662. Yā visuddhiyo sampādetabbāti sambandho.
662. The purification that should be accomplished is the connection.
662. Sự liên kết là những thanh tịnh cần phải được hoàn thành.
Imesu yathāvicāritesu khandhādīsu vipassanāya bhūmibhūtesu dhammesu.
"In these phenomena that are the domain" for insight, regarding the aggregates and so forth, as deliberated.
Imesu (trong những) dhammesu bhūmibhūtesu (pháp làm nền tảng) này, tức là trong các uẩn (khandha) v.v. đã được quán xét như trên, bằng tuệ quán (vipassanā).
Ganthassa uggaṇhanaṃ vācuggatakaraṇaṃ uggaho, parito sabbathāpi atthassa ñātumicchā paripucchā, savanupaparikkhādivasena tadatthassa manasikāravidhi, tadubhayavasena yasmā tatthapi ñāṇaṃ svāsevitaṃ hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘uggahaparipucchāvasena ñāṇaparicayaṃ katvā’’ti, khandhādīsu sutamayaṃ ñāṇaṃ uppādetvāti attho.
_Uggaha_ (learning) is taking up a text, making it verbally fluent; _paripucchā_ (questioning) is the desire to thoroughly understand the meaning in all respects; and the method of focusing on that meaning by way of listening and examining, etc. Since knowledge is well-practiced there by means of both, it is said, "having cultivated familiarity with knowledge through learning and questioning," meaning having developed knowledge based on hearing regarding the aggregates, etc.
Sự học hỏi (uggaṇhana) kinh điển là việc ghi nhớ (vācuggatakaraṇaṃ) bằng lời nói, đó là uggaho (sự học hỏi); paripucchā (sự hỏi han) là mong muốn hiểu rõ ý nghĩa một cách toàn diện từ mọi khía cạnh; đó là phương pháp tác ý ý nghĩa đó bằng cách lắng nghe, quán xét v.v. Vì trí tuệ (ñāṇa) được trau dồi tốt đẹp ở đó, nên đã nói “uggahaparipucchāvasena ñāṇaparicayaṃ katvā” (sau khi đã trau dồi trí tuệ bằng cách học hỏi và hỏi han), nghĩa là sau khi đã phát sinh trí tuệ do nghe (sutamayaṃ ñāṇa) về các uẩn v.v.
Vitthāritameva, tasmā tattha vitthāritanayānusārena sīlavisuddhi sampādetabbāti adhippāyo.
"It has been elaborated," therefore the intention is that purification of morality should be accomplished according to the method elaborated therein.
Vitthāritameva (đã được trình bày chi tiết). Do đó, ý nghĩa là cần phải hoàn thành giới thanh tịnh (sīlavisuddhi) theo phương pháp đã được trình bày chi tiết ở đó.
Upacārasamādhipi appanāsamādhi viya vipassanāya adhiṭṭhānabhāvato cittavisuddhiyevāti āha ‘‘saupacārā’’ti.
Access concentration (upacārasamādhi) is also called purification of mind (cittavisuddhi) because it serves as a foundation for insight, just like absorption concentration (appanāsamādhi). Hence, he states, "with access."
Vì định cận hành (upacārasamādhi) cũng là nền tảng của tuệ quán (vipassanā) giống như định an chỉ (appanāsamādhi), nên nó chính là tâm thanh tịnh (cittavisuddhi). Do đó, Ngài nói “saupacārā” (cùng với cận hành).
Veditabbāti attano santāne nibbattanavaseneva veditabbā.
"Should be known" means should be known by developing it within oneself.
Veditabbā (cần phải biết) nghĩa là cần phải biết bằng cách tự mình phát sinh trong dòng tâm thức (santāna) của mình.
Evañhi tā paccakkhato viditā nāma honti, tasmā veditabbā sampādetabbāti vuttaṃ hoti.
For it is in this way that they are known directly. Therefore, it means they should be known and accomplished.
Thật vậy, khi đó chúng được gọi là được biết một cách trực tiếp. Do đó, có nghĩa là cần phải biết, cần phải hoàn thành.
Veditabbāti vā samāpattisukhādhigamavasena anubhavitabbāti attho.
Alternatively, "should be known" means should be experienced by attaining the bliss of meditative attainments.
Hoặc, veditabbā (cần phải biết) có nghĩa là cần phải trải nghiệm bằng cách đạt được niềm an lạc của thiền định (samāpattisukhādhigamavasena).
Na hi kevalena jānanamattena cittavisuddhiyaṃ patiṭṭhito nāma hoti, na ca tattha apatiṭṭhāya uparivisuddhiṃ sampādetuṃ sakkāti.
For one is not established in purification of mind merely by knowing, nor can one accomplish higher purifications without being established therein.
Thật vậy, không phải chỉ bằng cách biết suông mà người ta được gọi là đã an trú trong tâm thanh tịnh, và không thể hoàn thành các thanh tịnh cao hơn nếu không an trú ở đó.
663. Yāti pajjati etenāti yānaṃ, samathova yānaṃ samathayānaṃ, taṃ etassa atthīti samathayāniko.
663. That by which one goes or attains is a vehicle (yāna). Tranquility (samatha) itself is a vehicle, samathayāna. One who possesses this is a samathayānika.
663. Yānaṃ (cỗ xe) là cái mà người ta đi đến bằng nó. Samathayānaṃ (cỗ xe tịnh chỉ) là tịnh chỉ (samatha) chính là cỗ xe. Samathayāniko (người có cỗ xe tịnh chỉ) là người có cỗ xe đó.
Jhāne, jhānūpacāre vā patiṭṭhāya vipassanaṃ anuyuñjantassetaṃ nāmaṃ, tena samathayānikena.
This is the designation for one who practices insight, having established themselves in jhāna or access concentration; therefore, by one who is a _samathayānika_.
Tên gọi này dành cho người thực hành tuệ quán (vipassanā) sau khi an trú trong thiền (jhāna) hoặc cận định (jhānūpacāra). Do đó, samathayānikena (bởi người có cỗ xe tịnh chỉ).
‘‘Ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatana’’nti idaṃ bhavaggadhammānaṃ ādikammikassa duppariggahatāya vuttaṃ.
"Excluding the Sphere of Neither Perception Nor Non-Perception" is said because the ultimate states of existence are difficult for a beginner to discern.
Câu “ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatana” (trừ phi tưởng phi phi tưởng xứ) được nói đến vì các pháp ở cõi hữu đỉnh (bhavagga dhamma) khó được phân biệt đối với người mới bắt đầu (ādikammika).
Lakkhaṇarasādivasena pariggahetabbā ñāṇena paricchijja gahetabbā, pariggahavidhi pana khandhaniddese (visuddhi. 2.421 ādayo) vuttā evāti adhippāyo.
"To be discerned by way of characteristic, function, etc." means to be delimited and grasped by knowledge. The method of discernment, however, is already described in the section on aggregates.
Lakkhaṇarasādivasena pariggahetabbā (cần phải được phân biệt theo đặc tính, chức năng v.v.) nghĩa là cần phải được nắm giữ bằng cách phân định rõ ràng bằng trí tuệ (ñāṇa). Phương pháp phân biệt đã được nói đến trong khandhaniddese (phần mô tả các uẩn) rồi, đó là ý nghĩa.
Ārammaṇābhimukhanamanaṃ ārammaṇena vinā appavatti, tena namanaṭṭhena, nāmakaraṇaṭṭhena vā.
"Bowing towards the object" means not occurring without an object, by the meaning of bowing, or by the meaning of naming.
Sự hướng tâm đến đối tượng (ārammaṇābhimukhanamanaṃ) là không thể xảy ra nếu không có đối tượng. Do đó, với ý nghĩa là sự hướng đến, hoặc với ý nghĩa là sự đặt tên.
Vedanādayo hi arūpadhammā sabbadāpi ca phassādināmakattā pathavīādayo viya kesakumbhādināmantarānāpajjanato attanāva katanāmatāya nāmakaraṇaṭṭhena ‘‘nāma’’nti vuccanti.
For mental phenomena such as feeling and so on are always called "nāma" (name) because they are always named contact and so on, and because they do not take on other names like "hair" or "pot" as do earth and so on; thus, they are called "nāma" by virtue of naming themselves.
Thật vậy, các pháp vô sắc (arūpadhamma) như thọ (vedanā) v.v., luôn được gọi là “nāma” (danh) với ý nghĩa là sự đặt tên, vì chúng luôn có tên gọi như xúc (phassa) v.v., và không chuyển sang tên gọi khác như tóc (kesa) hay bình (kumbha) như các pháp như đất (pathavī) v.v., do đó chúng tự mình có tên gọi.
Atha vā adhivacanasamphasso viya adhivacanaṃ nāmaṃ antarena anupacitasambhārānaṃ gahaṇaṃ na gacchantīti nāmāyattaggahaṇatāya vedanādayo ‘‘nāma’’nti vuccanti, rūpaṃ pana vināpi nāmasavanaṃ attano ruppanasabhāveneva gahaṇaṃ gacchati.
Alternatively, just as a contact known by name (adhivacana-samphassa) cannot be apprehended by those who have not accumulated the requisite spiritual faculties without the name that indicates the meaning or is called adhivacana, so too, because apprehension is dependent on name, feelings and so on are called "nāma". However, matter (rūpa), even without hearing its name, is apprehended by its very nature of being afflicted/changing.
Hoặc, các pháp như thọ (vedanā) v.v. được gọi là “nāma” (danh) vì chúng không thể được nắm giữ bởi những người không có đủ các yếu tố tích lũy nếu không có tên gọi, giống như xúc ngữ (adhivacanasamphasso). Còn sắc (rūpa) thì có thể được nắm giữ ngay cả khi không nghe tên gọi, chỉ bằng bản chất biến hoại của nó.
Vavatthāpetabbanti asaṅkarato ṭhapetabbaṃ, aññamaññaṃ, rūpena ca amissitaṃ katvā citte ṭhapetabbanti attho.
To be distinguished means to be set forth distinctly, to be placed in the mind by making them unmixed with each other and with matter; such is the meaning.
Vavatthāpetabba (cần phải phân định) nghĩa là cần phải được thiết lập một cách không lẫn lộn. Nghĩa là, cần phải đặt vào tâm (citta) sau khi làm cho chúng không lẫn lộn với nhau và với sắc.
Nāmarūpapariggaho ca nāma yāvadeva tassa paṭinissajjanatthanti tadanurūpameva nidassanaṃ dassento ‘‘yathā nāmā’’tiādimāha.
And the discernment of nāma-rūpa is solely for the purpose of their relinquishment; therefore, showing an illustration corresponding to that, he says, “Just as…” and so on.
Và sự phân biệt danh sắc (nāmarūpapariggaho) chỉ nhằm mục đích từ bỏ chúng. Do đó, Ngài đã đưa ra một ví dụ phù hợp với điều đó, bắt đầu bằng “yathā nāmā” (như là).
Ruppanatoti ettha ruppanaṭṭho ‘‘sītādivirodhipaccayasannipāte visadisuppattī’’tiādinā (visuddhi. mahāṭī. 2.432) khandhaniddesavaṇṇanāyaṃ vuttoyeva.
Here, in "from affliction," the meaning of affliction, "the arising of dissimilar (states) upon the confluence of opposing conditions such as cold," and so on, has already been stated in the explanation of the section on aggregates.
Ở đây, ý nghĩa của sự biến hoại (ruppanaṭṭho) trong ruppanato (do biến hoại) đã được nói đến trong khandhaniddesavaṇṇanāyaṃ (chú giải về sự mô tả các uẩn) như “sự phát sinh không đồng nhất khi có sự kết hợp của các yếu tố đối nghịch như lạnh v.v.”.
Evaṃ visuṃ nāmapariggahaṃ, rūpapariggahañca dassetvā idāni ekajjhaṃ nāmarūpapariggahaṃ dassetuṃ ‘‘tato namanalakkhaṇa’’ntiādi vuttaṃ.
Having thus shown the separate discernment of nāma and rūpa, now, to show the discernment of nāma-rūpa together, he said, "from that which has the characteristic of bending" and so on.
Sau khi trình bày riêng biệt sự phân biệt danh và sự phân biệt sắc như vậy, bây giờ để trình bày sự phân biệt danh sắc một cách tổng thể, câu “tato namanalakkhaṇa” (từ đó, đặc tính của sự hướng đến) v.v. đã được nói đến.
664. Iti arūpamukhena vipassanābhinivesaṃ dassetvā idāni rūpamukhena taṃ dassento ‘‘suddhavipassanāyāniko panā’’tiādimāha.
664. Having thus shown the inclination to insight through the door of the immaterial, he now shows it through the door of the material, saying, "But for one who takes pure insight as the vehicle" and so on.
664. Sau khi trình bày sự chuyên tâm vào tuệ quán (vipassanābhinivesaṃ) thông qua khía cạnh vô sắc (arūpamukhena) như vậy, bây giờ Ngài trình bày điều đó thông qua khía cạnh sắc (rūpamukhena), bắt đầu bằng “suddhavipassanāyāniko panā” (nhưng người có cỗ xe tuệ quán thuần túy) v.v.
Tattha samathayānikassa samathamukhena vipassanābhiniveso, vipassanāyānikassa pana samathaṃ anissāyāti āha ‘‘suddhavipassanāyāniko’’ti, samathabhāvanāya amissitavipassanāyānavāti attho.
There, for one whose vehicle is tranquility, the inclination to insight is through the door of tranquility; but for one whose vehicle is insight, it is without relying on tranquility. Hence, he says, "one who takes pure insight as the vehicle," meaning one whose insight-vehicle is unmixed with tranquility-development.
Ở đó, đối với người có cỗ xe tịnh chỉ (samathayānikassa), sự chuyên tâm vào tuệ quán xảy ra thông qua khía cạnh tịnh chỉ (samathamukhena). Còn đối với người có cỗ xe tuệ quán (vipassanāyānikassa), thì không nương tựa vào tịnh chỉ (samatha). Do đó, Ngài nói “suddhavipassanāyāniko” (người có cỗ xe tuệ quán thuần túy), nghĩa là người có cỗ xe tuệ quán không lẫn lộn với sự tu tập tịnh chỉ (samathabhāvanā).
Ayameva vā samathayānikoti yathāvutto samathayāniko eva vā.
Or, "this is the same samathayānika" means the samathayānika as stated.
Ayameva vā samathayāniko (hoặc chính người có cỗ xe tịnh chỉ này) nghĩa là chính người có cỗ xe tịnh chỉ đã được nói đến.
Tena samathayānikassāpi rūpamukhena vipassanābhiniveso labbhati, na arūpamukhenevāti dasseti.
By this, it is shown that even for a samathayānika, the initial engagement with vipassanā is attained through the gate of rūpa, not only through the gate of arūpa.
Điều này cho thấy rằng sự chuyên tâm vào tuệ quán cũng có thể xảy ra đối với người có cỗ xe tịnh chỉ thông qua khía cạnh sắc, chứ không chỉ thông qua khía cạnh vô sắc.
Tesaṃ tesaṃ dhātupariggahamukhānanti ‘‘yaṃ thaddhalakkhaṇaṃ, ayaṃ pathavīdhātū’’tiādinā (visuddhi. 1.308) saṅkhepamanasikārādivasena vuttesu terasasu dhātupariggahamukhesu.
"Among those various ways of discerning elements" refers to the thirteen ways of discerning elements, as stated by means of brief attention, etc., beginning with "that which has the characteristic of hardness, this is the earth element."
Tesaṃ tesaṃ dhātupariggahamukhāna (trong các phương tiện phân biệt các giới khác nhau đó) nghĩa là trong mười ba phương tiện phân biệt các giới đã được nói đến bằng cách tác ý tóm tắt v.v., như “cái gì có đặc tính cứng chắc, đó là địa giới (pathavīdhātu)” v.v.
Kammasamuṭṭhāno nāma keso cammabbhantaragato.
Hair, which is born of kamma, is that which is located within the skin.
Tóc do nghiệp sinh ra là tóc nằm bên trong da.
Tatthevāti tasmiṃyeva kammasamuṭṭhāne kese.
"Therein" means in that very kamma-born hair.
"Tattheva" (ở chính đó) là ở chính sợi tóc do nghiệp sinh ra đó.
Kāyappasādassa viya bhāvassāpi sakalasarīrabyāpitāya ‘‘bhāvassa atthitāyā’’ti vuttaṃ.
It is said, "due to the existence of bhāva," because bhāva also pervades the entire body, just as the body-sensitivity does.
Vì bhāva (tính nam hay nữ) cũng lan khắp toàn thân như kāyapasāda (tịnh sắc thân), nên nói "do sự hiện hữu của bhāva".
Puna tatthevāti tasmiṃyeva kesasaññite rūpasamudāye.
Again, "therein" means in that very aggregate of rūpa known as hair.
Lại nữa, "tattheva" (ở chính đó) là ở chính khối sắc pháp gọi là tóc đó.
Aparānipīti pubbe vuttāni kammasamuṭṭhānāni vīsati, imāni āhārasamuṭṭhānādīni catuvīsati rūpānīti sabbānipi catucattālīsa, tañca kho tattha labbhamānasantatisīsasāmaññena veditabbaṃ.
"Also other" means the twenty kamma-born rūpas mentioned earlier, plus these twenty-four rūpas born of nutriment, etc., making a total of forty-four. This should be understood in terms of the similarity of the principal rūpa-continuum obtainable therein.
"Aparānipi" (những sắc pháp khác) là hai mươi sắc pháp do nghiệp sinh đã được nói trước, và hai mươi bốn sắc pháp do vật thực sinh v.v. này, tất cả là bốn mươi bốn sắc pháp. Điều này nên được hiểu theo ý nghĩa chung của sự tiếp nối (santati) và sự ưu việt (sīsa) có thể tìm thấy ở đó.
‘‘Catucattālīsā’’ti ca idaṃ saddassa aniyatattā vuttaṃ.
And this statement, "forty-four," is made due to the inconstancy of sound.
Và con số "bốn mươi bốn" này được nói vì âm thanh (sadda) là không cố định.
Na hi sabbakālaṃ utucittato rūpaṃ uppajjantaṃ sasaddameva uppajjatīti.
For it is not the case that rūpa, arising from temperature and consciousness, always arises with sound.
Bởi vì sắc pháp sinh ra từ utu (nhiệt độ) và citta (tâm) không phải lúc nào cũng sinh ra cùng với âm thanh.
Evanti yathā kese, evaṃ lomādīsu catusamuṭṭhānikesu.
"Thus," just as in the hair, so too in the hair and other parts born of four causes.
"Evaṃ" (như vậy) là như ở tóc, cũng vậy ở lông v.v. là những phần có bốn nguyên nhân sinh.
Catuvīsatikoṭṭhāsesūti dvattiṃsāya koṭṭhāsesu vakkhamāne aṭṭha koṭṭhāse apanetvā catuvīsatikoṭṭhāsesu.
"In the twenty-four constituents" means in the twenty-four constituents after removing the eight constituents that will be mentioned from the thirty-two constituents.
"Catuvīsatikoṭṭhāsesu" (ở hai mươi bốn phần) là ở hai mươi bốn phần, sau khi loại bỏ tám phần sẽ được nói trong ba mươi hai phần thân thể.
Sedādīnaṃ ātapūpatāpādinā, cittavikārena ca uppajjanato te utucittasamuṭṭhānā vuttā.
Sweat and others are called "born of temperature and consciousness" because they arise due to heat, affliction, etc., and due to mental change.
Mồ hôi v.v. được gọi là "utucittasamuṭṭhāna" (do utu và citta sinh ra) vì chúng sinh ra do nhiệt độ, sự nóng bức v.v. và do sự biến đổi của tâm.
Dvattiṃsakoṭṭhāsagatesu rūpesu pākaṭesu jātesu tadaññānipi pākaṭāni hontīti tānipi dassetuṃ ‘‘apare’’tiādi vuttaṃ.
When the prominent rūpas found in the thirty-two body parts become manifest, other rūpas also become manifest; to show these, "other" and so forth are stated.
Khi các sắc pháp thuộc ba mươi hai phần thân thể đã trở nên rõ ràng, thì các sắc pháp khác cũng trở nên rõ ràng. Để chỉ ra điều đó, nên đã nói "apare" (những cái khác) v.v.
Tattha apare dasa ākārāti tejovāyokoṭṭhāsavasena apare dasa ākārā.
"Therein, the other ten aspects" means the other ten aspects based on the elements of fire and air.
Trong đó, "apare dasa ākārā" (mười trạng thái khác) là mười trạng thái khác theo cách phân loại của tejodhātu (hỏa đại) và vāyodhātu (phong đại).
Kammajeti bhūtakathanaṃ, na visesanaṃ asitādiparipācakassa tejassa akammajassa abhāvato.
"Kamma-born" is a statement of fact, not an adjective, as there is no non-kamma-born element of fire that digests food and drink.
"Kammaje" (do nghiệp sinh) là một lời nói về sự thật, không phải là một tính từ, vì không có tejodhātu không do nghiệp sinh ra mà lại làm chín thức ăn v.v.
