854. Anekasatānisaṃsā sāvakabodhiādivipulodātaguṇavisesāvahattā.
854. Having hundreds of benefits because it brings forth special, vast, exalted qualities such as sāvaka-bodhi and so on.
854. Anekasatānisaṃsā (có hàng trăm lợi ích) vì nó mang lại những phẩm chất cao quý và rộng lớn đặc biệt như giác ngộ của hàng Thanh văn (sāvakabodhi), v.v.
Vitthāratoti nayadassanaṃ akatvā ‘‘ayampi paññābhāvanāya ānisaṃso, ayampī’’ti anupadadassanavasena vitthārato pakāsetuṃ na sukaraṃ atibahubhāvato.
Vitthārato (in detail): It is not easy to explain in detail by presenting it item by item, saying, "This too is a benefit of developing wisdom, and this too," without showing the method, due to its excessive abundance.
Vitthārato (một cách chi tiết) nghĩa là không thể trình bày chi tiết bằng cách không chỉ ra phương pháp, mà chỉ trình bày từng điểm như "đây cũng là một lợi ích của sự tu tập trí tuệ, đây cũng vậy", vì có quá nhiều.
Assāti paññābhāvanāya.
Assā (of this): Of the development of wisdom.
Assā (của nó) nghĩa là của sự tu tập trí tuệ.
Nānākilesaviddhaṃsananti sakkāyadiṭṭhivicikicchādivasena nānāvidhānaṃ kilesadhammānaṃ tadaṅgādivasena pajahanaṃ.
Nānākilesaviddhaṃsana (the destruction of various defilements): This means the abandonment of various kinds of defilements, such as sakkāya-diṭṭhi and vicikicchā, by way of tadaṅga, etc.
Nānākilesaviddhaṃsana (sự phá hủy các phiền não khác nhau) nghĩa là sự đoạn trừ các pháp phiền não khác nhau như tà kiến chấp thân (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), v.v., bằng cách tạm thời đoạn trừ (tadaṅga), v.v.
Ariyaphalarasānubhavananti sotāpattiphalādiphalasukhapaṭisaṃvedanaṃ.
Ariyaphalarasānubhavana (the experience of the taste of the noble fruits): This is the experience of the bliss of the fruits, such as the fruit of stream-entry (sotāpatti-phala).
Ariyaphalarasānubhavana (sự trải nghiệm hương vị của quả Thánh) nghĩa là sự cảm nhận hạnh phúc của quả như quả Tu-đà-hoàn, v.v.
Bhīmavegānupatitāti sakalaṃ lokaṃ bhindantena viya bhīmena bhayānakena vegena sahasā patitā.
Bhīmavegānupatitā (fallen with a terrible force): Fallen suddenly with a terrible and dreadful force, as if splitting the entire world.
Bhīmavegānupatitā (rơi xuống với sức mạnh đáng sợ) nghĩa là rơi xuống một cách nhanh chóng với sức mạnh đáng sợ, như thể phá vỡ toàn bộ thế gian.
Siluccayeti pabbate selaputhule.
Siluccaye (on a mountain range): On mountains, massive rocky mountains.
Siluccaye (trên các tảng đá) nghĩa là trên các ngọn núi, tức là các tảng đá lớn.
Satejujjalamaṇḍaloti saradakālasamiddhena attano tejasā samujjaladuddikkhamaṇḍalo.
Satejujjalamaṇḍalo (a dazzling orb with its own radiance): An orb of light that shines brightly and is difficult to look at due to its own radiance, which is full in the autumn season.
Satejujjalamaṇḍalo (có vầng hào quang rực rỡ với ánh sáng của chính nó) nghĩa là có vầng hào quang rực rỡ và khó nhìn do ánh sáng của chính nó được tăng cường vào mùa thu.
Vadhabandhanādiduggatiparipakkilesādijātiādisabbānatthavidhāyakaṃ.
Sabbānatthavidhāyakaṃ (causing all misfortunes), such as killing, imprisonment, and other forms of suffering, defilements that have ripened in states of woe, rebirth, etc.
Sabbānatthavidhāyakaṃ (gây ra mọi điều bất lợi) như giết chóc, xiềng xích, v.v., các phiền não chín muồi trong các cõi khổ, sinh tử, v.v.
Sandiṭṭhikanti paccakkhabhūtaṃ.
Sandiṭṭhikaṃ (directly visible): That which is present before one's eyes.
Sandiṭṭhikaṃ (hiện tại) nghĩa là hiển nhiên.
Jaññāti jāneyya.
Jaññā (should know): One should know.
Jaññā (nên biết) nghĩa là nên biết.
Idhāti imissaṃ paññābhāvanāyaṃ.
Idhā (here): In this development of wisdom.
Idhā (ở đây) nghĩa là trong sự tu tập trí tuệ này.
857. Saṃyojanesu pahīnesu sabbepi kilesā pahīnāyeva hontīti saṃyojanānaṃyeva gahaṇaṃ.
857. When the fetters (saṃyojana) are abandoned, all defilements are indeed abandoned; therefore, only the fetters are taken into account.
857. Khi các kiết sử (saṃyojana) đã được đoạn trừ, thì tất cả các phiền não cũng đã được đoạn trừ, vì vậy chỉ có các kiết sử được đề cập.
Saṃyojanappahānamattameva ariyamaggassa phalaṃ nāma, na aññaṃ kiñci atthantaraṃ vipākabhūtanti adhippāyo.
The meaning is that "fruit" (phala) refers only to the abandonment of fetters (saṃyojanappahānamattameva) by the Noble Path, and there is no other distinct vipāka-bhūta (resultant) reality.
Saṃyojanappahānamattameva (chỉ riêng sự đoạn trừ kiết sử) là phalaṃ nāma (quả), không có bất kỳ ý nghĩa nào khác là quả dị thục. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘phalaṃ nāma na koci añño dhammo atthī’’ti.
Thus it is said: "There is no other dhamma called fruit."
Vì vậy, Ngài nói, "phalaṃ nāma na koci añño dhammo atthī" (không có pháp nào khác được gọi là quả).
Ke panetaṃ vadantīti?
Who says this?
Ai nói điều này?
Andhakādayo.
The Andhakas and others.
Các tông phái Andhaka, v.v.
Te hi ‘‘arahattaṃ arahattanti, āvuso, vuccati…pe… mohakkhayo’’ti (saṃ. ni. 4.315) suttapadassa atthaṃ aññathā gahetvā nippariyāyato ‘‘arahattaṃ nāma kiñci natthi, kilesappahānameva tathā voharīyatī’’ti vadantā sesaphalepi paṭikkhipanti.
For they, having understood the meaning of the Sutta passage "Arahantship, Arahantship, friend, is said...pe...the destruction of delusion" in a different way, assert that "there is no such thing as Arahantship in the ultimate sense; it is merely the abandonment of defilements that is so designated," thereby rejecting the other fruits as well.
Thật vậy, họ đã hiểu sai ý nghĩa của câu kinh "Này các bạn, A-la-hán được gọi là A-la-hán... sự diệt trừ si mê" và nói một cách trực tiếp rằng "không có A-la-hán nào cả, chỉ có sự đoạn trừ phiền não mới được gọi như vậy", và họ cũng bác bỏ các quả khác.
Idaṃ suttampīti paṭisambhidāmaggapāḷimāha.
Idaṃ suttampi (this Sutta too): Refers to the Paṭisambhidāmagga Pāḷi.
Idaṃ suttampī (câu kinh này) nghĩa là kinh Paṭisambhidāmagga.
Pakaṭṭho ukkaṭṭho yogoti payogo, ariyamaggo, payoganimittaṃ jātakilesānaṃ paṭippassaddhi payogapaṭippassaddhi.
Prayoga is a distinguished or excellent effort, i.e., the Noble Path. The subsiding of defilements that arise due to prayoga is payoga-paṭippassaddhi.
Payoga (sự nỗ lực) là sự nỗ lực cao quý, tức là đạo Thánh. Payogapaṭippassaddhi (sự lắng dịu do nỗ lực) là sự lắng dịu của các phiền não đã phát sinh do nguyên nhân của sự nỗ lực, tức là đạo Thánh.
Yā pana ariyamaggassa bhāvitattā labbhamānāpi yassā vipākapaññāya nippajjamānāya nippajjati, sā paṭippassaddhiyaṃ nipphādetabbāyaṃ paññāti paṭippassaddhipaññāti vuttā.
That wisdom, however, which is obtained through the development of the Noble Path, and through the perfection of which resultant wisdom it is perfected, is called paṭippassaddhi-paññā because it is wisdom to be perfected in the subsiding of defilements.
Tuy nhiên, trí tuệ mà được thành tựu khi trí tuệ quả dị thục (vipākapaññā) thành tựu, dù được đắc do sự tu tập của Thánh đạo (ariyamagga), thì trí tuệ đó được gọi là trí tuệ an tịnh (paṭippassaddhipaññā), vì nó được thành tựu trong sự an tịnh (paṭippassaddhi)*.
Sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhātīti sammādiṭṭhiyā ujuvipaccanīkadassanavasena vatvā tadaññatopi vuṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘tadanuvattakakilesehī’’ti vuttaṃ, tassā micchādiṭṭhiyā sampayogato, upanissayato ca anuvattakakilesehi.
Sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhātī (Right View arises from Wrong View): After stating that Right View arises by way of seeing the direct opposite of Wrong View, the phrase "and from defilements associated with it" is used to show arising from other defilements too, because of its concomitance with that Wrong View and its proximity to it.
Câu Chánh kiến thoát khỏi tà kiến (Sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhātī) được nói như vậy theo cách trình bày sự đối nghịch trực tiếp của chánh kiến, và để chỉ ra sự thoát ly khỏi các phiền não khác ngoài sự đối nghịch trực tiếp đó, nên đã nói “khỏi các phiền não tùy thuộc nó” (tadanuvattakakilesehi), tức là khỏi các phiền não tùy thuộc do sự tương ưng (sampayoga) và sự y chỉ mạnh (upanissaya) với tà kiến đó.
Tena tadekaṭṭhappahānamāha.
By this, it declares the abandonment of that singular essence.
Do đó, câu này nói về sự đoạn trừ cùng một lúc với tà kiến.
Khandhehīti tadanuvattakakkhandhehi, tāya micchādiṭṭhiyā sampayuttakkhandhehi ceva tappaccayā āyatiṃ uppajjanakkhandhehi cāti attho.
Khandhehi (from the aggregates): This means from the aggregates associated with that Wrong View and from the aggregates that will arise in the future due to that cause.
Khỏi các uẩn (khandhehi) có nghĩa là khỏi các uẩn tùy thuộc nó, tức là khỏi các uẩn tương ưng với tà kiến đó và khỏi các uẩn sẽ sinh khởi trong tương lai do nhân duyên của tà kiến đó.
Bahiddhā ca sabbanimittehīti yathāvuttakilesakkhandhehi bahiddhābhūtehi vipassanāya gocarabhūtehi sabbasaṅkhāranimittehi.
Bahiddhā ca sabbanimittehi (and from all external signs): From all conditioned signs that are external to the defilement-aggregates as described, and which are objects of insight.
Và khỏi tất cả các tướng bên ngoài (bahiddhā ca sabbanimittehi) có nghĩa là khỏi tất cả các tướng (nimitta) của các hành (saṅkhāra) mà thuộc phạm vi của tuệ quán (vipassanā), nằm bên ngoài các uẩn phiền não đã nói trên.
Evaṃ maggakiccaṃ dassetvā idāni tassa vasena phalaṃ dassetuṃ ‘‘tampayogapaṭippassaddhattā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the function of the path, now, to show the fruit by means of it, the phrase "tampayogapaṭippassaddhattā" and so on is uttered.
Sau khi trình bày chức năng của đạo như vậy, bây giờ để trình bày quả dựa trên đó, đã nói “do sự an tịnh của sự nỗ lực đó” (tampayogapaṭippassaddhattā) và những câu tương tự.
Tattha tampayogapaṭippassaddhattāti tassa ajjhattabahiddhā vuṭṭhānādipayogassa paṭippassaddhattā.
Therein, tampayogapaṭippassaddhattā (due to the subsiding of that effort) means due to the subsiding of that effort of arising from internal and external factors, etc.
Trong đó, do sự an tịnh của sự nỗ lực đó (tampayogapaṭippassaddhattā) có nghĩa là do sự an tịnh của sự nỗ lực thoát ly khỏi bên trong và bên ngoài đó.
Maggo hi nimittato, pavattato ca vuṭṭhahanto kilese pajahatīti attano khaṇe taṃ payogaṃ karoti nāma, phalakkhaṇe panassa so payogo paṭippassaddho vūpasanto nāma hoti.
For the path, arising from both the sign and the occurrence, abandons defilements; thus, at its own moment, it is said to make that effort. But at the moment of the fruit, that effort of the path is said to have subsided and calmed down.
Thật vậy, khi đạo thoát ly khỏi tướng (nimitta) và sự vận hành (pavatta), nó đoạn trừ các phiền não, tức là nó thực hiện sự nỗ lực đó trong sát na của chính nó; nhưng trong sát na quả, sự nỗ lực đó được gọi là đã an tịnh, đã lắng dịu.
Tena vuttaṃ ‘‘tampayogapaṭippassaddhattā’’ti.
Therefore, it is said, "due to the subsiding of that effort."
Vì vậy, đã nói “do sự an tịnh của sự nỗ lực đó”.
Uppajjatīti maggānantaraṃ dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā uppajjati.
Uppajjati (arises): Arises two or three times immediately after the path.
Sinh khởi (uppajjati) có nghĩa là sinh khởi hai hoặc ba lần ngay sau đạo.
Phalasamāpattikāle pana bahukkhattuṃ, nirodhā vuṭṭhahantassa dvikkhattuṃ uppajjati.
During fruit attainment, it arises many times; for one who emerges from cessation, it arises two times.
Trong thời gian nhập quả (phalasamāpatti), nó sinh khởi nhiều lần; đối với người xuất khỏi diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti), nó sinh khởi hai lần.
Sabbampi yathāvuttapayogapaṭippassaddhinimittaṃ uppajjanato ‘‘tampayogapaṭippassaddhattā uppajjatī’’ti vuttaṃ.
Since all the previously mentioned effort-subsiding signs arise, it is said, "tampayogapaṭippassaddhattā uppajjati" (it arises due to the subsiding of that effort).
Vì tất cả các tướng an tịnh của sự nỗ lực đã nói trên đều sinh khởi, nên đã nói “do sự an tịnh của sự nỗ lực đó mà sinh khởi”.
Maggassetaṃ phalanti yathāvuttā vipākā sammādiṭṭhi nāma, etaṃ ariyamaggassa phalanti veditabbaṃ.
Maggassetaṃ phalaṃ (this is the fruit of the path): The resultant Right View, as described, is to be understood as the fruit of the Noble Path.
Đây là quả của đạo (Maggassetaṃ phalaṃ) có nghĩa là chánh kiến (sammādiṭṭhi) dị thục (vipāka) đã nói trên là quả của Thánh đạo (ariyamagga), cần phải hiểu như vậy.
Vitthāretabbanti ‘‘sotāpattimaggakkhaṇe abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā’’tiādinā (paṭi. ma. 1.63) saṅkappādivasena, sesamaggavasena ca vitthārato veditabbaṃ.
Vitthāretabbaṃ (to be expanded): It should be understood in detail by way of resolve, etc., such as "at the moment of the Stream-entry Path, Right Resolve is firmly established, Wrong Resolve is abandoned," and by way of the remaining paths.
Cần phải giải thích rộng rãi (vitthāretabbaṃ) có nghĩa là cần phải hiểu rộng rãi theo các ý như tầm (saṅkappa) v.v., ví dụ như “trong sát na của Sơ đạo, chánh tầm (sammāsaṅkappa) là sự đặt tâm đúng đắn, là tà tầm (micchāsaṅkappa)” v.v., và theo các đạo còn lại.
Cattāri ca sāmaññaphalāni, ime dhammā appamāṇārammaṇāti appamāṇārammaṇatāya maggehi nibbisesatāya.
Cattāri ca sāmaññaphalāni, ime dhammā appamāṇārammaṇā (the four fruits of recluseship, these dhammas have the immeasurable as their object): Because they are not different from the paths in having the immeasurable as their object.
Bốn quả Sa-môn và các pháp này có đối tượng vô lượng (Cattāri ca sāmaññaphalāni, ime dhammā appamāṇārammaṇā) là do sự không khác biệt với các đạo về việc có đối tượng vô lượng.
Tathā nevasaññānāsaññāyatanasaṅkhāto mahaggato dhammo nirodhato vuṭṭhānavelāyaṃ appamāṇassa dhammassa anantarapaccayena paccayoti ariyaphalassa anantarapaccayatāya ca dīpanāti evamādīnipi ettha ariyaphalassa sabhāvadhammabhāvena atthitāya sādhakāni, na yathādassitapaṭisambhidāmaggapāḷiyevāti adhippāyo.
Likewise, the sublime dhamma known as the sphere of neither perception nor non-perception is a condition, by way of immediate contiguity, for the immeasurable dhamma at the time of emergence from cessation. Thus, by showing the noble fruit's condition of immediate contiguity, these and other statements are also corroborative here, indicating the existence of the noble fruit as a natural dhamma, and not just the Paṭisambhidāmagga Pāḷi as shown. This is the intention.
Tương tự, pháp cao thượng được gọi là phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana), khi xuất khỏi diệt thọ tưởng định (nirodha), là nhân vô gián (anantarapaccaya) cho pháp vô lượng (Nibbāna); và sự trình bày về việc quả Thánh (ariyaphala) là nhân vô gián cũng là một sự chứng minh (sādhaka) cho sự tồn tại của quả Thánh như một pháp tự tánh (sabhāvadhammabhāva) ở đây, chứ không chỉ riêng kinh Paṭisambhidāmagga đã được chỉ ra, đó là ý nghĩa.
860. Sabbepi puthujjanāti jhānasamāpattilābhinopi puthujjanā na samāpajjanti, pageva itare.
860. Sabbepi puthujjanā (all ordinary individuals): Even ordinary individuals who have attained jhāna-attainments do not attain it, let alone others.
860. Tất cả phàm nhân (Sabbepi puthujjanā), ngay cả những phàm nhân đã đạt được các thiền định (jhānasamāpatti), cũng không thể nhập định, huống chi những người khác.
Ariyā sabbepi phalasamāpattiṃ samāpajjantīti kāmaṃ sāmaññajotanā, sā pana visesaniviṭṭhāyeva hoti.
Ariyā sabbepi (all noble ones) samāpajjanti (attain) fruit attainment; this is a general statement, but it applies specifically.
Câu Tất cả các bậc Thánh đều nhập quả định (Ariyā sabbepi phalasamāpattiṃ samāpajjanti) là một sự trình bày chung chung, nhưng nó chỉ áp dụng cho những trường hợp đặc biệt.
Adhigatattāti pana hetukittanaṃ.
And adhigatattā (due to having attained) is a statement of the reason.
Còn do đã đạt được (adhigatattā) là một sự nêu lên nguyên nhân.
Uparimānampi heṭṭhimāya lokiyasamāpattiyā viya samāpajjanaṃ sādhentaṃ viya ṭhitanti taṃ nivattento ‘‘uparimā panā’’tiādimāha.
To refute the idea that even higher individuals attain lower attainments as they do worldly attainments, he says "uparimā panā" and so on.
Để bác bỏ quan điểm cho rằng các bậc Thánh cao hơn cũng nhập các định thấp hơn như nhập các định thế gian, nên đã nói “Tuy nhiên, các bậc Thánh cao hơn” (uparimā panā) v.v..
Tattha uparimāti sakadāgāmiādayo.
Therein, uparimā (higher ones) are the Sakadāgāmīs and others.
Trong đó, các bậc Thánh cao hơn (uparimā) là những bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī) v.v..
Heṭṭhimanti sotāpattiphalādiṃ.
Heṭṭhimaṃ (lower): The Sotāpatti-phala and so on.
Các định thấp hơn (heṭṭhimaṃ) là quả Dự Lưu (Sotāpattiphala) v.v..
Na samāpajjanti satipi adhigatatte.
Na samāpajjanti (do not attain it), even though they have attained it.
Không nhập định (na samāpajjanti) dù đã đạt được.
Kasmāti ce?
Why is this so?
Nếu hỏi tại sao?
Kāraṇamāha ‘‘puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā’’ti.
He states the reason: "puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā" (due to having subsided by having entered into a different state of being as an individual).
Câu trả lời là “do đã an tịnh bởi sự trở thành một cá nhân khác” (puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā).
Etena uparimo ariyo heṭṭhimaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjati attanā adhigatattā, yathā taṃ lokiyasamāpattinti, evaṃ pavattaṃ hetuṃ byabhicāreti.
By this (statement), the higher noble one attains the lower fruition-attainment, because it has been realized by oneself, just as one attains a mundane attainment. Thus, this reason becomes inconsistent (or contradictory).
Điều này bác bỏ lý do được đưa ra rằng bậc Thánh cao hơn nhập quả định thấp hơn vì tự mình đã đạt được nó, giống như nhập các định thế gian.
Na hi lokiyajjhānesu puggalantarabhāvūpagamanaṃ nāma atthi visesābhāvato.
Indeed, in mundane jhāna attainments, there is no such thing as attaining a state pertaining to another individual, due to the absence of distinction.
Thật vậy, trong các thiền thế gian, không có cái gọi là sự trở thành một cá nhân khác vì không có sự khác biệt.
Idha pana asamugghāṭitakammakilesanirodhanena puthujjanehi viya sotāpannassa, sotāpannādīhi sakadāgāmiādīnaṃ puggalantarabhāvūpagamanaṃ atthi.
