570. Imissā paññāyāti imissā yathādhigatāya vipassanāya.
570. Imissā paññāyā means this vipassanā wisdom, as it has been thoroughly comprehended.
570. Imissā paññāyā có nghĩa là của tuệ quán (vipassanā) đã được chứng đắc như vậy.
Bhūmibhūtesūti pavattiṭṭhānabhūtesu.
Bhūmibhūtesu means being the grounds for occurrence.
Bhūmibhūtesu có nghĩa là ở những nơi là căn cứ địa của sự phát sinh.
Kāmañcāyaṃ paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannasamaññā pitāputtasamaññā viya apekkhāsiddhā, hetuphaladhammesu pana yathākkamaṃ vavatthitāvāti ‘‘paṭiccasamuppādo cevā’’tiādinā vibhajja vuttaṃ.
Although this designation of Paṭiccasamuppāda (Dependent Origination) and Paṭiccasamuppanna (Dependently Arisen) is established by mutual reference, like the designation of father and son, it is consistently applied to causes and effects respectively; therefore, it is stated by differentiating with "Paṭiccasamuppādo cevā" and so forth.
Mặc dù danh xưng duyên khởi (paṭiccasamuppāda) và duyên sinh (paṭiccasamuppanna) này được thiết lập dựa trên sự tương quan, giống như danh xưng cha và con, nhưng chúng được phân định theo thứ tự trong các pháp nhân và quả, nên đã được nói đến bằng cách phân chia là "paṭiccasamuppādo cevā" v.v.
Ādisaddenāti ‘‘paṭiccasamuppādādibhedā’’ti ettha vuttaādisaddena.
Ādisaddena (by the word "ādi") refers to the word "ādi" mentioned in "Paṭiccasamuppādādibhedā" (divided into Dependent Origination and so forth).
Ādisaddena có nghĩa là bằng từ "ādi" (v.v.) đã được nói trong câu "paṭiccasamuppādādibhedā" (các loại như duyên khởi v.v.).
Avasesā honti, saṃvaṇṇanāvasenāti adhippāyo.
The remaining (avasesā) refers to their being, in terms of explanation (saṃvaṇṇanāvasena); this is the intention.
Avasesā honti, ý muốn nói là những phần còn lại (honti) là theo cách thức giải thích.
Tenāha ‘‘tesaṃ vaṇṇanākkamo anuppatto’’ti.
Therefore, it is said, "tesaṃ vaṇṇanākkamo anuppatto" (the sequence of their explanation has arrived).
Vì thế, đã nói "tesaṃ vaṇṇanākamo anuppatto" (trình tự giải thích của chúng đã đến).
Na niccaṃ na sassatanti aniccaṃ.
It is not permanent, it is not eternal, thus aniccaṃ (impermanent).
Không thường hằng, không vĩnh cửu, nên là vô thường (aniccaṃ).
Samecca sambhūya paccayehi katanti saṅkhataṃ.
It is made by coming together and forming by conditions, thus saṅkhataṃ (conditioned).
Được tạo thành (kataṃ) bởi các nhân duyên (paccaya) sau khi cùng tụ họp và sinh khởi (samecca sambhūya), nên là hữu vi (saṅkhataṃ).
Paṭicca paccayārahaṃ paccayaṃ nissāya sahitameva uppannanti paṭiccasamuppannaṃ.
It arises relying upon and in conjunction with a condition that is capable of being a condition, thus paṭiccasamuppannaṃ (dependently arisen).
Nương tựa vào nhân duyên, phù hợp với nhân duyên, chỉ sinh khởi cùng với nhân duyên, nên là duyên sinh (paṭiccasamuppannaṃ).
Khayanasabhāvaṃ khayadhammaṃ.
A phenomenon that has the nature of perishing is khayadhammaṃ (a phenomenon of decay).
Có bản chất hoại diệt, nên là khayadhammaṃ (pháp hoại diệt).
Vayanasabhāvaṃ vayadhammaṃ.
A phenomenon that has the nature of vanishing is vayadhammaṃ (a phenomenon of vanishing).
Có bản chất tiêu tan, nên là vayadhammaṃ (pháp tiêu tan).
Virajjanasabhāvaṃ palujjanasabhāvaṃ virāgadhammaṃ.
A phenomenon that has the nature of fading away, the nature of disintegrating, is virāgadhammaṃ (a phenomenon of dispassion).
Có bản chất tan rã, có bản chất hủy diệt, nên là virāgadhammaṃ (pháp ly tham).
Nirujjhanasabhāvaṃ nirodhadhammaṃ.
A phenomenon that has the nature of ceasing is nirodhadhammaṃ (a phenomenon of cessation).
Có bản chất diệt, nên là nirodhadhammaṃ (pháp diệt).
Sesaṃ yadettha vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati.
Whatever else needs to be said here will become clear later.
Những điều còn lại cần nói ở đây sẽ được trình bày sau.
Jātipaccayāti jātisaṅkhātā paccayā.
Jātipaccayā means by the condition of birth.
Jātipaccayā có nghĩa là do nhân duyên được gọi là sinh (jāti).
Hetumhi nissakkavacanaṃ.
It is the ablative case (nissakkavacanaṃ) in the sense of cause (hetu).
Đây là cách dùng từ thuộc cách ly cách (nissakka-vacana) trong ý nghĩa nhân (hetu).
Ṭhitāva sā dhātūti yāyaṃ jarāmaraṇassa idappaccayatā ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti, esā dhātu esa sabhāvo.
Ṭhitāva sā dhātū (that element is indeed established) refers to that nature, that essential characteristic, by which ageing and death are dependently conditioned by birth, as in "ageing and death depend on birth."
Ṭhitāva sā dhātu có nghĩa là cái bản chất, cái tự tánh đó của sự tùy thuộc nhân duyên "do sinh mà có lão tử", bản chất đó, tự tánh đó.
Sā tathāgatānaṃ uppādato pubbe, uddhañca aviññāyamāno, majjhe ca viññāyamāno, na tathāgatehi uppādito, atha kho sambhavantassa jarāmaraṇassa sabbakālaṃ jātipaccayato sambhavoti ṭhitā eva.
That nature is established regardless of whether it was unknown before the Buddhas appeared, or known during their appearance, or unknown afterwards; it was not created by the Buddhas, but rather the arising of ageing and death is always conditioned by birth, and thus it is ever-established.
Bản chất đó đã tồn tại trước khi các Như Lai xuất hiện, và sau đó cũng không được biết đến, nhưng được biết đến ở giữa (thời gian Phật xuất hiện), không phải do các Như Lai tạo ra, mà là sự tồn tại của lão tử luôn luôn do sinh làm nhân duyên, nên nó đã tồn tại như vậy.
Kevalaṃ pana sayambhūñāṇena abhisambujjhanato, ‘‘ayaṃ dhammo tathāgatena adhigato’’ti pavedanato ca tathāgato ‘‘dhammassāmī’’ti vuccati na apubbassa uppādanato.
However, because the Tathāgata fully awakened to it through self-arisen knowledge and proclaimed, "This Dhamma has been comprehended by the Tathāgata," he is called the "master of the Dhamma" (dhammassāmī), not because he created something unprecedented.
Tuy nhiên, do tự mình giác ngộ bằng trí tuệ tự sinh, và do tuyên bố "pháp này đã được Như Lai chứng đắc", nên Như Lai được gọi là "chủ của Pháp" (dhammassāmī), chứ không phải do tạo ra một điều chưa từng có.
Tena vuttaṃ ‘‘ṭhitāva sā dhātū’’ti.
Therefore, it is said, "that element is indeed established."
Vì thế, đã nói "bản chất đó đã tồn tại".
Sā eva jātipaccayā jarāmaraṇanti ettha vipallāsābhāvato evaṃ avabujjhamānassa etassa sabhāvassa, hetuno vā tatheva bhāvato ṭhitatāti dhammaṭṭhitatā.
That very permanence of phenomenon (dhammaṭṭhitatā) is the steadfastness of this nature, or of its cause, for one who thus discerns, because there is no perversion in the statement, " Dependant on birth, there is aging-and-death," and because its existence, or its cause, is exactly so.
Chính cái đó, trong trường hợp " sinh duyên lão tử" (jātipaccayā jarāmaraṇaṃ), do không có sự sai khác, đối với bản chất này được nhận biết như vậy, hoặc do nguyên nhân đó cũng có bản chất như vậy mà có sự kiên định nên gọi là Dhammaṭṭhitatā (Sự kiên định của Pháp).
Jāti vā jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti pavattaāyūhanasaṃyogapalibodhasamudayahetupaccayaṭṭhitīti taduppādādibhāvenassā ṭhitatā ‘‘dhammaṭṭhitatā’’ti phalaṃ patisāmatthiyato hetumeva vadati.
Or, it is called "permanence of phenomenon" (dhammaṭṭhitatā) because birth is the established condition for aging-and-death, in the sense of being its cause for arising, its persistence, its occurrence, its accumulation, its connection, its hindrance, its origination, its causal condition, and its supporting condition. Thus, by referring to the cause in terms of the effect's potential, it speaks of the cause itself.
Hoặc, sự sinh là sự kiên định của nguyên nhân phát sinh, sự kiên định của sự tiếp diễn, sự kiên định của sự thúc đẩy, sự kiên định của sự kết hợp, sự kiên định của sự chướng ngại, sự kiên định của sự tập khởi, sự kiên định của nhân duyên đối với lão tử. Do đó, sự kiên định của sự sinh là Dhammaṭṭhitatā (Sự kiên định của Pháp) theo cách phát sinh, v.v. của nó, và nó chỉ nói về nguyên nhân do khả năng tương ứng với kết quả.
Atha vā dhārīyati paccayehīti dhammo, tiṭṭhati tattha tadāyattavuttitāya phalanti ṭhiti, dhammassa ṭhiti dhammaṭṭhiti.
Alternatively, a phenomenon (dhamma) is that which is sustained by conditions; permanence (ṭhiti) is when the effect persists there, dependent on that cause. The permanence of a phenomenon is dhammaṭṭhiti.
Hoặc, cái được duy trì bởi các duyên là Dhamma (Pháp), cái tồn tại ở đó, kết quả tồn tại do sự phụ thuộc vào đó là ṭhiti (sự kiên định), sự kiên định của Dhamma là Dhammaṭṭhiti (Sự kiên định của Pháp).
Dhammoti vā kāraṇaṃ, paccayoti attho.
Or, dhamma means a cause, an ancillary condition.
Hoặc, Dhamma có nghĩa là nguyên nhân, tức là duyên.
Dhammassa ṭhitisabhāvo, dhammato ca añño sabhāvo natthīti dhammaṭṭhiti, paccayo.
The nature of the stability of a phenomenon, and that there is no other nature apart from the phenomenon, is dhammaṭṭhiti, a condition.
Bản chất kiên định của Dhamma, và không có bản chất nào khác ngoài Dhamma, nên gọi là Dhammaṭṭhiti (Sự kiên định của Pháp), tức là duyên.
Tenāha ‘‘paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.45).
Therefore, it is said: "The wisdom in discerning conditions is the knowledge of the permanence of phenomena (dhammaṭṭhitiñāṇa)."
Do đó, có câu: "Trí tuệ trong việc nắm giữ các duyên là Dhammaṭṭhitiñāṇa (Tuệ về sự kiên định của Pháp)".
Dhammaṭṭhiti eva dhammaṭṭhitatā.
The dhammaṭṭhiti itself is dhammaṭṭhitatā.
Chính Dhammaṭṭhiti là Dhammaṭṭhitatā.
Sā eva dhātu ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti imassa sabhāvassa, hetuno vā aññathattābhāvato ‘‘na jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti viññāyamānassa tabbhāvābhāvato niyāmatā vavatthitabhāvoti dhammaniyāmatā.
That very element (dhātu) is dhammaniyāmatā, the certainty, the established nature, because there is no otherness in the nature or the cause of "Dependant on birth, there is aging-and-death," and because there is no such state when understood as "There is no aging-and-death dependant on birth."
Chính cái yếu tố đó, trong trường hợp "sinh duyên lão tử" (jātipaccayā jarāmaraṇaṃ), do không có sự khác biệt của bản chất này hoặc của nguyên nhân đó, và do không có sự tồn tại của việc nhận thức "không phải sinh duyên lão tử", nên sự chắc chắn, sự cố định được gọi là Dhammaniyāmatā (Tính quy luật của Pháp).
Phalassa vā jarāmaraṇassa jātiyā sati sambhavo dhamme hetumhi ṭhitatāti dhammaṭṭhitatā.
Or, dhammaṭṭhitatā is the permanence of the cause in the phenomenon, that aging-and-death, the effect, comes into being when there is birth.
Hoặc, sự hiện hữu của kết quả là lão tử khi có sự sinh là Dhammaṭṭhitatā (Sự kiên định của Pháp) trong nguyên nhân Dhamma.
Asati asambhavo dhamme niyatatāti dhammaniyāmatāti evaṃ phalena hetuṃ vibhāveti.
Dhammaniyāmatā is the certainty in the phenomenon, that it does not come into being when there is no*. Thus, the cause is explained through the effect.
Sự không hiện hữu khi không có sự sinh là Dhammaniyāmatā (Tính quy luật của Pháp) trong nguyên nhân Dhamma. Như vậy, nguyên nhân được làm rõ bằng kết quả.
Taṃ ‘‘ṭhitāva sā dhātū’’tiādinā (saṃ. ni. 2.20) vuttaṃ idappaccayataṃ abhisambujjhati paccakkhakaraṇena abhimukhaṃ bujjhati yāthāvato paṭivijjhati.
That idappaccayatā, which is stated as "That element (dhātu) is permanent" and so on, he fully comprehends (abhisambujjhati) by direct realization, understands facing it, thoroughly penetrates it as it really is.
Cái đó được nói đến trong câu "Yếu tố đó là kiên định" (Saṃ. Ni. 2.20) và những câu tương tự, tức là tính yếm duyên (idappaccayatā), Đức Phật liễu ngộ (abhisambujjhati) bằng cách hiện quán, tức là ngài thấu triệt một cách chân thực.
Abhisametīti tassa vevacanaṃ.
Abhisametī is a synonym for it.
Abhisametī là từ đồng nghĩa của nó.
Ādito kathento ācikkhati, uddisatīti attho.
Starting from the beginning, he declares (ācikkhati), meaning he outlines.
Khi nói từ đầu, Ngài chỉ rõ (ācikkhati), nghĩa là Ngài trình bày tóm tắt.
Tameva uddesaṃ pariyosāpento deseti.
Bringing that outline to completion, he expounds (deseti).
Khi kết thúc lời trình bày tóm tắt đó, Ngài thuyết giảng (deseti).
Yathāuddiṭṭhamatthaṃ niddisanavasena pakārehi ñāpentā paññapeti.
Explaining the meaning as outlined in various ways, he makes known (paññapeti).
Bằng cách diễn giải ý nghĩa đã trình bày tóm tắt, Ngài chế định (paññapeti) cho người khác hiểu rõ bằng nhiều cách.
Pakārehiyeva patiṭṭhapento paṭṭhapeti.
Establishing in various ways, he sets forth (paṭṭhapeti).
Bằng nhiều cách đó, Ngài thiết lập (paṭṭhapeti) cho người khác an trú.
Yathāniddiṭṭhamatthaṃ paṭiniddisanavasena vivarati vibhajati, vivaṭañhi vibhattañca atthaṃ hetudhāraṇadassanehi pākaṭaṃ karonto uttānīkaroti.
Explaining the meaning as set forth in a re-narrative manner, he unfolds, analyzes (vivarati vibhajati). And by showing reasons and examples, he makes clear the unfolded and analyzed meaning, thereby makes it easy to understand (uttānīkaroti).
Bằng cách giải thích lại ý nghĩa đã được trình bày chi tiết, Ngài khai mở (vivarati) và phân tích (vibhajati). Khi làm cho ý nghĩa đã được khai mở và phân tích trở nên rõ ràng bằng cách chỉ ra các nguyên nhân và ví dụ, Ngài làm cho dễ hiểu (uttānīkaroti).
Uttānīkaronto tathāpaccakkhabhūtaṃ katvā nigamanavasena passathāti cāha.
Having made it easy to understand, and thus made it evident, by way of conclusion, he also says, "Behold!" (passathāti cāha).
Khi làm cho dễ hiểu, Ngài cũng nói: " Hãy thấy (passathāti ca āha)" bằng cách kết luận, biến nó thành một sự hiện quán.
So panāyaṃ paṭiccasamuppādo.
This dependent co-arising (paṭiccasamuppādo) is as follows.
Cái này là Duyên khởi.
Yāvattakehi paccayehi yaṃ phalaṃ uppajjanārahaṃ, avikaleheva tehi tassa uppatti, tadaññena ca tassa payojanaṃ natthīti āha ‘‘anūnādhikehevā’’ti.
Whatever effect is capable of arising due to a certain number of conditions, that effect arises only through those complete conditions, and it serves no purpose with any other conditions; therefore, he says, "neither deficient nor excessive."
Ngài nói: " Không thiếu không thừa (anūnādhikeheva)" là vì kết quả nào đáng sinh ra bởi bao nhiêu duyên thì sự sinh của nó phải do chính những duyên đó một cách trọn vẹn, và không có mục đích nào khác đối với nó ngoài những duyên đó.
Yathā taṃ cakkhurūpālokamanasikārehi cakkhuviññāṇassa, etena taṃtaṃphalanipphādanena tassā paccayasāmaggiyā tapparatā tathatāti dasseti.
Just as eye-consciousness arises due to eye, visible form, light, and attention, so also by the production of each respective effect, the primary nature of that aggregate of conditions for its specific purpose is thus demonstrated as tathatā (suchness).
Ví dụ, nhãn thức sinh ra từ nhãn căn, sắc, ánh sáng và tác ý (manasikāra). Bằng cách này, Ngài chỉ ra rằng sự chuyên tâm đó, tức là Tathatā (Tính như thật), của sự tập hợp các duyên đó là sự hoàn thành các kết quả tương ứng.
Sāmagginti samodhānaṃ, samavāyanti attho.
Sāmaggi means conjunction, confluence.
Sāmaggī (sự tập hợp) có nghĩa là sự hội tụ, sự hòa hợp.
Asambhavābhāvatoti anuppajjanassa abhāvato.
Asambhavābhāvato means due to the absence of non-arising.
Asambhavābhāvato (do không có sự không thể sinh) có nghĩa là do không có sự không phát sinh.
Paccayasāmaggiyañhi sati anuppajjane tassā vitathatā siyā.
Indeed, if there were non-arising when the aggregate of conditions is present, then that aggregate would be false.
Nếu có sự tập hợp các duyên mà không phát sinh, thì sự tập hợp đó sẽ là sai lầm.
Aññadhammappaccayehīti aññassa phaladhammassa paccayehi.
Aññadhammappaccayehī means by the conditions of another resultant phenomenon.
Aññadhammappaccayehi (bởi các duyên của pháp khác) có nghĩa là bởi các duyên của một pháp quả khác.
Aññadhammānuppattitoti tato aññassa phaladhammassa anuppajjanato.
Aññadhammānuppattito means due to the non-arising of another resultant phenomenon from that.
Aññadhammānuppattito (do không có sự phát sinh của pháp khác) có nghĩa là do không có sự phát sinh của một pháp quả khác ngoài pháp đó.
Na hi kadāci cakkhurūpālokamanasikārehi sotaviññāṇassa sambhavo atthi, yadi siyā, tassā sāmaggiyā aññathatā nāma siyā, na cetaṃ atthīti ‘‘anaññathatā’’ti vuttaṃ.
For indeed, the arising of ear-consciousness from eye, visible form, light, and attention never occurs. If it were so, then that aggregate of conditions would be otherwise, and this is not the case; therefore, it is stated as anaññathatā (not otherwise).
Không bao giờ có sự phát sinh của nhĩ thức từ nhãn căn, sắc, ánh sáng và tác ý. Nếu có, thì sự tập hợp đó sẽ là một sự khác biệt, nhưng điều này không tồn tại, do đó được nói là " anaññathatā (không có sự khác biệt)".
Paccayatoti paccayabhāvato.
Paccayato means due to being a condition.
Paccayato (do duyên) có nghĩa là do trạng thái của duyên.
Paccayasamūhatoti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to paccayasamūhato.
Trong trường hợp paccayasamūhato (do sự tập hợp các duyên) cũng vậy.
573. Idappaccayā eva idappaccayatāti tā-saddena padaṃ vaḍḍhitaṃ, na kiñci atthantaraṃ yathā devo eva devatāti.
573. Idappaccayā eva idappaccayatā: The word is extended with the suffix -tā, but there is no difference in meaning, just as deva (deity) is also devatā (divinity).
573. Idappaccayā eva idappaccayatā (chính cái này là duyên, chính cái này là tính duyên) – từ tā được thêm vào để mở rộng từ, không có ý nghĩa khác, giống như devo eva devatā (chính là chư thiên, là chư thiên tính).
Idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatāti samūhatthaṃ tā-saddamāha yathā ‘‘janānaṃ samūho janatā’’ti.
Or, he states the suffix tā in the sense of a collection, as in idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatā (a collection of conditions is dependent co-arising), just as "a collection of people is janatā."
Hoặc, Ngài nói từ tā với ý nghĩa là tập hợp, như trong câu: " Sự tập hợp của các duyên này là idappaccayatā (tính duyên của cái này)", giống như "sự tập hợp của con người là nhân loại (janatā)".
Nanu ca ‘‘atthi idappaccayā jarāmaraṇanti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ.
But is it not the case that in the Mahānidānasutta it is seen that the word idaṃ has the same referent as the word kiṃ when it is said, "O Ananda, if asked 'Is there aging-and-death dependant on this (birth)?' one should say, 'There is.' If asked 'Dependant on what is aging-and-death?' one should say, 'Dependant on birth is aging-and-death'"? And thus a Kammadhāraya compound appears for the word idappaccaya. Indeed, here, the question of the arising of aging-and-death due to "This condition" or "another condition" is not possible because it is already known and impossible. However, a question about the conditions for aging-and-death is possible.
Chẳng phải, "Này Ānanda, khi được hỏi rằng: 'Có phải do duyên này mà có lão tử và tử không?', thì nên nói rằng: 'Có'. Nếu hỏi rằng: 'Do duyên gì mà có lão tử và tử?', thì nên nói rằng: 'Do sinh duyên lão tử và tử'" (Dī. Ni. 2.96).
Kiṃ paccayā jarāmaraṇanti iti ce vadeyya, jātipaccayā jarāmaraṇanti iccassa vacanīya’’nti (dī. ni. 2.96) jātisaddapaccayasaddasamānādhikaraṇena kiṃ-saddena idaṃsaddassa samānādhikaraṇatādassanato idappaccayasaddassa kammadhārayasamāso dissati, na hettha ‘‘imassa paccayā idappaccayā’’ti jarāmaraṇassa, aññassa vā paccayato jarāmaraṇasambhavapucchā sambhavati viditabhāvato, asambhavato ca, jarāmaraṇassa pana paccayapucchā sambhavati.
If it should be asked, "What conditions old age-and-death?", then it should be said, "Birth conditions old age-and-death." In this passage, due to the observation that the word kiṃ (what) has the same referent as the words jāti (birth) and paccaya (condition), and that the word idaṃ (this) also has the same referent, a kammadhāraya compound for the word idappaccaya (this condition) is seen. For it is not here that by taking the meaning as "This is the condition for this result (imassa paccayā idappaccayā)", the question of the possibility of old age-and-death arising from a condition of old age-and-death itself, or from any other condition, is possible—because it is already known and because it is not possible. However, the question of the condition for old age-and-death is possible.
Trong đoạn kinh này, do thấy rằng từ idaṃ (này) có cùng sở y với từ kiṃ (gì), vốn có cùng sở y với từ jāti (sinh) và paccaya (duyên), nên có vẻ như idappaccaya là một hợp thể Karmadhāraya (đẳng cấu). Ở đây, câu hỏi về sự hiện hữu của lão tử do duyên của "cái này" (imassa paccayā idappaccayā) hoặc của cái khác không thể xảy ra vì đã biết và vì không thể xảy ra. Tuy nhiên, câu hỏi về duyên của lão tử thì có thể xảy ra.
Paccaya-saddena ca samānādhikaraṇatāya idaṃ-saddassa imasmā paccayāti paccayapucchā yujjati.
And since the word idaṃ has the same referent as the word paccaya, the question "From this condition?" is appropriate as a question about conditions.
Và do từ idaṃ có cùng sở y với từ paccaya, nên câu hỏi về duyên "do duyên này" (imasmā paccayā) là hợp lý.
Sā ca samānādhikaraṇatā bāhiratthasamāsepi labbhati.
And that common referent is also found in a Bahubbīhi compound.
Và sự cùng sở y đó cũng được tìm thấy trong hợp thể Bahuvrīhi (ngoại vị).
Tato ca aññapadatthavacanicchābhāve kammadhārayasamāso labbhati.
And from that, if there is no desire to express the meaning of another word, a Kammadhāraya compound is accepted.
Và từ đó, nếu không có ý định nói đến ý nghĩa của từ khác, thì hợp thể Karmadhāraya được chấp nhận.
Sāmivacanasamāse pana samānādhikaraṇatā natthīti na kathañci kammadhārayasamāsasambhavoti?
But in a Sāmivacana compound (possessive tatpurisa), there is no common referent, so how can a Kammadhāraya compound be impossible? (This is a rebuttal.)
Nhưng trong hợp thể Sāmivacana (quan hệ sở hữu), không có sự cùng sở y, vậy thì tại sao không thể có hợp thể Karmadhāraya được?
Nayidamevaṃ vacanicchantarabhāvato.
No, this should not be understood this way, because there is a difference in intention of expression.
Không phải vậy, vì có ý định nói khác.
Paṭiccasamuppādavacanicchā hesā ‘‘idappaccayatā paṭiccasamuppādo’’ti ettha.
For here, in "dependent co-arising is idappaccayatā," the intention is to speak of dependent co-arising.
Ở đây, trong câu "idappaccayatā paṭiccasamuppādo" (tính duyên này là Duyên khởi), đây là ý định nói về Duyên khởi.
‘‘Atthi idappaccayā jarāmaraṇa’’nti ettha pana jarāmaraṇassa paccayamattaparipucchā, tasmā yathā idaṃ-saddassa paṭiccasamuppādavisesanatā, pucchitabbapaccayavisesanatā ca hoti, tathā samāsavikappo ettha, tattha ca kātabboti na samāsantaradassanaṃ sāmivacanasamāsabādhakaṃ.
However, in "There is aging-and-death dependant on idaṃ," it is merely a question about the condition for aging-and-death. Therefore, just as the word idaṃ can be a modifier of dependent co-arising and also a modifier of the condition to be questioned, so should the compound variation be made here and there. Thus, the display of another compound does not invalidate the Sāmivacana compound.
Tuy nhiên, trong câu "atthi idappaccayā jarāmaraṇaṃ" (có lão tử do duyên này), đó chỉ là câu hỏi về duyên của lão tử. Do đó, cách phân tích hợp thể ở đây và ở đó phải được thực hiện sao cho từ idaṃ là tính từ của Duyên khởi và cũng là tính từ của duyên được hỏi. Vì vậy, việc chỉ ra một hợp thể khác không bác bỏ hợp thể Sāmivacana.
Kasmā panetthāpi kammadhārayasamāso na icchitoti?
Why, then, is a Kammadhāraya compound not intended here as well?
Tại sao ở đây cũng không mong muốn hợp thể Karmadhāraya?
Hetuppabhavānaṃ hetu paṭiccasamuppādoti imassatthassa kammadhārayasamāse asambhavato, ‘‘imassa attano paccayānurūpassa anurūpo paccayo idappaccayo’’ti imassa ca atthassa icchitattā.
Because in a Kammadhāraya compound, the meaning "the condition for resultant phenomena that have a cause as their origin is dependent co-arising" is impossible, and because the meaning "the suitable condition for this effect, which is suitable to its own conditions, is idappaccaya" is desired.
Vì ý nghĩa "nguyên nhân của các pháp phát sinh từ nguyên nhân là Duyên khởi" không thể có trong hợp thể Karmadhāraya, và vì ý nghĩa "duyên tương ứng với kết quả tương ứng với duyên của chính nó là idappaccaya" (duyên này) được mong muốn.
Yo panettha idaṃ-saddena gahito attho, so ‘‘atthi idappaccayā jarāmaraṇa’’nti ettha jarāmaraṇaggahaṇeneva gahitoti idaṃ-saddo paṭiccasamuppannato abhassitvā aññāsambhavato paccaye avatiṭṭhati, tasmā tattha kammadhārayasamāso.
Here, the meaning encompassed by the word idaṃ is already encompassed by the mention of aging-and-death in "Is there aging-and-death dependant on idaṃ?" Therefore, the word idaṃ shifts from paṭiccasamuppanna (dependently arisen phenomenon) and stands for the condition, because no other meaning is possible. Therefore, a Kammadhāraya compound is intended there.
Ý nghĩa được nắm giữ bởi từ idaṃ ở đây đã được nắm giữ bởi việc đề cập đến lão tử trong câu "atthi idappaccayā jarāmaraṇaṃ" (có lão tử do duyên này). Do đó, từ idaṃ không rời khỏi pháp Duyên khởi và không thể có ý nghĩa khác, nên nó tồn tại trong duyên. Vì vậy, ở đó là hợp thể Karmadhāraya.
Ettha pana idaṃ-saddassa tato pariccajanakāraṇaṃ natthīti sāmivacanasamāso eva.
But here, there is no reason for the word idaṃ to depart from that paṭiccasamuppanna; hence, only a Sāmivacana compound is intended.
Nhưng ở đây, không có lý do để từ idaṃ từ bỏ pháp Duyên khởi, nên chỉ có hợp thể Sāmivacana.
Evampi na idappaccayo eva idappaccayabhāvo bhavituṃ yuttoti idappaccayatāya paṭiccasamuppādatānupapattīti?
Even so, is it not unsuitable for the 'this-condition' itself to be the 'state of this-condition', and thus the Dependent Origination cannot be the 'state of this-condition'?
Ngay cả như vậy, không hợp lý khi nói rằng chính idappaccaya là idappaccayabhāva (trạng thái của idappaccaya), vậy thì idappaccayatā không thể là Duyên khởi sao?
Nāyaṃ doso atthantarābhāvatoti vuttovāyamattho.
This fault does not exist; it has already been stated that there is no other meaning.
Không có lỗi này, vì đã nói rằng không có ý nghĩa khác.
Atha vā pana hotu idappaccayabhāvo idappaccayatāti.
Or perhaps, let the state of 'this-condition' be 'this-conditionality'.
Hoặc, hãy để idappaccayabhāva là idappaccayatā.
Bhāvoti cettha avinābhāviphalaṃ pati hetuno satvaṃ.
Here, bhāva refers to the existence of a cause with respect to an effect that is inseparably associated with it.
Ở đây, bhāva (trạng thái) có nghĩa là sự tồn tại của nguyên nhân đối với kết quả không thể tách rời.
Tathā hi idappaccaya-saddo jātiādīsu niruḷho.
Indeed, the term 'this-condition' is established for causes such as birth, etc.
Thật vậy, từ idappaccaya đã được thiết lập trong sinh, v.v.
Tañca idappaccayasatvaṃ idappaccayato aññaṃ natthi.
And that state of conditionedness is not other than conditioned phenomena.
Và sự tồn tại của cái duyên này (idappaccayasatvaṃ) không khác gì chính cái duyên này (idappaccayato).
Yadi aññaṃ siyā, taṃ avijjamānaṃ siyā.
If it were other, it would be non-existent.
Nếu có cái khác, thì cái đó sẽ không tồn tại.
Na hi satā aññaṃ vijjamānaṃ hoti.
For nothing existent, other than what is existent, comes to be.
Vì không có cái gì khác tồn tại ngoài cái đang tồn tại.
Atha satvaṃ saṃ nāma, yassa sato bhāvo, taṃ asaṃ nāma siyā.
But if 'being' is called 'existent', then that whose 'being' is the state of existence, would be called 'non-existent'.
Nếu sự tồn tại (satvaṃ) được gọi là "có" (saṃ), thì cái mà có sự tồn tại của nó (yassa sato bhāvo) sẽ được gọi là "không có" (asaṃ).
Na hi taṃ satvaṃ sabhāvaṃ satvato aññattā, tasmā sato bhāvo satvanti niddeso na yujjati.
Indeed, that being is not the intrinsic nature of existence because it is different from existence; therefore, the designation "being is the state of existence" is not appropriate.
Vì sự tồn tại (satvaṃ) đó không phải là bản chất tự thân của sự tồn tại (sabhāvaṃ satvaṃ) do khác với sự tồn tại (satvato aññattā), do đó, định nghĩa "sự tồn tại của cái có là sự tồn tại" (sato bhāvo satvanti niddeso) là không hợp lý.
Na ca saṃ-sambandhena asaṃ saṃ nāma hoti, pageva saṃ-sambandhena.
Nor does non-existent become existent through connection with existent, much less through connection with non-existent.
Và cái không có (asaṃ) không thể được gọi là "có" (saṃ) bằng cách liên hệ với cái "có" (saṃ-sambandhena), huống chi là bằng cách liên hệ với cái "không có" (asaṃ-sambandhena).
Asati ca saditiggahaṇaṃ viparītaggāhoti na gahaṇato saṃsiddhi.
And if there is no existent, the apprehension of 'existent' is a perverse apprehension; hence, existence is not achieved through apprehension.
Và khi không có (asati), việc chấp thủ "có" (saditiggahaṇaṃ) là sự chấp thủ sai lầm (viparītaggāho), nên không thể thành tựu sự tồn tại (saṃsiddhi) từ sự chấp thủ đó.
Sadisakappanāyañca māṇavakassa sīhabhāvo viya na asato saṃ-sabhāvatā.
Also, in conceiving similarity, the non-existent does not have the nature of existent, just as a youth does not have the nature of a lion.
Và trong sự so sánh tương tự (sadisakappanāyaṃ), bản chất "có" (saṃ-sabhāvatā) của cái không có (asato) không giống như việc một thanh niên trở thành sư tử (māṇavakassa sīhabhāvo viya).
Yasmā pana idappaccayabhāvo yathāvuttaṃ satvaṃ, na asatvaṃ.
However, because the state of conditionedness is existence as explained, not non-existence.
Tuy nhiên, vì bản chất duyên khởi (idappaccayabhāvo) là sự tồn tại (satvaṃ) như đã nói, không phải là không tồn tại (asatvaṃ).
Nāpi yassa taṃ satvaṃ, tadasaṃ, tasmā idappaccayabhāvo idappaccayasarūpaṃ sabhāvantarehi vinivattabhāvadassanatthaṃ imassāyanti visesetvā idappaccayatāti vuttanti na idappaccayatāya paṭiccasamuppādabhāvāsambhavo.
Nor is that conditioned phenomenon (idappaccaya), whose being is such, non-existent. Therefore, to show that the state of conditionedness (idappaccayabhāvo) — the essence, the true nature, of conditioned phenomena — is distinguished from other natures, it is specified as 'of this conditioned phenomenon' and expressed as 'conditionedness' (idappaccayatā). Thus, the state of dependent origination (Paṭiccasamuppāda) is not impossible due to conditionedness.
Cũng không phải cái mà sự tồn tại đó thuộc về (yassa taṃ satvaṃ) lại là không có (adasaṃ), do đó, để chỉ rõ bản chất duyên khởi (idappaccayabhāvo) là tự thể của duyên khởi (idappaccayasarūpaṃ) và để phân biệt với các bản chất khác (sabhāvantarehi vinivattabhāvadassanatthaṃ), nên đã đặc biệt nói "cái này là của cái duyên khởi đó" (imassāyanti) và "tính duyên khởi" (idappaccayatāti), chứ không phải là sự bất khả thi của bản chất Duyên khởi (paṭiccasamuppādabhāvāsambhavo) do tính duyên khởi (idappaccayatāya).
Paṭicca samuppajjati etasmāti paṭiccasamuppādoti tassāpi hetuatthabhāvato jātiādipadānaṃ evameva hetubhāvavācakatāya hetupadhānatā yojetabbā hetuppabhavānaṃ hetu paṭiccasamuppādoti katvā.
It arises dependently from this (reason), hence it is Paṭiccasamuppāda (Dependent Origination). Since it also has the meaning of cause, the causal predominance of terms like 'birth' (jāti) and so forth should be understood in the same way, as they denote causality, by taking 'cause' to be 'Paṭiccasamuppāda' for phenomena arising from causes.
"Nương vào (paṭicca) cái này mà phát sinh (samuppajjati)"—do đó là Duyên khởi (paṭiccasamuppādo). Vì nó cũng có nghĩa là nhân (hetu), nên các từ như "sinh" (jāti) phải được hiểu là chủ yếu chỉ về nhân (hetupadhānatā yojetabbā), dựa trên quan điểm rằng Duyên khởi (paṭiccasamuppādo) là nhân của những gì phát sinh từ nhân (hetuppabhavānaṃ hetu).
Tathā hi ‘‘dasabalasamannāgato, bhikkhave, tathāgato catūhi vesārajjehi samannāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti, imasmiṃ sati idaṃ hoti yāva ‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti (saṃ. ni. 2.21-22) anena sīhanādasuttena pakāsito evamattho.
Thus, this meaning is made clear by this Sīhanāda Sutta which states: “Bhikkhus, the Tathāgata, endowed with the ten powers, endowed with the four kinds of self-confidence, claims the foremost position, roars the lion’s roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma: ‘When this is, that is’... up to ‘Thus there is the cessation of this entire mass of suffering’.”
Thật vậy, ý nghĩa này đã được Đức Thế Tôn tuyên bố trong Kinh Sīhanāda (Tiếng Rống Sư Tử): "Này các Tỳ-kheo, Như Lai đầy đủ mười lực (dasabalasamannāgato), đầy đủ bốn sự vô úy (catūhi vesārajjehi samannāgato), tuyên bố vị trí tối thượng (āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti), rống tiếng sư tử giữa các hội chúng (parisāsu sīhanādaṃ nadati), và chuyển Pháp luân (brahmacakkaṃ pavatteti), rằng: 'Khi cái này có, cái kia có;... cho đến 'sự diệt trừ toàn bộ khối khổ này xảy ra như vậy'" (Saṃ. Ni. 2.21-22).
‘‘Kiṃ vādī panāyasmato satthā kimakkhāyī’’ti puṭṭhena āyasmatā assajittherena –
When asked, “What does the Venerable One’s Teacher teach, what does he proclaim?”, the Venerable Assaji Thera replied:
Khi được hỏi: "Thưa Tôn giả, Đạo sư của ngài thuyết giảng điều gì, tuyên bố điều gì?", Trưởng lão Assaji đã đáp:
574. Paṭiccāti taṃ taṃ kāraṇaṃ nissāya.
Paṭiccā means relying on each particular cause.
574. Paṭiccā có nghĩa là "nương tựa vào nguyên nhân đó, nguyên nhân đó."
Sammāti aviparītaṃ aniccato aniccassa uppādoti katvā.
Sammā means correctly, without perversion, understanding that impermanent arises from impermanent.
Sammā nghĩa là "không sai lệch," tức là sự phát sinh của cái vô thường từ cái vô thường.
Niccato hi kāraṇato phalassa uppādo viparīto.
Indeed, the arising of a result from a permanent cause is perverse.
Vì sự phát sinh của quả từ một nguyên nhân thường hằng là sai lệch.
Tenāha ‘‘titthiya…pe… nirapekkho’’ti.
Therefore, it is said “titthiya…pe…nirapekkho”.
Do đó, Ngài nói: "Tīrthiya...pe... nirapekkho" (ngoại đạo...v.v... không quan tâm).
‘‘Uppādo paññāyatī’’ti (saṃ. ni. 3.38; a. ni. 3.47; kathā. 214) evaṃ vuttasaṅkhatalakkhaṇato añño ‘‘paccayato khaṇato’’ti ettha vuttapaccayalakkhaṇo eko ākāro uppādoti tesaṃ adhippāyo.
Their intention is that "arising" (uppādo), which is another aspect, the characteristic of conditionality mentioned in "from condition, from moment" (paccayato khaṇato), is distinct from the characteristic of conditioned phenomena stated as "arising is evident".
Họ cho rằng "sự phát sinh được nhận biết" (uppādo paññāyatīti) là một khía cạnh khác với đặc tính hữu vi được nói đến, mà là đặc tính duyên khởi được nói đến ở đây là "từ duyên, từ sát-na" (paccayato khaṇatoti).
Yaṃ sandhāya te ‘‘jātiādīnaṃ hetavo jātiādayo’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ, nibbattilakkhaṇavinimuttassa tādisassa kassaci abhāvato.
The statement by some that "the causes of birth, etc., are birth, etc." is merely their opinion, because no such arising exists apart from the characteristic of origination.
Cái mà họ dựa vào để nói "nhân của sinh khởi, v.v., là sinh khởi, v.v." chỉ là ý kiến của họ, vì không có bất kỳ sự phát sinh nào như vậy mà không bị ràng buộc bởi đặc tính sinh khởi.
Tenāha ‘‘taṃ na yujjatī’’tiādi.
Therefore, it is said, “that is not appropriate,” and so on.
Do đó, Ngài nói: "Điều đó không hợp lý" v.v.
Gambhīranayāsambhavatoti gambhīrānaṃ nayānañca asambhavato.
Gambhīranayāsambhavato means due to the impossibility of the profound methods and approaches.
Gambhīranayāsambhavato có nghĩa là "do không có các phương pháp sâu sắc."
Saddabhedatoti saddavināsato saddāyogato.
Saddabhedato means due to the corruption of words, due to the incorrect application of words.
Saddabhedato có nghĩa là "do sự phá vỡ âm thanh, do sự không phù hợp của âm thanh."
Suttaṃ natthi ‘‘paṭiccasamuppādaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’tiādisuttapadehi (saṃ. ni. 2.1, 20) uppādamattassa appakāsitattā.
Suttaṃ natthi because the mere arising is not revealed by the Sutta passages such as “Bhikkhus, I will teach you dependent origination,” and so on.
Suttaṃ natthi (không có kinh) vì trong các câu kinh như "Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ giảng cho các ông về Duyên khởi" (Saṃ. Ni. 2.1, 20), chỉ riêng sự phát sinh (uppādamattassa) không được tuyên bố.
Ayameva hi attho heṭṭhā dassito idānipi dassīyati.
Indeed, this very meaning has been shown below and is shown again now.
Thật vậy, ý nghĩa này đã được chỉ ra ở dưới và nay cũng được chỉ ra.
Taṃ uppādamattaṃ.
That refers to the mere arising.
Taṃ là chỉ riêng sự phát sinh.
Viharāmi tasmiṃ paṭhamābhisambuddhakāleti adhippāyo.
Viharāmi means, it is to be understood, during the period of his first enlightenment.
Viharāmi có nghĩa là "Ta đã sống trong thời kỳ giác ngộ đầu tiên đó."
Viharāmīti vā kālavipallāsena vuttaṃ, vihāsinti attho.
Or Viharāmī is stated by a reversal of tense; the meaning is "I dwelt".
Hoặc Viharāmī được nói với sự đảo ngược thời gian, có nghĩa là "Ta đã sống."
Tatrāti tasmiṃ padesavihāre.
Tatrā means in that specific dwelling.
Tatrā là "trong sự an trú ở nơi đó."
Paccayākāradassanenāti yenākārena paccayadhammo paccayuppannassa paccayo hoti, so paccayākāro paccayabhāvo, tassa dassanena.
Paccayākāradassanenā means by showing the mode of conditionality, that is, the manner in which a conditioned phenomenon becomes a condition for a conditionally arisen phenomenon.
Paccayākāradassanenā có nghĩa là "bằng cách chỉ ra cách thức mà một pháp nhân duyên làm nhân cho pháp duyên sinh, đó là trạng thái nhân duyên, bằng cách chỉ ra trạng thái đó."
Idha pana vedanānaṃ paccayabhāvo adhippeto.
Here, however, the conditionality of feelings (vedanā) is intended.
Ở đây, ý nghĩa là trạng thái nhân duyên của các cảm thọ.
Tenāha ‘‘micchādiṭṭhipaccayāpi vedayita’’ntiādi.
Therefore, it is said, “feeling is also conditioned by wrong view,” and so on.
Do đó, Ngài nói: "Cảm thọ cũng do tà kiến làm duyên" v.v.
Vedanānaṃyeva hi paccayaṃ passantena vuttavihāro paṭiccasamuppādassa ekadesameva passato vihāroti katvā padesavihāro jāto, anantanayasamantapaṭṭhānamanasikāro paṭhamābhisambuddhavihāro.
Indeed, the dwelling described by one who perceives only the condition of feelings, is a dwelling that perceives only a part of dependent origination; hence, it becomes a partial dwelling (padesavihāro), whereas the full comprehension of infinite methods is the dwelling of the first enlightenment.
Vì sự an trú đã nói, tức là chỉ quán sát nhân duyên của các cảm thọ, được xem là sự an trú chỉ quán sát một phần của Duyên khởi, nên nó trở thành sự an trú cục bộ (padesavihāro), còn sự tác ý về Vô tận phương pháp toàn diện (anantanayasamantapaṭṭhānamanasikāro) là sự an trú của sự giác ngộ đầu tiên.
Tañhi nippadesato paccayākāradassananti eke.
For some, that (comprehension) is the complete perception of the mode of conditionality.
Một số người cho rằng đó là sự quán sát trạng thái nhân duyên một cách toàn diện (nippadesato paccayākāradassananti).
Padesavihārasuttavirodho āpajjati tassa vedanānaṃ paccayadhammamanasikāravibhāvanato.
A contradiction with the Padesavihāra Sutta arises because it elucidates the mental engagement with the conditioned phenomena of feelings.
Padesavihārasuttavirodho āpajjati (sẽ dẫn đến mâu thuẫn với kinh Padesavihāra) vì kinh đó giải thích sự tác ý về các pháp nhân duyên của các cảm thọ.
Loko samudeti etasmāti lokasamudayo, avijjādiko paccayagaṇo, na lokasamudayamattaṃ.
The world arises from this, therefore lokasamudayo (origin of the world) refers to the aggregate of conditions like ignorance, not merely the arising of the world.
Thế gian phát sinh từ cái này (etasmāti) – đó là lokasamudayo (khổ tập), tức là tập hợp các duyên như vô minh, chứ không phải chỉ riêng sự phát sinh của thế gian (lokasamudayamattaṃ).
Tenāha ‘‘anulomapaṭiccasamuppādo’’ti.
Therefore, it is said, “anulomapaṭiccasamuppādo” (dependent origination in direct order).
Do đó, Ngài nói: "anulomapaṭiccasamuppādo" (Duyên khởi thuận chiều).
Natthitāti sabbaso abhāvo, naranvayavināso ucchedoti attho.
Natthitā means absolute non-existence, complete annihilation, cutting off of continuity, is the meaning.
Natthitā có nghĩa là "hoàn toàn không có, sự hủy diệt không còn dòng dõi, sự đoạn diệt."
Natthitāsahacaraṇato pana ucchedadiṭṭhi natthitāti adhippetā.
However, the view of annihilation (ucchedadiṭṭhi), being associated with non-existence, is intended as non-existence.
Tuy nhiên, do đi kèm với sự không tồn tại, nên đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) được hiểu là sự không tồn tại (natthitāti adhippetā).
Paccayānuparamo paccayānaṃ avicchedo.
Paccayānuparamo is the non-interruption of conditions.
Paccayānuparamo là "sự không gián đoạn của các duyên."
Yathā hi atītahetupañcakasannissayena etarahiphalapañcakaṃ viya hetupañcakampi hoti, evaṃ etarahihetupañcakasannissayena āyatiṃphalapañcakampi bhavissati.
Just as there is an aggregate of five causes in the present due to reliance on an aggregate of five past causes, so too will there be an aggregate of five results in the future due to reliance on an aggregate of five present causes.
Thật vậy, cũng như hiện tại có năm quả (phalapañcakaṃ) nhờ năm nhân quá khứ (atītahetupañcakasannissayena), thì cũng sẽ có năm quả trong tương lai (āyatiṃphalapañcakampi) nhờ năm nhân hiện tại (etarahihetupañcakasannissayena).
Tenāha ‘‘paccayānuparame phalānuparamato’’ti.
Therefore, it is said, “due to the non-interruption of results when there is no interruption of conditions.”
Do đó, Ngài nói: "do sự không gián đoạn của các duyên, nên không gián đoạn của các quả" (paccayānuparame phalānuparamato).
575. Samāne kattarīti ekasmiṃyeva kattari uppajjanakiriyāya yo kattā, tasmiṃyeva paccayanakiriyāya ca kattubhūteti attho.
Samāne kattarī means when the agent (kattā) of the action of arising is the same as the agent of the action of conditioning.
575. Samāne kattarī có nghĩa là "khi chủ ngữ là một và giống nhau, tức là chủ thể của hành động phát sinh cũng là chủ thể của hành động duyên khởi."
Yathā ‘‘nhatvā bhuñjati, bhutvā sayatī’’ti.
For example, “Having bathed, he eats; having eaten, he sleeps.”
Ví dụ như: "Tắm xong thì ăn, ăn xong thì ngủ."
‘‘Pubbakāle’’ti idañca tvāsaddantānaṃ padānaṃ yebhuyyena purimakālakiriyāya dīpanato vuttaṃ, na idha paṭiccasaddassa purimakālatthattā.
And “pubbakāle” is stated because words ending in -tvā generally indicate an action occurring at an earlier time, not because the word paṭicca here means an earlier time.
Và câu "Pubbakāle" (trong thời gian trước) này được nói để chỉ ra rằng các từ có hậu tố -tvā thường biểu thị hành động xảy ra trước, chứ không phải vì từ paṭicca ở đây có nghĩa là thời gian trước.
Evañhi ‘‘cakkhuṃ paṭiccā’’ti nidassanavacanaṃ nidassitabbena saṃsandeyya.
If it were so, then the illustrative phrase “depending on the eye” would correspond to what is to be illustrated.
Vì nếu vậy, câu ví dụ "nương vào mắt" (cakkhuṃ paṭiccā) sẽ phù hợp với điều được ví dụ.
Atha vā kāmañcettha ubhinnaṃ kiriyānaṃ samakālatā uppajjanakiriyāya pubbe paccayanakiriyāya asambhavato, tathāpi phalakiriyāya hetukiriyā purimakālo viya voharituṃ yuttā.
Or alternatively, although the two actions here are simultaneous, since the conditioning action cannot occur before the arising action, it is still appropriate to refer to the causal action as prior to the resultant action.
Hoặc mặc dù ở đây hai hành động xảy ra đồng thời vì hành động duyên khởi không thể xảy ra trước hành động phát sinh, tuy nhiên, hành động nhân (hetukiriyā) vẫn có thể được gọi là "thời gian trước" (purimakālo viya) so với hành động quả (phalakiriyāya).
Evamettha hetuphalavavatthānaṃ supākaṭaṃ hotīti upacārasiddhaṃ purimakālaṃ gahetvā vuttaṃ ‘‘pubbakāle’’ti.
Thus, taking the conventionally established earlier time, it is said “pubbakāle,” so that the distinction between cause and effect here becomes very clear.
Vì như vậy, sự phân biệt nhân và quả ở đây sẽ trở nên rõ ràng. Do đó, từ "pubbakāle" được nói bằng cách lấy thời gian trước được suy ra theo phép ẩn dụ.
Atthasiddhikaroti vākyatthapaṭiviññattikaro.
Atthasiddhikaro means making the meaning of the sentence understood.
Atthasiddhikaro có nghĩa là "làm cho ý nghĩa của câu được hiểu rõ."
Paṭiccasamuppādoti hi ettha vākyatthāvabodho idha atthasiddhīti adhippeto.
Indeed, here, the understanding of the meaning of the phrase Paṭiccasamuppāda is intended as the realization of its meaning.
Ở đây, "sự hiểu rõ ý nghĩa của câu" (vākyatthāvabodho) trong từ "Duyên khởi" (Paṭiccasamuppādo) được hiểu là "sự thành tựu ý nghĩa" (atthasiddhīti).
Payujjamāno paṭiccasaddo uppādasaddena vuccamānassa samānassa ‘‘kattu abhāvato’’ti padaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
The word paṭicca, when used, should be construed by bringing in the phrase “due to the absence of a common agent” of that which is signified by the word uppāda.
Từ paṭicca khi được sử dụng (payujjamāno) phải được kết hợp với từ uppāda bằng cách thêm cụm từ "do không có chủ ngữ giống nhau" (samānassa kattu abhāvato).
Ayañhettha attho ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’ntiādīsu (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425-426; saṃ. ni. 2.43-44; 2.4.60; kathā. 465) paccayanakiriyāya, uppajjanakiriyāya ca viññāṇameva kattāti samānakattukatā labbhati.
The meaning here is that in passages like “eye-consciousness arises dependent on the eye and forms,” a common agent (viññāṇa itself) is obtained for both the conditioning action and the arising action.
Ý nghĩa ở đây là: trong các đoạn văn như "Nương vào mắt và các sắc tướng mà nhãn thức phát sinh" (Ma. Ni. 1.204, 400; 3.421, 425-426; Saṃ. Ni. 2.43-44; 2.4.60; Kathā. 465), nhãn thức (viññāṇameva) là chủ ngữ của cả hành động duyên khởi (paccayanakiriyāya) và hành động phát sinh (uppajjanakiriyāya), do đó có sự đồng chủ ngữ (samānakattukatā).
‘‘Paṭiccasamuppādo’’ti ettha pana uppādasaddassa bhāvasādhanatāya kiriyāva vuttāti samānakattulakkhaṇo saddappayogo na sambhavatīti.
But here, regarding "Dependent Origination", if the word uppāda (origination) takes the sense of a verbal noun (bhāvasādhana), then only the action is stated, and thus the grammatical usage of a word with the characteristic of having the same agent is not possible.
Trong (từ) ‘Paṭiccasamuppādo’ này, vì từ ‘uppāda’ là bhāvasādhana, nên chỉ có hành động được nói đến, do đó, việc sử dụng ngữ pháp với đặc điểm chủ ngữ đồng nhất là không thể xảy ra.
Tenāha ‘‘saddabhedaṃ gacchatī’’ti, apasaddappayogo hotīti attho.
Therefore, it says, "it goes to a difference in wording", meaning it becomes an incorrect word usage.
Vì vậy, (người ta) nói ‘dẫn đến sự sai lệch ngữ pháp’, nghĩa là việc sử dụng ngữ pháp sai.
Na cettha parāvarayogo (pāṇinī 3.4.20) ‘‘appatvā nadiṃ pabbato, atikkamma pabbataṃ nadī’’tiādīsu viya, nāpi lakkhaṇahetuādipayogo ‘‘sīhaṃ disvā bhayaṃ hoti, ghataṃ pivitvā balaṃ jāyate, ‘dha’nti katvā daṇḍo patito’’tiādīsu viya.
Here there is no coordination of 'near and far' (parāvarayoga) as in "The mountain, not having reached the river" or "The river, having surpassed the mountain", nor is there an application of cause and condition, etc., as in "Seeing a lion, fear arises," "Drinking ghee, strength is born," or "Making a 'dha' sound, the stick fell."
Ở đây, không có sự kết hợp của hai mệnh đề trước sau như trong các ví dụ ‘ngọn núi chưa đến sông, dòng sông đã vượt qua ngọn núi’, cũng không có sự sử dụng nguyên nhân hay dấu hiệu như trong các ví dụ ‘thấy sư tử thì sợ hãi, uống bơ sữa thì sinh lực tăng trưởng, làm ra tiếng ‘dha’ thì cây gậy rơi xuống’.
Nevettha saddabhedo.
Nor is there any difference in wording here.
Ở đây cũng không có sự sai lệch ngữ pháp.
Na hi hatthatale āmalakaṃ viya sabbaññeyyaṃ paccakkhaṃ katvā ṭhitānaṃ mahesīnaṃ vacane akkharacintakānaṃ vippalāpo avasaraṃ labhati.
For indeed, the ramblings of grammarians find no opportunity in the words of the great sages (Buddhas) who stand having directly perceived all knowable things as if they were an āmalaka fruit in the palm of the hand.
Bởi vì, đối với các bậc Đại hiền giả đã chứng ngộ tất cả các pháp đáng biết như quả āmala trong lòng bàn tay, những lời nói lảm nhảm của các nhà ngữ pháp học không có chỗ đứng.
Labhatu, vākyatthena saddasiddhito ‘‘nhatvā gamanaṃ, bhutvā sayana’’ntiādīsu viyāti.
Let it find opportunity; let it be, as in "having bathed, going" and "having eaten, sleeping", due to the grammatical correctness of the meaning of the sentence.
Cho dù có chỗ đứng, thì từ ngữ cũng được hình thành từ ý nghĩa của câu như trong các ví dụ ‘tắm xong thì đi, ăn xong thì ngủ’.
Evampi na ca kiñci atthaṃ sādheti.
Even so, it accomplishes nothing of meaning.
Ngay cả như vậy, nó cũng không đạt được bất kỳ ý nghĩa nào.
Yadipi paccekaṃ padattho labbhati, vākyattho pana na yujjati, tasmā dasadāḷimādivākyāni viya asambandhatthatāya niratthakaṃ hotīti adhippāyo.
Even if the meaning of each word is obtained, the meaning of the sentence is not coherent; therefore, it is meaningless due to having an unconnected meaning, like sentences such as "ten pomegranates," this is the intention.
Mặc dù ý nghĩa của từng từ riêng lẻ có thể được hiểu, nhưng ý nghĩa của câu thì không phù hợp; do đó, ý nghĩa là nó trở nên vô nghĩa vì có ý nghĩa không liên quan, giống như các câu ‘mười quả lựu’ v.v.
Nāmapade vutte appayuttānipi ‘‘atthi, hoti, vijjatī’’ti evarūpāni kiriyāpadāni ānetvā sambandhitabbānīti ñāyaṃ sandhāyāha ‘‘hotisaddena saddhiṃ yojayissāmā’’ti.
Referring to the principle that when a noun is stated, even if not explicitly used, verb forms like "is, becomes, exists" should be supplied and connected, it says, "we will connect it with the word hoti (is)."
Nắm giữ quy tắc rằng khi một danh từ được nói đến, các động từ như ‘atthi, hoti, vijjatī’ (có, là, tồn tại), dù không được sử dụng trực tiếp, vẫn cần được thêm vào để kết nối, nên (người ta) nói ‘chúng ta sẽ kết hợp với từ hoti’.
Imesūti yathāvuttesu desanāpaṭiññāpucchānigamanavasena vuttesu paṭiccasamuppādapadesu.
In these refers to the terms of Dependent Origination stated in the manner of exposition, assertion, question, and conclusion, as already mentioned.
Imesu (Trong những điều này) là trong các từ Paṭiccasamuppāda đã được nói đến theo cách trình bày, tuyên bố, câu hỏi và kết luận.
Nidassanamattañcetaṃ, aññesupi ‘‘paṭiccasamuppādameva sādhukaṃ yoniso manasi kāroti.
And this is merely an example; in other places too, such as "He correctly and wisely attends to Dependent Origination.
Và đây chỉ là một ví dụ, ngay cả trong các trường hợp khác như “tâm tư quán xét kỹ lưỡng về Paṭiccasamuppāda.
Yadidaṃ idappaccayatā paṭiccasamuppādo (dī. ni. 2.67; ma. ni. 2.337; sa. ni. 1.172; mahāva. 7).
That is, this-conditionality is Dependent Origination.
Điều này là Idappaccayatā Paṭiccasamuppāda.
Gambhīro cāyaṃ, ānanda, paṭiccasamuppādo’’ti (dī. ni. 2.95; saṃ. ni. 2.60) evamādīsupi ekenapi saddhiṃ hoti-saddo sambandhaṃ na gacchati.
And this Dependent Origination, Ānanda, is profound," the word hoti (is) does not connect with any of the words.
Này Ananda, Paṭiccasamuppāda này thật sâu sắc”, v.v., từ ‘hoti’ cũng không kết nối với bất kỳ từ nào.
Yogaṃ na gacchati tathā sambandhavasena avuttattā.
It does not connect because it is not stated in that connective sense.
Không kết nối vì không được nói đến theo cách kết nối đó.
‘‘Na ca uppādo hotī’’ti idaṃ asabhāvadhammattā uppādassa nibbattilakkhaṇāyogaṃ sandhāya vuttaṃ.
"And origination does not become" is stated with reference to the unsuitability of the characteristic of origination (arising) for origination, because origination is not a substantial phenomenon.
Câu ‘Và sự sinh khởi không phải là’ được nói đến để chỉ sự không phù hợp với đặc tính sinh khởi của uppāda, vì uppāda là một pháp không có tự tánh.
Yathā hi vināsassa vināso natthi, evaṃ uppādassa vināso viya uppādopi natthi.
Just as the destruction of destruction does not exist, so too, origination does not exist, like the destruction of origination.
Cũng như sự hoại diệt không có sự hoại diệt, thì uppāda cũng không có uppāda, giống như sự hoại diệt.
Yadi siyā, yena uppādena uppādo uppādavā, sopi uppādavāti anavaṭṭhānameva āpajjeyyāti vuttovāyamattho.
If it were to exist, then with which origination is origination originated? That origination would also be originated, leading to an endless regress, this meaning has already been stated.
Nếu có, thì uppāda mà nhờ đó uppāda có uppāda, thì uppāda đó cũng có uppāda, và cứ thế sẽ dẫn đến sự vô tận, ý nghĩa này đã được nói đến.
Tenāha ‘‘sace heyyā’’tiādi.
Therefore, it says, "If it were to exist," etc.
Vì vậy, (người ta) nói ‘nếu có’ v.v.
Yadi evaṃ, kathaṃ samudayo hotīti?
If so, how can origination occur?
Nếu vậy, thì làm sao có ‘samudaya hoti’ (sự tập khởi sinh khởi)?
Nāyaṃ doso nibbattiyā anadhippetattā.
This is no fault, because the act of arising is not intended.
Đây không phải là lỗi vì sự sinh khởi không được đề cập ở đây.
Evaṃ dukkhakkhandhassa samudayo pātubhāvo sambhavatīti ayañhettha attho, idha pana paṭiccasamuppādo hotīti tassa atthibhāvacodanāti katvā hoti, jāyatīti nibbatticodanā katā siyāti adhippāyena vuttaṃ ‘‘na uppādo hotī’’ti.
Thus, the manifestation, the arising of the mass of suffering, is possible; this is the meaning here. But here, in the statement "Dependent Origination exists", it is an assertion of its existence. So, it is with the intention that an assertion of arising, such as hoti (is) or jāyati (arises), would be made, that it says, "origination does not become."
Ý nghĩa ở đây là sự tập khởi của khối khổ hiện hữu, nhưng ở đây, câu ‘Paṭiccasamuppādo hoti’ được nói đến với ý định rằng đó là sự chất vấn về sự tồn tại của nó, và nếu nói ‘hoti, jāyati’ thì đó là sự chất vấn về sự sinh khởi.
576. Imesaṃ saṅkhārādīnaṃ paccayā idappaccayā, avijjādayo, tesaṃ bhāvo idappaccayatā.
576. The conditions of these saṅkhāras, etc., are idappaccayā (these conditions), namely, ignorance, etc. Their state of being is idappaccayatā (this-conditionality).
576. Các duyên của các hành v.v. này là Idappaccaya, tức là vô minh v.v., sự hiện hữu của chúng là idappaccayatā.
Ko pana so bhāvoti āha ‘‘bhāvo ca nāmā’’tiādi.
And what is that state of being? Thus he says, "And bhāva (state of being)" etc.
Vậy sự hiện hữu đó là gì? (Người ta) nói ‘Và sự hiện hữu được gọi là’ v.v.
Tassattho – yenākārena avijjādayo saṅkhārādipātubhāvahetū honti, tasmiṃ avijjādīnaṃ pavattiākāravisese vikāre paṭiccasamuppādoti ayaṃ samaññāti.
Its meaning is this: the particular mode of occurrence, the alteration, in which ignorance, etc., become the causes for the manifestation of saṅkhāras, etc.—this is the designation "Dependent Origination."
Ý nghĩa của nó là: theo cách thức mà vô minh v.v. là nguyên nhân cho sự hiện hữu của các hành v.v., trong sự biến đổi đặc biệt của cách thức vận hành của vô minh v.v. đó, đây là tên gọi Paṭiccasamuppāda.
Tesaṃ vādīnaṃ taṃ maññanaṃ.
Their (of the debaters') that (opinion/notion).
Tesaṃ (của những người đó) là sự nhận định taṃ (đó) của các luận sư.
Hetuvacanatoti hetubhāvavacanato.
Due to the word for cause means due to the word for the state of being a cause.
Hetuvacanato (từ lời nói về nguyên nhân) là từ lời nói về trạng thái nguyên nhân.
Paccayatāyāti paccayasamūhato.
Through conditionality means due to the aggregate of conditions.
Paccayatāyā (từ duyên tính) là từ sự tập hợp của các duyên.
Pavattoti nibbatto.
Arisen means produced.
Pavatto (đã vận hành) là đã sinh khởi.
Dhammasamūhoti paccayuppannadhammapuñjo.
Aggregate of phenomena means the collection of causally arisen phenomena.
Dhammasamūho (nhóm pháp) là khối pháp được duyên sinh.
Patīyamānoti ñāṇagatiyā abhimukhaṃ upeyamāno, abhisamiyamānoti attho.
Being approached means being encountered face-to-face by the movement of knowledge, meaning being fully understood.
Patīyamāno (được tiếp cận) là được tiếp cận trực tiếp bằng sự vận hành của trí tuệ, nghĩa là được chứng ngộ.
Hitāya sukhāya cāti lokuttarahitāya, lokuttarasukhāya ca.
For benefit and happiness means for supramundane benefit and for supramundane happiness.
Hitāya sukhāya cā (vì lợi ích và hạnh phúc) là vì lợi ích siêu thế và hạnh phúc siêu thế.
Saha uppajjati ekekassa kadācipi uppattiyā abhāvato.
Arises together because individual arising is never possible.
Saha uppajjati (sinh khởi đồng thời) vì sự sinh khởi của từng cái riêng lẻ không bao giờ có.
Sammā uppajjati ahetuto, visamahetuto ca anuppajjanato.
Arises correctly because it does not arise causelessly or from unsuitable causes.
Sammā uppajjati (sinh khởi đúng đắn) vì không sinh khởi từ vô nhân hoặc từ nhân bất chính.
Saha uppajjatīti ekajjhaṃ uppajjati antamaso aṭṭhannaṃ dhammānaṃ uppajjanato.
Arises together means arises simultaneously, because at least eight phenomena arise.
Saha uppajjati (sinh khởi đồng thời) là sinh khởi cùng nhau, ít nhất là do sự sinh khởi của tám pháp.
Na paccakkhāyāti apaṭikkhipitvā, attano paccayabhūtadhammasamudāyena kenaci na vināti attho.
Without rejecting means without opposing, meaning without being separate from any of its causal constituents.
Na paccakkhāyā (không từ bỏ) là không chối bỏ, nghĩa là không thiếu bất kỳ sự tập hợp pháp duyên nào của chính nó.
Tassāti yvāyaṃ ‘‘paṭiccasamuppādo’’ti vutto paccayuppannadhammasamūho, tassa ayaṃ avijjādiko hetusamūho.
Of that refers to this aggregate of ignorance, etc., as the aggregate of causes of that aggregate of causally arisen phenomena called Dependent Origination.
Tassā (của cái đó) là nhóm nguyên nhân gồm vô minh v.v. này là của nhóm pháp được duyên sinh đã được gọi là ‘Paṭiccasamuppāda’.
‘‘Tappaccayattā’’ti etena paṭiccasamuppādapaccaye paṭicca samuppādasamaññāti dasseti.
By the phrase "because it is conditioned by that," it shows that the designation Dependent Origination (Paṭiccasamuppāda) applies to the condition of Dependent Origination.
Bằng từ ‘Tappaccayattā’ (vì là duyên của cái đó), (người ta) chỉ ra rằng tên gọi Paṭiccasamuppāda được đặt cho duyên của Paṭiccasamuppāda.
Tenāha ‘‘yathā loke’’tiādi.
Therefore, he says, "Just as in the world," etc.
Vì vậy, (người ta) nói ‘như trong thế gian’ v.v.
Yathā hi loke ‘‘pittaṃ mathitaṃ, sūrā dadhi, tipusaṃ jaro, semho guḷo, āyu ghata’’nti ca paccayo phalavohārena vuccati, evaṃ phalūpacārena paṭiccasamuppādo vuttoti veditabbo.
Just as in the world, the cause is spoken of by the designation of the effect, such as "bile is churned," "strong liquor is curds," "cucumber is fever," "phlegm is molasses," and "life is ghee," so too, Dependent Origination should be understood as stated by way of a metaphorical use of the effect.
Cần hiểu rằng, như trong thế gian, nguyên nhân được gọi bằng danh từ của quả như ‘mật là sự khuấy, rượu là sữa đông, dưa chuột là bệnh sốt, đờm là đường, tuổi thọ là bơ sữa’, thì Paṭiccasamuppāda cũng được nói đến theo cách ẩn dụ về quả.
578. Paṭicca-sadde paṭi-saddo abhimukhattho, icca-saddo gammatthoti dassento āha ‘‘paṭimukhamito’’ti.
578. Showing that in the word paṭicca, the prefix paṭi- means 'facing' and the root icca- means 'to reach,' he says, "facing towards."
578. Chỉ ra rằng trong từ Paṭicca, từ ‘paṭi’ có nghĩa là đối diện, và từ ‘icca’ có nghĩa là được đến, (người ta) nói ‘được đến đối diện’.
Kassa pana paṭimukhaṃ, kena vā ito, ko vā itoti codanattaye pacchimaṃ vissajjento ‘‘hetusamūho’’ti āha.
To what is it facing, by whom is it reached, and what is reached? In answering the last of these three questions, he says, "aggregate of causes."
Để giải đáp câu hỏi cuối cùng trong ba câu hỏi: ‘đối diện với cái gì?’, ‘được đến bởi cái gì?’, và ‘cái gì được đến?’, (người ta) nói ‘nhóm nguyên nhân’.
Tasmiñhi vissaṭṭhe hetusamūho nāma paccayasāmaggīti tattha aññamaññassa paṭimukhaṃ, aññamaññeneva ca itoti vissaṭṭhovāyamattho hotīti.
When that is answered, an aggregate of causes is a collection of conditions, and thus, within it, they face each other, and are reached by each other, this meaning is already explained.
Khi điều đó được giải đáp, nhóm nguyên nhân được gọi là sự tập hợp của các duyên, và trong đó, chúng đối diện lẫn nhau và được đến bởi lẫn nhau; như vậy, ý nghĩa này đã được giải đáp.
Sahiteti samudite avinibbhutte.
In combination means united and indivisible.
Sahite (trong sự kết hợp) là trong sự tập hợp, không tách rời.
Soti hetusamūho.
That means the aggregate of causes.
So (cái đó) là nhóm nguyên nhân.
Samuppādo iti vuttoti yojanā.
The construction is "it is called samuppāda (origination)."
Được gọi là Samuppāda, đó là sự kết nối (câu).
Pātubhāvāyāti uppādāya.
For manifestation means for origination.
Pātubhāvāyā (vì sự hiện hữu) là vì sự sinh khởi.
Kāmaṃ pāḷiyaṃ ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti (saṃ. ni. 2.1; udā. 1; mahāva. 1; netti. 24; vibha. 225) avijjāva paccayabhāvena vuttā, tathāpi na avijjā ekāva paccayo hoti, atha kho sahajātadhammavatthuārammaṇādayo, yonisomanasikārādayo, taṇhupādānādayo ca dhammā yathārahaṃ saṅkhāruppādane avijjāya sahakārīkāraṇaṃ hontiyeva.
Although in the Pali text it is said, "With ignorance as condition, formations arise" (avijjāpaccayā saṅkhārā), and ignorance is indeed stated as the condition, nevertheless, ignorance alone is not the condition. Rather, co-nascent phenomena, foundation, object, etc., and wise attention (yonisomanasikāra), etc., and craving (taṇhā) and clinging (upādāna), etc., these phenomena are always assisting causes for the arising of formations (saṅkhārā), as appropriate.
Mặc dù trong Pāḷi, chỉ có vô minh được nói đến như là duyên trong câu ‘vô minh duyên hành’, nhưng vô minh không phải là duyên duy nhất. Thật vậy, các pháp đồng sinh, nền tảng, đối tượng v.v., các tác ý khéo léo v.v., và các pháp tham ái, chấp thủ v.v. đều là những nguyên nhân hỗ trợ cho sự sinh khởi của các hành, tùy theo sự thích hợp.
Evaṃ saṅkhārādayopi viññāṇādīnanti āha ‘‘avijjādiekekahetusīsena niddiṭṭho hetusamūho’’ti.
Similarly, for consciousness (viññāṇa) and so forth, formations and so forth are also to be understood in the same way. Therefore, it is said: "the group of causes indicated by each root cause such as ignorance."
Tương tự, các hành v.v. cũng là duyên cho thức v.v. (người ta) nói ‘nhóm nguyên nhân được chỉ định bằng mỗi đầu nguyên nhân như vô minh v.v.’.
Sādhāraṇaphalanipphādakaṭṭhenāti taṃsamūhapariyāpannānaṃ hetudhammānaṃ sādhāraṇassa phalassa nibbattakabhāvena.
By the common result-producing nature means by the nature of producing a common result for the causal phenomena included in that collection of causes.
Với ý nghĩa là nhân tạo ra quả chung là với ý nghĩa làm phát sinh quả chung của các pháp nhân thuộc nhóm đó.
Avekallaṭṭhenāti anūnabhāvena.
By the non-defective nature means by the unimpairing nature.
Với ý nghĩa không thiếu sót là với ý nghĩa không khiếm khuyết.
Tasmiñhi hetusamūhe ekaccāsādhāraṇañcetaṃ phalaṃ, ekacceheva ca nibbattetabbaṃ siyā, sabbesaṃ tesaṃ paccayadhammānaṃ aññamaññāpekkhā natthīti paṭimukhagamanābhāvato paṭiccattho na paripūreyyāti.
For if in that collection of causes, this result were uncommon to some of the causes, or had to be produced by only some of them, then there would be no mutual dependence among all those conditioning factors, and thus the meaning of paṭicca would not be complete due to the absence of mutual reliance.
Thật vậy, nếu quả này là không chung cho một số nhân trong nhóm nhân đó, và chỉ do một số nhân tạo ra, thì sẽ không có sự nương tựa lẫn nhau giữa tất cả các pháp duyên đó. Vì không có sự hướng đến lẫn nhau, ý nghĩa của Paṭicca sẽ không được trọn vẹn.
Sāmaggiaṅgānanti paccayasāmaggiyā aṅgabhūtānaṃ, samūhīnanti attho.
Of the constituent parts of the assemblage means of those that are parts of the assemblage of conditions, that is to say, those included in the collection.
Các chi phần của sự hội đủ là các chi phần thuộc về sự hội đủ của các duyên, nghĩa là các chi phần thuộc về nhóm.
Niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ.
And this genitive case is for specifying.
Và đây là cách dùng sở thuộc cách để xác định.
Phaladhammānaṃ sahitatā nāma visuṃ abhāvo, na hetudhammānaṃ viya aññamaññāpekkhāti āha ‘‘aññamaññaṃ avinibbhogavuttidhamme’’ti avinibbhogaggahaṇañcettha rūpadhammānampi saṅgaṇhanatthaṃ.
The co-existence of resultant phenomena means their non-existence separately, not a mutual dependence like that of causal phenomena; therefore, it states "phenomena existing inseparably from each other." And the inclusion of "inseparable" here is also for encompassing material phenomena.
Sự cùng tồn tại của các pháp quả là sự không có riêng biệt, không phải là sự nương tựa lẫn nhau như các pháp nhân; do đó, kinh nói “các pháp có sự tồn tại không thể tách rời lẫn nhau”. Việc dùng từ “không thể tách rời” ở đây cũng nhằm bao gồm cả các pháp sắc.
Aññathā sampayuttadhammeti vucceyya.
Otherwise, it would be called "associated phenomena."
Nếu không, thì sẽ nói là “các pháp tương ưng”.
579. Paccayatāti ayaṃ avijjādiko paccayasamūho.
579. Conditionality means this collection of conditions, beginning with ignorance.
579. Paccayatā (Tính duyên) là nhóm duyên này, bắt đầu từ vô minh.
Aññoññanti aññamaññaṃ.
Mutually means one another.
Aññoññaṃ (lẫn nhau) là lẫn nhau.
Paṭiccāti nissāya sahakārīkāraṇaṃ laddhā.
Having depended means having relied on and obtained a co-operating cause.
Paṭiccā (nương tựa) là nương tựa, nhận được nhân đồng hành.
Samanti avisamaṃ avekallena.
Evenly means without disparity, without defect.
Samaṃ (đúng đắn) là không sai biệt, không khiếm khuyết.
Sahāti ekajjhaṃ.
Together means in a single aggregate.
Sahā (cùng với) là cùng một chỗ.
Dhammeti attano paccayuppannadhamme.
Phenomena means phenomena arisen from their own conditions.
Dhamme (các pháp) là các pháp do duyên của chính nó mà phát sinh.
Yasmā uppādeti, tatopi tasmāpi.
Since it produces, therefore also.
Vì nó làm phát sinh, tatopi (cũng từ đó).
Evaṃ paṭiccasamuppādoti muninā bhagavatā bhāsitāti yojanā.
Thus, the meaning is that this is what the Buddha, the Sage, taught as paṭiccasamuppāda.
Sự liên kết là: “Như vậy, Paṭiccasamuppāda (Duyên khởi) đã được Đức Phật, bậc Hiền giả, thuyết giảng”.
Na apaṭicca paṭiccevāti avadhāraṇatthaṃ dassento gāthāyaṃ eva-kāro luttaniddiṭṭhoti dasseti.
By showing the meaning of emphasis, "not without dependence, but precisely by dependence," it demonstrates that the particle eva in the verse is implicitly stated.
Bằng cách chỉ ra ý nghĩa xác định “không phải không nương tựa mà là nương tựa”, kinh cho thấy rằng từ “eva” (chỉ) trong kệ ngôn đã bị lược bỏ.
Pavattidhammānanti pavattibhūtānaṃ dhammānaṃ, kilesavaṭṭādīnanti attho.
Of phenomena in continuous existence means of phenomena that are in a state of continuous existence, that is to say, cycles of defilements and so on.
Các pháp đang vận hành là các pháp đang vận hành, nghĩa là vòng luân hồi phiền não v.v.
‘‘Sassato attā ca loko cā’’tiādinayappavatto (dī. ni. 1.31) sassatavādo.
The doctrine of eternality is the view that arises in ways such as "the self is eternal, and the world is eternal."
Thường kiến là thuyết được phát sinh theo cách “Tự ngã và thế giới là thường hằng” v.v.
‘‘Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’tiādinayappavatto (dī. ni. 1.168; ma. ni. 2.101, 227; saṃ. ni. 3.212) ahetuvādo.
The doctrine of non-causality is the view that arises in ways such as "there is no cause, no condition for the defilement of beings."
Vô nhân kiến là thuyết được phát sinh theo cách “Không có nhân, không có duyên cho sự ô nhiễm của chúng sanh” v.v.
Pakati aṇukālādivasena loko pavattatīti evaṃ pavatto visamahetuvādo.
The doctrine of unequal causes is the view that the world arises by means of nature, atoms, time, and so on.
Dị nhân kiến là thuyết được phát sinh theo cách “Thế giới vận hành do tự nhiên, do nguyên tử, do thời gian v.v.”.
Issarapurisapajāpativādā vasavattivādā.
The doctrines of a sovereign lord, person, or creator are doctrines of absolute control.
Các thuyết về Thần Sáng Thế, Purisa, Pajāpati là các thuyết chủ tể.
Ahetuvādaggahaṇeneva cettha sabhāvaniyati yadicchāvādānampi saṅgaho daṭṭhabbo.
It should be understood that the acceptance of the doctrine of non-causality here also includes the doctrines of inherent nature, determinism, and accidentalism.
Ở đây, cần hiểu rằng việc chấp nhận vô nhân kiến cũng bao gồm cả các thuyết tự nhiên và ngẫu nhiên.
Keci pana ‘‘cakkhu eva cakkhussa kāraṇa’’nti evamādiko visamahetuvādo.
Some, however, say that the doctrine of unequal causes is like, "the eye itself is the cause of the eye," and so on.
Tuy nhiên, một số người nói rằng “mắt chính là nhân của mắt” v.v., thuyết như vậy là dị nhân kiến.
Issarādivādo ahetuvādantogadho.
The doctrine of a sovereign lord and so on is included within the doctrine of non-causality.
Thuyết về Thần Sáng Thế v.v. thuộc về vô nhân kiến.
Sabhāveneva dhammā pavattantīti vādo ‘‘vasavattivādo’’ti vadanti.
The doctrine that phenomena arise by their very nature is called the doctrine of absolute control.
Thuyết rằng các pháp vận hành do tự tánh là “thuyết chủ tể”.
Kiṃ hi paccayasāmaggiyā payojananti adhippāyo.
What, indeed, is the purpose of the assemblage of conditions? This is the intention.
Ý nghĩa là: “Sự hội đủ của các duyên có lợi ích gì?”
Samuppādapadena paridīpito hotīti yojanā.
The connection is: "It is made clear by the word samuppāda."
Liên kết là: “được làm sáng tỏ bằng từ ‘samuppāda’” (phát sinh đồng thời).
Paridīpanassa pana aviparītakāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘paccayasāmaggiyaṃ dhammānaṃ uppattito’’ti vuttaṃ.
To show the unperverted cause of clarification, it is stated: "due to the arising of phenomena in the assemblage of conditions."
Để chỉ ra nguyên nhân không sai lạc của sự làm sáng tỏ, kinh nói “do sự phát sinh của các pháp trong sự hội đủ của các duyên”.
Vihatāti abbhāhatā.
Repelled means refuted.
Vihatā là bị đoạn trừ.
‘‘Purimapurimapaccayavasenā’’ti iminā avicchedavasena pavattamānaṃ ucchedadiṭṭhinivattakaṃ hetuphalapabandhaṃ dasseti.
By the phrase "due to successive conditions," it shows the continuous causal sequence that refutes the annihilationist view, as it arises without interruption.
Bằng câu “do duyên của các nhân trước đó”, kinh chỉ ra sự liên tục nhân quả đang vận hành không gián đoạn, điều này loại bỏ đoạn kiến.
Tenāha ‘‘kuto ucchedo’’ti.
Therefore, it says, "whence annihilation?"
Vì vậy, kinh nói “đoạn kiến từ đâu mà có?”.
Ucchedābhāvakathaneneva cettha ucchedavādassāpi abhāvaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by stating the absence of annihilation here, the absence of the annihilationist doctrine is also shown.
Cần hiểu rằng bằng cách nói về sự không có đoạn kiến, kinh cũng chỉ ra sự không có đoạn kiến ở đây.
Tassā tassā paccayasāmaggiyāti tasmiṃ tasmiṃ hetupaccayasamavāye.
Of each particular assemblage of conditions means in each particular concurrence of causes and conditions.
Của sự hội đủ duyên này, duyên kia là trong sự tụ hợp của nhân duyên này, nhân duyên kia.
Santatiṃ avicchinditvāti hetuphalapabandhasaṅkhātassa santānassa avicchindanena.
Without interrupting the continuity means by the non-interruption of the continuum, which is the sequence of cause and effect.
Không làm gián đoạn dòng chảy là không làm gián đoạn dòng chảy được gọi là sự liên tục nhân quả.
Tesaṃ tesaṃ paccayuppannadhammānaṃ sambhavato uppajjanato sassatucchedasaṅkhātaṃ antadvayaṃ anupaggamma yathāsakaṃ paccayehi anurūpaphaluppatti idha majjhimapaṭipadāti adhippetā.
Due to the arising of those various conditioned phenomena—not falling into the two extremes of eternalism and annihilationism—the arising of a suitable result from its respective causes is here intended as the Middle Way.
Vì sự phát sinh của các pháp do duyên này, duyên kia mà có, không rơi vào hai cực đoan thường kiến và đoạn kiến, sự phát sinh quả tương ứng do các duyên tương ứng ở đây được hiểu là con đường trung đạo.
Kammavaṭṭassa, vipākavaṭṭassa ca bhinnasabhāvattā, bhinnakālattā ca so karoti so paṭisaṃvedetīti vādappahānaṃ.
Due to the distinct nature and distinct timing of the karma-cycle and the result-cycle, the doctrine that "he acts, he experiences the result" is refuted.
Vì vòng nghiệp và vòng quả dị thục có tự tánh khác nhau và thời gian khác nhau, nên đoạn trừ thuyết “người này tạo nghiệp, người này thọ quả”.
Kusalākusalakkhandhappavattiyañhi kārakavohāro, vipākakkhandhapavattiyaṃ vedakavohāroti.
For the designation of an agent applies to the arising of wholesome and unwholesome aggregates, and the designation of an experiencer applies to the arising of resultant aggregates.
Trong sự vận hành của các uẩn thiện và bất thiện, có cách gọi là người tạo tác; trong sự vận hành của các uẩn quả dị thục, có cách gọi là người thọ hưởng.
Yasmiṃ santāne kammaṃ nibbattaṃ, tattheva tassa phalassa nibbattanato añño karoti añño paṭisaṃvedetīti vādappahānaṃ.
Since karma arises in a certain continuum and its result arises in that very same continuum, the doctrine that "one acts, another experiences the result" is refuted.
Vì nghiệp được tạo ra trong dòng tương tục nào thì quả của nó cũng phát sinh trong chính dòng tương tục đó, nên đoạn trừ thuyết “người này tạo nghiệp, người kia thọ quả”.
Na hi katassa vināso, akatassa vā abbhāgamo atthi.
For there is neither the destruction of what has been done, nor the acquisition of what has not been done.
Thật vậy, không có sự hủy diệt của nghiệp đã tạo, cũng không có sự phát sinh của nghiệp chưa tạo.
‘‘Itthī, purisā’’ti vohārena janapadanirutti.
"Woman, man" is a conventional expression of the locality.
Cách nói “phụ nữ, đàn ông” là cách gọi thông thường của thế gian.
Tattha yasmā paṇḍitāpi loke ‘‘pañcakkhandhe ānetu, nāmarūpaṃ āgacchatū’’ti avatvā itthī, purisotveva voharanti, tasmā ‘‘itthī evāyaṃ, puriso evāyanti apariññātavatthukānaṃ hoti abhiniveso.
In this regard, since even the wise in the world do not say "bring the five aggregates" or "let nāmarūpa come," but rather use expressions like "this is a woman, this is a man," those whose underlying realities are not fully comprehended hold to such attachment.
Ở đây, vì ngay cả những người trí cũng không nói “hãy mang năm uẩn đến, hãy để danh sắc đến” mà chỉ gọi là phụ nữ, đàn ông, nên những người chưa thấu hiểu bản chất sự vật sẽ chấp thủ rằng “đây chính là phụ nữ, đây chính là đàn ông”.
Viddasuno pana paṭiccasamuppādaṃ jānantassa tathā tathā pavattamāne dhamme upādāya paññattimattato tattha paramatthato na abhinivesoti āha ‘‘janapadaniruttiyā anabhiniveso’’ti.
But for one who knows paṭiccasamuppāda and is discerning, there is no attachment to ultimate reality in such conventional expressions, which are merely designations based on phenomena arising in various ways. Therefore, it says, "no attachment to conventional expressions."
Nhưng đối với người trí hiểu Paṭiccasamuppāda, dựa vào các pháp đang vận hành như vậy, chỉ là một sự chế định, không có sự chấp thủ vào bản chất tối thượng; do đó, kinh nói “không chấp thủ vào cách gọi thông thường của thế gian”.
Samaññāyāti lokasamaññāya.
To conventional usage means to common worldly designations.
Samaññāya là theo cách gọi thông thường của thế gian.
Anatidhāvananti anatikkamanaṃ.
Not overstepping means not going beyond.
Anatidhāvanaṃ là không vượt quá.
‘‘Satto’’ti hi vutte ‘‘ko ettha satto, kiṃ rūpaṃ, udāhu vedanādayo’’ti vibhāgaṃ akatvā lokasamaññāvaseneva lokiyehi viya lokiyo attho samaññaṃ avilaṅghantena voharitabbo.
Indeed, when "being" is said, without making a distinction like "who is this being? Is it form, or feeling and so on?", the worldly meaning should be expressed by not transgressing the conventional usage, just as it is done by ordinary people in the world.
Thật vậy, khi nói “chúng sanh”, không cần phân tích “chúng sanh ở đây là gì, là sắc hay là thọ v.v.”, mà nên dùng ý nghĩa thông thường theo cách gọi của thế gian, giống như những người phàm tục, không vượt quá sự chế định.
Aparo nayo – paccetumarahatīti paṭicco.
Another method: Paṭicca means that which is worthy of being comprehended.
Một cách giải thích khác – Paṭicca là cái đáng được nhận biết, đáng được thấu hiểu (paccetuṃ arahati).
Yo hi naṃ pacceti abhisameti, tassa accantameva dukkhavūpasamāya saṃvattati.
For whoever comprehends it, truly and deeply, for that person it conduces to the utter cessation of suffering.
Thật vậy, ai nhận biết, thấu hiểu nó, thì đối với người đó, nó dẫn đến sự chấm dứt hoàn toàn khổ đau.
Sammā, saha ca uppādetīti samuppādo.
Samuppāda means that which arises completely and together.
Samuppāda là sự phát sinh đúng đắn và đồng thời.
Paccayadhammo hi attano phalaṃ uppādento sampuṇṇameva uppādeti, na vikalaṃ.
Indeed, a conditioning phenomenon, when producing its result, produces it completely, not deficiently.
Thật vậy, pháp duyên khi làm phát sinh quả của chính nó, thì làm phát sinh một cách trọn vẹn, không khiếm khuyết.
Ye ca dhamme uppādeti, te sabbe saheva uppādeti, na ekekaṃ.
And whatever phenomena it produces, it produces all of them together, not one by one.
Và tất cả các pháp mà nó làm phát sinh, nó đều làm phát sinh đồng thời, không phải từng cái một.
Iti paṭicco ca so samuppādo cāti paṭiccasamuppādo.
Thus, that which is paṭicca and that which is samuppāda is Paṭiccasamuppāda.
Như vậy, nó là Paṭicca và nó là Samuppāda, nên gọi là Paṭiccasamuppāda.
Atha vā paṭicca paṭimukhaṃ itvā kāraṇasāmaggiṃ appaṭikkhipitvā sahite uppādetīti paṭiccasamuppādo.
Alternatively, Paṭiccasamuppāda is that which, having gone forth face-to-face (paṭicca paṭimukhaṃ itvā), without rejecting the assemblage of causes, produces those that are co-existent.
Hoặc, Paṭiccasamuppāda là cái đi đến đối diện (paṭimukhaṃ itvā), không từ bỏ (appaṭikkhipitvā) sự hội đủ của các nhân, mà làm phát sinh các pháp cùng tồn tại (sahite).
Paṭimukhagamanañca paccayassa kāraṇasāmaggiyā aṅgabhāvena phalassa uppādanameva.
And "going forth face-to-face" means precisely the production of the result by the condition as a constituent part of the assemblage of causes.
Sự đi đến đối diện là việc duyên làm phát sinh quả với tư cách là một thành phần của sự hội đủ các nhân.
Appaṭikkhipitvāti ca na vinā tāya kāraṇasāmaggiyā, aṅgabhāvaṃ agantvā sayameva na uppādetīti attho.
And "without rejecting" means that it does not arise by itself without that assemblage of causes, without becoming a constituent part.
Và appaṭikkhipitvā (không từ bỏ) có nghĩa là không phải không có sự hội đủ các nhân đó, không phải không trở thành một thành phần, mà tự nó không làm phát sinh.
Etena kāraṇabahutā dassitā, ‘‘sahite’’ti iminā paccayuppannadhammabahutā.
By this, the multitude of causes is shown, and by "those that are co-existent," the multitude of causally arisen phenomena.
Điều này chỉ ra sự đa dạng của các nhân, còn “sahite” (các pháp cùng tồn tại) chỉ ra sự đa dạng của các pháp do duyên mà phát sinh.
Ubhayenāpi ‘‘ekaṃ na ekato’’tiādinā (visuddhi. 2.617) parato vuccamāno sāsananayo dīpito hoti.
By both, the teaching's method, which will be stated later, "one thing is not from one cause," and so on, is illuminated.
Cả hai cách này đều làm sáng tỏ giáo lý sẽ được nói đến sau, bắt đầu bằng “một không từ một” v.v.
Atha vā paṭicca paccetabbaṃ paccayaṃ paṭigantvā na vinā tena sambandhassa uppādo paṭiccasamuppādo (udā. aṭṭha. 1).
Alternatively, Paṭiccasamuppāda is the arising of a connection, having approached (paṭicca paṭigantvā) the condition that is to be understood, without which it (the connection) cannot exist.
Hoặc, Paṭiccasamuppāda là sự phát sinh của mối liên hệ không thể thiếu với duyên đáng được nhận biết, sau khi đã đi đến duyên đó.
Paṭiccasamuppādoti cettha samuppādappadhānavacanaviññeyyo sasattiko hetūti veditabbo.
Here, in "Paṭiccasamuppāda," what is meant is that it should be understood as the potent cause knowable by the principal word samuppāda (arising).
Trong ngữ cảnh này, Paṭiccasamuppāda (Duyên khởi) cần được hiểu là nhân có năng lực tự thân, được nhận biết qua từ chính là "khởi sinh" (samuppāda).
Tattha ‘‘paṭiccā’’ti vutte kiṃ paṭiccāti vattabbanti āha ‘‘paccetabba’’nti.
In that regard, when "Paṭicca" is stated, "What is conditioned by (kiṃ paṭicca)" should be said, therefore it states: "that which should be conditioned."
Khi nói "do duyên" (paṭicca), người ta có thể hỏi: "Do duyên gì?" Để trả lời, kinh nói: "cần được duyên" (paccetabba).
So ca paccayadhammoti katvā vuttaṃ ‘‘paccaya’’nti.
And since that is the conditioned phenomenon (paccayadhamma), it is said: "condition."
Và bởi vì đó là một pháp duyên, nên đã được nói là "duyên" (paccaya).
Idāni paṭiccasaddassa atthamāha ‘‘paṭigantvā’’ti.
Now, the meaning of the word paṭicca is given as: "having approached."
Bây giờ, ý nghĩa của từ paṭicca được giải thích là "đã đến gần" (paṭigantvā).
Kāraṇassa sabhāvena tappaṭilābhagatiyā patvā.
Having approached by the mode of obtaining that cause through the inherent nature of the cause.
Đến gần bằng cách đạt được sự vận hành của nhân, với bản chất của nhân.
Kathaṃ na vinā tena?
How is it not without that?
Làm sao lại không thể thiếu nó?
Sati eva tasmiṃ, tassa ca phalassa uppādato eva, na aññathā.
Only when that exists, and only from the arising of its fruit, not otherwise.
Chỉ khi có nó, quả mới sinh khởi, không thể khác.
Asati, nirodhato cāti ayaṃ paccayaṭṭhiti paṭiccasaddassa attho.
When it does not exist, and from its cessation, this is the meaning of the word paṭicca in the sense of 'conditionality'.
Khi không có nó, quả diệt. Đây là ý nghĩa của từ paṭicca, tức là sự thiết lập của duyên.
Tenāyaṃ paṭiccasaddo yathā ‘‘imasmiṃ sati imassuppādo’’ti ete saddā bhummanissakkavacanajotanīyena idaṃ-saddavacanīyassa hetumato hetuāyattabhāvena bhāvuppāduttarakiriyāpekkhena yāyassa tadāyattatā, tāya samatthatāya hetuṃ vadanti, evaṃ gantvā-saddantaravacanīyena taṃviññeyyasseva paccayanakiriyākattuhetumato hetupaccayanena hetuāyattabhāvena samuppāduttarakiriyāpekkhena yāyassa tadāyattatā, tāya samatthatāya hetumāha.
Therefore, just as these words "When this exists, that arises" (imasmiṃ sati imassuppādo), by indicating the locative and ablative cases, speak of the cause by the dependence of the effect on the cause, expecting a subsequent verb of 'being' or 'arising,' by the power of that dependence, so too the word paṭicca, by the meaning of the internal word gantvā (having gone), speaks of the cause by the conditionality of the effect, which is known through that word, by the dependence of the effect on the cause, expecting a subsequent verb of 'arising,' by the power of that dependence.
Do đó, từ paṭicca này, giống như các từ "khi cái này có, cái kia sinh" (imasmiṃ sati imassuppādo) diễn tả nhân bằng cách làm rõ mối quan hệ phụ thuộc nhân quả của cái được gọi là "cái này" (idaṃ-sadda) thông qua cách nói thuộc cách sở tại và cách ly, và bằng năng lực đó, nó nói về nhân với sự mong đợi hành động tiếp theo là "có" (bhāva) hoặc "sinh" (uppāda); cũng vậy, nó nói về nhân bằng cách diễn tả cái được nhận biết đó thông qua từ "đã đến" (gantvā), tức là sự duyên khởi của nhân, với sự mong đợi hành động tiếp theo là "khởi sinh" (samuppāda), và bằng năng lực đó, nó nói về nhân với mối quan hệ phụ thuộc nhân quả.
Evañca katvā ‘‘avijjā paṭicca, saṅkhārā paṭiccasamuppannā’’tiādi (paṭi. ma. 1.46) saṅkhārapiṭake vuttaṃ.
And thus, it is stated in the Saṅkhārapiṭaka: "Conditioned by ignorance, formations arise" (avijjā paṭicca, saṅkhārā paṭiccasamuppannā), and so on.
Và vì vậy, trong tạng Saṅkhāra (Pháp hành), đã nói: "Vô minh duyên hành, các hành duyên khởi" (avijjā paṭicca, saṅkhārā paṭiccasamuppannā) và v.v.
Samatthatā cettha nidānādibhāvo.
Here, competence means the state of being a source (nidāna), and so forth.
Năng lực (samatthatā) ở đây là bản chất của nhân (nidāna) và v.v.
So ca tadavinābhāviphalaṃ pati satvameva.
And that state exists only with respect to the fruit that is inseparable from it.
Và bản chất đó chỉ tồn tại khi có quả không thể tách rời khỏi nó.
Sambandhassāti ca saṃyojanānurūpatāvasena jātiādinā sambandhassa jarāmaraṇādipaccayuppannassa.
Of connection means, in accordance with the mode of conjunction, of the old age-and-death and so forth that arises due to the connection with birth and so forth.
Và sự liên hệ (sambandha) là sự liên hệ với sanh (jāti) và v.v., theo cách phù hợp với các kiết sử, tức là sự liên hệ của lão tử (jarāmaraṇa) và v.v. được sinh ra do duyên.
Uppādoti uppajjanaṃ.
Arising means coming into being.
Sự sinh khởi (uppāda) là sự phát sinh.
Yadi evaṃ kathaṃ paṭiccasaddappayogo, nanu samānakattukānaṃ pubbakāle īdiso saddappayogoti?
If so, how is the word paṭicca used? Is it not true that such a word usage is for prior actions with the same agent?
Nếu vậy, tại sao lại dùng từ paṭicca? Chẳng phải cách dùng từ như vậy chỉ áp dụng cho các hành động có cùng chủ ngữ và xảy ra trước đó sao?
‘‘Bhutvā gacchati, kasitvā vapatī’’tiādīsu saccametaṃ, taṃ pana yebhuyyavasena daṭṭhabbaṃ samānāparakāle, asamānakattuke ca dassanato.
In examples like "having eaten, he goes" (bhutvā gacchati), "having ploughed, he sows" (kasitvā vapatī), this is true, but that should be understood as generally occurring in the same or subsequent time, and even with different agents.
Điều này là đúng trong các ví dụ như "ăn rồi đi" (bhutvā gacchati), "cày rồi gieo" (kasitvā vapatī), nhưng điều đó cần được hiểu là chủ yếu xảy ra trong trường hợp các hành động có cùng chủ ngữ và xảy ra sau đó, hoặc trong trường hợp các hành động có chủ ngữ khác nhau.
Samānakāle tāva –
At the same time, for instance:
Trong trường hợp cùng thời điểm, có:
Tattha byādānaparivattanuttarakālabhāvisayanadassanakiriyāpekkhā pubbuttarakālatā atthi, sā ca bhedānupalakkhaṇā kehici na lakkhīyati.
In those examples, there is a prior-posterior temporal relation, depending on the subsequent actions of sleeping and seeing, which follow the actions of opening and averting. However, some do not discern this distinction.
Trong những ví dụ đó, có sự mong đợi hành động nhìn và ngủ xảy ra sau hành động há miệng và đảo mắt, tức là có sự trước sau về thời gian, nhưng sự khác biệt này không được một số người nhận ra.
‘‘Nisajja adhīte, ṭhatvā kathetī’’ti ca samānakālatāyapi ajjhenakathanehi pubbepi nisajjaṭṭhānāni hontīti sakkā pubbuttarakālatā sambhāvetuṃ, tasmā purimāniyeva udāharaṇāni yuttāni.
And in "He studies while seated, he speaks while standing," even if it is simultaneous, the acts of sitting and standing can be prior to studying and speaking, so a prior-posterior temporal relation can be inferred. Therefore, the former examples are more appropriate.
Và trong các ví dụ "ngồi mà học, đứng mà nói", ngay cả khi cùng thời điểm, vẫn có thể có sự trước sau về thời gian, vì việc ngồi và đứng có thể xảy ra trước việc học và nói. Do đó, các ví dụ trước đó là phù hợp hơn.
Udayasamakālameva hi tannivattaniyanivattananti.
For indeed, the dispelling of that which should be dispelled occurs simultaneously with the arising.
Vì sự diệt trừ cái cần diệt trừ xảy ra đồng thời với sự xuất hiện của nó.
Aparakāle ‘‘dvāramāvaritvā pavisati, āvaritvā nikkhamatī’’ti.
For subsequent time, "Having closed the door, he enters; having closed it, he exits."
Trong trường hợp thời điểm sau: "đóng cửa rồi vào, đóng cửa rồi ra."
Keci pana ‘‘ḍakkacca patito daṇḍo’’ti udāharanti.
Some, however, give the example: "The stick fell with a 'ḍakka' sound."
Một số người lại đưa ra ví dụ: "cây gậy rơi kêu 'đắc'."
Abhighātabhūtasahajātāya pana abhighātajasaddassa samānakālatā ettha labbhati, tasmā idhāpi purimāniyeva udāharaṇāni yuttāni.
However, here, the simultaneity of the sound caused by impact with the act of falling, which is co-nascent with the striking, is taken. Therefore, here too, the former examples are more appropriate.
Tuy nhiên, ở đây, sự đồng thời của âm thanh do va chạm sinh ra với hành động rơi cùng với các yếu tố va chạm được chấp nhận. Do đó, ở đây cũng vậy, các ví dụ trước đó là phù hợp hơn.
Purimatāvacanicchāvaseneva pana lakkhaṇahetukiriyānaṃ lakkhaṇahetubhāvavacanicchāti lakkhaṇabhāvato purimakālo icceva ‘‘nihantvānā’’ti saddasiddhi icchitā, evañca paccayanakiriyā samuppajjanakiriyāya purimikāvāti paṭicca-saddasiddhi.
But it is precisely by the desire to express prior-ness that there is the desire to express the state of a distinguishing mark (lakkhana) or a cause (hetu) for the actions of distinguishing or causing. Therefore, the grammatical formation of the word nihantvāna (having dispelled) is desired as a prior time, due to its distinguishing nature. Similarly, the grammatical formation of the word paṭicca is such that the act of conditioning is prior to the act of arising.
Tuy nhiên, chỉ với ý muốn nói về thời điểm trước, người ta muốn nói về bản chất của dấu hiệu và nguyên nhân của các hành động dấu hiệu và nguyên nhân. Do đó, từ "nihantvāna" được thành lập với ý nghĩa là "thời điểm trước do bản chất của dấu hiệu". Và cũng vậy, hành động duyên khởi xảy ra trước hành động sinh khởi, do đó từ "paṭicca" được thành lập.
Tattha yuttaṃ paccakkhato kattudassanato.
In that case, it is appropriate due to seeing the agent directly.
Trong các ví dụ đó, việc thấy chủ ngữ một cách trực tiếp là phù hợp.
Idha pana tadabhāvato na yuttanti ce?
But here, if it is not appropriate due to the absence of that?
Nếu nói rằng ở đây không phù hợp vì không có điều đó?
Nāyaṃ doso.
There is no such fault.
Đây không phải là lỗi.
Idhāpi anumānato siddho.
Here too, it is established by inference.
Ở đây cũng vậy, nó được chứng minh bằng suy luận.
Jarāmaraṇādiko kattā attheva ‘‘ñatvā kiriyato vaya’’nti evamādipayogadassanato avassaṃ anumiyamānena kattunā īdiso saddapayogo icchitabbo.
An agent such as old age-and-death certainly exists, for since such usages as "knowing decay from action" (ñatvā kiriyato vaya) are seen, such a word usage must necessarily be desired with an agent inferred.
Một chủ ngữ như lão tử (jarāmaraṇa) và v.v. vẫn tồn tại. Việc dùng từ như "biết sự hoại diệt rồi hành động" (ñatvā kiriyato vaya) và v.v. cho thấy rằng một chủ ngữ được suy luận là cần thiết để sử dụng từ ngữ như vậy.
Asamāne pana kattari ‘‘pisācaṃ disvā bhayaṃ hoti, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’ti (ma. ni. 1.271; 2.182; pu. pa. 204) evamādi veditabbaṃ.
But in the case of different agents, examples like "seeing a demon, fear arises; seeing with wisdom, his taints are eradicated" (pisācaṃ disvā bhayaṃ hoti, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī) should be understood.
Tuy nhiên, trong trường hợp chủ ngữ không giống nhau, cần hiểu các ví dụ như: "thấy quỷ rồi sợ hãi, và khi thấy bằng tuệ, các lậu hoặc của vị ấy được đoạn tận" (ma. ni. 1.271; 2.182; pu. pa. 204).
Yathā ca tattha pisācadassanādipurisabyāpāro, evamidhāpi paccayanaṃ paccayabyāpāro attano phaluppādanaṃ, tañca satvaṃ samuppādovāti ‘‘paccaye sati, paccayassa uppādā’’ti paccayanassa samuppādahetutāya gamako samānassa kattu abhāvepi paṭicca-saddo siddhoti veditabbo.
Just as in those examples, seeing a demon and so forth is the action of a person, so too here, conditioning is the action of the condition, which is the causing of its own fruit; and that is existence, and that is arising itself. Therefore, the word paṭicca is established even in the absence of a common agent, as an indicator of the conditionality of arising, by saying "when the condition exists, due to the arising of the condition."
Và giống như ở đó, việc thấy quỷ và v.v. là hành động của con người, thì ở đây cũng vậy, sự duyên khởi là hành động của duyên, tức là việc tạo ra quả của chính nó. Và điều đó là sự tồn tại, là sự sinh khởi. Do đó, cần hiểu rằng từ paṭicca được thành lập ngay cả khi không có chủ ngữ giống nhau, để chỉ ra rằng "khi có duyên, do duyên sinh khởi", tức là duyên là nguyên nhân của sự sinh khởi.
Yadi paṭiccasambandhassa uppādo paṭiccasamuppādo, kathaṃ paccayo paṭiccasamuppādoti?
If Paṭiccasamuppāda is the arising of a dependent connection, how is the condition Paṭiccasamuppāda?
Nếu paṭiccasamuppāda là sự sinh khởi của mối quan hệ duyên khởi, thì tại sao duyên lại là paṭiccasamuppāda?
Heṭṭhā vicāritovāyamattho.
This meaning has already been discussed below.
Ý nghĩa này đã được xem xét ở phần trên.
Apica yoyaṃ samuppāda-saddavibhāvitānaṃ paccayuppannānaṃ paṭiccasaddavibhāvito sasattiko hetu adhippeto, tassa samuppādābhimukhatāya padhānavacanaviññeyyasabhāvattā tathā vuttoti.
Furthermore, that potent cause which is intended for the dependently arisen phenomena elucidated by the word samuppāda, and elucidated by the word paṭicca, is so stated due to its nature as being knowable by the principal word (samuppāda) by its orientation towards arising.
Hơn nữa, nhân có năng lực tự thân được ám chỉ, được làm rõ bằng từ paṭicca, là cái duyên sinh được làm rõ bằng từ samuppāda. Bởi vì bản chất của nó là được nhận biết bằng từ chính yếu là samuppāda do sự hướng tới samuppāda, nên nó được nói như vậy.
Ādinā diṭṭhassa dukkhassa paccayavīmaṃsābhisamayā vuttā.
It is stated with the comprehension (abhisamaya) gained by investigating the cause of suffering, as seen in the aforementioned manner.
Và v.v., sự quán sát nhân và sự thâm nhập nhân của khổ đã được thấy đã được nói.
Paccayo hi ñātabbo.
For the cause must indeed be known.
Vì nhân cần được biết.
Tadabhisamayāyattañca dukkhanissaraṇapajānananti yo ca ñātabbo, so pavedetabboti paṭiccasamuppādasaddo yaṃ yadidaṃ samuppādasaddavibhāvitaṃ diṭṭhaṃ dukkhaṃ, taṃ paccayaṃ paṭicceva, na aññathāti evaṃ paccayavibhāvanatthaṃ vuccati.
And knowing the escape from suffering depends on the comprehension of that (cause); therefore, what is to be known must be made known. So, the term paṭiccasamuppāda is used to explain that the suffering that is seen and elucidated by the term samuppāda arises precisely due to a cause, and not otherwise.
Và sự nhận biết thoát ly khổ phụ thuộc vào sự thâm nhập đó. Và cái gì cần được biết, cái đó cần được tuyên bố. Do đó, từ paṭiccasamuppāda được nói để làm rõ nhân, rằng cái khổ đã được thấy, được làm rõ bằng từ samuppāda, chỉ sinh khởi do duyên nhân, không thể khác.
Bhavati hi ñātuṃ, pavedetuñca icchitabhāvena padhānassāpi kenaci visesena ñātabbatāya appadhānabhāvena niddeso yathā ‘‘ko sotāpanno, yassa tīṇi saṃyojanāni pahīnāni.
Indeed, the exposition occurs because it is desired to be known and made known, and because the principal meaning is knowable by a certain specific secondary characteristic, as in: ‘‘Who is a Stream-enterer? One whose three fetters are abandoned. Who is Devadatta? He who has lofty houses.’’
Thật vậy, sự trình bày (niddesa) về một điều chính yếu (padhāna) nhưng được coi là thứ yếu (appadhāna) qua một đặc điểm nào đó (kenaci visesena) do cần phải được biết (ñātabbatāya), và cũng do mong muốn được biết (ñātuṃ) và được làm cho biết (pavedetuṃ), xảy ra như khi nói: ‘‘Ai là Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna)? Người mà ba kiết sử (saṃyojana) đã được đoạn trừ.
Ko devadatto, yassa uccatarāni gehānī’’ti, evamidhāpi paccayapaccayanapavedanaṭṭhena niddese sattivisesena attano phalena paccanīyatāya ñātabbabhāvena ‘‘paṭiccā’’ti pariyāyena paccayo vutto.
In the same way, here too, in the exposition for revealing the cause of causes, the cause is stated by the term ‘‘paṭicca’’ (depending on), due to its special power to be approached by its own result, or due to its knowable nature.
Ai là Devadatta? Người mà có những ngôi nhà rất cao’’. Tương tự như vậy, ở đây, trong sự trình bày về nguyên nhân và kết quả, từ “paṭicca” được dùng để chỉ nguyên nhân một cách gián tiếp, do tính đặc thù của năng lực của nó, và do nó cần phải được biết qua kết quả của chính nó như là đối tượng.
Yo cāyaṃ ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādiko niddeso, so ca sakalassa dukkhakkhandhassa mūlato paṭṭhāya paccayānaṃ pavedanāya niddiṭṭhoti pariyosānepi ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti evaṃ-saddena samugghātaṃ dukkhaṃ dassetvā tassa yathāvutte paccaye taṃsamudayābhimukhe katvā nigamitā paccayā.
And this exposition, beginning with ‘‘Avijjāpaccayā saṅkhārā’’ (due to ignorance, volitional formations), is set forth to reveal the causes of the entire mass of suffering, from its root upwards. Therefore, at the conclusion, after showing suffering directly with the word ‘‘evam’’ (thus) – ‘‘Thus arises this entire mass of suffering’’ – the causes, which lead to its arising, are concluded by relating them to that suffering as stated.
Và sự trình bày này, bắt đầu từ ‘‘Vô minh duyên hành’’ (avijjāpaccayā saṅkhārā) và tiếp nối, được đưa ra để làm sáng tỏ các nguyên nhân của toàn bộ khối khổ (dukkhakkhandha) từ gốc rễ. Do đó, ở phần kết thúc, các nguyên nhân được kết luận bằng cách chỉ ra khổ (dukkha) một cách trực tiếp với từ ‘‘evam’’ (như vậy), rằng ‘‘Toàn bộ khối khổ này phát sinh như thế đó’’, và làm cho các nguyên nhân đã nêu hướng về sự phát sinh của khổ.
Paṭipadāsuttepi (saṃ. ni. 2.3) ‘‘avijjāpaccayā…pe… samudayo hotī’’ti vatvā ‘‘ayaṃ vuccati, bhikkhave, micchāpaṭipadā’’ti vuttaṃ.
In the Paṭipadā Sutta, after stating, ‘‘Due to ignorance… and so on… arises,’’ it is said, ‘‘This, monks, is called wrong practice.’’
Trong Kinh Paṭipadā (Saṃyutta Nikāya 2.3) cũng vậy, sau khi nói ‘‘Vô minh duyên… và cứ thế… phát sinh’’, Đức Phật đã dạy ‘‘Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là tà đạo (micchāpaṭipadā)’’.
Na ca paṭiccasamuppannabhāvena gahitaṃ dukkhaṃ micchāpaṭipadaṃ, atha kho dukkhasamudayabhūtā paccayāti.
And the suffering grasped as dependently arisen is not wrong practice; rather, the causes that are the origin of suffering are wrong practice.
Tuy nhiên, khổ được hiểu theo khía cạnh duyên khởi (paṭiccasamuppanna) không phải là tà đạo; mà chính các nguyên nhân là sự phát sinh của khổ mới là tà đạo.
Yathā ca ‘‘pañcaṅgiko sammāsamādhi (dī. ni. 3.335), pañcañāṇiko sammāsamādhī’’ti (dī. ni. 3.355) aṅgañāṇapaṭivedanatthattā desanāya sammāsamādhipadhānehi saddehi aṅgañāṇapaṭivedanaṃ kataṃ, evamidhāpi samuppādapadhānena saddena paccayapaṭivedanaṃ katanti veditabbaṃ.
Just as the description of the components and knowledges in discourses like ‘‘Five-factored right concentration’’ and ‘‘Five-knowledge right concentration’’ is made through words primarily referring to right concentration, because the teaching aims to make known the components and knowledges, so too, it should be understood that here the knowledge of causes is made known through the word primarily referring to arising.
Và như trong lời dạy về ‘‘Chánh định có năm chi phần’’ (Dīgha Nikāya 3.335) và ‘‘Chánh định có năm tuệ’’ (Dīgha Nikāya 3.355), sự làm sáng tỏ các chi phần và tuệ được thực hiện bằng những từ ngữ chính yếu là chánh định, thì ở đây cũng vậy, cần phải hiểu rằng sự làm sáng tỏ các nguyên nhân được thực hiện bằng từ ngữ chính yếu là duyên khởi (samuppāda).
581. Yā panāyaṃ tantīti sambandho.
581. This is the connection with ‘‘yā panāyaṃ tanti’’.
581. Đây là mối liên hệ của từ tantī.
Nikkhittāti ṭhapitā, desitāti attho.
Nikkhittā means established, expounded.
Nikkhittā có nghĩa là được thiết lập, được thuyết giảng.
Yathādhippetassa atthassa tananato tanti, gantho.
Tanti is what expands upon, or a treatise, for the intended meaning.
Tanti là một tác phẩm, một văn bản, vì nó mở rộng ý nghĩa đã định.
‘‘Kiṃ vādī, bhante, sammāsambuddho’’ti pucchitena ‘‘vibhajjavādī, mahārājā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.tatiyasaṅgītikathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) moggaliputtatissattherena vuttattā sammāsambuddhasāvakā vibhajjavādino.
Since Venerable Moggaliputtatissa, when asked, ‘‘What does the Perfectly Enlightened One teach, Venerable Sir?’’ replied, ‘‘He is a vibhajjavādī, great king,’’ the disciples of the Perfectly Enlightened One are vibhajjavādins (analytic speakers).
Do Trưởng lão Moggaliputtatissa đã trả lời khi được hỏi ‘‘Bạch Thế Tôn, Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng về điều gì?’’ rằng ‘‘Đại vương, Ngài là bậc phân tích luận (vibhajjavādī)’’, nên các đệ tử của Đức Chánh Đẳng Giác là những người phân tích luận.
Te hi satthārā venayikādibhāvaṃ vibhajja vuttaṃ anuvadanti, somanassādīnaṃ, cīvarādīnañca sevitabbāsevitabbabhāvaṃ.
Indeed, they reiterate what the Teacher has expounded analytically, such as the suitability or unsuitability of joy and so on, or robes and so on.
Họ lặp lại những gì Đức Đạo Sư đã thuyết giảng bằng cách phân tích bản chất của sự khéo léo (venayika) và những điều tương tự, cũng như bản chất của những điều nên thực hành và không nên thực hành đối với hỷ (somanassa) và những điều tương tự, y phục (cīvara) và những điều tương tự.
Sassatucchedavāde vā vibhajja vadanti.
Or they speak analytically regarding the eternalist and annihilationist views.
Hoặc họ thuyết giảng bằng cách phân tích các quan điểm về thường kiến (sassata) và đoạn kiến (uccheda).
‘‘Sassato attā ca loko cā’’tiādīnaṃ (dī. ni. 1.31) ṭhapanīyānaṃ ṭhapanato, rāgādikkhayassa sassatassa, rāgādikāyaduccaritādiucchedassa ca vacanato, na pana ekaṃsabyākaraṇīyādike tayo pañhe apanetvā vibhajjabyākaraṇīyameva vadanti.
They establish matters that should be established, such as ‘‘The self and the world are eternal,’’ and speak of the cessation of defilements like passion as eternal, and the annihilation of unwholesome bodily conduct due to passion and so on. But they do not remove the three types of questions, such as those to be answered categorically, and speak only of what is to be answered analytically.
Điều này là do họ thiết lập những vấn đề cần thiết như ‘‘Tự ngã và thế giới là thường còn’’ (Dīgha Nikāya 1.31), và do họ thuyết giảng về Niết Bàn thường còn là sự diệt trừ tham ái, v.v., và sự đoạn diệt các ác hạnh thân nghiệp, v.v., chứ không phải họ chỉ thuyết giảng những vấn đề cần được phân tích sau khi đã loại bỏ ba loại vấn đề như những vấn đề cần được trả lời dứt khoát.
Vibhajjavādīnaṃ maṇḍalaṃ samūho vibhajjavādimaṇḍalaṃ.
The assembly or group of vibhajjavādins is the vibhajjavādimaṇḍala.
Tập hợp những người phân tích luận (vibhajjavādī) được gọi là vibhajjavādimaṇḍalaṃ.
Vibhajjavādino vā bhagavato parisā vibhajjavādimaṇḍalantipi vadanti, vibhajja vā sassatucchede ubho ante anupagamma majjhimapaṭipadābhūtassa paṭiccasamuppādassa desanato bhagavā, tadanuvādato tassa sāvakā ca vibhajjavādinoti.
Or, some say that the assembly of the Blessed One, who is a vibhajjavādī, is the vibhajjavādimaṇḍala. Or, because the Blessed One teaches the Paṭiccasamuppāda, which is the middle path, by analyzing and not adhering to both extremes of eternalism and annihilationism, he is a vibhajjavādī, and his disciples are also vibhajjavādins because they follow his teaching.
Hoặc họ nói rằng hội chúng của Đức Thế Tôn, bậc phân tích luận, là vibhajjavādimaṇḍalaṃ, hoặc do Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda) là con đường trung đạo, không chấp thủ hai cực đoan là thường kiến và đoạn kiến, nên Ngài là vibhajjavādī, và các đệ tử của Ngài cũng là vibhajjavādino do họ lặp lại lời dạy đó.
Sesaṃ purimasadisaṃ.
The rest is similar to what was said before.
Phần còn lại tương tự như trước.
Otaritvāti ogāhetvā, vibhajjavādī hutvāti attho.
Otaritvā means having immersed, having become a vibhajjavādī.
Otaritvā có nghĩa là đi vào, trở thành một người phân tích luận.
Na hi sayaṃ avibhajjavādī samāno vibhajjavādīnaṃ antare ṭhānamattena vibhajjavādimaṇḍalaṃ otiṇṇo nāma hoti.
For one who is not a vibhajjavādī oneself does not become truly immersed in the vibhajjavādimaṇḍala merely by standing among them.
Vì một người không phải là người phân tích luận thì không thể được gọi là đã đi vào hội chúng của những người phân tích luận chỉ bằng cách đứng giữa họ.
Ācariyehi avuttaviparītatthadīpanena te naabbhacikkhantena.
Naabbhacikkhantena means by not accusing the teachers by expounding a meaning contrary to what they taught.
Không chỉ trích (naabbhacikkhantena) các vị thầy (ācariya) bằng cách trình bày một ý nghĩa trái ngược với những gì họ đã nói.
Avijjā puññāneñjābhisaṅkhārānampi hetu paccayo hotīti vadanto, kathāvatthumhi paṭikkhitte puggalavādādike ca vadanto sakasamayaṃ vokkamati nāma, tathā avokkamantena.
One who says that ignorance is also a cause of meritorious and imperturbable volitional formations, or one who asserts personalism and so on, which are rejected in the Kathāvatthu, is said to transgress one's own doctrine; hence, avokkamantena (by not transgressing).
Một người nói rằng vô minh (avijjā) là nguyên nhân và duyên cho cả các hành thiện (puññābhisaṅkhāra) và bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra), và người nói về những điều như thuyết ngã (puggalavāda) đã bị bác bỏ trong Kathāvatthu, được gọi là người đã vượt ra ngoài giáo lý của mình (sakasamayaṃ vokkamati). Tương tự như vậy, không vượt ra ngoài (avokkamantena).
Parasamayaṃ dosāropanabyāpāravirahena anāyūhantena.
Anāyūhantena (by not striving) means by not engaging in the activity of fault-finding concerning others’ doctrines.
Không làm phiền (anāyūhantena) giáo lý của người khác (parasamayaṃ) bằng cách không có ý định gán lỗi.
‘‘Idampi suttaṃ gahetabba’’nti parasamayaṃ asampiṇḍentenāti keci vadanti.
Some say it means by not including others’ doctrines, as in ‘‘This Sutta should also be taken.’’
Một số người nói rằng: ‘‘Không kết hợp giáo lý của người khác bằng cách nói ‘kinh này cũng nên được chấp nhận’’’.
‘‘Tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anañña’’ntiādīni (ma. ni. 1.396) vadanto suttaṃ paṭibāhati nāma, tathā apaṭibāhantena.
One who says, ‘‘I understand the Dhamma taught by the Blessed One in such a way that this same consciousness runs on and transmigrates without change,’’ is said to oppose the Sutta; hence, apaṭibāhantena (by not opposing).
Một người nói những điều như ‘‘Ta hiểu pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này: chính thức uẩn này luân chuyển, tái sinh, không phải là cái khác’’ (Majjhima Nikāya 1.396) được gọi là người đã bác bỏ kinh điển (suttaṃ paṭibāhati). Tương tự như vậy, không bác bỏ (apaṭibāhantena).
