ asamatthatāya na tāyanoti atāyano, tabbhāvo atāyanatā.
Due to its inability to protect or shield, it is not a protector (na tāyano), hence it is unprotected (atāyano); its nature is unprotectiveness (atāyanatā).
Vì không có khả năng bảo vệ, che chở, nên không có sự che chở (atāyano); trạng thái đó là sự không che chở.
Tāṇāsīsāya upagatassa alabbhaneyyakhematā.
"Unobtainable safety" for one who has approached seeking refuge.
Sự an toàn không thể đạt được đối với người tìm kiếm sự che chở.
Dukkhabhītiyā upalīyanādhippāyena allīyituṃ.
"To take refuge" (allīyituṃ) is with the intention of clinging and hiding due to the fear of suffering.
Để ẩn náu với ý định ẩn mình do sợ khổ.
Dukkhanivattanaṃ leṇakiccaṃ.
The cessation of suffering is the task of refuge (leṇakiccaṃ).
Sự chấm dứt khổ là công việc của nơi ẩn náu.
Jātiādibhayānaṃ hiṃsanaṃ vidhamanaṃ bhayasārakattaṃ.
The harming and removal of fears such as birth is the essence of dispelling fear.
Sự hủy diệt, tiêu tan các nỗi sợ như sinh, v.v., là sự tiêu diệt hiểm nguy.
Yathāparikappitehīti paramatthato avijjamānehi bālehi parikappitappakārehi.
"By what is conceived" (yathāparikappitehī) means by the manner conceived by fools, which does not exist in the ultimate sense.
Theo cách được tưởng tượng là theo cách được những kẻ ngu si tưởng tượng, vốn không tồn tại trong thực tế tối hậu.
Rittatāyāti vivittatāya, virahitatāyāti attho.
"Due to emptiness" (rittatāyā) means due to being devoid, due to being without; that is the meaning.
Do trống rỗng có nghĩa là do cô tịch, do vắng mặt.
Antosārābhāvo rittatā.
Rittatā is the absence of inner essence.
Sự không có cốt lõi bên trong là sự trống rỗng.
Sā eva ca tucchatāti āha ‘‘rittatāyeva tucchato’’ti.
And that very emptiness is vacuity, thus it is said "emptiness is indeed vacuity."
Chính sự trống rỗng đó là sự vô ích, nên có câu nói: “chính sự trống rỗng là sự vô ích.”
Appakattāti parittattā, lāmakattā vā.
"Due to being small" (appakattā) means due to being limited, or due to being inferior.
Do nhỏ bé là do ít ỏi, hoặc do thấp kém.
Dhuvasārābhāvādīhi saddhiṃ attasārābhāvaṃ rittapadena vatvā nibbattitamattasārābhāvameva suññapadena dassetuṃ ‘‘sāmi…pe… suññato’’ti vuttaṃ.
Having stated the absence of a self-essence, along with the absence of permanent essence and so on, with the word 'ritta' (empty), it is said "from the owner...and so on...from emptiness" (sāmi...pe...suññato) to show the absence of self-essence that is brought forth, with the word 'suñña' (void).
Sau khi nói về sự không có tự ngã cốt lõi bằng từ "trống rỗng" cùng với sự không có cốt lõi vĩnh cửu, v.v., để chỉ ra chính sự không có tự ngã cốt lõi đã được tạo ra bằng từ "không", nên có câu nói: “chủ… không.”
Yathā kenaci sāmiādilakkhaṇena attanā suññā ete, evaṃ sayampi ataṃsabhāvoti āha ‘‘sayañca…pe… anattato’’ti.
Just as these are void of a self with some characteristic like being an owner, so too one's own self is not of that nature, thus it is said "and one's own self...and so on...due to not-self."
Như các uẩn này trống rỗng tự ngã với một đặc tính nào đó của chủ sở hữu, v.v., thì chính nó cũng không phải là tự ngã như vậy, nên có câu nói: “và chính nó… không phải tự ngã.”
Na attāti hi anattāti.
For, not self is anattā.
Thật vậy, không phải tự ngã thì gọi là vô ngã.
Pavattidukkhatāyāti bhavapavattidukkhabhāvato.
"Due to the suffering of continuance" (pavatti dukkhatāyā) means due to the nature of suffering in the continuance of existence.
Do khổ của sự tiếp diễn là do bản chất khổ của sự tiếp diễn sinh tồn.
Bhavapavatti ca pañcannaṃ khandhānaṃ aniccādiākārena pavattanameva, so ca ādīnavo.
And the continuance of existence is simply the aggregates continuing in the aspects of impermanence and so on, and that is a danger.
Sự tiếp diễn sinh tồn chính là sự tiếp diễn của năm uẩn theo các phương diện vô thường, v.v., và đó là sự nguy hiểm.
Yathāha ‘‘yaṃ, bhikkhave, pañcupādānakkhandhā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā.
As it is said: "Monks, the five aggregates of clinging are impermanent, suffering, and subject to change.
Như đã nói: “Này các tỳ-kheo, năm uẩn chấp thủ là vô thường, khổ, và có bản chất biến hoại.
Ayaṃ, bhikkhave, pañcasu upādānakkhandhesu ādīnavo’’ti.
This, monks, is the danger in the five aggregates of clinging."
Này các tỳ-kheo, đây là sự nguy hiểm trong năm uẩn chấp thủ.”
Tenāha ‘‘dukkhassa ca ādīnavatāyā’’ti.
Therefore it is said "and due to the danger of suffering."
Vì vậy, có câu nói: “và sự nguy hiểm của khổ.”
Ādīnanti bhāvanapuṃsakaniddeso yathā ‘‘ekamanta’’nti (dī. ni. 1.165), ativiya kapaṇanti attho.
"Ādīnaṃ" (ādīnaṃ) is a designation in the neuter gender of abstract nouns, like "ekamantaṃ" (at one side), meaning extremely wretched.
Từ ādīnaṃ là một từ chỉ trạng thái giống như “ekamantaṃ” (Dī. Ni. 1.165), có nghĩa là rất đáng thương.
Bhusattho hi ayaṃ ā-kāro.
For this prefix 'ā-' has the meaning of 'very'.
Thật vậy, âm ā này có nghĩa là "rất".
Yathā ‘‘dvidhā chiddakaṃ vicchiddaka’’nti ettha dvi-saddassa atthe vi-saddo, evamidhāpīti āha ‘‘dvedhā pariṇāmapakatitāya vipariṇāmadhammato’’ti.
Just as the prefix 'vi-' here (vicchiddakaṃ) is in the meaning of the word 'dvi-' (two), so too it is here, thus it is said "due to being of the nature of vipariṇāmadhammatā, of change in two ways."
Như từ vi trong ‘‘dvidhā chiddakaṃ vicchiddakaṃ’’ có nghĩa là “hai phần”, thì ở đây cũng vậy, nên có câu nói: “do bản chất biến hoại thành hai cách.”
Vipariṇāmo ca viparītasabhāvāpatti.
And vipariṇāma (change) is becoming of a different nature.
Và sự biến hoại là sự thay đổi thành một trạng thái khác.
Dubbalatāyāti sarasabhiduratāya balābhāvato.
"Due to weakness" (dubbalatāyā) means due to the absence of strength, owing to their inherent destructibility.
Do yếu ớt là do không có sức mạnh vì bản chất dễ bị phá hủy.
Dubbalampi kiñci mudukammaññābhāvena duppadhaṃsiyā.
Even something weak can be difficult to destroy due to not being soft and workable.
Dù yếu ớt, một số thứ vẫn khó bị phá hủy do không có sự mềm dẻo và dễ uốn nắn.
Ime pana supadhaṃsiyā evāti āha ‘‘pheggu viya sukhabhañjanīyatāya cā’’ti.
But these (aggregates) are easily destroyed, thus it is said "and due to being easily broken like pith."
Nhưng các uẩn này dễ bị phá hủy, nên có câu nói: “và do dễ bị bẻ gãy như lõi cây mục.”
Aghassa pāpassa hetutā aghahetutā.
The cause of evil, of demerit, is evil-causing (aghahetutā).
Sự là nguyên nhân của ác (agha), tội lỗi (pāpa) là aghahetutā (nguyên nhân của ác).
Khandhapaṭibaddhameva hi sabbaṃ kibbisanti.
For all demerit is indeed tied to the aggregates.
Thật vậy, mọi điều ác đều gắn liền với các uẩn.
Ime rūpādayo sukhahetu, na dukkhahetūti janitavissāsānaṃ hananasīlatāya, khandhesu hi ‘‘etaṃ mamā’’ti gāhavasena sattā byasanaṃ pāpuṇanti, vissāsaṃ vā hanantīti vissāsaghātino, tabbhāvato.
These forms and so on are causes of happiness, not causes of suffering. Due to their nature of destroying those in whom trust has been generated (janitavissāsānaṃ hananasīlatāya); for beings come to calamity through clinging to the aggregates, thinking "this is mine," or they destroy trust; hence they are traitors to trust, and due to that nature.
Các sắc, v.v., này là nguyên nhân của hạnh phúc, không phải nguyên nhân của khổ. Do bản chất giết hại những người đã tin tưởng, vì chúng sinh rơi vào tai họa do chấp thủ “cái này là của tôi” đối với các uẩn, hoặc chúng giết chết lòng tin, nên chúng là những kẻ phản bội lòng tin, do bản chất đó.
Vigatabhavatāyāti apagatavaḍḍhitāya.
"Due to absence of existence" (vigatabhavatāyā) means due to the absence of growth.
Do không tồn tại là do không còn sự tăng trưởng.
Vibhavataṇhā, vibhavadiṭṭhi ca vibhavo uttarapadalopena, tato vibhavato, pitusadisassa vā sabhāvahetuno vibhavato vināsato sambhūtatāya.
Vibhavataṇhā (craving for non-existence) and vibhavadiṭṭhi (view of annihilation) are vibhava (non-existence) by elision of the latter word; hence "from non-existence," or "from non-existence" means from destruction, due to being born from a natural cause similar to a father, or from destruction.
Vibhavataṇhā (ái đoạn diệt) và vibhavadiṭṭhi (tà kiến đoạn diệt) được gọi là vibhavo do sự lược bỏ hậu tố, do đó là vibhavato (từ đoạn diệt); hoặc do sự phát sinh từ sự hủy diệt (vināsato) của nguyên nhân tự nhiên (sabhāvahetuno) giống như cha (pitusadisassa).
Āsavānaṃ ārammaṇādinā paccayabhāvo āsavapadaṭṭhānatā.
The conditionality of the cankers (āsava) as object and so on is the basis for the cankers (āsavapadaṭṭhānatā).
Sự là điều kiện cho các lậu hoặc (āsava) theo cách đối tượng, v.v., là āsavapadaṭṭhānatā (nơi nương tựa của các lậu hoặc).
Bījādiko asādhāraṇo hetu, bhūtasalilādiko sādhāraṇo paccayo.
A seed and so on is a specific cause (hetu); earth, water and so on are common conditions (paccayo).
Nguyên nhân (hetu) là cái không chung như hạt giống, v.v.; điều kiện (paccayo) là cái chung như đất, nước, v.v.
Esa nayo ajjhattepi.
The same method applies to the internal.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho nội tại.
Tehi samecca sambhūya kato saṅkhato.
That which is made by these coming together and arising is conditioned (saṅkhato).
Cái được tạo ra do sự kết hợp của chúng là saṅkhato (pháp hữu vi).
Maccumārassa adhiṭṭhānabhāvena, kilesamārassa paccayabhāvena saṃvaḍḍhanato āmisabhūtatā, khandhāpi khandhānaṃ āmisabhūtā paccayabhāvena saṃvaḍḍhanato, tadantogadhā abhisaṅkhārā.
Due to its function as a basis for Māra of Death (Maccumāra) and as a condition for Māra of Defilements (Kilesamāra), it is a bait (āmisabhūtatā). The aggregates are also a bait for the aggregates due to their increasing by way of conditionality. Abhisaṅkhārā are included within these.
Do sự tăng trưởng bằng cách là chỗ nương tựa của Tử Ma vương và là điều kiện của Phiền Não Ma vương, nên đó là bản chất của mồi nhử (āmisabhūtatā); các uẩn cũng là mồi nhử của các uẩn do sự tăng trưởng bằng cách là điều kiện, và các hành (abhisaṅkhārā) được bao gồm trong đó.
Devaputtamārassa pana ‘‘mameta’’nti adhimānavasena āmisabhāvoti khandhādimārānampi imesaṃ yathārahaṃ āmisabhūtatā vattabbā.
But for Māra of the Sons of Devas (Devaputtamāra), it is a bait by way of the conceit "this is mine," hence it should be stated that these, the aggregates and so on, are appropriately a bait for even the Māras.
Đối với Thiên Tử Ma vương, bản chất của mồi nhử là do sự chấp trước “cái này là của tôi”. Do đó, bản chất của mồi nhử đối với các ma vương như uẩn, v.v., cũng phải được nói đến một cách thích đáng.
Dhammasaddo ‘‘jātidhammāna’’ntiādīsu (ma. ni. 3.373; paṭi. ma. 1.33) viya pakatiattho, ‘‘dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 718 ādayo) viya hetuattho cāti āha ‘‘jātijarābyādhimaraṇapakatitāya, sokaparidevaupāyāsahetutāyā’’ti.
The word 'dhamma' (nature) means 'nature' as in "of those with the nature of birth" (jātidhammānaṃ) and so on, and it means 'cause' as in "discrimination of phenomena" (dhammapaṭisambhidā) and so on, thus it is said "due to the nature of birth, old age, sickness, and death, and due to being the cause of sorrow, lamentation, and despair."
Từ "Dhamma" có nghĩa là "bản chất" như trong ‘‘jātidhammānaṃ’’ (Ma. Ni. 3.373; Paṭi. Ma. 1.33) và có nghĩa là "nguyên nhân" như trong ‘‘dhammapaṭisambhidā’’ (Vibha. 718, v.v.), nên có câu nói: “do bản chất của sinh, già, bệnh, chết, và do là nguyên nhân của sầu, bi, ưu, não.”
Saṃkilesattayaggahaṇena tadekaṭṭhānaṃ dasannaṃ kilesavatthūnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
By taking the three kinds of defilements (saṃkilesattaya), the ten defilement-bases, which have the same ground, should also be understood as included.
Bằng cách chấp nhận ba sự ô nhiễm, sự bao gồm mười đối tượng phiền não, vốn có cùng một nền tảng, cũng phải được hiểu.
Tadārammaṇāpi hi dhammā tadanativattanato saṃkilesikā eva.
For even phenomena that are their objects are defiling, as they do not transgress them.
Thật vậy, các pháp là đối tượng của chúng cũng là những pháp ô nhiễm vì chúng không vượt ra khỏi chúng.
Tathā khuddā, taṇhā, jaṭādīsu sarīrassa, saṃkilesassa ca saṅgaho daṭṭhabbo.
Similarly, in hunger, thirst, thickets and so on, the inclusion of the body and defilements should be understood.
Tương tự, sự bao gồm thân thể và sự ô nhiễm trong đói, khát, già, v.v., cũng phải được hiểu.
Tenāti yoginā.
By that means the yogi.
Bởi người đó là bởi hành giả.
Navahākārehīti vakkhamānehi navahi ākārehi.
By nine ways means by the nine ways that will be explained.
Bằng chín cách là bằng chín phương diện sẽ được nói đến.
Indriyānīti saddhādīni indriyāni.
Faculties refers to the faculties such as faith (saddhā) and so on.
Các căn là các căn như tín, v.v.
Tikkhānīti tikhiṇāni visadāni sūrāni.
Sharp means keen, clear, brave.
Bén nhạy là sắc bén, trong sáng, dũng mãnh.
Uppannuppannānanti khaṇe khaṇe uppannānaṃ uppannānaṃ.
Of those that arise, having arisen means of those that arise moment by moment, having arisen.
Của những gì đã sinh khởi, đã sinh khởi là của những gì đã sinh khởi trong từng khoảnh khắc.
Saṅkhārānanti vipassiyamānānaṃ rūpārūpadhammānaṃ.
Of formations means of the rūpa and arūpa phenomena that are being discerned.
Của các hành là của các pháp sắc và vô sắc đang được quán sát.
Khayamevāti paṭhamaṃ uppādaṃ disvā taṃ muñcitvā khayameva bhaṅgameva passati.
Only destruction means, having first seen the origination and having let go of that, one sees only decay, only dissolution.
Chỉ sự diệt tận (Khayameva) nghĩa là: sau khi thấy sự sinh khởi đầu tiên, vị ấy buông bỏ sự sinh khởi đó và chỉ thấy sự diệt tận, chỉ thấy sự tan rã.
Tassa tathākhayadassanapasutassa vipassanāpaññā tikkhā sūrā vahati, itarāni ca indriyāni.
For that yogi, who is assiduous in seeing decay in that way, wisdom of insight (vipassanāpaññā) becomes keen and strong; and the other faculties (indriyāni) also.
Đối với vị ấy, người chuyên tâm quán thấy sự diệt tận như vậy, tuệ quán (vipassanā-paññā) trở nên sắc bén, dũng mãnh, và các căn (indriya) khác cũng vậy.
Tatthāti khayadassane.
There means in seeing decay.
Ở đó (Tatthā) nghĩa là: trong sự quán thấy sự diệt tận.
Sakkaccakiriyāyāti ādarakāritāya, yathā khayadassanaparameneva vipassanāñāṇaṃ pavattati, evaṃ taṃ ādarajāto sampādeti.
By diligent practice means by performing it respectfully. In this way, becoming respectful, one perfects that vipassanā-ñāṇa so that it proceeds pre-eminently by seeing decay.
Bằng sự thực hành cẩn trọng (Sakkaccakiriyāya) nghĩa là: bằng sự thực hành với lòng tôn kính, vị ấy thực hiện tuệ quán (vipassanā-ñāṇa) sao cho nó chỉ diễn ra với sự quán thấy sự diệt tận là tối thượng, với lòng tôn kính phát sinh.
Sātaccakiriyāyāti avicchedakiriyāya, yathā vipassanāñāṇaṃ khayadassanavasena nirantarameva pavattati, evaṃ yuttappayutto naṃ sampādeti.
By continuous practice means by performing it uninterruptedly. In this way, being constantly engaged, one perfects it (the vipassanā-ñāṇa) so that it proceeds continuously by way of seeing decay.
Bằng sự thực hành liên tục (Sātaccakiriyāya) nghĩa là: bằng sự thực hành không gián đoạn, vị ấy nỗ lực thực hiện tuệ quán (vipassanā-ñāṇa) sao cho nó diễn ra liên tục, không ngừng nghỉ, theo cách quán thấy sự diệt tận.
Sappāyakiriyāyāti anurūpakiriyāya āvāsādisattavidhasappāyāsevanakiriyāya.
By suitable practice means by suitable performance, by engaging in the seven kinds of suitable things (sappāya), such as suitable dwellings (āvāsa).
Bằng sự thực hành thích hợp (Sappāyakiriyāya) nghĩa là: bằng sự thực hành phù hợp, bằng sự thực hành việc thực hành bảy loại thích hợp (sappāya) như nơi ở (āvāsa), v.v.
Nimittaggāhenāti yathā manasikarontassa vipassanāsamādhi uppanno, tassa ākārassa sallakkhaṇavasena samathanimittaggahaṇena sampādetīti sambandho.
By taking the sign means, by noting the characteristic of the insight-samādhi that arose when one paid attention, one perfects it by taking the sign for serenity (samatha-nimitta).
Bằng sự nắm giữ tướng (Nimittaggāhena) nghĩa là: bằng cách ghi nhận tướng định (samatha-nimitta) thông qua việc nhận biết trạng thái của định quán (vipassanā-samādhi) đã sinh khởi khi vị ấy tác ý như vậy – đó là mối liên hệ.
Anupavattanatāyāti anurūpato pavattanena bhāvanācittassa līnabhāve pītivīriyadhammavicayasambojjhaṅgānaṃ uddhatabhāve passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgānaṃ brūhanenāti attho.
By not giving up means by suitable continuation, by cultivating the bojjhaṅgas of Pīti, Viriya, and Dhammavicaya when the meditation-mind is slack, and by cultivating the bojjhaṅgas of Passaddhi, Samādhi, and Upekkhā when it is agitated.
Bằng sự không ngừng nghỉ (Anupavattanatāya) nghĩa là: bằng cách duy trì sự phát triển thích hợp, khi tâm tu tập (bhāvanā-citta) bị chùng xuống, vị ấy phát triển các chi giác ngộ (sambojjhaṅga) như hỷ (pīti), tinh tấn (vīriya), trạch pháp (dhammavicaya); khi tâm bị phóng dật, vị ấy phát triển các chi giác ngộ như khinh an (passaddhi), định (samādhi), xả (upekkhā).
Kāye ca jīvite ca anapekkhatanti attano kāye asucibhāvena bāhirakaaviññāṇakakuṇape viya jīvite ahitāvahapaccatthike viya nirapekkhacittaṃ upaṭṭhapeti.