Here, however, by the cessation of karma and defilements not yet entirely eradicated, there is an attainment of a state pertaining to another individual for a Stream-Enterer (sotāpanna) from ordinary people (puthujjana), and for a Once-Returner (sakadāgāmi) and others from Stream-Enterers and others.
Nhưng ở đây, trong trường hợp quả Thánh, có sự trở thành một cá nhân khác của bậc Dự Lưu so với phàm nhân, do sự diệt trừ các phiền não nghiệp chưa được nhổ tận gốc, và của các bậc Nhất Lai v.v. so với các bậc Dự Lưu v.v..
Yato heṭṭhimā heṭṭhimā phaladhammā uparūpari maggadhammehi nivattitā paṭipakkhehi viya abhibhūtā appavattidhammataṃyeva āpannā.
Because of this, the lower and lower fruition-states (phaladhamma) are suppressed by the higher and higher path-states (maggadhamma), as if overcome by adversaries, and thus they attain the nature of non-occurrence.
Vì các pháp quả thấp hơn đã bị các pháp đạo cao hơn làm cho dừng lại, bị lấn át như bởi các đối thủ, và đã đạt đến trạng thái không còn vận hành nữa.
Tenāha ‘‘paṭippassaddhattā’’ti.
Therefore, it is said, "due to being appeased."
Vì vậy, đã nói “do đã an tịnh”.
Apica kusalakiriyapavatti nāma aññādisī, vipākapavatti ca aññādisī, anantaraphalattā ca lokuttarakusalānaṃ heṭṭhimato uparimo bhavantaragato viya hoti.
Furthermore, the occurrence of wholesome (kusala) volitional activity is one thing, and the occurrence of karmic results (vipāka) is another. And because the supramundane wholesome states have immediate results, the higher noble one is like one who has gone to another existence from a lower one.
Hơn nữa, sự vận hành của các hành động thiện (kusalakiriyapavatti) là một loại khác, và sự vận hành của dị thục (vipākapavatti) cũng là một loại khác. Do các thiện pháp siêu thế (lokuttarakusala) có quả vô gián, nên bậc Thánh cao hơn giống như người đã đi đến một cõi tồn tại khác so với bậc Thánh thấp hơn.
Taṃtaṃphalavaseneva hi ariyānaṃ sotāpannādināmalābho.
Indeed, it is by virtue of these respective fruits (phala) that noble ones receive names such as sotāpanna and so on.
Thật vậy, các bậc Thánh được gọi là Dự Lưu v.v. chỉ dựa trên các quả tương ứng.
Te sace aññaphalasamaṅginopi honti, sotāpannādināmampi tesaṃ avaṭṭhitaṃ siyā, tena tena jhānena gahitapaṭisandhiko viyāti tassa tassa ariyassa taṃ taṃ phalaṃ bhavaṅgasadisanti na uparimassa heṭṭhimaphalasamaṅgitāya lesopi sambhavati, kuto tassa samāpajjananti daṭṭhabbaṃ.
If they were to possess other fruits as well, then their names like sotāpanna would also be inconsistent. Just as one who has taken rebirth through a certain jhāna, so too for each noble one, their respective fruit is similar to the bhavanga (life-continuum). Therefore, there is not even a trace of the higher noble one possessing a lower fruit, let alone attaining it – thus it should be understood.
Nếu các bậc Thánh đó cũng có thể thành tựu các quả khác, thì tên gọi Dự Lưu v.v. của họ sẽ không ổn định, giống như người đã tái sinh bởi thiền định tương ứng. Do đó, quả tương ứng của mỗi bậc Thánh đó giống như bhavanga (tâm hữu phần), và không có một chút khả năng nào để bậc Thánh cao hơn có thể thành tựu quả thấp hơn, huống chi là nhập định đó, cần phải hiểu như vậy.
Heṭṭhimā ca uparimanti heṭṭhimā ca sotāpannādayo ariyā uparimaṃ sakadāgāmiphalādiṃ na samāpajjantīti sambandho.
The phrase " Heṭṭhimā ca uparimaṃ" (the lower and the higher) is connected (to the preceding text) as: the lower noble ones such as sotāpannas do not attain the higher fruit such as sakadāgāmi-phala.
Câu Các bậc Thánh thấp hơn và cao hơn (Heṭṭhimā ca uparima) có nghĩa là các bậc Thánh thấp hơn như Dự Lưu v.v. không nhập quả Nhất Lai v.v. cao hơn, đó là sự liên kết.
Tattha kāraṇamāha ‘‘anadhigatattā’’ti.
The reason for that is stated as " anadhigatattā" (because it has not been realized).
Trong đó, nguyên nhân được nói là “do chưa đạt được” (anadhigatattā).
Na hi anadhigatasamāpattiṃ samāpajjituṃ sakkā.
Indeed, it is not possible to attain an attainment that has not been realized.
Thật vậy, không thể nhập định mà chưa đạt được.
‘‘Attano attanoyeva pana phalaṃ samāpajjantī’’ti iminā sabbepi ariyā attano attano phalasamāpattiṃ samāpajjantīti atthe āpanne tattha kesañci matibhedaṃ dassetuṃ ‘‘keci panā’’tiādi vuttaṃ.
By the statement, " Attano attanoyeva pana phalaṃ samāpajjantī" (noble ones attain only their own respective fruit), it is stated that all noble ones attain their own respective fruition-attainment. In order to show a difference of opinion among some regarding this, the phrase " keci panā" (some, however) and so on is stated.
Khi câu “Chỉ nhập định quả của chính mình” (Attano attanoyeva pana phalaṃ samāpajjantī) đã thiết lập ý nghĩa rằng tất cả các bậc Thánh đều nhập định quả của chính mình, để chỉ ra sự khác biệt trong quan điểm của một số người về vấn đề này, nên đã nói “Tuy nhiên, một số người” (keci panā) v.v..
Ete hi samādhismiṃ paripūrakārinoti yasmā hi te ‘‘uparimā dve’’ti vuttā anāgāmino, arahanto ca samādhismiṃ paripūrakārino, itare pana sīlesu paripūrakārino, tasmā dve eva phalasamāpattiṃ samāpajjantīti.
Ete hi samādhismiṃ paripūrakārino (These are indeed complete in concentration): since those referred to as "the two higher ones," namely the Anāgāmins and Arahants, are complete in concentration, while others (Sotāpannas and Sakadāgāmins) are complete in morality, therefore only these two attain fruition-attainment.
Vì những vị này là những người hoàn thiện trong định (Ete hi samādhismiṃ paripūrakārino) có nghĩa là vì hai bậc Thánh đã nói là “hai bậc cao hơn” (uparimā dve), tức là bậc Bất Hoàn (Anāgāmī) và bậc A-la-hán (Arahanta), là những người hoàn thiện trong định (samādhi); còn những người khác thì hoàn thiện trong giới (sīla). Do đó, chỉ hai bậc Thánh đó mới nhập quả định.
Na hi samādhipāripūriyā vinā samāpattivaḷañjanaṃ sambhavatīti adhippāyo.
The intention is that it is not possible to indulge in (or enter) attainment without the completion of concentration.
Ý nghĩa là không thể thực hành nhập định nếu không có sự hoàn thiện về định.
Tanti ‘‘samādhismiṃ paripūrakārino’’ti tehi vuttakāraṇaṃ.
Taṃ (that) refers to the reason stated by them, "being complete in concentration."
Điều đó (Taṃ) là lý do được họ nói là “hoàn thiện trong định”.
Akāraṇamevāti ayuttiyeva.
Akāraṇamevā (is indeed no reason) means it is inappropriate.
Chỉ là vô lý (Akāraṇamevā) có nghĩa là không hợp lý.
Kasmāti ce?
Why so?
Nếu hỏi tại sao?
Āha ‘‘puthujjanassāpī’’tiādi.
It states, " puthujjanassāpī" (even for an ordinary person) and so on.
Câu trả lời là “ngay cả đối với phàm nhân” (puthujjanassāpī) v.v..
Tassattho – sabbaso asamucchinnakilesassa puthujjanassāpi attanā paṭiladdhalokiyasamāpattisamāpajjanaṃ labbhati, kimaṅgaṃ pana samucchinnekaccakilesānaṃ heṭṭhimānaṃ ariyānaṃ, tasmā tesaṃ samādhismiṃ aparipūrakāritā attano phalasamāpattiṃ asamāpajjanassa akāraṇanti.
Its meaning is: even for an ordinary person (puthujjana), whose defilements are not entirely eradicated, it is possible to attain the mundane attainments that they have realized. How much more so for the lower noble ones, whose certain defilements have been entirely eradicated? Therefore, their incompleteness in concentration is not a reason for them not to attain their own fruition-attainment.
Ý nghĩa của câu đó là: ngay cả đối với phàm nhân, người mà phiền não chưa được nhổ tận gốc hoàn toàn, cũng có thể nhập các định thế gian đã đạt được bởi chính mình. Huống chi các bậc Thánh thấp hơn, những người đã nhổ tận gốc một số phiền não? Do đó, việc họ không hoàn thiện trong định không phải là lý do để họ không nhập định quả của chính mình.
Yutticintā nāma pāḷianāruḷhe atthe yuttā, ayaṃ panattho pāḷiāruḷhoti kāraṇāpadese anādarakaraṇamukhena pāḷiṃ dassento ‘‘kiñcetthā’’tiādimāha.
Rational inquiry (yutticintā) is appropriate for meanings not found in the Pāḷi; but since this meaning is found in the Pāḷi, the text states, " kiñcetthā" (what else is there here?) and so on, by way of disregarding the presentation of reasons.
Sự suy tư hợp lý (yutticintā) là hợp lý đối với ý nghĩa chưa được đưa vào Pāḷi. Nhưng ý nghĩa này đã được đưa vào Pāḷi. Vì vậy, khi trình bày Pāḷi bằng cách không chú ý đến phần lý do, (văn bản) nói: "Kiñcetthā" (Điều gì ở đây?) v.v.
Sotāpattimaggapaṭilābhatthāyāti sotāpattimaggassa samadhigamāya.
Sotāpattimaggapaṭilābhatthāyā (for the purpose of realizing the Stream-Entry path) means for the attainment of the Stream-Entry path.
"Sotāpattimaggapaṭilābhatthāya" (Để đạt được Sơ quả Đạo) có nghĩa là để thành tựu Sơ quả Đạo (Sotāpatti-magga).
Sotāpattiphalasamāpattatthāyāti sotāpattiphalasamāpattiyā samāpajjanatthaṃ.
Sotāpattiphalasamāpattatthāyā (for the purpose of attaining the fruition of Stream-Entry) means for the purpose of entering the fruition-attainment of Stream-Entry.
"Sotāpattiphalasamāpattatthāya" (Để nhập Sơ quả Định) có nghĩa là để nhập Sơ quả Định (Sotāpatti-phala-samāpatti).
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining (phala-samāpattis) as well.
Cách này cũng tương tự đối với các điều còn lại.
Ettha ca ‘‘suññatavihārasamāpattatthāya animittavihārasamāpattatthāyā’’tiādinā sarūpato uddhaṭattā tato pubbe āgatā maggaphalavārā appaṇihitavasena vuttā.
Here, since the path and fruition divisions mentioned earlier are presented in terms of appaṇihita (desirelessness), they are explicitly drawn out in their own form by saying "for the purpose of attaining the attainment of empty dwelling (suññatavihāra), for the purpose of attaining the attainment of signless dwelling (animittavihāra)" and so on.
Ở đây, vì đã được trích dẫn theo hình thức "suññatavihārasamāpattatthāya animittavihārasamāpattatthāya" (để nhập Không Định, để nhập Vô tướng Định) v.v., nên các trường hợp Đạo và Quả được đề cập trước đó đã được nói đến theo cách Vô nguyện.
Tattha anattānupassanāmukhena, aniccānupassanāmukhena ca pavattānaṃ phalasamāpattīnaṃ purecarā gotrabhudhammā navadasabhāvena vuttāti veditabbā.
It should be understood that among those ten gotrabhu, the gotrabhu-dhamma that precede the fruition-attainments occurring through the observation of non-self (anattānupassanā) and through the observation of impermanence (aniccānupassanā) are described as being in the ninth and tenth positions.
Trong đó, các pháp Gotrabhū (chuyển tộc) đi trước các quả định (phala-samāpatti) phát sinh qua phương diện quán Vô ngã (anattānupassanā) và quán Vô thường (aniccānupassanā) được nói đến theo cách thứ chín và thứ mười, nên cần phải hiểu như vậy.
‘‘Sotāpattiphalasamāpattatthāyā’’tiādinā pana catūsupi phalesu ekasadisaṃ desanāya āgatattā sotāpannasakadāgāminopi attano phalaṃ samāpajjantīti viññāyati.
Furthermore, since the teaching is presented uniformly for all four fruits, starting with " Sotāpattiphalasamāpattatthāyā" (for the purpose of attaining the fruition of Stream-Entry), it is understood that even Stream-Enterers (sotāpanna) and Once-Returners (sakadāgāmi) attain their own fruits.
Nhưng vì đã được giảng dạy một cách đồng nhất về bốn quả trong câu "Sotāpattiphalasamāpattatthāya" v.v., nên được hiểu rằng ngay cả các bậc Nhập lưu (Sotāpanna) và Nhất lai (Sakadāgāmin) cũng nhập quả của chính mình.
Maggānantaraphalavasena taṃ vuttanti ca na sakkā vattuṃ vipassanāvasena dasannaṃ gotrabhudhammānaṃ dassanavasena desanāya āraddhattā, maggavāreneva ca tadatthasiddhito.
And it cannot be said that this is stated in terms of the fruit immediately following the path, because the teaching began by showing the ten gotrabhu-dhamma through vipassanā, and also because the meaning is accomplished by the path-section alone.
Cũng không thể nói rằng điều đó được đề cập theo cách quả tiếp nối Đạo, vì bài giảng đã được bắt đầu bằng cách trình bày mười pháp Gotrabhū theo phương diện tuệ quán (vipassanā), và vì ý nghĩa đó đã được thành tựu bằng chính trường hợp Đạo.
Na ca maggānantaraṃ phalaṃ ‘‘phalasamāpattī’’ti vuccati visuṃ parikammābhāvato.
Nor is the fruit immediately following the path called "fruition-attainment" (phalasamāpatti) due to the absence of separate preparatory work (parikamma).
Và quả tiếp nối Đạo không được gọi là "quả định" (phala-samāpatti) vì không có sự chuẩn bị riêng biệt.
Tasmā phalasamāpattivacaneneva sotāpannādīnampi phalasamāpattisamāpajjanaṃ siddhaṃ.
Therefore, by the very word "fruition-attainment," the attainment of fruition-attainment by sotāpanna and others is established.
Do đó, bằng chính lời nói "quả định" (phala-samāpatti), việc nhập quả định của các bậc Nhập lưu v.v. cũng được thành tựu.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, it states, " tasmā" (therefore) and so on.
Vì vậy, (văn bản) nói: "Tasmā" (Do đó) v.v.
861. Payojanampi tadatthāya paṭipattiyā kāraṇaṃ hoti tannimittaṃ paṭipajjanatoti ‘‘kasmā samāpajjantī’’ti kāraṇaṃ pucchitvā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārattha’’nti payojanaṃ vissajjitaṃ.
861. The purpose (payojana) is also a cause for practice (paṭipatti) for that very purpose, because one practices for that reason. Therefore, having asked the reason, " kasmā samāpajjantī" (why do they attain?), the purpose is answered as " diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ" (for the purpose of dwelling happily in this very life).
861. Mục đích (payojana) cũng là nguyên nhân của sự thực hành vì mục đích đó, tức là thực hành vì lý do đó. Vì vậy, sau khi hỏi nguyên nhân "Kasmā samāpajjanti?" (Tại sao họ nhập định?), mục đích đã được giải đáp là "Diṭṭhadhammasukhavihārattha" (vì sự an trú hạnh phúc trong hiện tại).
Kasmāti vā sampadāne nissakkavacanaṃ, kissāti vuttaṃ hoti.
Or, " kasmā" (why) is a word in the dative case (sampadāna), meaning "for what purpose?"
Hoặc, từ "kasmā" là một từ chỉ sự loại trừ trong trường hợp sở thuộc (sampadāna), có nghĩa là "vì điều gì".
Diṭṭhadhammasukhavihāratthanti diṭṭheva dhamme kilesadarathapariḷāhavūpasamena santena sukhavihārena viharaṇatthaṃ.
Diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ (for the purpose of dwelling happily in this very life) means for the purpose of dwelling with a tranquil and pleasant abiding, through the appeasement of the mental anguish and fever of defilements, in this very life.
"Diṭṭhadhammasukhavihārattha" (vì sự an trú hạnh phúc trong hiện tại) có nghĩa là để an trú với sự an lạc, hạnh phúc trong chính hiện tại, bằng cách làm lắng dịu sự phiền não và khổ đau do các phiền não gây ra.
Satipi vipākabhāve parikammena vinā anuppajjanato phalasamāpattidhammānaṃ tassa tassa ariyassa rucivaseneva pavatti, yato nesaṃ sādhipatitāti āha ‘‘addhāna…pe… samāpajjantī’’ti.
Even though they are results (vipāka), since the fruition-attainment states (phalasamāpattidhamma) do not arise without preparatory work (parikamma), their occurrence depends solely on the will of each respective noble one, because they have dominance. Therefore, it states, " addhāna…pe… samāpajjantī" (for a long time... and so on... they attain).
Mặc dù là quả dị thục (vipāka), nhưng vì không phát sinh nếu không có sự chuẩn bị (parikamma), nên sự phát sinh của các pháp quả định (phala-samāpatti-dhamma) chỉ tùy thuộc vào ý muốn của mỗi bậc thánh (ariya). Vì vậy, (văn bản) nói rằng chúng có sự chi phối (sādhipatitā): "addhāna...pe... samāpajjanti" (trong một thời gian dài... v.v. ...họ nhập định).
862. Dvīhi ākārehīti dvīhi kāraṇehi.
862. Dvīhi ākārehi (by two aspects) means by two reasons.
862. "Dvīhi ākārehi" (bằng hai phương diện) có nghĩa là bằng hai lý do.
Yathā hi lokiyajjhānānaṃ samadhigamo sampayogasamaṅgibhāvena sijjhamāno pahānaṅgasamatikkamamukhena vuccati tathā samadhigantabbattā, evaṃ phalasamāpattipi nibbānamanasikārena sijjhamānā tadaññārammaṇāmanasikāramukhena vuccati sabbasaṅkhārato vinivaṭṭitamānasatāvasena samijjhanato.
Just as the attainment of mundane jhānas, which is accomplished by being endowed with associated factors, is spoken of by way of transcending the abandoned factors—because it must be attained in that manner—so too fruition-attainment, which is accomplished by attending to Nibbāna, is spoken of by way of not attending to any other object, because it is perfected by the mind turning away from all formations (saṅkhāra).
Như sự thành tựu các thiền thế gian được nói đến qua phương diện vượt qua các chi phần đoạn trừ, khi chúng thành tựu bằng sự hợp nhất của các chi phần tương ưng, thì quả định cũng vậy, khi thành tựu bằng sự tác ý Nibbāna, nó được nói đến qua phương diện không tác ý các đối tượng khác, vì nó thành tựu bằng tâm đã hoàn toàn thoát ly khỏi mọi hành.
Tenāha ‘‘nibbānato’’tiādi.
Therefore, it states, " nibbānato" (from Nibbāna) and so on.
Vì vậy, (văn bản) nói: "Nibbānato" (Từ Nibbāna) v.v.
Udayabbayañāṇādiñāṇaparamparavasena hi sabbaphalacittaṃ saṅkhārato sabbaso nibbinnavirattacittassa tato vinissaṭanibbānārammaṇaṃ pavattati.
Indeed, all fruition-consciousness (phalacitta), by way of a continuous succession of knowledges such as knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa), occurs with Nibbāna, which is detached from formations, as its object, for one whose mind is entirely disgusted with and dispassionate towards formations.
Thật vậy, tất cả các tâm quả (phala-citta) của người có tâm đã hoàn toàn chán ghét và ly tham khỏi các hành, do chuỗi các tuệ như tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa) v.v., phát sinh với Nibbāna đã thoát ly khỏi các hành làm đối tượng.
Evaṃ pavattamānañca taṃ nibbānato aññassa ārammaṇassa amanasikārā, nibbānassa ca manasikārā pavattatīti vuccati.
And such occurring (consciousness) is said to occur " by not attending to any object other than Nibbāna, and by attending to Nibbāna."
Và khi phát sinh như vậy, tâm đó được nói là phát sinh "do không tác ý đối tượng khác ngoài Nibbāna, và do tác ý Nibbāna".
Animittāya cetovimuttiyāti animittavimokkhadvayāya phalasamāpattiyā, aniccānupassanāmukhena vā samāpajjitabbāya phalasamāpattiyā.
Animittāya cetovimuttiyā (by the signless liberation of mind) refers to the fruition-attainment that follows the path called Animittavimokkha, or the fruition-attainment to be attained through the observation of impermanence (aniccānupassanā).
"Animittāya cetovimuttiyā" (Bằng tâm giải thoát vô tướng) có nghĩa là bằng quả định là sự giải thoát vô tướng (animitta-vimokkha) theo sau Đạo, hoặc bằng quả định cần được nhập qua phương diện quán vô thường (aniccānupassanā).
Samāpattiyāti samāpajjanatthāya.
Samāpattiyā (for attainment) means for the purpose of attaining.
"Samāpattiyā" (Để nhập định) có nghĩa là để nhập định.
Sabbanimittānanti rūpādisabbasaṅkhāranimittānaṃ.
Sabbanimittānaṃ (of all signs) refers to all signs of formations such as rūpa (form) and so on.
"Sabbanimittānaṃ" (của tất cả các tướng) có nghĩa là của tất cả các tướng hành như sắc v.v.
Amanasikāroti ādīnavato disvā vissaṭṭhatāya anāvajjanaṃ asamannāhāro.