‘‘Tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāya (ma. ni. 1.234; pāci. 417, 418), supinante kato vītikkamo āpattikaro hotī’’ti ca evamādiṃ vadanto vinayaṃ paṭilometi nāma, tabbipariyāyena taṃ anulomentena.
One who says, ‘‘I understand the Dhamma taught by the Blessed One in such a way that the obstructive things spoken of by the Blessed One are not capable of obstructing one who indulges in them,’’ or ‘‘An offense committed in a dream incurs culpability,’’ is said to reverse the Vinaya; hence, anulomentena (by conforming) to it, by reversing the opposition.
Một người nói những điều như ‘‘Ta hiểu pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này: những pháp chướng ngại đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng, khi thực hành chúng thì không đủ để gây chướng ngại (Majjhima Nikāya 1.234; Pācittiya 417, 418), sự vi phạm trong giấc mơ là một lỗi (āpatti)’’ được gọi là người đã chống lại giới luật (vinayaṃ paṭilometi). Ngược lại, tương thuận (anulomentena) với nó.
Paṭilomento hi kammantaraṃ bhindanto, dhammatañca vilomento kuto kilesavinayaṃ anulometi.
For how can one who breaks another action and reverses the natural order of things conform to the Vinaya of mental defilements?
Thật vậy, một người chống lại giới luật bằng cách phá vỡ các nghiệp khác và làm sai lệch bản chất của pháp, thì làm sao có thể tương thuận với giới luật diệt trừ phiền não?
Sutte (dī. ni. 2.187 ādayo; a. ni. 4.180) vutte cattāro mahāpadese, aṭṭhakathāyañca vutte suttasuttānulomaācariyavādaattanomatimahāpadese olokentena.
Olokentena means by examining the four great standards (mahāpadesas) mentioned in the Sutta and the great standards of Sutta, Suttānuloma, ācariyavāda, and attanomati mentioned in the Aṭṭhakathā.
Xem xét (olokentena) bốn đại giáo pháp (mahāpadesa) đã được thuyết giảng trong Kinh điển (Dīgha Nikāya 2.187 trở đi; Aṅguttara Nikāya 4.180) và các đại giáo pháp về kinh điển, sự tương thuận với kinh điển, lời dạy của các vị thầy, và ý kiến riêng đã được thuyết giảng trong Chú giải (Aṭṭhakathā).
Tadolokanena hi sutte, vinaye ca santiṭṭhati nātidhāvati.
For by examining them, one remains firm in the Sutta and Vinaya and does not go beyond them.
Vì nhờ sự xem xét đó, người ấy sẽ vững vàng trong kinh điển và giới luật, không vượt quá giới hạn.
Dhammanti paṭiccasamuppādapāḷiṃ.
Dhamma refers to the Pāli text of Paṭiccasamuppāda.
Dhamma (Pháp) là bản văn Pāli về Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda).
Atthanti tadatthaṃ.
Attha means its meaning.
Attha (Ý nghĩa) là ý nghĩa của điều đó.
Hetu, hetuphalāni vā ayamettha hetu dhammo, idamettha hetuphalaṃ atthoti.
Or, here, the cause is the dhamma, and its result is the attha.
Hoặc nguyên nhân và kết quả của nguyên nhân. Ở đây, nguyên nhân này là Pháp, và kết quả của nguyên nhân này là Ý nghĩa.
Dhammanti vā dhammataṃ.
Or dhamma means the natural law (dhammatā).
Hoặc Dhamma là bản chất của pháp.
Yathā eke ‘‘uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ ṭhitāva sā dhātū’’ti (saṃ. ni. 2.20) suttapadassa atthaṃ micchā gāhentā ‘‘nicco paṭiccasamuppādo’’ti paccayākāradhammaṃ micchā dīpenti, evaṃ adīpetvā heṭṭhā vuttanayeneva attano phalaṃ pati kāraṇassa vavatthitasabhāvaṃ dīpentena.
Just as some teachers wrongly grasp the meaning of the Sutta passage, ‘‘Whether Tathāgatas arise or do not arise, that element remains fixed,’’ and thereby wrongly expound the dependently arisen phenomena as ‘‘Paṭiccasamuppāda is permanent,’’ so too, by not expounding thus, but by showing the established nature of the cause in relation to its own result, in the manner stated below.
Như một số người đã hiểu sai ý nghĩa của câu kinh ‘‘Dù các Như Lai có xuất hiện hay không xuất hiện, yếu tố đó vẫn tồn tại’’ (Saṃyutta Nikāya 2.20), và đã trình bày sai Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda) là thường còn (nicca), thì ở đây, không trình bày sai như vậy, mà trình bày bản chất ổn định của nguyên nhân đối với kết quả của chính nó theo cách đã nói ở trên.
Yathā ca eke ‘‘anirodhaṃ anuppāda’’ntiādinā paṭiccasamuppādassa atthaṃ micchā gāhenti, evaṃ gāhe akatvā vuttanayeneva aviparītaṃ atthaṃ saṅgāhentena.
And just as some wrongly grasp the meaning of Paṭiccasamuppāda by statements like ‘‘without cessation, without arising,’’ so too, saṅgāhentena (by taking well) the correct attha (meaning) in the manner stated, without such wrong grasping.
Và như một số người đã hiểu sai ý nghĩa của Duyên Khởi bằng cách nói ‘‘không diệt, không sinh’’ và những điều tương tự, thì ở đây, không hiểu sai như vậy, mà hiểu đúng (atthaṃ saṅgāhentena) ý nghĩa không sai lệch theo cách đã nói.
‘‘Dukkhādīsu aññāṇaṃ avijjā’’ti vuttamatthaṃ parivattetvā puna ‘‘pubbante aññāṇa’’ntiādīhi (dha. sa. 1067) aparehipi pariyāyehi niddisantena.
Niddisantena (by indicating) aparehipi pariyāyehi (by other ways) means by turning around the meaning stated as ‘‘Ignorance is lack of knowledge regarding suffering and so on,’’ and again indicating it by expressions like ‘‘ignorance regarding the past’’ and so on.
Trình bày (niddisantena) bằng các cách khác (aparehipi pariyāyehi) bằng cách thay đổi ý nghĩa đã nói ‘‘vô minh là sự không biết về khổ, v.v.’’ thành ‘‘không biết về quá khứ’’ (Dhammasaṅgaṇī 1067) và những điều tương tự.
‘‘Saṅkhārā iminā pariyāyena bhavoti vuccanti, taṇhā iminā pariyāyena upādāna’’ntiādinā niddisantenāti ca vadanti.
Some also say it means by indicating as in ‘‘Volitional formations are called existence in this sense, and craving is called clinging in this sense.’’
Và họ nói rằng: ‘‘Các hành (saṅkhārā) được gọi là hữu (bhava) theo cách này, tham ái (taṇhā) được gọi là chấp thủ (upādāna) theo cách này’’, v.v., bằng cách trình bày như vậy.
Pakatiyāti yathāvuttavidhānaṃ anāmasitvā kevalameva.
Pakatiyā means simply, without taking into account the procedure mentioned above.
Pakatiyā có nghĩa là chỉ đơn thuần, không đề cập đến phương pháp đã nói.
Tasmāti vuttanayena atthavaṇṇanāya kātabbattā, dukkarattā ca patiṭṭhaṃ nādhigacchāmīti yattha ṭhitassa vaṇṇanā sukarā hoti, tassā patiṭṭhābhūtaṃ taṃ nayaṃ attanoyeva ñāṇabalena nādhigacchāmīti attho.
Tasmā (Therefore) means that because the meaning needs to be expounded in the manner stated, and because it is difficult, ‘‘ patiṭṭhaṃ nādhigacchāmi’’ (I do not find a foothold) means I do not attain that method, which is the foothold for an exposition that is easy for one established in it, by the strength of my own knowledge.
Tasmā (Do đó) có nghĩa là do việc giải thích ý nghĩa phải được thực hiện theo cách đã nói, và do sự khó khăn của nó, tôi không đạt được nền tảng (patiṭṭhaṃ nādhigacchāmi), tức là tôi không đạt được phương pháp làm cho việc giải thích dễ dàng hơn chỉ bằng sức mạnh trí tuệ của riêng tôi.
Nissayaṃ pana ācikkhanto ‘‘sāsanaṃ panida’’ntiādimāha.
However, intending to explain the underlying basis, he states, ‘‘ Sāsanaṃ panidaṃ’’ (This is the Dispensation), and so on.
Tuy nhiên, khi nói về sự nương tựa (nissaya), Ngài nói: ‘‘Sāsanaṃ panidaṃ’’ (Giáo pháp này là…) và những điều tương tự.
Idha sāsananti pāḷidhammamāha, paṭiccasamuppādameva vā.
Here, sāsana refers to the Pāḷi Dhamma, or indeed, to the Paṭiccasamuppāda itself.
Ở đây, sāsana (giáo pháp) nghĩa là Pháp Pali, hoặc chỉ riêng Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).
So hi anulomapaṭilomādinānādesanānayapaṭimaṇḍito abbocchinno ajjāpi pavattatīti nissayo hoti.
For this*, adorned with various modes of teaching such as the direct and reverse orders, being unbroken, still prevails even today; thus it is the basis.
Thật vậy, Duyên khởi đó được trang hoàng bởi nhiều phương pháp thuyết giảng khác nhau như thuận chiều và nghịch chiều, vẫn tiếp diễn không gián đoạn cho đến ngày nay, đó là chỗ nương tựa.
Tadaṭṭhakathāsaṅkhāto ca pubbācariyamaggo.
And the path of the former teachers, designated as the Aṭṭhakathā on that*.
Và con đường của các bậc thầy tiền bối được gọi là các bản Chú giải (Aṭṭhakathā) về điều đó.
‘‘Taṃ suṇātha samāhitā’’ti ādarajanane, ussāhane ca kiṃ payojananti ce, taṃ dassento āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi.
If it is asked what purpose there is in generating respect and encouraging diligence by saying, ‘‘Listen to it with concentrated minds,’’* states, demonstrating that purpose, ‘‘For it has been said,’’ and so on.
Nếu hỏi: "Mục đích của việc tạo ra sự tôn kính và khuyến khích bằng câu ‘Hãy lắng nghe điều đó với sự chú tâm’ là gì?", thì để chỉ ra điều đó, Ngài đã nói ‘‘vuttañheta’’ (điều này đã được nói) và tiếp theo.
Aṭṭhi katvāti atthaṃ katvā.
Aṭṭhi katvā means having made it the goal (attha).
Aṭṭhi katvā (làm cho xương cốt) nghĩa là làm cho có mục đích.
Yathā vā na nassati, evaṃ aṭṭhigataṃ viya karonto aṭṭhiṃ katvā.
Or, meaning, "making it as if it has entered the bones" so that it is not forgotten.
Hoặc, làm cho nó như đã thấm vào xương cốt để không bị mất đi, tức là aṭṭhiṃ katvā.
Pubbakālato aparakāle bhavaṃ pubbāpariyaṃ.
Pubbāpariyaṃ is that which exists in the later time from the earlier time.
Pubbāpariyaṃ (trước sau) là những gì xảy ra trong thời gian sau so với thời gian trước.
Visesanti paṭhamārambhato pabhuti khaṇe khaṇe ñāṇavisesaṃ, kilesakkhayavisesañca labhatīti attho.
Visesa means that from the initial undertaking onwards, one attains special wisdom moment by moment, and a special extinguishment of defilements.
Visesa (sự đặc biệt) có nghĩa là từ lúc bắt đầu thực hành cho đến từng khoảnh khắc, người đó đạt được sự đặc biệt về tuệ giác và sự đặc biệt về sự diệt trừ phiền não.
Kammavipākakilesavaṭṭānaṃ mūlakāraṇattā, ādito vuttattā ca avijjā paṭiccasamuppādassa mūlaṃ.
Avijjā is the root of the Paṭiccasamuppāda, because it is the fundamental cause of the rounds of kamma, result, and defilements, and because it is mentioned first.
Vô minh là gốc rễ của Duyên khởi, vì nó là nguyên nhân gốc rễ của vòng nghiệp, quả và phiền não, và vì nó được nói đến đầu tiên.
Tattha valliyā mūle diṭṭhe tato pabhuti valliharaṇaṃ viya paṭiccasamuppādassa mūle diṭṭhe tato pabhuti paṭiccasamuppādadesanāti upamāsaṃsandanā na kātabbā.
In this regard, an analogy should not be made, such as: just as seeing the root of a creeper leads to gathering the creeper from that point, so too, seeing the root of the Paṭiccasamuppāda leads to the teaching of the Paṭiccasamuppāda from that point.
Ở đây, không nên so sánh rằng, giống như khi thấy gốc của một sợi dây leo thì từ đó có thể kéo sợi dây leo, thì khi thấy gốc của Duyên khởi thì từ đó có sự thuyết giảng về Duyên khởi.
Na hi bhagavato idameva diṭṭhaṃ, idaṃ adiṭṭhanti vibhajanīyaṃ atthi sabbassa diṭṭhattā.
For there is no distinction for the Blessed One as "this has been seen, this has not been seen," since everything has been seen by him.
Vì không có điều gì cần phải phân biệt là điều này Đức Phật đã thấy, điều kia chưa thấy, bởi vì Ngài đã thấy tất cả.
Mūlato pabhuti pana valliharaṇaṃ viya mūlato pabhuti paṭiccasamuppādadesanā katāti idamettha sāmaññaṃ adhippetaṃ, bodhaneyyajjhāsayavasena vā bodhetabbabhāvena mūlādidassanasāmaññaṃ yojetabbaṃ.
However, the general intention here is that just as one gathers a creeper from its root, so the teaching of the Paṭiccasamuppāda is given from its root; or, the generality of showing the root and so forth should be applied in accordance with the disposition of those to be enlightened, and their capacity for enlightenment.
Tuy nhiên, điều chung được ý muốn ở đây là: giống như việc kéo sợi dây leo từ gốc, thì sự thuyết giảng về Duyên khởi được thực hiện từ gốc; hoặc, sự tương đồng về việc chỉ ra gốc rễ, v.v., nên được kết nối theo ý nguyện của những người có thể giác ngộ và theo cách cần được giác ngộ.
‘‘Sa kho so, bhikkhave, kumāro vuddhimanvāya indriyānaṃ paripākamanvāya pañcahi kāmaguṇehi samappito…pe… rajanīyehi.
‘‘Now, bhikkhus, that young man, having grown up, having attained maturity of the faculties, being endowed with the five strands of sensual pleasures…pe… with things that arouse passion.
‘‘Này các Tỳ-khưu, vị hoàng tử đó sau khi trưởng thành, sau khi các căn đã chín muồi, được trang bị năm dục lạc…v.v… những điều khả ái.
So cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe sārajjati, appiyarūpe rūpe byāpajjati, anupaṭṭhitakāyasati ca viharati parittacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
He, having seen a form with the eye, becomes enamoured of pleasing forms, becomes averse to displeasing forms, and dwells with bodily mindfulness not established, with a restricted mind, and he does not rightly understand that liberation of mind, liberation by wisdom, whereby those evil unwholesome states might cease without remainder for him.
Vị ấy thấy sắc bằng mắt, thì say mê sắc khả ái, và sân hận với sắc bất khả ái, và sống với sự niệm thân không hiện tiền, với tâm hạn hẹp, và vị ấy không như thật biết sự giải thoát tâm, sự giải thoát tuệ, nơi mà các pháp ác bất thiện đó của vị ấy diệt tận không còn sót lại.
So evaṃ anurodhavirodhaṃ samāpanno yaṃ kiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, so taṃ vedanaṃ abhinandati abhivadati, ajjhosāya tiṭṭhatī’’ti (ma. ni. 1.408) –
Having thus entered into accord and discord, whatever feeling he experiences, whether pleasant, painful, or neither pleasant nor painful, he delights in that feeling, welcomes it, and clings to it.’’ (ma. ni. 1.408) —
Vị ấy, đã đạt đến sự thuận nghịch như vậy, cảm thọ bất cứ cảm thọ nào, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, vị ấy hoan hỷ cảm thọ đó, tán thán cảm thọ đó, và an trú trong sự chấp thủ đó’’.
Evaṃ vuttassa.
thus stated.
Đã được nói như vậy.
Evaṃ sotadvārādīsupi.
Similarly, with regard to the ear-door and so forth.
Tương tự, đối với các cửa giác quan khác như tai, v.v.
Tassa abhinandatoti sappītikataṇhāya abhimukhabhāvena nandato.
Abhinandato (delighting) refers to delighting with the craving accompanied by joy, through the aspect of facing it.
Abhinandato (hoan hỷ) của vị ấy là hoan hỷ với sự hiện diện của tham ái có hỷ.
Abhivadatoti ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti vacībhedakaraṇapavattāya balavataṇhāya ‘‘ahaṃ, mamā’’ti abhivadato.
Abhivadato (welcoming) refers to welcoming with the strong craving that manifests as vocal expression, saying, ‘‘Oh, how pleasant! Oh, how pleasant!’’ thinking, ‘‘I, mine.’’
Abhivadato (tán thán) là tán thán với tâm ‘‘ta, của ta’’ bằng tham ái mạnh mẽ, diễn ra dưới dạng lời nói ‘‘Ôi hạnh phúc, ôi hạnh phúc’’.
Tato balavatiyā mocetuṃ asakkuṇeyyatāya ajjhosāya tiṭṭhato.
Ajjhosāya tiṭṭhato (clinging to it) means being unable to free oneself from it due to its greater strength.
Ajjhosāya tiṭṭhato (an trú trong sự chấp thủ) là không thể giải thoát khỏi nó vì tham ái mạnh mẽ hơn.
Tatopi balavatī pana upādānabhūtā taṇhā nandī.
But the craving which is even stronger than that, becoming attachment, is nandī.
Tham ái đó, còn mạnh mẽ hơn nữa, trở thành sự chấp thủ (upādāna), đó là nandī (hoan hỷ).
Ettha ca abhinandanādinā taṇhā vuttā, nandivacanena tappaccayaṃ upādānaṃ catubbidhampi nanditātadavippayogatāhi, taṇhādiṭṭhābhinandanabhāvehi cāti veditabbaṃ.
Here, craving is spoken of by delighting and so forth, and by the word nandī, attachment, dependent on that, is understood in all four ways, through the states of delighting and non-separation from it, and through the states of delighting in craving and views.
Ở đây, tham ái được nói đến qua sự hoan hỷ, v.v., và cần phải hiểu rằng sự chấp thủ bốn loại, là duyên của tham ái, được nói đến qua từ ‘nandī’ (hoan hỷ) bằng cách hoan hỷ và không tách rời khỏi điều đó, và bằng cách hoan hỷ đối với tham ái và tà kiến.
Samantabhaddakatā, desanāvilāsappatti ca catunnampi desanānaṃ samānaṃ kāraṇanti visesakāraṇaṃ vattukāmo āha ‘‘visesato’’ti.
Wishing to state the specific cause, given that perfect auspiciousness and the attainment of teaching's charm are common causes for all four teachings, the author says ‘‘visesato’’ (specifically).
Muốn nói về nguyên nhân đặc biệt, vì sự tốt lành toàn diện và sự đạt được sự phong phú trong thuyết giảng là nguyên nhân chung cho cả bốn loại thuyết giảng, nên Ngài nói ‘‘visesato’’ (đặc biệt là).
Assāti assa bhagavato desanā, assa vā paṭiccasamuppādassa desanāti yojetabbaṃ.
Assā should be construed as "this teaching of the Blessed One," or "the teaching of this Paṭiccasamuppāda."
Assā (của điều này) nên được kết nối là sự thuyết giảng của Đức Thế Tôn, hoặc sự thuyết giảng về Duyên khởi này.
Pavattikāraṇavibhāgo avibhattasabhāvā avijjādayova, kāraṇanti vā gahitānaṃ pakatiādīnaṃ, avijjādīnañca akāraṇatā, kāraṇatā ca.
Pavattikāraṇavibhāgo refers to avijjā (ignorance) and the like, whose natures are undivided; or it refers to the non-causality and causality of nature (pakati) and so forth, which are taken as causes, and avijjā and so forth.
Pavattikāraṇavibhāgo (sự phân biệt nguyên nhân của sự tiếp diễn) là chỉ những vô minh, v.v., có bản chất không phân chia, hoặc sự không phải nguyên nhân và sự là nguyên nhân của các điều được cho là nguyên nhân như bản chất (pakati), v.v., và vô minh, v.v.
Tattha sammūḷhā keci akāraṇaṃ kāraṇanti gaṇhanti, keci na kiñci kāraṇaṃ bujjhantīti tesaṃ yathāsakehi anurūpehi kāraṇehi saṅkhārādi pavattisandassanatthaṃ, saṃsārappavattisandassanatthanti attho.
Here, some deluded people take a non-cause as a cause, and some do not understand any cause; therefore, the meaning is ‘‘for showing the arising of formations’’ and so on, and for showing the arising of saṃsāra, through their respective appropriate causes.
Trong đó, một số người si mê cho rằng điều không phải nguyên nhân là nguyên nhân, một số người không hiểu bất kỳ nguyên nhân nào, vì vậy, saṅkhārādi pavattisandassanatthaṃ (để chỉ rõ sự tiếp diễn của các hành, v.v.,) cho họ bằng các nguyên nhân phù hợp với từng người, nghĩa là để chỉ rõ sự tiếp diễn của luân hồi.
Pavattiādīnavapaṭicchādikā avijjā ādi, tato saṅkhārā uppajjanti, tato viññāṇanti evaṃ pavattiyā uppattikkamasandassanatthaṃ, gabbhaseyyakādivasena vā tattha tattha bhave attabhāvassa uppajjanānupubbisandassanatthañca anulomadesanā pavattāti.
The direct teaching proceeds ‘‘for showing the sequence of origination’’ of continuity, such as avijjā (ignorance) concealing the disadvantages of continuity is the beginning, from that arise formations, from that arises consciousness; or for showing the sequence of the origination of existence in various lives, such as in the womb.
Vô minh là khởi đầu, che lấp các hiểm họa của sự tiếp diễn; từ đó các hành sinh khởi, từ đó thức sinh khởi; như vậy, sự thuyết giảng thuận chiều diễn ra uppattikkamasandassanatthaṃ (để chỉ rõ thứ tự sinh khởi của sự tiếp diễn), hoặc để chỉ rõ thứ tự sinh khởi của sự tồn tại trong từng cõi, như cõi bào thai, v.v.
Itarāsaṃ tadatthatāsambhavepi na tāsaṃ tadatthameva pavatti atthantarasabbhāvato.
Even if the other teachings could have that purpose, their operation is not solely for that purpose, as they have other purposes.
Mặc dù các thuyết giảng khác có thể có mục đích đó, nhưng chúng không chỉ có mục đích đó, vì chúng có các mục đích khác.
Ayaṃ pana tadatthā evāti etissā tadatthatā vuttā.
But this teaching (the direct order) is indeed for that purpose, hence its having that purpose is stated.
Còn thuyết giảng này thì chỉ có mục đích đó, vì vậy mục đích đó được nói đến cho thuyết giảng này.
Anuvilokayato yo sambodhito pubbabhāge taṃtaṃpaccayuppannāvabodhasaṅkhāto pubbabhāgapaṭivedho pavatto, tadanusārena tadanugamena jarāmaraṇādikassa jātiādikāraṇaṃ yaṃ adhigataṃ, tassa sandassanatthaṃ ayaṃ paṭilomadesanā pavattā.
This reverse teaching proceeds ‘‘for showing’’ the cause of old age and death, and so forth, which was attained by the one ‘‘who contemplated backwards’’, meaning, the prior penetration that occurred in the period before enlightenment, consisting of the understanding of dependent origination; following and tracing that. Or the connection is: the reverse teaching proceeds for the one ‘‘who contemplated backwards’’.
Sự thuyết giảng nghịch chiều này diễn ra anuvilokayato (để chỉ rõ) nguyên nhân của già chết, v.v., là sinh, v.v., đã được nhận thức theo sự thâm nhập trước đó, tức là sự giác ngộ về các duyên sinh tương ứng, đã diễn ra trong phần trước của sự giác ngộ.
Anuvilokayato paṭilomadesanā pavattāti vā sambandho.
Or, the connection is: the reverse teaching proceeds for the one ‘‘who contemplated backwards’’.
Hoặc, sự liên kết là: sự thuyết giảng nghịch chiều diễn ra khi Đức Phật quán xét.
Desentopi hi bhagavā kicchāpannaṃ lokaṃ anuviloketvā pubbabhāga…pe… sandassanatthaṃ desesīti.
Indeed, the Blessed One, even while teaching, contemplated the suffering world and taught ‘‘for showing’’ the cause of old age and death, and so forth, which was attained by himself, following the prior penetration.
Thật vậy, ngay cả khi thuyết giảng, Đức Thế Tôn cũng quán xét thế gian đang gặp khó khăn, và thuyết giảng để chỉ rõ nguyên nhân mà Ngài đã tự mình nhận thức được về già chết, v.v…v.v.
Āhārataṇhādayo paccuppannaddhā, saṅkhārāvijjā atītaddhāti iminā adhippāyenāha ‘‘yāva atītaṃ addhānaṃ atiharitvā’’ti.
With this intention, that nutriments and craving are the present time, and formations and ignorance are the past time, he says ‘‘extending back to the past time’’.
Với ý nghĩa này, Ngài nói ‘‘yāva atītaṃ addhānaṃ atiharitvā’’ (cho đến khi vượt qua thời gian quá khứ), rằng các vật thực, tham ái, v.v., là thời hiện tại, còn các hành và vô minh là thời quá khứ.
Āhārā vā taṇhāya pabhāvetabbā anāgato addhā, taṇhādayo paccuppanno, saṅkhārāvijjā atītoti.
Or, nutriments, which are to be brought forth by craving, are the future time; craving and so forth are the present; formations and ignorance are the past.
Hoặc, các vật thực được tham ái tạo ra là thời vị lai, tham ái, v.v., là thời hiện tại, còn các hành và vô minh là thời quá khứ.
Paccakkhaṃ pana phalaṃ dassetvā tannidānadassanavasena phalakāraṇaparamparadassanaṃ yujjatīti āhārā purimataṇhāya uppāditā paccuppanno addhā, taṇhādayo atīto, saṅkhārāvijjā tatopi atītataro saṃsārassa anādibhāvadassanatthaṃ vuttoti.
However, it is appropriate to show the chain of cause and effect by first showing the manifest result and then showing its source. Thus, nutriments, produced by prior craving, are the present time; craving and so forth are the past; formations and ignorance are an even more remote past, stated to show the beginningless nature of saṃsāra.
Tuy nhiên, việc chỉ ra sự kế thừa của nhân quả là phù hợp bằng cách chỉ ra quả hiện tiền rồi chỉ ra nguyên nhân của nó; do đó, các vật thực được tham ái trước tạo ra là thời hiện tại, tham ái, v.v., là thời quá khứ, còn các hành và vô minh là thời quá khứ xa hơn nữa, được nói đến để chỉ ra sự vô thủy của luân hồi.
Yāva atītaddhānanti yāva atītataraṃ addhānanti attho yuttoti.
The meaning of ‘‘yāva atītaddhānaṃ’’ (as far back as the past time) is ‘‘as far back as the most remote past time,’’ which is suitable.
Nghĩa là ‘‘yāva atītaddhānaṃ’’ (cho đến thời quá khứ) là cho đến thời quá khứ xa hơn nữa, là phù hợp.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiāhārakā vā cattāro āhārā ‘‘āhāretītāhaṃ na vadāmi…pe… evaṃ pana maṃ avadantaṃ yo evaṃ puccheyya ‘kissa nu kho, bhante, viññāṇāhāro’ti, esa kallo pañho, tatra kallaṃ veyyākaraṇaṃ, viññāṇāhāro āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā’’ti (saṃ. ni. 2.12) vacanato, taṃsampayuttattā phassacetanānaṃ, tappavattihetuttā ca kabaḷīkārāhārassa.
Or, the four nutriments are those that bring about rebirth in the future, as stated: "I do not say 'it nourishes'…(and so on)…If someone were to ask me, 'Venerable sir, what is the cause of consciousness-nutriment?', this question is appropriate, and the appropriate answer to that is, 'Consciousness-nutriment is for the arising of rebirth in the future.'", and due to the associated nature of contact and volition with that consciousness-nutriment, and due to material food being a condition for the occurrence of that consciousness.
Hoặc, bốn loại āhāra (thức ăn) là những gì mang lại sự tái sinh trong tương lai, theo lời dạy: "Ta không nói 'nuôi dưỡng'... (vân vân)... Nếu có người hỏi ta rằng 'Bạch Thế Tôn, thức ăn là thức ăn của cái gì?', đó là câu hỏi hợp lý. Trong trường hợp đó, câu trả lời hợp lý là: 'Thức ăn là thức ăn cho sự tái sinh trong tương lai'", bởi vì phassa (xúc) và cetanā (tư) đồng hành với viññāṇa (thức), và kabaḷīkārāhāra (thức ăn vật chất) là nguyên nhân cho sự phát sinh của viññāṇa đó.
Tena hi upatthambhitarūpakāyassa, tañca icchantassa kāmaviññāṇāyūhanaṃ hoti.
Hence, for one whose material body is sustained by it, and who desires it, there is the accumulation of kamma-producing consciousness.
Thật vậy, đối với người có thân sắc được duy trì bởi kabaḷīkārāhāra, và đối với người mong muốn kabaḷīkārāhāra đó, thì có sự nỗ lực tạo ra kamma-viññāṇa (thức nghiệp).
Bhojanañhi saddhādīnaṃ, rāgādīnañca upanissayoti vuttaṃ.
For indeed, food is said to be a strong condition for faith and so on, and for greed and so on.
Thật vậy, thức ăn được nói là upanissaya (duyên hỗ trợ mạnh mẽ) cho saddhā (đức tin) v.v., và cho rāga (tham ái) v.v.
Tasmā te kammavaṭṭasaṅgahitā āhārā paccuppanno addhāti imasmiṃ pariyāye purimoyeva attho yutto.
Therefore, in this context, the nutriments encompassed by the round of kamma, which are of the present epoch, means the former interpretation is suitable.
Do đó, trong cách diễn đạt này, ý nghĩa trước đó là phù hợp, rằng các āhāra được bao gồm trong kamma-vaṭṭa (vòng nghiệp) này là paccuppanno addhā (thời hiện tại).
Atītaddhato pabhuti ‘‘iti kho, bhikkhave, avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā (saṃ. ni. 2.2) atīte, tato parañca hetuphalapaṭipāṭiṃ paccakkhabhūtānaṃ āhārānaṃ nidānadassanavasena ārohitvā nivattanena vinā abujjhantānaṃ taṃsandassanatthaṃ sā ayaṃ desanā pavattāti attho.
From the past epoch means that this discourse, starting with "Thus, bhikkhus, dependent on ignorance are formations" and so on, was given to illustrate the chain of cause and effect in the past and beyond, and to show those who do not understand it, without having climbed up and descended again through the causes of the nutriments that have become evident.
Từ thời quá khứ trở đi có nghĩa là: Sự thuyết giảng này được thực hiện nhằm chỉ rõ chuỗi nhân quả của các āhāra đã hiển hiện trong quá khứ và sau đó, bắt đầu với "Này các Tỳ-khưu, do vô minh duyên hành" (vân vân), để cho những ai chưa giác ngộ thấy được điều đó mà không cần phải quay ngược lại.
Anāgataddhahetusamuṭṭhānato pabhutīti anāgatassa bhavassa hetubhūtānaṃ dhammānaṃ uppattito paṭṭhāya.
From the arising of causes belonging to the future epoch means from the arising of phenomena that are causes of future existence.
Từ sự phát sinh của các nhân trong thời vị lai trở đi có nghĩa là: từ sự phát sinh của các pháp là nhân của đời vị lai.
Anāgataddhasandassanatthanti anāgataddhuno appaṭivijjhantānaṃ apassantānaṃ paccakkhaṃ paccuppannaṃ hetuṃ dassetvā hetuphalaparamparāya tassa sandassanatthanti attho.
For the purpose of illustrating the future epoch means for the purpose of showing the future epoch, by first showing the evident present cause, to those who do not penetrate or see it, through the succession of cause and effect.
Nhằm chỉ rõ thời vị lai có nghĩa là: nhằm chỉ rõ thời vị lai cho những ai chưa thấu hiểu, chưa thấy được, bằng cách chỉ ra nhân hiện tại hiển nhiên, và sau đó là chuỗi nhân quả.
Ettha ca ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā, pariyosānato ca paṭṭhāya yāva ādi pavattā desanā dvādasaṅgā, tato eva tisandhi catusaṅkhepā.
In this, the discourse that proceeds from the beginning to the end, and from the end to the beginning, has twelve factors, and therefore three connections and four abridgements.
Ở đây, bài thuyết giảng về mười hai chi phần, từ đầu đến cuối, và từ cuối đến đầu, có ba sandhi (mối nối) và bốn saṅkhepa (tóm tắt).
Majjhato paṭṭhāya yāva ādi pavattā desanā aṭṭhaṅgā dvisandhi tisaṅkhepā.
The discourse that proceeds from the middle to the beginning has eight factors, two connections, and three abridgements.
Bài thuyết giảng từ giữa đến đầu có tám chi phần, hai sandhi và ba saṅkhepa.
Majjhato pana paṭṭhāya yāva pariyosānā pavattā desanā chaḷaṅgā dvisandhi tisaṅkhepā.
But the discourse that proceeds from the middle to the end has six factors, two connections, and three abridgements.
Còn bài thuyết giảng từ giữa đến cuối có sáu chi phần, hai sandhi và ba saṅkhepa.
‘‘Saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati, taṇhāpaccayā upādāna’’ntiādinā (saṃ. ni. 2.53, 57) majjhato paṭṭhāya yāva pariyosānā pavattā desanā ekasandhi dvisaṅkhepā.
The discourse that proceeds from the middle to the end, beginning with "Bhikkhus, when one abides observing gratification in phenomena that are fettering, craving increases; dependent on craving is clinging," has one connection and two abridgements.
Bài thuyết giảng từ giữa đến cuối, bắt đầu với "Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp saṃyojanīya (kết sử), taṇhā (ái) tăng trưởng, do taṇhā duyên upādāna (thủ)" (vân vân), có một sandhi và hai saṅkhepa.
Evaṃ ayaṃ anekaṅgā eva paṭiccasamuppādadesanā āgatā.
Thus, this discourse on Dependent Origination is presented with many factors.
Như vậy, bài thuyết giảng về Paṭiccasamuppāda này đến với nhiều chi phần.
Ekaṅgavasenāpi ca paṭiccasamuppādadesanā labbhateva.
And the discourse on Dependent Origination can also be obtained in terms of a single factor.
Và cũng có thể có bài thuyết giảng về Paṭiccasamuppāda chỉ với một chi phần.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Tattha imasmiṃ sati idaṃ hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti.
Therein, "When this exists, that comes to be" means: when this condition, such as ignorance, exists, that result, such as formations, comes to be.
Trong đó, imasmiṃ sati idaṃ hoti có nghĩa là: khi nhân avijjā (vô minh) v.v. này có mặt, thì quả saṅkhāra (hành) v.v. này có mặt.
Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjatīti attho.
"With the arising of this, that arises" means: with the arising of this condition, such as ignorance, that result, such as formations, arises.
Imassuppādā idaṃ uppajjati có nghĩa là: do sự phát sinh của nhân avijjā v.v. này, thì quả saṅkhāra v.v. này phát sinh.
Imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti avijjādīnaṃ abhāve saṅkhārādīnaṃ abhāvassa, avijjādīnaṃ nirodhā saṅkhārādīnaṃ nirodhassa ca vacanena purimasmiṃ paccayalakkhaṇe niyamo dassito hoti ‘‘imasmiṃ sati eva, na asati, imassa uppādā eva, na nirodhā’’ti.
By the statement "When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases," which refers to the non-existence of formations and so on due to the non-existence of ignorance and so on, and to the cessation of formations and so on due to the cessation of ignorance and so on, a certainty is shown in the preceding characteristic of conditionality: "It exists only when this exists, not when it does not exist; it arises only with the arising of this, not with its cessation."
Imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati (Cái này không có mặt thì cái kia không có mặt; cái này diệt thì cái kia diệt) bằng cách nói về sự không có mặt của saṅkhāra v.v. khi avijjā v.v. không có mặt, và sự diệt của saṅkhāra v.v. khi avijjā v.v. diệt, thì sự quy định đã được chỉ ra trong đặc tính nhân quả trước đó, rằng "chỉ khi cái này có mặt, chứ không phải khi không có mặt; chỉ do sự phát sinh của cái này, chứ không phải do sự diệt của nó".
Tenetaṃ lakkhaṇaṃ antogadhaniyamaṃ idha paṭiccasamuppādassa vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this characteristic, which implies certainty, is stated here as Dependent Origination.
Do đó, đặc tính này, bao gồm sự quy định, được nói đến ở đây như là Paṭiccasamuppāda.
Nirodhoti ca avijjādīnaṃ virāgādhigamena āyatiṃ anuppādo appavatti.
Cessation means the non-arising and non-continuation in the future of ignorance and so on, through the attainment of dispassion.
Và nirodha (diệt) là sự không phát sinh, không tiếp tục trong tương lai, do sự đạt được virāga (ly tham) của avijjā v.v.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘avijjāyatveva asesavirāganirodhā’’tiādi (mahāva. 1; udā. 3).
For thus it is said: "With the fading away and cessation without remainder of ignorance itself" and so on.
Như đã nói: "do sự ly tham và diệt tận hoàn toàn của avijjā" (vân vân).
Nirodhavirodhī ca uppādo, yena so uppādavirodhibhāvena vutto ‘‘imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti, tenetaṃ dasseti ‘‘anirodho uppādo nāma, so cettha atthibhāvotipi vuccatī’’ti.
And arising is opposed to cessation, for by that opposition to arising, cessation is stated as "with the cessation of this, that ceases." By this, it shows that "arising" means non-cessation, and it is also called "existence" in this context.
Và uppāda (sinh) là đối nghịch với nirodha, bởi vì nirodha được nói đến như là đối nghịch với uppāda trong câu "cái này diệt thì cái kia diệt", điều đó cho thấy rằng "uppāda có nghĩa là không diệt, và ở đây nó cũng được gọi là atthibhāva (sự tồn tại)".
‘‘Imasmiṃ sati idaṃ hotī’’ti idameva hi lakkhaṇaṃ pariyāyantarena ‘‘imassuppādā idaṃ uppajjatī’’ti vadantena parena purimaṃ visesitaṃ hoti, tasmā na dharamānataṃyeva sandhāya ‘‘imasmiṃ satī’’ti vuttaṃ, atha kho maggena aniruddhabhāvañcāti viññāyati.
Indeed, the characteristic "When this exists, that comes to be" is specified by the subsequent statement, which expresses it in another way, "with the arising of this, that arises." Therefore, it is understood that "when this exists" is not stated merely in reference to present existence, but also to non-cessation by the path.
Thật vậy, đặc tính "cái này có mặt thì cái kia có mặt" này đã được làm rõ hơn bởi câu sau đó, nói "do sự phát sinh của cái này thì cái kia phát sinh" bằng một cách diễn đạt khác. Do đó, không phải chỉ đề cập đến sự hiện hữu mà nói "khi cái này có mặt", mà còn được hiểu là sự không bị diệt bởi đạo.
Yasmā ca ‘‘imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti (udā. 2) dvidhāpi uddiṭṭhalakkhaṇassa nirodhassa niddesaṃ vadantena ‘‘avijjāyatveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho’’tiādinā (mahāva. 1; udā. 3) nirodho eva vutto, tasmā natthibhāvopi nirodho evāti natthibhāvaviruddho atthibhāvo anirodhoti dassitaṃ hoti.
And since the statement of cessation, which is defined in two ways as "When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases," is stated as "cessation itself" by the Buddha with phrases like "with the fading away and cessation without remainder of ignorance itself, there is the cessation of formations," it is shown that non-existence itself is also cessation, and thus existence, which is opposed to non-existence, is non-cessation.
Và bởi vì khi nói về sự chỉ rõ của nirodha trong đặc tính đã được nêu ra theo hai cách "cái này không có mặt thì cái kia không có mặt, cái này diệt thì cái kia diệt", thì chỉ có nirodha được nói đến bằng câu "do sự ly tham và diệt tận hoàn toàn của avijjā thì saṅkhāra diệt" (vân vân). Do đó, sự không có mặt cũng là nirodha, và điều đó cho thấy rằng atthibhāva (sự tồn tại), đối nghịch với sự không có mặt, là anirodha (không diệt).
Tena anirodhasaṅkhātena atthibhāvena uppādaṃ viseseti.
By that existence, which is termed non-cessation, arising is specified.
Do đó, nó làm rõ uppāda bằng atthibhāva được gọi là anirodha.
Tato na idha attalābhamattaṃ uppādoti adhippeto, atha kho anirodhasaṅkhāto atthibhāvo cāti ayamattho vibhāvitoti evametaṃ lakkhaṇadvayavacanaṃ aññamaññaṃ visesanavisesitabbabhāvena sātthakanti veditabbaṃ.
Therefore, here "arising" is not intended merely as the gaining of existence, but rather as existence in the sense of non-cessation. Thus, this meaning is clarified, and so this expression of the two characteristics should be understood as meaningful due to their mutual relationship as qualifier and qualified.
Vì vậy, ở đây, uppāda không có nghĩa là chỉ đơn thuần là sự đạt được bản thể, mà còn là atthibhāva được gọi là anirodha. Như vậy, hai cách nói về đặc tính này có ý nghĩa khi chúng làm rõ lẫn nhau.
Ko panāyaṃ anirodho nāma, yo atthibhāvo, uppādoti ca vuccatīti?
What, then, is this non-cessation, which is called existence and also arising?
Vậy anirodha này là gì, mà nó được gọi là atthibhāva và uppāda?
Appahīnabhāvo, anibbattitaphalatāppahīnārahatāhi phaluppādanārahatā ca.
It is the state of not having been abandoned, and the suitability to produce results, by being undeveloped in result and not deserving of abandonment.
Đó là trạng thái chưa được đoạn trừ, trạng thái chưa phát sinh quả và trạng thái chưa được đoạn trừ, và khả năng phát sinh quả.
Ye tehi pahātabbā akusalā dhammā, tesaṃ ariyamaggena asamugghātitabhāvo, ye pana na pahātabbā kusalābyākatā dhammā, yāni tesu saṃyojanāni akhīṇāsavānaṃ, tesaṃ aparikkhīṇatā ca.
It is the state of those unwholesome qualities, which are to be abandoned by the noble path, not having been uprooted; and for those who are not arahants, it is the state of their fetters not having been exhausted in relation to wholesome and indeterminate qualities that are not to be abandoned.
Đó là trạng thái chưa bị các đạo Thánh nhổ tận gốc các pháp bất thiện cần phải đoạn trừ, và trạng thái chưa bị tiêu diệt các saṃyojana (kiết sử) nơi những người chưa đoạn tận lậu hoặc, đối với các pháp thiện và vô ký không cần phải đoạn trừ.
Asamugghātitānusayatāya hi sasaṃyojanākhandhappavatti paṭiccasamuppādo.
For Dependent Origination is the continuation of the aggregates with their fetters, due to the anusayas not having been uprooted.
Thật vậy, sự tiếp diễn của các khandha (uẩn) cùng với các saṃyojana là Paṭiccasamuppāda, do anusaya (tùy miên) chưa bị nhổ tận gốc.
Tathā hi vuttaṃ –
Thus it is said:
Như đã nói:
Na hi aggamaggādhigamato uddhaṃ yāva parinibbānā saḷāyatanādīnaṃ appavatti, atha kho natthitā, nirodhasaddavacanīyatā, khīṇasaṃyojanatāti nirodho vutto.
For it is not the non-occurrence of the six sense-bases and so on, from the attainment of the highest path up to Parinibbāna; rather, it is their non-existence, their being expressible by the word "cessation," and the exhaustion of defilements that is called cessation.
Quả thật, không phải là sự không khởi lên của sáu xứ (saḷāyatana), v.v. từ khi đạt được đạo quả cao nhất cho đến khi nhập Niết-bàn hoàn toàn, mà thật ra, đó là sự không tồn tại, được gọi bằng từ "diệt" (nirodha), là sự diệt trừ các kiết sử.
Apica cirakatampi kammaṃ anibbattitaphalatāya, appahīnārahatāya ca phalārahaṃ santaṃ eva nāma hoti, na nibbattitaphalaṃ, nāpi pahīnārahanti phaluppattipaccayānaṃ avijjāsaṅkhārādīnaṃ vuttanayena phalārahabhāvo anirodhoti veditabbaṃ.
Moreover, even a deed done long ago, because its results have not yet ripened and it has not yet been abandoned, is still considered to be capable of yielding results, not one whose results have ripened, nor one that is worthy of abandonment. Thus, it should be understood that the capacity of conditions like avijjā and saṅkhārā for the arising of results, in the manner stated, is non-cessation.
Ngoài ra, cần phải hiểu rằng sự xứng đáng sinh quả của vô minh (avijjā), hành (saṅkhāra), v.v. là các nhân duyên sinh quả, theo phương pháp đã nói, là không diệt (anirodha), bởi vì một nghiệp đã tạo tác từ rất lâu, nếu chưa sinh quả và chưa đáng được đoạn trừ, thì được gọi là "có khả năng sinh quả" (phalārahaṃ), chứ không phải là đã sinh quả, cũng không phải là đáng đoạn trừ.
Evaṃ aniruddhabhāveneva hi yena vinā phalaṃ na sambhavati, taṃ kāraṇaṃ atītādipi ‘‘imasmiṃ satī’’ti iminā vacanena vuttaṃ.
Indeed, it is precisely by this state of non-cessation that the cause without which the result cannot arise—even if past, and so on—is spoken of by the phrase "This being, that is."
Thật vậy, chính vì trạng thái không diệt (aniruddhabhāva) mà nguyên nhân, dù là quá khứ, v.v., được nói bằng lời này: "Khi cái này có" (imasmiṃ sati), thì quả không thể không sinh khởi.
Tato eva ca avusitabrahmacariyassa appavattidhammataṃ anāpanno paccayuppādo kālabhedaṃ anāmasitvā anivattitāya eva ‘‘imassuppādā’’ti vutto.
And for that very reason, the arising of a condition, not having fallen into the nature of non-occurrence for one whose holy life has not been completed, is called "from the arising of this" due to its unceasing nature, without regard for the distinction of time.
Cũng chính vì thế mà sự sinh khởi của nhân duyên, không đạt đến trạng thái không khởi lên của đời sống Phạm hạnh chưa hoàn mãn, được nói là "do cái này sinh" (imassuppādā) vì sự không thoái chuyển, không kể đến sự khác biệt về thời gian.
Atha vā avasesapaccayasamavāye avijjamānassāpi vijjamānassa viya pageva vijjamānassa yā phaluppattiabhimukhatā, sā ‘‘imassuppādā’’ti vuttā.
Alternatively, "from the arising of this" is said of that readiness for the arising of results, which exists even for that which does not exist in the conjunction of the remaining conditions, as if it did exist; and how much more so for that which already exists.
Hoặc giả, đó là sự hướng đến việc sinh quả của một nhân duyên đã có từ trước, giống như nó đang có mặt, ngay cả khi nó không có mặt trong sự hội đủ của các nhân duyên còn lại, được nói là "do cái này sinh" (imassuppādā).
Tadā hi tato phalaṃ uppajjatīti tadavatthaṃ kāraṇaṃ phalassa uppādanabhāvena upaṭṭhitaṃ uppatitaṃ nāma hoti, na vijjamānampi atadavatthanti tadavatthatā uppādoti veditabbā.
For at that time, a result arises from that cause, and thus a cause in that state, appearing as the producer of the result, is said to have arisen, whereas even an existing cause that is not in that state is not said to have arisen. Therefore, that state is to be understood as arising.
Vì vậy, khi đó, quả sinh khởi từ nhân duyên đó, thì nhân duyên ở trạng thái đó, hiện hữu với vai trò sinh quả, được gọi là "đã sinh khởi" (uppatitaṃ), chứ không phải là nhân duyên đang có mặt nhưng không ở trạng thái đó. Do đó, cần phải hiểu rằng trạng thái đó chính là sự sinh khởi (uppāda).
Tattha ‘‘satī’’ti iminā vijjamānatāmattena paccayabhāvaṃ vadanto abyāpārataṃ paṭiccasamuppādassa dasseti.
Therein, by the term "sati" (being), indicating the state of being a condition merely by its existence, the Buddha points to the non-agency of paṭiccasamuppāda.
Trong đó, bằng từ "sati" (có), khi nói về trạng thái nhân duyên chỉ bằng sự hiện hữu, Đức Phật đã chỉ rõ sự không tác động (abyāpārataṃ) của Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).
Uppādāti uppattidhammataṃ, asabbakālabhāvitaṃ, phaluppattiabhimukhatañca dīpento aniccataṃ paṭiccasamuppādassa dasseti.
By "uppādā" (from arising), highlighting the nature of arising, its non-existence at all times, and its readiness for the arising of results, he points to the impermanence of paṭiccasamuppāda.
Bằng từ "uppādā" (do sinh), khi chỉ rõ tính chất sinh khởi (uppattidhammataṃ), sự không hiện hữu mọi lúc (asabbakālabhāvitaṃ) và sự hướng đến việc sinh quả (phaluppattiabhimukhatañca), Đức Phật đã chỉ rõ tính vô thường (aniccataṃ) của Duyên khởi.
‘‘Sati, na asati, uppādā, na nirodhā’’ti pana hetuatthehi bhummanissakkavacanehi samatthitaṃ nidānasamudayajātipabhavabhāvaṃ paṭiccasamuppādassa dasseti.
Furthermore, by stating "sati, na asati, uppādā, na nirodhā" (being, not non-being; from arising, not from cessation) with locative and ablative cases conveying causal meaning, he demonstrates the nature of paṭiccasamuppāda as a nidāna, samudaya, jāti, and pabhava (cause, origin, birth, and source).
Hơn nữa, bằng các từ ngữ ở cách sở thuộc (bhumma) và cách xuất xứ (nissakka) mang ý nghĩa nhân duyên, như "có, không phải không có; do sinh, không phải do diệt" (sati, na asati, uppādā, na nirodhā), Đức Phật đã chỉ rõ tính chất nhân duyên (nidāna), tập khởi (samudaya), sinh khởi (jāti) và phát sinh (pabhava) của Duyên khởi.
Hetuatthatā cettha bhummavacane yassa bhāvena tadavinābhāviphalassa bhāvo lakkhīyati, tattha pavattiyā veditabbā, yathā adhanānaṃ dhane ananuppadīyamāne dāliddiyaṃ vepullamagamāsi (dī. ni. 3.91), nipphanne sasse subhikkhaṃ jāyatīti ca.
Here, the causal meaning in the locative case should be understood as occurring when the existence of a result inseparably connected with a cause is indicated by the existence of that cause; for example, "When wealth was not given to the poor, poverty increased" or "When the harvest is ripe, there is plenty."
Ở đây, ý nghĩa nhân duyên trong cách sở thuộc được hiểu là khi sự hiện hữu của một nhân duyên được nhận biết, thì sự hiện hữu của quả không thể thiếu nhân duyên đó cũng được nhận biết, ví dụ như: "Khi của cải không được ban phát cho người nghèo, sự nghèo đói đã trở nên phổ biến" và "Khi mùa màng bội thu, sự sung túc sẽ sinh khởi".
Nissakkavacanassāpi hetuatthatā phalassa pabhave pakatiyañca pavattiyā, yathā ‘‘kalalā hoti abbudaṃ, abbudā jāyate pesī’’ti (saṃ. ni. 1.235; kathā. 692), ‘‘himavatā gaṅgā pabhavati, siṅgato saro jāyatī’’ti ca.
The causal meaning of the ablative case also occurs when referring to the origin or natural state of a result; for example, "From the embryo comes the bud, from the bud arises the flesh" or "From the Himalayas the Ganges flows, from the horn a sound arises."
Ý nghĩa nhân duyên của cách xuất xứ cũng được hiểu là sự phát sinh (pabhava) và bản chất (pakati) của quả, ví dụ như: "Từ bào thai sinh ra bọt, từ bọt sinh ra thịt" và "Sông Hằng chảy ra từ núi Hy Mã Lạp Sơn, tiếng vang sinh ra từ sừng".
Avijjādibhāvena ca tadavinābhāvisaṅkhārādibhāvo lakkhīyati, avijjādīhi ca saṅkhārādayo pabhavanti, pakarīyanti cāti tesaṃ pabhavo, pakati ca, tasmā tadatthadīpanatthaṃ ‘‘imasmiṃ sati imassuppādā’’ti hetuatthā bhummanissakkaniddesā katā.
And by the state of avijjā and so on, the inseparably connected state of saṅkhārā and so on is indicated; and saṅkhārā and so on originate from avijjā and so on, and are also produced by them. Therefore, to clarify that meaning, the locative and ablative expressions "imasmiṃ sati imassuppādā" are used to convey causal meaning.
Và bằng sự hiện hữu của vô minh (avijjā), v.v., sự hiện hữu của hành (saṅkhāra), v.v. không thể thiếu vô minh, v.v. được nhận biết. Và hành, v.v. phát sinh (pabhavanti) từ vô minh, v.v. và được tạo tác (pakarīyanti). Do đó, để làm rõ ý nghĩa đó, các từ ngữ ở cách sở thuộc và cách xuất xứ mang ý nghĩa nhân duyên, như "khi cái này có, do cái này sinh", đã được sử dụng.
Yasmā cettha ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjatī’’ti saṅkhepena uddiṭṭhassa paṭiccasamuppādassa ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādiko niddeso, tasmā yathāvutto atthibhāvo, uppādo ca tesaṃ tesaṃ paccayuppannadhammānaṃ paccayabhāvoti viññāyati.
Since the paṭiccasamuppāda, briefly presented here as "This being, that happens; from the arising of this, that arises," is described in detail as "conditioned by avijjā are saṅkhārā," and so on, it is understood that the aforementioned existence and arising constitute the conditionality of those respective dependently-arisen phenomena.
Vì ở đây, Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) được tóm tắt bằng "khi cái này có, cái này sinh; do cái này sinh, cái này khởi" (imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjatīti), sau đó được giải thích chi tiết bằng "do vô minh (avijjāpaccayā) mà có các hành (saṅkhārā)", v.v., nên trạng thái hiện hữu và sự sinh khởi đã nói trên được hiểu là trạng thái nhân duyên của từng pháp hữu vi đó.
Na hi aniruddhatāsaṅkhātaṃ atthibhāvaṃ, uppādañca anivattasabhāvatāsaṅkhātaṃ, udayāvatthatāsaṅkhātaṃ vā ‘‘satiyeva, na asati, uppādā eva, na nirodhā’’ti antogadhaniyamehi vacanehi pakāsitaṃ muñcitvā añño paccayabhāvo nāma atthi, tasmā yathāvutto atthibhāvo, uppādo ca paccayabhāvoti veditabbo.
For there is no other conditionality apart from this revealed existence, which is the state of non-cessation, and arising, which is the state of unchanging nature or the state of origination, as expressed by the definite phrases "being indeed, not non-being; from arising indeed, not from cessation." Therefore, the aforementioned existence and arising are to be understood as conditionality.
Thật vậy, không có trạng thái nhân duyên nào khác ngoài trạng thái hiện hữu được gọi là "không diệt" (aniruddhatā) và sự sinh khởi được gọi là "không thoái chuyển" (anivattasabhāvatā) hoặc "trạng thái khởi lên" (udayāvatthatā), đã được làm rõ bằng các từ ngữ có tính quy định nội tại như "chỉ có, không phải không có; chỉ do sinh, không phải do diệt" (satiyeva, na asati, uppādā eva, na nirodhā). Do đó, trạng thái hiện hữu và sự sinh khởi đã nói trên cần được hiểu là trạng thái nhân duyên.
Yepi hi paṭṭhāne āgatā hetuādayo catuvīsati paccayā, tepi etasseva paccayabhāvassa visesāti veditabbā.
And indeed, the twenty-four conditions such as the root condition (hetu) and so on, mentioned in the Paṭṭhāna, should be understood as specific aspects of this very conditionality.
Cũng vậy, hai mươi bốn nhân duyên (paccaya) như nhân duyên gốc (hetu), v.v. được đề cập trong Paṭṭhāna, cũng cần được hiểu là các chi tiết của chính trạng thái nhân duyên này.
Tathā yvāyaṃ mūlahetunidānasambhavapabhavādipariyāyehi, uppādaṭṭhiti pavattaṭṭhiti nimittaṭṭhiti āyūhanaṭṭhiti saṃyogaṭṭhiti palibodhaṭṭhitītiādipariyāyehi ca pakāsito kāraṇattho, sopi ettheva antogadhoti daṭṭhabbo.
Similarly, the causal meaning elucidated through terms like root cause, origin, source, production, and so on, as well as through terms like the state of arising, the state of persisting, the state of occurring, the state of accumulating, the state of combining, the state of hindrance, and so on, should also be seen as encompassed within this very conditionality.
Tương tự, ý nghĩa về nguyên nhân (kāraṇa) được giải thích bằng các cách diễn đạt như nhân duyên gốc (mūlahetu), nguồn gốc (nidāna), sự sinh khởi (sambhava), sự phát sinh (pabhava), v.v., và bằng các cách diễn đạt như trạng thái sinh khởi (uppādaṭṭhiti), trạng thái tồn tại (ṭhiti), trạng thái vận hành (pavattaṭṭhiti), trạng thái dấu hiệu (nimittaṭṭhiti), trạng thái thúc đẩy (āyūhanaṭṭhiti), trạng thái kết hợp (saṃyogaṭṭhiti), trạng thái chướng ngại (palibodhaṭṭhiti), v.v., cũng cần được xem là nằm trong ý nghĩa này.
584. Mūlakāraṇasaddaṃ apekkhitvā na akāraṇanti napuṃsakaniddeso, akāraṇāti attho.
584. Referring to the word mūlakāraṇa (root cause), na akāraṇaṃ is a neuter grammatical designation, meaning 'not a cause'.
584. Từ "không phải vô nhân" (na akāraṇaṃ) được dùng ở giống trung tính, xét theo từ "nguyên nhân gốc" (mūlakāraṇa), có nghĩa là "không phải vô nhân".
Akāraṇaṃ yadi siyā, suttaṃ paṭibāhitaṃ siyāti dassento ‘‘āsavasamudayā’’ti suttaṃ āharati.
To show that if it were not a cause, the Sutta would be contradicted, the Sutta "āsavasamudayā" is cited.
Để chỉ ra rằng nếu là vô nhân (akāraṇa), thì kinh sẽ bị bác bỏ, Đức Phật đã dẫn kinh "do lậu hoặc tập khởi" (āsavasamudayā).
Pariyāyo kāraṇaṃ.
Pariyāya means cause.
"Pariyāya" (phương tiện) là nhân duyên.
Vaṭṭakathāya sīsabhāvo vaṭṭahetuno kammassāpi hetubhāvo.
The chief position in the discourse on the round of existence means that avijjā is also a cause for kamma, which is a cause for the round of existence.
"Trạng thái đứng đầu trong câu chuyện về luân hồi" (vaṭṭakathāya sīsabhāvo) là trạng thái nhân duyên của nghiệp, vốn là nhân duyên của luân hồi.
Tattha bhavataṇhāyapi hetubhūtā avijjā, tāya paṭicchāditādīnave bhave taṇhāya uppajjanato avijjā visesena sīsabhūtāti ‘‘mūlakāraṇa’’nti vuttā.
Among these (avijjā and bhava-taṇhā), avijjā, being the cause even for bhava-taṇhā, and bhava-taṇhā arising in existence (bhava) that is obscured by avijjā with its inherent dangers, avijjā is pre-eminently the chief, thus it is called "mūlakāraṇa" (root cause).
Trong đó, vô minh (avijjā) là nhân duyên cho cả hữu ái (bhavataṇhā). Vì hữu ái sinh khởi trong hữu, nơi mà các hiểm họa bị vô minh che lấp, nên vô minh đặc biệt là kẻ đứng đầu. Do đó, nó được gọi là "nguyên nhân gốc" (mūlakāraṇa).
585. Avijjātaṇhāhetukkamena phalesu vattabbesu ‘‘sugatiduggatigāmino’’ti vacanaṃ saddalakkhaṇāvirodhanatthaṃ.
585. The phrase "sugatiduggatigāmino" when speaking of results in the order of avijjā and taṇhā as causes, is for the sake of not contradicting the rules of grammar.
585. Lời "người đi đến thiện thú và ác thú" (sugatiduggatigāmino) khi nói về quả theo thứ tự nhân duyên vô minh (avijjā) và ái (taṇhā), là để không trái với quy tắc ngữ pháp.
Pūjitassa hi dvande pubbanipāto.
For, in a dvandva compound, the revered term is placed first.
Trong cặp từ ghép (dvanda), từ được tôn kính sẽ đặt ở phía trước.
Savarā kira maṃsassa aṭṭhinā alagganatthaṃ punappunaṃ tāpetvā koṭṭetvā uṇhodakaṃ pāyetvā virittaṃ sūnaṃ aṭṭhito muttamaṃsaṃ gāviṃ mārenti.
It is said that hunters repeatedly heat, pound, and give warm water to a cow to make it purge, so that the meat separates from the bone, and then they kill the emaciated cow.
Người Savara (thợ săn) được biết là giết bò bằng cách nung nóng, đập nát nhiều lần để thịt không dính vào xương, cho uống nước nóng để làm sạch ruột, và làm cho thịt thoát ra khỏi xương của con bò bị giết.
Tenāha ‘‘aggisantāpā’’tiādi.
Therefore, it says "aggisantāpā" and so on.
Do đó, Đức Phật đã nói "do nhiệt độ của lửa" (aggisantāpā), v.v.
Tattha yathā vajjhagāvī ca avijjābhibhūtatāya yathāvuttaṃ uṇhodakapānaṃ ārabhati, evaṃ puthujjano yathāvuttaṃ duggatigāmikammaṃ.
In this simile, just as the cow to be slaughtered, overcome by avijjā, begins to drink the aforementioned warm water, so does the ordinary person (puthujjana) commence the evil destinational kamma as stated.
Ở đây, giống như con bò bị giết, do bị vô minh chi phối, bắt đầu uống nước nóng như đã nói, thì phàm nhân cũng bắt đầu tạo nghiệp dẫn đến ác thú như đã nói.
Yathā pana sā uṇhodakapāne ādīnavaṃ disvā taṇhāvasena sītudakapānaṃ ārabhati, evaṃ puthujjano avijjāya nātibalavabhāvato duggatigāmikamme ādīnavaṃ disvā taṇhāvasena sugatigāmikammaṃ ārabhati.
However, just as that cow, seeing the danger in drinking warm water, begins to drink cold water due to taṇhā, so too the ordinary person, seeing the danger in evil destinational kamma due to avijjā not being extremely powerful, begins to engage in good destinational kamma due to taṇhā.
Nhưng giống như con bò đó, khi thấy hiểm họa trong việc uống nước nóng, đã bắt đầu uống nước lạnh do ái chi phối, thì phàm nhân cũng vậy, khi thấy hiểm họa trong nghiệp dẫn đến ác thú do vô minh không quá mạnh, đã bắt đầu tạo nghiệp dẫn đến thiện thú do ái chi phối.
Dukkhe hi avijjaṃ taṇhā anuvattati, sukhe taṇhaṃ avijjāti.
For indeed, taṇhā follows avijjā in suffering, and avijjā follows taṇhā in pleasure.
Thật vậy, trong khổ, ái đi theo vô minh; trong lạc, vô minh đi theo ái.
586. Katthaci sutte.
586. Katthaci means in some Suttas.
586. "Katthaci" (đôi khi) là trong kinh.
Ekadhammamūlikaṃ desananti avijjātaṇhāsu ekoyeva dhammo mūlaṃ etissāti ekadhammamūlikā, taṃ, tattha ekaṃ eva dhammaṃ mūlaṃ katvā paṭiccasamuppādadesanaṃ desetīti attho.
Ekadhammamūlikaṃ desanaṃ means a discourse where only one phenomenon among avijjā and taṇhā is its root. It means that the paṭiccasamuppāda discourse is taught by taking only one phenomenon as the root.
"Bài giảng có một pháp làm gốc" (ekadhammamūlikaṃ desanaṃ) nghĩa là bài giảng Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) được giảng với chỉ một pháp duy nhất làm gốc trong vô minh (avijjā) và ái (taṇhā).
Upanisīdati phalaṃ etthāti upanisā, kāraṇaṃ, avijjā upanisā etesanti avijjūpanisā.
Upanisā is that on which the result depends, a cause. Avijjūpanisā means those whose condition is avijjā.
Quả dựa vào đó, nên đó là cơ sở (upanisā), là nhân duyên. "Vô minh làm cơ sở" (avijjūpanisā) nghĩa là vô minh là cơ sở cho các hành này.
Assādānupassinoti upādāniyesu tebhūmakadhammesu visayabhūtesu assādetabbato assādasaññitaṃ sukhasomanassaṃ anupassanasīlassa.
Assādānupassino means one whose habit is to repeatedly contemplate the pleasure and joy, called assāda, which is enjoyable in the threefold realms of existence, which are the objects of clinging.
"Người quán sát sự thỏa mãn" (assādānupassino) là người có thói quen quán sát sự hoan hỷ và an lạc được gọi là "thỏa mãn" (assāda), do có thể được thỏa mãn trong các pháp ba cõi thuộc đối tượng chấp thủ.
Appahīnāvijjatāya bālalakkhaṇayogena bālassa.
Bālassa refers to the fool (puthujjana) due to being possessed of the characteristic of a fool by not having abandoned avijjā.
"Của người ngu" (bālassa) là của phàm nhân được gọi là người ngu (bāla), do chưa đoạn trừ vô minh và do có đặc tính của người ngu.
Evanti avijjānivutattā, taṇhāsaṃyuttattā ca.
Evaṃ means due to being shrouded by avijjā and connected with taṇhā.
"Như vậy" (evaṃ) là do bị vô minh che lấp và do bị ái ràng buộc.
Ayaṃ kāyoti ayaṃ mamañceva tumhākañca paccakkhabhūto saviññāṇakakāyo khandhapañcakaṃ.
Ayaṃ kāyo refers to this conscious body, comprising the five aggregates, which is directly perceptible to both myself and you.
"Thân này" (ayaṃ kāyo) là năm uẩn, tức là thân có thức này, hiển nhiên đối với cả tôi và các bạn.
‘‘Saḷāyatanapaccayā phasso’’ti (mahāva. 1; udā. 1) vacanato phassakāraṇañcetaṃ vuccatīti āyatanacchakkaṃ vā.
Or it refers to the six sense-bases, as it is said, "Contact (phassa) arises conditioned by the six sense-bases (saḷāyatana)."
Hoặc là sáu xứ (āyatana), vì theo lời "do sáu xứ (saḷāyatana) mà có xúc (phasso)", thì đây cũng được gọi là nhân duyên của xúc.
Samudāgatoti uppanno.
Samudāgato means arisen.
"Samudāgato" (tụ hợp lại) là đã sinh khởi.
Bahiddhā ca nāmarūpanti bahiddhā saviññāṇakakāyo khandhapañcakaṃ, saḷāyatanāni vā.
Bahiddhā ca nāmarūpa - the five aggregates (khandha) of the external body with consciousness, or the six sense-bases (saḷāyatana).
Bahiddhā ca nāmarūpa (danh sắc bên ngoài) có nghĩa là năm uẩn, tức thân thể có thức, ở bên ngoài; hoặc sáu xứ.
Itthetanti itthaṃ etaṃ.
Itthetaṃ means: in this way, this.
Ittheta có nghĩa là "như thế này".
Attano ca paresañca pañcakkhandhā dvādasāyatanāni dvārālambanabhāvena vavatthitāni dvayaṃ nāmāti attho.
The five aggregates and twelve sense-bases of oneself and others, established as doors and objects, are called dvayaṃ (a pair) — this is the meaning.
Năm uẩn của tự thân và của người khác, cùng với mười hai xứ, được thiết lập như là cửa và đối tượng (cảnh), được gọi là hai (dvayaṃ) – đó là ý nghĩa.
Dvayaṃ paṭicca phassoti aññattha cakkhurūpādīni dvayāni paṭicca cakkhusamphassādayo vuttā, idha pana ajjhattikabāhirāni āyatanāni, mahādvayaṃ nāma kiretanti vuttaṃ.
Dvayaṃ paṭicca phasso (contact arises dependent on a pair): In other suttas, eye and forms (cakkhurūpādīni), and so on, are spoken of as two (dvayāni) on which eye-contact (cakkhusamphassādayo) arises. Here, however, the internal and external sense-bases (ajjhattikabāhirāni āyatanāni) are spoken of; it is said that this is indeed called the great pair (mahādvayaṃ).
Dvayaṃ paṭicca phasso (Xúc do hai duyên) – ở nơi khác, các cặp (dvaya) như mắt và sắc v.v. được nói là duyên cho nhãn xúc v.v. Nhưng ở đây, các xứ nội và ngoại được gọi là đại cặp (mahādvaya).
Ayamettha adhippāyo – aññattha ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’tiādinā (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.44; 4.60; kathā. 465) cakkhu ceva rūpā ca…pe… mano ceva dhammā cāti vuttāni dvayāni paṭicca cakkhusamphassādayo vuttā.
The intention here is this: In other suttas, it is said that contact arises dependent on the eye and forms, and so on, as in "Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises; the meeting of the three is contact" — similarly, dependent on the eye and forms... and the mind and mental objects (mano ceva dhammā cāti), eye-contact and so on are taught.
Đây là ý nghĩa trong trường hợp này – ở nơi khác, các cặp (dvaya) như mắt và sắc… cho đến… ý và pháp được nói là duyên cho nhãn xúc v.v., như đã nói trong câu ‘‘Do duyên mắt và sắc, nhãn thức khởi lên; sự hòa hợp của ba là xúc’’ v.v.
Idha pana ‘‘ayañceva kāyo’’ti cakkhādinissaye sesadhamme cakkhādinissite eva katvā vuttaṃ cakkhādikāyaṃ ekattena ‘‘ajjhattikāyatana’’nti gahetvā, ‘‘bahiddhā ca nāmarūpa’’nti vuttaṃ rūpādiārammaṇaṃ ekatteneva ‘‘bāhirāyatana’’nti tāni ajjhattikabāhirāni āyatanāni paṭicca phasso vutto, tasmā mahādvayametanti.
Here, however, by stating "this very body" (ayañceva kāyo), all other dhammas that are based on the eye and so on, and are dependent on the eye and so on, are considered as one with the body of the eye and so on, and are taken as "internal sense-bases" (ajjhattikāyatana). The objects, such as form (rūpādiārammaṇaṃ), spoken of as "external nāmarūpa" (bahiddhā ca nāmarūpaṃ), are taken as one with the "external sense-bases" (bāhirāyatana). Thus, contact (phasso) is spoken of as dependent on these internal and external sense-bases; therefore, this is the great pair (mahādvayametaṃ).
Nhưng ở đây, sau khi nói ‘‘thân này’’ và xem các pháp còn lại nương tựa vào mắt v.v. như là các pháp nương tựa vào mắt v.v., thân mắt v.v. được xem như là một thể duy nhất là ‘‘xứ nội’’ (ajjhattikāyatana); và sắc v.v. được nói là ‘‘danh sắc bên ngoài’’ (bahiddhā ca nāmarūpa) được xem như là một thể duy nhất là ‘‘xứ ngoại’’ (bāhirāyatana), và xúc được nói là do duyên các xứ nội và ngoại đó. Vì vậy, đây là đại cặp (mahādvaya).
Evañca katvā attano ca parassa ca pañcahi khandhehi, chahi āyatanehi cāti ayamattho dīpetabbovāti vuttaṃ.
Having understood this, it is said that this meaning should be elucidated by the five aggregates and six sense-bases of oneself and others.
Và khi đã làm như vậy, ý nghĩa này cần được giải thích là bởi năm uẩn và sáu xứ của tự thân và của người khác.
‘‘Ayaṃ kāyo’’ti hi vuttāni sanissayāni cakkhādīni attano pañcakkhandhā, ‘‘bahiddhā nāmarūpa’’nti vuttāni rūpādīni paresaṃ.
Indeed, the eye and so on, with their bases, referred to as "this body," are one's own five aggregates; the forms and so on, referred to as "external nāmarūpa," are those of others.
Quả thật, mắt v.v. cùng với các sở y (nissaya) được nói là ‘‘thân này’’ là năm uẩn của tự thân; sắc v.v. được nói là ‘‘danh sắc bên ngoài’’ là của người khác.
Tathā ayaṃ kāyo attano cha ajjhattikāni āyatanāni, bahiddhā nāmarūpaṃ paresaṃ bāhirānīti.
Similarly, "this body" refers to one's own six internal sense-bases; "external nāmarūpa" refers to the external sense-bases of others.
Tương tự, thân này là sáu xứ nội của tự thân; danh sắc bên ngoài là các xứ ngoại của người khác.
Aññathā ajjhattikāyatanamatte eva ‘‘ayaṃ kāyo’’ti vuttena ajjhattikāyatanāneva attano pañcakkhandhā hontīti attano ca paresañca pañcahi khandhehi dīpanā na sambhaveyyāti.
Otherwise, if "this body" were said to refer only to the internal sense-bases, then one's own five aggregates would only be the internal sense-bases, and the explanation by means of one's own and others' five aggregates would not be possible.
Nếu không, khi chỉ nói ‘‘thân này’’ cho riêng xứ nội, thì năm uẩn của tự thân sẽ chỉ là các xứ nội, và sự giải thích bằng năm uẩn của tự thân và của người khác sẽ không thể thực hiện được.
Saḷevāyatanānīti saḷeva phassakāraṇāni, yehi kāraṇabhūtehi āyatanehi uppannena phassena phuṭṭho bālo sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedeti.
Saḷevāyatanāni means: only the six causes of contact, by which a foolish person, touched by contact that has arisen due to these causative sense-bases, experiences pleasure and pain.
Saḷevāyatanāni (chỉ sáu xứ) có nghĩa là chỉ sáu nguyên nhân của xúc (phassa), do xúc sinh ra bởi các xứ là nguyên nhân đó mà kẻ phàm phu (bāla) đã tiếp nhận (paṭisaṃvedeti) khổ và lạc.
Ādi-saddena ‘‘etesaṃ vā aññatarena.
By the term ādi (etc.), "by one of these" should be connected.
Với từ ādi (v.v.), cần phải kết nối với câu ‘‘Này các Tỳ-kheo, đối với kẻ phàm phu bị vô minh che lấp, bị tham ái câu hữu,’’ v.v.
Avijjānīvaraṇassa, bhikkhave, paṇḍitassa taṇhāya sampayuttassā’’tiādi (saṃ. ni. 2.19) yojetabbaṃ.
"Monks, for a wise person covered by ignorance (avijjānīvaraṇassa) and associated with craving (taṇhāya sampayuttassa)," and so on, should be understood.
“Này các Tỳ-khưu, của người hiền trí bị vô minh che chướng, bị tham ái câu hữu” và v.v. cần được kết nối.
Imasmiñhi sutte saṅkhāre avijjātaṇhānissite eva katvā kāyaggahaṇena viññāṇanāmarūpasaḷāyatanāni gahetvā tasmiṃ kāye saḷāyatanānaṃ phassaṃ taṃnissitameva katvā vedanāya visesapaccayabhāvaṃ dassentena bhagavatā bālapaṇḍitānaṃ atītaddhāvijjātaṇhāmūlako vedanānto paṭiccasamuppādo dassito.
Indeed, in this sutta, the Blessed One, having made the volitional formations (saṅkhāre) dependent on ignorance and craving, and having included consciousness, name-and-form, and the six sense-bases (viññāṇanāmarūpasaḷāyatanāni) in the term "body" (kāyaggahaṇena), and having made the contact of the six sense-bases in that body dependent on it, and showing feeling (vedanāya) to be a specific condition, taught the dependent origination (paṭiccasamuppādo) for foolish and wise persons, culminating in feeling, rooted in ignorance and craving from the past epoch.
Trong kinh này, Đức Thế Tôn đã giải thích duyên khởi (paṭiccasamuppāda) kết thúc bằng thọ (vedanā) có gốc rễ từ vô minh và tham ái trong quá khứ của kẻ phàm phu và người trí, bằng cách xem các hành (saṅkhāra) chỉ nương tựa vào vô minh và tham ái, và bằng cách nắm giữ thức (viññāṇa), danh sắc (nāmarūpa), sáu xứ (saḷāyatana) thông qua việc nắm giữ thân (kāya), và xem xúc của sáu xứ trong thân đó chỉ nương tựa vào thân đó, và chỉ ra thọ là nhân đặc biệt.
Puna ca bālapaṇḍitānaṃ visesaṃ dassentena –
And again, wishing to show the distinction between foolish and wise persons—
Và để chỉ ra sự khác biệt giữa kẻ phàm phu và người trí, Ngài nói –
587. Pūretunti vaḍḍhetuṃ, upacinitunti attho.
587. Pūretuṃ means: to increase, to accumulate.
587. Pūretuṃ (làm đầy) có nghĩa là làm tăng trưởng, tích lũy.
Duggatigāmikammassa visesapaccayattā avijjā ‘‘avindiyaṃ vindatī’’ti vuttā, tathā visesapaccayo vindiyassa na hotīti ‘‘vindiyaṃ na vindatī’’ti ca.
Ignorance is called "avindiyaṃ vindatī" (it obtains what should not be obtained) because it is a special condition for actions leading to a bad destination; similarly, it is also said "vindiyaṃ na vindatī" (it does not obtain what should be obtained) because it is not a special condition for what should be obtained.
Vô minh (avijjā) được gọi là ‘‘avindiyaṃ vindatī’’ (tìm thấy điều không nên tìm) vì nó là nhân đặc biệt của nghiệp dẫn đến ác thú; và tương tự, nó không phải là nhân đặc biệt của điều nên tìm, nên được gọi là ‘‘vindiyaṃ na vindatī’’ (không tìm thấy điều nên tìm).
Attanissitāni katvā cakkhuviññāṇādīnaṃ pavattanaṃ uppādanaṃ āyatanaṃ.
The arising and production of eye-consciousness and so on, by making them dependent on oneself, is āyatana.
Sự vận hành, sự sinh khởi của nhãn thức v.v. khi chúng được xem là nương tựa vào tự thân, được gọi là xứ (āyatana).
Sammohabhāveneva anabhisamayabhūtattā aviditaṃ aññātaṃ karoti.
It makes unknown (aviditaṃ aññātaṃ karoti) due to the nature of delusion, which is non-penetration.
Do bản chất mê muội, không thể giác ngộ, nên nó làm cho điều chưa biết (aññāta) trở thành aviditaṃ (không biết).
Antavirahite javāpetī ti vaṇṇāgamavipariyāyavikāravināsadhātuatthavisesayogehi pañcavidhassa niruttilakkhaṇassa vasena a-kāra vi-kāra ja-kāre gahetvā aññesaṃ vaṇṇānaṃ lopaṃ, ja-kārassa ca dutiyassāgamaṃ katvā ‘‘avijjā’’ti vuttaṃ.
Antavirahite javāpetī (it makes* rush into what is boundless): The word avijjā is formed by taking the letters 'a', 'vi', and 'ja' according to the five types of etymological characteristics—addition of letters, transposition, modification, loss of letters, and combination with specific meanings of roots—and by the dropping of other letters and the addition of a second 'ja'.
Trong nghĩa từ nguyên của Antavirahite javāpetī (làm cho chạy vào nơi không có tận cùng), từ ‘‘avijjā’’ được tạo thành bằng cách lấy các âm a, vi, ja theo năm loại đặc điểm ngữ nguyên (niruttilakkhaṇa) về sự thêm âm, đảo âm, biến âm, mất âm, và sự kết hợp của các nghĩa đặc biệt của căn, sau đó bỏ các âm khác và thêm âm j thứ hai.
Byañjanatthaṃ vatvā sabhāvatthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having stated the etymological meaning, the phrase "apicā" (furthermore) and so on is stated to show the inherent meaning.
Sau khi nói về nghĩa của từ, câu ‘‘apicā’’ v.v. được nói để chỉ ra nghĩa bản chất.
Cakkhuviññāṇādīnaṃ vatthārammaṇāni ‘‘idaṃ vatthu, idaṃ ārammaṇa’’nti avijjāya ñātuṃ na sakkāti avijjā tappaṭicchādikā vuttā.
It is said that avijjā (ignorance) conceals the bases and objects of eye-consciousness and so on, because it is not possible for ignorance to know "this is the base, this is the object."
Vì vô minh không thể biết các căn và cảnh của nhãn thức v.v. là ‘‘đây là căn, đây là cảnh’’, nên vô minh được nói là che đậy chúng.
Vatthārammaṇasabhāvachādanato eva avijjādīnaṃ paṭiccasamuppādabhāvassa, jarāmaraṇādīnaṃ paṭiccasamuppannabhāvassa ca chādanato paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannacchādanaṃ veditabbaṃ.
From the mere concealment of the nature of bases and objects, it should be understood that the Dependent Origination of ignorance and so on, and the dependently arisen nature of old age, death, and so on, are concealed; thus, it is the concealment of Dependent Origination and dependently arisen phenomena.
Do sự che đậy bản chất của căn và cảnh, sự che đậy bản chất duyên khởi của vô minh v.v., và sự che đậy bản chất duyên sinh của già chết v.v., nên cần hiểu rằng đây là sự che đậy duyên khởi và duyên sinh.
Saṅkhatamabhisaṅkharontīti yathā saṅkhataṃ hoti, evaṃ abhisaṅkharonti.
Saṅkhatamabhisaṅkharontī means: they form (abhisaṅkharonti) that which is formed (saṅkhataṃ) in such a way that it becomes formed (saṅkhataṃ hoti).
Saṅkhatamabhisaṅkharonti (tạo tác các pháp hữu vi) có nghĩa là tạo tác các pháp hữu vi theo cách chúng được tạo tác.
Saṅkhārasaddaggahaṇena āgatā saṅkhārā saṅkhārasaddena āgatasaṅkhārā.
The saṅkhāras that are referred to by the inclusion of the word saṅkhāra are saṅkhāras that come by the word saṅkhāra.
Các hành (saṅkhāra) được bao gồm bởi việc nắm giữ từ saṅkhāra (hành) là saṅkhārasaddena āgatasaṅkhārā (các hành được gọi bằng từ saṅkhāra).
Yadipi avijjāpaccayā saṅkhārāpi saṅkhārasaddena āgatā, te pana imissā desanāya padhānāti visuṃ vuttā, tasmā ‘‘duvidhā’’ti ettha saṅkhārasaddena āgatasaṅkhāresu abhisaṅkharaṇakasaṅkhāraṃ vajjetvā tadaññe saṅkhārasaddena āgatasaṅkhārā yojetabbā.
Although the saṅkhāras conditioned by ignorance (avijjāpaccayā saṅkhārā) are also included by the word saṅkhāra, they are taught separately in this discourse as they are primary. Therefore, in the phrase "duvidhā" (twofold), the saṅkhāras referred to by the word saṅkhāra should be understood as those other than the formative saṅkhāra (abhisaṅkharaṇakasaṅkhāra).
Mặc dù các hành do duyên vô minh cũng được gọi bằng từ saṅkhāra, nhưng chúng là chính yếu trong giáo pháp này nên được nói riêng. Vì vậy, trong câu ‘‘duvidhā’’ (hai loại) ở đây, cần kết nối các hành được gọi bằng từ saṅkhāra, ngoại trừ các hành tạo tác (abhisaṅkharaṇakasaṅkhāra), với các hành khác được gọi bằng từ saṅkhāra.
Saṅkhārasaddena āgatasaṅkhārāti vā samudāyo vutto.
Alternatively, "saṅkhārasaddena āgatasaṅkhārā" (saṅkhāras referred to by the word saṅkhāra) is said to be a collective term.
Hoặc saṅkhārasaddena āgatasaṅkhārā (các hành được gọi bằng từ saṅkhāra) là một cụm từ.
Tadekadesā ca idha vaṇṇetabbabhāvena gahitā avijjāpaccayā saṅkhārā, tasmā vaṇṇetabbasabbasaṅgāhakavasena duvidhatā vuttāti veditabbā.
And a part of that collection, namely the saṅkhāras conditioned by ignorance, is taken here for explanation. Therefore, the twofold nature is stated so as to encompass all saṅkhāras that are to be explained.
Và các hành do duyên vô minh, là một phần của cụm đó, được lấy ở đây để giải thích. Do đó, cần hiểu rằng hai loại được nói đến để bao gồm tất cả các hành cần được giải thích.
‘‘Paṭhamaṃ nirujjhati vacīsaṅkhāro’’tiādinā (ma. ni. 1.464) vitakkavicāraassāsapassāsasaññāvedanāvacīsaṅkhārādayo vuttā, na avijjāpaccayā saṅkhāresu vuttā kāyasañcetanādayo.
"First, verbal formation (vacīsaṅkhāro) ceases," and so on, refers to vitakka, vicāra, in-breaths, out-breaths, perception (saññā), feeling (vedanā), verbal formations (vacīsaṅkhārādayo), and so on, not to the bodily volition (kāyasañcetanādayo) and so on, which are mentioned among the saṅkhāras conditioned by ignorance.
Trong câu ‘‘Trước hết, ngữ hành diệt’’ v.v., các hành như tầm, tứ, hơi thở vào, hơi thở ra, tưởng, thọ, ngữ hành v.v. được nói đến, chứ không phải các hành như tư thân (kāyasañcetanā) v.v. được nói đến trong các hành do duyên vô minh.
Saṅkhatasaṅkhārā nāma yathāsakaṃ paccayehi saṅkhatattā.
Saṅkhatasaṅkhārā are so called because they are formed by their respective conditions.
Saṅkhatasaṅkhārā (các hành hữu vi) có tên như vậy vì chúng được tạo tác bởi các duyên riêng của chúng.
Satipi paccayanibbattānaṃ sabbesampi saṅkhatabhāve ‘‘mametaṃ phala’’nti tatthābhimukhena viya kammunā nibbattitattā tebhūmakavipākakaṭattārūpesu sātisayo saṅkhatabhāvoti adhippāyena aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.587) kammanibbattānaṃ abhisaṅkhatasaṅkhāratā vuttā.
Even though all phenomena arisen from conditions are formed, the Aṭṭhakathā states that the saṅkhāras produced by kamma are formed in a pre-eminent way among the vipāka, kammaja-rūpa (kamma-born matter) of the three realms, with the intention that there is an exceptional formed nature because they are produced by kamma as if directly for the result, saying, "This is my result."
Mặc dù tất cả các pháp do duyên sinh ra đều là hữu vi, nhưng trong Aṭṭhakathā (visuddhi. 2.587), các hành tạo tác (abhisaṅkhata-saṅkhāra) là các pháp do nghiệp sinh ra được nói đến với ý nghĩa rằng chúng có trạng thái hữu vi đặc biệt hơn trong các sắc pháp do nghiệp tạo ra và quả dị thục trong ba cõi, giống như nghiệp đã trực tiếp tạo ra chúng với ý nghĩ ‘‘đây là quả của ta’’.
Pāḷiyaṃ pana tathā āgataṭṭhānassa abhāvato ‘‘tepi …pe… ettheva saṅgahaṃ gacchantī’’ti vuttaṃ.
However, since there is no such statement in the Pāḷi, it is said, "tepi...pe... ettheva saṅgahaṃ gacchantī" (they too... are included in this*).
Nhưng trong Pāḷi, vì không có chỗ nào nói như vậy, nên đã nói ‘‘ chúng cũng… v.v… được bao gồm ở đây.’’
Aniccā vata saṅkhārāti vuttā ubhuādisamuṭṭhānāpi sabbadhammā.
All phenomena, even those arisen from conditions such as climate, are called "conditioned things are impermanent."
Tất cả các pháp, dù phát sinh từ khí hậu (utu) và các yếu tố khác, đều được nói là Aniccā vata saṅkhārā (Ôi, các hành là vô thường).
Abhisaṅkharaṇakasaṅkhāroti vuccati attano phalassa abhisaṅkharaṇato.
"A conditioned thing that conditions" is so called because it conditions its own result.
Abhisaṅkharaṇakasaṅkhāro (hành tạo tác) được gọi như vậy vì nó tạo tác ra quả của chính mình.
Kāyapayogasamuṭṭhāpanavīriyaṃ kāyikavīriyaṃ.
The effort that produces physical exertion is bodily effort (kāyikavīriyaṃ).
Nỗ lực làm phát sinh sự vận động của thân là kāyikavīriyaṃ (thân tinh tấn).
Abhisaṅkhārassāti payogavegassa.
Abhisaṅkhārassa means the force of exertion.
Abhisaṅkhārassa là sự thúc đẩy của nỗ lực.
Namatīti ekantasārammaṇatāya ārammaṇābhimukhaṃ namati.
Namatī means it inclines towards the object, due to being solely dependent on the object.
Namatī (hướng về) là hướng về đối tượng do bản chất hoàn toàn có đối tượng.
Paritassatīti pipāsati, taṇhāparitāpatāya vā vicalati.
Paritassatī means it thirsts, or it becomes agitated due to the feverishness of craving (taṇhā).
Paritassatī (khát khao) là khao khát hoặc dao động do sự phiền não của tham ái.
Upādiyatīti daḷhaṃ ādiyati.
Upādiyatī means it firmly clings.
Upādiyatī (chấp thủ) là nắm giữ một cách chắc chắn.
Bhavatīti upapattibhavaṃ sandhāyāha.
Bhavatī refers to the bhava of rebirth (upapattibhava).
Bhavatī (trở thành) nói đến tái sinh hữu (upapattibhava).
Bhāvayatīti kammabhavaṃ.
Bhāvayatī refers to the bhava of kamma (kammabhava).
Bhāvayatī (làm cho có) nói đến nghiệp hữu (kammabhava).
Cuti khandhānaṃ maraṇanti ‘‘maranti etenā’’ti vuttaṃ.
The passing away of the aggregates (khandhas) is death; thus it is said "they die by this."
Sự hoại diệt của các uẩn là chết, nên nói "maranti etenā" (chết bởi cái này).
Dukkhā vedanā uppādadukkhā, ṭhitidukkhāti ca katvā ‘‘dvedhā khaṇatī’’ti vuttaṃ.
Suffering (dukkha) as feeling is suffering of arising (uppādadukkha) and suffering of persistence (ṭhitidukkha); thus it is said "it severs in two ways."
Thọ khổ được nói là "dvedhā khaṇatī" (cắt thành hai phần) vì nó là khổ khi phát sinh và khổ khi tồn tại.
Āyāso parissamo visādo.
Āyāso is weariness, anguish.
Āyāso là sự mệt mỏi và chán nản.
588. ‘‘Lakkhaṇekavidhādito’’ti ettha ādi-saddo paccekaṃ parisamāpetabboti dassento āha ‘‘lakkhaṇādito’’ti.
588. In "lakkhaṇekavidhādito", the word ādi indicates that each part should be concluded individually, hence it states "lakkhaṇādito".
Trong "Lakkhaṇekavidhādito", từ ādi (vân vân) được dùng để chỉ rằng mỗi phần cần được hoàn thành riêng biệt, nên nói "lakkhaṇādito" (từ đặc tính, vân vân).
Sampayutte, taṃsamaṅgipuggale vā sammohayatīti sammohanarasā.
It deludes those associated with it, or individuals endowed with it; thus it is the function of deluding (sammohanarasā).
Chúng làm mê muội các pháp tương ưng hoặc người đầy đủ chúng, nên gọi là sammohanarasā (chức năng làm mê muội).
Ārammaṇasabhāvassa chādanaṃ hutvā gayhatīti chādanapaccupaṭṭhānā.
It is apprehended as concealing the nature of the object; thus it is manifested as concealment (chādanapaccupaṭṭhānā).
Chúng được nhận thức như là sự che giấu bản chất của đối tượng, nên gọi là chādanapaccupaṭṭhānā (biểu hiện là sự che giấu).
‘‘Āsavasamudayā avijjāsamudayo’’ti (ma. ni. 1.103) vacanato āsavapadaṭṭhānā.
Due to the saying "from the arising of the āsvas comes the arising of avijjā", it is the proximate cause of the āsvas (āsavapadaṭṭhānā).
Theo lời dạy "Āsavasamudayā avijjāsamudayo" (tập khởi của lậu hoặc là tập khởi của vô minh), chúng là āsavapadaṭṭhānā (nguyên nhân của lậu hoặc).
Paṭisandhijananatthaṃ āyūhanti byāpāraṃ karontīti āyūhanarasā.
They strive, they exert effort to produce rebirth (paṭisandhi); thus they are the function of striving (āyūhanarasā).
Chúng nỗ lực, tức là thực hiện hành động, để tạo ra tái sinh, nên gọi là āyūhanarasā (chức năng nỗ lực).
Rāsikaraṇaṃ vā āyūhanaṃ.
Or āyūhanaṃ is accumulating.
Hoặc āyūhanaṃ là sự tích lũy.
Cetanāsabhāvattā cetanā hutvā gayhatīti cetanāpaccupaṭṭhānā.
Due to its nature as volition (cetanā), it is apprehended as volition; thus it is manifested as volition (cetanāpaccupaṭṭhānā).
Chúng được nhận thức như là ý chí (cetanā) do bản chất là ý chí, nên gọi là cetanāpaccupaṭṭhānā (biểu hiện là ý chí).
Nāmarūpassa purecārikabhāvena pavattatīti pubbaṅgamarasaṃ.
It operates as the forerunner of nāmarūpa; thus it is the function of being a forerunner (pubbaṅgamarasaṃ).
Chúng hoạt động như là đi trước danh sắc, nên là pubbaṅgamarasaṃ (chức năng đi trước).
Purimabhavena saddhiṃ ghaṭanaṃ hutvā gayhatīti paṭisandhipaccupaṭṭhānaṃ.
It is apprehended as joining with the previous existence; thus it is manifested as rebirth-linking (paṭisandhipaccupaṭṭhānaṃ).
Chúng được nhận thức như là sự kết nối với đời sống trước, nên là paṭisandhipaccupaṭṭhānaṃ (biểu hiện là sự tái tục).
Viññāṇena saha, aññamaññañca sampayujjatīti sampayogarasaṃ.
It is associated with viññāṇa, and also mutually associated; thus it is the function of association (sampayogarasaṃ).
Chúng tương ưng với thức và với nhau, nên là sampayogarasaṃ (chức năng tương ưng).
Samaṃ pakārehi yogo sampayogo.
Joint application (yoga) in equal ways is association (sampayogo).
Sự tương ưng một cách đồng đều theo các phương diện là sampayogo.
Visuṃ abhāvo avinibbhogo.
Non-separation (abhāvo) distinctly is inseparability (avinibbhogo).
Sự không tồn tại riêng biệt là avinibbhogo (không thể tách rời).
Rūpaṃ sampayogābhāvato vikiratīti vikiraṇarasaṃ.
Rūpa, due to the absence of association, disperses; thus it is the function of scattering (vikiraṇarasaṃ).
Sắc phân tán do không có sự tương ưng, nên là vikiraṇarasaṃ (chức năng phân tán).
Tato eva hi pisiyamānā taṇḍulādayo vikiranti, cuṇṇībhūtā viddhaṃsanti, nāmassa kadāci kusalādibhāvopi atthīti tato visesanatthaṃ ‘‘abyākatapaccupaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
For it is precisely for this reason that husked rice grains and the like scatter, and when powdered, they disintegrate. And as there is sometimes also the state of wholesome (kusala) and so on for nāma, the term "manifested as indeterminate (abyākatapaccupaṭṭhānaṃ)" is used to distinguish it.
Chính vì vậy, gạo và các loại hạt khác khi được nghiền nát sẽ phân tán, trở thành bột và tan biến. Vì danh (nāma) đôi khi cũng có trạng thái thiện, v.v., nên để phân biệt với điều đó, đã nói "abyākatapaccupaṭṭhānaṃ" (biểu hiện là vô ký).
‘‘Acetano abyākato’’ti (visuddhi. 1.311; vibha. aṭṭha. 173) ettha viya anārammaṇatā vā abyākatatā daṭṭhabbā.
Alternatively, its indeterminacy (abyākatatā) should be understood as its non-object-ness (anārammaṇatā), as in "mind-made, indeterminate" (acetano abyākato).
Hoặc, như trong "acetano abyākato" (vô tri, vô ký), trạng thái vô ký nên được hiểu là không có đối tượng.
Āyatanalakkhaṇanti ghaṭṭanalakkhaṇaṃ, āyānaṃ tananalakkhaṇaṃ vā.
Āyatanalakkhaṇaṃ means the characteristic of impinging, or the characteristic of extending (tanana) the incomes (āyānaṃ).
Āyatanalakkhaṇaṃ (đặc tính xứ) là đặc tính va chạm, hoặc đặc tính mở rộng (tanana) các xứ (āya).
Dassanassa yathāsakaṃ visayaggahaṇassa karaṇato dassanarasaṃ.
Due to causing the apprehension of its respective object by seeing, it is the function of seeing (dassanarasaṃ).
Chúng có chức năng thấy (dassanarasaṃ) vì chúng làm cho sự thấy nắm bắt đối tượng của riêng mình.
‘‘Dassanādirasa’’nti pana sammohavinodaniyaṃ vuttaṃ.
But sammohavinodaniyaṃ is said as "the function of seeing, etc."
Tuy nhiên, trong Sammohavinodaniyaṃ, đã nói "dassanādirasaṃ" (chức năng thấy, v.v.).
Vatthudvārabhāvapaccupaṭṭhānaṃ yathārahaṃ viññāṇamanoviññāṇadhātūnanti adhippāyo.
The meaning is that vatthudvārabhāvapaccupaṭṭhānaṃ is the manifestation as base and door, respectively, for the viññāṇa-dhātu and manoviññāṇa-dhātu.
Ý nghĩa là vatthudvārabhāvapaccupaṭṭhānaṃ (biểu hiện là trạng thái căn và môn) tương ứng với các thức giới và ý thức giới.
Vatthuggahaṇañcettha cakkhādipañcakāpekkhaṃ.
And the apprehension of base (vatthuggaṇahaṃ) here refers to the five sense-bases (cakkhādipañcaka).
Ở đây, sự nắm bắt căn (vatthu) liên quan đến năm căn như nhãn, v.v.
Akusalavipākupekkhāya aniṭṭhabhāvato dukkhena, itarāya iṭṭhabhāvato sukhena saṅgahitattā ‘‘sukhadukkhapaccupaṭṭhānā’’ti vuttaṃ.
Because it is unpleasing for unwholesome resultant equanimity (akusalavipākupekkhā), it is included in suffering; and because it is pleasing for the other (wholesome resultant equanimity), it is included in pleasure. Thus it is said "manifested as pleasure and suffering (sukhadukkhapaccupaṭṭhānā)".
Đã nói "sukhadukkhapaccupaṭṭhānā" (biểu hiện là lạc và khổ) vì chúng được bao gồm trong khổ do trạng thái bất toại ý của xả thọ quả bất thiện, và trong lạc do trạng thái toại ý của xả thọ kia.
Dukkhasamudayattā hetulakkhaṇā taṇhā.
Due to being the origin of suffering, taṇhā has the characteristic of a cause (hetulakkhaṇā).
Taṇhā (ái) có hetulakkhaṇā (đặc tính nhân) vì nó là tập khởi của khổ.
‘‘Tatratatrābhinandinī’’ti (ma. ni. 1.91, 460; saṃ. ni. 5.1081; vibha. 203; mahāva. 14) vacanato abhinandanarasā.
Due to the saying "delighting here and there," it is the function of delighting (abhinandanarasā).
Theo lời dạy "Tatratatrābhinandinī" (thích thú ở chỗ này chỗ kia), nó có abhinandanarasā (chức năng hoan hỷ).
Cittassa, puggalassa vā rūpādīsu atittabhāvo hutvā gayhatīti atittabhāvapaccupaṭṭhānā.
It is apprehended as the dissatisfaction (atittabhāvo) of the mind or person with forms (rūpa) and so on; thus it is manifested as dissatisfaction (atittabhāvapaccupaṭṭhānā).
Nó được nhận thức như là trạng thái không thỏa mãn của tâm hoặc của cá nhân đối với sắc, v.v., nên là atittabhāvapaccupaṭṭhānā (biểu hiện là trạng thái không thỏa mãn).
Amuñcanarasaṃ taṇhādiṭṭhābhinivesavasena.
It is the function of not letting go (amuñcanarasaṃ), in the sense of craving (taṇhā) and attachment (diṭṭhi).
Amuñcanarasaṃ (chức năng không buông bỏ) theo cách chấp thủ của ái và tà kiến.
Taṇhādaḷhattaṃ hutvā kāmupādānaṃ, sesāni diṭṭhi hutvā upaṭṭhahantīti taṇhādaḷhattadiṭṭhipaccupaṭṭhānaṃ.
Sensual clinging (kāmupādānaṃ) manifests as the intensity of craving (taṇhādaḷhattaṃ), and the remaining clingings manifest as wrong view (diṭṭhi); thus it is manifested as the intensity of craving and wrong view (taṇhādaḷhattadiṭṭhipaccupaṭṭhānaṃ).
Chấp thủ dục (kāmupādānaṃ) biểu hiện như sự kiên cố của ái, và các chấp thủ còn lại biểu hiện như tà kiến, nên gọi là taṇhādaḷhattadiṭṭhipaccupaṭṭhānaṃ (biểu hiện là sự kiên cố của ái và tà kiến).
Kammupapattibhavavasena bhavassa lakkhaṇādayo yojetabbā.
The characteristics and so on of existence (bhava) should be connected according to kammabhava and upapattibhava.
Các đặc tính của hữu nên được phối hợp theo nghiệp hữu và tái sinh hữu.
589. Mohādibhāvatoti ettha ādi-saddena ananubodhādīnaṃ saṅgaho.
589. In mohādibhāvato, the word ādi includes non-comprehension (ananubodha) and so on.
Trong Mohādibhāvato (do trạng thái si, v.v.), từ ādi (vân vân) bao gồm sự không hiểu biết, v.v.
Dukkhādīsu aññāṇavasena appaṭipatti, asubhādīsu subhādivipallāsavasena micchāpaṭipatti.
Appaṭipatti is non-knowing regarding sufferings and so on; micchāpaṭipatti is wrong practice due to perversion regarding unpleasant things and so on, taking them as pleasant and so on.
Appaṭipatti (không thực hành đúng) là do không biết về khổ, v.v.; micchāpaṭipatti (thực hành sai lầm) là do sự đảo lộn về tịnh, v.v., trong bất tịnh, v.v.
Diṭṭhivippayuttavasena vā appaṭipatti, diṭṭhisampayuttavasena micchāpaṭipatti.
Or appaṭipatti is not being connected with views, and micchāpaṭipatti is being connected with views.
Hoặc appaṭipatti là không tương ưng với tà kiến; micchāpaṭipatti là tương ưng với tà kiến.
Dvārārammaṇatoti dvārato, ārammaṇato ca chasu dvāresu, chasu ārammaṇesu ca pavattanato.
Dvārārammaṇato means operating through doors and objects, i.e., in the six doors and six objects.
Dvārārammaṇato (từ môn và đối tượng) là do hoạt động trong sáu môn và sáu đối tượng.
Ayaṃ pana vibhāgo na avijjāya eva, aññesupi paṭiccasamuppādaṅgesu arūpadhammānaṃ labbhatīti āha ‘‘sabbesupī’’ti.
However, this classification is not only for avijjā, but also applies to the immaterial phenomena among the other dependent origination factors; thus it says "in all of them".
Tuy nhiên, sự phân loại này không chỉ áp dụng cho vô minh, mà còn có thể tìm thấy ở các chi phần duyên khởi vô sắc pháp khác, nên đã nói "sabbesupi" (cho tất cả).
Sañjātisamosaraṇaṭṭhānatoti viññāṇataṃsampayuttadhammānaṃ uppattipavattidesabhāvato.
Sañjātisamosaraṇaṭṭhānato means being the place of arising and continuous operation for consciousness (viññāṇa) and the mental factors associated with it.
Sañjātisamosaraṇaṭṭhānato (từ nơi phát sinh và tụ hội) là do trạng thái nơi phát sinh và nơi hoạt động của thức và các pháp tương ưng với nó.
‘‘Bhūtappasādaviññāṇato’’ti pāṭho yutto.
The reading "bhūtappasādaviññāṇato" is appropriate.
Văn bản "Bhūtappasādaviññāṇato" là phù hợp.
‘‘Viññāṇādito’’ti pana paṭhanti.
However, some read "viññāṇādito."
Tuy nhiên, một số người đọc là "Viññāṇādito".
Ekasesanayena bāhirāyatanassāpi saṅgahe sati ādi-saddena tassa saṅgahitatā daṭṭhabbā.
If the external sense bases (bāhirāyatana) are also included by the rule of ekasesa, then it should be understood that they are included by the word ādi.
Khi có sự bao gồm của ngoại xứ theo cách ekasesa (còn lại một), thì nên hiểu rằng nó được bao gồm bởi từ ādi.
Nobhayagocaranti manāyatanamāha.
Nobhayagocaraṃ refers to the mind-base (manāyatana).
Nobhayagocaraṃ (không là đối tượng của cả hai) nói đến ý xứ.
Na hi arūpadhammānaṃ desavasena āsannatā, dūratā vā atthi aviggahattā, tasmā manāyatanassa gocaro manāyatanaṃ sampatto, asampatto vāti na vuccati.
Indeed, for immaterial phenomena (arūpadhammas), there is no proximity or distance in terms of locality, as they are intangible. Therefore, it is not said whether the object of the mind-base has reached the mind-base or not.
Thật vậy, các pháp vô sắc không có sự gần hay xa theo không gian vì chúng không có hình thể; do đó, không nói rằng đối tượng của ý xứ đã đạt đến ý xứ hay chưa đạt đến.
Phassādīnampīti ettha phasso tāva phusanasabhāvato, lokiyasāsavādibhāvato ca ekavidho.
In phassādīnampi, contact (phassa), first of all, is of one kind by its nature of touching and by its nature of being worldly (lokiya), tainted (sāsava), and so on.
Trong Phassādīnampi (xúc, v.v.), xúc là một loại do bản chất va chạm và do trạng thái thế gian, hữu lậu, v.v.
Paṭighasamphassaadhivacanasamphassabhedato, sahetukādibhāvato ca duvidho.
It is of two kinds by the distinctions of impinging contact (paṭighasamphassa) and denominative contact (adhivacanasamphassa), and by being with or without cause (sahetuka), and so on.
Nó là hai loại do sự phân biệt giữa xúc đối ngại (paṭighasamphassa) và xúc thắng giải (adhivacanasamphassa), và do trạng thái có nhân, v.v.
Bhavattayapariyāpannato, vedanāttayasampayogato, ahetukaduhetukatihetukato ca tividho.
It is of three kinds by being included in the three planes of existence (bhavattaya), by being associated with the three feelings (vedanāttayasampayoga), and by being without cause (ahetuka), with two causes (duhetuka), or with three causes (tihetuka).
Nó là ba loại do được bao gồm trong ba cõi hữu, do tương ưng với ba loại thọ, và do vô nhân, nhị nhân, tam nhân.
Yonigativasena catubbidho, pañcavidho ca.
It is of four or five kinds according to the destiny of birth (yonigati).
Nó là bốn loại và năm loại theo chủng loại sinh.
Bhavo ekavidho lokiyasāsavādibhāvato.
Existence (bhava) is of one kind, by reason of being mundane (lokiya) and with taints (sāsava), etc.
Hữu có một loại do là pháp hữu lậu thuộc thế gian.
Duvidho kammupapattibhedato.
It is twofold, by way of kamma-bhava (kamma-existence) and upapatti-bhava (rebirth-existence).
Có hai loại theo sự phân chia thành nghiệp hữu và tái sinh hữu.
Tividho kāmabhavādibhedato.
It is threefold, by way of sensual existence (kāma-bhava), etc.
Có ba loại theo sự phân chia thành dục hữu, v.v.
Catubbidho caturupādānapaccayato.
It is fourfold, by reason of having the four clingings as condition.
Có bốn loại do có bốn thủ làm duyên.
Pañcavidho pañcagatisaṃvattanato.
It is fivefold, by reason of leading to the five destinies.
Có năm loại do dẫn đến năm cõi.
Chabbidho kāmakammabhavādibhedato.
It is sixfold, by way of kamma-bhava in the sensual realm, etc.
Có sáu loại theo sự phân chia thành dục nghiệp hữu, v.v.
Sattavidho sattaviññāṇaṭṭhitisaṅgahato.
It is sevenfold, by comprising the seven stations of consciousness (viññāṇaṭṭhiti).
Có bảy loại do được thâu tóm trong bảy trú xứ của thức.
Aṭṭhavidho caturupādānapaccayakammabhavādibhedato.
It is eightfold, by way of the kamma-existence conditioned by the four clingings, etc.
Có tám loại theo sự phân chia thành nghiệp hữu và tái sinh hữu do bốn thủ làm duyên.
Navavidho kāmabhavādibhedato.
It is ninefold, by way of sensual existence, etc.
Có chín loại theo sự phân chia thành dục hữu, v.v.
590. Sokādīnampi gahitattā aṅgabahuttappasaṅge ‘‘dvādasevā’’ti aṅgavavatthānaṃ veditabbaṃ.
Because suffering, etc., are also included, it should be understood that the delimitation of factors as “only twelve” is made in case of a multiplicity of factors.
Vì sầu, v.v. cũng được thâu tóm, khi có nguy cơ các chi trở nên nhiều, sự phân định các chi là “chỉ mười hai” phải được hiểu.
Na hi sokādayo aṅgabhāvena vuttā, phalena pana kāraṇaṃ avijjaṃ mūlaṅgaṃ dassetuṃ te vuttā.
For sorrow, etc., are not stated as factors; they are stated to show ignorance (avijjā), the root factor, as the cause by means of the result.
Sầu, v.v. không được nói đến như là các chi, mà chúng được nói đến để chỉ ra vô minh, chi gốc, là nguyên nhân thông qua quả của chúng.
Jarāmaraṇabbhāhatassa hi bālassa te sambhavantīti sokādīnaṃ jarāmaraṇakāraṇatā vuttā, na pana ‘‘kāyikāya dukkhāya vedanāya phuṭṭho’’ti ca sutte jarāmaraṇanimittañca dukkhaṃ saṅgahitanti taṃ tannimittānaṃ jarāmaraṇabbhāhatassa sambhave sādhakabhāvena vuttaṃ.
For these arise in a foolish person afflicted by old age and death, and so the causality of old age and death for sorrow, etc., is stated, but not that suffering, which is caused by old age and death, is included in the Sutta passage "afflicted by bodily painful feeling". That Sutta statement is made as a means to prove the arising of sorrow, etc., for a foolish person afflicted by old age and death.
Thật vậy, đối với kẻ phàm phu bị lão tử bức hại, sầu, v.v. phát sinh; do đó, sầu, v.v. được nói là có lão tử làm nguyên nhân, nhưng không phải là “người bị chạm bởi cảm thọ khổ thân” và khổ do lão tử làm nhân cũng được thâu tóm trong kinh, và điều đó được nói đến như là nhân chứng cho sự phát sinh của sầu, v.v. đối với người bị lão tử bức hại.
Yasmā pana jarāmaraṇeneva sokādīnaṃ ekasaṅkhepo kato, tasmā tesaṃ jātipaccayatā yujjati.
But since sorrow, etc., are combined into one with old age and death, their conditionality by birth is fitting.
Tuy nhiên, vì sầu, v.v. được thâu tóm chung bởi lão tử, nên sự có sinh làm duyên của chúng là hợp lý.
Jarāmaraṇapaccayabhāve hi avijjāya ekasaṅkhepo kātabbo siyā.
If they were conditioned by old age and death, then a single summation for ignorance would have to be made.
Nếu chúng có lão tử làm duyên, thì vô minh lẽ ra phải được thâu tóm chung.
Jātipaccayā pana jarāmaraṇaṃ, sokādayo ca sambhavantīti tattha jarāmaraṇaṃ ekantikaṃ aṅgabhāvena gahitaṃ.
However, old age and death, and sorrow, etc., arise conditioned by birth. In that regard, old age and death are taken as a certain (ekantika) factor.
Nhưng do sinh làm duyên mà lão tử và sầu, v.v. phát sinh; ở đây, lão tử được chấp nhận một cách tuyệt đối như là một chi.
Sokādayo pana rūpabhavādīsu abhāvato anekantikā kevalaṃ pākaṭena phalena avijjānidassanatthaṃ gahitā.
But sorrow, etc., being uncertain (anekantikā) due to their non-existence in rūpa-bhava and other existences, are taken merely to illustrate ignorance by means of an evident result.
Còn sầu, v.v. thì không tuyệt đối vì chúng không có trong các cõi sắc hữu, v.v., chúng chỉ được chấp nhận để chỉ vô minh bằng một kết quả rõ ràng.
Tena anāgate jātiyā sati tato parāya paṭisandhiyā hetuhetubhūtā avijjā dassitāti bhavacakkassa avicchedo dassito hotīti.
Thus, when there is birth in the future, ignorance, which is the cause and condition for rebirth (paṭisandhi) beyond that, is shown, and thereby the uninterrupted continuity of the Wheel of Existence (bhava-cakka) is shown.
Do đó, khi có sinh trong tương lai, vô minh, là nguyên nhân của nguyên nhân cho tái sinh kế tiếp, được chỉ ra, và sự không gián đoạn của vòng luân hồi được hiển bày.
Suttañca sokādīnaṃ avijjā kāraṇanti etasseva atthassa sādhakaṃ daṭṭhabbaṃ, na sokādīnaṃ bālassa jarāmaraṇanimittatāmattassa.
And the Sutta, which states that ignorance is the cause of sorrow, etc., should be seen as proving this meaning, not merely that sorrow, etc., are the cause of old age and death for a foolish person.
Và kinh điển cũng phải được xem là chứng minh cho ý nghĩa này, rằng vô minh là nguyên nhân của sầu, v.v., chứ không phải chỉ là việc sầu, v.v. là nhân của lão tử đối với kẻ phàm phu.
‘‘Assutavā puthujjano’’ti hi vacanena avijjā sokādīnaṃ kāraṇanti dassitā, na ca jarāmaraṇanimittameva dukkhaṃ dukkhanti.
For by the statement "the uninstructed ordinary person," it is shown that ignorance is the cause of sorrow, etc., and not that suffering which is merely caused by old age and death is suffering.
Thật vậy, bằng lời nói “kẻ phàm phu không được nghe giáo pháp”, vô minh được chỉ ra là nguyên nhân của sầu, v.v., và không phải chỉ khổ do lão tử làm nhân mới là khổ.
Aparo nayo jarāmaraṇampi paccayo, aññathā dvādasaṅgāni na paripūrenti.
Another method states that old age and death are also a condition, otherwise the twelve factors would not be complete.
Một cách khác là lão tử cũng là duyên, nếu không thì mười hai chi sẽ không đầy đủ.
Kassa pana so paccayo?
But for what is it a condition?
Nhưng lão tử là duyên của cái gì?
Sokādīnaṃ.
For sorrow, etc.
Của sầu, v.v.
Yadi evaṃ kasmā ‘‘jarāmaraṇapaccayā sokādayo sambhavantī’’ti avatvā ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, sokādayo ca sambhavantī’’ti vuttanti?
If so, why is it stated "conditioned by birth arise old age and death, and sorrow, etc." and not "conditioned by old age and death arise sorrow, etc."?
Nếu vậy, tại sao không nói “do lão tử làm duyên mà sầu, v.v. phát sinh”, mà lại nói “do sinh làm duyên mà lão tử và sầu, v.v. phát sinh”?
Yasmā tadaññenapi dukkhadhammena phuṭṭhassa te sambhavanti, tasmā appahīnasaṃyojanassāpi tesaṃ tappaccayatā na ekaṃsikāti jātipaccayatāva vuttā.
Because they can also arise for one afflicted by other painful states (dukkha-dhamma), the conditionality by old age and death is not certain even for one whose fetters are not abandoned. Therefore, only conditionality by birth is stated.
Vì chúng phát sinh đối với người bị chạm bởi các pháp khổ khác, nên sự có lão tử làm duyên của chúng không phải là tuyệt đối ngay cả đối với người chưa đoạn trừ các kiết sử; do đó, chỉ có sự có sinh làm duyên mới được nói đến.
Atha vā jarāmaraṇaggahaṇena upapattibhavo saṅgahito.
Alternatively, by the inclusion of old age and death, rebirth-existence (upapatti-bhava) is encompassed.
Hoặc, bằng cách thâu tóm lão tử, tái sinh hữu được bao gồm.
Upādinnakkhandhaparipāko hi āyuno saṃhāni, indriyānaṃ paripāko ca jarā, tesañca bhedo maraṇanti.
For the ripening of the clung-to aggregates (upādinnakkhandha), the waning of life, and the ripening of the faculties is old age; and their breaking up is death.
Thật vậy, sự suy giảm của tuổi thọ, tức là sự chín muồi của các uẩn đã được chấp thủ, và sự chín muồi của các căn là lão; và sự tan rã của chúng là tử.
Sati ca upapattibhave tattha katupacitaṃ, porāṇaṃ vā kammaṃ kammabhavo, kammādiupaṭṭhāne cutianantaraṃ paṭisandhiṃ janetīti upapattibhavo jātiyā paccayo, tasmā jarāmaraṇampi jātiyā paccayatāya paṭiccasamuppādo.
When there is rebirth-existence, kamma, which was done and accumulated in that existence or was from previous existences, is kamma-bhava, and when kamma, etc., manifests, it generates rebirth (paṭisandhi) immediately after decease. Therefore, rebirth-existence, which is encompassed by old age and death, is a condition for future birth, and thus old age and death are also a paṭiccasamuppāda by being a condition for birth.
Và khi có tái sinh hữu, nghiệp đã tạo và tích lũy ở đó, hoặc nghiệp cũ, là nghiệp hữu, thì sau khi chết, khi nghiệp, v.v. hiện khởi, nó tạo ra tái sinh, nên tái sinh hữu là duyên cho sinh, do đó, lão tử cũng là duyên cho sinh, và là duyên khởi.
Yasmā pana ‘‘bhavapaccayā jātī’’ti ettheva upapattibhavassa jātiyā paccayatā saṅgahitā, tasmā vuttapariyāyasaṅgahato ca ‘‘jarāmaraṇapaccayā jātī’’ti na vuttaṃ.
However, since the conditionality of rebirth-existence for birth is already encompassed by the statement "conditioned by existence arises birth," and also by the inclusion through the explained method, it is not stated "conditioned by old age and death arises birth."
Tuy nhiên, vì sự có tái sinh hữu làm duyên cho sinh đã được thâu tóm trong câu “do hữu làm duyên mà sinh”, và do sự thâu tóm theo cách đã nói, nên không nói “do lão tử làm duyên mà sinh”.
Evaṃ jarāmaraṇassāpi paccayabhāvasiddhito paṭiccasamuppādatāti dvādasaṅgatā vavatthitāti veditabbā.
Thus, by establishing the conditionality of old age and death, the paṭiccasamuppāda is of twelve factors, so it should be understood that the twelve-factor nature is delimited.
Như vậy, do sự thành tựu của lão tử cũng là duyên, nên duyên khởi, tức mười hai chi, được phân định.
Tenāha ‘‘dvādasevā’’tiādi.
Therefore, it is said: “only twelve,” etc.
Do đó, đã nói “chỉ mười hai”, v.v.
Ayaṃ tāvāti ‘‘desanābhedato’’tiādinā vuttaṃ atthasaṃvaṇṇanaṃ sandhāyāha.
"This, for instance," (Ayaṃ tāvā) refers to the explanation of meaning stated by "by way of difference in teaching," etc.
“Đây là trước hết” được nói đến để chỉ sự giải thích ý nghĩa đã được nói đến bằng “theo sự phân loại giáo pháp”, v.v.
591. Ayaṃ panāti idāni vakkhamānaṃ.
"This, however," refers to what will now be said.
591. “Đây là” chỉ điều sẽ được nói đến bây giờ.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, avijjā dukkhe aññāṇa’’ntiādinā (ma. ni. 1.103) suttantesu catuṭṭhānikā avijjā vuttāti ‘‘suttantapariyāyenā’’ti vuttaṃ.
It is said "by the method of the Sutta" because ignorance, which is fourfold, is stated in the Suttas with the phrase "And what, bhikkhus, is ignorance? It is ignorance of suffering," etc.
Vì trong các kinh điển, vô minh được nói đến ở bốn chỗ như “Này các Tỳ-kheo, vô minh là gì? Đó là sự không biết về khổ”, v.v., nên đã nói “theo phương pháp kinh điển”.
Nikkhepakaṇḍe (dha. sa. 1106) pana suttantesu catūsu ṭhānesu kathitāya eva avijjāya aṭṭhasu ṭhānesu kiccajātito kathitattā tadatthavaṇṇanāvasena vibhāvanaṃ kātuṃ ‘‘abhidhammapariyāyenā’’ti ārabhitvā ‘‘vuttañheta’’ntiādi vuttaṃ.
However, in the Expository Section (Nikkhepa-kaṇḍa), since the very same ignorance taught in four places in the Suttas is taught in eight places by way of its function, the statement "and it is said" is introduced with "by the method of the Abhidhamma" in order to make a clear exposition by way of explaining that meaning.
Tuy nhiên, trong Phần Nikkhepa (Dhs. 1106), vì vô minh đã được nói đến ở bốn chỗ trong các kinh điển, nhưng lại được nói đến ở tám chỗ theo phương diện chức năng, nên để làm rõ ý nghĩa đó, đã bắt đầu bằng “theo phương pháp Abhidhamma” và nói “điều đó đã được nói”, v.v.
Ahāpetvā vibhajitabbaṃ.
It should be analysed without omission.
Phải phân tích mà không bỏ sót.
Vibhajanañhi abhidhammapariyāyo.
For analysis is the Abhidhamma method.
Sự phân tích là phương pháp Abhidhamma.
‘‘Aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇa’’nti ānetvā taṃ sambandhitabbaṃ.
Bringing in "ignorance in eight places," that should be connected.
Phải mang “không biết ở tám chỗ” vào và liên kết nó.
Sesaṭṭhānesūti dukkhasamudayesu, pubbantādīsu ca.
"In other places" means in suffering, in its origin, and in the past, etc.
“Ở các chỗ còn lại” là ở khổ và tập, và ở quá khứ, v.v.
Ārammaṇavasenāti ārammaṇakaraṇavasenāpi.
"By way of object" means also by way of making an object.
“Theo phương diện đối tượng” cũng có nghĩa là theo phương diện tạo thành đối tượng.
Idhāti imasmiṃ ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādike pāṭhe.
"Here" refers to this passage beginning "ignorance of suffering," etc.
“Ở đây” là trong đoạn văn “không biết về khổ”, v.v.
Sāti avijjā.
"That" refers to ignorance.
“Nó” là vô minh.
Uppannāti asamūhatuppannā, pageva paccuppannā.
"Arisen" means arisen in an uneradicated state, much more so as present.
“Đã phát sinh” có nghĩa là đã phát sinh mà chưa bị nhổ tận gốc, huống chi là hiện tại.
‘‘Paṭicchādetvā’’ti ettha vuttaṃ paṭicchādanākāraṃ dassetuṃ ‘‘yāthāvasarasalakkhaṇaṃ paṭivijjhituṃ na detī’’ti vuttaṃ.
To show the manner of covering mentioned in "having covered," it is said: "it does not allow one to penetrate the essential characteristic as it really is."