Tathā cittajeti ca ekantacittasamuṭṭhānattā assāsapassāsānanti keci, taṃ na, acittajasantāne pavattānaṃ utujabhāvato.
And "likewise consciousness-born" — some say this is due to the in-and-out breaths being exclusively consciousness-born, but that is not so, because those arising in non-consciousness-born continuums are temperature-born.
Cũng vậy, về "cittaje" (do tâm sinh), một số người nói rằng hơi thở vào và hơi thở ra là hoàn toàn do tâm sinh ra, nhưng điều đó không đúng, vì chúng cũng do utu sinh ra trong dòng tương tục không có tâm.
Abbhantaraṭṭhā eva hi te cittajā, na bahiddhā, tasmā tattha ‘‘cittaje’’ti idaṃ visesanameva, ayañca attho heṭṭhā ānāpānakathāyaṃ vuttoyeva.
Indeed, the internal ones are consciousness-born, but not the external ones. Therefore, "consciousness-born" in that context is an adjective; and this meaning has already been explained in the section on ānāpāna.
Thật vậy, hơi thở vào và hơi thở ra chỉ là do tâm sinh ra khi chúng ở bên trong, không phải ở bên ngoài. Do đó, "cittaje" ở đây là một tính từ. Ý nghĩa này đã được nói trong phần giải thích về hơi thở vào và hơi thở ra ở dưới.
Sesesūti santappanādivasena ceva uddhaṅgamādivasena ca pavattesu tejovāyokoṭṭhāsesu.
"In the remaining" refers to the fire and air elements that arise by way of nourishing, upward movement, etc.
"Sesesū" (ở những cái còn lại) là ở các phần tejodhātu và vāyodhātu đang vận hành theo cách làm ấm v.v. và cách đi lên v.v.
Cakkhudasakādīsu padhānarūpaṃ cakkhādayoti tesu labbhamānaṃ vatthudvārabhāvaṃ avayavakiccaṃ samudāye āropetvā vuttaṃ ‘‘vatthudvāravasena pañca cakkhudasakādayo’’ti.
In the eye-decad and so forth, the principal rūpas are the eye, etc. Having ascribed the state of base and door, which is an aspect of the component, to the aggregate, it is stated, "the five eye-decads, etc., by way of base and door."
Trong cakkhudasaka (nhóm mười sắc pháp nhãn quyền) v.v., sắc pháp chính là nhãn quyền v.v. Do đó, bằng cách gán trạng thái vật và môn (vatthu-dvāra-bhāva), tức là chức năng của các bộ phận, có thể tìm thấy trong chúng cho toàn bộ nhóm, nên đã nói "năm cakkhudasaka v.v. theo phương diện vật và môn".
Vatthuvasena hadayavatthudasakañcāti yojetabbaṃ, ekayoganiddiṭṭhānampi ekadeso anuvattatīti.
It should be connected as "and the heart-base-decad by way of base," for even a part of what is indicated by a single conjunction can be carried forward.
Nên hiểu rằng "và hadayavatthudasaka (nhóm mười sắc pháp ý vật) theo phương diện vật". Dù được chỉ định trong một liên kết duy nhất, một phần vẫn tiếp tục được áp dụng.
Sabbānipīti yathāvuttagaṇanāyaṃ catunnavuticatusatādhikāni sahassarūparūpāni.
"All of them" refers to the thousand and four hundred ninety-four rūpas according to the aforementioned enumeration.
"Sabbānipi" (tất cả) là một nghìn bốn trăm chín mươi bốn sắc pháp theo số lượng đã nói.
Koṭṭhāsāvayavānaṃ pana tadavayavakalāpānañca bhede gayhamāne ativiya tato bahutaro rūpabhedo hoti, so pana bhedo idha ādikammikassa duppariggahoti na gahetabbo.
However, if the distinctions of the constituents' parts and their constituent kalāpas are taken, there would be a much greater number of rūpa distinctions, but such distinctions are difficult for a beginner to grasp and are therefore not to be taken here.
Tuy nhiên, nếu xét đến sự khác biệt của các bộ phận của các nhóm, và các nhóm con của chúng, thì có nhiều loại sắc pháp hơn rất nhiều, nhưng sự khác biệt đó không được chấp nhận ở đây vì khó nắm bắt đối với một người mới bắt đầu tu tập.
Kāmaṃ vatthuvasenāpi arūpadhammā pākaṭā honti, dvāravasena pana pariggaho anākuloti katvā vuttaṃ ‘‘dvāravasena arūpadhammā pākaṭā hontī’’ti.
Although immaterial phenomena are indeed manifest by way of their bases, the comprehension through the doors is not confusing; therefore it is said, "immaterial phenomena are manifest by way of the doors."
Mặc dù các pháp vô sắc cũng rõ ràng theo phương diện đối tượng, nhưng sự nắm bắt theo phương diện môn thì không phức tạp. Do đó, đã nói "các pháp vô sắc rõ ràng theo phương diện môn".
Sabbasaṅgāhikavasena ‘‘ekāsīti lokiyacittānī’’ti vuttaṃ, lābhino eva pana mahaggatacittāni supākaṭāni honti.
"Eighty-one mundane cittas" is stated to include all, but the exalted cittas are clearly manifest only to those who have attained jhāna.
"Ekāsīti lokiyacittāni" (tám mươi mốt tâm thế gian) được nói theo cách bao gồm tất cả, nhưng các tâm siêu thế chỉ rõ ràng đối với những người đã đạt được chúng.
Avisesenāti sādhāraṇato.
"Without distinction" means generally.
"Avisesenā" (không có sự phân biệt) là theo cách chung.
Phassādayo hi satta cetasikā cakkhuviññāṇādīhipi uppajjanato sabbacittuppādasādhāraṇā.
The seven cetasikas such as contact arise even with eye-consciousness, etc., and are therefore common to all consciousness-moments.
Thật vậy, bảy tâm sở như xúc (phassa) v.v. là chung cho tất cả các tâm sở, vì chúng cũng sinh ra cùng với nhãn thức v.v.
Sabbepi teti ekāsīti lokiyacittāni, taṃsampayuttaphassādayoti sabbepi te arūpadhamme.
"All of them" refers to all those immaterial phenomena, namely, the eighty-one mundane cittas and the phassa (contact) and other cetasikas associated with them.
"Sabbepi te" (tất cả những cái đó) là tám mươi mốt tâm thế gian và các tâm sở như xúc v.v. liên hợp với chúng, tức là tất cả các pháp vô sắc đó.
Ārammaṇādivibhāgena pana cittuppādabhede gayhamāne tato bahutaro eva hoti, so pana idha nādhippeto.
However, if the distinctions of consciousness-moments are taken according to the division of objects and so forth, the number would be much greater, but that is not intended here.
Tuy nhiên, nếu xét đến sự khác biệt của các tâm sở theo cách phân loại đối tượng v.v., thì có nhiều loại hơn rất nhiều, nhưng sự khác biệt đó không được đề cập ở đây.
665. Assa cakkhupasādassa nissayabhūtā pana catasso dhātuyoti sambandho.
665. And the connection is that four elements are the support of that eye-sensitivity.
665. Có bốn đại làm chỗ nương cho nhãn quyền đó, đó là sự liên kết.
Sahajātarūpāni tassa cakkhupasādassa icceva sambandho.
The connection is simply that co-arisen rūpas belong to that eye-sensitivity.
Các sắc pháp đồng sinh của nhãn quyền đó, đó là sự liên kết.
Tatthevāti tasmiṃyeva sasambhāracakkhupadese.
"Therein" means in that very eye-region with its components.
"Tattheva" (ở chính đó) là ở chính nơi nhãn quyền với các thành phần của nó.
Anupādinnarūpānīti pubbe vuttarūpānaṃ upādinnarūpattā vuttaṃ, akammajarūpānīti attho.
"Unappropriated rūpas" is stated because the previously mentioned rūpas are appropriated rūpas; the meaning is non-kamma-born rūpas.
"Anupādinnarūpāni" (các sắc pháp không do nghiệp tạo ra) được nói vì các sắc pháp đã nói trước là các sắc pháp do nghiệp tạo ra, có nghĩa là các sắc pháp không do nghiệp tạo ra.
Sesānīti paṭhamaṃ cakkhuno vuttattā tato sesāni, tena pana saddhiṃ catupaññāsa rūpāni honti.
"The remaining" refers to those remaining after the eye was mentioned first; together with it, there are fifty-four rūpas.
"Sesāni" (những cái còn lại) là những cái còn lại sau khi nhãn quyền đã được nói đầu tiên. Cùng với nhãn quyền, có năm mươi bốn sắc pháp.
Cakkhudasakādīsu ekassapi aggahetabbato ‘‘avasesāni tecattālīsa rūpānī’’ti vuttaṃ.
"The remaining forty-three rūpas" is stated because not even one of the eye-decads, etc., is to be taken.
"Avasesāni tecattālīsa rūpāni" (bốn mươi ba sắc pháp còn lại) được nói vì không có một dasaka (nhóm mười sắc pháp) nào trong số cakkhudasaka v.v. được lấy.
Saddassa aniyatattā taṃ aggahetvā ‘‘tecattālīsa rūpānī’’ti vatvā puna utucittasamuṭṭhāne dve sadde gahetvā ‘‘pañcacattālīsā’’ti kecivādo dassito.
Some teachers have shown a view (kecivāda) by stating "forty-three rūpas," not taking sound due to its inconstancy, and then again taking two sounds from those born of temperature and consciousness, stating "forty-five."
Một quan điểm của một số người được trình bày là: không lấy sadda (âm thanh) vì nó không cố định, nói "bốn mươi ba sắc pháp", rồi lại lấy hai sadda do utu và citta sinh ra, và nói "bốn mươi lăm".
Avasesarūpānīti ‘‘dasa dhātuyo’’ti vutte dvādasa rūpadhamme ṭhapetvā avasesāni cha nipphannarūpāni.
"The remaining rūpas" means the remaining six resultant rūpas after setting aside the twelve material phenomena mentioned when "ten elements" was stated.
"Avasesarūpāni" (các sắc pháp còn lại) là sáu nipphannarūpa (sắc pháp đã hoàn thành) còn lại sau khi loại bỏ mười hai rūpadhamma (sắc pháp vật chất) khi nói "mười dhātu (giới)".
Rūparūpāneva hi idha pariggayhanti, na rūpaparicchedavikāralakkhaṇāni.
Indeed, only the rūpa-rūpas are discerned here, not the space element, the modified rūpas, or the characteristics of rūpa.
Thật vậy, ở đây chỉ các rūparūpa (sắc pháp thực thể) được bao gồm, chứ không phải các rūpapariccheda (sắc pháp phân định), vikāra (sắc pháp biến đổi) và lakkhaṇa (sắc pháp đặc tính).
Cakkhusannissayarūpārammaṇabhāvasāmaññena, cittabhāvasāmaññena ca kusalākusalavipākatāya duvidhampi cakkhuviññāṇaṃ cittantveva vuttaṃ.
Both types of eye-consciousness, kusala-vipāka and akusala-vipāka, are simply called "citta" due to their commonality as having eye-sensitivity as support and visual object as object, and their commonality as being citta.
Nhãn thức, dù có hai loại là quả thiện và quả bất thiện, được gọi là tâm vì có chung đặc điểm là nương tựa vào nhãn quyền và có đối tượng là sắc pháp, và có chung đặc điểm là tâm.
Evanti iminā ‘‘cakkhuṃ nissāyā’’tiādinā vuttaṃ, avuttañca ‘‘sotaṃ nissāyā’’tiādikaṃ saṅgaṇhāti.
"Thus" encompasses what is stated in "depending on the eye," etc., and also what is not stated, such as "depending on the ear," etc.
"Evaṃ" (như vậy) bao gồm những gì đã được nói bằng "nương tựa vào nhãn quyền" v.v., và những gì chưa được nói bằng "nương tựa vào nhĩ quyền" v.v.
Manoviññāṇadhātūti etthapi ‘‘ekā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ ‘‘ekā manoviññāṇadhātū’’ti.
In "manoviññāṇadhātu" also, the word "one" should be brought in and connected as "one mind-consciousness element."
Trong "manoviññāṇadhātu" (ý thức giới) này, cũng nên thêm từ "ekā" (một) và liên kết thành "một ý thức giới".
Aḍḍhena ekādasa aḍḍhekādasa, aḍḍhaṃ vā ekādasamaṃ etāsanti aḍḍhekādasa.
Eleven and a half are aḍḍhekādasa; or aḍḍhekādasa because half is the eleventh of these.
"Aḍḍhekādasa" là mười một rưỡi, hoặc "aḍḍhekādasa" là cái thứ mười một là một nửa của chúng.
Aḍḍhaṭṭhamāti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to aḍḍhaṭṭhamā.
Trong "aḍḍhaṭṭhamā" cũng vậy.
667. Idha bhikkhu imasmiṃ sarīreti ajjhattaṃ vipassanābhinivesadassanavasena vuttaṃ.
667. "Here, O bhikkhu, in this body" is stated to show the initial engagement with vipassanā within oneself.
667. "Idha bhikkhu imasmiṃ sarīre" (ở đây, này Tỳ-khưu, trong thân này) được nói theo cách chỉ ra sự chuyên tâm vào vipassanā (tuệ quán) ở nội thân.
Teneva hi ekasseva bhāvassa gahitattā ‘‘sattarasa rūpāni sammasanupagānī’’ti āha.
Indeed, for this very reason, since only one bhāva (gender) is taken, it is said, "seventeen rūpas are suitable for contemplation."
Chính vì thế, do chỉ lấy một bhāva (tính nam hay nữ), nên nói "mười bảy sắc pháp có thể quán xét".
Sammasituṃ sakkuṇeyyāni sammasanaṃ upagacchantīti sammasanupagāni, sammasanīyānīti attho.
They are capable of being contemplated, they come under contemplation, thus sammasanupagāni; the meaning is that they are contemplatable.
"Sammasanupagāni" (có thể quán xét) là những sắc pháp có thể quán xét, tức là những sắc pháp đáng được quán xét.
Ākāra-ggahaṇena viññattidvayaṃ vuttaṃ, vikāra-ggahaṇena lahutādittayaṃ, itarena ākāsadhātūti vadanti.
By the term "aspects" (ākāra), the two types of intimation are meant; by the term "modifications" (vikāra), the three types of lightness, etc.; by the other, they say, the space element.
Bằng cách lấy "ākāra" (trạng thái) thì nói đến hai viññatti (sắc pháp biểu tri), bằng cách lấy "vikāra" (sắc pháp biến đổi) thì nói đến ba lahutā (khinh), mudutā (nhu), kammaññatā (thích nghi), còn cái kia thì nói đến ākāsadhātu (không đại).
Ākāra-ggahaṇena pana viññattidvayena saddhiṃ lakkhaṇarūpamāha.
However, by the term "aspects," it refers to the characteristic rūpas along with the two types of intimation.
Tuy nhiên, bằng cách lấy "ākāra" (trạng thái) thì nói đến lakkhaṇarūpa (sắc pháp đặc tính) cùng với hai viññatti.
Tampi hi rūpānaṃ uppajjanādiākāramattanti.
For that too is merely the aspect of the arising, etc., of rūpas.
Vì nó cũng chỉ là trạng thái sinh khởi v.v. của các sắc pháp.
Antaraparicchedoti taṃtaṃkalāpānaṃ asaṅkarakāraṇatāya antarabhūto paricchedo.
"Internal demarcation" refers to the demarcation that is internal, being the cause of the non-intermixture of those respective kalāpas.
"Antarapariccheda" (sự phân định bên trong) là sự phân định nằm giữa, là nguyên nhân của sự không lẫn lộn của các kalāpa (nhóm sắc pháp) khác nhau.
Yadi na sammasanupagāni, ākārādimattāni ca, kathaṃ rūpānīti āha ‘‘apica kho’’tiādi.
If they are not suitable for contemplation, and are merely aspects and so forth, how are they rūpas? Thus, it states, "Furthermore," etc.
Nếu chúng không thể quán xét, và chỉ là ākāra v.v., thì làm sao chúng có thể là sắc pháp? Để trả lời câu hỏi này, đã nói "apica kho" (hơn nữa) v.v.
Yathā ca dhātuādivasena, evaṃ indriyasaccapaṭiccasamuppādavasenapi rūpārūpapariggaho veditabbo.
And just as it should be understood in terms of elements, etc., so too should the comprehension of rūpa and arūpa be understood in terms of faculties (indriya), truths (sacca), and dependent origination (paṭiccasamuppāda).
Và nên hiểu rằng sự nắm bắt sắc và danh cũng nên được hiểu theo phương diện các căn (indriya), các sự thật (sacca) và duyên khởi (paṭiccasamuppāda), cũng như theo phương diện các giới v.v.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Indriyavasena tāva cakkhādīni pañca, itthipurisindriyāni cāti satta indriyāni rūpaṃ, manindriyaṃ, pañca vedanindriyāni, saddhādīni pañca cāti ekādasa nāmaṃ, jīvitindriyaṃ nāmañca rūpañca, pacchimāni tīṇi idha anadhippetāni lokuttarattā.
First, in terms of faculties: the five, such as the eye, and the male and female faculties, these seven faculties are rūpa; the mind-faculty, the five feeling-faculties, and the five, such as faith (saddhā), these eleven are nāma; the life-faculty is both nāma and rūpa. The last three are not intended here, being supramundane (lokuttara).
Trước tiên, theo phương diện các căn (indriya): năm căn như mắt, v.v., và nữ căn, nam căn—bảy căn này là sắc (rūpa); ý căn, năm thọ căn, và năm căn như tín (saddhā), v.v.—mười một căn này là danh (nāma); sinh mạng căn là danh và sắc. Ba căn cuối cùng ở đây không được đề cập vì chúng thuộc siêu thế (lokuttara).
Dukkhasaccaṃ nāmañca rūpañca, samudayasaccaṃ nāmaṃ, itarāni idha nādhippetāni lokuttarattā.
The suffering-truth (dukkhasacca) is both nāma and rūpa; the origin-truth (samudayasacca) is nāma. The others are not intended here, being supramundane.
Khổ đế (Dukkhasacca) là danh và sắc; Tập đế (Samudayasacca) là danh. Các chân đế khác ở đây không được đề cập vì chúng thuộc siêu thế.
Paccayākāre ādito tīṇi aṅgāni nāmaṃ, catutthapañcamāni nāmañca rūpañca, chaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamāni nāmaṃ, dasamaṃ nāmañceva nāmarūpañca, pacchimāni dve paccekaṃ nāmañca rūpañcāti evaṃ tattha tattha vuttanayānusārena indriyasaccapaccayākāravasenapi nāmarūpapariggaho kātabbo.
In dependent origination, the first three factors are nāma; the fourth and fifth are both nāma and rūpa; the sixth, seventh, eighth, and ninth are nāma; the tenth is both nāma and nāmarūpa; the last two are each both nāma and rūpa. Thus, the comprehension of nāma and rūpa should be made in terms of faculties, truths, and dependent origination, according to the methods stated in various places.
Trong duyên khởi (paccayākāra), ba chi đầu là danh; chi thứ tư và thứ năm là danh và sắc; chi thứ sáu, thứ bảy, thứ tám, thứ chín là danh; chi thứ mười là danh và danh sắc; hai chi cuối cùng mỗi chi là danh và sắc. Theo cách đã nói ở từng phần như vậy, sự phân biệt danh sắc cũng phải được thực hiện theo phương diện các căn, các chân đế và duyên khởi.
Evaṃ pana nāmarūpapariggahassa vibhāgena kathane payojanaṃ heṭṭhā vuttameva.
The purpose of thus explaining the comprehension of nāma and rūpa in detail has already been stated below.
Tuy nhiên, mục đích của việc giải thích chi tiết sự phân biệt danh sắc đã được nêu ở phần dưới.
669. Kāmaṃ vedanādīsu arūpadhammesu na uttaruttarā viya purimapurimā sukhumā, tathāpi saṅghaṭṭanena vikāraāpajjanake rūpadhamme upādāya sabbepi te sukhumā evāti āha ‘‘sukhumattā arūpaṃ na upaṭṭhātī’’ti.
669. Although among the immaterial phenomena (arūpadhamma) such as feeling (vedanā), the former are not more subtle than the latter, yet because all of them are subtle in comparison to the rūpa phenomena, which are subject to disturbance and alteration through impingement, the text says: “due to its subtlety, the immaterial does not become manifest.”
669. Mặc dù trong các pháp vô sắc (arūpadhamma) như thọ (vedanā), v.v., các pháp trước không vi tế hơn các pháp sau, nhưng vì tất cả chúng đều vi tế khi so với các pháp sắc (rūpadhamma) có thể bị biến đổi do va chạm, nên (Bậc Đạo Sư) nói: “Do vi tế, pháp vô sắc không hiện rõ”.
Sammasitabbanti sammadeva lakkhaṇādito vīmaṃsitabbaṃ.
To be contemplated means to be thoroughly examined in terms of its characteristics, etc.