Indifference to body and life means establishing a mind of indifference towards one's own body as if it were an external, lifeless corpse due to its impurity, and towards life as if it were a hostile enemy bringing harm.
Không bám víu vào thân và mạng sống (Kāye ca jīvite ca anapekkhataṃ) nghĩa là: vị ấy giữ tâm không bám víu vào thân mình, như một xác chết vô tri bên ngoài do sự bất tịnh, và vào mạng sống, như một kẻ thù mang lại bất lợi.
Tattha ca abhibhuyya nekkhammenāti tasmiṃ kāyacitte anapekkhabhāvena indriyānaṃ tikkhabhāvāpādanena uppannaṃ uppannaṃ dukkhaṃ vīriyena abhibhavitvā bhāvanaṃ sampādeti.
There, by overcoming with renunciation means, with indifference to that body and mind, by making the faculties keen, one perfects the meditation by overcoming with effort any suffering that arises.
Và ở đó, bằng sự vượt thoát (Tattha ca abhibhuyya nekkhammena) nghĩa là: bằng sự không bám víu vào thân và tâm đó, bằng cách làm cho các căn trở nên sắc bén, vị ấy vượt qua mọi khổ đau phát sinh bằng tinh tấn và thực hiện sự tu tập (bhāvanā).
Antarāti yathādhippetāya bhāvanāsiddhiyā antarāva.
In between means even during the interval before the attainment of the desired meditation.
Ở giữa (Antarā) nghĩa là: ở giữa chừng sự thành tựu của sự tu tập như ý muốn.
Abbosānenāti asaṅkocanena.
By not giving up means by not retreating.
Bằng sự không ngưng nghỉ (Abbosānenā) nghĩa là: bằng sự không chùn bước.
Evaṃ vuttānanti evaṃ ‘‘navahākārehi indriyāni tikkhāni bhavantī’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ.
As stated means as stated in the ancient commentary (aṭṭhakathā) beginning with "the faculties become keen in nine ways."
Đã được nói như vậy (Evaṃ vuttānaṃ) nghĩa là: đã được nói trong Chú giải (Aṭṭhakathā) như vậy, bắt đầu từ ‘‘các căn trở nên sắc bén bằng chín cách’’ v.v.
Ettha ca yathā nāma sukhumānaṃ muttāpavāḷādīnaṃ vijjhane sukhumatarena vedhanena bhavitabbaṃ, evameva saṇhasukhumānaṃ rūpārūpadhammānaṃ, paccayassa ca pariggaṇhane tikkhena ñāṇena bhavitabbaṃ.
Here, just as piercing fine pearls and corals requires a finer drill, so too, discerning subtle rūpa and arūpa phenomena and their causes requires a keen knowledge.
Ở đây, giống như khi xỏ những thứ nhỏ bé như ngọc trai, san hô, v.v., cần phải có một mũi khoan tinh xảo hơn, thì cũng vậy, khi nhận biết các pháp sắc và vô sắc vi tế, và các duyên của chúng, cần phải có trí tuệ sắc bén.
Tesaṃ pana khayavayadassane tikkhatarena bhavitabbaṃ.
However, in discerning their decay and dissolution, it requires an even keener knowledge.
Nhưng khi quán thấy sự diệt tận và biến hoại của chúng, cần phải có trí tuệ sắc bén hơn nữa.
Tikkhataratā cassa nisānasilāyaṃ saṇhamaṭṭhatāya karaṇena viya pharasudhārāya nisitabhāvāpādanena indriyānaṃ tikkhabhāvāpādanena sādhetabbā.
Its keener state is to be achieved by sharpening the faculties, just as the edge of an axe is sharpened by smoothing it on a whetstone.
Và sự sắc bén hơn nữa của trí tuệ ấy phải được thành tựu bằng cách làm cho các căn trở nên sắc bén, giống như việc mài sắc lưỡi rìu trên đá mài để nó trở nên nhẵn mịn và sắc bén.
Tañca yehi navahi ākārehi hoti, tesu khaṇikānaṃ saṅkhārānaṃ khaṇe khaṇe bhijjanākāradassanaṃ paṭhamaṃ vuttaṃ ‘‘uppannuppannānaṃ saṅkhārānaṃ khayameva passatī’’ti.
Among the nine ways by which this is done, seeing the momentary dissolution of momentary formations (saṅkhāra) at each moment is stated first as "one sees only the decay of formations as they arise."
Và điều đó xảy ra bằng chín cách, trong đó, việc quán thấy sự tan rã từng sát-na của các hành (saṅkhāra) vô thường đã được nói trước tiên là ‘‘chỉ thấy sự diệt tận của các hành đã sinh khởi’’.
Asati ñāṇassa tikkhatarabhāve tadabhāvato sesindriyatikkhatā tassa sambhārabhāvato vuttā, avinābhāvato vā.
If the knowledge is not keener, then, due to the absence of that (keener knowledge), the keenness of the remaining faculties is stated as being a contributing factor to it, or due to their inseparability.
Khi trí tuệ không sắc bén hơn, sự sắc bén của các căn còn lại được nói là do sự thiếu vắng của trí tuệ đó, hoặc do sự không thể tách rời.
Sakkaccakiriyādiggahaṇaṃ pana tassa upāyadassanaṃ.
The mention of diligent practice (sakkaccakiriyā) and so forth is a showing of the means to achieve that (keenness).
Việc nắm giữ sự thực hành cẩn trọng (sakkaccakiriyā) v.v. là sự chỉ ra phương tiện để đạt được điều đó.
Asappāyāni bhojanādīni anupayujjanādivasena vajjetvā sappāyāni mattaso sevamānena.
By avoiding unsuitable things such as food, by not using them, and by partaking in suitable things in moderation.
Tránh những điều không thích hợp như thức ăn, v.v., bằng cách không sử dụng chúng, v.v., và thực hành những điều thích hợp một cách vừa phải.
Rūpārūpadhammānaṃ accantavidhuratāya ekajjhaṃ asammasitabbattā, tathā sammasanassa ca idha anadhippetattā ‘‘kālena rūpaṃ sammasitabbaṃ, kālena arūpa’’nti vuttaṃ.
Because rūpa and arūpa phenomena are utterly disparate and should not be contemplated together, and also because such contemplation is not intended here, it is stated: "Rūpa should be contemplated at one time, and arūpa at another."
Vì các pháp sắc và vô sắc hoàn toàn khác biệt, không thể quán sát cùng lúc, và việc quán sát như vậy không được đề cập ở đây, nên đã nói rằng ‘‘đúng lúc thì quán sắc, đúng lúc thì quán vô sắc’’.
Tatthāpi ca rūpassa oḷārikatāya suviññeyyattā paṭhamaṃ sammasitabbatā vuttā.
Even among these, due to the grossness of rūpa and its easy comprehensibility, it is stated that it should be contemplated first.
Và ngay cả trong đó, vì sắc pháp thô thiển và dễ nhận biết, nên việc quán sát nó trước tiên đã được nói đến.
Nibbatti passitabbāti paṭhamaṃ tāva āgamānusārato anumānavasena daṭṭhabbā.
The arising should be seen initially by inference, following the tradition (āgama).
Sự sinh khởi cần được quán thấy nghĩa là: trước hết, cần phải được thấy bằng cách suy luận theo kinh điển.
Tato paraṃ anukkamena balappatte bhāvanāñāṇe paccakkhatopi dissatīti.
After that, as the meditation-knowledge gains strength progressively, it is seen directly.
Sau đó, khi tuệ tu tập (bhāvanā-ñāṇa) đã phát triển sức mạnh theo thứ tự, nó cũng được thấy trực tiếp.
Dandhaṃ mandaṃ cirena nirodho etassāti dandhanirodhaṃ sattarasacittakkhaṇāyukattā.
Its cessation is slow, sluggish, and delayed; hence, it is slow-cessation, because its lifespan is seventeen thought-moments.
Sự diệt của nó chậm chạp, từ từ và kéo dài, nên gọi là chậm diệt (dandhanirodhaṃ), vì nó có tuổi thọ mười bảy sát-na tâm.
Tenāha ‘‘garuparivattī’’ti.
Therefore, it is said, "heavy-moving."
Vì vậy, Ngài đã nói ‘‘chuyển biến nặng nề’’ (garuparivattī).
Tenāti tasmā, yasmā ‘‘tato sīghataraṃ kho, bhikkhave, āyusaṅkhārā khīyantī’’ti (saṃ. ni. 2.228) vacanato rūpadhammāpi ittarakālā eva, arūpadhammā pana tehi sātisayaṃ ittarakālā, tasmā āha bhagavāti attho.
Therefore means, because rūpa phenomena, according to the saying "Monks, the life-formations decay more swiftly than that (jambu-nādīya, i.e., swift swan)," are only temporary; but arūpa phenomena are exceedingly more temporary than them, therefore the Blessed One spoke thus.
Do đó (Tenā) nghĩa là: vì vậy, bởi vì, theo lời dạy ‘‘Này các Tỳ-kheo, các hành thọ mạng diệt nhanh hơn thế’’, nên sắc pháp cũng chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, nhưng vô sắc pháp thì tồn tại trong một thời gian ngắn hơn nhiều so với chúng, vì vậy Đức Thế Tôn đã nói – đó là ý nghĩa.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vicāritameva.
Whatever needs to be said here has already been discussed below.
Điều cần nói ở đây đã được xem xét ở phần dưới.
Tehi sadisāti cittassa uppādabhaṅgakkhaṇehi sadisā.
Similar to them means similar to the moments of arising and dissolution of consciousness.
Giống như chúng (Tehi sadisā) nghĩa là: giống như các sát-na sinh và diệt của tâm.
Sabbesampi hi saṅkhārānaṃ uppādabhaṅgakkhaṇesu visadisatā natthi, samānakālāva te.
Indeed, there is no dissimilarity in the moments of arising and dissolution of all formations; they are of the same duration.
Thật vậy, không có sự khác biệt về các sát-na sinh và diệt của tất cả các hành; chúng luôn cùng thời điểm.
Ṭhānappattanti ṭhitikkhaṇappattaṃ.
Reached the static phase means reached the static moment (ṭhitikkhaṇa).
Đạt đến trạng thái tồn tại (Ṭhānappattaṃ) nghĩa là: đạt đến sát-na trụ.
Tenāti dutiyabhavaṅgacittena.
By that means by the second bhavaṅga-consciousness.
Bởi đó (Tenā) nghĩa là: bởi tâm hộ kiếp (bhavaṅga-citta) thứ hai.
Vatthurūpaṃ ekassa cittassa nissayo hutvā aññassa na hoti ṭhapetvā maraṇāsannaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘tena saddhi’’ntiādi.
The base rūpa, having been the support for one consciousness, does not become the support for another, except for the consciousness at the moment of death. Therefore, it is said "together with that," and so forth.
Sắc pháp làm nền tảng cho một tâm, nhưng không làm nền tảng cho tâm khác, ngoại trừ tâm cận tử (maraṇāsannaṃ), vì vậy đã nói ‘‘cùng với đó’’ v.v.
Evaṃ paṭisandhito paṭṭhāya yāva cuticittassa uppatti, taṃ dassetvā idāni nirodhaṃ dassetuṃ ‘‘paṭisandhicittassā’’tiādi āraddhaṃ.
Having shown thus the arising from rebirth-linking consciousness (paṭisandhi-citta) up to the arising of the death-consciousness (cuti-citta), now to show the cessation, "of the rebirth-linking consciousness" and so forth is commenced.
Sau khi chỉ ra sự sinh khởi từ khi tái tục cho đến khi tâm tử (cuticitta) sinh khởi, bây giờ để chỉ ra sự diệt, đã bắt đầu với ‘‘của tâm tái tục’’ (paṭisandhicittassā) v.v.
Tattha ṭhānakkhaṇeti paṭisandhicittassa ṭhitikkhaṇe.
There, at the static moment means at the static moment of the paṭisandhi-citta.
Trong đó, ở sát-na trụ (ṭhānakkhaṇe) nghĩa là: ở sát-na trụ của tâm tái tục.
Yāva pavatti nāma atthīti yāva saṃsārappavatti nāma atthi, yāva vā cittassa pavatti nāma atthi.
As long as there is continuity means as long as there is the continuity of saṃsāra, or as long as there is the continuity of consciousness.
Chừng nào còn sự diễn tiến (Yāva pavatti nāma atthī) nghĩa là: chừng nào còn sự diễn tiến của luân hồi (saṃsārappavatti), hoặc chừng nào còn sự diễn tiến của tâm.
Asaññūpapattiyañhi natthi cittappavattīti.
Indeed, in the arising in the non-percipient realms (asaññūpapatti), there is no arising of consciousness.
Thật vậy, trong cõi vô tưởng (asaññūpapatti), không có sự diễn tiến của tâm.
Rūpūpapattiyaṃ saṃsedajā opapātikasadisāti opapātikānaṃyeva gahaṇaṃ.
In the arising of rūpa, those born of moisture (saṃsedajā) are similar to spontaneous arisings (opapātika), therefore only spontaneous arisings are taken.
Trong sự sinh khởi của sắc, những chúng sinh ẩm sinh (saṃsedajā) giống như hóa sinh (opapātika), vì vậy chỉ đề cập đến hóa sinh.
Opapātikānampīti pi-saddena vā saṃsedaje sampiṇḍeti.
Even of spontaneous arisings – or the word 'pi' includes those born of moisture.
Và của hóa sinh (Opapātikānampi) nghĩa là: hoặc bằng từ pi, nó bao gồm cả ẩm sinh.
Sattasantativasenāti cakkhudasakādīnaṃ sattannaṃ santatisīsānaṃ vasena.
By way of seven continuities means by way of the seven primary continuities such as the eye-decad (cakkhudasaka) and so forth.
Theo bảy sự tiếp nối (Sattasantativasenā) nghĩa là: theo bảy sự tiếp nối chính của mười sắc nhãn (cakkhudasaka) v.v.
701. Tatthāti kammato rūpapavattiyaṃ.
701. There means in the continuity of rūpa due to kamma.
701. Ở đó (Tatthā) nghĩa là: trong sự diễn tiến của sắc do nghiệp.
Nānākkhaṇikakammapaccayabhūtaṃyeva idha kammanti adhippetanti āha ‘‘kammaṃ nāma kusalākusalacetanā’’ti.
Only kamma, which is a condition for kamma in diverse moments, is intended as kamma here. Therefore, it is said, "Kamma means wholesome and unwholesome volition (cetanā)."
Nghiệp ở đây được hiểu là nghiệp là duyên trợ sinh (kamma-paccaya-bhūta) ở các sát-na khác nhau, vì vậy đã nói ‘‘nghiệp là thiện và bất thiện tư tâm sở (cetanā)’’.
Jīvitanavakaṃ cakkhudasakādiantogadhameva katvā ‘‘samasattatirūpa’’nti vuttaṃ.
Having included the life-ennead (jīvitanavaka) within the eye-decad and so forth, it is said, "equal seven rūpas."
Bằng cách bao gồm chín sắc mạng quyền (jīvitanavaka) trong mười sắc nhãn (cakkhudasaka) v.v., đã nói ‘‘ba sắc pháp đồng thời’’ (samasattatirūpa).
Taṃ vā cakkhudasakādi viya sukhapariggahaṃ na hotīti.
Or, that is not easily comprehended like the eye-decad and so forth.
Hoặc vì nó không dễ nhận biết như mười sắc nhãn v.v.
Tadevāti yathāvuttaṃ vipākakkhandhakaṭattārūpamāha.
That very thing refers to the vipāka-khandha and kaṭattā-rūpa as mentioned.
Chính điều đó (Tadevā) nghĩa là: nói về các uẩn quả (vipākakkhandha) và sắc pháp do nghiệp (kaṭattārūpa) đã được đề cập.
Kammañhi kammajassa janakaṃ, paripācakampi hoti jīvitindriyassa, kammajaggino ca vasena anurakkhaṇasabbhāvato, āhārādipaṭilābhahetutāya upatthambhakanimittato ca.
Indeed, kamma generates kamma-born things, and it also matures (or protects) the life faculty, because of the presence of constant protection by the kamma-born fire, and because it is a condition for obtaining food and so forth, it is a supporting factor.
Nghiệp là nhân sinh ra nghiệp sinh, và cũng là duyên bảo hộ cho mạng quyền (jīvitindriya) và lửa nghiệp sinh (kammajaggi) thông qua sự bảo vệ liên tục, và là duyên hỗ trợ thông qua việc là nguyên nhân của sự thâu nhận thực phẩm v.v.
Tenāha ‘‘upatthambhakapaccayopi hotī’’ti.
Therefore, it is said, "it is also a supporting condition."
Vì vậy đã nói ‘‘cũng là duyên hỗ trợ’’ (upatthambhakapaccayopi hoti).
Upatthambhakapaccayatā cassa upanissayapaccayavaseneva veditabbā.
Its nature as a supporting condition should be understood only by way of upanissaya-paccaya.
Và duyên hỗ trợ của nó phải được hiểu theo cách của duyên cận y (upanissaya-paccaya).
Kammaṃ paccayo etassāti kammapaccayaṃ, tadeva cittaṃ, taṃ samuṭṭhānaṃ etassāti kammapaccayacittasamuṭṭhānaṃ.
That for which kamma is a condition is called kamma-paccayaṃ; that very consciousness, that is its origin, is called kamma-paccaya-citta-samuṭṭhānaṃ.
Nghiệp là duyên của nó, nên gọi là do nghiệp làm duyên (kammapaccayaṃ); chính tâm đó, đó là nguyên nhân sinh khởi của nó, nên gọi là có tâm do nghiệp làm duyên làm nguyên nhân sinh khởi (kammapaccayacittasamuṭṭhānaṃ).
Vipākacetasikānampi kammapaccayacittasamuṭṭhānatā vattabbā, na vā vattabbā kammasamuṭṭhānakammapaccayaggahaṇena gahitattā.
The kamma-paccaya-citta-samuṭṭhāna nature of vipāka-cetasikas should also be stated, or it is not necessary to state it, as it is already covered by the mention of kamma-samuṭṭhāna and kamma-paccaya.
Cũng nên nói rằng các tâm sở quả (vipākacetasika) có tâm do nghiệp làm duyên làm nguyên nhân sinh khởi, hoặc không cần nói vì đã được bao gồm trong việc nắm giữ nguyên nhân sinh khởi do nghiệp và duyên do nghiệp.
Ṭhānappattā ojā aññaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti āhārānugate sarīreti gahetabbaṃ.
It should be understood that "Nutrition (ojā), having reached the stage of persistence, produces other octads with nutrition as the eighth factor" occurs "in the body nourished by food."
Cần hiểu rằng oja (tinh chất dinh dưỡng) đã đạt đến trạng thái ổn định trong thân thể được nuôi dưỡng bởi vật thực, sẽ làm phát sinh một ojaṭṭhamaka (nhóm tám pháp có tinh chất dinh dưỡng là thứ tám) khác.
Tatrāpīti kammasamuṭṭhānāhārasamuṭṭhānepi ojaṭṭhamake.
"Also in that" (tatrāpi) means also in the ojaṭṭhamaka (octad with nutrition as the eighth factor) that arises from kamma (kammasamuṭṭhāna) and from food (āhārasamuṭṭhāna).
Tatrāpi (cũng ở đó) là nói đến ojaṭṭhamaka (nhóm tám pháp có tinh chất dinh dưỡng là thứ tám) được phát sinh từ nghiệp (kamma) và từ vật thực (āhāra).
Catasso vā pañca vā pavattiyo ghaṭetīti sadisasantativasena catasso vā pañca vā rūpakalāpappavattiyo santāneti.
"It combines four or five processes" (catasso vā pañca vā pavattiyo ghaṭeti) means it continues four or five processes of rūpa-kalāpas (aggregates of material qualities) in terms of similar continuity.
Catasso vā pañca vā pavattiyo ghaṭetī (nó nối kết bốn hay năm sự vận hành) có nghĩa là nó nối tiếp bốn hay năm sự vận hành của các nhóm sắc pháp (rūpakalāpa) theo dòng tương tự.
Bāhirapaccayavisesena pana visadisā bahūpi pavattiyo ghaṭetīti vadanti.
However, they say that by means of special external conditions, it also combines many dissimilar processes.
Tuy nhiên, họ nói rằng do sự đặc biệt của các yếu tố bên ngoài, nó nối kết nhiều sự vận hành không tương tự nhau.
Yathā kammapaccayāhārasamuṭṭhāne paveṇighaṭanā, evaṃ kammapaccayautusamuṭṭhānepīti taṃ dassetuṃ ‘‘kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ nāmā’’tiādi vuttaṃ.
Just as the continuous linking occurs in what arises from kamma-condition and food, so too it occurs in what arises from kamma-condition and climate; to show that, it is said, "What arises from kamma-condition and climate is called..." and so on.
Để chỉ ra rằng sự nối kết dòng chảy trong sắc pháp phát sinh từ nghiệp (kamma) và vật thực (āhāra) là như thế nào, thì “kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ nāmā” (gọi là sắc pháp phát sinh từ nghiệp và thời tiết) v.v... đã được nói đến.