Để chỉ ra cách che đậy đã nói ở chỗ “che đậy”, đã nói “không cho thấu hiểu đặc tính bản chất thực sự”.
Rasitabbo paṭivijjhitabbo sabhāvo raso, attano raso saraso, yāthāvo yathābhūto saraso yāthāvasaraso, yo ‘‘pīḷanaṭṭho’’tiādinā (paṭi. ma. 2.8) vutto dukkhasaccappabhedā eva ca pubbantādayo, so eva lakkhitabbattā yāthāvasarasalakkhaṇaṃ.
The essential nature that is to be experienced, to be penetrated, is its essence; its own essence is its characteristic. The true, real, essential characteristic (yāthāvasarasalakkhaṇa) is that which is mentioned by "the characteristic of affliction" etc., which are indeed the varieties of the truth of suffering, and the past, etc., themselves. That is to be characterized, hence "the essential characteristic as it really is."
Bản chất cần được thấu hiểu là rasa (vị, bản chất), bản chất của chính nó là sarasa (bản chất riêng), bản chất riêng đúng như thật là yāthāvasarasa, đó là sự phân loại của khổ đế và quá khứ, v.v. đã được nói đến bằng “ý nghĩa bức bách”, v.v., và chính nó là yāthāvasarasalakkhaṇa (đặc tính bản chất thực sự) vì nó là cái cần được nhận biết.
Taṃ paṭivijjhituṃ paccakkhato jānituṃ na deti.
It does not allow one to penetrate that, to know it directly.
Nó không cho trực tiếp thấu hiểu điều đó.
Tadubhayanti pubbantañceva aparantañca atītaṃ, anāgatañca khandhapañcakaṃ.
"Both of those" refer to the past (pubbanta) and the future (aparanta), the five aggregates of the past and the future.
“Cả hai điều đó” là cả quá khứ và vị lai, tức là năm uẩn trong quá khứ và vị lai.
Pubbantāparantabhāgavantatāya vā paccuppannaddhabhūto majjhanto pubbantāparanto.
Or, the middle period, which is the present time, is called pubbanta-aparanta by reason of having past and future parts.
Hoặc, phần giữa là hiện tại, có các phần quá khứ và vị lai, là quá khứ và vị lai.
Ayaṃ avijjā ime saṅkhārāti idappaccayatāpaṭiccasamuppannadhammesu paccakkhato jānanākāradassanaṃ.
"This is ignorance, these are volitional formations" is a showing of the manner of direct knowledge regarding phenomena that arise dependently by way of conditionality (idappaccayatā paṭiccasamuppanna).
“Đây là vô minh, đây là các hành” là sự chỉ ra cách nhận biết trực tiếp các pháp duyên khởi theo duyên hệ.
Etthāti etesu dukkhādīsu.
"In these" refers to these sufferings, etc.
“Ở đây” là ở những khổ, v.v. này.
Yadipi avijjā dukkhādīsu ārammaṇakaraṇavasenapi pavattati, yathā pana nirodhamagge ārammaṇaṃ kātuṃ asakkontī te jānitukāmassa tappaṭicchādanavasena, anirodhamaggesu nirodhamaggaggahaṇakāraṇabhāvena ca pavattamānā te yāthāvato paṭivijjhituṃ na deti, evaṃ dukkhādīsupīti veditabbaṃ.
Although avijjā occurs by way of making dukkha and so on its object, yet, being unable to make nirodha and magga its object, it does not allow one who desires to know them to truly penetrate them, by way of concealing them, and by way of causing the perception of nirodha and magga in non-nirodha and non-magga. Similarly, it should be understood as such with regard to dukkha and so on.
Mặc dù vô minh (avijjā) cũng vận hành theo cách tạo ra đối tượng trong các pháp khổ (dukkha) và các pháp khác, nhưng nó không thể tạo ra đối tượng trong Niết bàn (nirodha) và Đạo (magga). Do đó, khi một người muốn biết Niết bàn và Đạo, vô minh che lấp chúng, và trong các pháp không phải Niết bàn và Đạo, nó khiến người ta lầm tưởng chúng là Niết bàn và Đạo. Tương tự như vậy, nó không cho phép người ta thấu hiểu đúng đắn các pháp khổ và các pháp khác. Điều này nên được hiểu như vậy.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘paṭicchādanavaseneva idhādhippetā’’ti.
Thus it is said: "Here it is intended solely by way of concealment."
Thật vậy, đã nói rằng: “Ở đây, vô minh được hiểu là sự che đậy.”
Dukkhādivisayo andhatamakaro, lobhādīnañca andhatamakarānaṃ paccayabhūto adassanākāro aññāṇaṃ.
Aññāṇaṃ is the ignorance that makes the sphere of dukkha and so on a profound darkness, and which, being a condition for the darkness-making defilements such as lobha, is characterized by non-perception.
Sự tối tăm mù mịt đối với các đối tượng khổ (dukkha) và các pháp khác, và trạng thái không thấy, là nguyên nhân của lòng tham (lobha) và các pháp tối tăm mù mịt khác, được gọi là vô trí (aññāṇa).
592. Puññādayoti puññābhisaṅkhārādayo.
592. Puññādayo means puññābhisaṅkhāra and so on.
Phước và các pháp khác (puññādayo) là phước hành (puññābhisaṅkhārā) và các pháp khác.
Tattha punāti attano santānaṃ apuññaphalato, dukkhasaṃkilesato ca sodhetīti puññaṃ.
Among them, puñña purifies one's own continuum from unwholesome results and from the defilement of suffering.
Trong đó, phước (puñña) là pháp làm thanh tịnh dòng tâm thức của mình khỏi quả bất thiện và khỏi sự ô nhiễm khổ đau.
Hitasukhajjhāsayena puññaṃ karotīti tannipphādanena kārakassa ajjhāsayaṃ pūreti, pujjabhavaṃ nibbattetīti vā puññaṃ.
It is puñña because it performs good deeds with the intention of benefit and happiness, thereby fulfilling the intention of the doer through its accomplishment, or because it produces a worshipful existence.
Phước là pháp làm cho tâm nguyện của người hành thiện được viên mãn với ý hướng lợi ích và hạnh phúc, hoặc là pháp tạo ra cảnh giới đáng tôn kính.
Iti pūrako, pujjanibbattako ca niruttinayena puññanti veditabbo.
Thus, it should be understood that puñña is that which fulfills and that which produces what is worshipful, according to the etymological method.
Vì vậy, theo nghĩa từ nguyên, phước được hiểu là pháp làm viên mãn và pháp tạo ra sự đáng tôn kính.
Puññañca so attano phalassa abhisaṅkharaṇaṭṭhena abhisaṅkhāro cāti puññābhisaṅkhāro.
And that puñña is also a puññābhisaṅkhāro because it is a formation in the sense of forming its own result.
Phước ấy, do tính chất tạo tác ra quả của chính nó, nên được gọi là phước hành (puññābhisaṅkhāro).
Puññapaṭipakkhato apuññanti vuttavipariyāyena apuññābhisaṅkhāro veditabbo.
Apuññābhisaṅkhāro should be understood by the opposite meaning stated, as being the opposite of puñña.
Trái ngược với phước là bất phước (apuñña), nên bất phước hành (apuññābhisaṅkhāro) cần được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói.
Samādhipaccanīkānaṃ atidūratāya na iñjati, aniñjañca bhavaṃ abhisaṅkharotīti āneñjābhisaṅkhāro.
Āneñjābhisaṅkhāro means it does not waver due to being very far from the adversaries of concentration, and it forms an unshakeable existence.
Do rất xa lìa các chướng ngại của định (samādhi), tâm không dao động, và tạo tác ra một đời sống không dao động, nên được gọi là bất động hành (āneñjābhisaṅkhāro).
Kāyena pavattito, kāyato vā pavatto, kāyassa vā saṅkhāroti kāyasaṅkhāro.
Kāyasaṅkhāro is that which is arisen through the body, or arisen from the body, or the formation of the body.
Pháp được vận hành bởi thân, hoặc phát xuất từ thân, hoặc là hành động của thân, được gọi là thân hành (kāyasaṅkhāro).
Vacīcittasaṅkhāresupi eseva nayo.
The same method applies to vacīsaṅkhāro and cittasaṅkhāro.
Đối với ngữ hành (vacīsaṅkhāra) và ý hành (cittasaṅkhāra) cũng theo cách tương tự.
Tattha paṭhamattiko parivīmaṃsanasuttādivasena gahito.
Of these, the first triad is taken according to the Parivīmaṃsanasutta and so on.
Trong đó, ba loại đầu tiên được lấy theo kinh Parivīmaṃsana và các kinh khác.
Tattha hi ‘‘puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇa’’ntiādinā (saṃ. ni. 2.51) āgataṃ.
For there it is stated in such phrases as: "If one forms a meritorious volitional formation, consciousness becomes conducive to merit."
Thật vậy, trong các kinh ấy có đoạn: “Nếu một người tạo tác phước hành (puññaṃ saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti), thì thức (viññāṇa) của người ấy sẽ thuộc về phước” và các đoạn tương tự.
Dutiyattiko vibhaṅgasuttavasena.
The second triad is according to the Vibhaṅgasutta.
Ba loại thứ hai được lấy theo kinh Vibhaṅga.
Tattha hi ‘‘tayome, bhikkhave, saṅkhārā.
For there it is said: "Monks, there are these three formations.
Thật vậy, trong kinh ấy có đoạn: “Này các Tỳ-khưu, có ba loại hành.
Katame tayo?
Which three?
Ba loại nào?
Kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro cittasaṅkhāro’’ti (saṃ. ni. 2.28) vuttaṃ.
Body formation, verbal formation, mind formation."
Thân hành, ngữ hành, ý hành” đã được nói đến.
Vitthārato panātiādi puññābhisaṅkhārādīnaṃ sarūpato, pabhedato ca vibhāvanaṃ.
Vitthārato panātiādi (and so on) is an elaboration of the nature and divisions of puññābhisaṅkhāra and so on.
Và chi tiết hơn (vitthārato panā) v.v., là sự phân tích phước hành (puññābhisaṅkhārā) và các pháp khác về bản chất và sự phân loại.
Bhāvanāvaseneva pavattā, na dānasīlavasenāti tattha labbhamānaṃ puññakiriyavatthuṃ dasseti.
Bhāvanāvaseneva pavattā means they arise only by way of meditation, not by way of generosity and morality, thereby indicating the meritorious deeds found therein.
Chỉ vận hành theo cách tu tập (bhāvanāvaseneva pavattā), không phải theo cách bố thí và giữ giới, điều này cho thấy nền tảng hành vi thiện (puññakiriyavatthu) có được trong đó.
Evañca katvā arūpāvacaracetanāpi ‘‘bhāvanāvaseneva pavattā’’ti vuttā.
And thus, even arupa-sphere volition is said to arise "only by way of meditation".
Do đó, tâm sở tư (cetanā) thuộc cõi vô sắc cũng được nói là “chỉ vận hành theo cách tu tập”.
Ye pana ‘‘bhāvanāvasenevā’’ti avadhāraṇena abhiññācetanaṃ nivattetīti vadanti, tadayuttaṃ tāsampi avijjāpaccayatāya viya puññābhisaṅkhārabhāvassa ca icchitattā.
But those who say that the emphasizing word "only by way of meditation" excludes abhiññā-volition, that is incorrect, because the nature of puññābhisaṅkhāra is desired for them too, just as their conditionality on avijjā.
Tuy nhiên, những ai nói rằng sự nhấn mạnh “chỉ vận hành theo cách tu tập” loại trừ tâm sở tư của thần thông (abhiññācetana), thì điều đó không hợp lý, vì tâm sở tư của thần thông cũng được mong muốn là thuộc về phước hành, giống như nó là duyên cho vô minh.
Aññathā abhiññācittuppādassa puññakiriyavatthūsu asaṅgaho eva siyā, na ca yuttaṃ ‘‘kusalañca puññakiriyavatthuñca na hotī’’ti.
Otherwise, the arising of abhiññā-consciousness would not be included among meritorious deeds, and it is not correct to say, "it is neither wholesome nor a meritorious deed."
Nếu không, sự phát sinh tâm thần thông (abhiññācittuppāda) sẽ không được bao gồm trong các nền tảng hành vi thiện, và việc nói “nó không phải là thiện và cũng không phải là nền tảng hành vi thiện” là không đúng.
Pāṇātipātādīti ādi-saddena na tadavasiṭṭhaakusalakammapathānaṃyeva gahaṇaṃ, atha kho anavasesaakusalakammassāpi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Pāṇātipātādī (and so on) - with the word ādi, one should understand that it is not merely the remaining unwholesome courses of action that are included, but rather all unwholesome actions without exception.
Sát sinh và các pháp khác (pāṇātipātādī): Với từ v.v. (ādi), không chỉ ám chỉ đến các ác nghiệp đạo còn lại, mà còn phải hiểu là bao gồm tất cả các ác nghiệp một cách trọn vẹn.
Itaresu panāti kāyasaṅkhārādīsu.
Itaresu panāti means in body-formations and so on.
Còn trong các pháp khác (itaresu panā) là trong thân hành (kāyasaṅkhārā) và các pháp khác.
Puññābhisaṅkhārādayo pavattamānā imehi dvārehi pavattantīti dvārato pavattidassanatthaṃ.
Dvārato pavattidassanatthaṃ means to show the mode of arising through these doors, as puññābhisaṅkhāra and so on arise through these doors.
Để chỉ ra sự vận hành theo các cửa (dvārato pavattidassanatthaṃ), rằng phước hành (puññābhisaṅkhārā) và các pháp khác, khi vận hành, thì vận hành qua các cửa này.
‘‘Samavīsati cetanā’’ti kasmā vuttaṃ, yadi kāyavacīviññattiyo samuṭṭhāpentiyo kusalākusalacetanā kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāroti ca vuccanti, evaṃ sante abhiññācetanāyapi kusalāya tathā pavattāya vacīsaṅkhārabhāvo vattabboti codanaṃ sandhāyāha ‘‘abhiññācetanā’’tiādi.
He raises the objection, "Why is 'twenty volitions' said? If wholesome and unwholesome volitions that generate bodily and verbal intimation are called body-formation and verbal-formation, then wholesome abhiññā-cetanā which arises in that way should also be called verbal-formation," and then replies with "abhiññā-cetanā" and so on.
Tại sao lại nói “hai mươi mốt tâm sở tư (cetanā)”? Nếu các tâm sở tư thiện và bất thiện, tạo ra các thân biểu tri (kāyaviññatti) và ngữ biểu tri (vacīviññatti), được gọi là thân hành và ngữ hành, thì như vậy, tâm sở tư thần thông thiện cũng vận hành theo cách đó, có phải nó cũng nên được gọi là ngữ hành không? Để giải đáp câu hỏi này, đã nói: “Tâm sở tư thần thông” v.v.
Etthāti kāyavacīsaṅkhāraggahaṇe, kāyavacīsañcetanāggahaṇe vā.
Etthāti means in the inclusion of body-formation and verbal-formation, or in the inclusion of body-volition and verbal-volition.
Ở đây (ettha) là trong việc chấp nhận thân hành và ngữ hành, hoặc trong việc chấp nhận thân tư (kāyasañcetanā) và ngữ tư (vacīsañcetanā).
Na gahitāti aṭṭhakathāyaṃ na gahitā ‘‘abhiññācetanā viññāṇassa paccayo na hotī’’ti.
Na gahitāti means it is not included in the commentaries, stating that "abhiññā-cetanā is not a condition for consciousness."
Không được chấp nhận (na gahitā) là không được chấp nhận trong các bản Chú giải rằng “tâm sở tư thần thông không phải là duyên cho thức (viññāṇa).”
Kasmā pana na hoti, nanu sāpi kusalā, vipākadhammā cāti?
But why is it not? Is it not also wholesome and a resultant phenomenon?
Nhưng tại sao lại không? Chẳng phải nó cũng là thiện và là pháp thuộc quả (vipākadhamma) sao?
Saccametaṃ, anupacchinnataṇhāvijjamāne pana santāne sabyāpārappavattiyā tassā kusalatā, vipākadhammatā ca vuttā, na vipākuppādanena.
That is true, but its wholesomeness and resultant nature are spoken of with reference to its active functioning in a continuum where craving, ignorance, and conceit have not been cut off, not with reference to producing results.
Điều đó đúng, nhưng trong một dòng tâm thức vẫn còn tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā) chưa bị cắt đứt, tính thiện và tính quả của nó được nói đến theo sự vận hành có hoạt động của nó, chứ không phải theo sự phát sinh quả.
Sā pana vipākaṃ uppādentī rūpāvacarameva uppādeyya.
If it were to produce a result, it would only produce a rūpāvacara result.
Tuy nhiên, nếu nó phát sinh quả, thì nó chỉ phát sinh quả thuộc cõi sắc (rūpāvacara) mà thôi.
Na hi aññabhūmikaṃ kammaṃ aññabhūmikaṃ vipākaṃ uppādetīti.
For a kamma from one plane does not produce a result in another plane.
Vì nghiệp thuộc một cõi không phát sinh quả thuộc một cõi khác.
Attanā sadisārammaṇaṃ tiṭṭhānikameva ca uppādeyya cittuppādakaṇḍe rūpāvacaravipākassa kammasadisārammaṇasseva vuttattā.
And it would only produce a result that is similar in object to itself and confined to the three stages (paṭisandhi, bhavaṅga, cuti), as it is stated in the Cittuppādakaṇḍa that the rūpāvacara result has an object similar to its kamma.
Và nó chỉ phát sinh quả có đối tượng tương tự với chính nó, thuộc ba giai đoạn (paccuppanna, bhavaṅga, cuti), vì trong phần phát sinh tâm (cittuppādakaṇḍa) đã nói rằng quả thuộc cõi sắc chỉ có đối tượng tương tự như nghiệp.
Na ca rūpāvacaravipāko parittādiārammaṇo atthi, abhiññācetanā ca parittādiārammaṇāva hoti.
But there is no rūpāvacara result with a limited object and so on, and abhiññā-cetanā always has a limited object and so on.
Quả thuộc cõi sắc không có đối tượng nhỏ (paritta) và các đối tượng khác, và tâm sở tư thần thông (abhiññācetanā) chỉ có đối tượng nhỏ và các đối tượng khác.
Tasmā vipākaṃ na uppādetīti viññāyati.
Therefore, it is understood that it does not produce a result.
Do đó, có thể hiểu rằng nó không phát sinh quả.
Kasiṇesu ca uppāditassa catutthajjhānasamādhissa ānisaṃsabhūtā abhiññā.
Furthermore, abhiññā is an advantage of the fourth jhāna concentration developed on kasiṇas.
Thần thông (abhiññā) là lợi ích của định Tứ thiền (catutthajjhānasamādhi) được phát sinh trong các biến xứ (kasiṇa).
Yathāha ‘‘so evaṃ samāhite citte’’tiādi (dī. ni. 1.244-245; ma. ni. 1.384-386, 431-433; pārā. 12).
As it is said: "When his mind is thus concentrated," and so on.
Như đã nói: “Với tâm đã định như vậy” v.v.
Tasmā samādhiphalasadisā sā, na ca phalaṃ deti.
Therefore, it is similar to the fruit of concentration, but it does not produce a fruit.
Vì vậy, nó tương tự như quả của định, nhưng không cho quả.
Dānasīlānisaṃsabhūto tasmiṃ bhave paccayalābho viyāti sāpi vipākaṃ na uppādetīti.
Just as gaining requisites in this life is an advantage of generosity and morality, so too it (abhiññā-cetanā) does not produce a result.
Cũng giống như sự thọ nhận các vật dụng trong đời sống này là lợi ích của bố thí và giữ giới, tâm sở tư thần thông cũng không phát sinh quả.
‘‘Yathā ca abhiññācetanā, evaṃ uddhaccacetanāpi na hotī’’ti idaṃ uddhaccasahagatadhamme visuṃ uddharitvā ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti (vibha. 725) vuttattā vicāretabbaṃ.
The statement "yathā ca abhiññācetanā, evaṃ uddhaccacetanāpi na hotī" (just as abhiññā-cetanā, so too uddhacca-cetanā does not produce a result) should be examined, as it is said separately regarding the states accompanied by uddhacca: "The knowledge in their result is the analytical knowledge of meaning."
“Cũng như tâm sở tư thần thông, tâm sở tư phóng dật (uddhaccacetanā) cũng không phát sinh quả” — điều này cần được xem xét kỹ lưỡng, vì các pháp tương ưng với phóng dật (uddhaccasahagatadhamma) đã được trích dẫn riêng và nói rằng “trí tuệ về quả của chúng là vô ngại giải nghĩa (atthapaṭisambhidā).”
Sā pana vicāraṇā heṭṭhā khandhaniddesavaṇṇanāyaṃ akusalakathāyaṃ vicāritā evāti tattha vicāritanayeneva veditabbā.
That examination has already been conducted in the description of the khandha section, in the discourse on unwholesome states, and should be understood in the same way as examined there.
Tuy nhiên, sự xem xét đó đã được thực hiện trong phần mô tả các uẩn (khandhaniddesavaṇṇanā) ở dưới, trong phần nói về bất thiện, nên cần được hiểu theo cách đã xem xét ở đó.
Apicettha yadeke vibhajja vadanti, dassanabhāvanānaṃ abhāvepi yesaṃ puthujjanānaṃ, sekkhānañca dassanabhāvanāhi bhavitabbaṃ, tesaṃ taduppattikāle tehi pahātuṃ sakkuṇeyyā akusalā dassanena pahātabbā, bhāvanāya pahātabbāti ca vuccanti.
Moreover, here some explain that even in the absence of seeing (dassana) and developing (bhāvanā) in ordinary people and trainees, those unwholesome states that can be abandoned by them at the time of their arising through seeing and developing are called "to be abandoned by seeing" and "to be abandoned by developing."
Hơn nữa, ở đây, một số vị phân tích và nói rằng: Mặc dù không có kiến đạo (dassana) và tu đạo (bhāvanā), nhưng đối với những phàm phu và bậc hữu học (sekkhā) mà kiến đạo và tu đạo cần phải có, thì trong thời điểm chúng phát sinh, các pháp bất thiện có thể được đoạn trừ bởi chúng, và chúng được gọi là pháp cần đoạn trừ bằng kiến đạo và pháp cần đoạn trừ bằng tu đạo.
Puthujjanānaṃ pana bhāvanāya abhāvā bhāvanāya pahātabbacintā natthi.
But for ordinary people, due to the absence of developing (bhāvanā), there is no consideration of states to be abandoned by developing.
Tuy nhiên, đối với phàm phu, do không có tu đạo, nên không có ý niệm về pháp cần đoạn trừ bằng tu đạo.
Tena tesaṃ pavattamānā dassanena pahātuṃ asakkuṇeyyāpi bhāvanāya pahātabbāti na vuccanti.
Therefore, the unwholesome states arising in them, even if they cannot be abandoned by seeing, are not called "to be abandoned by developing."
Vì vậy, các pháp bất thiện đang vận hành trong họ, mặc dù không thể đoạn trừ bằng kiến đạo, nhưng cũng không được gọi là pháp cần đoạn trừ bằng tu đạo.
Yadi vucceyyuṃ, dassanenapahātabbā bhāvanāyapahātabbānaṃ kesañci kenaci kadāci ārammaṇaārammaṇādhipatiupanissayapaccayehi paccayo bhaveyyuṃ?
If they were called so, would some states to be abandoned by seeing become a condition for some states to be abandoned by developing through object, object-predominance, and natural proximity conditions at any time?
Nếu được gọi như vậy, thì liệu các pháp cần đoạn trừ bằng kiến đạo có thể là duyên cho một số pháp cần đoạn trừ bằng tu đạo thông qua các duyên đối tượng, duyên đối tượng tăng thượng, duyên cận y tự nhiên vào một lúc nào đó không?
Na ca paṭṭhāne dassanenapahātabbā bhāvanāyapahātabbānaṃ kenaci paccayena paccayoti vuttā.
And it is not stated in the Paṭṭhāna that states to be abandoned by seeing are a condition for states to be abandoned by developing by any condition.
Và trong Paṭṭhāna, không có chỗ nào nói rằng các pháp cần đoạn trừ bằng kiến đạo là duyên cho các pháp cần đoạn trừ bằng tu đạo bằng bất kỳ duyên nào.
Sekkhānaṃ pana vijjamānā bhāvanāya pahātuṃ sakkuṇeyyāti bhāvanāya pahātabbā.
However, for trainees, the existing unwholesome states can be abandoned by developing, and thus are called "to be abandoned by developing."
Tuy nhiên, đối với các bậc hữu học, các pháp bất thiện hiện hữu có thể được đoạn trừ bằng tu đạo, nên chúng được gọi là pháp cần đoạn trừ bằng tu đạo.
Teneva sekkhānaṃ dassanena pahātabbā, cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā ukkheṭitattā samukkheṭitattā assāditabbā, abhinanditabbā ca na honti.
For this very reason, for trainees, the states to be abandoned by seeing, having been abandoned, disgorged, released, eliminated, relinquished, uprooted, and thoroughly uprooted, are not to be savored or delighted in.
Chính vì thế, đối với các bậc hữu học, các pháp cần đoạn trừ bằng kiến đạo, do đã được từ bỏ, đã được nhổ bỏ, đã được giải thoát, đã được đoạn trừ, đã được xả bỏ, đã được loại bỏ, đã được hoàn toàn loại bỏ, nên chúng không còn là đối tượng để hoan hỷ hay vui thích.
Pahīnatāya eva somanassahetubhūtā, avikkhepahetubhūtā ca na domanassaṃ, uddhaccañca uppādentīti na te tesaṃ ārammaṇaārammaṇādhipatibhāvaṃ, pakatūpanissayabhāvañca gacchanti.
Because they are abandoned, they are not a cause of joy or a cause of non-distraction, and they do not produce distress or restlessness. Therefore, they do not become the object, object-predominance, or natural proximity condition for them (states to be abandoned by developing).
Chỉ vì đã được đoạn trừ, chúng không còn là nguyên nhân của hỷ (somanassa) hay nguyên nhân của sự không tán loạn, và không phát sinh ưu (domanassa) hay phóng dật (uddhacca) nữa, nên chúng không trở thành duyên đối tượng, duyên đối tượng tăng thượng, hay duyên cận y tự nhiên cho các bậc hữu học.
Na hi pahīne upanissāya ariyo rāgādikilese uppādeti.
For a noble one does not produce defilements like passion by relying on abandoned defilements.
Thật vậy, bậc Thánh (ariya) không dựa vào các phiền não (kilesa) đã được đoạn trừ như tham ái (rāga) để phát sinh chúng.
Vuttañhetaṃ ‘‘sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati…pe… arahattamaggena…pe… paccāgacchatī’’ti (mahāni. 80; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 27).
Indeed, it has been said: "Those defilements that have been abandoned by the path of stream-entry, one does not return to them, does not approach them again, does not come back again...etc.... by the path of Arahantship...etc.... does not come back again."
Điều này đã được nói: “Những phiền não nào đã được đoạn trừ bằng đạo Tu-đà-hoàn, những phiền não đó không trở lại, không tái diễn, không tái phát… (tương tự với) đạo A-la-hán… không tái phát.”
Na ca puthujjanānaṃ dassanena pahātuṃ sakkuṇeyyā, itaresaṃ na kenaci paccayena paccayo hontīti na sakkā vattuṃ ‘‘diṭṭhiṃ assādeti abhinandati, taṃ ārabbha rāgo uppajjati, diṭṭhi, vicikicchā, uddhaccaṃ uppajjati.
And it cannot be said that unwholesome states which can be abandoned by insight for ordinary people do not condition other unwholesome states by any condition; because it has been said: "One delights in and approves of wrong view (diṭṭhi); greed (rāga), wrong view, doubt (vicikicchā), and restlessness (uddhacca) arise with that as object.
Và không thể nói rằng những pháp bất thiện mà phàm phu không thể đoạn trừ bằng Dassanā (Tuệ kiến) thì không tạo duyên cho các pháp bất thiện khác bằng bất kỳ duyên nào, vì đã nói rằng: “Thưởng thức và hoan hỷ với tà kiến, tham ái khởi lên do duyên tà kiến; tà kiến, hoài nghi, phóng dật khởi lên.
Vicikicchaṃ ārabbha vicikicchā, diṭṭhi, uddhaccaṃ uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.407) diṭṭhivicikicchānaṃ uddhaccārammaṇapaccayabhāvassa vuttattā.
Doubt (vicikicchā), wrong view (diṭṭhi), and restlessness (uddhacca) arise with doubt as object," because the state of having restlessness as object for wrong view and doubt has been stated.
Do duyên hoài nghi mà hoài nghi, tà kiến, phóng dật khởi lên,” (Paṭṭhāna 1.1.407) bởi vì tà kiến và hoài nghi được nói là có duyên đối tượng là phóng dật.
Ettha hi uddhaccanti uddhaccasahagatacittuppādaṃ sandhāya vuttaṃ.
Here, restlessness (uddhacca) is said with reference to the mind-state associated with restlessness (uddhaccasahagatacittuppāda).
Ở đây, phóng dật (uddhacca) được nói đến là tâm sở phóng dật hợp với tâm.
Evañca katvā adhipatipaccayaniddese ‘‘diṭṭhiṃ garuṃ katvā assādeti abhinandati, taṃ garuṃ katvā rāgo uppajjati, diṭṭhi uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.415) ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘uddhaccaṃ uppajjatī’’ti.
And having done so, in the exposition of the Predominance Condition (Adhipatipaccayaniddesa), only this much is stated: "Having made wrong view (diṭṭhi) predominant, one delights in and approves of it; having made that predominant, greed (rāga) arises, wrong view (diṭṭhi) arises," but it is not stated: "restlessness (uddhacca) arises."
Và vì thế, trong phần trình bày về duyên quyền tối thượng (adhipatipaccayaniddesa), chỉ nói rằng: “Coi tà kiến là trọng yếu, thưởng thức và hoan hỷ với nó; coi nó là trọng yếu, tham ái khởi lên, tà kiến khởi lên,” (Paṭṭhāna 1.1.415) mà không nói “phóng dật khởi lên.”
Tasmā dassanabhāvanāhi pahātabbānaṃ atītādibhāvena na vattabbattepi yādisānaṃ tāhi anuppattidhammatā āpādetabbā, tesu puthujjanesu vattamānā dassanaṃ apekkhitvā tena pahātuṃ sakkuṇeyyā dassanena pahātabbā, sekkhesu vattamānā bhāvanaṃ apekkhitvā tāya pahātuṃ sakkuṇeyyā bhāvanāya pahātabbā.
Therefore, even though it should not be stated that those defilements to be abandoned by insight (dassana) and development (bhāvanā) are past, etc., for those ordinary people in whom those defilements exist, they are called 'to be abandoned by insight' (dassanenapahātabbā) if they can be abandoned by that insight, having regarded insight; and for those learners (sekkhā) in whom they exist, they are called 'to be abandoned by development' (bhāvanāyapahātabbā) if they can be abandoned by that development, having regarded development.
Vì vậy, mặc dù không thể nói về các pháp cần đoạn trừ bằng Dassanā và Bhāvanā theo khía cạnh quá khứ v.v., nhưng những pháp bất thiện nào đang hiện hữu trong phàm phu mà cần được đoạn trừ bằng Dassanā (tuệ kiến) thì được gọi là Dassanena pahātabbā (cần đoạn trừ bằng Tuệ kiến), và những pháp bất thiện nào đang hiện hữu trong bậc Hữu học (sekkhā) mà cần được đoạn trừ bằng Bhāvanā (tu tập) thì được gọi là Bhāvanāya pahātabbā (cần đoạn trừ bằng Tu tập).
Tesu bhāvanāya pahātabbā sahāyavirahā vipākaṃ na janayantīti bhāvanāya pahātabbacetanāya nānākkhaṇikakammapaccayabhāvo na vutto, apekkhitabbadassanabhāvanārahitānaṃ pana puthujjanesu uppajjamānānaṃ sakabhaṇḍe chandarāgādīnaṃ, uddhaccasahagatacittuppādassa ca saṃyojanattayatadekaṭṭhakilesānaṃ anupacchinnatāya aparikkhīṇasahāyānaṃ vipākuppādanaṃ na sakkā paṭisedhitunti uddhaccasahagatadhammānaṃ vipāko vibhaṅge vutto.
Among these, the defilements to be abandoned by development do not produce results due to the absence of their associates (saṅkhāra). Therefore, the condition of being kamma condition (kammapaccaya) of diverse moments (nānākkhaṇika) for volitions to be abandoned by development (bhāvanāyapahātabbā-cetanāya) is not stated. However, for the lust and attachment (chanda-rāga), etc., regarding one's own possessions, and for the mind-states associated with restlessness (uddhacca-sahagata-cittuppāda) that arise in ordinary people who lack the necessary insight and development, the production of results cannot be prevented, because the three fetters (saṃyojana) and their associated defilements are not eradicated and their associates are not exhausted. Thus, the result of the states associated with restlessness is stated in the Vibhaṅga.
Trong số đó, những pháp Bhāvanāya pahātabbā không sinh quả do thiếu bạn đồng hành (như tà kiến v.v.), vì vậy không nói đến duyên nghiệp dị thời (nānākkhaṇikakamma-paccaya) của Bhāvanāya pahātabba-cetanā. Tuy nhiên, đối với những tham ái v.v. đối với tài sản của mình và tâm sở phóng dật hợp với tâm đang khởi lên trong phàm phu—những người thiếu Dassanā và Bhāvanā cần thiết—do ba kiết sử (tà kiến, hoài nghi, giới cấm thủ) và các phiền não đồng sanh với chúng chưa bị cắt đứt, và do bạn đồng hành chưa bị tiêu diệt, nên không thể ngăn cản việc sinh quả. Vì vậy, quả của các pháp hợp với phóng dật được nói trong Vibhaṅga.
Yadi evaṃ, apekkhitabbadassanabhāvanārahitānaṃ akusalānaṃ nevadassanena-nabhāvanāyapahātabbatāya navattabbatā āpajjatīti?
If so, does this mean that unwholesome states that lack the necessary insight and development, and which are neither to be abandoned by insight nor by development, come to be classified as 'not to be spoken of'?
Nếu vậy, thì các pháp bất thiện của những người thiếu Dassanā và Bhāvanā cần thiết sẽ trở thành không thể nói đến (navattabbā) bởi vì chúng không được đoạn trừ bằng Dassanā cũng không bằng Bhāvanā, phải không?
Nāpajjati, appahātabbānaṃ ‘‘nevadassanena-nabhāvanāya pahātabbā’’ti (dha. sa. tikamātikā 9) vuttattā, appahātabbaviruddhasabhāvattā ca akusalānaṃ.
It does not. Because non-abandonable states (appahātabbā) are described as "neither to be abandoned by insight nor by development," and because unwholesome states are by nature contrary to non-abandonable states.
Không phải vậy, bởi vì các pháp không cần đoạn trừ (appahātabbā) được nói là “không được đoạn trừ bằng Dassanā và cũng không bằng Bhāvanā” (Dhammasaṅgaṇī, Tikamātikā 9), và các pháp bất thiện có bản chất đối lập với các pháp không cần đoạn trừ.
Evampi te imasmiṃ tike ‘‘navattabbā’’ti vattabbā āpajjantīti?
Even so, would they (the unwholesome states in ordinary people) then come to be classified as "not to be spoken of" in this triad?
Ngay cả như vậy, những pháp đó trong bộ ba này (dassanattika) sẽ trở thành “không thể nói đến” (navattabbā), phải không?
Nāpajjanti, cittuppādakaṇḍe dassitānaṃ dvādasaakusalacittuppādānaṃ dvīhi padehi saṅgahitattā.
They do not. Because the twelve unwholesome mind-states (akusala-cittuppāda) shown in the section on mind-states are included under the two terms (to be abandoned by insight and to be abandoned by development).
Không phải vậy, bởi vì mười hai tâm bất thiện được trình bày trong phần Tâm sở được bao gồm bởi hai từ (Dassanena pahātabbā và Bhāvanāya pahātabbā).
Yathā hi dhammavasena sabbe saṅkhatadhammā saṅgahitāti uppannattike kālavasena asaṅgahitāpi atītā ‘‘navattabbā’’ti na vuttā cittuppādarūpabhāvena gahitesu navattabbassa abhāvā, evamidhāpi cittuppādabhāvena gahitesu navattabbassa asaṅgahitassa abhāvā navattabbatā navuttāti veditabbā.
Just as, by way of phenomena (dhammavasena), all conditioned phenomena (saṅkhata-dhammā) are included, so too, in the Uppanna-triad (uppannattika), past phenomena (atītā), though not included by way of time (kālavasena), are not described as "not to be spoken of" because there is no 'not to be spoken of' among those taken as mind-states and material forms (cittuppādarūpabhāvena); in the same way here (in the Dassana-triad), there is no 'not to be spoken of' that is not included among those taken as mind-states, so it should be understood that 'not to be spoken of' is not mentioned.
Thật vậy, giống như tất cả các pháp hữu vi được bao gồm theo khía cạnh pháp, nhưng các pháp quá khứ, mặc dù không được bao gồm theo khía cạnh thời gian trong bộ ba về sự khởi sinh (uppannattika), không được nói là “không thể nói đến” (navattabbā) vì không có pháp không thể nói đến trong số các pháp được nắm giữ theo khía cạnh tâm sở và sắc pháp; tương tự, ở đây cũng vậy, trong số các pháp bất thiện được nắm giữ theo khía cạnh tâm sở, không có pháp bất thiện không thể nói đến mà không được bao gồm, vì vậy không nói đến trạng thái không thể nói đến (navattabbatā).
Yattha hi cittuppādo koci niyogato navattabbo atthi, tattha tesaṃ catuttho koṭṭhāso atthīti yathāvuttapadesu viya tatthāpi bhinditvā bhajāpetabbacittuppāde bhinditvā bhajāpeti ‘‘siyā navattabbā parittārammaṇā’’tiādinā (dha. sa. 1422).
For wherever there is any mind-state that is definitely 'not to be spoken of', there is a fourth division for those terms; thus, as in the aforementioned sections, even there, mind-states that are to be divided are divided, for example: "Some are 'not to be spoken of', having a limited object (parittārammaṇa)" and so on.
Thật vậy, ở đâu có một số tâm sở nhất định là không thể nói đến, ở đó có phần thứ tư của các pháp đó, và giống như trong các phần đã nói, ở đó cũng phân chia và gán các tâm sở cần được phân chia bằng cách nói “có thể là không thể nói đến, đối tượng hạn chế” (Dhammasaṅgaṇī 1422) v.v.
Tadabhāvā uppannattike, idha ca tathā na vuttā.
Due to the absence of that (fourth division), it is not stated thus in the Uppanna-triad, nor here.
Vì không có điều đó, nên trong bộ ba về sự khởi sinh và ở đây cũng vậy, không nói đến như thế.
Atha vā yathā sappaṭighehi samānasabhāvattā rūpadhātuyaṃ tayo mahābhūtā sappaṭighāti vuttā.
Alternatively, just as the three great elements (mahābhūta) in the rūpa-dhātu are said to be 'with impingement' (sappaṭigha) due to their similarity to those with impingement.
Hoặc, giống như trong sắc giới, ba đại yếu tố được gọi là có sự va chạm (sappaṭigha) do có bản chất tương tự với các pháp có sự va chạm.
Yathāha ‘‘asaññasattānaṃ anidassanasappaṭighaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca dve mahābhūtā, dve mahābhūte paṭicca ekaṃ mahābhūta’’nti, evaṃ puthujjanānaṃ pavattamānā bhāvanāya pahātabbasamānasabhāvā bhāvanāya pahātabbāti vucceyyunti?
As it is said: "Dependent on one great element which is not visible and has impingement (anidassanasappaṭigha) in non-percipient beings (asaññasattā), two great elements arise; dependent on two great elements, one great element arises." In the same way, unwholesome states occurring in ordinary people, which are similar in nature to those to be abandoned by development, should be called 'to be abandoned by development'.
Như đã nói: “Do duyên một đại yếu tố không hiện hữu và có sự va chạm của các chúng sanh vô tưởng, hai đại yếu tố khởi lên; do duyên hai đại yếu tố, một đại yếu tố khởi lên.” Tương tự, các pháp bất thiện đang hiện hữu trong phàm phu, có bản chất tương tự với các pháp cần đoạn trừ bằng Bhāvanā, được gọi là Bhāvanāya pahātabbā, phải không?
Natthi navattabbatāpasaṅgo.
Then, there is no implication of 'not to be spoken of'.
Không có sự liên quan đến trạng thái không thể nói đến.
Evañca sati puthujjanānaṃ pavattamānāpi bhāvanāya pahātabbā sakabhaṇḍe chandarāgādayo parabhaṇḍe chandarāgādīnaṃ upanissayapaccayo, rāgo ca rāgadiṭṭhīnaṃ adhipatipaccayoti ayamattho laddho hoti.
And in that case, the meaning obtained is that lust and attachment (chanda-rāga), etc., regarding one's own possessions, even if they occur in ordinary people and are to be abandoned by development, are a decisive support condition (upanissaya-paccaya) for lust and attachment, etc., regarding others' possessions; and greed (rāga) is a predominance condition (adhipati-paccaya) for greed and wrong view (rāga-diṭṭhi).
Và khi điều này xảy ra, ý nghĩa sau đây được thiết lập: ngay cả khi các pháp Bhāvanāya pahātabbā đang hiện hữu trong phàm phu, tham ái v.v. đối với tài sản của mình là duyên cận y (upanissaya-paccaya) cho tham ái v.v. đối với tài sản của người khác, và tham ái là duyên quyền tối thượng (adhipati-paccaya) cho tham ái và tà kiến.
Yathā pana aphoṭṭhabbattā rūpadhātuyaṃ tayo mahābhūtā na paramatthato sappaṭighā, evaṃ apekkhitabbabhāvanārahitā puthujjanesu vattamānā sakabhaṇḍe chandarāgādayo na paramatthato bhāvanāya pahātabbāti bhāvanāya pahātabbānaṃ nānākkhaṇikakammapaccayatā na vuttā.
However, just as the three great elements in the rūpa-dhātu are not truly 'with impingement' due to their imperceptible nature (aphoṭṭhabbattā), so too, lust and attachment, etc., regarding one's own possessions, occurring in ordinary people who lack the necessary development, are not truly 'to be abandoned by development'. Therefore, the condition of being kamma condition of diverse moments for those to be abandoned by development is not stated.
Tuy nhiên, giống như trong sắc giới, ba đại yếu tố không thực sự có sự va chạm do không có tính xúc chạm (aphoṭṭhabba), tương tự, các tham ái v.v. đối với tài sản của mình đang hiện hữu trong phàm phu, những người thiếu Bhāvanā cần thiết, không thực sự là Bhāvanāya pahātabbā. Vì vậy, duyên nghiệp dị thời của các pháp Bhāvanāya pahātabbā không được nói đến.
Na ca dassanenapahātabbā bhāvanāyapahātabbānaṃ kenaci paccayena paccayoti vuttā.
Nor is it stated that defilements to be abandoned by insight (dassanenapahātabbā) are a condition for those to be abandoned by development (bhāvanāyapahātabbā) by any condition.
Và cũng không nói rằng các pháp Dassanena pahātabbā là duyên cho các pháp Bhāvanāya pahātabbā bằng bất kỳ duyên nào.
Ye hi dassanena pahātabbapaccayā kilesā, na te dassanato uddhaṃ pavattanti.
For those defilements that have defilements to be abandoned by insight as their condition, they do not persist beyond insight.
Thật vậy, những phiền não có duyên là Dassanena pahātabbā không tiếp tục hiện hữu sau Dassanā.
Dassanena pahātabbapaccayassapi pana uddhaccasahagatassa sahāyavekallamattameva dassanena kataṃ, na tassa koci bhāvo dassanena anuppattidhammataṃ āpāditoti tassa ekantabhāvanāyapahātabbatā vuttā.
But for the mind-state associated with restlessness (uddhaccasahagata) that also has defilements to be abandoned by insight as its condition, only the lack of associates is brought about by insight; no aspect of that mind-state is made to be of a nature that does not arise by insight. Therefore, its nature as exclusively to be abandoned by development is stated.
Tuy nhiên, đối với tâm sở phóng dật hợp với tâm, có duyên là Dassanena pahātabbā, chỉ sự thiếu bạn đồng hành được tạo ra bởi Dassanā, chứ không có bản chất nào của nó được Dassanā đưa đến trạng thái không khởi sinh. Vì vậy, trạng thái hoàn toàn Bhāvanāya pahātabbā của nó đã được nói đến.
Tasmā tassa tādisasseva sati sahāye vipākuppādanavacanaṃ, asati ca vipākānuppādanavacanaṃ na virujjhatīti.
Therefore, for such a state, the statement that it produces results when there are associates, and does not produce results when there are no associates, is not contradictory.
Do đó, việc nói rằng nó sinh ra quả khi có bạn đồng hành và không sinh ra quả khi không có bạn đồng hành thì không mâu thuẫn.
Tayidaṃ sabbaṃ tesaṃ ācariyānaṃ ahopurisikāmattanti apare.
Others, however, say that all this is merely a display of their teachers' prowess.
Những người khác nói: “Tất cả điều này chỉ là sự khoe khoang của các vị thầy đó mà thôi.”
Uddhaccasahagatassa ekantena bhāvanāya pahātabbattā.
Because the mind-state associated with restlessness (uddhaccasahagata) is exclusively to be abandoned by development.
Vì tâm sở phóng dật hợp với tâm hoàn toàn là pháp cần đoạn trừ bằng Bhāvanā.
Evañhi vuttaṃ bhagavatā ‘‘katame dhammā bhāvanāya pahātabbā?
For indeed, it was stated by the Blessed One: "Which phenomena are to be abandoned by development?
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Những pháp nào là Bhāvanāya pahātabbā (cần đoạn trừ bằng Tu tập)?
Uddhaccasahagato cittuppādo’’ti (dha. sa. 1406).
The mind-state associated with restlessness (uddhaccasahagato cittuppādo)."
Tâm sở phóng dật hợp với tâm.”
Yadi hi taṃ icchitaṃ siyā, yathā atītārammaṇattike ‘‘niyogā anāgatārammaṇā natthī’’ti (dha. sa. 1433) vatvā vibhajja vuttaṃ, evamidhāpi ‘‘niyogā bhāvanāya pahātabbā natthī’’ti vatvā ‘‘uddhaccasahagato siyā bhāvanāya pahātabbo, siyā na vattabbo’’ti vadeyya.
If that (interpretation of the teachers) were desired, then just as it is stated in the Atītārammaṇattika: "There are no phenomena that are necessarily future-objects" and then analyzed, similarly here (in the Dassana-triad), it would say: "There are no phenomena that are necessarily to be abandoned by development" and then state: "The mind-state associated with restlessness may be to be abandoned by development, or may be not to be spoken of."
Nếu điều đó được mong muốn, thì giống như trong bộ ba về đối tượng quá khứ (atītārammaṇattika), sau khi nói “không có đối tượng tương lai một cách nhất định” (Dhammasaṅgaṇī 1433) rồi phân tích, ở đây cũng vậy, sau khi nói “không có pháp cần đoạn trừ bằng Bhāvanā một cách nhất định,” thì sẽ nói “tâm sở phóng dật hợp với tâm có thể là Bhāvanāya pahātabba, có thể là không thể nói đến.”
Yā ca taṃ samatthentena ‘‘yadi vucceyyu’’ntiādinā yutti vuttā, sāpi ayutti.
And the reasoning given by those who try to justify it, starting with "If it were to be said...", is also not valid.
Và lý lẽ được đưa ra để chứng minh điều đó bằng cách nói “nếu được nói” v.v. cũng là một lý lẽ không hợp lệ.
Yasmā dassanena pahātabbārammaṇānaṃ rāgadiṭṭhivicikicchāuddhaccānaṃ dassanena pahātabbabhāvo eva icchitoti.
Because the nature of wrong view (diṭṭhi), doubt (vicikicchā), and restlessness (uddhacca), which have phenomena to be abandoned by insight as their objects, is desired to be exclusively 'to be abandoned by insight'.
Bởi vì trạng thái Dassanena pahātabbā của tham ái, tà kiến, hoài nghi và phóng dật—những pháp có đối tượng là Dassanena pahātabbā—chính là điều được mong muốn.
Yaṃ pana uddhaccaggahaṇena pāḷiyaṃ uddhaccasahagato cittuppādo vuttoti vatvā taṃ sādhetuṃ adhipatipaccayaniddese uddhaccassa anuddharaṇaṃ nibandhanaṃ vuttaṃ, tampi anibandhanaṃ paṭṭhāne sāvasesapāṭhadassanato.
Furthermore, the reason given to substantiate that "the mind-state associated with restlessness is stated in the Pāḷi by the term uddhacca," which is the non-inclusion of uddhacca in the exposition of the Predominance Condition, is also not a conclusive reason, because a text with a remainder (sāvasesapāṭha) is found in the Paṭṭhāna.
Tuy nhiên, việc nói rằng trong Pāḷi, tâm sở phóng dật hợp với tâm được nói đến bằng cách dùng từ “uddhacca” và để chứng minh điều đó, việc không đề cập đếnuddhacca trong phần trình bày về duyên quyền tối thượng được nói là một lý do, điều đó cũng không phải là lý do, vì trong Paṭṭhāna có đoạn văn còn sót lại.
Tathā hi ‘‘atīto dhammo paccuppannassa dhammassa, anāgato dhammo paccuppannassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.18.2) etesaṃ vibhaṅge cetopariyañāṇaggahaṇaṃ katvā ‘‘paccuppanno dhammo paccuppannassa dhammassā’’ti etassa vibhaṅge labbhamānampi na uddhaṭaṃ.
Thus, in the analysis of the statements "A past phenomenon is a condition for a present phenomenon, a future phenomenon is a condition for a present phenomenon by way of object condition (ārammaṇa-paccaya)," although the inclusion of the knowledge of penetration of others' minds (cetopariyañāṇa) is made, it is not extracted from the analysis of "A present phenomenon is a condition for a present phenomenon."
Thật vậy, trong phần phân tích của những câu này: “Pháp quá khứ là duyên cho pháp hiện tại, pháp vị lai là duyên cho pháp hiện tại bằng duyên đối tượng” (Paṭṭhāna 2.18.2), sau khi đề cập đến cetopariyañāṇa (tha tâm thông), ngay cả điều có thể tìm thấy trong phần phân tích của câu “pháp hiện tại là duyên cho pháp hiện tại” cũng không được nêu ra.
Bhāvanāya pahātabbassa vipākadānaṃ pati dassanena pahātabbassa sahāyabhāvūpagamanaṃ vicāretabbaṃ.
It should be considered whether that which is to be abandoned by mental development (bhāvanāya pahātabba) becomes an associate of that which is to be abandoned by insight (dassanena pahātabba) with regard to the yielding of results.
Nên xem xét việc pháp cần đoạn trừ bằng tu tập (bhāvanāya pahātabba) trở thành bạn đồng hành của pháp cần đoạn trừ bằng thấy biết (dassanena pahātabba) trong việc cho quả.
Kiṃ avijjādi viya dānasīlādīnaṃ uppattiyāyeva vipākadānasāmatthiyā ṭhānavasena dassanenapahātabbaṃ bhāvanāyapahātabbassa sahāyabhāvaṃ upagacchati, udāhu kilesā viya kammassa paṭisandhidānaṃ patīti?
Does that which is to be abandoned by insight become an associate of that which is to be abandoned by mental development, like ignorance (avijjā) etc., in the sense of enabling the giving of results merely by the arising of giving (dāna), morality (sīla), etc., or like defilements (kilesā) with respect to the giving of rebirth (paṭisandhidānaṃ pati) by kamma?
Phải chăng pháp cần đoạn trừ bằng thấy biết trở thành bạn đồng hành của pháp cần đoạn trừ bằng tu tập, theo cách mà vô minh (avijjā) v.v. chỉ trong sự phát sinh của bố thí, trì giới v.v. làm cho có khả năng cho quả, hay như các phiền não làm cho nghiệp có khả năng cho tái sanh?
Kiñcettha – yadi tāva purimo pakkho pahīnadassanappahātabbattā sekkhasantāne pavattino bhāvanāpahātabbassa kiriyabhāvo āpajjati pahīnāvijjātaṇhāmāne santāne pavattadānādi viya.
And in this regard: if the former alternative were taken, due to that which is to be abandoned by insight having been abandoned, the bhāvanāya pahātabba arising in the continuum of a Sekkha would become kamma-resultant (kiriyabhāva), just like giving, etc., occurring in a continuum where ignorance, craving, and conceit have been abandoned.
Và trong đó, nếu là vế trước, thì do là pháp cần đoạn trừ bằng thấy biết đã được đoạn trừ, nên pháp cần đoạn trừ bằng tu tập diễn tiến trong dòng tâm thức của bậc Hữu học sẽ trở thành hành động (kiriya), giống như bố thí v.v. diễn tiến trong dòng tâm thức của bậc đã đoạn trừ vô minh, ái, mạn.
Atha dutiyo, tassāpi dassanenapahātabbatā āpajjati apāyagamanīyasabhāvānativattanato, tasmā heṭṭhā vicāritanayeneva uddhaccasahagatassa vipākadānaṃ pati pāḷiyā, aṭṭhakathāya ca avirujjhanavasenettha atthavinicchayo veditabbo.
If the latter, then that too would be something to be abandoned by insight, as it does not transcend the nature of leading to the lower realms (apāya); therefore, the determination of meaning here should be understood in a way that does not contradict the Pāli text and the commentaries, concerning the giving of results of uddhaccasahagata, in the manner discussed previously.
Nếu là vế sau, thì pháp đó cũng sẽ trở thành pháp cần đoạn trừ bằng thấy biết, vì không vượt khỏi bản chất dẫn đến ác đạo. Do đó, ở đây, cần phải hiểu sự quyết định ý nghĩa theo cách đã được xem xét ở dưới, tức là không mâu thuẫn với Pāḷi và Chú giải về việc cho quả của tâm phóng dật.
Sāpīti uddhaccacetanāpi.
That also refers to the cetanā (volition) associated with agitation (uddhaccacetanāpi).
Sāpi có nghĩa là tâm sở phóng dật (uddhaccacetanā) cũng vậy.
Viññāṇassa paccayabhāveti sampuṇṇassa vipākaviññāṇassa paccayabhāve.
In being a condition for consciousness means in being a condition for the complete resultant consciousness (vipākaviññāṇa).
Viññāṇassa paccayabhāve có nghĩa là trong việc làm duyên cho thức quả đầy đủ (sampuṇṇa vipākaviññāṇa).
Yadi apanetabbā, kasmā ‘‘samavīsati cetanā’’ti vuttanti tassa kāraṇaṃ dassento āha ‘‘avijjāpaccayā pana sabbāpetā hontī’’ti.
If it should be excluded, why was it said, “There are twenty volitions (cetanā)”? Showing the reason for that, it is stated: “All these arise due to ignorance.”
Nếu cần loại bỏ, tại sao lại nói “hai mươi đồng sanh tâm sở” (samavīsati cetanā)? Để chỉ ra lý do đó, Chú giải nói: “Tất cả những điều này đều do duyên vô minh (avijjāpaccayā) mà có”.
Abhiññācetanāyapi paccayabhāvaṃ dasseti.
It also shows its (ignorance's) conditionality for the cetanā of supernormal knowledge (abhiññācetanā).
Điều này cũng chỉ ra việc nó làm duyên cho tâm sở thắng trí (abhiññācetana).
Yadi evaṃ abhiññācetanāya saha ekavīsatīti vattabbaṃ, na, tathā avacanassa vuttakāraṇattā.
If so, it should be said that there are twenty-one along with the cetanā of supernormal knowledge. No, this is because of the reason previously given for not stating it thus.
Nếu vậy, thì phải nói là hai mươi mốt (ekavīsati) cùng với tâm sở thắng trí, nhưng không phải vậy, vì lý do đã nêu là không nói như vậy.
Taṃ pana itarāvacanassāpi kāraṇanti samānarūpāya ekissā avacane yaṃ kāraṇaṃ apekkhitvā ekā na vuttā, tena kāraṇena vuttāyapi avattabbataṃ dasseti.
That reason for not mentioning the other (uddhacca) is also the reason for not mentioning (abhiññācetanā), even though it is of a similar nature. So, the reason why one (abhiññācetanā) was not mentioned, considering its similarity, also indicates that the mentioned one (uddhaccacetanā) should not be mentioned.
Và điều đó cũng là lý do cho việc không nói đến cái khác. Điều này chỉ ra rằng có một lý do để không nói đến một trong những cái có hình thái tương tự, và vì lý do đó, ngay cả khi đã nói đến, cũng không nên nói đến.
Ayaṃ tikoti kāyasaṅkhārattiko.
This triad refers to the triad of bodily formations (kāyasaṅkhāra).
Ayaṃ tiko là bộ ba thân hành (kāyasaṅkhāra).
Purimattikanti puññābhisaṅkhārattikaṃ.
Into the former triad refers to the triad of meritorious formations (puññābhisaṅkhāra).
Purimattikaṃ là bộ ba phước hành (puññābhisaṅkhāra).
Pavisatīti kathaṃ pavisati.
It enters: How does it enter?
Pavisati nghĩa là làm sao nó đi vào?
Puññābhisaṅkhāro hi aṭṭhakāmāvacaracetanāpabhedo kāyaduccaritato viramantassa siyā kāyasaṅkhāro, vacīduccaritato viramantassa siyā vacīsaṅkhāro, manodvāre pana uppannā terasapi cetanā puññābhisaṅkhāro ca hoti cittasaṅkhāro ca.
Indeed, meritorious formation (puññābhisaṅkhāra), which is a subdivision of the eight kāma-world cetanās, may be a bodily formation (kāyasaṅkhāra) for one abstaining from bodily misconduct, and a verbal formation (vacīsaṅkhāra) for one abstaining from verbal misconduct; and all thirteen cetanās arisen in the mind-door are both meritorious formation and mental formation (cittasaṅkhāra).
Thật vậy, phước hành (puññābhisaṅkhāra), vốn là sự phân loại của tám tâm sở dục giới thiện, có thể là thân hành (kāyasaṅkhāra) đối với người kiêng cữ thân ác hạnh, có thể là khẩu hành (vacīsaṅkhāra) đối với người kiêng cữ khẩu ác hạnh, và mười ba tâm sở phát sinh ở ý môn (manodvāra) đều là phước hành và ý hành (cittasaṅkhāra).
Apuññābhisaṅkhāropi kāyaduccaritavasena pavattiyaṃ siyā kāyasaṅkhāro, vacīduccaritavasena pavattiyaṃ siyā vacīsaṅkhāro, dve dvārāni muñcitvā manodvāre pavattiyaṃ siyā cittasaṅkhāro, āneñjābhisaṅkhāro cāti evaṃ dutiyattiko purimattikameva pavisati.
Unmeritorious formation (apuññābhisaṅkhāra) may also be a bodily formation when occurring by way of bodily misconduct, a verbal formation when occurring by way of verbal misconduct, and a mental formation when occurring at the mind-door, excluding the two doors; and imperturbable formation (āneñjābhisaṅkhāra) is indeed a mental formation. Thus, the second triad enters into the former triad.
Phi phước hành (apuññābhisaṅkhāra) cũng có thể là thân hành khi diễn tiến theo thân ác hạnh, có thể là khẩu hành khi diễn tiến theo khẩu ác hạnh, và có thể là ý hành khi diễn tiến ở ý môn, bỏ qua hai môn kia. Vô động hành (āneñjābhisaṅkhāra) cũng vậy, bộ ba thứ hai này đi vào bộ ba thứ nhất.
Tena vuttaṃ ‘‘atthato puññābhisaṅkhārādīnaṃyeva vasena avijjāya paccayabhāvo veditabbo’’ti.
Therefore, it is stated: “In essence, the conditionality of ignorance should be understood as being through meritorious formations etc.”
Vì vậy, đã nói: “Cần phải hiểu rằng vô minh làm duyên theo nghĩa của phước hành v.v.”.
593. Avijjābhāve bhāvatoti avijjāya atthibhāve saṅkhārānaṃ bhāvato.
593. By the existence of ignorance and the existence (of formations) means by the existence of formations when ignorance exists.
593. Avijjābhāve bhāvato nghĩa là do sự hiện hữu của các hành khi vô minh hiện hữu.
Na hi avijjāya asati kadāci saṅkhārā sambhavanti.
For indeed, when ignorance is absent, formations never arise.
Thật vậy, khi vô minh không có, các hành không bao giờ có thể phát sinh.
Idāni taṃ avijjāya bhāvaṃ dassento ‘‘aññāṇaṃ appahīnaṃ hotī’’ti āha.
Now, showing that existence of ignorance, it is stated: “Ignorance is not abandoned.”
Bây giờ, để chỉ ra sự hiện hữu của vô minh đó, Chú giải nói: “Vô tri không được đoạn trừ”.
Tena maggena anirodho idha avijjāya atthibhāvo, na dharamānatā evāti dasseti.
This shows that here, the existence of ignorance is its non-cessation by the path, and not merely its momentary presence.
Điều này chỉ ra rằng sự không diệt trừ bằng đạo (magga) ở đây là sự hiện hữu của vô minh, chứ không phải chỉ là sự tồn tại.
Svāyamattho heṭṭhā vibhāvitoyeva.
This meaning has been thoroughly explained before.
Ý nghĩa này đã được giải thích ở dưới.
‘‘Avijjāsaṅkhāta’’nti ca iminā ñāṇābhāvādiṃ nivatteti.
And by “called avijjā” it precludes the meaning of absence of knowledge etc.
Và với cụm từ “avijjāsaṅkhāta” (được gọi là vô minh), Chú giải phủ nhận ý nghĩa không có trí tuệ v.v.
Ayañhi a-kāro ‘‘ahetukā dhammā (dha. sa. dukamātikā 2) abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (cūḷava. 76) taṃyoganivattiyaṃ dissati.
Indeed, this prefix a- is seen in the sense of cessation of conjunction (taṃyoganivatti) in phrases like “ahetukā dhammā (dhamma without root causes)” and “abhikkhuko āvāso (a dwelling without bhikkhus)”.
Thật vậy, chữ a- này được thấy trong các trường hợp như “các pháp vô nhân” (ahetukā dhammā) và “chỗ ở không có tỳ khưu” (abhikkhuko āvāso), biểu thị sự phủ nhận sự liên kết đó.
Abhāvo hettha dīpito.
Here, non-existence (abhāva) is indicated.
Ở đây, sự không hiện hữu được chỉ rõ.
‘‘Appaccayā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 7) taṃsambandhitānivattiyaṃ.
In “appaccayā dhammā (dhamma without conditions)”, it is in the sense of cessation of relatedness (taṃsambandhitānivatti).
Trong “các pháp vô duyên” (appaccayā dhammā), biểu thị sự phủ nhận sự liên hệ đó.
Paccayuppannañhi paccayasambandhīti appaccayuppannattāti taṃsambandhitā ettha jotīyati.
For that which is conditionally arisen is related to a condition; hence, by its not being conditionally arisen, non-relatedness to that (condition) is here signified.
Thật vậy, cái được duyên sanh là cái có liên hệ với duyên. Do đó, ở đây, sự không có liên hệ đó được chỉ rõ bởi vì nó không phải là cái được duyên sanh.
‘‘Anidassanā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 9) taṃsabhāvanivattiyaṃ.
In “anidassanā dhammā (dhamma that cannot be shown)”, it is in the sense of cessation of that nature (taṃsabhāvanivatti).
Trong “các pháp không thể thấy” (anidassanā dhammā), biểu thị sự phủ nhận bản chất đó.
Nidassanañhi daṭṭhabbatā.
For nidassana means that which is to be seen.
Thật vậy, nidassana là sự có thể thấy được.
Atha cakkhuviññāṇaṃ nidassanaṃ na passatīti taggahetabbatānivattiyaṃ.
Or, if eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) is nidassana, it does not see; thus, it is in the sense of cessation of being graspable by it.
Nếu thức nhãn không thấy cái có thể thấy, thì đó là sự phủ nhận khả năng nắm bắt của nó.
Tathā ‘‘anāsavā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 15).
Similarly, in “anāsavā dhammā (dhamma withoutāsavas)”.
Cũng vậy, trong “các pháp vô lậu” (anāsavā dhammā).
‘‘Appaṭighā dhammā (dha. sa. dukamātikā 10), anārammaṇā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 55) taṃkiccanivattiyaṃ.
In “appaṭighā dhammā (dhamma without impact), anārammaṇā dhammā (dhamma without an object)”, it is in the sense of cessation of that function (taṃkiccanivatti).
Trong “các pháp không có sự đối kháng” (appaṭighā dhammā) và “các pháp không có đối tượng” (anārammaṇā dhammā), biểu thị sự phủ nhận chức năng đó.
‘‘Arūpino dhammā (dha. sa. tikamātikā 11), acetasikā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 57) tabbhāvanivattiyaṃ.
In “arūpino dhammā (formless dhamma), acetasikā dhammā (dhamma not mental concomitants)”, it is in the sense of cessation of that state (tabbhāvanivatti).
Trong “các pháp vô sắc” (arūpino dhammā) và “các pháp không phải tâm sở” (acetasikā dhammā), biểu thị sự phủ nhận bản chất đó.
Tadaññathā hi ettha pakāsīyati.
For here, difference from that is expressed.
Thật vậy, ở đây, một bản chất khác được công bố.
‘‘Amanusso’’ti (dī. ni. 2.321) tabbhāvamattanivattiyaṃ.
In “amanusso (not a human)”, it is in the sense of cessation of that mere state (tabbhāvamattanivatti).
Trong “không phải người” (amanusso), biểu thị sự phủ nhận chỉ bản chất đó.
Manussattamattaṃ natthi, aññaṃ samānanti sadisatā hettha sūcīyati.
Here, it implies similarity, that mere humanity does not exist, but other things are similar.
Ở đây, điều này chỉ ra sự tương đồng, rằng chỉ có bản chất con người là không có, còn mọi thứ khác đều tương tự.
‘‘Assamaṇo samaṇapaṭiñño (a. ni. 3.13, 27; pu. pa. 91, 124), aputto’’ti tathā sambhāvanīyaguṇanivattiyaṃ.
In “assamaṇo samaṇapaṭiñño (one who is not a recluse but claims to be a recluse), aputto (one without a son)”, it is in the sense of cessation of that praiseworthy quality (tathā sambhāvanīyaguṇanivatti).
Trong “kẻ tự xưng là Sa-môn nhưng không phải Sa-môn” (assamaṇo samaṇapaṭiñño) và “không có con” (aputto), biểu thị sự phủ nhận phẩm chất đáng được xem xét như vậy.
Garahā hi ettha ñāyati.
Here, reproach (garahā) is understood.
Ở đây, sự khiển trách được hiểu.
‘‘Kacci bhoto anāmayaṃ (jā. 1.15.146; 2.20.129), anudarā kaññā’’ti tadanappabhāvanivattiyaṃ.
In “Kacci bhoto anāmayaṃ (Is your health good, sir?), anudarā kaññā (a maiden with a slender belly)”, it is in the sense of cessation of that abundance (tadanappabhāvanivatti).
Trong “Ngài có khỏe không?” (kacci bhoto anāmayaṃ) và “cô gái không có bụng to” (anudarā kaññā), biểu thị sự phủ nhận sự to lớn của bệnh tật và bụng.
‘‘Anuppannā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 17) taṃsadisabhāvanivattiyaṃ.
In “anuppannā dhammā (dhamma not yet arisen)”, it is in the sense of cessation of similarity to that (taṃsadisabhāvanivatti).
Trong “các pháp chưa sanh” (anuppannā dhammā), biểu thị sự phủ nhận bản chất tương tự đó.
Atītānañhi uppannapubbattā, uppādidhammānañca paccayekadesanibbattiyā āraddhuppādabhāvā, kālavinimuttassa ca vijjamānattā uppannānukūlatā, pageva paccuppannānanti tabbidhurabhāvo ettha viññāyati.
For, past dhammas have arisen previously, dhammas prone to arising (uppādidhammā) have their arising initiated by the completion of a part of their conditions, and the timeless (Nibbāna) exists; thus, there is an अनुकूलता (anukūlatā) to arisen dhammas, let alone present dhammas. Therefore, the state of being devoid of that (similarity) is here understood.
Thật vậy, các pháp quá khứ đã từng sanh, các pháp sẽ sanh thì sự sanh đã bắt đầu do sự hoàn thành một phần của duyên, và Nibbāna, vốn vượt thời gian, là hiện hữu, nên có sự tương thích với cái đã sanh. Huống chi các pháp hiện tại. Ở đây, sự khác biệt với các pháp đó được hiểu.
‘‘Asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 11) tadapariyosānanivattiyaṃ.
In “asekkhā dhammā (dhamma of one beyond training)”, it is in the sense of cessation of that incompleteness (tadapariyosānanivatti).
Trong “các pháp vô học” (asekkhā dhammā), biểu thị sự phủ nhận sự chưa hoàn tất đó.
Tanniṭṭhānañhettha pakāsīyati.
Here, the completion of that (training) is expressed.
Ở đây, sự hoàn tất của sự tu tập được công bố.
Imesaṃ pana atthānaṃ asambhavato pārisesena yathā kusalapaṭipakkhā dhammā akusalā, evaṃ vijjāpaṭipakkhā avijjāti katvā ñāṇapaṭipakkho dhammo aññāṇanti veditabbaṃ.
Since these meanings are not applicable, by elimination (pārisesena), it should be understood that just as unwholesome (akusala) dhammas are the opposite of wholesome (kusala), so ignorance (avijjā) is the opposite of knowledge (vijjā), and a dhamma opposite to knowledge is unknowing (aññāṇa).
Tuy nhiên, do sự không thể có các ý nghĩa này, nên bằng cách suy luận (pārisesena), cần phải hiểu rằng giống như các pháp bất thiện là đối nghịch với thiện, thì vô minh là đối nghịch với minh, và vô tri là pháp đối nghịch với trí tuệ.
Sukhasaññāya gahetvā dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhatāhi viññūhi dukkhantveva gahetabbaṃ saṃsāradukkhaṃ sukhanti saññāya abhinivisitvā, etena tattha taṇhāpavattiṃ dasseti.
Having grasped with the perception of happiness means clinging firmly to saṃsāra-suffering, which is to be understood by the discerning as merely suffering due to its nature of suffering-as-pain, suffering-as-change, and suffering-as-conditionedness, as being happiness. By this, it shows the arising of craving (taṇhā) therein.
Sukhasaññāya gahetvā nghĩa là do nhận thức về lạc, tức là bám víu vào nhận thức rằng khổ của luân hồi, vốn được người trí tuệ nhận là khổ do khổ khổ, hoại khổ và hành khổ, là lạc. Với điều này, Chú giải chỉ ra sự diễn tiến của ái ở đó.
Ārabhatīti nibbatteti.
Undertakes means produces.
Ārabhati nghĩa là tạo ra.
Taṇhāparikkhāreti taṇhāya ‘‘sukhaṃ subha’’ntiādinā saṅkhate parikkhate, alaṅkateti attho.
In the embellishments of craving means adorned and embellished by craving, with thoughts like “it is pleasant, it is beautiful.”
Taṇhāparikkhāre nghĩa là được ái “tạo tác” (saṅkhata), “trang hoàng” (parikkhata) bằng cách nói “lạc, tịnh” v.v. Đó là ý nghĩa của việc được trang sức.
Taṇhā hi dukkhassa samudayoti ajānanto bālo ‘‘aho vatāhaṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā khattiyamahāsālānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya’’ntiādinā (ma. ni. 1.442) paritassanto kāyasaṅkhāre parikkharoti.
Indeed, the foolish one, not knowing that craving is the origin of suffering, yearns, saying, “Oh, if only after the dissolution of the body, after death, I may be reborn into the companionship of noble khattiyas!” and so on, and thereby prepares the formations of existence (saṅkhāre parikkharoti).
Thật vậy, kẻ ngu si không biết ái là nguyên nhân của khổ, nên khao khát “mong sao sau khi thân hoại mạng chung, ta được tái sanh làm bạn với các dòng vua chúa đại phú” v.v., và do đó tạo tác các hành thân.
Taṇhāparikkhāreti vā taṇhāya parivārabhūte.
Or in the embellishments of craving means being surrounded by craving.
Hoặc taṇhāparikkhāre nghĩa là những thứ thuộc về tùy tùng của ái.
Taṇhāvatthuṃ hi cakkhādiṃ, rūpādiñca abhisaṅkharitvā taṃsamaṅgīnaṃ dentā saṅkharā taṇhāya upanentā tassā parivārā viya hontīti.
For formations, by preparing the objects of craving such as the eye and visible forms, and by giving them to those endowed with craving, become like attendants of craving.
Thật vậy, các hành (saṅkhāra) sau khi tạo tác các đối tượng của ái như mắt v.v. và sắc v.v., rồi dâng chúng cho những người đầy đủ ái, thì giống như những tùy tùng của ái.
Gativisese brahmalokādike.
In a special destiny means in the Brahma-world etc.
Gativisese là các cảnh giới đặc biệt như cõi Phạm thiên v.v.
Anekasatapasubaddhabhiṃsano vājapeyyādiko yañño.
The sacrifice (yañño) like the Vājapeyya and others, which is dreadful due to having countless animals bound to it.
Yañño là lễ tế Vajapeyya v.v. đáng sợ hãi với hàng trăm con vật bị trói.
Amaraṇatthāti gahitā dukkarakiriyā amaratapo.
The difficult practice undertaken with the intention of not dying is immortality-asceticism (amaratapo).
Amaratapo là sự thực hành khó khăn được thực hiện với ý định không chết.
Amaro vā devo vā bhaveyyaṃ, devaññataro vāti pavattitā vatacariyā amaratapo.
Or the ascetic practice (vatacariyā) undertaken with the wish, “May I become immortal, or a deity, or some other deity,” is amaratapo.
Hoặc amaratapo là sự thực hành giới luật được thực hiện với ước muốn “mong ta được làm một vị trời bất tử hoặc một vị trời nào đó”.
Dukkhattā vā maro mārako tapo amaratapo.
Or, due to its painfulness, the ascetic practice that kills is amaratapo.
Hoặc amaratapo là sự khổ hạnh (tapo) gây chết chóc (maro) do bản chất khổ (dukkhā).
Diṭṭhe adiṭṭhasaddo viya mare amarasaddo daṭṭhabbo.
The word 'amara' should be understood in the sense of 'mara' (mortal), just as 'adiṭṭha' (unseen) is understood in the sense of 'diṭṭha' (seen).
Cần hiểu rằng từ amara (bất tử) ở đây được dùng cho mare (chết chóc) giống như từ adiṭṭha (không thấy) được dùng cho diṭṭha (thấy).
Jātiādipapātadukkhajananato maruppapātasadisatā puññābhisaṅkhārassa vuttā.
The meritorious formation (puññābhisaṅkhāra) is said to be like jumping from a precipice of mortality (maruppapāta), because it produces the suffering of falling into the precipices of birth etc.
Phước hành (puññābhisaṅkhāra) được ví như sự rơi xuống vực thẳm của cái chết (maruppapāta) vì nó tạo ra khổ đau của sự rơi xuống vực thẳm như sanh v.v.
‘‘Mahāpariḷāhajanika’’nti iminā anudahanaṭṭhena tiṇukkāsadisataṃ puññaphalassa dasseti.
By this term “causes great suffering”, it shows the similarity of wholesome kamma's result to a grass torch, due to its nature of continuously burning.
Với từ “Mahāpariḷāhajanika” (gây ra sự thiêu đốt lớn), điều này cho thấy quả của phước báu giống như một bó đuốc cỏ, do bản chất của sự cháy liên tục.
Appassādatañcāti ca-saddena adhikuṭṭanavinivijjhanaaṅgapaccaṅgapalibhañjanādiṃ saṅgaṇhāti.
The term “and little enjoyment” by the word "ca" includes being chopped on a cutting block, being pierced by spears and spikes, the breaking and shattering of limbs, and so on.
Và từ Appassādatañcā (ít vị ngọt), bằng từ ca (và), nó bao gồm việc bị chặt trên thớt, bị đâm xuyên bằng giáo và cọc, sự gãy vỡ của các chi, v.v.
Tappaccayanti tassa vipariṇāmadukkhasabhāvassa sugatiphalassa paccayabhūtaṃ.
“Its condition” means that which is a condition for the result of a happy destination, which by nature is suffering due to change.
Tappaccaya (nhân của điều đó) là nhân của quả thiện thú (sugati), vốn có bản chất khổ đau do sự biến đổi (vipariṇāma-dukkha).
Ramaṇīyabhāvena ca assādabhāvena ca gayhamānaṃ puññaphalaṃ dīpasikhāmadhulittasatthadhārāsadisaṃ.
The result of wholesome kamma, when taken as delightful and enjoyable, is compared to a lamp flame or a blade smeared with honey.
Quả của phước báu, được chấp nhận vì tính chất đáng yêu và tính chất thú vị của nó, giống như ngọn đèn dầu hoặc lưỡi dao tẩm mật.
Tadattho ca puññābhisaṅkhāro taṃnipātalehanasadiso vutto.
And the wholesome mental formation (puññābhisaṅkhāra) that has that result as its purpose is said to be like falling into that lamp flame or licking that blade.
Và hành (saṅkhāra) tạo phước (puññābhisaṅkhāra) có mục đích đó được nói là giống như việc rơi vào ngọn đèn dầu hay liếm lưỡi dao đó.
‘‘Sukho imissā paribbājikāya taruṇāya mudukāya lomasāya bāhāya samphasso’’tiādinā (ma. ni. 1.469) sukhasaññāya asubhabhāvassa asallakkhaṇeneva ekaccakāmaparibhogoti bālo viya gūthakīḷanaṃ, kilesābhibhūtatāya kodhāratiabhibhūto asavaso maritukāmo viya visakhādanaṃ sampati kiriyākhaṇe, āyatiṃ phalakkhaṇe ca jigucchanīyaṃ, dukkhañca apuññābhisaṅkhāraṃ ārabhati.
“Sweet is the touch of this young, soft, hairy arm,” and so on – a certain indulgence in sensual pleasures, by not discerning the unlovely nature due to the perception of pleasure, is like a foolish person playing with excrement; and an unwholesome mental formation (apuññābhisaṅkhāra), being despicable and painful, is initiated by being overcome by defilements, like one desiring to die, overcome by anger and displeasure, without control, consuming poison at the moment of action and at the moment of its future result.
“Sự tiếp xúc với cánh tay mềm mại, non tơ, có lông của vị du sĩ trẻ này thật dễ chịu” – bằng cách này, do không nhận ra bản chất bất tịnh (asubha) của sự vật với tưởng lạc (sukha-saññā), việc hưởng thụ một số dục lạc giống như đứa trẻ chơi với phân; do bị phiền não chi phối, bị sự giận dữ và bất mãn chi phối, không làm chủ được bản thân, giống như người muốn chết ăn thuốc độc, điều này gây ra sự ghê tởm và khổ đau trong khoảnh khắc hành động hiện tại và trong khoảnh khắc quả vị trong tương lai, tức là tạo ra phi phước hành (apuññābhisaṅkhāra).
Lobhasahagatassa vā gūthakīḷanasadisatā, dosasahagatassa visakhādanasadisatā yojetabbā.
The similarity to playing with excrement should be applied to that accompanied by greed, and the similarity to consuming poison to that accompanied by hatred.
Sự tương đồng với việc chơi phân nên được áp dụng cho ác nghiệp do tham (lobha-sahagata), và sự tương đồng với việc ăn thuốc độc nên được áp dụng cho ác nghiệp do sân (dosa-sahagata).
Sabhayassāpi pisācanagarassa kāmaguṇasamiddhiyā sukhavipallāsahetubhāvo viya āruppavipākānaṃ nirantaratāya, anupalakkhiyamānauppādavayānaṃ dīghasantānatāya agayhamānavipariṇāmānaṃ saṅkhāravipariṇāmadukkhabhūtānampi niccādivipallāsahetubhāvoti, tesaṃ pisācanagarasadisatā, tadabhimukhagamanasadisatā ca āneñjābhisaṅkhārassa yojetabbā.
Even though the city of ogres is fearful, due to the abundance of sensual pleasures, it becomes a cause of distorted pleasure, just as the results of the formless realms (āruppavipāka), due to their uninterrupted nature, their long continuum where arising and passing away are unperceived, and their impermanence is unknowable, are indeed suffering due to the impermanence of formations, yet they become a cause of distorted perceptions such as permanence; hence, their similarity to the city of ogres, and the similarity of the imperturbable mental formation (āneñjābhisaṅkhāra) to approaching that city, should be applied.
Giống như một thành phố ma quỷ đáng sợ nhưng lại là nguyên nhân của sự lầm lạc về hạnh phúc do sự phong phú của các dục lạc, các quả vô sắc giới (āruppa-vipāka) cũng vậy, do sự liên tục không ngừng, sự sinh diệt không được nhận biết, và sự biến đổi không thể nắm bắt của chúng, dù chúng là khổ đau của hành (saṅkhāra-dukkha) và khổ đau của sự biến đổi (vipariṇāma-dukkha), nhưng lại là nguyên nhân của sự lầm lạc về thường hằng (nicca) và các thứ khác; do đó, sự tương đồng của chúng với thành phố ma quỷ, và sự tương đồng của việc tiến về phía chúng, nên được áp dụng cho bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra).
594. Tāvāti vattabbantarāpekkho nipāto, tena ‘‘avijjā saṅkhārānaṃ paccayo’’ti idaṃ tāva siddhaṃ, idaṃ pana aparaṃ vattabbanti dasseti.
594. Tāvā is a particle referring to another statement that needs to be made. By this, it shows that "ignorance is a condition for formations" is indeed established, but this other matter should be stated.
594. Tāva là một giới từ biểu thị sự mong đợi một điều khác sẽ được nói. Nó cho thấy rằng “vô minh là nhân của các hành” là điều đã được thiết lập, nhưng còn một điều khác cần phải nói.
‘‘Idaṃ pana vattabba’’nti yamatthaṃ sandhāya vuttaṃ, taṃ dassetuṃ paccayadhammā nāma yesaṃ paccayā honti, yathā vā paccayā honti, tadubhayesaṃ bahubhāvato anekadhāva paccayā hontīti avijjāyapi taṃ āsaṅkanto pucchi ‘‘katamesaṃ saṅkhārānaṃ kathaṃ paccayo hotī’’ti, puññābhisaṅkhārādayo bahū saṅkhārā vuttā.
To show the meaning intended by the statement "but this should be stated," a question was asked by one who was apprehensive about ignorance in the same way, namely, “for which formations, and how, is it a condition?” because the various formations such as wholesome mental formations (puññābhisaṅkhārā) were said to be numerous.
Để chỉ ra ý nghĩa của câu “điều này cần phải nói”, Ngài đã hỏi “katamesaṃ saṅkhārānaṃ kathaṃ paccayo hotī” (vô minh là nhân của những hành nào và bằng cách nào?), vì các pháp nhân (paccaya-dhamma) là nhân của nhiều pháp quả (paccayuppanna-dhamma) và bằng nhiều cách khác nhau. Nhiều hành như phước hành (puññābhisaṅkhāra) đã được đề cập.
Avijjā ca tesaṃ paccayo hoti, na sabbesaṃ ekadhāva hoti, tasmā imesaṃ saṅkhārānaṃ evaṃ paccayo hotīti idaṃ vattabbanti attho.
And ignorance is a condition for them, but not for all in the same way. Therefore, the meaning is that it should be stated, "Ignorance is a condition for these formations in this way."
Vô minh là nhân của chúng, nhưng không phải là nhân của tất cả theo cùng một cách. Do đó, ý nghĩa là điều này cần phải nói: vô minh là nhân của những hành này theo cách này.
Tatrāti tasmiṃ paccayabhāve.
Tatrā means in that state of conditionality.
Tatrā (trong đó) có nghĩa là trong trạng thái nhân quả đó.
Yadipi ‘‘katamesaṃ saṅkhārāna’’ntiādinā asādhāraṇato pucchā āraddhā, ekadesena pana samudāyopalakkhaṇametanti dvādasannaṃ paṭiccasamuppādaṅgānaṃ yathāsakaṃ paccayuppannānaṃ paccayabhāvo vattabboti taṃ dassetuṃ, avijjāya vā paccayabhāve pucchite tappasaṅgena sabbesampi paccayadhammānaṃ paccayabhāvaṃ visajjetukāmo paccaye tāva pāḷinayeneva dassetuṃ ‘‘bhagavatā hī’’tiādi āraddhaṃ.
Although the question was initiated as specific, "for which formations," etc., this is a designation of the whole by a part; therefore, to show that the conditionality of the twelve factors of Dependent Origination (paṭiccasamuppādaṅga) for their respective conditioned phenomena (paccayuppanna) should be stated, or, when the conditionality of ignorance is questioned, in order to explain the conditionality of all conditioning phenomena (paccayadhamma) in connection with that, the passage beginning with ‘‘Indeed by the Blessed One’’ is introduced to first demonstrate the conditions according to the Pāḷi method.
Mặc dù câu hỏi “katamesaṃ saṅkhārānaṃ” (những hành nào) được bắt đầu một cách không phổ biến, nhưng đây là sự chỉ định toàn bộ thông qua một phần. Do đó, cần phải nói về trạng thái nhân quả của mười hai chi duyên khởi (paṭiccasamuppādaṅga) đối với các pháp quả tương ứng của chúng. Hoặc, khi được hỏi về trạng thái nhân quả của vô minh, để giải thích trạng thái nhân quả của tất cả các pháp nhân một cách liên quan, đoạn kinh “bhagavatā hī” (vì Đức Thế Tôn) và tiếp theo đó đã được bắt đầu để trình bày các nhân theo phương pháp của Pāli.
Tattha ca bhagavatā catuvīsati paccayā vuttāti sambandho.
And in that passage, the connection is that the Blessed One stated twenty-four conditions.
Và trong đó, có sự liên kết rằng Đức Thế Tôn đã nói về hai mươi bốn nhân.
Tesaṃ vasena avijjādīnaṃ paccayabhāvo veditabboti adhippāyo.
The intention is that the conditionality of ignorance and the others should be understood in terms of these.
Ý nghĩa là trạng thái nhân quả của vô minh và các pháp khác nên được hiểu theo các nhân đó.
‘‘Hetu ca so paccayo cā’’ti iminā vacanena hetuno, adhipatipaccayādibhūtassa ca gahaṇaṃ siyāti taṃ nivārento āha ‘‘hetu hutvā paccayo’’ti.
“He is also a root-condition, and a condition” – by this statement, there might be an apprehension of taking both the root-condition (hetu) and that which is a dominant condition (adhipatipaccaya), and so on, as general causes; therefore, preventing that, he says ‘‘a condition by being a root-condition.’’
Với câu nói “Đó là nhân (hetu) và cũng là duyên (paccaya)”, có thể hiểu rằng nó bao gồm cả nhân (hetu) và nhân là adhipati-paccaya (duyên tăng thượng) và các loại duyên khác. Để ngăn chặn sự hiểu lầm đó, Ngài nói “hetu hutvā paccayo” (là nhân rồi làm duyên).
Evampi so eva doso āpajjatīti puna āha ‘‘hetubhāvena paccayoti vuttaṃ hotī’’ti.
Even so, that same fault arises, so he says again ‘‘it means that it is said to be a condition in the state of a root-condition.’’
Ngay cả như vậy, lỗi tương tự vẫn xảy ra. Vì vậy, Ngài lại nói “hetubhāvena paccayoti vuttaṃ hotī” (có nghĩa là được gọi là duyên theo khía cạnh là nhân).
Tena na idha hetusaddena dhammaggahaṇaṃ kataṃ, atha kho dhammassa sattiviseso gahitoti dasseti.
By this, it shows that here the word 'hetu' does not refer to the phenomenon itself, but rather a specific power of the phenomenon is taken.
Điều này cho thấy rằng ở đây, từ "hetu" không được dùng để chỉ pháp (dhamma), mà là để chỉ một năng lực đặc biệt của pháp.
Tassa hi paccayasaddassa ca samānādhikaraṇataṃ sandhāya ‘‘hetu ca so paccayo ca, hetu hutvā paccayo’’ti ca vuttaṃ.
Indeed, with reference to the coreference of the word 'hetu' and the word 'paccaya', it is stated as "He is also a root-condition, and a condition," and "a condition by being a root-condition."
Thật vậy, để chỉ sự đồng nhất ngữ pháp (samānādhikaraṇatā) giữa từ "hetu" và từ "paccaya", câu "hetu ca so paccayo ca" (đó là nhân và cũng là duyên) và "hetu hutvā paccayo" (là nhân rồi làm duyên) đã được nói.
Evañca katvā parato pāḷiyaṃ ‘‘hetū hetu…pe… hetupaccayena paccayo’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.1) tena tena hetubhāvādiupakārena tassa tassa dhammassa upakārakattaṃ vuttaṃ.
And having done so, further on in the Pāḷi, it is stated that each phenomenon acts as a benefactor through that specific mode of being a root-condition, and so on, as in “roots are root-conditions…by way of root-condition, they are conditions.”
Và khi đã làm như vậy, sau đó trong Pāli, câu “hetū hetu…pe… hetupaccayena paccayo” (nhân là nhân…v.v… là duyên bằng nhân duyên) và tiếp theo đó đã nói về sự trợ giúp của pháp này đối với pháp kia bằng các cách trợ giúp như trạng thái nhân (hetubhāva) đó.
Abhidhammaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘yo hi dhammo yaṃ dhammaṃ appaccakkhāya tiṭṭhati vā uppajjati vā, so tassa paccayo’’ti (paṭṭhā. aṭṭha. paccayuddesavaṇṇanā), ‘‘mūlaṭṭhena upakārako dhammo hetupaccayo’’ti (paṭṭhā. aṭṭha. paccayuddesavaṇṇanā) ca evamādinā dhammapaṭṭhānaniddesena dhammato aññā dhammasatti nāma natthīti dhammeheva dhammasattivibhāvanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
However, in the Abhidhamma commentary, it is seen that "Whatever phenomenon, without obstructing another phenomenon, stands or arises, it is a condition for that" and "The phenomenon that is beneficial in the sense of a root is a root-condition"—by such an explanation of the arrangement of phenomena, there is no such thing as a power of a phenomenon other than the phenomenon itself, and thus the differentiation of the power of phenomena is made through the phenomena themselves.
Tuy nhiên, trong Abhidhammaṭṭhakathā, đã nói rằng “Pháp nào không bị pháp nào che khuất mà tồn tại hoặc sinh khởi, pháp đó là duyên của pháp kia” và “Pháp nào trợ giúp bằng bản chất gốc, pháp đó là hetupaccayo” (duyên nhân). Bằng cách trình bày các pháp theo cách này, có thể thấy rằng không có năng lực pháp (dhamma-satti) nào khác ngoài chính pháp, và năng lực pháp được giải thích bằng chính các pháp.
Idhāpi vā ‘‘hetu ca so paccayo cā’’ti dhammeneva dhammasattiṃ dasseti.
Or even here, by "He is also a root-condition, and a condition," the power of phenomena is shown by the phenomena themselves.
Ở đây cũng vậy, câu “hetu ca so paccayo cā” (đó là nhân và cũng là duyên) chỉ ra năng lực pháp bằng chính các pháp.
Na hi ‘‘hetupaccayo’’tiādiko uddeso kusalādiuddeso viya dhammappadhāno, atha kho dhammānaṃ upakārakabhāvappadhānoti.
For the statement beginning “root-condition” is not primarily concerned with phenomena, like the statement regarding wholesome states, etc., but rather it is primarily concerned with the beneficial nature of phenomena.
Thật vậy, sự trình bày như “hetupaccayo” (nhân duyên) và các loại khác không phải là chủ yếu về pháp (dhamma-ppadhāna) như sự trình bày về thiện (kusala) và các loại khác, mà là chủ yếu về trạng thái trợ giúp của các pháp.
595. Vacanāvayavoti sādhanāvayavaṃ sandhāyāha.
595. Vacanāvayavo means an auxiliary of proof, referring to a component of demonstration.
595. Vacanāvayavo (thành phần của lời nói) được nói đến để chỉ thành phần của sự chứng minh (sādhanāvayava).
Vacanasabhāvañhi sādhanaṃ paresaṃ aviditatthañāpanato loke sādhananti pākaṭaṃ paññātaṃ.
Indeed, proof, being verbal in nature, is well-known and recognized in the world as "proof" because it makes known what is unknown to others.
Thật vậy, sự chứng minh, vốn có bản chất là lời nói, được biết đến rộng rãi trong thế gian là sự chứng minh vì nó làm cho người khác biết được điều chưa biết.
Tathā hi naṃ avayavalakkhaṇaṃ, vacanasabhāvañca sādhanaṃ, avayavapakkhādīni vacanāni sādhananti ca ñāyavādino vadanti.
Thus, logicians say that this is characterized by its components, and a proof is verbal in nature; and that words like proposition, reason (pakṣa), and so on, are proofs.
Vì vậy, những người theo thuyết logic (ñāyavādino) nói rằng sự chứng minh là một thành phần có đặc tính của một phần và có bản chất là lời nói, và các lời nói như phần của luận đề (pakkhādi) là sự chứng minh.
Paṭiññā, hetūtiādīsūti paṭiññā, hetu, udāharaṇa, upanaya, nigamanāni.
In cases such as ‘proposition, reason’ and so on, it refers to proposition (paṭiññā), reason (hetu), example (udāharaṇa), application (upanaya), and conclusion (nigamana).
Paṭiññā, hetūtiādīsū (trong các trường hợp như luận đề, lý do, v.v.) là luận đề (paṭiññā), lý do (hetu), ví dụ (udāharaṇa), ứng dụng (upanaya), và kết luận (nigamana).
Udāharaṇasādhammiyā sādhyasādhanaṃ hetu.
A reason is that which establishes the predicate by virtue of its similarity to the example.
Hetu (lý do) là điều chứng minh luận đề (sādhya) bằng sự tương đồng với ví dụ (udāharaṇa-sādhammiyā).
Virūpo hetūti ca evamādīsu kāraṇaṃ yaṃ kiñci kāraṇalakkhaṇaṃ, sampāpakalakkhaṇampi vā.
And in phrases such as "a dissimilar reason," "reason" means any cause that has the characteristic of being a cause, or that has the characteristic of being a bringer-about.
Trong các trường hợp như "lý do không phù hợp" (virūpo hetūti), lý do là bất cứ điều gì có đặc tính của nguyên nhân (kāraṇa-lakkhaṇa), hoặc có đặc tính của sự thành tựu (sampāpaka-lakkhaṇa).
Ādi-saddena tassāpi saṅgahetabbatāya, ñāpakalakkhaṇaṃ pana vacanāvayavaggahaṇena gahitaṃ.
By the word "ādi", that too should be included, while the characteristic of being a revealer (ñāpaka) is already included by taking 'verbal component' (vacanāvayava).
Bằng từ ādi (v.v.), điều đó cũng nên được bao gồm. Tuy nhiên, đặc tính của sự nhận biết (ñāpaka-lakkhaṇa) đã được bao gồm bằng cách dùng từ "vacanāvayavaggahaṇena" (sự nắm giữ thành phần của lời nói).
Kāmaṃ mūlampi kāraṇalakkhaṇaṃ kāraṇameva, kāraṇanti panettha paccayahetu gahito.
Although a root (mūla) is also a cause (kāraṇa) by its characteristic of being a cause, here, the word "kāraṇa" refers to a general causal condition (paccayahetu).
Mặc dù gốc (mūla) cũng là một nguyên nhân (kāraṇa) có đặc tính của nguyên nhân, nhưng ở đây, từ "kāraṇa" (nguyên nhân) được dùng để chỉ nhân duyên (paccaya-hetu).
Mūlanti hetuhetūti kāraṇavisesavisayattā mūlassa visuṃ gahaṇaṃ.
The separate mention of "root" is because it refers to a specific type of cause, namely the fundamental root (hetuhetu).
Từ "mūla" (gốc) được dùng riêng vì nó liên quan đến một loại nguyên nhân đặc biệt, tức là nhân của nhân (hetu-hetu).
Etīti etassa atthavacanaṃ vattatīti, tañca uppattiṭṭhitīnaṃ sādhāraṇavacanaṃ.
Etī is a word explaining the meaning of 'vattati' (occurs or exists), and that refers to both arising and persisting.
Etī (đi đến) là lời giải thích ý nghĩa của từ "vattatī" (xảy ra), và đó là một từ chung cho sự sinh khởi (uppatti) và sự tồn tại (ṭhiti).
Tenevāha ‘‘tiṭṭhati vā uppajjati vā’’ti.
That is why he says ‘‘stands or arises.’’
Chính vì vậy mà Ngài nói “tiṭṭhati vā uppajjati vā” (tồn tại hoặc sinh khởi).
Ekacco hi paccayo ṭhitiyā eva upakārako hoti yathā pacchājātapaccayo, ekacco uppattiyā eva yathā anantarādiko, ekacco ubhayassa yathā hetuādayo.
For some conditions are beneficial only for persistence, like a post-natal condition (pacchājātapaccaya); some only for arising, like an immediately preceding condition (anantarādiko); and some for both, like root-conditions (hetuādayo) and so on.
Một số duyên chỉ trợ giúp cho sự tồn tại, như duyên sinh sau (pacchājāta-paccayo); một số chỉ trợ giúp cho sự sinh khởi, như duyên vô gián (anantara-ādiko); và một số trợ giúp cho cả hai, như duyên nhân (hetu-ādayo).
Upakārakalakkhaṇoti ca dhammena dhammasattiṃ upakāraṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.
And by the phrase " Upakārakalakkhaṇo" (characterized by helpfulness), it should be understood that it shows helpfulness (upakāra), which is the inherent power (dhammasatti) of phenomena (dhamma), by means of the phenomena.
Và " Upakārakalakkhaṇo" (đặc tính giúp đỡ) được hiểu là chỉ ra sự giúp đỡ, là năng lực của pháp, bằng pháp.
Hinoti patiṭṭhāti etthāti hetu, anekatthattā dhātusaddānaṃ hi-saddo mūlasaddo viya patiṭṭhattho veditabbo.
That in which one is established or stands firm is hetu. Since root words (dhātu-saddā) have many meanings, the word 'hi' should be understood as having the meaning of 'establishing' or 'standing firm', like a root word.
Nó nương tựa, thiết lập ở đây, nên gọi là hetu (nhân, cội rễ). Vì các từ gốc có nhiều nghĩa, nên từ "hi" (hinoti) phải được hiểu theo nghĩa "thiết lập" như một từ gốc.
Hinoti vā etena kammanidānabhūtena uddhaṃ ojaṃ atiharantena mūlena viya pādapo tappaccayaṃ phalaṃ gacchati pavattati vuddhiṃ viruḷhiṃ āpajjatīti hetu.
Or, by this, which is the cause of action (kamma-nidāna), the fruit, whose condition is that same phenomenon, proceeds and develops, attaining growth and increase, just as a tree, by its root, which conveys sap and nutrients upwards, grows and flourishes. Therefore, it is hetu.
Hoặc, nhờ cái này, cái vốn là nguyên nhân của nghiệp, đưa dưỡng chất lên trên như rễ cây, mà quả tương ứng đạt được, phát triển, tăng trưởng, nên gọi là hetu.
Attano phalaṃ karotīti kāraṇaṃ.
That which makes its own fruit is kāraṇaṃ.
Nó tạo ra quả của chính mình, nên gọi là kāraṇaṃ (nguyên nhân).
Nidadāti dassentaṃ viya hotīti nidānaṃ.
That which lays down or assigns (nidadāti), as if showing, is nidānaṃ.
Nó đặt ra, như thể bày tỏ, nên gọi là nidānaṃ (nguồn gốc).
Sambhavati taṃ etasmāti sambhavo.
That from which it arises is sambhavo.
Quả ấy sinh ra từ cái này, nên gọi là sambhavo (sự phát sinh).
Pabhavati etasmāti pabhavoti paccayahetusaddehi itaresampi samānatthatā veditabbā.
That from which it originates is pabhavo. In this way, the synonymous nature of other terms like kāraṇa (cause) should be understood from the words paccaya (condition) and hetu (root/cause).
Nó phát xuất từ cái này, nên gọi là pabhavo (sự khởi nguyên); ý nghĩa tương đồng của các từ này với từ "paccayahetu" (nhân duyên) cần được hiểu như vậy.
Evaṃ santepi kāraṇavisesavisayo hetusaddo, kāraṇasāmaññavisayo paccayasaddoti dassento ‘‘mūlaṭṭhenā’’tiādimāha.
Even so, to show that the word hetu applies to a specific kind of cause, and the word paccaya applies to cause in general, the text says " mūlaṭṭhenā" (in the sense of a root/origin), and so on.
Mặc dù vậy, để chỉ ra rằng từ "hetu" có phạm vi là nguyên nhân đặc biệt, còn từ "paccaya" có phạm vi là nguyên nhân chung, nên (Luận sư) đã nói "mūlaṭṭhenā" (theo nghĩa cội rễ) v.v...
Hetuattho, paccayaṭṭho ca heṭṭhā papañcavasena vuttoti taṃ saṅkhippaṃ dassento āha ‘‘saṅkhepato…pe… hetupaccayo’’ti.
The meanings of hetu and paccaya have been explained at length below, so, to present them concisely, the text says: " saṅkhepato…pe… hetupaccayo" (in brief... hetu condition).
Nghĩa của hetu và nghĩa của paccaya đã được giải thích chi tiết ở phần dưới, nên để trình bày tóm tắt điều đó, (Luận sư) đã nói: " Saṅkhepato…pe… hetupaccayo" (Tóm lại... chính là nhân duyên).
Yathā sālivīhibījādīni taṃtaṃosadhīnaṃ sālivīhiādibhāvassa sādhakāni, maṇiādippabhāvatthūni ca nīlādivaṇṇāni nīlādippabhāsādhakāni, evaṃ hetupaccayo yathārahaṃ attanā sampayuttadhammānaṃ kusalādibhāvassa sādhakoti imamatthaṃ dasseti ‘‘so sāliādīna’’ntiādinā.
Just as rice and barley seeds, etc., are the means of producing their respective plants, such as rice and barley, and just as the substances from which gems, etc., derive their radiance, such as blue, produce blue radiance, so too, the hetu-paccaya, in due course, brings about the nature of wholesome (kusala) and other states for the phenomena associated with it. This meaning is shown by the phrase " so sāliādīna" (that of rice, etc.) and so on.
Giống như hạt lúa, hạt gạo v.v... là yếu tố giúp cho các loại cây lúa, cây gạo v.v... thành hình, và các vật thể phát ra ánh sáng như ngọc báu v.v... là yếu tố giúp cho ánh sáng xanh v.v... phát ra ánh sáng xanh v.v..., tương tự như vậy, nhân duyên (hetupaccaya) tùy theo trường hợp, là yếu tố giúp cho các pháp đồng sinh với nó có trạng thái thiện (kusala) v.v... Ý nghĩa này được trình bày bằng cách nói " So sāliādīna" (Cái đó của lúa v.v...) v.v...
Ācariyānanti ca revatācariyaṃ sandhāyāha.
And by " Ācariyānaṃ" (of the teachers), it refers to the teacher Revata.
Và từ " Ācariyāna" (của các vị đạo sư) được nói đến để chỉ Tôn giả Revata.
Evaṃ santeti hetupaccayo yadi kusalādibhāvasādhako, evaṃ sati.
" Evaṃ sante" (If that is the case) means: if the hetu-paccaya is that which brings about the state of wholesome (kusala) and other phenomena, then if that is the case.
Evaṃ sante (Nếu là như vậy), tức là nếu nhân duyên là yếu tố giúp cho trạng thái thiện v.v... thì nếu là như vậy.
Na sampajjati na sijjhati.
" Na sampajjati" (It does not come to be), it is not achieved.
Na sampajjati (không thành tựu), không hoàn tất.
Yathā kusalākusalahetu taṃsamuṭṭhānarūpassa kusalākusalabhāvāya na pariyatto, evaṃ abyākatopi hetu taṃsamuṭṭhānarūpassa abyākatabhāvāya.
Just as a wholesome or unwholesome root (hetu) is not sufficient for the arising of form (rūpa) to be wholesome or unwholesome, so too, an indeterminate root (abyākato hetu) is not sufficient for the arising of form to be indeterminate.
Giống như nhân thiện và bất thiện không đủ để làm cho sắc pháp do chúng sinh ra có trạng thái thiện hoặc bất thiện, thì nhân vô ký (abyākata hetu) cũng vậy, không đủ để làm cho sắc pháp do nó sinh ra có trạng thái vô ký.
Sabhāveneva hi taṃ abyākatanti āha ‘‘na hi so tesaṃ kusalādibhāvaṃ sādhetī’’ti.
Indeed, that form is indeterminate by its very nature, thus it is said: " na hi so tesaṃ kusalādibhāvaṃ sādhetī" (for it does not bring about the wholesome or other state of those phenomena).
Vì sắc pháp đó tự bản chất đã là vô ký, nên (Luận sư) nói: " Na hi so tesaṃ kusalādibhāvaṃ sādhetī" (Thật vậy, nó không làm cho chúng thành trạng thái thiện v.v...).
Hetupaccayo ca tesaṃ hotiyevāti āha ‘‘na ca paccayo na hotī’’ti.
And the hetu-paccaya certainly applies to them, thus it is said: " na ca paccayo na hotī" (nor is it not a condition).
Và nhân duyên (hetupaccaya) vẫn là yếu tố duyên cho chúng, nên (Luận sư) nói: " Na ca paccayo na hotī" (Và nó không phải là không có duyên).
Idāni tamatthaṃ pāḷiyā samatthetuṃ ‘‘vuttañheta’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to support that meaning with the Pāḷi, the phrase " vuttañheta" (and this has been said) and so on, is spoken.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng Pāḷi, (Luận sư) đã nói " Vuttañheta" (Điều này đã được nói đến) v.v...
Vinā etenāti etena hetunā abyākatabhāvasādhakena vinā ahetukattā, abyākatabhāvo siddho sabhāvenevāti adhippāyo.
" Vinā etenā" (Without this) means: without this root (hetu), which establishes the indeterminate state, that indeterminate state is accomplished by its very nature, due to being without root (ahetuka). This is the intention.
Vinā etenā (Nếu không có cái này), tức là nếu không có nhân vô ký này là yếu tố giúp cho trạng thái vô ký, thì trạng thái vô ký tự bản chất đã được thành tựu do không có nhân (ahetuka). Đó là ý nghĩa.
‘‘Yoniso, bhikkhave, manasi karoto anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’tiādi (a. ni. 1.67) vacanehi kusalabhāvassa yonisomanasikārappaṭibaddhatā siddhāti āha ‘‘yonisomanasikārappaṭibaddho kusalabhāvo’’ti.
By such statements as: "Monks, for one who attends carefully (yoniso manasi karoto), unarisen wholesome states (kusalā dhammā) arise, and arisen wholesome states grow and increase" (A.N. 1.67), it is established that the wholesome state is dependent on careful attention (yonisomanasikāra). Thus it says: " yonisomanasikārappaṭibaddho kusalabhāvo" (the wholesome state is dependent on careful attention).
Bằng các lời dạy như “Này các Tỳ-khưu, khi tác ý đúng đắn, các pháp thiện chưa sinh sẽ sinh khởi, và các pháp thiện đã sinh sẽ tăng trưởng” v.v... (A.N. 1.67), đã chứng minh rằng trạng thái thiện phụ thuộc vào tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra), nên (Luận sư) nói: " Yonisomanasikārappaṭibaddho kusalabhāvo" (Trạng thái thiện phụ thuộc vào tác ý đúng đắn).
Eteneva akusalaabyākatabhāvāpi kusalabhāvo viya na hetupaṭibaddhāti dassitaṃ hoti.
By this very statement, it is shown that unwholesome and indeterminate states are also not dependent on roots (hetu-paṭibaddha), just like the wholesome state.
Chính điều này cũng chỉ ra rằng trạng thái bất thiện và vô ký cũng không phụ thuộc vào nhân (hetu) như trạng thái thiện.
Yaṃ paneke maññeyyuṃ ‘‘ahetukahetussa akusalabhāvo viya sahetukahetūnampi sabhāvatova kusalādibhāvo, aññesaṃ taṃsampayuttānaṃ hetupaṭibaddho’’ti, tassa uttaraṃ vattuṃ ‘‘yadi cā’’tiādimāha.
Now, to respond to the notion some might hold, that "just as the unwholesome state of a rootless (ahetuka) root is by its very nature, so too, the wholesome and other states of rooted (sahetuka) roots are by their very nature, while for other associated phenomena, it is dependent on the root," the text says " yadi cā" (and if...) and so on.
Để trả lời cho điều mà một số người có thể nghĩ rằng: "Giống như trạng thái bất thiện của nhân vô nhân (ahetuka hetu), trạng thái thiện v.v... của các nhân hữu nhân (sahetuka hetu) cũng là do tự bản chất, còn của các pháp đồng sinh khác thì phụ thuộc vào nhân", (Luận sư) nói " Yadi cā" (Và nếu) v.v...
Alobho kusalo vā siyā abyākato vāti yadi alobho sabhāvato kusalo, so kusalasabhāvattā abyākato na siyā.
" Alobho kusalo vā siyā abyākato vā" (non-greed is either wholesome or indeterminate) means: if non-greed is wholesome by nature, then because it is wholesome by nature, it would not be indeterminate.
Alobho kusalo vā siyā abyākato vā (Vô tham có thể là thiện hoặc vô ký). Nếu vô tham tự bản chất là thiện, thì do bản chất thiện, nó không thể là vô ký.
Atha abyākato taṃsabhāvattā kusalo na siyā alobhasabhāvassa adosattābhāvo viya.
And if it were indeterminate, then because it is indeterminate by nature, it would not be wholesome, just as the nature of non-greed is not the absence of aversion (adosattābhāvo).
Nếu nó là vô ký, thì do bản chất vô ký, nó không thể là thiện, giống như bản chất vô tham không phải là không có vô sân.
Yasmā pana ubhayathāpi hoti, tasmā yathā ubhayathā hontesu saddhādīsu sampayuttesu hetupaṭibaddhaṃ kusalādibhāvaṃ pariyesetha, na sabhāvato, evaṃ hetūsupi kusalāditā aññapaṭibaddhā pariyesitabbā, na sabhāvatoti yaṃ vuttaṃ ‘‘sampayuttahetūsu sabhāvatova kusalādibhāvo’’ti, taṃ na yujjati.
But since it can be both ways, just as you seek the wholesome and other states in associated phenomena like faith (saddhā) by their dependence on roots, not by their nature, so too, in the roots themselves, wholesomeness and so on should be sought as dependent on something else, not by their nature. Thus, the statement "the wholesome and other states in associated roots are by their very nature" is not appropriate.
Tuy nhiên, vì nó có thể là cả hai, nên giống như khi tìm kiếm trạng thái thiện v.v... phụ thuộc vào nhân ở các pháp đồng sinh như tín (saddhā) v.v... vốn có thể là cả hai, chứ không phải do tự bản chất, thì ở các nhân (hetu) cũng vậy, trạng thái thiện v.v... phải được tìm kiếm là phụ thuộc vào cái khác, chứ không phải do tự bản chất. Vì vậy, điều đã nói rằng "trạng thái thiện v.v... ở các nhân đồng sinh là do tự bản chất" là không hợp lý.
Sā pana pariyesiyamānā yonisomanasikārādipaṭibaddhā hotīti hetūsu viya sampayuttesupi yonisomanasikārādipaṭibaddho kusalādibhāvo, na hetupaṭibaddhoti siddhaṃ hotīti adhippāyo.
And when this is sought, it is dependent on careful attention (yonisomanasikāra) and so on. Therefore, the intention is that just as in roots, so too in associated phenomena, the wholesome and other states are dependent on careful attention and so on, not dependent on roots (hetu-paṭibaddha).
Và khi được tìm kiếm, trạng thái đó phụ thuộc vào tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) v.v... Do đó, ý nghĩa được chứng minh là trạng thái thiện v.v... ở các pháp đồng sinh cũng phụ thuộc vào tác ý đúng đắn v.v... giống như ở các nhân, chứ không phụ thuộc vào nhân.
Viruḷhamūlā viyāti etena mūlāni viya mūlānīti dasseti.
By " Viruḷhamūlā viyā" (like well-grown roots), it shows that they are like roots.
Bằng cách nói " Viruḷhamūlā viyā" (như rễ cây đã phát triển), (Luận sư) chỉ ra rằng các nhân (mūla) giống như các rễ cây.
Tenevāha ‘‘suppatiṭṭhitabhāvasādhanenā’’ti.
For this very reason, it is said: " suppatiṭṭhitabhāvasādhanenā" (by establishing a firmly established state).
Chính vì thế, (Luận sư) nói: " Suppatiṭṭhitabhāvasādhanenā" (bằng cách chứng minh trạng thái được thiết lập vững chắc).
Svāyaṃ ‘‘kusalo dhammo kusalassa, kusalo dhammo abyākatassa, kusalo dhammo kusalābyākatassa, akusalo dhammo akusalassa, akusalo dhammo abyākatassa, akusalo dhammo akusalābyākatassa, abyākato dhammo abyākatassā’’ti evaṃ sattadhā pañhāvāre niddiṭṭho.
This hetu-paccaya is thus specified in seven ways in the Pañhāvāra (Book of Questions): "Wholesome phenomenon (kusalo dhammo) is a condition for wholesome (kusalassa), wholesome phenomenon for indeterminate (abyākatassa), wholesome phenomenon for wholesome and indeterminate (kusalābyākatassa), unwholesome phenomenon (akusalo dhammo) for unwholesome (akusalassa), unwholesome phenomenon for indeterminate (abyākatassa), unwholesome phenomenon for unwholesome and indeterminate (akusalābyākatassa), indeterminate phenomenon (abyākato dhammo) for indeterminate (abyākatassa)."
Cái đó, trong phần Pañhāvāra (Phần vấn đáp), được trình bày theo bảy cách như sau: "Pháp thiện là duyên cho pháp thiện; pháp thiện là duyên cho pháp vô ký; pháp thiện là duyên cho pháp thiện và vô ký; pháp bất thiện là duyên cho pháp bất thiện; pháp bất thiện là duyên cho pháp vô ký; pháp bất thiện là duyên cho pháp bất thiện và vô ký; pháp vô ký là duyên cho pháp vô ký."
Yaṃ pana vuttaṃ hetukiccaṃ dassentena ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ, taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.1), tattha paṭhamo hetusaddo paccattaniddiṭṭho paccayadhammaniddeso, tenassa hetubhāvena upakārakatā hetupaccayatāti dasseti.
As for what was said, showing the function of the root (hetu-kicca): "Roots (hetū) are a condition by way of hetu-paccaya for associated phenomena (hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ) and for generated material phenomena (taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ)" (Paṭṭhāna 1.1.1), there, the first word hetu indicated by the nominative case is a designation of the conditioning phenomena (paccaya-dhamma), and by it, the text shows that its helpfulness as a root is hetu-paccayatā (the nature of the hetu-condition).
Và điều đã nói rằng "Các nhân (hetu) là duyên bằng nhân duyên (hetupaccaya) cho các pháp đồng sinh với nhân và các sắc pháp do nhân sinh khởi" (Paṭṭhāna 1.1.1), ở đó, từ "hetu" thứ nhất, được trình bày ở cách chủ cách, là sự chỉ định pháp duyên. Bằng từ đó, (Luận sư) chỉ ra rằng sự giúp đỡ bằng bản chất nhân (hetu-bhāva) chính là nhân duyên (hetupaccayatā).
Dutiyo paccayuppannavisesanaṃ, tena na yesaṃ kesañci sampayuttakānaṃ hetū hetupaccayena paccayo, atha kho hetunā sampayuttānamevāti dasseti.
The second word is an adjective qualifying the conditioned phenomena (paccayuppanna), and by it, the text shows that roots are not a condition by way of hetu-paccaya for any associated phenomena whatsoever, but only for those associated with the roots (hetunā sampayuttānameva).
Từ thứ hai là tính ngữ của pháp duyên sinh (paccayuppanna). Bằng từ đó, (Luận sư) chỉ ra rằng không phải nhân là duyên bằng nhân duyên cho bất kỳ pháp đồng sinh nào, mà chỉ là cho các pháp đồng sinh với nhân mà thôi.
Nanu ca sampayuttasaddassa sāpekkhattā dutiye hetusadde avijjamānepi aññassa apekkhitabbassa aniddiṭṭhattā hetū attanāva sampayuttakānaṃ hetupaccayena paccayoti ayamattho viññāyatīti?
But, since the word sampayutta (associated) is relative, even if the second word hetu were absent, and no other word to be relative to was indicated, would it not be understood that the roots are a condition by way of hetu-paccaya only for those associated with themselves?
Chẳng phải là, vì từ "sampayutta" (đồng sinh) có tính tương đối, nên ngay cả khi từ "hetu" thứ hai không có, do không có từ nào khác được chỉ định để mong đợi, thì ý nghĩa "các nhân là duyên bằng nhân duyên cho các pháp đồng sinh với chính nó" vẫn được hiểu sao?
Nāyamekanto.
This is not an absolute rule.
Điều này không phải là tuyệt đối.
Hetusaddo hi paccattaniddiṭṭho ‘‘hetupaccayena paccayo’’ti ettheva byāvaṭo yadā gayhati, na tadā sampayuttavisesanaṃ hotīti sampayuttaavisiṭṭhā ye keci gahitā bhaveyyunti.
When the word hetu, indicated by the nominative case, is understood as applying only to "hetupaccayena paccayo" (a condition by way of hetu-paccaya), it does not then act as an adjective for sampayutta, so any associated phenomena whatsoever might be taken.
Thật vậy, khi từ "hetu" được trình bày ở cách chủ cách và chỉ hoạt động trong cụm từ "hetupaccayena paccayo" (là duyên bằng nhân duyên), thì lúc đó nó không phải là tính ngữ của "sampayutta". Khi đó, bất kỳ pháp đồng sinh nào không được phân biệt (bởi tính ngữ) cũng có thể được hiểu.
Nanu ca yathā ‘‘arūpino āhārā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ, arūpino indriyā sampayuttakānaṃ dhammāna’’nti ca vutte dutiyena āhāraggahaṇena, indriyaggahaṇena ca vināpi āhārindriyasampayuttakāva gayhanti, evamidhāpi siyāti?
But just as when it is said, "Immaterial nutriment (arūpino āhārā) for associated phenomena, immaterial faculties (arūpino indriyā) for associated phenomena," even without the second mention of āhāra or indriya, only those associated with nutriment or faculties are understood, why wouldn't it be the same here?
Chẳng phải là, giống như khi nói "các thức phi sắc là duyên cho các pháp đồng sinh" và "các quyền phi sắc là duyên cho các pháp đồng sinh", thì ngay cả khi không có từ "āhāra" (thức) và "indriya" (quyền) thứ hai, người ta vẫn hiểu là các pháp đồng sinh với thức và quyền, thì ở đây cũng có thể như vậy sao?
Na, āhārindriyāsampayuttassa vajjetabbassa abhāvato.
No, because there is no excluded element which is not associated with nutriment or faculties.
Không, vì không có pháp cần phải loại trừ là không đồng sinh với thức và quyền.
Vajjetabbābhāvato hi tattha dutiye āhārindriyaggahaṇe asatipi taṃsampayuttakāva gayhantīti taṃ na kataṃ, idha pana vajjetabbaṃ atthīti kattabbaṃ dutiyaṃ hetuggahaṇaṃ.
Indeed, because there is no excluded element there, even in the absence of the second mention of āhāra or indriya, only those associated with them are taken, and so that (second mention) was not made. Here, however, there is an excluded element, so the second mention of hetu must be made.
Thật vậy, vì không có pháp cần phải loại trừ, nên ở đó, ngay cả khi không có từ "āhāra" và "indriya" thứ hai, người ta vẫn hiểu là các pháp đồng sinh với chúng. Do đó, từ đó không được sử dụng. Còn ở đây, vì có pháp cần phải loại trừ, nên từ "hetu" thứ hai cần phải được sử dụng.
Evampi ‘‘hetū hetusampayuttakāna’’nti ettha hetusampayuttakānaṃ so eva sampayuttakahetūti visesanassa akatattā yo koci hetu yassa kassaci hetusampayuttassa hetupaccayena paccayoti āpajjatīti?
Even so, in "hetū hetusampayuttakānaṃ" (roots for associated roots), since no adjective is made, like "that very root which is associated," it would follow that any root whatsoever would be a condition by way of hetu-paccaya for any associated root whatsoever?
Ngay cả như vậy, trong cụm từ "hetū hetusampayuttakānaṃ" (các nhân là duyên cho các pháp đồng sinh với nhân), vì không có tính ngữ "cái nhân đồng sinh đó chính là nhân", nên có thể suy ra rằng bất kỳ nhân nào cũng là duyên bằng nhân duyên cho bất kỳ pháp đồng sinh với nhân nào đó sao?
Nāpajjati, paccattaniddiṭṭhasseva hetuno puna sampayuttavisesanabhāvena vuttattā.
It does not follow, because the very root (hetu) which is indicated by the nominative case is again stated as an adjective for "associated."
Không suy ra như vậy, vì chính nhân đã được trình bày ở cách chủ cách lại được nói đến một lần nữa với tư cách là tính ngữ của pháp đồng sinh.
Etadatthameva hi vināpi dutiyena hetusaddena hetusampayuttabhāve siddhepi tassa gahaṇaṃ kataṃ.
For this very purpose, even though the state of being associated with a root (hetusampayutta) is established without the second word hetu, it is nevertheless included.
Chính vì ý nghĩa này, mặc dù bản chất đồng sinh với nhân đã được chứng minh ngay cả khi không có từ "hetu" thứ hai, nhưng việc sử dụng từ đó vẫn được thực hiện.
Atha vā asati dutiye hetusadde hetusampayuttakānaṃ hetupaccayena paccayo, na pana hetūnanti evampi gahaṇaṃ siyāti tannivāraṇatthaṃ so vutto.
Alternatively, if the second word hetu were absent, it might be understood that the condition by way of hetu-paccaya applies to associated phenomena but not to the roots themselves. Therefore, that word is mentioned to prevent this misconception.
Hoặc, nếu không có từ "hetu" thứ hai, thì có thể hiểu rằng nhân là duyên bằng nhân duyên cho các pháp đồng sinh với nhân, nhưng không phải cho các nhân. Để ngăn chặn sự hiểu lầm đó, từ đó đã được nói đến.
Tena hetusampayuttabhāvaṃ ye labhanti, tesaṃ sabbesaṃ hetūnaṃ, aññesampi hetū hetupaccayena paccayoti dassitaṃ hoti.
Thus, it is shown that for all those roots that attain the state of being conjoined with roots, and for others too, the roots are a condition by way of root-condition.
Với việc sử dụng từ ‘nhân’ (hetu) thứ hai đó, điều được chỉ rõ là: những pháp nào đạt được trạng thái tương ưng với nhân, thì tất cả những nhân đó, và cả những nhân khác (tương ưng với nhân), đều là duyên theo duyên nhân.
Yasmā pana hetujhānamaggā patiṭṭhāmattādibhāvena aññadhammanirapekkhā, na āhārindriyā viya sāpekkhā eva, tasmā etesveva dutiyaṃ hetādiggahaṇaṃ kataṃ.
But since roots, jhānas, and paths are independent of other phenomena, in that they merely serve as a foundation and so forth, and are not dependent like the nutriments (āhāra) and faculties (indriya), therefore, a second mention of 'root' (hetu), etc., is made specifically in these cases.
Tuy nhiên, bởi vì các nhân, thiền và đạo, chỉ ở trạng thái là nền tảng (patiṭṭhāmatta) v.v., không phụ thuộc vào các pháp khác, không giống như các căn thực (āhārindriya) vốn luôn có sự phụ thuộc; do đó, chỉ trong những phần giải thích về các duyên này mới có sự lặp lại từ ‘nhân’ (hetu) v.v. lần thứ hai.