Sammasitabba (nên quán sát) nghĩa là nên quán sát kỹ lưỡng theo các đặc tính (lakkhaṇa), v.v.
Manasikātabbanti tathā citte ṭhapetabbaṃ.
To be adverted to means to be placed in the mind in that manner.
Manasikātabba (nên tác ý) nghĩa là nên giữ trong tâm theo các đặc tính đó.
Pariggahetabbanti paricchedakārikāya paññāya paricchijja gahetabbaṃ.
To be comprehended means to be understood by means of discriminative wisdom.
Pariggahetabba (nên nắm giữ) nghĩa là nên phân biệt và nắm giữ bằng tuệ phân biệt.
Vavatthapetabbanti aññamaññaṃ asaṅkarato vinicchitabbaṃ.
To be determined means to be distinguished without intermixture with each other.
Vavatthapetabba (nên xác định) nghĩa là nên phân định rõ ràng để chúng không lẫn lộn với nhau.
Assāti yogino.
For him means for the yogī.
Assā (của hành giả) nghĩa là của hành giả (yogī).
Suvikkhālitanti suvisodhitaṃ.
Well-cleansed means well-purified.
Suvikkhālita (đã được làm sạch) nghĩa là đã được làm cho rất trong sạch.
Ādikammikassa hi kammaṭṭhānaṃ pariggaṇhantassa yāva dhammā suparibyattaṃ na upatiṭṭhanti, tāva te tappaṭicchādakasammohabalena abhibhūtā avisuddhā nāma honti, asaṅkarato upaṭṭhānābhāvato aññamaññañca jaṭitā.
For the novice (ādikammika) who is comprehending the meditation object (kammaṭṭhāna), as long as the phenomena do not become clearly manifest, they are considered impure, being overwhelmed by the power of delusion that conceals them, and are entangled with each other due to the absence of their distinct manifestation.
Đối với hành giả sơ cơ (ādikammika) khi nắm giữ đề mục thiền (kammaṭṭhāna), chừng nào các pháp chưa hiện rõ ràng, chừng đó chúng được gọi là chưa trong sạch vì bị sức mạnh của si mê che lấp, và chúng bị rối loạn lẫn lộn vì không hiện rõ một cách riêng biệt.
Yadā pana sammasanādividhinā taṃ vibhūtaṃ hoti, tadā te suvikkhālitā, nijjaṭā ca nāma honti.
But when that rūpa becomes manifest through the method of contemplation, etc., then those phenomena are said to be well-cleansed and untangled.
Nhưng khi đề mục đó trở nên rõ ràng nhờ phương pháp quán sát, v.v., thì lúc đó chúng được gọi là đã được làm sạch và không còn rối loạn.
Tenāha ‘‘yathā yathā hī’’tiādi.
Therefore, it is said: “for as long as…” and so forth.
Vì thế (Bậc Đạo Sư) nói: “Yathā yathā hī” (càng như thế nào), v.v.
Ādikammikassa arūpadhammā yebhuyyena rūpadhamme ārabbha pavattanākārena gahaṇaṃ gacchantīti katvā vuttaṃ ‘‘tadārammaṇā arūpadhammā’’ti.
It is stated, “immaterial phenomena, having that as their object,” because for the novice, immaterial phenomena are mostly apprehended as operating with rūpa phenomena as their object.
Vì đối với hành giả sơ cơ, các pháp vô sắc thường được nắm giữ theo cách chúng phát sinh dựa trên các pháp sắc, nên (Bậc Đạo Sư) nói: “Các pháp vô sắc có đối tượng đó”.
Teneva hi heṭṭhā ‘‘tassevaṃ pariggahitarūpassa dvāravasena arūpadhammā pākaṭā hontī’’ti vuttaṃ, na vatthuvasenāti.
It was stated below, “to him, thus comprehending rūpa, immaterial phenomena become evident by way of the doors,” and not by way of their physical basis.
Do đó, ở phần dưới đã nói: “Khi sắc đã được nắm giữ như vậy, các pháp vô sắc sẽ hiện rõ thông qua các cửa”, chứ không phải thông qua các đối tượng.
Idāni rūpapariggaho arūpapariggahassa upāyo, upatthambho cāti yathāvuttamatthaṃ upamāhi pakāsetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate the aforementioned point—that the comprehension of rūpa is a means and support for the comprehension of arūpa—with similes, the passage beginning with “just as” was stated.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đã nói rằng sự nắm giữ sắc là phương tiện và sự hỗ trợ cho sự nắm giữ vô sắc, (Bậc Đạo Sư) đã nói: “Yathā hī” (ví như), v.v.
Mukhanimittanti mukhassa paṭibimbaṃ.
Image of the face means the reflection of the face.
Mukhanimitta (hình ảnh khuôn mặt) nghĩa là hình ảnh phản chiếu của khuôn mặt.
Tatridaṃ upamāsaṃsandanaṃ – cakkhumā puriso viya yogāvacaro, tassa cakkhu viya yogino kammaṭṭhānapariggāhakañāṇaṃ, ādāsaṃ viya rūpapariggaho, mukhanimittaṃ viya arūpapariggaho, ādāsassa aparisuddhakālo viya rūpapariggahassa avikkhālitakālo, tadā mukhanimittassa apaññāyanaṃ viya rūpapariggahassa avisuddhatāya arūpadhammānaṃ anupaṭṭhānaṃ, ādāsassa punappunaṃ parimajjanaṃ viya rūpapariggahassa punappunaṃ visodhanaṃ, suparimajjite ādāse subyattaṃ mukhanimittassa paññāyanaṃ viya suvikkhālite nijjaṭe rūpapariggahe arūpadhammānaṃ suṭṭhu upaṭṭhānanti.
Here is the correlation of the simile: the meditator (yogāvacara) is like a man with eyes; the meditator’s knowledge that comprehends the meditation object is like the man’s eye; the comprehension of rūpa is like a mirror; the comprehension of arūpa is like the image of the face; the time when the mirror is impure is like the unpurified time of rūpa comprehension; the non-manifestation of the face’s image at that time is like the non-manifestation of immaterial phenomena due to the impurity of rūpa comprehension; repeatedly polishing the mirror is like repeatedly purifying rūpa comprehension; and the clear manifestation of the face’s image in a well-polished mirror is like the clear manifestation of immaterial phenomena in a well-cleansed and untangled rūpa comprehension.
Ở đây, đây là sự tương đồng của ví dụ: hành giả (yogāvacara) giống như một người có mắt; tuệ nắm giữ đề mục thiền của hành giả giống như con mắt của người đó; sự nắm giữ sắc giống như tấm gương; sự nắm giữ vô sắc giống như hình ảnh khuôn mặt; thời gian tấm gương chưa trong sạch giống như thời gian sự nắm giữ sắc chưa được làm sạch; việc hình ảnh khuôn mặt không hiện rõ lúc đó giống như việc các pháp vô sắc không hiện rõ do sự nắm giữ sắc chưa trong sạch; việc lau chùi tấm gương nhiều lần giống như việc làm sạch sự nắm giữ sắc nhiều lần; việc hình ảnh khuôn mặt hiện rõ ràng trên tấm gương đã được lau chùi kỹ lưỡng giống như việc các pháp vô sắc hiện rõ ràng trên sự nắm giữ sắc đã được làm sạch và không còn rối loạn.
Iminā nayena telatthikopamādīsupi yathārahaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
In this manner, the correlation of the simile should be understood appropriately in the simile of the oil-seeker and so forth.
Theo cách này, sự tương đồng của ví dụ cũng nên được hiểu một cách thích hợp trong các ví dụ như người muốn lấy dầu, v.v.
Tilapiṭṭhanti tilacuṇṇaṃ.
Sesame paste means sesame flour.
Tilapiṭṭha (bột mè) nghĩa là bột mè.
Katakaṭṭhinti katakabījaṃ.
Kataka wood means kataka seeds.
Katakaṭṭhi (hạt Kataka) nghĩa là hạt Kataka (hạt cây làm trong nước).
Kalalakaddamanti tanukaddamaṃ.
Thin mud means dilute mud.
Kalalakaddama (bùn loãng) nghĩa là bùn loãng.
Tappaccanīkakilesāti tassa arūpadhammapariggāhakañāṇassa vibandhabhāvena paṭipakkhabhūtā sammohādikilesā.
Opposing defilements means the defilements such as delusion that are adverse and obstructive to that knowledge which comprehends immaterial phenomena.
Tappaccanīkakilesā (các phiền não đối nghịch với điều đó) nghĩa là các phiền não như si mê, v.v., đối nghịch với tuệ nắm giữ các pháp vô sắc, do chúng có tính chất trói buộc.
Ucchuādiupamāsu idaṃ mukhamattassa dassanaṃ – yathā ucchurasaṃ gahetukāmo ucchūni ucchuyante pakkhipitvā ekavāraṃ dvivāraṃ yantakkamanamattena ucchurase anikkhamante na ucchūni chaḍḍetvā gacchati, yathā vā core gahetvā tehi katakammaṃ jānitukāmo dvattippahāramattena tesu tamatthaṃ akathentesu na te muñcati, yathā vā pana godammako goṇaṃ dametukāmo dhure taṃ yojetvā ekavāraṃ dvivāraṃ tasmiṃ pathena agacchante na vissajjeti, yathā ca dadhiṃ manthetvā navanītaṃ gahetukāmo dadhikalasiyaṃ manthaṃ pakkhipitvā sakiṃ, dvikkhattuṃ vā manthassa bhamanamattena navanīte anuppajjante na dadhiṃ chaḍḍeti, yathā vā pana macche pacitvā khāditukāmo ekavāraṃ dvivāraṃ aggidānamattena macchesu apaccantesu na te chaḍḍeti.
In the similes of the sugarcane, etc., this is merely a partial illustration: just as a man desiring sugarcane juice does not throw away the sugarcane and leave when the juice does not emerge after one or two pressings in the sugarcane mill; or just as a police officer desiring to know the crime committed by thieves, does not release them when they do not confess the truth after two or three beatings; or just as a cattle-tamer desiring to tame an ox does not release it after harnessing it to the yoke when it does not follow the path after one or two attempts to lead it; or just as a man desiring to churn curd and obtain butter does not discard the curd when the butter does not appear after stirring the churner once or twice in the curd pot; or just as a man desiring to cook and eat fish does not discard them when they are not cooked after applying fire once or twice.
Trong các ví dụ về cây mía, v.v., đây chỉ là một phần nhỏ của sự trình bày: ví như người muốn lấy nước mía, sau khi cho mía vào máy ép mía, dù chỉ ép một hoặc hai lần mà nước mía chưa chảy ra, người đó cũng không vứt mía đi mà bỏ đi; hoặc ví như người muốn biết tội ác đã gây ra bởi những kẻ trộm đã bị bắt, dù chỉ đánh hai ba lần mà chúng chưa khai ra sự thật, người đó cũng không thả chúng ra; hoặc ví như người thuần hóa bò muốn thuần hóa một con bò, sau khi buộc nó vào ách, dù chỉ một hoặc hai lần mà nó không đi đúng đường, người đó cũng không thả nó; và ví như người muốn lấy bơ từ sữa đông, sau khi cho que khuấy vào bình sữa đông, dù chỉ khuấy một hoặc hai lần mà bơ chưa nổi lên, người đó cũng không vứt sữa đông đi; hoặc ví như người muốn nấu cá để ăn, dù chỉ đốt lửa một hoặc hai lần mà cá chưa chín, người đó cũng không vứt cá đi.
‘‘Atha kho naṃ punappunaṃ parimajjatī’’ti ettha vuttanayānusārena ‘‘atha kho naṃ ucchuyante punappunaṃ uppīḷetī’’tiādinā sabbattha upamattho yojetabbo.
Following the method stated in “but he repeatedly cleanses it,” the meaning of the simile should be applied everywhere as “but he repeatedly presses the sugarcane in the mill,” and so forth.
Theo cách đã nói trong câu “Atha kho naṃ punappunaṃ parimajjatī” (Rồi người ấy lại lau chùi nó nhiều lần), ý nghĩa của ví dụ nên được áp dụng cho tất cả các trường hợp khác, như “Atha kho naṃ ucchuyante punappunaṃ uppīḷetī” (Rồi người ấy lại ép mía trong máy ép mía nhiều lần), v.v.
670. Ākirīyanti abhimukhā honti etehīti ākārā, arūpadhammānaṃ upaṭṭhānassa mukhabhūtā phusanānubhavanavijānanappakārāti āha ‘‘arūpadhammā tīhi ākārehi upaṭṭhahantī’’tiādi.
670. They are approached (ākirīyanti) or become manifest by these; hence, they are called ‘modes’ (ākāra). These are the modes of contact, experience, and knowing, which serve as the gateway for the manifestation of immaterial phenomena. Therefore, it is said: “Immaterial phenomena manifest in three modes,” and so forth.
670. Ākārā (hình thái) là những gì được tạo ra hoặc hướng tới. Chúng là các phương diện như xúc chạm (phusanā), cảm nhận (anubhavana), và nhận biết (vijānana), là những cửa ngõ để các pháp vô sắc hiện rõ. Do đó, (Bậc Đạo Sư) nói: “Các pháp vô sắc hiện rõ qua ba hình thái”, v.v.
Ārammaṇe pavattamānesu cittacetasikesu asatipi pubbāpariye phusanalakkhaṇo phasso, tattha sabbapaṭhamaṃ abhinipatanto viya hotīti vuttaṃ ‘‘paṭhamābhinipāto phasso’’ti.
Even though there is no sequence of before and after in the mental factors (cittacetasika) that arise in relation to an object, contact (phassa), whose characteristic is impingement, appears as if it is the first to strike the object. Therefore, it is said, “contact is the first to impinge.”
Phasso paṭhamābhinipāto (Xúc là sự va chạm đầu tiên) được nói vì trong các tâm và tâm sở (cittacetasika) đang vận hành trên đối tượng, dù không có thứ tự trước sau, xúc (phassa) với đặc tính xúc chạm, dường như là cái đầu tiên va chạm vào đối tượng.
Tenassa phusanākārena supākaṭabhāvena upaṭṭhānaṃ dasseti.
By this, it shows the manifestation of contact through its nature of impingement, in a very clear manner.
Nhờ đó, (Bậc Đạo Sư) chỉ ra sự hiện rõ của xúc qua phương diện xúc chạm, với tính chất rất rõ ràng.
Phasse pana upaṭṭhite yasmiṃ ārammaṇe so phasso, tassa anubhavanalakkhaṇā vedanā, sañjānanalakkhaṇā saññā, āyūhanalakkhaṇā cetanā, paṭivijānanalakkhaṇaṃ viññāṇanti imepi pākaṭā hontīti āha ‘‘taṃsampayuttā vedanā’’tiādi.
When contact manifests, then feeling (vedanā), whose characteristic is experience of the object with which that contact is associated, perception (saññā), whose characteristic is noting, volition (cetanā), whose characteristic is exerting, and consciousness (viññāṇa), whose characteristic is discerning, these too become manifest. Therefore, it is said, “associated feeling,” and so forth.
Khi xúc đã hiện rõ, (Bậc Đạo Sư) nói: “Taṃsampayuttā vedanā” (thọ tương ưng với nó), v.v., vì thọ (vedanā) với đặc tính cảm nhận đối tượng mà xúc phát sinh, tưởng (saññā) với đặc tính ghi nhận, tư (cetanā) với đặc tính tác động, và thức (viññāṇa) với đặc tính nhận biết, tất cả những điều này cũng trở nên rõ ràng.
Evaṃ salakkhaṇasaṅkhepato catudhātuvavatthānavasena phassamukhena arūpapariggahaṃ dassetvā idāni vitthārato catudhātuvavatthānavasena taṃ dassetuṃ ‘‘tathā kese’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the comprehension of arūpa by way of contact, in a concise manner of its inherent characteristics and in terms of the four-element determination (catudhātuvavatthāna), it now states “similarly in the hairs,” etc., to show it extensively in terms of the four-element determination.
Sau khi trình bày sự nắm giữ vô sắc thông qua xúc, theo cách phân định Tứ Đại (catudhātu) một cách tóm tắt theo tự tướng (salakkhaṇa), bây giờ để trình bày điều đó một cách chi tiết theo cách phân định Tứ Đại, (Bậc Đạo Sư) nói: “Tathā kese” (cũng vậy, trong tóc), v.v.
Tattha kese pathavīdhātūti kesasaṅkhāte pathavīkoṭṭhāse pathavīdhātu.
There, “earth element in the hairs” means the earth element in the part of the body known as hairs.
Trong đó, kese pathavīdhātu (địa đại trong tóc) nghĩa là địa đại trong phần đất được gọi là tóc.
Lakkhaṇavibhattito hi dhātuvavatthānadassanametaṃ.
Indeed, this is the exposition of the determination of elements by way of the analysis of characteristics.
Thật vậy, đây là sự trình bày về phân định các đại dựa trên sự phân tích các đặc tính.
Aparassāti etthāpi vuttanayeneva sambandho veditabbo.
In the phrase 'of another' also, the connection should be understood in the manner already stated.
Trong aparassā (của người khác) cũng vậy, mối liên hệ nên được hiểu theo cách đã nói.
Tattha ārammaṇapaṭivijānananti thaddhatāsaṅkhātaphoṭṭhabbārammaṇapaṭivijānanaṃ.
Therein, 'cognition of the object' refers to the cognition of the tangible object, which is defined as rigidity.
Trong đó, ārammaṇapaṭivijānana (sự nhận biết đối tượng) nghĩa là sự nhận biết đối tượng xúc chạm được gọi là tính cứng chắc.
Kāyadvārābhinihataṃ, kevalaṃ vā manodvārikajavanaviññāṇamāha.
It refers to the consciousness of swift-action (javana-viññāṇa) striking at the body-door (kāyadvāra), or simply the mind-door (manodvāra) consciousness.
(Văn bản này) đề cập đến thức nhận biết sự va chạm tại thân môn, hoặc chỉ đơn thuần là thức javana (tốc hành) phát sinh tại ý môn.
Tañhi ‘‘pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’ti paṭivijānāti, itaraṃ pana kakkhaḷalakkhaṇapaṭivijānanamattamevāti.
For that* cognizes, "The earth element has the characteristic of hardness," whereas the other* is merely the cognition of the characteristic of hardness.
Thật vậy, thức ấy (tức thức javana tại ý môn) nhận biết rằng ‘‘địa đại có tướng cứng rắn’’, còn thức kia (tức thức tại thân môn) chỉ đơn thuần là sự nhận biết tướng cứng rắn.
Eteneva upāyenāti yvāyaṃ salakkhaṇasaṅkhepato, salakkhaṇavibhattito ca dhātuvavatthānavasena rūpapariggahaṃ dassetvā tattha ṭhitassa phassādimukhena arūpapariggaṇhanupāyo dassito, eteneva upāyena.
"By this very method" means by this very method that, after showing the comprehension of material phenomena (rūpa) by way of the concise characteristics and the detailed analysis of characteristics (dhātu-vavatthāna), the method for comprehending non-material phenomena (arūpa) through contact (phassa) and so forth for one who is established in that*, has been shown.
Bằng phương pháp này (Eteneva upāyena): Phương pháp mà qua đó, sau khi trình bày sự thâu tóm sắc bằng cách xác định các yếu tố (dhātu) theo tóm tắt đặc tướng riêng (salakkhaṇa-saṅkhepato) và phân tích đặc tướng riêng (salakkhaṇa-vibhattito), và từ đó, đối với người đã an trú trong sự thâu tóm sắc ấy, phương pháp thâu tóm vô sắc được trình bày thông qua xúc (phassa) và các pháp khác, chính là bằng phương pháp này.
Kammasamuṭṭhānakeseti catusamuṭṭhānakesato niddhārite kammasamuṭṭhānakese.
"In hairs arisen from kamma" refers to hairs that have arisen from kamma, distinguished from hairs arisen from the four causes.
Trong những sợi tóc do nghiệp sinh (Kammasamuṭṭhānakese): Trong những sợi tóc do nghiệp sinh, được phân định rõ ràng từ những sợi tóc có bốn nguyên nhân sinh.
Kakkhaḷalakkhaṇātiādinā nayenāti ādi-saddena na kevalaṃ ‘‘paggharaṇalakkhaṇā āpodhātū’’tiādinā lakkhaṇavisesena saddhiṃ dhātvantarāniyeva, atha kho ekasamuṭṭhānādibhedāni koṭṭhāsantarānipīti daṭṭhabbaṃ.
"By the method beginning with 'the characteristic of hardness'" means that by the word "beginning," not only are other elements with specific characteristics such as "the water element has the characteristic of flowing" indicated, but also other constituent parts differentiated into those with a single origin (ekasamuṭṭhāna) and so forth, should be understood.
Theo cách thức như tướng cứng rắn, v.v. (Kakkhaḷalakkhaṇātiādinā nayenā): Với từ v.v. (ādi), không chỉ các yếu tố (dhātu) khác được chỉ ra cùng với các đặc tướng riêng biệt như ‘‘thủy đại có tướng chảy tràn, v.v.’’, mà còn cả các phần khác biệt có một nguyên nhân sinh, v.v. cũng phải được hiểu là có mặt.