Ettha ca yathā tattha tattha koṭṭhāse paramparappavattiṃ dassentena akammajā dutiyādipavattiyo asambhedena dassitā, evaṃ kammajāhārasamuṭṭhānautuvasena, kammajautusamuṭṭhānāhāravasena, kammapaccayacittajāhārautusamuṭṭhānautuāhāravasena ca sambhedavasenāpi rūpappavatti dassetabbāti vadanti.
And here, just as the author of the commentary showed the successive continuity in each part, without mixing the second and subsequent processes not born of kamma, so too they say, the continuity of rūpa should be shown with a mixture, in terms of kamma-born, food-arisen, climate-arisen factors; kamma-born, climate-arisen, food-arisen factors; and kamma-conditioned, citta-born, food-arisen, climate-arisen, climate-food factors.
Ở đây, họ nói rằng cũng như ở từng phần, khi chỉ ra sự vận hành liên tục, các sự vận hành thứ hai trở đi không phải do nghiệp (akammaja) đã được chỉ ra một cách không lẫn lộn, thì sự vận hành của sắc pháp cũng phải được chỉ ra một cách lẫn lộn theo nghiệp (kammaja), vật thực (āhāra), thời tiết (utu); theo nghiệp (kammaja), thời tiết (utu), vật thực (āhāra); và theo nghiệp (kamma), tâm (citta) phát sinh, vật thực (āhāra), thời tiết (utu), thời tiết (utu), vật thực (āhāra).
Tattha kammajato pavattaāhārā visesapaccayalābhe sati yathāvuttaparimāṇāhi pavattīhi uddhampi pavattiyo na ghaṭentīti na sakkā vattuṃ.
Among those rūpas, it cannot be said that the food produced from kamma-born rūpa, when it obtains special conditions, does not combine processes beyond the aforesaid number of processes.
Trong đó, không thể nói rằng vật thực (āhāra) phát sinh từ nghiệp (kammaja), khi có được yếu tố đặc biệt, sẽ không nối kết các sự vận hành vượt quá số lượng đã nói.
Tathā hi ‘‘dasa dvādasa vāre pavattiṃ ghaṭetī’’ti (visuddhi. 2.703), ‘‘evaṃ dīghampi addhānaṃ anupādinnapakkhe ṭhatvāpi utusamuṭṭhānaṃ pavattati evā’’ti (visuddhi. 2.704) ca vakkhati.
Thus, it will be said, "It combines ten or twelve repetitions of processes" and "Thus, even for a long time, in the non-appropriated aspect, that which arises from climate continues to exist."
Thật vậy, (tác giả) sẽ nói: “nó nối kết sự vận hành mười hai lần” (Visuddhi. 2.703) và “ngay cả khi ở trong trạng thái không bị chấp thủ trong một thời gian dài như vậy, sắc pháp phát sinh từ thời tiết vẫn tiếp tục vận hành” (Visuddhi. 2.704).
702. Janakājanakā matāti purimakā tikoṭṭhāsasaṅgahitā janakā, pacchimakoṭṭhāsikā ‘‘soḷasā’’ti vuttā ajanakāti matā ñātā.
702. "Producers and non-producers are considered" (janakājanakā matā): The former, those included in the three categories, are considered producers, and the latter, those in the last category, called "sixteen," are known as non-producers.
702. Janakājanakā matā (được xem là có khả năng tạo ra và không có khả năng tạo ra) nghĩa là các tâm được bao gồm trong ba phần đầu được xem là có khả năng tạo ra (janaka), và các tâm trong phần cuối được gọi là “mười sáu” được xem là không có khả năng tạo ra (ajanaka).
Kusalakiriyatoti kusalato ca kiriyato ca.
"From wholesome and functional" (kusalakiriyato) means from wholesome (kusala) and from functional (kiriya).
Kusalakiriyato (từ thiện và tác ý) có nghĩa là từ thiện (kusala) và từ tác ý (kiriya).
Iriyāya kāyikakiriyāya pavattiṭṭhānatāya pathabhāvato iriyāpatho, gamanādi, atthato tadavatthā rūpappavatti.
Iriyāpatha (posture) is so called because it is the ground (pathabhāva) for the occurrence (pavattiṭṭhānatā) of bodily actions (kāyikakiriyāya), such as walking (gamanādi); in terms of ultimate reality (atthato), it is the occurrence of rūpas in that state.
Iriyāpatho (tư thế) là do là nơi phát sinh của hành vi thân thể (kāyikakiriyā), là con đường (patha) của hành vi; về ý nghĩa, đó là sự vận hành của sắc pháp trong trạng thái đó, như đi đứng v.v...
Kāmañcettha rūpavinimutto iriyāpatho, viññatti ca natthi, tathāpi na sabbaṃ rūpasamuṭṭhāpakacittaṃ iriyāpathūpatthambhakaṃ, viññattivikāruppādakañca hoti.
Although posture (iriyāpatha) distinct from rūpa and viññatti (intimation) do not actually exist here, not all consciousness (citta) that produces rūpa is supportive of postures (iriyāpathūpatthambhaka) and productive of modifications of intimation (viññattivikāruppādaka).
Mặc dù ở đây không có tư thế (iriyāpatha) tách rời khỏi sắc pháp và cũng không có viññatti (biểu tri), nhưng không phải tất cả các tâm làm phát sinh sắc pháp đều là tâm hỗ trợ tư thế và làm phát sinh sự biến đổi của biểu tri.
Yaṃ pana cittaṃ viññattijanakaṃ, taṃ ekaṃsato itarassa janakaṃ avinābhāvato, tathā iriyāpathūpatthambhakaṃ rūpassa.
However, the consciousness that produces intimation (viññatti) is certainly the producer of the other two due to their inseparability (avinābhāvato), and similarly, the consciousness that supports postures (iriyāpathūpatthambhaka) is the producer of ordinary rūpa.
Tuy nhiên, tâm nào làm phát sinh biểu tri thì chắc chắn làm phát sinh hai điều kia do sự không thể tách rời, và tâm hỗ trợ tư thế cũng làm phát sinh sắc pháp.
Etassa visesassa dassanatthaṃ ‘‘rūpaṃ, iriyāpathaṃ, viññattiñcā’’ti samuccayo kato.
To show this distinction, the enumeration "rūpa, iriyāpatha, and viññatti" is made.
Để chỉ ra sự khác biệt này, sự tổng hợp “rūpaṃ, iriyāpathaṃ, viññattiñcā” (sắc pháp, tư thế và biểu tri) đã được thực hiện.
Vipākavajjānīti ettha vipākābhiññādvayavajjānīti vattabbaṃ tadaññesaṃyeva sesaggahaṇena gahetabbattā.
In the phrase "excluding vipāka" (vipākavajjānī), it should be said "excluding vipāka and the two abhiññā (supernormal powers)" because only those other than vipāka and the two abhiññās are to be taken by the term "remaining."
Trong Vipākavajjānī (trừ quả), đáng lẽ phải nói là trừ hai tâm quả (vipāka) và thắng trí (abhiññā), vì những tâm khác chỉ được bao gồm trong phần còn lại.
Na vā vattabbaṃ sesaggahaṇeneva abhiññācittānampi nivattetabbato.
Or rather, it need not be said, because even the abhiññā cittas (consciousness of supernormal powers) are excluded by the term "remaining."
Hoặc không cần nói, vì ngay cả các tâm thắng trí cũng bị loại trừ bởi từ “còn lại”.
Na viññattiṃ janayanti mahaggatakusalādīnaṃ santabhāvena avipphārikabhāvato.
"They do not produce intimation" (na viññattiṃ janayanti) because the mahaggata kusala (supramundane wholesome) states, etc., are tranquil (santabhāvena) and not expansive (avipphārikabhāvato).
Na viññattiṃ janayanti (không làm phát sinh biểu tri) là do các thiện pháp siêu thế (mahaggatakusala) v.v... có trạng thái an tịnh, không lan tỏa.
Vipphārikameva hi kāmāvacarakusalādiviññattiṃ samuṭṭhāpeti, iriyāpathūpatthambhakāni pana honti satipi santabhāve jhānavegena saussāhattā, yato tesaṃ javanakiccatā.
Indeed, only expansive kāmāvacara kusala (sense-sphere wholesome) states, etc., produce intimation (viññatti); but even though they are tranquil (santabhāve satipi), they support postures (iriyāpathūpatthambhakāni honti) because they are energetic due to the impetus of jhāna, as they perform the function of javana (impulsion).
Chỉ có các tâm thiện dục giới (kāmāvacarakusala) v.v... có tính lan tỏa mới làm phát sinh biểu tri; nhưng dù có trạng thái an tịnh, chúng vẫn hỗ trợ tư thế vì chúng có sự nỗ lực do sức mạnh của thiền (jhāna), bởi vì chúng có chức năng javana (tốc hành).
Pañca bhavaṅgacittānīti sambandho.
The connection is with "five bhavaṅga cittas."
Năm tâm bhavaṅga (hộ kiếp) là mối liên hệ.
Rūpameva janayanti, na iriyāpathaṃ nirussāhasantabhāvena paridubbalabhāvato.
"They produce only rūpa, not postures" (rūpameva janayanti, na iriyāpathaṃ) because they are extremely weak (paridubbalabhāvato) due to their tranquil nature without effort (nirussāhasantabhāvena).
Rūpameva janayanti, na iriyāpathaṃ (chỉ làm phát sinh sắc pháp, không làm phát sinh tư thế) là do chúng cực kỳ yếu ớt bởi trạng thái an tịnh không có nỗ lực.
Kiriyāmayacittehi avimissabhavaṅgappavattikāle khandhādisarīrāvayavānaṃ niccalabhāvenāvaṭṭhānaṃ.
At the time when bhavaṅga (life-continuum consciousness) proceeds unmixed with kamma-producing cittas, the bodily limbs like shoulders remain motionless.
Trong thời gian bhavaṅga vận hành không xen lẫn với các tâm tác ý (kiriyāmaya), các chi phần của thân thể như vai v.v... giữ trạng thái bất động.
Tathā hi abbokiṇṇe bhavaṅge pavattamāne aṅgāni osīdanti paviṭṭhāni viya honti.
Thus, when bhavaṅga proceeds without interruption, the limbs sink and appear as if shrunken.
Thật vậy, khi bhavaṅga vận hành liên tục, các chi phần chìm xuống, như thể chúng bị co rút lại.
‘‘Dvattiṃsā’’ti pana ādinā vuttesu jāgaraṇacittesu vattamānesu aṅgāni upatthaddhāni yathāpavattairiyāpathabhāveneva pavattantīti.
However, when waking cittas, mentioned as "thirty-two," etc., arise, the limbs become stiff and maintain their previous postures.
Tuy nhiên, khi các tâm thức tỉnh (jāgaraṇacitta) được nói đến bằng “dvattiṃsā” (ba mươi hai) v.v... đang vận hành, các chi phần trở nên cứng cáp và tiếp tục vận hành theo tư thế hiện tại.
Dvepañcaviññāṇāni sabbadubbalatāya rūpaṃ na janenti.
The dvepañcaviññāṇas (five pairs of sense-cognitions) do not produce rūpa due to their extreme weakness.
Dvepañcaviññāṇāni (hai tâm ngũ song thức) không làm phát sinh sắc pháp vì chúng yếu ớt nhất.
Paṭisandhicittaṃ vatthudubbalatāya.
The paṭisandhi citta (rebirth-linking consciousness) does not produce rūpa due to the weakness of its physical basis (vatthudubbalatāya).
Paṭisandhicittaṃ (tâm tái tục) không làm phát sinh sắc pháp vì nền tảng (vatthu) của nó yếu ớt.
Khīṇāsavānaṃ cuticittanti ettha –
Regarding "the passing away consciousness of Arahants" (khīṇāsavānaṃ cuticittaṃ), it is said:
Trong Khīṇāsavānaṃ cuticittaṃ (tâm tử của các bậc A-la-hán) thì –
Pana vacanato aññesampi cuticittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetīti viññāyati.
From this statement, it is understood that the passing away consciousness of other individuals (besides Arahants) also does not produce rūpa.
Do lời dạy này, người ta hiểu rằng tâm tử của những người khác cũng không làm phát sinh sắc pháp.
Na hi rūpasamuṭṭhāpakacittassa gabbhagatatādivibandhābhāve kāyasaṅkhārāsamuṭṭhāpane kāraṇaṃ atthi, na ca yuttaṃ cuto ca cittasamuṭṭhānarūpañcassa pavattati, nāpi ‘‘cuticittaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti pāḷi atthi, ‘‘khīṇāsavāna’’nti, pana visesanaṃ appaṭisandhikanirodhena nirujjhantassa tesaṃ cuticittassa rūpasamuṭṭhāpanaṃ pākaṭanti katvā katanti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, there is no reason for the non-production of bodily volitional activity (kāyasaṅkhāra) in the absence of impediments like being in the womb for the consciousness that produces rūpa; nor is it appropriate to say that one passes away, and yet the rūpa produced by consciousness continues to exist for that person; nor is there a Pāli text that says "the passing away consciousness produces rūpa." Rather, the qualifier "of Arahants" (khīṇāsavānaṃ) should be seen as having been made to make it evident that the passing away consciousness of Arahants, which ceases with a cessation not leading to re-linking, does not produce rūpa.
Thật vậy, không có lý do gì để thân hành không phát sinh khi tâm làm phát sinh sắc pháp không bị cản trở bởi trạng thái nằm trong bào thai v.v..., và cũng không hợp lý khi nói rằng một người đã chết mà sắc pháp phát sinh từ tâm của họ vẫn tiếp tục, cũng không có kinh điển nào nói “tâm tử làm phát sinh sắc pháp”; tuy nhiên, từ “khīṇāsavānaṃ” (của các bậc A-la-hán) được xem là được nói ra để làm rõ rằng tâm tử của họ, diệt đi mà không có sự tái tục, không làm phát sinh sắc pháp.
Soḷasa cittānīti paricchijja gahaṇaṃ tesaṃ rūpajanane ekaṃsato niyametabbattā, aññāni pana bahūni arūpe uppannāni anokāsagatattā rūpaṃ na janentiyeva.
The selection and taking of "sixteen cittas" (soḷasa cittāni) is because their non-production of rūpa is definitely established; however, many other cittas that arise in the immaterial realms do not produce rūpa at all, because they are not located in a suitable sphere.
Việc phân loại soḷasa cittāni (mười sáu tâm) là để xác định chắc chắn rằng chúng không làm phát sinh sắc pháp, còn nhiều tâm khác phát sinh trong cõi vô sắc thì không làm phát sinh sắc pháp vì chúng không có cơ hội.
Na ṭhitikkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe vā rūpaṃ janentīti sambandho.
The connection is that they do not produce rūpa at the moment of persistence (ṭhitikkhaṇe) or the moment of dissolution (bhaṅgakkhaṇe).
Chúng không làm phát sinh sắc pháp vào khoảnh khắc trụ (ṭhitikkhaṇa) hay khoảnh khắc diệt (bhaṅgakkhaṇa).
Uppādakkhaṇe pana balavaṃ anantarādipaccayalābhato.
However, at the moment of origination (uppādakkhaṇe), it is strong (balavaṃ) because it obtains conditions like contiguity (anantarādipaccayalābhato).
Tuy nhiên, vào khoảnh khắc phát sinh (uppādakkhaṇa), chúng mạnh mẽ do có được các yếu tố như anantara (vô gián) v.v...
Yathā pathavīādayo rūpadhammā cittahetukā cittasamuṭṭhānā, evaṃ vedanādayopīti vuttaṃ ‘‘cittasamuṭṭhānaṃ nāma tayo arūpino khandhā, saddanavaka’’ntiādi.
Just as material qualities (rūpadhammā) such as earth, etc., are caused by consciousness (cittahetukā) and arise from consciousness (cittasamuṭṭhānā), so too are feelings (vedanā), etc.; thus it is said, "What arises from consciousness are the three immaterial aggregates, and the sound-octad" and so on.
Cũng như các sắc pháp như đất (pathavī) v.v... có tâm làm nhân (cittahetuka) và phát sinh từ tâm (cittasamuṭṭhāna), thì các pháp như thọ (vedanā) v.v... cũng vậy, nên đã nói “cittasamuṭṭhānaṃ nāma tayo arūpino khandhā, saddanavaka” (gọi là ba uẩn vô sắc phát sinh từ tâm, chín pháp có âm thanh là thứ chín) v.v...
Tenevāha – ‘‘katame dhammā cittasamuṭṭhānā?
Therefore, it is said:
Vì vậy, (Đức Phật) đã nói:
Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho kāyaviññatti vacīviññattī’’ti (dha. sa. 1201, 1535).
"Which phenomena arise from consciousness? The aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of volitional formations, bodily intimation, and verbal intimation."
“Những pháp nào phát sinh từ tâm? Uẩn thọ, uẩn tưởng, uẩn hành, thân biểu tri, khẩu biểu tri” (Dhs. 1201, 1535).
Tattha kāyaviññattiādīnaṃ cittasamuṭṭhānatā pariyāyato vuttāti veditabbā tesaṃ anipphannattā.
Here, it should be understood that the arising from consciousness of bodily intimation, etc., is stated indirectly (pariyāyato), as they are not directly produced (anipphannattā).
Trong đó, cần hiểu rằng thân biểu tri v.v... được nói là phát sinh từ tâm theo nghĩa gián tiếp, vì chúng không phải là sắc pháp đã hoàn thành.
‘‘Evaṃ vuttaṃ catusamuṭṭhānarūpa’’nti iminā ataṃsamuṭṭhānasseva cittajarūpassa cittapaccayatā dassitā.
By the phrase "Thus, the four-origined rūpa is declared" (Evaṃ vuttaṃ catusamuṭṭhānarūpaṃ), the consciousness-condition (cittapaccayatā) of consciousness-born rūpa that does not arise from that consciousness itself is shown.
Với câu “Evaṃ vuttaṃ catusamuṭṭhānarūpa” (sắc pháp có bốn nguyên nhân phát sinh được nói như vậy), sự tùy thuộc vào tâm (cittapaccayatā) của sắc pháp chỉ phát sinh từ tâm (cittaja), không phải từ các nguyên nhân khác, đã được chỉ ra.
Yathā pana kammapaccayaṃ dassitaṃ, evaṃ cittapaccaye gayhamāne taṃsamuṭṭhānarūpassa, sahajātavedanādīnañca cittapaccayatā siyā.
However, if consciousness-condition is taken in the same way as kamma-condition was shown, then the consciousness-condition of rūpa arising from that consciousness, and of co-nascent feelings, etc., would be implied.
Tuy nhiên, nếu lấy sự tùy thuộc vào tâm (cittapaccaya) như đã chỉ ra sự tùy thuộc vào nghiệp (kammapaccaya), thì sắc pháp phát sinh từ tâm (taṃsamuṭṭhāna) và các pháp đồng sinh như thọ (vedanā) v.v... cũng có thể có sự tùy thuộc vào tâm.
Cittasamuṭṭhānacittapaccaye pana asaṅkarato dassetuṃ pacchājātapaccayavaseneva cittapaccayaṃ uddhaṭanti daṭṭhabbaṃ.
But it should be understood that the consciousness-condition is explained only in terms of post-nascent condition (pacchājātapaccaya), to show the cittasamuṭṭhāna (originating from consciousness) and cittapaccaya (conditioned by consciousness) without confusion.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng để chỉ ra sự tùy thuộc vào tâm (cittapaccaya) của sắc pháp phát sinh từ tâm (cittasamuṭṭhāna) một cách không lẫn lộn, thì sự tùy thuộc vào tâm (cittapaccaya) được nêu ra chỉ theo cách của yếu tố hậu sinh (pacchājātappaccaya).
Cittasamuṭṭhānautuāhārehi kammasamuṭṭhānautuāhārā balavanto hontīti tesaṃ vasena catupañcapavattighaṭanaṃ vuttaṃ, cittasamuṭṭhānānaṃ pana vasena dvattippavattighaṭanaṃ taṃpākatikacittavasena, mahaggatānuttaracittavasena pana bahutarāpi pavattiyo icchitabbā.
The rūpas arising from kamma, climate, and food are more powerful than those arising from consciousness, climate, and food; therefore, the combination of four or five processes is mentioned in reference to them. The combination of two or three processes in reference to those arising from consciousness is in terms of normal consciousness, but for mahaggata and anuttara cittas (supramundane consciousness), more processes are desired.
Các sắc pháp phát sinh từ nghiệp (kammaja), thời tiết (utu) và vật thực (āhāra) mạnh hơn các sắc pháp phát sinh từ tâm (cittasamuṭṭhāna), thời tiết (utu) và vật thực (āhāra); vì vậy, sự nối kết bốn hoặc năm sự vận hành được nói đến theo chúng, còn sự nối kết hai hoặc ba sự vận hành theo các sắc pháp phát sinh từ tâm (cittasamuṭṭhāna) là theo các tâm bình thường (pākatikacitta), nhưng theo các tâm siêu thế (mahaggata) và siêu xuất thế (anuttara) thì cần phải mong muốn nhiều sự vận hành hơn.