Āhārindriyā pana āharitabbaīsitabbāpekkhā eva, tasmā te vināpi dutiyena āhārindriyaggahaṇena attanā eva āharitabbe, īsitabbe ca āhārindriyabhūte, aññe ca sampayuttake paricchindantīti taṃ tattha na kataṃ.
The nutriments and faculties, however, are indeed dependent on what is to be nourished and what is to be governed; therefore, even without a second mention of 'nutriment' or 'faculty,' they themselves delimit what is to be nourished and governed, and also other conjoined phenomena that have become nutriments and faculties. For this reason, such a mention is not made there.
Còn các căn thực thì luôn phụ thuộc vào những gì cần được nuôi dưỡng hoặc cần được kiểm soát. Do đó, ngay cả khi không có sự lặp lại từ ‘căn thực’ (āhārindriya) lần thứ hai, chúng vẫn tự mình xác định những pháp cần được nuôi dưỡng và kiểm soát, vốn là các căn thực, và các pháp tương ưng khác; vì vậy, điều đó không được thực hiện ở đó.
Idha ca dutiyena hetuggahaṇena paccayuppannānaṃ hetunā, paccayabhūteneva ca sampayuttānaṃ hetūnaṃ, aññesañca paricchinnattā puna visesena kiccaṃ natthīti pañhāvāre ‘‘kusalā hetū sampayuttakānaṃ khandhāna’’ntiādīsu dutiyaṃ hetuggahaṇaṃ na katanti daṭṭhabbaṃ.
And here, since the second mention of 'root' delimits the roots that are effect-conditions and are conjoined with the root that is the condition, as well as others, there is no need for further specific mention. Thus, it should be understood that in the section on questions, phrases like "wholesome roots for the conjoined aggregates" do not include a second mention of 'root'.
Ở đây, với việc lặp lại từ ‘nhân’ lần thứ hai, các nhân là quả duyên (paccayuppanna) và các nhân tương ưng với chính nhân là duyên (paccaya-bhūta), cùng với các pháp khác, đã được xác định rõ ràng, nên không cần thiết phải đặc biệt làm gì thêm. Do đó, trong phần vấn đáp, ở những chỗ như “các nhân thiện (kusalā hetū) cho các uẩn tương ưng (sampayuttakānaṃ khandhānaṃ)” thì không lặp lại từ ‘nhân’ lần thứ hai. Điều này cần được hiểu như vậy.
596. Ārammaṇabhāvenāti visayabhāvena, ālambitabbabhāvenāti attho.
596. By way of object means by way of sense-object, by way of being taken as an object.
596. Bằng trạng thái đối tượng (ārammaṇabhāvenā) có nghĩa là bằng trạng thái là cảnh (visaya), bằng trạng thái là đối tượng cần được nắm giữ (ālambitabbabhāvena).
Ārabhitvāpīti pi-saddena imamatthaṃ dasseti – rūpāyatanādimatte yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ aṭṭhatvā ‘‘yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhā’’ti (paṭṭhā 1.1.2) aniyamena sabbarūpāyatanānaṃ…pe… sabbadhammāyatanānañca ārammaṇapaccayabhāvassa vuttattā rūpādibhedena chabbidhesu saṅkhatāsaṅkhatapaññattidhammesu na koci dhammo ārammaṇapaccayo na hotīti.
Even by focusing – by the word “pi” (even), this meaning is shown: without establishing itself on any single sense-object, such as a visual form (rūpāyatana) and so forth, because the state of being an object-condition for all visual forms…and so forth…and all mental objects (dhammāyatana) has been stated without restriction as “whatever phenomenon one focuses on,” therefore, no phenomenon among the six kinds of conditioned (saṅkhata), unconditioned (asaṅkhata), and conceptual (paññatti) phenomena, differentiated as visual forms and so forth, fails to be an object-condition.
Ngay cả khi nắm giữ (ārabbhāpi): Với từ pi, điều này được chỉ rõ: không dừng lại ở một đối tượng nào đó như sắc xứ (rūpāyatana) v.v., mà vì đã nói rằng "duyên cảnh (ārammaṇa-paccaya) là tất cả các sắc xứ... tất cả các pháp xứ (dhammāyatana)" một cách không giới hạn, nên trong sáu loại pháp hữu vi (saṅkhata), vô vi (asaṅkhata) và chế định (paññatti) theo phân loại sắc v.v., không có pháp nào không phải là duyên cảnh.
Svāyaṃ ārammaṇapaccayabhāvo heṭṭhā vibhāvito eva.
This state of being an object-condition has already been explained below.
Trạng thái duyên cảnh này đã được giải thích rõ ràng ở dưới.
Ālambitvāti gahetvā.
Having taken hold of means having grasped.
Nắm giữ (ālambitvā) có nghĩa là nắm lấy.
Ekantasārammaṇabhāvato anārabbha pavatti eva natthīti āha ‘‘ārabbhevā’’ti.
And since there is absolutely no occurrence without an object, it is said "only by focusing".
Bởi vì không có sự vận hành mà không nắm giữ đối tượng (anārabbha pavatti) do trạng thái luôn là đối tượng (ekantasārammaṇabhāva), nên mới nói “phải nắm giữ (ārabbheva)”.
Svāyaṃ ‘‘kusalo dhammo kusalassa, kusalo dhammo akusalassa, kusalo dhammo abyākatassa, akusalo dhammo akusalassa, kusalassa, abyākatassa, abyākato dhammo abyākatassa, kusalassa, akusalassā’’ti evaṃ navappakāro veditabbo.
This (object-condition) should be understood as having nine types: "a wholesome phenomenon for a wholesome one, a wholesome phenomenon for an unwholesome one, a wholesome phenomenon for an indeterminate one, an unwholesome phenomenon for an unwholesome one, for a wholesome one, for an indeterminate one, an indeterminate phenomenon for an indeterminate one, for a wholesome one, for an unwholesome one."
Duyên cảnh này cần được hiểu là có chín loại như sau: pháp thiện (kusalo dhammo) cho pháp thiện, pháp thiện cho pháp bất thiện (akusalassa), pháp thiện cho pháp vô ký (abyākatassa); pháp bất thiện cho pháp bất thiện, cho pháp thiện, cho pháp vô ký; pháp vô ký cho pháp vô ký, cho pháp thiện, cho pháp bất thiện.
597. Jeṭṭhakaṭṭhenāti pamukhabhāvena.
597. By way of predominance means by way of being foremost.
597. Bằng trạng thái chủ yếu (jeṭṭhakaṭṭhenā) có nghĩa là bằng trạng thái đứng đầu (pamukhabhāvena).
Attādhīnānañhi patibhūto dhammo adhipati.
For a phenomenon that is the master of those dependent on itself is an adhipati (predominant factor).
Pháp là chủ tể (adhipati) là pháp làm chủ những pháp thuộc về mình.
So tesaṃ pamukhabhāvena pavattati.
It operates by being foremost among them.
Nó vận hành bằng trạng thái đứng đầu cho những pháp đó.
‘‘Chandavato kiṃ nāma na sijjhatī’’tiādikaṃ purimābhisaṅkhārūpanissayaṃ labhitvā uppajjamāne cittuppāde chandādayo dhurabhūtā jeṭṭhakabhūtā sampayuttadhamme sādhayamānā vase vattayamānā hutvā pavattanti, sampayuttadhammā ca tesaṃ vasena vattanti hīnādibhāvena tadanuvattanato, tena te adhipatipaccayā honti.
When a thought-moment arises, having obtained a strong supporting condition (upanissaya) like "What cannot be accomplished by one who has zeal?", zeal (chanda) and so forth, being the principal and foremost factors, operate by accomplishing their conjoined phenomena and keeping them under their sway. The conjoined phenomena, in turn, operate under their sway by following them in an inferior manner, etc. Thus, they become adhipati-conditions.
Trong tâm sinh khởi (cittuppāda) phát sinh sau khi đạt được duyên cận y (upanissaya) là những hành động tạo tác (abhisaṅkhāra) trước đó như “người có dục (chanda) thì không việc gì không thành tựu”, các pháp như dục (chanda) v.v., là chủ yếu, là đứng đầu, vận hành bằng cách làm cho các pháp tương ưng thành tựu và chi phối chúng; còn các pháp tương ưng thì vận hành theo sự chi phối của chúng do tuân theo chúng ở trạng thái thấp kém v.v. Vì vậy, chúng là duyên chủ tể (adhipati-paccaya).
Garukātabbampi ārammaṇaṃ tanninnapoṇapabbhārānaṃ assādanapaccavekkhaṇamaggaphalānaṃ attano vase vattayamānaṃ viya paccayo hoti.
An object that should be regarded as weighty also becomes a condition, as if keeping under its sway the consciousness and mental factors (assādana-paccavekkhaṇa-magga-phala) that incline, lean, and tend towards it.
Ngay cả đối tượng cần được xem trọng (garukātabbaṃ ārammaṇaṃ) cũng là duyên, như thể nó chi phối các tâm thọ hưởng, quán xét, đạo và quả, vốn nghiêng về, hướng về và chú trọng vào đối tượng đó.
Tasmā ayaṃ attādhīnānaṃ patibhāvena upakārakattā adhipatipaccayoti daṭṭhabbo.
Therefore, this (adhipati-condition) should be understood as an adhipati-condition because it is helpful by being the master of those dependent on it.
Do đó, duyên này cần được hiểu là duyên chủ tể vì nó giúp đỡ những pháp thuộc về mình bằng trạng thái làm chủ.
Chandādhipatīti chandasaṅkhāto adhipati, chandaṃ dhuraṃ chandaṃ jeṭṭhakaṃ katvā cittuppattikāle uppannassa kattukamyatāchandassetaṃ nāmaṃ.
Zeal as predominance (chandādhipati) means the predominant factor called zeal; this is the name for the zeal for action (kattukamyatāchanda) that arises at the moment of the mind's arising, having made zeal the pivot, zeal the foremost.
Chủ tể là dục (chandādhipatī): Chủ tể được gọi là dục. Đây là tên của dục muốn làm (kattukamyatāchanda) phát sinh vào thời điểm tâm khởi lên, lấy dục làm chủ yếu, làm đứng đầu.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các pháp còn lại cũng theo cách tương tự.
Kasmā pana yathā hetupaccayaniddese ‘‘hetū hetusampayuttakāna’’nti (paṭṭhā. 1.1.1) vuttaṃ, evamidha ‘‘adhipatī adhipatisampayuttakāna’’nti avatvā ‘‘chandādhipati chandasampayuttakāna’’ntiādinā (paṭṭhā. 1.1.3) nayena vuttanti?
But why, just as it is stated in the root-condition definition, "roots for those conjoined with roots," is it not stated here, "predominant factors for those conjoined with predominant factors," but rather in the manner of "zeal as predominance for those conjoined with zeal," and so forth?
Tại sao trong phần giải thích duyên nhân (hetupaccayaniddesa) lại nói “các nhân (hetū) cho các pháp tương ưng với nhân (hetusampayuttakānaṃ)” như đã được đề cập, mà ở đây lại không nói “chủ tể (adhipatī) cho các pháp tương ưng với chủ tể (adhipatisampayuttakānaṃ)”, mà lại nói theo cách như “chủ tể là dục (chandādhipati) cho các pháp tương ưng với dục (chandasampayuttakānaṃ)” v.v. ư?
Ekakkhaṇe abhāvato.
Because they do not exist at a single moment.
Vì không có sự cùng một khoảnh khắc (ekakkhaṇe abhāvato).
Hetavo hi dve tayopi ekakkhaṇe hetupaccayā honti, mūlaṭṭhena upakārakabhāvassa avijahanato.
For two or three roots become root-conditions at a single moment, as they do not abandon their nature of being helpful as a root.
Thật vậy, hai hay ba nhân đều là duyên nhân trong cùng một khoảnh khắc, bởi vì chúng không từ bỏ trạng thái giúp đỡ ở vị trí gốc rễ (mūlaṭṭhena upakārakabhāvassa avijahanato).
Adhipati pana jeṭṭhakaṭṭhena upakārako, na ca ekakkhaṇe bahū jeṭṭhakā honti.
However, a predominant factor (adhipati) is helpful by way of being foremost, and there are not many foremost factors at a single moment.
Còn chủ tể thì giúp đỡ bằng trạng thái đứng đầu, và không thể có nhiều pháp đứng đầu trong cùng một khoảnh khắc.
Tasmā ekato uppannānampi tesaṃ ekakkhaṇe adhipatipaccayabhāvo natthīti ‘‘adhipatī adhipatisampayuttakāna’’nti avatvā ‘‘chandādhipati chandasampayuttakāna’’ntiādinā nayena vuttaṃ.
Therefore, even for those that arise together, there is no state of being a predominant condition at a single moment. Thus, it is stated in the manner of "zeal as predominance for those conjoined with zeal," and so forth, instead of "predominant factors for those conjoined with predominant factors."
Do đó, ngay cả khi chúng phát sinh cùng lúc, không có trạng thái duyên chủ tể trong cùng một khoảnh khắc. Vì vậy, thay vì nói “chủ tể cho các pháp tương ưng với chủ tể”, lại nói theo cách như “chủ tể là dục cho các pháp tương ưng với dục”.
Yaṃ yaṃ dhammanti yaṃ yaṃ ārammaṇadhammaṃ.
Whatever phenomenon means whatever object-phenomenon.
Pháp nào, pháp nào (yaṃ yaṃ dhammaṃ) có nghĩa là cảnh pháp nào, cảnh pháp nào.
Garuṃ katvāti garukāracittīkāravasena vā assādanavasena vā garukārikaṃ laddhabbaṃ avijahitabbaṃ anavaññātaṃ katvā.
Having regarded as weighty means having regarded as weighty, or having regarded with reverence and respect, or having regarded with enjoyment, or having regarded as something to be attained, not to be abandoned, not to be despised.
Xem trọng (garuṃ katvā) có nghĩa là xem trọng, tôn kính, hoặc xem là đáng hưởng thụ, là không thể từ bỏ, là không bị khinh thường.
Te te dhammāti te te garukātabbā dhammā.
Those phenomena means those phenomena to be regarded as weighty.
Những pháp đó, những pháp đó (te te dhammā) có nghĩa là những pháp cần được xem trọng đó.
Tesaṃ tesanti taṃtaṃgarukārakadhammānaṃ.
For those means for those phenomena that regard them as weighty.
Của những pháp đó, của những pháp đó (tesaṃ tesaṃ) có nghĩa là của những pháp xem trọng đó.
Adhipatipaccayenāti ārammaṇādhipatipaccayena.
By way of predominant condition means by way of object-predominant condition.
Bằng duyên chủ tể (adhipatipaccayenā) có nghĩa là bằng duyên chủ tể cảnh (ārammaṇādhipatipaccayena).
Svāyaṃ ‘‘kusalo dhammo kusalassa sahajātārammaṇehi, akusalassa ārammaṇeneva, abyākatassa sahajātārammaṇehi, kusalābyākatassa sahajātenevāti kusalamūlā cattāro, akusalo dhammo akusalassa sahajātārammaṇehi, abyākatassa sahajāteneva, tathā akusalābyākatassāti akusalamūlā tayo, abyākato dhammo abyākatassa sahajātārammaṇehi, kusalassa ārammaṇeneva, tathā akusalassāti abyākatamūlā tayo’’ti saṅkhepato dasappakāro adhipatipaccayo.
This adhipati-condition, in brief, has ten types: "a wholesome phenomenon for a wholesome one by way of co-arisen and object predominance, for an unwholesome one only by way of object predominance, for an indeterminate one by way of co-arisen and object predominance, for wholesome and indeterminate ones only by way of co-arisen predominance"—these are four rooted in wholesome; "an unwholesome phenomenon for an unwholesome one by way of co-arisen and object predominance, for an indeterminate one only by way of co-arisen predominance, and likewise for unwholesome and indeterminate ones"—these are three rooted in unwholesome; "an indeterminate phenomenon for an indeterminate one by way of co-arisen and object predominance, for a wholesome one only by way of object predominance, and likewise for an unwholesome one"—these are three rooted in indeterminate.
Duyên chủ tể này, tóm tắt, có mười loại: pháp thiện cho pháp thiện bằng duyên chủ tể câu sinh và cảnh, cho pháp bất thiện chỉ bằng duyên cảnh, cho pháp vô ký bằng duyên chủ tể câu sinh và cảnh, cho pháp thiện và vô ký chỉ bằng duyên câu sinh – đó là bốn loại từ gốc thiện; pháp bất thiện cho pháp bất thiện bằng duyên chủ tể câu sinh và cảnh, cho pháp vô ký chỉ bằng duyên câu sinh, và tương tự cho pháp bất thiện và vô ký – đó là ba loại từ gốc bất thiện; pháp vô ký cho pháp vô ký bằng duyên chủ tể câu sinh và cảnh, cho pháp thiện chỉ bằng duyên cảnh, và tương tự cho pháp bất thiện – đó là ba loại từ gốc vô ký.
Ettha ca sattadhā sahajātādhipati, sattadhā ārammaṇādhipati veditabbo.
And here, the co-arisen predominance (sahajātādhipati) should be understood as sevenfold, and the object predominance (ārammaṇādhipati) as sevenfold.
Ở đây, cần hiểu có bảy loại chủ tể câu sinh (sahajātādhipati) và bảy loại chủ tể cảnh (ārammaṇādhipati).
598. Antarāyatīti antaraṃ, byavadhāyakanti attho.
598. Antarāyati means it obstructs, it separates. This is the meaning of byavadhāyakaṃ (that which intervenes).
598. Antarāyati có nghĩa là làm gián đoạn, làm ngăn cách. Đó là ý nghĩa của từ antaraṃ (gián đoạn, ngăn cách).
Nāssa antaraṃ vijjatīti anantaro, anantaro ca so paccayo cāti anantarapaccayo.
There is no obstruction for it, thus it is anantaro (unobstructed). And it is unobstructed, and it is a condition, thus it is anantarapaccayo (unobstructed condition).
Không có sự gián đoạn cho nó, nên gọi là anantaro (không gián đoạn). Nó là không gián đoạn và nó là duyên, nên gọi là duyên vô gián (anantarapaccayo).
‘‘Atthānantaratā anantarapaccayo, kālānantaratā samanantarapaccayo’’tiādinā bahudhā papañcayanti, asāraṃ ganthavitthāraṃ karonti.
Some expand on this in many ways, saying, "Unobstructedness of nature is anantarapaccaya, unobstructedness of time is samanantarapaccaya," thereby creating an unessential lengthy exposition.
Người ta thường giải thích rộng rãi theo nhiều cách như “không gián đoạn về ý nghĩa là duyên vô gián, không gián đoạn về thời gian là duyên đẳng vô gián (samanantarapaccayo)”, làm cho văn bản trở nên dài dòng và vô nghĩa.
Yathā pavattiokāsadānavisesabhāvena natthivigatapaccayā vuttā, na evaṃ anantarasamanantarapaccayā, ete pana cittaniyamahetubhāvena vuttāti taṃ cittaniyamahetubhāvaṃ dassetuṃ ‘‘yo hi esā’’tiādi āraddhaṃ.
Anantarapaccaya and samanantarapaccaya are not stated in the same way as natthivigata-paccaya, which are stated by way of the special characteristic of giving an opportunity for occurrence. Rather, these are stated by way of being causes of the mind's fixed order. To show that state of being a cause of the mind's fixed order, the passage beginning with "Yo hi esā" (Whatever it is) is commenced.
Duyên vô hữu (natthi-paccaya) và duyên ly khứ (vigata-paccaya) được nói đến theo sự đặc biệt của việc tạo cơ hội cho sự vận hành, nhưng duyên vô gián và duyên đẳng vô gián thì không như vậy. Chúng được nói đến theo trạng thái là nhân của quy luật tâm (cittaniyama). Để chỉ rõ trạng thái là nhân của quy luật tâm đó, đoạn “yo hi esā” v.v. đã được bắt đầu.
Tattha manoviññāṇadhātūtiādi cittaniyamoti ettha ādi-saddena santīraṇānantarā voṭṭhabbanaṃ, cutianantarā paṭisandhīti yassa yassa cittassa anantarā yaṃ yaṃ cittaṃ uppajjati, tassa tassa tadanantaruppādaniyamo taṃtaṃsahakāripaccayavisiṭṭhassa purimapurimacittasseva vasena ijjhatīti dasseti.
There, in "Manoviññāṇadhātu etc., is the fixed order of mind," the word "etc." (ādi) indicates that the fixed order of the successive arising of each particular mind, such as the determining consciousness (voṭṭhabbana) immediately following the investigating consciousness (santīraṇa), and the rebirth-linking consciousness (paṭisandhi) immediately following the death-consciousness (cuti), is accomplished solely by virtue of the preceding mind, distinguished by its respective co-operating conditions.
Trong đó, ở chỗ “manoviññāṇadhātūtiādi cittaniyamo” (quy luật tâm như ý thức giới v.v.), từ “v.v.” (ādi) chỉ rõ rằng: sau sự thẩm sát (santīraṇa) là sự xác định (voṭṭhabbana), sau sự tử (cuti) là sự tái tục (paṭisandhi). Quy luật phát sinh liên tục của tâm này, tức là tâm nào phát sinh ngay sau tâm nào, chỉ hoàn thành nhờ vào tâm trước đó, vốn được đặc trưng bởi các duyên hỗ trợ tương ứng.
Atthānantaratāyāti atthena kenaci dhammena anantaratāya.
By way of unobstruction of nature means by way of being unobstructed by any phenomenon.
Bởi sự vô gián về ý nghĩa (atthānantaratāyā) có nghĩa là bởi sự vô gián về một pháp nào đó.
Kālānantaratāyāti kālabhedena anantaratāya.
By way of unobstruction of time means by way of being unobstructed by a difference in time.
Bởi sự vô gián về thời gian (kālānantaratāyā) có nghĩa là bởi sự vô gián về sự khác biệt thời gian.
Ācariyānanti idhāpi revatācariyameva sandhāya vuttaṃ.
Of the teachers — here too, this is stated with reference to Teacher Revata.
Của các vị đạo sư (ācariyānaṃ): Ở đây cũng vậy, điều này được nói đến để ám chỉ Đạo sư Revata.
Tatthāti tasmiṃ kālānantaratāya samanantarapaccayabhāve, tasmiṃ vā yathāvuttavirodhe.
Therein means in that state of being a samanantarapaccaya by way of unobstruction of time, or in that opposition as stated.
Ở đó (tatthā) có nghĩa là trong trạng thái duyên đẳng vô gián về sự vô gián thời gian đó, hoặc trong sự mâu thuẫn đã nói trên.
Bhāvanābalena pana vāritattāti ettha yathā rukkhassa vedhe dinne pupphituṃ samatthasseva pupphanaṃ na hoti, vedhe pana apanīte tāya eva samatthatāya pupphanaṃ hoti, evamidhāpi bhāvanābalena vāritattā samuṭṭhāpanasamatthasseva asamuṭṭhāpanaṃ, tasmiñca apagate tāya eva samatthatāya samuṭṭhāpanaṃ hotīti adhippāyo.
Here, the phrase “ but being prevented by the power of development” means that just as a tree, though capable of blossoming, does not blossom when a cut (sap-blocker) is applied, but blossoms with the same capacity once the cut is removed, so too in this case (regarding the attainment of cessation), being prevented by the power of development, there is no arising even though there is the capacity to arise; and when that (power) is removed, there is an arising with that same capacity. This is the intention.
Ở đây, trong câu do năng lực tu tập mà bị ngăn chặn, ý nghĩa là: giống như khi một vết chích được tạo ra trên cây, cây vẫn có khả năng ra hoa nhưng không ra hoa được; nhưng khi vết chích được loại bỏ, nó lại ra hoa với cùng khả năng đó. Tương tự như vậy, ở đây, do năng lực tu tập mà bị ngăn chặn, tâm có khả năng khởi lên lại không khởi lên; và khi năng lực đó không còn, nó lại khởi lên với cùng khả năng đó. Đó là ý của ngài Revata.
Tampi vacanaṃ kālānantaratā natthi sattāhādinā kālena antaritabhāvato.
That statement also means: “ there is no temporal immediacy” because there is an interval of time such as seven days.
Lời nói đó cũng có nghĩa là không có sự gián đoạn về thời gian vì có sự gián đoạn về thời gian bởi bảy ngày, v.v.
Etadeva ‘‘kālantaritatā atthi’’ icceva vadāma.
We say this very thing, that “there is a temporal interval.”
Chính điều này, chúng tôi nói rằng ‘‘có sự gián đoạn về thời gian’’.
Nanu ca kālo nāma koci paramatthato natthīti vadeyyāti āsaṅkanto āha ‘‘kālānantara…pe… laddhī’’ti.
Fearing that one might say, “Is there not really any such thing as time in the ultimate sense?” he states, “ temporal immediacy…pe… view.”
Lo sợ rằng người ta sẽ nói rằng không có cái gọi là thời gian một cách tối hậu, nên ngài nói ‘‘kālānantara…pe… laddhī’’ (không có sự gián đoạn về thời gian…v.v… quan điểm).
Byañjanamattatovettha nānākaraṇaṃ paccetabbaṃ, na atthatoti upacayasantatiadhivacananiruttipadānaṃ viya saddatthamattato nānākaraṇaṃ, na vacanīyatthatoti adhippāyo.
Here, the difference should be understood as merely in expression, not in meaning, meaning that the difference is only in the literal meaning of words like upacaya, santati, adhivacana, and nirutti, not in the denotable meaning.
Ở đây, cần phải hiểu rằng sự khác biệt là chỉ về mặt biểu đạt, không phải về nghĩa chân thật, tức là sự khác biệt chỉ về mặt nghĩa từ ngữ, giống như các từ upacaya (tích lũy), santati (dòng chảy), adhivacana (thuật ngữ) và nirutti (phát biểu), chứ không phải về nghĩa cần được nói đến.
Teneva saddatthavisesaṃ dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādimāha.
It is precisely for showing this specific difference in literal meaning that he says “ how?” and so on.
Chính vì thế, để chỉ ra sự khác biệt về nghĩa từ ngữ, ngài nói ‘‘katha’’ (làm thế nào), v.v.
Tattha purimapacchimānaṃ nirodhuppādantarābhāvato nirantaruppādanasamatthatā anantarapaccayabhāvo.
In that, the capability of arising continuously, without interval, due to the absence of an interval between the cessation and arising of preceding and succeeding states, is the nature of anantara-paccaya.
Ở đó, vì không có khoảng cách giữa sự diệt và sự sinh của các pháp trước và sau, nên khả năng sinh khởi liên tục không gián đoạn là trạng thái của duyên vô gián (anantara-paccaya).
Rūpakalāpānaṃ viya saṇṭhānābhāvato, paccayapaccayuppannānaṃ sahāvaṭṭhānābhāvato ca ‘‘idamito heṭṭhā, uddhaṃ, tiriya’’nti vibhāgābhāvā attanā ekattamiva upanetvā suṭṭhu anantarabhāvena uppādanasamatthatā samanantarapaccayatā.
And due to the absence of formations like aggregates of rūpa (materiality), and due to the absence of co-existence of cause and resultant, there is no distinction like “this is below, above, or across from that”; hence, the capability of causing to arise in a highly immediate manner, as if bringing itself into unity, is the nature of samanantara-paccaya.
Vì không có hình dạng như các nhóm sắc pháp (rūpakalāpa), và vì các pháp duyên và pháp do duyên sinh không tồn tại đồng thời, nên không có sự phân chia ‘‘cái này ở dưới, ở trên, ở ngang cái kia’’. Do đó, khả năng sinh khởi một cách rất vô gián, gần như đồng nhất với chính nó, là trạng thái của duyên đẳng vô gián (samanantara-paccayatā).
Uppādanasamatthatāti ca abyāpārattā dhammānaṃ yasmiṃ yadākāre niruddhe, vattamāne vā sati taṃtaṃvisesavanto dhammā honti, tassa sova ākāro vuccatīti daṭṭhabbo.
And “capability of causing to arise” should be understood thus: because phenomena are inactive, the particular manner in which phenomena with specific characteristics arise, when a certain type of phenomenon has ceased or is present, that very manner is called its characteristic.
Và khả năng sinh khởi cần được hiểu là, vì các pháp không có hoạt động, nên khi một pháp diệt đi hoặc đang tồn tại theo một cách nào đó, các pháp đặc biệt khác sẽ sinh khởi; và cách đó được gọi là của pháp ấy.
Dhammānaṃ pavattimattameva ca upādāya kālavohāroti nirodhā vuṭṭhahantassa nevasaññānāsaññāyatanaphalasamāpattīnaṃ asaññabhavā cavantassa, purimacutipacchimapaṭisandhīnañca nirodhuppādanirantaratāya kālantaratā natthi.
And the temporal designation is given only by way of the mere occurrence of phenomena; therefore, there is no temporal interval for one who arises from nirodha-samāpatti, for the fruition attainments of the neither-perception-nor-non-perception sphere, for one who passes away from the asaññā-bhava, and for the preceding cuti and succeeding paṭisandhi, due to the uninterrupted nature of their cessation and arising.
Và sự quy ước về thời gian chỉ dựa vào sự vận hành của các pháp. Do đó, đối với người xuất khỏi diệt thọ tưởng định (nirodha-samāpatti), đối với các quả vị thiền định phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana-phala-samāpatti), đối với người chuyển sinh từ cõi vô tưởng (asaññabhava), và đối với sự diệt của tâm tử (cuti) trước và sự tái sinh (paṭisandhi) sau, không có sự gián đoạn về thời gian do sự liên tục của sự diệt và sự sinh.
Na hi tesaṃ antarā arūpadhammappavatti atthi, yaṃ upādāya kālantaratā vucceyya, na ca rūpadhammappavatti arūpadhammappavattiyā antaraṃ karoti aññasantānattā.
For there is no occurrence of immaterial phenomena (arūpadhamma) in between them that would cause a temporal interval to be spoken of, nor does the occurrence of material phenomena (rūpadhamma) create an interval with the occurrence of immaterial phenomena, due to being different continuities.
Thật vậy, không có sự vận hành của các pháp vô sắc (arūpadhamma) ở giữa chúng, mà dựa vào đó có thể nói là có sự gián đoạn về thời gian; và sự vận hành của các pháp sắc (rūpadhamma) không tạo ra khoảng cách với sự vận hành của các pháp vô sắc, vì chúng thuộc các dòng tương tục khác nhau.
Rūpārūpasantatiyo hi dve aññamaññaṃ visadisasabhāvattā aññamaññūpakārabhāvena pavattamānāpi visuṃyeva honti.
For the continuities of material and immaterial phenomena are two distinct entities; although they occur by mutually supporting each other, due to their dissimilar natures, they are entirely separate.
Thật vậy, hai dòng tương tục sắc và vô sắc, mặc dù vận hành bằng cách hỗ trợ lẫn nhau do bản chất khác biệt của chúng, nhưng chúng vẫn riêng biệt.
Ekasantatiyañca purimapacchimānaṃ majjhe pavattamānaṃ taṃsantatipariyāpannatāya antarakārakaṃ hoti.
And within a single continuity, a phenomenon occurring between a preceding and a succeeding phenomenon causes an interval, by virtue of belonging to that continuity.
Và trong một dòng tương tục, pháp vận hành ở giữa các pháp trước và sau sẽ tạo ra sự gián đoạn vì nó thuộc về dòng tương tục đó.
Tādisañca kiñci nevasaññānāsaññāyatanaphalasamāpattīnaṃ majjhe natthi, na ca abhāvo antarakārako hoti abhāvattā eva.
But there is nothing of that sort between the fruition attainments of the neither-perception-nor-non-perception sphere, nor does absence cause an interval, precisely because it is an absence.
Nhưng không có bất kỳ pháp nào như vậy ở giữa các quả vị thiền định phi tưởng phi phi tưởng xứ; và sự không tồn tại không tạo ra sự gián đoạn vì chính nó là sự không tồn tại.
Tasmā javanānantarassa javanassa viya, bhavaṅgānantarassa bhavaṅgassa viya ca nirantaratā suṭṭhu anantaratā hotīti tathā uppādanasamatthatā nevasaññānāsaññāyatanacutīnampi daṭṭhabbā.
Therefore, just as there is unbroken continuity and extreme immediacy for a javana following a javana, and for a bhavaṅga following a bhavaṅga, so too should the capability of causing arising in that manner be understood for the cuti of the neither-perception-nor-non-perception sphere.
Vì vậy, sự liên tục, sự vô gián hoàn hảo, giống như tâm javana (tốc hành) tiếp theo tâm javana, và tâm bhavanga (hộ kiếp) tiếp theo tâm bhavanga, cũng cần được hiểu là khả năng sinh khởi như vậy đối với các tâm tử của phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Uppattiyā paccayabhāvo cettha anantarapaccayādīnaṃ pākaṭoti uppādanasamatthatāva vuttā.
And here, the causal nature of anantara-paccaya and others regarding origination is evident; therefore, only the capability of causing to arise has been stated.
Ở đây, trạng thái duyên của các duyên vô gián, v.v., trong sự sinh khởi là rõ ràng, nên chỉ nói về khả năng sinh khởi.
Paccuppannānaṃ pana dhammānaṃ pubbantāparantaparicchedena gahitānaṃ uppajjatīti vacanaṃ alabhantānaṃ ‘‘atīto dhammo paccuppannassa dhammassa anantarapaccayena paccayo’’tiādinā (paṭṭhā. 2.18.4) anantarādipaccayabhāvo vuttoti na so uppattiyā evāti viññāyati.
However, for present phenomena which are grasped by circumscribing their beginning and end, and thus do not receive the designation “arising,” the causal nature of anantara-paccaya and so on is stated as in “A past phenomenon is a cause for a present phenomenon by way of anantara-paccaya”; therefore, it is understood that it is not solely a cause for origination.
Tuy nhiên, đối với các pháp hiện tại được nắm giữ bằng cách phân định phần trước và phần sau, không thể nói là ‘‘đang sinh khởi’’. Do đó, trạng thái duyên vô gián, v.v., được nói đến trong câu ‘‘pháp quá khứ là duyên vô gián cho pháp hiện tại’’, v.v., nên được hiểu là không chỉ dành cho sự sinh khởi.
Na hi kusalādiggahaṇaṃ viya paccuppannaggahaṇaṃ aparicchedaṃ.
For the grasping of “present” is not without circumscription, like the grasping of “wholesome” and so on.
Thật vậy, sự nắm giữ các pháp hiện tại không phải là không có giới hạn như sự nắm giữ các pháp thiện (kusala), v.v.
Yato uppattimattasamaṅgino eva gahaṇaṃ siyā.
From which, the grasping would only be of that which is endowed with mere origination.
Vì vậy, chỉ những pháp có sự sinh khởi mới được nắm giữ.
Teneva ca atītattike paṭiccavārādayo na santīti.
And for this reason, there are no paṭicca-vāra and so on in the atītattika.
Và chính vì thế, trong bộ ba quá khứ, không có các phần paṭicca, v.v.
Tassa ‘‘kusalo dhammo kusalassa, kusalo dhammo abyākatassa, akusalo dhammo akusalassa, akusalo dhammo abyākatassa, abyākato dhammo abyākatassa, abyākato dhammo kusalassa, abyākato dhammo akusalassā’’ti sattadhā bhedo veditabbo.
Its sevenfold division should be understood as: “A wholesome phenomenon is a cause for a wholesome phenomenon, a wholesome phenomenon is a cause for an indeterminate phenomenon, an unwholesome phenomenon is a cause for an unwholesome phenomenon, an unwholesome phenomenon is a cause for an indeterminate phenomenon, an indeterminate phenomenon is a cause for an indeterminate phenomenon, an indeterminate phenomenon is a cause for a wholesome phenomenon, an indeterminate phenomenon is a cause for an unwholesome phenomenon.”
Sự phân chia của nó thành bảy loại cần được hiểu là: pháp thiện cho pháp thiện, pháp thiện cho pháp vô ký, pháp bất thiện cho pháp bất thiện, pháp bất thiện cho pháp vô ký, pháp vô ký cho pháp vô ký, pháp vô ký cho pháp thiện, và pháp vô ký cho pháp bất thiện.
599. Uppajjamānova saha uppādanabhāvenāti etthāpi uppattiyā paccayabhāvena pākaṭena ṭhitiyāpi paccayabhāvaṃ nidassetīti daṭṭhabbaṃ, aññathā padīpanidassanaṃ na yujjeyya.
599. In the phrase “ while arising, with the nature of co-arising,” it should be understood that by the evident causal nature of origination, the causal nature of subsistence is also indicated; otherwise, the illustration of a lamp would not be fitting.
599. Ở đây, trong câu sinh khởi đồng thời với sự sinh khởi, cũng cần được hiểu là nó chỉ ra trạng thái duyên của sự tồn tại, vốn rõ ràng là trạng thái duyên của sự sinh khởi; nếu không, ví dụ về ngọn đèn sẽ không phù hợp.
Padīpo hi pabhāsassa ṭhitiyāpi paccayo, na uppattiyā eva.
For a lamp is a cause for the subsistence of light, not merely for its origination.
Thật vậy, ngọn đèn là duyên cho sự tồn tại của ánh sáng, chứ không chỉ cho sự sinh khởi của nó.
Paccayuppannānaṃ sahajātabhāvena upakārakatā sahajātapaccayatā.
The nature of co-arising condition (sahajāta-paccayatā) is the act of providing assistance to the resultant phenomena through co-existence.
Sự hỗ trợ lẫn nhau của các pháp duyên và pháp do duyên sinh trong trạng thái đồng sinh là duyên đồng sinh (sahajāta-paccayatā).
Okkantikkhaṇeti paṭisandhikkhaṇe.
“At the moment of descent” means at the moment of paṭisandhi.
Vào khoảnh khắc tái sinh (okkantikkhaṇe) là vào khoảnh khắc paṭisandhi (nối kết).
Tasmiṃ hi khaṇe nāmarūpaṃ okkantaṃ viya paralokato āgantvā idha mātukucchiādiṃ pavisantaṃ viya uppajjati, tasmā so khaṇo okkantikkhaṇoti vuccati.
For at that moment, nāmarūpa arises as if descending, as if coming from another world and entering the mother’s womb and so on; therefore, that moment is called the moment of descent (okkanti-kkhaṇa).
Thật vậy, vào khoảnh khắc đó, danh sắc (nāmarūpa) sinh khởi như thể đã nhập vào, như thể đến từ thế giới khác và đi vào bụng mẹ, v.v. Vì vậy, khoảnh khắc đó được gọi là okkantikkhaṇa.
Ettha ca rūpanti hadayavatthuyeva adhippetaṃ.
And here, rūpa is intended to mean only the heart-base (hadaya-vatthu).
Và ở đây, sắc pháp (rūpa) được hiểu là chỉ tâm sở y xứ (hadayavatthu).
Tañhi nāmassa, nāmañca tassa sahajātapaccayo hoti.
For that (heart-base) is a sahajāta-paccaya for nāma, and nāma is a sahajāta-paccaya for that (heart-base).
Thật vậy, nó là duyên đồng sinh cho danh, và danh là duyên đồng sinh cho nó.
Cittacetasikāti pavattiyaṃ cattāro khandhā paṭisandhikkhaṇe cittasamuṭṭhānānaṃ abhāvato.
Citta-cetasika (mind and mental factors) are the four aggregates during the active process (pavattiyaṃ), due to the absence of mind-originated rūpa at the moment of paṭisandhi.
Tâm và các tâm sở (cittacetasika) là bốn uẩn trong sự vận hành, vì không có các pháp do tâm sinh khởi (cittasamuṭṭhāna) vào khoảnh khắc paṭisandhi.
Rūpino dhammāti hadayavatthuṃ sandhāyāha.
The phrase “ material phenomena” refers to the heart-base.
Ngài nói ‘‘các pháp sắc’’ (rūpino dhammā) để chỉ tâm sở y xứ.
Tattha yadipi pubbe ‘‘okkantikkhaṇe nāmarūpa’’nti vuttaṃ, tathāpi tena khaṇantare sahajātapaccayabhāvo rūpadhammānaṃ na nivāritoti tannivāraṇatthamidaṃ vuttanti gahetabbaṃ.
Although it was stated earlier, “nāmarūpa at the moment of descent,” it should be understood that the sahajāta-paccaya nature of material phenomena at other moments (of occurrence) was not negated by that statement; therefore, this (statement) is made to negate that.
Ở đó, mặc dù trước đây đã nói ‘‘danh sắc vào khoảnh khắc tái sinh’’, nhưng điều đó không loại trừ trạng thái duyên đồng sinh của các sắc pháp vào một khoảnh khắc khác. Vì vậy, cần hiểu rằng điều này được nói ra để loại trừ điều đó.
Kiñci kāleti keci kismiñci kāleti attho, tena rūpino dhammā keci vatthubhūtā kismiñci paṭisandhikāleti aññesaṃ rūpadhammānaṃ, vatthuno ca pavattiyaṃ arūpadhammānaṃ sahajātapaccayabhāvaṃ pubbe anivāritaṃ nivāreti.
“At some time” means “some (material phenomena) at some time”; thereby, the statement negates the sahajāta-paccaya nature of other material phenomena (apart from the heart-base) and of the heart-base for immaterial phenomena during the active process (pavattiyaṃ), which was not negated earlier.
Vào một thời điểm nào đó (kiñci kāle) có nghĩa là một số pháp vào một thời điểm nào đó. Do đó, một số sắc pháp, tức là các pháp y xứ, vào một thời điểm paṭisandhi nào đó, loại trừ trạng thái duyên đồng sinh của các sắc pháp khác và của các pháp vô sắc trong sự vận hành của y xứ, điều mà trước đây chưa được loại trừ.
Evañca katvā ‘‘kiñci kāla’’nti vā ‘‘kismiñci kāle’’ti vā vattabbe tathā avatvā vibhattivipallāsaṃ katvā vuttaṃ.
And having thus explained it, instead of saying “kiñci kālaṃ” or “kismiñci kāle,” it is stated by inverting the case endings.
Và khi đã làm như vậy, thay vì nói ‘‘kiñci kāla’’ hoặc ‘‘kismiñci kāle’’, ngài đã nói bằng cách đảo ngược cách dùng biến cách.
Tena kiñcīti upayogekavacanaṃ.
Therefore, kiñci is a singular accusative (upayogekavacana).
Do đó, kiñcī là biến cách số ít của đối cách.
‘‘Rūpino dhammā’’ti etena sambandhe paccattabahuvacanaṃ jāyati.
When connected with “ rūpino dhammā,” it becomes a plural nominative (paccattabahuvacana).
Khi kết hợp với ‘‘rūpino dhammā’’, nó trở thành biến cách số nhiều của chủ cách.
‘‘Kāle’’ti etena sambandhe bhummekavacananti dīpitanti veditabbaṃ.
It should be understood that by the word " Kāle," in this connection, the locative singular case is indicated.
Và khi kết hợp với ‘‘kāle’’, nó được chỉ ra là biến cách số ít của định sở cách.
Purimena ca ‘‘eko khandho, vatthu ca tiṇṇannaṃ khandhāna’’nti (paṭṭhā. 1.1.419) ādivacanena nāmasahitaṃ eva vatthu nāmassa paccayoti vattabbe āpanne itarena kevalassa ca tathāvattabbataṃ dasseti.
And when it has been stated by the previous saying, "one aggregate and the base are conditions for three aggregates," that the base associated with nāma (mental phenomena) is a condition for nāma, the other statement (about rūpino dhammā) shows that the mere base is also spoken of in that way.
Và với lời nói trước đó ‘‘một uẩn và y xứ cho ba uẩn’’, khi cần nói rằng y xứ cùng với danh là duyên cho danh, thì lời nói sau đó chỉ ra rằng y xứ đơn thuần cũng có thể được nói như vậy.
Svāyaṃ sahajātapaccayo ‘‘kusalo dhammo kusalassa, abyākatassa, kusalābyākatassa, akusalo dhammo akusalassa, abyākatassa, akusalābyākatassa, abyākato dhammo abyākatassa, kusalābyākato dhammo abyākatassa, akusalābyākato dhammo abyākatassā’’ti (paṭṭhā. 1.1.419) navavidho veditabbo.
This conascent condition (sahajātapaccaya) should be understood as being of nine types: "A wholesome phenomenon (kusalo dhammo) is a condition for a wholesome phenomenon, for an indeterminate phenomenon, for a wholesome and indeterminate phenomenon; an unwholesome phenomenon (akusalo dhammo) is a condition for an unwholesome phenomenon, for an indeterminate phenomenon, for an unwholesome and indeterminate phenomenon; an indeterminate phenomenon (abyākato dhammo) is a condition for an indeterminate phenomenon; a wholesome and indeterminate phenomenon (kusalābyākato dhammo) is a condition for an indeterminate phenomenon; an unwholesome and indeterminate phenomenon (akusalābyākato dhammo) is a condition for an indeterminate phenomenon."
Duyên đồng sinh này cần được hiểu là có chín loại: pháp thiện cho pháp thiện, pháp vô ký, pháp thiện và vô ký; pháp bất thiện cho pháp bất thiện, pháp vô ký, pháp bất thiện và vô ký; pháp vô ký cho pháp vô ký, pháp thiện và vô ký, pháp bất thiện và vô ký.
600. Attano upakārakassa upakārakatā aññamaññapaccayatā.
600. Mutual conditionality (aññamaññapaccayatā) is the act of benefiting in return that which benefits oneself.
600. Sự hỗ trợ lẫn nhau của các pháp hỗ trợ là duyên hỗ tương (aññamañña-paccayatā).
Tathā hissa tidaṇḍaṃ nidassitaṃ.
For this reason, the analogy of a tripod is given for it.
Chính vì thế, cây ba chân đã được dùng làm ví dụ cho nó.
Upakārakatā ca aññamaññatāvaseneva daṭṭhabbā, na sahajātatādivasena.
The benefiting should be understood only by way of mutual action, not by way of conascence or the like.
Và sự hỗ trợ cần được hiểu chỉ dựa trên tính hỗ tương, chứ không phải dựa trên tính đồng sinh, v.v.
Sahajātādipaccayo hontoyeva hi koci aññamaññapaccayo na hoti, na ca sahajātādipaccayadhammehi vinā imassa pavatti atthi.
Indeed, some conascent and other conditions are not mutual conditions, and without these conascent and other conditional phenomena, there is no occurrence of this (mutual conditionality).
Thật vậy, một số pháp, mặc dù là duyên đồng sinh, v.v., nhưng không phải là duyên hỗ tương; và không có sự vận hành của duyên này mà không có các pháp duyên đồng sinh, v.v.
Tathā hi sahajātādipaccayo ca hontoyeva hi koci aññamaññapaccayo hoti.
Thus, indeed, co-arising and other conditions are certainly present, and some are conditions of mutuality.
Thật vậy, duyên đồng sanh (sahajāta) v.v. quả thật có tồn tại, và một số là duyên tương hỗ (aññamañña).
Yadi ca attano upakārakassa upakārakatāmattaṃ aññamaññapaccayo siyā, purejātapacchājātabhāvena upakārassa upakārakā vatthukhandhā aññamaññapaccayā siyuṃ, na ca taṃ icchitaṃ.
If mutuality were merely the state of rendering aid to that which aids oneself, then the physical bases and mental aggregates that aid what aids them, by way of prior-arising and later-arising, would become conditions of mutuality, and that is not desired.
Nếu chỉ sự trợ giúp của một pháp trợ giúp cho chính nó là duyên tương hỗ (aññamañña), thì các uẩn vật thể (vatthukhandha) là những pháp trợ giúp cho sự trợ giúp bởi trạng thái tiền sanh (purejāta) và hậu sanh (pacchājāta) cũng sẽ là duyên tương hỗ (aññamañña), nhưng điều đó không được mong muốn.
Tena vuttaṃ ‘‘upakārakatā ca aññamaññavaseneva daṭṭhabbā’’ti.
Therefore, it was said: "The state of rendering aid should be seen only by way of mutuality."
Vì vậy, đã nói: “Sự trợ giúp phải được xem xét theo cách tương hỗ (aññamañña) mà thôi.”
Ayañca uppattiyā, ṭhitiyā ca upakārakoti veditabbo.
And this condition of mutuality should be understood as aiding both in origination and in continuance.
Và duyên này cần được hiểu là trợ giúp cho sự phát sanh (uppatti) và sự tồn tại (ṭhiti).
Ayaṃ pana ‘‘kusalo dhammo kusalassa, akusalo dhammo akusalassa, abyākato dhammo abyākatassā’’ti tividho veditabbo.
This condition, moreover, should be understood as threefold: "wholesome phenomenon to wholesome, unwholesome phenomenon to unwholesome, undeclared phenomenon to undeclared."
Duyên này lại cần được hiểu là có ba loại: “pháp thiện (kusala) là duyên cho pháp thiện, pháp bất thiện (akusala) là duyên cho pháp bất thiện, pháp vô ký (abyākata) là duyên cho pháp vô ký.”
Adhiṭṭhānākārenāti ādhārākārena.
In the mode of being a foundation (adhiṭṭhānākārena) means in the mode of being a basis.
Adhiṭṭhānākārena có nghĩa là theo cách của nền tảng (ādhāra).
Ādhārākāro cettha tesaṃ sātisayaṃ tadadhīnavuttitāya veditabbo.
Here, the mode of being a basis should be understood as their exceeding dependence on that.
Ở đây, cách nền tảng cần được hiểu là sự phụ thuộc đặc biệt của chúng vào đó.
Yato bhūtāni aniddisitabbaṭṭhānāni vuccanti, evañca katvā cakkhādīnampi adhiṭṭhānākārena upakārakatā suṭṭhu yujjati.
Since the great primaries (bhūtāni) are said to be unlocatable, in this way, the eye and so forth also perfectly fit as helpers in the mode of being a foundation.
Vì các đại (bhūta) được gọi là những chỗ không thể chỉ định, và như vậy, sự trợ giúp của nhãn căn v.v. theo cách nền tảng cũng rất phù hợp.
Na hi yathāvuttaṃ tadadhīnavuttitāvisesaṃ muñcitvā añño cakkhādīsu adesakānaṃ arūpadhammānaṃ adhiṭṭhānākāro sambhavati.
For apart from the aforementioned special state of dependence on that, no other mode of being a foundation is possible for the formless phenomena (arūpadhamma) which have no specific location (adesaka) in the eye and so forth.
Thật vậy, không có cách nền tảng nào khác cho các pháp vô sắc (arūpadhamma) không có chỗ chỉ định trong nhãn căn v.v. ngoại trừ sự phụ thuộc đặc biệt đã nói trên.
Yadipi yaṃ yaṃ dhammaṃ paṭicca ye ye dhammā uppajjanti, tesaṃ sabbesaṃ tadadhīnavuttibhāvo.
Even though there is a state of dependence on that for all phenomena that arise depending on any given phenomenon,
Mặc dù tất cả các pháp sanh khởi tùy thuộc vào pháp nào thì đều phụ thuộc vào pháp đó.
Yena pana paccayabhāvavisesena cakkhādīnaṃ paṭumandabhāvesu cakkhuviññāṇādayo tadanuvidhānākāreneva pavattanti, svāyamidha tesaṃ tadadhīnavuttitāsiddho visesoti.
yet, the special state of dependence on that in the eye and so forth — by which special causal state eye-consciousness and so forth proceed precisely in the manner of conforming to their keenness or dullness — this is the specific characteristic established here as their dependence on that.
Tuy nhiên, sự đặc biệt của trạng thái duyên (paccayabhāva) mà nhờ đó nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v. hoạt động theo cách tuân thủ sự sắc bén (paṭu) và sự chậm chạp (manda) của nhãn căn v.v., đó chính là sự đặc biệt được thiết lập bởi sự phụ thuộc của chúng ở đây.
Evañhi paccayabhāvasāmaññe satipi ārammaṇapaccayato nissayapaccayassa viseso vibhāvito hoti.
Thus, even when there is the generality of causal state, the distinction of the support condition (nissayapaccaya) from the object condition (ārammaṇapaccaya) is clarified.
Như vậy, mặc dù có sự tương đồng trong trạng thái duyên, nhưng sự khác biệt của duyên nương tựa (nissayapaccaya) so với duyên đối tượng (ārammaṇapaccaya) đã được làm rõ.
Svāyaṃ nayo heṭṭhā pakāsitova.
This method has already been explained below.
Phương pháp này đã được giải thích ở phần dưới.
Chaṭṭho panāti ettha ‘‘rūpino dhammā arūpīnaṃ dhammānaṃ kismiñci kāle’’ti idaṃ na labbhati.
In "the sixth, moreover", the statement "form phenomena to formless phenomena at some time" is not included.
Trong Chaṭṭho pana, câu “rūpino dhammā arūpīnaṃ dhammānaṃ kismiñci kāle” (các pháp sắc là duyên cho các pháp vô sắc trong một số trường hợp) không được chấp nhận.
Yaṃ panettha labbhati ‘‘rūpino dhammā kecī’’ti, tattha te eva dhamme dassetuṃ ‘‘cakkhāyatana’’ntiādi niddiṭṭhaṃ.
What is included here, "some form phenomena", refers to "the eye-base" and so forth, specifically mentioned to illustrate those very phenomena.
Phần được chấp nhận ở đây là “rūpino dhammā kecī” (một số pháp sắc), và để chỉ rõ những pháp đó, đã nêu “cakkhāyatana” v.v.
Yaṃ rūpanti hadayavatthuṃ sandhāya vuttaṃ.
"That rūpa" is stated with reference to the heart-base.
Yaṃ rūpaṃ được nói đến để chỉ vật y cứ trái tim (hadayavatthu).
Ayaṃ pana nissayapaccayo terasavidho.
This support condition (nissayapaccaya), moreover, is thirteen-fold.
Duyên nương tựa (nissayapaccaya) này có mười ba loại.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Sahajātato kusalamūlā tayo, tathā akusalamūlā, abyākatamūlesu pana purejātaṃ labbhati.
From co-arising, there are three types rooted in wholesome states, and likewise three rooted in unwholesome states; but among those rooted in undeclared states, prior-arising is included.
Từ đồng sanh (sahajāta), có ba loại gốc thiện (kusalamūla), và ba loại gốc bất thiện (akusalamūla) tương tự; trong các gốc vô ký (abyākatamūla) thì chấp nhận tiền sanh (purejāta).
Abyākatañhi abyākatassa sahajātampi paccayo hoti, purejātampi kusalassa purejātameva, tathā akusalassa, kusalābyākataṃ sahajātapurejātato kusalassa, sahajātato eva abyākatassa, tathā akusalābyākata’’nti evaṃ terasa.
For an undeclared phenomenon is a condition to an undeclared phenomenon even as co-arising, and to a wholesome phenomenon only as prior-arising, and likewise to an unwholesome phenomenon; a wholesome-undeclared phenomenon is a condition to a wholesome phenomenon as co-arising and prior-arising, and to an undeclared phenomenon only as co-arising, and likewise an unwholesome-undeclared phenomenon. Thus there are thirteen.
Thật vậy, vô ký (abyākata) là duyên cho vô ký (abyākata) cả đồng sanh (sahajāta) và tiền sanh (purejāta); chỉ là tiền sanh (purejāta) cho thiện (kusala) và cũng tương tự cho bất thiện (akusala); thiện-vô ký (kusalābyākata) là duyên cho thiện (kusala) cả đồng sanh (sahajāta) và tiền sanh (purejāta), và chỉ là đồng sanh (sahajāta) cho vô ký (abyākata); bất thiện-vô ký (akusalābyākata) cũng tương tự. Như vậy là mười ba loại.
Tattha dānaṃ datvāti deyyadhammaṃ cajitvā.
In that, "having given a gift" means having relinquished a dedicable object.
Trong đó, dānaṃ datvā có nghĩa là đã từ bỏ vật đáng cúng dường.
Yāya vā cetanāya so diyyati, sā cetanā dānaṃ.
Or the volition by which it is given, that volition is the gift.
Hoặc ý muốn (cetanā) mà nhờ đó vật đó được dâng cúng, ý muốn đó là bố thí (dāna).
Datvāti taṃ cetanaṃ pariyodapetvā visuddhaṃ katvā.
"Having given" means having purified that volition, having made it pure.
Datvā có nghĩa là đã làm cho ý muốn đó trở nên hoàn toàn thanh tịnh, đã làm cho nó trong sạch.
Sīlaṃ samādiyitvāti pañcaṅgadasaṅgādivasena niccasīlaṃ gaṇhitvā.
"Having undertaken morality" means having observed the morality of permanence, such as the five precepts or the ten precepts.
Sīlaṃ samādiyitvā có nghĩa là đã thọ trì giới thường xuyên (niccasīla) theo cách ngũ giới, thập giới v.v.
Iminā samādānaviratiyeva dassitā, sampattaviratisamucchedaviratiyo pana loke ‘‘sīla’’nti apākaṭattā na vuttā.
By this, only the abstinence of undertaking (samādānavirati) is shown; but the abstinence of occasion (sampattavirati) and the abstinence of eradication (samucchedavirati) are not mentioned, because they are not well-known as "morality" in the world.
Bằng cách này, chỉ có sự tiết chế do thọ trì (samādānavirati) được chỉ ra; còn sự tiết chế do thành tựu (sampattavirati) và sự tiết chế do đoạn diệt (samucchedavirati) thì không được nói đến vì chúng không phổ biến trong thế gian là “giới” (sīla).
Kiñcāpi na vuttā, ārammaṇapaccayo pana hontiyeva.
Although they are not mentioned, they are indeed object conditions (ārammaṇapaccaya).
Mặc dù không được nói đến, chúng vẫn là duyên đối tượng (ārammaṇapaccaya).
Tattha samucchedavirati sekkhānaṃyeva kusalassa ārammaṇaṃ hoti, na itaresaṃ.
Among these, the abstinence of eradication is an object only for the wholesome state of trainees (sekkhā), not for others.
Trong đó, sự tiết chế do đoạn diệt (samucchedavirati) chỉ là đối tượng cho pháp thiện (kusala) của các bậc hữu học (sekkhā), không phải của những người khác.
Uposathakammanti ‘‘pāṇaṃ na hane, na cādinnamādiye’’ti (su. ni. 402) evaṃ vuttaṃ uposathasīlaṃ.
"Uposatha practice" refers to the uposatha morality as stated: "One should not kill living beings, nor take what is not given" and so forth.
Uposathakamma là giới Bát quan trai (uposathasīla) đã được nói đến như “không sát sanh, không lấy của không cho” v.v.
Taṃ garuṃ katvā paccavekkhatīti taṃ yathāvuttaṃ kusalaṃ sekkhopi puthujjanopi paccavekkhati, arahāpi taṃ paccavekkhateva.
"Having made it important, one reflects on it" means both the trainee and the ordinary person reflect on that wholesome deed as mentioned, and even an Arahant reflects on it.
Taṃ garuṃ katvā paccavekkhatī (xem xét pháp đó một cách tôn kính) có nghĩa là cả bậc hữu học (sekkhā) và phàm phu (puthujjana) đều xem xét pháp thiện đã nói trên, và bậc A-la-hán cũng xem xét pháp đó.
Arahatopi hi pubbe kataṃ kusalaṃ kusalameva.
For indeed, a wholesome deed done previously by an Arahant is still wholesome.
Thật vậy, pháp thiện đã làm trước đây của bậc A-la-hán vẫn là pháp thiện.
Yena pana cittena paccavekkhati, taṃ kiriyacittaṃ nāma hoti.
However, the thought with which one reflects is called a functional thought (kiriyacitta).
Tuy nhiên, tâm mà nhờ đó vị ấy xem xét thì được gọi là tâm duy tác (kiriyacitta).
Tasmā ‘‘kusalo kusalassā’’ti imasmiṃ adhikāre na labbhati.
Therefore, it is not included in this context of "wholesome to wholesome".
Vì vậy, trong phần này về “thiện là duyên cho thiện” thì không được chấp nhận.
Pubbe suciṇṇānīti ‘‘datvā katvā’’ti hi āsannakatāni vuttāni, iminā na āsannakatānīti veditabbāni, dānādīhi vā sesāni kāmāvacarakusalāni dassetuṃ idaṃ vuttaṃ.
"Previously well-practiced deeds": For indeed, "having given, having done" refers to deeds done recently; by this, it should be understood that these are not deeds done recently, or this is stated to show wholesome deeds in the sense-sphere other than giving and so forth.
Pubbe suciṇṇānī (những điều đã làm tốt trong quá khứ) có nghĩa là, vì “datvā katvā” (sau khi cho, sau khi làm) chỉ những việc đã làm gần đây, nên điều này cần được hiểu là những việc không phải làm gần đây, hoặc câu này được nói để chỉ ra các pháp thiện thuộc cõi Dục (kāmāvacarakusala) còn lại ngoài bố thí (dāna) v.v.
Jhānā vuṭṭhahitvāti jhānaṃ samāpanno jhānato vuṭṭhahitvā.
"Having emerged from jhāna" means one who has attained jhāna, having emerged from jhāna.
Jhānā vuṭṭhahitvā (sau khi xuất khỏi thiền) có nghĩa là người đã nhập thiền, sau khi xuất khỏi thiền.
‘‘Jhānaṃ vuṭṭhahitvā’’tipi pāḷi.
The Pali also reads: "Jhānaṃ vuṭṭhahitvā".
Cũng có bản Pali là “Jhānaṃ vuṭṭhahitvā”.
Sekkhā gotrabhunti sotāpannaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Trainees, gotrabhū" is said with reference to a Stream-enterer (Sotāpanna).
Sekkhā gotrabhu được nói đến để chỉ bậc Nhập lưu (sotāpanna).
So hi gotrabhuṃ paccavekkhati.
For he reflects on the change-of-lineage (gotrabhū).
Vị ấy xem xét tâm chuyển dòng (gotrabhu).
‘‘Vodāna’’nti idaṃ pana sakadāgāmianāgāmino sandhāya vuttaṃ.
"Vodāna", however, is said with reference to the Once-returner (Sakadāgāmi) and Non-returner (Anāgāmi).
“Vodāna” này lại được nói đến để chỉ bậc Nhất lai (sakadāgāmi) và Bất hoàn (anāgāmi).
Tesañhi taṃ cittaṃ vodānaṃ nāma hoti.
For their thought is called purification (vodāna).
Thật vậy, tâm đó của họ được gọi là tâm thanh tịnh (vodāna).
Sekkhāti sotāpannasakadāgāmianāgāmino.
"Trainees" are the Stream-enterers, Once-returners, and Non-returners.
Sekkhā là các bậc Nhập lưu (sotāpanna), Nhất lai (sakadāgāmi), Bất hoàn (anāgāmi).
Maggā vuṭṭhahitvāti maggaphalabhavaṅgātikkamavasena attanā paṭiladdhamaggā vuṭṭhahitvā, suddhamaggatoyeva pana vuṭṭhāya paccavekkhaṇaṃ nāma natthi.
"Having emerged from the path" means having emerged from the path attained by oneself, by way of transcending the path, fruition, and life-continuum; but there is no such thing as reflecting after merely emerging from the path itself.
Maggā vuṭṭhahitvā (sau khi xuất khỏi đạo) có nghĩa là sau khi xuất khỏi đạo (magga) mà mình đã đạt được, theo cách vượt qua đạo, quả (phala) và hữu phần (bhavaṅga); nhưng không có việc xem xét sau khi chỉ xuất khỏi đạo thuần túy.
Ādi-saddena ‘‘kusalaṃ aniccato dukkhato anattato vipassantī’’ti (paṭṭhā. 1.1.404) evamādiṃ saṅgaṇhāti.
By the word "ādi" (and so forth), it includes statements such as "reflecting on wholesome phenomena as impermanent, suffering, and not-self" and so forth.
Với từ ādi (v.v.), bao gồm những điều như “vipassanā pháp thiện (kusala) là vô thường (anicca), khổ (dukkha), vô ngã (anatta)” v.v.
Yadipi nānattaṃ akatvāva vibhatto, tathāpi idampi ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayānaṃ visesoti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
Although it is analyzed without making a distinction, yet to show that this also is a special characteristic of object-dominance and object-proximity conditions, "in that" and so forth is stated.
Mặc dù đã được phân tích mà không tạo ra sự khác biệt, nhưng để chỉ ra rằng đây cũng là một sự khác biệt của duyên đối tượng (ārammaṇa), duyên tăng thượng đối tượng (ārammaṇādhipati) và duyên hỗ trợ mạnh mẽ đối tượng (ārammaṇūpanissaya), nên đã nói “tatthā” (trong đó) v.v.
Pakatoti ettha pa-kāro upasaggo, so attano phalassa uppādanasamatthabhāvena suṭṭhukatataṃ dīpeti.
In "pakato" (performed), the prefix "pa" is an upasagga (preposition), which signifies the excellent accomplishment (suṭṭhukatata) by way of being capable of producing its own result.
Trong pakato, tiền tố pa chỉ ra sự hoàn hảo trong khả năng sanh khởi quả của chính nó.
Tathā ca kataṃ attano santāne kataṃ hotīti āha ‘‘attano santāne’’tiādi.
And when it is done in that manner, it is done in one's own continuum, thus it says "in one's own continuum" and so forth.
Và điều đã làm như vậy là điều đã làm trong dòng tương tục của chính mình, vì vậy đã nói “attano santāne” (trong dòng tương tục của chính mình) v.v.
Karaṇañca duvidhaṃ nipphādanaṃ, upasevanañcāti taṃ dassetuṃ ‘‘nipphādito vā’’tiādi vuttaṃ.
Action (karaṇa) is twofold: production (nipphādana) and cultivation (upasevana); to show this, "produced or" and so forth is stated.
Và sự làm có hai loại: sự hoàn thành (nipphādana) và sự thực hành (upasevana). Để chỉ ra điều đó, đã nói “nipphādito vā” (hoặc đã hoàn thành) v.v.
Tattha nipphādanaṃ hetupaccayasamodhānena phalassa nibbattanaṃ.
Among these, production is the bringing forth of a result through the convergence of root causes and supporting conditions (hetupaccayasamodhānena).
Trong đó, nipphādanaṃ là sự sanh khởi quả bằng cách kết hợp các duyên nhân (hetupaccaya).
Upasevanaṃ pana kāye allīyāpanavasena upayogūpasevanaṃ, vijānanasañjānanādīnaṃ vasena ārammaṇūpasevanañca.
Cultivation, moreover, is twofold: application-cultivation (upayogūpasevana) by way of clinging to the body, and object-cultivation (ārammaṇūpasevana) by way of knowing, understanding, and so forth.
Còn upasevanaṃ là sự thực hành theo cách sử dụng (upayoga) bằng cách gắn bó với thân, và sự thực hành theo cách đối tượng (ārammaṇa) bằng cách hiểu biết (vijānana), nhận thức (sañjānana) v.v.
Teneva anāgatānampi utusampadādīnaṃ ārammaṇūpasevanena upasevitānaṃ pakatūpanissayatā vuttā hoti, pageva atītapaccuppannānaṃ.
By this, the pakatūpanissaya of future excellent seasons, etc., which have been resorted to by means of resorting to them as objects, is stated, how much more so for those of the past and present.
Do đó, tính chất hỗ trợ mạnh mẽ tự nhiên (pakatūpanissayatā) của những yếu tố như sự thuận lợi của thời tiết (utusampadā), v.v., trong tương lai, được sử dụng bằng cách nương tựa vào cảnh (ārammaṇūpasevana), đã được nói đến, huống chi là những cái đã qua và hiện tại.
Paccuppannassāpi hi ‘‘paccuppannaṃ utubhojanaṃ senāsanaṃ upanissāya jhānaṃ uppādetī’’tiādivacanato (paṭṭhā. 2.18.8) pakatūpanissayabhāvo labbhatīti.
For even for the present, the state of pakatūpanissaya is obtained from such statements as, "One produces jhāna by relying on present weather, food, and lodging."
Thật vậy, ngay cả đối với cái hiện tại cũng có được tính chất hỗ trợ mạnh mẽ tự nhiên (pakatūpanissayabhāvo), vì có lời dạy như: “Nương tựa vào thời tiết, thức ăn, chỗ ở hiện tại mà sinh thiền định” (Paṭṭhā. 2.18.8).
Pakatiyā evāti paccayantarasaṅkararahitena attano sabhāveneva.
By its own nature means by its own intrinsic nature, free from intermixture with other conditions.
Pakatiyā eva (chỉ do tự tánh) nghĩa là chỉ bằng tự tánh của chính nó, không pha trộn với các duyên khác.
Upanissayoti balavakāraṇaṃ katvā.
Upanissaya means by making it a strong cause.
Upanissayo (duyên hỗ trợ mạnh mẽ) nghĩa là lấy làm nhân mạnh mẽ.
Anekappakārato pabhedo veditabbo pañhāvāre āgatanayena.
Its division should be understood in many ways according to the method presented in the Pañhāvāra.
Anekappakārato pabhedo veditabbo (phải hiểu sự phân loại theo nhiều cách khác nhau) theo cách đã được trình bày trong Pañhāvāra.
Paccayavāre pana –
However, in the Paccayavāra:
Tuy nhiên, trong Paccayavāra (Phần Duyên), có nói:
Tattha ye purimā yesaṃ pacchimānaṃ anantarūpanissayo honti, te tesaṃ sabbesampi ekanteneva honti, na kesañci kadāci.
Among these, those previous phenomena that are anantarūpanissaya for subsequent phenomena are always so for all of them, not for some and sometimes.
Trong đó, những pháp trước là duyên hỗ trợ mạnh mẽ không gián đoạn (anantarūpanissaya) cho những pháp sau thì chúng tuyệt đối là duyên cho tất cả những pháp đó, không phải cho một số pháp nào đó hay đôi khi.
Tasmā yesu padesu anantarūpanissayo labbhati, tesu ‘‘kesañcī’’ti na sakkā vattunti na vuttaṃ.
Therefore, in those instances where anantarūpanissaya is obtained, it is not possible to say "for some," and thus it is not stated.
Vì vậy, ở những chỗ nào có duyên hỗ trợ mạnh mẽ không gián đoạn, thì không thể nói “cho một số” và cũng không được nói như vậy.
Ye pana purimā yesaṃ pacchimānaṃ ārammaṇūpanissayo vā pakatūpanissayo vā honti, te tesaṃ, na sabbesaṃ ekantena honti.
However, those previous phenomena that are ārammaṇūpanissaya or pakatūpanissaya for subsequent phenomena are not always so for all of them.
Tuy nhiên, những pháp trước là duyên hỗ trợ mạnh mẽ cảnh (ārammaṇūpanissaya) hoặc duyên hỗ trợ mạnh mẽ tự nhiên (pakatūpanissaya) cho những pháp sau, thì chúng không tuyệt đối là duyên cho tất cả những pháp đó.
Yesaṃ uppattivibandhakā paccayā balavanto honti, tesaṃ na bhavanti, itaresaṃ bhavanti.
They do not exist for those whose conditions that hinder arising are strong; they do exist for others.
Đối với những pháp mà các duyên ngăn cản sự phát sinh mạnh mẽ, thì chúng không trở thành duyên; đối với những pháp khác thì chúng trở thành duyên.
Tasmā yesu padesu anantarapaccayo na labbhati, tesu ‘‘kesañcī’’ti vuttaṃ.
Therefore, in those instances where anantarapaccaya is not obtained, "for some" is stated.
Vì vậy, ở những chỗ nào không có duyên không gián đoạn (anantarapaccaya), thì có nói “cho một số”.
Siddhānaṃ paccayadhammānaṃ yehi paccayuppannehi bhavitabbaṃ, tesaṃ ‘‘kesañcī’’ti ayamettha attho.
The meaning here is "for some" of those resultant phenomena which are to arise from the established conditioning phenomena.
Ở đây, ý nghĩa của từ “cho một số” là cho những pháp được duyên sinh mà phải được phát sinh bởi các pháp duyên đã thành tựu.
603. Paṭhamataranti paccayuppannato puretaraṃ.
603. Earlier means earlier than the conditioned phenomenon.
603. Paṭhamataraṃ (trước hết) nghĩa là trước khi pháp được duyên sinh.
Ayañhi purejātapaccayo rūpadhammavaseneva labbhati.
This purejātapaccaya is only obtained in the case of material phenomena.
Duyên tiền sinh này chỉ được tìm thấy trong các pháp sắc.
Paccayuppanno ca arūpadhammāyeva.
And the conditioned phenomena are only immaterial phenomena.
Và pháp được duyên sinh chỉ là các pháp phi sắc.
Tenāha ‘‘vattamānabhāvena upakārako’’ti.
Therefore, it is said: "rendering assistance by being present".
Do đó, có nói “vattamānabhāvena upakārako” (hỗ trợ bằng cách tồn tại hiện tại).
Nissayārammaṇākārādīhi visiṭṭhā purejātabhāvena vinā upakārakabhāvaṃ agacchantānaṃ vatthārammaṇānaṃ purejātākārena upakārakatā purejātapaccayatā.
Purejātapaccayata is the rendering of assistance by means of being born earlier, specifically the assistance rendered by material bases and objects which cannot render assistance without being born earlier, with their distinction being by way of relation (nissaya), object (ārammaṇa), etc.
Tính chất duyên tiền sinh (purejātapaccayatā) là sự hỗ trợ đặc biệt bằng cách tồn tại tiền sinh của các vật và cảnh mà nếu không có sự tồn tại tiền sinh thì không thể hỗ trợ, với các đặc điểm như nương tựa (nissaya) và cảnh (ārammaṇa).
Evaṃ vatthārammaṇavasena duvidhe purejātapaccaye ‘‘cakkhāyatana’’ntiādi vatthuvasena vuttaṃ, ‘‘rūpārammaṇa’’ntiādi ārammaṇavasena.
Thus, concerning the two kinds of purejātapaccaya based on material base and object, "eye-base" etc. is stated based on the base, and "visible object" etc. is stated based on the object.
Như vậy, trong hai loại duyên tiền sinh theo vật và cảnh, “cakkhāyatana” (nhãn xứ), v.v., được nói theo vật, và “rūpārammaṇa” (sắc cảnh), v.v., được nói theo cảnh.
Yaṃ rūpanti hadayavatthuṃ sandhāyāha.
"That material form" is said referring to the heart-base.
Yaṃ rūpaṃ (sắc nào) được nói để chỉ vật tùy thuộc tâm (hadayavatthu).
Tattha ‘‘kiñci kāle’’ti pavattikālavasena vuttaṃ.
There, "at some time" is stated by way of the time of occurrence.
Trong đó, “kiñci kāle” (đôi khi) được nói theo thời kỳ diễn tiến.
‘‘Kiñci kālena’’ iti paṭisandhikālavasena.
"At some time" is stated by way of the time of rebirth-linking.
“Kiñci kālena” (bằng một thời gian nào đó) được nói theo thời kỳ tái tục (paṭisandhi).
Yāni ārammaṇapurejātena vinā na vattanti, tesaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ ārammaṇapurejātadassanena manodvārepi yaṃ yaṃ ārammaṇapurejātena vattati, tassa tassa ārammaṇapaccayabhūtaṃ sabbaṃ rūparūpaṃ ārammaṇapurejātanti dassitameva hoti.
By showing the ārammaṇapurejāta of those phenomena such as eye-consciousness, etc., which do not occur without ārammaṇapurejāta, it is shown that all material form that is a condition for that mental-door consciousness, which arises through ārammaṇapurejāta, is ārammaṇapurejāta.
Những pháp nhãn thức, v.v., không thể tồn tại nếu không có cảnh tiền sinh, thì bằng cách chỉ ra cảnh tiền sinh của chúng, cũng đã chỉ ra rằng tất cả các loại sắc là cảnh tiền sinh cho bất kỳ thức nào hoạt động trong ý môn (manodvāra) nhờ cảnh tiền sinh, và là duyên cảnh cho thức đó.
Tathā hi vuttaṃ pañhāvāre ‘‘ārammaṇapurejātaṃ sekkhā vā puthujjanā vā cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato vipassantī’’tiādi (paṭṭhā. 1.1.424).
Thus, it is stated in the Pañhāvāra: "Learners or ordinary persons perceive the ārammaṇapurejāta eye as impermanent, as suffering, as non-self," and so on.
Thật vậy, trong Pañhāvāra có nói: “Cảnh tiền sinh mà các bậc hữu học hay phàm phu quán thấy con mắt là vô thường, khổ, vô ngã”, v.v. (Paṭṭhā. 1.1.424).
‘‘Abyākato dhammo abyākatassa dhammassa purejātapaccayena paccayo, abyākato dhammo kusalassa dhammassa purejātapaccayena paccayo, abyākato dhammo akusalassa dhammassa purejātapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.424) abyākatamūlakā tayova vārā.
"An unconditionable phenomenon is a condition for an unconditionable phenomenon by way of purejāta condition; an unconditionable phenomenon is a condition for a wholesome phenomenon by way of purejāta condition; an unconditionable phenomenon is a condition for an unwholesome phenomenon by way of purejāta condition"—there are only three sections with unconditionable as their root.
“Pháp vô ký là duyên theo duyên tiền sinh cho pháp vô ký; pháp vô ký là duyên theo duyên tiền sinh cho pháp thiện; pháp vô ký là duyên theo duyên tiền sinh cho pháp bất thiện” (Paṭṭhā. 1.1.424) – chỉ có ba trường hợp bắt nguồn từ pháp vô ký.
Te ca paccekaṃ vatthupurejātaṃ, ārammaṇapurejātanti dvidhā vibhattā.
And each of these is divided into two: vatthupurejāta (base-born-earlier) and ārammaṇapurejāta (object-born-earlier).
Và chúng được chia thành hai loại riêng biệt: vật tiền sinh (vatthupurejāta) và cảnh tiền sinh (ārammaṇapurejāta).
604. Paccayuppannadhammassa puretaraṃ siddhabhāve sati paccayadhammassa pacchājātatāti vuttaṃ ‘‘purejātāna’’nti.
604. It is said "of the born-earlier" meaning that when the conditioned phenomenon exists earlier, the conditioning phenomenon is born later.
604. “Purejātānaṃ” (của những pháp tiền sinh) được nói để chỉ rằng khi pháp được duyên sinh đã thành tựu trước đó, thì pháp duyên sinh sau đó.
Ayañca nayo rūpadhammesu eva labbhati, na arūpadhammesūti vuttaṃ ‘‘rūpadhammāna’’nti.
And this method is only obtained in the case of material phenomena, not immaterial phenomena; therefore, "of material phenomena" is stated.
Và cách này chỉ được tìm thấy trong các pháp sắc, không phải trong các pháp phi sắc, nên có nói “rūpadhammānaṃ” (của các pháp sắc).
Yadi paccayuppannadhammā puretarameva jātā, kathaṃ paccayabhāvoti āha ‘‘upathambhakattenā’’ti.
If the conditioned phenomena were born earlier, how could they be a condition? It is said, "by way of support."
Nếu các pháp được duyên sinh đã sinh ra trước đó, thì làm sao chúng có thể là duyên? Do đó, có nói “upathambhakattena” (bằng cách hỗ trợ).
Pacchājātena hi vinā santānāvicchedahetubhāvaṃ agacchantānaṃ dhammānaṃ ye pacchājātākārena upakārakā, tesaṃ sā vippayuttākārādīhi visiṭṭhā upakārakatā pacchājātapaccayatā.
The pacchājātapaccayatā is that specific rendering of assistance, distinct by way of disjoined mode, etc., of those immaterial phenomena that provide assistance by being born later to material phenomena which, without being born later, would not attain the state of being a cause for the continuity of the stream.
Tính chất duyên hậu sinh (pacchājātapaccayatā) là sự hỗ trợ đặc biệt của những pháp hậu sinh cho những pháp mà nếu không có pháp hậu sinh thì không thể trở thành nguyên nhân của sự liên tục không gián đoạn của dòng tâm thức, với các đặc điểm như không tương ưng, v.v.
Evaṃ sabbapaccayānaṃ paccayantarākāravisiṭṭhā upakārakatā yojetabbā.
In this way, the rendering of assistance, specifically distinct by the mode of other conditions, should be applied to all conditions.
Như vậy, sự hỗ trợ đặc biệt của tất cả các duyên với các đặc điểm của duyên khác phải được kết hợp.
‘‘Gijjhapotakasarīrānaṃ āhārāsācetanā viyā’’ti etena manosañcetanāhāravasena pavattamānehi arūpadhammehi rūpakāyassa upatthambhitabhāvaṃ dasseti.
"Like the intention for food and aspirations for the bodies of vulture chicks"—by this, it shows the state of the material body being supported by immaterial phenomena that occur by way of mental volitional nutriment.
Với câu “Gijjhapotakasarīrānaṃ āhārāsācetanā viyā” (giống như ý muốn thức ăn của cơ thể chim ưng non), điều này cho thấy sự hỗ trợ của thân sắc bởi các pháp phi sắc hoạt động theo ý muốn thức ăn.
Teneva ‘‘āhārāsā viyā’’ti avatvā cetanāggahaṇaṃ kataṃ.
For this very reason, the term cetanā (intention) is used, instead of just saying "like aspirations for food."
Do đó, không nói “giống như ý muốn thức ăn” mà lại dùng từ cetanā (ý muốn).
Kāyassāti catusamuṭṭhānikabhūtupādāyarūpasaṅkhātassa rūpakāyassa.
"For the body" refers to the material body, which comprises the primary and derived material forms originating from four sources.
Kāyassa (của thân) nghĩa là của thân sắc được gọi là sắc đại hiển và sắc sở y sinh từ bốn nguyên nhân.
Saṅkhepato ṭhapetvā rūpadhamme avisiṭṭho arūpakkhandho pacchājātapaccayo.
In brief, excluding material phenomena, the undifferentiated aggregate of immaterial phenomena is pacchājātapaccaya.
Tóm lại, trừ các pháp sắc, khối phi sắc không đặc biệt (avisiṭṭho arūpakkhandho) là duyên hậu sinh (pacchājātapaccayo).
So jātivasena kusalo, akusalo, vipāko, kiriyāti catubbidhoti veditabbaṃ.
It should be understood that this is fourfold by way of class: wholesome, unwholesome, resultant, and functional.
Phải hiểu rằng duyên đó có bốn loại theo thiện, bất thiện, quả dị thục và hành vi.
605. Kusalādibhāvena attanā sadisassa payogena karaṇīyassa punappunaṃ karaṇaṃ pavattanaṃ āsevanaṭṭho, attasadisasabhāvatāpādanaṃ vāsanaṃ vā.
605. Repeating what should be done by applying something similar to oneself in the nature of wholesome, etc., or causing it to occur, is the meaning of āsevana, or causing it to be ingrained, bringing it to a state of having a nature similar to oneself.
605. Việc lặp đi lặp lại hành động cần làm bằng sự cố gắng tương tự với chính nó theo tính chất thiện, v.v., là sự tiếp diễn (pavattanaṃ) āsevanaṭṭho (nghĩa của sự hành trì), hoặc là sự huân tập (vāsanaṃ) làm cho đạt được tính chất tương tự với chính nó.
Purimapurimābhiyogo viyāti uggahaṇasavanadhāraṇādipurimāpurimāsevanā viya.
Like repeated exertion refers to previous repeated practice such as learning, listening, memorizing, etc.
Purimapurimābhiyogo viyā (giống như sự cố gắng trước đó) nghĩa là giống như sự hành trì trước đó như học thuộc lòng, nghe, ghi nhớ, v.v.
Tīsu pana etesu purimā purimāti samanantarātītā daṭṭhabbā.
Among these three, "previous, previous" should be understood as immediately past.
Trong ba trường hợp này, purimā purimā (những cái trước đó) phải được xem là những cái đã qua không gián đoạn.
Kasmā panettha anantarapaccaye viya ‘‘purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ abyākatāna’’ntiādinā bhinnajātiyehi saddhiṃ niddeso na katoti?
Why, in this case, is there no statement of association with phenomena of different classes, such as "previous wholesome phenomena for subsequent unconditionable phenomena," as there is in anantarapaccaya?
Tại sao ở đây, giống như duyên không gián đoạn (anantarapaccaya), không có sự trình bày cùng với các loại khác nhau, chẳng hạn như “các pháp thiện trước đó là duyên cho các pháp vô ký sau đó”?
Attano gatiṃ gāhetuṃ asamatthattā.
Because they are unable to adopt their own course.
Vì chúng không có khả năng đạt được bản chất của chính mình.
Bhinnajātikā hi bhinnajātikānaṃ āsevanaguṇena paguṇabalavabhāvaṃ sampādentā attanova kusalādibhāvasaṅkhātaṃ gatiṃ gāhetuṃ na sakkuṇanti.
Indeed, phenomena of different classes, while perfecting the state of being proficient and strong in phenomena of different classes by means of the quality of repeated practice, cannot adopt their own course, which is called the state of wholesome, etc.
Thật vậy, các pháp khác loại, khi hoàn thành trạng thái thuần thục và mạnh mẽ bằng phẩm chất hành trì (āsevanaguṇa) cho các pháp khác loại, không thể đạt được bản chất của chính mình, tức là tính chất thiện, v.v.
Tasmā tehi saddhiṃ niddesaṃ akatvā ye yesaṃ vāsanāsaṅkhātena āsevanaguṇena paguṇabalavabhāvavisiṭṭhaṃ attano kusalādibhāvasaṅkhātaṃ gatiṃ gāhetuṃ samatthā, tesaṃ tehi samānajātikeheva saddhiṃ niddeso katoti daṭṭhabbo.
Therefore, without making a statement of association with them, it should be understood that the statement of association is made only with those of the same class that are capable of adopting their own course, which is called the state of wholesome, etc., distinguished by the quality of repeated practice, called vāsanā, leading to proficiency and strength.
Vì vậy, phải hiểu rằng không trình bày cùng với chúng, mà chỉ trình bày cùng với các pháp đồng loại có khả năng đạt được bản chất thiện, v.v., của chính mình, đặc biệt là trạng thái thuần thục và mạnh mẽ bằng phẩm chất hành trì được gọi là huân tập (vāsanā).
Atha vipākābyākataṃ kasmā na gahitaṃ?
Why then is unconditionable resultant not included?
Vậy tại sao pháp vô ký quả dị thục (vipākābyākata) không được bao gồm?
Āsevanābhāvato.
Due to the absence of repeated practice.
Vì không có sự hành trì (āsevanābhāvato).
Vipākābyākatañhi kammavasena vipākabhāvappattaṃ kammapariṇāmitaṃ hutvā pavattamānaṃ nirussāhaṃ dubbalaṃ santaṃ āsevanaguṇena attano sabhāvaṃ gāhetvā paribhāvetvā neva aññaṃ vipākaṃ pavatteti, na ca purimavipākānubhāvaṃ gahetvā uppajjati, atha kho kammavegakkhittaṃ patitaṃ viya hutvā uppajjati.
For resultant indeterminate phenomena, having reached the state of result by way of Kamma, having been transformed by Kamma, and occurring without effort, being weak and quiescent, do not, by the quality of repetition (āsevanā), take on their own nature and cultivate it to produce another result, nor do they arise by taking the power of previous results. Rather, they arise as if thrown and fallen by the force of Kamma.
Quả (vipāka) thuộc loại bất định (abyākata) này, khi đã đạt đến trạng thái quả do sức mạnh của nghiệp (kamma), đã được nghiệp chuyển hóa, đang diễn ra mà không có nỗ lực, yếu ớt và tĩnh lặng, nó không thể tạo ra một quả khác bằng cách nắm giữ và thấm nhuần bản chất của chính nó bởi phẩm chất của sự lặp lại (āsevanā), và nó cũng không phát sinh bằng cách nắm giữ ảnh hưởng của quả trước đó, mà quả thực, nó phát sinh như thể bị sức mạnh của nghiệp đẩy xuống và rơi rụng.
Tasmā sabbathāpi vipāke āsevanā natthīti na gahitaṃ.
Therefore, it is not included because there is no repetition (āsevanā) in results in any way.
Do đó, āsevanā không được chấp nhận là tồn tại trong quả (vipāka) theo bất kỳ cách nào.
Kusalākusalakiriyānantaraṃ uppajjamānampi sakammapaṭibaddhavuttitāya āsevanaguṇaṃ na gaṇhātīti kusalādayopi tassa āsevanapaccayo na honti.
Even arising immediately after wholesome and unwholesome kamma-actions, due to their mode of occurrence being bound to their Kamma, they do not acquire the quality of repetition. Therefore, wholesome phenomena, etc., are not a repetition condition for them.
Ngay cả tâm quả (vipāka) phát sinh ngay sau các tâm thiện (kusala) hoặc bất thiện (akusala) cũng không nắm giữ phẩm chất của āsevanā vì sự tồn tại bị ràng buộc bởi nghiệp của chính nó, do đó các tâm thiện (kusala) và các tâm khác cũng không phải là āsevanāpaccaya của nó.
Nānājātikattāpi cete tassa āsevanādhānaṃ na karonteva.
Also, being of different types, they do not bestow repetition upon it.
Và những tâm này, do có những loại khác nhau, cũng không mang lại āsevanā cho nó.
Bhūmito, pana ārammaṇato vā nānājātikatā nāma natthīti parittakusalakiriyā mahaggatakusalakiriyānaṃ, saṅkhārārammaṇañca kusalaṃ nibbānārammaṇassa āsevanapaccayo hotiyeva.
However, there is no such thing as being of different types based on planes or objects. Therefore, slight wholesome kamma-actions are indeed a repetition condition for exalted wholesome kamma-actions, and wholesome kamma with formations as object is indeed a repetition condition for the Gotrabhū and Vodāna moments (mind-moments that have Nibbāna as object) leading to the Path.
Tuy nhiên, không có sự khác biệt về loại (jāti) do cõi (bhūmi) hoặc do đối tượng (ārammaṇa), vì vậy tâm thiện (kusala) nhỏ nhặt là āsevanāpaccaya cho các tâm thiện siêu thế (mahaggata kusala), và tâm thiện (kusala) có các hành (saṅkhāra) làm đối tượng cũng là āsevanāpaccaya cho tâm siêu thế có Nibbāna làm đối tượng.
Svāyaṃ ‘‘kusalo dhammo kusalassa, akusalo dhammo akusalassa, abyākato dhammo abyākatassa āsevanapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.426) tidhāva vutto.
This repetition condition (āsevanāpaccaya) is thus stated in three ways: "A wholesome phenomenon is a condition for a wholesome phenomenon, an unwholesome phenomenon for an unwholesome phenomenon, an indeterminate phenomenon for an indeterminate phenomenon, by way of repetition condition."
Āsevanāpaccaya này được nói đến theo ba cách: ‘‘Pháp thiện là nhân duyên cho pháp thiện, pháp bất thiện là nhân duyên cho pháp bất thiện, pháp bất định là nhân duyên cho pháp bất định bằng āsevanāpaccaya’’.
Abyākataggahaṇena āvajjanavajjitā kiriyadhammā gahitā.
By the term "indeterminate" (abyākata), kriya phenomena excluding āvajjana are taken.
Bằng cách chấp nhận abyākata, các pháp hành (kiriyādhamma) ngoại trừ tâm hướng (āvajjanā) được chấp nhận.
606. Cittapayogo cittakiriyā, āyūhananti attho.
606. Cittapayoga means mental action (cittakiriyā), the sense is striving (āyūhana).
606. Cittapayoga có nghĩa là hành động của tâm (cittakiriyā), sự nỗ lực (āyūhana).
Yathā hi kāyavacīpayogo viññatti, evaṃ cittapayogo cetanā.
Just as bodily and verbal effort is intimation (viññatti), so mental effort (cittapayoga) is volition (cetanā).
Cũng như hành động của thân (kāyāpayoga) và lời nói (vacīpayoga) là sự biểu hiện (viññatti), thì cittapayoga là ý chí (cetanā).
Tena hi sā uppannakiriyatāvisiṭṭhe santāne sesapaccayasamāgame pavattamānānaṃ vipākakaṭattārūpānampi teneva santānavisesena kiriyābhāvena upakārikā hoti.
For, by that very mental action (cittapayoga), volition, occurring in a continuum distinguished by past action and in conjunction with other conditions, is beneficial even for resultant (vipāka) and Kamma-born (kaṭattā) formless phenomena (arūpa), by that very distinction of continuum and by its aspect of action.
Do đó, ý chí đó, khi đã phát sinh với hành động đặc biệt trong dòng tâm thức (santāna) và với sự hội tụ của các nhân duyên còn lại, trở thành hữu ích cho các tâm quả (vipāka) và các sắc do nghiệp tạo ra (kaṭattārūpa) bằng chính trạng thái hành động đặc biệt của dòng tâm thức đó.
Tassa hi kiriyābhāvassa pavattattā tesaṃ pavatti, na aññathā.
For the occurrence of those phenomena is due to the occurrence of that aspect of action, and not otherwise.
Thật vậy, do sự phát sinh của trạng thái hành động đó mà sự phát sinh của chúng xảy ra, chứ không phải cách khác.
Sahajātānaṃ pana āyūhanakiriyābhāvena pavattamānā upakārikāti kiṃ vattabbaṃ.
What need is there to say that it is beneficial for conascents, occurring as it does by way of the aspect of striving-action?
Còn đối với các pháp đồng sinh (sahajāta), thì cần gì phải nói rằng chúng hữu ích khi phát sinh với trạng thái hành động của sự nỗ lực?
Kammanti ca cetanākammameva adhippetaṃ.
And by Kamma is meant volitional Kamma (cetanākamma) itself.
Và Kamma ở đây chỉ có nghĩa là nghiệp ý chí (cetanākamma).
Na hi cetanāsampayuttaṃ kammaṃ abhijjhādi kammapaccayo hoti.
For Kamma associated with volition, such as covetousness (abhijjhā), is not a Kamma condition (kammapaccaya).
Thật vậy, nghiệp (kamma) như tham lam (abhijjhā) v.v., không phải là kammapaccaya khi không đi kèm với ý chí (cetanā).
Satipi vipākadhammabhāve cetanāvajjānaṃ ataṃsabhāvattā vipākāpi cetanā sahajātakammapaccayo hotiyeva, svāyaṃ kammapaccayo jātivasena catubbidhoti sabbaṃ vattabbaṃ.
Even though resultant phenomena are of the nature of results, due to results (vipāka) devoid of volition not possessing that nature of volition, volition is indeed a conascent Kamma condition. This Kamma condition is thus said to be of four types by way of origin (jāti).
Ngay cả khi có trạng thái là pháp quả (vipākadhamma), các tâm quả (vipāka) không có ý chí (cetanā) cũng là sahajātakammapaccaya, vì chúng không có bản chất đó; kammapaccaya này được nói là có bốn loại theo loại (jāti).
607. ‘‘Nirussāhasantabhāvenā’’ti etena saussāhehi vipākadhammadhammehi kusalākusalehi sārammaṇādibhāvena sadisānampi asadisaṃ vipākabhāvaṃ dasseti.
607. By "nirussāhasantabhāvena" (by their effortless and tranquil nature), it shows that the nature of results (vipākabhāva), though similar in being accompanied by an object (sārammaṇa) to effortful resultant phenomena, wholesome and unwholesome, is dissimilar.
607. Bằng câu ‘‘Nirussāhasantabhāvenā’’ (do trạng thái không nỗ lực và tĩnh lặng), điều này cho thấy trạng thái quả (vipākabhāva) không giống với các pháp quả (vipākadhamma) có nỗ lực như thiện (kusala) và bất thiện (akusala), mặc dù chúng tương tự về đối tượng (sārammaṇa) v.v.
So hi vipākānaṃ payogena asādhetabbatāya payogena, aññathā vā sesapaccayesu siddhesu kammassa kaṭattā eva sijjhanato nirussāho santabhāvo hoti, na kilesavūpasantabhāvo.
For the results, being unattainable through effort, or rather, being accomplished solely by the Kamma being done once other conditions are fulfilled, manifest an effortless and tranquil state, not a state of appeasement of defilements.
Trạng thái đó của quả là không nỗ lực và tĩnh lặng vì nó không thể được thực hiện bằng sự cố gắng, hoặc bằng sự cố gắng, hoặc bằng cách khác, khi các nhân duyên khác đã hoàn thành, nó chỉ hoàn thành do nghiệp đã được thực hiện; nó không phải là trạng thái tĩnh lặng của các phiền não (kilesa).
Tathāsantabhāvato eva hi bhavaṅgādayo duviññeyyā.
Indeed, due to such a tranquil nature, bhavanga and others are difficult to discern.
Chính vì trạng thái tĩnh lặng đó mà các tâm hữu phần (bhavaṅga) v.v. rất khó hiểu.
Pañcadvārepi hi javanappavattiyā rūpādīnaṃ gahitatā viññāyati, abhinipātasampaṭicchanasantīraṇamattā pana vipākā duviññeyyā eva.
Even in the five sense-doors, the apprehension of forms etc. is understood by the occurrence of javana (impulsive consciousness), but resultant phenomena which are merely apprehending (abhinipāta), receiving (sampaṭicchana), and investigating (santīraṇa) are indeed difficult to discern.
Ngay cả ở năm cửa giác quan, sự nắm bắt các sắc (rūpa) v.v. được biết đến qua sự phát sinh của các tâm tốc hành (javana), nhưng các tâm quả (vipāka) chỉ là sự tiếp nhận (abhinipāta), sự chấp nhận (sampaṭicchana) và sự thẩm sát (santīraṇa) thì rất khó hiểu.
Nirussāhasantabhāvāyāti nirussāhasantabhāvatthāya.
Nirussāhasantabhāvāya means "for the sake of the effortless and tranquil state."
Nirussāhasantabhāvāyā có nghĩa là vì trạng thái không nỗ lực và tĩnh lặng.
Etena tappaccayavantānaṃ avipākānampi rūpadhammānaṃ vipākānukūlaṃ pavattiṃ dasseti.
By this, it shows the occurrence of rupadhamma (material phenomena), even those not being results, in conformity with results, for those phenomena possessing that condition.
Điều này cho thấy sự diễn tiến phù hợp với quả của các pháp sắc (rūpadhamma) không phải là quả, nhưng có nhân duyên đó.
Pavattetiādi pañhāvāranayaṃ gahetvā vuttaṃ.
Pavatteti and so on is stated following the method of the Question Section (Pañhāvāra).
Pavattetiādi được nói theo phương pháp của phần câu hỏi (pañhāvāra).
Paṭiccavāre pana ‘‘vipākā cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ vipākapaccayena paccayo’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.14) āgatā.
However, in the Conditional Section (Paṭiccavāra), it is stated as "The four immaterial aggregates (arūpino khandhā) which are results are mutually a result condition for each other," and so on.
Trong phần duyên khởi (paṭiccavāra), nó được trình bày là ‘‘Bốn uẩn vô sắc là nhân duyên cho nhau bằng vipākapaccaya’’ v.v.
Ettha ca yesaṃ ekantena vipāko vipākapaccayo hoti, tesaṃ vasena nayadassanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
And here, it should be understood that the method is shown regarding those for whom results are exclusively a result condition.
Và ở đây, cần phải hiểu rằng phương pháp được trình bày theo cách của những pháp mà quả (vipāka) là vipākapaccaya một cách tuyệt đối.
Na hi āruppe kāmarūpabhūmīsu viya vipāko rūpassa paccayo hoti.
For in the immaterial planes (āruppe), a result is not a condition for rūpa (material phenomena), as it is in the sensual and fine-material planes.
Thật vậy, ở các cõi vô sắc (āruppa), quả (vipāka) không phải là nhân duyên cho sắc (rūpa) như ở các cõi dục (kāma) và sắc (rūpa).
608. Satipi janakabhāve upatthambhakattaṃ āhārānaṃ padhānakiccanti āha ‘‘rūpārūpānaṃ upatthambhakattenā’’ti.
608. Although there is the aspect of generator (janakabhāva), the primary function of nutriment (āhāra) is support. Therefore, he states, "by way of supporting both material and immaterial phenomena."
608. Mặc dù có trạng thái tạo ra (janakabhāva), nhưng chức năng chính của các thực phẩm (āhāra) là hỗ trợ (upatthambhakattha), nên nói ‘‘rūpārūpānaṃ upatthambhakattenā’’ (bằng cách hỗ trợ sắc và vô sắc).
Upatthambhakattañhi satipi janakatte arūpīnaṃ āhārānaṃ, āhārajarūpasamuṭṭhāpakarūpāhārassa ca hoti.
Support, even when there is generation, belongs to immaterial nutriment, and to material nutriment that generates Kamma-born material phenomena.
Sự hỗ trợ (upatthambhakatta) tồn tại ngay cả khi có trạng thái tạo ra (janakatta) đối với các thực phẩm vô sắc (arūpāhāra) và đối với thực phẩm sắc (rūpāhāra) tạo ra sắc do thực phẩm (āhārajarūpa).
Asatipi catusamuṭṭhānikarūpūpatthambhakarūpāhārassa, asati pana upatthambhakatte āhārānaṃ janakattaṃ natthīti upatthambhakattaṃ padhānaṃ.
And even when there is no support for Kamma-born material phenomena originating from the four sources, there is still the generation of material nutriment that supports the four-source material phenomena. But if there is no support, there is no generation of nutriment. Thus, support is primary.
Và ngay cả khi không có, nó cũng tồn tại đối với thực phẩm sắc (rūpāhāra) hỗ trợ các sắc do bốn nguyên nhân phát sinh; nhưng nếu không có sự hỗ trợ (upatthambhakatta), thì không có sự tạo ra (janakatta) của các thực phẩm (āhāra), do đó sự hỗ trợ là chính yếu.
Atha vā janayamānopi āhāro avicchedavasena upatthambhento janetīti upatthambhanabhāvo eva āhārabhāvoti ‘‘upatthambhakattenā’’ti vuttaṃ.
Alternatively, even when generating, nutriment generates by continuously supporting, so the aspect of supporting is indeed the aspect of nutriment. Therefore, it is said, "by way of supporting."
Hoặc, thực phẩm (āhāra) khi tạo ra cũng tạo ra bằng cách hỗ trợ liên tục không gián đoạn, nên trạng thái hỗ trợ (upatthambhanabhāva) chính là trạng thái thực phẩm (āhārabhāva), vì vậy mới nói ‘‘bằng cách hỗ trợ’’.
Keci pana ‘‘rūpāhāro attanā janitassa āhārapaccayo na hoti, aññena janitassa hoti, tasmā ‘upatthambhakattenā’ti vutta’’nti vadanti.
Some say, "Material nutriment is not a nutriment condition for material phenomena generated by itself; it is for phenomena generated by another. Therefore, it is stated 'by way of supporting'."
Một số người nói rằng ‘‘thực phẩm sắc (rūpāhāra) không phải là āhārapaccaya cho sắc do chính nó tạo ra, mà là cho sắc do cái khác tạo ra, vì vậy mới nói ‘bằng cách hỗ trợ’ ’’.
Taṃ ‘‘āhāro rūpassa paccayo honto āhārapaccayo na hotīti viruddhameta’’nti apare nānujānanti.
Others do not agree with this, saying, "It is contradictory to say that nutriment, while being a condition for material phenomena, is not a nutriment condition."
Những người khác không đồng ý với điều đó, nói rằng ‘‘thực phẩm (āhāra) là nhân duyên tạo ra sắc (rūpa), nhưng lại không phải là āhārapaccaya, điều này mâu thuẫn’’.
Rūpāhāro cettha rūpadhammānaṃ eva āhārapaccayo hoti.
Here, material nutriment is a nutriment condition only for material phenomena.
Ở đây, thực phẩm sắc (rūpāhāra) chỉ là āhārapaccaya cho các pháp sắc (rūpadhamma).
Arūpāhārā pana rūpadhammānampi āhārapaccayo honti.
Immaterial nutriment (arūpāhārā), however, is a nutriment condition even for material phenomena.
Tuy nhiên, các thực phẩm vô sắc (arūpāhāra) cũng là āhārapaccaya cho các pháp sắc (rūpadhamma).
Tañca kho na kevalaṃ cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānameva, atha kho kadāci kaṭattārūpānampīti dassetuṃ ‘‘pañhāvāre panā’’tiādi vuttaṃ.
And this is not only for mind-born material phenomena, but sometimes also for Kamma-born material phenomena, as stated by "in the Question Section (Pañhāvāra), however," and so on, to demonstrate this.
Và để cho thấy rằng điều đó không chỉ dành riêng cho các sắc do tâm tạo ra (cittasamuṭṭhāna rūpa), mà đôi khi còn dành cho các sắc do nghiệp tạo ra (kaṭattārūpa), nên mới nói ‘‘trong phần câu hỏi (pañhāvāra) thì’’ v.v.
609. Adhipatiyaṭṭhenāti ettha na adhipatipaccayadhammānaṃ viya pavattinivārake abhibhavitvā pavattanena garubhāvo adhipatiyaṭṭho, atha kho dassanādikiccesu cakkhuviññāṇādīhi, jīvane kammajarūpehi arūpadhammehi ca jīvantehi, manane sampayuttadhammehi, sukhitādibhāve sukhitādīhi, adhimokkhapaggahūpaṭṭhānāvikkhepapajānanesu, ‘‘anaññātaṃ ñassāmī’’ti pavattiyaṃ ājānane, aññātāvibhāve ca saddhādisahajātehīti evaṃ taṃtaṃkiccesu cakkhādipaccayehi dhammehi cakkhādīnaṃ anuvattanīyatā.
609. Here, in "adhipatiyaṭṭhena" (by way of dominance/mastery), adhipatiyaṭṭha does not mean the gravity (garubhāva) that overcomes and occurs by obstructing other dominant conditions (adhipatipaccayadhammā), as in the case of adhipati conditions. Rather, it means the subservience (anuvattanīyatā) of the eye (cakkhu) and so on to the eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) and so on in functions like seeing; to Kamma-born rupas (kammajarūpa) that are living, and to immaterial phenomena (arūpadhammā) in the function of life; to associated phenomena in the function of ideation (manana); to joy etc. in the state of happiness etc.; to faith etc. that are conascent in determining, exerting effort, being mindful, not being distracted, and understanding; in the occurrence of "I shall know what is not yet known" in comprehending; and in the state of one who has known. In this way, it is the subservience of the eye etc. to the eye and other conditions in their respective functions.
609. Ở đây, Adhipatiyaṭṭhenā (bằng ý nghĩa chi phối) không phải là sự trọng yếu (garubhāva) bằng cách vượt qua và phát sinh như các pháp adhipatipaccaya ngăn chặn sự phát sinh, mà là sự tuân theo của các giác quan (cakkhu) v.v. đối với các nhân duyên như nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v. trong các chức năng như nhìn v.v., đối với các sắc do nghiệp tạo ra (kammajarūpa) và các pháp vô sắc (arūpadhamma) trong sự sống, đối với các pháp tương ưng (sampayutta dhamma) trong sự suy nghĩ, đối với các tâm hoan hỷ (sukhitādi) trong trạng thái hoan hỷ v.v., và đối với các pháp đồng sinh (sahajāta) như đức tin (saddhā) v.v. trong các chức năng như quyết định (adhimokkha), nỗ lực (paggaha), hiện diện (upaṭṭhāna), không tán loạn (avikkhepa), hiểu biết (pajānana), trong sự phát sinh của ‘‘con sẽ biết điều chưa biết’’ (anaññātaṃ ñassāmi), trong sự hiểu biết (ājānana), và trong trạng thái đã biết (aññātāvibhāva).
Tesu hi kiccesu cakkhādīnaṃ issariyaṃ, tappaccayānañca tadanuvattanena tattha pavatti.
For in these functions, the eye etc. have sovereignty, and the occurrence of their conditions in those functions is by following them.
Thật vậy, trong những chức năng đó, các giác quan (cakkhu) v.v. có quyền lực, và các pháp tùy thuộc vào chúng (tappaccaya) phát sinh ở đó bằng cách tuân theo chúng.
Kasmā panettha itthipurisindriyadvayaṃ na gahitaṃ, nanu cetampi liṅgādīhi anuvattīyatīti?
Why are the two faculties of femininity (itthindriya) and masculinity (purisindriya) not included here? Are they not also followed by their signs (liṅga) and so on?
Tại sao ở đây không bao gồm hai căn giới tính là nữ căn (itthindriya) và nam căn (purisindriya)? Há chúng không được tuân theo bởi các dấu hiệu giới tính (liṅga) v.v. sao?
Saccaṃ anuvattīyati, na pana paccayabhāvato.
Indeed, they are followed, but not by way of being a condition.
Đúng vậy, chúng được tuân theo, nhưng không phải do trạng thái nhân duyên (paccayabhāva).
Yathā hi jīvitāhārā yesaṃ paccayā honti, tesaṃ anupālakaupatthambhakā, atthiavigatapaccayabhūtā ca honti, na evaṃ itthipurisabhāvā liṅgādīnaṃ kenaci pakārena upakārakā honti.
For just as vitality (jīvita) and nutriment (āhāra) are conditions for those phenomena, they are their preservers and supporters, and they are also existent-non-disappearing conditions. However, the states of femininity and masculinity (itthipurisabhāvā) do not benefit the signs (liṅga) and so on in any way.
Thật vậy, cũng như các thực phẩm duy trì sự sống (jīvitāhāra) là nhân duyên cho những gì chúng hỗ trợ, chúng là những người bảo vệ và hỗ trợ, và là những nhân duyên hiện hữu và không rời bỏ; các trạng thái nữ tính (itthibhāva) và nam tính (purisabhāva) không hữu ích cho các dấu hiệu giới tính (liṅga) v.v. dưới bất kỳ hình thức nào.
Yato paccayā siyuṃ, kevalaṃ pana yathāsakehi eva paccayehi pavattamānānaṃ liṅgādīnaṃ yathā itthiādiggahaṇassa paccayabhāvo hoti, tato aññenākārena taṃsahitasantāne appavattito liṅgādīhi anuvattanīyatā, indriyatā ca tesaṃ vuccati.
As for the factors from which conditions might arise, gender and so forth, when they arise solely from their respective conditions, are followed by gender and so forth, as their being taken as 'female' or 'male' is a condition, and because there is no other mode of their arising in a continuity associated with them, their being followed by gender and so forth, and their being faculties (indriya), is asserted.
Vì chúng là nhân duyên, chúng chỉ được tuân theo bởi các dấu hiệu giới tính (liṅga) v.v. và được gọi là căn (indriya) vì chúng phát sinh bởi các nhân duyên riêng của chúng, và vì không có sự phát sinh trong dòng tâm thức có chúng đi kèm theo một cách khác ngoài cách mà chúng là nhân duyên cho sự nhận biết nữ tính v.v.
Tasmā na tesaṃ indriyapaccayabhāvo vutto.
Therefore, their being a faculty condition (indriyapaccaya) is not stated.
Do đó, trạng thái indriyapaccaya của chúng không được nói đến.
Cakkhādayo arūpadhammānaṃyevāti ettha sukhindriyadukkhindriyānipi cakkhādiggahaṇena gahitānīti daṭṭhabbāni.
In the phrase " The eye and so forth are only for immaterial phenomena," it should be understood that the faculty of pleasure (sukhindriya) and the faculty of pain (dukkhindriya) are also included by the term "eye and so forth."
Ở đây, trong câu Cakkhādayo arūpadhammānaṃyevā (các căn mắt v.v. chỉ là của các pháp vô sắc), cần phải hiểu rằng căn lạc (sukhindriya) và căn khổ (dukkhindriya) cũng được bao gồm trong việc chấp nhận các căn mắt v.v.
610. Lakkhaṇārammaṇūpanijjhānabhūtānaṃ vitakkādīnaṃ vitakkanādivasena ārammaṇaṃ upagantvā nijjhānaṃ pekkhanaṃ, cintanaṃ vā vitakkādīnaṃyeva āveṇiko byāpāro upanijjhāyanaṭṭho.
610. The meaning of pondering (upanijjhāyanaṭṭha) is the unique function of vitakka (initial application) and so forth, which are characteristic (of absorption), object-bound (in pondering), and deeply absorbed (in contemplation), meaning observing and contemplating or thinking, by approaching the object in the manner of initial application and so forth.
610. Upanijjhāyanaṭṭho là hoạt động đặc biệt của các tâm tầm (vitakka) v.v., vốn là đặc điểm (lakkhaṇa), đối tượng (ārammaṇa) và sự quán sát (upanijjhāna), tức là việc tiếp cận đối tượng và quán sát, hoặc suy nghĩ, theo cách của việc tầm cầu v.v.
‘‘Ṭhapetvā dvipañcaviññāṇe sukhadukkhavedanādvaya’’nti vatvāpi ‘‘satta jhānaṅgānī’’ti vacanena ajhānaṅgānaṃ upekkhācittekaggatānaṃ nivattanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
Although it is stated, "excluding the two feelings of pleasure and pain in the five sense-consciousnesses," it should be understood that by the phrase " the seven jhāna factors," the non-jhāna factors of equanimity and one-pointedness of mind are excluded.
Mặc dù đã nói “trừ hai thức song ngũ và hai thọ lạc khổ”, nhưng với lời nói “bảy chi thiền” thì cần hiểu rằng đã loại bỏ (nivattana) các chi không phải là chi thiền, tức là xả (upekkhā) và nhất tâm (cittekaggatā) trong hai thức song ngũ.
Yadi evaṃ ‘‘satta jhānaṅgānī’’ti eteneva siddhe ‘‘ṭhapetvā sukhadukkhavedanādvaya’’nti kasmā vuttaṃ?
If that is so, then since it is established by " the seven jhāna factors" alone, why was it said, " excluding the two feelings of pleasure and pain"?
Nếu vậy, khi đã thành tựu với chỉ lời nói “bảy chi thiền”, tại sao lại nói “trừ hai thọ lạc khổ”?
Vedanābhedesu pañcasu sukhadukkhadvayassa ekantena ajhānaṅgabhāvadassanatthaṃ jhānaṅgaṭṭhāne niddiṭṭhattā, satipi vā jhānaṅgavohāre vedanābhedadvayassa ekantena jhānapaccayattābhāvadassanatthaṃ.
It was said to show that among the five types of feeling, the two feelings of pleasure and pain are absolutely not jhāna factors, because they are specified in the section on jhāna factors (in the Dhammasaṅgaṇī); or, even if there is a designation of jhāna factor, it is to show that the two types of feeling are absolutely not jhāna conditions.
Để chỉ rõ sự không phải là chi thiền của hai loại thọ lạc và khổ trong năm loại phân loại thọ, vì chúng đã được chỉ ra ở vị trí chi thiền; hoặc để chỉ rõ sự không phải là duyên thiền một cách tuyệt đối của hai loại phân loại thọ, mặc dù có thuật ngữ chi thiền.
Upekkhācittekaggatānaṃ pana yadipi jhānapaccayattābhāvo atthi, najhānapaccayabhāvo pana natthīti sabbānipi satta jhānaṅgānīti ettha gahaṇaṃ kataṃ.
However, regarding equanimity and one-pointedness of mind, although there is no jhāna conditionality, there is no non-jhāna conditionality; therefore, they are included in the phrase " all seven jhāna factors."
Tuy nhiên, mặc dù upekkhā (xả) và cittekaggatā (nhất tâm) không phải là duyên thiền, nhưng chúng không phải là không phải duyên thiền, do đó chúng được bao gồm trong câu “tất cả bảy chi thiền” này.
Tattha ‘‘sabbānipī’’ti vacanaṃ sabbakusalādibhedasaṅgaṇhanatthaṃ, na pana sabbacittuppādagatasaṅgaṇhanatthanti daṭṭhabbaṃ.
In that context, the word " all" should be understood as encompassing all divisions of wholesome and so forth, but not as encompassing all cittuppādas.
Ở đây, từ “tất cả” nên được hiểu là để bao gồm tất cả các loại thiện (kusala) v.v., chứ không phải để bao gồm tất cả các chi thiền có trong mọi tâm.
Yesaṃ pana ‘‘ṭhapetvā dvipañcaviññāṇe vedanāttaya’’nti pāṭho, tesaṃ yathāvutto vicāro cittekaggatāvaseneva veditabbo.
For those whose reading is "excluding the three feelings in the five sense-consciousnesses," the aforementioned consideration should be understood only in terms of one-pointedness of mind.
Đối với những người có bài đọc là “trừ hai thức song ngũ môn, ba thọ”, thì sự phân tích như đã nói trên nên được hiểu chỉ theo khía cạnh cittekaggatā.
611. Yato tato vāti sammā vā micchā vāti attho.
611. " From whatever source" means either rightly or wrongly.
611. Do đó hoặc do đây có nghĩa là đúng đắn hoặc sai lầm.
Pañhāvāre panātiādi yadipi paccayaniddese taṃsamuṭṭhānaggahaṇena so attho ñāpito eva, pañhāvāre pana sarūpeneva gahitoti dassanatthaṃ vuttaṃ.
And so forth, by " in the interrogation section": Even though that meaning (of being a condition for rebirth-producing kamma-born rūpas) is already indicated in the exposition of conditions by the inclusion of taṃsamuṭṭhāna (originating therefrom), it is stated to show that in the interrogation section, it is taken in its own form.
Mặc dù ý nghĩa đó đã được làm rõ trong phần trình bày về duyên thông qua việc nắm giữ các pháp đồng sanh, nhưng ở đây được nói ra để chỉ rõ rằng trong phần vấn đáp, nó được nắm giữ theo chính bản chất của nó.
Ete pana dvepi…pe… na labbhanti ‘‘yathāsaṅkhya’’nti vacanaseso veditabbo.
" These two... and so forth... are not obtained"—the remaining part of the sentence, "in due order" (yathāsaṅkhya), should be understood.
Hai duyên này…pe… không thể có được nên được hiểu là phần còn lại của câu “tương ứng”.
Paṭṭhānaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘dvepi jhānamaggapaccayā ahetukacittesu na labbhantī’’ti vuttaṃ.
In the Paṭṭhāna Aṭṭhakathā, however, it is stated, "the two jhāna and magga conditions are not obtained in rootless minds (ahetukacitta)."
Tuy nhiên, trong Paṭṭhāna Aṭṭhakathā có nói rằng “hai duyên thiền và đạo này không thể có được trong các tâm vô nhân (ahetukacitta)”.
Tenassa kathamavirodhoti?
How then is there no contradiction with this?
Vậy làm thế nào để không mâu thuẫn với điều đó?
Adhippāyavasena.
By way of intention.
Theo ý định.
Ayañhi tattha adhippāyo – ahetukacittesu eva jhānamaggapaccayā na labbhanti, na sahetukacittesūti sahetukacittesu alābhābhāvadassanatthaṃ vuttaṃ, na ahetukacittesu lābhābhāvadassanatthanti.
Indeed, the intention there is: jhāna and magga conditions are not obtained only in rootless minds, not in minds with roots (sahetukacitta). This is stated to show the non-absence of their obtainment in minds with roots, not to show the non-obtainment in rootless minds.
Ý định ở đó là: các duyên thiền và đạo chỉ không thể có được trong các tâm vô nhân, chứ không phải trong các tâm hữu nhân (sahetukacitta). Điều này được nói ra để chỉ rõ sự không thiếu thốn trong các tâm hữu nhân, chứ không phải để chỉ rõ sự thiếu thốn trong các tâm vô nhân.
Evañhi atthe gayhamāne ahetukacittesu katthaci kassaci lābho na nivāritoti viññāyati.
If the meaning is taken in this way, it is understood that the obtainment of some jhāna factor in some rootless minds is not precluded.
Khi ý nghĩa được hiểu như vậy, thì việc đạt được một số duyên nào đó trong một số tâm vô nhân không bị phủ nhận.
Tena savitakkāhetukacittesu jhānapaccayassa sambhavo anuññāto hoti.
Thereby, the possibility of jhāna conditionality in rootless minds accompanied by initial application (savitakkāhetukacitta) is conceded.
Do đó, sự hiện hữu của duyên thiền trong các tâm vô nhân có tầm cầu (savitakka) được chấp nhận.
Tattha hi yena alābhena dhammasaṅgaṇiyaṃ manodhātuādīnaṃ saṅgahasuññatavāresu jhānaṃ na uddhaṭaṃ, taṃ alābhaṃ sandhāya jhānapaccayassapi ahetukacittesu alābho vutto.
For, in the Dhammasaṅgaṇī, in the sections on the emptiness of inclusion of the mind-element and so forth, jhāna is not brought up due to that non-obtainment. With reference to that non-obtainment, the non-obtainment of jhāna conditionality in rootless minds is stated.
Thật vậy, ở đó, do sự không đạt được mà trong các phần trống rỗng của sự tập hợp các tâm ý giới (manodhātu) v.v. trong Dhammasaṅgaṇī, thiền không được đưa ra. Dựa vào sự không đạt được đó, sự không đạt được duyên thiền trong các tâm vô nhân cũng được nói đến.
Yathā hi sahetukacittuppādesu vitakkādīnaṃ sahajāte saṅkaḍḍhitvā ekattagatabhāvakaraṇaṃ upanijjhāyanabyāpāro balavā, na tathā ahetukacittuppādesūti.
For example, the function of pondering, which involves gathering together and making vitakka and so forth, co-arising with minds with roots, attain a state of oneness, is strong; it is not so in rootless cittuppādas.
Thật vậy, giống như trong các tâm hữu nhân, hoạt động upanijjhāyana (quán sát) là mạnh mẽ khi tập hợp vitakka (tầm) v.v. đồng sanh và đưa chúng đến trạng thái hợp nhất, thì trong các tâm vô nhân lại không như vậy.
Idha pana dubbalampi upanijjhāyanaṃ yadi kiñcimattampi atthi, na tena upakārakatā na hotīti savitakkāhetukacittesupi jhānapaccayaṃ anujānantena ‘‘ete pana dvepi jhānamaggapaccayā dvipañcaviññāṇāhetukacittesu na labbhantī’’ti (paṭṭhā. aṭṭha. paccayuddesavaṇṇanā) vuttaṃ.
However, here, if there is even a slight degree of weak pondering, its helpfulness is not absent because of that. Thus, one who concedes jhāna conditionality even in rootless minds accompanied by initial application stated, " These two, jhāna and magga conditions, are not obtained in the five sense-consciousnesses and rootless minds."
Tuy nhiên, ở đây, nếu có dù chỉ một chút upanijjhāyana yếu ớt, thì sự trợ giúp không phải là không có. Vì vậy, để chấp nhận duyên thiền ngay cả trong các tâm vô nhân có tầm cầu, đã nói rằng “hai duyên thiền và đạo này không thể có được trong các thức song ngũ môn và các tâm vô nhân”.
Paccayakathā nāma samantapaṭṭhānanissitā, na dhammasaṅgaṇīnissitāti.
For the discussion of conditions (paccayakathā) is based on the Paṭṭhāna, not on the Dhammasaṅgaṇī.
Phần nói về duyên này dựa vào Samantapaṭṭhāna, chứ không dựa vào Dhammasaṅgaṇī.
612. Samaṃ avisamaṃ, sammā, saha vā pakārehi yuttatāya ekībhāvūpagamena viya upakārakatā sampayuttapaccayatā.
612. The condition of association (sampayuttapaccayatā) is the helpfulness due to being connected in equal, harmonious, right, or combined ways, as if attaining a state of oneness.
612. Sự trợ giúp như thể đạt đến sự hợp nhất do sự kết hợp đồng đều, không sai biệt, đúng đắn hoặc cùng với các loại, là duyên tương ưng (sampayutta-paccayatā).
Kā pana sā pakārehi yuttatāti āha ‘‘ekavatthukaekārammaṇaekuppādekanirodhasaṅkhātenā’’ti.
"What is that connectedness in ways?" it asks, and answers, " by being of one base, one object, one arising, and one cessation."
Vậy sự kết hợp với các loại đó là gì? Câu trả lời là “do có cùng một căn cứ, cùng một đối tượng, cùng một sự sanh khởi và cùng một sự diệt”.