Amanasikāro (non-attention) means not attending or not focusing (asamannāhāra), due to having seen the danger and having abandoned it.
"Amanasikāro" (Không tác ý) có nghĩa là không chú ý, không tác ý, do đã thấy sự nguy hiểm và đã từ bỏ.
Animittāya ca dhātuyā manasikāroti sabbasaṅkhāranimittābhāvato animittāya.
Animittāya ca dhātuyā manasikāro (and attention to the signless element) means to the element (dhātu) that is signless (animittā) due to the absence of all signs of formations.
"Animittāya ca dhātuyā manasikāro" (Và tác ý đến yếu tố vô tướng) có nghĩa là vô tướng (animitta) vì không có tất cả các tướng hành.
Kehici paccayehi na saṅkhatattā ca asaṅkhatāti laddhanāmāya asaṅkhatāya dhātuyā phalasamāpattisahajātena manasikārena manasikaraṇaṃ, tassā vā dhātuyā phalasamāpatticittasaṅkhāte manasikaraṇaṃ.
Or, it is the act of attending to (manasikaraṇaṃ) that unconditioned (asaṅkhata) element, which is also called unconditioned (asaṅkhata) because it is not conditioned by any causes, by means of the attention (manasikāra) co-arising with the fruition-attainment, or it is the act of making that element (dhātu) an object in the mind (manasi) which is the fruition-attainment consciousness (phalasamāpatticitta).
Và vì không được tạo tác bởi bất kỳ duyên nào, nó được gọi là Vô tác (asaṅkhata). Tác ý bằng tâm sở tác ý (manasikāra-cetasika) đồng sinh với quả định đến yếu tố Vô tác (asaṅkhata-dhātu) đó, hoặc tác ý đến yếu tố đó trong tâm quả định.
863. Udayabbayādivasenāti udayabbayabhaṅgabhayatupaṭṭhānādivasena pavattanakānaṃ navannampi ñāṇānaṃ byāpāraṃ vadati.
863. The term Udayabbayādivasena (etc.) speaks of the function of the nine knowledges, such as knowledge of rise and fall (udayabbaya), dissolution (bhaṅga), and the appearance of fear (bhayatupaṭṭhāna).
863. "Udayabbayādivasena" (Theo phương diện sinh diệt v.v.) nói đến hoạt động của cả chín tuệ phát sinh theo phương diện tuệ sinh diệt, tuệ hoại diệt, tuệ sợ hãi v.v.
Tenāha ‘‘pavattānupubbavipassanassā’’ti.
For that reason, it is said, "of the progressive insight-meditation."
Vì vậy, (văn bản) nói: "pavattānupubbavipassanassa" (của tuệ quán tuần tự đang diễn ra).
Saṅkhārārammaṇagotrabhuñāṇānantaranti saṅkhārārammaṇassa ‘‘vodāna’’nti laddhanāmassa gotrabhuñāṇassa anantaraṃ.
After the gotrabhu-ñāṇa whose object is conditioned phenomena means immediately after the gotrabhu-ñāṇa, which has conditioned phenomena as its object and is called "purification" (vodāna).
"Saṅkhārārammaṇagotrabhuñāṇānantaraṃ" (Ngay sau tuệ Gotrabhū có các hành làm đối tượng) có nghĩa là ngay sau tuệ Gotrabhū có tên là "vodāna" (thanh tịnh) có các hành làm đối tượng.
Kasmā panettha gotrabhuñāṇaṃ maggañāṇapurecārikaṃ viya nibbānārammaṇaṃ na hotīti?
Why is it that in this fruit-attainment, the gotrabhu-ñāṇa, unlike the gotrabhu-ñāṇa that precedes the path-knowledge, does not have Nibbāna as its object?
Tại sao ở đây tuệ Gotrabhū không có Nibbāna làm đối tượng như tuệ Gotrabhū đi trước tuệ Đạo?
Phaladhammānaṃ aniyyānikabhāvato.
Because fruit-dharmas are not leading out (aniyyānika).
Vì các pháp quả không có tính giải thoát (aniyyānika).
Ariyamaggadhammā eva hi niyyānikā.
Indeed, only the path-dharmas of the Noble Ones are leading out (niyyānika).
Chỉ có các pháp Thánh Đạo (ariyamagga-dhamma) mới có tính giải thoát.
Vuttañhetaṃ ‘‘katame dhammā niyyānikā?
For it is said: "What are the dharmas that lead out?
Điều này đã được nói: "Pháp nào có tính giải thoát?
Cattāro maggā apariyāpannā’’ti (dha. sa. 1295, 1609).
The four paths, which are unincluded" (Dhs. 1295, 1609).
Bốn Đạo không thuộc về vòng luân hồi" (Dhs. 1295, 1609).
Tasmā ekantena niyyānikasabhāvassa ubhatovuṭṭhānabhāvena pavattamānassa maggañāṇassa anantarapaccayabhūtena ñāṇena nimittato vuṭṭhiteneva bhavitabbanti tassa nibbānārammaṇatā yuttā, na pana ariyamaggassa bhāvitattā tassa vipākabhāvena pavattamānānaṃ kilesānaṃ asamucchindanato aniyyānikattā avuṭṭhānasabhāvānaṃ phalañāṇānaṃ purecārikañāṇassa kadācipi nibbānārammaṇatā ubhayattha anulomañāṇānaṃ atulyākārato.
Therefore, it is fitting that the knowledge which is the immediately contiguous condition for path-knowledge, which is inherently leading out, arising by way of emerging from both, must itself have emerged from the conditioned sign and thus have Nibbāna as its object; but it is not fitting that the knowledge preceding the fruit-knowledges, which are inherently not emerging, should ever have Nibbāna as its object, because they do not utterly eradicate defilements, as they arise as results of the Noble Path having been cultivated, and because the modes of the conformity-knowledges are dissimilar in both instances.
Do đó, tuệ Gotrabhū là duyên vô gián (anantarapaccaya) của tuệ Đạo, vốn có bản chất giải thoát tuyệt đối và phát sinh bằng cách thoát ly khỏi cả hai (hành và Nibbāna), phải là tuệ đã thoát ly khỏi tướng (nimitta), nên việc nó có Nibbāna làm đối tượng là hợp lý. Nhưng tuệ đi trước các tuệ quả, vốn phát sinh như quả dị thục của việc tu tập Thánh Đạo, không đoạn trừ hoàn toàn các phiền não, không có tính giải thoát, và không có bản chất thoát ly, thì không bao giờ có Nibbāna làm đối tượng, vì các tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) ở cả hai nơi (Đạo và Quả) có trạng thái khác nhau.
Ariyamaggavīthiyañhi anulomañāṇāni anibbiddhapubbānaṃ thūlathūlalobhakkhandhādīnaṃ sātisayaṃ padālanena lokiyañāṇesu ukkaṃsapāramippattāni maggañāṇānuguṇāni uppajjanti.
For in the path-process, the conformity-knowledges arise in conformity with the path-knowledges, having reached the pinnacle of excellence among mundane knowledges by profoundly breaking through the gross aggregates of greed, etc., which had not been penetrated before.
Trong lộ trình Thánh Đạo (ariyamagga-vīthi), các tuệ thuận thứ phát sinh đã đạt đến đỉnh cao trong các tuệ thế gian, bằng cách đặc biệt phá hủy các khối tham ái thô thiển v.v. chưa từng bị xuyên phá trước đó, và chúng phù hợp với các tuệ Đạo.
Phalasamāpattivīthiyaṃ pana tāni tena tena maggena tesaṃ tesaṃ kilesānaṃ samucchinnattā tattha kilesavikkhambhane nirussukkāni kevalaṃ ariyānaṃ phalasamāpattisukhasamaṅgibhāvassa parikammamattāni hutvā uppajjantīti na tesaṃ kutoci vuṭṭhānasambhavo, yato nesaṃ pariyosānañāṇaṃ saṅkhāranimittavuṭṭhānato nibbānārammaṇaṃ siyā.
In the fruit-attainment process, however, since those defilements have been utterly eradicated by each respective path, these conformity-knowledges, being disinterested in suppressing defilements there, arise merely as preparatory actions for the Noble Ones to be endowed with the bliss of fruit-attainment. Thus, there is no possibility of them emerging from anything, for then their final knowledge might have Nibbāna as its object due to emerging from the conditioned sign.
Nhưng trong lộ trình quả định (phala-samāpatti-vīthi), các tuệ đó, vì các phiền não đã bị đoạn trừ bởi Đạo tương ứng, nên không còn bận tâm đến việc chế ngự phiền não ở đó, mà chỉ phát sinh như sự chuẩn bị cho sự hợp nhất của các bậc thánh với hạnh phúc quả định. Vì vậy, không có khả năng chúng thoát ly khỏi bất cứ điều gì, và do đó, tuệ cuối cùng của chúng không thể có Nibbāna làm đối tượng bằng cách thoát ly khỏi tướng hành.
Evañca katvā ‘‘sekkhassa attano phalasamāpattivaḷañjanatthāya udayabbayādivasena saṅkhāre sammasantassa vipassanāñāṇānupubbiyā phalameva uppajjati, na maggo’’ti idañca aṭṭhakathāvacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done so, this statement from the Commentaries, "For the Sekkha, who is contemplating conditioned phenomena by way of rise and fall, etc., for the purpose of experiencing his own fruit-attainment, only the fruit arises in sequence of insight-knowledges, not the path," becomes substantiated.
Và như vậy, lời dạy của Chú giải: "Đối với bậc Hữu học (sekkhassa) đang quán xét các hành theo phương diện sinh diệt v.v. để thọ hưởng quả định của chính mình, chỉ có quả phát sinh theo tuần tự của các tuệ quán, chứ không phải Đạo", cũng được chứng minh là đúng.
Tenāha ‘‘sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo’’ti.
Therefore, it is said, "For the Sekkha also, only the fruit arises, not the path."
Vì vậy, (văn bản) nói: "sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo" (ngay cả đối với bậc Hữu học, chỉ có quả phát sinh, chứ không phải Đạo).
Nibbānārammaṇe appanajjhānavasena yathāparicchinnakālaṃ nirantaraṃ phalacittasseva pavattanaṃ samāpajjanaṃ phalasamāpattīti āha ‘‘phalasamāpattivasena nirodhe cittaṃ appetī’’ti.
He says "he directs his mind to cessation by way of fruit-attainment" because fruit-attainment is the continuous arising of fruit-consciousness alone for a specified period, in the manner of appanā-jhāna, with Nibbāna as its object.
Việc tâm quả liên tục phát sinh trong khoảng thời gian đã được xác định, theo phương diện thiền an chỉ (appanā-jhāna) với Nibbāna làm đối tượng, được gọi là nhập định, quả định. Vì vậy, (văn bản) nói: "phalasamāpattivasena nirodhe cittaṃ appetī" (tâm nhập vào sự diệt tận bằng quả định).
Yadi anupubbavipassanānaṃ vasena phalasamāpattisamāpajjanaṃ, tena nīhārena sekkhassa uparimaggenāpi bhavitabbanti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘phalasamāpattininnatāyā’’tiādi.
If the attainment of fruit-attainment is by way of progressive insight, then by that reasoning, a Sekkha should also attain the higher path. With this objection in mind, it is said, "due to being inclined towards fruit-attainment," etc.
Nếu việc nhập quả định là theo phương diện các tuệ quán tuần tự, thì theo cách đó, bậc Hữu học cũng phải có Đạo cao hơn. Để giải đáp câu hỏi này, (văn bản) nói: "phalasamāpattininnatāya" (do khuynh hướng về quả định) v.v.
Tena aññoyeva vipassanācāro ariyamaggāvaho, añño phalasamāpattiāvahoti dasseti, svāyaṃ vipassanāya vibhāgo vutto eva.
Thereby, it shows that one course of insight leads to the Noble Path, and another leads to fruit-attainment; this distinction of insight has already been explained.
Do đó, sự thực hành vipassanā dẫn đến Thánh đạo là một điều khác, và sự thực hành vipassanā dẫn đến nhập quả là một điều khác – điều này được chỉ ra như vậy. Sự phân biệt vipassanā này đã được nói đến rồi.
Ye panāti abhayagirivāsino sandhāyāha.
But those, etc. refers to the dwellers of Abhayagiri.
Ye panā là nói đến những người Abhayagirivāsī.
Te hi maggaphalavipassanāya āloḷetvā vadanti.
For they speak confusingly about insight of path and fruit.
Quả thật, họ lẫn lộn vipassanā của đạo và quả rồi nói.
Teneva hi ‘‘evaṃ satī’’tiādi vuttaṃ.
That is why "if that is the case," etc., was said.
Chính vì vậy mà câu ‘‘evaṃ satī’’ (như vậy thì) và các câu khác đã được nói.
Arahā paccekabuddho bhavissati yadi itaratthāpi vipassanā tadatthāya saṃvatteyyāti adhippāyo.
The intention is: "an Arahant would become a Paccekabuddha" if insight also conduced to that purpose in other respects.
Ý nghĩa là nếu vipassanā có mục đích khác (ngoài quả) cũng dẫn đến mục đích đó (đạo) thì một A-la-hán có thể trở thành một vị Phật Độc Giác.
Pāḷivaseneva ca paṭikkhittanti ‘‘dasa gotrabhudhammā vipassanāvasena uppajjantī’’ti maggatthā phalatthā vipassanā visuṃ katvā pavattapāḷivaseneva tesaṃ vacanaṃ paṭikkhittantipi na gahetabbaṃ, aññathā ‘‘dasa gotrabhudhammā’’ti vacanaṃ virujjheyyāti.
And it is refuted by the Pali text itself; it should not be taken that their statement is refuted by the Pali text itself, which distinguishes between insights leading to the path and insights leading to the fruit, as stated in "The ten gotrabhu-dharmas arise by way of insight," otherwise the statement "the ten gotrabhu-dharmas" would be contradictory.
Pāḷivaseneva ca paṭikkhitta (bị bác bỏ bởi chính Pāḷi) – không nên hiểu rằng lời nói của họ bị bác bỏ bởi chính Pāḷi đã nói về mười pháp gotrabhū (chuyển tộc) phát sinh theo cách vipassanā, phân biệt vipassanā có mục đích đạo và vipassanā có mục đích quả; nếu không, lời nói ‘‘dasa gotrabhudhammā’’ (mười pháp gotrabhū) sẽ mâu thuẫn.
Idameva pana gahetabbanti vuttassevatthassa nigamanaṃ.
But only this should be taken is a conclusion of the meaning already stated.
Idameva pana gahetabba (chỉ nên chấp nhận điều này) là kết luận của ý nghĩa đã được nói.
Phalañcassātiādi mahaggatavipākānaṃ viya lokuttaravipākānañca kusalasarikkhatādassanaṃ.
And its fruit, etc. shows the similarity of supramundane results to wholesome deeds, just like mundane results.
Phalañcassā (và quả của nó) v.v. là sự chỉ ra rằng quả siêu thế cũng giống như thiện pháp, giống như quả của các pháp mahaggata (đại hành).
Jhānato sarikkhatādassaneneva cettha bojjhaṅgamaggaṅgavasenāpi sarikkhatā dassitāyevāti veditabbaṃ.
It should be understood that here, by showing the similarity to jhāna, the similarity by way of the factors of awakening (bojjhaṅga) and the path (maggaṅga) is also shown.
Cũng nên hiểu rằng ở đây, bằng cách chỉ ra sự tương đồng với thiền, sự tương đồng cũng được chỉ ra theo khía cạnh các chi giác ngộ (bojjhaṅga) và các chi đạo (maggaṅga).
865. Sabbānevetānīti rūpanimittādisabbāneva etāni ekato kāmaṃ na manasi karoti asambhavato.
865. All these means that one does not attend to all these, such as the visual image, etc., collectively, as it is impossible.
865. Sabbānevetānī (tất cả những điều này) – tất cả những điều này, như rūpanimitta (tướng sắc) v.v., không thể được quán tưởng cùng một lúc vì không thể xảy ra.
Sabbasaṅgāhikavasenāti anavasesapariyādānavasena.
By way of comprehensive inclusion means by way of encompassing everything without remainder.
Sabbasaṅgāhikavasenā (theo cách bao gồm tất cả) là theo cách bao gồm không còn sót lại.
Samudāyasaddā hi avayavesupi pavattanti, avayavabyatirekena ca samudāyo na labbhatīti avayavagatampi kiccaṃ samudāyavasena vuttaṃ.
For terms denoting an aggregate are also applied to its constituents, and an aggregate is not found apart from its constituents, so the function pertaining to the constituents is spoken of in terms of the aggregate.
Các từ chỉ tập hợp (samudāya) cũng được dùng cho các bộ phận (avayava), và tập hợp không thể có nếu không có các bộ phận; do đó, hành động liên quan đến các bộ phận cũng được nói theo cách tập hợp.
Tasmāti sabbesaṃ saṅkhāranimittānaṃ ekato manasikārābhāvato.
Therefore, because it is impossible to attend to all conditioned signs simultaneously.
Tasmā (do đó) là do không thể quán tưởng tất cả các tướng hành cùng một lúc.
Yasmā bhavaṅgacitte uppanne phalasamāpattito vuṭṭhito nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘yaṃ bhavaṅgassā’’tiādi.
Since one is said to have emerged from fruit-attainment when the bhavaṅga-consciousness arises, it is said, "that which is of the bhavaṅga," etc.
Vì khi tâm bhavaṅga (hộ kiếp) phát sinh, người ta được gọi là đã xuất khỏi phalasamāpatti (nhập quả), nên đã nói ‘‘yaṃ bhavaṅgassā’’ (cái gì của bhavaṅga) v.v.
Bhavaṅgassa ārammaṇaṃ nāma kammādi.
The object of bhavaṅga is karma, etc.
Ārammaṇaṃ bhavaṅgassa (đối tượng của bhavaṅga) là nghiệp (kamma) v.v.
Manasi karototi bhavaṅgasahagatena manasikārena manasi karoto, taṃ vā ārammaṇaṃ bhavaṅgamanasi karoto.
When attending means when attending with attention (manasikāra) accompanied by bhavaṅga, or when attending to that object in bhavaṅga.
Manasi karoto (khi tác ý) là khi tác ý bằng tác ý đi kèm với bhavaṅga, hoặc khi tác ý đối tượng đó trong bhavaṅga.
866. Phalassa phalameva vā anantaraṃ hoti purimassa purimassa pacchimaṃ pacchimaṃ.
866. The fruit itself is immediately contiguous to the fruit; the subsequent fruit to the preceding fruit.
866. Phalassa phalameva vā anantaraṃ hoti (quả này hoặc quả kia tiếp nối ngay sau quả kia) – quả sau tiếp nối ngay sau quả trước.
Bhavaṅgaṃ vā sabbapacchimassa.
Or bhavaṅga immediately after the very last (fruit).
Hoặc bhavaṅgaṃ (tâm hộ kiếp) tiếp nối ngay sau quả cuối cùng.
Phalānantaraṃ maggavīthiyaṃ, phalasamāpattiyañca.
Immediately after the fruit in the path-process and in the fruit-attainment.
Phalānantaraṃ (ngay sau quả) là trong lộ trình đạo (maggavīthi) và trong phalasamāpatti (nhập quả).
‘‘Yena phalena nirodhā vuṭṭhānaṃ hotī’’ti idaṃ phaluppattiyā nirodhā vuṭṭhānabhāvato vuttaṃ.
The statement "by which fruit there is emergence from cessation" is made because emergence from cessation occurs by the arising of the fruit.
Lời nói ‘‘Yena phalena nirodhā vuṭṭhānaṃ hotī’’ (nhờ quả mà có sự xuất khỏi diệt định) được nói vì sự phát sinh của quả là sự xuất khỏi diệt định.
Tanti nirodhāvuṭṭhānabhāvena vuttaṃ anāgāmiphalaṃ vā aggaphalaṃ vā.
That refers to the Anāgāmi-fruit or the Arahant-fruit, which is spoken of as emerging from cessation.
Taṃ (điều đó) là quả Anāgāmī (Bất Lai) hoặc quả A-la-hán (aggaphala) được nói là sự xuất khỏi diệt định.
Nevasaññānāsaññāyatanānantaranti nevasaññānāsaññāyatanassa kusalassa, kiriyassa vā anantaraṃ satipi sattāhātikkame vijātiyena antarikattā.
Immediately after the base of neither-perception-nor-non-perception means immediately after the wholesome or functional base of neither-perception-nor-non-perception, even if seven days have passed, due to being interrupted by a dissimilar dharma.
Nevasaññānāsaññāyatanānantara (ngay sau phi tưởng phi phi tưởng xứ) là ngay sau thiện pháp hoặc hành pháp của phi tưởng phi phi tưởng xứ, mặc dù có sự vượt qua bảy ngày, vì có sự gián đoạn bởi các pháp khác loại.
Paṭippassaddhadarathanti sabbaso passaddhakilesadarathaṃ.
Totally calmed torment means torment of defilements that is completely calmed.
Paṭippassaddhadaratha (những phiền não đã hoàn toàn an tịnh) là những phiền não đã hoàn toàn an tịnh.
Amatārammaṇanti nibbānārammaṇaṃ.
Having Nibbāna as its object means having Nibbāna as its object.
Amatārammaṇa (đối tượng bất tử) là đối tượng Nibbāna.
Subhanti asobhanatāya kilesassāpi abhāvato sobhanaṃ.
Auspicious means beautiful, because there is no defilement, not even a trace of ugliness.
Subha (thanh tịnh) là thanh tịnh vì không có cả một chút phiền não bất tịnh.
Taṇhāsaṅkhātaṃ lokāmisaṃ vantaṃ chaḍḍitaṃ etenāti vantalokāmisaṃ.
That by which the worldly allure, which is craving, has been vomited and abandoned, is called one who has vomited the worldly allure.