Taṃnibbattānaṃ cittajarūpānaṃ uḷārapaṇītabhāvato.
This is due to the refined and excellent nature of the consciousness-born rūpas produced by them.
Vì các sắc pháp phát sinh từ tâm (cittajarūpa) được tạo ra bởi chúng có tính chất cao quý và vi diệu.
703. ‘‘Upādinnaṃ kammajarūpaṃ paccayaṃ labhitvā’’ti etena bahiddhā anupādinnaojā rūpāharaṇakiccaṃ na karotīti dasseti.
703. By the phrase "Having obtained conditions, the kamma-born rūpa that is appropriated" (Upādinnaṃ kammajarūpaṃ paccayaṃ labhitvā), it is shown that unappropriated nutrition (ojā) outside does not perform the function of bringing forth rūpa.
703. “Upādinnaṃ kammajarūpaṃ paccayaṃ labhitvā” (sau khi có được yếu tố là sắc pháp do nghiệp đã bị chấp thủ) điều này chỉ ra rằng oja (tinh chất dinh dưỡng) không bị chấp thủ bên ngoài không thực hiện chức năng mang sắc pháp.
Paccayalābho cassa kammajabhūtasannissayatāvasenāti āha ‘‘tattha patiṭṭhāyā’’ti.
And its obtaining of conditions is through its reliance on kamma-born material qualities (bhūtasannissayatāvasena); therefore, it says "established therein" (tattha patiṭṭhāyā).
Sự có được yếu tố của nó là theo cách dựa vào các sắc pháp căn bản do nghiệp, nên (tác giả) nói “tattha patiṭṭhāyā” (nương tựa vào đó).
Tattha kammapaccayacittasamuṭṭhānādirūpassapi kammamūlakattā siyā kammajapariyāyoti taṃnivattanatthaṃ ‘‘upādinna’’nti visesetvā vuttaṃ.
In that context, even the rūpa originating from kamma-condition, citta-origin, etc., could be a designation for kamma-born (kammaja) due to having kamma as its root. To prevent this, it is specified by stating " upādinna (grasped by craving and views)."
Trong đó, đối với sắc do tâm sinh khởi có duyên với nghiệp, v.v., vì có nghiệp làm gốc rễ, nên có thể là một cách nói khác của sắc do nghiệp sinh. Để loại bỏ điều đó, từ ‘upādinna’ (được chấp thủ) đã được đặc biệt nói đến.
Āhārapaccayassa āhāro na kevalaṃ upatthambhakova, atha kho janakopīti dassetuṃ ‘‘catusamuṭṭhānarūpa’’nti vuttaṃ.
To show that nutrient (āhāra) is not merely a supporter but also a generator for the āhāra-condition, it is stated "rūpa with four origins."
Để chỉ ra rằng āhāra (dinh dưỡng) không chỉ là sự hỗ trợ cho sắc do āhāra duyên, mà còn là yếu tố sinh khởi, nên từ ‘sắc có bốn nguồn gốc’ đã được nói đến.
‘‘Dasa dvādasa vāre’’ti vatvā kathaṃ imasseva dasa dvādasa vāre pavattighaṭanāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘ekadivasaṃ paribhuttāhāro’’tiādi.
Referring to the question "Having said 'ten or twelve times,' how is it that only for this (rūpa) does the occurrence of ten or twelve courses take place?", he says: "The food consumed in one day," and so on.
Sau khi nói ‘mười hai lần’, để giải đáp câu hỏi vì sao chỉ có sự liên tục sinh khởi của sắc này trong mười hai lần, đã nói ‘āhāra được thọ dụng trong một ngày’ v.v.
Dārakassa sarīraṃ pharitvāti nābhimūlānugatāhi rasaharaṇīhi pharitvā, aññathā jalābuantarike kāye makkhanāvasena na sammāviniyogo āhārassa sambhavatīti.
Pervading the child's body means pervading through the nutrient-carrying channels (rasaharaṇī) originating from the navel. Otherwise, the proper assimilation of food in the body within the amniotic sac would not be possible.
‘Phủ khắp thân thể của đứa trẻ’ có nghĩa là phủ khắp qua các mạch dẫn dưỡng chất bắt nguồn từ rốn; nếu không, thì sự phân bổ āhāra một cách thích đáng sẽ không thể xảy ra trong cơ thể nằm trong màng ối.
Upādinnako anupādinnakoti duvidhe āhāre pubbe anupādinnako āhārapaccayaāhāro dassitoti itaraṃ dassetuṃ ‘‘kammajāhāro’’tiādi vuttaṃ.
Food is of two kinds: grasped and not-grasped. Since the not-grasped food, food-condition, was explained previously, "kamma-born food" and so on are stated to explain the other (grasped food).
Trong hai loại āhāra là upādinna (được chấp thủ) và anupādinna (không được chấp thủ), āhāra duyên là anupādinna đã được trình bày trước đó, để trình bày loại kia, đã nói ‘āhāra do nghiệp’ v.v.
Taṃ kammapaccayāhārasamuṭṭhāne vuttanayameva.
That explanation is the same as given for kamma-condition food-origin.
Điều đó cũng giống như phương pháp đã được nói đến trong sắc do āhāra duyên với nghiệp sinh khởi.
Tenāha ‘‘catasso vā pañca vā pavattiyo ghaṭetī’’ti.
Therefore, he said: "It brings about four or five courses (of rūpa)."
Do đó đã nói ‘nó tạo ra bốn hoặc năm sự sinh khởi’.
Āhārapaccayautunopi utupaccayāhārassa viya dasa dvādasa vāre pavattighaṭanā veditabbā.
The occurrence of ten or twelve courses for utupaccaya food, like that of utupaccaya food, should be understood.
Sự sinh khởi liên tục của utupaccaya-āhāra (āhāra do thời tiết duyên) cũng như āhāra do thời tiết duyên, trong mười hai lần, cần phải được hiểu.
Vuttanayattā na uddhatanti vadanti.
They say it is not explicitly stated because the method has already been explained.
Họ nói rằng nó không được nhắc đến vì đã được nói theo cách tương tự.
Sesānanti kammacittautusamuṭṭhānānaṃ tisantatirūpānaṃ.
For the rest refers to the three continuous rūpas originating from kamma, citta, and utu.
‘Của những cái còn lại’ là của ba mươi chín loại sắc do nghiệp, tâm và thời tiết sinh khởi.
Kabaḷīkārāhāro hi aññāhārasamuṭṭhitassa, tisantatirūpānañca upatthambhakavasena attanā uppāditassa janako hutvā paccayo hoti.
Indeed, edible food (kabaḷīkārāhāra) becomes a condition by being a generator for the rūpa produced by itself, and a supporter for rūpa originating from other food and for the three continuous rūpas.
Thật vậy, āhāra vật thực (kabaḷīkārāhāra) trở thành duyên bằng cách là yếu tố sinh khởi của sắc do āhāra khác sinh khởi, và là yếu tố hỗ trợ cho ba mươi chín loại sắc còn lại.
Evaṃ āhārapaccayo hontoyeva atthiavigatavasenāpi paccayo hoti, nissayabhāvo pana paṭṭhānanayena natthi.
Thus, āhāra-condition exists and is also a condition by way of presence (atthi) and non-disappearance (avigata), but there is no nissaya-condition according to the Paṭṭhāna method.
Như vậy, āhāra duyên trở thành duyên theo cách hiện hữu và không rời bỏ, nhưng không có trạng thái nương tựa theo phương pháp Paṭṭhāna.
Āhārapaccayā pavattamānāni rūpāni āhāranissayāni nāma hontīti suttantanayena vuttoti daṭṭhabbo.
It should be understood that the rūpas that arise due to āhāra-condition are called āhāra-supported (āhāranissayāni) in the Suttanta method.
Cần phải hiểu rằng các sắc sinh khởi do āhāra duyên được gọi là āhāra-nissaya (nương tựa vào āhāra) theo phương pháp của kinh điển.
Parato utuno nissayajotanāyapi eseva nayo.
Later, the same method applies to showing the support of utu.
Cũng theo phương pháp này đối với sự hiển lộ của nissaya của utu (thời tiết) sau đó.
704. Kammasamuṭṭhānādivasena catubbidhāyapi tejodhātuyā rūpuppādane samatthabhāvato ‘‘utu nāma catusamuṭṭhānā tejodhātū’’ti vuttaṃ.
704. Because the fire element (tejodhātu), which is of four kinds due to its origin from kamma, etc., is capable of producing rūpa, it is said: "Utu (temperature) is the fire element with four origins."
704. ‘Utu (thời tiết) là tejodhātu (hỏa đại) có bốn nguồn gốc’ đã được nói đến vì khả năng của tejodhātu, vốn có bốn loại theo sự sinh khởi từ nghiệp, v.v., trong việc tạo ra sắc.
Esa duvidho hotīti esa utu tejodhātubhāvāvisesepi tikkhamandatāvisesena uṇho, sītoti duvidho hoti.
This is of two kinds means that although this utu is not differentiated in its nature as the fire element, it is of two kinds, hot and cold, due to differences in intensity and weakness.
‘Cái này có hai loại’ có nghĩa là utu này, mặc dù không có sự khác biệt về bản chất tejodhātu, nhưng có hai loại: nóng và lạnh, do sự khác biệt về cường độ và độ yếu.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vicāritameva.
Whatever needs to be said here has already been discussed below.
Những gì cần nói ở đây đã được xem xét ở phần dưới.
Yadipi utu upādinnakena vināpi rūpaṃ samuṭṭhāpeti, indriyabaddhe pana tena vinā tassa rūpuppādanaṃ natthīti āha ‘‘upādinnakaṃ paccayaṃ labhitvā’’ti.
Although utu can produce rūpa even without the grasped (upādinna), in the case of those tied to faculties (indriyabaddhe), it cannot produce rūpa without it, thus he says: "Having obtained the grasped condition."
Mặc dù utu có thể tạo ra sắc mà không cần upādinna, nhưng trong các sắc gắn liền với căn (indriya), nó không thể tạo ra sắc nếu không có upādinna, do đó đã nói ‘nhận được duyên upādinna’.
Tenāha ‘‘catusamuṭṭhāno utū’’ti.
Therefore, he says, "utu with four origins."
Do đó đã nói ‘utu có bốn nguồn gốc’.
Utusamuṭṭhānoyeva hi utu upādinnakena vinā rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
Indeed, only utu that originates from utu itself produces rūpa without the grasped.
Thật vậy, chỉ có utu do thời tiết sinh khởi mới tạo ra sắc mà không cần upādinna.
Utupaccayaṃ nāma catusamuṭṭhānikaṃ rūpaṃ.
Utupaccaya (utu-conditioned) refers to rūpa with four origins.
Utupaccaya (duyên thời tiết) là sắc có bốn nguồn gốc.
Yañhi utusamuṭṭhānaṃ pannarasavidhaṃ rūpaṃ, yañca tadaññatisantatirūpaṃ, tassa sabbassapi sabhāgo utuupatthambhakapaccayo hotīti.
For all the fifteen kinds of rūpa originating from utu, and for the other three continuous rūpas, homogeneous utu is a supportive condition.
Thật vậy, mười lăm loại sắc do thời tiết sinh khởi, và ba mươi chín loại sắc khác, tất cả đều có utu tương đồng làm duyên hỗ trợ.
Yasmā visabhāgo utu himādi viya padumādīnaṃ visadisarūpuppattihetubhūtaṃ purimarūpaṃ vināsentaṃ viya hoti, tasmā sabhāgaṃ, visabhāgañca ekajjhaṃ gahetvā vuttaṃ ‘‘utu catusamuṭṭhānikarūpānaṃ pavattiyā ca vināsassa ca paccayo hotī’’ti.
Because heterogeneous utu, like snow, seems to destroy the former rūpa, which is the cause for the arising of dissimilar rūpa such as lotuses, etc., both homogeneous and heterogeneous utu are taken together and it is said: "Utu is a condition for both the occurrence and the destruction of rūpas with four origins."
Vì utu không tương đồng, giống như tuyết, v.v., đối với hoa sen, v.v., dường như hủy diệt sắc trước đó, vốn là nguyên nhân sinh khởi của sắc không tương đồng, nên đã gộp cả tương đồng và không tương đồng lại mà nói ‘utu là duyên cho sự sinh khởi và sự diệt vong của các sắc có bốn nguồn gốc’.
Dīghampi addhānanti ‘‘dasa dvādasa vāre’’ti aññassa vuttaparicchedato dīghampi kālaṃ.
Even for a long time means for a longer period than the limit of "ten or twelve times" mentioned for other āhāra-conditioned rūpa.
‘Trong một thời gian dài’ có nghĩa là một khoảng thời gian dài hơn giới hạn đã nói về āhāra khác là ‘mười hai lần’.
Utu hi sabhāgasantativasena laddhapaccayaṃ ciratarampi kālaṃ sadisākāraṃ rūpappavattiṃ santāneti upādinnakasannissayena vinā, pageva itarathā.
Indeed, utu, having obtained a condition by way of a homogeneous continuity, generates a continuity of rūpa with similar characteristics for a longer time even without the support of grasped (upādinna) rūpa, let alone otherwise.
Thật vậy, utu, khi đã có duyên theo sự liên tục tương đồng, duy trì sự sinh khởi của sắc với hình thái tương tự trong một thời gian dài hơn, ngay cả khi không có sự nương tựa vào upādinna, huống chi là có.
Tenāha ‘‘anupādinnapakkhe ṭhatvāpī’’ti, maṃsavinimuttakesalomanakhacammakhilatilakādivasena jīvamānasarīre aññattha matakaḷevarādivasenāti adhippāyo.
Therefore, he says, "even staying on the side of the ungrasped." The intention is in a living body by way of hair, body hair, nails, skin, hardened skin, moles, etc., which are free from flesh, and elsewhere in a dead body, etc.
Do đó đã nói ‘ngay cả khi ở trong phe anupādinna’, ý muốn nói là trong cơ thể sống với tóc, lông, móng, da, mụn cóc, nốt ruồi, v.v., không có thịt, và ở nơi khác, như trong xác chết, v.v.
Rūpassa nibbattiyā diṭṭhāya tassa bhaṅgopi diṭṭhoyeva hoti ittarakālattā dhammappavattiyāti āha ‘‘nibbattiṃ passanto kālena rūpaṃ sammasati nāmā’’ti.
Since the arising of rūpa is observed, its dissolution is also observed, because the duration of phenomena is brief, thus he says: "One who observes the arising is said to contemplate rūpa in due course."
Khi sự sinh khởi của sắc được thấy, sự diệt vong của nó cũng được thấy, vì sự sinh khởi của các pháp chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, do đó đã nói ‘khi thấy sự sinh khởi, người ta xem xét sắc theo thời gian’.
Na hi nibbattimattadassanaṃ sammasanaṃ nāma hoti, udayabbayadassanañca adhikatanti.
For merely seeing the arising is not called contemplation; seeing both arising and passing away is more profound.
Thật vậy, chỉ thấy sự sinh khởi không phải là sự xem xét, và thấy cả sự sinh diệt là điều quan trọng hơn.
Esa nayo ito paresupi nibbattiggahaṇesu.
The same method applies to the instances of grasping arising thereafter.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các trường hợp nhận biết sự sinh khởi khác sau đây.
So pana paṭisandhicittānaṃyeva pavattiyaṃ pavattanākāroti suddhappavatticittānaṃ uppattiṃ dassento ‘‘pavatte panā’’tiādimāha.
But since that manner of occurrence happens only in the continuity of rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta), to show the arising of pure occurrence-consciousness, he says: "But in occurrence," and so on.
Tuy nhiên, sự sinh khởi đó chỉ là cách sinh khởi liên tục của các tâm tái tục (paṭisandhi), do đó, để chỉ ra sự sinh khởi của các tâm sinh khởi thuần túy, đã nói ‘nhưng trong sự sinh khởi liên tục’ v.v.
Asambhinnattāti avinaṭṭhattā.
Due to non-disruption means due to not being destroyed.
‘Không bị phân tán’ có nghĩa là không bị hủy hoại.
‘‘Asambhinnattā cakkhussā’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘cakkhupasādassa hī’’tiādi vuttaṃ.
To elaborate on the meaning concisely stated by "due to the non-disruption of the eye" and so on, it is said: "For the eye-sensitivity," and so on.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt bằng ‘vì con mắt không bị phân tán’ v.v., đã nói ‘thật vậy, của nhãn căn’ v.v.
‘‘Ṭhitippattamevā’’ti iminā yathā nirujjhamānaṃ rūpaṃ kassaci paccayo na hoti, evaṃ uppajjamānampīti dasseti.
By "having reached stability," he shows that just as rūpa in the process of ceasing is not a condition for anything, so too is rūpa in the process of arising.
Với câu ‘chỉ đạt đến trạng thái tồn tại’, điều này chỉ ra rằng cũng như sắc đang diệt không là duyên cho bất cứ điều gì, sắc đang sinh cũng vậy.
Cakkhuviññāṇaṃ uppajjatīti sambandho.
The eye-consciousness arises, this is the connection.
Nhãn thức sinh khởi, đó là sự liên kết.
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the remaining instances.
Tương tự trong các trường hợp còn lại.
Kāmāvacarakusalākusalakiriyacittesu ekaṃ vā pañca, satta vā javanāni hutvā uppajjatīti sambandho.
One of the kāmāvacara wholesome, unwholesome, or functional consciousnesses arises, having become five or seven javanas; this is the connection.
Một trong các tâm thiện, bất thiện, hoặc duy tác thuộc cõi dục sinh khởi sau khi năm hoặc bảy sát na javana đã trôi qua; đó là sự liên kết.
Upekkhāsahagatāhetukaṃ cittaṃ vāti vā-saddaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
The phrase "or the ahetuka consciousness accompanied by equanimity" should be connected by bringing in the word "or".
Cần liên kết bằng cách thêm từ ‘vā’ (hoặc) vào ‘tâm vô nhân đồng với xả’.
Voṭṭhabbanañhi sandhāya evaṃ vuttaṃ, taṃ pana dutiyamoghavāravasena veditabbaṃ.
Indeed, this (statement) is made concerning the determining consciousness (voṭṭhabbana); that, however, should be understood as pertaining to the second 'fruitless' course (moghavāra).
Thật vậy, điều này đã được nói đến để chỉ voṭṭhabbana (tâm xác định đối tượng), nhưng điều đó cần được hiểu theo cách thứ hai của moghavāra (lượt trống).
Pañca javanāni suttamucchitādikāle, satta pākatikakāle veditabbāni.
Five javanās should be understood in a state of drowsiness, stupor, etc., and seven in a normal state.
Năm sát na javana cần được hiểu là trong thời gian ngủ gật, mê man, v.v., và bảy sát na javana là trong thời gian bình thường.
Javanārammaṇānurūpanti ‘‘tihetukaṃ ce javanaṃ, tihetukaṃ, dvihetukaṃ vā’’tiādinā, ‘‘iṭṭhaṃ ce ārammaṇaṃ, somanassasahagata’’ntiādinā ca javanassa, ārammaṇassa ca anurūpaṃ.
Javanārammaṇānurūpa (suitability of javana and object) means that if the javana is three-rooted, the tadārammaṇa is either three-rooted or two-rooted; and if the object is pleasant, the tadārammaṇa is accompanied by joy. This is how the javana and the object are suitable.
‘Phù hợp với đối tượng của javana’ có nghĩa là phù hợp với javana và đối tượng, như trong ‘nếu javana là tam nhân, thì tadārammaṇa là tam nhân hoặc nhị nhân’, và ‘nếu đối tượng là dễ chịu, thì tadārammaṇa là đồng với hỷ’.
Sesadvāresūti sotadvārādisesadvāresu.
In the other doors means in the other doors, such as the ear-door.
‘Trong các cửa khác’ là trong các cửa còn lại như nhĩ môn, v.v.
Ādānanikkhepanatoti bhavassa gahaṇavissajjanato, jātito, maraṇato cāti attho.
Due to taking and laying down means due to the grasping and relinquishing of existence, due to birth, and due to death.
‘Từ sự thu nhận và buông bỏ’ có nghĩa là từ sự nắm giữ và từ bỏ sự tồn tại, từ sự sinh và từ sự chết.
Vayovuḍḍhatthagāmitoti vayasā vuḍḍhassa atthagāmibhāvato, atthaṅgamato icceva attho.
Due to reaching the end of old age means due to the state of old age reaching its end, or simply due to ceasing to exist.
‘Đến sự diệt vong của tuổi già’ có nghĩa là đến sự diệt vong của sắc đã già theo tuổi tác, tức là sự diệt vong.
Āhāratoti āhārahetu, rūpassa paccayabhūtaāhāratoti attho.
Due to nutriment means due to nutriment as a cause, meaning due to nutriment that is a condition for rūpa (materiality).
‘Từ āhāra’ có nghĩa là do āhāra, tức là do āhāra làm duyên cho sắc.