Tenevāha ‘‘dvācattālīsāya dhātukoṭṭhāsesū’’ti.
That is why it is said, "among the forty-two constituent parts of the elements."
Chính vì thế mà nói ‘‘trong bốn mươi hai phần yếu tố (dhātu-koṭṭhāsa)’’.
Sabbaṃ nayabhedaṃ anugantvāti yvāyaṃ dvācattālīsāya dhātukoṭṭhāsesu pathavīdhātuādīnaṃ lakkhaṇādito vavatthāpanavasena nānāvidho rūpapariggahanayo vutto, taṃ sabbaṃ nayabhedaṃ nayavisesaṃ anugantvā, cakkhudhātuādīsu rūpapariggahamukhesu arūpapariggahadassanavasena yojanā kātabbāti adhippāyo.
"Following all the different methods" means that all the diverse methods for comprehending material phenomena, which are described by way of determining the earth element and so forth in the forty-two constituent parts of the elements according to their characteristics and so on, should be applied, by way of showing the comprehension of non-material phenomena through the doors of comprehending material phenomena, such as the eye element (cakkhudhātu) and so forth. This is the intention.
Theo toàn bộ sự phân loại phương pháp (Sabbaṃ nayabhedaṃ anugantvā): Ý nghĩa là, toàn bộ sự phân loại phương pháp, tức là các cách thức thâu tóm sắc khác nhau đã được trình bày để xác định các yếu tố như địa đại, v.v. theo đặc tướng của chúng trong bốn mươi hai phần yếu tố, tất cả các phân loại phương pháp, các loại phương pháp đặc biệt ấy phải được áp dụng bằng cách trình bày sự thâu tóm vô sắc trong các phương diện thâu tóm sắc như nhãn xứ (cakkhudhātu), v.v.
Tatridaṃ yojanāmukhamattadassanaṃ – ekassa tāva ‘‘cakkhudhātu rūpābhighātārahabhūtappasādalakkhaṇā, daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānabhūtappasādalakkhaṇā vā’’tiādinā (dha. sa. aṭṭha. 600) nayena dhātuyo pariggaṇhantassa ‘‘paṭhamābhinipāto phasso, taṃsampayuttā vedanā’’ti sabbaṃ yojetabbaṃ.
Herein, this is merely an exposition of the method of application: For one who comprehends the elements, for instance, "the eye element has the characteristic of the sensitive matter of the primary elements (bhūta-pasāda) suitable for impact by visual forms, or it has the characteristic of the sensitive matter of the primary elements arisen from kamma whose origin is the craving to see," all should be applied as "the first impact is contact (phassa), and the feeling associated with it is vedanā."
Ở đây, đây chỉ là một sự trình bày sơ lược về cách áp dụng: Đối với một người thâu tóm các yếu tố theo cách như ‘‘nhãn xứ có đặc tướng là sự thanh tịnh của sắc pháp có khả năng va chạm với sắc trần, hoặc là sự thanh tịnh của sắc pháp do nghiệp sinh có nguyên nhân là tham muốn muốn thấy’’, thì tất cả mọi thứ phải được áp dụng như ‘‘sự va chạm là sự tiếp xúc đầu tiên, thọ (vedanā) là pháp đồng sinh với nó’’.
Tathā ‘‘yathāvuttalakkhaṇāya cakkhudhātuyā rasānubhavanakavedanā vedanākkhandho’’tiādi yojetabbaṃ.
Likewise, it should be applied as "the feeling that experiences the essence of the eye element, which has the aforementioned characteristic, is the aggregate of feeling (vedanākkhandha)," and so forth.
Tương tự, phải áp dụng như ‘‘thọ hưởng vị giác của nhãn xứ có đặc tướng đã nói trên là thọ uẩn (vedanākkhandha)’’.
Tathā ‘‘yathāvuttalakkhaṇā cakkhudhātū’’ti, ‘‘ārammaṇapaṭivijānanaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho’’tiādinā sabbaṃ yojetabbaṃ.
Likewise, it should be applied as "the eye element has the aforementioned characteristic," and "the consciousness that cognizes the object is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha)," and so forth.
Tương tự, phải áp dụng tất cả mọi thứ như ‘‘nhãn xứ có đặc tướng đã nói trên’’, và ‘‘thức nhận biết đối tượng là thức uẩn (viññāṇakkhandha)’’.
Āyatanādivasena rūpapariggahamukhesupi eseva nayo.
This same method applies to the doors of comprehending material phenomena by way of sense bases (āyatana) and so forth.
Trong các phương diện thâu tóm sắc theo xứ (āyatana), v.v. cũng theo cách thức tương tự.
671. Yathā nāma heṭṭhimajhānaṃ subhāvitaṃ vasībhāvaṃ pāpitameva uparijhānassa pādakaṃ padaṭṭhānaṃ hoti, na paṭiladdhamattaṃ, evaṃ rūpapariggaho suvisuddho nijjaṭo niggumbo eva arūpapariggahassa pādakaṃ padaṭṭhānaṃ hoti, na avisuddho, tasmā rūpārūpassa ekadesepi anupaṭṭhite so avisuddho eva nāma hoti, pageva bahūsu anupaṭṭhitesūti dassento āha ‘‘sace hī’’tiādi.
671. Just as the lower jhāna, when well-developed and brought to mastery, becomes the basis and proximate cause for the higher jhāna, and not merely when attained, so too, the comprehension of material phenomena (rūpa-pariggaha), when thoroughly purified, free from tangles and knots, becomes the basis and proximate cause for the comprehension of non-material phenomena (arūpa-pariggaha), not when unpurified. Therefore, if even a single part of the material-and-non-material (rūpārūpa) is not clearly apprehended, that comprehension is indeed unpurified; how much more so when many are not apprehended, so he said: "If indeed..."
671. Như thiền thấp hơn, khi được tu tập tốt và đạt đến sự thuần thục, chính nó trở thành nền tảng, là nhân cận duyên cho thiền cao hơn, chứ không phải chỉ là sự đạt được đơn thuần. Tương tự, sự thâu tóm sắc khi hoàn toàn thanh tịnh, không vướng mắc, không chướng ngại, mới trở thành nền tảng, là nhân cận duyên cho sự thâu tóm vô sắc, chứ không phải là sự thâu tóm chưa thanh tịnh. Vì vậy, nếu chỉ một phần nhỏ của danh sắc chưa hiện rõ, thì sự thâu tóm ấy vẫn được gọi là chưa thanh tịnh, huống chi là nhiều phần chưa hiện rõ. Để chỉ ra điều này, văn bản nói ‘‘Nếu vậy thì’’, v.v.
Pabbateyyā gāvī viya bālā abyattā akhettaññū.
"Like a mountain cow" means unskilled, ignorant, and unfamiliar with the pasture.
Như con bò trên núi (Pabbateyyā gāvī viya) là con bò ngu dốt, không có kinh nghiệm, không biết đồng cỏ.
Khaggenāti khaggaggena.
"By the sword" means by the tip of the sword.
Bằng kiếm (Khaggenā) nghĩa là bằng mũi kiếm.
Samugganti mañjūsāsadisaṃ mahāsamuggaṃ.
"Casket" means a large casket, like a box.
Samugga là một cái hộp lớn giống như một cái rương.
Apariggahitakammaṭṭhānassa avibhattaṃ viya upaṭṭhahantampi nāmarūpaṃ vibhattasabhāvameva, tassa ca vibhāgo kammaṭṭhānapariggahesu pākaṭo hotīti ca dassanatthaṃ samuggavivaraṇaṃ, yamakatālakandaphālanañca nidassanabhāvena vuttaṃ.
The opening of the casket and the splitting of the twin palm sprouts are given as examples to show that nāmarūpa, even when appearing undivided to one who has not taken up the meditation subject, is indeed by nature divided, and its division becomes clear when the meditation subject is taken up.
Sự mở hộp và sự tách đôi củ cây thốt nốt đôi (yamakatālakanda) được nêu ra làm ví dụ để chỉ rõ rằng danh sắc, mặc dù xuất hiện như không phân chia đối với người chưa thâu tóm đề mục thiền, nhưng thực chất chúng có bản chất phân chia, và sự phân chia ấy trở nên rõ ràng khi thâu tóm đề mục thiền.
Yamakatālakandañhi bhinnasantānampi abhinnaṃ viya upaṭṭhāti, evaṃ rūpārūpadhammāti.
For, a twin palm sprout, though of a split continuity, appears as if undivided; so it is with material and non-material phenomena.
Thật vậy, củ cây thốt nốt đôi, dù có dòng chảy khác biệt, nhưng lại xuất hiện như không khác biệt. Các pháp danh sắc cũng vậy.
Sabbepi tebhūmake dhamme nāmañca rūpañcāti dvedhā vavatthapetīti ettha kiñcāpi sabba-saddo anavasesapariyādāyako, nāmarūpabhāvo pana aññamaññavidhuroti na tadubhayaṃ samudāyavasena parisamāpayetabbaṃ, tasmā ‘‘yadettha namanalakkhaṇaṃ, taṃ nāmaṃ.
In "distinguishes all phenomena of the three planes as two: nāma and rūpa," although the word "all" implies complete inclusion, the natures of nāma and rūpa are mutually opposed, so they should not be concluded as a single aggregate. Therefore, the meaning is: "That which here has the characteristic of bending (namana) is nāma. That which has the characteristic of being afflicted (ruppana) is rūpa," thus he distinguishes them into two ways.
Trong câu ‘‘phân định tất cả các pháp thuộc ba cõi thành hai loại là danh và sắc’’ (Sabbepi tebhūmake dhamme nāmañca rūpañcāti dvedhā vavatthapetī), mặc dù từ ‘‘tất cả’’ (sabba) bao hàm không sót lại, nhưng bản chất của danh và sắc lại khác biệt nhau, nên không thể tổng hợp cả hai lại thành một khối. Do đó, ý nghĩa là ‘‘pháp nào có đặc tướng uốn cong, đó là danh.
Yaṃ ruppanalakkhaṇaṃ, taṃ rūpa’’nti evaṃ dvedhā vavatthapetīti attho.
The meaning is: "That which here has the characteristic of bending (namana) is nāma. That which has the characteristic of being afflicted (ruppana) is rūpa," thus he distinguishes them into two ways.
Pháp nào có đặc tướng biến hoại, đó là sắc’’, như vậy là phân định thành hai loại.
Evaṃ vavatthapentoyeva ca tadubhayavinimuttassa tebhūmakadhammesu kassaci dhammassa abhāvato ‘‘sabbepi tebhūmakadhamme nāmañca rūpañcāti dvedhā vavatthapetī’’ti vuccati.
And in distinguishing them in this way, since there is no other phenomenon among the three planes that is independent of these two, it is said, "distinguishes all phenomena of the three planes as two: nāma and rūpa."
Và khi phân định như vậy, vì không có pháp nào khác ngoài danh và sắc trong các pháp thuộc ba cõi, nên mới nói ‘‘phân định tất cả các pháp thuộc ba cõi thành hai loại là danh và sắc’’.
‘‘Nāmañca rūpañcā’’ti eteneva tassa duvidhabhāve siddhe ‘‘dvedhā vavatthapetī’’ti idaṃ nāmarūpavinimuttassa aññassa abhāvadassanatthaṃ.
Since the two-fold nature of nāmarūpa is established by the phrase "nāma and rūpa" itself, the phrase "distinguishes them into two ways" is for the purpose of showing that there is nothing else apart from nāmarūpa.
Mặc dù bản chất hai loại của nó đã được xác định rõ ràng bởi chính cụm từ ‘‘danh và sắc’’, nhưng việc thêm ‘‘phân định thành hai loại’’ (dvedhā vavatthapetī) là để chỉ ra rằng không có pháp nào khác ngoài danh sắc.
Tenevāha ‘‘nāmarūpamattato uddha’’ntiādi.
That is why it is said, "beyond mere nāmarūpa," and so forth.
Chính vì thế mà nói ‘‘ngoài danh sắc’’, v.v.
‘‘Sabbepi tebhūmake dhamme’’ti pana sabbaggahaṇañcettha sammasamanupagassa dhammassa anavasesetabbatāya vuttaṃ.
The word "all" in "all phenomena of the three planes" is spoken to mean that no phenomenon suitable for contemplation should be left out.
Việc sử dụng từ ‘‘tất cả’’ (sabba) trong câu ‘‘tất cả các pháp thuộc ba cõi’’ là để chỉ ra rằng không có pháp nào có thể bỏ sót mà không được quán xét.
Tañhi anavasesato pariññeyyaṃ ekaṃsato virajjitabbaṃ, tato ca cittaṃ virājayaṃ pamocetabbaṃ.
For all of that should be thoroughly understood without remainder, and attachment to it should be abandoned decisively, and the mind should be freed from it.
Thật vậy, tất cả các pháp ấy phải được hiểu biết toàn diện, phải được hoàn toàn xả ly, và từ đó tâm phải được xả ly và giải thoát.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy:
Yadi tebhūmakaṃ dhammajātaṃ anavasesato gahitaṃ ‘‘nāmarūpa’’nti, yaṃ ito bāhirakehi padatthabhāvena parikappitaṃ, seyyathidaṃ – pakatiādi drabyādi jīvādi kāyādi.
If the aggregate of phenomena of the three planes is fully taken as "nāmarūpa," then what about what is conceptualized as existing by those outside this Dispensation, such as Primordial Nature (Prakṛti) and so forth, substances (dravya) and so forth, life (jīva) and so forth, body (kāya) and so forth?
Nếu tất cả các loại pháp thuộc ba cõi đều được thâu tóm là ‘‘danh sắc’’, thì những gì được các phái ngoại đạo tưởng tượng là các thực thể, chẳng hạn như pakati (bản chất), drabyādi (thực thể), jīvādi (linh hồn), kāyādi (thân thể), v.v.
Tattha kathaṃ paṭipajjitabbanti?
How should one practice regarding them?
Vậy thì phải hành xử như thế nào đối với chúng?
Ummattakavipallāsasadise asammāsambuddhapavedite kā tattha aññā paṭipatti aññatra ajjhupekkhanato.
In teachings not proclaimed by a Perfectly Enlightened Buddha, which are like the deluded imaginings of a madman, what other practice is there apart from indifference?
Trong những điều không được Chư Phật Chánh Đẳng Giác thuyết giảng, giống như sự điên loạn và mê lầm, thì có cách hành xử nào khác ngoài việc bỏ qua chúng?
Atha vā tepi nāmarūpantogadhabhāvābhāvavasena nicchitā evāti veditabbā.
Alternatively, it should be understood that these are already determined as either included within nāmarūpa or not.
Hoặc giả, những điều ấy cũng phải được hiểu là đã được xác định rõ ràng là thuộc hay không thuộc về danh sắc.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Pakati, mahā, ahaṃkāro, tammattāni, indriyāni, bhūtāni, purisoti ete pakatiādayo.
These twenty-five Tattvas are Prakṛti (Primordial Nature) and so forth: Prakṛti, Mahat, Ahaṃkāra, the five Tanmātras, the eleven Indriyas, the five Bhūtas, and Puruṣa (the Self).
Pakati, mahā, ahaṃkāra, tammattāni, indriyāni, bhūtāni, purisa – đây là các pháp pakati, v.v.
Tattha samabhāvena pavattamānānaṃ sattarajatamasaṅkhātānaṃ sukhadukkhamohānaṃ samudāyo pakati, padhānanti ca vuccati.
Among these, Prakṛti (also called Pradhāna) is the aggregate of pleasure, pain, and delusion, referred to as sattva, rajas, and tamas, existing in a state of equilibrium.
Trong đó, tổng hợp của an lạc, khổ đau và si mê, được gọi là sattara-rajatama, tồn tại trong trạng thái cân bằng, được gọi là pakati hoặc padhāna.
Sattamattasampavedanīyo mahā, buddhīti keci.
Mahat is that which is known as mere existence of sattva. Some say it is intellect (buddhi).
Mahā là pháp chỉ có thể được nhận biết như là sự hiện hữu (sattāmattasampavedanīyo), một số người gọi đó là buddhi (trí tuệ).
Sattarajādīsu abhimāno ahaṃkāro, asmimattāti keci.
Ahaṃkāra is the conceit of "I" with regard to sattva, rajas, and so forth. Some say it is asmīmātra (the sense of I-ness).
Sự kiêu mạn về sattaraja, v.v. là ahaṃkāra (ngã mạn), một số người gọi đó là asmimatta (chỉ có ta).
Saddaphassarūparasagandhā tammattāni aññamaññavisiṭṭhānaṃ pathavīādīnaṃ ekuttaratādassanato ekuttarāni tammattānīti vijjhavāsiekalakkhaṇehi tammattehi ekalakkhaṇā visesā sajiyanti, sukhumabhāvena pana nesaṃ sampavesanato ekuttaratāti keci.
Tanmātras are sound, touch, form, taste, and smell. Tanmātras are sound, touch, form, taste, and smell. Because they are seen to have an increasing quality, being distinct from one another, the Tanmātras are distinct from other Tanmātras due to their unique characteristics like a chisel that has been hollowed out; the distinct five Bhūtas are composed by these Tanmātras. Others say that the increasing quality is due to their subtle nature and inclusion within these Bhūtas.
Âm thanh, xúc giác, sắc tướng, vị giác, khứu giác là tammattāni (vi trần). Một số người nói rằng các đặc tính khác biệt được tạo ra từ các tammattā, có cùng một đặc tướng như những cái đục được chạm khắc, do sự khác biệt từng bước của địa đại, v.v. vốn khác biệt lẫn nhau. Một số người khác lại nói rằng sự khác biệt từng bước là do sự hiện diện tinh vi của chúng.
Sotādīni pañca savanādivuttikāni buddhindriyāni, vacanādānavicaraṇussaggānandakiccāni vācādīni pañca kammindriyāni.
The five sense faculties (buddhīndriya), such as hearing and so forth, which have the function of hearing and so forth, are the cognitive faculties; the five faculties of action (karmendriya), such as speech and so forth, which have the functions of speaking, taking, moving, excreting, and experiencing joy, are the conative faculties.
Năm pháp như tai, v.v. có chức năng nghe, v.v. là buddhindriyāni (căn trí tuệ); năm pháp như lời nói, v.v. có chức năng nói, nhận, đi, bài tiết, hưởng lạc là kammindriyāni (căn hành động).
Mano antokaraṇaṃ, itaraṃ bāhirakaraṇaṃ.
The mind (mano) is the inner organ; the others are external organs.
Ý (mano) là căn bên trong, các căn khác là căn bên ngoài.
Gandhādīhi āraddhāni pathavīudakaaggivāyuākāsāni bhūtāni, cetanāsabhāvo purisoti evaṃ pakatiādīni sarūpato veditabbāni.
The great elements ( bhūtāni) of earth, water, fire, wind, and space are produced from tammattas such as odors, and the person (puriso) whose nature is consciousness. Thus, pakati and the rest should be understood in terms of their true nature.
Địa, thủy, hỏa, phong, không gian, được tạo ra từ khứu giác, v.v. là bhūtāni (đại chủng); bản chất của ý chí là purisa (linh hồn). Như vậy, các pháp pakati, v.v. phải được hiểu theo bản chất của chúng.
Tattha hi pakati tāva sukhadukkhamohamattatāya nāmaṃ, samavisamabhāvāpattito aniccā, dukkhā, saṅkhatā ca āpannā.
Among these, Pakati is nāma by virtue of being merely pleasure, pain, and delusion; and by becoming states of equality and inequality, it is impermanent, unsatisfactory (dukkha), and conditioned (saṅkhata).
Trong đó, pakati là danh vì nó chỉ là an lạc, khổ đau và si mê. Nó thuộc về vô thường, khổ và hữu vi do sự thay đổi trạng thái cân bằng và không cân bằng.
Mahāpi ‘‘tasmā aliṅgato liṅgavisesāmatto mahā uppajjatī’’ti vacanato, buddhibhāvānujānanato ca nāmaṃ, aniccaṃ, saṅkhatameva ca āpannaṃ.
Mahā is also nāma, impermanent, and conditioned, both due to the statement, "Therefore, mahā arises from the unmanifest, which is merely a specific mark of a mark," and due to the acknowledgment of the state of intelligence.
Mahā cũng là danh vì theo lời dạy ‘‘do đó, từ sự không có tướng, mahā phát sinh từ sự khác biệt của tướng’’, và vì nó được chấp nhận là bản chất của trí tuệ. Nó cũng thuộc về vô thường và hữu vi.
‘‘Tasmā mahato cha visesā sajiyantī’’ti sakkate vacanato ‘‘asmī’’ti gahaṇanimittabhāvānujānanena ahaṃkāro abhimānoti katvā nāmaṃ, tato eva aniccasaṅkhatabhāvāpatti cassa siddhā.