Vantalokāmisaṃ (đã nhổ bỏ mồi đời) là đã nhổ bỏ, đã vứt bỏ mồi đời, tức là tham ái.
Vūpasantakilesatāya, susantatāya ca santaṃ.
Calm because defilements are appeased and completely tranquil.
Santaṃ (an tịnh) là an tịnh vì các phiền não đã được làm cho lắng dịu và vì sự yên tĩnh tuyệt đối.
Yena dhammena yogato samaṇo nāma hoti, tassa ariyamaggasaṅkhātassa sāmaññassa phalanti sāmaññaphalaṃ.
The fruit of asceticism means the fruit of the ascetic state, which is the Noble Path, by being endowed with which one is called an ascetic (samaṇa).
Sāmaññaphalaṃ (quả Sa-môn) là quả của sự Sa-môn, tức là Thánh đạo, nhờ sự kết hợp với pháp đó mà người ta được gọi là Sa-môn (samaṇa).
Ojavantenāti sabhāvasampannena.
Full of essence means endowed with natural excellence.
Ojavantenā (với sức sống) là với bản chất tốt đẹp.
Sucināti kilesāsucivirahato parisuddhena.
Pure means utterly purified due to the absence of the impurity of defilements.
Sucinā (thanh tịnh) là hoàn toàn trong sạch vì không có sự ô uế của phiền não.
Sukhenāti anuttarasukhena.
With bliss means with unsurpassable bliss.
Sukhenā (với sự an lạc) là với sự an lạc vô thượng.
Abhisanditanti sabbaso lūkhabhāvāpagamanena sinehitaṃ.
Moistened means thoroughly moistened by the complete absence of harshness.
Abhisandita (được thấm nhuần) là được làm cho ẩm ướt, không còn khô khan chút nào.
Sātātisātenāti mahaggatasātato, lokuttarakusalasātato ca ativiya sātena madhurena.
Extremely sweet means exceedingly sweet, sweeter than the bliss of the mundane, and the bliss of supramundane wholesome deeds.
Sātātisātenā (với sự rất hoan hỷ) là với sự hoan hỷ và ngọt ngào vượt trội so với sự hoan hỷ của mahaggata (đại hành) và sự hoan hỷ của thiện pháp siêu thế.
Maggasukhatopi hi phalasukhaṃ santataratāya paṇītataraṃ.
For the bliss of fruit is more tranquil and more refined than even the bliss of the path.
Quả thật, sự an lạc của quả còn vi diệu hơn sự an lạc của đạo vì nó an tịnh hơn.
Amatena sammoditaṃ.
Blended with the Deathless.
Được hòa quyện với amatena (bất tử).
‘‘Madhuṃ viyā’’ti iminā sātātisātataṃyeva vibhāveti.
By "like honey", he explains the exceedingly sweet nature.
Với câu ‘‘Madhuṃ viyā’’ (như mật), điều này làm rõ thêm về sự rất hoan hỷ.
868. Anupubbanirodhavasenāti vipassanānugatā aṭṭha samāpattiyo ārohantena taṃtaṃpaṭipakkhanirodhamukhena tiṇṇaṃ saṅkhārānaṃ anupubbato nirodhavasena.
868. Anupubbanirodhavasenā (by way of progressive cessation): by progressively ascending the eight attainments which are accompanied by insight, by way of the cessation of their respective opposing factors, and by way of the progressive cessation of the three formations. The meaning is that the non-occurrence of mind and mental factors for a specifically determined period is the attainment of cessation.
868. Anupubbanirodhavasenā (theo cách diệt dần dần) là theo cách diệt dần dần ba hành (saṅkhāra) bằng cách đi lên tám samāpatti (nhập định) theo vipassanā, thông qua sự diệt trừ từng đối thủ.
Yathāparicchinnakālaṃ yā cittacetasikānaṃ appavatti, ayaṃ nirodhasamāpattīti attho.
The meaning is that the non-occurrence of mind and mental factors for a specifically determined period is the attainment of cessation.
Ý nghĩa là sự không phát sinh của tâm và các tâm sở trong một khoảng thời gian đã định, đó là diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti).
Ke samāpajjanti, ke na samāpajjantīti kāmaṃ samāpajjanasamatthā padhānatāya paṭhamaṃ pucchitā, tabbissajjanaṃ pana garubhāvato pacchā vissajjetuṃ asamāpajjanake tāva dassento ‘‘sabbepi…pe… na samāpajjantī’’ti āha yathā ‘‘vāmaṃ muñca, dakkhiṇaṃ gaṇhā’’ti.
Regarding the question, "Who attains and who does not attain?" those capable of attaining are, by virtue of their pre-eminence, asked first. The answer, however, due to its importance, is given later. Thus, to show those who do not attain first, it is stated: "Sabbepi…pe… na samāpajjantī (all… do not attain)," just as one might say, "release the left, take the right."
Ke samāpajjanti, ke na samāpajjantī (ai nhập, ai không nhập) – mặc dù những người có khả năng nhập định được hỏi trước vì sự ưu việt của họ, nhưng để giải thích điều đó sau vì tầm quan trọng của nó, trước tiên, để chỉ ra những người không thể nhập, đã nói ‘‘sabbepi…pe… na samāpajjantī’’ (tất cả… v.v… không nhập) giống như nói: "Hãy bỏ bên trái, nắm lấy bên phải".
Tattha ‘‘sabbepī’’ti idaṃ puthujjanādīnaṃ tiṇṇaṃ visesanaṃ.
Here, the word "sabbepi" (all) is an adjective for the three types of individuals: ordinary persons and so on.
Ở đó, ‘‘sabbepī’’ (tất cả) là tính ngữ của ba loại người phàm phu v.v.
Te hi aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ lābhinopi alābhino viya samādhismiṃ aparipūrakāritāya nirodhaṃ samāpajjituṃ na sakkonti.
For even if they have attained the eight attainments, they are unable to achieve cessation due to their inability to fully perfect concentration, just like those who have not attained them.
Quả thật, những người đó, dù đã đạt được tám samāpatti, cũng không thể nhập diệt định vì sự không hoàn hảo trong samādhi (định), giống như những người chưa đạt được.
Kāmacchandādisamucchindanena hi samādhismiṃ paripūrakāritā, na jhānādhigamamattena.
Indeed, the perfecting of concentration comes through the utter eradication of sensual desire and so on, not merely by the attainment of jhāna.
Quả thật, sự hoàn hảo trong samādhi là do sự đoạn trừ hoàn toàn dục tham v.v., chứ không chỉ do việc đạt được thiền định.
Anāgāmino, arahantoti ettha sukkhavipassakā ca anāgāmino, sukkhavipassakā ca arahantoti sukkhavipassakasaddo paccekaṃ yojetabbo.
In "Anāgāmino, arahanto" (non-returners, arahants), the word sukkhavipassakā (dry-insight practitioners) should be connected with each, meaning both dry-insight non-returners and dry-insight arahants.
Trong Anāgāmino, arahanto (Bất Lai và A-la-hán), từ sukkhavipassaka (thuần quán) nên được kết hợp riêng lẻ với Anāgāmī sukkhavipassaka và Arahant sukkhavipassaka.
Ubhayepi cete satipi vipassanābale samādhibalassa abhāvato nirodhaṃ na samāpajjanti.
Although both these types possess the power of insight, they do not attain cessation due to the lack of the power of concentration.
Cả hai loại người này, dù có sức mạnh vipassanā, cũng không nhập diệt định vì thiếu sức mạnh samādhi.
Anupubbavihārasambhavataññevettha samādhibalaṃ icchitabbaṃ.
Here, the power of concentration is desired only in the context of the arising of progressive abodes.
Ở đây, sức mạnh samādhi chỉ được mong muốn khi có khả năng an trú tuần tự (anupubbavihāra).
Purimakā pana tayo satipi samādhibale vipassanābalassa abhāvato, aparipuṇṇattā ca samāpajjituṃ na sakkonti.
However, the former three are unable to attain it because, even with the power of concentration, they lack the power of insight, or because it is not fully perfected.
Tuy nhiên, ba loại người trước đó, dù có sức mạnh samādhi, cũng không thể nhập định vì thiếu sức mạnh vipassanā và sự không hoàn hảo.
Aparipuṇṇatā cassa saṅkhārānaṃ na sammā parimadditattā.
And its imperfection is due to the formations not having been completely crushed.
Và sự không hoàn hảo của sức mạnh đó là do các hành chưa được nghiền nát đúng mức.
Aṭṭha samāpatti…pe… samāpajjantī’’ti vatvā tattha kāraṇaṃ pāḷivaseneva dassetuṃ ‘‘dvīhi balehī’’tiādi vuttaṃ.
After stating, "Aṭṭha samāpatti…pe… samāpajjantī (the eight attainments… attain)," the reason for this is given in the words of the Pāli canon itself, beginning with "dvīhi balehī" (by two powers).
Sau khi nói ‘‘Aṭṭha samāpatti…pe… samāpajjantī’’ (nhập tám samāpatti… v.v.), để chỉ ra lý do ở đó theo Pāḷi, đã nói ‘‘dvīhi balehī’’ (với hai sức mạnh) v.v.
Tayo ca saṅkhārānanti ettha tayoti sāmiatthe paccattavacanaṃ, tiṇṇanti attho.
In the phrase "tayo ca saṅkhārānaṃ" (and of the three formations), tayo (three) is in the possessive sense, meaning "of the three."
Trong Tayo ca saṅkhārāna (và ba hành), tayo là từ chỉ sở hữu cách, có nghĩa là của ba.
Ñāṇacariyāhīti ñāṇappavattīhi.
Ñāṇacariyāhi (by modes of knowledge): by the occurrences of knowledge.
Ñāṇacariyāhī (bằng các hành vi của tuệ) là bằng sự phát sinh của tuệ.
Nirodhasamāpattiyāti nirodhasamāpajjanāya ñāṇaṃ.
Nirodhasamāpattiyā (of the attainment of cessation): the knowledge for attaining cessation.
Nirodhasamāpattiyā (đối với diệt thọ tưởng định) là tuệ để đạt đến diệt thọ tưởng định.
Ayañca sampadāti ayaṃ baladvayasamannāgamādikā yathāvuttanirodhasamāpattiāvahā sampatti.
Ayañca sampadā (and this accomplishment): this accomplishment, beginning with the possession of two powers, leads to the aforementioned attainment of cessation.
Ayañca sampadā (và sự thành tựu này) là sự thành tựu này, tức là sự dẫn đến diệt thọ tưởng định đã nói, bắt đầu bằng sự đầy đủ hai sức mạnh.
Anāgāmikhīṇāsaveti anāgāmino ceva khīṇāsave ca.
Anāgāmikhīṇāsave (non-returners and arahants): those who are both non-returners and arahants.
Anāgāmikhīṇāsave (Bất Lai và A-la-hán đã diệt tận lậu hoặc) là những vị Bất Lai và những vị A-la-hán đã diệt tận lậu hoặc.
869. Samathabalanti kāmacchandādike paccanīkadhamme sametīti samatho, so eva paṭipakkhehi akampiyaṭṭhena balaṃ.
869. Samathabalaṃ (the power of tranquility): samatha (tranquility) is that which calms opposing factors such as sensual desire; that very samatha is bala (power) because it is unshakable by opposing factors. Vipassanā (insight) is that which sees in various ways, such as impermanence; that very vipassanā is bala in the manner described, hence vipassanābalaṃ (the power of insight).
869. Samathabalaṃ (sức mạnh tịnh chỉ) là samatha (tịnh chỉ) vì nó làm lắng dịu các pháp đối nghịch như dục tham v.v., và chính samatha đó là bala (sức mạnh) vì nó không bị lay chuyển bởi các đối thủ.
Aniccādivasena vividhehi ākārehi passatīti vipassanā, sā eva vuttanayena balanti vipassanābalaṃ.
Vipassanā (insight) is that which sees in various ways, such as impermanence; that very vipassanā is bala (power) in the manner described, hence vipassanābalaṃ (the power of insight).
Quán chiếu bằng nhiều cách khác nhau như vô thường, v.v., đó là vipassanā (tuệ quán). Chính vipassanā ấy, theo cách đã nói, là sức mạnh, nên gọi là vipassanābalaṃ (lực tuệ quán).
Nekkhammavasenā tiādīsu kāmacchandavikkhambhanassa nekkhammasaṅkappassa, alobhapadhānassa vā tathāpavattakusalacittuppādassa vasena cittassa ekaggatāsaṅkhāto yo avikkhepo, taṃ samathabalaṃ.
In Nekkhammavasenā (by way of renunciation) and so on, samathabalaṃ (power of tranquility) is the non-distraction of the mind, which is singleness of mind, achieved by means of the thought of renunciation that suppresses sensual desire, or by means of the production of wholesome mental states primarily rooted in non-greed occurring in that manner.
Trong các trường hợp như nekkhammavasenā (do sự ly dục), sự không phóng dật (avikkhepa) được gọi là sự nhất tâm (ekaggatā) của tâm, do sự trấn áp dục ái (kāmacchanda) bằng tư duy ly dục (nekkhammasaṅkappa), hoặc do sự sinh khởi của tâm thiện (kusalacittuppāda) như vậy với sự ưu thắng của vô tham (alobhapadhāna), đó là samathabalaṃ (lực tịnh chỉ).
Byāpādavikkhambhanassa abyāpādavitakkassa, adosapadhānassa vā tathāpavattakusalacittuppādassa vaseneva.
Similarly, by means of the thought of non-ill-will that suppresses ill-will, or by means of the production of wholesome mental states primarily rooted in non-hatred occurring in that manner.
Cũng vậy, do sự trấn áp sân hận (byāpāda) bằng tư duy vô sân (abyāpādavitakka), hoặc do sự sinh khởi của tâm thiện như vậy với sự ưu thắng của vô sân (adosapadhāna).
Thinamiddhavikkhambhikāya vibhūtaṃ katvā manasikaraṇena upaṭṭhitaālokasaññāya vasena.
By means of the sign of light that appears through the mind's vivid attention, suppressing sloth and torpor.
Do sự chú tâm làm cho hôn trầm, thụy miên (thinamiddha) bị trấn áp trở nên rõ ràng, bằng cách an trú tưởng ánh sáng (āloka saññā).
Uddhaccavikkhambhanassa avikkhepassa samādhānassa vasena.
By means of non-distraction, by means of concentration, which suppresses restlessness.
Do sự an định (samādhāna) của sự không phóng dật (avikkhepa) để trấn áp trạo cử (uddhacca).
Sakalamicchāvitakkavikkhambhanassa sikhāpattaānāpānassatisiddhapaṭinissaggānupassiassāsapassāsānaṃ vasena cittassa ekaggatāsaṅkhāto yo avikkhepo, taṃ samathabalanti atthayojanā.
The construction of the meaning is that samathabalaṃ (the power of tranquility) is the non-distraction, which is singleness of mind, achieved by means of the breaths of in-and-out mindfulness that have reached their peak, having suppressed all wrong thoughts and observing relinquishment.
Sự không phóng dật (avikkhepa) được gọi là sự nhất tâm của tâm, do hơi thở vào ra quán chiếu sự xả bỏ (paṭinissaggānupassī assāsapassāsānaṃ) đã thành tựu từ niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati) đạt đến đỉnh cao, trấn áp tất cả tà tư duy (micchāvitakka), đó là samathabalaṃ (lực tịnh chỉ) – đây là cách giải thích ý nghĩa.
Evaṃ upacārassa jhānassa vasena samathabalaṃ dassetvā idāni taṃ aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ vasena paṭipakkhehi anabhibhavanīyatāya ca balappattivasena dassetuṃ ‘‘paṭhamajjhānenā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the power of tranquility by way of access concentration and jhāna, it is now stated, beginning with "Paṭhamajjhānenā" (by the first jhāna), to show that power by way of the eight attainments and by way of its attainment of strength through being unovercomable by opposing factors.
Như vậy, sau khi trình bày lực tịnh chỉ (samathabalaṃ) bằng cách thiền cận định (upacāra jhāna), bây giờ để trình bày lực ấy bằng cách tám thiền chứng (samāpatti) và bằng cách không bị các đối nghịch chi phối, nên đã nói ‘‘paṭhamajjhānenā’’ (bằng thiền thứ nhất), v.v.
Tattha nīvaraṇeti nīvaraṇanimittaṃ nīvaraṇapaccayā.
Therein, nīvaraṇe (by hindrances): due to the sign of hindrances, due to the cause of hindrances.
Trong đó, nīvaraṇe (trong các triền cái) nghĩa là do nhân triền cái, do duyên triền cái.
Na kampati jhānasamaṅgipuggalo, jhānasampayuttasamādhi vā.
Na kampati (does not waver): the individual endowed with jhāna, or the concentration associated with jhāna, does not waver.
Na kampati (không lay động) là người thành tựu thiền (jhānasamaṅgī puggalo), hoặc là định tương ưng với thiền.
So hi visesato idha ‘‘samathabala’’nti adhippeto.
Indeed, that concentration is especially intended here as "the power of tranquility."
Vì định ấy được đặc biệt hiểu là samathabalaṃ (lực tịnh chỉ) ở đây.
Tathā hi kenaṭṭhena samathabalanti balaṭṭho pucchito.
Thus, it is asked, "Ken'aṭṭhena samathabalaṃ" (in what sense is it the power of tranquility?), inquiring about the meaning of bala (power).
Thật vậy, kenaṭṭhena samathabala (do ý nghĩa nào mà là lực tịnh chỉ) là câu hỏi về ý nghĩa của từ lực.
Uddhacceti uddhaccanimittaṃ.
Uddhacce (by restlessness): due to the cause of restlessness.
Uddhacce (trong trạo cử) nghĩa là do nhân trạo cử.
Uddhaccasahagatakileseti uddhaccena sampayuttamohaahirikādikilesahetu.
Uddhaccasahagatakilese (by defilements associated with restlessness): due to defilements such as delusion and shamelessness associated with restlessness.
Uddhaccasahagatakilese (trong các phiền não tương ưng với trạo cử) nghĩa là do các nhân phiền não như si, vô tàm, v.v., tương ưng với trạo cử.
Khandheti uddhaccasampayuttacatukkhandhanimittaṃ.
Khandhe (by aggregates): due to the four aggregates associated with restlessness.
Khandhe (trong các uẩn) nghĩa là do nhân bốn danh uẩn tương ưng với trạo cử.
Na kampatītiādīni aññamaññavevacanāni.
Na kampati (does not waver) and so on are synonyms for each other.
Các từ na kampatī (không lay động), v.v., là các từ đồng nghĩa với nhau.
Kampanaṃ vā ṭhānāpagamo.
Or kampanaṃ (wavering) is a departure from a stable state.
Hoặc kampanaṃ (sự lay động) là sự rời khỏi vị trí.
Calanaṃ paribbhamanaṃ.
Calanaṃ (shaking) is wandering about.
Calanaṃ (sự chuyển động) là sự xoay vòng.
Vedhanaṃ sandhāvanaṃ.
Vedhanaṃ (trembling) is darting about.
Vedhanaṃ (sự xuyên thấu) là sự chạy nhanh.
Uddhacce na kampati, uddhaccasahagatakilese na calati, uddhaccasahagatakkhandhe na vedhatīti vā yojetabbaṃ.
Or it should be construed as: it does not waver by restlessness, it does not shake by defilements associated with restlessness, it does not tremble by aggregates associated with restlessness.
Hoặc nên phối hợp ý nghĩa là: uddhacce (do trạo cử) không lay động, uddhaccasahagatakilese (do các phiền não tương ưng với trạo cử) không chuyển động, uddhaccasahagatakkhandhe (do các uẩn tương ưng với trạo cử) không xuyên thấu.
Uddhaccaggahaṇañcettha samathassa ujupaṭipakkhatāya tadabhibhavena balappattidassanatthaṃ.
And the mention of uddhacca (restlessness) here is to show the attainment of strength by overcoming it, as it is a direct opposite of samatha (tranquility).
Và việc đề cập đến trạo cử ở đây là để chỉ ra sự thành tựu sức mạnh bằng cách chế ngự nó, vì nó là đối nghịch trực tiếp của tịnh chỉ (samatha).
Tenetaṃ aṭṭhannampi samāpattīnaṃ sādhāraṇato kiccātisayadassanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, this demonstration of extraordinary activity should be understood as common to all eight attainments.
Do đó, điều này nên được xem là sự trình bày về sự siêu việt của chức năng chung cho cả tám thiền chứng.
Idaṃ samathabalanti yāyaṃ nekkhammādivasena laddhāya cittekaggatāya nīvaraṇādīhi akampanīyatā, tāni ca abhibhavitvā avaṭṭhānaṃ, idaṃ samathabalaṃ.
Idaṃ samathabalaṃ (this is the power of tranquility): this unshakeability by hindrances and so on, and this steadfastness gained by singleness of mind through renunciation and so on, which overcomes those hindrances, this is the power of tranquility.
Idaṃ samathabala (đây là lực tịnh chỉ) là sự không bị lay động bởi các triền cái, v.v., và sự an trú sau khi chế ngự chúng, do sự nhất tâm đã đạt được bằng cách ly dục, v.v., đó là lực tịnh chỉ.
Idāni vipassanābalaṃ niddisanto yasmā vipassanā saṅkhepato sattahi anupassanāhi saṅgahitā, tasmā tato tato samāpattito vuṭṭhāya tāsaṃ vasena anupassanā kātabbā, tattakeneva cettha anupassanākiccaṃ paripuṇṇaṃ hotīti ‘‘aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… paṭinissaggānupassanā vipassanābala’’nti sarūpato dassetvā puna tā heṭṭhā vuttanayena visayavibhāgena dassetuṃ ‘‘rūpe aniccānupassanā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in explaining the power of insight, since insight is briefly comprised of seven contemplations, having emerged from each attainment, contemplation should be made by way of these, and the function of contemplation is perfected by these alone. Thus, after presenting it in essence as "Aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ (contemplation of impermanence is the power of insight… contemplation of relinquishment is the power of insight)," it is again stated, beginning with "Rūpe aniccānupassanā" (contemplation of impermanence in form), to demonstrate them by distinguishing their objects in the manner mentioned below.