Ayalohādibhūmipāsāṇādibhedaṃ vividhavaṇṇasaṇṭhānaṃ kammānapekkhaṃ sabhāvasiddhaṃ rūpaṃ dhammatārūpaṃ.
Dhammatārūpaṃ is materiality that is naturally existing, independent of kamma, having various colors and forms, such as iron, copper, earth, stones, etc.
Sắc tự nhiên (dhammatārūpa) là sắc có nhiều màu sắc và hình dạng khác nhau, như sắt, đồng, v.v., đất, đá, v.v., không phụ thuộc vào nghiệp, mà tự nhiên được hình thành.
Sattāti sattadhā sattahākārehi.
“Sattā” means in seven ways, by seven modes.
Bảy (Sattā) nghĩa là bảy loại, theo bảy phương thức.
Vipassatīti taṃ taṃ koṭṭhāsaṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassati sammasati.
“Vipassati” means having imposed the three characteristics on each part, one discerns, one contemplates.
Quán chiếu (Vipassati) nghĩa là áp dụng ba đặc tính (tilakkhaṇa) vào từng phần đó để quán chiếu, suy xét.
‘‘Bhārādānaṃ dukhaṃ loke’’ti vacanato khandhabhārassa ādito gahaṇanti katvā ‘‘ādānanti paṭisandhī’’ti āha.
Because it is said, ‘‘Taking up the burden is suffering in the world’’, considering the aggregates to be taken up from the start, it is said that ‘‘taking up is rebirth’’.
Theo lời dạy ‘‘Gánh vác gánh nặng là khổ đau trong đời’’, việc chấp thủ gánh nặng uẩn từ ban đầu được hiểu là sự chấp thủ (ādāna), tức là tái tục (paṭisandhī).
‘‘Sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussaya’’nti (dī. ni. 2.220; saṃ. ni. 1.186) pana vacanato khandhabhāranikkhepoti katvā ‘‘nikkhepananti cutī’’ti vuttaṃ.
And since it is said, ‘‘All beings in the world will lay down their aggregates’’, considering this to be the laying down of the burden of the aggregates, it is stated that ‘‘laying down is decease’’.
Tuy nhiên, theo lời dạy ‘‘Tất cả chúng sinh trên đời đều sẽ từ bỏ sự tích lũy (uẩn)’’ thì việc buông bỏ gánh nặng uẩn được gọi là sự buông bỏ (nikkhepana), tức là tử (cutī).
‘‘Yo ciraṃ jīvati, so vassasata’’nti (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 1.145-146; a. ni. 7.74) vacanato tato ūnādhikabhāvo appamāṇanti vuttaṃ ‘‘ekaṃ vassasataṃ paricchinditvā’’ti.
Because it is said, ‘‘He who lives long lives for a hundred years’’, the sense is that any lesser or greater duration than that is not the norm, and thus it is stated, ‘‘having specified one hundred years’’.
Theo lời dạy ‘‘Người nào sống lâu, thì sống một trăm năm’’, việc ít hơn hay nhiều hơn khoảng thời gian đó là không có giới hạn, nên đã nói ‘‘giới hạn một trăm năm’’.
Etthantare sabbe saṅkhārāti etasmiṃ ādānanikkhepantare pavattā sabbe bhūtupādāyarūpappabhedā saṅkhārā.
In this interval, all formations refers to all formations that occur between taking up and laying down, which are differentiated as fundamental elements (bhūtā) and derived material phenomena (upādā rūpa).
Trong khoảng thời gian đó, tất cả các hành (Etthantare sabbe saṅkhārā) là tất cả các hành (saṅkhārā) thuộc các loại sắc (rūpa) do tứ đại và các sắc y sinh trong khoảng thời gian giữa chấp thủ (ādāna) và buông bỏ (nikkhepa) đó.
Rūpadhammesu hi idaṃ sammasanavidhānanti.
Indeed, this method of contemplation pertains to material phenomena.
Thật vậy, đây là phương pháp suy xét trong các pháp sắc (rūpadhamma).
‘‘Aniccā’’ti gahitamattaṃ yuttito hadaye patiṭṭhāpanatthaṃ ‘‘kasmā’’tiādi vuttaṃ.
The expression “why?” and so forth is stated to firmly establish in the heart, by means of reasoning, the meaning that has been grasped as ‘‘impermanent’’.
Để an trú vững chắc trong tâm ý nghĩa đã được chấp nhận là ‘‘vô thường’’ (anicca) một cách hợp lý, nên đã nói ‘‘vì sao’’ (kasmā) v.v...
Tattha uppādavayavattitoti uppajjanavasena, nirujjhanavasena ca pavattanato, ahutvā sambhavato hutvā vayūpagamanatoti attho.
There, “due to the nature of arising and passing away” means due to its activity of arising and ceasing, existing after not having existed, and reaching dissolution after having existed.
Trong đó, do sự sinh diệt (uppādavayavattito) nghĩa là do sự vận hành theo cách sinh khởi và diệt tận, do sự hiện hữu từ không có và diệt vong sau khi có.
Vipariṇāmatoti santānassa purimuttaravisadisabhāvatoti vadanti.
“Due to change” means, they say, due to the dissimilarity of the continuum between earlier and later states.
Do sự biến đổi (vipariṇāmato) thì họ nói là do sự khác biệt giữa trạng thái trước và sau của dòng tương tục.
Taṃ vassasataparicchinne rūpe idaṃ sammasananti adhippāyeneva vuttaṃ siyā, jarāmaraṇena vipariṇāmetabbatoti attho.
This statement might be made with the intention that this contemplation concerns material phenomena delimited by one hundred years, meaning that it is subject to change by ageing and death.
Điều đó có thể được nói với ý định rằng đây là sự suy xét về sắc (rūpa) được giới hạn trong một trăm năm, nghĩa là phải bị biến đổi bởi già và chết.
Asatipi dhammabhede avatthābhedo icchitabbo.
Even in the absence of a difference in intrinsic nature, a difference in state should be accepted.
Mặc dù không có sự khác biệt về pháp, nhưng sự khác biệt về trạng thái cần được chấp nhận.
Na hi uppādāvatthā eva bhaṅgāvatthāti yuttā.
For it is not correct to say that the state of arising is the same as the state of dissolution.
Thật vậy, trạng thái sinh khởi không thể là trạng thái hoại diệt.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘jarāya ceva maraṇena cāti dvedhā pariṇāmapakatitāyā’’ti.
Thus it is stated, ‘‘due to the nature of transformation in two ways: by old age and by death.’’
Như đã nói: ‘‘Do tính chất biến đổi thành hai loại là già và chết’’.
Sabhāvavigamo eva vā ettha vipariṇāmo.
Or, here, change is simply the cessation of intrinsic nature.
Hoặc ở đây, sự tiêu biến bản chất chính là sự biến đổi.
Khaṇikatā tāvakālikatā.
Momentariness is temporariness.
Tính chất sát-na là tính chất tạm thời (tāvakālikatā).
Niccasabhāvābhāvo eva niccapaṭikkhepo.
The absence of a permanent nature is itself the rejection of permanence.
Sự không có bản chất thường hằng chính là sự phủ nhận thường hằng (niccapaṭikkhepo).
Aniccadhammā hi teneva attano sabhāvena jānantānaṃ niccataṃ paṭikkhipanti nāma.
Impermanent phenomena, by that very nature, reject permanence for those who understand them.
Thật vậy, các pháp vô thường (aniccadhammā) chính vì bản chất đó mà phủ nhận tính thường hằng đối với những ai nhận biết chúng.
Yato na niccanti aniccaṃ, uppādakkhaṇe yadavatthā saṅkhārā, na tadavatthā ṭhitikkhaṇeti avatthantarappattiyā ñāyati tesaṃ kilamanākāroti āha ‘‘ṭhitiyaṃ jarāya kilamantī’’ti, svāyamattho pākaṭajarāya veditabbo.
Since they are not permanent, they are impermanent. The state in which formations exist at the moment of arising is not the same state at the moment of persistence; thus, by their attaining a different state, their nature of weariness is understood. Hence it is said, ‘‘They become weary due to old age in persistence,’’ and this meaning should be understood through evident old age.
Vì không thường hằng nên là vô thường (anicca), trạng thái của các hành (saṅkhārā) khi sinh khởi không phải là trạng thái khi an trụ (ṭhiti), do đạt đến trạng thái khác nên biết được sự mệt mỏi của chúng, nên nói ‘‘khi an trụ thì mệt mỏi vì già’’. Ý nghĩa này cần được hiểu qua sự già rõ ràng.
Ye pana saṅkhārānaṃ ṭhitiṃ na sampaṭicchanti, tattha vattabbaṃ heṭṭhā vuttameva.
As for those who do not accept the persistence (ṭhiti) of formations, what needs to be said was already said below.
Đối với những ai không chấp nhận sự an trụ (ṭhiti) của các hành (saṅkhārā), điều cần nói đã được đề cập ở dưới.
Dhammānaṃ sabhāvo nāma duratikkamo jarānantaraṃ bhaṅgoti āha ‘‘jaraṃ patvā avassaṃ bhijjantī’’ti.
The intrinsic nature of phenomena, namely, dissolution immediately after old age, is unavoidable. Therefore, it is said, ‘‘having reached old age, they inevitably break up.’’
Bản chất của các pháp là không thể vượt qua sự hoại diệt sau khi già, nên nói ‘‘sau khi già thì nhất định phải hoại diệt’’.
Tasmāti yasmā uppādajarābhaṅgavasena saṅkhārānaṃ nirantarabādhatā, tato ca nesaṃ dussahatāya dukkhamatā, tissannaṃ dukkhatānaṃ, saṃsāradukkhassa ca adhiṭṭhānatāya dukkhavatthutā, tasmā.
Therefore, it is because formations are continuously oppressed due to arising, ageing, and breaking up; and due to their unbearable nature, they are suffering; and due to being the basis for the three kinds of suffering and the suffering of saṃsāra, they are the objects of suffering – therefore.
Vì vậy (Tasmā), bởi vì các hành (saṅkhārā) liên tục bị bức bách theo cách sinh, già và diệt; và do đó, sự khó chịu của chúng là khổ, sự khó chịu của ba loại khổ, và sự khổ là nền tảng của khổ luân hồi, vì vậy.
Abhiṇha…pe… dukkhāti yojanā.
Connect: "constantly...etc....suffering."
Liên tục... v.v... là khổ, nên kết nối như vậy.
‘‘Sukhapaṭikkhepato’’ti idaṃ vuttanayameva.
‘‘Due to the rejection of pleasure’’ – this is as explained.
‘‘Do sự phủ nhận lạc’’ (Sukhapaṭikkhepato) là theo cách đã nói.
Ṭhitiṃ mā pāpuṇantu, uppajjamānākāreneva pavattantūti adhippāyo.
‘‘May they not attain persistence’’ is the intention that they should continue only in the state of arising.
Chớ đạt đến sự an trụ (Ṭhitiṃ mā pāpuṇantu), ý nghĩa là hãy vận hành chỉ trong trạng thái đang sinh khởi.
‘‘Uppannā’’ti iminā uppādakkhaṇasamaṅgitā vuttā.
By the word ‘‘arisen,’’ being endowed with the moment of arising is stated.
Với từ ‘‘đã sinh khởi’’ (Uppannā), trạng thái đồng bộ với sát-na sinh đã được nói đến.
Ṭhānappattā mā jīrantūti kasmā vuttaṃ, nanu atthato ṭhiti eva jarāti?
‘‘May those that have reached persistence not age’’ – why is this said? Is not persistence itself, in essence, old age?
Tại sao lại nói ‘‘đã đạt đến sự an trụ thì chớ già nua’’ (Ṭhānappattā mā jīrantu)? Chẳng phải về bản chất, sự an trụ chính là già nua sao?
Saccametaṃ, jarāvasena pana yo kilamatho, so idha jarāggahaṇena gahitoti daṭṭhabbaṃ.
This is true, but here, the weariness that occurs due to old age should be understood as being included by the term ‘old age’.
Điều này là đúng, nhưng sự mệt mỏi do già nua được hiểu ở đây bằng cách dùng từ ‘‘già nua’’ (jarāggahaṇena).
Mā bhijjantūti niccataṃ āsīsati.
‘‘May they not break up’’ wishes for permanence.
Chớ hoại diệt (Mā bhijjantū) là mong muốn sự thường hằng.
Kassaci dhammissarassāpi bhagavato vasavattibhāvo natthi.
Even the Buddha, the master of phenomena, does not have power over them.
Ngay cả đối với Đức Phật, bậc chủ tể của các pháp, cũng không có quyền năng để chi phối.
Na hi lakkhaṇaññathattaṃ kenaci kātuṃ sakkā.
Indeed, no one can alter the characteristic (of phenomena).
Thật vậy, không ai có thể làm cho đặc tính (lakkhaṇa) thay đổi.
Bhāvaññathattameva hi iddhivisayo.
For only a change in appearance (bhāvaññathattaṃ) is within the domain of supernormal power (iddhi).
Chỉ có sự thay đổi về trạng thái (bhāvaññathatta) mới là đối tượng của thần thông.
Suññā saṅkhārā tena tīsu ṭhānesu vasavattanākārena.
Formations are empty of that characteristic of being subject to one’s will in the three instances.
Các hành (saṅkhārā) là không có tự ngã (suññā) do (tena) không có khả năng chi phối ở ba vị trí.
Tasmāti vuttakāraṇaparāmasanaṃ.
‘‘Therefore’’ refers back to the stated reasons.
Vì vậy (Tasmā) là sự nhắc lại nguyên nhân đã nói.
Suññatoti nivāsīkārakavedakaadhiṭṭhāyakavirahena tato suññato, na nissabhāvatoti ekaccaparikappitasabhāvasuññato.
‘‘Empty’’ means empty of an indweller, doer, experiencer, or controller, and thus empty of such a self, not without intrinsic nature, or empty of a self-nature as conceived by some.
Do không có tự ngã (Suññato) nghĩa là do không có người cư trú, người tác động, người cảm nhận, người chủ tể; do đó là không có tự ngã, không phải là không có bản chất, tức là không có tự ngã do một số người tưởng tượng ra.
Assāmikatoti sāmibhūtassa kassaci abhāvato.
‘‘Ownerless’’ means due to the absence of any owner.
Do không có chủ sở hữu (Assāmikato) nghĩa là do không có bất kỳ ai là chủ sở hữu.
Etena anattaniyataṃ dasseti.
By this, the characteristic of not-self is shown.
Điều này cho thấy tính chất vô ngã (anattaniyata).
Avasavattitoti yathāvuttavasavattibhāvābhāvato.
‘‘Not subject to control’’ means due to the absence of the aforementioned characteristic of being subject to control.
Do không thể chi phối (Avasavattito) nghĩa là do không có khả năng chi phối như đã nói.
Attapaṭikkhepatoti paraparikappitassa attano paṭikkhipanato.
‘‘Rejection of self’’ means the rejection of the self conceived by others.
Do phủ nhận tự ngã (Attapaṭikkhepato) nghĩa là phủ nhận cái tự ngã do người khác tưởng tượng ra.
‘‘Suññato’’tiādinā hi dhammānaṃ bāhirakaparikappitaattaviraho vutto, iminā pana ataṃsabhāvato attā na hotīti.
Indeed, by ‘‘empty’’ and so forth, the absence of an externally conceived self in phenomena is stated; but by this (last phrase), it is stated that self does not exist because its nature is not that.
Với ‘‘Suññato’’ v.v... đã nói về sự không có tự ngã do ngoại đạo tưởng tượng ra đối với các pháp, nhưng với điều này thì nói rằng tự ngã không phải là tự ngã do không có bản chất của nó.
Tattha ca yasmā aniccalakkhaṇaggahaṇapubbakaṃ dukkhalakkhaṇaggahaṇaṃ, dukkhalakkhaṇaggahaṇapubbakaṃ vā anattalakkhaṇaggahaṇaṃ.
And there, since the comprehension of the characteristic of suffering precedes the comprehension of the characteristic of impermanence, or the comprehension of the characteristic of not-self precedes the comprehension of the characteristic of suffering.
Trong đó, bởi vì sự nhận thức đặc tính khổ (dukkhalakkhaṇa) phải có trước sự nhận thức đặc tính vô thường (aniccalakkhaṇa), hoặc sự nhận thức đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa) phải có trước sự nhận thức đặc tính khổ.
Aniccalakkhaṇañcettha rūpabhedena dassiyamānaṃ yathoḷārikato dīpetabbanti taṃ vassasataparicchedena paṭhamaṃ dassentena vassasataṃ ṭhitassa ‘‘dasa vā vīsati vā’’tiādinā vibhajitvā anukkamena yāvauddharaṇādikoṭṭhāsavasena rūpassa bhaṅgaṃ disvā tato ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti tilakkhaṇāropanaṃ vayovuḍḍhatthaṅgamato sammasananti dassetuṃ ‘‘tameva vassasata’’ntiādinā vayavasena rūpassa sammasanavidhi āraddho.
And here, the characteristic of impermanence, when shown by the division of rūpa, should be expounded as gross as possible. Therefore, by first showing it through the delimitation of one hundred years, and seeing the dissolution of rūpa by dividing a hundred years into, say, ten or twenty portions, and progressively up to the segments related to uprooting and so on, and then applying the three characteristics of ‘‘impermanent, suffering, not-self’’ through the cessation of growth due to age, the method of contemplating rūpa in terms of age, beginning with ‘‘that very hundred years’’ and so forth, has been initiated to show this contemplation.
Và đặc tính vô thường ở đây, khi được trình bày theo sự phân loại của sắc (rūpa), cần được làm rõ theo cách thô thiển nhất. Vì vậy, để trình bày điều đó trước tiên bằng cách giới hạn một trăm năm, người ta bắt đầu phương pháp suy xét sắc theo tuổi tác, bằng cách chia một trăm năm thành ‘‘mười hoặc hai mươi’’ v.v... và lần lượt quan sát sự hoại diệt của sắc theo các phần như sự nâng đỡ (uddharaṇa) v.v... và từ đó, để cho thấy rằng việc áp dụng ba đặc tính ‘‘vô thường, khổ, vô ngã’’ (aniccaṃ dukkhaṃ anattā) là sự suy xét về sự tiêu biến của tuổi tác và sự già nua, nên đã nói ‘‘chính một trăm năm đó’’ v.v...
Tattha yasmā oḷārikavasenevāyaṃ ādito rūpabhedo gayhati, tasmā na vassasataṃ samakoṭṭhāsavasena vibhattaṃ, majjhimāvatthāya vā tathārūpattā majjhimavaye ekaṃ vassaṃ vaḍḍhitaṃ.
Since here this division of rūpa is primarily taken in its gross aspect, the hundred years are not divided into equal portions, or perhaps one year is added in the middle stage due to its such-like nature in the middle age.
Trong đó, bởi vì sự phân loại sắc này ban đầu được chấp nhận theo cách thô thiển, nên một trăm năm không được chia thành các phần bằng nhau, hoặc do trạng thái trung bình có tính chất như vậy nên một năm được thêm vào tuổi trung niên.
Tadāti paṭhame vassadasake.
At that time means in the first decade of years.
Khi đó (Tadā) là trong thập niên đầu tiên.
Soti puggalo.
He refers to that person.
Người đó (So) là cá nhân.
Capaloti anavaṭṭhitakiriyatāya taralo.
‘‘Fickle’’ means restless due to unsteady actions.
Nhanh nhẹn (Capalo) nghĩa là lanh lợi do hành động không ổn định.
Tena momūhabhāvato viseseti.
This distinguishes it from extreme delusion.
Điều này phân biệt với trạng thái ngu ngốc.
Na hesa navamadasake viya momūhabhāvena mando, atha kho capalatāyāti.
For he is not dull due to extreme delusion like in the ninth decade, but rather due to fickleness.
Vì người này không yếu ớt do ngu ngốc như trong thập niên thứ chín, mà là do nhanh nhẹn.
Tenāha ‘‘kumārako’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘a young boy.’’
Vì vậy, đã nói ‘‘là một cậu bé’’ (kumārako).
Tatiye dasake maṃsapāripūriyā yathārahaṃ chavivaṇṇo vippasīdatīti āha ‘‘vaṇṇāyatanaṃ vepullaṃ pāpuṇātī’’ti.
In the third decade, due to the complete filling out of the flesh, the skin complexion brightens appropriately, hence it is said, ‘‘the sense-sphere of appearance attains abundance.’’
Trong thập niên thứ ba, do sự đầy đặn của thịt, màu da trở nên trong sáng một cách thích hợp, nên nói ‘‘sắc thân đạt đến sự phát triển’’ (vaṇṇāyatanaṃ vepullaṃ pāpuṇāti).
Catutthe dasake aṭṭhīnaṃ, nhārūnañca thirabhāvappattiyā balañca thāmo ca vepullaṃ pāpuṇāti.
In the fourth decade, due to the attainment of firmness in bones and sinews, strength and might attain abundance.
Trong thập niên thứ tư, do xương và gân đạt đến sự vững chắc, nên sức mạnh và sự kiên cố đạt đến sự phát triển (balañca thāmo ca vepullaṃ pāpuṇāti).