It is accepted that the sense of 'I' (ahaṃkāro) is self-conceit (abhimāna), based on the statement in Sanskrit, "Therefore, six distinctions are produced from mahā," and from the acknowledgement of the cause of the apprehension "I am," and from that very fact, its state of impermanence and conditionedness is established.
Vì thế, do lời nói trong kinh điển* rằng: “Từ Đại (Mahat) mà sáu biệt pháp được tạo ra”, và do sự chấp nhận trạng thái là nguyên nhân của sự chấp thủ “Ta là” (asmīti), nên ngã mạn (ahaṃkāro) là sự kiêu mạn, được xem là danh (nāma). Từ đó, sự chứng đắc trạng thái vô thường và hữu vi của nó cũng được xác lập.
Itaraṃ tammattapañcakaṃ gandharasarūpaphassasaddabhāvānujānanato rūpaṃ, arūpanti pana kāpilānaṃ micchābhinivesamattaṃ.
The other five tammattas are form (rūpa), due to the acknowledgement of the states of odor, taste, form, touch, and sound. However, the Kapilas' notion that they are formless (arūpa) is merely a mistaken view.
Năm pháp tammatta còn lại là sắc (rūpa), do sự chấp nhận trạng thái của hương, vị, sắc, xúc, thanh. Còn việc các nhà Kapila cho là vô sắc (arūpa) chỉ là sự chấp trước sai lầm.
Te hi soḷasa visesā pañca bhūtāni, ekādasindriyāni bhūtehi bhūtavisesānīti gandhāditammattehi tannissayāni pathavīāpotejovāyoākāsasaṅkhātāni bhūtāni icchitāni.
These sixteen distinctions are five great elements (bhūtāni) and eleven faculties (indriyāni), and these great elements are specific types of bhūtas from the bhūtas. So, the great elements earth, water, fire, wind, and space, dependent on the tammattas of odor and so forth, are desired.
Họ cho rằng mười sáu biệt pháp đó là năm đại chủng (bhūta) và mười một căn (indriya) là những biệt pháp của đại chủng. Các đại chủng như đất, nước, lửa, gió, không gian là những pháp nương tựa vào các tammatta như hương, v.v.
‘‘Tabbisesā ca nānājātikā ahaṃkārato ca indriyānī’’ti vacanato sotakāyacakkhujivhāghānavācāpāṇipādapāyūpatthāni ceva mano cāti ekādasindriyāni.
"And their distinctions and various kinds of faculties arise from the sense of 'I'," according to this saying, the eleven faculties are the ear, body, eye, tongue, nose, speech, hands, feet, anus, genitals, and mind.
Do lời nói rằng: “Các biệt pháp của chúng và các căn khác chủng loại đều từ ngã mạn (ahaṃkāra) mà ra”, nên mười một căn (ekādasindriyāni) là tai, thân, mắt, lưỡi, mũi, lời nói, tay, chân, hậu môn, cơ quan sinh dục và ý (mano).
Tattha mano nāmaṃ, itarāni sabbāni rūpaṃ.
Among these, mind (mano) is nāma, and all the others are rūpa.
Trong số đó, ý (mano) là danh (nāma), tất cả các pháp còn lại là sắc (rūpa).
Vācāti cettha atthāvajotakassa akkharasamudāyassa gahaṇaṃ.
Here, the term speech (vācā) refers to the collection of syllables that illuminate meaning.
Ở đây, lời nói (vācā) được hiểu là tập hợp các chữ cái làm sáng tỏ ý nghĩa.
Imesaṃ pana dhammino dhammassa anaññatthassa icchitattā siddhāva aniccatā pariṇāmapakkhe, abhibyattipakkhepi yadi tabbisayañāṇuppādena abhibyañjanaṃ siddhāva aniccatā, atha tato pubbepi ñāṇaṃ attheva.
However, since these dhammas are desired to be not different from the dhammin, their impermanence is established in the aspect of change. Even in the aspect of manifestation, if manifestation occurs through the arising of knowledge of that object, then impermanence is established; otherwise, if knowledge exists even before that, it means that the doctrine of manifestation cannot hold.
Vì các pháp này được cho là không khác biệt giữa pháp sở hữu và pháp, nên tính vô thường của chúng đã được xác lập trong quan điểm biến chuyển. Ngay cả trong quan điểm hiển lộ, nếu sự hiển lộ được xác lập bởi sự phát sinh của trí tuệ liên quan đến đối tượng đó, thì tính vô thường vẫn được xác lập. Nếu trí tuệ đã tồn tại trước đó thì sao?
Akkhabyattivādo pana siyāti idamettha disāmattaṃ.
This is merely an indication here.
Tuy nhiên, quan điểm hiển lộ có thể tồn tại; đây chỉ là một gợi ý.
Drabyaguṇakammasāmaññavisesasamavāyā drabyādikā.
Substances and the rest (drabyādikā) are substance, quality, action, generality, particularity, and inherence.
Các pháp như drabbha (chất) là drabbha, guṇa (phẩm chất), kamma (hành động), sāmañña (tổng quát), visesa (đặc thù), samavāya (sự cố hữu).
Tattha pathavī āpo tejo vāyu ākāso kālo disā attā manoti nava drabyāni.
Among these, earth, water, fire, wind, space, time, direction, self, and mind are the nine substances ( drabyāni).
Trong số đó, đất, nước, lửa, gió, không gian, thời gian, phương hướng, ngã (attā), ý (mano) là chín drabbha.
Sadda rūpa rasa gandha phassa saṅkhā parimāṇāni puthūtva saṃyoga viyoga paratvā paratva buddhi sukha dukkha icchā dosa payatta gurutva dravatva sneha vegā saṅkhārā diṭṭhā ceti evamete tevīsati guṇā.
Sound, form, taste, odor, touch, number, measure, distinctness, conjunction, disjunction, priority, posteriority, intelligence, pleasure, pain, desire, aversion, effort, heaviness, fluidity, viscosity, velocity, and saṅkhāras seen and unseen — these twenty-three qualities ( guṇā).
Âm thanh, sắc, vị, hương, xúc, số lượng, kích thước, sự riêng biệt, sự kết hợp, sự phân ly, sự xa gần, trí tuệ, lạc, khổ, dục, sân, tinh tấn, trọng lượng, tính lỏng, tính dính, tốc độ, các hành (saṅkhāra) và vô hình (adiṭṭha) – tổng cộng hai mươi ba guṇa này.
Ukkhepanaṃ avakkhepanamākucanaṃ pasāraṇaṃ gamanamiti pañca kammāni.
Lifting up, putting down, contracting, extending, and moving — these are the five actions ( kammāni).
Nâng lên, hạ xuống, co lại, duỗi ra, đi lại là năm kamma.
Aññamaññavisiṭṭhesu avisiṭṭhamabhidhānaṃ paccayo hoti.
A common designation in distinct objects is the cause.
Một danh xưng không khác biệt giữa những cái khác biệt lẫn nhau là nguyên nhân*.
Saṃ-iti yato drabyaguṇakammesu sā atthi evāti etaṃ mahāsāmaññaṃ.
Because that commonality exists in substances, qualities, and actions, this is the great generality (mahāsāmaññaṃ).
Vì cái đó tồn tại trong các drabbha, guṇa, kamma, nên đây là sāmañña lớn.
Pathavīādīsu anuvattibyāvuttibuddhinimittaṃ drabyatvādi, taṃ yathā drabyatva guṇatva kammatva ghaṭatvādi, eso sāmaññaviseso.
In earth and so forth, "substantiality" and the like are the causes of understanding inclusion and exclusion; for example, substantiality, quality, action, pot-ness, and so forth. This is specific generality ( sāmaññaviseso).
Trong đất, v.v., cái được gọi là drabbhatva, guṇatva, kammatva, ghaṭatva, v.v., là nguyên nhân của sự hiểu biết về sự tiếp nối và sự phân biệt. Đó là sāmañña-visesa.
Iha tantesu paṭo, kapālesu ghaṭoti iheti yato hetuhetuphalānaṃ sambandho samavāyoti vutto, samavāyoti evamete drabyādikā.
In these texts, "a cloth from threads," "a pot from potsherds" – here, because the connection between cause and effect is called inherence, these are substances and the rest ( drabyādikā).
Ở đây, trong các sợi chỉ là vải, trong các mảnh vỡ là cái bình. Ở đây, vì mối quan hệ giữa nhân và quả được gọi là samavāya, nên các drabbha, v.v. này là samavāya.
Tattha pathavī āpa teja vāyū bhūtarūpaṃ, ākāsaṃ tesaṃ abhāvamattaṃ, paricchedo vā, candasūriyādiparivattanaṃ, dhammappavattiñca upādāya paññattimattaṃ kālo.
Among these, earth, water, fire, and wind are material form (bhūtarūpa). Space is merely their absence, or their delimitation. Time is merely a designation, based on the rotation of the sun and moon and the arising of phenomena.
Trong số đó, đất, nước, lửa, gió là sắc đại chủng (bhūtarūpa); không gian chỉ là sự không tồn tại của chúng, hoặc là sự phân chia. Thời gian (kālo) chỉ là một chế định (paññatti) dựa trên sự vận hành của mặt trăng, mặt trời, v.v., và sự vận hành của các pháp.
Tathā disā, attā ca.
Similarly, direction and self.
Tương tự, phương hướng (disā) và ngã (attā) cũng vậy.
Mano nāmaṃ.
Mind (mano) is nāma.
Ý (mano) là danh (nāma).
Saddarūparasagandhā rūpameva.
Sound, form, taste, and odor are merely form (rūpa).
Âm thanh, sắc, vị, hương (saddarūparasagandhā) chỉ là sắc (rūpa).
Tathā phasso bhūtattayasabhāvato.
Similarly, touch (phassa) is due to the nature of the three great elements.
Tương tự, xúc (phasso) là do bản chất của ba đại chủng (bhūta).
Saṅkhā ekādikā taṃ taṃ upādāya paññattimattaṃ.
Number (saṅkhā), starting from one, is merely a designation based on each respective thing.
Số lượng (saṅkhā) từ một trở đi chỉ là một chế định (paññatti) dựa trên từng cái một.
Tathā avayavasamudāye guṇavisesavasena, saṇṭhānavisesavasena vā mahantaṃ dīghaṃ, tabbipariyāyato aṇu rassanti bhinnalakkhaṇadesesu puthutvanti.
Similarly, distinctness (puthutvaṃ) in objects with different characteristics and places, such as "large" and "long" based on a special quality or shape in a collection of parts, and "small" and "short" in the reverse manner.
Tương tự, tính riêng biệt (puthutva) trong các vật có đặc tính và vị trí khác nhau, được gọi là lớn, dài theo đặc tính phẩm chất hoặc đặc tính hình dạng trong tập hợp các bộ phận, và ngược lại là nhỏ, ngắn.
Bhinnadesajānaṃ sahabhāve saṃyogoti.
Conjunction (saṃyogo) is the co-existence of things that originate from different places.
Sự kết hợp (saṃyogo) là sự cùng tồn tại của những vật có vị trí khác nhau.
Tadapāye viyogoti.
Disjunction (viyogo) is their separation.
Sự phân ly (viyogo) là khi chúng không còn tồn tại cùng nhau.
Samānadisādesagatānaṃ rūpānaṃ mahadabbantarānaṃ vasena paramaparanti paññattimattaṃ.
The expressions "far" and "near" for forms located in the same direction or place, by way of large or small intervals, are merely designations.
Sự xa và gần là một chế định (paññatti) dựa trên khoảng cách lớn hay nhỏ của các sắc pháp cùng hướng và vị trí.
Buddhisukhadukkhaicchādosapayattā nāmameva.
Intelligence, pleasure, pain, desire, aversion, and effort are merely nāma.
Trí tuệ, lạc, khổ, dục, sân, tinh tấn (buddhisukhadukkhaicchādosapayattā) chỉ là danh (nāma).
Gurutva dravatva snehavegā rūpadhammānaṃ pavattivisesato gahetabbākārā.
Heaviness, fluidity, viscosity, and velocity are aspects to be understood from the specific ways in which material phenomena occur.
Trọng lượng, tính lỏng, tính dính, tốc độ (gurutva dravatva snehavegā) là những trạng thái cần được hiểu từ sự vận hành đặc biệt của các sắc pháp.
Itaro saṅkhāro ñāṇassa pavattiviseso.
The other conditioned phenomenon (saṅkhāro) is a specific way in which knowledge occurs.
Hành (saṅkhāro) còn lại là sự vận hành đặc biệt của trí tuệ.
Adiṭṭhopi dhammādhammabhāvato nāmameva.
Unseen (adiṭṭho), too, is merely nāma, by virtue of being virtue or demerit.
Vô hình (adiṭṭho) cũng chỉ là danh (nāma) do trạng thái thiện và bất thiện.
Ukkhepanaṃ avakkhepanaṃ ākucanaṃ pasāraṇaṃ gamananti rūpadhammānaṃ pavattimattaṃ.
Lifting up, putting down, contracting, extending, and moving are merely the occurrence of material phenomena.
Nâng lên, hạ xuống, co lại, duỗi ra, đi lại (ukkhepanaṃ avakkhepanaṃ ākucanaṃ pasāraṇaṃ gamanaṃ) chỉ là sự vận hành của các sắc pháp.
Sadisāsadisatāyaṃ sāmaññavisesasaññā, ayuttasambandhe samavāyasamaññāti drabyādīnampi nāmarūpantogadhatā daṭṭhabbā.
The notion of specific generality lies in similarity and dissimilarity, and the notion of inherence in improper connection. Thus, it should be understood that substances and the rest are included within nāma and rūpa.
Sự nhận thức về sāmañña-visesa là sự giống và không giống, và sự nhận thức về samavāya là mối quan hệ không phù hợp. Do đó, các drabbha, v.v., cũng phải được xem là nằm trong danh và sắc.
Jīvājīvabandha puñña pāpāsava saṃvaranijjaravimokkhā jīvādikā.
Life, non-life, bondage, merit, demerit, influxes, restraint, destruction, and liberation are the elements starting with life ( jīvādikā).
Các pháp như jīva (sinh mạng) là jīva, ajīva (phi sinh mạng), bandha (trói buộc), puñña (phước), pāpa (tội), āsava (lậu hoặc), saṃvara (phòng hộ), nijjarā (tiêu diệt), vimokkha (giải thoát).
Tattha jīvoti attā.
Among these, life (jīvo) is the self (attā).
Trong số đó, jīva là ngã (attā).
Puggaladhammādhammākāsakālesu ajīvasaññā.
The notion of non-life (ajīvasaññā) applies to the person, virtue, demerit, space, and time.
Ajīva-saññā (sự nhận thức về phi sinh mạng) tồn tại trong puggalā (cá nhân), dhamma (pháp), adhamma (phi pháp), ākāsa (không gian), kāla (thời gian).
Tesu saddaphassarūparasagandhasaṇṭhānabandhabhedasukhumaparaaparāghātappabhācchāyojjākatamāni puggalalakkhaṇanti puggalo rūpaṃ rūpadhammānaṃ pavattiākāramattato.
Among these, sound, touch, form, taste, odor, shape, binding, breaking, subtlety, contact of "this" and "that," radiance, shadow, light, and darkness are the characteristics of the person. Therefore, the person (puggalo) is form (rūpa), by virtue of being merely the mode of occurrence of material phenomena.
Trong số đó, puggalo (cá nhân) là sắc (rūpa), vì nó chỉ là trạng thái vận hành của các sắc pháp, với các đặc tính của puggalā như âm thanh, xúc, sắc, vị, hương, hình dạng, sự trói buộc, sự phân biệt, sự vi tế, xa-gần, sự va chạm, ánh sáng, bóng tối, sự chiếu sáng, sự tối tăm.
Dhammādhammā jīvapuggalānaṃ gatiṭṭhitimattatāya tadavisiṭṭhā.
Virtue and demerit (dhammādhammā) are not distinct from life and the person, by virtue of being merely their movement (activity) and stability.
Dhamma và adhamma không khác biệt với jīva và puggalā, vì chúng chỉ là sự vận hành và sự tồn tại của chúng.
Ākāsakālā paññattimattaṃ.
Space and time are merely designations.
Không gian (ākāsa) và thời gian (kāla) chỉ là chế định (paññatti).
Bandho ‘‘kammapuggalantarasaṃyogo’’ti vacanato tehi anañño.
Bondage (bandho) is not different from karma and the person, due to the statement, "It is the conjunction between karma and the person."
Bandha (trói buộc) không khác biệt với chúng, do lời nói rằng: “Đó là sự kết hợp giữa nghiệp (kamma) và cá nhân (puggala)”.
Puññapāpāni nāmanti pākaṭameva.
Merit and demerit (puññapāpāni) are clearly nāma.
Phước (puñña) và tội (pāpa) là danh (nāma), điều này đã rõ ràng.
‘‘Kammapuggalānamāsavo’’ti vacanato puññāpuññasambhave āsavasamaññāti tato avisiṭṭho āsavo.
Influx (āsavo) is not distinct from merit and demerit, due to the statement, "It is the influx of karma and the person," meaning that the notion of influx arises when merit and demerit occur.
Āsava (lậu hoặc) không khác biệt*, do lời nói rằng: “Āsava là sự đến của nghiệp và cá nhân”, và do sự phát sinh của phước và tội được gọi là āsava.
‘‘Āsavanirodho saṃvaro’’ti vacanato paṭipakkhena puññāpuññanirodho saṃvaro.
Restraint (saṃvaro) is the cessation of merit and demerit by opposition, due to the statement, "The cessation of influx is restraint."
Saṃvara (phòng hộ) là sự diệt trừ phước và tội bằng cách đối lập, do lời nói rằng: “Sự diệt trừ āsava là saṃvara”.
‘‘Kammaphalappavattiyā pakatiyā appavatti nijjaro’’ti vacanato vipākanirodhanimittaṃ nijjaro.
Destruction (nijjaro) is the cause of the cessation of retribution, due to the statement, "The non-occurrence of the result of karma naturally is destruction."
Nijjarā (tiêu diệt) là nguyên nhân của sự diệt trừ quả, do lời nói rằng: “Sự không vận hành tự nhiên của sự vận hành quả nghiệp là nijjarā”.
Mokkhopi ‘‘sabbakammavimokkho’’ti vacanato kammapuggalajīvaviyogo.
Liberation (mokkho) is also the disjunction of karma, the person, and life, due to the statement, "It is liberation from all karma."
Giải thoát (mokkho) cũng là sự phân ly khỏi nghiệp, cá nhân và jīva, do lời nói rằng: “Đó là sự giải thoát khỏi tất cả nghiệp”.
Tattha kammapuggalānaṃ saddādilakkhaṇatāya rūpamattatā puññāpuññamattatāya arūpatā.
Among these, karma and the person are material by virtue of having characteristics such as sound, and immaterial (arūpatā) by virtue of being merely merit and demerit.
Trong số đó, nghiệp và cá nhân (kammapuggalānaṃ) là sắc (rūpa) do có các đặc tính như âm thanh, v.v., và là vô sắc (arūpa) do chỉ là phước và tội.
Jīvo ca arūpamattamevāti ayaṃ drabyamokkho.
And life (jīvo) is merely immaterial (arūpa). This is substantial liberation.
Và jīva cũng chỉ là vô sắc (arūpa). Đây là sự giải thoát về drabbha (chất).
Bhāvamokkho pana jīvassa rāgādibhāvāpariṇāmo rāgādayo nāmamevāti jīvādayopi nāmarūpantogadhā eva.
However, modal liberation (bhāvamokkho) is the non-transformation of the self into states of passion and so forth; and since passions and the like are merely nāma, life and the rest are also included within nāma and rūpa.
Còn sự giải thoát về bhāva (trạng thái) là sự không biến chuyển của jīva khỏi các trạng thái như tham ái, v.v. Tham ái, v.v., chỉ là danh (nāma). Do đó, jīva, v.v., cũng nằm trong danh và sắc.
Kāyappavattigatijātibandhāpavaggā kāyādikā.
Body, occurrence, destiny, birth, bondage, and release are the elements beginning with body ( kāyādikā).
Các pháp như kāya (thân) là kāya, pavatti (sự vận hành), gati (cõi), jāti (loài), bandha (trói buộc), apavagga (giải thoát).
Tattha pathavīāpatejavāyuattasukhadukkhesu kāyasamaññā.
Among these, the notion of body (kāyasamaññā) applies to earth, water, fire, wind, self, pleasure, and pain.
Trong số đó, kāya-saññā (sự nhận thức về thân) tồn tại trong đất, nước, lửa, gió, ngã (attā), lạc và khổ.
Tadavisiṭṭhā pavattigatijātibandhāpavaggā, ‘‘bhāvoti attho, kāyoti anatthantara’’nti vacanato kāyato aññaṃ kiñci natthi.
Occurrence, destiny, birth, bondage, and release are not distinct from these, and nothing is different from the body, as stated, "State (bhāvo) is meaning, and body (kāyo) is not a different meaning."
Pavatti, gati, jāti, bandha, apavagga không khác biệt với kāya. Do lời nói rằng: “Bhāva là ý nghĩa, kāya không có ý nghĩa khác biệt”, nên không có gì khác biệt với kāya.