Bây giờ, khi trình bày lực tuệ quán (vipassanābalaṃ), vì tuệ quán được tóm gọn trong bảy sự quán chiếu (anupassanā), nên cần phải xuất khỏi thiền chứng này đến thiền chứng kia và thực hành sự quán chiếu theo các cách ấy. Và ở đây, chức năng quán chiếu được hoàn thành chỉ với bấy nhiêu đó, nên đã nói ‘‘aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… paṭinissaggānupassanā vipassanābala’’ (quán vô thường là lực tuệ quán... v.v... quán xả bỏ là lực tuệ quán) để trình bày theo bản chất. Sau đó, để trình bày các quán chiếu ấy theo cách phân loại đối tượng như đã nói ở dưới, nên đã nói ‘‘rūpe aniccānupassanā’’ (quán vô thường trong sắc), v.v.
Idhāpi paṭipakkhehi anabhibhavanīyatāva balaṭṭhoti dassetuṃ ‘‘kenaṭṭhena vipassanābala’’ntiādi āraddhaṃ.
Here too, to show that being unovercome by opposing factors is the meaning of bala (power), the section beginning with "Ken'aṭṭhena vipassanābalaṃ" (in what sense is it the power of insight?) is introduced.
Ở đây cũng vậy, để chỉ ra rằng sự không bị các đối nghịch chi phối chính là ý nghĩa của lực, nên đã bắt đầu bằng ‘‘kenaṭṭhena vipassanābala’’ (do ý nghĩa nào mà là lực tuệ quán), v.v.
Tattha avijjāyāti dvādasasu akusalacittuppādesu avijjānimittaṃ.
Therein, avijjāyā (by ignorance): due to the cause of ignorance among the twelve unwholesome mental states.
Trong đó, avijjāyā (do vô minh) nghĩa là do nhân vô minh trong mười hai tâm bất thiện (akusalacittuppāda).
Avijjāsahagatakileseti avijjāya sampayuttalobhadosādikilesavatthunimittaṃ.
Avijjāsahagatakilese (by defilements associated with ignorance): due to the basis of defilements such as greed and hatred associated with ignorance.
Avijjāsahagatakilese (trong các phiền não tương ưng với vô minh) nghĩa là do nhân các đối tượng phiền não như tham, sân, v.v., tương ưng với vô minh.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva.
The rest is easily understood, being in the manner previously described.
Phần còn lại rất dễ hiểu vì đã được nói theo cách ở dưới.
Avijjaggahaṇañcettha vipassanāya ujupaṭipakkhatāya tadabhibhavena balappattidassanatthaṃ.
And the mention of avijjā (ignorance) here is to show the attainment of strength by overcoming it, as it is a direct opposite of vipassanā (insight).
Và việc đề cập đến vô minh ở đây là để chỉ ra sự thành tựu sức mạnh bằng cách chế ngự nó, vì nó là đối nghịch trực tiếp của tuệ quán.
Tenetaṃ sattannampi anupassanānaṃ sādhāraṇato kiccātisayadassanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, this demonstration of extraordinary activity should be understood as common to all seven contemplations.
Do đó, điều này nên được xem là sự trình bày về sự siêu việt của chức năng chung cho cả bảy quán chiếu.
Idaṃ vipassanābalanti yāyaṃ aniccānupassanādivasena laddhassa vipassanāñāṇassa niccasaññādinimittaṃ akampanīyatā, tā ca abhibhavitvā avaṭṭhānaṃ, idaṃ vipassanābalaṃ.
Idaṃ vipassanābalaṃ (this is the power of insight): this unshakeability by the signs of permanence-perception and so on, and this steadfastness gained by the knowledge of insight through the contemplation of impermanence and so on, which overcomes those, this is the power of insight.
Idaṃ vipassanābala (đây là lực tuệ quán) là sự không bị lay động bởi nhân tưởng thường (niccasaññā), v.v., và sự an trú sau khi chế ngự chúng, do tuệ quán đã đạt được bằng cách quán vô thường, v.v., đó là lực tuệ quán.
Vitakkavicārā vacīsaṅkhārā vācaṃ saṅkharonti pavattentīti katvā.
Vitakkavicārā vacīsaṅkhārā (initial application and sustained application are verbal formations), because they form or produce speech.
Vitakkavicārā vacīsaṅkhārā (tầm và tứ là hành của lời nói) vì chúng tạo ra và làm phát sinh lời nói.
Tenāha ‘‘pubbe kho, āvuso visākha, vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindati, tasmā vitakkavicārā vacīsaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348).
That is why it is said: "Formerly, friend Visākha, having first thought and pondered, one then utters speech; therefore, vitakka and vicāra are verbal formations."
Do đó, Đức Phật đã nói: “Này hiền giả Visākha, trước hết, sau khi tầm (vitakketvā) và tứ (vicāretvā), sau đó mới phát ra lời nói (vācaṃ bhindati). Vì vậy, tầm và tứ là hành của lời nói (vacīsaṅkhāro).”
Te pana dutiyajjhāne vūpasantā hontīti āha ‘‘dutiyajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ti.
Since those verbal formations are appeased in the second jhāna, it is said: "The second jhāna… they are appeased."
Tuy nhiên, những điều đó (tầm và tứ) lắng dịu trong thiền thứ hai, nên đã nói ‘‘dutiyajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ (thiền thứ hai... v.v... lắng dịu).
Kāyena saṅkharīyantīti kāyasaṅkhārā, assāsapassāsā.
That which is produced by the body is kāyasaṅkhārā (bodily formation), namely in-breaths and out-breaths.
Kāyasaṅkhārā (hành của thân) là hơi thở vào và hơi thở ra, vì chúng được tạo ra bởi thân.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘assāsapassāsā kho, āvuso visākha, kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā, tasmā assāsapassāsā kāyasaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348).
For thus it has been said: "Indeed, friend Visākha, these phenomena, in-breaths and out-breaths, are bodily, bound up with the body; therefore, in-breaths and out-breaths are bodily formations."
Thật vậy, đã nói: “Này hiền giả Visākha, hơi thở vào và hơi thở ra là những pháp thuộc về thân, liên hệ với thân. Vì vậy, hơi thở vào và hơi thở ra là hành của thân.”
Te pana yasmā catutthajjhāne vūpasantā honti, tasmā āha ‘‘catutthajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ti.
Since these (bodily formations) are appeased in the fourth jhāna, it is said: "The fourth jhāna... they are appeased."
Tuy nhiên, vì chúng lắng dịu trong thiền thứ tư, nên đã nói ‘‘catutthajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ (thiền thứ tư... v.v... lắng dịu).
Cittena saṅkharīyantīti cittasaṅkhārā, saññā vedanā.
That which is produced by the mind is cittasaṅkhārā (mental formation), namely perception and feeling.
Cittasaṅkhārā (hành của tâm) là tưởng (saññā) và thọ (vedanā), vì chúng được tạo ra bởi tâm.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittappaṭibaddhā, tasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti (saṃ. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348).
For thus it has been said: "Perception and feeling are mental phenomena, bound up with the mind; therefore, perception and feeling are mental formations."
Thật vậy, đã nói: “Tưởng và thọ là những pháp thuộc về tâm, liên hệ với tâm. Vì vậy, tưởng và thọ là hành của tâm.”
Te pana yasmā nirodhaṃ samāpannassa vūpasamanti, tasmā vuttaṃ ‘‘saññāvedayita…pe… paṭippassaddhā hontī’’ti.
Since these (mental formations) are appeased for one who has attained cessation, it is said: "Perception and feeling… they are appeased."
Tuy nhiên, vì chúng lắng dịu đối với người nhập Diệt Thọ Tưởng Định (nirodha samāpatti), nên đã nói ‘‘saññāvedayita…pe… paṭippassaddhā hontī’’ (tưởng và thọ... v.v... lắng dịu).
Ñāṇacariyāsu vivaṭṭānupassanāggahaṇeneva tassa ādibhūtā sesānupassanāpi gahitāva honti tadavinābhāvato.
In the knowledge-activities (ñāṇacariyā), by taking up only the contemplation of rolling back (vivaṭṭānupassanā), the other initial contemplations are also included, because they are inseparable from it.
Trong các hành tướng của tuệ (ñāṇacariyā), chỉ cần nắm giữ quán chiếu thoát ly (vivaṭṭānupassanā) là đã bao hàm luôn các quán chiếu khác là khởi điểm của nó, vì chúng không thể tách rời.
Maggo ñāṇacariyā, phalasamāpatti ñāṇacariyāti maggaphalasamāpattīnaṃ ñāṇacariyābhāvavacanaṃ maggaphaladhammānaṃ ñāṇapadhānattā, ñāṇena vā indriyādhipatihetumaggapaccayādivasena sātisayapaccayabhūtena sesā maggaphaladhammā caritā pavattitāti katvā tathā vuttaṃ.
The statement that "the path is a knowledge-activity, the fruition-attainment is a knowledge-activity" means that path and fruition phenomena are prominent in knowledge, or it is said so because the other path and fruition phenomena are activated and proceed by knowledge, which acts as a special condition in terms of the faculty, dominance, cause, and path conditions.
Lời nói rằng Maggo ñāṇacariyā, phalasamāpatti ñāṇacariyā (Đạo là hành tướng của tuệ, quả thiền chứng là hành tướng của tuệ) là vì các pháp đạo và quả có tuệ là chính yếu, hoặc vì các pháp đạo và quả còn lại được tuệ thực hành và làm phát sinh, do tuệ là nhân duyên siêu việt như nhân duyên quyền, nhân duyên tăng thượng, nhân duyên nhân, nhân duyên đạo, v.v.
Samādhicariyāsupi eseva nayo.
The same method applies to the concentration-activities (samādhicariyā) too.
Trong các hành tướng của định (samādhicariyā) cũng theo cách này.
Imāhi soḷasahīti aṭṭhannaṃ anupassanānaṃ, aṭṭhannañca maggaphalañāṇānaṃ vasena imāhi soḷasahi ñāṇapavattīhi.
"By these sixteen" means by these sixteen occurrences of knowledge, being the eight contemplations (anupassanā) and the eight path-and-fruition knowledges.
Imāhi soḷasahī (bằng mười sáu điều này) nghĩa là bằng mười sáu sự vận hành của tuệ này, do tám quán chiếu và tám tuệ đạo quả.
Navahi samādhicariyāhīti aṭṭha samāpattiyo aṭṭha samādhicariyā, tāsaṃ upacārasamādhi upacārasamādhibhāvanāsāmaññena ekā samādhicariyāti evaṃ navahi samādhicariyāhi.
"By nine concentration-activities" means the eight attainments are eight concentration-activities, and their access concentration (upacārasamādhi) is one concentration-activity due to its commonality with the development of access concentration, thus by these nine concentration-activities.
Navahi samādhicariyāhi (bằng chín hành tướng của định) nghĩa là tám thiền chứng là tám hành tướng của định, và cận định (upacārasamādhi) của chúng là một hành tướng của định do sự tương đồng trong việc tu tập cận định. Như vậy là bằng chín hành tướng của định.
Tenāha ‘‘paṭhamajjhānaṃ samādhicariyā’’tiādi.
Therefore, it is said: "The first jhāna is a concentration-activity" and so on.
Do đó, đã nói ‘‘paṭhamajjhānaṃ samādhicariyā’’ (thiền thứ nhất là hành tướng của định), v.v.
Paṭhamajjhānapaṭilābhatthāya vitakko cātiādi nānāvajjanupacāravasena vuttanti daṭṭhabbaṃ, uparisamāpattīnampi upacārassa tatheva vuttattā.
"Initial application for the attainment of the first jhāna" and so on should be understood as being stated according to various modes of adverting and access, since the access for the higher attainments is also stated in the same way.
Cần hiểu rằng lời nói ‘‘paṭhamajjhānapaṭilābhatthāya vitakko cā’’ (tầm để đạt được thiền thứ nhất), v.v., được nói theo cách chú tâm và cận định khác nhau, vì cận định của các thiền chứng cao hơn cũng được nói theo cách tương tự.
Na hi ekāvajjane catutthajjhānādiupacāre pītiādayo sambhavanti.
For, joy and so forth cannot arise in a single adverting with the access to the fourth jhāna and so on.
Thật vậy, trong cận định của thiền thứ tư, v.v., với cùng một sự chú tâm, hỷ (pīti), v.v., không thể phát sinh.
Ettha ca ‘‘paṭhamajjhānapaṭilābhatthāyā’’tiādivacanena upacārasamādhissāpi pāripūrī icchitabbāti dasseti.
Here, by the phrase "for the attainment of the first jhāna" and so on, it is indicated that the completeness of even access concentration is desired.
Và ở đây, bằng lời nói ‘‘paṭhamajjhānapaṭilābhatthāyā’’ (để đạt được thiền thứ nhất), v.v., cho thấy rằng sự hoàn thiện của cận định cũng được mong muốn.
Kiṃ panettha samathabalasamādhicariyānaṃ nānattaṃ, kiṃ vā vipassanābalalokiyañāṇacariyānaṃ?
What is the difference here between the strength of tranquility and the concentration-activities? Or what is the difference between the strength of insight and the mundane knowledge-activities?
Vậy thì, có sự khác biệt gì giữa lực tịnh chỉ và hành tướng của định, hay giữa lực tuệ quán và hành tướng của tuệ thế gian?
Yathā samathabalepi ‘‘nekkhammavasenā’’tiādinā upacārasamādhinā saddhiṃ aṭṭhasu samāpattīsu appanāsamādhiyeva vutto, tathā samādhicariyāsu, vipassanābalalokiyañāṇacariyāsu ca vipassanāva vuttāti?
Just as in the strength of tranquility, only attainment concentration is mentioned for the eight attainments, along with access concentration "by way of renunciation" and so on, is insight alone mentioned in the concentration-activities and in the mundane knowledge-activities of the strength of insight?
Giống như trong samatha-bala (lực tịnh chỉ), với upacāra-samādhi (định cận định) được nói đến qua cụm từ “do phương tiện xuất ly” v.v., chỉ có appanā-samādhi (định an chỉ) được đề cập trong tám samāpatti (thiền chứng); vậy thì, trong samādhi-cariyā (hành định), và trong vipassanā-bala (lực quán) cùng lokiya-ñāṇa-cariyā (hành trí thế gian), chỉ có vipassanā (tuệ quán) được đề cập phải không?
Kiñcāpi vuttā, vivaṭṭānupassanā pana purecarañāṇādivipassanābale avuttā eva ñāṇacariyāsu vuttā.
Although mentioned, the contemplation of rolling back (vivaṭṭānupassanā), which was not mentioned in the insight strength of initial knowledges (purecarañāṇa), is mentioned in the knowledge-activities.
Mặc dù đã được đề cập, nhưng vivaṭṭānupassanā (quán chuyển biến) vốn không được đề cập trong vipassanā-bala (lực quán) như các ñāṇa (trí) đi trước v.v., lại được đề cập trong ñāṇa-cariyā (hành trí).
Apica paṭipakkhehi akampiyaṭṭho balaṭṭho, pañcannaṃ vasībhāvānaṃ vasena suciṇṇatā cariyaṭṭho, eteneva samathabalasamādhicariyānampi nānattaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, "strength" means the state of being unshaken by opponents, and "activity" means the state of being well-practiced by virtue of the five masteries (vasībhāva). By this very means, the difference between the strength of tranquility and the concentration-activities should be understood as having been explained.
Hơn nữa, balaṭṭho (nghĩa là lực) là trạng thái không bị lung lay bởi các đối nghịch, cariyaṭṭho (nghĩa là hành) là sự thực hành thuần thục do sức mạnh của năm sự thành thục (vasībhāva); chính bởi điều này mà sự khác biệt của samatha-bala (lực tịnh chỉ) và samādhi-cariyā (hành định) cũng đã được giải thích.
Vasībhāvatā paññāti ettha vaso etassa atthīti vasī, tassa bhāvo vasībhāvo, sā eva vasībhāvatā.
In the phrase "vasībhāvatā paññā" (mastery is wisdom), "vasī" (master) is one who has control over this (phenomenon); "vasībhāva" is the state of being a master, and that very state is "vasībhāvatā".
Trong cụm từ Vasībhāvatā paññā (Trí tuệ là sự thành thục), ‘vasī’ là người có quyền năng, ‘vasībhāva’ là trạng thái của người có quyền năng, và ‘vasībhāvatā’ chính là trạng thái đó.
‘‘Vasiyo’’ti pana pāḷiyaṃ itthiliṅgavasena vuttattā tāyo dassetuṃ ‘‘vasīti pañca vasiyo’’tiādi vuttaṃ.
However, because "vasīyo" (masteries) is used in the feminine gender in the Pāḷi text, to show these, it is said: "vasī means five masteries" and so on.
Tuy nhiên, vì trong Pāli từ “vasiyo” được nói theo giống cái, nên để chỉ rõ các vasī (sự thành thục) đó, đoạn “vasīti pañca vasiyo” (năm sự thành thục) v.v. đã được nói đến.
Tattha jhānaṃ āvajjantassa nirantaraṃ jhānaṅgesu cittappavattanasamatthatā āvajjanavasī.
Among these, mastery in adverting (āvajjanavasī) is the ability to direct the mind continuously to the jhāna factors for one who is adverting to the jhāna.
Trong đó, khả năng làm cho tâm liên tục vận hành trong các chi thiền khi quán xét thiền là āvajjanavasī (sự thành thục trong quán xét).
Samāpajjitukāmassa sīghaṃ jhānaṃ samāpajjanasamatthatā samāpajjanavasī.
Mastery in attainment (samāpajjanavasī) is the ability to swiftly attain jhāna for one who desires to attain it.
Khả năng nhập thiền nhanh chóng khi muốn nhập thiền là samāpajjanavasī (sự thành thục trong nhập thiền).
Accharāmattaṃ vā katipayaccharāmattaṃ vā khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ samatthatā adhiṭṭhānavasī.
Mastery in determination (adhiṭṭhānavasī) is the ability to maintain the jhāna for a snap of the fingers or for a few snaps of the fingers.
Khả năng duy trì thiền trong một khoảnh khắc bằng một cái búng tay hoặc vài cái búng tay là adhiṭṭhānavasī (sự thành thục trong an trụ).
Tatheva lahuṃ vuṭṭhātuṃ samatthatā vuṭṭhānavasī.
Similarly, mastery in emergence (vuṭṭhānavasī) is the ability to emerge quickly.
Tương tự, khả năng xuất thiền nhanh chóng là vuṭṭhānavasī (sự thành thục trong xuất thiền).
Paccavekkhaṇavasī pana āvajjanavasiyā eva sijjhati.
Mastery in reviewing (paccavekkhaṇavasī) is achieved by mastery in adverting itself.
Còn paccavekkhaṇavasī (sự thành thục trong quán xét lại) thì chỉ thành tựu nhờ āvajjanavasī.
Paccavekkhaṇajavanāneva hi tattha āvajjanānantarānīti.
For, the review-impulsions (paccavekkhaṇajavanā) are immediately subsequent to adverting in that case.
Vì các javana (tốc hành tâm) quán xét lại (paccavekkhaṇa) chính là những tâm liền sau āvajjanā (quán xét).
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana heṭṭhā āgato eva.
This is the brief explanation here; the detailed explanation has already been given below.
Đây là tóm tắt về điều này, còn phần giải thích chi tiết đã được trình bày ở dưới.
Ayañca vasībhāvo samādhicariyānaṃ vasena vutto.
And this mastery has been stated with reference to the concentration-activities.
Và vasībhāva (sự thành thục) này được nói đến theo samādhi-cariyā (hành định).
Ñāṇacariyāsu pana lokuttarānaṃ ñāṇacariyānaṃ vasībhāvāpādanakiccaṃ nāma natthi.
However, regarding the knowledge-activities, there is no such task as bringing about mastery for the supramundane knowledge-activities.
Tuy nhiên, trong ñāṇa-cariyā (hành trí), không có việc gọi là tạo ra sự thành thục cho các ñāṇa-cariyā siêu thế.
Paṭipakkhassa suvihatattā sabhāvasiddho tattha vasībhāvo, lokiyānaṃ pana paguṇabalavabhāvāpādanena vasībhāvo labbhateva.
Mastery in that case is naturally accomplished due to the thorough eradication of the opponent; but for mundane knowledge-activities, mastery is certainly obtained by achieving a state of readiness and strength.
Ở đó, sự thành thục là tự nhiên có được do đã diệt trừ hoàn toàn các đối nghịch; còn đối với các ñāṇa-cariyā thế gian, sự thành thục có được nhờ việc làm cho chúng trở nên thuần thục và mạnh mẽ.
870. Ukkaṭṭhaniddesoti anavasesaniddeso.
870. "Ukkaṭṭhaniddeso" means a complete explanation.
870. Ukkaṭṭhaniddeso (sự trình bày tối thượng) có nghĩa là sự trình bày không còn sót lại.
Cuddasahi ñāṇacariyāhi hoti aggamaggaphalānaṃ anadhigatattāti.
It occurs with fourteen knowledge-activities because the highest path and fruitions have not yet been attained.
Hoti cuddasahi ñāṇacariyāhi (có mười bốn hành trí) là vì các aggamagga (đạo tối thượng) và aggaphala (quả tối thượng) chưa được chứng đắc.
Yadi evanti yadi ukkaṭṭhaniddesavasena ‘‘soḷasahi ñāṇacariyāhī’’ti vuttaṃ, tato avakaṃsavasenapi icchitabbaṃ, evaṃ sante kiṃ na hoti nirodhasamāpajjananti adhippāyo.