Pañcame dasake yobbanamadassa dūrībhāvena yebhuyyena kilesatanutāya paññā yathārahaṃ suvisadā hoti.
In the fifth decade, due to the distance from the intoxication of youth and the predominant thinness of defilements, wisdom becomes appropriately clear.
Trong thập niên thứ năm, do sự xa lánh khỏi sự kiêu ngạo của tuổi trẻ, và phần lớn do sự mỏng manh của các phiền não, trí tuệ trở nên trong sáng một cách thích hợp.
Khiḍḍāya rati khiḍḍārati.
Delight in play is playful delight.
Sự vui thích trong trò chơi là niềm vui trò chơi (khiḍḍārati).
Kapallikādinissayavisesena padīpassa suddhatādi viya nissayavisesena pañcamachaṭṭhadasakesu paññāya buddhihāniyo veditabbā.
The increase and decrease of wisdom in the fifth and sixth decades should be understood as being due to specific conditions, just as the purity of a lamp depends on specific conditions like the lamp-vessel.
Sự tăng trưởng và suy giảm của trí tuệ trong thập niên thứ năm và thứ sáu cần được hiểu giống như sự trong sạch của ngọn đèn do một loại vật liệu đặc biệt như chén đèn v.v...
Purato pabbhāro hoti kaṭisandhigīvāsandhīnaṃ vasena rassassāpi, pageva dīghassa.
‘‘He leans forward’’ due to the hip joints and neck joints, even for a short person, let alone a tall one.
Phần trước bị nghiêng (Purato pabbhāro hoti) là do các khớp hông và khớp cổ, ngay cả đối với người thấp, huống chi là người cao.
Pabbhāroti ca garubhāvena palambako.
Pabbhāro means sagging due to heaviness.
Pabbhāro (nghiêng về phía trước) là do sự nặng nề mà rũ xuống.
Momūho hoti satipaññāvippavāsato.
Momūho hoti means being greatly deluded due to the absence of mindfulness and wisdom.
Momūho hoti (trở nên rất ngu muội) là do sự vắng mặt của chánh niệm và trí tuệ.
Sayanabahulova hoti ṭhānādivasena sarīrabhāraṃ vahituṃ asakkonto.
Sayanabahulova hoti means being much inclined to lying down, being unable to bear the burden of the body due to standing, etc.
Sayanabahulova hoti (chỉ nằm ngủ nhiều) là do không thể gánh vác sức nặng của thân thể theo cách đứng, v.v..
Pāduddharaṇakāleti dutiyapāduddharaṇakāle.
Pāduddharaṇakāle means at the time of lifting the second foot.
Pāduddharaṇakāle (trong lúc nhấc chân lên) là trong lúc nhấc chân thứ hai.
Pādassāti uddhaṭapādassa.
Pādassa refers to the foot that has been lifted.
Pādassā (của chân) là của chân đã nhấc lên.
Omattāti sattito hīnappamāṇā.
Omattā means of inferior measure in terms of potency.
Omattā (thấp hơn) là có mức độ thấp hơn về năng lực.
Tenāha ‘‘mandā’’ti.
Therefore, it says mandā (weak).
Vì thế nói “mandā” (yếu ớt).
Itarāti tejovāyodhātuyo.
Itarā refers to the fire and air elements (tejodhātu and vāyodhātu).
Itarā (các cái khác) là các yếu tố lửa (tejo) và gió (vāyo).
Yathā pādassa uddharaṇaṃ sijjhati, tathā pavattacittasamuṭṭhānarūpesu ekaṃsato tejovāyodhātūnaṃ adhimattatā icchitabbā sallahukasabhāvatāya tāsaṃ.
It is desirable that in the forms arisen from consciousness (cittasamuṭṭhāna-rūpa) that arise for lifting the foot, the fire and air elements are unequivocally predominant, because of their light nature.
Vì các yếu tố lửa và gió có bản chất nhẹ nhàng, nên trong các sắc pháp do tâm sinh khởi, cần phải chấp nhận sự vượt trội của chúng để việc nhấc chân thành công.
Tato eva ca itarāsaṃ omattatā garusabhāvattā.
And for that very reason, the other elements are of inferior measure, being heavy in nature.
Và cũng chính vì thế mà các yếu tố khác (đất và nước) có mức độ thấp hơn do bản chất nặng nề của chúng.
Taṃsambandhattā pana sesaṃ tisamuṭṭhānarūpaṃ taggatikameva hoti.
The remaining forms that arise from the three causes are likewise related to them.
Các sắc pháp còn lại do ba nguồn gốc (kamma, citta, utu) sinh khởi cũng theo cùng một hướng vì có liên quan đến chúng.
Kāyavacīviññattipavattiyaṃ vāyopathavīadhimattatā imassa atthassa nidassananti daṭṭhabbaṃ.
The predominance of the air and earth elements in the manifestation of bodily and verbal intimation should be seen as an illustration of this meaning.
Trong sự phát sinh của thân biểu tri (kāyaviññatti) và ngữ biểu tri (vacīviññatti), sự vượt trội của yếu tố gió và đất là một ví dụ cho ý nghĩa này.
Purato haraṇe, pacchato haraṇe ca uddharaṇe viya sallahukasabhāvarūpappavattīti tāsaṃyeva dvinnaṃ dhātūnaṃ adhimattatā icchitabbāti āha ‘‘tathā atiharaṇavītiharaṇesū’’ti.
Just as in lifting, there is a manifestation of light-natured forms when moving forward and when moving aside, the predominance of those two elements (fire and air) is desired; therefore it says tathā atiharaṇavītiharaṇesū (similarly in moving forward too much and moving aside).
Trong việc di chuyển về phía trước và di chuyển về phía sau, cũng như trong việc nhấc lên, có sự phát sinh của các sắc pháp có bản chất nhẹ nhàng, vì vậy cần phải chấp nhận sự vượt trội của hai yếu tố đó (lửa và gió), nên nói “cũng vậy trong việc đưa tới trước và đưa tới sau”.
Yathā uddharaṇādīsu sallahukasabhāvattā pacchimānaṃ dvinnaṃ dhātūnaṃ kiccaṃ adhikaṃ hoti, itarāsaṃ hīnaṃ, evaṃ vossajjanādīsu tīsu garusabhāvattā purimānaṃ dvinnaṃ kiccaṃ adhikaṃ hoti, itarāsaṃ hīnanti dassento āha ‘‘vossajjane’’tiādi.
Just as in lifting, etc., due to the light nature of the latter two elements (fire and air), their function is greater and that of the others (earth and water) is less, so too, in abandoning, etc., for the three heavy-natured ones (earth and water), the function of the former two is greater, and that of the others is less; thus, in showing this, it says vossajjane and so on.
Như trong việc nhấc lên và các hành động tương tự, do bản chất nhẹ nhàng, vai trò của hai yếu tố sau (lửa và gió) là trội hơn, còn các yếu tố khác thì yếu hơn; cũng vậy, trong ba hành động đặt xuống và các hành động tương tự, do bản chất nặng nề, vai trò của hai yếu tố trước (đất và nước) là trội hơn, còn các yếu tố khác thì yếu hơn, nên nói “vossajjane” (trong việc đặt xuống) v.v..
Tadupādāyarūpānīti tā dhātuyo nissāya pavattaupādārūpāni.
Tadupādāyarūpāni means the derived forms (upādārūpa) that arise dependent on those elements (dhātuyo).
Tadupādāyarūpāni (các sắc pháp y cứ vào đó) là các sắc pháp y cứ vào các yếu tố đó mà phát sinh.
Etthevāti uddharaṇeyeva.
Etthevā means only in the act of lifting.
Etthevā (chỉ ở đây) là chỉ trong việc nhấc lên.
Tenāha ‘‘atiharaṇaṃ appatvā’’ti.
Therefore, it says atiharaṇaṃ appatvā (without reaching the stage of over-extension).
Vì thế nói “atiharaṇaṃ appatvā” (chưa đạt đến việc đưa tới trước).
Itīti evaṃ.
Iti means thus.
Itī (như vậy) là như thế.
Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ uddharaṇādikoṭṭhāse.
Tattha tatthā means in each and every one of those portions, such as lifting.
Tattha tatthā (ở từng chỗ đó) là ở từng phần như nhấc lên, v.v..
Pabbaṃ pabbantiādi tesaṃ dhammānaṃ koṭṭhāsantarasaṅkarābhāvadassanaṃ.
Pabbaṃ pabbaṃ and so on, shows the non-mixing of those phenomena with other parts.
Pabbaṃ pabba (từng đốt, từng đốt) v.v. là để chỉ ra rằng không có sự lẫn lộn giữa các phần của các pháp đó.
Taṭataṭāyantāti taṭataṭāyanti viya, tena nesaṃ pavattikkhaṇassa ittarataṃ dasseti.
Taṭataṭāyantā means as if they are making a ṭaṭaṭa sound, thereby indicating the momentary nature of their manifestation.
Taṭataṭāyantā (kêu tách tách) là như thể kêu tách tách, điều này cho thấy sự ngắn ngủi của khoảnh khắc phát sinh của chúng.
711. Assāti sammasanassa.
711. Assā refers to contemplation (sammasana).
711. Assā (của nó) là của sự quán sát.
Dārutiṇukkādīsūti dāruukkātiṇukkādīsu.
Dārutiṇukkādīsū means in wood-torches, grass-torches, and so on.
Dārutiṇukkādīsū (trong các bó đuốc gỗ, bó đuốc cỏ, v.v.) là trong các bó đuốc gỗ, bó đuốc cỏ, v.v..
‘‘Kiṃ andhabāla ekaghanaṃ satataṃ sabbadābhāviṃ ekanti maññasī’’ti adhippāyenāha ‘‘kimettha manāpa’’nti.
With the intention, "O foolish one, do you imagine it to be a single, solid, continuous, constant entity existing at all times?" it says kimettha manāpa (what is pleasing here?).
Với ý nghĩa “Này kẻ ngu si, ngươi có nghĩ rằng có một ngọn lửa duy nhất, liên tục, luôn hiện hữu, không thể tách rời không?”, nên nói “kimettha manāpaṃ” (có gì đáng ưa ở đây?).
Idampīti yadidaṃ telavaṭṭikkhayena padīpassa apaññāyanaṃ vuttaṃ, idampi.
Idampī (this also) refers to what has been stated about the lamp's disappearance due to the exhaustion of oil and wick.
Idampī (điều này cũng vậy) là điều này cũng vậy, tức là việc ngọn đèn không còn được thấy do dầu và bấc cạn kiệt.
Aṅgulaṅgulantareti aṅguliyā mitaṃ aṅgulanti aṅgulappamāṇe padeseti attho.
Aṅgulaṅgulantare means in a space measured by an inch, that is, a finger's breadth.
Aṅgulaṅgulantare (trong khoảng từng đốt ngón tay) có nghĩa là trong một khoảng cách bằng một đốt ngón tay, tức là một vùng có kích thước bằng một ngón tay.
Tantuno avayavalesabhūtaṃ paramasukhumabhāvappattaṃ aṃsuṃ sandhāyāha ‘‘aṃsuṃ pana muñcitvā’’ti.
Aṃsuṃ pana muñcitvā (but having let go of a filament) refers to a filament (aṃsu), which is a minute part of a thread, having attained an extremely subtle state.
Với ý nghĩa chỉ một sợi tơ cực kỳ mảnh, là phần nhỏ nhất của sợi chỉ, nên nói “aṃsuṃ pana muñcitvā” (nhưng trừ sợi tơ ra).
712. Pubbe ādānanikkhepādivasena catusantatirūpaṃ saṅgharitvā dassitaṃ, idāni āhārasamuṭṭhānādivasena bhinditvā dassento ‘‘tadeva rūpaṃ visaṅkharitvā’’tiādimāha.
712. Formerly, the four continuities of form were shown collectively in terms of taking and depositing, etc. Now, showing them by dividing them in terms of forms originating from nutriment, etc., it says tadeva rūpaṃ visaṅkharitvā and so on.
712. Trước đây, hình sắc đã được trình bày bằng cách tổng hợp bốn dòng chảy (santati) theo cách nắm giữ và đặt xuống, v.v.. Bây giờ, để trình bày bằng cách phân chia theo nguồn gốc từ thức ăn, v.v., nên nói “tadeva rūpaṃ visaṅkharitvā” (phân tích hình sắc đó).
Tattha visaṅkharitvā vibhajitvā.
In that, visaṅkharitvā means having analyzed.
Ở đó, visaṅkharitvā (phân tích) là chia ra.
‘‘Visaṅgharitvā’’ti vā pāṭho, ayamevattho.
Alternatively, the reading is visaṅgharitvā, with the same meaning.
Hoặc, đọc là “visaṅgharitvā”, ý nghĩa cũng vậy.
Āhāramayanti āhārena nibbattaṃ.
Āhāramaya means produced by nutriment.
Āhāramayaṃ (do thức ăn) là được tạo ra bởi thức ăn.
Jhattanti milātaṃ.
Jhatta means withered.
Jhattaṃ (héo úa) là khô héo.
Kilantanti khinnaṃ.
Kilanta means exhausted.
Kilantaṃ (mệt mỏi) là kiệt sức.
Dhātanti tittaṃ.
Dhāta means satiated.
Dhātaṃ (no đủ) là thỏa mãn.
Pīṇitanti maṃsūpacayasampattiyā pīṇitaṃ.
Pīṇita means plump due to the accumulation of flesh.
Pīṇitaṃ (mập mạp) là mập mạp do sự tích tụ của thịt.
Tato eva mudu.
Hence, mudu (soft).
Cũng chính vì thế mà mudu (mềm mại).
Siniddhanti siniddhacchavitāya saṇhaṃ.
Siniddha means smooth due to its soft skin.
Siniddhaṃ (mịn màng) là mịn màng do làn da trơn láng.
Tato eva phassavantaṃ.
Hence, phassavantaṃ (pleasurable to touch).
Cũng chính vì thế mà phassavantaṃ (có cảm giác tốt).
Jīvitanti jīvitindriyaṃ.
Jīvita refers to the life faculty (jīvitindriya).
Jīvitaṃ (sự sống) là sinh mạng quyền (jīvitindriya).
Sukhadukkhāti sukhadukkhavedanā.
Sukhadukkhā refers to pleasant and painful feelings (sukhadukkhavedanā).
Sukhadukkhā (khổ lạc) là thọ khổ và thọ lạc.
Upekkhāpi hi sukhadukkhāsu eva antogadhā iṭṭhāniṭṭhabhāvato.
Equanimity (upekkhā) is also included within pleasant and painful feelings due to being desirable or undesirable.
Thọ xả (upekkhā) cũng nằm trong thọ khổ và thọ lạc vì có tính chất đáng ưa và không đáng ưa.
Attabhāvoti jīvitavedanāviññāṇāni ṭhapetvā avasiṭṭhadhammā vuttā.
Attabhāvo (existence) is stated to refer to the remaining phenomena, excluding life, feelings, and consciousness.
Attabhāvo (sự hiện hữu của tự ngã) được nói đến là các pháp còn lại, trừ sinh mạng, thọ và thức.
Saññāti keci.
Some say "perception" (saññā).
Một số người nói là tưởng (saññā).
Kevalāti attanā niccabhāvena vā avomissā.
Kevalā means unmixed with self (atta) or with permanence (nicca-bhāva).
Kevalā (hoàn toàn) là không lẫn lộn với tự ngã hoặc với tính chất thường hằng.
Ekacittasamāyuttāti ekekena cittena sahitā.
Ekacittasamāyuttā means associated with a single consciousness.
Ekacittasamāyuttā (liên kết với một tâm) là đi kèm với từng tâm một.
Lahuso vattate khaṇoti vuttanayena ekacittakkhaṇikatāya lahuko atiittaro jīvitādīnaṃ khaṇo vattati.
Lahuso vattate khaṇo (the moment passes swiftly) means that the moment of life, etc., is swift, extremely momentary, due to being momentary like a single thought, as stated.
Lahuso vattate khaṇo (khoảnh khắc trôi qua nhanh chóng) có nghĩa là khoảnh khắc của sinh mạng, v.v., trôi qua nhanh chóng, cực kỳ ngắn ngủi, vì nó chỉ kéo dài một sát na tâm, theo cách đã nói.
Ye niruddhā marantassāti cavantassa sattassa cuticittena saddhiṃ niruddhāti vattabbā ye khandhā.
Ye niruddhā marantassā (those that cease for one who is dying) refers to those aggregates (khandhā) which should be said to have ceased along with the death-consciousness of a dying being.
Ye niruddhā marantassā (những gì đã diệt khi người đang chết) là những uẩn được nói là đã diệt cùng với tâm tử của chúng sinh đang chết.
Tiṭṭhamānassa vā idhāti ye vā idha pavattiyaṃ tiṭṭhantassa dharantassa bhaṅgappattiyā niruddhakkhandhā.
Or here, for one existing means those aggregates that have ceased, having reached dissolution, for a being existing and living in this present existence.
Hoặc ở đây, trong khi còn tồn tại là những uẩn đã diệt vong do đạt đến sự tan rã, của người vẫn còn sống trong sự vận hành ở đời này.
Sabbepi sadisā te sabbepi ekasadisā atthaṅgatā appaṭisandhikā puna āgantvā paṭisandhānābhāvena vigatā.
All those aggregates that have ceased are all uniform, having reached cessation, and are without re-linking, being devoid of re-linking by coming again.
Tất cả đều giống nhau; tất cả những uẩn đã diệt vong đó đều hoàn toàn giống nhau, không tái tục, đã biến mất do không có sự tái tục sau khi đến lần nữa.
Yathā hi cutikkhandhā na nibbattanti, evaṃ tato pubbepi khandhā.
Just as the aggregates of death do not arise, so too the aggregates before that.
Quả thật, cũng như các uẩn của tâm tử không tái sinh, thì các uẩn trước đó cũng vậy.
Tasmā ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitanti adhippāyo.
Therefore, the intention is that the life of beings is momentary, lasting only a single mind-moment.
Do đó, ý nghĩa là sự sống của chúng sinh chỉ kéo dài một sát-na tâm.
Anibbattena na jātoti anuppannena cittena jāto na hoti, ajāto nāma hoti.
By the unarisen, one is not born means one is not born by an unarisen mind; one is unborn.
Do chưa sinh nên không sinh là do tâm chưa sinh mà không sinh, được gọi là chưa sinh.
Paccuppannena vattamānena cittena jīvati jīvamāno nāma hoti.
By the present mind, one lives; one is called a living being.
Do tâm hiện tại mà sống là được gọi là đang sống.
Cittabhaṅgā mato lokoti cuticittassa viya sabbassapi tassa tassa cittassa bhaṅgappattiyā ayaṃ loko paramatthato mato nāma hoti niruddhassa appaṭisandhikattā.
The world dies with the dissolution of mind means, as with the death-consciousness, this world is, in the ultimate sense, said to be dead due to the dissolution of each and every mind, because what has ceased does not re-link.
Thế gian chết do tâm tan rã là thế gian này, theo nghĩa tối hậu, được gọi là chết do sự tan rã của từng tâm, giống như tâm tử, vì những gì đã diệt vong thì không tái tục.
Evaṃ santepi paññatti paramatthiyā yāyaṃ taṃ taṃ santaṃ sanissayaṃ cittaṃ upādāya ‘‘tisso jīvati, phusso jīvatī’’ti evaṃ vacanappavattiyā visayabhūtā santānapaññatti, sā ettha paramatthiyā paramatthabhūtā.
Even though this is so, designation is ultimately real. The designation of continuity, which is the subject of the utterance "Tissa lives, Phussa lives," based on each and every existing mind with its support, is here ultimately real, ultimately existent.
Dù là vậy, sự chế định là tối hậu; sự chế định về dòng tục, là đối tượng của lời nói như "Tissa sống, Phussa sống," dựa trên từng tâm có duyên và có nương tựa, thì ở đây là tối hậu, là chân đế.
Tathā hi vadanti ‘‘nāmagottaṃ na jīratī’’ti (saṃ. ni. 1.76).
Thus they say, "Name and lineage do not decay."
Quả thật, người ta nói: "Danh và họ không hư hoại."
716. ‘‘Vivaṭṭakappato paṭṭhāya uppajjanakarūpa’’nti iminā sayameva uppajjanakadhammatāya ‘‘dhammatārūpa’’nti anvatthanāmataṃ dasseti.
716. "Phenomena that arise from the beginning of the world cycle (vivaṭakappa)" by this, it shows the appropriate name "dhamma-rūpa" (natural phenomenon-form) for its nature of arising by itself.
716. Với câu "sắc pháp sinh khởi từ thời kỳ chuyển hóa", điều này cho thấy "sắc pháp theo quy luật tự nhiên" là một tên gọi phù hợp, vì nó có bản chất tự sinh khởi.
Ayalohādīsu ayo nāma kāḷalohaṃ.
Among iron (aya), metals (loha), etc., iron (ayo) is black metal.
Trong số sắt, đồng, v.v., sắt là kim loại đen.