Tattha ye ekavatthukā, te sampayuttāti ettake vuccamāne avinibbhogarūpesu ekaṃ mahābhūtaṃ sesamahābhūtupādārūpānaṃ nissayapaccayo hoti, tena tāni ekavatthukāni, cakkhādinissayabhūtāni vā bhūtāni ekaṃ vatthu etesu nissitanti ekavatthukānīti kappentassa tesaṃ sampayuttatāpatti siyāti tannivāraṇatthaṃ ekārammaṇaggahaṇaṃ.
There, if it were only said, "Those that have one base are associated," then, in the case of inseparable rūpas, one great element (mahābhūta) is a support condition for the remaining great elements and derived rūpas, and thus they have one base. Or, if one considers that the elements which are the basis of the eye and so forth have one base, then these would become associated. To prevent this, the inclusion of "one object" is made.
Ở đây, nếu chỉ nói rằng những pháp có cùng một căn cứ là tương ưng, thì một đại yếu tố trong các sắc bất khả phân ly sẽ trở thành duyên nương tựa cho các đại yếu tố và sắc sở y còn lại, do đó chúng có cùng một căn cứ; hoặc các yếu tố vật chất là căn cứ của mắt v.v. có cùng một căn cứ vì căn cứ đó được nương tựa trong chúng. Nếu người ta suy luận như vậy, thì chúng sẽ trở thành tương ưng. Để ngăn chặn điều đó, đã có sự nắm giữ “cùng một đối tượng”.
Ye ekavatthukā, ekārammaṇā ca, te sampayuttāti evampi cutiāsannānaṃ sampaṭicchanasantīraṇādīnaṃ sampayuttatā āpajjeyyāti ekuppādaggahaṇaṃ.
Even if it is said, "Those that have one base and one object are associated," then the sampaṭicchana (receiving consciousness) and santīraṇa (investigating consciousness), which are near to the moment of death (cuti), would become associated. To prevent this, the inclusion of "one arising" is made.
Ngay cả khi nói rằng những pháp có cùng một căn cứ và cùng một đối tượng là tương ưng, thì các tâm tiếp thâu (sampaṭicchana), thẩm sát (santīraṇa) v.v. gần với tâm tử sẽ trở thành tương ưng. Để ngăn chặn điều đó, đã có sự nắm giữ “cùng một sự sanh khởi”.
Ye ekavatthukekārammaṇekuppādā, te sampayuttāti kiṃ pana nānānirodhāpi evaṃtividhalakkhaṇā honti, udāhu ekanirodhā evāti vicāraṇāyaṃ ekanirodhā eva evaṃlakkhaṇā hontīti dassanatthaṃ ‘‘ekanirodhā’’ti vuttaṃ.
If it is said, "Those that have one base, one object, and one arising are associated," then the question arises: "Are phenomena with these three characteristics also of various cessations, or only of one cessation?" To show that phenomena with these characteristics are only of one cessation, "one cessation" is stated.
Nếu nói rằng những pháp có cùng một căn cứ, cùng một đối tượng và cùng một sự sanh khởi là tương ưng, thì câu hỏi đặt ra là liệu các pháp có các sự diệt khác nhau cũng có ba đặc tính này, hay chỉ những pháp có cùng một sự diệt mới có. Để chỉ rõ rằng chỉ những pháp có cùng một sự diệt mới có các đặc tính này, đã nói “cùng một sự diệt”.
Paṭilomato vā ekanirodhā sampayuttāti vuccamāne ekasmiṃ khaṇe nirujjhamānānaṃ rūpārūpadhammānaṃ sampayuttatā āpajjeyyāti ‘‘ekuppādā’’ti vuttaṃ.
Alternatively, if it is said, "Those with one cessation are associated," then the rūpa and arūpa phenomena that cease at the same moment would become associated. To prevent this, "one arising" is stated.
Hoặc ngược lại, nếu nói rằng những pháp có cùng một sự diệt là tương ưng, thì các pháp sắc và vô sắc diệt trong cùng một sát na sẽ trở thành tương ưng. Để ngăn chặn điều đó, đã nói “cùng một sự sanh khởi”.
Evampi avinibbhogarūpānaṃ atthi ekuppādekanirodhatāti tesampi sampayuttatā āpajjeyyāti tannivāraṇatthaṃ ekārammaṇaggahaṇaṃ.
Even so, inseparable rūpas have one arising and one cessation, so they too would become associated. To prevent this, the inclusion of "one object" is made.
Ngay cả như vậy, các sắc bất khả phân ly cũng có cùng một sự sanh khởi và cùng một sự diệt, do đó chúng cũng sẽ trở thành tương ưng. Để ngăn chặn điều đó, đã có sự nắm giữ “cùng một đối tượng”.
Ye ekārammaṇā hutvā ekuppādekanirodhā, te sampayuttāti ayañca nayo ekavatthukesu eva labbhati, na nānāvatthukesūti dassanatthaṃ ekavatthukaggahaṇaṃ.
"Those that have one object and are of one arising and one cessation are associated." This method is only found in phenomena with one base, not in phenomena with different bases. To show this, the inclusion of "one base" is made.
Nếu nói rằng những pháp có cùng một đối tượng, cùng một sự sanh khởi và cùng một sự diệt là tương ưng, thì phương pháp này chỉ có thể áp dụng cho những pháp có cùng một căn cứ, chứ không phải cho những pháp có các căn cứ khác nhau. Để chỉ rõ điều đó, đã có sự nắm giữ “cùng một căn cứ”.
Ye ekavatthukekārammaṇekuppādekanirodhā, te sampayuttāti pañcavokārabhavāpekkhāya cetaṃ ekavatthukaggahaṇaṃ.
"Those that have one base, one object, one arising, and one cessation are associated." This inclusion of "one base" is made with reference to the five-constituent existence (pañcavokārabhava).
Nếu nói rằng những pháp có cùng một căn cứ, cùng một đối tượng, cùng một sự sanh khởi và cùng một sự diệt là tương ưng, thì sự nắm giữ “cùng một căn cứ” này được nói đến trong bối cảnh của cõi ngũ uẩn.
Āruppe pana vatthuyeva natthīti kuto ekavatthukaggahaṇassa avasaro.
But in the immaterial planes (āruppa), there is no base itself, so how can there be an occasion for the inclusion of "one base"?
Tuy nhiên, trong các cõi vô sắc, không có căn cứ vật chất, vậy làm sao có cơ hội cho sự nắm giữ “cùng một căn cứ”?
613. Aññamaññaṃ sambandhatāya yuttānampi samānānaṃ vippayuttabhāvena visaṃsaṭṭhatāya nānattūpagamena upakārakatā vippayuttapaccayatā.
613. The condition of dissociation (vippayuttapaccayatā) is the helpfulness of phenomena, which, though connected to one another and similar, attain difference by being dissociated, by being unmixed.
613. Sự trợ giúp do sự khác biệt, do sự không hỗn tạp, do sự đạt đến trạng thái riêng biệt của các pháp đồng loại nhưng không tương ưng, mặc dù chúng có mối liên hệ với nhau, là duyên bất tương ưng (vippayutta-paccayatā).
Ayañca vippayuttatā na sampayuttapaccayatāya viya aññamaññaṃ paccayapaccayuppannadhammavasena gahetabbā, atha kho visuṃyeva.
And this dissociation should not be taken, as in the condition of association, in terms of mutual condition and conditioned phenomena, but rather separately.
Sự bất tương ưng này không nên được hiểu theo khía cạnh duyên và pháp sở duyên như trong duyên tương ưng, mà là một cách riêng biệt.
Tattha hi arūpadhammānaṃ samānajātiyatāya samadhuraṃ, idha rūpārūpadhammānaṃ vijātiyatāya vidhuraṃ.
For in that (condition of association), immaterial phenomena are of the same kind, thus having an equal burden. Here, however, rūpa and arūpa phenomena are of different kinds, thus having an unequal burden.
Thật vậy, ở đó, các pháp vô sắc có cùng bản chất, nên chúng có cùng gánh nặng; ở đây, các pháp sắc và vô sắc có bản chất khác nhau, nên chúng có gánh nặng khác nhau.
Tena vuttaṃ ‘‘yuttānampi…pe… vippayuttapaccayatā’’ti.
Therefore, it is said, "though connected... and so forth... the condition of dissociation."
Do đó, đã nói rằng “mặc dù chúng có mối liên hệ…pe… là duyên bất tương ưng”.
Na hi vatthusahajātapacchājātavasena ayuttānaṃ rūpādīnaṃ ārammaṇādibhāvena upakārakānaṃ vippayuttānampi vippayuttapaccayatā atthi.
Indeed, there is no dissociated condition for rūpa and so on, which are unassociated by way of foundation-simultaneously-arising and subsequently-arising, and which are helpful by way of being object and so on, even though they are dissociated.
Thật vậy, các sắc v.v. không tương ưng theo khía cạnh đồng sanh với căn cứ và hậu sanh, không có duyên bất tương ưng khi chúng trợ giúp theo khía cạnh đối tượng v.v., mặc dù chúng là bất tương ưng.
Yathā hi ‘‘vatthu khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayo, sahajātā kusalā khandhā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ, pacchājātā kusalā khandhā purejātassa imassa kāyassa vippayuttapaccayena paccayo’’tiādivacanato (paṭṭhā. 1.1.434) vatthunā, sahajātapacchājātavasena ca yuttānaṃ atthi vippayuttapaccayabhāvo, na evaṃ ayuttānaṃ atthīti.
Indeed, just as the state of being a dissociated condition exists for associated phenomena by way of the foundation, and by way of simultaneously-arising and subsequently-arising, as stated in phrases like "the foundation is a condition for the aggregates by way of dissociated condition, simultaneously-arising wholesome aggregates are a condition for mind-originated rūpa, subsequently-arising wholesome aggregates are a condition for this pre-arisen body by way of dissociated condition," and so on, so too, it does not exist for unassociated phenomena. It is to be understood thus.
Thật vậy, giống như từ câu “căn cứ là duyên cho các uẩn theo duyên bất tương ưng; các uẩn thiện đồng sanh là duyên cho các sắc sanh từ tâm; các uẩn thiện hậu sanh là duyên cho thân này đã sanh trước theo duyên bất tương ưng” v.v., các pháp tương ưng theo khía cạnh căn cứ, đồng sanh và hậu sanh có trạng thái duyên bất tương ưng, thì các pháp không tương ưng lại không có như vậy.
Yadi evaṃ rūpānaṃ rūpehi kasmā vippayuttapaccayo na vuttoti?
If that is so, why is there no mention of the dissociated condition of rūpa by rūpa?
Nếu vậy, tại sao duyên bất tương ưng của các sắc với các sắc không được nói đến?
Rūpānaṃ rūpehi satipi avinibbhoge sampayogo viya vippayogo (dhātu. 3) natthīti na tesaṃ vippayuttapaccayatā.
Even though there is no distinction of rūpa by rūpa, there is no dissociation, just as there is no association. Therefore, there is no dissociated condition for them.
Mặc dù các sắc với các sắc không thể phân ly, nhưng không có sự tương ưng cũng như không có sự bất tương ưng, do đó không có duyên bất tương ưng của chúng.
Vuttañhi ‘‘catūhi sampayogo, catūhi vippayogo’’ti.
For it has been said: "Association with four, dissociation with four."
Thật vậy, đã nói rằng “tương ưng với bốn, bất tương ưng với bốn”.
Sampayujjamānānañhi arūpānaṃ rūpehi, rūpānañca tehi siyā sampayogāsaṅkāti tesaṃ aññamaññaṃ vippayuttapaccayatā vuttā.
For associated arūpa phenomena, there could be a doubt of association with rūpa, and for rūpa phenomena, with arūpa phenomena, therefore, their mutual dissociated condition is taught.
Thật vậy, vì có thể có sự nghi ngờ về sự tương ưng của các pháp vô sắc đang tương ưng với các sắc, và của các sắc với chúng, nên duyên bất tương ưng lẫn nhau của chúng đã được nói đến.
Rūpānaṃ pana rūpehi sampayogo natthīti na tesaṃ vippayuttapaccayatā vuttā.
However, there is no association of rūpa with rūpa, therefore, their dissociated condition is not mentioned.
Tuy nhiên, các sắc với các sắc không có sự tương ưng, do đó duyên bất tương ưng của chúng không được nói đến.
Rūpino dhammā arūpīnaṃ dhammānaṃ, arūpinopi rūpīnanti ettha arūpaggahaṇaṃ catunnaṃ khandhānaṃ vasena veditabbaṃ.
In the phrase "material phenomena for immaterial phenomena, and immaterial phenomena for material phenomena," the term 'immaterial' should be understood in terms of the four aggregates.
Ở đây, trong câu “các pháp hữu sắc cho các pháp vô sắc, và các pháp vô sắc cũng cho các pháp hữu sắc”, sự nắm giữ “vô sắc” nên được hiểu theo khía cạnh của bốn uẩn.
Arūpadhammesu hi cattāro eva khandhā sahajātapurejātānaṃ rūpadhammānaṃ vippayuttapaccayā honti.
Indeed, among immaterial phenomena, only the four aggregates are conditions of dissociation (vippayutta-paccaya) for co-arisen and pre-arisen material phenomena.
Thật vậy, trong các pháp vô sắc, chỉ có bốn uẩn là duyên bất tương ưng cho các pháp sắc đồng sanh và tiền sanh.
Nibbānaṃ pana yathā arūpadhammānaṃ sampayuttapaccayo na hoti, evaṃ rūpadhammānaṃ vippayuttapaccayo na hoti.
But Nibbāna, just as it is not a condition of association (sampayutta-paccaya) for immaterial phenomena, so too it is not a condition of dissociation (vippayutta-paccaya) for material phenomena.
Niết Bàn thì không phải là Tương Ưng Duyên cho các pháp vô sắc như thế nào, thì cũng không phải là Bất Tương Ưng Duyên cho các pháp sắc như thế ấy.
‘‘Catūhi sampayogo, catūhi vippayogo’’ti (dhātu. 3) hi vuttaṃ.
For it is said: "Associated with four, dissociated with four."
Thật vậy, đã nói rằng: “Tương ưng với bốn, bất tương ưng với bốn.”
Tasmā arūpadhammesu catunnaṃ khandhānameva vippayuttapaccayatā.
Therefore, among immaterial phenomena, only the four aggregates are conditions of dissociation.
Do đó, trong các pháp vô sắc, chỉ có bốn uẩn là Bất Tương Ưng Duyên.
Vuttañca pañhāvāre ‘‘sahajātā kusalā khandhā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ vippayuttapaccayena paccayo’’tiādi (paṭṭhā. 1.1.434).
And it is stated in the Pañhāvāra: "Co-arisen wholesome aggregates are a condition for mind-originated material phenomena by way of dissociation (vippayutta-paccaya)," and so on.
Và trong Pañhāvāra cũng đã nói rằng: “Các uẩn thiện đồng sinh là duyên Bất tương ưng cho các sắc do tâm sinh” v.v...
Rūpino dhammāti cetaṃ hadayavatthuno ceva cakkhādīnañca vasena veditabbaṃ.
And this phrase "material phenomena" should be understood in terms of the heart-basis (hadayavatthu) and eye, etc.
Và lời nói “các pháp sắc” này phải được hiểu theo nghĩa của tâm sở y xứ (hadayavatthu) và các căn mắt v.v...
Rūpadhammesu hi cha vatthūniyeva arūpakkhandhānaṃ vippayuttapaccayo.
Indeed, among material phenomena, only the six bases (vatthu) are conditions of dissociation (vippayutta-paccaya) for the immaterial aggregates.
Thật vậy, trong các pháp sắc, chỉ có sáu vật xứ là Bất Tương Ưng Duyên cho các uẩn vô sắc.
Rūpāyatanādayo pana ārammaṇadhammā kiñcāpi vippayuttadhammā, vippayuttapaccayo pana na honti.
But sense-objects (ārammaṇadhammā) such as visible objects, although they are dissociated phenomena, are not conditions of dissociation (vippayutta-paccaya).
Còn các pháp đối tượng như sắc xứ v.v... mặc dù là các pháp bất tương ưng, nhưng chúng không phải là Bất Tương Ưng Duyên.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Tại sao?
Sampayogāsaṅkābhāvato.
Due to the absence of doubt about their association.
Vì không có sự nghi ngờ về tương ưng.
Arūpakkhandhā hi cakkhādīnaṃ vatthūnaṃ abbhantarato nikkhamantā viya uppajjantīti siyā tattha āsaṅkā ‘‘kiṃ nu kho ime imehi sampayuttā, udāhu vippayuttā’’ti?
For the immaterial aggregates arise as if emerging from within the bases such as the eye, and so there might be a doubt: "Are these associated with these, or are they dissociated?"
Thật vậy, các uẩn vô sắc sinh khởi như thể chúng thoát ra từ bên trong các vật xứ như mắt v.v..., nên có thể có sự nghi ngờ ở đó rằng: “Liệu chúng tương ưng với những cái này, hay bất tương ưng?”
Ārammaṇadhammā pana vatthusannissayena uppajjamānānaṃ ārammaṇamattaṃ hontīti natthi tesu sampayogāsaṅkāti na te vippayuttā.
But sense-objects are merely objects for mental phenomena arising dependent on a basis, and so there is no doubt about their association, and thus they are not dissociated conditions.
Còn các pháp đối tượng thì chỉ là đối tượng cho các pháp tâm-sở-hữu sinh khởi nương tựa vào vật xứ, nên không có sự nghi ngờ về tương ưng đối với chúng, do đó chúng không phải là Bất Tương Ưng Duyên.
Sampayogāsaṅkāsabbhāvato vatthūniyeva vippayuttapaccayā honti.
Due to the presence of doubt regarding association, only the bases are conditions of dissociation.
Vì có sự nghi ngờ về tương ưng, nên chỉ có các vật xứ mới là Bất Tương Ưng Duyên.
Vuttampi cetaṃ pañhāvāre ‘‘vatthu kusalānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayo, vatthu akusalānaṃ khandhānaṃ, cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā’’tiādi.
It is also stated in the Pañhāvāra: "The basis is a condition for wholesome aggregates by way of dissociation (vippayutta-paccaya); the basis is a condition for unwholesome aggregates; the eye-basis for the eye-consciousness element," and so on.
Trong Pañhāvāra cũng đã nói rằng: “Vật xứ là duyên Bất tương ưng cho các uẩn thiện, vật xứ cho các uẩn bất thiện, nhãn xứ cho nhãn thức giới” v.v...
Svāyaṃ vippayuttapaccayo ‘‘sahajātapacchājātato kusalena abyākataṃ, tathā akusalena abyākataṃ, sahajātapurejātapacchājātato abyākatena abyākataṃ, vatthupurejātato abyākatena kusalaṃ, tathā akusalanti kusalamūlamekaṃ, akusalamūlamekaṃ, abyākatamūlāni tīṇī’’ti pañcavidho veditabbo.
This condition of dissociation (vippayutta-paccaya) should be understood as fivefold: "from co-arisen and post-arisen, unconditioned (abyākata) by wholesome; similarly, unconditioned by unwholesome from co-arisen and post-arisen; from co-arisen, pre-arisen, and post-arisen, unconditioned by unconditioned; from pre-arisen basis, wholesome by unconditioned; similarly, unwholesome by unconditioned" — thus, one for the wholesome root, one for the unwholesome root, and three for the unconditioned roots.
Bất Tương Ưng Duyên này phải được hiểu là có năm loại: từ đồng sinh và hậu sinh, pháp vô ký do thiện; cũng vậy, pháp vô ký do bất thiện; từ đồng sinh, tiền sinh và hậu sinh, pháp vô ký do vô ký; từ tiền sinh vật xứ, pháp thiện do vô ký; cũng vậy, pháp bất thiện do vô ký. Như vậy, có một loại căn thiện, một loại căn bất thiện, và ba loại căn vô ký.
614. Paccuppannalakkhaṇenāti paccuppannasabhāvena.
614. By the characteristic of being present means by the nature of being present.
614. “Với đặc tính hiện hữu” nghĩa là với bản chất hiện hữu.
Tena ‘‘atthi me pāpakammaṃ kataṃ, atthi puggalo attahitāya paṭipanno’’ti (pu. pa. catukkauddesa 24) ca evamādīsu vuttaṃ nibbattitūpalabbhamānatālakkhaṇaṃ atthibhāvaṃ nivāreti.
This negates the state of being (atthibhāva) characterized by having arisen and being apprehended, as stated in phrases such as "I have done evil deeds," and "There is a person striving for his own good."
Qua đó, nó bác bỏ sự hiện hữu được nói đến trong các trường hợp như “Tôi có ác nghiệp đã làm, có người thực hành vì lợi ích của mình” v.v..., là đặc tính của sự đã sinh khởi và được nhận biết.
Satipi janakatte upatthambhakattappadhānā atthibhāvena upakārakatāti āha ‘‘upatthambhakattenā’’ti.
Although there is a generative function, the helpfulness by way of being present is predominantly a supporting function, therefore it says "by way of supporting."
Mặc dù có tính sinh sản, nhưng sự trợ giúp chủ yếu là do sự hỗ trợ hiện hữu, vì vậy nói “do sự hỗ trợ”.
Idañca upatthambhakattaṃ vatthārammaṇasahajātādīnaṃ sādhāraṇaṃ atthibhāvena upakārakattanti daṭṭhabbaṃ.
And this supporting function should be seen as a common helpfulness by way of being present, applying to the basis, object, co-arisen phenomena, and so on.
Và sự hỗ trợ này phải được hiểu là sự trợ giúp hiện hữu chung cho các vật xứ, đối tượng, đồng sinh v.v...
‘‘Sattadhā mātikā nikkhittā’’ti vuttamatthaṃ pāḷiyā eva dassetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate the meaning of "The mātikā is expounded in seven ways" with the Pali text itself, "as it is said," and so on, is stated.
Để trình bày ý nghĩa đã nói “Bảy loại mẫu đề đã được đặt ra” bằng chính kinh điển, nên đã nói “như đã nói” v.v...
Tattha ‘‘cattāro khandhā arūpino’’tiādinā sahajātavasena atthipaccayodassito, ‘‘cakkhāyatana’’ntiādinā purejātavasena, ‘‘yaṃ rūpaṃ nissāyā’’tiādinā sahajātapurejātavasena.
There, by "the four aggregates are immaterial" and so on, the Atthipaccaya by way of co-arisen is shown; by "the eye-basis" and so on, by way of pre-arisen; by "depending on that matter" and so on, by way of co-arisen and pre-arisen.
Trong đó, duyên hiện hữu được trình bày theo cách đồng sinh qua “bốn uẩn vô sắc” v.v..., theo cách tiền sinh qua “nhãn xứ” v.v..., và theo cách đồng sinh-tiền sinh qua “nương tựa vào sắc pháp nào” v.v...
Evamayaṃ pāṭho sahajātapurejātaatthipaccayavaseneva āgato.
Thus, this passage (Paccayaniddesa) has come by way of co-arisen and pre-arisen Atthipaccaya only.
Như vậy, đoạn kinh này chỉ đến duyên hiện hữu đồng sinh và tiền sinh.
Aññattha pana tato aññathāpi āgatoti dassetuṃ ‘‘pañhāvāre panā’’tiādimāha.
To show that elsewhere it has appeared in other ways, it states: "But in the Pañhāvāra," and so on.
Để chỉ ra rằng ở nơi khác cũng có cách nói khác, nên đã nói “nhưng trong Pañhāvāra” v.v...
Taṃ tena pacchājātāhārindriyavasenāpi atthipaccayattaṃ vibhāveti.
This elucidates the nature of Atthipaccaya also by way of post-arisen, nutriment, and faculty.
Điều đó làm rõ tính hiện hữu duyên thông qua hậu sinh, vật thực và quyền.
Purimapāṭhe pana sāvasesā desanā katāti veditabbaṃ.
However, in the earlier passage, the teaching given should be understood as incomplete.
Tuy nhiên, trong đoạn kinh trước, giáo lý được biết là còn sót lại.
Sati ca yesaṃ paccayā honti, tehi ekato, puretaraṃ, pacchā ca uppannabhāve sahajātādipaccayattābhāvato āhāro, indriyañca sahajātādibhedaṃ na labhanti, tadabhāvo ca tesaṃ dhammasabhāvavasena daṭṭhabbo.
And when phenomena are conditions for others, if those others arise simultaneously, earlier, or later than them, they do not obtain the distinctions of co-arisen, etc., as condition; the absence of these distinctions should be understood according to the nature of those phenomena.
Và mặc dù có sự sinh khởi đồng thời, trước và sau với những pháp mà chúng là duyên, nhưng vì không có tính duyên đồng sinh v.v..., nên vật thực và quyền không có sự phân biệt đồng sinh v.v..., và sự không có đó phải được hiểu theo bản chất của các pháp.
Svāyaṃ atthipaccayo ‘‘sahajātato kusalena kusalaṃ, sahajātapacchājātato kusalena abyākataṃ, sahajātato eva kusalena kusalābyākatanti kusalamūlā tayo, tathā akusalamūlā.
This Atthipaccaya is thirteen-fold, as follows: "from co-arisen, wholesome by wholesome; from co-arisen and post-arisen, unconditioned by wholesome; from co-arisen alone, wholesome and unconditioned by wholesome — thus, three with wholesome root, and similarly three with unwholesome root.
Duyên hiện hữu này có mười ba loại như sau: từ đồng sinh, pháp thiện do thiện; từ đồng sinh và hậu sinh, pháp vô ký do thiện; chỉ từ đồng sinh, pháp thiện và vô ký do thiện, như vậy có ba loại căn thiện; cũng vậy, ba loại căn bất thiện.
Sahajātapurejātapacchājātāhārindriyato pana abyākatena abyākataṃ, vatthārammaṇapurejātato abyākatena kusalaṃ, tathā akusalaṃ.
But from co-arisen, pre-arisen, post-arisen, nutriment, and faculty, unconditioned by unconditioned; from basis and object pre-arisen, wholesome by unconditioned; similarly, unwholesome by unconditioned.
Nhưng từ đồng sinh, tiền sinh, hậu sinh, vật thực và quyền, pháp vô ký do vô ký; từ tiền sinh vật xứ và đối tượng, pháp thiện do vô ký; cũng vậy, pháp bất thiện do vô ký.
Sahajātapurejātato kusalañca abyākatañca kusalassa, sahajātapurejātapacchājātāhārindriyato kusalañca abyākatañca abyākatassa, sahajātapurejātato akusalañca abyākatañca akusalassa, sahajātapurejātapacchājātāhārindriyato akusalañca abyākatañca abyākatassā’’ti evaṃ terasavidho.
From co-arisen and pre-arisen, wholesome and unconditioned for wholesome; from co-arisen, pre-arisen, post-arisen, nutriment, and faculty, wholesome and unconditioned for unconditioned; from co-arisen and pre-arisen, unwholesome and unconditioned for unwholesome; from co-arisen, pre-arisen, post-arisen, nutriment, and faculty, unwholesome and unconditioned for unconditioned."
Từ đồng sinh và tiền sinh, pháp thiện và vô ký cho thiện; từ đồng sinh, tiền sinh, hậu sinh, vật thực và quyền, pháp thiện và vô ký cho vô ký; từ đồng sinh và tiền sinh, pháp bất thiện và vô ký cho bất thiện; từ đồng sinh, tiền sinh, hậu sinh, vật thực và quyền, pháp bất thiện và vô ký cho vô ký.
Saṅkhepena kusalākusalavipākakiriyarūpavasena pañcavidho atthipaccayo, na nibbānaṃ.
In brief, Atthipaccaya is five-fold, by way of wholesome, unwholesome, resultant, functional, and material phenomena; Nibbāna is not included.
Tóm lại, duyên hiện hữu có năm loại theo thiện, bất thiện, quả, hành và sắc pháp, không phải là Niết Bàn.
Yo hi atthibhāvābhāvena anupakārako atthibhāvaṃ labhitvā upakārako hoti, so atthipaccayo hoti.
For that which, being unhelpful by its non-existence, becomes helpful by acquiring existence, that is an Atthipaccaya.
Pháp nào không trợ giúp do không hiện hữu, rồi sau khi đạt được sự hiện hữu mà trở thành trợ giúp, thì pháp đó là duyên hiện hữu.
Nibbānañca nibbānārammaṇānaṃ na attano atthibhāvābhāvena anupakārakaṃ hutvā atthibhāvalābhena upakārakaṃ hotīti, uppādādiyuttānaṃ vā natthibhāvopakārakatāviruddho upakārakabhāvo atthipaccayatāti, na nibbānaṃ atthipaccayo hoti.
And Nibbāna, for those that take Nibbāna as object, does not become helpful by acquiring existence after being unhelpful by its non-existence; or, the state of being helpful that is contrary to being helpful by the non-existence of phenomena endowed with arising, etc., is the condition of existence (atthipaccayatā); thus, Nibbāna is not an Atthipaccaya.
Còn Niết Bàn thì không phải là không trợ giúp cho các pháp lấy Niết Bàn làm đối tượng do không có sự hiện hữu của chính nó, rồi trở thành trợ giúp do đạt được sự hiện hữu, hoặc sự trợ giúp không trái với sự trợ giúp không hiện hữu của các pháp có sinh khởi v.v... là duyên hiện hữu, nên Niết Bàn không phải là duyên hiện hữu.
Atthipaccayadhammā eva cāti ca-saddo sampiṇḍanattho.
And the particle "ca" in "Atthipaccaya phenomena themselves" has the meaning of inclusion.
“Chính các pháp duyên hiện hữu” và chữ “ca” có nghĩa là tập hợp.
Tena na kevalaṃ natthivigatapaccayā eva dhammato avisiṭṭhā, atha kho atthiavigatapaccayāpīti imamatthaṃ dīpeti.
By this, it shows that not only are Natthi-paccaya and Vigata-paccaya not different from phenomena, but also Atthipaccaya and Avigata-paccaya are not different.
Qua đó, nó chỉ ra rằng không chỉ duyên không hiện hữu và duyên đã diệt là không khác biệt về bản chất pháp, mà duyên hiện hữu và duyên chưa diệt cũng vậy.
Yadipime paccayā dhammato avisiṭṭhā, tathāpi atthitāya sasabhāvatāya upakārakatā atthipaccayatā, sabhāvāvigamena nirodhassa appattiyā upakārakatā avigatapaccayatāti paccayabhāvaviseso dhammāvisesepi veditabbo.
Although these conditions are not different from phenomena, still, helpfulness by way of existence and inherent nature is Atthipaccayatā; helpfulness by way of non-cessation of nature and not having reached cessation is Avigata-paccayatā. Thus, the specific nature of conditionality should be understood, even if there is no difference in the phenomena themselves.
Mặc dù các duyên này không khác biệt về bản chất pháp, nhưng sự trợ giúp bằng cách hiện hữu, bằng cách có bản chất riêng, là duyên hiện hữu (atthipaccayatā); sự trợ giúp bằng cách bản chất chưa diệt, bằng cách chưa đạt đến sự diệt, là duyên chưa diệt (avigatapaccayatā). Như vậy, sự khác biệt về trạng thái duyên phải được hiểu ngay cả khi không có sự khác biệt về pháp.
Dhammānañhi samatthatāvisesaṃ sabbaṃ yāthāvato abhisambujjhitvā bhagavatā catuvīsatipaccayavisesā vuttāti dhammassāmimhi saddhāya ‘‘evaṃ visesā ete dhammā’’ti sutamayañāṇaṃ uppādetvā cintābhāvanāmayehi tadabhisamayāya yogo karaṇīyo.
Indeed, having truly and thoroughly comprehended the entire distinct capacity of phenomena, the twenty-four specific conditions were taught by the Blessed One. Therefore, with faith in the Master of Dhamma, one should generate knowledge gained from hearing, saying "these phenomena are distinct in this way," and engage in practice for their comprehension through knowledge gained from thinking and knowledge gained from meditation.
Vì Đức Thế Tôn đã giác ngộ hoàn toàn mọi đặc tính năng lực của các pháp một cách chân thật, nên Ngài đã thuyết giảng hai mươi bốn loại duyên đặc biệt. Do đó, với niềm tin vào Đấng Chủ Pháp, sau khi phát sinh trí tuệ do nghe (sutamayañāṇa) rằng “các pháp này có những đặc tính như vậy”, hành giả cần tinh tấn để đạt được sự giác ngộ đó bằng trí tuệ do tư duy (cintāmayañāṇa) và trí tuệ do tu tập (bhāvanāmayañāṇa).
Abhiññācittenāti cetopariyapubbenivāsaanāgataṃsañāṇasaṅkhātāhi abhiññāhi sahagatacittena.
Abhiññācittenā means with a mind accompanied by abhiññā, which are known as the knowledges of reading others' minds, recollection of past lives, and knowledge of future events.
Abhiññācittena có nghĩa là với tâm đồng sanh với các Abhiññā (thắng trí) được gọi là túc mạng trí (pubbenivāsānussatiñāṇa), thiên nhãn trí (dibba-cakkhuñāṇa), thiên nhĩ trí (dibba-sotañāṇa), tha tâm trí (cetopariyañāṇa), thần túc thông (iddhividhañāṇa), và như ý túc thông (anāgataṃsañāṇa).
Samohacittajānanakāleti paresaṃ, attano ca samohassa cittassa jānanakāle.
Samohacittajānanakāle means at the time of knowing the mind with delusion, both of others and of oneself.
Samohacittajānanakāle có nghĩa là vào thời điểm biết được tâm có si mê của người khác và của chính mình.
Avijjāpubbaṅgamā akusalappavattiyo yā kāci vipattiyo, sabbā tā mohamūlikāti ca avijjāya ādīnavadassanena avijjāsamatikkamatthāya vivaṭṭābhipatthanāyāti attho.
The meaning is "for the transcending of ignorance," i.e., out of aspiration for Nibbāna, by seeing the danger of ignorance, understanding that all unwholesome activities beginning with ignorance, and all misfortunes, are rooted in delusion.
Và ý nghĩa là: “Mọi sự bất hạnh, mọi hành vi bất thiện do vô minh dẫn đầu, tất cả đều có gốc rễ từ si mê” – bằng cách nhìn thấy sự nguy hiểm của vô minh, để vượt qua vô minh, có nghĩa là mong cầu giải thoát (vivaṭṭa).
Dvinnampi tesaṃ puññābhisaṅkhārānaṃ.
Dvinnampi tesaṃ means of both these meritorious formations.
Dvinnampi tesaṃ có nghĩa là của hai loại phước hành (puññābhisaṅkhāra) đó.
Avijjāsammūḷhattāti bhavādīnavappaṭicchādikāya avijjāya sammūḷhattā.
Avijjāsammūḷhattā means due to being utterly deluded by ignorance, which obscures the danger of existence and so on.
Avijjāsammūḷhattā có nghĩa là do bị vô minh che lấp sâu sắc, vô minh che giấu sự nguy hiểm của hữu (bhava).
Tāneva puññānīti tāneva yathāvuttāni kāmāvacararūpāvacarapuññāni.
Tāneva puññānī means those same meritorious deeds pertaining to the Kāma-sphere and Rūpa-sphere as stated.
Tāneva puññānī có nghĩa là chính những phước thiện thuộc cõi Dục và cõi Sắc đã được nói đến.
Upanissayapaccayena paccayo hotīti sambandho.
The connection is that it becomes a condition by way of decisive support.
Mối liên hệ là: trở thành duyên theo duyên Upanissaya.
Rāgādīnanti rāgadiṭṭhivicikicchuddhaccadomanassānaṃ.
Rāgādīna refers to greed, wrong view, doubt, restlessness, and ill-will.
Rāgādīnaṃ có nghĩa là của tham (rāga), tà kiến (diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), phóng dật (uddhacca), và ưu (domanassa).
Avijjāsampayuttattā rāgādīnaṃ rāgādiassādanakālesu avijjaṃ ārabbha uppatti veditabbā.
Due to their association with ignorance, the arising of greed and so on is to be understood as occurring with ignorance as the object during the times of delighting in greed and so on.
Do đồng sanh với vô minh, sự phát sanh của tham và các thứ khác cần được hiểu là phát sanh do duyên vô minh vào thời điểm hưởng thụ tham và các thứ khác.
Garuṃ katvā assādanaṃ rāgadiṭṭhisampayuttāya eva avijjāya yojetabbaṃ.
The delight, when made primary, should be connected with ignorance that is associated with greed and wrong view.
Sự hưởng thụ được coi trọng cần được kết nối với vô minh đồng sanh với tham và tà kiến.
Assādanañca rāgo, tadaviyuttā ca diṭṭhīti assādanavacaneneva yathāvuttaṃ avijjaṃ garuṃ karontī diṭṭhi ca vuttāti veditabbā.
And delight is greed, and wrong view is inseparably conjoined with it, thus it should be understood that by the word "delight," wrong view that makes ignorance primary as stated, is also mentioned.
Và sự hưởng thụ là tham, và tà kiến không tách rời khỏi nó. Vì vậy, cần hiểu rằng chỉ bằng từ “hưởng thụ” thì tà kiến, vốn coi trọng vô minh đã nói, cũng được nói đến.
Rāgādīhi ca pāḷiyaṃ sarūpato vuttehi taṃsampayuttasaṅkhārassa avijjārammaṇāditaṃ dasseti.
And by greed and so on, explicitly stated in the Pāli, it shows that the saṅkhāra associated with them has ignorance as its object and so on.
Và bằng tham và các thứ khác được nói đến trong Pāli theo bản chất của chúng, điều đó cho thấy hành đồng sanh với chúng có vô minh làm duyên Ārammaṇa, v.v.
Anādīnavadassāvinoti pāṇātipātādīsu na ādīnavadassino.
Anādīnavadassāvino means not seeing danger in killing and so on.
Anādīnavadassāvino có nghĩa là không thấy sự nguy hiểm trong việc sát sanh và các hành vi khác.
Avijjāya anārammaṇassa, paṭhamajavanassa ca ārammaṇādhipatianantarādipaccayavacanesu avuttassa, vuttassa ca sabbassa saṅgaṇhanatthaṃ ‘‘yaṃ kiñcī’’ti āha.
The phrase "yaṃ kiñcī" is uttered to include all unstated and stated (unwholesome kamma), such as the first javana impulse which does not have ignorance as its object, and the object, predominance, contiguity, and other conditions.
Để bao gồm tất cả những gì chưa được nói đến và đã được nói đến trong các từ duyên Ārammaṇa, Ādhipati, Anantara, v.v., của vô minh không có Ārammaṇa và của javana (tốc hành tâm) đầu tiên, nên nói “yaṃ kiñcī” (bất cứ điều gì).
617. Kiṃ panāyantiādinā codakassa ayamadhippāyo – ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā sambhavantī’’ti ettha sambhavanti evāti avadhāraṇaṃ na yujjati, avasesapaccayasamavāyābhāve saṅkhārānaṃ sambhavābhāvato.
617. The questioner's intention with Kiṃ panāyan and so on, is this: In "Conditioned by ignorance are formations," the affirmation "are produced only" is not appropriate, because formations cannot be produced if other contributing causes are absent.
617. Với câu hỏi “Kiṃ panāyaṃ” và các câu tương tự, ý định của người chất vấn là: trong câu “Avijjāpaccayā saṅkhārā sambhavanti” (Do vô minh làm duyên mà các hành sanh khởi), sự xác định “chỉ sanh khởi” là không hợp lý, vì nếu không có sự hòa hợp của các duyên còn lại thì các hành không thể sanh khởi.
Tathā saṅkhārā evāti avadhāraṇampi na yujjati.
Likewise, the affirmation "formations only" is also not appropriate.
Tương tự, sự xác định “chỉ là các hành” cũng không hợp lý.
Aññesañca paccayuppannadhammānaṃ sambhavassa tato icchitabbattā.
Because the arising of other causally-produced phenomena is also desired from it.
Vì các pháp duyên sanh khác cũng được mong muốn sanh khởi từ đó.
Vākyassa avadhāraṇaphalattā avijjāpaccayā eva saṅkhārā sambhavantīti avadhāraṇe gayhamānepi ayaṃ doso.
Even if the affirmation "formations are produced only by ignorance as a condition" is taken, due to the वाक्य having an emphatic meaning, this fault arises.
Ngay cả khi câu được hiểu là “Chỉ do vô minh làm duyên mà các hành sanh khởi” vì kết quả của sự xác định trong câu, thì lỗi này vẫn tồn tại.
Yasmā lobhādikammanidānaupādānavatthārammaṇamanasikārādayo aññepi paccayā labbhantiyevāti.
Because other conditions like greed, the origin of kamma, clinging, sense-bases, objects, and attention are also obtained.
Vì các duyên khác như tham (lobha), nghiệp nhân (kammanidāna), chấp thủ (upādāna), vật (vatthu), cảnh (ārammaṇa), tác ý (manasikāra), v.v., cũng được tìm thấy.
Tattha ekāti asahāyā, kāraṇantaranirapekkhāti attho.
There, ekā means companionless, meaning independent of other causes.
Ở đây, ekā có nghĩa là không có bạn đồng hành, không phụ thuộc vào các nguyên nhân khác.
Aññepi paccayā sahakārikāraṇabhūtā.
Aññepi paccayā means other conditions that are co-operating causes.
Aññepi paccayā là các nguyên nhân đồng hành.
Dosamettha vattukāmo codako pucchatīti ñatvā ācariyo āha ‘‘kiṃ panetthā’’ti.
Knowing that the questioner intends to point out a fault here, the teacher says "kiṃ panetthā".
Biết rằng người chất vấn muốn nói lên lỗi ở đây, vị Ācariya (Thầy) nói “kiṃ panetthā” (Vậy thì ở đây có gì?).
Ettha avijjāya paccayantarena rahitabhāve ca sahitabhāve ca kiṃ pana vattabbaṃ, asamattā te codanā, avasiṭṭhañca tāva kathehīti vuttaṃ hoti.
Here, what is to be said about ignorance existing both without and with other conditions? Your objections are incomplete; please state the rest, is what is meant.
Điều đó có nghĩa là: Ở đây, về việc vô minh có hay không có các duyên khác, cần nói gì? Những câu hỏi của bạn chưa hoàn chỉnh. Hãy nói tiếp phần còn lại.
Ekakāraṇavādo āpajjatīti dosappasaṅgo vutto.
Ekakāraṇavādo āpajjatī states the imputation of a fault.
Ekakāraṇavādo āpajjatī (Thuyết một nguyên nhân sẽ xảy ra) là sự đề cập đến một lỗi.
Aniṭṭho hi ekakāraṇavādo sabbattha sabbakālaṃ sambhavāpattito, ekasadisāsabhāvāpattito ca.
Indeed, the single-cause doctrine is undesirable because it would lead to everything arising at all times, and to everything being uniform.
Thuyết một nguyên nhân là không mong muốn, vì nó dẫn đến sự sanh khởi mọi lúc mọi nơi và sự đồng nhất mọi nơi.
Veneyyānaṃ anurūpatoti veneyyānaṃ ajjhāsayassa anurūpato.
Veneyyānaṃ anurūpato means in conformity with the disposition of those who are to be trained.
Veneyyānaṃ anurūpato có nghĩa là phù hợp với khuynh hướng của những người có thể được giáo hóa (veneyya).
Ekasseva hetuno, phalassa ca dīpanā satthu desanāvilāsato vā veneyyapuggalānaṃ ajjhāsayato vā.
The teaching of a single cause and effect arises either from the Buddha's unique style of teaching or from the disposition of the individuals to be trained.
Sự chỉ ra chỉ một nguyên nhân và một kết quả là do phong cách thuyết pháp của Đức Phật (Satthu desanāvilāsa) hoặc do khuynh hướng của những người có thể được giáo hóa.
Tadubhayassa panettha kāraṇaṃ tattha tattha desetabbassa atthassa padhānatā, pākaṭatā, asādhāraṇatā ca.
The cause of both these (desanāvilāsa and veneyyajjhāsayānurūpatā) is the preeminence, clarity, and uncommonness of the meaning that should be taught in those various discourses.
Nguyên nhân cho cả hai điều này ở đây là sự nổi bật, rõ ràng và tính độc đáo của ý nghĩa cần được thuyết giảng ở mỗi nơi.
Desanāvilāsappattā ca buddhā bhagavanto te desetabbe atthe bahūsupi pariyāyesu labbhamānesu yathārucitaṃ gahetvā dhammaṃ desenti, sā desanāvilāsānurūpatā.
And the Buddhas, the Blessed Ones, having attained desanāvilāsa (skill in teaching), take up whichever one of the many ways of expression available for the meaning to be taught that they prefer and teach the Dhamma; that is desanāvilāsānurūpatā (suitability to the Teacher's skill in teaching).
Và các Đức Phật, những bậc đã đạt đến phong cách thuyết pháp (desanāvilāsa), khi thuyết giảng Pháp, mặc dù có nhiều cách diễn đạt (pariyāya) cho ý nghĩa cần được thuyết giảng, các Ngài chọn cách nào tùy thích – đó là sự phù hợp với phong cách thuyết pháp.
Tattha pana yena pariyāyena ye veneyyā bujjhanti, teneva tesaṃ bodhanaṃ, sā veneyyajjhāsayānurūpatā.
Furthermore, in that, by whichever way of expression those to be trained (veneyya) understand, by that very way is their enlightenment; that is veneyyajjhāsayānurūpatā (suitability to the disposition of those to be trained).
Tuy nhiên, ở đó, những người có thể được giáo hóa hiểu bằng cách diễn đạt nào, thì các Ngài giáo hóa họ bằng cách đó – đó là sự phù hợp với khuynh hướng của những người có thể được giáo hóa.
Yathāphassaṃ vedanāvavatthānatoti ‘‘sukhavedanīyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā’’tiādinā (saṃ. ni. 4.129), ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā’’tiādinā (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.43-44; 2.4.60; kathā. 465, 467) ca sukhavedanīyaphassādicakkhusamphassādianurūpena sukhavedanādicakkhusamphassajāvedanādīnaṃ vavatthānato.
According to contact, there is the determination of feeling, as in "Monks, dependent on contact that leads to pleasant feeling, pleasant feeling arises" and so on, and "Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises; the conjunction of the three is contact; dependent on contact is feeling" and so on, there is the determination of pleasant feeling, eye-contact-born feeling, and so forth, in accordance with pleasant-feeling-producing contact and eye-contact and so on.
Yathāphassaṃ vedanāvavatthānato có nghĩa là do sự phân định các cảm thọ như cảm thọ lạc (sukhavedanā), v.v., và cảm thọ sanh từ xúc chạm mắt (cakkhusamphassajā vedanā), v.v., phù hợp với xúc chạm lạc (sukhavedanīya phassa), v.v., và xúc chạm mắt (cakkhusamphassa), v.v., như đã nói: “Này các tỳ khưu, do duyên xúc chạm lạc mà cảm thọ lạc sanh khởi” và “Do duyên mắt và sắc mà nhãn thức sanh khởi; sự hội tụ của ba điều đó là xúc chạm; do duyên xúc chạm mà cảm thọ sanh khởi”.
Samānesupi hi cakkhurūpādīsu phassavasena sukhādivipariyāyābhāvato, samānesu rūpamanasikārādīsu cakkhādisaṅghaṭṭanavasena cakkhusamphassajādivipariyāyābhāvato, aññapaccayasāmaññepi cakkhusamphassavasena sukhādicakkhusamphassajādīnaṃ oḷārikasukhumādisaṅkarābhāvato cāti attho.
Indeed, when eye and visible object and so forth are similar, due to the absence of variation in pleasant feelings and so forth by way of contact; when mental advertence to visible objects and so forth are similar, due to the absence of variation in feelings born of eye-contact and so forth by way of the impingement of the eye and so forth; and even though other conditions are common, due to the absence of confusion of gross and subtle feelings born of pleasant feeling and so forth, and eye-contact and so forth, by way of contact. This is the meaning.
Điều đó có nghĩa là: Ngay cả khi mắt và sắc, v.v., là giống nhau, không có sự khác biệt về lạc, v.v., theo xúc chạm; ngay cả khi tác ý sắc, v.v., là giống nhau, không có sự khác biệt về cảm thọ sanh từ xúc chạm mắt, v.v., theo sự va chạm của mắt, v.v.; và ngay cả khi các duyên khác là chung, không có sự pha trộn giữa cảm thọ lạc, v.v., và cảm thọ sanh từ xúc chạm mắt, v.v., theo xúc chạm, chẳng hạn như thô và vi tế.
Yathāvuttaphassassa sukhādīnaṃ aviparīto paccayabhāvo eva yathāvedanaṃ phassavavatthānaṃ.
The non-deviating conditionality of feelings, such as pleasure, for the aforementioned contact, is precisely the distinction of contact according to feeling.
Trạng thái nhân duyên không sai lệch của xúc (phassa) đã được nói đến, như sự an lạc, v.v., chính là sự phân định xúc theo cảm thọ (yathāvedanaṃ phassavavatthānaṃ).
Kāraṇaphalavisesena vā phalakāraṇavisesanicchayo hotīti ubhayatthāpi nicchayo pavatthānanti vutto.
Or, the determination of the distinctness of results and causes is a determination of the distinctness of causes and results; thus, determination is called "vavatthāna" in both contexts.
Hoặc sự xác định đặc biệt về quả và nhân là sự xác định đặc biệt về nhân và quả, nên ở cả hai trường hợp, sự xác định được gọi là vavatthāna.
Kammādayoti kammaāhārautuādayo apākaṭā semhapaṭikārena rogavūpasamanato.
Kamma and so forth means kamma, nutriment, temperature, and so forth, which are not apparent, as diseases are allayed by treating phlegm.
Nghiệp, v.v. (Kammādayo) là nghiệp, thức ăn, thời tiết, v.v. không rõ ràng, vì bệnh được làm dịu đi bằng cách chữa trị đờm.
Semhassa mandabhāvādinā ca semhaṃyeva pākaṭaṃ kāraṇaṃ.
And due to the mildness of phlegm and so forth, phlegm itself is the apparent cause.
Và do đờm yếu, v.v., nên chỉ có đờm là nguyên nhân rõ ràng.
Ayamidha avijjā saṅkhārānaṃ hetubhāvena dīpitāti sambandho.
Here, this avijjā is shown as the cause of saṅkhārā. This is the connection.
Điều này ở đây là vô minh được chỉ ra là nhân của các hành (saṅkhāra) – đó là sự liên kết.
Assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatīti vacanatoti ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhati, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo’’ti (saṃ. ni. 2.53) iminā suttena taṇhāya saṅkhārakāraṇabhāvassa vuttattāti attho.
“Because of the saying, ‘Craving increases in one who sees gratification’” means that because the cause-state of taṇhā for saṅkhārā is stated in this Sutta: “Monks, in regard to things that are conducive to fetters, for one who sees gratification, craving increases. Craving is a condition for clinging; clinging is a condition for becoming.”
Theo lời dạy rằng “ái tăng trưởng nơi người quán vị ngọt” là ý nghĩa rằng trong kinh này: “Này các tỳ khưu, nơi các pháp thuộc về kiết sử, ái tăng trưởng nơi người quán vị ngọt; do duyên ái mà có thủ; do duyên thủ mà có hữu” (Saṃ. Ni. 2.53), đã nói về trạng thái ái là nhân của các hành.
Puna tassāpi avijjāya kāraṇanti dassanatthaṃ ‘‘avijjāsamudayā āsavasamudayoti ca vacanato’’ti āha.
Again, to show that avijjā is also the cause of that craving, it says, “And because of the saying, ‘From the origination of avijjā comes the origination of the āsavas’”.
Để chỉ ra rằng vô minh cũng là nhân của ái, ngài nói: “Và theo lời dạy rằng ‘do vô minh tập khởi mà các lậu hoặc tập khởi’”.
Taṇhā vā caturupādānabhūtā kāmāsavadiṭṭhāsavā ca saṅkhārassa kāraṇanti pākaṭā avijjāhetukāti suttadvayenāpi avijjāya pākaṭaṃ saṅkhārānaṃ kāraṇabhāvameva dasseti.
Craving, which constitutes the four clingings (upādāna), and kāmāsava and diṭṭhāsava, which are manifest as causes of saṅkhārā and have avijjā as their cause, thus show only the manifest cause-state of avijjā for saṅkhārā through these two suttas.
Hoặc ái, vốn là bốn loại thủ, và các lậu hoặc dục (kāmāsava), kiến (diṭṭhāsava) cũng là nhân rõ ràng của các hành, do vô minh làm nhân, nên bằng hai kinh này, ngài chỉ ra trạng thái rõ ràng của vô minh là nhân của các hành.
‘‘Assādānupassino’’ti (saṃ. ni. 2.53) hi vacanena bhavādīnavappaṭicchādanakiccā avijjā taṇhāya kāraṇanti dassitā hoti.
Indeed, by the phrase “one who sees gratification” (S.II.53), avijjā, whose function is to conceal the danger of existence and so forth, is shown to be the cause of craving.
Thật vậy, với lời dạy “người quán vị ngọt” (Saṃ. Ni. 2.53), vô minh, có chức năng che giấu sự nguy hiểm của hữu, v.v., được chỉ ra là nhân của ái.
Yasmā avidvā, tasmā puññābhisaṅkhārādike abhisaṅkharotīti avijjāya saṅkhārakāraṇabhāvassa pākaṭattā aviddasubhāvova saṅkhārakāraṇabhāvena vutto.
Since an ignorant person (avidvā) performs meritorious and imperturbable volitional formations, avijjā is a manifest cause of saṅkhārā, and thus, the state of being an ignorant person is stated as the cause of saṅkhārā.
Vì người vô minh, nên họ tạo tác các hành phúc, v.v. Do trạng thái vô minh là nhân của các hành đã rõ ràng, nên trạng thái của người vô minh được nói đến là nhân của các hành.
Khīṇāsavassa saṅkhārābhāvato, asādhāraṇattā ca puññābhisaṅkhārādīnaṃ sādhāraṇakāraṇāni vatthārammaṇādīnīti puññabhavādīnavappaṭicchādikā avijjā puññābhisaṅkhārādīnaṃ asādhāraṇaṃ kāraṇanti vā attho daṭṭhabbo.
Because there are no saṅkhārā in an Arahant (khīṇāsava), and because meritorious and imperturbable volitional formations are not common (asādhāraṇa), the common causes are the base (vatthu), object (ārammaṇa), and so forth. Alternatively, the meaning should be understood as: avijjā, which conceals the danger of meritorious becoming and so forth, is the uncommon cause of meritorious and imperturbable volitional formations.
Hoặc ý nghĩa cần phải hiểu là: vì không có các hành nơi vị A-la-hán (khīṇāsava), và vì các hành phúc, v.v. không phải là nhân chung, nên các nhân chung là căn, cảnh, v.v. Vô minh, che giấu sự nguy hiểm của hữu phúc, v.v., là nhân không chung của các hành phúc, v.v.
Eteneva ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇa’’nti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1; udā. 1; mahāva. 1; netti. 24) ettha pana padhānattā, pākaṭattā, asādhāraṇattāti ekekahetuphaladīpanaparihāravacanena sabbattha ‘‘phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā’’tiādīsu bodhaneyyajjhāsayavasena dhammassa bodhanasaṅkhātaṃ payojanaṃ veditabbaṃ.
By this same reasoning, in the passage “Avijjā is a condition for saṅkhārā; saṅkhārā are a condition for viññāṇa,” the purpose, which is the teaching of Dhamma, should be understood in all instances, such as “Contact is a condition for feeling; feeling is a condition for craving,” by explaining each cause and effect (principally, manifestly, and uncommonly), according to the disposition of those to be enlightened.
Chính vì lý do này, trong đoạn “do vô minh duyên hành, do hành duyên thức” (Ma. Ni. 3.126; Saṃ. Ni. 2.1; Udā. 1; Mahāva. 1; Netti. 24), mục đích được gọi là sự khai thị pháp, tùy theo ý hướng của người cần được giác ngộ, được biết đến ở tất cả các đoạn như “do xúc duyên thọ, do thọ duyên ái”, v.v., bằng lời dạy tránh việc chỉ ra từng nhân và quả do tính ưu việt, tính rõ ràng và tính không chung.
618. ‘‘Ekantāniṭṭhaphalāyā’’ti etena viruddhabhāvaṃ, ‘‘sāvajjāyā’’ti etena vijātiyabhāvaṃ avijjāya joteti.
618. By “having an absolutely undesirable result”, the author illuminates the contradictory nature of avijjā, and by “being censurable”, its dissimilar nature.
618. Với lời dạy “chỉ có quả không mong muốn” (ekantāniṭṭhaphalāyā), ngài chỉ ra trạng thái đối lập của vô minh, và với lời dạy “có tội lỗi” (sāvajjāyā), ngài chỉ ra trạng thái không cùng loại của vô minh.
Puññāneñjābhisaṅkhārā hi iṭṭhavipākatāya, anavajjasabhāvatāya ca tassā viruddhā, vijātiyā cāti.
For meritorious and imperturbable volitional formations are contradictory to it and dissimilar to it, both by having desirable results and by being faultless in nature.
Thật vậy, các hành phúc và bất động hành thì đối lập và không cùng loại với vô minh, do có quả báo đáng ưa và bản chất không có lỗi lầm.
Kathaṃ na yujjissatītiādi samādhānaṃ, tena yvāyaṃ ekantāniṭṭhaphalatādihetupadeso, tassa anekantikataṃ dasseti.
The phrase “How will it not fit?” and so forth is a resolution. By this, it shows the non-absoluteness of the statement of cause, such as "having an absolutely undesirable result."
Làm sao lại không phù hợp, v.v. là lời giải đáp, qua đó ngài chỉ ra rằng lời dạy về nhân như “chỉ có quả không mong muốn”, v.v. là không tuyệt đối.
Ayaṃ hettha adhippāyo – yāyaṃ tayā codanā ‘‘evaṃ santepī’’tiādinā katā, sā yuttā vipākaṃ pati.
The intention here is this: the objection you raised with “even so,” and so forth, is appropriate in relation to the result.
Ý nghĩa ở đây là: sự chất vấn mà bạn đã đưa ra bằng lời “ngay cả khi điều này là như vậy”, v.v., là phù hợp đối với quả báo.
Na hi aniṭṭhavepakkaṃ kāraṇaṃ iṭṭhaṃ phalati, iṭṭhavepakkaṃ vā aniṭṭhaṃ.
Indeed, a cause that produces an undesirable result does not yield a desirable one, nor does a cause that produces a desirable result yield an undesirable one.
Thật vậy, một nhân có quả báo không mong muốn không tạo ra quả báo mong muốn, và một nhân có quả báo mong muốn cũng không tạo ra quả báo không mong muốn.
Yasmā panettha paccayuppannadhammānaṃ paccayabhāvalakkhaṇadhammānaṃ dhammatā adhippetā, tatra cāyaṃ niyamo natthi vicittarūpattā tassāti.
However, in this context, the nature of things (dhammatā) is intended for both conditioned phenomena and those phenomena that are characteristic of being conditions; and there is no such fixed rule there, owing to its diverse nature.
Nhưng ở đây, tính chất của các pháp duyên sinh là tính chất của các pháp có đặc tính là nhân duyên được đề cập đến, và trong đó không có quy luật này vì tính chất đa dạng của nó.
Tenāha ‘‘viruddho cā’’tiādi.
Therefore, it is said, “And it is contradictory” and so forth.
Vì vậy, ngài nói “Và đối lập”, v.v.
Tattha dhammānanti sabhāvadhammānaṃ.
There, dhammānaṃ means of the intrinsic natures.
Trong đó, của các pháp (dhammānaṃ) là của các pháp tự tánh.
Ṭhānanti avaṭṭhānaṃ.
Ṭhānaṃ means a state of existence.
Trạng thái (ṭhānaṃ) là sự tồn tại.
Tasmā ṭhānaviruddhoti atthitāviruddho.
Therefore, ṭhānaviruddho means contrary to existence.
Do đó, đối lập về trạng thái (ṭhānaviruddho) là đối lập về sự tồn tại.
Keci pana ‘‘paṭisandhiādīniṭhānānī’’ti vadanti.
Some, however, say, “rebirth and so forth are states (ṭhānāni).”
Một số người nói rằng “các trạng thái như tái tục, v.v.”.
Evaṃ sati ‘‘purimacittaṃ pacchimacittassa ṭhānaviruddho paccayo’’ti nayidaṃ ekantikaṃ siyā.
If so, then the statement “the preceding consciousness is a condition contradictory in state to the succeeding consciousness” would not be absolute.
Nếu vậy, thì lời nói “tâm trước là nhân duyên đối lập về trạng thái với tâm sau” sẽ không phải là tuyệt đối.
Bhavaṅgampi hi bhavaṅgassa anantarapaccayo, javanaṃ javanassa, na ca sippādīnaṃ paṭisandhiādiṭṭhānaṃ atthi, tasmā na taṃ idha adhippetaṃ.
For the bhavanga is indeed an immediately preceding condition for the bhavanga, and javana for javana, and there are no rebirth states and so forth for skills (sippa) and so on. Therefore, that meaning is not intended here.
Thật vậy, bhavanga cũng là nhân duyên cận tiếp của bhavanga, javana là của javana, và không có trạng thái tái tục, v.v. cho các nghề thủ công, v.v. Do đó, điều đó không được đề cập ở đây.
Kammaṃ rūpassa namanaruppanavirodhā, sārammaṇānārammaṇādivirodhā ca sabhāvaviruddho paccayo.
Kamma is a condition contradictory in nature to matter (rūpa) due to the contradiction of bending (namana) and being disturbed (ruppana), and due to the contradiction of having an object (sārammaṇa) and not having an object (anārammaṇa), and so forth.
Nghiệp là nhân duyên đối lập về bản chất của sắc (kammaṃ rūpassa sabhāvaviruddho paccayo) do sự đối lập giữa sự nghiêng về và sự biến đổi, và do sự đối lập giữa có đối tượng và không có đối tượng, v.v.
Khīrādīni dadhiādīnaṃ madhurambilarasādisabhāvavirodhā.
Milk and so forth are contradictory in nature to curd and so forth due to the contradiction of sweet and sour tastes and so forth.
Sữa, v.v. đối với sữa đông, v.v. do sự đối lập về bản chất của vị ngọt, vị chua, v.v.
Avijānanakicco āloko vijānanakiccassa viññāṇassa.
Light (āloka), which has the function of not knowing, is a condition for consciousness (viññāṇa), which has the function of knowing.
Ánh sáng (āloko), có chức năng không nhận biết, đối với thức (viññāṇa), có chức năng nhận biết.
Amadanakiccā ca guḷādayo madanakiccassa āsavassa.
And molasses and so forth, which have the function of not intoxicating, are conditions for intoxicants (āsava), which have the function of intoxicating.
Và đường thô, v.v., có chức năng không làm say, đối với rượu (āsava), có chức năng làm say.
Golomāvilomādītiādīsu golomāvilomāni dubbāya, avīti ca rattā eḷakā veditabbā.
In phrases like golomāvilomādī and so forth, golomāvilomāni (cow-hair and sheep-hair) are for dubba grass, and the word avī should be understood as referring to red sheep.
Trong lông bò, lông cừu, v.v., lông bò và lông cừu là của cỏ dubbā, và bằng từ avī, cần hiểu là những con cừu có lông màu đỏ.
Visāṇaṃ sarassa.
Horns (visāṇaṃ) are for sara grass.
Sừng là của cỏ sarā.
Dadhitilapiṭṭhaguḷāni bhūtiṇakassa.
Curd, sesame paste, and molasses (dadhitilapiṭṭhaguḷāni) are for bhūtiṇaka grass.
Sữa đông, bột mè, đường thô là của cỏ bhūtiṇaka.
Sevālaṃ taṇḍuleyyakassa, kharavaḷavā assatarassāti evamādi ādi-saddena saṅgahito.
Moss (sevālaṃ) for taṇḍuleyyaka, and a she-ass for a mule. Such things are included by the word ādi (etcetera).
Rêu là của taṇḍuleyyaka, lừa đực và ngựa cái là của la (assatara) – những điều tương tự như vậy được bao gồm bởi từ v.v.
Yasmā vipākā eva na, tasmā dukkhavipākāyapi avijjāya adukkhavipākānaṃ puññāneñjābhisaṅkhārānaṃ paccayattaṃ na na yujjatīti attho.
Because (causes) are not solely results (vipāka), it is not unfitting for avijjā, which has painful results, to be a condition for meritorious and imperturbable volitional formations, which do not have painful results. This is the meaning.
Vì không chỉ có quả báo, nên việc vô minh, dù có quả báo khổ, làm nhân duyên cho các hành phúc và bất động hành, vốn có quả báo không khổ, không phải là không phù hợp.
Attā jānāti vāti vikappeti kāpilādayo viya.
“The self knows” means it theorizes, like the followers of Kāpila and so forth.
Hoặc tự ngã biết (attā jānāti vā) là suy đoán, giống như các triết gia Sāṃkhya (Kāpila), v.v.
Na jānāti vāti kāṇādājīvikādayo viya.
"Or he does not know," like the Kāṇādās, Ājīvikas, and others.
Hoặc không biết (na jānāti vā) là giống như các triết gia Vaiśeṣika (Kāṇāda), Ājīvika, v.v.
Kāṇādopi hi attā sabhāvena na jānāti.
For even the Kāṇāda ascetic holds that the self, by its intrinsic nature, does not know.
Thật vậy, Kāṇāda cũng cho rằng tự ngã không biết theo bản chất của nó.
Yadā buddhiguṇena saṃyujjati, tadā jānātīti icchati.
He desires that when it unites with the quality of wisdom (buddhi), then it knows.
Khi nó kết hợp với phẩm chất của trí tuệ, thì nó biết – đó là điều ông ta mong muốn.
So eva karoti ca kāreti cāti yo parattha sukhadukkhaṃ anubhavati, so eva puññāpuññaṃ sayaṃ karoti, aññañca kāreti, na aññoti adhippāyo.
"He himself acts and causes to act" means that the being who experiences happiness and suffering in a future existence is the one who performs wholesome and unwholesome deeds himself, and causes others to perform them; it is not another.
Chính nó tạo tác và khiến tạo tác (so eva karoti ca kāreti cā) là ý nghĩa rằng người nào cảm thọ khổ và lạc ở đời sau, chính người đó tự mình tạo tác thiện và bất thiện, và cũng khiến người khác tạo tác, chứ không phải người khác.
Saṇṭhapentāti dviaṇukādiuppādanavasena, icchāvasena ca sampādentā.
"Arranging" means bringing to completion by causing the production of dyads (dviaṇuka) and so on, and by mere volition.
Saṇṭhapentā có nghĩa là làm cho hoàn thành theo cách tạo ra các nguyên tử kép (dviaṇuka) và các yếu tố khác, cũng như theo ý muốn.
Soti attasaññito satto.
"He" means the being designated as self.
So có nghĩa là chúng sinh được nhận thức là tự ngã (atta).
Indriyasampannoti cakkhādīhi indriyehi samannāgato, tena saḷāyatanappavattiṃ dasseti.
"Endowed with faculties" means endowed with eye and other faculties; thereby, it shows the arising of the six sense-bases.
Indriyasampanno có nghĩa là được đầy đủ các căn như mắt, v.v., và qua đó cho thấy sự phát sinh của sáu xứ (saḷāyatana).
Sabbañhetaṃ yathāpaccayaṃ pavattamānānaṃ avijjādīnaṃ kiccaṃ attano byāpāraṃ katvā diṭṭhigatiko vimuyhatīti dassanavasena vuttaṃ.
All this has been stated to show that the one holding to wrong views (diṭṭhigatika) becomes deluded by making the activities of ignorance (avijjā) and so on, which arise conditionally, into the operations of a self.
Tất cả điều này được nói để chỉ ra rằng kẻ có tà kiến (diṭṭhigatiko) bị mê lầm khi cho rằng các hành động của vô minh (avijjā) và các yếu tố khác, vốn phát sinh tùy theo duyên (yathāpaccayaṃ), là hoạt động của tự ngã (attano byāpāraṃ).
Acchejjasuttāvutābhejjamaṇīnaṃ viya pubbāpariyavavatthānaṃ niyati, niyatiyā, niyati eva vā saṅgati samāgamo niyatisaṅgati, tāya bhāvesu pariṇatā manussadevavihaṅgādibhāvaṃ pattā niyatisaṅgatibhāvapariṇatā.
The pre-and-post determination, like that of unbreakable, unseverable jewels strung together, is fixed; by that fixedness (niyati), or fixedness itself is connection (saṅgati), combination (samāgama) — niyatisaṅgati; by that, beings have transformed into states (bhāvesu pariṇatā) such as human, deva, bird, and so forth, thus "niyatisaṅgatibhāvapariṇatā".
Sự sắp đặt trước sau, như những viên ngọc không thể cắt rời, không thể tách rời, được xâu chuỗi bằng sợi chỉ không thể cắt đứt, được gọi là niyati. Sự kết hợp hoặc hợp nhất do niyati, hoặc chính niyati là sự kết hợp (saṅgati), được gọi là niyatisaṅgati. Những chúng sinh đã biến đổi trong các trạng thái (bhāvesu pariṇatā) do sự kết hợp niyati ấy, đã đạt đến các trạng thái như người, chư thiên, chim chóc, v.v., được gọi là niyatisaṅgatibhāvapariṇatā.
Niyatiyā, saṅgatiyā, bhāvasaṅkhātena sabhāvena ca pariṇatā nānappakārataṃ pattā niyatisaṅgatibhāvapariṇatāti ca atthaṃ vadanti.
They also explain the meaning as: "niyatisaṅgatibhāvapariṇatā" means transformed by fixedness (niyati), by connection (saṅgati), and by their intrinsic nature, which is designated as bhāva, attaining various distinctions.
Họ cũng nói ý nghĩa là: niyatisaṅgatibhāvapariṇatā là những chúng sinh đã biến đổi do niyati, do saṅgati, và do bản chất (sabhāva) được gọi là bhāva, đã đạt đến nhiều loại khác nhau.
Apariṇāyakoti arahattamaggasampaṭipādakakalyāṇamittarahito, arahattamaggañāṇāvasānaṃ vā ñāṇaṃ samavisamaṃ dassetvā satte nibbānaṃ nayatīti pariṇāyakaṃ, tena rahito apariṇāyako.
"Without a guide" (apariṇāyako) means lacking a virtuous friend (kalyāṇamitta) who leads to the path of Arahantship, or one who shows the even and uneven paths of knowledge, culminating in the knowledge of the path of Arahantship, and thus leads beings to Nibbāna is a guide (pariṇāyaka); one without such a guide is apariṇāyaka.
Apariṇāyako có nghĩa là không có thiện hữu tri thức (kalyāṇamitta) dẫn đến con đường A-la-hán (arahattamagga), hoặc không có trí tuệ dẫn dắt chúng sinh đến Nibbāna bằng cách chỉ ra sự bình đẳng và bất bình đẳng của trí tuệ kết thúc bằng trí tuệ con đường A-la-hán (arahattamaggañāṇa).
Dhammaṃ ñatvāti sappurisūpassayena catusaccappakāsakaṃ suttādidhammaṃ ñatvā, maggañāṇeneva vā sabbadhammapavaraṃ nibbānadhammaṃ ñatvā.
"Having known the Dhamma" means having known the Suttanta-Dhamma and so on, which reveals the Four Noble Truths through association with good people, or having known the Dhamma of Nibbāna, which is supreme among all Dhammas, through the knowledge of the Path itself.
Dhammaṃ ñatvā có nghĩa là sau khi biết Pháp (Dhamma) như các bài kinh (sutta) v.v., vốn tuyên bố Tứ Diệu Đế (catusacca) nhờ sự nương tựa vào các bậc thiện trí (sappurisa), hoặc sau khi biết Pháp Nibbāna, vốn là tối thượng trong tất cả các pháp, chỉ bằng trí tuệ đạo (maggañāṇa).
Taṃjānanāyattaṃ pana sesasaccattayābhisamayaṃ samānakālampi taṃ purimakālaṃ viya katvā vuttaṃ.
However, the comprehension of the other three Truths, which depends on knowing Nibbāna, is spoken of as if it were an earlier time, even though it is simultaneous.
Mặc dù sự thông hiểu ba sự thật còn lại (sesasaccattayābhisamaya) phụ thuộc vào sự biết Nibbāna và xảy ra đồng thời, nhưng điều này được nói như thể sự biết Nibbāna xảy ra trước.
Upasanto carissatīti aggamaggādhigamena sabbaso avijjūpasamā upasanto saupādisesanibbānadhātuyaṃ ṭhito yāva anupādisesanibbānadhātupatti, tāva sattānaṃ hitacariyāya attabhāvaṃ pavattento carissati, diṭṭhadhammasukhavihārehi viharissatīti attho.
"He will live calmed" (upasanto carissati) means that, by attaining the supreme Path, with the complete calming of ignorance (avijjā), he, being calmed, abides in the sa-upādisesa Nibbāna-dhātu, and for as long as he has not attained the anupādisesa Nibbāna-dhātu, he will sustain his existence for the welfare of beings and will live, meaning he will dwell in the pleasant abidings of this visible existence.
Upasanto carissatī có nghĩa là, do sự an tịnh hoàn toàn của vô minh (avijjūpasamā) nhờ sự chứng đắc đạo tối thượng (aggamaggādhigamena), người đã an tịnh (upasanto) và an trú trong Nibbāna giới hữu dư y (saupādisesanibbānadhātuyaṃ), sẽ sống và hành xử bằng cách duy trì thân thể của mình để mang lại lợi ích cho chúng sinh cho đến khi đạt đến Nibbāna giới vô dư y (anupādisesanibbānadhātupatti); tức là sẽ an trú trong các trú xứ an lạc ngay trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihārehi viharissati).
620. Yathāvuttasaṅkhārapaccayā uppajjamānaṃ taṃ kammanibbattameva bhavituṃ arahatīti ‘‘bāttiṃsa lokiyavipākaviññāṇāni saṅgahitānī’’ti āha.
620. Since that consciousness (viññāṇa) arising conditioned by the formations (saṅkhārā) as stated ought to be kamma-born (kammanibbatta), it is said, "thirty-two mundane resultant consciousnesses are included."
Vì thức (viññāṇa) phát sinh do các hành (saṅkhāra) đã được nói ở trên chỉ có thể là thức quả (vipāka) do nghiệp tạo ra, nên nói "ba mươi hai thức quả thế gian (lokiyavipākaviññāṇa) được bao gồm".
Dhātukathāyaṃ pana vippayuttena saṅgahitāsaṅgahitapadaniddese ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇena ye dhammā, saḷāyatanapaccayā phassena ye dhammā, phassapaccayā vedanāya ye dhammā vippayuttā, te dhammā katihi khandhehi…pe… saṅgahitā?
In the Dhātukathā, however, in the exposition of included and not-included terms by disassociation, it states: "Those dhammas which are disassociated with consciousness conditioned by formations, those dhammas which are disassociated with contact conditioned by the six sense-bases, those dhammas which are disassociated with feeling conditioned by contact – with how many aggregates are those dhammas included?...pe... Those dhammas are included with one aggregate, excluding the unconditioned (asaṅkhata), with eleven sense-bases, with eleven elements.
Tuy nhiên, trong Dhātukathā, trong phần trình bày các từ được bao gồm và không được bao gồm theo cách không tương ưng (vippayutta), có nói: "Những pháp nào không tương ưng với thức do hành làm duyên, những pháp nào không tương ưng với xúc do sáu xứ làm duyên, những pháp nào không tương ưng với thọ do xúc làm duyên, những pháp ấy được bao gồm trong bao nhiêu uẩn... v.v...?
Te dhammā asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā ekena khandhena, ekādasahi āyatanehi, ekādasahi dhātūhi saṅgahitā.
They are included with one aggregate, eleven sense-bases, and eleven elements.
Những pháp ấy được bao gồm trong một uẩn, mười một xứ, mười một giới, ngoại trừ uẩn bất hành (asaṅkhata).
Katihi asaṅgahitā?
With how many are they not included?
Được bao gồm trong bao nhiêu pháp không tương ưng?
Catūhi khandhehi, ekenāyatanena, sattahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti (dhātu. 466) vacanato sabbaviññāṇaphassavedanāpariggaho kato.
They are not included with four aggregates, one sense-base, and seven elements." This statement implies the inclusion of all consciousness, contact, and feeling.
Được bao gồm trong bốn uẩn, một xứ, bảy giới không tương ưng" (dhātu. 466), theo đó, tất cả thức, xúc và thọ đều được bao gồm.
Yadi hi ettha viññāṇaphassavedanā sappadesā siyuṃ, ‘‘vipākā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 3) imassa viya visajjanaṃ siyā.
If consciousness, contact, and feeling were limited here (in the Dhātukathā), the explanation would be like that for "resultant dhammas" (Dhammasaṅgaṇī, Tika-Mātikā 3).
Nếu ở đây thức, xúc và thọ là có giới hạn (sappadesā), thì sẽ có sự giải thích giống như đối với "các pháp là quả" (dha. sa. tikamātikā 3).
Tasmā tattha abhidhammabhājanīyavasena saṅkhārapaccayā viññāṇādayo gahitāti adhippāyo veditabbo.
Therefore, it should be understood that in that context, consciousness (viññāṇa) and so on, conditioned by formations (saṅkhārā), are taken according to the Abhidhamma classification (bhājanīya).
Vì vậy, phải hiểu rằng ở đó, các thức và các yếu tố khác do hành làm duyên được bao gồm theo cách phân tích của Abhidhamma (abhidhammabhājanīyavasena).
Avijjāpaccayā saṅkhāro ca abhidhammabhājanīye (vibha. 243) catubhūmakakusalasaṅkhāro, akusalasaṅkhāro ca vuttoti eso eva dhātukathāyaṃ gahitoti daṭṭhabbo.
And the formations (saṅkhārā) conditioned by ignorance (avijjā) are stated in the Abhidhamma classification (Vibhaṅga 243) as both wholesome formations (kusala-saṅkhāra) of the four planes and unwholesome formations (akusala-saṅkhāra); this same is to be seen as taken in the Dhātukathā.
Vô minh (avijjā) làm duyên cho hành (saṅkhāra) cũng được nói trong phần phân tích của Abhidhamma (vibha. 243) là hành thiện (kusalasaṅkhāra) thuộc bốn cõi và hành bất thiện (akusalasaṅkhāra), và phải hiểu rằng chính điều này được bao gồm trong Dhātukathā.
Bhavo pana dhātukathāyaṃ kammūpapattibhavavisesadassanatthaṃ na abhidhammabhājanīyavasena gahito, evañca katvā tattha ‘‘upādānapaccayā bhavo’’ti anuddharitvā ‘‘kammabhavo’’tiādinā (dhātu. 66) nayena bhavo uddhaṭo.
However, existence (bhava) in the Dhātukathā is not taken according to the Abhidhamma classification, but for the purpose of showing the distinction between kamma-bhava and upapatti-bhava; and having done so, instead of quoting "existence conditioned by clinging" (upādāna-paccayā bhavo), existence (bhava) is extracted there by means of "kamma-bhava" and so on.
Tuy nhiên, hữu (bhava) trong Dhātukathā không được bao gồm theo cách phân tích của Abhidhamma, mà là để chỉ ra sự khác biệt giữa nghiệp hữu (kammabhava) và tái sinh hữu (upapattibhava), và do đó, ở đó, hữu được trình bày theo cách "nghiệp hữu" (kammabhavo) v.v. (dhātu. 66) chứ không phải "hữu do chấp thủ làm duyên" (upādānapaccayā bhavo).
Lokiyavipākamanoviññāṇameva sandhāyāha ‘‘bāvīsatividhaṃ hotī’’ti.
Referring only to mundane resultant mind-consciousness (lokiyavipākamanoviññāṇa), it says, "it is of twenty-two kinds."
Chỉ đề cập đến ý thức quả thế gian (lokiyavipākamanoviññāṇa) nên nói "có hai mươi hai loại".
Chahi viññāṇehīti yathāadhikatehi cakkhuviññāṇādīhi chahi viññāṇehi.
"By the six consciousnesses" means by the six consciousnesses, such as eye-consciousness, as defined.
Chahi viññāṇehi có nghĩa là với sáu thức như nhãn thức (cakkhuviññāṇa), v.v., đã được xác định.
Kasmā panettha lokiyavipākaviññāṇasseva gahaṇaṃ katanti āha ‘‘lokuttarāni pana vaṭṭakathāya na yujjantī’’ti.
Why then is only mundane resultant consciousness (lokiyavipākaviññāṇa) taken here? It says, "But supramundane (lokuttara) ones are not applicable in the discourse on the round of existence (vaṭṭakathā)."
Tại sao ở đây chỉ bao gồm thức quả thế gian (lokiyavipākaviññāṇa)? Vì vậy, nói "các thức siêu thế (lokuttara) không phù hợp với câu chuyện về luân hồi (vaṭṭakathā)".
Yadi evaṃ kasmā dhātukathāyaṃ ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇena ye dhammā vippayuttā’’tiādīsu (dhātu. 362) lokuttaravipākānampi gahaṇaṃ katanti?
If that is so, why are even supramundane resultants (lokuttaravipāka) included in the Dhātukathā when it mentions "those dhammas which are disassociated with consciousness conditioned by formations" and so on?
Nếu vậy, tại sao trong Dhātukathā, trong các đoạn như "những pháp nào không tương ưng với thức do hành làm duyên" (dhātu. 362), các thức quả siêu thế cũng được bao gồm?
Taṃ yathādhammasāsanattā abhidhammadesanāya vipākattike (dha. sa. tikamātikā 3) viya anavasesavipākadhammasaṅgaṇhanavasena vuttaṃ.
That statement is made according to the nature of the Dhamma-teaching, by way of collecting all resultant dhammas without exception, as in the Vipāka-Tika (Dhammasaṅgaṇī, Tika-Mātikā 3) in the Abhidhamma exposition.
Điều đó được nói theo cách bao gồm tất cả các pháp quả (vipāka) mà không bỏ sót, giống như trong Vipākattika (dha. sa. tikamātikā 3), vì đó là sự thuyết giảng giáo pháp (dhammasāsana) theo đúng pháp (yathādhammasāsanattā) của Abhidhamma.
Suttantadesanā pana yathānulomadesanāti tattha pavattinivattiyo asaṅkarato dassetabbā.
The Suttanta exposition, however, is an exposition in the natural order, and there, the occurrence and cessation (of phenomena) should be shown without confusion.
Tuy nhiên, sự thuyết giảng của các bài kinh (suttantadesanā) là sự thuyết giảng theo thứ tự thuận (yathānulomadesanā), vì vậy sự phát sinh (pavatti) và sự chấm dứt (nivatti) phải được chỉ ra một cách rõ ràng ở đó.
Tasmā tadatthasaṃvaṇṇanāti katvā pavattikathāyaṃ lokiyavipākaviññāṇāniyeva gahitāni.
Therefore, as it is an elucidation of that meaning, only mundane resultant consciousnesses are taken in the discourse on occurrence.
Vì vậy, khi giải thích ý nghĩa đó, chỉ có các thức quả thế gian (lokiyavipākaviññāṇa) được bao gồm trong câu chuyện về sự phát sinh (pavattikathā).
Tenevāha ‘‘vaṭṭakathāya na yujjantīti na gahitānī’’ti.
For this very reason, it says, "they are not taken because they are not applicable in the discourse on the round of existence."
Chính vì vậy mà nói "không được bao gồm vì không phù hợp với câu chuyện về luân hồi (vaṭṭakathā)".
Yathā kataṃ kammaṃ phaladāne samatthaṃ hoti, tathā kataṃ ‘‘upacita’’nti vuccatīti vipākadānayogyameva saṅkhāraṃ gaṇhanto ‘‘upacitakammābhāve’’ti āha.
Wishing to take only formations (saṅkhāra) that are capable of yielding results, it says "in the absence of accumulated kamma" (upacitakammābhāve), implying that kamma performed in such a way as to be capable of yielding results is called "accumulated" (upacita).
Nghiệp (kamma) được thực hiện như thế nào để có khả năng cho ra quả (phala), thì nghiệp đó được gọi là "tích lũy" (upacita). Vì vậy, khi chỉ bao gồm hành (saṅkhāra) có khả năng cho ra quả, nên nói "khi không có nghiệp tích lũy (upacitakamma)".
Hetu nāma byatirekappadhānanti abhāva-ggahaṇaṃ, tena kamme sati bhāvato, asati abhāvatoti ayamettha adhippāyo.
A cause (hetu) is primarily about absence (byatireka), hence the inclusion of "absence" (abhāva-ggahaṇaṃ); the intention here is that it exists when kamma exists, and it is absent when kamma is absent.
Nguyên nhân (hetu) được ưu tiên là sự không tồn tại (byatireka), nên việc sử dụng từ "abhāva" (không có) ở đây có nghĩa là: khi có nghiệp thì có sự tồn tại, khi không có nghiệp thì không có sự tồn tại. Đó là ý nghĩa ở đây.
Yathā panassa viññāṇassa saṅkhārapaccayatā na siddhā, na evaṃ vipākabhāvo.
But just as the conditionedness of this consciousness by formations (saṅkhāra) is not established, so too is its resultant nature (vipākabhāva) not*.
Tuy nhiên, sự làm duyên của hành đối với thức (viññāṇa) không được chứng minh như sự là quả (vipākabhāva) của nó.
So pana siddhoti katvā āha ‘‘vipākaṃheta’’nti.
But that resultant nature is established, so it says, "for it is resultant."
Nhưng sự là quả đó đã được chứng minh, vì vậy nói "vì đó là quả".
Tena viññāṇassa vipākabhāvena saṅkhārapaccayattaṃ sādheti.
Thereby, it establishes the conditionedness of consciousness by formations through its resultant nature.
Qua đó, chứng minh rằng thức là duyên của hành do thức là quả.
Tassa pana sādhanatthaṃ ‘‘upacitakammābhāve vipākābhāvato’’ti vuttanti taṃ vivaranto ‘‘vipākañcā’’tiādimāha.
And for the purpose of establishing that, it was stated, "because of the absence of result in the absence of accumulated kamma"; explaining that, it says, "and result," and so on.
Để chứng minh điều đó, đã nói "khi không có nghiệp tích lũy thì không có quả" (upacitakammābhāve vipākābhāvato), và để giải thích điều đó, đã nói "vipākañcā" và tiếp theo.
Yadi uppajjeyyāti yadi kammanirapekkho vipāko uppajjeyya.
"If it were to arise" (yadi uppajjeyyā) means if a result (vipāka) were to arise independent of kamma.
Yadi uppajjeyyā có nghĩa là nếu quả (vipāka) có thể phát sinh mà không phụ thuộc vào nghiệp (kamma).
Sabbesaṃ sattānaṃ brahmattaṃ upagatānaṃ ghānādiviññāṇāni mahāvipākaviññāṇānīti tassa tassa vipākassa anokāse ṭhitānampi.
"Of all" beings, even those who have attained the state of Brahmā and are established in a place unsuitable for that particular result—their nose-consciousness and other consciousnesses are great resultant consciousnesses.
Sabbesaṃ có nghĩa là đối với tất cả chúng sinh, ngay cả những chúng sinh đã đạt đến trạng thái Phạm thiên (brahmattaṃ upagatānaṃ), những thức như khứu thức (ghānaviññāṇa) và các thức khác, cũng như các đại thức quả (mahāvipākaviññāṇa), ngay cả khi chúng an trú ở những nơi không phải là cảnh giới của quả đó.
Vipākānīti viññāṇāpekkhāya napuṃsakaniddeso, sabbavipākaviññāṇānīti attho.
"Resultants" (vipākānīti) is a neuter plural designation with reference to consciousness (viññāṇa); the meaning is all resultant consciousnesses.
Vipākāni là một từ chỉ giống trung tính (napuṃsakaniddeso) khi đề cập đến thức (viññāṇa); ý nghĩa là tất cả các thức quả (sabbavipākaviññāṇāni).
Saṅkhārā bahū ekūnatiṃsacetanābhedato, viññāṇāni ca bahūni bāttiṃsavidhattā, na ca sabbato sabbānīti āha ‘‘katarasaṅkhārapaccayā kataraviññāṇanti ce’’ti.
Since formations (saṅkhārā) are many, being classified into twenty-nine volitions (cetanā), and consciousnesses (viññāṇa) are also many, being of thirty-two kinds, and not all formations produce all consciousnesses, it is said, "if it be asked which consciousness is conditioned by which formation?"
Các hành (saṅkhāra) thì nhiều, do sự khác biệt của hai mươi chín tâm sở tác ý (cetanā), và các thức (viññāṇa) cũng nhiều, do có ba mươi hai loại, nhưng không phải tất cả các hành đều tạo ra tất cả các thức. Vì vậy, nói "katarasaṅkhārapaccayā kataraviññāṇanti ce" (nếu hỏi thức nào do hành nào làm duyên).
‘‘Viññāṇa’’nti ca idaṃ viññāṇasāmaññaṃ gahetvā vuttaṃ.
And this word "consciousness" (viññāṇa) is used taking consciousness in general.
Và từ "viññāṇa" này được nói khi lấy ý nghĩa chung của thức (viññāṇasāmaññaṃ).
Kāmaṃ khandhaniddesepi (visuddhi. 2.451 ādayo) imāni viññāṇāni niddiṭṭhāni, taṃ pana atisaṃkhittaṃ, na ca tattha nesaṃ saṅkhārapaccayatā vibhāvitāti taṃ pavattiyaṃ, paṭisandhiyañca bhavādīsu pavattanākāravasena vitthārato dassetuṃ ‘‘kāmāvacarapuññābhisaṅkhārapaccayā’’tiādi āraddhaṃ.
Although these viññāṇas have indeed been described in the section on aggregates ( khandhaniddesa), that description was too brief, and the conditionality of saṅkhāras for them was not clarified there. Therefore, to extensively demonstrate that conditionality regarding their occurrence in the process (of life) and at rebirth ( paṭisandhi), in terms of how they arise in existences and so on, the section beginning with “conditioned by meritorious kāmāvacara saṅkhāras” has been commenced.
Mặc dù các thức này đã được trình bày trong Khandhaniddesa (visuddhi. 2.451 v.v.), nhưng phần đó rất tóm tắt, và sự làm duyên của hành đối với chúng chưa được giải thích rõ ràng ở đó. Vì vậy, để trình bày chi tiết về sự làm duyên đó trong sự phát sinh (pavatti) và tái tục (paṭisandhi), cũng như trong các hữu (bhava) v.v., theo cách thức phát sinh, đã bắt đầu với "kāmāvacarapuññābhisaṅkhārapaccayā" (do các hành thiện dục giới làm duyên) và tiếp theo.
Manoviññāṇeti niddhāraṇe bhūmmaṃ.
The word manoviññāṇe is in the locative case of determination.
Manoviññāṇe là một từ chỉ vị trí (bhūmmaṃ) trong sự xác định.
Mahāvipākānīti viññāṇāpekkhāya napuṃsakaniddeso.
The word mahāvipākāni (great results) is in the neuter gender with reference to viññāṇa.
Mahāvipākāni là một từ chỉ giống trung tính (napuṃsakaniddeso) khi đề cập đến thức (viññāṇa).
Mahāvipākāti pana pāṭhe manoviññāṇadhātuyoti ānetvā sambandhitabbaṃ.
However, in the reading mahāvipākā, it should be connected by understanding “manoviññāṇadhātuyo” (mind-consciousness elements).
Trong đoạn văn, từ Mahāvipākā nên được liên kết với từ manoviññāṇadhātu.
621. Yaṃsaṅkhārapaccayāti yassa yassa saṅkhārassa paccayabhāvena.
621. Yaṃsaṅkhārapaccayā (conditioned by which saṅkhāra) means by way of being the condition for each and every saṅkhāra.
621. Yaṃsaṅkhārapaccayā (có nghĩa là) do duyên của bất kỳ hành (saṅkhāra) nào.
Yaṃ viññāṇanti ‘‘yaṃ yaṃ viññāṇa’’nti evaṃ ubhayattha āmeḍitalopo daṭṭhabbo.
In yaṃ viññāṇaṃ (which viññāṇa), the reduplication of the word should be understood as omitted in both instances, making it "yaṃ yaṃ viññāṇaṃ" (whichever viññāṇa).
Yaṃ viññāṇa (có nghĩa là) sự lặp lại của từ “yaṃ yaṃ viññāṇa” được xem là đã bị lược bỏ ở cả hai nơi.
‘‘Hotī’’ti iminā kāraṇabhāve viññāṇassa sabbhāvamattaṃ paveditaṃ, na pavattivisesoti taṃ dassento ‘‘evaṃ pavatti veditabbā’’ti āha.
By the word ‘‘hoti’’ (arises), only the mere existence of viññāṇa as a cause is indicated, not any specific mode of occurrence. Therefore, to show that, it is said: “thus, the occurrence should be understood.”
Với từ “Hotī” (là), chỉ sự hiện hữu của thức (viññāṇa) như một nguyên nhân được tiết lộ, chứ không phải một trạng thái đặc biệt của sự phát sinh (pavatti). Để chỉ rõ điều đó, ngài nói: “sự phát sinh nên được hiểu như vậy.”
Brahmānampi aniṭṭharūpādiāpāthagamane akusalavipākacakkhuviññāṇādīni kadāci uppajjantīti ‘‘imāni terasa…pe… pavattantī’’ti vuttaṃ.
It is stated, “these thirteen... occur” because unwholesome resultant eye-consciousness and so forth sometimes arise for Brahmās too when disagreeable sights and so forth come into their range.
Ngài nói “mười ba loại này...pe... phát sinh” vì ngay cả đối với chư thiên (Brahmā), nhãn thức (cakkhuviññāṇa) quả bất thiện và các loại khác đôi khi cũng phát sinh khi đối diện với các đối tượng không mong muốn.
Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ vokāro vitthāro etthāti pañcavokāro, so eva bhavo, etasmiṃ pañcavokārabhave.
Among these, pañcavokārabhava (five-constituent existence) refers to an existence where there is an extensive manifestation of the five aggregates.
Trong đó, pañcavokārabhava (cõi hữu năm uẩn) là nơi có sự lan rộng, sự mở rộng của năm uẩn. Cõi hữu đó chính là pañcavokāra.
Hoti hi bhinnādhikaraṇānampi aññapadatthasamāso yathā ‘‘urasilomo’’ti.
Indeed, a compound with another word as its meaning can occur even for words with different bases, just like ‘‘urasilomo’’ (hair on the chest).
Quả thật, một hợp chất (samāsa) với nghĩa của một từ khác (aññapadattha-samāsa) cũng có thể xảy ra ngay cả khi các từ có chủ cách khác nhau, ví dụ như “urasilomo” (người có lông trên ngực).
Atha vā yathāpaccayaṃ pavattamānehi pañcahi khandhehi vokarīyatīti pañcavokāro, so eva bhavoti sabbaṃ pubbe viya.
Alternatively, it is called pañcavokāra because it is made up of five aggregates occurring in accordance with their conditions; and that itself is bhava (existence)—all as before.
Hoặc, pañcavokāra là nơi được tạo thành bởi năm uẩn phát sinh tùy theo duyên, và đó chính là cõi hữu (bhava). Tất cả đều giống như đã nói trước đây.
‘‘Yebhuyyena lobhasampayuttajavanāvasāne’’ti idaṃ paṭighavicikicchuddhaccasampayuttānantaraṃ somanassasahagatassa anuppajjanatoti keci, taṃ na gahetabbaṃ.
Some say that ‘‘yebhuyyena lobhasampayuttajavanāvasāne’’ (mostly at the end of javanas associated with craving) is stated because there is no occurrence of javanas accompanied by joy immediately after those associated with aversion, doubt, and restlessness. That should not be accepted.
Một số người cho rằng câu “yebhuyyena lobhasampayuttajavanāvasāne” (thường là sau tâm tốc hành tham hợp) được nói vì tâm tadārammaṇa đồng hỷ (somanassasahagata) không phát sinh ngay sau tâm tốc hành sân hợp (paṭigha), hoài nghi (vicikicchā) và phóng dật (uddhacca) hợp. Điều đó không nên được chấp nhận.
‘‘Cakkhuṃ assādeti abhinandati, taṃ ārabbha rāgo uppajjati, diṭṭhi uppajjati…pe… vicikicchā uppajjati, uddhaccaṃ uppajjati, akusale niruddhe vipāko tadārammaṇatā uppajjatī’’ti vacanato.
This is according to the statement: ‘‘One delights in and rejoices at the eye; craving arises with reference to it; wrong view arises... doubt arises; restlessness arises. When the unwholesome ceases, the resultant arises as tadārammaṇa (registering consciousness).’’
Theo câu nói: “Thưởng thức và hoan hỷ với mắt, do đó tham ái (rāga) phát sinh, tà kiến (diṭṭhi) phát sinh...pe... hoài nghi (vicikicchā) phát sinh, phóng dật (uddhacca) phát sinh, khi các tâm bất thiện (akusala) diệt, quả (vipāka) phát sinh như tâm tadārammaṇa (tâm tiếp thâu đối tượng).”
Iṭṭhaṃ ce ārammaṇaṃ, somanassatadārammaṇaṃ na na uppajjatīti.
If the object is agreeable, a tadārammaṇa accompanied by joy does indeed arise.
Nếu đối tượng là dễ chịu (iṭṭha), thì tâm tadārammaṇa đồng hỷ chắc chắn sẽ phát sinh.
Javanena tadārammaṇaniyame somanassasahagatānantaraṃ somanassasahagatāneva sandhāya vuttanti apare, taṃ vicāretabbaṃ upekkhāsahagatakusalākusalajavanānantarampi somanassatadārammaṇassa icchitabbattā.
Others say that when tadārammaṇa is determined by javana, it refers only to those accompanied by joy that arise immediately after javanas accompanied by joy. This view should be investigated, as a tadārammaṇa accompanied by joy is also desired to arise immediately after skillful and unskillful javanas accompanied by equanimity.
Những người khác cho rằng trong quy tắc tâm tadārammaṇa bởi tâm tốc hành (javana), câu nói này chỉ đề cập đến tâm tadārammaṇa đồng hỷ phát sinh sau tâm tốc hành đồng hỷ. Điều này cần được xem xét, vì tâm tadārammaṇa đồng hỷ cũng được mong muốn phát sinh sau tâm tốc hành thiện (kusala) và bất thiện (akusala) đồng xả (upekkhāsahagata).
Upekkhāsahagatakiriyājavanānantarameva hi somanassatadārammaṇaṃ na icchanti.
Indeed, they do not desire a tadārammaṇa accompanied by joy to arise immediately after functional javanas accompanied by equanimity.
Thật vậy, các vị thầy không muốn tâm tadārammaṇa đồng hỷ phát sinh chỉ sau tâm tốc hành duy tác (kiriyājavana) đồng xả.
Yasmā pana tihetukajavanāvasāne ca kadāci ahetukaṃ tadārammaṇaṃ hoti, tasmā ‘‘yebhuyyenā’’ti vuttaṃ.
However, since an ahetuka (rootless) tadārammaṇa sometimes occurs even at the end of tihetuka javanas, it is stated ‘‘yebhuyyena’’ (mostly).
Tuy nhiên, vì đôi khi tâm tadārammaṇa vô nhân (ahetuka) phát sinh sau tâm tốc hành tam nhân (tihetuka), nên ngài nói “yebhuyyena” (thường là).
Yasmā ekacittakkhaṇāyukaṃ javanārammaṇaṃ hoti, tadā tattha ekameva tadārammaṇaṃ hotīti katvā ‘‘sakiṃ vā’’ti vuttanti keci.
Some say that since the object of javana is momentary (having a lifespan of one cittakkhaṇa), only one tadārammaṇa occurs there. For this reason, ‘‘sakiṃ vā’’ (or once) is stated.
Một số người nói rằng vì đối tượng của tâm tốc hành (javana) chỉ tồn tại trong một sát na tâm, và khi đó chỉ có một tâm tadārammaṇa phát sinh, nên ngài nói “sakiṃ vā” (hoặc một lần).
Apare pana tadārammaṇaṃ nāma javanārammaṇānubhavanakiccaṃ, taṃ ekacittakkhaṇike tathā āsannabhede ārammaṇe nuppajjati.
But others say that tadārammaṇa is the function of experiencing the object of javana, and it does not arise with an object that is momentary and thus very close to perishing.
Những người khác lại cho rằng tâm tadārammaṇa là chức năng kinh nghiệm đối tượng của tâm tốc hành, và nó không phát sinh khi đối tượng chỉ tồn tại trong một sát na tâm và có sự diệt tận gần như vậy.
Tasmā ‘‘sakiṃ vā’’ti idaṃ dirattatirattādi viya vacanasiliṭṭhatāvasena vuttanti veditabbaṃ, dvikkhattumeva pana uppajjatīti.
Therefore, ‘‘sakiṃ vā’’ should be understood as stated for stylistic reasons, similar to phrases like ‘‘dirattatiratta’’ (two or three nights), but it actually arises twice.
Vì vậy, câu “sakiṃ vā” này nên được hiểu là được nói theo cách diễn đạt trôi chảy của ngôn ngữ, giống như “dirattatiratta” (hai hoặc ba đêm), nhưng thực ra nó chỉ phát sinh hai lần.
‘‘Dirattatiratta’’nti (pāci. 50) ettha hi vā-saddassa abhāvā vacanasiliṭṭhatāmattena dirattaggahaṇaṃ katanti yujjati.
In ‘‘dirattatiratta’’, the absence of the word ‘vā’ means that the inclusion of ‘diratta’ (two nights) is solely for stylistic fluency, which is plausible.
Thật vậy, trong câu “dirattatiratta”, vì không có từ “vā”, việc dùng “diratta” (hai đêm) chỉ là một cách diễn đạt trôi chảy của ngôn ngữ, điều đó hợp lý.
‘‘Nirantaraṃ tirattadassanatthaṃ vā’’ti idha pana vā-saddo vikappattho vuttoti sakiṃ eva ca kadāci pavattiṃ sandhāya ‘‘sakiṃ vā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, here, the word ‘vā’ implies an alternative, and thus it should be understood that ‘‘sakiṃ vā’’ is said with reference to the occurrence sometimes happening only once.
Tuy nhiên, ở đây, từ “vā” được nói với ý nghĩa lựa chọn, nên cần hiểu rằng “sakiṃ vā” được nói để chỉ sự phát sinh đôi khi chỉ một lần.
Teneva hi sammohavinodaniyaṃ sakiṃ tadārammaṇappavattiyā vicāretabbataṃ dassentena ‘‘cittappavattigaṇanāyaṃ pana sabbadvāresu tadārammaṇe dve eva cittavārā āgatā’’ti (vibha. aṭṭha. 227) vuttaṃ.
That is why in the Sammohavinodanī, when indicating that the occurrence of tadārammaṇa once should be investigated, it is stated: ‘‘However, in the enumeration of mind-occurrences, only two mind-sequences of tadārammaṇa have occurred at all doors.’’
Chính vì vậy, trong Sammohavinodanī, để chỉ ra rằng sự phát sinh của tâm tadārammaṇa một lần cần được xem xét, ngài đã nói: “Tuy nhiên, trong việc đếm các tiến trình tâm, chỉ có hai tiến trình tâm tadārammaṇa được đề cập ở tất cả các cửa.”
Tattha cittappavattigaṇanāyanti vipākakathāyaṃ balavarūpādiārammaṇe vuttaṃ cittappavattigaṇanaṃ sandhāyāha.
There, cittappavattigaṇanāyaṃ (in the enumeration of mind-occurrences) refers to the enumeration of mind-occurrences mentioned in the commentary on Dhamma Saṅgaṇī regarding objects like strong rūpa and so forth.
Trong đó, cittappavattigaṇanāya (trong việc đếm các tiến trình tâm) được nói để chỉ việc đếm các tiến trình tâm đã được đề cập trong phần giải thích về quả (vipāka) liên quan đến các đối tượng như balavarūpa (sắc cảnh mạnh) và các loại khác.
Tattha hi dveva tadārammaṇuppattivārā vuttā.
Indeed, in that commentary, only two instances of tadārammaṇa occurrence are mentioned.
Trong đó, chỉ có hai lượt phát sinh của tâm tadārammaṇa được nói đến.
Tadeva hi sandhāya idhāpi vuttaṃ ‘‘abhidhammaṭṭhakathāyaṃ pana tadārammaṇe dve cittavārā āgatā’’ti.
It is with reference to that very point that it is also stated here: ‘‘However, in the Abhidhammaṭṭhakathā, two mind-sequences of tadārammaṇa have occurred.’’
Chính vì vậy, ở đây cũng nói: “Tuy nhiên, trong chú giải Abhidhamma, hai tiến trình tâm tadārammaṇa đã được đề cập.”
Abhidhammaṭṭhakathāyaṃ aniyatārammaṇaṭṭhānakiccā hutvā pavattantīti (vibha. aṭṭha. 227) dvāraṃ anāmasitvā eva vuttaṃ, taṃ anantaraṃ parato vuttasahetukavipākaviññāṇānaṃ sadisasaṃvaṇṇanaṃ kātukāmatādhippāyena vuttaṃ.
In the Abhidhammaṭṭhakathā, it is stated without mentioning the door, ‘‘they occur as functions of indeterminate door-objects,’’ with the intention of making a similar description for the sahetuka-vipāka-viññāṇas mentioned immediately thereafter.
Trong chú giải Abhidhamma, ngài nói mà không đề cập đến cửa (dvāra): “phát sinh với chức năng là đối tượng không cố định”, điều đó được nói với ý định muốn tạo ra một lời giải thích tương tự cho các thức quả hữu nhân (sahetukavipākaviññāṇa) được nói đến sau đó.
Ahetukadvayādīnañhi bhavaṅgabhūtānaṃ sayameva dvārattā, cutipaṭisandhibhūtānañca bhavaṅgasaṅkhātena, aññena ca dvārena anuppattito niyataṃ, aniyataṃ vā dvāraṃ etesanti na sakkā vattunti.
For the two ahetuka (rootless) groups and so forth, which are bhavaṅga, they are their own doors. For those that are cuti (death) and paṭisandhi (rebirth), they do not arise through a door other than what is called bhavaṅga, and thus it is not possible to say that they have a determinate or indeterminate door.
Vì hai loại vô nhân (ahetukadvaya) và các loại khác, khi là tâm bhavaṅga, tự chúng là cửa. Và khi là tâm tử (cuti) và tâm tái tục (paṭisandhi), chúng không phát sinh qua bất kỳ cửa nào khác ngoài cửa bhavaṅga. Vì vậy, không thể nói rằng chúng có cửa cố định (niyata) hay không cố định (aniyata).
Ekassa sattassa pavatto rūpāvacaravipāko pathavīkasiṇādīsu yasmiṃ ārammaṇe pavatto, tato aññasmiṃ tassa pavatti natthīti rūpāvacarānaṃ niyatārammaṇatā vuttā.
For a particular being, if the rūpāvacara-vipāka (resultant rūpāvacara consciousness) has occurred with an object such as earth kasiṇa, it does not occur with any other object for that being. Thus, the determinate object-nature of the rūpāvacara is stated.
Đối với một chúng sinh, thức quả sắc giới (rūpāvacaravipāka) phát sinh trên một đối tượng nhất định, ví dụ như kasiṇa đất (pathavīkasiṇa), thì không phát sinh trên một đối tượng khác. Vì vậy, tính chất đối tượng cố định (niyatārammaṇatā) được nói đến đối với các tâm sắc giới.
Itarāni āruppavipākaviññāṇāni.
Itarāni refers to the āruppavipāka-viññāṇas (resultant immaterial consciousnesses).
Itarāni (các loại khác) là các thức quả vô sắc giới (āruppavipākaviññāṇa).
Niyataṃ avatthukānīti niyatāvatthukāni.
They are niyatāvatthukāni (having a fixed absence of base) because they always have no physical base.
Chúng không có căn cứ (vatthu) cố định, nên được gọi là niyatāvatthukāni.
Kasiṇugghāṭimākāsādīsuyeva ārammaṇesu pavattanato niyatārammaṇāni.
They are niyatārammaṇāni (having fixed objects) because they occur only with objects such as the space from a removed kasiṇa disk.
Chúng chỉ phát sinh trên các đối tượng như không gian bị loại bỏ kasiṇa (kasiṇugghāṭimākāsa), nên được gọi là niyatārammaṇāni (có đối tượng cố định).
Tatrāti pavattiyaṃ.
Tatrā (there) means in the process (of life).
Tatrā (trong đó) là trong sự phát sinh (pavatti).
Assāti bāttiṃsavidhassa vipākaviññāṇassa.
Assā (of this) refers to the thirty-two kinds of resultant viññāṇa.
Assā (của nó) là của ba mươi hai loại thức quả (vipākaviññāṇa).
Te te saṅkhārāti yathāvuttā puññābhisaṅkhārādisaṅkhārā.
Te te saṅkhārā (those particular saṅkhāras) refers to the saṅkhāras such as meritorious volitional formations as described.
Te te saṅkhārā (các hành ấy) là các hành như phước hành (puññābhisaṅkhāra) đã nói.
Kammapaccayenāti nānākkhaṇikakammapaccayena.
Kammapaccayena (by the condition of kamma) means by the kamma condition acting at different moments.
Kammapaccayenā (bởi duyên nghiệp) là bởi duyên nghiệp trong các sát na khác nhau.
Upanissayapaccayenāti pakatūpanissayapaccayena.
Upanissayapaccayena (by the condition of proximate support) means by the natural proximate support condition.
Upanissayapaccayenā (bởi duyên cận y) là bởi duyên cận y tự nhiên (pakatūpanissaya).
Tatthāti tesu ekūnavīsatiyā paṭisandhicittesu.
Tatthā (there) means among those nineteen rebirth-consciousnesses.
Tatthā (trong đó) là trong mười chín tâm tái tục đó.
Kusalavipākāya ahetukamanoviññāṇadhātuyāti sambandho.
It is connected with ‘‘by the ahetuka mind-consciousness element which is a wholesome resultant.’’
Nó được liên kết với tâm ý thức giới (manoviññāṇadhātu) vô nhân (ahetuka) là quả của thiện nghiệp (kusalavipāka).
Natthi devesu ahetukā paṭisandhīti ‘‘manussaloke’’ti visesanaṃ.
Since there is no ahetuka rebirth among devas, the qualification ‘‘manussaloke’’ (in the human realm) is made.
Vì không có tái tục vô nhân ở cõi chư thiên, nên có sự phân biệt “manussaloke” (trong cõi người).
Napuṃsakādīnanti ādisaddena mammādīnaṃ saṅgaho.
In napuṃsakādīnaṃ (of eunuchs, etc.), the word ādi (etc.) includes those who stutter, etc.
Trong napuṃsakādīnaṃ (của những người lưỡng tính và các loại khác), từ ādi (và các loại khác) bao gồm những người bị tật nguyền (mamma) và các loại khác.
Keci pana ekacce ahetukapaṭisandhikā avikalindriyā hutvā thokaṃ vicāraṇapakatikāpi hontiyeva, tasmā tādisānampi idha ādisaddena saṅgahoti vadanti.
Some, however, who have ahetuka paṭisandhi and unimpaired faculties, are indeed of a nature to reflect a little. Therefore, they say that such beings are also included here by the term 'ādi'.
Tuy nhiên, một số người nói rằng một số cá nhân tái tục vô nhân (ahetukapaṭisandhika) có thể có các căn (indriya) không khiếm khuyết và có bản chất suy xét một chút, vì vậy những người như vậy cũng được bao gồm trong từ “ādi” ở đây.
Saṅkhepatoti samāsato, asukāya paṭisandhiyā asukaṃ ārammaṇanti vibhāgaṃ akatvāti attho.
Saṅkhepato means briefly, that is, without making a distinction such as "such and such an object belongs to such and such a paṭisandhi."
Saṅkhepato (tóm tắt) có nghĩa là một cách ngắn gọn, tức là không phân biệt rằng tái tục này có đối tượng này, tái tục kia có đối tượng kia.
623. Tānīti pubbe katāni kammāni.
623. Tāni refers to kamma done previously.
623. Chúng là những nghiệp đã tạo trước đây.
Assāti āsannamaraṇassa puggalassa.
Assā refers to the dying person.
Của người đó là của người sắp chết.
Olambantīti sāyanhe mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā viya bhūmiyaṃ tassa citte avalambanti upatiṭṭhanti.
Olambanti means they hang down or appear in that person's mind, like the shadows of great mountain peaks hanging down on the ground in the evening.
Treo lơ lửng có nghĩa là chúng hiện ra, treo lơ lửng trong tâm người đó như bóng của những đỉnh núi lớn vào buổi chiều.
Tasmiṃ niruddheti tasmiṃ cuticitte niruddhamatte tassa nirodhasamanantarameva.
Tasmiṃ niruddhe means immediately upon the cessation of that cuti-citta, right after its cessation.
Khi tâm đó diệt có nghĩa là ngay sau khi tâm tử đó diệt.
Tadevāti taṃyeva yathāvuttajavanavīthiyā ārammaṇabhūtaṃ.
Tadevā refers to that very object that was the object of the aforementioned javana-vīthi.
Chính đối tượng đó là chính đối tượng của lộ trình javana đã nói.
Avijjātaṇhādīsu kilesesu anupacchinnesveva kammādino upaṭṭhānaṃ, tañca ārabbha cittasantānassa bhavantaraninnapoṇapabbhāratā hotīti āha ‘‘anupacchinnakilesabalavināmita’’nti.
The manifestation of kamma and so forth occurs only when defilements like avijjā and taṇhā are not completely eradicated, and it is by means of this that the mind-continuum is bent, inclined, and predisposed towards another existence. Thus, it is said: "bent by the power of uneradicated defilements."
Khi các phiền não như vô minh (avijjā) và ái (taṇhā) chưa bị đoạn trừ, thì nghiệp (kamma) và các tướng khác (nimitta) sẽ hiện khởi, và nương vào đó, dòng tâm thức sẽ nghiêng về một kiếp sống khác. Vì vậy, kinh nói: “bị uốn cong bởi sức mạnh của các phiền não chưa bị đoạn trừ”.
Santāne hi vināmite tadekadesabhūtaṃ paṭisandhicittañca vināmitameva hoti, na ca ekadesavināmitabhāvena vinā santānassa vināmitatā atthīti.
When the continuum is bent, the paṭisandhi-citta, which is a part of it, is also bent. And there is no bending of the continuum without its parts being bent.
Khi dòng tâm thức bị uốn cong, tâm tái sinh (paṭisandhicitta) là một phần của nó cũng bị uốn cong, và không có sự uốn cong của dòng tâm thức nếu không có sự uốn cong của một phần của nó.
Sabbattha pana duggatipaṭisandhininnāya cutiyā purimajavanāni akusalāni, itarāya ca kusalānīti nicchinanti.
However, they ascertain that in all cases, the preceding javanas of a cuti leading to a woeful rebirth are unwholesome, and those of the other (a happy rebirth) are wholesome.
Tuy nhiên, các vị thầy quyết định rằng trong tất cả các trường hợp, các javana trước tâm tử (cuti) hướng về tái sinh trong khổ cảnh (duggati) là bất thiện, và các javana hướng về tái sinh trong thiện cảnh (sugati) là thiện.
‘‘Nimittassādagadhitaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭhati, anubyañjanassādagadhitaṃ vā, tasmiṃ ce samaye kālaṃ karoti, ṭhānametaṃ vijjati, yaṃ dvinnaṃ gatīnaṃ aññataraṃ gatiṃ upapajjeyya nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā’’ti (saṃ. ni. 4.235) hi vuttaṃ, tasmā akusalaṃ duggatiyaṃ, kusalañca sugatiyaṃ paṭisandhiyā upanissayo hotīti.
For it is said: "Monks, consciousness stands, clinging to the delight of the sign, or clinging to the delight of the detail. If at that time one makes an end, there is the possibility that one will be reborn into one of two destinations: hell or the animal realm." Therefore, unwholesome kamma is the proximate cause for paṭisandhi in a woeful state, and wholesome kamma in a happy state.
Vì đã được nói: “Này các tỳ khưu, thức (viññāṇa) tồn tại là do bám víu vào sự thích thú của tướng (nimitta), hoặc bám víu vào sự thích thú của các chi tiết (anubyañjana). Nếu vào lúc đó, người ấy chết, thì có khả năng người ấy sẽ tái sinh vào một trong hai cảnh giới: địa ngục hoặc loài súc sinh” (Saṃ. Ni. 4.235). Do đó, bất thiện là nhân cận duyên (upanissaya) cho tái sinh trong khổ cảnh, và thiện là nhân cận duyên cho tái sinh trong thiện cảnh.
Arahato pana sabbaso kilesānaṃ upacchinnattā paṭippassaddhasabbabhavussukkatāya kammādinimittaṃ na upaṭṭhahati, tato vijjamānampi kammaṃ aladdhasahāyattā paṭisandhiṃ na janeti.
But for an Arahant, all defilements are completely eradicated, and being perfectly tranquil in all worldly concerns, the sign of kamma and so forth does not appear. Thus, even existing kamma, having found no support, does not generate paṭisandhi.
Nhưng đối với bậc A-la-hán, vì tất cả phiền não đã bị đoạn trừ hoàn toàn và mọi sự lo lắng về các kiếp sống đã được an tịnh, nên các tướng nghiệp (kamma-nimitta) không hiện khởi. Do đó, dù có nghiệp tồn tại, nhưng vì không có trợ duyên, nó không tạo ra tái sinh.
Vuttappakārakammavasenāti pāpakammavasena, tadupaṭṭhāpitanti adhippāyo.
Vuttappakārakammavasena means by means of unwholesome kamma; the intention is that it is brought about by that.
Do nghiệp đã nói trên có nghĩa là do ác nghiệp, và nó được biểu hiện bởi ác nghiệp.
‘‘Narakādīsu aggijālavaṇṇādika’’nti idaṃ taṃsadisatāvasena vuttaṃ.
"The color of fire-flames, etc., in hells, etc." — this is said by way of similarity to that.
“Màu sắc ngọn lửa địa ngục, v.v.” được nói theo nghĩa tương tự.
Na hi so eva nirayaggivaṇṇādi tadā tassa āpāthaṃ āgacchati.
For it is not that the very color of hell-fire, etc., appears to that person at that time.
Thật vậy, chính màu sắc ngọn lửa địa ngục, v.v., không xuất hiện trực tiếp trước người đó vào lúc đó.
Tattha aggijālavaṇṇādikanti ādi-saddena vettaraṇīsimbaliasipattavanādivaṇṇaṃ saṅgaṇhāti.
Here, in aggijālavaṇṇādika, the term ādi includes the colors of the Vetaraṇī river, the silk-cotton forest, the sword-leaf forest, and so on.
Ở đây, màu sắc ngọn lửa, v.v. (aggijālavaṇṇādika), từ “v.v.” (ādi) bao gồm màu sắc của sông Vettaraṇī, cây Simbali, rừng kiếm lá, v.v.
Narakādīsūti pana ādi-saddena petatiracchānānaṃ nibaddhasañcaraṇaṭṭhānapariyāpannavaṇṇaṃ.
In narakādīsu, the term ādi includes the colors associated with the habitual dwelling places of ghosts and animals.
Còn trong địa ngục, v.v. (narakādīsu), từ “v.v.” (ādi) bao gồm màu sắc liên quan đến nơi thường xuyên lui tới của ngạ quỷ và súc sinh.
Manodvāre āpāthamāgacchatīti kammabalena upaṭṭhāpitavaṇṇāyatanaṃ supinaṃ passantassa viya, dibbacakkhussa viya ca manodvāre eva gocarabhāvaṃ gacchati.
Manodvāre āpāthamāgacchati means that the color-object brought forth by the power of kamma comes into the range of the mind-door, as if one were seeing a dream, or as if one possessed divine vision.
Hiện ra trước ý môn (manodvāre āpāthamāgacchati) có nghĩa là đối tượng màu sắc được nghiệp lực biểu hiện xuất hiện trước ý môn, giống như người nằm mơ thấy giấc mơ, hoặc giống như người có thiên nhãn.
Ekaṃ āvajjanaṃ, pañca javanāni, dve tadārammaṇānīti tīṇi vīthicittāni.
One advertence, five javanas, two tadārammaṇas — these are three thought-process types.
Một tâm khai ý môn (āvajjana), năm tâm javana, và hai tâm tadārammaṇa – đó là ba loại tâm lộ trình (vīthicitta).
Rāgādihetubhūtaṃ hīnamārammaṇanti akusalavipākassa ārammaṇaṃ bhavituṃ yuttaṃ aniṭṭhamārammaṇamāha.
Rāgādihetubhūtaṃ hīnamārammaṇaṃ refers to an undesirable object fit to be the object of unwholesome vipāka.
Đối tượng thấp kém là nhân của tham ái, v.v. là nói về đối tượng không mong muốn, thích hợp để trở thành đối tượng của quả bất thiện.
Tampi hi saṅkappanavasena rāgassāpi hetu hotīti.
For even that, by way of संकल्प (saṅkappa), can be a cause for craving.
Thật vậy, đối tượng đó cũng có thể là nhân của tham ái theo cách tư duy (saṅkappa).
Akusalavipākajanakakammasahajātānaṃ vā taṃsadisāsannacutijavanacetanāsahajātānañca rāgādīnaṃ hetubhāvo eva hīnatā.
Or, the inferiority lies in the state of being a cause for rāga and so forth, which are co-arisen with kamma that generates unwholesome vipāka, or co-arisen with cetanā of javanas similar to and close to cuti.
Hoặc, sự thấp kém là chính bản chất nhân của tham ái, v.v., đồng sinh với nghiệp tạo quả bất thiện, hoặc đồng sinh với các tư tâm sở (cetanā) javana gần tâm tử tương tự như vậy.
Tañhi pacchānutāpajanakakammānamārammaṇaṃ kammavasena aniṭṭhaṃ akusalavipākassa ārammaṇaṃ bhaveyya.
For that (object), by way of kamma, being the object of kamma that generates later remorse, would be undesirable and the object of unwholesome vipāka.
Thật vậy, đối tượng đó là đối tượng của những nghiệp tạo ra sự hối tiếc sau này, và do nghiệp mà nó là đối tượng không mong muốn của quả bất thiện.
Aññathā ca iṭṭhārammaṇe pavattassa akusalakammassa vipāko akusalakammanimittārammaṇo na bhaveyya.
Otherwise, the vipāka of unwholesome kamma that occurred with a desirable object would not have an unwholesome kamma-nimitta as its object.
Nếu không, quả của nghiệp bất thiện vận hành trên đối tượng mong muốn sẽ không phải là đối tượng của tướng nghiệp bất thiện.
Na hi akusalavipāko iṭṭhārammaṇo bhavituṃ arahatīti.
For unwholesome vipāka is not fit to have a desirable object.
Vì quả bất thiện không thể là đối tượng mong muốn.
Pañcadvāre ca āpāthaṃ āgacchantaṃ paccuppannaṃ kammanimittaṃ āsannakatakammārammaṇasantatiyaṃ uppannaṃ, taṃsadisañca daṭṭhabbaṃ.
And the kamma-nimitta that appears in the five doors is present, arisen in the continuum of the object of kamma done recently, and should be understood as similar to that.
Và tướng nghiệp hiện tại xuất hiện ở năm cửa giác quan cần được hiểu là đã sinh khởi trong dòng đối tượng của nghiệp đã tạo gần đây và tương tự như vậy.
Aññathā tadeva paṭisandhiārammaṇūpaṭṭhāpakaṃ, tadeva ca paṭisandhijanakaṃ bhaveyya.
Otherwise, that very thing would be what presents the paṭisandhi object, and that very thing would generate the paṭisandhi.
Nếu không, chính nghiệp đó sẽ là cái biểu hiện đối tượng tái sinh, và chính nghiệp đó sẽ là cái tạo ra tái sinh.
Na ca paṭisandhiyā upacārabhūtāni viya, etasmiṃ tayā pavattitabbanti paṭisandhiyā ārammaṇaṃ anuppādentāni viya ca pavattāni cutiāsannāni javanāni paṭisandhijanakāni bhaveyyuṃ.