"If so," means if "with sixteen knowledge-activities" was stated as an exhaustive explanation, then it should also be desired by way of reduction; in that case, "why does not" the attainment of cessation occur? — this is the intention.
Yadi evaṃ (Nếu vậy) có nghĩa là nếu đã nói “với mười sáu hành trí” theo cách trình bày tối thượng, thì cũng phải mong muốn theo cách trình bày hạ liệt; evaṃ (như vậy) thì kiṃ na hoti (tại sao lại không có) sự nhập diệt tận định? Đó là ý nghĩa.
Pañca kāmaguṇā vatthubhūtā etassa santīti pañcakāmaguṇiko, kāmarāgo.
That which has the five sense-objects as its basis is pañcakāmaguṇiko (having five strands of sensuality), which is sensual lust (kāmarāga).
Pañcakāmaguṇiko (có năm dục lạc) là người có năm dục lạc làm đối tượng, tức là dục ái.
Appahīnattā asamucchinnattā.
"Due to not being abandoned" means due to not being uprooted.
Appahīnattā (chưa được đoạn trừ) có nghĩa là chưa được diệt tận.
Na hi kāmarāgassa vikkhambhanappahānamattaṃ nirodhassa adhiṭṭhānaṃ bhavituṃ sakkoti.
For, merely the abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna) of sensual lust cannot be a basis for cessation.
Thật vậy, chỉ sự đoạn trừ bằng cách trấn áp dục ái không thể là nền tảng cho diệt tận định.
Tasmāti samādhipāripanthikassa kāmarāgassa supahīnattā.
"Therefore" means due to the complete abandonment of sensual lust, which is an obstacle to concentration.
Tasmā (Do đó) là vì dục ái, chướng ngại của samādhi, đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Etena kāmaṃ maggaphalañāṇacariyā lokiyañāṇasamādhicariyā viya nirodhasamāpajjane sarūpena na viniyujjanti tadā appavattanato, tassa tassa pana paṭipakkhassa samucchindanena balacariyānaṃ visesapaccayatāya nirodhasamāpattiyā adhiṭṭhānaṃ hotīti dasseti.
By this, it is shown that although the path and fruition knowledge-activities, like mundane knowledge and concentration-activities, do not directly participate in the attainment of cessation at that time because they do not occur then, yet by the uprooting of their respective opponents, they become a special condition for the attainment of cessation by virtue of being strengths and activities.
Điều này cho thấy rằng, mặc dù các ñāṇa-cariyā (hành trí) của đạo và quả không trực tiếp tham gia vào việc nhập diệt tận định như ñāṇa-cariyā thế gian và samādhi-cariyā (hành định) vì chúng không vận hành vào lúc đó, nhưng chúng vẫn là nền tảng cho diệt tận định do sự đoạn trừ hoàn toàn các đối nghịch tương ứng, làm nhân đặc biệt cho các bala (lực) và cariyā (hành).
Esāti anāgāmī.
"This" refers to an Anāgāmī.
Esā (Vị này) là Anāgāmī (Bất Lai).
Idañhi ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassā’’tiādivacanaṃ anāgāminova nirodhā vuṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘nevasaññānāsaññāyatanakusala’’nti (paṭṭhā. 1.1.417) vacanato, aññathā ‘‘nevasaññānāsaññāyatanakiriyā’’ti (paṭṭhā. 1.1.417) vucceyya.
For this statement, "when one emerges from cessation" and so on, refers to the Anāgāmī's emergence from cessation, according to the teaching "wholesome state of the sphere of neither-perception-nor-non-perception"; otherwise, it would have been stated as "functional state of the sphere of neither-perception-nor-non-perception."
Thật vậy, lời nói “khi xuất khỏi diệt tận định” v.v. được nói để chỉ sự xuất khỏi diệt tận định của chỉ riêng vị Anāgāmī, theo lời dạy “nevasaññānāsaññāyatanakusalaṃ” (tâm thiện của phi tưởng phi phi tưởng xứ); nếu không, sẽ phải nói “nevasaññānāsaññāyatanakiriyā” (tâm duy tác của phi tưởng phi phi tưởng xứ).
871. ‘‘Pañcavokārabhave’’ti kasmā vuttaṃ, nanu catuvokārabhavepi arūpajjhānavasena yathārahaṃ anupubbasamāpatti labbhatīti?
871. "In the five-constituent existence" — why is this said? Is it not that in the four-constituent existence (catuvokārabhava) also, the progressive attainments are obtained appropriately by way of the immaterial jhānas?
871. Tại sao lại nói “Pañcavokārabhave” (trong cõi ngũ uẩn)? Chẳng phải trong cõi tứ uẩn (catuvokārabhave) cũng có thể đạt được các anupubbasamāpatti (thứ tự thiền chứng) tương ứng theo thiền vô sắc (arūpajjhāna) sao?
Kāmaṃ labbhati, sā pana ‘‘anupubbasamāpattī’’ti na vuccati ekadesabhāvato.
Indeed, they are obtained, but that (immaterial attainment) is not called "progressive attainment" because it is only a partial (single) instance.
Đúng là có thể đạt được, nhưng thiền đó không được gọi là “anupubbasamāpatti” vì nó chỉ là một phần.
Aṭṭhasamāpattivaseneva ca ‘‘anupubbasamāpattī’’ti vuccatīti dassento āha ‘‘paṭhamajjhānādīnaṃ uppatti natthī’’ti.
And to show that "progressive attainment" is only used in reference to the eight attainments, it is said: "there is no arising of the first jhāna and so on."
Để chỉ rõ rằng chỉ có tám samāpatti (thiền chứng) mới được gọi là “anupubbasamāpatti”, nên đã nói “paṭhamajjhānādīnaṃ uppatti natthī” (không có sự sinh khởi của sơ thiền v.v.).
Vatthussa abhāvāti hadayavatthuno abhāvāti vadanti, karajakāyasaṅkhātassa pana vatthuno abhāvāti attho.
"Due to the absence of a basis" — some say it is due to the absence of the heart-basis (hadayavatthu), but the meaning is due to the absence of a basis called the physical body (karajakāya).
Vatthussa abhāvā (do không có nền tảng) có nghĩa là do không có hadayavatthu (nền tảng tim), người ta nói như vậy; nhưng ý nghĩa là do không có nền tảng được gọi là karajakāya (thân thể vật chất).
Yadi hi āruppe nirodhaṃ samāpajjeyya, cittacetasikānaṃ, aññassa ca kassaci abhāvato apaññattikova bhaveyya anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutasadiso.
If one were to attain cessation in the formless realm, due to the absence of mind and mental factors, and of any other phenomenon, it would be unapprehendable, similar to one who has attained complete Nibbāna with the element of Nibbāna without remainder of aggregates.
Nếu một người nhập diệt tận định trong cõi vô sắc (āruppa), thì do không có citta (tâm) và cetasika (tâm sở), cũng như không có bất kỳ thứ gì khác, người đó sẽ trở nên không thể được chỉ định, giống như một người đã nhập Niết bàn với yếu tố Niết bàn không còn dư sót (anupādisesa-nibbāna-dhātu).
Kiñcāyaṃ upādāya nirodhaṃ samāpannoti vucceyya, kiṃ vā etāya vatthucintāya.
Moreover, by grasping what could this person be called one who has attained cessation? Or what would be the purpose of contemplating this base?
Và người này sẽ được gọi là đã nhập diệt tận định dựa vào điều gì? Và việc suy nghĩ về nền tảng này có ích lợi gì?
Aṅgavekallatova natthi āruppe nirodhasamāpattisamāpajjanaṃ.
It is solely due to the deficiency of components that the attainment of cessation is not possible in the formless realm.
Chỉ vì sự thiếu sót của các chi phần mà không có sự nhập diệt tận định trong cõi vô sắc.
872. Saṅkhārānaṃ pavattibhedeti saṅkhatadhammānaṃ khaṇe khaṇe uppajjane, bhijjane ca, tesaṃ vā kusalādibhedabhinne yathārahaṃ tīhi dukkhatāhi upaddute pavattivibhāge.
“The various modes of conditioned phenomena” refers to the momentary arising and dissolving of conditioned phenomena, or to the different modes of their occurrence, afflicted by the three forms of suffering, varying according to whether they are wholesome and so forth.
872. Saṅkhārānaṃ pavattibhede (trong sự khác biệt của sự vận hành của các hành) có nghĩa là trong sự sinh khởi và hoại diệt từng khoảnh khắc của các pháp hữu vi, hoặc trong sự vận hành khác biệt của chúng, bị ba khổ chi phối tương ứng, được phân loại theo thiện v.v.
Cittacetasikavigamehi rūpadhammesu labbhamānāpi saṅkhāradukkhatā abbohārikataṃ āpajjati.
Even if the suffering of conditioned phenomena were to be found in material phenomena when mind and mental factors cease, it would become uncommunicable.
Ngay cả khi saṅkhāra-dukkhatā (khổ hành) được tìm thấy trong các pháp sắc (rūpadhamma) do sự vắng mặt của tâm và tâm sở, nó cũng trở nên không thể được gọi tên.
Ukkaṇṭhitvāti nibbinditvā.
“Being disgusted” means being dispassionate.
Ukkaṇṭhitvā (chán ghét) có nghĩa là nhàm chán.
Nibbānaṃ patvāti anupādisesanibbānaṃ patvā viya.
“Having attained Nibbāna” means as if having attained Nibbāna without remainder of aggregates.
Nibbānaṃ patvā (đã đạt Niết bàn) có nghĩa là như đã đạt đến Niết bàn không còn dư sót.
Sukhanti niddukkhaṃ.
“Happiness” means freedom from suffering.
Sukhaṃ (hạnh phúc) có nghĩa là không có khổ đau.
873. Samathavipassanāvasenāti yuganaddhānaṃ viya aññamaññūpakāritāya sahitānaṃ vasena.
“By means of tranquility and insight” means by means of them being yoked together, as it were, and mutually beneficial.
873. Samathavipassanāvasena (do tịnh chỉ và quán) có nghĩa là do sự kết hợp của chúng, hỗ trợ lẫn nhau như một cặp.
Ussakkitvāti ukkaṃsaṃ patvā yāva nevasaññānāsaññāyatanā, yāva ca anulomañāṇā āruhitvā.
“Having risen up” means having reached an elevated state up to the neither-perception-nor-non-perception attainment, and having ascended up to the adaptive knowledge.
Ussakkitvā (tiến lên) có nghĩa là đã đạt đến đỉnh cao, đã tiến lên đến phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) và đến anuloma-ñāṇa (thuận thứ trí).
Nirodhayatoti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitvā taṃ nirodhentassa.
“Causing cessation” refers to one who, having entered the attainment of neither-perception-nor-non-perception, causes its cessation.
Nirodhayato (khi làm cho diệt) có nghĩa là khi nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ và làm cho nó diệt.
Aññassa kassacipi cittassa anuppajjanena evamassā nirodhasamāpattiyā samāpajjanaṃ hoti.
Due to the non-arising of any other mind, this attainment of cessation occurs.
Do không có bất kỳ tâm nào khác sinh khởi, evamassā (đây là cách) samāpajjanaṃ hoti (nhập diệt tận định).
‘‘Yo hī’’tiādinā ‘‘samathavipassanāvasenā’’ti vuttamevatthaṃ byatirekamukhena vivarati.
With "Whoever...", the meaning stated as "by means of tranquility and insight" is explained through the method of exclusion.
Với cụm từ “Yo hī” v.v., ý nghĩa đã được nói là “do tịnh chỉ và quán” được giải thích theo cách phủ định.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati taduddhaṃ suddhasamathavipassanāya abhāvato.
“He remains having reached the attainment of neither-perception-nor-non-perception” because there is no pure tranquility and insight above that.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati (đạt đến thiền chứng phi tưởng phi phi tưởng xứ và an trụ) là vì không có tịnh chỉ và quán thuần túy ở trên đó.
Yo vipassanāvaseneva ussakkati sace ariyo phalasamāpattatthiko, so attano phalasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati.
If that noble one desires the attainment of fruition, and “who ascends by means of insight alone,” he “remains having reached his own attainment of fruition.”
Yo vipassanāvaseneva ussakkati (người nào tiến lên chỉ bằng quán), nếu là một vị Thánh muốn nhập quả định (phalasamāpatti), thì vị ấy phalasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati (đạt đến quả định của mình và an trụ).
Atha puthujjano, sekho vā maggatthiko tāya ce vipassanāya maggaṃ patvā phale ṭhito, sopi phalasamāpattiṃ patvā tiṭṭhaticceva vuccati.
If it is an ordinary person or a learner who desires the path, and having reached the path through that insight, he abides in fruition, he too is said to remain having reached the attainment of fruition.
Còn nếu là một phàm nhân hoặc một bậc hữu học muốn đạt đạo, nếu đã đạt đạo và an trụ trong quả nhờ quán đó, thì vị ấy cũng được gọi là đã đạt đến quả định và an trụ.
Soti ubhayavasena paṭipanno.
“He” refers to one who has practiced by both means.
So (vị ấy) là người đã thực hành theo cả hai phương pháp.
Tanti nirodhasamāpattiṃ.
“That” refers to the attainment of cessation.
Taṃ (điều đó) là diệt tận định.
874. Yena phaladvayasamannāgamādinā nirodhaṃ samāpajjituṃ samattho hoti, so vidhi pageva vibhāvitoti samāpajjanākārameva dassento ‘‘katabhattakicco’’tiādimāha.
The method by which one is capable of attaining cessation, such as through the conjunction of the two fruitions, has already been explained. Therefore, to show only the manner of attainment, he says: “having completed his meal,” and so forth.
874. Phương pháp mà nhờ đó người ta có thể nhập diệt tận định, chẳng hạn như nhờ sự đầy đủ của hai quả, đã được giải thích từ trước; vì vậy, để chỉ rõ cách nhập định, đoạn “katabhattakicco” (đã hoàn thành việc ăn uống) v.v. đã được nói.
Tañhi sabbāsampi bhāvanānaṃ sādhāraṇaṃ pubbakiccaṃ.
For this is a common preliminary duty for all spiritual developments.
Vì đó là việc sơ khởi chung cho tất cả các sự tu tập.
Tattha saṅkhāreti tasmiṃ paṭhamajjhāne, paṭhamajjhānacittuppāde vā saṅkhāre.
“Conditioned phenomena therein” refers to the conditioned phenomena in that first jhāna, or in the arising of the first jhāna consciousness.
Tattha saṅkhāre (các hành ở đó) có nghĩa là các hành trong sơ thiền đó, hoặc trong tâm sinh khởi của sơ thiền.
‘‘Vipassatī’’ti vuttaṃ, kīdisī panettha vipassanā icchitabbāti taṃ niddhāraṇatthaṃ ‘‘vipassanā panesā’’tiādinā tameva vipassanaṃ tidhā bhinditvā dasseti.
It is said “he discerns.” What kind of insight is desired here? To determine this, he describes that insight by dividing it into three kinds with “This insight, however,” and so forth.
Đã nói “vipassatī” (quán chiếu), vậy quán chiếu như thế nào là điều mong muốn ở đây? Để xác định điều đó, đoạn “vipassanā panesā” (quán chiếu này) v.v. đã được nói để phân chia quán chiếu đó thành ba loại.
Mandā ce vipassanā, dandhābhiññaṃ maggaṃ sādheti.
If the insight is dull, it brings about a path with slow direct knowledge.
Nếu quán chiếu mandā (yếu), thì nó dẫn đến đạo với sự chứng ngộ chậm chạp.
Tikkhā ce, khippābhiññanti ayaṃ mandatikkhatāya viseso.
If it is sharp, it brings about quick direct knowledge—this is the distinction between dullness and sharpness.
Nếu tikkhā (sắc bén), thì nó dẫn đến sự chứng ngộ nhanh chóng; đây là sự khác biệt giữa yếu và sắc bén.
Lakkhaṇappattā pana vipassanā maggassa paccayo hotiyevāti imamatthaṃ dassento āha ‘‘saṅkhāra…pe… hotiyevā’’ti.
To show this meaning, that insight, having reached its characteristic, is indeed a condition for the path, he says, “conditioned phenomena… indeed is.”
Để chỉ ra ý nghĩa này, rằng vipassanā đã đạt đến các đặc tính (lakkhaṇa) là nhân duyên của con đường (magga), Ngài nói: “saṅkhāra…pe… hotiyevā”.
Tikkhāva vaṭṭati saṅkhārārammaṇepi sati sabbasaṅkhārehi vivaṭṭanākāreneva pavattanato, maggo viya visaṅkhāragatassa phalassa paccayabhāvato ca.
“Only sharp insight is fitting” because, even with conditioned phenomena as its object, it proceeds only in the manner of turning away from all conditioned phenomena, and because it is a condition for fruition that has gone beyond conditioned phenomena, like the path.
Chỉ có vipassanā sắc bén là phù hợp, vì nó vận hành bằng cách thoát ly khỏi tất cả các saṅkhāra, ngay cả khi các saṅkhāra là đối tượng, và vì nó là nhân duyên cho quả vị đã đạt đến vô-saṅkhāra (Nibbāna), giống như con đường (magga).
Tenāha ‘‘maggabhāvanāsadisā’’ti.
Therefore, it is said, “similar to the development of the path.”
Do đó, Ngài nói: “giống như sự phát triển của con đường”.
Yasmā atimandā samathādikā saṅkhārānaṃ nirodhane asamatthā samathaniṭṭhā hoti, atitikkhā ñāṇādikā sātisayaṃ saṅkhāresu dosadassane phalasamāpattiniṭṭhā hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘nātimandanātitikkhā vaṭṭatī’’ti.
Since excessively dull insight, which is predominant in tranquility, is incapable of stopping conditioned phenomena and culminates in tranquility, and excessively sharp insight, which is predominant in wisdom, culminates in the attainment of fruition due to seeing the faults in conditioned phenomena to an extreme degree, it is said, “neither too dull nor too sharp is fitting.”
Bởi vì vipassanā quá yếu kém, ưu tiên samatha, không có khả năng làm chấm dứt các saṅkhāra, và có kết thúc ở samatha; còn vipassanā quá sắc bén, ưu tiên trí tuệ (ñāṇa), có kết thúc ở sự chứng đắc quả vị (phalasamāpatti) do thấy lỗi lầm (dosa) trong các saṅkhāra một cách đặc biệt, do đó đã nói: “không quá yếu kém, không quá sắc bén là phù hợp”.
Esa nirodhasamāpajjanako.
“This one” is the attainer of cessation.
Esa (người này) là người nhập Diệt Thọ Định (nirodhasamāpatti).
Te saṅkhāreti te paṭhamajjhānasaṅkhāre.
“Those conditioned phenomena” refers to those conditioned phenomena of the first jhāna.
Te saṅkhāre (các hành ấy) là các saṅkhāra của sơ thiền.
‘‘Tathevā’’ti iminā ‘‘nātimandāya nātitikkhāyā’’ti imamatthaṃ ākaḍḍhati.
By “likewise,” this passage draws in the meaning of “neither too dull nor too sharp.”
Với từ “tathevā” (cũng vậy), Ngài kéo ý nghĩa “không quá yếu kém, không quá sắc bén” vào đây.
Esa nayo sesesupi.
This is the method in the remaining cases as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
‘‘Ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha saṅkhāre tatheva vipassatī’’ti vattabbaṃ, heṭṭhā vuttanayattā pana taṃ avatvā ‘‘catubbidhaṃ pubbakiccaṃ karoti’’cceva vuttanti keci, taṃ tesaṃ matimattaṃ.
It should be said, “Having entered the sphere of nothingness and arisen, he discerns the conditioned phenomena there likewise.” However, some say that because it was stated earlier, that was omitted, and only “he performs the four kinds of preliminary duties” was said. This is merely their opinion.
Một số người nói rằng lẽ ra phải nói: “Sau khi nhập Vô Sở Hữu Xứ (Ākiñcaññāyatana) và xuất định, người ấy cũng quán sát các saṅkhāra ở đó theo cách tương tự”, nhưng vì đã nói theo cách dưới đây, nên không nói điều đó mà chỉ nói: “thực hiện bốn loại công việc chuẩn bị (pubbakicca)”. Đó chỉ là ý kiến của họ.
Vipassanācārato hi samādhicāro, tasmā samāpattito vuṭṭhāya pubbakiccaṃ kātabbaṃ.
For the development of concentration takes precedence over the practice of insight. Therefore, having arisen from the attainment, the preliminary duties should be performed.
Thật vậy, sự phát triển của samādhi (định) được ưa thích hơn sự phát triển của vipassanā (tuệ quán), do đó, sau khi xuất định, công việc chuẩn bị phải được thực hiện.
Tathā hi paratopi ‘‘ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya imaṃ pubbakiccaṃ katvā’’tiādiṃ (visuddhi. 2.879) vakkhati, na pana ‘‘tattha saṅkhāre tatheva vipassitvā’’ti.
Indeed, further on, it will be said, “Having entered the sphere of nothingness and arisen, having performed these preliminary duties,” and so forth, but not “having discerned the conditioned phenomena there likewise.”
Thật vậy, ở phần sau, Ngài cũng sẽ nói: “Sau khi nhập Vô Sở Hữu Xứ và xuất định, thực hiện công việc chuẩn bị này” v.v., chứ không nói: “Sau khi quán sát các saṅkhāra ở đó theo cách tương tự”.
Nānābaddhaavikopananti attanā asambaddhassa parikkhārassa avināsanaṃ.
“Non-damaging of unrelated requisites” means not causing destruction to requisites unrelated to oneself.
Nānābaddhaavikopanaṃ (không làm hư hại các vật dụng không liên quan) là không làm hư hại các vật dụng không liên quan đến bản thân.
Yathā taṃ na vinassati, tathā adhiṭṭhānaṃ.