‘‘Pavattisaññā kiriyāsaṃyogavibhāgesū’’ti vacanato gatiādippakārena pavattā pathavīādayo eva pavatti upacāro.
The occurrence (pavatti) is merely the earth and other elements occurring in the manner of destiny and so forth, due to the statement, "The notion of occurrence applies to action, conjunction, and disjunction." It is a conventional expression.
Do lời nói rằng: “Pavatti-saññā tồn tại trong hành động, kết hợp và phân ly”, nên pavatti chỉ là một sự gán ghép (upacāra) cho đất, v.v., đang vận hành theo cách thức của gati, v.v.
‘‘Tasmiṃ anatthantara’’nti vacanato kāyato anaññā suramanujapetatiracchānanarakūpapattiyo gatiyo.
The destinies (gatiyo) are the realms of gods, humans, hungry ghosts, animals, and hell-beings, which are not different from the body, as stated, "In that, it is not a different meaning."
Do lời nói rằng: “Trong đó không có sự khác biệt”, nên các cõi tái sinh như chư thiên, loài người, ngạ quỷ, súc sinh, địa ngục không khác biệt với kāya, đó là các gati.
Tāsu purimāpurimāvisiṭṭho gatīsu jātassa nicchayopi pavattimattanti tato anaññā kaṇhanīlarattapītasukkaatisukkasaṅkhātā jātiyo.
Among these, the definite class or species of one born in the previous distinguished destinies is also merely the occurrence of the body. Therefore, the births ( jātiyo) are not different from that, and are called black, blue, red, yellow, white, and extremely white.
Trong số đó, sự xác định về loài của người được sinh ra trong các cõi trước đó không khác biệt với sự vận hành, đó là các jāti (loài) được gọi là đen, xanh, đỏ, vàng, trắng, và rất trắng.
Tā uttaruttaravisiṭṭhā aññāṇamoharāgadosatatvāsandassanappāyā sukkajāti, antā accantavimuttā avagāhitatvā cāti sukkajāti.
These births, being increasingly superior, tend towards ignorance, delusion, passion, and aversion, truly seeing and grasping. So, the white birth (sukkajāti) is at the end, and the extremely white birth (atisukkajāti) is utterly liberated or having penetrated the ultimate truth.
Các jāti đó ngày càng đặc biệt hơn. Sukkajāti (loài trắng) là khi sự vô minh, si mê, tham ái, sân hận không được thấy rõ bản chất. Atisukkajāti (loài rất trắng) là sự giải thoát tuyệt đối, sự thâm nhập vào chân lý.
‘‘Dosesu bandhasamaññā’’ti vacanato aññāṇādilakkhaṇassa bandhassa jīvato anaññatā.
The non-difference of bondage (bandhassa), characterized by ignorance and so forth, from life (jīvo), is due to the statement, "The notion of bondage lies in defilements."
Bandha (trói buộc) có đặc tính là vô minh, v.v., không khác biệt với jīva, do lời nói rằng: “Sự nhận thức về trói buộc tồn tại trong các phiền não”.
Aññāṇādidosābhāvato apavaggasiddhīti kāyādayopi nāmarūpamattameva.
Because of the absence of defilements such as ignorance, emancipation is achieved; thus, bodies and so on are also merely nāma-rūpa.
Sự giải thoát được thành tựu do không có các phiền não như vô minh, v.v. Do đó, các kāya, v.v., cũng chỉ là danh và sắc.
672. Soti so vipassanākammiko yogāvacaro.
672. "He" refers to that yogi engaged in insight practice.
672. So (người ấy) là hành giả tu tập thiền quán (vipassanākammiko yogāvacaro).
Evanti vuttappakāraparāmasanaṃ.
"Thus" is a reference to the method already stated.
Từ Eva (Như vậy) là sự quán sát những phương thức đã được nói đến.
Yāthāvasarasatoti yathābhūtasabhāvato.
"According to reality" means according to its true nature.
Từ Yāthāvasarasato (theo bản chất thực sự) có nghĩa là theo bản chất chân thật.
Nāmarūpaṃ vavatthapetvā etamatthaṃ saṃsandetvā vavatthapetīti sambandho.
The connection is: having distinguished nāma-rūpa, he explains and distinguishes this meaning by comparing (it).
Liên kết là: sau khi phân biệt danh sắc, đối chiếu ý nghĩa này rồi phân biệt.
Lokasamaññāyapi pahānatthāya, pageva ‘‘satto jīvo’’ti pavattanakamicchābhinivesassāti adhippāyo.
"For the abandonment of worldly conventions as well," implies that the erroneous obsession with "being" or "soul" is already overcome in advance.
Ý nghĩa là: Để loại bỏ ngay cả những khái niệm thế gian, huống chi là sự chấp thủ sai lầm về việc gọi là "chúng sinh, sinh vật".
Nāmarūpamattatāya avinicchatattā, santānādighanabhedassa ca akatattā abhinivesena vinā samūhekattaggahaṇavasena ‘‘satto’’ti pavatto sammoho sattasammoho.
Delusion of being is the delusion that arises as "being" by grasping at unity in an aggregate, without having determined that it is merely nāma-rūpa, and without having broken down the compactness of continuity and so on, apart from obsession.
Vì chưa xác định được chỉ là danh sắc, và chưa phân biệt được sự phân chia của khối tổng thể như dòng tương tục, nên sự si mê phát sinh do chấp thủ một cá thể trong một nhóm mà không có sự chấp thủ (về chúng sinh) được gọi là chúng sinh si mê.
Tassa vikkhambhanā asammohabhūmi.
The suppression of that delusion is the stage of non-delusion.
Sự trấn áp nó là asammohabhūmi (giai đoạn không si mê).
Sambahulasuttantavasenāti ‘‘yathāpī’’tiādinā idha vuttānaṃ, avuttānañca ‘‘rūpañca hidaṃ, mahāli, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyyā’’ti (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 20) evamādinā sambahulānaṃ suttantānaṃ vasena.
"According to many suttas" refers to many suttas mentioned here with "Just as..." and so on, and those not mentioned, such as "If this rūpa, Mahāli, were the self, this rūpa would not lead to affliction," and so on.
Theo nhiều kinh tạng có nghĩa là theo nhiều kinh tạng đã được nói đến ở đây bằng cách dùng từ "như là" v.v., và những kinh tạng chưa được nói đến như "Này Mahāli, nếu sắc này là tự ngã, thì sắc này sẽ không dẫn đến sự đau khổ" v.v.
‘‘Nāmarūpamattamevā’’tiādinā vuttamevatthaṃ sandhāyāha ‘‘etamattha’’nti.
He said, "this meaning," referring to the meaning already stated with "merely nāma-rūpa" and so on.
Nói "ý nghĩa này" là để ám chỉ ý nghĩa đã được nói đến bằng cách dùng từ "chỉ là danh sắc" v.v.
Dukkhameva sambhotīti dukkhadukkhatādibhedaṃ tividhaṃ dukkhameva sambhavati, yathāpaccayaṃ uppajjati, tadeva dukkhaṃ khaṇaṭṭhitipabandhaṭṭhitivasena tiṭṭhati ceva khaṇanirodhaāyukkhayanirodhādivasena nirujjhati cāti attho.
"Only suffering arises" means that only suffering, of three kinds differentiated by suffering-as-suffering and so on, arises according to conditions; that same suffering endures by way of momentary endurance and continuous endurance, and ceases by way of momentary cessation and cessation due to exhaustion of life, and so on.
Dukkhameva sambhotī (chỉ có khổ sinh khởi) có nghĩa là chỉ có khổ, tức ba loại khổ như khổ khổ v.v., sinh khởi, phát sinh tùy theo duyên. Khổ đó tồn tại theo nghĩa tồn tại sát na và tồn tại liên tục, và diệt theo nghĩa diệt sát na, diệt hết tuổi thọ v.v.
Idāni dukkhamevāti evakārena nivattitamatthaṃ dassetuṃ ‘‘nāññatrā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the meaning excluded by the particle eva (only) in "only suffering," he says, "not otherwise" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa bị loại bỏ bởi từ chỉ "khổ" trong cụm "chỉ có khổ", nên mới nói "nāññatrā" (không có gì khác) v.v.
Tassattho – yathāvuttaṃ dukkhaṃ ṭhapetvā tato aññaṃ kiñci dhammajātaṃ na sambhavati, yo ‘‘satto’’ti vā ‘‘jīvo’’ti vā vucceyya, sabbena sabbaṃ abhāvā kuto tassa nirodhoti.
Its meaning is: apart from the suffering thus stated, no other class of phenomena arises that could be called "being" or "soul"; since it is utterly non-existent, how could there be its cessation?
Ý nghĩa của nó là: Ngoài khổ đã nói trên, không có bất kỳ pháp nào có thể được gọi là "chúng sinh" hay "sinh vật", vì hoàn toàn không có, vậy sự diệt của nó từ đâu mà có?
673. Ekenākārena saṇṭhitesūti yena pakārena akkhādīsu sanniviṭṭhesu rathasamaññā, tena ekena ākārena samavaṭṭhitesu ekajjhaṃ rāsikatesu.
673. "Arranged in one way" means arranged together in one way, as when the parts of a chariot, like the axles and so on, are properly joined, the designation "chariot" arises; similarly, when these parts are brought together into one heap.
673. Ekenākārena saṇṭhitesu (khi được sắp xếp theo một cách) có nghĩa là khi các bộ phận như trục xe v.v. được sắp xếp theo một cách mà có khái niệm về xe, thì khi chúng được sắp xếp theo cùng một cách, được tập hợp lại thành một đống.
Evamevanti sannivesavisiṭṭhe avayavasamudāye santānavasena pavattamāne yathā ‘‘ratho gehaṃ muṭṭhi vīṇā senā nagaraṃ rukkho’’ti vohāramattaṃ, paramatthato pana rathādi nāma kiñci natthi, evamevaṃ.
"Just as": Just as the aggregate of parts, distinguished by arrangement, existing as a continuous form, is merely a conventional designation like "chariot, house, fist, lute, army, city, tree," but in ultimate reality there is no such thing as a chariot and so on; just so.
Evamevaṃ (cũng vậy): Giống như trong một tập hợp các bộ phận có sự sắp xếp đặc biệt, khi chúng vận hành theo dòng tương tục, thì chỉ là một cách gọi "xe, nhà, nắm tay, đàn vīṇā, quân đội, thành phố, cây cối", nhưng trên thực tế không có bất cứ thứ gì gọi là xe v.v.; cũng vậy.
Upādānakkhandhesūti upādānakkhandhasaññitesu rūpārūpadhammesu samuditesu santānavasena pavattamānesu ‘‘satto jīvo’’ti vohāramattaṃ, paramatthato pana satto vā jīvo vā natthīti yāthāvato jānanaṃ.
"In the aggregates of clinging" means: when the rūpa and arūpa phenomena, designated as the aggregates of clinging, are aggregated and exist as a continuous process, the terms "being" or "soul" are merely conventional designations, but in ultimate reality there is no being or soul; this is knowing things as they truly are.
Upādānakkhandhesu (trong các uẩn thủ): Khi các pháp sắc và vô sắc được gọi là các uẩn thủ, được tập hợp lại và vận hành theo dòng tương tục, thì chỉ là một cách gọi "chúng sinh, sinh vật", nhưng trên thực tế không có chúng sinh hay sinh vật. Đó là sự hiểu biết chân thật.
Idaṃ yathābhūtadassanaṃ ‘‘diṭṭhivisuddhī’’ti vuccati.
This vision as it truly is is called "purity of view" (diṭṭhivisuddhi).
Điều này, yathābhūtadassanaṃ (sự thấy biết như thật), được gọi là "diṭṭhivisuddhi" (thanh tịnh kiến).
674. Tassāti sattoti gahitassa attano.
674. "Its" refers to the self that is grasped as a being.
674. Tassā (của nó) có nghĩa là của tự ngã được chấp thủ là chúng sinh.
Vināsanti niruddhassa vināsaṃ.
"Destruction" refers to the destruction of the ceased (self).
Vināsaṃ (sự diệt vong) có nghĩa là sự diệt vong của tự ngã đã diệt.
Avināsanti avinassanaṃ, niccatanti attho.
"Non-destruction" means not being destroyed, i.e., permanence.
Avināsaṃ (không diệt vong) có nghĩa là không bị diệt vong, tức là thường hằng.
Dvayavaseneva hi attavādino ṭhitā, sassato attā, ucchijjatīti vā, ekaccasassatavādopi ettheva samavaruddhoti.
Indeed, those who hold the view of self are established in two ways: either the self is eternal, or it is annihilated, and the partial eternalist view is also included here.
Thật vậy, những người chấp thủ tự ngã chỉ tồn tại theo hai cách: hoặc tự ngã là thường hằng, hoặc tự ngã bị đoạn diệt. Ngay cả thuyết nhất phần thường hằng cũng nằm trong hai quan điểm này.
Avināsaṃ anujānantoti buddhiādīnaṃ dhammānaṃ vināsaṃ icchantopi ‘‘dhammī nicco kūṭaṭṭho’’ti attano vināsābhāvaṃ anujānanto.
"While affirming non-destruction": even desiring the destruction of phenomena such as intellect and so on, he affirms the non-destruction of the self, saying, "the possessor of phenomena is permanent and unchangeable like a mountain peak."
Avināsaṃ anujānanto (chấp nhận sự không diệt vong) có nghĩa là dù muốn sự diệt vong của các pháp như trí tuệ v.v., nhưng lại chấp nhận sự không diệt vong của tự ngã, cho rằng "Pháp là thường hằng, bất biến như đỉnh núi".
Sassateti sassatagāhe.
"To eternalism" means to the eternalist view.
Sassate (trong thường kiến) là trong sự chấp thủ thường hằng.
Patati katavināsaakatabbhāgamādidosappasaṅgatoti adhippāyo.
"Falls": The intention is that one falls into faults such as the destruction of performed actions and the arrival of unperformed actions.
Patati (rơi vào) có nghĩa là rơi vào những lỗi lầm như việc hành động đã làm bị diệt vong, hành động chưa làm lại đến v.v.
Khīranvayassāti khīrassa anvayabhūtassa, phalabhūtassāti attho.
"Of that which follows milk" means that which is in the lineage of milk, that which is the result; such is the meaning.
Khīranvayassā (của dòng sữa) có nghĩa là của dòng sữa, tức là của kết quả.
Tadanvayassāti tassa attano anvayabhūtassa aññassa kassaci abhāvato.
"Of that which follows it" means because there is no other such thing in the lineage of that self.
Tadanvayassā (của dòng đó) có nghĩa là vì không có bất kỳ cái khác nào thuộc dòng tương tục của tự ngã đó.
Olīyati nāmāti ‘‘sassato attā’’ti abhinivesena bhavābhirato hutvā bhavanirodhato saṅkocanaṃ āpajjanto bhaveyeva nilīyati nāma.
"He sinks back": one becomes attached to existence with the obsession that "the self is eternal," and recoiling from the cessation of existence, one clings to existence.
Olīyati nāmā (được gọi là bám víu) có nghĩa là do chấp thủ "tự ngã là thường hằng", trở nên say đắm vào hữu, và do co rút lại từ sự diệt của hữu, nên được gọi là bám víu vào hữu.
Atidhāvati nāmāti tattha tattheva hi bhave attā ucchijjatīti ucchedavādī ‘‘ucchijjati attā’’ti gaṇhanto paraṃ maraṇā santaṃ bhavaṃ ‘‘natthī’’ti atikkamanto atidhāvati nāmāti vadanti.
"He overshoots": They say that the annihilationist, holding that "the self is annihilated" in each successive existence, and asserting that existence after death does not exist, overshoots.
Atidhāvati nāmā (được gọi là vượt quá) có nghĩa là những người theo thuyết đoạn diệt, chấp thủ "tự ngã bị đoạn diệt" trong từng hữu, vượt qua hữu tồn tại sau cái chết bằng cách nói "không có", nên được gọi là vượt quá. Họ nói như vậy.
Kilesanirodhe pana kammassa avipaccanato bhavanirodhe icchitabbe tathā aggahetvā ‘‘taṃ taṃ bhavavisesaṃ āgamma attā ucchijjatīti evaṃ bhavanirodho hotī’’ti gaṇhanto taṃ atidhāvati nāma.
However, concerning the cessation of defilements, since kamma does not ripen (there), when the cessation of existence is desired, if one does not grasp it in that way, but rather holds that "the self is annihilated by attaining this or that specific existence, and thus there is cessation of existence," then one overshoots that (cessation of existence).
Tuy nhiên, khi sự diệt trừ phiền não được mong muốn vì nghiệp không còn cho quả, nhưng không chấp thủ như vậy, mà lại chấp thủ "tự ngã bị đoạn diệt tùy theo từng loại hữu đặc biệt, và sự diệt hữu xảy ra như vậy", thì được gọi là vượt quá điều đó.
Kāmabhavādibhedo bhavo āramitabbaṭṭhena ārāmo etesanti bhavārāmā.
"Delighted in existence": for whom existence, differentiated into sense-sphere existence and so on, is a pleasure, in the sense of being delighted in. Thus, they are delighted in existence.
Hữu, được phân loại thành dục hữu v.v., là nơi họ vui thích, nên họ là bhavārāmā (những người vui thích trong hữu).
Tasmiṃ bhave ratā abhiratāti bhavaratā.
"Fond of existence": delighted and rejoiced in that existence.
Họ vui thích, say đắm trong hữu, nên họ là bhavaratā (những người say đắm trong hữu).
Bhave sammodaṃ āpannāti bhavasammuditā.
"Rejoicing in existence": having attained joy in existence.
Họ vui mừng trong hữu, nên họ là bhavasammuditā (những người hoan hỷ trong hữu).
Tīhipi padehi bhavassādagadhitatāva vuttā.
Indeed, the infatuation with the allure of existence is stated by these three terms.
Cả ba từ này đều chỉ sự say đắm vào vị ngọt của hữu.
Cittaṃ na pakkhandatīti bhavassādagadhitattā eva bhavanirodhāvahe dhamme cittaṃ na anuppavisati.
"The mind does not leap forth" means that, due to being infatuated with the allure of existence, the mind does not enter into the Dhamma leading to the cessation of existence.
Cittaṃ na pakkhandatī (tâm không hướng tới) có nghĩa là do say đắm vào vị ngọt của hữu, tâm không đi vào các pháp dẫn đến sự diệt hữu.
Nappasīdatīti na okappati.
"It does not become clear" means it does not repose confidence.
Nappasīdatī (không tín tâm) có nghĩa là không tin tưởng.
Na santiṭṭhatīti na patiṭṭhahati.
"It does not stand still" means it does not become established.
Na santiṭṭhatī (không an trú) có nghĩa là không đứng vững.
Nādhimuccatīti na adhimuccati.
"It does not resolve" means it does not resolve upon.
Nādhimuccatī (không quyết định) có nghĩa là không quyết định.
675. Evaṃ sattagāhato avalīyanātidhāvanadose, yathābhūtadassanato nibbidādiguṇe ca suttavaseneva dassetvā idāni nāmarūpamattepi gamanādiattakiccasiddhiṃ dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ.
675. Having thus shown the faults of clinging and extreme attachment through grasping at a being, and the qualities such as disenchantment through seeing things as they truly are, based on the suttas, now, in order to show the accomplishment of self-related activities such as going even in mere name-and-form, the phrase "tasmā" (therefore) and so forth was stated.
675. Sau khi chỉ ra những lỗi lầm của sự bám víu và vượt quá do chấp thủ chúng sinh, và những phẩm chất như sự yếm ly v.v. từ sự thấy biết như thật, chỉ dựa vào kinh tạng, bây giờ để chỉ ra sự thành tựu của các hành động tự ngã như đi đứng ngay cả trong danh sắc, nên mới nói "tasmā" (do đó) v.v.
Tattha tasmāti yasmā ‘‘asmī’’ti vā ‘‘aha’’nti vā gāhassa vatthubhūto satto nāma natthi, paramatthato nāmarūpamattameva, tasmā.
There, "tasmā" means: "Therefore, because there is no being that is the basis for the grasp of 'I am' or 'I,' but ultimately there is only name-and-form."
Trong đó, tasmā (do đó) có nghĩa là vì không có chúng sinh nào là đối tượng của sự chấp thủ "tôi là" hay "tôi", mà trên thực tế chỉ là danh sắc, do đó.
Sace koci attā nāma natthi, kathamidha nāmarūpamatte gamanādiattakiccasiddhīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘dāruyanta’’ntiādi.
Referring to the question, "If there is no self, how can activities such as going be accomplished in mere name-and-form?" it says, "dāruyanta" (wooden automaton) and so forth.
Để trả lời câu hỏi rằng nếu không có tự ngã, thì làm sao các hành động tự ngã như đi đứng có thể thành tựu trong danh sắc này, nên mới nói "dāruyantaṃ" (cỗ máy gỗ) v.v.