And the javanas near cuti, which occur as if they were preliminary to paṭisandhi and as if they do not produce the paṭisandhi object (saying, "you must take this as your object"), would not be generators of paṭisandhi.
Và các tâm javana gần tâm tử (cuti) không thể là cái tạo ra tái sinh, giống như chúng chỉ là các cận hành (upacāra) của tái sinh, và giống như chúng không tạo ra đối tượng của tái sinh như thể nói rằng “ngươi phải vận hành trên đối tượng này”.
‘‘Katattā upacitattā’’ti (dha. sa. 431) hi vuttaṃ.
For it is said: "because it has been done and accumulated."
Vì đã được nói: “do đã tạo và đã tích lũy”.
Tadā ca taṃsamānavīthiyaṃ viya pavattamānāni kathaṃ katūpacitāni siyuṃ?
And how could the javanas occurring at that time, as in a similar thought-process, be "done and accumulated"?
Vào lúc đó, làm sao các tâm javana vận hành trong cùng một lộ trình như vậy lại có thể được tạo và tích lũy?
Tadā na assāditāni.
At that time, they were not savored.
Vào lúc đó, chúng không được nếm trải.
Na ca lokiyāni lokuttarāni viya samānavīthiphalāni honti.
And mundane javanas do not have results in the same thought-process like supramundane javanas.
Và các tâm javana thế gian không có quả trong cùng một lộ trình như các tâm siêu thế.
‘‘Pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā hoti samādinnā.
In the Sutta, it is said: "Indeed, some evil kamma, producing painful feeling, was done by him earlier, or some evil kamma, producing painful feeling, was done by him later, or at the time of death, his wrong view was complete and fully embraced. Due to that, at the breakup of the body, after death, he is reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell." By this and other statements, it is taught that paṭisandhi is given by cetanā co-arisen with wrong view, or right view, that is complete and fully embraced at the time of death. However, wrong view or right view cannot be complete or fully embraced by weak javanas occurring in the five doors.
Trong kinh, đã nói rằng: “Hoặc là nghiệp ác đáng chịu khổ đã được người ấy tạo ra trước đây, hoặc là nghiệp ác đáng chịu khổ đã được người ấy tạo ra sau này, hoặc vào lúc chết, tà kiến của người ấy đã hoàn toàn kiên cố và được chấp giữ. Do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục” (Ma. Ni. 3.303). Ở đây, sự tái sinh được nói là do tư tâm sở (cetanā) đồng sinh với tà kiến hoàn toàn kiên cố và được chấp giữ, hoặc với chánh kiến, vào lúc chết. Nhưng tà kiến hay chánh kiến không thể hoàn toàn kiên cố và được chấp giữ bởi các tâm javana yếu ớt ở năm cửa giác quan.
Tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatī’’tiādinā (ma. ni. 3.303) sutte maraṇakāle samattāya samādinnāya micchādiṭṭhiyā, sammādiṭṭhiyā ca sahajātacetanāya paṭisandhidānaṃ vuttaṃ, na ca dubbalehi pañcadvārikajavanehi micchādiṭṭhi, sammādiṭṭhi vā samattā hoti samādinnā.
It is indeed said in the Sammohavinodanī: "All this work, from discerning wholesome and unwholesome phenomena up to the cuti, occurs only with mind-door consciousness, not with five-door consciousness. Therefore, for the performance of all these tasks, javana-cittas co-arisen with (five-door vīthi) are rejected."
Trong kinh, đã nói rằng: “Hoặc là nghiệp ác đáng chịu khổ đã được người ấy tạo ra trước đây, hoặc là nghiệp ác đáng chịu khổ đã được người ấy tạo ra sau này, hoặc vào lúc chết, tà kiến của người ấy đã hoàn toàn kiên cố và được chấp giữ. Do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục” (Ma. Ni. 3.303). Ở đây, sự tái sinh được nói là do tư tâm sở (cetanā) đồng sinh với tà kiến hoàn toàn kiên cố và được chấp giữ, hoặc với chánh kiến, vào lúc chết. Nhưng tà kiến hay chánh kiến không thể hoàn toàn kiên cố và được chấp giữ bởi các tâm javana yếu ớt ở năm cửa giác quan.
Tathā hi vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ ‘‘sabbampi hetaṃ kusalākusaladhammapaṭivijānanādicavanapariyosānaṃ kiccaṃ manodvārikacitteneva hoti, na pañcadvārikenāti sabbassapetassa kiccassa karaṇe sahajavanakāni vīthicittāni paṭikkhittānī’’ti (vibha. aṭṭha. 766).
For thus it is said in the Sammohavinodanī: "All this activity, from discerning wholesome and unwholesome phenomena to the passing away of consciousness, occurs only through mind-door consciousness, not through the five-door consciousness. Therefore, the vīthi-cittas that are conascent javanas are rejected from performing any of this activity."
Vì vậy, trong Sammohavinodanī, đã nói: “Tất cả các hành động này, từ việc nhận biết các pháp thiện và bất thiện cho đến tâm tử, đều xảy ra chỉ với tâm ý môn (manodvāracitta), không phải với tâm năm cửa giác quan (pañcadvāracitta). Do đó, các tâm lộ trình đồng sinh với javana bị loại trừ khỏi việc thực hiện tất cả các hành động này” (Vibha. Aṭṭha. 766).
Tattha hi na kiñci dhammaṃ paṭivijānātīti ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti (dha. pa. 1-2) evaṃ vuttaṃ ekampi kusalaṃ vā akusalaṃ vā na paṭivijānātīti ca vuttaṃ.
For there, "one does not discern any dhamma" means "mind is the forerunner of all mental states," and it is said that one does not discern even one wholesome or unwholesome mental state.
Ở đó, không nhận biết bất kỳ pháp nào có nghĩa là, như đã nói: “Các pháp do ý dẫn đầu” (Dha. Pa. 1-2), không nhận biết dù chỉ một pháp thiện hay bất thiện.
Yesaṃ paṭivibhāvanappavattiyā sukhaṃ vā dukkhaṃ vā anveti, tesaṃ sā pavatti pañcadvāre paṭikkhittā.
The occurrence of their clear discernment, by which happiness or suffering follows, is rejected in the five doors.
Sự vận hành của các pháp thiện và bất thiện, mà nhờ đó mà hạnh phúc hay đau khổ theo sau, thì sự vận hành đó bị loại trừ ở năm cửa giác quan.
Kusalākusalakammasamādānañca tādisamevāti.
And the undertaking of wholesome and unwholesome kamma is just like that.
Và sự chấp nhận nghiệp thiện và bất thiện cũng tương tự như vậy.
Tadārammaṇānantaraṃ pana cavanaṃ, tadanantarā ca upapatti manodvārikā eva hoti, na sahajavanakavīthicittapariyāpannāti iminā adhippāyena idha pañcadvārikatadārammaṇānantarā cuti, tadanantarā paṭisandhi ca vuttāti daṭṭhabbā.
However, the cuti after tadārammaṇa, and the paṭisandhi after that, occur only through the mind-door, and are not included in the five-door javana thought-process. With this intention, it should be understood that the cuti after the five-door tadārammaṇa, and the paṭisandhi after that, are mentioned here.
Tuy nhiên, tâm tử (cavana) sau tadārammaṇa và tái sinh (upapatti) sau tâm tử đều thuộc ý môn (manodvārika), không thuộc các tâm lộ trình đồng sinh với javana (sahajavanakavīthicitta). Với ý nghĩa này, cần hiểu rằng tâm tử sau tadārammaṇa ở năm cửa giác quan và tái sinh sau đó được nói ở đây.
Tattha avasesapañcacittakkhaṇāyuke rūpādimhi uppannaṃ paṭisandhiṃ sandhāya ‘‘paccuppannārammaṇaṃ upapatticittaṃ paccuppannārammaṇassa bhavaṅgassa anantarapaccayena paccayo’’ti, avasesaekacittakkhaṇāyuke ca uppannaṃ paṭisandhiṃ sandhāya ‘‘paccuppannārammaṇaṃ upapatticittaṃ atītārammaṇassa bhavaṅgassa anantarapaccayena paccayo’’ti ca vuttanti veditabbaṃ.
Therein, it should be understood that referring to the rebirth-linking arisen in visual objects, etc., having a remaining life-span of five mind-moments, it is said: "The rebirth consciousness with a present object is a condition for the bhavaṅga with a present object by way of anantara-paccaya"; and referring to the rebirth-linking arisen in (visual objects, etc.) having a remaining life-span of one mind-moment, it is said: "The rebirth consciousness with a present object is a condition for the bhavaṅga with a past object by way of anantara-paccaya."
Ở đó, cần hiểu rằng đã nói: “Tâm tái sinh (upapatticitta) có đối tượng hiện tại là duyên vô gián (anantarapaccaya) cho bhavaṅga có đối tượng hiện tại” là nói về tái sinh sinh khởi trong sắc pháp, v.v., có tuổi thọ năm sát na tâm còn lại. Và đã nói: “Tâm tái sinh có đối tượng hiện tại là duyên vô gián cho bhavaṅga có đối tượng quá khứ” là nói về tái sinh sinh khởi trong sắc pháp, v.v., có tuổi thọ một sát na tâm còn lại.
625. Tañca khoti yadetaṃ ‘‘anavajjakammaṃ vā kammanimittaṃ vā’’ti aniyamanaṃ kataṃ, tañca kho.
625. Tañca kho refers to that object concerning which the non-restriction, "blameless kamma or kamma nimitta," was made.
625. Tañca kho (nhưng điều đó) — tức là sự không cố định đã được nêu “hoặc vô tội nghiệp hoặc nghiệp tướng”, nhưng điều đó.
Kammanimittameva āpāthamāgacchati ekantato attano kammārammaṇatāya mahaggatavipākassa.
Kammanimittameva āpāthamāgacchati (only the kamma nimitta comes into immediate awareness) because the resultant state of absorption (mahaggatavipāka) is exclusively directed towards its own kamma as object.
Kammanimittameva āpāthamāgacchati (chỉ có nghiệp tướng xuất hiện) — hoàn toàn do bản chất đối tượng là nghiệp của quả đại nghiệp.
Suddhāya vāti mahaggatakammanimittārammaṇāya javanavīthiyā, tadārammaṇarahitāyāti attho, sā pana javanavīthi mahaggatavipākassa upacāro viya daṭṭhabbā.
Suddhāya vā (or by a pure) javanavīthiyā (javana process) means a javana process devoid of tadārammaṇa, which is to be regarded as a proximate condition (upacāra) for the resultant state of absorption.
Suddhāya vā (hoặc thuần túy) — bởi javana-vīthi (lộ trình tốc hành tâm) có đối tượng là nghiệp tướng của đại nghiệp, nghĩa là không có tadārammaṇa. Lộ trình javana đó phải được xem như là cận hành của quả đại nghiệp.
Keci pana tañca vīthiṃ mahaggatāvasānaṃ vadanti.
However, some say that such a javana process culminates in the absorption (mahaggata).
Một số người cho rằng lộ trình đó kết thúc bằng đại nghiệp.
‘‘Navattabbārammaṇā vā’’ti idaṃ rūpāvacarapaṭisandhiṃ, āruppesu ca paṭhamaṃ, tatiyañca sandhāya vuttaṃ.
The phrase "Navattabbārammaṇā vā" (or with an ineffable object) is stated with reference to rūpāvacara rebirth-linking and the first and third rebirth-linkings in the arūpa realms.
“Navattabbārammaṇā vā” (hoặc có đối tượng không thể nói được) — điều này được nói đến để chỉ tái tục sắc giới, và tái tục vô sắc giới thứ nhất và thứ ba.
Dutiyacatutthā pana atītārammaṇavacaneneva gahitā.
The second and fourth are included by the statement concerning a past object.
Còn tái tục thứ hai và thứ tư đã được bao hàm trong cách nói về đối tượng quá khứ.
626. ‘‘Etenānusārena āruppacutiyāpi anantarā paṭisandhi veditabbā’’ti idaṃ kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘pathavīkasiṇajjhānādivasena paṭiladdhamahaggatassa sugatiyaṃ ṭhitassā’’ti evamādike eva naye ayampi paṭisandhi avaruddhāti?
626. Why was "Etenānusārena āruppacutiyāpi anantarā paṭisandhi veditabbā" (by this method, rebirth-linking immediately following an arūpa-death should also be understood) stated? Is not this rebirth-linking already included in such methods as "for one who has attained the absorption by way of the earth kasiṇa, etc., and is established in a happy destiny"?
626. “Etenānusārena āruppacutiyāpi anantarā paṭisandhi veditabbā” (Theo cách này, tái tục ngay sau khi chết vô sắc giới cũng phải được hiểu) — Tại sao điều này được nói? Chẳng phải tái tục này cũng đã được bao hàm trong các cách thức như “đối với người đã đạt được đại nghiệp do thiền kasiṇa đất v.v. và đang ở thiện cảnh” sao?
Na, tattha rūpāvacaracutianantarāya eva paṭisandhiyā vuttattā.
No, because therein, rebirth-linking is stated only as immediately following a rūpāvacara-death.
Không, bởi vì ở đó chỉ nói về tái tục ngay sau khi chết sắc giới.
Tattha hi ‘‘pathavīkasiṇādikaṃ vā nimittaṃ mahaggatacittaṃ vā manodvāre āpāthaṃ āgacchati, cakkhusotānaṃ vā’’tiādinā tena vacanena rūpāvacaracutiyā eva anantarā paṭisandhi vuttāti viññāyati.
For therein, it is understood that by that statement, "the earth kasiṇa, etc., or an absorption consciousness (mahaggata-citta) comes into immediate awareness in the mind-door, or in the eye or ear (door)," etc., rebirth-linking immediately following a rūpāvacara-death is alone stated.
Thật vậy, ở đó, với câu nói “hoặc tướng kasiṇa đất v.v., hoặc đại nghiệp tâm xuất hiện ở ý môn, hoặc ở nhãn nhĩ môn v.v.”, thì tái tục ngay sau khi chết sắc giới mới được nói đến, điều này được hiểu rõ.
Athāpi yathāsambhavayojanāya ayampi paṭisandhi tattheva avaruddhā, arūpāvacaracutianantarā pana rūpāvacarapaṭisandhi natthi.
Even if, by appropriate interpretation, this rebirth-linking were included therein, there is no rūpāvacara rebirth-linking immediately following an arūpāvacara-death.
Tuy nhiên, nếu tái tục này cũng được bao hàm ở đó theo cách kết hợp hợp lý, thì không có tái tục sắc giới ngay sau khi chết vô sắc giới.
Arūpāvacare ca uparūpari cutiyā anantarā heṭṭhimā heṭṭhimā paṭisandhi natthīti catutthāruppacutiyā navattabbārammaṇapaṭisandhi natthi.
Also, in the arūpāvacara realms, there is no lower rebirth-linking immediately following a higher death-consciousness (cuti); thus, there is no rebirth-linking with an ineffable object (navattabbārammaṇa) immediately following the death-consciousness of the fourth arūpa realm.
Và ở vô sắc giới, không có tái tục thấp hơn ngay sau khi chết ở các cõi cao hơn, do đó, không có tái tục có đối tượng không thể nói được ngay sau khi chết ở vô sắc giới thứ tư.
Tena tato tattheva atītārammaṇā, kāmāvacare ca atītapaccuppannārammaṇā paṭisandhi.
Therefore, immediately following that (fourth arūpa-death), rebirth-linking there (in the same realm) is with a past object, and in the kāma realm, it is with past and present objects.
Vì vậy, tái tục có đối tượng quá khứ chỉ xảy ra ngay sau đó ở cùng cõi đó, và tái tục có đối tượng quá khứ và hiện tại xảy ra ở dục giới.
Itarāhi ca yathāsambhavaṃ atītanavattabbārammaṇā āruppapaṭisandhi, atītapaccuppannārammaṇā ca kāmāvacarapaṭisandhi yojetabbāti imassa visesassa dassanatthaṃ visuṃ uddharaṇaṃ kataṃ.
The other arūpa rebirth-linkings, as far as possible, are with past and ineffable objects, and kāma rebirth-linkings are with past and present objects. This distinctive point is extracted separately to demonstrate this.
Để chỉ ra sự khác biệt này, rằng tái tục vô sắc giới có đối tượng quá khứ và không thể nói được, và tái tục dục giới có đối tượng quá khứ và hiện tại, phải được kết hợp theo khả năng với các trường hợp khác, một sự trích dẫn riêng biệt đã được thực hiện.
627. Evaṃ ārammaṇavasena ekavidhāya kāmāvacarasugaticutiyā duvidhā duggatipaṭisandhi, duggaticutiyā duvidhā sugatipaṭisandhi, kāmāvacarasugaticutiyā dviekadvippakārānaṃ kāmarūpārūpānaṃ vasena pañcavidhā sugatipaṭisandhi, rūpāvacaracutiyā tatheva pañcavidhā, duvidhāya āruppacutiyā paccekaṃ dvinnaṃ dvinnaṃ kāmāruppānaṃ vasena aṭṭhavidhā ca paṭisandhi dassitā.
627. In this way, according to objects, two types of woeful-state rebirth-linking following a single type of kāma-happy-state death-consciousness; two types of happy-state rebirth-linking following a single type of woeful-state death-consciousness; five types of happy-state rebirth-linking following a single type of kāma-happy-state death-consciousness, by way of two, one, and two kinds of kāma, rūpa, and arūpa realms respectively; likewise five types following a rūpāvacara-death-consciousness; and eight types of rebirth-linking following two types of arūpa-death-consciousness, each by way of two kinds of kāma and arūpa realms, have been shown.
627. Như vậy, theo đối tượng, đã trình bày hai loại tái tục khổ cảnh từ một loại chết thiện cảnh dục giới, hai loại tái tục thiện cảnh từ chết khổ cảnh, năm loại tái tục thiện cảnh từ chết thiện cảnh dục giới theo ba loại dục giới, sắc giới và vô sắc giới (hai, một, hai loại), năm loại tái tục tương tự từ chết sắc giới, và tám loại tái tục từ hai loại chết vô sắc giới, mỗi loại gồm hai loại dục giới và vô sắc giới.
Duggaticutiyā pana ekavidhāya duggatipaṭisandhi duvidhā na dassitā, taṃ dassetuṃ ‘‘duggatiyaṃ ṭhitassa panā’’tiādi vuttaṃ.
However, two types of woeful-state rebirth-linking following a single type of woeful-state death-consciousness have not been shown; to show this, "duggatiyaṃ ṭhitassa panā" (but for one abiding in a woeful state) and so forth was stated.
Tuy nhiên, hai loại tái tục khổ cảnh từ một loại chết khổ cảnh chưa được trình bày, nên để trình bày điều đó, câu “duggatiyaṃ ṭhitassa panā” (đối với người đang ở khổ cảnh thì) v.v. đã được nói.
Yathā vuttā pana –
The rebirth-linkings mentioned are:
Còn những tái tục đã nói thì —
Nissayapaccayabhūtena rūpena sahapavattiyevettha viññāṇassa tena missitā, tadabhāvo amissitā.
In the context of these two kinds of rebirth-linking (missa and amissa), missitā (mixed) refers to the consciousness being co-arisen with rūpa, which is a condition by way of support. Amissitā (unmixed) refers to the absence of such co-arising with rūpa.
Ở đây, sự hòa lẫn của thức (viññāṇa) là sự đồng phát sinh với sắc đã trở thành duyên y chỉ; sự không hòa lẫn là amissitā (không hòa lẫn) khi không có sắc đó.
Yavanti ettha sattā ekajātisamanvayena aññamaññamissitā hontīti yoniyo.
Here, yoniyo (birthplaces) are so called because beings therein are mutually mixed (aññamaññamissitā) by way of possessing a common origin or species (ekajātisamanvayena).
Ở đây, các chúng sinh hòa lẫn với nhau do cùng một loại sinh, nên chúng được gọi là yoniyo (loài sinh).
Sucaritaduccaritavasena gantabbā pāpuṇitabbāti gatiyo.
Gatiyo (destinies) are so called because they are to be gone to or attained by way of good conduct (sucarita) or bad conduct (duccarita).
Chúng phải đi đến, phải đạt được theo thiện hạnh và ác hạnh, nên chúng được gọi là gatiyo (cảnh giới).
Tiṭṭhati etthāti ṭhiti, viññāṇassa ṭhiti viññāṇaṭṭhiti.
That in which one stands is ṭhiti (standing place); the standing place of consciousness is viññāṇaṭṭhiti (station of consciousness).
Nơi mà thức tồn tại là ṭhiti, sự tồn tại của thức là viññāṇaṭṭhiti (nơi trú của thức).
Nānattakāyanānattasaññītiādiāvāso eva sattehi āvasitabbato sattāvāso.
The abode (āvāsa) of various bodies and various perceptions, etc., is called sattāvāso (abode of beings) because it is inhabited by beings.
Nơi trú của chúng sinh (sattāvāso) là nơi mà chúng sinh cư ngụ, như thân khác nhau và tưởng khác nhau v.v.
Asaññasattāvāsassa idha asambhavato ‘‘sattāvāsavasena aṭṭhavidhaṃ hotī’’ti vuttaṃ.
Since the abode of non-percipient beings (asaññasattāvāsa) is not possible here, it is stated "sattāvāsavasena aṭṭhavidhaṃ hotī" (it is eightfold by way of abodes of beings).
Vì nơi trú của chúng sinh vô tưởng (asaññasattāvāsa) không thể xảy ra ở đây, nên đã nói “sattāvāsavasena aṭṭhavidhaṃ hotī” (có tám loại theo nơi trú của chúng sinh).
Omatoti avamato, avakaṃsatoti attho.
Omato means despised or of a low order.
Omato (thấp kém) — nghĩa là bị coi thường, bị hạ thấp.
Ādināti ‘‘missaṃ amissa’’nti etasmiṃ duke ādimhi vuttena missaviññāṇena.
Ādinā refers to the mixed consciousness mentioned first in this pair (duka) of "mixed and unmixed."
Ādinā (do cái đầu tiên) — do viññāṇa hòa lẫn đã được nói ở đầu trong cặp "hòa lẫn và không hòa lẫn" này.
Omato dve vā tayo vā dasakā uppajjantīti gabbhaseyyakānaṃ vasena vuttaṃ.
The statement Omato dve vā tayo vā dasakā uppajjantī (at least two or three decads arise) is made with reference to those born from the womb.
Omato dve vā tayo vā dasakā uppajjantī (hai hoặc ba thập pháp nhóm khởi lên từ thấp kém) — điều này được nói đối với những người thai sinh.
Aññattha pana aneke kalāpā saha uppajjanti.
In other (rebirths), however, many kalāpas arise simultaneously.
Ở những nơi khác, nhiều kalāpa (nhóm pháp) khởi lên cùng lúc.
Brahmattabhāvepi hi anekagāvutappamāṇena aneke kalāpā saha uppajjantīti tiṃsato adhikāneva rūpāni honti.
Even in the state of a Brahmā, many kalāpas arise simultaneously to the extent of several gāvutas, so there are more than thirty rūpas.
Ngay cả trong trạng thái Phạm thiên, nhiều kalāpa với kích thước nhiều gāvuta cũng khởi lên cùng lúc, nên có hơn ba mươi sắc pháp.
Tadahujātaeḷakassa lomaṃ jātiuṇṇāti keci.
Some say jātiuṇṇā is the wool of a lamb born on that very day.
Một số người nói rằng lông cừu mới sinh trong ngày là jātiuṇṇā (lông cừu bẩm sinh).
Himavantappadese jātimantaeḷakalomaṃ jātiuṇṇāti apare.
Others say jātiuṇṇā is the wool of a genuine sheep in the Himalayan region.
Những người khác nói rằng lông cừu được sinh ra ở vùng Himavanta là jātiuṇṇā.
Gabbhaṃ phāletvā gahitaeḷakalomaṃ jātiuṇṇāti aññe.
Still others say jātiuṇṇā is the wool of a lamb taken by cutting open the womb.
Những người khác nữa nói rằng lông cừu được lấy bằng cách mổ bụng là jātiuṇṇā.
Imāsu gatīsu imā yoniyo sambhavanti, imāsu na sambhavantīti evaṃ yonīnaṃ gativasena sambhavabhedo.
Yonīnaṃ gativasena sambhavabhedo (the distinction in the occurrence of birthplaces by way of destinies) means that these birthplaces occur in these destinies, and do not occur in these others.
Ở những cảnh giới này, những loài sinh này có thể xảy ra; ở những cảnh giới này, chúng không thể xảy ra. Như vậy là sự khác biệt về khả năng xảy ra của các loài sinh theo cảnh giới.
Ca-saddo avuttasamuccayatthoti dassetuṃ ‘‘ca-saddenā’’tiādi vuttaṃ.
The word "ca" has the meaning of collecting what is unstated, to show this, "By the word ca" and so on, is said.
Để chỉ ra rằng từ ca (và) có nghĩa là bao hàm những điều chưa được nói, đã nói “ca-saddenā” (bằng từ ca) v.v.
Kasmā pana nijjhāmataṇhikapetesu purimikā tisso yoniyo na santīti?
But why do the three former wombs not exist for the nijjhāmataṇhika petas?
Nhưng tại sao ba loài sinh đầu tiên không tồn tại trong những ngạ quỷ bị đói khát thiêu đốt?
Asambhavato.
Because of impossibility.
Vì không thể xảy ra.
Tāsañhi niccāturabhāvato kāmasevā natthīti na tā aṇḍajādayo honti.
Indeed, since they are constantly afflicted, there is no indulgence in sensual pleasures, so they are not egg-born or the like.
Vì các loài ngạ quỷ đó luôn bị dày vò đau đớn, không có sự hưởng thụ dục lạc, nên chúng không phải là loài noãn sinh (aṇḍaja) v.v.
Kucchiyaṃ tāsaṃ gabbho nāvatiṭṭhati jālasabbhāvatoti keci.
Some say that a foetus cannot reside in their womb because of the presence of flames.
Một số người nói rằng, trong bụng của những loài ngạ quỷ ấy, bào thai không thể tồn tại vì có ngọn lửa.
Aggijālāya santappamānasarīrā etā nibbattantīti allaṭṭhānesu, pupphādīsu ca sambhavābhāvato saṃsedajatāpi tāsaṃ natthevāti vadanti.
They say that these (petas) are born with bodies tormented by fire flames, and thus, because of the absence of arising in moist places or flowers, etc., spontaneous generation is also not possible for them.
Các vị thầy nói rằng, những loài ngạ quỷ này được sinh ra với thân thể bị thiêu đốt bởi ngọn lửa, và vì chúng không thể sinh ra ở những nơi ẩm ướt hay trong hoa cỏ v.v., nên chúng cũng không phải là loài thấp sinh (saṃsedaja).
Tenāha ‘‘opapātikā eva hi te hontī’’ti.
Therefore, it is said: "For they are only spontaneously born (opapātika)."
Do đó, (Đức Phật) đã nói: “Quả thật, chúng chỉ là loài hóa sinh (opapātika)”.
Rūpībrahmesu tāva opapātikayonikesūti opapātikayonikehi rūpībrahme niddhāreti.
Among the rūpī-brahmās, who are spontaneously born (opapātika-yonika) means that rūpī-brahmās are distinguished from spontaneously born beings.
Trong câu “rūpībrahmesu tāva opapātikayonikesu” (trước hết, trong các Phạm thiên sắc giới là loài hóa sinh), (ngài) phân biệt các Phạm thiên sắc giới từ các loài hóa sinh.
Rūpībrahmesūti hi adhikaraṇe bhummaṃ, opapātikesūti niddhāraṇe.
For rūpī-brahmesu is a locative case indicating the locus, and opapātikesu is a locative case indicating distinction.
Quả thật, từ “rūpībrahmesu” là thuộc cách chỉ nơi chốn, và từ “opapātikesu” là thuộc cách chỉ sự phân biệt.
Tena ‘‘opapātikayonikesū’’ti sāmaññato vuttarāsito ‘‘rūpībrahmesū’’ti visesena tadekadesaṃ niddhāreti.
Therefore, by "opapātika-yonikesu" (among spontaneously born beings), it distinguishes a part of that group, namely "rūpī-brahmesu" (among rūpī-brahmās), from the generally stated collection.
Do đó, từ “rūpībrahmesu” phân biệt một phần cụ thể từ tổng thể được nói chung là “opapātikayonikesu”.
Cakkhusotavatthudasakānaṃ, jīvitanavakassa cāti ettha keci ‘‘cakkhusotavatthusattakānaṃ, jīvitachakkassa cāti catunnaṃ kalāpānaṃ vasena rūpabhave paṭisandhiviññāṇena saha sattavīsati rūpāni uppajjanti, tattha gandharasāhārānaṃ paṭikkhittattā’’ti kāraṇaṃ vatvā taṃ samatthentā ‘‘pāḷiyañhi ‘rūpadhātuyā upapattikkhaṇe ṭhapetvā aññasattānaṃ devānaṃ pañcāyatanāni pātubhavanti, pañca dhātuyo pātubhavantī’ti (vibha. 1015-1016) vuttaṃ, tathā ‘rūpadhātuyā cha āyatanāni, nava dhātuyo’ti sabbasaṅgahakavasena tattha vijjamānāyatanadhātuyo dassetuṃ vuttaṃ.
Here, concerning the decads of eye, ear, and base, and the ennead of life-faculty, some say, stating the reason that "in the rūpa-bhava (realm of form), twenty-seven rūpas arise with the paṭisandhi-viññāṇa (relinking consciousness) by way of four kalāpas (groups), namely the septads of eye, ear, and base, and the hexad of life-faculty, because smell, taste, and nutriment are rejected there." And supporting this, they say: "For it is said in the Pāli, 'At the moment of rebirth in the rūpa-dhātu, excluding the Asaññasatta devas, the five sense-bases (āyatanāni) arise, the five elements (dhātuyo) arise.' And also, 'In the rūpa-dhātu, there are six sense-bases and nine elements,' this is said to show the existent āyatanas and dhātus in a comprehensive way.
Ở đây, trong câu “cakkhusotavatthudasakānaṃ, jīvitanavakassa cā” (mười pháp nhóm của nhãn, nhĩ và vật, và chín pháp nhóm của mạng căn), một số vị thầy nói rằng, “Trong cõi sắc giới, hai mươi bảy sắc pháp sinh khởi cùng với thức tái tục (paṭisandhiviññāṇa) theo cách của bốn nhóm pháp: bảy pháp nhóm của nhãn, nhĩ và vật, và sáu pháp nhóm của mạng căn, vì hương, vị và chất dinh dưỡng đã bị loại trừ ở đó.” Sau khi đưa ra lý do này, để chứng minh điều đó, các vị thầy nói: “Trong tạng Pāḷi, đã nói: ‘Vào khoảnh khắc tái tục trong sắc giới, trừ các chúng sinh khác, năm xứ (pañcāyatana) và năm đại chủng (dhātu) hiện hữu,’ và ‘sáu xứ và chín đại chủng trong sắc giới’ đã được nói để bao gồm tất cả các xứ và đại chủng hiện có ở đó một cách tổng quát.
Kathāvatthumhi ca ghānāyatanādīnaṃ viya gandhāyatanādīnañca tattha bhāvo paṭikkhitto ‘atthi tattha ghānāyatananti?
And in the Kathāvatthu, the existence of smell-base and taste-base there is rejected, just as the nose-base and so on, as in: 'Is there a nose-base there?
Trong Kathāvatthu, sự hiện hữu của hương xứ (gandhāyatana) v.v. cũng bị phủ nhận ở đó, giống như sự hiện hữu của tỷ xứ (ghānāyatana) v.v., bằng cách nói: ‘Có tỷ xứ ở đó không?
Āmantā.
Yes, there is.
Vâng, có.
Atthi tattha gandhāyatananti?
Is there a smell-base there?
Có hương xứ ở đó không?
Na hevaṃ vattabbe’tiādinā (kathā. 520).
It should not be said so,' and so on.
Không nên nói như vậy,’ v.v.
Na ca aphoṭṭhabbāyatanānaṃ pathavīdhātuādīnaṃ viya agandharasāyatanānaṃ gandharasānaṃ tattha bhāvo sakkā vattuṃ, phusituṃ sakkuṇeyyatāvinimuttassa pathavīādisabhāvassa viya gandharasāyatanabhāvavinimuttassa gandharasasabhāvassa abhāvā.
And the existence of smell and taste, which are not smell-bases and taste-bases, cannot be stated there, just as the nature of earth, etc., which is distinct from the nature of the tangible, cannot be stated, because there is no nature of smell and taste that is distinct from the nature of the smell-base and taste-base.
Cũng không thể nói rằng hương và vị, vốn không phải là hương xứ hay vị xứ, hiện hữu ở đó, giống như địa đại (paṭhavīdhātu) v.v., vốn không phải là xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana), bởi vì không có bản chất hương và vị nào không phải là hương xứ hay vị xứ, giống như không có bản chất địa đại v.v. nào không thể xúc chạm được.
Yadi ca ghānasamphassādīnaṃ kāraṇabhāvo natthīti ‘āyatanānī’ti te na vucceyyuṃ, dhātusaddo pana nissattanijjīvavācakoti ‘gandhadhātu rasadhātū’ti avacane kāraṇaṃ natthi, dhammabhāvo ca tesaṃ ekantena icchitabbo sabhāvadhāraṇādilakkhaṇato aññassa abhāvā.
And if they are not called 'āyatanas' because there is no causal nature of nose-contact and so on, there is no reason not to speak of 'smell-element' (gandha-dhātu) and 'taste-element' (rasa-dhātu), since the word dhātu denotes what is inanimate and without life. And their nature as phenomena must be unequivocally accepted, as there is no other characteristic than that of supporting their own nature.
Và nếu hương và vị không được gọi là ‘xứ’ vì chúng không phải là nguyên nhân của tỷ xúc (ghānasamphassa) v.v., thì không có lý do gì để không gọi chúng là ‘hương đại’ (gandhadhātu) và ‘vị đại’ (rasadhātu), vì từ ‘đại’ (dhātu) chỉ những pháp vô sinh và vô hồn, và bản chất pháp (dhammabhāva) của chúng phải được chấp nhận một cách tuyệt đối, vì không có gì khác ngoài đặc tính hỗ trợ bản chất của chúng v.v.
Dhammānañca āyatanabhāvo ekantiko yamake vutto ‘dhammo āyatananti?
And the nature of phenomena as āyatana is definitively stated in the Yamaka: 'Is a phenomenon an āyatana?
Và bản chất xứ (āyatanabhāva) của các pháp là tuyệt đối đã được nói trong Yamaka: ‘Pháp có phải là xứ không?
Āmantā’ti (yama. 1.āyatanayamaka.13).
Yes.'
Vâng, có’.
Tasmā tesaṃ gandharasāyatanabhāvābhāvepi koci āyatanabhāvo vattabbo.
Therefore, even if they lack the nature of smell-base and taste-base, some āyatana nature must be stated for them.
Do đó, ngay cả khi chúng không phải là hương xứ hay vị xứ, thì một bản chất xứ nào đó vẫn phải được nói đến.
Yadi ca phoṭṭhabbabhāvato añño pathavīādibhāvo viya gandharasabhāvato añño tesaṃ koci sabhāvo siyā, tesaṃ dhammāyatanasaṅgaho.
And if there were some other nature for them, apart from the nature of smell and taste, just as the nature of earth, etc., is distinct from the nature of the tangible, then they would be included in the dhamma-āyatana.
Và nếu có một bản chất nào đó của hương và vị khác với bản chất hương và vị, giống như bản chất địa đại v.v. khác với bản chất xúc chạm, thì chúng sẽ được bao gồm trong pháp xứ (dhammāyatana).
Gandharasabhāve pana āyatanabhāve ca sati ‘gandho ca so āyatanañca gandhāyatanaṃ, raso ca so āyatanañca rasāyatana’nti idamāpannamevāti gandharasāyatanabhāvo ca na sakkā nivāretuṃ.
However, if there is both the nature of smell and taste and the nature of āyatana, then 'that which is smell and also āyatana is smell-āyatana, and that which is taste and also āyatana is taste-āyatana' this is directly implied, and thus the nature of smell-base and taste-base cannot be denied.
Tuy nhiên, khi có bản chất hương và vị và bản chất xứ, thì ‘hương là xứ, hương xứ; vị là xứ, vị xứ’ là điều hiển nhiên, và không thể phủ nhận bản chất hương xứ và vị xứ.
‘Tayo āhārā’ti ca vacanato kabaḷīkārāhārassa tattha abhāvo viññāyati.
And by the statement 'three kinds of nutriment,' the absence of gross physical nutriment there is understood.
Và từ câu ‘ba loại thực phẩm’, người ta hiểu rằng không có thực phẩm vật chất (kabaḷīkārāhāra) ở đó.
Tasmā yathā pāḷiyā avirodho hoti, tathā rūpagaṇanā kātabbā.
Therefore, the enumeration of rūpas should be done in such a way that it does not contradict the Pāli.
Do đó, việc đếm sắc pháp phải được thực hiện sao cho không mâu thuẫn với tạng Pāḷi.
Evañhi dhammatā na vilomitā hotī’’ti vadanti.
For thus, the natural order is not violated," so they say.
Chỉ khi đó, bản chất pháp mới không bị bóp méo.”
Ettha vuccate – rūpāvacarasattānaṃ ghānajivhāyatanābhāvato vijjamānāpi gandharasā āyatanakiccaṃ na karontīti te anāmasitvā pāḷiyaṃ ‘‘pañcāyatanāni pātubhavantī’’ti (vibha. 1015), ‘‘cha āyatanānī’’ti (vibha. 992) ca ādi vuttaṃ, ‘‘tayo āhārā’’ti ca ajjhoharitabbassa āhārassa abhāvena ojaṭṭhamakarūpasamuṭṭhāpanasaṅkhātassa āhārakiccassa akaraṇato, na sabbena sabbaṃ gandharasānaṃ, ojāya ca abhāvato.
Here it is said: Because the rūpāvacara beings lack the nose-base and tongue-base, even though smell and taste exist, they do not perform the function of āyatana. Therefore, without referring to them, the Pāli mentions "five āyatanas arise" and "six āyatanas," etc. And "three kinds of nutriment" is said because the nutriment that is to be swallowed is absent, and the function of nutriment, which is the generation of rūpas grouped with oja (nutritive essence), is not performed, not because there is absolutely no smell, taste, or oja.
Ở đây, (chúng tôi) nói rằng: Vì các chúng sinh cõi sắc giới không có tỷ xứ (ghānāyatana) và thiệt xứ (jivhāyatana), nên hương và vị, mặc dù hiện hữu, không thực hiện chức năng xứ. Do đó, trong tạng Pāḷi, đã nói “năm xứ hiện hữu” và “sáu xứ”, v.v., mà không đề cập đến chúng, và “ba loại thực phẩm” được nói vì không có thực phẩm để ăn và không thực hiện chức năng thực phẩm, tức là tạo ra sắc pháp có chất dinh dưỡng (ojaṭṭhamakarūpa), chứ không phải vì hoàn toàn không có hương, vị và chất dinh dưỡng.
Iti visayino, kiccassa ca abhāvena visayo, kiccavā ca dhammo na vutto.
Thus, due to the absence of the experiencer (visayī) and the function, the object (visaya) and the phenomenon associated with the function are not mentioned.
Như vậy, vì không có chủ thể tri giác (visayī) và chức năng, nên đối tượng (visaya) và pháp có chức năng không được nói đến.
Yasmiñhi bhave visayī natthi, tasmiṃ taṃhetuko nippariyāyena visayassa āyatanabhāvo natthīti vijjamānassāpi avacanaṃ yathā tattheva rūpabhave pathavītejovāyodhātūnaṃ phoṭṭhabbāyatanabhāvena.
For in whichever existence there is no experiencer, there, due to that cause, the nature of the object as an āyatana is unequivocally absent. Thus, even if it exists, it is not mentioned, just as in that very rūpa-bhava, the earth, fire, and air elements are referred to as the tangible-base.
Quả thật, trong cõi nào không có chủ thể tri giác, thì trong cõi đó, bản chất xứ của đối tượng không hiện hữu một cách trực tiếp do nguyên nhân đó. Do đó, việc không nói đến những gì hiện hữu cũng giống như việc không nói đến bản chất xúc xứ của địa, hỏa, phong đại trong cõi sắc giới đó.
Yassa pana yattha vacanaṃ, tassa tattha visayīsabbhāvahetuko nippariyāyena āyatanabhāvo vutto yathā tattheva rūpāyatanassa.
However, wherever something is mentioned, its nature as an āyatana is stated unequivocally, due to the existence of its experiencer, just as with the rūpa-āyatana in that very existence.
Tuy nhiên, việc nói đến cái gì đó ở đâu đó, thì bản chất xứ của nó được nói đến một cách trực tiếp do nguyên nhân có chủ thể tri giác ở đó, giống như bản chất sắc xứ (rūpāyatana) trong cõi đó.
Yadi visayīsabbhāvahetuko visayassa nippariyāyena āyatanabhāvo, kathamasaññasattānaṃ dve āyatanāni pātubhavantīti, asaññasattānañhi cakkhāyatanaṃ natthi, acakkhāyatanabhāvena ca nesaṃ rūpāyatanaṃ aññesaṃ avisayoti?
If the nature of an āyatana is unequivocally due to the existence of its experiencer, how is it said that "two āyatanas arise for the asaññasattas"? For the asaññasattas have no eye-base, and their rūpa-āyatana is not an object for others, is it?
Nếu bản chất xứ của đối tượng là trực tiếp do nguyên nhân có chủ thể tri giác, thì tại sao lại nói rằng hai xứ hiện hữu đối với các chúng sinh vô tưởng (asaññasatta), trong khi các chúng sinh vô tưởng không có nhãn xứ (cakkhāyatana), và sắc xứ của chúng không phải là đối tượng của những chúng sinh khác vì không có nhãn xứ?
Nāyaṃ virodho.
This is not a contradiction.
Đây không phải là mâu thuẫn.
Yena adhippāyena rūpadhātuyaṃ saññīnaṃ gandhāyatanādīnaṃ avacanaṃ, tena rūpāyatanassāpi avacananti asaññīnaṃ ekaṃ āyatanaṃ vattabbaṃ.
With the same intention by which the smell bases and so forth were not mentioned for percipient beings in the fine-material realm, the form base also should not be mentioned. Therefore, one base should be stated for the non-percipient beings.
Với ý định mà hương xứ v.v. của các chúng sinh hữu tưởng (saññī) trong sắc giới không được nói đến, thì sắc xứ cũng không được nói đến. Do đó, một xứ phải được nói đến đối với các chúng sinh vô tưởng.
Yathāsakañhi indriyagocarabhāvāpekkhāya yesaṃ nippariyāyena āyatanabhāvo atthi, tesu niddisiyamānesu tadabhāvato rūpadhātuyaṃ saññīnaṃ gandhādike visuṃ āyatanabhāvena avatvā dhammasabhāvānativattanato, manoviññāṇassa ca visayabhāvūpagamanato dhammāyatanantogadhe katvā ‘‘pañcāyatanānī’’ti pāḷiyaṃ (vibha. 1015) vuttaṃ.
For, considering the sphere of their respective faculties, for those of whom there is a direct existence of bases, when these are enumerated, because of the absence of such for percipient beings in the fine-material realm, the smell and other bases are not spoken of as separate bases; instead, because the nature of dhammas is not transgressed and because they come within the range of mind-consciousness, they are included within the dhamma base, and so "five bases" are stated in the Pāḷi.
Quả thật, khi những đối tượng có bản chất xứ trực tiếp được nói đến, tùy thuộc vào khả năng là đối tượng của các căn tương ứng, thì trong sắc giới, các hương v.v. của các chúng sinh hữu tưởng không được nói riêng là xứ. Thay vào đó, chúng được bao gồm trong pháp xứ (dhammāyatana) vì không vượt quá bản chất pháp và vì trở thành đối tượng của ý thức (manoviññāṇa). Do đó, trong tạng Pāḷi, đã nói “năm xứ”.
Etadatthañhi ‘‘dhammāyatana’’nti sāmaññato nāmakaraṇaṃ, piṭṭhivaṭṭakāni vā tāni katvā ‘‘pañcāyatanānī’’ti vuttaṃ.
It is for this purpose that the naming is generally "dhamma base," or those (smell, taste, touch) were made secondary, and it was stated "five bases."
Việc đặt tên chung là “pháp xứ” là vì mục đích này, hoặc chúng được coi là những cái phụ thuộc và được nói là “năm xứ”.
Yena ca pana adhippāyena asaññīnaṃ rūpāyatanaṃ vuttaṃ, tena saññīnampi gandhādīnaṃ visuṃ gahaṇaṃ kātabbanti imassa nayassa dassanatthaṃ ‘‘asaññasattānaṃ devānaṃ dve āyatanāni pātubhavantī’’ti (vibha. 1017) vuttaṃ.
And with the intention by which the form base was stated for non-percipient beings, a separate enumeration of smell and other bases should also be made for percipient beings. To illustrate this method, it was stated, "Two bases arise for the Asaññasatta devas."
Và với ý định mà sắc xứ được nói đến đối với các chúng sinh vô tưởng, thì hương v.v. của các chúng sinh hữu tưởng cũng phải được lấy riêng. Để chỉ ra phương pháp này, đã nói: “Hai xứ hiện hữu đối với các Phạm thiên vô tưởng.”
Asatipi hi tattha attano indriye rūpassa vaṇṇāyatanasabhāvātikkamo natthevāti taṃ rūpāyatanantveva vuccati.
Indeed, even if there is no eye-faculty for it (rūpa) there, the nature of form as the form base is not transgressed, and thus it is called the form base.
Quả thật, ngay cả khi không có căn của chính nó ở đó, bản chất sắc xứ của sắc pháp vẫn không bị vượt qua. Do đó, nó vẫn được gọi là sắc xứ.
Iminā ca nayadassanena gandhādīni tīṇi pakkhipitvā saññīnaṃ aṭṭha āyatanāni, asaññīnaṃ pañcāti ayamattho dassito hoti.
And by this illustration of method, it is shown that, by including the three (bases) of smell and so forth, there are eight bases for percipient beings and five for non-percipient beings.
Và bằng cách chỉ ra phương pháp này, ý nghĩa là thêm ba pháp hương v.v. vào thì có tám xứ cho các chúng sinh hữu tưởng, và năm xứ cho các chúng sinh vô tưởng.
Evañcetaṃ sampaṭicchitabbaṃ, aññathā rūpaloke phusituṃ asakkuṇeyyatāya pathavīādīnaṃ brahmānaṃ vacīghoso eva na siyā.
And this (explanation) should be accepted in this way; otherwise, if it were not accepted, the brahmās in the rūpa realm would not be able to make a sound, because they would be unable to make contact with earth and so forth.
Và điều này phải được chấp nhận như vậy, nếu không, tiếng nói của các Phạm thiên sẽ không thể có trong sắc giới do không thể xúc chạm địa đại v.v.
Na hi paṭighaṭṭanānighaṃsamantarena saddappavatti atthi, na ca phusanasabhāvānaṃ katthaci aphusanabhāvatā sakkā viññātuṃ, phoṭṭhabbāyatanasaṅkhātassa ca bhūtattayassa abhāve rūpabhave rūpāyatanādīnampi sambhavo eva na siyā.
For, without mutual impact and friction, there is no arising of sound. And the nature of objects that are touchable cannot be known as untouchable anywhere. Furthermore, if the three great elements, which are reckoned as the touchable base, were absent, then even the visual-form base and so forth would not be possible in the Rūpa-bhava.
Quả thật, không có sự phát sinh âm thanh nào nếu không có sự va chạm và cọ xát, và không thể hiểu được rằng các pháp có bản chất xúc chạm lại không xúc chạm được ở bất kỳ cõi nào. Và nếu không có ba đại chủng (bhūtattaya) được gọi là xúc xứ, thì ngay cả sắc xứ v.v. cũng sẽ không thể có trong sắc giới.
Tasmā phusituṃ sakkuṇeyyatāyapi pathavīādīnaṃ tattha kāyindriyābhāvena tesaṃ phoṭṭhabbabhāvo na vutto.
Therefore, although the elements of earth and so forth are capable of being touched, their nature as touchables is not stated there due to the absence of the body-faculty.
Do đó, mặc dù địa đại v.v. có khả năng xúc chạm, nhưng bản chất xúc xứ của chúng không được nói đến ở đó vì không có thân căn (kāyindriya).
Evañca katvā rūpadhātuyaṃ tesaṃ sappaṭighavacanañca samatthitaṃ hoti.
And having done so, the statement that they are with impact (sappaṭigha) in the Rūpa-dhātu is also made valid.
Và khi làm như vậy, việc nói đến sự va chạm (sappaṭigha) của chúng trong sắc giới cũng được chứng minh.
Vuttañhi ‘‘asaññasattānaṃ anidassanasappaṭighaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca dve mahābhūtā’’tiādi (paṭṭhā. 2.22.20).
For it is said: "For non-percipient beings, conditioned by one great element that is invisible and with impact, there are two great elements" and so on.
Thật vậy, đã nói rằng: "Hai đại oai nghi phát sinh do một đại oai nghi không thể nhìn thấy và có sự va chạm của các chúng sinh vô tưởng" và vân vân.
Paṭigho ca nāma bhūtattayassa kāyappasādaṃ pati tannissayabhūtaghaṭṭanādvārena abhimukhabhāvo, idha pana taṃsabhāvatā.
Paṭigha is the facing towards the body-sensitivity of the three great elements through friction, which is their basis. Here, it is the state of having that nature of friction.
Sự va chạm (paṭigha) là sự đối mặt của ba yếu tố cơ bản (bhūtattaya) đối với thân tịnh sắc (kāyappasāda) thông qua sự va chạm của các yếu tố cơ bản nương tựa vào thân tịnh sắc đó; nhưng ở đây, đó là bản chất của sự va chạm đó.
So ca phusituṃ asakkuṇeyyasabhāvassa ghaṭṭanāya abhāvato natthi.
And that (facing) does not exist for what is by nature unable to be touched, due to the absence of friction.
Và sự đối mặt đó không tồn tại vì không có sự va chạm đối với bản chất không thể chạm đến.
Yadi tattha asatipi visayini rūpāyatanaṃ gahetvā ‘‘dve āyatanānī’’ti vuttaṃ, atha kasmā gandhāyatanādīni gahetvā ‘‘pañcāyatanānī’’ti na vuttanti?
If, even though there is no sensitive faculty (visayī) there, the visual-form base is taken and it is said, "two bases," then why are the odor-base and so forth not taken and it is not said, "five bases"?
Nếu ở đó, dù không có đối tượng, nhưng đã nói "hai xứ" (dvāyatanāni) khi lấy sắc xứ (rūpāyatana), vậy tại sao không nói "năm xứ" (pañcāyatanāni) khi lấy hương xứ (gandhāyatana) và các xứ khác?
Nayadassanavasena desanā pavattāti vuttovāyamattho.
This meaning has already been stated, that the teaching proceeds by way of showing a method.
Ý nghĩa này đã được nói rằng sự giảng dạy diễn ra theo cách thể hiện phương pháp.
Atha vā tattha rūpāyatanasseva vacanaṃ kadāci aññabhūmikānaṃ pasādassa visayabhāvaṃ sandhāya, na pana itaresaṃ abhāvato, nāpi pariyāyenapi āyatanabhāvābhāvato.
Or else, the mention of only the visual-form base there is perhaps with reference to the visual-form becoming an object for the sensitivities of beings in other realms, and not due to the absence of the others, nor due to their non-existence as bases even by implication.
Hoặc, việc chỉ nói đến sắc xứ ở đó đôi khi là để chỉ đến sự đối tượng hóa của tịnh sắc (pasāda) của những chúng sinh ở các cõi khác, chứ không phải do sự không tồn tại của các xứ khác, cũng không phải do sự không tồn tại của chúng như là các xứ ngay cả theo cách gián tiếp.
Asaññīnañhi rūpāyatanaṃ samānatalavāsīnaṃ vehapphalānaṃ, uparibhūmikānañca suddhāvāsānaṃ pasādassa visayabhāvaṃ gacchati, na pana gandharasāti tesaṃyeva tattha avacanaṃ yuttaṃ.
For the visual-form base of non-percipient beings becomes an object for the sensitivities of the Vehapphala Brahmās dwelling on the same level, and for the Suddhāvāsa Brahmās in higher realms. But not so for odors and tastes; thus, it is fitting that only these are not mentioned there.
Vì sắc xứ của các chúng sinh vô tưởng (asaññī) trở thành đối tượng của tịnh sắc của các vị Phạm thiên Vehapphala sống cùng cõi, và của các vị Phạm thiên Suddhāvāsa ở các cõi trên; nhưng hương, vị thì không. Vì vậy, việc không nói đến chúng ở đó là hợp lý.
Kathāvatthumhi ca nippariyāyena gandhāyatanādīnaṃ atthibhāvaṃ paṭijānantaṃ sandhāya paṭisedho kato.
And in the Kathāvatthu, a refutation is made with reference to those who assert the existence of the odor-base and so forth without qualification.
Và trong Kathāvatthu, sự bác bỏ đã được thực hiện khi đề cập đến những người thừa nhận sự tồn tại của hương xứ và các xứ khác một cách trực tiếp.
Yadipi cetaṃ vacanaṃ tattha gandhāyatanādīnaṃ abhāvavibhāvanaṃ na hoti, atthibhāvadīpanampi pana aññavacanaṃ natthevāti?
Even if this statement there is not an elucidation of the absence of the odor-base and so forth, is there not then any other statement that elucidates their existence?
Mặc dù lời nói đó không phải là sự giải thích về sự không tồn tại của hương xứ và các xứ khác ở đó, nhưng cũng không có lời nói nào khác chỉ ra sự tồn tại của chúng, phải không?
Nayidamevaṃ, aṭṭhakathāsu tattha nesaṃ atthibhāvassa niddhāretvā vuttattā.
No, this is not so, because their existence there has been determined and stated in the Aṭṭhakathās.
Không phải vậy, vì trong các bản Chú giải, sự tồn tại của chúng ở đó đã được xác định và nói rõ.
Yañhi aṭṭhakathāvacanaṃ pāḷiyā na virujjhati, taṃ pāḷi viya pamāṇabhūtaṃ agarahitāya ācariyaparamparāya yāvajjatanā āgatattā.
For any statement in the Aṭṭhakathās that does not contradict the Pāḷi is considered authoritative, just like the Pāḷi itself, because it has come down through an unblemished lineage of teachers to this day.
Thật vậy, lời nói trong các bản Chú giải mà không mâu thuẫn với Pāḷi thì có giá trị như Pāḷi, vì nó đã được truyền lại qua một dòng truyền thừa các bậc thầy không bị chỉ trích cho đến ngày nay.
Tattha siyā – yaṃ pāḷiyā na virujjhati aṭṭhakathāvacanaṃ, taṃ pamāṇaṃ, idaṃ pana virujjhatīti?
Here, it might be said: "That Aṭṭhakathā statement which does not contradict the Pāḷi is authoritative, but this one does contradict it."
Ở đó có thể có một câu hỏi: Lời nói trong Chú giải mà không mâu thuẫn với Pāḷi thì có giá trị, nhưng lời này thì mâu thuẫn, phải không?
Nayidamevaṃ, yathā na virujjhati, tathā paṭipāditattā.
No, this is not so, because it has been set forth in such a way that it does not contradict.
Không phải vậy, vì nó đã được trình bày theo cách không mâu thuẫn.
Cakkhādīnaṃ āyatanānaṃ, tannissayānañca viññāṇānaṃ sattasuññatāsandassanatthaṃ bhagavato dhātudesanāti āyatanabhāvena vuttānaṃyeva dhātubhāvadīpanato dhātubhāvassāpi tesaṃ avacanaṃ yujjati eva.
The Buddha's teaching on elements (dhātu-desanā) is for demonstrating the emptiness of living beings (satta-suññatā) in regard to the eye and other bases (āyatana), and the consciousnesses (viññāṇa) dependent on them. Therefore, even the non-mention of the dhātu-nature of these (odor, taste, touch), which were not explicitly taught as āyatanas but are included in the enumeration of rūpas, is indeed appropriate, because the teaching of dhātus is meant to clarify the dhātu-nature of only those that were taught as āyatanas.
Vì sự giảng dạy về các yếu tố (dhātu) của Đức Thế Tôn là để chỉ ra sự trống rỗng về chúng sinh (sattasuññatā) của các xứ như mắt và các thức (viññāṇa) nương tựa vào chúng, nên việc chỉ ra bản chất yếu tố của những gì đã được nói đến dưới hình thức xứ là hợp lý, và việc không nói đến bản chất yếu tố của chúng cũng hợp lý.
Tasmā yathā pāḷiyā avirodho hoti, tathā cakkhudasakādivasena idha rūpagaṇanā katāti na ettha dhammatāvilomanāsaṅkāya okāsoti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that here the enumeration of rūpas has been made in terms of the eye-decad and so forth, in a way that there is no contradiction with the Pāḷi, and thus there is no room here for doubt regarding the violation of nature.
Do đó, cần phải hiểu rằng ở đây, việc đếm sắc đã được thực hiện theo cách thập hợp nhãn (cakkhudasaka) và các loại khác, sao cho không có sự mâu thuẫn với Pāḷi, và không có chỗ cho sự nghi ngờ về sự bất thường của các pháp.
Aññesu saṃsedajaopapātikayonikesūti rūpībrahme pana ṭhapetvā aññesu opapātikesu, saṃsedajesu cāti evamettha sambandho veditabbo.
In the phrase "in other beings of spontaneous birth and those arisen from moisture," the connection here should be understood as: "excluding the Rūpī Brahmās, in other spontaneously-born beings and those arisen from moisture."
Trong câu “Aññesu saṃsedajaopapātikayonikesu” (trong các loại sinh khác như ẩm sinh và hóa sinh), mối liên hệ cần được hiểu là: ngoại trừ các vị Phạm thiên hữu sắc (rūpībrahma), ở các chúng sinh hóa sinh (opapātika) khác và ở các chúng sinh ẩm sinh (saṃsedaja).
Opapātikavisesanañhettha aññaggahaṇaṃ, na saṃsedajavisesanaṃ asambhavato.
For the term "other" here is a modifier for "spontaneously-born," and not for "arisen from moisture," due to impossibility.
Ở đây, từ "añña" (khác) là tính từ của "opapātika" (hóa sinh), chứ không phải là tính từ của "saṃsedaja" (ẩm sinh) vì không thể có.
Sati hi sambhave, byabhicāre ca visesanavisesitabbatā hoti.
For, there is a relationship of modifier and modified when there is possibility and variation.
Thật vậy, chỉ khi có khả năng và có sự dao động thì mới có sự phân biệt giữa tính từ và danh từ được bổ nghĩa.
Kāmāvacaradevesu sabbakālaṃ paṭisandhipavattīsu yathāvuttāya santatiyā rūpānaṃ labbhanato vuttaṃ ‘‘tāni ca niccaṃ devesū’’ti.
It is said "and these are always present among the devas" because the rūpas of the previously mentioned continuum are obtained at all times in the devas of the sensuous realm, who are always reborn there.
Vì các sắc pháp được tìm thấy trong dòng liên tục đã nói ở trên trong tất cả các thời điểm tái sinh của các vị trời thuộc cõi Dục giới, nên đã nói "chúng luôn có ở các vị trời".
Na hi te kadācipi vikalindriyā, abhāvakā ca hontīti.
For they are never defective in faculties, nor are they without the faculty of sex.
Vì các vị trời đó không bao giờ có các căn bị khiếm khuyết hoặc không có sắc pháp.
Cakkhu nesaṃ dasannaṃ pūraṇoti katvā cakkhudasako nāma, asādhāraṇena vā cakkhunā lakkhito dasako cakkhudasako.
The cakkhu-dasaka is so named because the eye completes the ten, or alternatively, the decad (dasaka) characterized by the special eye is the cakkhu-dasaka.
Vì nhãn căn của họ là cái hoàn thiện của mười pháp, nên gọi là nhãn thập hợp (cakkhudasaka), hoặc thập hợp được đặc trưng bởi nhãn căn không phổ biến là nhãn thập hợp.
Evaṃ sesāti yathā cakkhudasako vutto, evaṃ sesāpi dasakā yojetvā veditabbā.
Similarly with the rest means that just as the cakkhu-dasaka was described, so too should the other dasakas be understood by being joined in a similar manner.
Tương tự với các pháp còn lại: Như nhãn thập hợp đã được nói, các thập hợp còn lại cũng nên được kết hợp và hiểu tương tự.
‘‘Saṃsedajūpapātayonīsu, avakaṃsato tiṃsā’’ti saṅkhepena vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘avakaṃsato panā’’tiādimāha, taṃ panetaṃ pāḷiyā na sameti.
Wishing to explain the meaning briefly stated as "thirty at the lowest in those arisen from moisture and spontaneously born," he says, "but at the lowest," and so forth. However, this does not accord with the Pāḷi.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt là "trong các loại sinh ẩm sinh và hóa sinh, tối thiểu là ba mươi", nên đã nói "avakaṃsato panā" và các từ tiếp theo, nhưng điều này không phù hợp với Pāḷi.
Na hi pāḷiyaṃ kāmāvacarānaṃ saṃsedajopapātikānaṃ aghānakānaṃ upapatti vuttā.
For in the Pāḷi, the rebirth of sensuous-realm beings arisen from moisture and spontaneously born who are without the nose is not stated.
Thật vậy, trong Pāḷi, sự tái sinh của các chúng sinh Dục giới thuộc loại ẩm sinh và hóa sinh mà không có mũi (aghānaka) không được nói đến.
Dhammahadayavibhaṅge hi ‘‘kāmadhātuyā upapattikkhaṇe kassaci ekādasāyatanāni pātubhavanti, kassaci dasāyatanāni, kassaci aparāni dasāyatanāni, kassaci navāyatanāni, kassaci sattāyatanāni pātubhavantī’’ti vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘aṭṭhāyatanāni pātubhavantī’’ti (vibha. 1007).
For in the Dhammahadayavibhaṅga it is stated: "At the moment of rebirth in the sensuous realm, for some, eleven bases appear; for some, ten bases; for some others, ten bases; for some, nine bases; for some, seven bases appear," but it is not stated, "eight bases appear."
Thật vậy, trong Dhammahadayavibhaṅga đã nói: "Vào khoảnh khắc tái sinh trong cõi Dục giới, đối với một số người, mười một xứ xuất hiện; đối với một số người, mười xứ; đối với một số người khác, mười xứ; đối với một số người, chín xứ; đối với một số người, bảy xứ xuất hiện", nhưng không nói "tám xứ xuất hiện".
Yadi hi aghānakassāpi upapatti siyā, tikkhattuṃ ‘‘dasāyatanāni pātubhavantī’’ti vattabbaṃ siyā, tikkhattuñca ‘‘navāyatanāni pātubhavantī’’ti, na ca taṃ vuttaṃ.
If rebirth of one without a nose were possible, it would have to be said "ten bases appear" three times, and "nine bases appear" three times, and that is not stated.
Nếu sự tái sinh của người không có mũi cũng có thể xảy ra, thì sẽ phải nói "mười xứ xuất hiện" ba lần, và "chín xứ xuất hiện" ba lần, nhưng điều đó không được nói.
Tattha upapattikkhaṇeti paṭisandhikkhaṇe.
There, at the moment of rebirth means at the moment of relinking consciousness (paṭisandhi-kkhaṇa).
Ở đó, "upapattikkhaṇe" có nghĩa là vào khoảnh khắc tái sinh (paṭisandhikkhaṇa).
Ekādasāti paripuṇṇāyatanassa saddāyatanavajjāni ekādasa āyatanāni.
Eleven refers to the eleven bases, excluding the sound-base, for a person with complete bases.
"Ekādasā" (mười một) là mười một xứ, ngoại trừ thanh xứ (saddāyatana), của người có các xứ đầy đủ.
Kassaci dasāyatanānīti andhassa cakkhāyatanavajjāni.
For some, ten bases means those excluding the eye-base for a blind person.
"Kassaci dasāyatanāni" (đối với một số người, mười xứ) là ngoại trừ nhãn xứ (cakkhāyatana) của người mù.
Aparāni dasāyatanānīti badhirassa sotāyatanavajjāni.
For some others, ten bases means those excluding the ear-base for a deaf person.
"Aparāni dasāyatanāni" (đối với một số người khác, mười xứ) là ngoại trừ nhĩ xứ (sotāyatana) của người điếc.
Navāyatanānīti andhabadhirassa cakkhusotāyatanavajjāni.
Nine bases means those excluding the eye-base and ear-base for a blind and deaf person.
"Navāyatanāni" (chín xứ) là ngoại trừ nhãn xứ và nhĩ xứ của người mù và điếc.
Sattāyatanānīti gabbhaseyyakassa rūpagandharasakāyaphoṭṭhabbamanodhammāyatanavasena vuttaṃ.
Seven bases is stated with reference to the visual-form, odor, taste, body-touch, mind, and dhamma bases for a foetus in the womb.
"Sattāyatanāni" (bảy xứ) được nói đến theo sắc xứ, hương xứ, vị xứ, xúc xứ, thân xứ, ý xứ và pháp xứ, đối với người nằm trong bụng mẹ.
Yadi cakkhusotaghānavikalopi uppajjeyya, tassa aṭṭhevāyatanāni siyuṃ, na ca vuttaṃ ‘‘aṭṭhāyatanāni pātubhavantī’’ti.
If one defective in eye, ear, and nose were to be reborn, that person would have only eight bases, but it is not stated "eight bases appear."
Nếu một người khiếm khuyết cả mắt, tai và mũi cũng có thể tái sinh, thì người đó sẽ có tám xứ, nhưng không nói "tám xứ xuất hiện".
Tasmā nattheva cakkhusotaghānavikalo.
Therefore, there is no one defective in eye, ear, and nose.
Do đó, không có người khiếm khuyết cả mắt, tai và mũi.
Sati ca aghānakūpapattiyaṃ punapi ‘‘kassaci aparānipi dasāyatanāni pātubhavantī’’ti vattabbaṃ siyā.
And if there were rebirth without a nose, then it would again have to be said, "for some others, ten bases appear."
Và nếu có sự tái sinh của người không có mũi, thì sẽ phải nói thêm "đối với một số người khác nữa, mười xứ xuất hiện".
Tathā ca sati yathā andhabadhirassa vasena ‘‘kassaci navāyatanāni pātubhavantī’’ti ekavāraṃ vuttaṃ, evaṃ andhāghānakassa, badhirāghānakassa ca vasena ‘‘kassaci aparāni navāyatanāni, kassaci aparānipi navāyatanāni pātubhavantī’’ti vattabbaṃ siyāti attho.
And if that were the case, just as "for some, nine bases appear" is stated once for a blind and deaf person, similarly it would have to be said "for some others, nine bases; for some others too, nine bases appear" for a blind person without a nose, and a deaf person without a nose, respectively—this is the meaning.
Và khi đó, như đã nói một lần "đối với một số người, chín xứ xuất hiện" theo trường hợp người mù và điếc, thì cũng sẽ phải nói "đối với một số người khác, chín xứ khác, và đối với một số người khác nữa, chín xứ khác xuất hiện" theo trường hợp người mù không mũi và người điếc không mũi, đó là ý nghĩa.
Evaṃ dhātupātubhāvādipañhānipi vattabbānīti vadanti.
Thus, they say, questions concerning the appearance of elements and so forth should also be explained.
Họ nói rằng các vấn đề về sự xuất hiện của các yếu tố (dhātu) và các vấn đề khác cũng nên được nói tương tự.
Ettha ca yathā ‘‘sattati ukkaṃsatotha rūpānī’’ti padaṃ ‘‘saṃsedajūpapātayonīsū’’ti ettha yonidvayavasena yojīyati, na evaṃ ‘‘avakaṃsato tiṃsā’’ti idaṃ.
And here, just as the phrase "seventy rūpas at most" is connected with "in those arisen from moisture and spontaneously born" by way of the two origins, this "thirty at the lowest" is not.
Và ở đây, như từ "sattati ukkaṃsatotha rūpānī" được kết hợp theo hai loại sinh trong câu "saṃsedajūpapātayonīsu", thì từ "avakaṃsato tiṃsā" này không được kết hợp như vậy.
Idaṃ pana saṃsedajayonivaseneva yojetabbaṃ.
This, however, should be connected only by way of the origin from moisture.
Từ này chỉ nên được kết hợp theo loại sinh ẩm sinh.
Ekayoganiddiṭṭhassāpi ekadeso sambandhaṃ labhatīti saṃsedajassa jaccandhabadhiraaghānakanapuṃsakassa jivhākāyavatthudasakānaṃ vasena tiṃsa rūpāni uppajjantīti vuttaṃ, na opapātikassāti ayamettha aṭṭhakathāyamadhippāyo.
Although a part of what is stated in a single conjunction may obtain connection, it is said that thirty rūpas arise in one born from moisture, who is congenitally blind, deaf, without a nose, and impotent, in terms of the tongue-decad, body-decad, and heart-base-decad; not in one spontaneously born. This is the intention of the Aṭṭhakathā here.
Vì ngay cả một phần của một từ được chỉ định trong một sự kết hợp cũng có thể có mối liên hệ, nên đã nói rằng ba mươi sắc pháp xuất hiện theo lưỡi thập hợp, thân thập hợp và vật thập hợp của người ẩm sinh bẩm sinh mù, điếc, không mũi và không có giới tính, chứ không phải của người hóa sinh, đó là ý nghĩa trong bản Chú giải này.
Ye pana ‘‘opapātikassa jaccandhabadhiraaghānakanapuṃsakassa jivhākāyavatthudasakānaṃ vasena tiṃsa rūpāni uppajjantīti mahāaṭṭhakathāyaṃ vutta’’nti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ.
However, those who say "it is stated in the Mahāaṭṭhakathā that thirty rūpas arise in a spontaneously-born being who is congenitally blind, deaf, without a nose, and impotent, in terms of the tongue-decad, body-decad, and heart-base-decad" — that should not be accepted.
Nhưng những người nói rằng "trong Mahāaṭṭhakathā đã nói rằng ba mươi sắc pháp xuất hiện theo lưỡi thập hợp, thân thập hợp và vật thập hợp của người hóa sinh bẩm sinh mù, điếc, không mũi và không có giới tính" thì điều đó không nên được chấp nhận.
So hi pamādapāṭho.
For that is a faulty reading.
Vì đó là một bản văn sai sót do bất cẩn.
Evañca katvā āyatanayamakavaṇṇanāyaṃ ‘‘kāmadhātuyaṃ pana aghānako opapātiko natthi.
Thus, in the Commentary on the Yamaka of the Sense Bases, it is stated: "However, in the sense-sphere realm, there is no spontaneously arisen being without a nose.
Và vì vậy, trong Āyatanayamakavaṇṇanā đã nói: "Trong cõi Dục giới, không có người hóa sinh không mũi.
Yadi bhaveyya, ‘kassaci aṭṭhāyatanāni pātubhavantī’ti vadeyyā’’ti (yama. aṭṭha. āyatanayamaka 18-21) vuttaṃ.
If there were, it would be said that 'eight sense bases appear for someone.'"
Nếu có, thì sẽ nói 'đối với một số người, tám xứ xuất hiện'."
Apare panāhu ‘‘kassaci ekādasāyatanāni pātubhavantīti yāva ‘kassaci navāyatanānī’ti pāḷi opapātike sandhāya vuttā.
Others, however, say: "The Pāḷi text, from 'for some, eleven sense bases appear' up to 'for some, nine sense bases,' was stated with reference to spontaneously arisen beings.
Những người khác lại nói: "Pāḷi từ 'đối với một số người, mười một xứ xuất hiện' cho đến 'đối với một số người, chín xứ' được nói đến để chỉ những người hóa sinh.
Tasmā pubbenāparaṃ aṭṭhakathāyaṃ avirodho siddho.
Therefore, the non-contradiction in the commentary, both earlier and later, is established.
Do đó, sự không mâu thuẫn giữa phần trước và phần sau trong Chú giải đã được chứng minh.
Tathā ca yathāvuttapāḷiyā ayamatthavaṇṇanā aññadatthu saṃsandati sametiyevā’’ti.
And thus, this explanation of the meaning truly corresponds and agrees with the aforementioned Pāḷi."
Và vì vậy, lời giải thích ý nghĩa này hoàn toàn phù hợp với Pāḷi đã nói."
Yaṃ paneke vadanti ‘‘opapātikaggahaṇena saṃsedajāpi saṅgayhanti.
What some assert, "By the inclusion of 'spontaneously arisen beings,' those born of moisture are also included.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Với việc chấp nhận 'opapātika' (hóa sinh), các loài 'saṃsedaja' (thấp sinh) cũng được bao gồm.
Tathā hi dhammahadayavibhaṅge ‘kāmadhātuyā upapattikkhaṇe kassaci ekādasāyatanāni pātubhavantī’tiādīnaṃ (vibha. 1007) niddese ‘opapātikānaṃ petāna’ntiādinā (vibha. 1009) opapātikaggahaṇameva kataṃ, na saṃsedajaggahaṇa’’nti, taṃ paripuṇṇāyatanānaṃyeva saṃsedajānaṃ opapātikesu saṅgahaṇavasena vuttanti veditabbaṃ.
Indeed, in the Dhammahadayavibhaṅga, in the Niddesa of statements such as 'at the moment of rebirth in the sense-sphere realm, for some, eleven sense bases appear,' only the term 'spontaneously arisen' is used, as in 'for spontaneously arisen ghosts,' and the term 'born of moisture' is not used" – that should be understood as stated in the sense of including only those born of moisture who possess complete sense bases among the spontaneously arisen.
Thật vậy, trong phần Dhammahadayavibhaṅga, khi giải thích các câu như ‘vào khoảnh khắc tái sinh ở cõi Dục, mười một xứ phát sinh ở một số chúng sinh’ (Vibh. 1007), chỉ có sự chấp nhận 'opapātika' được đề cập qua câu ‘đối với các loài ngạ quỷ hóa sinh’ (Vibh. 1009), chứ không có sự chấp nhận 'saṃsedaja’”, thì điều đó phải được hiểu là được nói theo cách bao gồm các loài thấp sinh có đầy đủ xứ vào loại hóa sinh.
Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘saṃsedajayonikā paripuṇṇāyatanāparipuṇṇāyatanabhāvena opapātikasaṅgahaṃ katvā vuttā’’ti, padhānāya vā yoniyā sabbaṃ paripuṇṇāyatanayoniṃ dassetuṃ ‘‘opapātikānanti vutta’’nti ca, idha pana yonidvayaṃ sarūpeneva pakāsetuṃ, saṃsedajayonivaseneva ca avakaṃsato rūpapavattiṃ dassetuṃ opapātikayoniyā itaraṃ asaṅgahetvā ‘‘saṃsedajūpapātayonīsū’’ti vuttaṃ.
For it is stated in the Commentary: "Those born of moisture, by virtue of having complete and incomplete sense bases, are included among the spontaneously arisen," and also, "the term 'spontaneously arisen beings' is used to show all rebirth-generations possessing complete sense bases as the predominant generation," whereas here, to manifest both generations in their own nature, and to show the manifestation of matter primarily through the generation of moisture-born beings, it is said "in the generations of moisture-born and spontaneously arisen" without including the other in the spontaneously arisen generation.
Thật vậy, trong Aṭṭhakathā có nói: “Các loài sinh ra từ thấp sinh đã được đề cập bằng cách bao gồm vào loại hóa sinh, theo khía cạnh có đầy đủ xứ và không đầy đủ xứ”, và cũng có nói: “Để chỉ ra tất cả các loại sinh có đầy đủ xứ là loại sinh chủ yếu, nên đã nói ‘đối với các loài hóa sinh’”. Tuy nhiên, ở đây, để trình bày hai loại sinh theo bản chất của chúng, và để chỉ ra sự phát sinh của sắc theo sự suy giảm chỉ trong loại sinh thấp sinh, mà không bao gồm loại kia vào loại hóa sinh, nên đã nói “trong các loại sinh thấp sinh và hóa sinh”.
Taṃ sabbaṃ vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
All that should be examined and accepted.
Tất cả những điều đó phải được xem xét và chấp nhận.
Ārammaṇatopi abhinnāti catūsu āruppesu tato tato cavitvā tattha tattheva upapajjantassa vasena vuttaṃ.
Not distinct even by object is said with reference to one who passes away from any of the four immaterial realms and is reborn in that very realm.
Cũng không khác biệt về đối tượng được nói theo nghĩa là một người chuyển sinh từ cõi vô sắc này sang cõi vô sắc kia và tái sinh ở chính cõi đó.
Tatheva pana heṭṭhā, rūpabhave vā upapatti natthi.
However, there is no rebirth below, or in the fine-material realm, in that same way.
Tuy nhiên, không có sự tái sinh ở các cõi thấp hơn hoặc ở cõi sắc theo cách đó.
Arūpabhūmito cavitvā heṭṭhā upapatti nāma kāmabhave eva, tatthāpi tihetukapaṭisandhi eva.
Rebirth below, after passing away from an immaterial realm, occurs only in the sense-sphere realm, and there too, only a rebirth with three roots (tihetukapaṭisandhi).
Sự chuyển sinh từ cõi vô sắc xuống các cõi thấp hơn chỉ có thể là ở cõi Dục, và ở đó cũng chỉ là tái sinh có ba nhân (tihetukapaṭisandhi).
Rūpabhavato pana cuto duhetukopi hotīti vadanti.
However, they say that one who passes away from the fine-material realm can also be with two roots (duhetuka).
Tuy nhiên, một số người nói rằng một người chết từ cõi sắc cũng có thể là có hai nhân (duhetuka).
Amahaggatabahiddhārammaṇāya cutiyā anantarā mahaggataajjhattārammaṇā dutiyacatutthāruppapaṭisandhi.
Immediately following a passing away with a non-great, external object, there is a second and fourth immaterial rebirth with a great, internal object.
Ngay sau tử tâm có đối tượng không phải siêu thế và bên ngoài là tái sinh ở cõi vô sắc thứ hai và thứ tư có đối tượng siêu thế và bên trong.
Evaṃ nayamattassa dassitattā vuttaṃ, avuttañca sabbaṃ saṅgahetvā āha ‘‘ayaṃ tāva arūpabhūmīsuyeva nayo’’ti.
As only the method is shown thus, having included all that is stated and unstated, it says, "This method applies only to the immaterial realms."
Vì chỉ có phương pháp được chỉ ra như vậy, nên để bao gồm tất cả những gì đã nói và chưa nói, đã nói: “Đây chỉ là phương pháp ở các cõi vô sắc”.
Rūpārūpāvacarānaṃ upacārassa balavatāya tato cavitvā duggatiyaṃ upapatti natthīti ‘‘ekaccasugaticutiyā’’ti āha.
Since those in the fine-material and immaterial realms are strong in access concentration, there is no rebirth in a miserable state after passing away from there, hence it says, "passing away from a certain happy state."
Vì sự mạnh mẽ của cận định (upacāra) của những người thuộc cõi sắc và vô sắc, không có sự tái sinh vào đường khổ sau khi chết từ đó, nên đã nói “từ tử tâm của một số thiện thú”.
Ekaccaduggatipaṭisandhīti ettha ekaccaggahaṇassa payojanaṃ maggitabbaṃ.
In "rebirth in a certain miserable state," the purpose of the term "certain" should be sought.
Ở đây, cần tìm hiểu mục đích của việc sử dụng từ “một số” trong “tái sinh ở một số đường khổ”.
Ayaṃ panettha adhippāyo siyā – nānattakāyanānattasaññīsu vuttā ekacce ca vinipātikā tihetukādipaṭisandhikā, tesaṃ paṭisandhiṃ vinipātikabhāvena ‘‘duggatipaṭisandhī’’ti gahetvā sabbasugaticutiyā ca sā paṭisandhi hoti, na ekaccasugaticutiyā evāti tannivattanatthaṃ ekaccaduggatiggahaṇaṃ kataṃ.
This might be the intention here: certain miserable beings mentioned in "beings with diverse bodies and diverse perceptions" are those with a three-rooted or other rebirth; taking their rebirth as "rebirth in a miserable state" due to their miserable nature, and that rebirth occurs after passing away from any happy state, not just from a certain happy state—to prevent this understanding, the term "certain miserable state" is used.
Ý nghĩa ở đây có thể là: một số chúng sinh bị đọa lạc được nói đến trong các loài có thân khác nhau và tưởng khác nhau, có tái sinh có ba nhân, v.v.; khi tái sinh của họ được xem là “tái sinh ở đường khổ” do bản chất bị đọa lạc, và sự tái sinh đó xảy ra từ tử tâm của tất cả các thiện thú, chứ không chỉ từ tử tâm của một số thiện thú, thì để loại bỏ điều đó, đã sử dụng từ “một số đường khổ”.
Apāyapaṭisandhi eva hi ekaccasugaticutiyā hoti, na sabbasugaticutiyāti.
Indeed, rebirth in a woeful state occurs only after passing away from a certain happy state, not after passing away from all happy states.
Thật vậy, tái sinh ở các đường khổ chỉ xảy ra từ tử tâm của một số thiện thú (cõi Dục), chứ không phải từ tử tâm của tất cả các thiện thú (bao gồm cả cõi sắc và vô sắc).
Atha vā duggatipaṭisandhi duvidhā ekaccasugaticutiyā anantarā, duggaticutiyā cāti.
Alternatively, rebirth in a miserable state is of two kinds: immediately after passing away from a certain happy state, and after passing away from a miserable state.
Hoặc, tái sinh ở đường khổ có hai loại: ngay sau tử tâm của một số thiện thú, và từ tử tâm của đường khổ.
Tattha pacchimaṃ vajjetvā purimaṃyeva gahetuṃ vuttaṃ ‘‘ekaccaduggatipaṭisandhī’’ti.
Among these, to take only the former, excluding the latter, it is stated, "rebirth in a certain miserable state."
Trong đó, để chỉ chấp nhận loại đầu tiên và loại bỏ loại sau, đã nói “tái sinh ở một số đường khổ”.
Ahetukacutiyā sahetukapaṭisandhīti duhetukā ca tihetukā ca yojetabbā.
In "rebirth with roots after a rootless passing away," rebirth with two roots and three roots should be connected.
Trong câu “tái sinh có nhân từ tử tâm vô nhân”, cần kết nối với tái sinh có hai nhân và ba nhân.
Maṇḍūkadevaputtādīnaṃ viya hi ahetukacutiyā tihetukapaṭisandhipi hotīti.
For, like the frog deva's son and others, even a three-rooted rebirth can occur after a rootless passing away.
Thật vậy, giống như trường hợp của thiên tử Maṇḍūka, v.v., tái sinh có ba nhân cũng có thể xảy ra từ tử tâm vô nhân.
Tassa tassa viparītato ca yathāyogaṃ yojetabbanti ‘‘ekaccasugaticutiyā ekaccaduggatipaṭisandhī’’tiādīsu bhedavisesesu ‘‘ekaccaduggaticutiyā ekaccaduggatipaṭisandhī’’tiādinā yaṃ yaṃ yujjati, taṃ taṃ yojetabbanti attho.
And for each, it should be connected appropriately from its opposite means that among these specific distinctions such as "rebirth in a certain miserable state after passing away from a certain happy state," whatever is suitable should be connected, such as "rebirth in a certain miserable state after passing away from a certain miserable state."
Cần kết nối điều đó với điều đó và ngược lại một cách thích hợp có nghĩa là: trong các loại khác biệt như “tái sinh ở một số đường khổ từ tử tâm của một số thiện thú”, v.v., điều gì phù hợp thì điều đó phải được kết nối, như “tái sinh ở một số đường khổ từ tử tâm của một số đường khổ”, v.v.
Yujjamānamattāpekkhanavasena napuṃsakaniddeso kato.
The neuter gender is used with reference to the suitability alone.
Việc sử dụng giống trung được thực hiện theo cách chỉ xem xét những gì phù hợp.
Yojetabbanti vā bhāvatthatā daṭṭhabbā.
Or, the term "should be connected" (yojetabbaṃ) should be seen as having the sense of a state of being (bhāvattha).
Hoặc, yojetabbaṃ phải được hiểu theo nghĩa là trạng thái.
‘‘Amahaggatabahiddhārammaṇāya mahaggataajjhattārammaṇā’’tiādīsu pana viparītayojanā na kātabbā.
However, in "a great, internal object after a non-great, external object," and so on, an inverse connection should not be made.
Tuy nhiên, trong các trường hợp như “có đối tượng siêu thế và bên trong từ đối tượng không phải siêu thế và bên ngoài”, không nên thực hiện sự kết nối ngược lại.
Na hi mahaggataajjhattārammaṇāya cutiyā arūpabhūmīsu amahaggatabahiddhārammaṇā paṭisandhi atthi.
For there is no rebirth with a non-great, external object in the immaterial realms after passing away with a great, internal object.
Thật vậy, không có tái sinh có đối tượng không phải siêu thế và bên ngoài ở các cõi vô sắc từ tử tâm có đối tượng siêu thế và bên trong.
‘‘Catukkhandhāya āruppacutiyā anantarā pañcakkhandhā kāmāvacarapaṭisandhī’’ti etassa vipariyāyo sayameva yojito.
The inverse of "a sense-sphere rebirth with five aggregates immediately after an immaterial passing away with four aggregates" has already been connected by itself.
Sự đảo ngược của “tái sinh ở cõi Dục có năm uẩn ngay sau tử tâm ở cõi vô sắc có bốn uẩn” đã được kết nối một cách tự nhiên.
‘‘Atītārammaṇāya cutiyā paccuppannārammaṇā paṭisandhī’’ti etassa ca vipariyāyo natthi eva.
And there is no inverse of "rebirth with a present object after passing away with a past object."
Và không có sự đảo ngược nào của “tái sinh có đối tượng hiện tại từ tử tâm có đối tượng quá khứ”.
Bhedaviseso eva ca evaṃ vitthārena dassito, abhedaviseso pana ekekasmiṃ bhede tattha tattheva cutipaṭisandhiyojanāvasena veditabbo ‘‘pañcakkhandhāya kāmāvacaracutiyā pañcakkhandhā kāmāvacarā…pe… avitakkaavicārāya avitakkāvicārā’’ti.
Only the distinction (bhedavisesa) has been shown in such detail, while the non-distinction (abhedavisesa) should be understood in each type of distinction by connecting passing away and rebirth in that very state: "a sense-sphere rebirth with five aggregates after a sense-sphere passing away with five aggregates... up to... an undirected-undiscerned rebirth after an undirected-undiscerned passing away."
Chỉ có sự khác biệt đã được trình bày chi tiết như vậy; còn sự không khác biệt thì phải được hiểu trong mỗi loại khác biệt bằng cách kết nối tử và tái sinh ở chính đó, như “tái sinh ở cõi Dục có năm uẩn từ tử tâm ở cõi Dục có năm uẩn… v.v… tái sinh không tầm không tứ từ tử tâm không tầm không tứ”.
Catukkhandhāya pana catukkhandhā sayameva yojitā.
However, a rebirth with four aggregates after a passing away with four aggregates has already been connected by itself.
Còn tái sinh có bốn uẩn từ tử tâm có bốn uẩn thì đã được kết nối một cách tự nhiên.
Eteneva nayena sakkā viññātunti pañcakkhandhādīsu abhedaviseso na dassitoti.
Since it can be understood by this method, the non-distinction in the five aggregates and so on is not shown.
Vì có thể hiểu được bằng phương pháp này, nên sự không khác biệt không được chỉ ra trong các trường hợp năm uẩn, v.v.
632. Itīti evaṃ vuttappakārena.
Thus means in the manner thus stated.
632. Như vậy có nghĩa là theo cách đã nói.
Etaṃ viññāṇaṃ avijjādisahakārikāraṇasahitassa saṅkhārassa vasena laddhappaccayaṃ.
This consciousness has received conditions by way of formations accompanied by the conditioning causes such as ignorance.
Thức này có duyên đã được tạo ra bởi các hành (saṅkhāra) đi kèm với các nguyên nhân đồng hành như vô minh, v.v.
Bāhirakakappitassa adhipatiṭṭhanakassa abhāvato rūpārūpadhammamattaṃ.
Due to the absence of an external, imagined presiding entity, it is merely mind-and-matter phenomena.
Vì không có sự thiết lập của một cái tự ngã bên ngoài được tưởng tượng, nên nó chỉ là các pháp sắc và vô sắc.
Tenāha ‘‘na satto na jīvo’’ti.
Therefore, it says, "it is not a being, not a life-principle."
Vì vậy, đã nói: “Không phải chúng sinh, không phải sinh mạng”.
Upetīti vuccati tathāvohāramattaṃ, atthato pana paccayasāmaggiyā bhavantarabhāvena uppajjanamattanti adhippāyo.
It is said to arise (upetīti vuccati) merely as such a conventional expression, but in reality, the intention is that it is merely arising as another state of existence due to the confluence of conditions.
Được gọi là đến chỉ là một cách gọi thông thường; nhưng về mặt bản chất, ý nghĩa là chỉ là sự phát sinh dưới dạng một đời sống khác do sự hội tụ của các duyên.
Tenāha ‘‘tassa cā’’tiādi.
Therefore, it says, "And for that" and so on.
Vì vậy, đã nói: “Và của điều đó”, v.v.
Tato hetuṃ vināti tattha hetuṃ vinā.
Without a cause from that means without a cause in that past existence.
Không có nguyên nhân từ đó có nghĩa là không có nguyên nhân trong đời sống quá khứ đó.
Manussacutipaṭisandhikkamenāti manussacutito manussapaṭisandhikkamena.
By the sequence of human passing away and rebirth means by the sequence of human rebirth after human passing away.
Theo trình tự tử và tái sinh của loài người có nghĩa là theo trình tự tái sinh của loài người từ tử tâm của loài người.
Evañhi pākaṭaggahaṇaṃ ubhayavisesanaṃ hoti.
For if understood thus, the term "prominent" (pākaṭa) qualifies both.
Nếu vậy, từ “rõ ràng” (pākaṭa) sẽ là tính từ bổ nghĩa cho cả hai.
Pākaṭatā cettha tadāsannakkhandhavasena veditabbā ‘‘cavamāne upapajjamāne’’tiādīsu (dī. ni. 1.247) viya.
And here, prominence should be understood by way of the proximate aggregates, as in "when passing away, when being reborn," and so on.
Và sự rõ ràng ở đây phải được hiểu theo khía cạnh của các uẩn gần kề đó, giống như trong các câu “khi chết, khi tái sinh”, v.v.
Manussacutipaṭisandhikkamenāti vā manussacutito yassa kassaci paṭisandhikkamena.
Or, "by the sequence of human passing away and rebirth" means by the sequence of rebirth of any being after human passing away.
Hoặc, theo trình tự tử và tái sinh của loài người có nghĩa là theo trình tự tái sinh của bất kỳ ai từ tử tâm của loài người.
Tathā hi vakkhati ‘‘nissayaṃ assādayamānaṃ vā anāssādayamānaṃ vā’’ti (visuddhi. 2.632).
For it will be said, "whether experiencing the support or not experiencing it."
Thật vậy, sẽ nói: “hoặc đang hưởng thụ sự nương tựa, hoặc không hưởng thụ” (Visuddhimagga 2.632).
Sarasenāti sabhāvena, parikkhīṇāyusaṅkhāratāyāti attho.
Naturally means by its inherent nature; that is, by the complete exhaustion of the life-span-condition.
Do bản chất tự nhiên có nghĩa là do bản chất tự thân, tức là do sự chấm dứt hoàn toàn của hành thọ mạng.
Upakkamenāti attanā, parena vā katena sīsacchedanādiupakkamena.
Upakkamena means by an endeavor performed by oneself or by another, such as beheading.
Do sự tác động có nghĩa là do sự tác động như chặt đầu, v.v., được thực hiện bởi chính mình hoặc người khác.
Sabbesaṃ aṅgapaccaṅgasandhīnaṃ bandhanāni sabbaṅgapaccaṅgasandhibandhanāni, tesaṃ chedakānaṃ.
The bonds of all major and minor limb-joints are sabbaṅgapaccaṅgasandhibandhanāni, and for those that cut them.
Các mối ràng buộc của tất cả các khớp nối lớn nhỏ là sabbaṅgapaccaṅgasandhibandhanāni, của những kẻ cắt đứt chúng.
Sannipātanti patanaṃ pavatti.
Sannipāta means falling or occurring.
Sự rơi rụng có nghĩa là sự phát sinh của sự rơi rụng.
Hadayappadesopi anukkamena sussitvā appāvaseso hoti, pageva kāyoti āha ‘‘kamena upasussamāne sarīre’’ti.
The region of the heart, too, gradually dries up and becomes very small; how much more so the body. Therefore it is said: "as the body gradually wastes away."
Ngay cả vùng tim cũng dần dần khô héo và chỉ còn lại một phần nhỏ, huống hồ là toàn bộ cơ thể, nên đã nói: “Khi thân thể dần dần khô héo”.
Tenevāha ‘‘taṅkhaṇāvasesahadayavatthusannissita’’nti.
For this very reason it is said: "dependent on the heart-base that remains for that moment."
Vì vậy, đã nói: “nương tựa vào vật tim còn sót lại trong khoảnh khắc đó”.
‘‘Niruddhesu cakkhādīsū’’ti idaṃ gabbhaseyyakānaṃ āyatanānaṃ anupubbuppatti viya nirodhopi anupubbato hotīti adhippāyena vuttaṃ, atimandabhāvūpagamanataṃ vā sandhāya ‘‘niruddhesū’’ti vuttaṃ, na anavasesanirodhaṃ.
The phrase "when the eye and other faculties cease" is stated with the intention that cessation, like the gradual arising of the sense-bases for those in the womb, also occurs gradually. Or, it is stated as "ceased" with reference to their reaching an extremely weak state, not their complete cessation.
Câu “Các căn như mắt đã diệt” (Niruddhesu cakkhādīsu) được nói với ý rằng sự diệt của các căn, giống như sự phát sinh tuần tự của các căn đối với thai nhi, cũng xảy ra một cách tuần tự; hoặc nó được nói đến để chỉ sự suy yếu cực độ, chứ không phải sự diệt hoàn toàn.
Pañcadvārikaviññāṇānantarampi hi pubbe cuti dassitā.
Indeed, previous texts have shown that cuti (death-consciousness) can occur immediately after a five-door consciousness.
Thật vậy, trước đây đã chỉ ra sự chết ngay sau các thức ngũ môn.
Yamake ca ‘‘yassa cakkhāyatanaṃ nirujjhati, tassa manāyatanaṃ nirujjhatīti?
And in the Yamaka it is said: "For whom does the eye-base cease, for them does the mind-base cease?
Và trong Yamaka có nói: “Ai có nhãn xứ diệt, người ấy có ý xứ diệt chăng?
Yassa vā pana manāyatanaṃ nirujjhati, tassa cakkhāyatanaṃ nirujjhatīti?
Or, for whom does the mind-base cease, for them does the eye-base cease?
Hoặc ai có ý xứ diệt, người ấy có nhãn xứ diệt chăng?
Sacittakānaṃ acakkhukānaṃ cavantānaṃ tesaṃ manāyatanaṃ nirujjhati, no ca tesaṃ cakkhāyatanaṃ nirujjhati.
For those departing with consciousness but without the eye, their mind-base ceases, but their eye-base does not cease.
Đối với những người đang chết mà có tâm, không có mắt, ý xứ của họ diệt, nhưng nhãn xứ của họ không diệt.
Sacakkhukānaṃ cavantānaṃ tesaṃ manāyatanañca nirujjhati, cakkhāyatanañca nirujjhatī’’tiādinā (yama. 1.āyatanayamaka.120) cakkhāyatanādīnaṃ cuticittena saha nirodho vuttoti.
For those departing with the eye, both their mind-base and their eye-base cease," and so forth; thus, the cessation of the eye-base and other faculties together with the cuti-consciousness is stated.
Đối với những người đang chết mà có mắt, ý xứ của họ diệt và nhãn xứ của họ cũng diệt” (Yama. 1.Āyatanayamaka.120) và vân vân, sự diệt của nhãn xứ và các căn khác cùng với tâm tử được nói đến.
Hadayavatthumatteti hadayavatthupadesamatte.
Hadayavatthumatte means merely in the region of the heart-base.
Chỉ trong hadayavatthu (nền tảng tâm) có nghĩa là chỉ trong khu vực của hadayavatthu.
Na hi hadayavatthuṃ nissāya kāyindriyaṃ pavattati.
For the body-faculty does not function by relying on the heart-base.
Thật vậy, thân căn không hoạt động dựa vào hadayavatthu.
Hadayavatthupi tadā ātape pakkhittaharitatālapaṇṇaṃ viya appāvasesaṃ hotīti ‘‘taṅkhaṇāvasesahadayavatthusannissita’’nti vuttanti vadanti.
They say that the heart-base at that time also becomes very small, like a fresh palm leaf placed in the sun, hence the statement "dependent on the heart-base that remains for that moment."
Hadayavatthu vào lúc đó cũng trở nên rất nhỏ, giống như lá cọ xanh bị phơi nắng, nên người ta nói rằng “ nương tựa hadayavatthu chỉ còn lại vào khoảnh khắc đó”.
Itaravatthūnaṃ pana sakiccāsamatthatāya kevalaṃ hadayavatthusannissitameva, tadā viññāṇaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘taṅkhaṇāvasesahadayavatthusannissita’’nti.
But because other bases are incapable of their own functions, at that time consciousness relies solely on the heart-base, hence the statement "dependent on the heart-base that remains for that moment."
Tuy nhiên, vì các nền tảng khác không thể thực hiện chức năng của chúng, nên thức vào lúc đó chỉ nương tựa vào hadayavatthu, do đó mới nói “ nương tựa hadayavatthu chỉ còn lại vào khoảnh khắc đó”.
Mātughātādi, mahaggatamaññaṃ vā tādisaṃ garukaṃ nāma.
Heavy (garuka) karma is matricide and the like, or any other such great karma.
Việc giết mẹ và các hành động tương tự, hoặc bất kỳ hành động nghiệp trọng (garuka) nào khác.
Samāsevitaṃ abhiṇhaso kataṃ.
Frequently cultivated (samāsevitaṃ) means habitually done.
Samāsevitaṃ (thường xuyên thực hành) là hành động được thực hiện lặp đi lặp lại.
Āsannaṃ maraṇakāle kataṃ, yadā tadā vā katampi paribyattaṃ hutvā anussaritaṃ.
Proximate (āsannaṃ) means karma done at the time of death, or even if done at any time, it becomes clear and is remembered.
Āsannaṃ (cận tử nghiệp) là nghiệp được thực hiện vào lúc chết, hoặc dù được thực hiện lúc nào cũng trở nên rõ ràng và được nhớ lại.
Pubbakataṃ aparāpariyāyavedanīyaṃ.
Past-done (pubbakataṃ) means that which is to be experienced in a later birth.
Pubbakataṃ (tích lũy nghiệp) là nghiệp sẽ cho quả trong các đời sau.
Laddho avaseso avijjādiko viññāṇassa paccayo etenāti laddhāvasesapaccayo, saṅkhāro.
Laddhāvasesapaccayo means the remaining condition, such as ignorance, for consciousness, which is the saṅkhāra.
Laddhāvasesapaccayo (duyên còn lại đã có) là nhân duyên còn lại như vô minh, v.v., mà thức đã nhận được; đó là saṅkhāra (hành).
Etena vipaccituṃ katokāsaṃ yathūpacitaṃ kusalākusalacetanamāha.
By this phrase, it refers to the wholesome and unwholesome volitional actions accumulated in due course, which have created the opportunity to mature.
Với điều này, nó chỉ ra ý chí thiện hay bất thiện đã được tích lũy, đã tạo cơ hội để cho quả.
Kammanimittaṃ nāma yaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā āyūhanakāle kammaṃ āyūhati, taṃ.
Kamma-nimitta is that object which karma takes as its support during the time of exertion.
Kammanimittaṃ (nghiệp tướng) là đối tượng mà nghiệp đã tạo tác vào lúc tạo tác.
Atīte kappakoṭisatasahassamatthakepi hi kamme kate vipaccanakāle āgantvā kammaṃ vā kammanimittaṃ vā upatiṭṭhati.
Indeed, even if karma was performed hundreds of thousands of eons ago, at the time of its ripening, that karma or its kamma-nimitta appears.
Thật vậy, dù nghiệp đã được thực hiện hàng trăm ngàn kiếp trước, vào lúc cho quả, nghiệp hoặc nghiệp tướng sẽ hiện ra.
Gatinimittaṃ nāma nibbattanakaokāse eko vaṇṇo.
Gati-nimitta is a single sign (color) in the realm where rebirth is to occur.
Gatinimittaṃ (thú tướng) là một sắc tướng tại nơi tái sinh.
So ca niraye nibbattanārahassa ‘‘aggijālavaṇṇādiko’’tiādinā heṭṭhā vuttoyeva.
And that sign, for one destined for rebirth in hell, is already described below as "the color of a flame and so forth."
Và sắc tướng đó đã được nói đến ở dưới, như “sắc tướng ngọn lửa, v.v.” đối với người đáng tái sinh vào địa ngục.
Avijjāpaṭicchāditādīnave tasmiṃ kammādivisaye paṭisandhiviññāṇassa ārammaṇabhāvena uppattiṭṭhānabhūte.
In that karmic sphere veiled by ignorance with its disadvantages, which is the place of arising for rebirth-consciousness, serving as its object.
Trong cảnh giới nghiệp, v.v., bị vô minh che lấp với các hiểm họa đó, là nơi phát sinh của thức tái sinh với vai trò là đối tượng.
Taṇhāya appahīnattā eva, purimuppannāya ca santatiyā tathāpariṇatattā paṭisandhiṭṭhānābhimukhaṃ viññāṇaṃ ninnapoṇapabbhāraṃ hutvā pavattatīti āha ‘‘taṇhā nāmetī’’ti.
Because craving is not abandoned and because the preceding continuity of mind has thus transformed, consciousness becomes inclined and bent towards the rebirth-linking station. Therefore, it is said: "craving bends (nāmeti)."
Do ái chưa được đoạn trừ, và do dòng tâm thức đã phát sinh trước đó đã biến đổi như vậy, nên thức hướng về nơi tái sinh, trở nên nghiêng về phía đó và tiếp tục vận hành; do đó, nói rằng “ái làm cho nó nghiêng về”.
Sahajātasaṅkhārāti cutiāsannajavanaviññāṇasahajātā cetanā, sabbepi vā phassādayo.
Sahajāta-saṅkhārā are the volitions co-arisen with the javana-consciousness proximate to death, or all phenomena such as contact.
Sahajātasaṅkhārā (các hành đồng sinh) là các ý chí đồng sinh với thức javana (tốc hành) cận tử, hoặc tất cả các xúc, v.v.
Tasmiṃ paṭisandhiṭṭhāne kammādivisaye viññāṇaṃ khipanti.
They project consciousness into that rebirth-linking station, the karmic sphere and so forth.
Chúng phóng thức vào cảnh giới nghiệp, v.v., tại nơi tái sinh đó.
Khipantā viya tasmiṃ visaye paṭisandhivasena viññāṇapatiṭṭhānassa hetubhāvena pavattantīti attho.
The meaning is that they proceed as if projecting, serving as the cause for the establishment of consciousness in that sphere by way of rebirth-linking.
Ý nghĩa là chúng vận hành như thể phóng thức vào cảnh giới đó, làm nhân duyên cho sự an trú của thức dưới dạng tái sinh.
Tanti taṃ viññāṇaṃ.
Taṃ means that consciousness.
Taṃ (nó) là thức đó.
Cutipaṭisandhitadāsannaviññāṇānaṃ santativasena viññāṇanti upanītekattaṃ.
By continuity, the death-consciousness, rebirth-consciousness, and their proximate consciousnesses are brought to a state of oneness, referred to as consciousness.
Sự hợp nhất của thức tử, thức tái sinh và thức cận tử được gọi là thức theo dòng tương tục.
Taṇhāya nāmiyamānaṃ…pe… pavattatīti namanakhipanapurimanissayajahanaaparanissayassādananissayarahitapavattanāni santativasena tassevekassa viññāṇassa honti, na aññassāti dasseti.
The bending by craving, and so on, means that the bending, projecting, abandoning of the former support, experiencing the latter support, and proceeding without support all belong to that very same consciousness by way of continuity, and not to another, thus it is shown.
Ái làm cho nó nghiêng về… v.v… vận hành cho thấy rằng sự nghiêng về, sự phóng, sự từ bỏ nương tựa trước, sự đón nhận nương tựa sau, và sự vận hành không có nương tựa đều thuộc về cùng một thức theo dòng tương tục, chứ không phải thức khác.
Santativasenāti ca vadanto ‘‘tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anañña’’nti (ma. ni. 1.396) imañca micchāgāhaṃ paṭikkhipati.
And by saying "by way of continuity," it refutes the wrong view: "this same consciousness wanders, transmigrates, and is not another."
Và khi nói “theo dòng tương tục”, nó cũng bác bỏ tà kiến “chính thức này chạy đi, luân hồi, không phải thức khác” (M.N. 1.396).
Sati hi nānattanaye santativasena ekattanayo hotīti.
For when there is diversity in aspect, there is an aspect of oneness by way of continuity.
Thật vậy, khi có sự khác biệt, thì theo dòng tương tục, có sự đồng nhất.
Ettha ca orimatīrarukkhavinibaddharajju viya purimabhavattabhāvavinibaddhaṃ kammādiārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, puriso viya viññāṇaṃ, tassa mātikātikkamanicchā viya taṇhā, atikkamanapayogo viya khipanakasaṅkhārā, yathā ca so puriso paratīre patiṭṭhahamāno paratīrarukkhavinibaddhaṃ kiñci assādayamāno vā anassādayamāno vā kevalaṃ pathaviyaṃ sakabalapayogeheva patiṭṭhāti, evamidampi bhavantarattabhāvavinibaddhaṃ hadayavatthusaṅkhātaṃ nissayaṃ pañcavokārabhave assādayamānaṃ, catuvokārabhave anassādayamānaṃ vā kevalaṃ ārammaṇasampayuttakammeheva pavattati.
Here, the karmic object, etc., bound to the existence of the previous life, should be seen like a rope fastened to a tree on the near bank; consciousness is like a man; craving is like his desire to cross the ditch; the projecting saṅkhāras are like the effort to cross; and just as that man, when he alights on the other bank, whether he partakes of something bound to a tree on the other bank or not, establishes himself solely by the application of his own strength on the ground, so too does this (rebirth-linking consciousness) proceed, whether partaking of the heart-base, which is the support bound to the existence of the next life, in a five-constituency existence, or not partaking of it in a four-constituency existence, solely by karmic factors associated with the object.
Ở đây, đối tượng nghiệp, v.v., bị ràng buộc vào thân thể của kiếp trước, nên phải được xem như sợi dây buộc vào cây bên bờ này; thức như người đàn ông; ái như ý muốn vượt qua con mương của người đó; các hành phóng như hành động vượt qua; và cũng như người đàn ông đó khi đứng vững ở bờ bên kia, dù có thưởng thức hay không thưởng thức thứ gì đó buộc vào cây bên bờ kia, thì chỉ đứng vững bằng chính sức lực và nỗ lực của mình, thì thức này cũng vậy, bị ràng buộc vào nền tảng hadayavatthu được gọi là thân thể của kiếp sau, dù có thưởng thức nền tảng đó trong cõi ngũ uẩn hay không thưởng thức trong cõi tứ uẩn, thì chỉ vận hành bằng chính nghiệp tương ưng với đối tượng.
Tattha assādayamānanti pāpuṇantaṃ, paṭilabhamānanti attho.
There, assādayamānaṃ means attaining, receiving.
Trong đó, assādayamānaṃ có nghĩa là đạt được, nhận được.
Bhavantarādipaṭisandhānatoti bhavantarassa aññabhavassa ādipaṭisandhānabhāvato.
Bhavantarādipaṭisandhānato means due to the connecting of a new existence, a different existence, as the first connection.
Bhavantarādipaṭisandhānato có nghĩa là do sự tái kết nối ban đầu của một kiếp khác, một sự tồn tại khác.
Bhavantarādayo vā bhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsantarāni, tesaṃ paṭisandhānatoti attho.
Or, bhavantara (another existence) and so forth are another existence, another origin, another destiny, another station of consciousness, and another abode of beings, meaning due to the connecting of these.
Hoặc bhavantarādayo là các kiếp, chủng loại, cảnh giới, trú xứ của thức, trú xứ của chúng sinh khác; ý nghĩa là do sự tái kết nối của chúng.
Tadetaṃ viññāṇaṃ nāpi idhāgataṃ imasmiṃyeva bhave uppannattā.
That consciousness has not come here, because it has arisen in this very existence.
Thức đó không đến từ đây, vì nó phát sinh ngay trong kiếp này.
Kammanti paṭisandhijanakaṃ kammaṃ.
Kamma means the karma that generates rebirth-linking.
Kamma (nghiệp) là nghiệp tạo ra sự tái sinh.
Saṅkhārāti cutiāsannajavanaviññāṇasahagatā khipanakasaṅkhārā.
Saṅkhārā means the projecting saṅkhāras accompanied by the javana-consciousness proximate to death.
Saṅkhārā (các hành) là các hành phóng đồng sinh với thức javana cận tử.
Natīti namanavasena pavattataṇhā.
Nati means craving that proceeds by way of bending.
Nati (sự nghiêng về) là ái vận hành theo cách nghiêng về.
Visayo kammādi.
Visaya (object) is karma and so forth.
Visayo (đối tượng) là nghiệp, v.v.
633. Saddapaṭighosādīnaṃ satipi paccayapaccayuppannabhāve santānabandho na pākaṭoti tesaṃ ekattanānattabhāvaṃ anāmasitvā anāgamanātītahetusamuppādameva dassento ‘‘ettha cā’’tiādimāha.
633. Although there is a cause-and-effect relationship for echoes and so forth, the continuity of the sequence is not evident. Therefore, without considering whether they are one or many, to show only their non-arrival and their arising from past causes, it begins with "Ettha cā" and so forth.
633. Mặc dù tiếng vang, v.v., có mối quan hệ nhân quả, nhưng sự liên tục của dòng không rõ ràng, vì vậy để chỉ ra rằng chúng không đến và phát sinh từ nhân quá khứ mà không đề cập đến sự đồng nhất hay khác biệt của chúng, có đoạn nói “Ở đây cũng vậy”.
Saddādihetukāti ettha paṭighoso saddahetuko.
Here, in saddādihetukā, the echo has sound as its cause.
Trong câu “do tiếng, v.v., làm nhân”, tiếng vang là do tiếng làm nhân.
Padīpo padīpantarādihetuko.
The lamp has another lamp, etc., as its cause.
Đèn là do đèn khác, v.v., làm nhân.
Muddā lañchanahetukā.
The seal has the stamp as its cause.
Con dấu là do dấu ấn làm nhân.
Chāyā ādāsādiabhimukhamukhādihetukā.
The shadow has a face facing a mirror, etc., as its cause.
Bóng là do mặt hướng về gương, v.v., làm nhân.
Honti aññatra agantvāti saddādipaccayadesaṃ anupagantvā saddādihetukā honti tato pubbe abhāvā.
They arise without coming from elsewhere means they become caused by sound, etc., without arriving at the location of the cause of sound, etc., because they did not exist before that.
Honti aññatra agantvā (chúng phát sinh mà không đến từ nơi khác) có nghĩa là chúng phát sinh do tiếng, v.v., làm nhân mà không đến từ nơi của nhân tiếng, v.v., vì chúng không tồn tại trước đó.
Evaṃ idampi paṭisandhiviññāṇaṃ na hetudesaṃ gantvā taṃhetukaṃ hoti tato pubbe abhāvā.
Similarly, this rebirth-consciousness also does not become caused by a past existence by going to the place of the cause (the previous existence), because it did not exist before that.
Cũng vậy, thức tái sinh này không đến từ nơi nhân (kiếp trước) để trở thành do nhân đó, vì nó không tồn tại trước đó.
Tasmā na idaṃ hetudesato purimabhavato idhāgataṃ paṭighosādayo viya saddādidesato, nāpi tattha hetunā vinā uppannaṃ saddādīhi vinā paṭighosādayo viyāti attho.
Therefore, this (rebirth-consciousness) has not come here from the place of the cause, from the previous existence, just as echoes, etc., do not come from the place of sound, etc.; nor does it arise there without a cause, just as echoes, etc., do not arise without sounds, etc. This is the meaning.
Do đó, thức này không đến từ nơi nhân, tức là từ kiếp trước, đến đây như tiếng vang, v.v., từ nơi tiếng, v.v.; cũng không phải nó phát sinh mà không có nhân ở đó, như tiếng vang, v.v., phát sinh mà không có tiếng, v.v. Đó là ý nghĩa.
Atha vā honti aññatra agantvāti pubbe paccayadese sannihitā hutvā tato aññatra gantvā tappaccayā na honti uppattito pubbe abhāvā, nāpi saddādipaccayā na honti, evaṃ idampīti vuttanayeneva yojetabbaṃ.
Or, they come without going elsewhere: having been present in the location of the cause previously, they do not go elsewhere from there and become effects thereof, because they did not exist before their arising; nor are they without causes such as sounds. Thus, this also should be applied in the same way as stated.
Hoặc, honti aññatra agantvā có nghĩa là chúng không tồn tại ở nơi nhân trước đó, rồi đi đến nơi khác để trở thành do nhân đó, vì chúng không tồn tại trước khi phát sinh; cũng không phải chúng không có nhân tiếng, v.v. Cũng vậy, điều này cũng phải được hiểu theo cách đã nói.
Natthi ekatā ekasantānekattepi aññasseva viññāṇassa pātubhavanato.
There is no oneness, even though there is oneness of a single continuum, because a different consciousness itself arises.
Natthi ekatā (không có sự đồng nhất) vì một thức khác phát sinh, ngay cả khi có sự đồng nhất về dòng tương tục.
Nāpi nānatā santānabandhato padīpo viya.
Nor is there diversity, due to the connection of the continuum, like a lamp.
Nāpi nānatā (cũng không có sự khác biệt) vì sự liên tục của dòng, giống như ngọn đèn.
Khaṇikāya hi padīpajālāya santānekattaṃ upādāya so evāti vuccati, atthakiccañca sādheti, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ.
Indeed, in the continuity of a momentary lamp flame, by taking into account its oneness of continuum, it is said to be the very same, and it accomplishes its purpose. Thus, it should be seen here also.
Thật vậy, ngọn lửa đèn chỉ tồn tại trong khoảnh khắc, nhưng dựa vào sự đồng nhất của dòng tương tục, người ta nói đó là cùng một ngọn đèn, và nó thực hiện chức năng cần thiết; điều này cũng phải được hiểu tương tự ở đây.
‘‘Yadi hī’’tiādinā santānabandhe ekantaṃ ekatāya, nānatāya ca aggahetabbataṃ, gahaṇe ca dosaṃ dasseti.
By " If indeed" and so forth, it is shown that in the connection of a continuum, absolute oneness or diversity should not be assumed, and the fault in assuming them.
Với câu “Yadi hī” (Nếu vậy), nó chỉ ra rằng trong sự liên tục của dòng, không nên chấp thủ sự đồng nhất tuyệt đối hay sự khác biệt tuyệt đối, và chỉ ra lỗi lầm nếu chấp thủ.
Esa nayoti atidesena bījaṅkurādīsu sabbahetuhetusamuppannesu yathāsambhavaṃ yojanā kātabbāti dasseti.
By " This is the method," it is shown that by analogy, application should be made as appropriate to all causes and effects that have arisen from causes, such as seeds and sprouts.
Điều này cũng vậy (Esa nayo) nghĩa là, với sự quy chiếu, việc áp dụng cần được thực hiện một cách thích hợp đối với tất cả các hiện tượng phát sinh từ nhân và duyên, như hạt giống và mầm, v.v.
Idhāpi hi hetuhetusamuppannaviññāṇānaṃ ekantamekatte sati na manussagatito devagati sambhūtā siyā.
Indeed, if there were absolute oneness in the consciousnesses that have arisen from causes and effects, one would not be reborn from the human realm into the divine realm.
Quả thật, ở đây, nếu các thức (viññāṇa) phát sinh từ nhân và duyên hoàn toàn là một, thì không thể có sự tái sinh từ cõi người lên cõi trời.
Ekantanānatte na kammavato phalaṃ siyā, tato ‘‘rattassa bījaṃ rattassa phala’’ntiādikassa viya ‘‘bhūtapubbāhaṃ, bhante, rohitasso nāma isi ahosi’’ntiādikassa (saṃ. ni. 1.107) vohārassa lopo siyā, tasmā ettha santānabandhesu hetuhetusamuppannesu na ekantamekatā vā nānatā vā upagantabbā na gahetabbā.
If there were absolute diversity, the fruit would not belong to the one who performed the action. Consequently, just as the expression "the seed of red rice is the fruit of red rice" would be lost, so would expressions like "Formerly, venerable sir, I was a seer named Rohitassa." Therefore, in these continuums of causes and effects that have arisen from causes, neither absolute oneness nor absolute diversity should be assumed or taken.
Nếu hoàn toàn khác biệt thì quả không thể đến với người tạo nghiệp; do đó, các cách nói như “hạt giống đỏ cho quả đỏ” hoặc “Bạch Thế Tôn, thuở xưa con là đạo sĩ tên Rohita” sẽ bị mất đi. Vì vậy, trong các chuỗi liên tục của các hiện tượng phát sinh từ nhân và duyên này, không nên chấp nhận hoặc nắm giữ quan điểm hoàn toàn là một hay hoàn toàn khác biệt.
Ettha ca ekantaekatāpaṭisedhena ‘‘sayaṃkataṃ sukhaṃ dukkha’’nti (vibha. mūlaṭī. 227) imaṃ diṭṭhiṃ nivāreti, ekantanānatāpaṭisedhena ‘‘paraṃkataṃ sukhaṃ dukkha’’nti (vibha. mūlaṭī. 227), hetuhetusamuppannatāvacanena ‘‘adhiccasamuppanna’’nti (vibha. mūlaṭī. 227) imaṃ diṭṭhiṃ nivāreti.
Here, by rejecting absolute oneness, this view, "happiness and suffering are self-made," is prevented. By rejecting absolute diversity, this view, "happiness and suffering are made by another," is prevented. And by stating that they arise from causes and effects, this view, "they arise without cause," is prevented.
Ở đây, việc bác bỏ quan điểm hoàn toàn là một sẽ ngăn chặn tà kiến “khổ vui do tự mình tạo ra”, việc bác bỏ quan điểm hoàn toàn khác biệt sẽ ngăn chặn tà kiến “khổ vui do người khác tạo ra”, và việc nói rằng chúng phát sinh từ nhân và duyên sẽ ngăn chặn tà kiến “khổ vui tự nhiên mà có”.
Tatthāti ekasantāne.
There means in one continuum.
Ở đó (Tatthā) nghĩa là trong một dòng tục (santāna) duy nhất.
Yasmiṃ dhammapuñje kammaṃ nibbattaṃ, tasseva santāneti attho.
The meaning is: in the continuum of that very mass of dhammas where the kamma was produced.
Ý nghĩa là: trong chính dòng tục của tập hợp pháp mà nghiệp đã phát sinh.
Etassa atthassāti hetuphalānaṃ atthato aññattepi teneva hetuphalabhāvena sambandhattā taṃ phalaṃ ‘‘aññassa, aññato’’ti vā na vattabbanti etassa atthassa.
Of this meaning means of this meaning: that even though causes and effects are different in ultimate sense, since they are connected by the state of being cause and effect, that fruit should not be called "of another" or "from another."
Đối với ý nghĩa này (Etassa atthassā) nghĩa là, mặc dù nhân và quả khác nhau về bản chất, nhưng vì chúng có mối liên hệ nhân-quả, nên quả đó không thể được nói là “của người khác” hay “từ cái khác”.
Catumadhuraalattakarasādibhāvanā ambamātuluṅgādibījānaṃ abhisaṅkhāro.
Preparation is the cultivation or impregnation of mango, citron, and other seeds with four kinds of sweet liquids, lac juice, and so on.
Sự tạo tác (abhisaṅkhāro) là việc ướp hạt xoài, bưởi, v.v., với bốn vị ngọt, thuốc nhuộm, v.v.
Ettha ca abhisaṅkhataṃ bījaṃ viya kammavā satto, abhisaṅkhāro viya kammaṃ, bījassa aṅkurādippabandho viya sattassa paṭisandhiviññāṇādippabandho.
And here, the being with kamma is like the prepared seed, the kamma is like the preparation, and the continuum of rebirth-consciousness and so on for the being is like the continuum of sprout and so on for the seed.
Ở đây, chúng ta nên hiểu rằng chúng sinh là người tạo nghiệp (kammavā satto) giống như hạt giống đã được tạo tác (abhisaṅkhataṃ bījaṃ); nghiệp (kammaṃ) giống như sự tạo tác (abhisaṅkhāro); và chuỗi liên tục của thức tái sinh (paṭisandhiviññāṇa) của chúng sinh giống như chuỗi liên tục của mầm (aṅkurādippabandho) của hạt giống.
Tatthuppannassa madhurassa rattakesarassa vā phalassa vā tasseva bījassa, tato eva ca abhisaṅkhārato bhāvo viya kammakārakasseva sattassa, taṃkammato eva ca phalassa bhāvo veditabbo.
Just as the sweet or red-kesara fruit that arises there belongs to that very seed and arises from that very preparation, so too should the arising of the fruit of that very kamma be understood as belonging to the being who performed the kamma.
Và sự phát sinh của quả ngọt hoặc quả có nhụy đỏ từ chính hạt giống đó, và từ chính sự tạo tác đó, nên được hiểu là sự phát sinh của quả từ chính chúng sinh là người tạo nghiệp đó, và từ chính nghiệp đó.
Bālasarīre kataṃ vijjāpariyāpuṇanaṃ, sippasikkhanaṃ, osadhappayogo ca na vuḍḍhasarīraṃ gacchanti.
The acquisition of knowledge, learning a craft, and the application of medicine done in a young body do not go to an old body.
Việc học kiến thức, học nghề, và sử dụng thuốc được thực hiện trong cơ thể trẻ thơ không đi đến cơ thể già nua.
Atha ca tannimittaṃ vijjāpāṭavaṃ sippajānanaṃ, anāmayatā ca vuḍḍhasarīre honti, na ca tāni aññassa honti taṃsantatipariyāpanne eva vuḍḍhasarīre uppajjanato, na ca yathāpayuttena vijjāpariyāpuṇanādinā vinā tāni aññato honti tadabhāve abhāvato, evaṃ idhāpi santāne yaṃ phalaṃ, etaṃ nāññassa.
Yet, the sharpness of knowledge, the knowing of the craft, and freedom from illness, which are caused by them, occur in the old body. Nor do they belong to another, since they arise in the old body which is included in that same continuum. Nor do they arise from another cause without that applied acquisition of knowledge and so on, because they do not exist in the absence of those. In the same way here, the fruit in the continuum is not of another.
Tuy nhiên, sự thành thạo kiến thức, sự hiểu biết về nghề, và sự không bệnh tật do những điều đó lại xuất hiện trong cơ thể già nua. Và những điều đó không thuộc về người khác, vì chúng phát sinh trong chính cơ thể già nua thuộc về dòng tục đó. Và chúng không xuất hiện từ nguyên nhân khác nếu không có việc học kiến thức, v.v., đã được thực hiện, vì chúng không tồn tại khi không có những điều đó. Tương tự như vậy, ở đây, quả trong dòng tục này không phải là của người khác.
Na ca aññatoti yojetabbaṃ.
Nor should it be applied as "from another cause."
Và không nên kết nối nó với “từ cái khác”.
Etena ca saṅkhārābhāve phalābhāvameva dasseti, na aññapaccayanivāraṇaṃ karoti.
By this, it only shows the non-existence of the result in the absence of saṅkhāras; it does not exclude other conditions.