It is an aspiration such that it will not be destroyed.
Sự quyết định (adhiṭṭhāna) là để chúng không bị hư hại.
Saṅghapaṭimānananti saṅghassa paṭimānanāvajjanaṃ.
“Anticipation of the Saṅgha” refers to reflecting on the Saṅgha’s expectation.
Saṅghapaṭimānanaṃ (không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn) là sự suy xét để không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn.
Satthupakkosananti satthu pakkosanāvajjanaṃ.
“Anticipation of the Teacher’s call” refers to reflecting on the Teacher’s call.
Satthupakkosanaṃ (không làm lỡ lời gọi của Đức Phật) là sự suy xét để không làm lỡ lời gọi của Đức Phật.
Addhānaparicchedanti jīvitaddhānaparicchedaṃ pubbakiccaṃ karotīti sambandho.
“Determination of lifespan” is connected as “he performs the preliminary duty of determining the duration of life.”
Addhānaparicchedaṃ (sự xác định thời gian sống) có liên quan đến việc thực hiện công việc chuẩn bị là xác định thời gian sống.
878. Jīvitaddhānassāti attano jīvitakālassa jīvitappavattiyā.
“Of the lifespan” refers to one’s duration of life, the continuity of life.
878. Jīvitaddhānassā (của thời gian sống) là của thời gian sống của chính mình, của sự tiếp diễn của sinh mạng.
Āyu eva āyusaṅkhārā.
Life itself is the life-formations.
Chính tuổi thọ là āyusaṅkhāra (hành thọ).
‘‘Āyuusmāviññāṇānī’’ti ca vadanti, te cassa pakaticittasseva ārammaṇaṃ honti.
And they say, “life, heat, and consciousness,” and these are the objects of one’s ordinary mind.
Họ cũng nói: “tuổi thọ, hơi ấm, thức (viññāṇa)”, và chúng là đối tượng của tâm bình thường của người ấy.
Antonirodhe maraṇaṃ natthi carimabhavaṅgena mīyanato.
There is no death within cessation, because one dies with the final bhavanga consciousness.
Antonirodhe (trong Diệt Thọ Định) không có sự chết, vì sự chết xảy ra với bhavanga cuối cùng.
Āvajjitvāva samāpajjitabbaṃ ‘‘sahasā maraṇaṃ mā ahosī’’ti.
One should attain it only after reflecting, “May there be no sudden death.”
Āvajjitvāva samāpajjitabbaṃ (nên suy xét rồi mới nhập định) để “cái chết đột ngột không xảy ra”.
Sahasā hi maraṇe aññabyākaraṇabhikkhuovādadānasāsanānubhāvadīpanānaṃ anissaro siyā, anāgāmino vā aggamaggānadhigamo siyā.
For if there were sudden death, one would not be able to declare one’s arahantship, give counsel to monks, or display the power of the Dispensation; or an anāgāmī would not attain the supreme path.
Vì nếu chết đột ngột, người ấy có thể không có khả năng tuyên bố A-la-hán quả, khuyên dạy các tỳ khưu, hoặc hiển lộ oai lực của giáo pháp; hoặc người Bất Lai (Anāgāmī) có thể không đạt được đạo quả tối thượng (aggamagga).
Avasesanti nānābaddhaavikopanāditividhampi pubbakiccaṃ.
“The remainder” refers to the three kinds of preliminary duties, such as the non-damaging of unrelated requisites.
Avasesaṃ (phần còn lại) là ba loại công việc chuẩn bị còn lại, bắt đầu từ việc không làm hư hại các vật dụng không liên quan.
Vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ.
“Stated” in the Aṭṭhakathā.
Vuttaṃ (đã được nói) trong các bản Chú giải (Aṭṭhakathā).
879. Kiñcāpi ‘‘ekaṃ vā dve vā’’ti aniyametvā viya vuttaṃ, dve vāre eva pana niyamato vadanti.
879. Although it is stated as if not specified, like "one or two," they definitely say it is exactly two times.
879. Mặc dù đã nói như thể không xác định “một hoặc hai”, nhưng họ luôn nói là hai lần.
Cittavāreti nevasaññānāsaññāyatanacittavāre.
Cittavāre (mental sphere) refers to the sphere of consciousness of neither perception nor non-perception.
Cittavāre (trong các thời điểm của tâm) là trong các thời điểm của tâm Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatana).
Nirodhaṃ phusatīti acittakabhāvamevāha.
Nirodhaṃ phusatī (touches cessation) means merely the state of being without consciousness.
Nirodhaṃ phusatī (chạm đến sự diệt trừ) chỉ có nghĩa là trạng thái không có tâm (acittakabhāva).
Nirodhassa payogattāti cittanirodhāya payogabhāvato, baladvayasambharaṇādipayogassa cittanirodhattāti attho.
Nirodhassa payogattā (due to the effort for cessation) means due to the nature of effort for the cessation of consciousness, or that the effort such as accumulating the two powers has the cessation of consciousness as its result.
Nirodhassa payogattā (vì là phương tiện để diệt trừ) có nghĩa là vì nó là phương tiện để diệt trừ tâm, và vì phương tiện như tích lũy hai sức mạnh v.v. là để diệt trừ tâm.
Samathavipassanābalasamannāgamo, ñāṇasamādhicariyāvasībhāvo cettha aññamaññānativattanavaseneva icchitabboti āha ‘‘dve samathavipassanādhamme yuganaddhe katvā’’ti.
Here, the attainment of both samatha and vipassanā powers, and the mastery of the modes of conduct involving wisdom and concentration, are desired in a way that they do not transgress each other, which is why it is said, "having made the two dhammas, samatha and vipassanā, yuganaddha."
Sự thành tựu sức mạnh của samatha và vipassanā, và sự thành thạo trong hành trì trí tuệ (ñāṇa-cariyā) và định (samādhi-cariyā) được mong muốn ở đây chỉ bằng cách không vượt quá lẫn nhau, do đó Ngài nói: “kết hợp hai pháp samatha và vipassanā thành một cặp”.
Anupubbanirodhassa payogoti paṭhamajjhānādīnaṃ, tadanupassanānañca anupubbato nirodhanassāyaṃ payogo.
Anupubbanirodhassa payogo (the effort for sequential cessation) is the effort for the sequential cessation of the first jhāna and so on, and of the vipassanā that contemplates them.
Anupubbanirodhassa payogo (phương tiện cho sự diệt trừ tuần tự) là phương tiện cho sự diệt trừ tuần tự các sơ thiền v.v. và các quán sát tương ứng.
Idaṃ vuttanayena aṭṭhasamāpattiārohanaṃ na nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā samāpajjanassa.
This ascent to the eight attainments, as stated, is not for entering the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception.
Idaṃ (điều này), sự thăng tiến qua tám thiền chứng theo cách đã nói, không phải là phương tiện cho sự nhập Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Tasmā dvinnaṃ cittānaṃ upari cittāni na pavattantīti yojanā.
Therefore, it should be connected as: "consciousness does not arise after these two states of consciousness."
Do đó, các tâm không khởi lên sau hai tâm (của Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ) là sự kết nối.
Parato acittako bhavituṃ na sakkotīti sakalaṃ yathāparicchinnakālaṃ acittako bhavituṃ na sakkoti.
Parato acittako bhavituṃ na sakkotī (afterwards one cannot remain without consciousness) means one cannot remain without consciousness for the entire, specifically determined period of time.
Parato acittako bhavituṃ na sakkotī (không thể không có tâm sau đó) có nghĩa là không thể không có tâm trong toàn bộ thời gian đã định.
Tañca kho saṅghapaṭimānanasatthupakkosanaaddhānaparicchedāvajjanānaṃ akaraṇena, na nānābaddhaavikopanassa.
And that inability is due to not performing the anticipation of the Sangha, the Buddha's summons, or the reflection on the duration of life, not due to the non-destruction of objects bound together.
Và điều đó là do không thực hiện sự suy xét về việc không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn, lời gọi của Đức Phật, và sự xác định thời gian sống, chứ không phải do không làm hư hại các vật dụng không liên quan.
Tassa hi akaraṇena kadāci kevalaṃ tādisassa parikkhārassa avināso na siyā, na nirodhasamāpattivibandho.
For if that (non-destruction of objects bound together) were not done, the non-destruction of such requisites might sometimes not occur, but it would not be an impediment to the attainment of cessation.
Vì nếu không thực hiện điều đó, đôi khi chỉ có sự không hư hại của các vật dụng như vậy có thể không xảy ra, chứ không phải là sự cản trở sự nhập Diệt Thọ Định.
Ayañca attho mahānāgattheravatthunā vibhāvito eva.
And this meaning has indeed been elucidated by the story of Mahānāgatthera.
Ý nghĩa này đã được làm rõ bằng câu chuyện về Đại Trưởng lão Nāga.
Evaṃ sante tīhi ākārehi nirodhasamāpattiyā vuṭṭhānaṃ hotīti āpajjati, tasmā taṃ na sārato paccetabbaṃ.
If this is so, it implies that emergence from the attainment of cessation occurs in three ways; therefore, that should not be accepted as essential.
Nếu vậy, có nghĩa là sự xuất định khỏi Diệt Thọ Định xảy ra theo ba cách, do đó điều đó không nên được chấp nhận một cách cốt yếu.
Paṭinivattitvā puna ākiñcaññāyataneyeva patiṭṭhātīti iminā samāpattiyā vibandhe jāte evaṃ hotīti dasseti, avibandheneva pana yathāparicchinnakālavītikkamane phalacittuppattiyā vuṭṭhānaṃ hoti.
Paṭinivattitvā puna ākiñcaññāyatane yeva patiṭṭhātī (having turned back, one becomes re-established in the sphere of nothingness) shows that this happens if there is an impediment to the attainment; but when the determined time passes without impediment, one emerges through the arising of fruition-consciousness.
Paṭinivattitvā puna ākiñcaññāyatane yeva patiṭṭhātī (quay trở lại và an trú trong Vô Sở Hữu Xứ) cho thấy rằng điều này xảy ra khi có sự cản trở đối với sự nhập định, nhưng nếu không có cản trở, sự xuất định xảy ra với sự khởi lên của tâm quả khi thời gian đã định trôi qua.
Evañca katvā gambhīrakandaroruḷhatattapāsāṇakkantapurisanidassanampi samatthitaṃ hotīti keci vadanti.
And having done so, some say that the example of the man who descended into a deep cave or stepped on a burning rock is also justified.
Và khi đã làm như vậy, ngay cả ví dụ về người đàn ông rơi xuống hẻm núi sâu hoặc giẫm lên tảng đá nóng bỏng cũng được giải thích, một số người nói.
Apare pana ‘‘pubbakiccassa akatattā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannamattova ‘paṭinivattitvā ākiñcaññāyatane patiṭṭhātī’ti vuttattā saṅghapaṭimānanādiekaccapubbakiccākaraṇe aṅgavekallato nirodhasamāpattisamāpajjanaṃ na ijjhatevā’’ti vadanti.
But others say: "Because the preliminary duties were not performed, and because it is stated that 'having entered the sphere of neither perception nor non-perception, one turns back and becomes re-established in the sphere of nothingness,' the attainment of cessation does not succeed due to the deficiency of components when certain preliminary duties, such as anticipating the Saṅgha, are not performed."
Tuy nhiên, những người khác nói: “Vì công việc chuẩn bị chưa được thực hiện, và vì đã nói rằng người vừa nhập Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ ‘quay trở lại và an trú trong Vô Sở Hữu Xứ’, nên nếu không thực hiện một số công việc chuẩn bị như sự suy xét về việc không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn, thì sự nhập Diệt Thọ Định sẽ không thành công do thiếu sót về yếu tố.”
Vattasadisañhetaṃ nirodhasamāpattiyā, yadidaṃ pubbakiccakaraṇaṃ.
Indeed, performing the preliminary duties is like a regular practice for the attainment of cessation.
Việc thực hiện công việc chuẩn bị này giống như một quy tắc cho Diệt Thọ Định.
Tasmā tattha yaṃ garutaraṃ, tassa akaraṇaṃ samāpajjanaṃ vibandhatīti apare.
Therefore, others say that failing to perform what is most important among them impedes the attainment.
Do đó, những người khác nói rằng nếu không thực hiện điều gì quan trọng hơn trong số đó, nó sẽ cản trở sự nhập định.
Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
It should be understood after careful consideration.
Nên suy xét và chấp nhận.
‘‘Ākiñcaññāyatane patiṭṭhātī’’ti ca idaṃ puna ākiñcaññāyatanassa samāpajjitabbattā vuttaṃ.
And the statement "patiṭṭhātīti ākiñcaññāyatane" (becomes re-established in the sphere of nothingness) is said because the sphere of nothingness must be re-entered.
Và câu “An trú trong Vô Sở Hữu Xứ” được nói vì Vô Sở Hữu Xứ phải được nhập lại.
Samāpajjitvā hi vuṭṭhāya pubbakiccassa kātabbattā.
For having attained it and emerged, the preliminary duties must be performed.
Vì sau khi nhập định và xuất định, công việc chuẩn bị phải được thực hiện.
883. Ūsaṅkhārattayapaṭippassaddhiyā, avasesacetasikaviññāṇābhāvena rūpadhammamattāvasesatāya ca matanirodhasamāpannānaṃ avisesaṃ gahetvā pucchā ‘‘matassa ca samāpannassa ca ko viseso’’ti.
883. The question "matassa ca samāpannassa ca ko viseso" (what is the difference between one who is dead and one who has attained cessation?) is asked, taking into account the non-difference between the dead and those who have attained cessation, due to the complete calming of the three formations and the absence of remaining mental factors and consciousness, leaving only material phenomena.
883. Câu hỏi "Người chết và người nhập định có gì khác biệt?" được đặt ra khi xem xét sự không khác biệt giữa người chết và người nhập diệt tận định (matanirodhasamāpanna) về sự an tịnh ba loại hành (saṅkhārattaya) và sự vắng mặt của các tâm sở và thức còn lại, chỉ còn lại các pháp sắc.
Kāmaṃ nesaṃ saṅkhārattayapaṭippassaddhiādīhi aviseso, rūpadhammamattāvasesatāya pana āyuusmāindriyānaṃ apagamānapagamanaṃ visesoti dassetuṃ ‘‘yvāya’’ntiādi vuttaṃ.
Indeed, there is no difference between them regarding the calming of the three formations, etc., but to show the difference, namely, the presence or absence of life, vital heat, and faculties when only material phenomena remain, "yvāya" (that which) and so on is stated.
Mặc dù họ không khác biệt về sự an tịnh ba loại hành và các yếu tố khác, nhưng để chỉ ra rằng sự khác biệt nằm ở sự tồn tại hay không tồn tại của sinh mạng, hơi ấm và các căn, nên cụm từ "yvāya" và vân vân đã được nói đến.
884. Sabhāvatoti sabhāvadhammato, paramatthatoti attho.
884. Sabhāvato (in its true nature) means by way of ultimate reality, by way of ultimate truth.
884. Sabhāvato có nghĩa là theo pháp chân thật, theo nghĩa tối hậu.
Paramatthato hi vijjamānānaṃ saṅkhatādibhāvena vattabbataṃ labhati, na avijjamānaṃ.
For, in ultimate reality, existing dhammas can be described as conditioned and so on, but non-existing dhammas cannot.
Thật vậy, chỉ những pháp hiện hữu theo nghĩa tối hậu mới có thể được gọi là hữu vi (saṅkhata) và các loại khác, chứ không phải những gì không hiện hữu.
Samāpajjantassa vasenāti yasmā samāpajjantassa ariyapuggalassa samathavipassanādhamme yuganaddhe katvā aṭṭha samāpattiyo ārohantassa anukkamena saṅkhārānaṃ paṭippassambhanapayoganibbattiyā nirodhasamāpatti nipphannā nāma hoti, tasmā taṃ payoganibbattiṃ upādāya ‘‘nipphannā’’ti vattuṃ vaṭṭati.
Samāpajjantassa vasenā (by way of one who is attaining it) means that since the attainment of cessation becomes accomplished for the noble person who, when entering it, having made samatha and vipassanā dhammas yuganaddha, ascends the eight attainments, through the progressive calming and development of effort for formations, therefore, it is proper to say "nipphannā" (accomplished), based on the accomplishment of that effort.
Samāpajjantassa vasena (theo phương cách của người nhập định): Bởi vì khi một bậc Thánh nhân nhập định, sau khi kết hợp định (samatha) và tuệ (vipassanā), tuần tự nhập tám loại định, và do sự an tịnh dần dần của các hành, diệt tận định (nirodhasamāpatti) được thành tựu. Do đó, dựa vào sự thành tựu của sự hành trì đó, có thể nói rằng nó đã được thành tựu.
Saṅkhāravūpasamato, santadhammasamanvayato ca santaṃ.
Santaṃ (peaceful) because of the calming of formations and its connection with peaceful dhammas.
Do sự an tịnh các hành và sự hòa hợp với các pháp tịch tịnh, nên gọi là tịch tịnh (santa).
Ariyehi eva nisevitabbattā ariyanisevitaṃ.
Ariyanisevitaṃ (practiced by the noble ones) because it is to be frequented by the noble ones alone.
Do chỉ được các bậc Thánh nhân thọ hưởng, nên gọi là được các bậc Thánh nhân thọ hưởng (ariyanisevitaṃ).
Tissannampi dukkhatānaṃ nibbutabhāvato nibbānamiti saṅkhaṃ upāgataṃ.
Nibbānamiti saṅkhaṃ upāgataṃ (has attained the designation of Nibbāna) because of the cessation of all three kinds of suffering.
Do sự diệt tận của cả ba loại khổ, nên gọi là Niết Bàn (Nibbāna).
Ariyaṃ paññanti suvisuddhaṃ maggaphalapaññaṃ.
Ariyaṃ pañña (noble wisdom) refers to thoroughly purified path-and-fruition wisdom.
Trí tuệ của bậc Thánh (ariya pañña) là trí tuệ đạo và quả hoàn toàn thanh tịnh.
Imissāpīti nirodhasamāpattiyā.
Imissāpī (even of this) refers to the attainment of cessation.
Imissāpi là của nirodhasamāpatti.
Samāpattisamatthatāti samāpajjanasamatthatā.
Samāpattisamatthatā (the ability for attainment) is the ability to enter the attainment.
Samāpattisamatthatā là khả năng nhập định.
885. Āhuneyyabhāvādisiddhīti āhuneyyapāhuneyyadakkhiṇeyyaañjalikaraṇīyaanuttarapuññakkhettabhāvasiddhi.
885. Āhuneyyabhāvādisiddhī (the attainment of worthiness of offerings, etc.) means the attainment of being worthy of offerings, worthy of hospitality, worthy of donations, worthy of reverential salutation, and an unsurpassed field of merit.
885. Āhuneyyabhāvādisiddhi là sự thành tựu phẩm chất đáng cúng dường (āhuneyya), đáng được thết đãi (pāhuneyya), đáng được dâng cúng (dakkhiṇeyya), đáng được chắp tay đảnh lễ (añjalikaraṇīya) và là ruộng phước vô thượng (anuttarapuññakkhetta).
Avisesenāti dassanamaggapaññādivisesena vinā, etissā lokuttarapaññāya.
Avisesenā (without distinction) means without distinction of insight-path-wisdom, etc., for etissā (this) supra-mundane wisdom.
Avisesena có nghĩa là không có sự khác biệt về trí tuệ đạo kiến (dassanamagga-paññā) và các loại khác, đối với trí tuệ siêu thế này.
Ānetvā hunitabbanti āhunaṃ, dūratopi ānetvā dātabbadānaṃ, taṃ paṭiggahetuṃ yuttoti āhuneyyo.
That which is to be brought and offered is āhunaṃ, a gift to be brought even from afar and given; he who is fit to receive that is āhuneyyo.
Āhuna là vật được mang đến để cúng dường, là sự bố thí được mang đến từ xa để dâng cúng. Vì xứng đáng nhận vật đó, nên gọi là āhuneyyo (đáng cúng dường).
Pāhunaṃ vuccati āgantukadānaṃ, taṃ paṭiggahetuṃ yuttoti pāhuneyyo.
Pāhunaṃ is called a guest-offering; he who is fit to receive that is pāhuneyyo.
Pāhuna là sự bố thí dành cho khách đến nhà. Vì xứng đáng nhận vật đó, nên gọi là pāhuneyyo (đáng được thết đãi).
Dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo, añjalikaraṇaṃ añjalikammaṃ, taṃ arahatīti añjalikaraṇīyo.
He who is worthy of a donation is dakkhiṇeyyo; añjalikaraṇaṃ is the act of respectfully raising clasped hands; he who is worthy of that is añjalikaraṇīyo.
Vì xứng đáng nhận lễ vật (dakkhiṇa), nên gọi là dakkhiṇeyyo (đáng được dâng cúng). Añjalikaraṇa là hành động chắp tay. Vì xứng đáng nhận sự chắp tay, nên gọi là añjalikaraṇīyo (đáng được chắp tay đảnh lễ).
Anuttaraṃ uttamaṃ sattānaṃ puññaviruhanaṭṭhānanti anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti ayamettha saṅkhepo.
Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā (an unsurpassed field of merit for the world) means the supreme, unparalleled place for the growth of beings' merit; this is the summary here.
Anuttaraṃ uttamaṃ (tối thượng) là nơi tăng trưởng phước báu của chúng sinh. Do đó, đây là tóm tắt về anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā (ruộng phước vô thượng của thế gian).
Vitthāro pana heṭṭhā vuttoyeva.
The detailed explanation has already been given below.
Phần giải thích chi tiết đã được trình bày ở dưới.
886. Mandāya vipassanāya āgatoti atikkhāya vipassanāya vasena paṭhamamaggapaññaṃ bhāvetvā sotāpannabhāvaṃ āgato.
886. Mandāya vipassanāya āgato (one who has come by gentle insight) refers to a person who has developed the first path-wisdom through not very sharp insight and has attained the state of a Stream-enterer.