‘‘Khāyatī’’ti etena yathā nijjīve dārumayayante abbhantare vattamānassa jīvassa vasena saīhassa sabyāpārassa viya upaṭṭhānamattaṃ paccayavisesato, evaṃ nijjīve nāmarūpamatte paccayavisesato gamanādiattakiccasiddhīti saīhassa sabyāpārassa viya upaṭṭhānanti dasseti.
By this term “khāyatī” (appears), it is shown that just as in a lifeless wooden machine, there is merely the appearance of exertion and activity due to the presence of a living being within, in the same way, in the mere nama-rūpa (mind-and-matter), which is lifeless, there is merely the appearance of accomplishment of self-activities such as walking, due to specific conditions, as if there were exertion and activity.
Bằng từ "khāyatī" (có vẻ như), nó chỉ ra rằng giống như trong một cỗ máy gỗ không có sinh khí, chỉ là sự xuất hiện của một cái gì đó có nỗ lực và hoạt động do sự hiện diện của một sinh vật bên trong, do một điều kiện đặc biệt; cũng vậy, trong danh sắc không có sinh khí, do một điều kiện đặc biệt, sự thành tựu của các hành động tự ngã như đi đứng chỉ là sự xuất hiện của một cái gì đó có nỗ lực và hoạt động.
Yamakanti yugaḷakaṃ.
Yamakanti means a pair.
Song đôi (Yamaka) nghĩa là một cặp.
So ca kho yamakabhāvo aññamaññasannissitabhāvenāti āha ‘‘ubho aññoññanissitā’’ti.
And that state of being a pair is due to their mutual interdependence, as it says, “both are mutually interdependent.”
Và trạng thái song đôi đó là do sự nương tựa lẫn nhau, nên Ngài nói: “Cả hai nương tựa lẫn nhau.”
Tato eva ca ekasmiṃ bhijjamānasmiṃ ubho bhijjanti.
Therefore, when one breaks up, both break up.
Và chính vì vậy, khi một cái bị hoại diệt, cả hai đều bị hoại diệt.
Na hi kadāci pañcavokārabhave rūpe nirujjhante arūpaṃ anirujjhantaṃ, arūpe vā nirujjhante rūpaṃ anirujjhantaṃ atthi.
For it is never the case that in the pañcavokāra existence, when rūpa ceases, arūpa does not cease, or when arūpa ceases, rūpa does not cease.
Thật vậy, trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava), không bao giờ có chuyện sắc (rūpa) diệt mà danh (arūpa) không diệt, hay danh diệt mà sắc không diệt.
Svāyaṃ bhaṅgo paccayā paccayanirodheneva, nāmarūpanirodhoti attho.
This breaking up, paccayā, is only by the cessation of conditions, meaning the cessation of nama-rūpa.
Sự hoại diệt này do các duyên (paccayā), nghĩa là sự diệt của danh sắc chỉ xảy ra do sự diệt của các duyên.
Paccayāti vā paccayabhūtā, aññamaññassa paccayā hontāpi ubho bhijjantiyevāti attho.
Or paccayā means being conditions; even while being conditions for each other, both still break up.
Hoặc, các duyên (paccayā) nghĩa là các pháp là duyên, dù là duyên của nhau, cả hai đều hoại diệt.
Na cakkhuto jāyareti na cakkhāyatanato niggacchanavasena jāyanti.
Na cakkhuto jāyare (they do not arise from the eye) means they do not arise by coming forth from the eye-base.
Không sinh từ mắt (Na cakkhuto jāyare) nghĩa là không sinh ra từ nhãn xứ (cakkhāyatana).
Na hi cakkhāyatanassa paccayabhāvūpagamanato pubbe phassapañcamakā labbhanti, na ca padesavanto, yena te tato niggaccheyyuṃ.
For the five mental factors beginning with contact are not obtained before the eye-base takes on the role of a condition, nor are they spatially extended, such that they would emerge from it.
Thật vậy, các pháp có xúc (phassa) là thứ năm không thể có được trước khi nhãn xứ trở thành duyên, và chúng cũng không có vị trí, để chúng có thể phát ra từ đó.
Tenevāha ‘‘puñjo natthi anāgate’’ti (mahāni. 10).
For this reason, it is said: "there is no aggregation in the future" (Mahāni. 10).
Chính vì vậy Ngài nói: “Không có đống (pháp) trong tương lai” (Mahāni. 10).
Na rūpatoti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to na rūpato (not from rūpa).
Không từ sắc (Na rūpato) ở đây cũng theo cùng một cách.
‘‘No ca ubhinnamantarā’’ti idaṃ pana tesaṃ arūpadhammattā appadesatāya vuttaṃ.
“No ca ubhinnamantarā” (nor in between the two) is stated because they are arūpadhammas and therefore non-spatial.
Tuy nhiên, câu “không ở giữa cả hai” (No ca ubhinnamantarā) được nói vì chúng là các pháp danh (arūpadhamma) và không có vị trí.
Kevalaṃ pana yasmiṃ khaṇe paccayasamavāyo, tadā uppajjanamattamevāti āha ‘‘hetuṃ paṭicca pabhavanti saṅkhatā’’ti, cakkhurūpālokamanasikārādibhedaṃ dhammajātaṃ nissāya paccayabhūtaṃ kāraṇaṃ labhitvā tehi samecca sambhūya katattā saṅkhatā phassādayo dhammā uppajjantīti attho.
However, it is merely their arising at the moment when the conditions converge, as it says, “dependent on conditions, the conditioned (saṅkhatā) arise,” meaning that conditioned dhammas such as contact, having obtained the causal condition consisting of eye, visible form, light, attention, and so on, arise when those conditions meet and combine.
Mà chỉ vào khoảnh khắc các duyên hội tụ, chúng chỉ đơn thuần sinh khởi, nên Ngài nói: “Các pháp hữu vi (saṅkhata) sinh khởi do duyên” (hetuṃ paṭicca pabhavanti saṅkhatā), nghĩa là các pháp như xúc (phassa) và các pháp khác, được gọi là hữu vi vì chúng sinh khởi do nương tựa vào tập hợp các pháp như mắt, sắc, ánh sáng, tác ý (manasikāra), v.v., làm duyên, và do chúng được tạo ra bởi sự kết hợp của các duyên đó.
Tassā pana dhammānaṃ uppattiyā pākaṭaṃ rūpadhammapavattiṃ dassento ‘‘yathāpi saddo pahaṭāya bheriyā’’ti āha.
Showing the manifest arising of rūpa-dhamma in the arising of those dhammas, it says, “just as a sound from a struck drum.”
Để chỉ ra sự sinh khởi rõ ràng của các pháp sắc (rūpadhamma) trong sự sinh khởi của các pháp đó, Ngài nói: “Như tiếng trống bị đánh” (yathāpi saddo pahaṭāya bheriyā).
Phassapañcamaggahaṇañcettha pākaṭaarūpadhammānaṃ dassanaṃ.
Here, the mention of the five mental factors beginning with contact (phassapañcamaggahaṇaṃ) is a demonstration of manifest arūpadhammas.
Việc đề cập đến xúc (phassa) là thứ năm ở đây là để chỉ ra các pháp danh rõ ràng.
Sesagāthāsupi eseva nayo.
The same principle applies to the remaining verses.
Các bài kệ còn lại cũng theo cùng một cách.
677. Nittejanti tejahīnaṃ ānubhāvarahitaṃ.
677. Nittejaṃ means devoid of power, lacking influence.
677. Không có năng lực (Nittejaṃ) nghĩa là không có oai lực, không có uy quyền.
Yathā pana taṃ nittejaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘na khādatī’’tiādi vuttaṃ.
To show how it is without power, it is stated “na khādatī” (it does not eat), and so on.
Để chỉ ra rằng nó không có năng lực như thế nào, Ngài nói “không ăn” (na khādatī) và tiếp theo.
Na hi aññathā saddahanussahanādīsu nāmaṃ ‘‘nitteja’’nti sakkā vattuṃ, nāpi rūpaṃ sandhāraṇābandhanādīsu.
Otherwise, it would not be possible to say that nāma is “without power” in faith, endeavor, etc., nor rūpa in upholding, binding, etc.
Thật vậy, nếu không phải vậy, thì không thể nói rằng danh (nāma) “không có năng lực” trong việc tin tưởng, nỗ lực, v.v., cũng như sắc (rūpa) trong việc duy trì, ràng buộc, v.v.
Teneva hi ‘‘rūpaṃ nitteja’’nti vatvā ‘‘na hi tassa khāditukāmatā’’tiādi vuttaṃ.
For this reason, after stating “rūpa is without power,” it is said, “for it has no desire to eat,” and so on.
Chính vì vậy, sau khi nói “sắc không có năng lực”, Ngài nói “thật vậy, nó không có ý muốn ăn” (na hi tassa khāditukāmatā) và tiếp theo.
‘‘Atha kho’’tiādinā byatirekavasenāpi nāmarūpānaṃ nittejataṃyeva vibhāveti.
By “Atha kho” (but indeed), and so on, the lack of power of nama-rūpa is further elucidated by way of distinction.
Bằng cách nói “mà là” (atha kho) và tiếp theo, Ngài cũng giải thích sự không có năng lực của danh sắc theo cách đối lập.
Aññamaññasannissayena hi nāmarūpassa attakiccasiddhipi paccekaṃ asamatthatāvibhāvanameva.
Indeed, the accomplishment of self-activities by nama-rūpa through mutual interdependence is itself a demonstration of their individual incapacity.
Thật vậy, ngay cả việc hoàn thành chức năng riêng của danh sắc thông qua sự nương tựa lẫn nhau cũng chỉ là sự thể hiện sự bất lực của từng cái riêng lẻ.
Tathā hi nāmarūpassa attasuññatā, nirīhatā, byāpāravirahatā ca suṭṭhutaraṃ pākaṭā honti.
Thus, the selflessness (attasuññatā), inactivity (nirīhatā), and absence of preoccupation (byāpāravirahatā) of nama-rūpa become much clearer.
Vì vậy, sự vô ngã (attasuññatā), sự không có ý muốn (nirīhatā) và sự không có hoạt động (byāpāravirahatā) của danh sắc trở nên rõ ràng hơn.
Kathaṃ pana paccekaṃ asamatthānaṃ samuditabhāve samatthatā hoti?
But how can there be capacity when individually incapable things are combined?
Nhưng làm thế nào mà các pháp riêng lẻ không có khả năng lại có khả năng khi chúng hợp lại?
Asāmaggiyaṃ ahetūnaṃ sāmaggiyampi ahetubhāvāpattito.
Because things that are not causes when disaggregated do not become causes even when aggregated.
Vì các pháp không có nhân (ahetu) khi không hợp lại thì khi hợp lại cũng vẫn là không có nhân.
Na hi paccekaṃ daṭṭhuṃ asakkontānaṃ andhānaṃ satampi sahassampi samuditaṃ daṭṭhuṃ sakkotīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘imassa panatthassā’’tiādi.
Indeed, even a hundred or a thousand blind people who are individually unable to see cannot see when gathered together—with this challenge in mind, it is said, “for this matter,” and so on.
Thật vậy, không phải một trăm hay một ngàn người mù không thể nhìn riêng lẻ thì khi hợp lại cũng không thể nhìn sao? Để giải đáp câu hỏi này, Ngài nói: “Về ý nghĩa này…” (imassa panatthassā) và tiếp theo.
Imaṃ upamaṃ udāharanti aṭṭhakathācariyā upamāyapi asiddhassa atthassa sādhetabbato.
Imaṃ upamaṃ udāharanti (the Aṭṭhakathā teachers give this analogy) because a matter that cannot be established otherwise must be established by an analogy.
Các vị luận sư chú giải đưa ra ví dụ này (imaṃ upamaṃ udāharanti) vì ý nghĩa không thể chứng minh được bằng ví dụ cũng phải được chứng minh.
Tenevāha ‘‘upamaṃ te karissāmi, upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ jānantī’’ti (saṃ. ni. 2.67).
For this reason, it is said, "I will make an analogy for you; by an analogy, some intelligent people here understand the meaning of what is said" (Saṃ. Ni. 2.67).
Chính vì vậy Ngài nói: “Ta sẽ đưa ra ví dụ cho các ông; bằng ví dụ, một số người trí tuệ ở đây hiểu được ý nghĩa của lời đã nói” (Saṃ. Ni. 2.67).
Tuṭṭhahaṭṭhoti yadipāhaṃ cakkhukaraṇīyaṃ kātuṃ na sakkomi, pādakaraṇīyaṃ pana kātuṃ sakkomi, tvañca cakkhukaraṇīyaṃ, tasmā amhākaṃ ubhinnaṃ sahitānañca vasena icchitadesasampatti sijjhatīti tuṭṭhahaṭṭho jaccandho.
Tuṭṭhahaṭṭho (delighted and elated) is jaccandho (the congenitally blind man), thinking: "Even if I cannot perform the eye's function, I can perform the foot's function. And you can perform the eye's function, so by our combination, the attainment of the desired place will be achieved."
Vui mừng hớn hở (Tuṭṭhahaṭṭho) nghĩa là, nếu ta không thể làm việc của mắt, nhưng ta có thể làm việc của chân, và ngươi có thể làm việc của mắt, vậy thì bằng sự hợp tác của cả hai ta, ta có thể đạt được nơi mong muốn. Vui mừng hớn hở, người mù bẩm sinh (jaccandho).
Tattha jaccandhotiādi upamopameyyasaṃsandanaṃ.
Here, jaccandho, and so on, is the correlation of the analogy and the object of analogy.
Ở đây, câu “người mù bẩm sinh” và tiếp theo là sự so sánh giữa ví dụ và điều được ví dụ.
Dhammānaṃ attalābho parapaṭibaddhoti vattabbameva natthi tato pubbe avijjamānattā, paṭiladdhattalābhassāpi parapaṭibaddhameva atthakiccanti dassetuṃ ‘‘na sakena tejena uppajjati, na tāsu tāsu kiriyāsu pavattatī’’ti vuttaṃ.
There is no need to state that the attainment of selfhood (attalābho) of dhammas is dependent on others, because they did not exist before that; to show that even after attaining selfhood, their functions are still dependent on others, it is said, “they do not arise by their own power, nor do they function in those various activities.”
Không cần phải nói rằng sự thành tựu tự thân của các pháp phụ thuộc vào người khác, vì chúng không tồn tại trước đó; để chỉ ra rằng ngay cả chức năng của pháp đã thành tựu cũng phụ thuộc vào người khác, Ngài nói: “Không tự sinh khởi bằng năng lực của mình, không vận hành trong các hoạt động đó.”
Tesaṃ nāmarūpānaṃ aññamaññaṃ nissāya uppatti vā pavatti vā na ca na hotīti jaccandhapīṭhasappiupamāya sādhitamatthaṃ nigamento ‘‘asāmaggiyaṃ ahetūnaṃ sāmaggiyampi ahetukabhāvāpattito’’ti yathāvuttassa hetuno anekantikabhāvaṃ vibhāveti.
By the statement, “the arising or functioning of those nama-rūpa, dependent on each other, is not absent,” concluding the matter established by the analogy of the blind man and the cripple, it clarifies the non-exclusivity of the reason stated as "from the state of not being causes when not aggregated, they become not causes even when aggregated."
Bằng câu “sự sinh khởi hay vận hành của danh sắc đó không phải là không có khi nương tựa lẫn nhau” (Tesaṃ nāmarūpānaṃ aññamaññaṃ nissāya uppatti vā pavatti vā na ca na hotī), Ngài kết luận ý nghĩa đã được chứng minh bằng ví dụ người mù và người què, và giải thích tính chất không nhất định của lý do đã nêu rằng “các pháp không có nhân khi không hợp lại thì khi hợp lại cũng vẫn là không có nhân.”
Paradhammavasānuvattinoti paresaṃ attato aññesaṃ hetupaccayasaṅkhātānaṃ dhammānaṃ vasena anuvattanasīlā.
Paradhammavasānuvattino means inclined to act in accordance with other dhammas, i.e., conditions and causes, apart from themselves.
Phụ thuộc vào các pháp khác (Paradhammavasānuvattino) nghĩa là có khuynh hướng vận hành theo các pháp khác, tức là các duyên nhân và duyên hỗ trợ, khác với tự thân.
Attadubbalāti attanā dubbalā asamatthā.
Attadubbalā means weak, incapable in themselves.
Yếu kém tự thân (Attadubbalā) nghĩa là yếu kém, bất lực bởi chính mình.
Parapaccayatoti paresaṃ dhammānaṃ paccayabhāvato.
Parapaccayato means due to other dhammas being conditions.
Do duyên của người khác (Parapaccayato) nghĩa là do các pháp khác làm duyên.
Etena janakapaccayaṃ vadati.
By this, it speaks of generating conditions.
Bằng cách này, Ngài nói về duyên sinh khởi (janakapaccaya).
Tenevāha ‘‘jāyare’’ti.
For this reason, it says, “jāyare” (they arise).
Chính vì vậy Ngài nói: “sinh khởi” (jāyare).
Paraārammaṇatoti paresaṃ dhammānaṃ ārammaṇabhāvato.
Paraārammaṇato means due to other dhammas being objects of cognition.
Do đối tượng của người khác (Paraārammaṇato) nghĩa là do các pháp khác làm đối tượng.
Etena upatthambhakapaccayaṃ vadati.
By this, it speaks of supporting conditions.
Bằng cách này, Ngài nói về duyên hỗ trợ (upatthambhakapaccaya).
Paccayaggahaṇaṃ vā rūpāpekkhaṃ, ārammaṇaggahaṇaṃ nāmāpekkhaṃ.
Or, the acceptance of "conditions" refers to rūpa, and the acceptance of "objects" refers to nāma.
Hoặc, việc đề cập đến duyên (paccaya) là liên quan đến sắc (rūpa), và việc đề cập đến đối tượng (ārammaṇa) là liên quan đến danh (nāma).
‘‘Paradhammehī’’ti idaṃ ārammaṇapaccayānaṃ visesanaṃ.
“Paradhammehī” (by other dhammas) is an adjective for object-conditions.
Câu “bởi các pháp khác” (Paradhammehī) là một tính từ cho các duyên đối tượng.
Purimatthena hi vuttamevatthaṃ pacchimatthena pākaṭaṃ karoti.
Indeed, it makes the meaning already stated by the first part clearer by the latter part.
Thật vậy, bằng ý nghĩa sau, Ngài làm rõ ý nghĩa đã được nói bằng ý nghĩa trước.
Pabhāvitāti uppāditā.
Pabhāvitā means produced.
Được sinh ra (Pabhāvitā) nghĩa là được tạo ra.
Nāvāyantikūpamāyapi nāmarūpānaṃ avasavattitaṃ vibhāvetuṃ ‘‘yathāpī’’tiādinā tisso gāthā vuttā.
To elucidate the lack of control of nama-rūpa even by the analogy of a boat and its helmsman, “yathāpī” (just as), and so on, introduces three verses.
Để giải thích sự không tự chủ của danh sắc bằng ví dụ thuyền và người lái, ba bài kệ được nói bằng cách bắt đầu với “như là” (yathāpī).
Nissāyāti patiṭṭhāya.
Nissāyā means established upon, depending on.
Nương tựa (Nissāyā) nghĩa là dựa vào.
Yantīti gacchanti.
Yantī means they go.
Đi (Yantī) nghĩa là di chuyển.
Manusse nissāyāti netubhūte niyāmakakammakārakādimanusse apassāya.
Manusse nissāyā means depending on the men who are guides, helmsmen, workers, and so on.
Nương tựa vào con người (Manusse nissāyā) nghĩa là nương tựa vào những con người làm người dẫn dắt, như người lái thuyền, người chèo thuyền, v.v.
Na hi tesaṃ araṇaggahaṇalaṅkārasaṇṭhāpanaudakussiñcanādikiriyāya vinā nāvā icchitadesaṃ pāpuṇāti.
For without their actions of taking the rudder, setting the mast, bailing out water, and so on, the boat does not reach the desired destination.
Thật vậy, nếu không có hành động của họ như cầm bánh lái, dựng buồm, tát nước, v.v., con thuyền không thể đến được nơi mong muốn.
Ubhoti aññamaññaṃ nāvaṃ nissāya manussā, manusse nissāya nāvāti attho.
Ubho means the men depending on the boat, and the boat depending on the men, reciprocally.
Cả hai (Ubho) nghĩa là con người nương tựa vào thuyền, và thuyền nương tựa vào con người.
Evanti vuttappakārena.
Evaṃ means in the manner stated.
Như vậy (Evaṃ) nghĩa là theo cách đã nói.