Với điều này, chỉ cho thấy rằng khi không có các hành (saṅkhāra) thì không có quả, chứ không phải ngăn chặn các duyên khác.
Puññābhisaṅkhāreti niddhāraṇe bhummaṃ.
In meritorious formations (puññābhisaṅkhāre), the locative case is for specification.
Trong các hành thiện đã được tạo tác (Puññābhisaṅkhāre) là cách dùng định sở cách (bhumma) để xác định.
Avisesenāti ‘‘tihetuko tihetukassā’’tiādikaṃ bhedaṃ akatvā sāmaññato, piṇḍavasenāti attho.
Without distinction means without making distinctions such as "a three-rooted kamma (tihetuko) for a three-rooted result (tihetukassa)"; it means generally, in aggregate.
Không phân biệt (Avisesenā) nghĩa là một cách tổng quát, toàn bộ, không tạo ra sự phân biệt như “tam nhân thiện cho tam nhân thiện”, v.v.
Sabbattha upanissayapaccayo balavakammassa vasena yojetabbo.
Everywhere, the upanissaya-paccaya (decisive support condition) should be applied according to strong kamma.
Trong mọi trường hợp, duyên y chỉ mạnh (upanissayapaccayo) nên được áp dụng theo nghiệp mạnh.
‘‘Dubbalañhi kammaṃ upanissayapaccayo na hotī’’ti paṭṭhānasaṃvaṇṇanāya dassitametaṃ.
This has been shown in the Paṭṭhāna-saṃvaṇṇanā (commentary on the Paṭṭhāna): "Indeed, weak kamma does not become a decisive support condition."
Điều này đã được trình bày trong chú giải Paṭṭhāna rằng “nghiệp yếu không phải là duyên y chỉ mạnh”.
Rūpāvacarapañcakusalacetanābhedoti ‘‘ṭhapetvā abhiññāppatta’’nti visesetvā vattabbaṃ, na vā vattabbaṃ vipākassa paccayabhāvakathāya avipākārahassa pasaṅgābhāvato.
The classification of the five rūpāvacara wholesome volitions should be stated with the specification "excluding those that have attained higher knowledge (abhiññā)," or it need not be stated, since in the discussion of the causal nature of vipāka (result), there is no occasion for what is not worthy of vipāka.
Sự phân loại của năm ý chí thiện thuộc sắc giới (Rūpāvacarapañcakusalacetanābhedo) – nên nói rõ “trừ những ý chí đã đạt được thần thông” hoặc không cần nói, vì trong việc nói về sự làm duyên của quả, không có sự liên quan đến những gì không xứng đáng cho quả.
Abhiññācetanāya hi avipākatā heṭṭhā vibhāvitā eva.
Indeed, the non-resultant nature of abhiññā-volition has already been explained below.
Quả thật, sự không tạo quả của ý chí thần thông đã được giải thích ở phần dưới.
Avisesena panāti etthāpi eseva nayo.
And without distinction, the same method applies here too.
Và không phân biệt (Avisesena panā) – ở đây cũng vậy.
Pañcannaṃ vipākaviññāṇānanti ānetvā sambandhitabbaṃ.
It should be connected by inferring "for the five resultant consciousnesses."
Nên liên kết bằng cách thêm vào “cho năm thức quả”.
Pañcannanti cakkhusotaviññāṇānaṃ, sampaṭicchanamanodhātuyā, dvinnaṃ santīraṇamanoviññāṇadhātūnañcāti etesaṃ pañcannaṃ.
"Pañcannaṃ" (of the five) refers to these five consciousnesses: eye-consciousness and ear-consciousness, the receiving mind-element (sampaṭicchana manodhātu), and the two investigating mind-consciousness elements (santīraṇa manoviññāṇadhātu).
Năm (Pañcannaṃ) nghĩa là năm thức này: nhãn thức, nhĩ thức, ý giới tiếp nhận, và hai ý thức thẩm sát.
Tathevāti dvedhā eva.
"Tatheva" means in two ways only.
Cũng vậy (Tathevā) nghĩa là cũng theo hai cách.
Kathaṃ pana iṭṭhārammaṇeyeva pavattanakāni kusalavipākaviññāṇāni duggatiyaṃ pavattantīti āha ‘‘niraye mahāmoggallānattherassā’’tiādi.
But how do wholesome resultant consciousnesses, which normally arise only in pleasant objects, occur in a woeful state? To this, it is said: "in hell, for Mahāmoggallāna Thera," and so on.
Làm thế nào mà các thức quả thiện, vốn chỉ phát sinh với đối tượng khả ái, lại có thể phát sinh trong khổ cảnh? Để giải đáp điều này, nói rằng “trong địa ngục, của Trưởng lão Mahāmoggallāna”, v.v.
Thero hi tattha iddhiyā vassaṃ nimminitvā katipayaṃ velaṃ nirayaggiṃ vūpasametvā tesaṃ dhammaṃ deseti.
For there, the Elder, by means of psychic power, created rain, and for some time, extinguished the hell-fire and taught the Dhamma to them.
Vị Trưởng lão đó đã dùng thần thông tạo ra mưa ở đó, dập tắt lửa địa ngục trong một thời gian ngắn, và thuyết pháp cho họ.
Rūpabhave catunnanti akusalavipākānaṃ cakkhusotaviññāṇasampaṭicchanasantīraṇānaṃ.
"Of the four" in the fine-material existence (rūpabhava) refers to the resultant unwholesome eye-consciousness, ear-consciousness, receiving mind-element, and investigating mind-consciousness.
Trong cõi Sắc (Rūpabhava), bốn thức là nhãn thức, nhĩ thức, thức tiếp nhận (sampaṭicchana), và thức suy xét (santīraṇa) thuộc quả bất thiện.
Tāni pana ekantato aniṭṭhārammaṇāni, rūpabhave ca kathaṃ aniṭṭhārammaṇasamāyogoti āha ‘‘so ca kho’’tiādi.
However, these are exclusively unpleasant objects. How can there be an association with unpleasant objects in the fine-material existence? To this, it is said: "but that," and so on.
Tuy nhiên, những thức ấy hoàn toàn có đối tượng không mong muốn (aniṭṭhārammaṇa). Làm thế nào mà trong cõi Sắc lại có sự kết hợp với đối tượng không mong muốn? Về điều này, (văn bản) nói “nhưng điều đó” v.v.
‘‘Tathā kāmāvacaradevalokepi aniṭṭharūpādayo natthī’’ti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ.
The statement "and likewise in the deva-worlds of the sense-sphere, unpleasant sights and so on do not exist" is said mostly (yebhuyyavasena).
“Tương tự, trong cõi trời Dục giới (Kāmāvacaradevaloka) cũng không có các sắc pháp không mong muốn v.v.” là một câu nói theo nghĩa phổ biến.
Bahulañhi tesaṃ iṭṭhā eva rūpādayo upaṭṭhahanti, kadāci aniṭṭhaṃ.
For the devas, pleasant sights and so on mostly arise, but sometimes unpleasant ones do.
Thật vậy, đối với họ, phần lớn các sắc pháp v.v. xuất hiện đều là những điều mong muốn; đôi khi mới là điều không mong muốn.
Devānañhi kesañcideva pubbanimittapātubhāvakālādīsu milātamālādianiṭṭhārammaṇasamāyogo hotīti.
Indeed, for some devas, in times of the manifestation of premonitory signs, etc., there is an association with unpleasant objects such as withered garlands.
Thật vậy, đối với một số chư thiên, vào thời điểm xuất hiện các điềm báo trước v.v., có sự kết hợp với các đối tượng không mong muốn như vòng hoa héo tàn v.v.
637. Yattha vitthārappakāsanaṃ kataṃ, tato bhavato paṭṭhāya mukhamattappakāsanaṃ kātukāmo āha ‘‘ādito paṭṭhāyā’’ti.
637. Desiring to give only a summary statement from the existence where detailed exposition has been made, it is said: "from the beginning."
637. Muốn trình bày sơ lược từ những cõi đã được giải thích chi tiết, (văn bản) nói “từ ban đầu”.
Teneva ‘‘dvīsu bhavesū’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, "in two existences," and so on, was stated.
Vì lẽ đó mà câu “trong hai cõi” v.v. đã được nói.
Manussāpi keci aṇḍajā, saṃsedajā ca hontīti tadapekkhāya ‘‘catūsu yonīsū’’ti vuttaṃ.
Since some humans are egg-born and moisture-born, "in four modes of generation" was stated with reference to them.
Và vì một số người cũng là loài noãn sinh (aṇḍaja) và loài thấp sinh (saṃsedaja), nên dựa vào đó mà câu “trong bốn loại thai sinh (yoni)” đã được nói.
Ekattakāyaekattasaññitāsāmaññena catutthajhānabhūmikāpi asaññāruppavajjā catutthiṃyeva viññāṇaṭṭhitiṃ bhajanti.
Even those in the fourth jhāna-plane, excluding the non-percipient beings (asañña) and formless realms, pertain to the fourth type of consciousness-abiding due to the commonality of "unity of body and unity of perception."
Những chúng sinh ở cõi thiền thứ tư, ngoại trừ cõi Vô tưởng (Asaññāsattā) và cõi Vô sắc (Arūpabhava), cũng thuộc về thức trú thứ tư (viññāṇaṭṭhiti) do sự đồng nhất về thân và đồng nhất về tưởng.
Esa puññābhisaṅkhāro.
"Esa" refers to wholesome volitional formations (puññābhisaṅkhāro).
Đây là phước hành (puññābhisaṅkhāra).
Vuttanayenevāti ‘‘nānākkhaṇikakammapaccayena ceva upanissayapaccayena cā’’ti vuttanayeneva.
"In the manner stated" means "in the manner stated as a condition by way of kamma of diverse moments and by way of decisive support condition."
Theo cách đã nói tức là theo cách đã nói “do duyên nghiệp khác thời (nānākkhaṇikakammapaccaya) và duyên y chỉ mạnh (upanissayapaccaya)”.
Yathāsambhavanti ekavīsatikāmāvacararūpāvacarakusalavipākesu cuddasannaṃ paṭisandhiyaṃ, pavatte ca, sattannaṃ pavatte evāti ayaṃ yathāsambhavo.
"As is possible" means this possibility: of the twenty-one wholesome resultant consciousnesses of the sense-sphere and fine-material sphere, fourteen are conditions both at re-linking and in occurrence, while seven are conditions only in occurrence.
Tùy theo khả năng có nghĩa là trong hai mươi mốt quả thiện Dục giới (kāmāvacara) và Sắc giới (rūpāvacara), mười bốn thức là duyên trong Paṭisandhi và Pavatti, còn bảy thức chỉ là duyên trong Pavatti, đây là sự tùy theo khả năng.
Catunnaṃ viññāṇānanti bhavādayo apekkhitvā vuttaṃ.
"Of the four consciousnesses" is stated with reference to existences and so on.
Bốn thức (viññāṇa) được nói đến khi xem xét các cõi (bhava) v.v.
Catūsu antogadhānaṃ pana tiṇṇaṃ viññāṇānaṃ tīsu viññāṇaṭṭhitīsu paccayabhāvo yojetabbo.
However, the conditionality of the three consciousnesses included within the four for the three consciousness-abiding states should be applied.
Tuy nhiên, cần phải kết hợp sự làm duyên của ba thức nằm trong bốn thức với ba thức trú (viññāṇaṭṭhiti).
Aviññāṇake sattāvāse saṅkhārapaccayā viññāṇe alabbhamānepi tassa saṅkhārahetukattaṃ labbhateva.
Even though consciousness is not obtainable in the abodes of non-percipient beings (aviññāṇaka sattāvāsa) due to volitional formations (saṅkhāra) as a condition, its being caused by volitional formations is certainly obtainable.
Mặc dù trong cõi chúng sinh không có thức (aviññāṇaka sattāvāsa), thức không thể có được do duyên hành (saṅkhāra), nhưng tính chất có duyên hành của nó vẫn có thể đạt được.
Tathā hi tattha puññābhisaṅkhāro kaṭattārūpānaṃ nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo hoti.
Thus, there, wholesome volitional formation (puññābhisaṅkhāra) is a condition for kamma-born rūpa (kaṭattārūpa) by way of kamma-condition of diverse moments.
Thật vậy, ở đó, phước hành (puññābhisaṅkhāra) là duyên cho các sắc pháp do nghiệp tạo ra (kaṭattārūpa) thông qua duyên nghiệp khác thời (nānākkhaṇikakammapaccaya).
Etasmiñca mukhamattappakāsane puññābhisaṅkhārādīnaṃ duggatiādīsu pavattiyaṃ kusalavipākādiviññāṇānaṃ paccayabhāvo bhavesu vuttanayeneva viññāyatīti na vuttoti veditabbo.
And in this summary exposition, the conditionality of wholesome volitional formations and so on for resultant wholesome consciousnesses and so on, in woeful states and so on, is to be understood in the manner stated for existences, and thus, it is not stated here.
Và trong phần trình bày sơ lược này, sự làm duyên của các thức quả thiện (kusalavipāka) v.v. đối với sự tiếp diễn của phước hành (puññābhisaṅkhāra) v.v. trong các cõi ác thú (duggati) v.v. được hiểu theo cách đã nói trong các cõi, vì vậy cần biết rằng nó không được nói ở đây.
Tattha nāmassa tāva pabhedaṃ dassentena kāmaṃ viññāṇampi nāmameva, paccayapaccayuppanne pana asaṅkarato dassetuṃ ‘‘ārammaṇābhimukhaṃ namanato vedanādayo tayo khandhā’’ti vuttaṃ.
Among these, in order to show the distinction of nāma, although consciousness is indeed nāma, to show it without confusion between condition and conditioned, it is stated: "feeling, perception, and volitional formations—these three aggregates bend towards the object."
Trong đó, khi trình bày sự phân loại của danh, mặc dù thức (viññāṇa) cũng là danh, nhưng để trình bày sự không lẫn lộn giữa duyên (paccaya) và pháp do duyên sinh (paccayuppanna), (văn bản) đã nói “ba uẩn là thọ, tưởng, hành hướng về đối tượng (ārammaṇābhimukhaṃ namanato vedanādayo tayo khandhā)”.
Nibbānassa panettha pavattikathāyaṃ appaccayattā, namanaṭṭhābhāvato ca pasaṅgo eva natthi.
Nibbāna has no relevance here in this discourse on occurrence, because it is unconditioned and there is no bending activity.
Ở đây, Niết Bàn (Nibbāna) không có sự liên quan gì trong phần trình bày về sự tiếp diễn của vòng luân hồi này, vì nó không có duyên và không có tính chất hướng về đối tượng.
Nāmanaṭṭhena hi taṃ nāmaṃ, na namanaṭṭhena.
For it is nāma by the meaning of "causing to bend," not by the meaning of "bending."
Thật vậy, nó là danh theo nghĩa làm cho tâm và các tâm sở hướng về nó, chứ không phải theo nghĩa tự nó hướng về.
Tesaṃ nāmarūpānaṃ sukhādivasena, pathavīādivasena ca vibhāgo.
The "division" of these nāmarūpa is in terms of pleasant feelings and so on, and earth element and so on.
Sự phân loại (vibhāga) của chúng (danh sắc) dựa trên sự an lạc v.v. và dựa trên đất v.v.
Gabbhaseyyaggahaṇena jalābujā gahitāti ‘‘aṇḍajānañcā’’ti vuttaṃ.
By the taking of "womb-born," the "water-born" are included; hence, "and also the egg-born" is stated.
Vì loài thai sinh (jalābuja) được bao gồm trong việc đề cập đến loài thai tạng (gabbhaseyya), nên câu “và loài noãn sinh (aṇḍaja)” đã được nói riêng.
Aṇḍajānañca abhāvakānanti yojetabbaṃ.
It should be applied as "and also to the egg-born who are without bhāva-rūpa."
Và cần phải kết hợp (câu này) với “không có sắc pháp giới tính (bhāvarūpa) đối với loài noãn sinh”.
Santatisīsānīti kalāpasantānamūlāni.
"Heads of continuity" (santatisīsāni) are the roots of the continuity of kalāpas.
Các đầu dòng liên tục (santatisīsāni) tức là nguồn gốc của các chuỗi nhóm (kalāpa) liên tục.
Yadipi vikārarūpāni paṭisandhikkhaṇe na santi, lakkhaṇaparicchedarūpāni pana santīti tāni paramatthato aparinipphannānīti vajjento āha ‘‘rūparūpato’’ti.
Although vikāra-rūpas (modified rūpas) do not exist at the moment of re-linking, lakkhana-pariccheda-rūpas (rūpas of defined characteristics) do exist. Desiring to exclude these as ultimately not perfected, it is said: "rūpa as rūpa."
Mặc dù các sắc biến đổi (vikārarūpa) không tồn tại vào thời điểm tái sanh (paṭisandhikkhaṇa), nhưng các sắc đặc tính (lakkhaṇaparicchedarūpa) thì có tồn tại. Vì vậy, để tránh nói rằng chúng không hoàn thiện về mặt tối hậu, (văn bản) nói “từ sắc pháp”.
Phassādike saṅkhārakkhandhabhāvena ekattaṃ netvā ‘‘tevīsati dhammā’’ti vuttaṃ.
By bringing phassa and so on into unity as part of the saṅkhāra-aggregate, "twenty-three phenomena" is stated.
Khi gom xúc (phassa) v.v. vào một khối là hành uẩn (saṅkhārakkhandha), (văn bản) đã nói “hai mươi ba pháp”.
Apanetvāti kalāpantaragate pathavīādike samānalakkhaṇatāya aggahetvā.
"Having removed" (apanetvā) means not having taken the earth element and so on, which are in other kalāpas, due to their similar characteristics.
Loại bỏ tức là không lấy các yếu tố đất v.v. nằm trong các nhóm khác do có cùng đặc tính.
Kāmabhave pana yasmā sesaopapātikānanti ettha kiñcāpi kāmabhave opapātikā vuttā na santi, yena sesaggahaṇaṃ sātthakaṃ bhaveyya, aṇḍajagabbhaseyyakehi pana opapātikasaṃsedajā sesā hontīti sesaggahaṇaṃ katanti veditabbaṃ.
In the statement "and for the remaining spontaneous-born in the sense-sphere existence," although there are no spontaneous-born stated in the sense-sphere existence in such a way that the term "remaining" would be meaningful, it should be understood that the spontaneous-born and moisture-born are the remaining ones apart from the egg-born and womb-born, and thus the term "remaining" is used.
Trong cõi Dục (Kāmabhava) thì vì phần còn lại của các chúng sinh hóa sinh (opapātika): Ở đây, mặc dù không có chúng sinh hóa sinh nào được nói đến trong cõi Dục mà việc dùng từ “phần còn lại” có ý nghĩa, nhưng cần hiểu rằng từ “phần còn lại” được dùng vì các chúng sinh hóa sinh và thấp sinh là phần còn lại so với loài noãn sinh và thai tạng.
Atha vā brahmakāyikādikehi opapātikehi vuttehi sese sandhāya ‘‘sesaopapātikāna’’nti āha.
Alternatively, "for the remaining spontaneous-born" is stated with reference to the remaining spontaneous-born, apart from the Brahmakāyika devas and so on, who have been mentioned.
Hoặc, (văn bản) nói “phần còn lại của các chúng sinh hóa sinh” để chỉ những chúng sinh hóa sinh còn lại sau khi đã nói về các Phạm thiên v.v.
Te pana arūpinopi santīti ‘‘kāmabhave’’ti vuttaṃ.
However, since some of those (remaining spontaneous-born) are formless (arūpin), "in the sense-sphere existence" is stated.
Vì những chúng sinh đó cũng có thể là vô sắc (arūpin), nên (văn bản) đã nói “trong cõi Dục”.
Aparipuṇṇāyatanānaṃ pana nāmarūpaṃ yathāsambhavaṃ rūpamissakaviññāṇaniddese vuttanayena sakkā dhammagaṇanato viññātunti na vuttanti daṭṭhabbaṃ.
The nāmarūpa of beings with incomplete sense-bases can be known by counting the dhamma-entities in the manner stated in the exposition of consciousness mixed with rūpa, as appropriate; hence, it is not stated here.
Và cần phải thấy rằng danh sắc của những chúng sinh có các căn chưa đầy đủ không được nói đến, vì có thể hiểu được từ việc đếm các pháp theo cách đã nói trong phần trình bày về thức tái sanh hỗn hợp với sắc pháp (rūpamissakaviññāṇaniddesa), tùy theo khả năng.
Paṭisandhicittena saha pavattaututoti paṭisandhicittena saha uppannarūpesu tejodhātuto.
"From the temperature arisen together with the re-linking consciousness" refers to the tejo-dhātu among the rūpas arisen together with the re-linking consciousness.
Từ nhiệt độ (utu) phát sinh cùng với tâm tái sanh (paṭisandhicitta) tức là từ yếu tố lửa (tejodhātu) trong các sắc pháp phát sinh cùng với tâm tái sanh.
Hadayavatthuno taṅkhaṇuppannattā paṭisandhicittassa vatthudubbalatā.
The "weakness of the base" (vatthudubbalatā) of the re-linking consciousness is due to the heart-base arising at that very moment.
Sự yếu kém của nền tảng (vatthudubbalatā) của tâm tái sanh là do nền tảng tim (hadayavatthu) phát sinh vào chính khoảnh khắc đó.
Tesaṃ ajjhoharitāhārena anugate sarīre āhārasamuṭṭhānaṃ suṭṭhaddhakanti sambandho.
The connection is that the food-originated eight-fold aggregate (āhārasamuṭṭhānaṃ suṭṭhaddhakaṃ) becomes firmly established in the body that is sustained by the ingested food for those beings.
Sự liên kết là: trong cơ thể được nuôi dưỡng bởi thức ăn được hấp thụ bởi những chúng sinh đó, sắc pháp do thức ăn tạo ra (āhārasamuṭṭhāna) là rất mạnh mẽ.
Naroti teneva mātukucchigatabhāvena tirokkho.
"Naro" (human) means "concealed" by the very fact of being in the mother's womb.
Con người (naro) tức là bị che khuất vì ở trong bụng mẹ.
Avakaṃsato dve aṭṭhakāneva utucittasamuṭṭhānāni hontīti sasaddakālaṃ sandhāya ‘‘ukkaṃsato dvinnaṃ navakāna’’nti vuttaṃ.
With reference to the time when sound is present, "two nines when elevated" is stated, because when lowered, only two eight-fold aggregates, originated from temperature and consciousness, arise.
Từ sự tăng trưởng, hai nhóm chín (navaka) được nói đến để chỉ thời điểm có âm thanh, vì theo cách giảm dần, chỉ có hai nhóm tám (aṭṭhaka) do nhiệt độ và tâm tạo ra.
Pubbeti yaṃ pubbe santatidvayādikaṃ sattakapariyosānaṃ rūpaṃ idha vuttaṃ, taṃ ekekassa cittassa tīsu tīsu khaṇesu uppajjamānameva vuttanti katvā āha ‘‘pubbe…pe… sattatividha’’nti.
"Pubbe" (formerly) means, considering that the rūpa with two continuities and so on, ending in seven-fold aggregates, which was mentioned previously, was stated as arising in three moments for each citta, it is said: "formerly... and so on... seventy-seven fold."
Trước đây tức là sắc pháp đã được nói đến ở đây trước đây, từ hai chuỗi liên tục (santatidvaya) cho đến bảy nhóm (sattaka), được nói đến như là phát sinh trong ba khoảnh khắc của mỗi tâm; vì vậy, (văn bản) nói “trước đây… v.v… bảy mươi loại”.
Duvidhampi tanti utusamuṭṭhānaṃ, cittasamuṭṭhānañcāti duvidhampi taṃ saddaṃ.
"Both types of sound" means both the temperature-originated sound and the consciousness-originated sound.
Cả hai loại đó tức là cả hai loại âm thanh do nhiệt độ tạo ra (utusamuṭṭhāna) và do tâm tạo ra (cittasamuṭṭhāna).
639. Pañcavokārabhave ca pavattiyanti rūpājanakakammajapañcaviññāṇappavattikālaṃ, sahajātaviññāṇapaccayañca sandhāyāha.
639. The statement Pañcavokārabhave ca pavattiyanti refers to the period of the arising of the fivefold consciousness (pañcaviññāṇa) born of kamma that does not produce matter (rūpa), or the period of the arising of the fivefold consciousness together with the cuti-citta born of kamma that does not produce matter, and to co-arisen consciousness as a condition.
639. Trong cõi Ngũ uẩn (Pañcavokārabhava) và trong sự tiếp diễn (Pavatti) được nói đến để chỉ thời điểm năm thức do nghiệp không tạo ra sắc pháp (rūpājanakakammaja pañcaviññāṇa) tiếp diễn, và duyên thức đồng sinh (sahajātaviññāṇapaccaya).
Tadā hi tato nāmameva hotīti.
For at that time, only mind (nāma) arises from that consciousness.
Vào lúc đó, chỉ có danh phát sinh từ thức.
Kammaviññāṇapaccayā pana tadāpi ubhayaṃ hotīti sakkā vattuṃ, pacchājātaviññāṇapaccayā ca rūpaṃ upatthaddhaṃ hotīti.
However, it can be said that due to kamma-consciousness as a condition, both (mind and matter) arise at that time, and due to subsequently arisen consciousness as a condition, matter (rūpa) is supported.
Tuy nhiên, có thể nói rằng vào lúc đó, cả hai (danh và sắc) đều phát sinh do duyên nghiệp thức (kammaviññāṇapaccaya), và sắc pháp được hỗ trợ bởi duyên thức hậu sinh (pacchājātaviññāṇapaccaya).
Asaññesūtiādi kammaviññāṇapaccayaṃ sandhāya vuttaṃ.
The phrase Asaññesūtiādi refers to kamma-consciousness as a condition.
Trong cõi Vô tưởng (Asaññesu) v.v. được nói đến để chỉ duyên nghiệp thức.
Pañcavokārabhave ca pavattiyanti bhavaṅgādijanakakammato aññena rūpuppattikālaṃ, nirodhasamāpattikālaṃ, bhavaṅgādiuppattikālato aññakālañca sandhāya vuttanti yuttaṃ.
It is appropriate to say that the statement Pañcavokārabhave ca pavattiyanti refers to the period when matter arises due to kamma other than the kamma that generates bhavaṅga and so forth, to the period of the attainment of cessation (nirodhasamāpatti), and to periods other than the arising of bhavaṅga and so forth.
Trong cõi Ngũ uẩn và trong sự tiếp diễn được nói đến để chỉ thời điểm sắc pháp phát sinh do nghiệp khác với nghiệp tạo ra tâm Bhavaṅga v.v., thời điểm nhập Diệt tận định (Nirodhasamāpatti), và thời điểm khác với thời điểm phát sinh tâm Bhavaṅga v.v. Điều này là hợp lý.
Bhavaṅgādiuppattikāle hi taṃjanakena kammunā uppajjamānaṃ rūpaṃ, so ca vipāko kammaviññāṇapaccayo hotīti sakkā vattuṃ.
Indeed, at the time of the arising of bhavaṅga and so forth, the matter arising from the kamma that generates it, and that resultant (vipāka) consciousness, can be said to have kamma-consciousness as a condition.
Thật vậy, vào thời điểm phát sinh tâm Bhavaṅga v.v., sắc pháp phát sinh do nghiệp tạo ra tâm đó, và quả dị thục đó là duyên nghiệp thức. Có thể nói như vậy.
Sahajātaviññāṇapaccayānapekkhampi hi pavattiyaṃ kammena pavattamānaṃ rūpaṃ, nāmañca na kammaviññāṇānapekkhaṃ hotīti.
For even if matter and mind arise in the course of existence due to kamma, without relying on co-arisen consciousness as a condition, they do not arise without relying on kamma-consciousness.
Thật vậy, sắc và danh đang vận hành trong quá trình tồn tại, dù không cần đến duyên đồng sanh với thức, cũng không phải là không cần đến nghiệp thức.
Sabbatthāti paṭisandhiyaṃ, pavatte ca.
Sabbatthāti means both at rebirth-linking (paṭisandhi) and during the course of existence (pavatta).
Sabbatthā (khắp mọi nơi) là trong tái sanh và trong quá trình tồn tại.
Sahajātaviññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, kammaviññāṇapaccayā nāmarūpañca yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
Mind and matter (nāmarūpa) due to co-arisen consciousness as a condition, and mind and matter due to kamma-consciousness as a condition, should be combined as appropriate.
Danh-sắc do duyên đồng sanh với thức, và danh-sắc do duyên nghiệp thức, nên được phối hợp tùy theo khả năng.
Nāmañca rūpañca nāmarūpañcāti ettha nāmarūpasaddo attano ekadesena nāmasaddena nāmasaddassa sarūpo, rūpasaddena ca rūpasaddassa, tasmā sarūpānaṃ ekasesoti ekadesasarūpekaseso, nāmarūpasaddassa ṭhānaṃ itaresañca nāmarūpasaddānaṃ adassananti attho.
In Nāmañca rūpañca nāmarūpañcāti, the word nāmarūpa has the same form as the word nāma (nāmañca) by means of one of its parts, and as the word rūpa (rūpañca) by means of its part. Therefore, it is a case of "ekadesasarūpekasesa" (ellipsis of similar-sounding terms by retaining one part). The meaning is that the word nāmarūpa remains while the other words nāmarūpa are not seen.
Trong câu Nāmañca rūpañca nāmarūpañcā (danh và sắc và danh-sắc), từ nāmarūpa (danh-sắc) tự thân nó là hình thái của từ nāma (danh) bởi một phần của nó, và là hình thái của từ rūpa (sắc) bởi từ rūpa. Do đó, đây là sự rút gọn một phần hình thái của các từ đồng loại (ekadesasarūpekaseso), nghĩa là từ nāmarūpa đứng lại và các từ nāmarūpa khác không xuất hiện.
640. Suttantikapariyāyatoti paṭṭhāne rūpānaṃ upanissayapaccayassa avuttattā vuttaṃ.
640. Suttantikapariyāyato (according to the Suttanta method) is stated because in the Paṭṭhāna, the upanissaya condition for matter (rūpa) is not mentioned.
640. Suttantikapariyāyato (theo phương pháp của kinh tạng) được nói vì trong Paṭṭhāna, duyên upanissaya (nương tựa mạnh) của sắc không được đề cập.
Suttante pana yasmiṃ sati yaṃ hoti, asati ca na hoti, so tassa upanissayo nidānaṃ hetu pabhavoti katvā ‘‘viññāṇūpanisaṃ nāmarūpa’’nti rūpassa ca viññāṇūpanissayatā vuttā.
However, in the Suttanta, it is said that whatever arises when a certain cause is present and does not arise when that cause is absent, that cause is its upanissaya, its nidāna, its hetu, its pabhava (source); thus, by saying ‘‘viññāṇūpanisaṃ nāmarūpaṃ’’ (mind-and-matter has consciousness as its upanissaya), the upanissaya-conditionality of consciousness for matter is taught.
Tuy nhiên, trong kinh tạng, khi có cái này thì cái kia sanh, khi không có cái này thì cái kia không sanh, cái đó là upanissaya (nương tựa mạnh), nidāna (nguyên nhân), hetu (nhân), pabhava (nguồn gốc) của cái kia, và do đó, sự nương tựa mạnh của sắc vào thức được nói là “danh-sắc nương tựa vào thức (viññāṇūpanisaṃ nāmarūpa)”.
Vanapatthapariyāye ca vanapatthagāmanigamanagarajanapadapuggalūpanissayo iriyāpathavihāro, tato ca cīvarādīnaṃ jīvitaparikkhārānaṃ kasirena, appakasirena ca samudāgamanaṃ vuttaṃ, na ca vanapatthādayo ārammaṇūpanissayādibhāvaṃ iriyāpathānaṃ, cīvarādisamudāgamanassa ca bhajanti.
And in the discourse on the forest tract (vanapatthapariyāya), the modes of deportment (iriyāpathavihāra) that have the forest tract, village, town, city, district, and individuals as upanissaya are mentioned, as is the procurement of robes and other requisites of life, sometimes with difficulty and sometimes with ease; yet, the forest tracts and so forth do not serve as ārammaṇūpanissaya and so forth for the modes of deportment, nor for the procurement of robes and so forth.
Và trong phương pháp rừng cây, các tư thế và oai nghi được nói là nương tựa vào rừng cây, làng mạc, thị trấn, thành phố, quốc gia, và con người; và từ đó, các vật dụng cần thiết cho cuộc sống như y phục, v.v., được tìm thấy một cách khó khăn hoặc dễ dàng. Tuy nhiên, rừng cây, v.v., không trở thành duyên upanissaya đối tượng (ārammaṇūpanissaya) hoặc các loại khác cho các tư thế và oai nghi, cũng như cho sự phát sanh của y phục, v.v.
Tasmā vinā abhāvo eva suttantikapariyāyato upanissayabhāvo daṭṭhabbo.
Therefore, non-existence without that (cause) should be seen as the upanissaya-conditionality according to the Suttanta method.
Vì vậy, nên hiểu rằng sự không hiện hữu khi không có cái kia là trạng thái upanissaya theo phương pháp của kinh tạng.
Nāmassa abhisaṅkhāraviññāṇaṃ kammārammaṇapaṭisandhiādikāle ārammaṇapaccayova hotīti vattabbameva natthīti rūpasseva suttantikapariyāyato ekadhāva paccayabhāvo vutto.
There is no need to state that abhisaṅkhāra-viññāṇa is only an object condition (ārammaṇa-paccaya) for mind (nāma) at the time of rebirth-linking with kamma as object and so forth; therefore, the conditionality of consciousness for matter (rūpa) alone, in one way, is stated according to the Suttanta method.
Không cần phải nói rằng thức tạo tác chỉ là duyên đối tượng (ārammaṇapaccaya) cho danh trong thời điểm tái sanh do nghiệp là đối tượng, v.v., vì vậy duyên của sắc chỉ được nói theo một cách theo phương pháp của kinh tạng.
Sasaṃsayassa hi rūpassetaṃ paccayo hotīti vutte nāmassa hotīti vattabbameva natthīti.
Indeed, if it is said that this is a condition for matter, which is subject to doubt, then there is no need to state that it is a condition for mind.
Thật vậy, khi nói rằng đây là duyên của sắc có sự nghi ngờ, thì không cần phải nói rằng nó là duyên của danh.
Yuttito sādhetvā suttena taṃ daḷhaṃ karonto ‘‘kammasamuṭṭhānassāpi hī’’tiādimāha.
Having established it through reason, and confirming it with the Sutta, he says ‘‘kammasamuṭṭhānassāpi hī’’ and so forth.
Sau khi chứng minh bằng lý luận, để củng cố điều đó bằng kinh tạng, Ngài nói “kammasamuṭṭhānassāpi hī” (vì ngay cả cái sanh từ nghiệp), v.v.
Cittasamuṭṭhānassevāti cittasamuṭṭhānassa viya.
Cittasamuṭṭhānassevāti means "like citta-born rūpa."
Cittasamuṭṭhānassevā (chỉ như cái sanh từ tâm) là giống như cái sanh từ tâm.
Ettha ca ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1, 39; mahāva. 1; udā. 1) bhāsamānena bhagavatā yasmā upaparikkhamānānaṃ paṇḍitānaṃ paramatthato nāmarūpamattameva pavattamānaṃ dissati, na satto, na jīvo, tasmā kenaci appaṭivattiyaṃ anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ hoti.
And here, because the Blessed One, in speaking of ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ’’ (consciousness as condition for mind-and-matter), shows that to wise people who investigate, only mind-and-matter is seen to arise in the ultimate sense (paramattha), not a being (satta) or a life-principle (jīva), therefore an unsurpassed Dhamma-wheel, which cannot be turned back by anyone, has been set in motion.
Ở đây, khi Thế Tôn thuyết giảng “viññāṇapaccayā nāmarūpa” (thức duyên danh-sắc), vì các bậc trí tuệ quán sát thấy rằng về mặt tối hậu, chỉ có danh-sắc đang vận hành, không có chúng sanh, không có linh hồn, nên một bánh xe Pháp vô thượng, không thể bị bất cứ ai quay ngược lại, đã được vận hành.
Suññatappakāsanañhi dhammacakkappavattananti.
For the setting in motion of the Dhamma-wheel is the proclamation of emptiness (suññatā).
Thật vậy, sự vận hành bánh xe Pháp là sự tuyên bố về tánh không.
Atha vā nāmarūpamattatāvacanena pavattiyā dukkhasaccamattatā vuttā.
Or, by the statement of mind-and-matter-ness alone, the nature of suffering (dukkhasacca) of existence (pavatti) is expressed.
Hoặc, bằng cách nói rằng chỉ có danh-sắc, sự vận hành được nói là chỉ có khổ đế.
Dukkhasaccappakāsanena ca tassa samudayo, tassa ca nirodho, nirodhagāminipaṭipadā ca pakāsitā eva hoti.
And by the proclamation of the truth of suffering, its origin, its cessation, and the path leading to its cessation are indeed proclaimed.
Và bằng cách tuyên bố khổ đế, tập đế của nó, diệt đế của nó, và con đường đưa đến diệt khổ cũng đã được tuyên bố.
Ahetukassa dukkhassa, hetunirodhā anirujjhanakassa ca abhāvā, nirodhassa ca upāyena vinā anadhigantabbattāti catusaccappakāsanaṃ dhammacakkappavattanaṃ niddhāretabbaṃ.
Since there is no suffering without a cause, and no suffering that does not cease when its cause ceases, and cessation cannot be attained without a means, the proclamation of the Four Noble Truths should be determined as the setting in motion of the Dhamma-wheel.
Vì không có khổ vô nhân, và không có cái không diệt khi nhân diệt, và vì sự diệt không thể đạt được nếu không có phương tiện, nên sự vận hành bánh xe Pháp được xác định là sự tuyên bố về Tứ Thánh Đế.
Idhāpi nāmanti khandhattayasseva gahaṇe kāraṇaṃ vuttanayameva.
Here too, the reason for taking nāma (mind) to mean only the three aggregates (khandhattaya) is the same as already stated.
Ở đây cũng vậy, lý do để chấp nhận nāmaṃ (danh) chỉ là ba uẩn thì giống như cách đã nói.
Niyamatoti idañca catunnaṃ bhūtānaṃ, channaṃ vatthūnaṃ, jīvitassa ca yathāsambhavaṃ sahajātanissayapurejātaindriyādinā saḷāyatanassa pavattamānassa ekantena paccayabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
And this Niyamato (definitely) is stated with reference to the six sense bases, which arise in dependence on the four great primaries (mahābhūta), the six bases (vatthu), and the life faculty (jīvita) as conditions — co-arisen, support, pre-arisen, faculty, and so forth — definitely serving as conditions as appropriate.
Và Niyamato (nhất định) này được nói để chỉ sự duyên nhất định của sáu xứ đang vận hành đối với bốn đại, sáu căn, và sinh mạng (jīvitindriya), tùy theo khả năng, thông qua đồng sanh, nương tựa, tiền sanh, quyền, v.v.
Rūpāyatanādīnaṃ pana sahajātanissayānupālanabhāvo natthīti aggahaṇaṃ veditabbaṃ.
It should be understood that the sense bases such as rūpāyatana are not taken because they do not partake in co-arisen support.
Nên biết rằng các sắc xứ, v.v., không được chấp nhận vì chúng không có trạng thái đồng sanh, nương tựa, và duy trì.
Ārammaṇārammaṇapurejātādibhāvo ca tesaṃ na sasantatipariyāpannānameva, na ca cakkhādīnaṃ viya ekappahārenevāti aniyamato paccayabhāvo.
And their conditionality as object (ārammaṇa), pre-arisen object (ārammaṇa-purejāta), and so forth is not limited only to those included in their own continuity, nor is it in one single manner like the eye and so forth, thus their conditionality is not definite.
Và trạng thái duyên đối tượng, duyên tiền sanh đối tượng, v.v., của chúng không chỉ thuộc về dòng tương tục của chính chúng, và cũng không phải chỉ theo một cách duy nhất như trường hợp của mắt, v.v., nên đó là duyên không nhất định.
Niyamato…pe… jīvitindriyanti evanti ettha evaṃ-saddena vā rūpāyatanādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
In Niyamato…pe… jīvitindriyanti evaṃ, by the word evaṃ (thus), the inclusion of the rūpāyatana and so forth should also be understood.
Trong Niyamato…pe… jīvitindriyanti eva (nhất định…v.v… sinh mạng quyền, v.v.), nên hiểu rằng với từ evaṃ (v.v.), các sắc xứ, v.v., cũng được bao gồm.
Chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatananti ettha yadipi chaṭṭhāyatanasaḷāyatanasaddānaṃ saddato sarūpatā natthi, atthato pana saḷāyatanekadesova chaṭṭhāyatananti ekadesasarūpatā atthīti ekadesasarūpekaseso katoti veditabbo.
In Chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatananti, although the words chaṭṭhāyatana and saḷāyatana are not identical in sound, their meaning is such that chaṭṭhāyatana is a part of saḷāyatana, so there is partial identity of form. Thus, it should be understood that an ekadesasarūpekasesa (ellipsis of partially similar-sounding terms) has been made.
Trong câu Chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatana (sáu xứ và sáu xứ và sáu xứ), mặc dù các từ chaṭṭhāyatana (sáu xứ) và saḷāyatana (sáu xứ) không đồng hình thái về mặt âm thanh, nhưng về mặt ý nghĩa, sáu xứ chỉ là một phần của sáu xứ, nên có sự đồng hình thái một phần, và do đó, nên hiểu rằng sự rút gọn một phần hình thái đã được thực hiện.
Atthatopi hi sarūpānaṃ ekadesasarūpekasesaṃ icchanti ‘‘vaṅko ca kuṭilo ca kuṭilā’’ti.
Indeed, they desire an ekadesasarūpekasesa even for terms that are identical in meaning: ‘‘vaṅko ca kuṭilo ca kuṭilā’’ (crooked and curved are crooked).
Thật vậy, các nhà ngữ pháp cũng mong muốn sự rút gọn một phần hình thái của các từ đồng loại về mặt ý nghĩa, như trong câu “vaṅko ca kuṭilo ca kuṭilā” (cong và vặn và cong-vặn).
Tasmā atthato ekadesasarūpānañca ekasesena bhavitabbanti.
Therefore, there should be an ellipsis for terms that are partially identical in meaning.
Vì vậy, nên có sự rút gọn của các từ đồng loại một phần về mặt ý nghĩa.
Atha vā chaṭṭhāyatanañca manāyatanañca chaṭṭhāyatananti vā manāyatananti vā chaṭṭhāyatanañca chaṭṭhāyatanañca chaṭṭhāyatananti vā manāyatanañca manāyatanañca manāyatananti vā ekasesaṃ katvā cakkhādīhi saddhiṃ ‘‘saḷāyatana’’nti vuttanti tameva ekasesaṃ nāmamattapaccayassa, nāmarūpapaccayassa ca manāyatanassa vasena kataṃ atthato dassento āha ‘‘chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatananti evaṃ katekasesassā’’ti.
Alternatively, he states the meaning of that very ellipsis, made in terms of the mind base (manāyatana) being a condition only for mind (nāma-matta-paccaya) and for mind-and-matter (nāmarūpa-paccaya), by saying ‘‘chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatananti evaṃ katekasesassā’’ti, having made an ellipsis either as "the sixth sense base and the mind base are the sixth sense base," or "the mind base," or "the sixth sense base and the sixth sense base are the sixth sense base," or "the mind base and the mind base are the mind base," and then combined with the eye and so forth, it is called "saḷāyatana" (six sense bases).
Hoặc, sau khi rút gọn là “sáu xứ và ý xứ là sáu xứ” hoặc “ý xứ”, hoặc “sáu xứ và sáu xứ là sáu xứ”, hoặc “ý xứ và ý xứ là ý xứ”, rồi cùng với mắt, v.v., được nói là “sáu xứ”. Để chỉ rõ sự rút gọn đó được thực hiện về mặt ý nghĩa theo ý xứ là duyên của riêng danh, và là duyên của danh-sắc, Ngài nói “chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatananti evaṃ katekasesassā” (sáu xứ và sáu xứ và sáu xứ, của cái đã được rút gọn như vậy).
Yathāvuttopi hi ekaseso atthato chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañcāti evaṃ kato nāma hotīti.
For even the ellipsis as stated above, when considered by meaning, is called made as "the sixth sense base and the six sense bases."
Thật vậy, ngay cả sự rút gọn đã nói ở trên, về mặt ý nghĩa, cũng được gọi là đã được thực hiện như “sáu xứ và sáu xứ”.
Sabbattha ca ekasese kate ekavacananiddeso katekasesānaṃ saḷāyatanādisaddavacanīyatāsāmaññavasena katoti daṭṭhabbo.
And it should be understood that in all contexts, when ekasesa (single retention) is done, the designation by a single word is made by way of the commonality of being expressible by terms like saḷāyatana and so forth, for those meanings where ekasesa has been performed.
Và nên hiểu rằng trong tất cả các trường hợp rút gọn, sự chỉ định bằng số ít được thực hiện theo nghĩa chung của các từ như sáu xứ, v.v., được nói về các nghĩa đã được rút gọn.
‘‘Hadayavatthuno sahāyaṃ hutvā’’ti etena arūpe viya asahāyaṃ nāmaṃ na hoti, hadayavatthu ca nāmena saha chaṭṭhāyatanassa paccayo hotīti ettakameva dasseti, na pana yathā hadayavatthu paccayo hoti, tathā nāmampīti ayamattho adhippeto.
By “being a helper to the heart-base” (Hadayavatthuno sahāyaṃ hutvā), it shows only this: that nāma is not without a helper, as in the formless realms, and the heart-base serves as a condition for the sixth āyatana together with nāma; it does not mean that just as the heart-base is a condition, so too is nāma.
Với câu “là bạn của y xứ tâm” (hadayavatthuno sahāyaṃ hutvā), điều này chỉ ra rằng danh không phải là không có bạn như trong cõi vô sắc (arūpa), và y xứ tâm (hadayavatthu) là duyên cho lục xứ (chaṭṭhāyatana) cùng với danh; nhưng không có ý nghĩa rằng danh cũng là duyên như y xứ tâm là duyên.
Vatthu hi nāmassa vippayuttapaccayo hoti, na nāmaṃ.
For the base is an unassociated condition for nāma, but nāma is not.
Y xứ (vatthu) là duyên bất tương ưng (vippayuttapaccaya) cho danh, chứ danh thì không.
Nāmañca vipākahetādipaccayo hoti, na vatthūti.
And nāma is a vipāka-root-condition and so forth, but the base is not.
Còn danh là duyên quả dị thục (vipākapaccaya), duyên nhân (hetu) v.v., chứ y xứ thì không.
Pavatte arūpadhammā kammajarūpassa ṭhitippattasseva paccayā honti, na uppajjamānassāti vippayuttaatthiavigatā ca pacchājātavippayuttādayo eva cakkhādīnaṃ yojetabbā.
In the course of existence, formless phenomena are conditions only for kamma-born rūpa that has attained stability, not for that which is arising; thus, unassociated-existence-absence conditions and post-natal unassociated conditions and so forth should be applied to the eye-bases and the like.
Trong sự tiếp diễn, các pháp vô sắc (arūpadhamma) là duyên cho sắc do nghiệp sinh (kammajarūpa) chỉ khi nó đã đạt đến trạng thái tồn tại (ṭhitippatta), chứ không phải khi nó đang sinh khởi (uppajjamāna). Do đó, các duyên bất tương ưng (vippayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata) và các duyên hậu sinh bất tương ưng (pacchājātavippayutta) v.v. phải được kết hợp cho mắt (cakkhu) v.v.
Avasesamanāyatanassāti ettha ‘‘pañcakkhandhabhave panā’’ti etassa anuvattamānattā pañcavokārabhave eva pavattamānaṃ pañcaviññāṇehi avasesaṃ manāyatanaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Here, in “the remaining mind-base” (Avasesamanāyatanassā), it should be understood that due to the continuation of the phrase “in the five-aggregate existence” (pañcakkhandhabhave panā), the mind-base referred to is that which operates only in the five-constituent existence, remaining after excluding the five consciousnesses.
Ở đây, trong “tâm xứ còn lại” (avasesamanāyatanassa), phải hiểu rằng tâm xứ còn lại sau năm thức song ngũ (pañcaviññāṇa), đang hoạt động trong cõi năm uẩn (pañcavokārabhave), đã được đề cập, vì câu “trong cõi năm uẩn” (pañcakkhandhabhave panā) vẫn được tiếp nối.
Nāmarūpassa sahajātādisādhāraṇapaccayabhāvo, sampayuttādiasādhāraṇapaccayabhāvo ca yathāsambhavaṃ yojetabbo.
The conditionality of nāmarūpa as a common condition like co-arising and so forth, and its conditionality as an uncommon condition like association and so forth, should be applied as appropriate.
Sự hiện hữu của danh sắc (nāmarūpa) như duyên chung đồng sinh (sahajātādisādhāraṇapaccaya) v.v., và sự hiện hữu của nó như duyên không chung tương ưng (sampayuttādiasādhāraṇapaccaya) v.v., phải được kết hợp tùy theo khả năng.
‘‘Rūpapaccayā pañcāyatanānī’’ti ayampi nayo labbhati nirodhasamāpannānaṃ vasena, so pana apacurabhāvato yebhuyyena ca paṭisandhiyaṃ paccayabhūtasseva nāmarūpassa pavattiyaṃ paccayabhāvo vibhāvitoti na dassitoti veditabbaṃ.
The method “five āyatanas from rūpa as condition” (Rūpapaccayā pañcāyatanānī) is also found, in reference to those who have attained the cessation of perception and feeling (nirodhasamāpatti). However, it is not shown here because it is not prevalent, and because the conditionality of nāmarūpa, which is a condition at rebirth, is mostly explained in the context of the course of existence.
“Năm xứ do sắc làm duyên” (Rūpapaccayā pañcāyatanāni) cách này cũng được chấp nhận theo nghĩa của những người nhập diệt tận định (nirodhasamāpanna), nhưng phải hiểu rằng nó không được trình bày vì ít phổ biến (apacurabhāvato), và chủ yếu là do sự hiện hữu của danh sắc làm duyên trong sự tiếp diễn (pavatti) đã được giải thích như là duyên của sự tái sinh (paṭisandhi).
Tatthāti tasmiṃ saḷāyatane, tesu chasu āyatanesūti attho.
“Therein” (Tatthā) means in that six sense-base (saḷāyatana), that is, in those six āyatanas.
“Ở đó” (Tatthā) nghĩa là trong lục xứ ấy, trong sáu xứ đó.
Ajjhattanti sasantatipariyāpannameva gaṇhāti.
“Internal” (Ajjhattaṃ) takes only what belongs to one's own continuum.
“Nội” (Ajjhattaṃ) chỉ lấy những gì thuộc về dòng tương tục của chính mình.
Tañhi sasantatipariyāpannakammanibbattaṃ tādisassa phassassa paccayo hoti.
For that, born of kamma belonging to one's own continuum, is a condition for such contact.
Vì cái được sinh ra bởi nghiệp thuộc về dòng tương tục của chính mình là duyên cho loại xúc như vậy.
Rūpādīni, pana bahiddhā anupādinnāni ca phassassa ārammaṇaṃ honti, na tāni cakkhādīni viya sasantatipariyāpannakammakilesanimittappavattibhāvena phassassa paccayā hontīti paṭhamācariyavāde na gahitāni, dutiyācariyavāde pana yathā tathā vā paccayabhāve sati na sakkā vajjetunti gahitāni.
However, rūpa and so forth, being external and not appropriated, are objects of contact; they are not conditions for contact in the manner of the eye and so forth, which arise due to kamma and defilements belonging to one's own continuum. Therefore, they are not included in the view of the first teachers. But in the view of the second teachers, they are included, as it is not possible to exclude them when conditionality exists in any way whatsoever.
Tuy nhiên, sắc (rūpa) v.v., bên ngoài (bahiddhā) và không do chấp thủ (anupādinna), là đối tượng (ārammaṇa) của xúc, nhưng chúng không phải là duyên của xúc theo cách mà mắt (cakkhu) v.v. là duyên, tức là theo cách chúng hoạt động do nghiệp và phiền não thuộc về dòng tương tục của chính mình. Do đó, chúng không được chấp nhận trong quan điểm của các vị thầy đầu tiên (paṭhamācariyavāda). Nhưng trong quan điểm của các vị thầy thứ hai (dutiyācariyavāda), chúng được chấp nhận vì không thể loại bỏ chúng khi có sự hiện hữu của duyên theo cách này hay cách khác.
Sabbe phassā na sambhontīti yojanā.
The construction is: all contacts do not arise.
Cách kết nối là “tất cả các xúc không thể sinh khởi” (sabbe phassā na sambhonti).
Yadi sabbāyatanehi eko phasso sambhaveyya, ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ti ekassa vacanaṃ yujjeyya, athāpi ekamhā āyatanā sabbe phassā sambhaveyyuṃ, tathāpi sabbāyatanehi sabbaphassasambhavato āyatanabhedena phassabhedo natthīti tadabhedavasena ekassa vacanaṃ yujjeyya, tathā pana asambhavato na yuttanti codeti ‘‘na sabbāyatanehī’’tiādinā.
If one contact could arise from all āyatanas, then the statement of a single word, “contact conditioned by the six sense-bases,” would be appropriate. Or if all contacts could arise from a single āyatana, then too, because all contacts arise from all āyatanas, there would be no distinction of contact by distinction of āyatana, and thus the statement of a single word would be appropriate due to the non-distinction of those contacts. But since this is not possible, it is not appropriate. This is the challenge raised by “not by all āyatanas” and so forth.
Nếu một xúc có thể sinh khởi từ tất cả các xứ, thì việc nói “xúc do lục xứ làm duyên” (saḷāyatanapaccayā phasso) với một xúc sẽ hợp lý. Hoặc nếu tất cả các xúc có thể sinh khởi từ một xứ, thì cũng sẽ hợp lý khi nói một xúc theo nghĩa không phân biệt, vì không có sự phân biệt xúc theo sự phân biệt xứ do tất cả các xúc sinh khởi từ tất cả các xứ. Nhưng vì điều đó không thể xảy ra, nên nó không hợp lý. Do đó, câu hỏi được đặt ra bằng cách nói “không phải từ tất cả các xứ” (na sabbāyatanehī) v.v.
Aññassāpi vā asambhavantassa vidhānassa bodhanatthametaṃ vuttaṃ ‘‘nāpi ekamhā āyatanā sabbe phassā’’ti.
This is stated to explain the impossibility of any other arrangement as well: “nor all contacts from a single āyatana.”
Điều này được nói ra để chỉ rõ rằng một sự sắp đặt khác không thể xảy ra, đó là “cũng không phải tất cả các xúc từ một xứ” (nāpi ekamhā āyatanā sabbe phassā).
‘‘Na sabbāyatanehi eko phasso sambhotī’’ti idameva pana ekaphassavacanassāyuttattadīpakaṃ kāraṇanti veditabbaṃ.
But it should be understood that the reason demonstrating the inappropriateness of stating a single contact is precisely this: “one contact does not arise from all āyatanas.”
Tuy nhiên, phải hiểu rằng chính điều này, “một xúc không sinh khởi từ tất cả các xứ” (na sabbāyatanehi eko phasso sambhotī), là lý do chỉ ra sự không hợp lý của việc nói một xúc.
Nidassanavasena vā etaṃ vuttaṃ.
Or this is stated by way of example.
Hoặc điều này được nói ra như một ví dụ.
Nāpi ekamhā āyatanā sabbe phassā sambhonti, evaṃ na sabbāyatanehi eko phasso sambhoti.
Nor do all contacts arise from a single āyatana; similarly, one contact does not arise from all āyatanas.
Cũng không phải tất cả các xúc sinh khởi từ một xứ. Tương tự, một xúc cũng không sinh khởi từ tất cả các xứ.
Tasmā ekassa vacanaṃ ayuttanti.
Therefore, the statement of a single one is inappropriate.
Do đó, việc nói một xúc là không hợp lý.
Parihāraṃ pana anekāyatanehi ekaphassassa sambhavatoti dassento ‘‘tatridaṃ vissajjana’’ntiādimāha.
However, in showing the solution that one contact can arise from many āyatanas, it states “this is the explanation” and so forth.
Để chỉ ra lời giải thích rằng một xúc có thể sinh khởi từ nhiều xứ, Ngài nói “đây là lời giải đáp” (tatridaṃ vissajjanaṃ) v.v.
Avasesasampayuttadhammāyatanā phassavajjitā taṃsampayuttacetasikā dhammā.
“The remaining associated dhammas-āyatana” (Avasesasampayuttadhammāyatanā) refers to the mental factors associated with contact, excluding contact itself.
“Các pháp xứ tương ưng còn lại” (Avasesasampayuttadhammāyatanā) là các tâm sở (cetasika) tương ưng với xúc, trừ xúc.
Cittabhedena ekūnanavutividhāpi idhādhippetā eva dassetuṃ ‘‘vedanāsu panā’’tiādi vuttaṃ.
Although there are eighty-nine kinds by way of the divisions of consciousness, the statement "among feelings..." was made to show only those intended here.
Để chỉ ra rằng chín mươi chín loại thọ theo sự phân biệt tâm cũng được đề cập ở đây, nên đã nói “trong các thọ” (vedanāsu panā) v.v.
‘‘Sesāna’’nti ettha sampaṭicchanasampayuttāya cakkhusamphassādayo pañca yadipi anantarādīhi paccayā honti, anantarādīnaṃ pana upanissaye antogadhattā santīraṇatadārammaṇānañca sādhāraṇassa tassa vasena ‘‘ekadhā’’ti vuttaṃ.
In the phrase "the others" (sesānaṃ), although the five contacts such as eye-contact, associated with receiving-consciousness, are conditions by way of contiguity (anantara) and so forth, they are said to be "of one kind" because they are included in the strong determining condition (upanissaya) of contiguity and so forth, and by way of that strong determining condition which is common to both investigating-consciousness and apperception.
Trong “của những cái còn lại” (sesānaṃ), mặc dù năm loại xúc như xúc nhãn (cakkhusamphassa) v.v. là duyên cho thọ tương ưng với tâm tiếp thâu (sampaṭicchana) bằng các duyên vô gián (anantara) v.v., nhưng đã nói “một loại” (ekadhā) theo nghĩa của duyên cận y (upanissaya) chung, vì các duyên vô gián v.v. được bao gồm trong duyên cận y, và duyên cận y là duyên chung cho tâm thẩm sát (santīraṇa) và tâm nương tựa đối tượng (tadārammaṇa).
Ekekasmiṃ dvāre hi cakkhudvārādīsu uppannacakkhuviññāṇādīhi sahajātā phassā sakasakavīthīsu sampaṭicchanādīhi sampayuttavedanānaṃ, manodvāre tadārammaṇavaseneva pavattānaṃ tebhūmakavipākavedanānampi sahajātamanosamphassasaṅkhāto so phasso aṭṭhadhā paccayo hotīti yojetabbaṃ.
For in each door, such as the eye-door, the contacts that arise simultaneously with eye-consciousness and so forth are conditions in one way for the feelings associated with receiving-consciousness and so forth in their respective thought-processes; and for the resultant feelings of the three planes, which arise in the mind-door only by way of apperception, that contact, called mind-contact arising simultaneously, is a condition in eight ways. This should be connected thus.
Thật vậy, đối với từng cửa như nhãn môn, các xúc đồng sanh với nhãn thức v.v. đã khởi lên là duyên theo tám cách cho các thọ tương ưng với sự tiếp thâu v.v. trong các lộ trình riêng của chúng. Đối với ý môn, xúc ấy, được gọi là ý xúc đồng sanh, là duyên theo tám cách cho các thọ dị thục ba cõi khởi lên chỉ do đối tượng đó, và cũng là duyên cho các thọ dị thục ba cõi (khởi lên theo cách tái sanh v.v.). Điều này phải được kết hợp như vậy.
Mamattenāti sampiyāyanena, assādanataṇhāya icceva vuttaṃ hoti.
By ownership: It is simply said to mean by cherishing, by the craving for gratification.
Mamattena có nghĩa là bằng sự yêu thích, tức là bằng ái tham vị. Điều này chỉ có nghĩa là ái tham vị.
Tattha putto viya vedanā daṭṭhabbā, khīrādayo viya vedanāya paccayabhūtā rūpādayo, khīrādidāyikā dhāti viya rūpādichaḷārammaṇadāyakā cittakārādayo cha.
Here, feeling should be regarded like a child; forms and so forth, which are conditions for feeling, like milk and so forth; and the six, such as the artists who provide the six objects like forms, like a wet-nurse who gives milk and so forth.
Ở đây, thọ phải được xem như đứa con, các sắc v.v. là duyên cho thọ phải được xem như sữa v.v., và sáu người như họa sĩ v.v. cung cấp sáu đối tượng như sắc v.v. phải được xem như người vú nuôi cho sữa v.v..
Tattha sukhasamphassavatthadāyako tantavāyo, vejjo rasāyatanojāvasena, tadupatthambhitajīvitavasena ca dhammārammaṇassa dāyakoti daṭṭhabbo.
Among them, the weaver is to be seen as providing clothes with pleasant contact, and the physician as providing the dhamma object by way of the essence of elixirs and by way of life sustained by that.
Trong đó, người thợ dệt là người cung cấp y phục có xúc lạc, còn lương y là người cung cấp đối tượng pháp (dhammārammaṇa) do năng lực của chất bổ dưỡng (rasāyatana) và do sự duy trì sự sống bởi chất đó.
Sabbāpesā aṭṭhasatappabhedāpi.
All of this (craving), even in its one hundred and eight distinctions.
Sabbāpesā (tất cả những điều này) có nghĩa là tất cả một trăm lẻ tám loại (ái).
‘‘Yasmā vā’’tiādinā na kevalaṃ vipākasukhavedanā eva, tissopi pana vedanā vipākā visesena taṇhāya upanissayapaccayo, avisesena itarā cāti dasseti.
By the phrase "since..." and so forth, it is shown that not only pleasant resultant feeling, but all three kinds of resultant feeling are specifically a strong determining condition for craving, and generally the other feelings (too).
Bằng cách dùng “Yasmā vā” v.v., điều này chỉ ra rằng không chỉ có thọ lạc dị thục, mà cả ba loại thọ dị thục nói chung đều là duyên y chỉ mạnh mẽ cho ái một cách đặc biệt, và các thọ khác cũng là duyên y chỉ mạnh mẽ một cách không đặc biệt.
Upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitāti tasmā sāpi bhiyyo icchanavasena taṇhāya upanissayoti adhippāyo.
But equanimity, being peaceful, is spoken of as pleasure itself. Therefore, the intention is that it too is a strong determining condition for craving by way of desiring more.
“Upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā” (Thọ xả thì do tĩnh lặng, nên được nói là lạc). Vì vậy, ý nghĩa là thọ xả cũng là duyên y chỉ mạnh mẽ cho ái do sự mong muốn mãnh liệt hơn.
Upekkhā pana akusalavipākabhūtā aniṭṭhattā dukkhe avarodhetabbā, itarā iṭṭhattā sukheti sā dukkhaṃ viya, sukhaṃ viya ca upanissayapaccayo hotīti sakkā vattuṃ.
But equanimity, being the result of unwholesome kamma, should be included in suffering because it is undesirable; the other (equanimity), being desirable, is in pleasure. Thus, it can be said that it (equanimity) is a strong determining condition, like suffering and like pleasure.
Tuy nhiên, thọ xả dị thục bất thiện, do không đáng mong muốn, nên phải được xếp vào khổ; còn thọ xả dị thục thiện, do đáng mong muốn, nên được xếp vào lạc. Vì vậy, có thể nói rằng thọ xả là duyên y chỉ mạnh mẽ giống như khổ và giống như lạc.
‘‘Vedanāpaccayā taṇhā’’ti vacanena sabbassa vedanāvato paccayassa atthitāya taṇhuppattippasaṅge tannivāraṇatthamāha ‘‘vedanāpaccayā cāpī’’tiādi.
To prevent the possibility of craving arising for every being with feeling, due to the existence of feeling as a condition, by the statement "craving is conditioned by feeling," he states "and also craving conditioned by feeling..." and so forth.
Lời dạy “Thọ duyên ái” có thể dẫn đến việc ái khởi lên ở tất cả những ai có thọ. Để ngăn chặn sự lan rộng quá mức này, lời dạy “vedanāpaccayā cāpī” v.v. đã được nói.
Nanu ‘‘anusayasahāyā vedanā taṇhāya paccayo’’ti vacanassa abhāvā atippasaṅganivattiṃ na sakkā kātunti?
It may be asked: "Since there is no statement that 'feeling accompanied by latent tendencies is a condition for craving,' how can one prevent the over-extension?"
Há không thể ngăn chặn sự lan rộng quá mức này được sao, vì không có lời dạy “thọ có tùy miên là duyên cho ái”?
Na, vaṭṭakathāya pavattattā.
No, this is possible because it is presented within the context of the cycle of existence (vaṭṭa).
Không, vì điều này được nói trong ngữ cảnh của vòng luân hồi (vaṭṭa).
Vaṭṭassa ca anusayavirahe abhāvato anusayasahitāva paccayoti atthato vuttamevetaṃ hotīti.
And since the cycle of existence does not exist in the absence of latent tendencies, it is implicitly stated that only that which is accompanied by latent tendencies is a condition.
Và vì vòng luân hồi không tồn tại khi không có tùy miên, nên điều này có nghĩa là chỉ thọ có tùy miên mới là duyên.
Atha vā ‘‘avijjāpaccayā’’ti anuvattamānattā anusayasahitāva paccayoti viññāyati.
Alternatively, since "conditioned by ignorance" is continued (from the previous link), it is understood that only that which is accompanied by latent tendencies is a condition.
Hoặc, do lời dạy “vô minh duyên” được tiếp nối, nên được hiểu rằng chỉ thọ có tùy miên mới là duyên.
Vedanāpaccayā taṇhāti cettha vedanāpaccayā eva taṇhā, na vedanāya vināti ayaṃ niyamo icchito, na vedanāpaccayā taṇhā hotiyevāti, tasmā atippasaṅgo ettha natthi evāti.
In "craving is conditioned by feeling," it is desired that craving is conditioned only by feeling, not that craving arises without feeling; not that craving must arise conditioned by feeling. Therefore, there is no over-extension here.
Trong lời dạy “Thọ duyên ái” này, quy tắc mong muốn là ái chỉ do thọ làm duyên, không phải không có thọ. Không phải ái nhất định phải khởi lên do thọ làm duyên. Vì vậy, ở đây không có sự lan rộng quá mức.
645. Atthavibhāgo atthassa vibhajanā.
645. Atthavibhāgo is the analysis of meaning.
645. Atthavibhāgo là sự phân chia ý nghĩa.
Vatthusaṅkhātaṃ kāmanti kāmaguṇasaññitaṃ rūpādiārammaṇamāha.
Sensuous objects refers to forms and so forth, which are called sense-objects.
Vatthusaṅkhātaṃ kāmaṃ (dục được gọi là vật) có nghĩa là đối tượng như sắc v.v. được gọi là dục lạc (kāmaguṇa).
Upādiyatīti kāmavasena gaṇhāti, daḷhaṃ assādetīti attho.
Upādiyati means takes by way of sensuous desire, firmly delights in, is the meaning.
Upādiyati có nghĩa là nắm giữ theo cách dục lạc, tức là hưởng thụ một cách mãnh liệt.
Kāmaṃ upādiyatīti ettha kammasādhano kāmasaddo, kāmo ca soti ettha kattusādhano kilesakāmassa adhippetattā.
In "kāmaṃ upādiyati," the word kāma is in the objective case; in "kāmo ca so," it is in the nominative case, referring to defilement-craving (kilesakāma).
Trong cụm từ Kāmaṃ upādiyati, từ kāma là túc từ (kamma-sādhana). Trong cụm từ kāmo ca so, từ kāma là chủ từ (kattu-sādhana) vì nó ám chỉ phiền não dục (kilesakāma).
Upādānasaddo pana ubhayatthāpi kattusādhanova.
However, the term upādāna (clinging) is always in the active voice in both contexts.
Tuy nhiên, từ upādāna (thủ) là chủ từ trong cả hai trường hợp.
Daḷhattho bhusattho.
_Daḷhattho_ means "very strong" or "intense."
Daḷhattho (ý nghĩa mạnh mẽ) có nghĩa là ý nghĩa mãnh liệt.
Yathā bhuso āyāso upāyāso, bhusaṃ kuṭṭhaṃ upakuṭṭhaṃ, evaṃ idhāpīti āha ‘‘upāyāsaupakuṭṭhādīsu viyā’’ti.
Just as "extreme fatigue" (bhuso āyāso) is upāyāso, and "intense leprosy" (bhusaṃ kuṭṭhaṃ) is upakuṭṭhaṃ, so too here, as stated in "just as in _upāyāsa_, _upakuṭṭha_, etc."
Giống như sự mệt mỏi mãnh liệt (bhuso āyāso) là sự mệt mỏi cực độ (upāyāso), và sự chê trách mãnh liệt (bhusaṃ kuṭṭhaṃ) là sự chê trách cực độ (upakuṭṭhaṃ), ở đây cũng vậy, nên đã nói “như trong upāyāsa, upakuṭṭha v.v.”.
Purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyatīti purimadiṭṭhiṃ sassatabhāvena gaṇhantī upādiyati, purimadiṭṭhiākārena vā uttaradiṭṭhi uppajjamānā teneva purimadiṭṭhiṃ daḷhaṃ karontī taṃ upādiyatīti vuttā.
"The later view clings to the earlier view" means that the later view clings by grasping the earlier view as eternal, or alternatively, the later view, arising in the manner of the earlier view, is said to cling to it by reinforcing that earlier view.
Purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyati có nghĩa là chấp thủ kiến chấp trước (purimadiṭṭhi) theo ý nghĩa thường còn (sassatabhāva). Hoặc, kiến chấp sau (uttaradiṭṭhi) khởi lên theo cách của kiến chấp trước, củng cố kiến chấp trước đó một cách vững chắc, nên được nói là chấp thủ kiến chấp đó.
Atha vā purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyatīti ‘‘sassato attā’’ti (dī. ni. 1.31) idaṃ purimadiṭṭhiṃ upādiyamānaṃ uttaradiṭṭhiṃ nidassetuṃ vuttaṃ.
Alternatively, "the later view clings to the earlier view" is stated to illustrate the later view's clinging to the earlier view of "the self is eternal".
Hoặc, purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyati được nói để chỉ ra kiến chấp sau (uttaradiṭṭhi) đang chấp thủ kiến chấp trước (purimadiṭṭhi) là “Ngã là thường còn” (Dī. Ni. 1.31).
Yathā hi esā daḷhīkaraṇavasena purimaṃ uttarā upādiyati, evaṃ ‘‘natthi dinna’’ntiādikāpīti (ma. ni. 1.445; 2.94; 3.91, 116, 136; dha. sa. 1221; vibha. 938).
For just as this later view clings to the former by way of reinforcement, so too do views like "there is no* giving," and so on.
Thật vậy, giống như kiến chấp sau chấp thủ kiến chấp trước bằng cách củng cố nó, thì kiến chấp “không có bố thí” v.v. cũng vậy (Ma. Ni. 1.445; 2.94; 3.91, 116, 136; Dhs. 1221; Vibh. 938).
Attaggahaṇaṃ pana attavādupādānanti na idaṃ diṭṭhupādānadassananti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the grasping of the self (attaggahaṇaṃ) here is attavādupādāna (clinging to the doctrine of self), and it is not meant as an illustration of diṭṭhupādāna (clinging to views).
Tuy nhiên, sự chấp thủ ngã (attaggahaṇa) là ngã kiến thủ (attavādupādāna), và điều này không phải là sự trình bày về kiến thủ (diṭṭhupādāna).
Loko cāti vā attaggahaṇavinimuttaṃ gahaṇaṃ diṭṭhupādānabhūtaṃ idha purimadiṭṭhiuttaradiṭṭhivacanehi vuttanti veditabbaṃ.
Or, it should be understood that the grasping free from the grasping of the self, which is diṭṭhupādāna, is expressed here by the phrases "earlier view" and "later view."
Hoặc, Loko cā (và thế giới) có nghĩa là sự chấp thủ không liên quan đến sự chấp thủ ngã, tức là kiến thủ, đã được nói đến ở đây bằng các từ kiến chấp trước và kiến chấp sau.
Sīlabbataṃ upādiyatīti ettha asuddhimaggagosīlādisamādānavasena sīlaṃ, avītikkamanavasena vataṃ.
In "clings to observances and vows" (sīlabbataṃ upādiyati), _sīla_ (observance) refers to undertaking practices such as impure paths or cow-like conduct, while _vata_ (vow) refers to not transgressing.
Trong cụm từ Sīlabbataṃ upādiyati, giới (sīla) là sự thọ trì các hạnh như hạnh bò v.v. là con đường không thanh tịnh, còn cấm (vata) là sự không vi phạm.
Ubhayathāpi vā sīlaṃ, tapokammabhāvena gahitatāya vataṃ, gavādipakatibhāvanā.
Alternatively, _sīla_ is both, and _vata_ is that which is taken up as an ascetic practice, or the cultivation of habits like those of a cow.
Hoặc, giới là cả hai, còn cấm là sự thọ trì theo cách khổ hạnh, hoặc là sự phát triển bản chất của loài bò v.v..
Attano vā gavādibhāvādhiṭṭhānaṃ sīlaṃ, ‘‘gacchanto bhakkheti, tiṭṭhanto muttetī’’tiādinā gavādikiriyākaraṇaṃ vataṃ.
Sīla is the determination to be in the state of a cow, etc., or of oneself; vata is the doing of the actions of a cow, etc., by such means as, "going, one eats; standing, one urinates."
Hoặc, giới là sự quyết định bản chất của mình là loài bò v.v., còn cấm là việc thực hành các hành vi của loài bò v.v. như “đi thì ăn, đứng thì tiểu tiện” v.v..
Taṃtaṃakiccasammatato vā nivatti sīlaṃ, taṃsamādānavatovesa bhojanakiccakaraṇādivisesapaṭipatti vataṃ, taṃ sīlabbataṃ asuddhimaggaṃ ‘‘suddhimaggo’’ti parāmasanto tathā abhinivisanto upādiyati, taṃ gāhaṃ daḷhaṃ gaṇhātīti attho.
Or, sīla is abstention from those actions considered improper; vata is the special practice of actions like manner of dress, eating, or performing difficult tasks, for one who has undertaken that sīla. The meaning is that, misapprehending that sīlabbata, which is not a path to purity, as 'the path to purity' and being thus firmly entrenched, one strongly grasps that view.
Hoặc, giới là sự từ bỏ những việc không nên làm, còn cấm là sự thực hành đặc biệt như ăn uống, làm việc khó khăn v.v. của người đã thọ trì giới đó. Người đó chấp thủ giới cấm đó, con đường không thanh tịnh, bằng cách xem nó là “con đường thanh tịnh” (suddhimagga) và chấp chặt vào đó, tức là nắm giữ sự chấp thủ đó một cách vững chắc.
Sīlabbatasahacaritaṃ parāmāsaṃ sīlabbatanti gahetvā āha ‘‘sīlabbatañca taṃ upādānañcā’’ti.
Taking the wrong perception that accompanies sīlabbata as sīlabbata itself, it is said "that also is sīlabbata and grasping."
Chấp thủ sự chấp trước đi kèm với giới cấm là giới cấm, nên đã nói “sīlabbatañca taṃ upādānañcā” (giới cấm và thủ đó).
Gosīlagovatādīnīti ca tathābhūtaṃ diṭṭhiṃ vadati.
And by "the morality of a cow, the practice of a cow, etc." is meant a view of that nature.
Và Gosīlagovatādīnī (các hạnh bò, hạnh chó v.v.) nói về kiến chấp có bản chất như vậy.
Tenevāha ‘‘sayameva upādānānī’’ti.
Therefore it is said "they are grasps themselves."
Do đó,* đã nói: "chính là các upādāna (sự chấp thủ)".
Abhinivesatoti abhinivesabhāvato, abhinivisanato vā.
"By clinging" means due to the nature of clinging, or from clinging.
Abhinivesato (do sự chấp chặt) có nghĩa là do trạng thái chấp chặt, hoặc do sự chấp chặt.
Attavādupādānanti ‘‘attā’’ti vādassa paññāpanassa, gahaṇassa ca kāraṇabhūtā diṭṭhīti attho.
"Attavādupādāna" means the view that is the cause of asserting and grasping "self".
Attavādupādāna (chấp thủ tà kiến về ngã) có nghĩa là tà kiến là nguyên nhân của sự tuyên bố và sự chấp giữ rằng "có một tự ngã".
Attavādamattamevāti attassa abhāvā ‘‘attā’’ti idaṃ vacanamattameva.
"Merely the assertion of self" means that since there is no self, this assertion of "self" is merely a word.
Attavādamattameva (chỉ là lời nói về ngã) có nghĩa là, vì không có tự ngã, nên "tự ngã" chỉ là một lời nói.
Upādiyantīti daḷhaṃ gaṇhanti.
"They grasp" means they grasp firmly.
Upādiyanti (họ chấp thủ) có nghĩa là họ nắm giữ một cách chắc chắn.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Attā’’ti.
"Self".
"Tự ngã".
‘‘Attā’’ti hi abhinivisantā vacanamattameva daḷhaṃ katvā gaṇhantīti atthoti.
The meaning is that by clinging to "self," they firmly grasp merely the word.
Thật vậy, những người chấp chặt vào "tự ngã" nắm giữ một cách chắc chắn chỉ là lời nói, đó là ý nghĩa.
Evaṃ ‘‘attavādamattameva upādiyantī’’ti vuttaṃ.
Thus, it is said, "they grasp merely the assertion of self."
Như vậy, đã nói rằng "họ chấp thủ chỉ là lời nói về ngã".
Attavādamattanti vā vācāvatthumattamevāha.
Or, by "attavādamatta" is meant merely the object of the word.
Hoặc, Attavādamatta (chỉ là lời nói về ngã) chỉ đề cập đến đối tượng của lời nói.
Vācāvatthumattameva hi ‘‘attā’’ti upādiyanti attassa abhāvāti.
For since there is no self, they grasp merely the object of the word as "self."
Thật vậy, vì không có tự ngã, họ chấp thủ "tự ngã" chỉ là đối tượng của lời nói.
‘‘Dhammasaṅkhepavitthāre pana kāmupādānaṃ saṅkhepato taṇhādaḷhattaṃ, sesupādānattayaṃ diṭṭhimattameva, vitthārato panā’’ti evaṃ dhammasaṅkhepavitthārasamudāyato tadavayavabhūtaṃ saṅkhepaṃ, vitthārañca niddhāretīti.
Then, by saying "'Kāmupādāna' in brief is strong craving, the other three grasps are merely views; in detail, however..." (this text is broken), it differentiates between the summary and the detailed parts of the aggregate of the summary and detail of the Dhamma.
"Trong phần tóm tắt và chi tiết của các pháp, kāmupādāna (chấp thủ dục) tóm tắt là sự kiên cố của taṇhā (khát ái), ba upādāna còn lại chỉ là diṭṭhi (tà kiến), còn về phần chi tiết", như vậy, từ tổng thể của phần tóm tắt và chi tiết của các pháp,* xác định phần tóm tắt và chi tiết là các thành phần của nó.
Dhammasaṅkhepavitthāreti niddhāraṇe bhummaṃ daṭṭhabbaṃ.
The locative case in "dhammasaṅkhepavitthāre" should be understood as for specification.
Dhammasaṅkhepavitthāre (trong phần tóm tắt và chi tiết của các pháp) nên được hiểu là thuộc cách định rõ.
Kāmesūti pañcasu kāmaguṇesu.
"In sensual pleasures" refers to the five strands of sensuality.
Kāmesu (đối với các dục) có nghĩa là đối với năm dục cảnh.
Kāmacchandoti kāmasaṅkhāto chando, na kattukamyatāchando, na ca dhammacchando.
"Kāmacchando" refers to chanda, which is called sensuality, not the chanda of wishing to act, nor the chanda for Dhamma.
Kāmacchando (dục ý) là ý muốn được gọi là dục, không phải là ý muốn hành động, cũng không phải là ý muốn về pháp.
Kāmanavasena, rañjanavasena ca kāmoyeva rāgo kāmarāgo, evaṃ sabbattha kāmatthaṃ viditvā kāmo eva nandanaṭṭhena kāmanandī, taṇhāyanaṭṭhena kāmoyeva kāmataṇhā, sinehanaṭṭhena kāmo eva kāmasneho, paridayhanaṭṭhena kāmapariḷāho, mucchanaṭṭhena kāmamucchā, gilitvā pariniṭṭhāpanaṭṭhena kāmajjhosānaṃ veditabbaṃ.
Sensual pleasure itself is kāmarāgo due to desiring and delighting; thus, knowing the meaning of sensuality everywhere, sensual pleasure itself is kāmanandī in the sense of delighting; sensual pleasure itself is kāmataṇhā in the sense of thirsting; sensual pleasure itself is kāmasneho in the sense of clinging; kāmapariḷāho in the sense of burning up; kāmamucchā in the sense of infatuation; and kāmajjhosānaṃ in the sense of devouring and bringing to completion.
Dục ái (kāmarāgo) là chính dục, do sự ham muốn và sự say đắm; như vậy, trong mọi trường hợp, sau khi hiểu ý nghĩa của dục, dục chính là niềm vui (kāmanandī) theo nghĩa là sự hoan hỷ, dục chính là khát ái (kāmataṇhā) theo nghĩa là sự khao khát, dục chính là sự dính mắc (kāmasneho) theo nghĩa là sự bám víu, dục chính là sự thiêu đốt (kāmapariḷāho) theo nghĩa là sự thiêu đốt, dục chính là sự mê muội (kāmamucchā) theo nghĩa là sự mê mờ, và dục chính là sự chấp thủ (kāmajjhosānaṃ) theo nghĩa là sự nuốt chửng và hoàn tất.
Appattavisayapatthanā taṇhā ārammaṇe paritassanabhāvato, sampattavisayaggahaṇaṃ upādānaṃ ārammaṇe daḷhaggāhabhāvato.
Taṇhā is the longing for objects not yet attained, due to the nature of being parched regarding the object; upādāna is the grasping of objects already attained, due to the nature of firm grasping of the object.
Taṇhā (khát ái) là sự khao khát đối tượng chưa đạt được, do trạng thái khao khát mãnh liệt đối với đối tượng; upādāna (chấp thủ) là sự nắm giữ đối tượng đã đạt được, do trạng thái nắm giữ chắc chắn đối với đối tượng.
Appicchatāpaṭipakkhā taṇhā visayābhimukhabhāvato, santuṭṭhipaṭipakkhā upādānaṃ taṇhādaḷhattaṃ hutvā atricchatābhāvato.
Taṇhā is the opposite of little desire, due to its nature of facing objects; upādāna is the opposite of contentment, because it is strong craving and thus has the nature of excessive desire for objects not yet attained.
Taṇhā là đối nghịch với sự ít dục, do trạng thái hướng về đối tượng; upādāna là đối nghịch với sự tri túc, do trạng thái khao khát quá mức sau khi khát ái trở nên kiên cố.
Pariyesanadukkhamūlā taṇhā appattavisayapatthanābhāvato, ārakkhadukkhamūlaṃ upādānaṃ sampattavisayaggahaṇabhāvato.
Taṇhā is the root of the suffering of seeking, due to its nature of longing for objects not yet attained; upādāna is the root of the suffering of guarding, due to its nature of grasping objects already attained.
Taṇhā là gốc rễ của khổ đau do tìm kiếm, do trạng thái khao khát đối tượng chưa đạt được; upādāna là gốc rễ của khổ đau do bảo vệ, do trạng thái nắm giữ đối tượng đã đạt được.
Natthi dinnantiādīsu dinnanti dānamāha, taṃ aphalattā rūpaṃ viya dānaṃ nāma na hotīti paṭikkhipati.
In "Natthi dinna" (There is no gift) and so on, "dinna" refers to giving, which is rejected on the grounds that it is not truly a gift, being fruitless like a mere form.
Trong các câu như "Natthi dinnaṃ" (Không có sự bố thí), dinnaṃ (sự bố thí) đề cập đến hành động bố thí,* phủ nhận rằng sự bố thí đó không phải là bố thí vì nó không có quả, giống như sắc pháp.
Yiṭṭhaṃ vuccati mahāvijitayaññasadiso mahāyāgo.
"Yiṭṭhaṃ" is called a great sacrifice, similar to the sacrifice of King Mahāvijita.
Yiṭṭhaṃ được gọi là một lễ cúng dường lớn, tương tự như lễ tế Mahāvijitayāga.
Hutanti āhunapāhunamaṅgalakiriyā.
"Hutaṃ" refers to the ceremonial acts of invitation (āhuna), hospitality (pāhuna), and auspicious rites (maṅgala).
Hutaṃ là các nghi lễ cúng dường, hiếu khách và may mắn.
Tattha āmantetvā havanaṃ dānaṃ āhunaṃ, pāhunānaṃ atithīnaṃ atithikiriyā pāhunaṃ, āvāhādīsu maṅgalatthaṃ dānaṃ maṅgalakiriyā, dasa kusalakammapathā sukatakammāni nāma, dasa akusalakammapathā dukkaṭakammāni nāma, phalaṃ vipākoti nissandādiphalañceva nippariyāyavipāko ca natthīti yojanā.
Among these, a gift given after inviting is āhunaṃ; the act of hospitality towards guests is pāhunaṃ; a gift given for auspiciousness in marriages, etc., is maṅgalakiriyā. The ten wholesome courses of action are called sukatakammāni (good deeds), and the ten unwholesome courses of action are called dukkaṭakammāni (bad deeds). "Phalaṃ vipāko" means that there is no fruit such as Nissanda and the direct result, vipāka; thus is the connection.
Trong đó, sự bố thí được thực hiện sau khi mời gọi là āhunaṃ (cúng dường); hành động hiếu khách đối với khách mời là pāhunaṃ (hiếu khách); sự bố thí vì mục đích may mắn trong các nghi lễ như kết hôn là maṅgalakiriyā (nghi lễ may mắn); mười thiện nghiệp đạo được gọi là sukatakammāni (các nghiệp thiện); mười bất thiện nghiệp đạo được gọi là dukkaṭakammāni (các nghiệp bất thiện); phalaṃ vipāko (quả và dị thục) có nghĩa là không có quả gián tiếp (nissanda) và các quả khác, cũng như không có dị thục trực tiếp (nippariyāyavipāko).
Yathā cettha, evaṃ ‘‘natthi dinna’’ntiādīsupi phalavipākapaṭikkhepova daṭṭhabbo.
Just as here, so also in "Natthi dinna" and so on, the rejection of fruit and result should be understood.
Cũng như ở đây, trong các câu như "Natthi dinnaṃ" (Không có sự bố thí) và các câu khác, cũng nên hiểu là sự phủ nhận quả và dị thục.
Natthi ayaṃ lokoti paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhāti.
"There is no this world" means that one standing in the next world perceives this world as "non-existent."
Natthi ayaṃ loko (Không có thế giới này) có nghĩa là người đang ở thế giới bên kia chấp nhận rằng thế giới này "không tồn tại".
Imaṃ hi lokaṃ avekkhitvā paraloko, parañca lokaṃ avekkhitvā ayaṃ loko hoti gantabbato, āgantabbato cāti paralokato idhāgamanassa abhāvā tattheva ucchijjanato cittena paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātīti attho.
For, this world exists with reference to the next world, and the next world exists with reference to this world, as a place to go from and to come to; thus, because there is no coming here from the next world, and because existence ceases right there, one standing mentally in the next world perceives this world as "non-existent." This is the meaning.
Thật vậy, thế giới bên kia tồn tại khi nhìn vào thế giới này, và thế giới này tồn tại khi nhìn vào thế giới bên kia, vì có sự đi và đến. Do đó, vì không có sự đến đây từ thế giới bên kia, và vì sự đoạn diệt xảy ra ngay tại đó, người đang ở thế giới bên kia chấp nhận rằng thế giới này "không tồn tại", đó là ý nghĩa.
Na hi ayaṃ diṭṭhi paraloke ṭhitasseva hotīti.
For this view does not arise only for one who is standing in the next world.
Thật vậy, tà kiến này không chỉ phát sinh ở người đang ở thế giới bên kia.
Natthi paralokoti idhaloke ṭhito paralokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhāti.
"There is no next world" means that one standing in this world perceives the next world as "non-existent."
Natthi paraloko (Không có thế giới bên kia) có nghĩa là người đang ở thế giới này chấp nhận rằng thế giới bên kia "không tồn tại".
Idhāpi vuttanayeneva attho veditabbo.
Here too, the meaning should be understood in the manner already explained.
Ở đây cũng vậy, ý nghĩa nên được hiểu theo cách đã nói.
Ayaṃ vā ettha attho – saṃsaraṇappadeso idhaloko, paraloko ca nāma koci natthi saṃsaraṇassa abhāvā tattha tattheva ucchijjanatoti.
Or, the meaning here is this: there is no such thing as this world or the next world as a realm of transmigration, because transmigration does not exist, and beings are utterly cut off in each respective existence.
Hoặc, ý nghĩa ở đây là: không có bất kỳ nơi nào để luân hồi được gọi là thế giới này hay thế giới bên kia, vì không có sự luân hồi, và sự đoạn diệt xảy ra ngay tại chỗ đó.
Purimabhavato pacchimabhave upapatanaṃ upapāto, so yesaṃ sīlaṃ, te opapātikā.
Upapāta is the arising in a later existence from a former existence; those for whom this upapāta is a practice are opapātikā.
Sự tái sinh từ kiếp trước vào kiếp sau là upapāta (tái sinh tự phát). Những ai có giới hạnh đó thì được gọi là opapātikā (chúng sinh tái sinh tự phát).
Te pana cavanakaupapajjanakasattā natthīti dassento āha ‘‘natthi sattā opapātikā’’ti.
Showing that there are no such beings who transmigrate and arise, it says "there are no spontaneously arisen beings."
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng không có chúng sinh nào chết đi rồi tái sinh tự phát,* đã nói: "Natthi sattā opapātikā" (Không có chúng sinh tái sinh tự phát).
Natthi loke samaṇa…pe… pavedentīti anulomapaṭipadaṃ paṭipannattā sammaggatā sammāpaṭipannā dhammikasamaṇabrāhmaṇā lokasmiṃ natthi, ye imañca lokaṃ, parañca lokaṃ attanā eva abhivisiṭṭhena ñāṇena paccakkhato ñatvā pavedanasamatthā sabbaññubuddhā nāma natthīti dasseti.
"There are no recluses... who proclaim" means that there are no recluses and brahmins in the world who follow the proper path, who are well-gone, well-practiced, and upholders of Dhamma, who, having directly known this world and the next world themselves with especially superior knowledge, are capable of proclaiming them; it indicates that there are no omniscient Buddhas.
Natthi loke samaṇa…pe… pavedentī (Không có Sa-môn…v.v… tuyên bố trên đời) chỉ ra rằng không có các Sa-môn, Bà-la-môn đạo đức, những người đã đi đúng đường, thực hành đúng đắn, những người đã tự mình trực tiếp biết được cả thế giới này và thế giới bên kia bằng trí tuệ siêu việt, và có khả năng tuyên bố điều đó; nói cách khác, không có những vị Phật Toàn Giác.
Rūpaṃ attato samanupassatītiādīsu vattabbaṃ heṭṭhā vuttameva.
What needs to be said regarding "one regards material form as self," etc., has already been stated below.
Những gì cần nói về Rūpaṃ attato samanupassatī (quan sát sắc là tự ngã) và các câu tương tự đã được nói ở trên.
Pakatiaṇuādīnaṃ sassataggāhapubbaṅgamo, sarīrassa ucchedaggāhapubbaṅgamo ca tesaṃ gāhānaṃ sāmibhūto koci sassato, ucchijjamāno vā attā atthīti attaggāho kadāci hotīti ‘‘yebhuyyenā’’ti vuttaṃ.
It is said "mostly" because sometimes the self-view, which is either preceded by the eternalist view of primordial atoms, etc., or by the annihilationist view of the body, arises, holding that there is some self that is eternal or that is annihilated.
Sự chấp thủ về ngã, có khi là sự chấp thủ thường còn đi trước (như trong trường hợp nguyên tử sơ khai, v.v.), có khi là sự chấp thủ đoạn diệt đi trước (như trong trường hợp thân thể bị đoạn diệt), tức là có một tự ngã thường còn hoặc bị đoạn diệt là chủ sở hữu của những sự chấp thủ đó, nên đã nói "yebhuyyenā" (thường là).
Svāyaṃ attaggāho atthato khandhārammaṇo eva daṭṭhabbo.
This self-view, in its true sense, should be understood as having the aggregates as its object.
Sự chấp thủ về ngã này, về mặt bản chất, nên được xem là có các uẩn làm đối tượng.
Yebhuyyena paṭhamaṃ attavādupādānantiādināva sambandho.
The connection is mostly with "first there is the grasping of self-view," etc.
Thường là có liên hệ với câu "trước hết là chấp thủ tà kiến về ngã" và các câu tương tự.
Yadipi bhavarāgajavanavīthi paṭhamaṃ pavattati gahitapaṭisandhikassa bhavanikantiyā pavattitabbattā, so pana bhavarāgo taṇhādaḷhattaṃ na hotīti maññamāno na kāmupādānassa paṭhamuppattimāha.
Even though the bhavarāga javana-vīthi occurs first for one who has taken rebirth, because craving for existence must arise, one thinking that this bhavarāga is not strong craving does not speak of the first arising of kāmupādāna.
Mặc dù tiến trình tâm bhavarāga (ái dục hữu) phát sinh trước tiên ở người đã thọ nhận tái sinh, vì sự hoan hỷ trong hữu phải phát sinh, nhưng vì bhavarāga đó không phải là sự kiên cố của taṇhā (khát ái), nên* không nói đến sự phát sinh đầu tiên của kāmupādāna (chấp thủ dục).
Uppattiṭṭhānabhūtā cittuppādā visayo.
The cittuppādas that are the places of origin are visaya (domains).
Các tâm sinh (cittuppādā) là nơi phát sinh được gọi là visaya (phạm vi).
Pañcupādānakkhandhā ālayo.
The five clinging-aggregates are ālaya (abode).
Năm uẩn chấp thủ được gọi là ālaya (nơi trú ngụ).
Tattha ramatīti ālayarāmā, pajā.
Since they delight therein, "ālayarāmā" refers to beings.
Chúng sinh vui thích ở đó, nên được gọi là ālayarāmā (vui thích nơi trú ngụ).
Teneva sā ālayarāmatā sasantāne, parasantāne ca pākaṭā hoti.
For this reason, that delight in the abode is evident in one's own continuum and in the continuum of others.
Do đó, sự vui thích nơi trú ngụ đó hiển nhiên trong dòng tâm thức của chính mình và của người khác.
Kāmānanti vatthukāmānaṃ.
"Of sensual pleasures" refers to the object-sensual pleasures.
Kāmānaṃ (của các dục) là của các dục đối tượng.
‘‘Sukhadukkhaṃ kammunā hotī’’ti aggahetvā kotūhalamaṅgalādibahulo hoti.
Not understanding "sukha-dukkha arises from kamma," he becomes full of curiosity, auspicious rites, etc.
Không chấp nhận rằng "khổ và lạc đến từ nghiệp",* kotūhalamaṅgalādibahulo hoti (trở nên đầy rẫy những điều mê tín và điềm lành).
Sā kotūhalamaṅgalādibahulatā.
That is the abundance of curiosity, auspicious rites, etc.
Đó là sự đầy rẫy những điều mê tín và điềm lành.
Assa kāmupādānavato.
"His" refers to the one who has kāmupādāna.
Assa (của người đó) là của người có chấp thủ dục.
Tanti diṭṭhupādānaṃ, anattani dhammamatte ‘‘attā’’ti micchābhinivesassa sukhumataradhammupādānatāya sukhumatā vuttā.
"That" refers to diṭṭhupādāna. The subtlety is stated due to the extremely subtle nature of the grasping of dhamma, which is the wrong clinging to "self" in mere phenomena that are not self.
Taṃ (điều đó) là diṭṭhupādāna (chấp thủ tà kiến). Sự vi tế của nó được nói đến vì sự chấp chặt sai lầm rằng "tự ngã" trong các pháp vô ngã chỉ là chấp thủ pháp vi tế hơn.
Upanissayavacanena ārammaṇānantarapakatūpanissayā vuttāti anantarapaccayādīnampi saṅgaho kato hoti.
By the word "upanissaya," the ārammaṇa-upanissaya, anantara-upanissaya, and pakatūpanissaya are stated; therefore, the anantara-paccaya and others are also included.
Bằng cách dùng từ upanissaya (y cứ mạnh), các yếu tố ārammaṇūpanissaya (y cứ đối tượng), anantarūpanissaya (y cứ liền sau) và pakatūpanissaya (y cứ tự nhiên) đã được đề cập, và do đó, các duyên như anantara (liền sau) cũng được bao gồm.
Bhavatīti bhavoti phalavohārena kammabhavo vutto.
Bhavatīti bhavo refers to kamma-bhava by way of its fruit.
Bhavatīti bhavo (cái gì trở thành là hữu) đề cập đến nghiệp hữu theo cách gọi quả.
Upapattibhavanibbacanameva hi dvayassapi sādhāraṇaṃ katvā vuttaṃ, bhavati etasmā upapattibhavoti vā.
Indeed, the etymology of upapattibhava is stated as common to both (types of bhava), or it means, "from this, upapattibhava arises."
Thật vậy, chỉ có định nghĩa về hữu tái sinh (upapattibhava) là chung cho cả hai loại hữu, hoặc hữu tái sinh (upapattibhava) là cái sinh ra từ nghiệp hữu (kammabhava).
Dutiyo pana kammabhavo sattassa punabbhavabhāvena savisesaṃ bhavatīti bhavo.
The second, kamma-bhava, is called bhava because it occurs in a special way for a being through renewed existence.
Tuy nhiên, nghiệp hữu (kammabhava) thứ hai đặc biệt sinh ra đời sống mới (punabbhava) cho chúng sinh, do đó gọi là hữu (bhava).
Tato eva na sabbassa bhavantarassa, taṃhetuno vā bhavabhāvappasaṅgo.
For this very reason, there is no implication that every other existence or its cause is a bhava.
Chính vì thế mà không phải tất cả các hữu khác, hay nguyên nhân của chúng, đều có thể được gọi là hữu.
Duvidhenāti dvīhi ākārehi pavattitoti attho.
Duvidhenā means by occurring in two ways.
Duvidhenā (có hai loại) có nghĩa là tồn tại theo hai cách.
Duvidhenāti vā paccattatthe karaṇavacanaṃ, duvidhoti vuttaṃ hoti.
Or, duvidhenā is a case ending for the meaning of the nominative case, meaning "it is of two kinds."
Hoặc Duvidhenā là từ chỉ cách thức ở nghĩa chủ cách, có nghĩa là có hai loại.
Atthīti saṃvijjati.
Atthī means exists.
Atthī (có) nghĩa là hiện hữu.
647. Attano paccayehi karīyatīti kammaṃ, attano phalaṃ karotīti kammanti keci, ‘‘kamma’’nti evaṃ vattabbā kammasaṅkhātā.
647. That which is done by its conditions is kamma. Some say kamma is that which produces its fruit. Thus, those that are to be called "kamma" are kammasaṅkhātā (designated as kamma).
647. Cái được tạo ra bởi các duyên của chính nó được gọi là nghiệp (kamma). Một số người nói rằng cái tạo ra quả của chính nó được gọi là nghiệp. Những gì được gọi là “nghiệp” được gọi là kammasaṅkhātā (nghiệp đã được định danh).
Parittabhūmakoti kāmabhūmako.
Parittabhūmako means belonging to the kāma-bhūmi (sense-sphere realm).
Parittabhūmako (thuộc cõi thấp) nghĩa là thuộc cõi dục (kāmabhūmako).
Mahābhūmakoti mahaggatabhūmako.
Mahābhūmako means belonging to the mahaggata-bhūmi (exalted realms).
Mahābhūmako (thuộc cõi cao) nghĩa là thuộc cõi đại nghiệp (mahaggatabhūmako).
Sabbanti anavasesaṃ.
Sabbaṃ means without remainder, all.
Sabbaṃ (tất cả) nghĩa là không sót lại gì.
Bhavaṃ gacchati, gameti cāti bhavagāmi.
That which goes to existence and leads to existence is bhavagāmi (leading to existence).
Cái đi đến hữu và làm cho hữu đi đến được gọi là bhavagāmī (đi đến hữu).
Gacchatīti ca nipphādanasamatthatāvasena, attano pavattikāle bhavābhimukhaṃ hutvā pavattatīti attho, nibbattanameva vā gamanaṃ adhippetaṃ.
"Goes" (gacchati) means by way of the ability to produce, that is, by becoming directed towards existence at the time of its occurrence, it occurs; or production itself is intended as "going."
Và việc đi đến (gacchati) được hiểu là khả năng tạo ra, nghĩa là nó diễn ra hướng tới hữu trong thời điểm hiện hữu của nó, hoặc chỉ sự tái sinh được ngụ ý là sự đi đến.
‘‘Bhavagāmī’’ti ca etena kammakkhayakaraṃ kammaṃ nivatteti.
By this phrase, bhavagāmī, kamma that leads to the exhaustion of kamma is excluded (or annulled).
Và với từ ‘‘Bhavagāmī’’ (đi đến hữu) này, nghiệp dẫn đến sự hủy diệt nghiệp được loại trừ.
Ayañhi vaṭṭakathā, tañca vivaṭṭanissitanti.
This is a discourse on the round of existence (vaṭṭa), and that (kamma leading to exhaustion) is based on the cessation of the round (vivaṭṭa).
Đây là lời dạy về vòng luân hồi, và điều đó dựa trên sự thoát khỏi vòng luân hồi.
Apuññābhisaṅkhāroti dvādasa cetanāti uddhaccasahagatacetanāyapi gahaṇaṃ ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti ettha viya veditabbaṃ.
In apuññābhisaṅkhāroti dvādasa cetanā, the inclusion of uddhaccasahagata-cetanā (restlessness-accompanied volition) should be understood as it is in "avijjāpaccayā saṅkhārā" (conditioned by ignorance are formations).
Apuññābhisaṅkhāroti dvādasa cetanā (phi phúc hành là mười hai tâm sở tư) – ở đây, việc bao gồm tâm sở tư (cetanā) đi kèm với sự phóng dật (uddhacca) cũng nên được hiểu như trong trường hợp “vô minh duyên hành” (avijjāpaccayā saṅkhārā).
‘‘Bhavapaccayā jātī’’ti ettha pana ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇa’’nti (ma. ni. 3.126; mahāva. 1; saṃ. ni. 2.1; udā. 1; netti. 24) ettha viya sāpi apanetabbā.
However, in "bhavapaccayā jātī" (conditioned by existence is birth), that (uddhaccasahagata-cetanā) should be excluded, as it is in "saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ" (conditioned by formations is consciousness).
Tuy nhiên, trong trường hợp “hữu duyên sinh” (bhavapaccayā jātī), tâm sở tư đó cũng nên được loại trừ, như trong trường hợp “hành duyên thức” (saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ).
Mandabahuvipākatāti appamahāvipākatā.
Mandabahuvipākatā means having few or many results.
Mandabahuvipākatā (quả báo ít và nhiều) nghĩa là quả báo nhỏ và lớn.
‘‘Sabbampi bhavagāmikammanti iminā cetanāsampayuttā abhijjhādayo vuttā’’ti etena ācayagāmitāya tesaṃ kammasaṅkhātatā vuttāti kammabhavapariyāpannataṃ pariyāyena vadati, nippariyāyena pana cetanāva kammabhavo.
By the statement, "Sabbampi bhavagāmikammanti iminā cetanāsampayuttā abhijjhādayo vuttā" (By 'all kamma leading to existence is kamma-bhava,' covetousness etc., associated with volition, are stated), their being designated as kamma due to their being accumulated (ācayagāmitā) is stated, and thus their inclusion in kamma-bhava is spoken of indirectly; directly, however, volition alone is kamma-bhava.
‘‘Sabbampi bhavagāmikammanti iminā cetanāsampayuttā abhijjhādayo vuttā’’ (tất cả nghiệp dẫn đến hữu đều là nghiệp hữu, với điều này, các tâm sở như tham lam đi kèm với tư được nói đến) – với điều này, sự định danh chúng là nghiệp được nói đến do khả năng tích lũy của chúng, và gián tiếp nói về việc chúng thuộc về nghiệp hữu (kammabhava). Tuy nhiên, trực tiếp thì chỉ có tư (cetanā) là nghiệp hữu (kammabhava).
Vuttañhi ‘‘kammabhavo tīhi khandhehi ekenāyatanena ekāya dhātuyā sampayutto, ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici sampayutto’’ti (dhātu. 244).
Indeed, it has been said: "Kamma-bhava is associated with three aggregates, one sense-base, and one element, or with one aggregate, one sense-base, and one element, with some."
Quả thật, đã nói rằng “nghiệp hữu (kammabhava) đi kèm với ba uẩn, một xứ, một giới, và đi kèm với một uẩn, một xứ, một giới với một số” (Dhatu. 244).
Upapattibhavo tīhipi tikehi vutto upādinnakkhandhova.
Upapattibhava is only the upādinnakkhandhā (appropriated aggregates), spoken of by all three triads.
Hữu tái sinh (upapattibhava) được nói đến bởi cả ba bộ ba (tika) chỉ là các uẩn bị chấp thủ (upādinnakkhandha) mà thôi.
Yathāha ‘‘upapattibhavo… kāmabhavo… saññābhavo… pañcavokārabhavo pañcahi khandhehi ekādasahāyatanehi sattarasahi dhātūhi saṅgahito’’tiādi (dhātu. 67).
As it is said: "Upapattibhava...kāmabhava...saññābhava...pañcavokārabhava is comprised of five aggregates, eleven sense-bases, and seventeen elements," and so on.
Như đã nói: “hữu tái sinh (upapattibhava)… cõi dục (kāmabhava)… cõi tưởng (saññābhava)… cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava) được bao gồm bởi năm uẩn, mười một xứ, mười bảy giới” v.v. (Dhatu. 67).
Yadi hi anupādinnakānampi gahaṇaṃ siyā, ‘‘dvādasahi āyatanehi aṭṭhārasahi dhātūhī’’ti vattabbaṃ siyāti.
For if anupādinnaka (unappropriated things) were also included, it would have to be stated as "twelve sense-bases and eighteen elements."
Nếu việc bao gồm những thứ không bị chấp thủ (anupādinna) cũng xảy ra, thì phải nói là “mười hai xứ, mười tám giới”.
Kāmataṇhāya kāmetabbato kāmanissayatāya bhogā viya, kāmasahacaritatāya ‘‘kuntā pacarantī’’ti viya, kāmārammaṇatāya ‘‘sukhaṃ rūpa’’nti viya, kāmapaccayaṭṭhānatāya ‘‘sukho saggo’’ti viya kāmāti avīciparanimmitavasavattiparicchinnā upādinnakkhandhā vuccanti.
Due to being desired by kāma-taṇhā (craving for sense-pleasures), the upādinnakkhandhā (appropriated aggregates) delimited by Avīci hell up to the Paranimmita-vasavattī heaven are called kāmā (sense-pleasures), just as possessions are called kāma due to being the basis of kāma, or just as "spears go about" for being accompanied by kāma, or just as "form is pleasant" for being the object of kāma, or just as "heaven is pleasant" for being the condition of kāma.
Do được mong muốn bởi dục ái (kāmataṇhā), do là nơi nương tựa của dục như tài sản, do đi kèm với dục như “những ngọn giáo di chuyển”, do là đối tượng của dục như “sắc là lạc”, do là điều kiện của dục như “thiên giới là lạc”, các uẩn bị chấp thủ (upādinnakkhandha) bị giới hạn bởi Avīci và Paranimmitavasavatti được gọi là dục (kāma).
Rūpāvirāgato yaṃ nissitā, tadupacārena ‘‘mañcā ghosantī’’ti viya, ‘‘phandanadevatā’’ti viya ca ‘‘rūpa’’nti vuccanti brahmakāyikākaniṭṭhaparicchinnā upādinnakkhandhā.
Due to non-dispassion towards form, the upādinnakkhandhā delimited by the Brahmakāyika to Akaniṭṭha realms are called rūpa by way of metaphor for that (form) which they are based on, just as "beds are noisy" or "quaking deities."
Do không ly tham sắc, những uẩn bị chấp thủ (upādinnakkhandha) bị giới hạn bởi Phạm Thiên và Akaniṭṭha, nương tựa vào sắc, được gọi là sắc (rūpa) theo cách ẩn dụ như “giường kêu” hay “chư thiên rung động”.
Rūpameva bhavo rūpabhavo, tathā arūpanti ākāsānañcāyatanabhavaggaparicchinnā cattāro upādinnakkhandhā vuccanti.
Form itself is existence, rūpabhava (form-existence); similarly, arūpa (formless) refers to the four appropriated aggregates delimited by the ākāsānañcāyatana up to the Bhavagga (summit of existence).
Sắc chính là hữu, đó là rūpabhava (sắc hữu). Tương tự, vô sắc (arūpa) là bốn uẩn bị chấp thủ (upādinnakkhandha) bị giới hạn bởi cõi không vô biên xứ và cõi phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Arūpameva bhavo arūpabhavo.
Formless itself is existence, arūpabhava (formless existence).
Vô sắc chính là hữu, đó là arūpabhava (vô sắc hữu).
Kāmo eva bhavoti kāmabhavo, so pana yasmā yathāvuttenatthena ‘‘kāmo’’ti vattabbo hoti, tasmā ‘‘kāmasaṅkhāto bhavo’’ti vuttaṃ.
Sense-pleasure itself is existence, thus kāmabhava. But since that is to be called kāma by the meaning stated above, it is called kāmasaṅkhāto bhavo (existence designated as sense-pleasure).
Dục chính là hữu, đó là dục hữu (kāmabhava). Nhưng vì nó được gọi là “dục” theo nghĩa đã nói, nên được gọi là ‘‘kāmasaṅkhāto bhavo’’ (hữu được định danh là dục).
Kāmāvacarasaññito vā bhavo ‘‘kāmasaṅkhāto bhavo’’ti vutto.
Or, existence known as kāmāvacara is called kāmasaṅkhāto bhavo.
Hoặc hữu được gọi là cõi dục (kāmāvacara) được gọi là ‘‘kāmasaṅkhāto bhavo’’ (hữu được định danh là dục).
Tathā rūpārūpabhavoti āha ‘‘esa nayo rūpārūpabhavesū’’ti.
Similarly for rūpārupa-bhava, it says esa nayo rūpārūpabhavesū (this is the method in form- and formless-existences).
Tương tự, hữu sắc và hữu vô sắc, nên nói ‘‘esa nayo rūpārūpabhavesū’’ (đây là cách thức trong hữu sắc và hữu vô sắc).
Saññāvataṃ bhavoti ettha vantu-saddassa lopo daṭṭhabbo.
In saññāvataṃ bhavo, the elision of the word vantu should be understood.
Trong Saññāvataṃ bhavo (hữu của những người có tưởng), nên hiểu là có sự lược bỏ của từ vantu.
Tassa vā atthe akāraṃ katvā ‘‘saññabhavo’’tipi pāṭho.
Or, another reading is saññābhava by making 'a' in place of its meaning.
Hoặc có một bản đọc khác là saññābhava (tưởng hữu) bằng cách thêm âm a vào nghĩa của nó.
Tenāha ‘‘saññāvā’’tiādi.
Therefore, it says saññāvā and so on.
Vì thế mà nói ‘‘saññāvā’’ (hoặc tưởng) v.v.
Vokiṇṇoti etena vokārasaddassa kammasādhanatamāha.
By vokiṇṇo, it states the objective agency of the word vokāra.
Với từ Vokiṇṇo (phân tán), nó chỉ ra rằng từ vokāra có nghĩa là công cụ của hành động.
Vokirīyati pasārīyati vitthārīyatīti vokāro, vokiraṇaṃ vā vokāro, so ekasseva khandhassa vasena pavattattā ‘‘eko vokāro’’ti vutto, pasaṭuppattīti attho.
That which is scattered, spread out, expanded, is vokāra; or scattering is vokāra. Since it occurs by way of only one aggregate, it is called eko vokāro (one aggregate), meaning widespread occurrence.
Cái được phân tán, được trải rộng, được mở rộng là vokāra, hoặc sự phân tán là vokāra. Vì nó chỉ diễn ra theo một uẩn, nên được gọi là ‘‘eko vokāro’’ (một uẩn). Nghĩa là sự tái sinh được trải rộng.
648. Kiñcāpi bhavaniddese ‘‘sabbampi bhavagāmikammaṃ kammabhavo’’ti (vibha. 234) iminā cetanāsampayuttadhammāpi vuttā.
648. Although in the definition of existence it is stated, "Sabbampi bhavagāmikammaṃ kammabhavo" (All kamma leading to existence is kamma-bhava), thereby including dhammas associated with cetanā;
648. Mặc dù trong phần định nghĩa về hữu, với câu “tất cả nghiệp dẫn đến hữu đều là nghiệp hữu” (sabbampi bhavagāmikammaṃ kammabhavo), các pháp đi kèm với tư (cetanā) cũng được nói đến.
Puññābhisaṅkhārādayovāti pana avadhāraṇaṃ paccayadhammavisesepi atthappabhedena saṅkhārabhavaggahaṇesu attheva visesoti dassanatthaṃ kataṃ.
However, the emphatic particle (eva) in puññābhisaṅkhārādayovā is used to show that there is indeed a distinction in meaning in the apprehension of saṅkhāra and bhava even in the specific conditions (paccaya-dhammas).
Tuy nhiên, sự nhấn mạnh vào Puññābhisaṅkhārādayovā (phúc hành v.v.) được thực hiện để chỉ ra rằng có một sự khác biệt trong ý nghĩa khi đề cập đến hành (saṅkhāra) và hữu (bhava) do sự khác biệt trong các pháp duyên, hoặc do sự khác biệt trong ý nghĩa về quả báo.
Tenāha ‘‘evaṃ santepī’’tiādi.
Therefore, it says, evaṃ santepī and so on.
Vì thế mà nói ‘‘evaṃ santepī’’ (mặc dù là như vậy) v.v.
Saṅkhārabhavānaṃ dhammabhedato na saṅkhārā eva puna vuttāti ‘‘sātthakamevidaṃ punavacana’’nti etaṃ ayuttanti ce?
If it is argued that because of the difference in the inherent nature of saṅkhāra-bhava, saṅkhāras are not merely repeated, hence "sātthakamevidaṃ punavacanaṃ" (this repetition is purposeful) is inappropriate?
Nếu nói rằng việc lặp lại các hành (saṅkhāra) là hữu là không hợp lý vì các hành và hữu khác nhau về bản chất pháp?
Na, bhavekadesabhāvena saṅkhārānaṃ bhavoti puna vuttattā.
No, it is appropriate, because saṅkhāras are referred to again as bhava due to being a part of bhava.
Không, vì các hành được lặp lại là hữu do chúng là một phần của hữu.
Parena vā dhammavisesaṃ aggahetvā punavacanaṃ coditanti codakābhilāsavasena ‘‘sātthakamevidaṃ punavacana’’nti vuttaṃ.
Alternatively, sātthakamevidaṃ punavacanaṃ is stated according to the interrogator's desire, as the repetition was questioned by another without grasping the specific dhamma.
Hoặc việc lặp lại được đặt ra bởi người khác mà không xem xét sự khác biệt về pháp, và câu ‘‘sātthakamevidaṃ punavacana’’ (việc lặp lại này có ý nghĩa) được nói ra theo ý muốn của người chất vấn.
649. Kāmabhavādinibbattakassa kammassa kāmabhavādibhāvo phalavohārena aṭṭhakathāyaṃ vutto.
649. In the commentaries, the kāmabhava and other states of kamma that produce kāmabhava and so on are referred to by the term "fruit."
649. Trong các chú giải, việc nghiệp tạo ra hữu dục (kāmabhava) v.v. được gọi là hữu dục (kāmabhava) v.v. theo cách gọi tên quả báo.
Sahajātaviññāṇassapi paccayabhūtaṃ avijjāhetukaṃ saṅkhāraggahaṇena yaṃ kiñci kammaṃ pubbe vuttaṃ, idha pana ‘‘sabbampi bhavagāmikamma’’nti (vibha. 234) vacanato bhavassa nibbattakaṃ upādānahetukaṃ vipaccanāya katokāsameva bhavoti adhippeto.
Any kamma that is a condition for co-arising consciousness and has ignorance as its cause, which was previously mentioned by the term saṅkhāra, here, however, by the statement "sabbampi bhavagāmikammaṃ" (all kamma leading to existence), the intention is that only kamma that produces existence, has upādāna as its cause, and has created the opportunity for ripening is called bhava.
Bất kỳ nghiệp nào đã được nói đến trước đây bằng cách bao gồm các hành (saṅkhāra) do vô minh làm nhân, là điều kiện cho thức đồng sinh (sahajātaviññāṇa), thì ở đây, với câu “tất cả nghiệp dẫn đến hữu” (sabbampi bhavagāmikammaṃ), hữu được ngụ ý là nghiệp đã tạo ra điều kiện cho sự chín muồi của quả báo, do chấp thủ làm nhân, tạo ra hữu tái sinh (upapattibhava).
Yaṃ kāmupādānapaccayā rūpabhavanibbattakaṃ, arūpabhavanibbattakañca kammaṃ karīyati, so kammabhavo, tadabhinibbattā khandhā upapattibhavoti imamatthaṃ ‘‘esa nayo rūpārūpabhavesū’’ti atidisati.
Whatever kamma that produces rūpabhava and arūpabhava is performed conditioned by kāmupādāna, that is kamma-bhava, and the aggregates born from that are upapattibhava. This meaning is referred to by "esa nayo rūpārūpabhavesū" (this is the method in form- and formless-existences).
Nghiệp được tạo ra do chấp thủ dục (kāmupādāna) làm duyên, tạo ra hữu sắc (rūpabhava) và hữu vô sắc (arūpabhava), đó là nghiệp hữu (kammabhava). Các uẩn được tạo ra từ đó là hữu tái sinh (upapattibhava). Ý nghĩa này được mở rộng với câu ‘‘esa nayo rūpārūpabhavesū’’ (đây là cách thức trong hữu sắc và hữu vô sắc).
Dve kāmabhavāti kāmakammabhavo, kāmūpapattibhavoti dve kāmabhavā.
Dve kāmabhavā means two kāmabhavas: kāma-kamma-bhava and kāma-upapattibhava.
Dve kāmabhavā (hai hữu dục) là nghiệp hữu dục (kāmakammabhava) và hữu tái sinh dục (kāmūpapattibhava), đó là hai hữu dục.
Evaṃ ‘‘dve rūpabhavā, dve arūpabhavā’’ti etthāpi.
Similarly, in "dve rūpabhavā, dve arūpabhavā" (two form-existences, two formless-existences), it is the same method.
Tương tự, trong ‘‘dve rūpabhavā, dve arūpabhavā’’ (hai hữu sắc, hai hữu vô sắc) cũng vậy.
Antogadhe hi visuṃ aggahetvā abbhantaragate eva katvā kāmabhavādike kammūpapattibhavavasena duguṇe katvā āha ‘‘cha bhavā’’ti.
Indeed, having not taken the included existences separately but rather as being within, and having doubled kāmabhava and so on by way of kamma and upapattibhava, it states cha bhavā (six existences).
Thật vậy, bằng cách không lấy riêng lẻ các hữu được bao gồm, mà chỉ xét những hữu nằm bên trong, và làm cho hữu dục (kāmabhava) v.v. thành gấp đôi theo cách nghiệp hữu và hữu tái sinh, nên nói ‘‘cha bhavā’’ (sáu hữu).
Anussavavasenāti ‘‘setavadhayajjaṃ ālabhate bhūtikāmo’’ti ādinnaanussavavasena, yathā ime manussaloke kāmā samiddhā, evaṃ devaloke ito samiddhatarāti diṭṭhānusārena vā.
Anussavavasenā means through the traditional hearing of things like, "one who desires prosperity sacrifices a white goat," or through seeing that just as sense pleasures are abundant in this human world, they are even more abundant in the divine world.
Theo truyền thống nghe lại (anussavavasena) có nghĩa là, theo truyền thống nghe lại được chấp nhận như: “Người mong cầu sự thịnh vượng nên thực hiện lễ tế sát sinh vật màu trắng,” hoặc theo quan điểm đã thấy rằng: “Như những dục lạc (kāma) này thịnh vượng ở cõi người, thì ở cõi chư thiên, chúng còn thịnh vượng hơn thế nữa.”
Purāṇabhāratasītāharaṇapasubandhavidhiādisavanaṃ assaddhammassavanaṃ.
Listening to accounts of ancient India, the abduction of Sītā, procedures for tying sacrificial animals, etc., is listening to unwholesome doctrines.
Việc nghe những câu chuyện về việc bắt cóc Sītā trong sử thi Bhārata cổ đại, các nghi lễ hiến tế gia súc, v.v., là việc nghe những điều không thuộc Chánh Pháp (assaddhammassavana).
Ādi-saddena asappurisūpanissayaṃ pubbe ca akatapuññataṃ, attamicchāpaṇidhiñca saṅgaṇhāti.
By the word ādi (etc.) he includes association with ignoble persons, not having performed merit in the past, and wrong aspiration for oneself.
Với từ v.v. (ādi-saddena), bao gồm việc gần gũi với những người bất thiện (asappurisūpanissaya), việc không tạo công đức trong quá khứ (pubbe ca akatapuññataṃ), và sự đặt nguyện sai lầm của bản thân (attamicchāpaṇidhiñca).
Kāyaduccaritādīnipīti attano adhippetānaṃ kāmānaṃ anupāyabhūtānipi kāyaduccaritādīni karoti, cirasaggādiatthaṃ yuddhādivasenāti adhippāyo.
Kāyaduccaritādīnipi (even bodily misconduct, etc.) means that even bodily misconduct, etc., which are not the right means for the desired sense pleasures, one performs, intending for long-lasting heavenly abodes, etc., by means of warfare, etc.
Ngay cả những ác hạnh thân, v.v. (kāyaduccaritādīnipīti) có nghĩa là, ngay cả những ác hạnh thân, v.v., vốn không phải là phương tiện để đạt được những dục lạc mà mình mong muốn, người ta vẫn thực hiện chúng, với mục đích đạt được sự hưởng thụ cõi trời lâu dài, v.v., thông qua chiến tranh, v.v.
Sandiṭṭhike vā pana rajjasenāpatiṭṭhānādisaṅgahe kāme.
Or, sensual pleasures include states like kingship, generalship, etc., which are seen in this very life.
Hoặc, những dục lạc (kāme) hiện tại (sandiṭṭhike) bao gồm việc đạt được vương quyền, chức vị tổng tư lệnh quân đội, v.v.
Tadantogadhā evāti tasmiṃ duccaritanibbatte, sucaritanibbatte ca kāmabhave antogadhā evāti attho.
Tadantogadhā evā (are indeed included within them) means that they are indeed included within those existences of sensual pleasure, both those arisen from misconduct and those arisen from good conduct.
Chúng đều được bao gồm (tadantogadhā evā) có nghĩa là, chúng đều được bao gồm trong cõi dục (kāmabhava) được tạo ra bởi ác hạnh và được tạo ra bởi thiện hạnh.
Antogadhāti ca saññābhavapañcavokārabhavānaṃ ekadesena antogadhattā vuttaṃ.
And the word antogadhā (included within) is used because saññābhava and pañcavokārabhava are included in part.