886. Mandāya vipassanāya āgato (đến với tuệ quán yếu kém) có nghĩa là người đã phát triển trí tuệ đạo đầu tiên bằng tuệ quán không quá sắc bén, và đã đạt đến trạng thái của một vị Nhập Lưu (Sotāpanna).
Saddhādīnaṃ mudūnaṃ indriyānaṃ vasena mudindriyopi samāno.
He is mudindriyopi (even with soft faculties) due to having gentle faculties such as faith.
Mặc dù là mudindriyopi (người có căn yếu) do các căn như tín, v.v., còn mềm yếu.
Sattakkhattuparamoti sattakkhattuṃ paramā bhavūpapatti attabhāvaggahaṇaṃ, tato paraṃ aṭṭhamaṃ bhavaṃ nādiyatīti sattakkhattuparamo.
Sattakkhattuparamo (one who has a maximum of seven more existences) means that the occurrence of existence, the taking of a self-existence, is limited to seven times at most; beyond that, he does not take an eighth existence.
Sattakkhattuparamo (tối đa bảy lần tái sinh) có nghĩa là sự tái sinh, sự thọ nhận thân thể, tối đa là bảy lần. Sau đó, vị ấy sẽ không thọ nhận kiếp thứ tám.
Saṃsaritvāti paṭisandhiggahaṇavasena aparāparaṃ gantvā.
Saṃsaritvā (having wandered on) means having gone from one existence to another by taking rebirth.
Saṃsaritvā (lang thang) có nghĩa là đi từ kiếp này sang kiếp khác thông qua sự thọ nhận tái sinh.
Dukkhassantaṃ karotīti vaṭṭadukkhassa pariyantaṃ pariyosānaṃ karoti.
Dukkhassantaṃ karotī (puts an end to suffering) means puts an end to the suffering of saṃsāra.
Dukkhassantaṃ karoti (chấm dứt khổ) có nghĩa là chấm dứt, kết thúc khổ luân hồi.
Ayaṃ kālena devalokassa, kālena manussalokassāti missakassa bhavassa vasena ‘‘sattasugatibhave saṃsaritvā’’ti vutto.
This person is called "sattasugatibhave saṃsaritvā" (having wandered on in seven happy realms) due to a mixed existence, sometimes in the deva-world, sometimes in the human-world.
Vị này được gọi là "sattasugatibhave saṃsaritvā" (lang thang trong bảy cõi thiện giới) theo nghĩa của sự tái sinh hỗn hợp, đôi khi ở cõi trời, đôi khi ở cõi người.
Kulato kulaṃ gacchatīti kolaṃkolo.
He who goes from family to family is kolaṃkolo.
Đi từ gia đình này sang gia đình khác, nên gọi là kolaṃkolo (từ gia đình này sang gia đình khác).
Sotāpattiphalasacchikiriyato paṭṭhāya hi nīcakule upapatti nāma natthi, mahābhogakulesuyeva nibbattatīti attho.
For, indeed, from the time of realizing the fruition of stream-entry, there is no rebirth in a low family; one is reborn only in wealthy noble families; this is the meaning.
Thật vậy, kể từ khi chứng ngộ quả Nhập Lưu, không có sự tái sinh vào các gia đình thấp kém; mà chỉ tái sinh vào các gia đình giàu có, cao quý.
Dve vā tīṇi vā kulānīti devamanussavasena dve vā tayo vā bhave.
Dve vā tīṇi vā kulānī (two or three families) refers to two or three existences in the deva-world and human-world.
Dve vā tīṇi vā kulāni (hai hoặc ba gia đình) có nghĩa là hai hoặc ba kiếp, tùy theo cõi trời và cõi người.
Iti ayampi missakabhaveneva kathito.
Thus, this too is stated with reference to mixed existences.
Như vậy, vị này cũng được nói đến theo nghĩa kiếp sống hỗn hợp.
Desanāmattameva cetaṃ ‘‘dve vā tīṇi vā’’ti.
And this statement "dve vā tīṇi vā" (two or three) is merely a teaching.
Và đây chỉ là một sự thuyết giảng, "hai hoặc ba".
Yāva chaṭṭhabhavā saṃsarantopi kolaṃkolova hoti.
Even one who wanders on for up to six existences is still a kolaṅkola.
Ngay cả khi lang thang đến kiếp thứ sáu, vị ấy vẫn là kolaṃkolo.
Attabhāvaggahaṇasaṅkhātaṃ ekaṃyeva khandhabījaṃ etassa atthīti ekabījī.
This individual has only one seed of aggregates, which is called the grasping of existence; thus, ekabījī (one-seeded).
Vị này chỉ có một hạt giống uẩn (khandhabīja), tức là sự thọ nhận thân thể, nên gọi là ekabījī (nhất chủng).
‘‘Mānusakaṃ bhava’’nti idampi desanāmattaṃ.
The phrase, "human existence," is also merely an instruction.
"Mānusakaṃ bhavaṃ" (kiếp người) đây cũng chỉ là một sự thuyết giảng.
‘‘Devabhavaṃ nibbattetī’’tipi vattuṃ vaṭṭatiyeva.
It is also indeed proper to say, "gives rise to divine existence."
Cũng có thể nói "sẽ tái sinh vào cõi trời".
Ko panetesaṃ imaṃ pabhedaṃ niyametīti?
But what determines this distinction among them?
Vậy ai là người xác định sự phân loại này cho họ?
Tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā.
It is the insight (vipassanā) of the three paths.
Đó là tuệ quán của ba đạo.
Sace hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā balavatī hoti, ekabījī nāma hoti.
Indeed, if the insight of the higher three paths is strong, one is called an ekabījī.
Nếu tuệ quán của ba đạo cao hơn mạnh mẽ, thì vị ấy là ekabījī.
Tato mandāya kolaṃkolo, tato mandatarāya sattakkhattuparamo.
Below that, with weaker insight, one is a kolaṃkolo; and below that, with even weaker insight, one is a sattakkhattuparamo.
Yếu hơn một chút là kolaṃkolo, và yếu hơn nữa là sattakkhattuparamo.
887. Paṭisandhivasena sakiṃ āgacchatīti sakadāgāmī.
887. One who comes back once by way of rebirth-linking is a sakadāgāmī (once-returner).
887. Do chỉ tái sinh một lần, nên gọi là Sakadāgāmī (Nhất Lai).
Sakidevāti ekavāraṃyeva.
Sakidevā means only once.
Sakidevā (chỉ một lần) có nghĩa là chỉ một lần duy nhất.
‘‘Imaṃ lokaṃ āgantvā’’ti iminā pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekova gahito.
By the phrase, " having come to this world," only one of the five kinds of sakadāgāmīs is taken, excluding the other four.
Với cụm từ "imaṃ lokaṃ āgantvā" (đến thế giới này), trong số năm vị Sakadāgāmī, bốn vị đã bị loại trừ và chỉ một vị được đề cập.
Ekacco hi idha sakadāgāmiphalaṃ patvā idheva parinibbāti, ekacco idha patvā devaloke parinibbāti, ekacco devaloke patvā tattheva parinibbāti, ekacco devaloke patvā idhūpapajjitvā parinibbāti.
For some attain the fruit of sakadāgāmī here and attain parinibbāna right here; some attain it here and attain parinibbāna in the deva world; some attain it in the deva world and attain parinibbāna right there; some attain it in the deva world, are reborn here, and then attain parinibbāna.
Một số vị chứng quả Sakadāgāmī ở đây và nhập Niết Bàn ngay tại đây; một số vị chứng quả ở đây và nhập Niết Bàn ở cõi trời; một số vị chứng quả ở cõi trời và nhập Niết Bàn ngay tại đó; một số vị chứng quả ở cõi trời, tái sinh ở đây và nhập Niết Bàn.
Ime cattāropi idha na gahitā.
These four are not included here.
Bốn vị này không được đề cập ở đây.
Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukaṃ vasitvā puna idhūpapajjitvā parinibbāti, ayaṃ idha gahito.
But the one who attains it here, dwells in the deva world for a lifetime, is then reborn here, and attains parinibbāna, is included here.
Vị nào chứng quả ở đây, sống ở cõi trời đến hết tuổi thọ, rồi tái sinh ở đây và nhập Niết Bàn, vị đó được đề cập ở đây.
888. Paṭisandhivasena idha anāgamanato anāgāmī.
888. One who does not return to this (world) by way of rebirth-linking is an anāgāmī (non-returner).
888. Do không trở lại cõi này bằng tái sinh, nên gọi là Anāgāmī (Bất Hoàn).
Indriyavemattatāvasenāti saddhādīnaṃ vimuttiparipācakaindriyānaṃ paropariyattena.
By difference in faculties refers to the varying degrees of the liberation-maturing faculties such as faith (saddhā).
Indriyavemattatāvasena (do sự khác biệt về căn) có nghĩa là do sự khác nhau về các căn chín muồi giải thoát như tín, v.v.
Pañcadhā idha vihāya niṭṭho hotīti so anāgāmī antarāparinibbāyiādibhāvena pañcapakārena imaṃ lokaṃ pajahitvā parinibbāyanako hoti.
He attains completion by abandoning this (world) in five ways means that this anāgāmī attains parinibbāna by abandoning this world in five ways, such as antarāparinibbāyī (one who attains parinibbāna in the interval).
Pañcadhā idha vihāya niṭṭho hoti (vị ấy hoàn thành việc từ bỏ thế giới này bằng năm cách) có nghĩa là vị Anāgāmī đó từ bỏ thế giới này và nhập Niết Bàn theo năm loại: antarāparinibbāyī (nhập Niết Bàn giữa chừng), v.v.
Āyuvemajjhassa antarāyeva kilesaparinibbānena parinibbāyanato antarāparinibbāyī.
Antarāparinibbāyī (one who attains parinibbāna in the interval) is so called because he attains parinibbāna by the cessation of defilements in the middle of his life's duration.
Do nhập Niết Bàn bằng sự diệt trừ phiền não ngay giữa tuổi thọ, nên gọi là antarāparinibbāyī (nhập Niết Bàn giữa chừng).
Upahaccāti vā upagantvā kālakiriyaṃ.
Upahaccā means having approached death (kālakiriya).
Hoặc upahaccā (đến gần) cái chết.
Appayogenāti adhimattapayogena vinā appakasireneva tikkhindriyatāya sukheneva.
Appayogenā means easily, with little effort, without excessive exertion, due to having keen faculties.
Appayogena (không cần nỗ lực nhiều) có nghĩa là không cần nỗ lực quá mức, mà dễ dàng, không khó khăn, do có căn sắc bén.
Sappayogenāti ettha vuttavipariyāyena attho veditabbo.
Sappayogenā should be understood in the opposite sense of what is stated here.
Sappayogena (có nỗ lực) phải được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói ở đây.
Uddhaṃ vā hi bhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ, vaṭṭasotaṃ vāti uddhaṃsoto.
Uddhaṃsoto (one with an upward flow) means that his stream of craving (taṇhāsota) or stream of saṃsāra (vaṭṭasota) flows upwards, by virtue of carrying upwards.
Hoặc do có dòng tham ái (taṇhāsota) hoặc dòng luân hồi (vaṭṭasota) hướng lên trên, nên gọi là uddhaṃsoto (thượng lưu).
Uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃsoto.
Or, uddhaṃsoto means that his stream to the path (maggasota) is upwards, because it is to be attained by going to the higher planes.
Hoặc do dòng đạo (maggasota) của vị ấy hướng lên trên, vì phải đi lên trên mới đạt được, nên gọi là uddhaṃsoto (thượng lưu).
Paṭisandhivasena akaniṭṭhabhavaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmī.
Akaniṭṭhagāmī (one who goes to Akaniṭṭha) is so called because he goes to the Akaniṭṭha realm by way of rebirth-linking.
Do tái sinh vào cõi Akaniṭṭha, nên gọi là akaniṭṭhagāmī (đến Akaniṭṭha).
Yatthupapannoti avihādīsu yattha yattha upapanno.
Yatthupapanno means "wherever he is reborn" among the Avihā and other realms.
Yatthupapanno (tái sinh ở đâu) có nghĩa là tái sinh ở bất cứ cõi nào trong các cõi Avihā và các cõi khác.
Imesaṃ pana anāgāmīnaṃ pabhedajānanatthaṃ uddhaṃsotaakaniṭṭhagāmicatukkaṃ veditabbaṃ – yo hi avihato paṭṭhāya cattāro devaloke sodhetvā akaniṭṭhaṃ gantvā parinibbāti, ayaṃ uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma.
For understanding the distinctions of these anāgāmīs, the fourfold classification of uddhaṃsota and akaniṭṭhagāmī should be known: one who purifies the four deva realms starting from Avihā, then goes to Akaniṭṭha and attains parinibbāna, is called uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī.
Để hiểu sự phân loại của các vị Anāgāmī này, cần biết về tứ phân loại uddhaṃsota-akaniṭṭhagāmī (thượng lưu đến Akaniṭṭha): Vị nào từ cõi Avihā trở đi, thanh lọc bốn cõi trời và đến cõi Akaniṭṭha rồi nhập Niết Bàn, vị đó gọi là uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī.
Yo pana heṭṭhā tayo devaloke sodhetvā sudassīdevaloke ṭhatvā parinibbāti, ayaṃ uddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī nāma.
One who purifies the three lower deva realms, then stays in the Sudassī deva realm and attains parinibbāna, is called uddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī.
Vị nào thanh lọc ba cõi trời thấp hơn, rồi ở cõi trời Sudassī và nhập Niết Bàn, vị đó gọi là uddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī (thượng lưu không đến Akaniṭṭha).
Yo ito akaniṭṭhameva gantvā parinibbāti, ayaṃ nauddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma.
One who goes directly from here to Akaniṭṭha and attains parinibbāna is called nauddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī.
Vị nào từ đây chỉ đến cõi Akaniṭṭha và nhập Niết Bàn, vị đó gọi là nauddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī (không thượng lưu đến Akaniṭṭha).
Yo pana heṭṭhā catūsu devalokesu tattha tattheva parinibbāti, ayaṃ nauddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī nāma.
One who attains parinibbāna right there in each of the four lower deva realms is called nauddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī.
Còn người nào tái sinh và nhập Niết Bàn ngay tại đó trong bốn cõi trời thấp hơn, người ấy được gọi là không phải Thượng lưu (nauddhaṃsoto) và không phải đến Akaniṭṭha (naakaniṭṭhagāmī).
Ete pana avihesu upapannasamanantarā āyuvemajjhaṃ appatvā, patvā ca parinibbāyanavasena tayo antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyī, eko uddhaṃsototi pañca.
These anāgāmīs, being reborn in the Avihā realms, and attaining parinibbāna either immediately after rebirth, without reaching the middle of their lifespan, or having reached it, are classified as three antarāparinibbāyī, one upahaccaparinibbāyī, and one uddhaṃsota, making five.
Hơn nữa, những vị này, sau khi tái sinh vào các cõi Avihā, có ba loại Antarāparinibbāyī (nhập Niết-bàn giữa chừng) tùy theo việc nhập Niết-bàn ngay sau khi tái sinh, trước khi đạt đến nửa đời sống, hoặc sau khi đạt đến nửa đời sống; một loại Upahaccaparinibbāyī (nhập Niết-bàn với nỗ lực), và một loại Uddhaṃsota (ngược dòng lên các cõi cao hơn) – tổng cộng là năm loại.
Te asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyivibhāgena dasa honti.
These become ten by the distinction of asaṅkhāraparinibbāyī and sasaṅkhāraparinibbāyī.
Các vị đó, theo sự phân loại Asaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết-bàn không cần nỗ lực) và Sasaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết-bàn với nỗ lực), thì có mười loại.
Tathā atappasudassasudassīsūti cattāro dasakā cattālīsaṃ.
Similarly, in Atappa, Sudassa, and Sudassī, there are four decades, making forty.
Tương tự, trong các cõi Atappā, Sudassā và Sudassī, cũng có bốn nhóm mười loại, tổng cộng là bốn mươi loại.
Akaniṭṭhe pana uddhaṃsoto natthi.
In Akaniṭṭha, however, there is no uddhaṃsota.
Tuy nhiên, trong cõi Akaniṭṭha thì không có Uddhaṃsota.
Tayo antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyīti cattāro.
There are three antarāparinibbāyī and one upahaccaparinibbāyī, making four.
Chỉ có ba loại Antarāparinibbāyī và một loại Upahaccaparinibbāyī, tổng cộng là bốn loại.
Te asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyivibhāgena aṭṭhāti aṭṭhacattālīsaṃ anāgāmino.
These become eight by the distinction of asaṅkhāraparinibbāyī and sasaṅkhāraparinibbāyī, making forty-eight anāgāmīs.
Các vị đó, theo sự phân loại Asaṅkhāraparinibbāyī và Sasaṅkhāraparinibbāyī, thì có tám loại, vậy là có bốn mươi tám vị Anāgāmī.
889. Tathā arahanto.
889. Similarly, arahants.
889. Tương tự, các vị Arahant.
Te pana dvādasa paññāvimuttā, dvādasa ubhatobhāgavimuttā, dvādasa tevijjā, dvādasa chaḷabhiññā, dvādasa paṭisambhidāppattāti samasaṭṭhi honti.
These are twelve paññāvimutta, twelve ubhatobhāgavimutta, twelve tevijjā, twelve chaḷabhiññā, and twelve paṭisambhidāppatta, making a total of sixty.
Các vị đó có mười hai loại Paññāvimutta (giải thoát bằng tuệ), mười hai loại Ubhatobhāgavimutta (giải thoát cả hai phần), mười hai loại Tevijja (tam minh), mười hai loại Chaḷabhiññā (lục thông), mười hai loại Paṭisambhidāppatta (đạt được các tuệ phân tích), tổng cộng là sáu mươi loại.
Evamete saddhiṃ paccekasambuddhasammāsambuddhehi chacattālīsādhikasataṃ ariyā.
Thus, including the Paccekabuddhas and Sammāsambuddhas, there are one hundred and forty-six noble ones.
Như vậy, cùng với các vị Paccekasambuddha và Sammāsambuddha, có một trăm bốn mươi sáu vị Thánh.
Yasmā tesaṃ ariyabhāvasiddhi ariyāya paññābhāvanāya, tena vuttaṃ ‘‘āhuneyyabhāvādisiddhipi imissā lokuttarapaññābhāvanāya ānisaṃso’’ti.
Since their attainment of nobility is due to the cultivation of noble wisdom, it is said, "the accomplishment of worthiness of offerings (āhuneyya) and so on is also a benefit of this cultivation of supramundane wisdom."
Vì sự thành tựu phẩm vị Thánh của các vị ấy là do sự tu tập tuệ siêu thế, nên đã nói rằng: “Sự thành tựu phẩm vị đáng cúng dường, v.v., cũng là lợi ích của sự tu tập tuệ siêu thế này.”
Lokiyavijjābhiññāhi vināpi ubhatobhāgavimuttatā hotīti ubhatobhāgavimutto visuṃ gahito.
Ubhatobhāgavimuttatā occurs even without mundane knowledge (vijjā) and supernormal powers (abhiññā); therefore, the ubhatobhāgavimutta is mentioned separately.
Sự giải thoát cả hai phần (Ubhatobhāgavimutta) có thể xảy ra ngay cả khi không có các minh và thắng trí thế gian, nên Ubhatobhāgavimutta được đề cập riêng.
Yaṃ sandhāya vuttanti yaṃ catutthamaggapaññābhāvanaṃ sandhāya heṭṭhā saṅkhepato gāthāvaṇṇanāyaṃ vuttaṃ, taṃ pana vuttākāraṃ nigamanavasena dassetuṃ ‘‘maggakkhaṇe’’tiādi vuttaṃ.
In reference to what was said: The phrase " at the moment of the path" and so on was stated below in the brief commentary on the verses, in reference to which cultivation of wisdom of the fourth path was mentioned. This is said to conclude that mode of speaking.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ (Điều đã nói đến): Để trình bày điều đã nói vắn tắt trong phần giải thích bài kệ ở trên, liên quan đến sự tu tập tuệ của đạo thứ tư, theo cách kết luận, nên đã nói “maggakkhaṇe” (trong sát-na đạo), v.v.
Kāmaṃ catūsupi maggakkhaṇesu taṃ jaṭaṃ vijaṭeti nāma, phalakkhaṇesupi yathārahaṃ vijaṭitajaṭo, aggaphalakkhaṇeyeva pana sabbaso vijaṭitajaṭo, tato paraṃ vijaṭetabbāya jaṭāya abhāvato.
Indeed, at the moment of all four paths, one is said to untangle that tangle; and at the moments of the fruits, one has untangled the tangle appropriately. However, it is only at the moment of the highest fruit that one has completely untangled the tangle, because there is no further tangle to be untangled.
Thật vậy, trong cả bốn sát-na đạo, nó được gọi là gỡ rối sự ràng buộc đó; trong các sát-na quả, sự ràng buộc đã được gỡ rối một cách thích đáng; nhưng chỉ trong sát-na quả tối thượng, sự ràng buộc mới hoàn toàn được gỡ rối, vì không còn sự ràng buộc nào để gỡ rối sau đó.
Tenettha heṭṭhā heṭṭhimamaggapaññābhāvanānisaṃsassa vuttattāva catutthamaggapaññābhāvanāvasena attho vutto.
Therefore, since the benefit of cultivating wisdom of the lower path was stated below, the meaning here is stated in terms of the cultivation of wisdom of the fourth path.
Do đó, ở đây, ý nghĩa được trình bày theo sự tu tập tuệ của đạo thứ tư, vì lợi ích của sự tu tập tuệ của các đạo thấp hơn đã được nói đến ở trên.