Lohaṃ nāma jātilohaṃ vijātilohaṃ kittimalohaṃ pisācalohanti catubbidhaṃ.
Metal (loha) is of four kinds: natural metal (jātiloha), impure metal (vijātiloha), artificial metal (kittimaloha), and demonic metal (pisācaloha).
Đồng có bốn loại: đồng nguyên chất, đồng không nguyên chất, đồng chế tác và đồng ma quỷ.
Tattha ayo rajataṃ suvaṇṇaṃ tipu sīsaṃ tambalohaṃ vekantakalohanti imāni satta jātilohāni.
Among these, iron, silver, gold, tin, lead, copper, and steel—these seven are natural metals.
Trong đó, sắt, bạc, vàng, thiếc, chì, đồng đỏ và thép là bảy loại đồng nguyên chất.
Nāganāsikalohaṃ vijātilohaṃ.
"Nāganāsika-loha" (dragon-nose metal) is impure metal.
Đồng Nāganāsika là đồng không nguyên chất.
Kaṃsalohaṃ vaṭṭalohaṃ hārakūṭanti tīṇi kittimalohāni.
Bell-metal, bronze, and "hārakūṭa" (a type of alloy)—these three are artificial metals.
Đồng thau, đồng đen và hārakūṭa là ba loại đồng chế tác.
Morakkhakādi pisācalohaṃ.
"Morakkhaka" (peacock's eye) and so forth are demonic metal.
Morakkhaka, v.v., là đồng ma quỷ.
Tattha tambalohaṃ vekantakanti imehi dvīhi jātilohehi saddhiṃ sesaṃ sabbampi idha ‘‘loha’’nti gahitanti.
Among these metals, copper and steel, together with these two natural metals, all the rest are here taken as "metal" (loha).
Trong đó, đồng đỏ và thép, cùng với hai loại đồng nguyên chất này, tất cả phần còn lại đều được gọi là "đồng" ở đây.
Tipūti setatipu.
Tin (tipu) is white tin.
Thiếc là thiếc trắng.
Sīsanti kāḷatipu.
Lead (sīsa) is black tin.
Chì là thiếc đen.
Suvaṇṇaṃ ākaruppannarasaviddhādibhedaṃ.
Gold (suvaṇṇa) is of various kinds, such as naturally occurring, mercury-treated, etc.
Vàng có nhiều loại như vàng khai thác, vàng trộn thủy ngân, v.v.
Muttā sāmuddikamuttādi.
Pearls (muttā) are ocean pearls, etc.
Ngọc trai là ngọc trai biển, v.v.
Maṇīti veḷuriyalohitaṅgamasāragallāni ṭhapetvā avaseso sabbo maṇiviseso.
Jewel (maṇī) means all types of gems other than cat's-eye (veḷuriya), ruby (lohitaṅga), and onyx (masāragalla).
Ngọc là tất cả các loại ngọc quý khác, ngoại trừ ngọc bích, hồng ngọc và ngọc mã não.
Veḷuriyo vaṃsavaṇṇamaṇi.
Cat's-eye (veḷuriyo) is a gem the color of bamboo.
Ngọc bích là ngọc có màu tre.
Saṅkho sāmuddikasaṅkho.
Conch (saṅkho) is an ocean conch.
Ốc xà cừ là ốc xà cừ biển.
Silāti kāḷasilāpaṇḍusilādibhedā sabbāpi ratanasammatasilā.
Stone (silā) means all stones considered gems, such as black stone, yellowish-white stone, etc.
Đá là tất cả các loại đá được coi là quý, như đá đen, đá vàng nhạt, v.v.
Pavāḷaṃ nāma vaṭṭumaṃ viddhamaṃ.
Coral (pavāḷaṃ) is of round and perforated varieties.
San hô là san hô tròn, san hô xuyên.
Lohitaṅgaṃ rattamaṇi.
Ruby (lohitaṅgaṃ) is a red gem.
Hồng ngọc là ngọc đỏ.
Masāragallaṃ kabaramaṇi.
Onyx (masāragallaṃ) is a variegated gem.
Ngọc mã não là ngọc nhiều màu.
Bhūmiādayo pākaṭāva.
Earth (bhūmi) and so forth are well-known.
Đất và các loại khác thì rõ ràng.
Tadassāti taṃ dhammatārūpaṃ assa yogino.
That for him means that dhamma-rūpa for that yogi.
Của vị ấy là sắc pháp theo quy luật tự nhiên đó của vị hành giả.
Soti yogī.
He means the yogi.
Vị ấy là vị hành giả.
Tanti asokarukkhapaṇṇaṃ.
That means the leaf of the Ashoka tree.
Cái đó là lá cây Asoka.
Pariggahetvāti ñāṇena paricchijja gahetvā.
Having comprehended means having delimited and understood with knowledge.
Sau khi nắm giữ là sau khi nắm giữ bằng cách phân tích với tuệ.
Iminā nayenāti iminā asokapaṇṇe vuttena nayena.
In this manner means in the manner stated concerning the Ashoka leaf.
Theo phương pháp này là theo phương pháp đã nói về lá Asoka.
Sabbampi ayalohādibhedaṃ dhammatārūpaṃ.
All dhamma-rūpa, including the distinctions of iron, metals, etc.
Tất cả các loại sắc pháp theo quy luật tự nhiên như sắt, đồng, v.v.
Tampi hi sītakāle sītalaṃ, uṇhakāle sūriyasantāpena uṇhataraṃ hoti.
Indeed, that too is cold in the cold season and becomes hotter due to the sun's heat in the hot season.
Vì chúng cũng lạnh vào mùa đông, và nóng hơn vào mùa hè do sức nóng của mặt trời.
Tattha sītabhāvena pavattaṃ rūpaṃ uṇhaṃ uṇhabhāvena pavattaṃ rūpaṃ sītaṃ na pāpuṇāti.
In that, the form existing as cold does not become hot, and the form existing as hot does not become cold.
Trong đó, sắc pháp tồn tại ở trạng thái lạnh không đạt đến trạng thái nóng, và sắc pháp tồn tại ở trạng thái nóng không đạt đến trạng thái lạnh.
Tattha tattheva taṭataṭāyantaṃ bhijjatītiādinā yojetabbaṃ.
It should be combined with phrases like "it breaks, crackling right then and there."
Nên cần phải kết hợp với câu "chúng tan rã với tiếng lách tách" ở từng thời điểm đó, v.v.
Pavattaṃ cittanti sattasu ṭhānesu sammasanavasena pavattaṃ cittaṃ.
The mind that is proceeding means the mind that is proceeding by way of comprehension in the seven stations.
Tâm đã vận hành là tâm đã vận hành theo cách quán sát ở bảy nơi.
Sammasantoti ekajjhaṃ gahetvā sammasanto.
Comprehending means comprehending by taking them together as one.
Quán sát là quán sát bằng cách gom lại thành một.
Taṃ yuttataranti taṃ ariyavaṃsakathāyaṃ vuttaṃ yuttataraṃ āsannabhāvena vibhūtataraṃ rūpasattake sammasanaṃ saha gahetvā sammasanassa vuttattā.
That is more suitable means that which was stated in the Ariya-vaṃsakathā is more suitable, more clearly manifest by its proximity, because comprehension (sammasana) in the rūpasattaka is mentioned as being taken together with it.
Điều đó phù hợp hơn là điều đã nói trong Ariyavaṃsakathā phù hợp hơn, vì sự quán sát trong nhóm bảy pháp sắc đã được nói đến cùng với sự rõ ràng hơn do gần gũi.
Apica rūpasattake sammasanassa rūpadhammesu sātisayaṃ ghanavinibbhogaṃ katvā pavattattā tabbisayaṃ arūpasammasanaṃ sātisayaṃ aniccādilakkhaṇappaṭivedhāya sampavattatīti taṃ yuttataraṃ, na pana apubbakesādisammasanaṃ katvā tabbisayaṃ pavattitaṃ.
Furthermore, since the comprehension in the rūpasattaka proceeds by making a very profound distinction (ghanavinibbhoga) among rūpa-dhammas, the immaterial comprehension relating to it proceeds to penetrate the characteristics of impermanence (anicca), etc., with great intensity; therefore, that is more suitable, not that which proceeds based on a new comprehension of hair, etc.
Hơn nữa, vì sự quán sát trong nhóm bảy pháp sắc được thực hiện với sự phân biệt chi tiết và sâu sắc trong các pháp sắc, nên sự quán sát vô sắc tương ứng sẽ dẫn đến sự thấu hiểu sâu sắc hơn về các đặc tính vô thường, v.v., do đó điều đó phù hợp hơn, chứ không phải sự quán sát được thực hiện bằng cách quán sát tóc, v.v., chưa từng có trước đây.
Tathā sati kammaṭṭhānaṃ navaṃ navaṃ eva siyā, pubbe gahitaṃ sammasanavisayaṃ chaḍḍetvā aññassa sammasanavisayassa gaṇhanato.
If that were the case, the meditation object (kammaṭṭhāna) would always be new, because one would abandon a previously apprehended object of comprehension and take up another.
Nếu vậy, đề mục thiền sẽ luôn là cái mới, vì đã từ bỏ đối tượng quán sát đã nắm giữ trước đó và nắm giữ một đối tượng quán sát khác.
Sesānipīti yamakato sammasanādīnipi.
Also the others means also the comprehension by pairs (yamakato sammasana), etc.
Các điều còn lại là các sự quán sát theo cặp, v.v.
Tenevāti ariyavaṃsakathānayeneva.
By that very same reason means by the very same method of the Ariya-vaṃsakathā.
Cũng vậy là cũng theo phương pháp của Ariyavaṃsakathā.
718. Tampi cittanti ādānanikkhepato sammasanavasena pavattacittuppādampi.
718. That mind also means also the mind-moment (cittuppāda) that proceeds by way of comprehension through taking up and laying down.
718. Cũng là tâm đó là ngay cả tâm sinh khởi đang vận hành theo cách quán sát từ sự nắm giữ và buông bỏ.
Cittasīsena hi niddeso.
Indeed, the designation is made with "mind" as the head (main term).
Quả thật, sự trình bày được thực hiện với tâm là chủ yếu.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho mọi nơi.
Yamakato sammasati nāma nāmarūpadhamme ārabbha yugaḷavasena sammasanassa pavattanato.
One is said to comprehend by pairs because the comprehension proceeds in pairs, taking name-and-form phenomena as its object.
Được gọi là quán sát theo cặp là do sự quán sát vận hành theo cặp, dựa trên các pháp danh và sắc.
Ayañhi pubbe rūpasattakavasena sammasitvā ṭhitopi idāni ādānanikkhepādivasena sammasitvāva taṃ sammasati.
Indeed, though this yogi was previously established having contemplated by way of the seven rūpas, now he contemplates that very thing only after contemplating by way of taking and depositing, and so on.
Vị hành giả này, dù trước đây đã quán xét theo bảy loại sắc pháp, nhưng bây giờ vẫn quán xét tâm ấy bằng cách quán xét theo sự thâu nhận và đặt để, v.v.
Khaṇikato sammasanādīsupi eseva nayo.
And the same method applies to contemplating by moment, and so on.
Trong các cách quán xét theo sát-na, v.v., cũng theo cách này.
720. Idameva ca sammasanaṃ diguṇitaṃ anekasammasanapaṭipāṭisambhavato ‘‘paṭipāṭito sammasana’’nti vuttaṃ.
720. This very contemplation, when multiplied twofold, is called "contemplation by sequence" due to the arising of a sequence of many contemplations.
720. Chính sự quán xét này, khi được nhân đôi, được gọi là “quán xét theo thứ lớp” (paṭipāṭito sammasana) vì sự xuất hiện của một chuỗi nhiều sự quán xét.
Vaṭṭeyyāti sambhaveyya.
Vaṭṭeyyā means might arise.
Vaṭṭeyyā có nghĩa là có thể xảy ra.
Tathā sati paṭipāṭisammasanapasutā eva bhāvanā siyā, na mūlakammaṭṭhānupakārī, na cāyaṃ samāpatticāro.
If so, the development would be solely devoted to sequential contemplation, not beneficial to the root meditation object, and this is not a path to attainment.
Nếu vậy, sự tu tập sẽ chỉ chú trọng vào việc quán xét theo thứ lớp, chứ không hỗ trợ cho đề mục thiền định căn bản, và đây cũng không phải là sự hành trì nhập định.
Yasmā ca tattakena rūpadhammesu, arūpadhammesu ca aniccādilakkhaṇāni suṭṭhu vibhūtāni honti, tasmā vuttaṃ ‘‘yāva dasamacittasammasanā…pe… ṭhapetabba’’nti.
And because the characteristics of impermanence, etc., become perfectly clear in rūpa-dhamma and arūpa-dhamma to that extent, it is said: "up to the contemplation of the tenth consciousness…pe… should be placed."
Vì các đặc tính vô thường, khổ, v.v., trong các pháp sắc và pháp vô sắc trở nên rất rõ ràng nhờ chừng đó, nên đã nói “cho đến khi quán xét tâm thứ mười…v.v… nên dừng lại”.
Ṭhapetabbanti ca na ekādasamaṃ dvādasamena sammasitabbanti paṭipāṭito sammasanassa paricchedadassanaparaṃ, na tato sammasanato oramanadassanaparaṃ, tasmā punapi rūpaṃ pariggahetvā yāva dasamacittasammasanā bhāvanamanuyuñjateva.
Ṭhapetabba (should be placed) means that one should not contemplate the eleventh with the twelfth, intending to show the limit of sequential contemplation, not to show a cessation from that contemplation; therefore, one should continue to practice meditation, grasping rūpa again, up to the contemplation of the tenth consciousness.
Nên dừng lại (Ṭhapetabba) có nghĩa là không nên quán xét tâm thứ mười một bằng tâm thứ mười hai, nhằm chỉ ra giới hạn của sự quán xét theo thứ lớp, chứ không phải nhằm chỉ ra sự từ bỏ sự quán xét đó; do đó, vị hành giả vẫn tiếp tục tu tập bằng cách thâu tóm sắc pháp cho đến khi quán xét tâm thứ mười.
Vuttanti ariyavaṃsakathāyaṃ vuttaṃ.
Vutta means said in the Ariyavaṃsa-kathā.
Được nói (Vutta) có nghĩa là được nói trong câu chuyện về dòng dõi Thánh (ariyavaṃsakathā).
721. Visuṃ sammasananayo nāma natthīti aniccādimanasikāravinimutto añño vipassanāmanasikāro natthi.
721. There is no separate method of contemplation means there is no other vipassanā-manasikāra (insight attention) apart from attention to impermanence, and so on.
721. Không có cách quán xét riêng biệt (Visuṃ sammasananayo nāma natthi) có nghĩa là không có sự tác ý vipassanā nào khác ngoài sự tác ý về vô thường, v.v.
Vipassanāya ca diṭṭhiādivikkhambhanā idha diṭṭhiugghāṭanādayoti adhippetā.
And the suppression of wrong views, and so on, by vipassanā is here intended as the uprooting of wrong views, and so on.
Sự loại bỏ tà kiến, v.v., bằng vipassanā ở đây có nghĩa là sự đoạn trừ tà kiến, v.v.
Vipassanāya eva hi pavattivisesena diṭṭhiugghāṭanādayo ijjhantīti dassento ‘‘yaṃ paneta’’ntiādimāha.
Indeed, showing that the uprooting of wrong views, and so on, is accomplished by the specific modes of vipassanā, it is said, "Yaṃ panetaṃ" (But this, etc.)
Để chỉ ra rằng sự đoạn trừ tà kiến, v.v., được thành tựu nhờ sự vận hành đặc biệt của vipassanā, nên đã nói “điều này” (yaṃ panetaṃ) và tiếp tục.
Tattha sattasaññāti sattā atthīti uppajjanakasaññā.
Among these, sattasaññā means the perception that beings exist.
Trong đó, tưởng về chúng sanh (sattasaññā) là tưởng phát sinh rằng có chúng sanh.
Dubbalāya attadiṭṭhiyā sahagatasaññātipi vadanti.
Some also say it is a perception accompanied by a weak wrong view of self.
Cũng có người nói đó là tưởng đi kèm với tà kiến về tự ngã yếu ớt.
Sattasaññaṃ ugghāṭitacittenāti sattasaññāya vikkhambhanavasena pavattacittena diṭṭhi nuppajjati, saññāvipallāsahetuuppajjanakā cittadiṭṭhivipallāsā tadabhāvena hontīti.
By a consciousness with the perception of a being uprooted means that by a consciousness operating by way of suppressing the perception of a being, wrong view does not arise; mental and wrong view perversions, which arise due to the perversion of perception, do not occur in its absence.
Với tâm đã đoạn trừ tưởng về chúng sanh (Sattasaññaṃ ugghāṭitacittena) có nghĩa là tà kiến không phát sinh với tâm vận hành theo cách loại bỏ tưởng về chúng sanh, và các tà kiến sai lầm về tâm và kiến do tưởng sai lầm làm nguyên nhân sẽ không còn nữa.
Māno nāma yo diṭṭhūpanissayo apāyagamanīyo, so diṭṭhiyā vikkhambhitāya vikkhambhito eva hoti, diṭṭhiyā samucchinnāya samucchijjanatoti āha ‘‘diṭṭhiugghāṭita…pe… māno nuppajjatī’’ti.
The pride (māna) that is rooted in wrong view and leads to the planes of misery, when wrong view is suppressed, pride is indeed suppressed; when wrong view is eradicated, pride is eradicated. Thus, it is said: "Diṭṭhiugghāṭita…pe… pride does not arise."
Ngã mạn (māno) nào là chỗ nương tựa của tà kiến, dẫn đến các cõi khổ, thì khi tà kiến bị loại bỏ, ngã mạn ấy cũng bị loại bỏ; khi tà kiến bị đoạn tận, ngã mạn ấy cũng bị đoạn tận, nên đã nói “khi tà kiến bị đoạn trừ…v.v… ngã mạn không phát sinh”.
Māno vikkhambhiyamāno taṇhāya pavattiṃ nivāreti, abhimatavisayesu eva taṇhāya pavattanatoti vuttaṃ ‘‘mānasamugghāṭita…pe… taṇhā nuppajjatī’’ti.
When pride is suppressed, it prevents the arising of craving, because craving arises only for desired objects. Thus, it is said: "mānasamugghāṭita…pe… craving does not arise."
Khi ngã mạn bị loại bỏ, nó ngăn chặn sự phát sinh của tham ái, vì tham ái chỉ phát sinh đối với các đối tượng yêu thích, nên đã nói “khi ngã mạn bị đoạn trừ…v.v… tham ái không phát sinh”.
Taṇhāti idha sukhumā nikanti adhippetāti āha ‘‘taṇhāya…pe… pariyādinnā nāma hotī’’ti.
Taṇhā (craving) here refers to subtle delight. Thus, it is said: "taṇhāya…pe… is called craving completely overcome."
Tham ái (Taṇhā) ở đây có nghĩa là sự thích thú vi tế, nên đã nói “tham ái…v.v… được đoạn tận”.
Yasmā nikantipariyādānaṃ nāma dukkhānupassanāya hoti.
Since the complete eradication of delight (nikanti) occurs through the contemplation of suffering.
Vì sự đoạn tận thích thú xảy ra nhờ sự quán chiếu khổ.
Na hi sabhāvato, dukkhavatthuto ca dukkhabhūte saṅkhāre passantassa tattha īsakampi abhirato hoti.
Indeed, one who sees formations as suffering by their very nature and as objects of suffering has not even the slightest delight in them.
Thật vậy, đối với người quán chiếu các hành là khổ theo bản chất và là đối tượng của khổ, thì không có chút thích thú nào đối với chúng.
Assādānupassino hi tattha taṇhā uppajjeyya.
Craving would arise there for one who contemplates delight.
Tham ái chỉ có thể phát sinh đối với người quán chiếu sự thích thú.
Sesaṃ anattalakkhaṇe vuttanayameva.
The rest is the same as the method stated in the characteristic of non-self.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói trong đặc tính vô ngã.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – vuttanayena paṭipāṭito sammasanaṃ pasutassa yogino yadā anattānupassanā tikkhā sūrā visadā pavattati, itarā dvepi tadanugatikā, tadānena diṭṭhiugghāṭanaṃ kataṃ hoti.
This is the brief meaning here: When the yogi who is diligent in sequential contemplation according to the method described has sharp, bold, and clear contemplation of non-self, and the other two (contemplations) also follow it, then by this, the uprooting of wrong view is accomplished.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: Khi sự quán chiếu vô ngã trở nên sắc bén, mạnh mẽ, và trong sáng đối với vị hành giả chuyên tâm quán xét theo thứ lớp như đã nói, và hai sự quán chiếu kia cũng theo đó, thì khi ấy vị hành giả này đã đoạn trừ tà kiến.
Attadiṭṭhimūlikā hi sabbā diṭṭhiyo.
Indeed, all wrong views are rooted in the wrong view of self.
Thật vậy, tất cả tà kiến đều có gốc rễ từ tà kiến về tự ngã.