Và được bao gồm (antogadhā) được nói vì chúng được bao gồm một phần trong cõi vô sắc (saññābhava) và cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhavānaṃ).
Na hi te niravasesā kāmabhave antogadhāti.
For they are not entirely included in kāmabhava.
Vì không phải tất cả chúng đều được bao gồm hoàn toàn trong cõi dục.
Kammabhaveti niddhāraṇe bhummaṃ.
Kammabhave is in the locative case of designation.
Trong hữu nghiệp (kammabhave) là một từ chỉ định cách thức.
Hetupaccayappabhedehīti ettha maggapaccayo ca vattabbo.
Here, in hetupaccayappabhedehi, the maggapaccaya should also be mentioned.
Ở đây, trong các loại duyên nhân (hetupaccayappabhedehī), duyên đạo (maggapaccayo) cũng nên được đề cập.
Diṭṭhupādānādīni hi sahajātakammabhavassa maggapaccayā hontīti, tasmā tāni sahajātādīsu hetupaccayaṃ apanīya maggapaccayaṃ pakkhipitvā sattadhā paccayā hontīti veditabbāni.
For diṭṭhupādāna and so forth are maggapaccayas for co-arisen kamma-bhava; therefore, they should be understood as sevenfold conditions, after removing the hetupaccaya and including the maggapaccaya among the co-arisen conditions.
Vì sự chấp thủ tà kiến (diṭṭhupādānādīni), v.v., là duyên đạo cho hữu nghiệp đồng sinh (sahajātakammabhava). Do đó, cần hiểu rằng chúng là bảy loại duyên bằng cách loại bỏ duyên nhân (hetupaccaya) và thêm duyên đạo (maggapaccaya) vào các duyên đồng sinh (sahajātādīsu), v.v.
Sabbāni pana anantarasamanantaraanantarūpanissayanatthivigatāsevanapaccayehi paccayā honti.
However, all of them are conditions by way of anantara, samanantara, anantarūpanissaya, natthi, vigata, and āsevana paccayas.
Tuy nhiên, tất cả chúng đều là duyên bởi các duyên vô gián (anantara), đẳng vô gián (samanantara), cận y (upanissaya), bất hữu (natthi), ly (vigata) và hành (āsevana).
Nānantarassa upanissayapaccayena paccayā honti.
They are not conditions for anantara by way of upanissayapaccayena.
Chúng không phải là duyên cho vô gián (anantara) bởi duyên cận y (upanissayapaccaya).
Kadāci ārammaṇapaccayādināpi, taṃ pana upanissayapaccayeneva saṅgahetvā vuttaṃ ‘‘vippayuttassa pana upanissayapaccayenevā’’ti.
Sometimes even by ārammaṇapaccayādi, but that is said by including it within upanissayapaccayena: "but for the disconnected, it is only by upanissayapaccayena."
Đôi khi cũng bởi duyên cảnh (ārammaṇapaccaya), v.v., nhưng điều đó đã được bao gồm trong duyên cận y, vì vậy Ngài đã nói “đối với cái không tương ưng thì chỉ bởi duyên cận y.”
651. Jātītiādīsūti ādi-saddena ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavantī’’ti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1; mahāva. 1; udā. 1; netti. 24) sabbaṃ saṅgaṇhāti.
651. In jātītiādīsu, the word ādi (etc.) includes everything from "jāti conditions jarā-maraṇa, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā (sorrow, lamentation, pain, grief, and despair) arise."
651. Trong “sinh, v.v.” (jātītiādīsū), với từ “v.v.” (ādi-saddena), bao gồm tất cả những gì được nói là: “Do duyên sinh mà có già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não phát sinh” (Ma. Ni. 3.126; Saṃ. Ni. 2.1; Mahāva. 1; Udā. 1; Netti. 24).
Tenāha ‘‘jātiādīna’’ntiādi.
Therefore, he states "jātiādīnaṃ" etc.
Do đó, Ngài đã nói “của sinh, v.v.” (jātiādīna) v.v.
Upapattibhavuppattiyeva jātīti āha ‘‘na upapattibhavo’’ti.
He states "na upapattibhavo" because birth (jāti) is merely the arising of upapattibhava.
Sự phát sinh của hữu tái sinh (upapattibhava) chính là sinh (jāti), vì vậy Ngài đã nói “không phải là hữu tái sinh” (na upapattibhavo).
Jāyamānassa pana jāti jātīti upapattibhavopi asati abhāvā jātiyā paccayoti sakkā vattuṃ.
However, it can be said that upapattibhava is also a condition for jāti because if upapattibhava does not exist, then jāti, which is the arising of the khandhas that are being born, also does not exist.
Tuy nhiên, sự sinh của cái đang sinh là sinh, vì vậy hữu tái sinh (upapattibhava) cũng có thể được nói là duyên của sinh, vì nếu không có nó thì sinh không tồn tại.
Jāyamānarūpapadaṭṭhānatāpi hi rūpajātiyā vuttā ‘‘upacitarūpapadaṭṭhāno upacayo, anuppabandharūpapadaṭṭhānā santatī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 641).
The proximate cause of rūpa-jāti, which is the rūpa being born, is also stated for rūpa-jāti as "upacaya is having accumulated rūpa as its proximate cause; santati is having unbroken rūpa as its proximate cause."
Ngay cả trạng thái của sắc đang sinh làm cận nhân cũng được nói là sinh của sắc: “Sự tích lũy là cận nhân của sắc tích lũy, sự liên tục là cận nhân của sự liên tục của sắc” (Dha. Sa. Aṭṭha. 641).
Jātānaṃ khandhānaṃ uññātatā, abhimatatā ca hīnapaṇītatā.
The meanness and excellence (inferiority and superiority) of the arisen khandhas refer to their contemptibility and esteem.
Sự bị khinh rẻ và sự được yêu quý của các uẩn đã sinh là sự thấp kém và cao quý (hīnapaṇītatā).
Aniṭṭhañhi hīnaṃ, iṭṭhaṃ paṇītaṃ.
Indeed, what is undesirable is mean, and what is desirable is excellent.
Thật vậy, điều không mong muốn là thấp kém, điều mong muốn là cao quý.
Ādi-saddena suvaṇṇadubbaṇṇahīnuttamādiṃ saṅgaṇhāti.
By the word ādi (etc.), it includes fair complexion, dark complexion, short life, long life, etc.
Với từ v.v. (ādi-saddena), bao gồm sự đẹp đẽ và xấu xí, sự thấp kém và ưu việt, v.v.
Yamakānampi satanti yamakabhāvena nibbattānampi samānānaṃ.
Yamakānampi sataṃ means even for those that arise as twins, being similar.
Ngay cả khi là song sinh (yamakānampi sata) có nghĩa là, ngay cả khi chúng là những cặp song sinh giống nhau.
So ca sattānaṃ viseso.
And so ca viseso (that distinction) refers to the distinction of beings.
Và đó là sự khác biệt của chúng sinh.
Bhinnasantānikassa visesakāraṇassa sabbena sabbaṃ abhāvato ‘‘ajjhattasantāne’’ti vuttaṃ.
Ajjhattasantāne (in one's own continuum) is stated because there is absolutely no special cause in a different continuum.
“Trong dòng tâm thức của bản thân” (ajjhattasantāne) được nói vì hoàn toàn không có nguyên nhân đặc biệt trong dòng tâm thức khác.
Aññassa kāraṇassa abhāvatoti attasantānagatato aññassa visesakāraṇassa anupalabbhamānattā, sati ca tasmiṃ sabbadā sabbesaṃ abhāvatoti pasaṅgassa dunnivāraṇato kāraṇe avisiṭṭhe phalavisesassa ayujjamānakattā.
Aññassa kāraṇassa abhāvato means because no other special cause apart from what is in one's own continuum is found, and if such a cause existed, the fault of its being universally present at all times for all beings would be undeniable, and it would be unsuitable for there to be a distinction in results when the causes are indistinguishable.
Vì không có nguyên nhân khác (aññassa kāraṇassa abhāvato) là do không tìm thấy nguyên nhân đặc biệt nào khác ngoài cái nằm trong dòng tâm thức của bản thân, và nếu có nguyên nhân đó thì sẽ không thể tránh khỏi sự ngụ ý rằng tất cả chúng sinh đều không có nó mọi lúc, và do đó, sự khác biệt của kết quả sẽ không phù hợp khi nguyên nhân không khác biệt.
Tenāha ‘‘kammabhavahetukovā’’ti.
Therefore, he states "kammabhavahetuko vā" (or due to kamma-bhava as cause).
Do đó, Ngài đã nói “do hữu nghiệp làm nhân” (kammabhavahetukovā).
Tena tenāti ñātibyasanādinā jarāmaraṇato aññena dukkhadhammena.
Tena tenā means by that sorrowful phenomenon different from jarāmaraṇa, such as loss of relatives, etc.
Bởi điều đó, bởi điều đó (tena tenā) có nghĩa là, bởi một pháp khổ khác ngoài già và chết, như sự mất mát người thân, v.v.
Jarāmaraṇanimittañhi uppannā sokādayo jarāmaraṇābhisambandhā, tadaññe anabhisambandhā.
For sorrows, etc., that arise due to jarāmaraṇa are related to jarāmaraṇa, while other sorrows, etc., are not related.
Thật vậy, những sầu khổ, v.v., phát sinh do nhân già và chết thì có liên hệ với già và chết; những sầu khổ khác thì không liên hệ.
Upanissayakoṭiyāti upanissayaṃsena, upanissayalesenāti attho.
Upanissayakoṭiyā means by way of a part of upanissaya, by way of a trace of upanissaya.
Theo phương diện cận y (upanissayakoṭiyā) có nghĩa là, theo khía cạnh cận y, theo phần cận y.
Yo hi paṭṭhāne anāgato sati bhāvā, asati ca abhāvā suttantapariyāyena upanissayo, so ‘‘upanissayakoṭī’’ti vuccati.
For that upanissaya which is not included in the Paṭṭhāna but is an upanissaya according to the Suttanta method, where if the cause exists, the effect arises, and if the cause does not exist, the effect does not arise, that is called "upanissayakoṭī."
Cái gì không được đề cập trong Paṭṭhāna nhưng là cận y theo cách nói của kinh điển, do sự hiện hữu của nó khi có nhân và sự không hiện hữu của nó khi không có nhân, thì được gọi là “phương diện cận y.”
Paccayamahāpadeso kireso, yadidaṃ upanissayoti.
This is said to be the great category of conditions, namely upanissaya.
Người ta nói rằng đây là một nguyên tắc lớn về duyên, tức là cận y.
652. Na kevalaṃ sokādīnaṃyeva jāti paccayo hoti, sokādīnaṃ pana paccayattā avijjāyapi paccayo evāti dassetuṃ ‘‘yasmā panā’’tiādi āraddhaṃ.
652. Yasmā panā (but since), etc., is begun to show that jāti is not only a condition for sorrows, etc., but also a condition for ignorance because it is a condition for sorrows, etc.
652. Để chỉ ra rằng sinh không chỉ là duyên cho sầu khổ, v.v., mà còn là duyên cho vô minh (avijjā) do nó là duyên cho sầu khổ, v.v., Ngài đã bắt đầu bằng “Vì vậy” (yasmā panā) v.v.
Etthāti paṭiccasamuppādadesanāyaṃ.
Etthā means in this teaching of paṭiccasamuppāda.
Ở đây (etthā) có nghĩa là, trong lời dạy về Duyên Khởi (paṭiccasamuppādadesanāyaṃ).
Aviditādi midanti ma-kāro padasandhikaro.
In aviditādi midaṃ, the letter ma is a connecting particle.
“Aviditādimidaṃ” (aviditādi midaṃ) có nghĩa là, âm tiết “ma” (ma-kāro) là một âm nối từ.
Satatanti sabbakālaṃ yāva aggamaggādhigamā.
Satataṃ means always, continuously until the attainment of the highest path.
Liên tục (satataṃ) có nghĩa là, mọi lúc, cho đến khi đạt được đạo tối thượng (aggamaggādhigamā).
Samitanti saṅgataṃ, abbocchinnanti attho.
Samitaṃ means connected, continuous.
Kết hợp (samitaṃ) có nghĩa là, được kết hợp, không gián đoạn.
Evaṃ satīti evaṃ bhavacakkassa aviditāditāya anādibhāve sati.
Evaṃ satī means "this being so," that is, when the wheel of existence (bhavacakka) is beginningless due to its unknowable origin.
Khi có như vậy có nghĩa là khi vòng luân hồi (bhavacakka) không có khởi thủy, do sự vô minh về khởi thủy của nó.
Ādimattakathananti avijjāvasena ādisabbhāvakathanaṃ.
Ādimattakathanaṃ means "speaking of the existence of a beginning" by way of ignorance.
Chỉ nói về sự khởi thủy có nghĩa là nói về sự hiện hữu của khởi thủy do vô minh.
Ādi etassa atthīti hi ādimaṃ, bhavacakkaṃ.
Indeed, "ādimaṃ" means having a beginning, referring to the wheel of existence (bhavacakka).
Thật vậy, vì nó có khởi thủy, nên nó được gọi là ‘ādimaṃ’ (có khởi thủy), tức là vòng luân hồi.
Tassa bhāvo ādimattaṃ, tassa kathanaṃ ādimattakathanaṃ.
Its state is "ādimattaṃ," and speaking of it is "ādimattakathanaṃ."
Trạng thái của nó là ‘ādimattaṃ’ (sự có khởi thủy), việc nói về nó là ‘ādimattakathanaṃ’.
Visesanivattiattho vā mattasaddo, sati anādibhāve avijjā ādimhi, majjhe, pariyosāne ca sabbattha siyāti ādimattāya avijjāya kathanaṃ virujjhatīti attho.
Alternatively, the word "matta" has the meaning of negating a distinction; that is, if there is a beginningless state, ignorance would be present everywhere—at the beginning, in the middle, and at the end. Hence, speaking of ignorance as having merely a beginning (ādimattāya) contradicts this. This is the meaning.
Hoặc từ ‘matta’ có nghĩa là loại trừ sự đặc biệt, khi không có khởi thủy, vô minh có thể hiện hữu ở khởi thủy, ở giữa và ở cuối cùng, tức là ở khắp mọi nơi, nên việc nói về vô minh chỉ là khởi thủy sẽ mâu thuẫn.
‘‘Avijjā padhānā’’ti vatvā tassā padhānabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘avijjāggahaṇenā’’tiādi āraddhaṃ.
Having stated "Ignorance is primary" (avijjā padhānā), in order to show its primary nature, the phrase "avijjāggahaṇenā" and so forth was commenced.
Sau khi nói “Vô minh là chủ yếu”, để chỉ ra sự chủ yếu của nó, đã bắt đầu bằng “do sự chấp thủ vô minh” và tiếp theo.
Tattha avijjāggahaṇenāti avijjāya uppādanena, appahānena vā, attano santāne sannihitabhāvakaraṇenāti attho.
Therein, avijjāggahaṇenā means "by the production of ignorance" or "by not abandoning it," or "by making it reside in one's own continuum." This is the meaning.
Ở đây, do sự chấp thủ vô minh có nghĩa là do sự tạo ra vô minh, hoặc do không đoạn trừ vô minh, tức là do việc làm cho vô minh hiện hữu trong dòng tâm thức của mình.
Kammādīnīti kammavipākavaṭṭāni.
Kammādīnī means "the rounds of kamma and vipāka."
Các nghiệp, v.v. có nghĩa là các vòng nghiệp và quả báo.
Palibodhentīti nānādukkhaparibyūḷhe saṃsāracārake nirodhenti.
Palibodhentī means "they obstruct" (nirodhenti) in the prison of saṃsāra, which is beset by various sufferings.
Trói buộc có nghĩa là giam hãm trong nhà tù luân hồi, bị vây hãm bởi đủ loại khổ đau.
Tehīti kilesakammavipākavaṭṭehi.
Tehī refers to "by those" rounds of defilements, kamma, and vipāka.
Bởi những điều đó có nghĩa là bởi các vòng phiền não, nghiệp và quả báo.
Vaṭṭassa kāraṇabhāvena padhānattā ‘‘padhānadhammo’’ti avijjā kathitā.
Ignorance is called "padhānadhammo" (the primary dhamma) because of its primary role as the cause of the round (vaṭṭa).
Vì vô minh là yếu tố chính do là nguyên nhân của vòng luân hồi, nên nó được gọi là “pháp chủ yếu”.
Tato avijjādito.
Tato means "from that" ignorance.
Từ đó có nghĩa là từ vô minh và các yếu tố khác.
Brahmādināti ādi-saddena pajāpatissarapurisādike saṅgaṇhāti.
Brahmādinā: The word ādi includes Pajāpati, Īssara, Purisa, and so forth.
Brahma, v.v. – với từ “v.v.” bao gồm Pajāpati, Īssara, Purisa, v.v.
Vadatīti vado, taṃ taṃ hitāhitaṃ pavattāti attho.
"Vadatī" means one speaks, hence vado refers to one who declares what is beneficial and what is harmful. This is the meaning.
Người nói được gọi là vado, có nghĩa là người nói ra những điều lợi và hại đó.
Vedeti, vediyatīti vā vedeyyo, sukhādiṃ anubhavati, sabbavisaye vā jānāti, ‘‘sukhito dukkhito’’tiādinā attanā, parehi ca jānāti, ñāyati cāti attho.
"Vedeti" means one experiences; "vediyatī" means one is known; hence vedeyyo means one experiences happiness and so forth, or one knows all objects, or one knows oneself and is known by others as "happy or suffering." This is the meaning.
Người cảm thọ, hoặc người được cảm thọ, được gọi là vedeyyo, có nghĩa là người trải nghiệm hạnh phúc, v.v., hoặc người biết tất cả các đối tượng, hoặc người tự mình và người khác biết đến, được biết đến qua các trạng thái “hạnh phúc, đau khổ”, v.v.
Brahmādinā vā attanā vāti vā-saddo ca-saddattho.
In Brahmādinā vā attanā vā, the word vā has the meaning of ca.
Bởi Brahma, v.v., hoặc bởi tự ngã – từ “vā” có nghĩa là “ca” (và).
Tenāha ‘‘kārakavedakarahita’’nti ca-saddatthasamāsaṃ.
Therefore, it is stated as "kārakavedakarahitaṃ", a compound with the meaning of "ca".
Do đó, đã nói “không có người làm và người cảm thọ” là một hợp từ có nghĩa là “và”.
653. Pubbantāharaṇatoti pubbantato atītakoṭṭhāsato paccuppannavipākassa āharaṇato.
653. Pubbantāharaṇato means "by bringing forth the present vipāka from the past portion" (pubbantato atītakoṭṭhāsato).
653. Do sự mang đến từ quá khứ có nghĩa là do sự mang đến quả báo hiện tại từ phần quá khứ.
Vedanāvasānaṃ paricchinnaṃ ekaṃ bhavacakkaṃ hoti.
One complete wheel of existence (bhavacakka) is delimited, ending with feeling (vedanā).
Một vòng luân hồi (bhavacakka) được xác định kết thúc bằng cảm thọ (vedanā).
Bhavacakkekadesopi hi bhavacakkanti vuccati.
Indeed, even a part of the wheel of existence is called the wheel of existence.
Thật vậy, một phần của vòng luân hồi cũng được gọi là vòng luân hồi.
Vedanā vā taṇhāsahāyāya avijjāya paccayo hotīti vedanāto avijjā, avijjāto saṅkhārāti sambajjhanato vedanāvasānaṃ bhavacakkaṃ paripuṇṇamevāti daṭṭhabbaṃ.
Alternatively, feeling (vedanā) is a condition for ignorance (avijjā) accompanied by craving (taṇhā). Thus, from feeling arises ignorance, and from ignorance arise formations (saṅkhārā), and so on. Therefore, it should be understood that the wheel of existence ending with feeling is complete.
Hoặc, cảm thọ là duyên cho vô minh đi kèm với ái dục, nên từ cảm thọ dẫn đến vô minh, từ vô minh dẫn đến các hành (saṅkhāra), v.v., do sự liên kết này, vòng luân hồi kết thúc bằng cảm thọ được xem là hoàn chỉnh.
Avijjāggahaṇena vā taṇhupādānāni tadavinābhāvato.
Alternatively, by the inclusion of ignorance, craving (taṇhā) and clinging (upādāna) are included due to their inseparability from it.
Hoặc, do sự chấp thủ vô minh, các ái dục và chấp thủ được bao gồm do chúng không thể tách rời khỏi vô minh.
Saṅkhāraggahaṇena bhavo, viññāṇādiggahaṇena jātijarāmaraṇāni, sokādayo ca gahitāti evampi vedanāvasānaṃ bhavacakkanti yuttamevetaṃ.
By the inclusion of formations (saṅkhārā), existence (bhava) is included; by the inclusion of consciousness (viññāṇa) and so forth, birth, aging, and death, as well as sorrow and so forth, are included. Thus, it is appropriate to say that the wheel of existence ends with feeling.
Do sự chấp thủ các hành, hữu được bao gồm; do sự chấp thủ thức, v.v., sinh, già, chết và các sầu muộn, v.v., cũng được bao gồm. Do đó, việc nói rằng vòng luân hồi kết thúc bằng cảm thọ là hợp lý.
Evaṃ taṇhāmūlake ca yojetabbaṃ.
In the same way, it should be applied to the wheel with craving as its root (taṇhāmūlake).
Tương tự, cũng nên áp dụng cho vòng luân hồi có ái dục làm gốc.
Dvinnampi hi aññamaññānuppaveso hotīti.
Indeed, there is mutual interpenetration between the two.
Thật vậy, cả hai đều có sự thâm nhập lẫn nhau.
Avijjā dhammasabhāvaṃ paṭicchādetvā viparītābhinivesaṃ kārentī diṭṭhicarite saṃsāre nayati, tesaṃ vā saṃsāraṃ saṅkhārādipavattiṃ nayati pavattetīti saṃsāranāyikā vuttā.
Ignorance, by concealing the true nature of phenomena and causing a perverted perception, leads (nayati) those of wrong view into saṃsāra, or it leads (nayati) or brings about (pavatteti) their saṃsāra, which is the arising of formations (saṅkhārā) and so forth. Therefore, it is called saṃsāranāyikā (leader of saṃsāra).
Vô minh che giấu bản chất của các pháp và tạo ra sự chấp thủ sai lệch, dẫn dắt những người có hành vi tà kiến vào vòng luân hồi; hoặc nó dẫn dắt, làm phát sinh sự vận hành của các hành, v.v., tức là vòng luân hồi của họ, nên nó được gọi là người dẫn dắt luân hồi.
Taṇhāya taṇhācaritānaṃ saṃsāranāyikābhāve vattabbameva natthi.
There is no need to speak of craving (taṇhā) being the leader of saṃsāra for those immersed in craving.
Đối với ái dục, không cần phải nói về vai trò dẫn dắt luân hồi của nó đối với những người có hành vi ái dục.
Paṭhamaṃ bhavacakkaṃ.
The first wheel of existence.
Vòng luân hồi thứ nhất.
Phaluppattiyāti kattuatthe karaṇavacanaṃ, karaṇatthe eva vā.
Phaluppattiyā is an instrumental case used in the agentive sense, or it is indeed in the instrumental sense.
Do sự phát sinh quả báo – đây là một từ ngữ chỉ công cụ trong ý nghĩa chủ động, hoặc chỉ là trong ý nghĩa công cụ.
Viññāṇādipaccuppannaphaluppatti hi idha diṭṭhā, adiṭṭhānaṃ purimabhave attano hetūnaṃ avijjāsaṅkhārānaṃ phalaṃ anuppādetvā anupacchijjanaṃ pakāseti, pakāsanassa vā karaṇaṃ hotīti.
Indeed, the arising of present results like consciousness (viññāṇa) is observed here. It shows the uninterrupted continuity (anupacchijjanaṃ) of ignorance and formations—its causes in a previous existence—without producing results that are not observed, or it becomes the cause of their manifestation. This should be understood.
Thật vậy, sự phát sinh quả báo hiện tại như thức, v.v., được thấy ở đây; nó cho thấy sự không gián đoạn của các nguyên nhân của chính mình, tức vô minh và các hành, ở kiếp trước mà không tạo ra quả báo chưa thấy; hoặc nó là công cụ để biểu lộ.
Atha vā purimabhavacakkaṃ dutiyena sambandhaṃ vuttanti vedanāsaṅkhātassa phalassa uppattiyā taṇhādīnaṃ hetūnaṃ anupacchedaṃ pakāseti, tasmā phaluppattiyā kāraṇabhūtāya paṭhamassa bhavacakkassa hetūnaṃ anupacchedappakāsanatoti attho.
Alternatively, the previous wheel of existence is said to be connected with the second. Therefore, by the arising of the result, namely feeling (vedanā), it manifests the unbroken continuity of the causes such as craving (taṇhā). Hence, the meaning is: "due to the arising of the result (phaluppattiyā), which is the cause, and the manifestation of the unbroken continuity of the causes of the first wheel of existence."
Hoặc, vòng luân hồi kiếp trước được nói là có liên hệ với vòng luân hồi thứ hai, nên do sự phát sinh của quả báo gọi là cảm thọ, nó biểu lộ sự không gián đoạn của các nguyên nhân như ái dục, v.v. Do đó, có nghĩa là do sự phát sinh quả báo là nguyên nhân, nên có sự biểu lộ sự không gián đoạn của các nguyên nhân của vòng luân hồi thứ nhất.
Saṅkhārādīnameva vā phalānaṃ uppattiyā avijjādīnaṃ hetūnaṃ phalaṃ ajanetvā anupacchedameva, viññāṇādihetūnaṃ vā saṅkhārādīnaṃ anuppabandhameva pakāseti paṭhamaṃ bhavacakkaṃ, na dutiyaṃ viya pariyosānampīti ‘‘phaluppattiyā hetūnaṃ anupacchedappakāsanato’’ti vuttaṃ.
Or, by the arising of results such as formations (saṅkhārā), it manifests the unbroken continuity of causes such as ignorance (avijjā) without producing a result, or it manifests merely the continuous connection of formations (saṅkhārā) and so forth, which are the causes of consciousness (viññāṇa) and so forth, in the first wheel of existence, unlike the second, where there is also an end. Thus, it is stated: "phaluppattiyā hetūnaṃ anupacchedappakāsanato" (due to manifesting the unbroken continuity of the causes by the arising of results).
Hoặc, do sự phát sinh của các quả báo như các hành, v.v., chỉ có sự không gián đoạn của các nguyên nhân như vô minh, v.v., mà không tạo ra quả báo; hoặc, chỉ có sự liên tục của các hành, v.v., là nguyên nhân của thức, v.v., mà vòng luân hồi thứ nhất biểu lộ, chứ không phải như vòng luân hồi thứ hai, cũng có sự kết thúc. Vì vậy, đã nói “do sự phát sinh quả báo, biểu lộ sự không gián đoạn của các nguyên nhân”.
Anupubbapavattidīpanatoti ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’ntiādinā (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1; udā. 1) dhammānaṃ anupubbato pavattiyā dīpanato.
Anupubbapavattidīpanato means "due to manifesting the sequential arising of phenomena" by phrases such as: "Conditioned by formations (saṅkhārā), consciousness (viññāṇa) arises; conditioned by consciousness, name-and-form (nāmarūpa) arises," and so on.
Do sự hiển thị sự vận hành tuần tự có nghĩa là do sự hiển thị sự vận hành tuần tự của các pháp như “do các hành duyên thức, do thức duyên danh sắc”, v.v.
‘‘Viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti hi ettha aparipuṇṇāyatanaṃ kalalarūpaṃ vatvā tato uddhaṃ ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti saḷāyatanappavatti vuttā.
Indeed, in the phrase "conditioned by consciousness, name-and-form arises," after speaking of the embryo-form (kalalarūpa) with incomplete sense bases, the arising of the six sense bases (saḷāyatana) is spoken of further on in the phrase "conditioned by name-and-form, the six sense bases arise."
Thật vậy, ở đây, trong “do thức duyên danh sắc”, sau khi nói về kalala-rūpa (hình hài sơ khai) với các xứ chưa hoàn chỉnh, từ đó trở đi, sự phát sinh của sáu xứ được nói đến trong “do danh sắc duyên sáu xứ”.
Sahuppattidīpanatoti ‘‘upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jātī’’ti vā upapattikkhandhānaṃ ekajjhaṃ uppattiyā dīpanato.
Sahuppattidīpanato means "due to manifesting the simultaneous arising of the aggregates of rebirth (upapattikkhandha)" by the phrase "conditioned by clinging (upādāna), existence (bhava) arises," or "conditioned by existence, birth (jāti) arises."
Do sự hiển thị sự đồng thời phát sinh có nghĩa là do “do chấp thủ duyên hữu, do hữu duyên sinh” hoặc do sự hiển thị sự phát sinh đồng thời của các uẩn tái sinh.
Na hi ettha paṭhame viya bhavacakke āyatanānaṃ kamena uppatti vuttā.
For here, in this second wheel of existence, the sequential arising of the sense bases is not stated, as it is in the first.
Thật vậy, ở đây, trong vòng luân hồi thứ hai, sự phát sinh tuần tự của các xứ không được nói đến như trong vòng luân hồi thứ nhất.
654. Hetuādipubbakā tayo sandhī etassāti hetuphalahetupubbakatisandhi, bhavacakkaṃ.
654. Hetuphalahetupubbakatisandhi refers to the wheel of existence which has these three connections, with cause and so forth preceding them.
654. Vòng luân hồi có ba sự liên kết mà nguyên nhân, v.v., là trước, tức là ba sự liên kết có nguyên nhân, quả báo, nguyên nhân là trước.
Hetuphalahetuphalavasena catuppabhedo aṅgānaṃ saṅgaho etassāti catubhedasaṅgahaṃ.
It is catubhedasaṅgahaṃ (a fourfold collection) because it has a collection of factors (aṅga) with four divisions, by way of cause-result-cause-result.
Sự tổng hợp các chi phần của nó có bốn loại theo thứ tự nguyên nhân-quả báo-nguyên nhân-quả báo, nên nó là sự tổng hợp bốn loại.
Sarūpato avuttāpi tasmiṃ tasmiṃ saṅgahe ākirīyanti avijjāsaṅkhārādiggahaṇehi pakāsīyantīti ākārā.
Ākārā are those which, though not explicitly stated in their own form, are revealed or made clear in each respective collection by the inclusion of ignorance, formations, and so forth.
Dù không được nói rõ về bản chất, nhưng chúng được rải rác trong từng sự tổng hợp đó, được biểu lộ qua sự chấp thủ vô minh, các hành, v.v., nên chúng là các khía cạnh.
Atītahetuādīnaṃ vā pakārā ākārā.
Alternatively, ākārā are the various aspects of past causes and so forth.
Hoặc, các loại của nguyên nhân quá khứ, v.v., là các khía cạnh.
Kilesakammavipākā vipākakilesakammehi sambandhā hutvā punappunaṃ parivattantīti tesu vaṭṭanāmaṃ āropetvā ‘‘tivaṭṭa’’nti vuttaṃ, vaṭṭekadesattā vā ‘‘vaṭṭānī’’ti vuttāni.
The defilements, kamma, and vipāka, being connected with vipāka, defilements, and kamma, revolve repeatedly. Thus, by imposing the name "round" (vaṭṭa) upon them, they are called "tivaṭṭa" (three rounds), or they are called "rounds" (vaṭṭāni) because they are parts of the round.
Các phiền não, nghiệp và quả báo, sau khi liên kết với quả báo, phiền não và nghiệp, xoay chuyển lặp đi lặp lại, nên đã gán cho chúng tên là vòng luân hồi và nói là “ba vòng”; hoặc chúng được gọi là “các vòng” vì là một phần của vòng luân hồi.
Tassa ca sabbhāvo kariyamānatā evāti āha ‘‘kammabhave kariyamāneti attho’’ti.
Its existence is simply the state of being made, therefore it says, “it means when the kamma-bhava is being performed.”
Và sự hiện hữu của nó chính là sự đang được thực hiện, nên đã nói “có nghĩa là hữu nghiệp đang được thực hiện”.
Dukkhādīsu mohoti dukkhādīnaṃ ādīnavapaṭicchādako appahīno moho.
Dukkhādīsu moho means the unabandoned delusion that conceals the danger of suffering and so forth.
Dukkhādīsu moho (si mê trong khổ, v.v.) là sự si mê chưa được đoạn trừ, che giấu sự nguy hiểm của khổ, v.v.
Āyūhanāti sampiṇḍanakā dānādikiriyāya pavattanakā.
Āyūhanā refers to those that collect and bring about actions such as giving.
Āyūhanā (sự tích lũy) là những hành động tập hợp, thúc đẩy các việc như bố thí, v.v.
Ekaṃ āvajjanaṃ etesanti ekāvajjanā, tesu ekāvajjanesu.
They have one advertence, thus ekāvajjanā; among those ekāvajjanā.
Ekaṃ āvajjanaṃ etesanti ekāvajjanā (những cái có một sự chú ý) là những thứ có cùng một sự chú ý; trong số đó, ekāvajjanesu (trong những cái có một sự chú ý).
Sattame cetanā bhavo.
In the seventh, cetanā is bhava.
Trong thứ bảy, ý chí (cetanā) là hữu (bhava).
‘‘Yā kāci vā pana cetanā bhavo, sampayuttā āyūhanā saṅkhārā’’ti idaṃ yathādassitāya dhammaṭṭhitiñāṇabhājanīye vuttāya paṭisambhidāpāḷiyā (paṭi. ma. 1.45) vasena vuttaṃ.
This statement, “whatever cetanā is bhava, the associated āyūhanā are saṅkhārā,” is said according to the Paṭisambhidāpāḷi as presented in the Dhammaṭṭhitiñāṇabhājanīya.
Câu nói “Yā kāci vā pana cetanā bhavo, sampayuttā āyūhanā saṅkhārā” được nói theo Paṭisambhidāpāḷi (Paṭi. Ma. 1.45), được đề cập trong phần giải thích về dhammaṭṭhitiñāṇa như đã trình bày.
Tattha hi ‘‘cetanā bhavo’’ti āgatā.
There, indeed, it is stated as “cetanā is bhava.”
Ở đó, “cetanā bhavo” (ý chí là hữu) đã được đề cập.
Bhavaniddese pana ‘‘sātthato’’ti ettha ‘‘cetanāva saṅkhārā, bhavo pana cetanāsampayuttāpī’’ti vibhaṅgapāḷivasena dassitaṃ.
However, in the Bhavaniddesa, at “sātthato,” it is shown according to the Vibhaṅgapāḷi that “cetanā alone is saṅkhārā, but bhava is also that which is associated with cetanā.”
Tuy nhiên, trong phần giải thích về hữu (bhava), tại sātthato, nó được trình bày theo Vibhaṅgapāḷi rằng “cetanāva saṅkhārā, bhavo pana cetanāsampayuttāpī” (ý chí là hành, nhưng hữu là cái đồng sanh với ý chí).
‘‘Tattha katamo puññābhisaṅkhāro?
“Therein, what is puññābhisaṅkhāro?
Thật vậy, trong Vibhaṅgapāḷi (Vibha. 226), tính chất ý chí của các hành (saṅkhāra) được nói đến qua câu “Tattha katamo puññābhisaṅkhāro?
Kusalā cetanā kāmāvacarā’’tiādinā hi saṅkhārānaṃ cetanābhāvo vibhaṅgapāḷiyaṃ (vibha. 226) vutto.
Wholesome cetanā in the kāma-sphere,” and so forth—the nature of saṅkhārā as cetanā is stated in the Vibhaṅgapāḷi.
Kusalā cetanā kāmāvacarā” (Ở đó, thế nào là phước hành? Đó là thiện ý chí thuộc dục giới).
Tattha paṭisambhidāpāḷiyaṃ ‘‘cetanāsampayuttā vipākadhammattā savipākena āyūhanasaṅkhātena saṅkhatābhisaṅkharaṇakiccena saṅkhārā’’ti vuttā.
There, in the Paṭisambhidāpāḷi, it is stated: “those associated with cetanā are saṅkhārā, due to their nature as resultants, conditioned and made by the striving-saṅkhāra that possesses results, and by the function of conditioning what is conditioned.”
Ở đó, trong Paṭisambhidāpāḷi, các pháp đồng sanh với ý chí được gọi là “saṅkhārā” (các hành) vì chúng là pháp quả (vipākadhamma) và được tạo tác bởi hành động tích lũy (āyūhanasaṅkhāta) có quả (savipākena), tức là bởi chức năng tạo tác các pháp hữu vi (saṅkhatābhisaṅkharaṇakiccena).
Vibhaṅgapāḷiyaṃ ‘‘sabbampi bhavagāmikammaṃ kammabhavo’’ti (vibha. 234) bhavassa paccayabhāvena bhavagāmibhāvato, kammasaṃsaṭṭhasahāyatāya kammabhāvato ca upapattibhavaṃ bhāventīti ‘‘bhavo’’ti vuttā.
In the Vibhaṅgapāḷi, it is stated: “all kamma that leads to existence is kamma-bhava”; and because it leads to existence by way of being a condition for existence, and because it is kamma by way of being associated with and accompanied by kamma, it causes rebirth-existence to arise, thus it is called “bhava.”
Trong Vibhaṅgapāḷi, hữu (bhava) được gọi là “bhavo” (hữu) qua câu “sabbampi bhavagāmikammaṃ kammabhavo” (Vibha. 234) vì nó là nguyên nhân của hữu (bhava), dẫn đến hữu (bhavagāmibhāvato), và vì nó là nghiệp (kamma) do đồng hành với nghiệp (kammasaṃsaṭṭhasahāyatāya), tạo ra hữu tái sanh (upapattibhava).
Upapattibhavabhāvanākiccaṃ pana cetanāya sātisayanti paṭisambhidāpāḷiyā cetanā ‘‘bhavo’’ti vuttā.
But the function of causing rebirth-existence is strongly effected by cetanā, hence cetanā is called “bhava” in the Paṭisambhidāpāḷi.
Tuy nhiên, trong Paṭisambhidāpāḷi, ý chí (cetanā) được gọi là “bhavo” (hữu) vì chức năng tạo ra hữu tái sanh (upapattibhavabhāvanākiccaṃ) được thực hiện chủ yếu bởi ý chí (cetanāya sātisayanti).
Bhavābhisaṅkharaṇakiccaṃ cetanāya sātisayanti vibhaṅgapāḷiyaṃ ‘‘kusalā cetanā’’tiādinā (vibha. 226) cetanā ‘‘saṅkhārā’’ti vuttā.
The function of conditioning existence is strongly effected by cetanā, hence cetanā is called “saṅkhārā” in the Vibhaṅgapāḷi, as in “wholesome cetanā” and so forth.
Trong Vibhaṅgapāḷi, ý chí (cetanā) được gọi là “saṅkhārā” (các hành) qua câu “kusalā cetanā” (Vibha. 226) vì chức năng tạo tác hữu (bhavābhisaṅkharaṇakiccaṃ) được thực hiện chủ yếu bởi ý chí (cetanāya sātisayanti).
Tasmā tena tena pariyāyena ubhayaṃ ubhayattha vattuṃ yuttanti natthettha virodho.
Therefore, it is appropriate to speak of both in both contexts by means of those respective ways; there is no contradiction here.
Do đó, việc nói cả hai điều ở cả hai nơi theo những phương cách khác nhau là hợp lý, không có sự mâu thuẫn ở đây.
Tassa phale upapattibhave nikāmanāti ‘‘tassa sutaṃ hoti ‘cātumahārājikā devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā’ti’’ādisutānusārena bhāvini upapattibhave abhikaṅkhanā.
Tassa phale upapattibhave nikāmanā means the ardent desire for future rebirth-existence, in accordance with what is heard, such as “‘The Cātumahārājikā devas are long-lived, beautiful, and abound in happiness.’”
Tassa phale upapattibhave nikāmanā (sự khao khát hữu tái sanh là quả của nó) là sự mong muốn hữu tái sanh trong tương lai, theo những lời dạy như “tassa sutaṃ hoti ‘cātumahārājikā devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā’ti” (Người ấy nghe rằng ‘các vị chư thiên Tứ Đại Thiên Vương có tuổi thọ dài, có sắc đẹp, có nhiều lạc thú’).
Gahaṇanti kāmupādānaṃ kiccenāha.
Gahaṇa refers to kāma-upādāna by its function.
Gahaṇaṃ (sự nắm giữ) được nói đến qua chức năng của chấp thủ dục (kāmupādānaṃ).
Parāmasananti itarāni.
Parāmasana refers to the other upādānas.
Parāmasanaṃ (sự chấp chặt) là những chấp thủ khác.
Āyūhanāvasāneti tīsupi atthavikappesu vuttassa āyūhanassa avasāne.
Āyūhanāvasāne means at the end of the āyūhanā stated in all three conceptualizations.
Āyūhanāvasāne (khi sự tích lũy kết thúc) là khi sự tích lũy được đề cập trong cả ba cách giải thích về ý nghĩa kết thúc.
Tattha kammāneva vipākaṃ sambharanti vaḍḍhentīti kammasambhārā, kammaṃ vā saṅkhārabhavā, tadupakārakāni avijjātaṇhupādānāni kammasambhārā.
Therein, kamma alone increases results, therefore they are kammasambhārā; or, saṅkhāra-bhava is kamma, and avijjā, taṇhā, upādāna, which are supportive of it, are kammasambhārā.
Ở đó, kammāneva vipākaṃ sambharanti vaḍḍhentīti kammasambhārā (chính nghiệp tích lũy và làm tăng trưởng quả, do đó gọi là các thành tố nghiệp). Hoặc, các hữu hành (saṅkhārabhavā) là nghiệp (kamma), và vô minh, ái, chấp thủ (avijjātaṇhupādānāni) hỗ trợ nghiệp đó là kammasambhārā (các thành tố nghiệp).
Paṭisandhidāyako vā bhavo kammaṃ, tadūpakārakā yathāvuttā āyūhanasaṅkhārā, avijjādayo ca kammasambhārāti kammañca kammasambhārā ca kammasambhārāti ekasesavasena kammasambhāraggahaṇaṃ veditabbaṃ.
Or, existence that gives paṭisandhi is kamma, and the aforesaid āyūhanā-saṅkhārā and avijjā, etc., which are supportive of it, are kammasambhārā; thus the taking of the term kammasambhārā, meaning both kamma and kamma-sambhārā, is to be understood by way of ekasesa (retention of one term).
Hoặc, hữu (bhava) mang lại tái sanh (paṭisandhidāyako) là nghiệp (kamma), và các hành tích lũy (āyūhanasaṅkhārā) như đã nói, cùng với vô minh (avijjādayo) v.v., là kammasambhārā (các thành tố nghiệp). Do đó, sự nắm giữ kammasambhāra (các thành tố nghiệp) cần được hiểu theo nghĩa ekasesa (còn lại một) là nghiệp (kamma) và các thành tố nghiệp (kammasambhārā) là kammasambhārā.
Dasa dhammā kammanti avijjādayopi kammasahāyatāya kammasarikkhakā, tadūpakārā cāti ‘‘kamma’’nti vuttā.
Dasa dhammā kamma means that avijjā and so forth are also called “kamma” because they are similar to kamma by being companions of kamma and also supportive of it.
Dasa dhammā kamma (mười pháp là nghiệp) nghĩa là vô minh (avijjādayo) v.v., cũng được gọi là “kamma” (nghiệp) vì chúng tương tự nghiệp (kammasarikkhakā) do đồng hành với nghiệp (kammasahāyatāya) và hỗ trợ nghiệp đó (tadūpakārā cāti).
Saṅkhippanti ettha avijjādayo, viññāṇādayo cāti saṅkhepo, kammaṃ, vipāko ca.
Saṅkhepo is that wherein avijjā and so forth, and viññāṇa and so forth, are summarized; this applies to kamma and results.
Ở đây, vô minh (avijjādayo) v.v., và thức (viññāṇādayo) v.v., được tóm tắt (saṅkhippanti), do đó gọi là saṅkhepo (sự tóm tắt), tức là nghiệp (kamma) và quả (vipāko).
‘‘Kammaṃ vipāko’’ti evaṃ saṅkhipīyatīti vā saṅkhepo, avijjādayo, viññāṇādayo ca.
Or, it is saṅkhepo because it is summarized as “kamma” and “result”—this applies to avijjā and so forth, and viññāṇa and so forth.
Hoặc, nó được tóm tắt là “kammaṃ vipāko” (nghiệp, quả), do đó gọi là saṅkhepo (sự tóm tắt), tức là vô minh (avijjādayo) v.v., và thức (viññāṇādayo) v.v.
Saṅkhepabhāvasāmaññena pana ekavacanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ, saṅkhepasaddo vā bhāgādhivacananti kammabhāgo kammasaṅkhepo.
However, it should be seen that a singular term is used due to the common nature of being a summary; or, the word saṅkhepa refers to a portion, thus the kamma-portion is kammasaṅkhepo.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng số ít (ekavacanaṃ) được sử dụng do sự tương đồng về tính chất tóm tắt (saṅkhepabhāvasāmaññena). Hoặc từ saṅkhepa là tên gọi của một phần (bhāgādhivacanaṃ), do đó phần nghiệp (kammabhāgo) là kammasaṅkhepo (tóm tắt nghiệp).
Evaṃ samuppannanti kammatopi vipāko.
Evaṃ samuppanna means that results also arise from kamma.
Evaṃ samuppannaṃ (sanh khởi như vậy) nghĩa là quả (vipāko) cũng sanh khởi từ nghiệp (kammato).
Tatthāpi ‘‘avijjāto saṅkhārā’’ti evaṃ samuppannaṃ, tisandhiādivasena vā samuppannaṃ idaṃ bhavacakkanti attho.
Even there, it means this cycle of existence has arisen thus, for example, saṅkhārā from avijjā, or has arisen by way of three connections and so forth.
Ở đó cũng vậy, cái này sanh khởi như “avijjāto saṅkhārā” (từ vô minh sanh các hành), hoặc vòng hữu này (idaṃ bhavacakkaṃ) sanh khởi theo cách ba mối nối (tisandhiādivasena) v.v. – đó là ý nghĩa.
Ittaranti gamanadhammaṃ, vinassadhammanti attho.
Ittara means transient, that is, perishable.
Ittaraṃ (ngắn ngủi) nghĩa là có tính chất đi qua, có tính chất hoại diệt.
Tena uppādavayavantatādīpakena aniccasaddena, vikārāpattidīpakena calasaddena ca adīpitaṃ kālantaraṭṭhāyitābhāvaṃ vibhāveti.
By this, it elucidates the absence of permanence over time, which is not indicated by the word anicca (impermanent), which denotes having arising and passing away, and by the word cala (fluctuating), which denotes undergoing change.
Với từ anicca (vô thường) chỉ ra sự sanh và diệt, và từ cala (lay động) chỉ ra sự biến đổi, nó làm rõ sự không tồn tại lâu dài (kālantaraṭṭhāyitābhāvaṃ) mà hai từ đó chưa làm rõ.
Addhuvanti etena thirabhāvābhāvanissārataṃ.
Addhuva (unstable) by this, means the essencelessness due to the absence of firmness.
Addhuvaṃ (không bền vững) với từ này, nó chỉ ra sự vô thường (nissārataṃ) do không có tính chất kiên cố (thirabhāvābhāvaṃ).
Hetu eva sambhārā hetusambhārā.
Causes themselves are requisites: hetusambhārā.
Các nhân (hetu) chính là các thành tố (sambhārā), đó là hetusambhārā (các thành tố nhân).
‘‘Ṭhānaso hetuso’’ti (kathā. 355; paṭi. ma. 1.44) ettha evaṃ vuttaṃ vā ṭhānaṃ, aññampi tassa tassa sādhāraṇaṃ kāraṇaṃ sambhāro, asādhāraṇaṃ hetu.
Or, in the statement “ṭhānaso hetuso” (by way of reason, by way of cause), the reason mentioned thus is ṭhānaṃ (cause), and any other common cause for each effect is sambhāro (requisite); an uncommon cause is hetu (root-cause).
Hoặc, tại “ṭhānaso hetuso” (Kathā. 355; Paṭi. Ma. 1.44), nhân (ṭhānaṃ) được nói đến như vậy, và bất kỳ nguyên nhân chung (sādhāraṇaṃ kāraṇaṃ) nào khác cho từng kết quả (tassa tassa) là sambhāro (thành tố), còn nguyên nhân không chung (asādhāraṇaṃ) là hetu (nhân).
Evanti evaṃ hetuto dhammamattasambhave, hetunirodhā ca vaṭṭacchede dhamme ca taṃnirodhāya desite satīti attho.
Eva means, thus, when there is merely the occurrence of phenomena from a cause, and when the round is cut off by the cessation of the cause, and when the Dhamma is taught for that cessation.
Evaṃ (như vậy) nghĩa là khi chỉ có sự tồn tại của các pháp do nhân (hetuto dhammamattasambhave), và khi vòng luân hồi bị cắt đứt do sự diệt trừ nhân (hetunirodhā ca vaṭṭacchede), và khi Pháp được thuyết giảng để diệt trừ nhân đó (dhamme ca taṃnirodhāya desite satīti) – đó là ý nghĩa.
Brahmacariyaṃ idha brahmacariyidha satte cāti ettha ca-saddo ‘‘evaṃ brahmacariyañca vijjati, sassatucchedā ca na hontī’’ti samuccayattho.
In "brahmacariyidha satte ca," here the word "ca" (and) has the meaning of aggregation, as in "thus, the holy life also exists, and eternalism and annihilationism do not occur."
Tại brahmacariyidha satte cā (Phạm hạnh ở đây và chúng sanh), từ ca (và) có nghĩa là samuccaya (tập hợp), tức là “evaṃ brahmacariyañca vijjati, sassatucchedā ca na hontī” (như vậy, Phạm hạnh cũng tồn tại, và không có thường còn hay đoạn diệt).
Evañhi hetuāyatte dhammamattasambhave satto nupalabbhati, tasmiñca upalabbhante sassato, ucchedo vā siyāti nupalabbhante tasmiṃ neva ucchedo na sassatanti vuttaṃ hoti.
For, if one assumes thus, when there is merely the arising of phenomena dependent on causes, a being is not found. If such a being were found, there would be eternalism or annihilationism. Since no such being is found, there is neither annihilationism nor eternalism. This is what is meant.
Thật vậy, khi chỉ có sự tồn tại của các pháp phụ thuộc vào nhân (hetuāyatte dhammamattasambhave), chúng sanh (satto) không được tìm thấy (nupalabbhati). Và nếu chúng sanh được tìm thấy (tasmiñca upalabbhante), thì sẽ có thường còn (sassato) hoặc đoạn diệt (ucchedo vā siyā). Do đó, khi chúng sanh không được tìm thấy (nupalabbhante tasmiṃ), thì không có đoạn diệt cũng không có thường còn (neva ucchedo na sassatanti) – đó là ý nghĩa.
Kusalākusalaṃ kammanti vaṭṭakathāya vattamānattā sāsavanti viññāyati.
Kusalākusalaṃ kammaṃ (wholesome and unwholesome kamma) is understood as sāsava, being within the discourse of saṃsāra.
Kusalākusalaṃ kamma (nghiệp thiện bất thiện) được hiểu là hữu lậu (sāsava) vì nó tồn tại trong vòng luân hồi (vaṭṭakathā).
Avisesenāti ‘‘cetanā cetanāsampayuttakā’’ti visesaṃ akatvā, sabbampi taṃ kusalākusalaṃ kammaṃ samudayasaccanti vuttanti attho.
Avisesenā means that without making a distinction such as "volition and conascent states of volition," all that wholesome and unwholesome kamma is called the origin of suffering (samudayasacca).
Avisesenā có nghĩa là không phân biệt "ý chí (cetanā) và các pháp tương ưng với ý chí (cetanāsampayutta)", tất cả nghiệp thiện bất thiện đó được gọi là tập đế (samudayasacca).
‘‘Taṇhā ca…pe… avasesā ca sāsavā kusalā dhammā’’ti (vibha. 208-210) hi cetanācetanāsampayuttavisesaṃ akatvā vuttanti, ariyasaccavisesaṃ vā akatvā samudayasaccanti vuttanti attho.
For it is said, "craving and...and the remaining sāsava wholesome phenomena," without making a distinction between volition and conascent states of volition, or without making a distinction as to the Noble Truths, it is called the origin of suffering (samudayasacca).
Thật vậy, "Ái (taṇhā) và… các pháp thiện hữu lậu còn lại" (Vibha. 208-210) được nói mà không phân biệt ý chí và các pháp tương ưng với ý chí, hoặc được nói là tập đế mà không phân biệt với các thánh đế khác.
Saccavibhaṅge hi sabbepi kilesā sabbampi bhavagāmikammaṃ ‘‘samudayasacca’’nti vuttaṃ.
Indeed, in the Analysis of the Truths (Saccavibhaṅga), all defilements and all kamma leading to existence are called "the truth of the origin of suffering" (samudayasacca).
Trong Saccavibhaṅga, tất cả phiền não và tất cả nghiệp dẫn đến tái sinh đều được gọi là "tập đế".
Dutiyasaccaṃ pabhavo etassāti dutiyasaccapabhavaṃ.
Dutiyasaccapabhavaṃ means that the second truth is its origin.
Sự thật thứ hai là nguồn gốc của nó, nên gọi là dutiyasaccapabhavaṃ.
Upādānapaccayā bhavoti upapattibhavassa, kammabhavassa ca adhippetattā vuttaṃ ‘‘paṭhamadutiyasaccadvaya’’nti.
As "existence arises due to clinging" implies both rebirth-existence (upapattibhava) and kamma-existence (kammabhava), it is called "the pair of the first and second truths."
Vì "hữu do duyên thủ" bao hàm hữu tái sinh (upapattibhava) và hữu nghiệp (kammabhava), nên được nói là "paṭhamadutiyasaccadvaya" (cặp sự thật thứ nhất và thứ hai).
656. Vatthūsūti ārammaṇesu, dukkhādīsu vā paṭicchādetabbesu vatthūsu.
656. Vatthūsu means in the objects (ārammaṇa), or in the underlying factors to be concealed, such as suffering.
656. Vatthūsu có nghĩa là các đối tượng (ārammaṇa), hoặc các đối tượng cần được che giấu như khổ, v.v.
Sammohetīti dhammasabhāvaṃ jānituṃ paṭivijjhituṃ adentī tassa paṭicchādanavasena sammoheti.
Sammohetī means it deludes by concealing the nature of phenomena, not allowing one to know or penetrate it.
Sammohetī có nghĩa là làm cho mê mờ bằng cách che giấu bản chất của pháp, không cho phép nhận biết hoặc thấu hiểu nó.
Vatthunti idha ārammaṇaṃ adhippetaṃ.
Vatthu here refers to the object (ārammaṇa).
Vatthu ở đây có nghĩa là đối tượng (ārammaṇa).
Aññamaññañca upatthambheti aññamaññasannissayena vinā ṭhātuṃ asakkontā dve naḷakalāpā viya.
Aññamaññañca upatthambheti means they support each other, like two bundles of reeds unable to stand without mutual reliance.
Aññamaññañca upatthambheti giống như hai bó sậy không thể đứng vững nếu không nương tựa lẫn nhau.
Savisayeti yathāsakaṃ visaye rūpāyatanādike.
Savisaye means in their respective domains, such as the visual sense-field (rūpāyatana).
Savisaye có nghĩa là trong phạm vi riêng của chúng, như sắc xứ (rūpāyatana) và các xứ khác.
Jāyamānānaṃ khandhānaṃ vikārabhāvena labbhamānā jāti te janentī viya hotīti vuttaṃ ‘‘khandhe ca janetī’’ti.
The arising of the aggregates (khandhas), obtained through their altered state, is as if birth brings them forth; hence, it is said, "and generates the aggregates."
Sự sinh (jāti) có được do sự biến đổi của các uẩn đang sinh, giống như nó tạo ra chúng, nên được nói là "khandhe ca janetī" (và sinh ra các uẩn).
Tenāha ‘‘tesaṃ abhinibbattibhāvena pavattattā’’ti.
Therefore, it is said, "due to its occurrence as their manifestation."
Vì thế, Ngài nói "tesaṃ abhinibbattibhāvena pavattattā" (vì chúng tồn tại dưới dạng sự tái sinh).
Pākabhedabhāvañca adhitiṭṭhatīti etthāpi ‘‘khandhe janetī’’ti ettha vuttanayeneva attho gahetabbo.
In Pākabhedabhāvañca adhitiṭṭhatī (and establishes the state of ripening and breaking up), the meaning should be understood in the same way as in "generates the aggregates."
Ở đây, ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong "khandhe janetī" đối với Pākabhedabhāvañca adhitiṭṭhatī (và chi phối trạng thái chín muồi và tan rã).
Pākabhedavasena vattaticceva attho.
It merely means it occurs in the manner of ripening and breaking up.
Chỉ có nghĩa là nó tồn tại dưới dạng sự chín muồi và tan rã.
Paccatīti pāko, bhijjatīti bhedo, pāko ca bhedo ca pākabhedaṃ, tassa bhāvaṃ paccanaṃ, bhijjanañcāti attho.
That which ripens is pāka (ripening); that which breaks up is bheda (breaking up); pāka and bheda are pākabhedaṃ, meaning the state of ripening and breaking up.
Chín muồi là pāka, tan rã là bheda; pāka và bheda là pākabhedaṃ, trạng thái của nó là sự chín muồi và sự tan rã.
Sokādīnaṃ adhiṭṭhānattāti tesaṃ kāraṇattā, tehi siddhāya avijjāya sahitehi saṅkhārehi paccayo ca hoti bhavantarapātubhāvāyāti adhippāyo.
Sokādīnaṃ adhiṭṭhānattā means due to being the cause of sorrow and so forth; the intention is that it (ignorance) along with the saṅkhāras that are perfected by them (sorrow, etc.) becomes a condition for appearance in another existence.
Sokādīnaṃ adhiṭṭhānattā có nghĩa là vì chúng là nguyên nhân của những điều đó, và ý nghĩa là nó cũng là duyên cho sự xuất hiện của kiếp sống kế tiếp cùng với các hành (saṅkhāra) được tạo ra bởi vô minh (avijjā) đã hoàn thành bởi những điều đó (sầu, v.v.).
Cuticittaṃ vā paṭisandhiviññāṇassa anantarapaccayo hotīti ‘‘paccayo ca hoti bhavantarapātubhāvāyā’’ti vuttaṃ.
Or, the death-consciousness (cuticitta) is the immediately proximate condition (anantarapaccaya) for the rebirth-consciousness (paṭisandhiviññāṇa); thus, it is said, "and is a condition for appearance in another existence."
Hoặc, tâm chết (cuticitta) là duyên liền sau cho thức tái sinh (paṭisandhiviññāṇa), nên được nói là "paccayo ca hoti bhavantarapātubhāvāyā" (và là duyên cho sự xuất hiện của kiếp sống kế tiếp).
Taṃ pana cuticittaṃ avijjāsaṅkhārarahitaṃ bhavantarassa paccayo na hotīti sasahāyattadassanatthamāha ‘‘sokādīnaṃ adhiṭṭhānattā’’ti.
However, that death-consciousness, if devoid of ignorance (avijjā) and saṅkhāras, is not a condition for another existence. To show that it is with its companions, it is said, "due to being the basis of sorrow and so forth."
Nhưng tâm chết đó, nếu không có vô minh và hành, thì không phải là duyên cho kiếp sống kế tiếp. Để chỉ ra rằng nó có bạn đồng hành, Ngài nói "sokādīnaṃ adhiṭṭhānattā" (vì là nền tảng của sầu, v.v.).
Dvedhāti attano attano sarasena, dhammantarapaccayabhāvena cāti dvedhā dvedhā.
Dvedhā (in two ways) means in two ways, in two ways: by their own essence and by being a condition for other phenomena.
Dvedhā có nghĩa là theo bản chất riêng của chúng, và theo trạng thái là duyên cho các pháp khác, tức là hai cách, hai cách.
Byāpanicchālopena hi niddeso.
Indeed, this is an explanation by omission of the word "viccha."
Thật vậy, sự trình bày là do sự lược bỏ của từ vicchā.
657. ‘‘Avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti etena saṅkhārānaṃ paccayuppannatādassanena ‘‘ko nu kho abhisaṅkharotīti esa no kallo pañho’’ti dasseti, tenetaṃ kārakadassananivāraṇaṃ.
657. By " Avijjāpaccayā saṅkhārā" (Conditioned by ignorance are mental formations), by showing the conditional arising of saṅkhāras, it shows that "who indeed produces mental formations? This is not a proper question." Thus, this negates the view of an agent.
657. Bằng câu "Avijjāpaccayā saṅkhārā" (do duyên vô minh có các hành), bằng cách chỉ ra sự phát sinh do duyên của các hành, Ngài chỉ ra rằng "Ai là người tạo tác? Câu hỏi đó không hợp lý." Do đó, đây là sự bác bỏ quan điểm về người tạo tác.
Attā bhavato bhavantaraṃ saṅkamatīti dassanaṃ attasaṅkantidassanaṃ, taṃ saṅkhārapaccayā viññāṇuppattivacanena nivāritaṃ hoti.
The view that the self (attā) transmigrates from one existence to another is called attasaṅkantidassanaṃ (the view of the transmigration of a self); this is negated by the statement that consciousness arises conditioned by saṅkhāras.
Quan điểm cho rằng tự ngã (attā) chuyển từ kiếp này sang kiếp khác được gọi là attasaṅkantidassanaṃ (quan điểm về sự chuyển dịch của tự ngã), quan điểm đó được bác bỏ bằng lời nói về sự phát sinh của thức do duyên các hành.
Pañcannaṃ khandhānaṃ abhedato eko attāti gahaṇaṃ ghanasaññā, taṃ yamakatālakandaṃ bhindantena viya ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpamattameta’’nti vacanena nivāritaṃ hoti.
The perception of the five aggregates as an undifferentiated single self is ghanasaññā (compact perception); this is negated by the statement "this is merely name-and-form conditioned by consciousness," as if breaking a double palm fruit.
Sự chấp thủ năm uẩn là một tự ngã không thể phân biệt được gọi là ghanasaññā (tưởng về sự chắc đặc), điều đó được bác bỏ bằng lời nói "đây chỉ là danh sắc do duyên thức" (viññāṇapaccayā nāmarūpamattametaṃ), giống như việc bổ đôi một củ khoai môn.
‘‘Evamādidassananivāraṇa’’nti etena ‘‘socati paridevati dukkhito’’tiādidassananivāraṇamāha.
By " Evamādidassananivāraṇaṃ" (the negation of such views as these), it refers to the negation of views such as "one grieves, laments, suffers" and so on.
Bằng câu "Evamādidassananivāraṇaṃ" (sự bác bỏ quan điểm như vậy, v.v.), Ngài nói về sự bác bỏ quan điểm như "sầu muộn, than khóc, đau khổ", v.v.
Sokādayopi hi paccayāyattā avasavattinoti ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ soka…pe… sambhavantī’’ti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1; udā. 1) etena vuttamevāti.
For sorrows and so forth are also dependent on conditions and are not self-willed; this is stated by "conditioned by birth are old age and death, sorrow... and so forth arise."
Vì sầu muộn, v.v. cũng phụ thuộc vào duyên và không tự chủ, nên điều này đã được nói trong câu "do duyên sinh có già chết, sầu muộn... v.v. phát sinh" (M.iii.126; S.ii.1; Ud.1).
Micchādassananivāraṇatopīti kārakadassanādinānāvidhamicchābhinivesanivāraṇatopi.
Micchādassananivāraṇatopī (and also by the negation of wrong views) means also by the negation of various wrong assumptions such as the view of an agent (kārakadassana) and so forth.
Micchādassananivāraṇatopī (và cũng từ sự bác bỏ các tà kiến) có nghĩa là từ sự bác bỏ các tà chấp khác nhau như quan điểm về người tạo tác, v.v.
658. ‘‘Salakkhaṇasāmaññalakkhaṇavasenā’’ti etena sabbappakārena dhammānaṃ yāthāvato adassanamāha tadubhayavinimuttassa dhammesu paramatthato passitabbabhāvassa abhāvato.
658. By "Salakkhaṇasāmaññalakkhaṇavasena" (by way of specific and general characteristics), it refers to the non-seeing of phenomena as they truly are in all respects, because there is no aspect of phenomena to be seen in the ultimate sense apart from these two.
658. Bằng câu "Salakkhaṇasāmaññalakkhaṇavasenā" (theo đặc tính riêng và đặc tính chung), Ngài nói về sự không thấy đúng bản chất của các pháp dưới mọi khía cạnh, vì không có trạng thái cần phải thấy các pháp theo nghĩa tối hậu mà không nằm ngoài cả hai đặc tính đó.
Upakkhalanaṃ viya dukkhuppattihetuto.
Like stumbling, due to being the cause of the arising of suffering.
Upakkhalanaṃ viya (giống như vấp ngã) là vì là nguyên nhân của sự phát sinh khổ.
Patanaṃ viya bhavantarapapātato.
Like falling, due to falling into another existence.
Patanaṃ viya (giống như rơi) là từ sự rơi vào kiếp sống kế tiếp.
Gaṇḍapātubhāvo viya dukkhatāsūlayogato, kilesāsucipaggharaṇato ca.
Like the appearance of a boil, due to being associated with the spear-like pain of suffering, and due to the oozing of impure defilements.
Gaṇḍapātubhāvo viya (giống như sự xuất hiện của một khối u) là vì sự kết hợp với cây đinh ba của khổ (dukkhata-sūla) và vì sự rỉ ra của các tạp uế của phiền não.
Gaṇḍabhedapīḷakā viyāti bhedanatthaṃ paccamāne gaṇḍe tassa upari jāyamānā khuddakapīḷakā viya, gaṇḍassa vā anekadhābhede pīḷakā viya.
Like the breaking open of a boil and festering sores means like small sores arising on a boil that is ripening to burst, or like sores appearing when a boil bursts in many ways.
Gaṇḍabhedapīḷakā viyā (giống như các mụn nhọt trên khối u) là giống như các mụn nhọt nhỏ xuất hiện trên khối u đang chín để vỡ ra, hoặc giống như các mụn nhọt xuất hiện khi khối u vỡ ra theo nhiều cách.
Ghaṭṭanaṃ viya saṅghaṭṭanarasatāya phasso.
Contact (phasso) is like striking, due to its nature of clashing.
Xúc (phassa) Ghaṭṭanaṃ viya (giống như sự va chạm) là vì bản chất của nó là sự va chạm.
Ghaṭṭanadukkhaṃ viyāti ghaṭṭanato jātaṃ dukkhaṃ viya tividhadukkhatāvasena tissannampi vedanānaṃ dukkhabhāvato.
Like the pain of striking means like pain arisen from striking, due to all three feelings being suffering by way of the three types of suffering.
Ghaṭṭanadukkhaṃ viyā (giống như khổ do va chạm) là vì ba loại thọ đều là khổ theo ba loại khổ tính.
Paṭikārābhilāso viyāti samudāyassa ekadesanidassanabhāvenāha.
Like the desire for remedy is stated as a partial illustration of the origin (samudāya).
Paṭikārābhilāso viyā (giống như mong muốn được chữa trị) được nói như một phần của sự tập khởi (samudāya).
Asappāyaggahaṇaṃ viya bahuvidhānatthuppattinimittato.
Like taking unsuitable medicine, due to being the cause of the arising of various harms.
Asappāyaggahaṇaṃ viya (giống như việc dùng thuốc không thích hợp) là vì là nguyên nhân phát sinh nhiều loại bất lợi.
Asappāyalepanaṃ viya dukkhahetuno sasantāne sannidhāpanato.
Like applying unsuitable medicine, due to placing the cause of suffering within one's own continuum.
Asappāyalepanaṃ viya (giống như việc bôi thuốc không thích hợp) là vì sự đặt nguyên nhân khổ vào dòng tâm thức của mình.
Gaṇḍavikārapātubhāvo viya attabhāvagaṇḍassa nibbattivikārabhāvato, tannimittañcassa sūnabhāvādisambhavato.
Like the appearance of changes in a boil means due to the arising and changing state of the boil of existence (attabhāva), and its cause being the possibility of swelling and so forth.
Gaṇḍavikārapātubhāvo viya (giống như sự xuất hiện của sự biến dạng khối u) là vì sự tái sinh của khối u thân thể, và vì nguyên nhân của nó là sự sưng tấy, v.v. có thể xảy ra.
Sūnatāsarāgapubbaggahaṇādayo hi gaṇḍavikārā.
Swelling, pus-formation, and the like are indeed changes in a boil.
Sưng tấy, mủ có màu đỏ, v.v. là gaṇḍavikārā (các biến dạng của khối u).
Sarasato gaṇḍassa bhijjanaṃ pākena vinā na hotīti bhedaggahaṇenevassa pākopi gahitoti katvā āha ‘‘gaṇḍabhedo viya jarāmaraṇa’’nti.
The bursting of a boil does not occur naturally without ripening; therefore, by grasping "breaking open," its ripening is also grasped, and thus it is said, "old age and death are like the breaking open of a boil."
Vì khối u không tự vỡ ra nếu không chín, nên sự chín của nó cũng được bao hàm trong sự chấp thủ về sự vỡ, và Ngài nói "gaṇḍabhedo viya jarāmaraṇaṃ" (già chết giống như sự vỡ của khối u).
Gaṇḍassa vā visadisāpatti, bhijjanañca gaṇḍabhedo, tattha visadisāpatti pākoti veditabbaṃ.
Alternatively, the dissimilar state of a boil and its breaking open are gaṇḍabhedo; among these, the dissimilar state is to be understood as ripening.
Hoặc, sự trở nên khác biệt và sự vỡ của khối u là gaṇḍabhedo, trong đó sự trở nên khác biệt được hiểu là sự chín.
Upamāhi bhavacakkaṃ viññāpentena ekādhiṭṭhānehi upamāvisesehi taṃ viññāpetvā idāni nānādhiṭṭhānehi viññāpetuṃ ‘‘yasmā vā’’tiādi vuttaṃ.
Having explained the wheel of existence (bhavacakka) with analogies that have a single basis by the author of the commentary (aṭṭhakathācariya), now, to explain it with analogies having various bases, the phrase "yasmā vā" (or because) and so forth is stated.
Bằng các ví dụ, vị Aṭṭhakathācariya đã làm cho vòng luân hồi (bhavacakka) được hiểu bằng các ví dụ đặc biệt có cùng nền tảng, và bây giờ để làm cho nó được hiểu bằng các nền tảng khác nhau, câu "yasmā vā" (hoặc vì) v.v. đã được nói.
Tattha paṭalābhibhūtacakkhuko rūpāni na passati, kiñci passantopi viparītaṃ passati, evaṃ avijjābhibhūto dukkhādīni na paṭipajjati na passati, micchā vā paṭipajjatīti paṭalaṃ viya avijjā.
In that regard, a person whose eyes are overcome by a cataract does not see forms; even if they see something, they see it wrongly. Similarly, a person overcome by ignorance (avijjā) does not perceive or see sufferings and so forth, or perceives them wrongly. Thus, ignorance is like a cataract.
Trong đó, một người có mắt bị màng che phủ không thấy các sắc, hoặc nếu thấy gì đó thì thấy sai lệch. Tương tự, một người bị vô minh che phủ không nhận biết hoặc không thấy các khổ, v.v., hoặc nhận biết sai lệch. Vì vậy, vô minh (avijjā) paṭalaṃ viya (giống như màng che mắt).
Kosakārakimi viya attanāva katattā, vaṭṭassa attano eva paribbhamanakāraṇattā ca kosappadesā viya saṅkhārā.
Saṅkhārā are like parts of a cocoon, due to being made by oneself and due to being the cause of one's own revolving in saṃsāra, like a silk-worm.
Kosakārakimi viya (giống như con tằm làm kén) là vì tự mình tạo ra, và vì là nguyên nhân khiến vòng luân hồi tự xoay chuyển, nên các hành (saṅkhārā) kosappadesā viya (giống như các phần của kén).
Saṅkhārapariggahaṃ vinā patiṭṭhaṃ alabhamānaṃ viññāṇaṃ pariṇāyakapariggahaṃ vinā patiṭṭhaṃ alabhamāno rājakumāro viyāti pariggahena vinā patiṭṭhālābho ettha upamopameyyasāmaññaṃ.
Consciousness (viññāṇaṃ), unable to find a dwelling without the embrace of saṅkhāras, is like a prince unable to find a dwelling without the embrace of a leader. Here, the commonality between the simile and the object of the simile is the inability to find a dwelling without embrace.
Thức (viññāṇa) không có chỗ nương tựa nếu không có sự bao bọc của các hành, rājakumāro viyā (giống như một hoàng tử) không có chỗ nương tựa nếu không có sự bao bọc của người hướng dẫn. Ở đây, sự không có chỗ nương tựa nếu không có sự bao bọc là điểm chung giữa ví dụ và điều được ví dụ.
Upapattinimittanti kammādiārammaṇamāha.
Upapattinimittaṃ (cause of rebirth) refers to objects such as kamma.
Upapattinimittaṃ (dấu hiệu của sự tái sinh) có nghĩa là đối tượng như nghiệp, v.v.
Parikappanatoti ārammaṇakaraṇato, sampayuttena vā vitakkena vitakkanato.
By conceiving means by making an object, or by conceiving with the associated vitakka.
Parikappanato có nghĩa là từ việc tạo thành đối tượng, hoặc từ việc suy tư bằng tầm (vitakka) tương ưng.
Devamanussamigavihaṅgādivividhappakāratāya māyā viya nāmarūpaṃ.
Due to its various forms such as gods, humans, animals, and birds, nama-rūpa is like a magical illusion.
Danh sắc (nāmarūpa) māyā viya (giống như ảo ảnh) là vì có nhiều loại khác nhau như chư thiên, loài người, thú vật, chim chóc, v.v.
Patiṭṭhāvisesena vuddhivisesāpattito vanappagumbo viya saḷāyatanaṃ.
Due to attaining a special kind of growth through a special support, the six sense bases are like a forest thicket.
Sáu xứ (saḷāyatana) vanappagumbo viya (giống như bụi cây trong rừng) là vì sự phát triển đặc biệt do sự nương tựa đặc biệt.
Āyatanānaṃ visayivisayabhūtānaṃ aññamaññābhimukhabhāvo āyatanaghaṭṭanaṃ.
The confrontation of the āyatanas, which are the sense faculties and their objects, towards one another is the impingement of the sense bases.
Sự đối mặt lẫn nhau giữa các xứ, tức là chủ thể và đối tượng, là āyatanaghaṭṭanaṃ (sự va chạm của các xứ).
Tato āyatanaghaṭṭanato dvayasaṅghaṭṭanuppattito, vedanādukkhahetuto ca aggi viya phasso.
From that impingement of the sense bases, from the arising of the conjunction of the two, and as the cause of the suffering of feeling, contact is like fire.
Do sự va chạm của các xứ (āyatana) đó, do sự phát sinh của sự kết hợp hai (duyên), và do là nhân của khổ thọ (vedanādukkha), xúc (phasso) giống như lửa (aggi).
Sapariḷāhato dāho viya vedanā.
Due to its burning nature, feeling is like a burn.
Do có sự thiêu đốt, thọ (vedanā) giống như sự thiêu đốt (dāho).
Uparūpari taṇhāpavaḍḍhanato loṇūdakapānaṃ viya visayānubhavanaṃ.
The experience of objects is like drinking saltwater, due to the continuous increase of craving.
Do sự tăng trưởng ái (taṇhā) càng ngày càng nhiều, sự kinh nghiệm các đối tượng (visayānubhavanaṃ) giống như uống nước muối.
Ārammaṇe pātukamyatābhāvato pipāsā viya taṇhā.
Due to the desire to drink and consume objects, craving is like thirst.
Do có sự mong muốn tận hưởng đối tượng, ái (taṇhā) giống như cơn khát (pipāsā).
Tadassupādānanti taṃ abhilāsakaraṇaṃ taṇhādiṭṭhābhinandanaṃ assa taṃsamaṅgino puggalassa, tadassa vā bhaveyya upādānaṃ.
That clinging of that one refers to the act of desiring, the delight in craving and views, of that person endowed with it; or that act of desiring would be clinging.
Tadassupādānaṃ (sự chấp thủ của người đó) nghĩa là sự khao khát, sự hoan hỷ với ái và tà kiến đó của người có sự khao khát đó, hoặc sự khao khát đó có thể là sự chấp thủ (upādānaṃ).
Byasanāvahatāya ajānanato bhavupādānaṃ macchassa baḷisupādānaṃ viya.
The clinging to existence is like a fish's clinging to a hook, due to not knowing its calamitous nature.
Do không biết sự dẫn đến tai họa, sự chấp thủ vào hữu (bhavupādānaṃ) giống như con cá cắn câu.
Ettha ca saṅkhārādīnaṃ kosappadesapariṇāyakādīhi dvīhi dvīhi sadisatāya dve dve upamā vuttāti veditabbā.
Here, it should be understood that two similes each have been stated for saṅkhāras and so on, due to their similarity with silk cocoons, leaders, and so on.
Và ở đây, cần phải hiểu rằng hai ví dụ đã được đưa ra cho các hành (saṅkhāra) v.v., do sự tương đồng của chúng với các phần của kén tằm, người dẫn đường v.v.
Jātito jarāmaraṇaṃ na na hoti, hoti evāti avadhāraṇe siddhe ‘‘siyā nu kho jarāmaraṇaṃ jātito, aññatopī’’ti āsaṅkāyaṃ tadāsaṅkānivattanatthaṃ ‘‘na ca jātiṃ vinā aññato hotī’’ti vuttaṃ.
It is not the case that old age and death do not arise from birth; they certainly do arise. When this affirmation is established, the statement "nor does old age and death arise from any other cause apart from birth" is made to dispel the doubt "could old age and death arise from birth, or from something else?"
Già chết (jarāmaraṇaṃ) không phải là không có từ sinh (jāti), mà chắc chắn là có. Khi sự xác định này đã được thành lập, để loại bỏ nghi ngờ "Liệu già chết có phải từ sinh, hay từ một nguyên nhân khác?", nên đã nói "và không phải từ một nguyên nhân khác mà không có sinh".
Tattha aññaggahaṇaṃ jātiyā paṭiyogīvisayaṃ, na aññamattavisayaṃ ‘‘jātiṃ vinā’’ti vacanato.
Here, the term "other" refers to what is opposite to birth, not merely something different, because it says "apart from birth."
Ở đó, sự nắm giữ "khác" (añña) là đối tượng của sự đối lập với sinh, chứ không phải chỉ là đối tượng "khác" nói chung, theo cách nói "mà không có sinh".
Tenassa nāññaṃ jātiyā sahakārīkāraṇabhūtaṃ nivattitaṃ hoti.
Therefore, no other concomitant cause of birth is negated for it.
Do đó, không có nguyên nhân hỗ trợ nào khác cho già chết ngoài sinh bị loại bỏ.
Esa nayo ito paresupi.
This method applies to subsequent cases as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các phần sau.
Itthanti idaṃ pakāraṃ, iminā pakārenāti attho.
Thus means in this manner, or by this manner.
Itthaṃ (như vậy) có nghĩa là cách thức này, bằng cách thức này.
Jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭhoti jātipaccayasambhūtaṃ hutvā sahitassa attano paccayānurūpassa uddhaṃ uddhaṃ āgatabhāvo, anuppavattaṭṭhoti attho.
"The state of having arisen and come forth by reason of birth" means the state of having arisen and come forth in accordance with its cause, being produced by the condition of birth; that is, the state of continuous arising.
Jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho (ý nghĩa của sự phát sinh và sự xuất hiện do duyên sinh) nghĩa là trạng thái phát sinh và liên tục xuất hiện theo đúng duyên của chính nó, nghĩa là trạng thái liên tục phát sinh.
Atha vā sambhūtaṭṭho ca samudāgataṭṭho ca sambhūtasamudāgataṭṭho.
Alternatively, it is "the state of having arisen and come forth", meaning both the state of having arisen and the state of having come forth.
Hoặc, ý nghĩa của sự phát sinh và ý nghĩa của sự xuất hiện cùng nhau là sambhūtasamudāgataṭṭho.
‘‘Na jātito jarāmaraṇaṃ na hoti, na ca jātiṃ vinā aññato hotī’’ti hi jātipaccayasambhūtaṭṭho vutto.
Indeed, the statement "it is not the case that old age and death do not arise from birth, nor does it arise from any other cause apart from birth" expresses the state of having arisen by reason of birth.
Thật vậy, ý nghĩa của sự phát sinh do duyên sinh đã được nói đến trong câu "già chết không phải là không có từ sinh, và không phải từ một nguyên nhân khác mà không có sinh".
Itthañca jātito samudāgacchatīti jātipaccayasamudāgataṭṭho, yā yā jāti yathā yathā paccayo hoti, tadanurūpapātubhāvoti attho.
"And thus it comes forth from birth" expresses the state of coming forth by reason of birth, meaning that whatever birth is, and in whatever manner it is a condition, there is a manifestation corresponding to that.
Itthañca jātito samudāgacchati (và như vậy, từ sinh mà già chết xuất hiện) là ý nghĩa của sự xuất hiện do duyên sinh, nghĩa là sự xuất hiện phù hợp với cách mà mỗi loại sinh là duyên.
Tattha ‘‘na jātito jarāmaraṇaṃ na hotī’’ti iminā jarāmaraṇassa jātipaccayatāya avitathataṃ dasseti, ‘‘na jātiṃ vinā aññato jarāmaraṇaṃ hotī’’ti iminā anaññathattaṃ, ‘‘itthañca jātito samudāgacchatī’’ti iminā tathataṃ.
Here, by "it is not the case that old age and death do not arise from birth," the Buddha shows the unfailing truth of old age and death being conditioned by birth; by "old age and death do not arise from any other cause apart from birth," he shows their unalterable nature; and by "and thus it comes forth from birth," he shows their reality.
Trong đó, với câu "già chết không phải là không có từ sinh", Ngài chỉ ra tính chân thật (avitathatā) của già chết là do duyên sinh; với câu "không phải từ một nguyên nhân khác mà không có sinh", Ngài chỉ ra tính không thay đổi (anaññathattaṃ); và với câu "và như vậy, từ sinh mà già chết xuất hiện", Ngài chỉ ra tính đúng đắn (tathatā).
Tena ca yathā paccayadhammā attano paccayuppannānaṃ paccayabhāve, tathā avitathā anaññathā, evaṃ paccayuppannadhammāpi tabbhāveti dasseti.
By this, he demonstrates that just as conditioned phenomena are unfailing, unalterable, and real in their conditioning of their results, so too are the resultant phenomena in their nature.
Và bằng cách đó, Ngài chỉ ra rằng cũng như các pháp duyên là chân thật, không sai lạc, không thay đổi trong vai trò duyên đối với các pháp do duyên sinh của chúng, thì các pháp do duyên sinh cũng là như vậy trong sự tồn tại của chúng.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining cases as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các phần còn lại.
‘‘Hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti etena vacanena atthassa hetuphalabhāvo kathaṃ ñātabboti?
How is the causal and resultant nature of the meaning (attha) to be understood from the statement "knowledge of cause and effect is atthapaṭisambhidā"?
Với lời nói "trí tuệ về nhân và quả là Atthapaṭisambhidā", làm thế nào để biết rằng ý nghĩa (attha) là nhân và quả?
‘‘Atthapaṭisambhidā’’ti etassa samāsapadassa avayavapadatthaṃ dassentena ‘‘hetuphale ñāṇa’’nti vuttattā.
Because "knowledge of cause and effect" is stated to illustrate the meaning of the component parts of the compound word "atthapaṭisambhidā" (analytical knowledge of meaning).
Bởi vì khi giải thích ý nghĩa của các từ thành phần của từ ghép "Atthapaṭisambhidā", đã nói "trí tuệ về nhân và quả".
‘‘Atthe paṭisambhidā atthapaṭisambhidā’’ti ettha hi ‘‘atthe’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘hetuphale’’ti vuttaṃ, ‘‘paṭisambhidā’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘ñāṇa’’nti, tasmā hetuphalaatthasaddā ekatthā, ñāṇapaṭisambhidā cāti imamatthaṃ vadantena sādhito atthassa hetuphalabhāvo.
For in the expression "analytical knowledge concerning meaning is atthapaṭisambhidā", "of cause and effect" is stated to illustrate the meaning of "concerning meaning," and "knowledge" to illustrate the meaning of "paṭisambhidā". Therefore, the words hetuphala and attha are synonymous, as are ñāṇa and paṭisambhidā. By stating this, the causal and resultant nature of the meaning is established.
Trong câu "Atthapaṭisambhidā là paṭisambhidā về attha", ý nghĩa của "atthe" đã được giải thích bằng "hetuphale" (nhân và quả), và ý nghĩa của "paṭisambhidā" đã được giải thích bằng "ñāṇa" (trí tuệ). Do đó, các từ hetuphala và attha có cùng ý nghĩa, và ñāṇa và paṭisambhidā cũng vậy; bằng cách nói ý nghĩa này, tính chất nhân và quả của attha được chứng minh.
Yenākārenāti yena pavattiākārena.
By what mode means by what mode of occurrence.
Yenākārenā (bằng cách nào) có nghĩa là bằng cách thức diễn tiến nào.
Sabhāvadhammā hi paccayavisesasiddhena pavattiākārena visiṭṭhākārā honti.
For the inherent phenomena are of distinctive modes by their mode of occurrence brought about by specific conditions.
Thật vậy, các pháp tự tánh (sabhāvadhammā) có những cách thức đặc biệt thông qua cách thức diễn tiến được thành tựu bởi các duyên đặc biệt.
Tenāha ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthamāgacchantī’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85).
Therefore, it is said: "All phenomena, in all their modes, come within the scope of the knowledge of the Blessed Buddha."
Do đó, Ngài nói: "Tất cả các pháp, bằng mọi cách thức, đều đi vào tầm nhìn của trí tuệ của Đức Phật Thế Tôn."
Yadavatthāti yāya avatthāya avatthitā.
By what state means by what state they are established.
Yadavatthā (trạng thái nào) có nghĩa là ở trạng thái nào.
Avatthāvisesavanto hi dhammā tena tena avatthāvisesena taṃ taṃ atthakiccaṃ sādhetuṃ samatthā honti.
For phenomena endowed with specific states are capable of accomplishing various beneficial functions by means of those specific states.
Thật vậy, các pháp có những trạng thái đặc biệt có khả năng hoàn thành các chức năng ý nghĩa khác nhau bằng những trạng thái đặc biệt đó.
Svāyaṃ pavattiākāro, avatthāviseso ca avijjāyapi anupacitakusalasambhārehi duravabodhato eva ñāṇena alabbhaneyyapatiṭṭho cāti āha ‘‘tassa…pe… gambhīro’’ti.
This mode of occurrence and specific state, even for ignorance, is difficult to comprehend for those who have not accumulated wholesome merits, and therefore cannot be attained by knowledge. Thus it is said, "its... profound."
Cách thức diễn tiến và trạng thái đặc biệt này, ngay cả đối với vô minh (avijjā), cũng khó hiểu đối với những người không tích lũy đủ thiện nghiệp, và do đó, không thể đạt được sự hỗ trợ bằng trí tuệ. Vì vậy, Ngài nói "tassa…pe… gambhīro" (của nó…pe… sâu sắc).
Tassa ākārassa, avatthāya ca.
Its refers to that mode and state.
Tassa (của nó) là của cách thức và của trạng thái.
Hetumhi ñāṇanti ettha hetuno dhammapariyāyatā vuttanayeneva veditabbā.
In "knowledge in the cause", the nature of cause as a term for Dhamma should be understood in the manner stated.
Trong câu Hetumhi ñāṇaṃ (trí tuệ về nhân), tính chất là pháp phương tiện (dhammapariyāyatā) của nhân cần được hiểu theo cách đã nói.
Assāti paṭiccasamuppādassa.
Of it refers to dependent origination (Paṭiccasamuppāda).
Assā (của nó) là của Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).
Tena tena kāraṇenāti tena tena veneyyānaṃ bujjhanānuguṇatāsaṅkhātena kāraṇena.
By this and that reason means by this and that reason, expressed as the suitability for those to be trained to comprehend.
Tena tena kāraṇenā (bằng nguyên nhân này, nguyên nhân kia) nghĩa là bằng nguyên nhân được gọi là sự phù hợp với khả năng hiểu biết của chúng sinh cần được giáo hóa.
Tatthāti tasmiṃ desanappakāre.
Therein means in that manner of teaching.
Tatthā (trong đó) nghĩa là trong cách thức thuyết pháp đó.
Anulomapaṭilomatoti nayidha paccayuppādā paccayuppannuppādasaṅkhātaṃ anulomaṃ, paccayanirodhā paccayuppannanirodhasaṅkhātañca paṭilomamāha.
By forward and backward order here does not refer to the forward order as the arising of results from causes, and the backward order as the cessation of results from the cessation of causes.
Anulomapaṭilomato (theo thuận và nghịch) ở đây không đề cập đến sự phát sinh của các pháp do duyên và sự phát sinh của các pháp do duyên sinh là thuận, và sự diệt của các pháp do duyên và sự diệt của các pháp do duyên sinh là nghịch.
Ādito pana antagamanamanulomaṃ, antato ca ādigamanaṃ paṭilomamāha.
Rather, it refers to the forward order as going from the beginning to the end, and the backward order as going from the end to the beginning.
Mà là, đi từ đầu đến cuối là thuận (anuloma), và đi từ cuối về đầu là nghịch (paṭiloma).
Ādito paṭṭhāya anulomadesanāya, antato paṭṭhāya paṭilomadesanāya ca tisandhicatusaṅkhepaṃ.
It is three connections and four sections when taught in forward order starting from the beginning, and in backward order starting from the end.
Với sự thuyết giảng thuận từ đầu và thuyết giảng nghịch từ cuối, có ba mối nối và bốn phần tóm tắt.
‘‘Ime cattāro āhārā kiṃnidānā’’tiādikāya (saṃ. ni. 2.11) vemajjhato paṭṭhāya paṭilomadesanāya, ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā’’tiādikāya (ma. ni. 1.204, 400; ma. ni. 3.421, 425-426; saṃ. ni. 2.43-45; 2.4.60; kathā. 465, 467) anulomadesanāya ca dvisandhitisaṅkhepaṃ.
It is two connections and three sections when taught in backward order starting from the middle, as in "Monks, what is the source of these four nutriments?" and so on, and in forward order, as in "Dependent on eye and forms, eye-consciousness arises; the meeting of the three is contact; with contact as condition, feeling" and so on.
Với sự thuyết giảng nghịch bắt đầu từ giữa, như "Này các Tỳ-kheo, bốn món ăn này do nhân gì?" v.v., và thuyết giảng thuận, như "Do duyên mắt và các sắc, nhãn thức phát sinh; sự hòa hợp của ba là xúc; do duyên xúc mà có thọ" v.v., có hai mối nối và ba phần tóm tắt.
‘‘Saṃyojanīyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati, taṇhāpaccayā upādāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.53, 57) ekasandhidvisaṅkhepaṃ.
It is one connection and two sections in discourses like "Monks, when one dwells observing delight in things that lead to fetters, craving increases; with craving as condition, clinging" and so on.
Trong các bài thuyết pháp như "Này các Tỳ-kheo, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp trói buộc, ái tăng trưởng; do duyên ái mà có chấp thủ" v.v., có một mối nối và hai phần tóm tắt.
Katthaci ekaṅgopi ca paṭiccasamuppādo desito, so ‘‘tatra, bhikkhave, sutavā ariyasāvako’’tiādinā (saṃ. ni. 2.62) dassito eva.
In some places, even a single factor of dependent origination is taught, as shown in "There, monks, a well-taught noble disciple..." and so on.
Đôi khi, Duyên khởi cũng được thuyết giảng chỉ với một chi phần, điều này đã được chỉ ra trong "Này các Tỳ-kheo, ở đây, một đệ tử thánh đã nghe pháp" v.v.
Avijjādīnaṃ sabhāvo paṭivijjhīyatīti paṭivedho.
The inherent nature of ignorance (avijjā) and so on is penetrated, thus penetration.
Tính chất của vô minh (avijjā) v.v. được thấu hiểu, nên gọi là paṭivedho (sự thấu hiểu).
Vuttaṃ hetaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tesaṃ tesaṃ vā tattha tattha vuttadhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo paṭivedho’’ti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā).
For this is stated in the Commentary: "Penetration is the unperverted inherent nature, called salakkhaṇa, which is to be penetrated concerning those dhammas stated here and there."
Điều này đã được nói trong Aṭṭhakathā: "Sự thấu hiểu là sự thấu hiểu bản chất không sai lạc, được gọi là tự tướng (salakkhaṇa), của các pháp đã được nói đến ở từng nơi đó."
Jānanalakkhaṇassa ñāṇassa paṭipakkhabhūto avijjāya aññāṇaṭṭho.
The state of not knowing of ignorance is the opposite of knowledge, which has the characteristic of knowing.
Aññāṇaṭṭho (ý nghĩa không biết) là đối lập với trí tuệ (ñāṇa) có đặc tính là biết.
Ārammaṇassa paccakkhakaraṇena dassanabhūtassa paṭipakkhabhūto adassanaṭṭho.
The state of not seeing is the opposite of seeing, which is the direct perception of the object.
Adassanaṭṭho (ý nghĩa không thấy) là đối lập với sự thấy, tức là sự nhận thức trực tiếp đối tượng.
Yena panesā dukkhādīnaṃ yāthāvasarasaṃ paṭivijjhituṃ na deti, chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhati, so tassā saccāsampaṭivedhaṭṭho.
That state by which it (ignorance) does not allow one to penetrate the true nature of suffering and so on, but rather conceals and envelops it, is its state of non-penetration of the truth.
Và cái mà vô minh này không cho phép thấu hiểu bản chất chân thật của khổ v.v., mà che đậy và bao phủ, đó là saccāsampaṭivedhaṭṭho (ý nghĩa không thấu hiểu sự thật) của nó.
Apuññābhisaṅkhārekadeso sarāgo, añño virāgo.
A part of the unwholesome volitional formations (rooted in greed) is sarāgo (associated with lust); another is virāgo (devoid of lust).
Một phần của bất thiện hành (apuññābhisaṅkhāra) là sarāgo (có tham), phần còn lại là virāgo (không tham).
Rāgassa vā apaṭipakkhabhāvato rāgapavaḍḍhako apuññābhisaṅkhāro sabbopi sarāgo, itaro tappaṭipakkhabhāvato virāgo.
Or, all unwholesome volitional formations that are not opposite to lust, and which promote lust, are sarāgo; the others, being opposite to that (lust), are virāgo.
Hoặc, do không đối lập với tham, tất cả các bất thiện hành làm tăng trưởng tham đều là sarāgo; còn các thiện hành và bất động hành khác, do đối lập với tham, là virāgo.
‘‘Dīgharattaṃ hetaṃ, bhikkhave, assutavato puthujjanassa ajjhositaṃ mamāyitaṃ parāmaṭṭhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti (saṃ. ni. 2.62) attaparāmāsassa viññāṇaṃ visesato vatthu vuttanti viññāṇassa suññataṭṭho gambhīro.
The suññataṭṭho (meaning of emptiness) of viññāṇa is profound because viññāṇa is especially mentioned as the basis for the erroneous apprehension of self, as in, “For a long time, monks, this has been clung to, cherished, and grasped by the uninstructed ordinary person: ‘This is mine, this I am, this is my self’” (Saṃyutta Nikāya 2.62).
“Này các Tỳ-khưu, từ lâu, phàm nhân không được nghe giáo pháp đã chấp thủ, yêu mến, và bám víu vào thức này như là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’,” do đó, thức được nói là đối tượng đặc biệt của sự chấp thủ tự ngã. Vì vậy, khía cạnh vô ngã (suññataṭṭho) của thức là sâu xa.
Attā vijānāti saṃsaratīti sabyāpāratāsaṅkanti abhinivesabalavatāya abyāpāraṭṭhaasaṅkantipaṭisandhipātubhāvaṭṭhā ca gambhīrā.
The abyāpāraṭṭhaasaṅkantipaṭisandhipātubhāvaṭṭhā (meanings of non-action, non-transference, and manifestation of rebirth-linking) are also profound due to the strong attachment to the idea that "the self knows and transmigrates," implying activity.
“Tự ngã biết, tự ngã luân hồi,” vì sự chấp thủ mạnh mẽ vào ý niệm có hoạt động và sự tái tục từ kiếp cũ sang kiếp mới, nên khía cạnh không có hoạt động và không có sự tái tục cũng sâu xa.
Nāmarūpassa paṭisandhikkhaṇe ekuppādo, pavattiyaṃ visuṃ visuṃ yathārahaṃ ekuppādo, nāmassa rūpena, rūpassa ca nāmena asampayogato vinibbhogo, nāmassa nāmena, rūpassa ca rūpena, ekaccassa ekaccena avinibbhogo yojetabbo.
The ekuppādo (simultaneous arising) of nāma-rūpa at the moment of rebirth-linking and their respective ekuppādo (simultaneous arising) during their continuum should be connected; their vinibbhogo (separation) is due to nāma not being conjoined with rūpa, and rūpa not with nāma; their avinibbhogo (non-separation) for some nāma with nāma, and some rūpa with rūpa.
Sự đồng sinh khởi của danh và sắc vào khoảnh khắc tái tục, sự đồng sinh khởi riêng biệt tùy theo trường hợp trong quá trình diễn tiến, sự phân ly của danh với sắc và sắc với danh do không liên kết, và sự không phân ly của danh với danh, sắc với sắc, và một phần với một phần khác nên được phối hợp.
Ekuppādekanirodhe hi avinibbhoge adhippete so rūpassa ca ekakalāpavuttino labbhati.
Indeed, if non-separation, meaning simultaneous arising and simultaneous cessation, is intended, then that non-separation is also found in rūpa occurring in a single group (kalāpa).
Thật vậy, khi sự không phân ly được mong muốn, tức là sự đồng sinh khởi và đồng diệt, thì điều đó cũng được tìm thấy ở sắc, vốn chỉ tồn tại trong một nhóm (kalāpa) duy nhất.
Atha vā ekacatuvokārabhavesu nāmarūpānaṃ asahavattanato aññamaññavinibbhogo, pañcavokārabhave sahavattanato avinibbhogo ca veditabbo.
Alternatively, the mutual separation of nāma and rūpa in the single- and four-constituent existences (ekacatuvokārabhavesu) should be understood as due to their non-coexistence, and their non-separation in the five-constituent existence (pañcavokārabhave) as due to their coexistence.
Hoặc, sự phân ly lẫn nhau của danh và sắc trong các cõi vô sắc và một cõi tứ uẩn được hiểu là do chúng không cùng tồn tại, còn trong cõi ngũ uẩn, sự không phân ly được hiểu là do chúng cùng tồn tại.
Adhipatiyaṭṭho nāma idha indriyapaccayabhāvo.
The adhipatiyaṭṭho (meaning of dominance) here is the state of being a controlling faculty (indriyapaccayabhāvo).
Khía cạnh chủ đạo (adhipatiyaṭṭho) ở đây có nghĩa là trạng thái nhân duyên của các căn.
‘‘Lokopeso dvārāpesā khettampeta’’nti (dha. sa. 598-599) vuttā lokādiatthā cakkhādīsu pañcasu yojetabbā.
The lokādiatthā (meanings such as world) mentioned as “This is a world, this is a door, this is a field” should be applied to the five sense bases, such as the eye.
Các ý nghĩa như thế giới (loka), v.v., được nói là “cái này là thế giới, cái này là cửa, cái này là ruộng,” nên được phối hợp với năm căn như mắt, v.v.
Manāyatanassāpi lujjanato, manosamphassādīnaṃ dvārakhettabhāvato ca ete atthā sambhavanti eva.
These meanings are also possible for the mind-base (manāyatana), as it too is subject to dissolution, and because mental contact (manosamphassa) and so forth serve as a door and a field.
Ngay cả đối với ý căn, những ý nghĩa này cũng có thể xảy ra do nó bị hoại diệt, và do ý xúc, v.v., có trạng thái là cửa và ruộng.
Āpāthagatānaṃ rūpādīnaṃ pakāsanayogyatālakkhaṇaṃ obhāsanaṃ cakkhādīnaṃ visayibhāvo, manāyatanassa vijānanaṃ.
The visayibhāvo (state of being an object) of the eye and other sense faculties is the manifestation, characterized by the capacity to reveal forms and other objects that have entered their range; for the mind-base, it is knowing.
Sự soi sáng, tức là đặc tính của sự thích hợp để biểu lộ các sắc, v.v., đã đến tầm nhìn, là trạng thái đối tượng (visayibhāvo) của mắt, v.v., và sự nhận biết của ý căn.
Saṅghaṭṭanaṭṭho visesato cakkhusamphassādīnaṃ pañcannaṃ, itare channampi yojetabbā.
The saṅghaṭṭanaṭṭho (meaning of impingement/contact) should be applied particularly to the five sense contacts, such as eye-contact, and also to all six (types of contact).
Khía cạnh va chạm (saṅghaṭṭanaṭṭho) đặc biệt được phối hợp với năm loại xúc như nhãn xúc, v.v., và cả sáu loại xúc khác.
Phusanañca phassassa sabhāvo, saṅghaṭṭanaṃ raso, itare upaṭṭhānākārā.
Contact (phusana) is the nature of phassa; impingement (saṅghaṭṭana) is its function (rasa); the others are the modes of presence.
Sự xúc chạm là bản chất của xúc, sự va chạm là vị (rasa); những cái khác là các trạng thái hiện diện (upaṭṭhānākārā).
Ārammaṇarasānubhavanaṭṭho rasavasena vutto, vedayitaṭṭho lakkhaṇavasena.
The ārammaṇarasānubhavanaṭṭho (meaning of experiencing the taste of the object) is stated in terms of function (rasa), and the vedayitaṭṭho (meaning of feeling) in terms of characteristic.
Khía cạnh trải nghiệm vị của đối tượng (ārammaṇarasānubhavanaṭṭho) được nói theo nghĩa vị (rasa), còn khía cạnh cảm thọ (vedayitaṭṭho) được nói theo nghĩa đặc tính.
Sukhadukkhamajjhattabhāvā yathākkamaṃ tissannaṃ vedanānaṃ sabhāvavasena vuttā.
The states of pleasure, pain, and neutrality are stated in order according to the nature of the three feelings.
Các trạng thái lạc, khổ, và xả được nói theo bản chất của ba loại cảm thọ tương ứng.
Attā vedayatīti abhinivesassa balavatāya nijjīvaṭṭho vedanāya gambhīro.
The nijjīvaṭṭho (meaning of being devoid of a soul) of feeling is profound due to the strong attachment to the idea that “the self feels.”
Vì sự chấp thủ mạnh mẽ vào ý niệm rằng “tự ngã cảm thọ,” nên khía cạnh vô sinh (nijjīvaṭṭho) của cảm thọ là sâu xa.
Nijjīvāya vā vedanāya vedayitaṃ nijjīvavedayitaṃ, nijjīvavedayitameva attho nijjīvavedayitaṭṭho.
Alternatively, the feeling of a soulless feeling is nijjīvavedayitaṃ; the meaning of nijjīvavedayitaṃ itself is the nijjīvavedayitaṭṭho (meaning of feeling devoid of a soul).
Hoặc, sự cảm thọ của cảm thọ vô sinh là cảm thọ vô sinh; ý nghĩa của khía cạnh cảm thọ vô sinh (nijjīvavedayitaṭṭho) chính là cảm thọ vô sinh.
Sappītikataṇhāya abhinanditaṭṭho, balavatarataṇhāya gilitvā pariniṭṭhāpanaṃ ajjhosānaṭṭho.
The abhinanditaṭṭho (meaning of delight) is for craving accompanied by joy, and the ajjhosānaṭṭho (meaning of strong attachment/clinging) is for swallowing and completing by strong craving.
Khía cạnh hoan hỷ (abhinanditaṭṭho) là do ái có hỷ, còn khía cạnh chấp thủ (ajjhosānaṭṭho) là sự nuốt chửng và hoàn tất bởi ái mạnh mẽ hơn.
Itaro sādhāraṇavasena veditabbo.
The other meanings should be understood in a general sense.
Cái còn lại nên được hiểu theo nghĩa chung.
Ādānaggahaṇābhinivesaṭṭhā catunnampi upādānānaṃ samānā, parāmāsaṭṭho vutto diṭṭhupādānādīnameva, tathā duratikkamaṭṭho.
The ādānaggahaṇābhinivesaṭṭhā (meanings of grasping, clinging, and firm adherence) are common to all four upādāna (clinging); the parāmāsaṭṭho (meaning of misapprehension) is stated only for diṭṭhupādāna (clinging to views) and others; likewise, the duratikkamaṭṭho (meaning of being difficult to overcome).
Các khía cạnh nắm giữ, chấp thủ và kiên cố hóa (ādānaggahaṇābhinivesaṭṭhā) là chung cho cả bốn loại thủ, còn khía cạnh bám víu sai lầm (parāmāsaṭṭho) chỉ được nói cho tà kiến thủ, v.v., và cũng vậy là khía cạnh khó vượt qua (duratikkamaṭṭho).
‘‘Diṭṭhikantāro’’ti (dha. sa. 392) hi vacanato diṭṭhīnaṃ duratikkamatā, daḷhaggahaṇattā vā catunnampi duratikkamaṭṭho yojetabbo.
Indeed, the difficulty of overcoming views (diṭṭhīnaṃ duratikkamatā) is stated by the expression “the wilderness of views.” Or, the duratikkamaṭṭho should be applied to all four (upādāna) due to their firm grasping.
Thật vậy, do lời nói “sa mạc tà kiến” nên sự khó vượt qua của các tà kiến, hoặc khía cạnh khó vượt qua của cả bốn loại thủ cũng nên được phối hợp do sự chấp thủ kiên cố.
Duratikkamatāyapi hi taṇhāya samuddaṭṭho vutto.
The samuddaṭṭho (meaning of being like an ocean) of craving is also stated due to its being difficult to overcome.
Ngay cả trong sự khó vượt qua, khía cạnh đại dương (samuddaṭṭho) của ái cũng được nói đến.
Yonigatiṭhitinivāsesukhipananti samāse bhummavacanassa alopo daṭṭhabbo.
In the compound word yonigatiṭhitinivāsesukhipana (hurling into wombs, destinies, states, and abodes), the elision of the locative case ending should be noted.
Trong hợp chất yonigatiṭhitinivāsesukhipanaṃ, nên thấy sự không lược bỏ của từ ở vị cách.
Evañhi tena āyūhanābhisaṅkharaṇapadānaṃ samāso hoti.
Thus, a compound is formed between that word (khipana) and the terms āyūhanā and abhisaṅkharaṇa.
Chỉ khi đó, nó mới trở thành một hợp chất với các từ āyūhanā và abhisaṅkharaṇa.
Jarāmaraṇaṅgaṃ maraṇappadhānanti maraṇaṭṭhā eva khayādayo gambhīrāti dassitā.
The limb of aging-and-death has death as its primary aspect, thus the profound meanings of khaya (decay) and so forth are shown as being the meanings of death.
Thành phần già-chết (jarāmaraṇaṅga) có chết là chính, nên các khía cạnh hoại diệt (khayādayo), v.v., được trình bày là sâu xa theo nghĩa chết.
Navanavānañhi khayena khaṇḍiccādiparipakkappavatti jarāti, khayaṭṭho vā jarāya vuttoti daṭṭhabbo.
Aging (jarā) is the arising of maturity, such as broken teeth, due to the decay of what is new and fresh; or, the meaning of decay is stated for aging, so it should be understood.
Thật vậy, do sự hoại diệt của những cái mới mẻ mà sự diễn tiến của sự chín muồi như răng rụng, v.v., là già; hoặc, khía cạnh hoại diệt được nói là của già. Điều này nên được hiểu như vậy.
Navabhāvāpagamo hi khayoti vattuṃ yuttoti.
For it is proper to say that the disappearance of newness is decay.
Thật vậy, sự mất đi trạng thái mới mẻ nên được gọi là hoại diệt.
Vipariṇāmaṭṭho dvinnampi.
The vipariṇāmaṭṭho (meaning of change) is for both (aging and death).
Khía cạnh biến đổi (vipariṇāmaṭṭho) là của cả hai (già và chết).
Santativasena vā jarāya khayavayabhāvo, sammutikhaṇikavasena maraṇassa bhedavipariṇāmatā yojetabbā.
Alternatively, the state of decay and decline for aging should be applied in terms of continuum, and the state of breakage and change for death in terms of conventional moments.
Hoặc, trạng thái suy yếu và hoại diệt của già nên được phối hợp theo dòng chảy liên tục, còn sự biến đổi thành sự tan rã của chết nên được phối hợp theo nghĩa quy ước và sát na.
660. Atthanayāti atthānaṃ nayā, avijjādiatthehi ekattādī sakena bhāvena nayanti gamentīti ekattādayo, tesaṃ nayāti vuttā.
660. Atthanayā means the methods of meanings (atthānaṃ nayā); it is said to be the methods of those (meanings) because ahetukadiṭṭhi and so forth lead (nayanti/gamentīti) to one-ness etc. through their own nature (saka bhāvena) from the meanings of avijjā and so forth.
660. Atthanayā có nghĩa là các phương pháp (naya) của các ý nghĩa (attha). Các ý nghĩa như vô minh, v.v., dẫn dắt (nayanti, gamentīti) các ý nghĩa như nhất tính, v.v., bằng bản chất riêng của chúng, nên chúng được gọi là các phương pháp của các ý nghĩa.
Nīyantīti hi nayāti.
Indeed, they are called nayā because they are understood (nīyanti).
Thật vậy, chúng được dẫn dắt (nīyanti) nên được gọi là các phương pháp (nayā).
Atthā eva vā ekattādibhāvena nīyamānā ñāyamānā atthanayāti vuttā.
Or, the meanings themselves, being led or known through the state of one-ness and so forth, are called atthanayā.
Hoặc, chính các ý nghĩa, khi được dẫn dắt và được biết dưới dạng nhất tính, v.v., được gọi là atthanayā.
Nīyanti etehīti vā nayā, ekattādīhi ca atthā ‘‘eka’’ntiādinā nīyanti, tasmā ekattādayo atthānaṃ nayāti atthanayā.
Or, they are nayā because through them (etehi) (the meanings) are known (nīyanti). And through one-ness and so forth, the meanings are known as “one” etc. Therefore, one-ness and so forth are the ways of meanings, hence atthanayā.
Hoặc, chúng được biết thông qua những điều này nên được gọi là các phương pháp (nayā); và các ý nghĩa được biết thông qua nhất tính, v.v., bằng cách nói “một” và các từ tương tự. Do đó, nhất tính, v.v., là các phương pháp của các ý nghĩa, tức là atthanayā.
Aṅkurādibhāvenāti aṅkurapattanāḷakhandhasākhāpallavapalāsādibhāvena pavattamāne avayave ekajjhaṃ gahetvā santānānupacchedena bījaṃ rukkhabhāvaṃ pattaṃ rukkhabhāvena pavattaṃ tañca ekattena vuccatīti santānānupacchedo yathā ekattaṃ, evaṃ idhāpi avijjāsaṅkhārādihetuhetusamuppannānaṃ santānānupacchedo ekasantatipatitatā ekattanayoti dasseti.
By aṅkurādibhāvenā (in the manner of a sprout and so forth), it shows that just as the non-interruption of a continuum (santānānupacchedo) is one-ness (ekattaṃ) when a seed, having reached the state of a tree by taking together its parts appearing as a sprout, leaf, stem, trunk, branch, twig, fresh leaves, etc., continues as a tree, and that (tree) is called "one" by virtue of its one-ness (ekattena); so too here, the non-interruption of the continuum of those things arisen from ignorance, volitional formations, etc., which are causes and effects, being located in a single continuum (ekasantatipatitatā), is the ekattanayo (method of one-ness).
Theo nghĩa mầm cây, v.v. (aṅkurādibhāvenā) có nghĩa là: khi các bộ phận như mầm, lá mầm, thân non, thân cây, cành, chồi, lá non, lá già, v.v., đang phát triển, chúng được xem như một tổng thể, và do sự liên tục không gián đoạn của dòng chảy, hạt giống đạt đến trạng thái cây, và cây đó được gọi là một. Như vậy, sự liên tục không gián đoạn là nhất tính. Tương tự, ở đây, sự liên tục không gián đoạn của các pháp sinh khởi do nhân và duyên như vô minh, hành, v.v., là sự rơi vào một dòng chảy duy nhất, đó là phương pháp nhất tính (ekattanayo).
‘‘Hetuphalasambandhenā’’ti etena santānānupacchedaṃ vibhāveti.
By “Hetuphalasambandhenā” (by the connection of cause and effect), it explains the non-interruption of the continuum.
Với câu “do sự liên kết nhân quả (hetuphalasambandhenā)”, điều này làm rõ sự liên tục không gián đoạn.
Satipi hi hetuphalānaṃ paramatthato bhede hetubhāvena, phalabhāvena ca tesaṃ sambandhabhāvoyevettha santānānupacchedo, yato yasmiṃ santāne kammaṃ nibbattaṃ, tattheva phaluppattīti katassa vināso, akatassa abbhāgamo ca natthīti.
Even though there is a difference between causes and effects in ultimate reality, it is precisely their state of connection as cause and effect that is the santānānupacchedo (non-interruption of the continuum) here. Because the result arises in the same continuum where the kamma was performed, there is no destruction of what has been done, nor the arising of what has not been done.
Thật vậy, mặc dù nhân và quả có sự khác biệt về mặt chân đế, nhưng sự liên kết của chúng dưới dạng nhân và quả chính là sự liên tục không gián đoạn ở đây. Bởi vì nghiệp được tạo ra trong dòng chảy nào, thì quả sẽ sinh khởi trong dòng chảy đó. Do đó, không có sự hủy diệt của cái đã làm, và không có sự xuất hiện của cái chưa làm.
Ekattaggahaṇatoti hetuphalānaṃ bhedaṃ anupadhāretvā hetuṃ, phalañca abhinnaṃ katvā ubhinnaṃ ekabhāvassa abhedassa gahaṇena.
Ekattaggahaṇato (from grasping as one) means by not discerning the difference between causes and effects, and by grasping the non-difference, the oneness of both cause and effect, by making them non-separate.
Do sự chấp thủ nhất tính (ekattaggahaṇato) có nghĩa là do không xem xét sự khác biệt giữa nhân và quả, mà coi nhân và quả là không khác biệt, chấp thủ vào trạng thái nhất tính, không khác biệt của cả hai.
‘‘Tadeva viññāṇaṃ sandhāvati saṃsaratī’’tiādinā sassatadiṭṭhiṃ upādiyati.
By statements such as “That same consciousness runs on and transmigrates,” one adopts the eternalist view ( sassatadiṭṭhiṃ upādiyati).
Với câu “Chính thức ấy chạy đi, luân hồi,” v.v., người ấy chấp thủ tà kiến thường còn (sassatadiṭṭhiṃ upādiyati).
Amhehi uppādetabbanti ānetvā sambandho.
The connection is to infer the verb uppādetabbaṃ (should be produced) for amhehi (by us).
Nên liên kết bằng cách mang ý nghĩa “chúng ta phải tạo ra” vào.
Byāpārābhāvo anabhisandhitāya abyāvaṭatā.
Byāpārābhāvo (absence of activity) means non-striving, due to lacking specific purpose (anabhisandhitāya).
Sự không có hoạt động (byāpārābhāvo) là trạng thái không có sự nỗ lực do không có ý định.
Sammā passantoti ‘‘nirīhā nijjīvā dhammamattā’’ti passanto.
Sammā passanto (one who sees rightly) means one who sees them as “having no exertion, devoid of a living essence, merely phenomena.”
Người thấy đúng (sammā passanto) là người thấy rằng “chúng là các pháp vô ngã, không có sinh mệnh.”
Sabhāvo eva niyamo sabhāvaniyamo ‘‘sasambhāraggino uddhamukhatā, sasambhāravāyuno tiriyagamana’’nti evamādi viya.
The rule (niyamo) is merely inherent nature ( sabhāvaniyamo), just as the upward direction of fire with its fuel, and the horizontal movement of wind with its components.
Quy luật về bản chất (sabhāvo eva niyamo) là quy luật bản chất (sabhāvaniyamo), giống như “lửa có nguyên liệu thì hướng lên trên, gió có nguyên liệu thì thổi ngang,” v.v.
Tena siddho yathāsakaṃ paccayuppannassa hetubhāvo.
By this, the hetubhāvo (causal nature) of what arises conditioned by its respective cause is established.
Nhờ đó, trạng thái nhân (hetubhāvo) của cái được duyên sinh tương ứng với nó được xác lập.
‘‘Kassaci kattuno abhāvā na kāci kiriyā phalapabandhinī’’ti akiriyadiṭṭhiṃ upādiyati.
“Since there is no agent (kattuno), no action is connected to results” – by such a statement, one adopts the akiriya-diṭṭhi (view of non-action).
“Vì không có bất kỳ tác nhân nào, nên không có hành động nào mang lại kết quả,” người ấy chấp thủ tà kiến vô nghiệp (akiriyadiṭṭhiṃ upādiyati).
‘‘Khīrato dadhi, na udakato, tilato telaṃ, na vālikato’’ti sabbato sabbasambhavābhāvadassanena ahetukadiṭṭhiṃ hetuanurūpameva phalaṃ passanto akiriyadiṭṭhiṃ pajahati.
By seeing the non-arising of everything from everything, as in “Curd comes from milk, not from water; oil comes from sesame, not from sand,” one abandons the ahetuka-diṭṭhi (view of no cause); and one who sees the effect as being exactly in accordance with its cause, abandons the akiriya-diṭṭhi.
Do thấy rằng “sữa thành sữa chua, không phải từ nước; dầu từ mè, không phải từ cát,” tức là thấy không có sự sinh khởi của mọi thứ từ mọi thứ, người ấy từ bỏ tà kiến vô nhân (ahetukadiṭṭhiṃ). Hoặc, người thấy quả phù hợp với nhân thì từ bỏ tà kiến vô nghiệp (akiriyadiṭṭhiṃ pajahati).
Yato kutocī ti yadi aññasmā aññassa uppatti siyā, vālikato telassa, ucchuto khīrassa kasmā uppatti na siyā, tasmā na koci kassaci hetu atthīti ahetukadiṭṭhiṃ, avijjamānepi hetumhi niyatatāya tilagāvīsukkasoṇitādīhi telakhīrasarīrādīni pavattantīti niyativādañca upādiyatīti viññātabbaṃ yathārahaṃ.
"From just anything" means: If there were an arising of one thing from another, why would oil not arise from sand, or milk from sugarcane? Therefore, there is no cause for anything. Thus, one understands and clings to causeless views (ahetukadiṭṭhiṃ) and fatalistic views (niyativādañca upādiyati), which assert that things like oil, milk, and bodies arise from sesame, cows, semen, and blood, respectively, due to determinism, even when a direct cause is absent, as appropriate.
Yato kutocī có nghĩa là: nếu có sự sinh khởi của cái này từ cái khác, thì tại sao dầu không sinh từ cát, sữa không sinh từ mía? Do đó, không có nhân nào cho bất cứ cái gì, nên người ấy chấp thủ tà kiến vô nhân (ahetukadiṭṭhiṃ). Và ngay cả khi không có nhân, do sự cố định, dầu, sữa, thân thể, v.v., sinh khởi từ mè, bò, tinh trùng, máu, v.v., nên người ấy chấp thủ thuyết định mệnh (niyativādañca upādiyati). Điều này nên được hiểu tùy theo trường hợp.
Ñāṇāsinā apadāletvā saṃsārabhayamatīto natthīti etassa sādhakasuttaṃ dassento ‘‘vuttampi ceta’’ntiādimāha.
In order to show the sutta that proves that "there is no one who has transcended the fear of saṃsāra after shattering it with the sword of knowledge," he says, "This has also been said," and so on.
Để chứng minh cho câu nói rằng không ai có thể vượt qua nỗi sợ hãi của luân hồi mà không phá vỡ nó bằng gươm trí tuệ (ñāṇāsinā), Ngài đã dẫn chứng bằng câu “vuttampi ceta” (điều này cũng đã được nói đến) v.v.
Tantūnaṃ ākulakaṃ tantākulakaṃ, tantākulakamiva jātā tantākulakajātā, kilesakammavipākehi ativiya jaṭitāti attho.
_Tantūnaṃ ākulakaṃ_ is tantākulakaṃ (tangled threads). Things that have become like a tangle of threads are _tantākulakajātā_, meaning they are exceedingly intertwined by defilements, kamma, and results.
Tantākulakajātā (sinh ra như một búi chỉ rối) là sự rối rắm của các sợi chỉ (tantūnaṃ ākulakaṃ). Nghĩa là, bị ràng buộc quá mức bởi phiền não (kilesa), nghiệp (kamma) và quả báo (vipāka).
Kuliyā sakuṇiyā nīḍaṃ kulikaṃ, taṃ viya jātā kulikuṇḍikajātā.
The nest of a _kulī_ bird, a sparrow, is kulikaṃ; things that have become like that are _kulikuṇḍikajātā_.
Kulikuṇḍikajātā (sinh ra như tổ chim) là sinh ra như tổ của loài chim kulī.
Muñcā viya, pabbajā viya ca bhūtā jātā muñjapabbajabhūtā.
Things that have become like _muñja_ grass and _pabbaja_ grass are _muñjapabbajabhūtā_.
Muñjapabbajabhūtā (trở thành như cỏ muñja và pabbaja) là sinh ra như cỏ muñja và pabbaja.
Tadubhayaṃ kira tiṇaṃ ākulaṃ jaṭitaṃ hutvā vaḍḍhati.
It is said that both of these grasses grow tangled and matted.
Người ta nói rằng cả hai loại cỏ đó đều mọc lên trong tình trạng rối rắm.
Vaḍḍhiyā abhāvato apāyaṃ, dukkhagatibhāvato duggatiṃ, sukhasamussayato vinipatitattā vinipātañca, catubbidhaṃ apāyaṃ ‘‘khandhānañca paṭipāṭī’’tiādinā (visuddhi. 2.619; dī. ni. aṭṭha. 2.95 āpasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.60; a. ni. aṭṭha. 2.4.199; vibha. aṭṭha. 226 saṅkhārapadaniddesa; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; su. ni. aṭṭha. 2.523; udā. aṭṭha. 39; itivu. aṭṭha. 14, 58; theragā. aṭṭha. 1.67, 99; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.117; cūḷani. aṭṭha. 6; bu. vaṃ. aṭṭha. 2.58) vuttaṃ saṃsārañca nātivattati.
Due to the absence of growth, it does not escape (nātivattati) the Apāya (woeful state); due to being a realm of suffering, it does not escape the duggati (unhappy destiny); due to having fallen from a collection of happiness, it does not escape the vinipāta (state of ruin); and it does not escape the fourfold Apāya, the saṃsāra, as stated in "the succession of aggregates," etc.
Vì không có sự tăng trưởng nên gọi là apāyaṃ (khổ cảnh); vì là nơi sinh ra khổ đau nên gọi là duggatiṃ (ác thú); vì rơi rớt khỏi sự tích tụ của hạnh phúc nên gọi là vinipātañca (đọa xứ); và saṃsārañca (luân hồi) được nói đến là bốn loại khổ cảnh, như trong câu “khối uẩn nối tiếp” v.v.
Saṃsāro eva vā sabbo idha vaḍḍhiapagamādiatthehi apāyādināmako vutto kevalaṃ dukkhakkhandhabhāvato.
Or, all of saṃsāra is called by names such as Apāya, etc., here due to meanings like growth and decline, simply because it is a mass of suffering.
Hoặc, toàn bộ luân hồi (saṃsāra) ở đây được gọi bằng các tên như apāya v.v. với ý nghĩa không có sự tăng trưởng v.v. vì nó chỉ là một khối khổ đau.