Anattānupassanā ca attadiṭṭhiyā ujupaṭipakkhā.
And the contemplation of non-self is the direct opposite of the wrong view of self.
Và sự quán chiếu vô ngã là đối nghịch trực tiếp với tà kiến về tự ngã.
Yadā pana dukkhānupassanā tikkhā sūrā visadā pavattati, itarā dvepi tadanugatikā, tadānena nikantipariyādānaṃ kataṃ hoti.
But when the contemplation of suffering is sharp, bold, and clear, and the other two also follow it, then by this, the complete eradication of delight is accomplished.
Khi sự quán chiếu khổ trở nên sắc bén, mạnh mẽ, và trong sáng, và hai sự quán chiếu kia cũng theo đó, thì khi ấy vị hành giả này đã đoạn tận thích thú.
Sati hi sukhasaññāya taṇhāgāhova, dukkhānupassanā ca nikantiyā ujupaṭipakkhā.
Indeed, when there is a perception of happiness, there is a grasping of craving, and the contemplation of suffering is the direct opposite of delight.
Thật vậy, khi có tưởng lạc, thì chỉ có sự chấp thủ tham ái; và sự quán chiếu khổ là đối nghịch trực tiếp với sự thích thú.
Evaṃ tissannaṃ anupassanānaṃ kiccavisesavasena diṭṭhiugghāṭanādīni honti.
Thus, the uprooting of wrong view, and so on, occurs by way of the specific functions of the three contemplations.
Như vậy, sự đoạn trừ tà kiến, v.v., xảy ra tùy theo công năng đặc biệt của ba sự quán chiếu.
Tena vuttaṃ ‘‘iti ayaṃ vipassanā attano attano ṭhāneyeva tiṭṭhatī’’ti.
Therefore, it is said: "Thus, this insight remains in its own proper place."
Do đó, đã nói “như vậy, vipassanā này đứng vững ở vị trí riêng của nó”.
Anupassanānaṃ yathārahaṃ sakakiccakaraṇañhi sakaṭṭhāneyeva ṭhānaṃ, tasmā visuṃ sammasananayo natthīti na vattabbanti adhippāyo.
For the contemplations, performing their respective functions as appropriate is indeed remaining in their own place. Therefore, the intention is that it should not be said that there is no separate method of contemplation.
Việc các sự quán chiếu thực hiện công năng riêng của mình một cách thích đáng chính là việc đứng vững ở vị trí riêng của mình; do đó, ý nghĩa là không nên nói rằng không có cách quán xét riêng biệt.
Khayānupassananti saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgānupassanaṃ.
Khayānupassanā means the contemplation of the momentary dissolution of formations.
Quán chiếu sự hoại diệt (Khayānupassananti) là quán chiếu sự hoại diệt từng sát-na của các hành.
Bhāventoti vaḍḍhento.
Bhāvento means developing.
Tu tập (Bhāvento) có nghĩa là phát triển.
Ghanasaññanti santatisamūhakiccārammaṇānaṃ vasena ekattaggahaṇaṃ.
Ghanasaññā means perceiving as a unity due to the continuity, aggregation, and function of their objects.
Ghanasaññā (tưởng về khối đặc) là sự nắm giữ (nhận thức) về một thể thống nhất dựa trên sự liên tục, sự tập hợp và chức năng của các đối tượng.
Khayānupassananti hutvā abhāvānupassananti vadanti.
Khayānupassanā (contemplation of destruction) means contemplating the non-existence of what has come into being.
Khayānupassanā (tuệ quán về sự hoại diệt) là sự quán chiếu về sự không tồn tại sau khi đã có, họ nói như vậy.
Yāya paññāya ghanavinibbhogaṃ katvā ‘‘aniccaṃ khayaṭṭhenā’’ti (paṭi. ma. 1.48) passati, sā khayānupassanā.
The wisdom by which one differentiates the compactness and sees "impermanent in the sense of destruction," that is khayānupassanā.
Trí tuệ nào sau khi phân tích (phá vỡ) sự đặc chắc mà thấy rằng “vô thường do ý nghĩa hoại diệt”, thì trí tuệ ấy là khayānupassanā.
Bhaṅgānupassanato paṭṭhāya tassā pāripūrīti ghanasaññāya pahānaṃ hoti, tato pubbe aparipuṇṇatāya taṃ na hoti.
Its perfection begins from bhaṅgānupassanā (contemplation of dissolution), leading to the abandonment of ghanasaññā (perception of compactness); prior to that, due to its incompleteness, it does not occur.
Từ khi Bhaṅgānupassanā (tuệ quán về sự tan rã) hoàn thiện, Khayānupassanā cũng hoàn thiện, và sự đoạn trừ ghanasaññā xảy ra; trước đó, do chưa hoàn thiện, nên điều đó không xảy ra.
Evamaññatthāpīti paripuṇṇāparipuṇṇatā pahānatīraṇapariññāsu vipassanāpaññāya daṭṭhabbā.
The same applies elsewhere; thus, the full and incomplete aspects in the abandonments, discerning, and comprehending should be seen through vipassanā wisdom.
Tương tự như vậy ở những chỗ khác, sự hoàn thiện hay chưa hoàn thiện phải được thấy bằng tuệ quán trong các giai đoạn đoạn trừ, suy xét và liễu tri.
Paccakkhato, anvayato ca saṅkhārānaṃ bhaṅgaṃ disvā tattheva bhaṅgasaṅkhāte nirodhe adhimuttatā vayānupassanā, tāya āyūhanaṃ pajahati.
Seeing the dissolution of saṅkhāras directly and inferentially, and being inclined towards that very cessation, called dissolution (bhaṅga), is vayānupassanā (contemplation of evanescence); by it, one abandons striving.
Thấy sự tan rã của các hành một cách trực tiếp và theo suy luận, rồi an trú vào sự diệt tận được gọi là tan rã, đó là vayānupassanā (tuệ quán về sự tiêu vong), nhờ đó mà đoạn trừ sự tích lũy (āyūhana).
Yadatthaṃ, yāya ca āyūhati, tasmiṃ pavatte taṇhāya cassa cittaṃ na namatīti.
For whatever purpose one strives, and by whatever craving one strives, one's mind does not incline towards that ongoing craving.
Tâm của hành giả không còn nghiêng về cái mà mình nỗ lực vì nó, và không còn tham ái đối với sự tiếp diễn đó.
Tena vuttaṃ ‘‘vayānupassanaṃ bhāvento āyūhanaṃ pajahatī’’ti.
Therefore, it is said: "Contemplating evanescence, one abandons striving."
Do đó, đã nói rằng: “Hành giả tu tập vayānupassanā thì đoạn trừ sự tích lũy.”
Jātassa jarāmaraṇehi dvidhā pariṇāmadassanaṃ, rūpasattakādivasena vā pariggahitassa taṃtaṃparicchedato paraṃ aññabhāvadassanaṃ vipariṇāmānupassanā, tāya dhuvasaññaṃ thirabhāvagahaṇaṃ pajahati.
Seeing the twofold change of that which has arisen, through old age and death, or seeing the change into another state beyond its particular delimitation as grasped by the sevenfold rūpa and so on, is vipariṇāmānupassanā (contemplation of transformation); by it, one abandons dhuvasaññā, the perception of permanence.
Sự thấy sự biến đổi của cái đã sinh thành theo hai cách: già và chết, hoặc sự thấy sự thay đổi thành trạng thái khác sau mỗi giới hạn của cái được nhận biết theo nhóm bảy sắc, v.v., đó là vipariṇāmānupassanā (tuệ quán về sự biến đổi), nhờ đó mà đoạn trừ dhuvasaññā (tưởng về sự thường hằng), tức là sự nắm giữ (nhận thức) về tính kiên cố.
Animittānupassanādayo aniccānupassanādayo eva.
Animittānupassanā and others are just aniccānupassanā and others.
Animittānupassanā (tuệ quán vô tướng) và các loại tương tự cũng chính là aniccānupassanā (tuệ quán vô thường) và các loại tương tự.
Nimittanti santatiyaṃ, samūhe ca ekattasaññāya gayhamānaṃ kālantarāvaṭṭhāyibhāvena, niccabhāvena ca saṅkhārānaṃ sakiccaparicchedatāya saviggahaṃ viya upaṭṭhānamattaṃ.
Nimitta (sign) is merely the appearance of saṅkhāras as if having a self-entity, being grasped by the perception of unity in continuity and aggregation, due to their persistence through different times and their permanence, and their inherent functionality.
Nimitta (tướng) là sự xuất hiện như có hình thể của các hành, được nhận thức như một thể thống nhất trong sự liên tục và sự tập hợp, với tính chất tồn tại qua thời gian và tính chất thường hằng, cùng với sự phân định chức năng riêng của chúng.
Paṇidhinti sukhapatthanaṃ, rāgādipaṇidhiṃ vā, atthato taṇhāvasena saṅkhāresu ninnataṃ.
Paṇidhi (aspiration) means the longing for happiness, or aspirations such as sensual desire (rāga), which, in essence, is the mind's inclination towards saṅkhāras due to craving.
Paṇidhi (nguyện vọng) là sự mong cầu hạnh phúc, hoặc sự nguyện vọng do tham ái, nói theo nghĩa tối hậu thì là sự hướng tâm vào các hành do tham ái.
Abhinivesanti attābhinivesaṃ.
Abhinivesa (adherence) means adherence to self (attābhinivesa).
Abhinivesa (sự chấp thủ) là sự chấp thủ vào tự ngã.
Etesañhi nimittādīnaṃ paṭipakkhabhāvena aniccānupassanādayo animittādināmehi vuttāti aniccānupassanādīhi pahātabbā niccasaññādayo viya nimittaggāhādayova paṭipakkhāti daṭṭhabbā.
Indeed, since aniccānupassanā and others are stated by names such as animitta in opposition to nimitta and so on, it should be understood that grasping at nimitta and so on are the opposition, just like niccasaññā and so on are to be abandoned by aniccānupassanā and so on.
Vì aniccānupassanā và các loại tương tự được gọi bằng các tên như animitta, v.v., theo nghĩa đối nghịch với nimitta và các loại tương tự này, nên phải hiểu rằng nimittaggāha (sự chấp thủ tướng) và các loại tương tự chính là đối nghịch, giống như niccasaññā (tưởng về sự thường hằng) và các loại tương tự cần được đoạn trừ bởi aniccānupassanā và các loại tương tự.
Rūpādiārammaṇaṃ ñatvā tadārammaṇassa cittassa bhaṅgaṃ disvā saṅkhārā eva bhijjanti, saṅkhārānaṃ maraṇaṃ, na añño koci atthīti bhaṅgavasena suññataṃ gahetvā pavattā vipassanā adhipaññā ca sā dhammesu ca vipassanāti adhipaññādhammavipassanā, tāya niccasārādiādānavasena pavattaṃ abhinivesaṃ sataṇhaṃ diṭṭhiṃ pajahati.
Having understood an object such as form (rūpa), and having seen the dissolution of the mind with that object, the insight that arises by grasping at emptiness in the sense of dissolution – realizing that only saṅkhāras dissolve, and there is no other one who dies apart from saṅkhāras – this insight is also a higher wisdom (adhipaññā), and it is insight into phenomena (dhammavipassanā), thus called adhipaññā dhammavipassanā; by it, one abandons the clinging (abhinivesa) and the view (diṭṭhi) that arise with craving, by grasping at permanence and essence.
Tuệ quán và thắng trí phát sinh từ việc nhận biết đối tượng như sắc, v.v., thấy sự tan rã của tâm đối với đối tượng đó, và nhận thức rằng chỉ có các hành tan rã, cái chết là của các hành, không có ai khác tồn tại, tức là nhận thức về tánh không dựa trên sự tan rã, và tuệ quán đó trong các pháp được gọi là adhipaññādhammavipassanā (thắng trí tuệ quán pháp), nhờ đó mà đoạn trừ sự chấp thủ, tức là tà kiến có tham ái, phát sinh từ việc nắm giữ (nhận thức) về yếu tố thường hằng, v.v.
Yathābhūtañāṇadassanaṃ nāma sappaccayanāmarūpadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassana (knowledge and vision of reality) is the seeing of mind-and-matter with their causes.
Yathābhūtañāṇadassana (trí tuệ thấy biết như thật) là sự thấy biết danh sắc cùng với các duyên của chúng.
Tena ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’nti (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) evamādikaṃ, ‘‘issarato loko sambhavatī’’ti evamādikañca sammohābhinivesaṃ pajahati.
By it, one abandons the clinging arising from delusion such as "Was I in the past?" and "The world originates from a creator god," and so on.
Nhờ đó mà đoạn trừ sammohābhinivesa (sự chấp thủ do si mê) như “phải chăng ta đã từng tồn tại trong quá khứ?” và “thế gian này sinh khởi từ một đấng tạo hóa”, v.v.
Bhayatupaṭṭhānavasena uppannaṃ sabbabhavādīsu ādīnavadassanañāṇaṃ ādīnavānupassanā, tāya kassacipi ālayanissayaadassanato ālayābhinivesaṃ tathāpavattaṃ taṇhaṃ pajahati.
The wisdom of seeing danger (ādīnava) in all existences and so on, which arises from the manifestation of terror (bhayatupaṭṭhāna), is ādīnavānupassanā (contemplation of danger); by it, one abandons the clinging to attachment and the craving that manifests in that way, due to not seeing any object of attachment or support.
Trí tuệ thấy sự nguy hiểm trong tất cả các cõi hữu, v.v., phát sinh do sự hiện khởi của sự sợ hãi, đó là ādīnavānupassanā (tuệ quán về sự nguy hiểm), nhờ đó mà đoạn trừ ālayābhinivesa (sự chấp thủ vào sự ràng buộc), tức là tham ái phát sinh như vậy, do không thấy bất kỳ nơi nương tựa nào.
Saṅkhārānaṃ muñcanassa upāyabhūtaṃ paṭisaṅkhāñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanā, tāya aniccādīsu appaṭisaṅkhātattā paṭisaṅkhānassa paṭipakkhabhūtaṃ avijjaṃ pajahati.
The wisdom of reflection (paṭisaṅkhāñāṇa), which is the means of release from saṅkhāras, is paṭisaṅkhānupassanā (contemplation of reflection); by it, one abandons ignorance (avijjā), which is the opposite of reflection, because of not having reflected on impermanence and so on.
Trí tuệ paṭisaṅkhā (phân tích) là phương tiện để giải thoát khỏi các hành, đó là paṭisaṅkhānupassanā (tuệ quán về sự phân tích), nhờ đó mà đoạn trừ vô minh, là đối nghịch của paṭisaṅkhā, do không phân tích vô thường, v.v.
Saṅkhārupekkhā, anulomañāṇañca vivaṭṭānupassanā.
Equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) and adaptation knowledge (anulomañāṇa) are vivaṭṭānupassanā (contemplation of turning away).
Saṅkhārupekkhā (xả đối với các hành) và anulomañāṇa (thuận trí) là vivaṭṭānupassanā (tuệ quán về sự thoát ly).
Tassā hi vasena tassa padumapalāse udakabindu viya sabbasaṅkhārehi cittaṃ patilīyati patikuṭati, tasmā tāya saṃyogābhinivesaṃ kāmasaṃyogādikilesappavattiṃ pajahati.
Indeed, by its power, the mind of that yogi recoils and contracts from all saṅkhāras like a drop of water on a lotus leaf; therefore, by it, one abandons the clinging to fetters, such as the occurrence of defilements like sensual fetters.
Do đó, tâm của hành giả co rút và rút lui khỏi tất cả các hành, như giọt nước trên lá sen; vì vậy, nhờ đó mà đoạn trừ saṃyogābhinivesa (sự chấp thủ vào sự ràng buộc), tức là sự phát sinh của các phiền não như dục lạc.
Aniccānupassanādayo satta anupassanā heṭṭhā atthato vibhattāti, parato ca saṃvaṇṇīyantīti idha na vuttā.
The seven contemplations, such as aniccānupassanā, have been explained in their meaning below and will be further commented on later, so they are not mentioned here.
Bảy tuệ quán như aniccānupassanā, v.v., đã được giải thích chi tiết về ý nghĩa ở phần dưới, và sẽ được bình giải thêm ở phần sau, nên ở đây không nói đến.
Tāsūti aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu.
In them means among the eighteen great insights (mahāvipassanā).
Tāsu (trong số đó) là trong mười tám đại tuệ quán.
Imināti yoginā.
By this means by the yogi.
Iminā (do vị này) là do hành giả.
Tasmāti aniccādilakkhaṇattayavasena saṅkhārānaṃ diṭṭhattā.
Therefore means because the saṅkhāras have been seen in terms of the three characteristics of impermanence and so on.
Tasmā (do đó) là do đã thấy các hành theo ba đặc tính vô thường, v.v.
Taṃdassanañhi aniccādianupassanāti.
Indeed, that seeing is the contemplation of impermanence and so on.
Sự thấy đó chính là aniccādi-anupassanā (tuệ quán vô thường, v.v.).
Paṭividdhāti paṭiladdhā.
Penetrated means obtained.
Paṭividdhā (đã xuyên thấu) là đã đạt được.
Yadaggena hi ñāṇena savisayo paṭividdho, tadaggena taṃ paṭiladdhaṃ nāma hoti.
For when an object has been penetrated by wisdom to the highest degree, then that wisdom is said to have been obtained to the highest degree.
Khi một đối tượng đã được trí tuệ xuyên thấu đến mức tối đa, thì trí tuệ đó được gọi là đã đạt được mức tối đa.
Byañjanameva nānaṃ yathā ‘‘rukkho pādapo tarū’’ti.
Only the expressions are different, just as "a tree, a plant, a growth."
Byañjanameva nānaṃ (chỉ có từ ngữ khác nhau) như “rukkho, pādapo, tarū” (cây, cây có rễ, cây).
Tāpi animittāpaṇihitasuññatānupassanā.
Those too are animittā, appaṇihitā, and suññatānupassanā.
Tāpi (chúng cũng) là animittā, appaṇihitā, suññatānupassanā (tuệ quán vô tướng, vô nguyện, tánh không).
Sabbāpi vipassanā, tasmā ekadesena paṭividdhā hontīti adhippāyo.
All insight is such, hence the intention is that they are penetrated in part.
Tất cả đều là vipassanā, do đó ý nghĩa là chúng được xuyên thấu một phần.
Kaṅkhāvitaraṇavisuddhiyā eva saṅgahitaṃ, tasmā taṃ pageva siddhanti attho.
It is included within the purification of overcoming doubt, therefore the meaning is that it is accomplished even earlier.
Đã được bao gồm trong kaṅkhāvitaraṇavisuddhi (tịnh hạnh vượt nghi), do đó có nghĩa là nó đã thành tựu từ trước.
Tenāha ‘‘idampi dvayaṃ paṭividdhameva hotī’’ti.
Thus it is said: "This twofold knowledge is also penetrated."
Vì thế đã nói “hai điều này cũng đã được xuyên thấu.”
Sesesu nibbidānupassanādīsu dasasu.
In the remaining ten, such as nibbidānupassanā and so on.
Trong những cái còn lại là mười điều như nibbidānupassanā (tuệ quán sự nhàm chán), v.v.
‘‘Kiñci paṭividdhaṃ kiñci appaṭividdha’’nti iminā tesaṃ ekadesapaṭivedhamāha.
"Some are penetrated, some are not penetrated" – by this, he states their partial penetration.
Với câu “một số đã được xuyên thấu, một số chưa được xuyên thấu”, ngài nói về sự xuyên thấu một phần của chúng.
Aniccānupassanāya hi siddhāya nirodhānupassanā, khayānupassanā, vayānupassanā, vipariṇāmānupassanā ca ekadesena siddhā nāma honti, dukkhānupassanāya siddhāya nibbidānupassanā, ādīnavānupassanā ca, anattānupassanāya siddhāya itarāti.
When aniccānupassanā (contemplation of impermanence) is accomplished, nirodhānupassanā (contemplation of cessation), khayānupassanā (contemplation of destruction), vayānupassanā (contemplation of evanescence), and vipariṇāmānupassanā (contemplation of transformation) are accomplished in part. When dukkhānupassanā (contemplation of suffering) is accomplished, nibbidānupassanā (contemplation of disenchantment) and ādīnavānupassanā (contemplation of danger) are accomplished. When anattānupassanā (contemplation of non-self) is accomplished, the others are accomplished.
Khi aniccānupassanā thành tựu, nirodhānupassanā (tuệ quán sự diệt), khayānupassanā (tuệ quán sự hoại diệt), vayānupassanā (tuệ quán sự tiêu vong), và vipariṇāmānupassanā (tuệ quán sự biến đổi) được coi là thành tựu một phần; khi dukkhānupassanā (tuệ quán khổ) thành tựu, nibbidānupassanā (tuệ quán sự nhàm chán) và ādīnavānupassanā (tuệ quán sự nguy hiểm) cũng thành tựu; khi anattānupassanā (tuệ quán vô ngã) thành tựu, các tuệ quán còn lại cũng thành tựu.