Nānānayehīti paṭhamādīnaṃ sattannaṃ jhānānaṃ, tesaṃ upacārānañca vasena cuddasa arūpapariggahamukhāni, catudhātuvavatthāne vuttānaṃ terasannaṃ dhātupariggahamukhānaṃ dhātāyatanakhandhamahābhūtavasena, idha vuttānaṃ avuttānañca indriyasaccapaṭiccasamuppannānaṃ vasena samavīsati rūpapariggahamukhāni, tāni paccekaṃ ‘‘phasso vedanā citta’’nti imesaṃ sammukhabhāvena upaṭṭhitānaṃ tiṇṇaṃ arūpadhammānaṃ vasena tiguṇitāni samasaṭṭhi, cuddasa arūpapariggahamukhāni, tāni cāti catusattatiyā nāmarūpapariggahanayehi ceva sambahulasuttantarathagehamuṭṭhivīṇāsenārukkhadāruyantanaḷakalāpibherijaccandhapaṅguḷanāvāmanussūpamāhi ca nāmarūpapamattatāvavatthāpananayehi ca.
By various ways means there are fourteen modes of comprehending mentality, by means of the seven jhānas beginning with the first, and their access concentrations; and twenty modes of comprehending materiality, by means of the thirteen modes of comprehending elements mentioned in the analysis of the four elements, through elements, sense bases, aggregates, and primary elements, and by means of the sense faculties, truths, and dependent origination, both stated and unstated here. These*, when multiplied by three for each, by means of the three mental factors – contact, feeling, and consciousness – that are present face-to-face, amount to sixty. Together with the fourteen modes of comprehending mentality, this totals seventy-four modes of comprehending mentality-materiality, as well as by means of numerous similes from other Suttas such as the chariot, house, fist, lute, army, tree, wooden machine, reed bundle, drum, blind and lame man, and boat and man, and by ways of establishing mentality-materiality as mere phenomena.
Với nhiều phương pháp là: có mười bốn phương pháp nhận biết các pháp vô sắc (arūpa-pariggaha-mukha) theo bảy tầng thiền (jhāna) từ Sơ thiền trở lên và các cận định của chúng; có hai mươi phương pháp nhận biết các pháp sắc (rūpa-pariggaha-mukha) theo các yếu tố (dhātu), xứ (āyatana), uẩn (khandha), đại oai nghi (mahābhūta) như đã nói trong phần phân biệt bốn đại (catudhātu-vavatthāna), và theo các căn (indriya), sự thật (sacca), duyên khởi (paṭiccasamuppāda) như đã nói và chưa nói ở đây; những phương pháp này, mỗi phương pháp được nhân ba theo ba pháp vô sắc hiện rõ như "xúc, thọ, tâm", thành sáu mươi phương pháp; thêm mười bốn phương pháp nhận biết pháp vô sắc nữa, tổng cộng là bảy mươi bốn phương pháp nhận biết danh sắc (nāma-rūpa-pariggahana-naya). Lại còn có nhiều ví dụ từ các kinh điển như xe, nhà, nắm tay, đàn tỳ bà, quân đội, cây, cỗ máy gỗ, bó lau, trống, người mù và người què, thuyền và người, v.v., và các phương pháp phân biệt danh sắc chỉ là các pháp đơn thuần.
Sattasaññaṃ abhibhavitvāti anādikālabhāvitaṃ khandhapañcake attagāhaṃ vikkhambhetvā.
Having overcome the perception of self means having eradicated the clinging to self in the five aggregates, which has been cultivated for an immeasurable time.
Vượt qua bảy tưởng là loại bỏ sự chấp ngã vào năm uẩn (khandha-pañcaka) đã được huân tập từ vô thủy kiếp.
Nāmarūpānaṃ yāthāvadassananti ‘‘idaṃ nāmaṃ, ettakaṃ nāmaṃ, na ito bhiyyo.
The true seeing of mentality-materiality means the knowledge that truly sees that “This is mentality, this much is mentality, nothing more than this;
Thấy đúng như thật danh sắc là thấy rằng “đây là danh, danh chỉ có bấy nhiêu, không hơn nữa.
Idaṃ rūpaṃ, ettakaṃ rūpaṃ, na ito bhiyyo’’ti ca tesaṃ lakkhaṇasallakkhaṇamukhena dhammamattabhāvadassanaṃ.
this is materiality, this much is materiality, nothing more than this,” thereby perceiving them as mere phenomena through the mode of discerning their characteristics.
Đây là sắc, sắc chỉ có bấy nhiêu, không hơn nữa”, và thấy chúng chỉ là các pháp đơn thuần qua phương pháp nhận biết và phân biệt các đặc tính của chúng.
Attadiṭṭhimalavisodhanato diṭṭhivisuddhīti veditabbaṃ.
It should be understood as Purity of View due to the purification of the defilement of the perception of self.
Do việc làm sạch cấu uế tà kiến chấp ngã (atta-diṭṭhi-mala) nên được gọi là kiến tịnh (diṭṭhi-visuddhi).
Etassevāti nāmarūpassa yāthāvadassanasseva.
Of that alone means of the true seeing of mentality-materiality alone.
Chính sự thấy đúng như thật đó là chính sự thấy đúng như thật danh sắc.
678. Anantaraniddiṭṭhāya diṭṭhivisuddhiyā visayabhāvena dassitattā ‘‘etassevā’’ti vuttaṃ, na tadaññato visesanatthaṃ tadaññasseva abhāvato.
678. The phrase “of that alone” is stated because it was shown as the object of the Purity of View, which was explained immediately before; it is not for distinguishing it from anything else, as nothing else exists. Whether the insight meditation is directed internally or externally, when internal attainment is perfected, all mentality-materiality is comprehended completely, in terms of its characteristics.
678. Vì đã được trình bày như là đối tượng của Kiến Tịnh đã được chỉ rõ ngay trước đó, nên đã nói “chính sự thấy đúng như thật đó”, chứ không phải để phân biệt với cái khác, vì không có cái khác.
Ajjhattaṃ vā hi vipassanābhiniveso hotu bahiddhā vā, ajjhattasiddhiyaṃ pana lakkhaṇato sabbampi nāmarūpaṃ anavasesato pariggahitameva hotīti.
Whether the endeavor for insight meditation is internal or external, when insight is perfected internally, all mentality-materiality is completely comprehended through its characteristics.
Dù sự chuyên chú vào tuệ quán có ở nội thân hay ngoại thân, nhưng khi thành tựu ở nội thân, tất cả danh sắc đều được nhận biết một cách trọn vẹn theo đặc tính của chúng.
Paccayapariggahenāti hetumhi karaṇavacanaṃ.
The term by comprehending conditions is in the instrumental case signifying cause.
Do nhận biết các duyên (paccaya-pariggahena) là từ ngữ chỉ nguyên nhân (hetu) trong cách dùng ngữ pháp (karaṇa-vacana).
Paccayapariggahahetu hissa addhattayakaṅkhāvitaraṇaṃ hotīti, karaṇe vā etaṃ karaṇavacanaṃ paccayapariggahassa sādhakatamabhāvato kaṅkhāvitaraṇakiriyāya.
For by means of comprehending conditions, doubt regarding the three periods of time is overcome for him. Or this instrumental case signifies an instrument, as the comprehension of conditions is the most effective means for the act of overcoming doubt.
Vì sự nhận biết các duyên là nguyên nhân khiến hành giả vượt qua sự nghi ngờ về ba thời (addhattaya-kaṅkhā-vitaraṇa). Hoặc đây là từ ngữ chỉ công cụ (karaṇa-vacana) trong nghĩa công cụ (karaṇa), vì sự nhận biết các duyên là phương tiện hữu hiệu nhất cho hành động vượt qua nghi ngờ.
Yadā hissa suparisuddho nijjaṭo niggumbo paccayapariggaho sijjhati, tadānena kaṅkhā vitarīyatīti.
For when his thoroughly purified, unentangled, unperplexed comprehension of conditions is perfected, by means of it, doubt is overcome by him.
Vì khi sự nhận biết các duyên của hành giả hoàn toàn trong sạch, không vướng mắc, không rối rắm được thành tựu, thì lúc đó hành giả vượt qua được nghi ngờ.
Vitaritvāti atikkamitvā, vikkhambhetvāti attho.
Having overcome means having transcended, having removed.
Vượt qua (vitaritvā) có nghĩa là vượt lên, loại bỏ.
Taṃ pana ñāṇaṃ tathādhigataṃ vasībhāvappattaṃ jhānaṃ viya yogino santāne pabandhavasena pavattatīti katvā vuttaṃ ‘‘ṭhitaṃ ñāṇa’’nti.
And that knowledge, thus attained and brought to mastery, like jhāna, continues uninterruptedly in the meditator’s continuum, and so it is said, “established knowledge.”
Và trí tuệ đó, đã được thành tựu như vậy và đạt đến sự thuần thục (vasībhāva) như thiền, liên tục diễn tiến trong dòng tâm thức của hành giả, nên được nói là “trí tuệ đã an trú” (ṭhitaṃ ñāṇa).
Tanti kaṅkhāvitaraṇavisuddhiṃ.
That refers to the Purity of Overcoming Doubt.
Điều đó (taṃ) là Đoạn Nghi Tịnh.
Taṃ sampādetukāmo āpajjatīti sambandho.
The connection is: one who wishes to accomplish that attains it.
Liên hệ là: người muốn thành tựu điều đó thì thực hành.
Yāthāvato diṭṭhaṃ nāmarūpaṃ tividhadukkhatāyogato rogo viya.
Mentality-materiality, seen truly, is like a disease due to its association with the three kinds of suffering.
Danh sắc đã được thấy đúng như thật, do sự liên kết với ba loại khổ, giống như một căn bệnh.
Paccayā cassa rogasamuṭṭhānaṃ viya upaṭṭhahantīti imamatthaṃ dassento ‘‘yathā nāma…pe… pariyesatī’’ti āha.
And its conditions appear like the cause of a disease; showing this meaning, it is said, “just as… etc.… he seeks.”
Để chỉ rõ ý nghĩa này, rằng các duyên của nó xuất hiện như nguyên nhân của bệnh, nên đã nói “như thể…v.v…tìm kiếm” (yathā nāma…pe… pariyesatī).
Saṃsāradukkhanimuggassa santānassa tato vimocetukāmatāvasena anukampitabbatā labbhatīti tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā panā’’tiādi vuttaṃ.
Furthermore, because the sentient being immersed in the suffering of saṃsāra is worthy of compassion due to the desire to liberate him from it, the phrase “or just as…” and so on is stated to show this meaning.
Để chỉ rõ ý nghĩa rằng dòng tâm thức đang chìm đắm trong khổ đau luân hồi cần được thương xót với mong muốn giải thoát khỏi đó, nên đã nói “hoặc như thế nào” (yathā vā panā) v.v..
Evameva ṭhite yadeke vadanti ‘‘anukampetabbakumārakadassanena tassa mātāpituāvajjanaṃ idha anudāharaṇaṃ nirodhetabbatāya nāmarūpassa anukampitabbatābhāvato’’ti, tadapāhataṃ hoti.
In this way, the objection of some teachers who say, “The analogy of parents reflecting upon seeing a pitiable child is not applicable here, because mentality-materiality, being subject to cessation, is not worthy of compassion,” is refuted.
Cũng vậy, khi đã an trú như thế, điều mà một số người nói rằng “ví dụ về việc nhìn thấy một đứa trẻ đáng thương và sự chú ý của cha mẹ nó không phù hợp ở đây, vì danh sắc cần được diệt trừ chứ không phải đáng thương xót” thì điều đó đã bị bác bỏ.
Avassañcetaṃ evaṃ icchitabbaṃ, aññathā veneyyapuggalasantāne satthu mahākaruṇāpavatti eva vicāretabbā siyā.
And it must necessarily be understood in this way, otherwise the emergence of the Buddha’s great compassion in the continuum of teachable individuals would have to be re-evaluated.
Và điều này nhất định phải được chấp nhận như vậy, nếu không, sự khởi sinh của đại bi của Đức Phật trong dòng tâm thức của các chúng sinh cần được giáo hóa sẽ phải được xem xét lại.
Mandabuddhitāya mandaṃ.
Dull due to dull intellect.
Kém cỏi (manda) vì trí tuệ kém cỏi (manda-buddhitāya).
Vuḍḍhataropi koci mandabuddhi hotīti tato visesanatthaṃ ‘‘kumāra’’nti vuttaṃ.
Even an old person can be dull-witted, so the word “child” is stated to distinguish from such.
Vì đôi khi có người lớn tuổi cũng kém trí tuệ, nên để phân biệt với điều đó, đã nói “trẻ con” (kumāra).
Yo koci paṭhamavaye vattamāno ‘‘kumāro’’ti vuccatīti tato visesanatthaṃ ‘‘dahara’’nti vuttaṃ.
Anyone in their first stage of life is called a “child,” so the word “young” is stated to distinguish from that.
Vì bất cứ ai ở tuổi đầu đời đều được gọi là “trẻ con”, nên để phân biệt với điều đó, đã nói “bé” (dahara).
Evampi yo ādhāvitvā paridhāvitvā vicāraṇako taruṇadārako, sopi ‘‘daharo’’ti vuccatīti tato nivattanatthaṃ ‘‘uttānaseyyaka’’nti vuttaṃ.
Even so, a young boy who runs about and wanders is also called “young,” so the word “lying on its back” is stated to exclude that*.
Ngay cả như vậy, đứa trẻ năng động, chạy nhảy khắp nơi cũng được gọi là “bé”, nên để loại bỏ ý đó, đã nói “nằm ngửa” (uttānaseyyaka).
Catūhipi padehi karuṇāyitabbataṃyeva dasseti.
By all four terms, it shows only the state of being worthy of compassion.
Bốn từ này chỉ đơn thuần là để chỉ sự đáng thương xót.
Āpajjatīti karoti.
Attains means performs.
Thực hành (āpajjati) có nghĩa là làm.
Yathā panassa hetupaccayapariyesanāpatti hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘so’’tiādi vuttaṃ.
To show how his attainment of seeking conditions and causes occurs, the passage “he…” and so on is stated.
Để chỉ ra cách hành giả thực hành tìm kiếm các nhân duyên, nên đã nói “vị ấy” (so) v.v..
Tattha byatirekamukhena attho sādhito sammadeva sādhito hotīti ahetukabhāvaṃ tāva paṭikkhipanto ‘‘na tāvidaṃ nāmarūpaṃ ahetuka’’nti vatvā tattha kāraṇamāha ‘‘sabbatthā’’tiādinā.
There, a meaning established by way of negation is truly well-established. Thus, first rejecting the state of being uncaused, he says, “Mentality-materiality is certainly not uncaused,” and then states the reason for it with “everywhere…” and so on.
Trong đó, ý nghĩa được chứng minh bằng phương pháp loại suy là được chứng minh một cách hoàn hảo; do đó, trước hết bác bỏ trạng thái vô nhân, sau khi nói “danh sắc này không phải vô nhân” (na tāvidaṃ nāmarūpaṃ ahetuka), Ngài nêu lý do ở đó bằng cách nói “ở khắp mọi nơi” (sabbatthā) v.v..
Hetumantarena sati sambhave sabbadhammānaṃ hetuabhāvo samānoti sabbasamānatā siyā, tathā ca sati sotapadesādīsu, bahiddhā ca cakkhuviññāṇādihetuabhāvoti sabbattha, cakkhādīnaṃ uppattito pubbe, paribhedato uddhañca hetuabhāvoti sabbadā ca andhādīnaṃ arūpīnaṃ, asaññīnañca hetuabhāvoti sabbesañca cakkhuviññāṇādīhi bhavitabbaṃ, hetuabhāvā visesato tañca natthīti āha ‘‘sabbattha sabbadā sabbesañca ekasadisabhāvāpattito’’ti.
If, without a cause, there were a possibility of existence, then all phenomena would be without cause, and thus all would be uniform; in that case, there would be no cause for eye-consciousness, etc., in the ear regions, etc., and externally, everywhere. And there would be no cause before the arising of the eye, etc., and after its dissolution, always. And there would be no cause for the blind, etc., for formless beings, and for non-percipient beings, and all would have eye-consciousness, etc., since there would be no distinction in causes, and that is not the case. Therefore, he says, “due to the resulting uniformity everywhere, always, and for all beings.”
Nếu có khả năng xảy ra mà không có nguyên nhân, thì việc không có nguyên nhân của tất cả các pháp sẽ là như nhau, và như vậy, sẽ có sự đồng nhất hoàn toàn. Và nếu như vậy, thì ở các nơi như tai, v.v., và ở bên ngoài, sẽ không có nguyên nhân cho nhãn thức, v.v., nên sẽ có sự đồng nhất ở khắp mọi nơi; trước khi nhãn, v.v., sinh khởi, và sau khi chúng hoại diệt, sẽ không có nguyên nhân, nên sẽ có sự đồng nhất mọi lúc; và đối với người mù, v.v., các vị Phạm thiên vô sắc (arūpī), và các vị Phạm thiên vô tưởng (asaññī), cũng sẽ không có nguyên nhân, nên tất cả đều phải có nhãn thức, v.v., và vì không có nguyên nhân, nên đặc biệt điều đó không tồn tại. Do đó, Ngài nói “do sự đồng nhất ở khắp mọi nơi, mọi lúc và đối với tất cả” (sabbattha sabbadā sabbesañca ekasadisabhāvāpattito).
Nidassanamattañcetaṃ yadidaṃ ‘‘cakkhuviññāṇādīsu hī’’ti.
And this phrase, “in eye-consciousness, etc.,” is merely an illustration.
Và điều này, tức là “ở nhãn thức, v.v.”, chỉ là một ví dụ.
Yattakā loke visesā, tehi sabbesaṃ, sabbakālañca bhavitabbanti adhippāyo.
The intention is that whatever distinctions exist in the world, they should exist for all and at all times.
Ý nghĩa là: tất cả các đặc điểm khác biệt trên thế gian đều phải tồn tại cho tất cả mọi người và mọi lúc.
Ādi-saddena vā tesampi gahaṇaṃ katamevāti daṭṭhabbaṃ.
Or it should be understood that by the word “etc.”, these are also included.
Hoặc phải hiểu rằng từ “v.v.” (ādi) cũng bao gồm những điều đó.
Tasmā ahetukabhāve visiṭṭhatāya asambhavo evāti sabbattha ekasadisabhāvāpattito, sabbadā ekasadisabhāvāpattito, sabbesaṃ ekasadisabhāvāpattitoti paccekaṃ sambandho veditabbo.
Therefore, in the absence of cause, there is no possibility of distinction; thus, the connection should be understood separately for: "due to the resulting uniformity everywhere," "due to the resulting uniformity always," and "due to the resulting uniformity for all beings."
Do đó, khi không có nguyên nhân, sự khác biệt là không thể có. Vì vậy, phải hiểu rằng có sự liên kết riêng lẻ: do sự đồng nhất ở khắp mọi nơi, do sự đồng nhất mọi lúc, và do sự đồng nhất đối với tất cả.
Evaṃ ahetubhāve paṭisiddhe visamahetuvādī vadeyya ‘‘na idaṃ ahetukaṃ kiñcarahi sahetukaṃ, kena pana hetunā sahetukanti?
When the uncaused state is thus refuted, the advocate of unequal causes might say, “This is not uncaused, but rather caused. But by what cause is it caused?
Khi trạng thái vô nhân đã bị bác bỏ như vậy, người chủ trương nguyên nhân bất đồng (visama-hetu-vādī) có thể nói: “Điều này không phải vô nhân. Vậy thì nó có nhân là gì? Nó có nhân bởi cái gì?”
Issarādinā’’ti.
By Isvara, etc.”
“Bởi Thượng đế (Issara), v.v.”
Ādi-saddena pakatipurisapajāpatikālādīnaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ, taṃ paṭikkhipanto āha ‘‘na issarādihetuka’’ntiādi.
By the word “etc.”, the inclusion of primal nature, Puruṣa, Prajāpati, Time, etc., should be understood. Rejecting this, he says, “It is not caused by Isvara, etc.” and so on.
Phải hiểu rằng từ “v.v.” (ādi) bao gồm Prakriti (bản tính), Puruṣa (linh hồn), Prajāpati (chúa tể chúng sinh), Kāla (thời gian), v.v. Bác bỏ điều đó, Ngài nói “không phải do Thượng đế, v.v.” (na issarādihetuka) v.v..
Na nāmarūpaṃ issarādihetukaṃ nāmarūpato aññassa anupalabbhamānattā issarapakatiādinameva abhāvato.
Mentality-materiality is not caused by Isvara, etc., because nothing other than mentality-materiality is observed, and because Isvara, primal nature, etc., themselves do not exist.
Danh sắc không phải do Thượng đế, v.v., làm nhân, vì không có sự tồn tại của bất kỳ điều gì khác ngoài danh sắc, tức là không có Thượng đế (Issara), Prakriti (bản tính), v.v..
Yadi pana asato issarādito nāmarūpassa uppatti, evaṃ sati sā eva sabbattha sabbadā sabbesaṃ ekasadisatā āpajjati.
If, however, the arising of mentality-materiality were from a non-existent Isvara, etc., then that same uniformity would occur everywhere, always, and for all beings.
Nếu danh sắc sinh khởi từ một Thượng đế, v.v., không tồn tại, thì trong trường hợp đó, chính sự đồng nhất đó sẽ xảy ra ở khắp mọi nơi, mọi lúc và đối với tất cả.
Atha nāmarūpamattameva issarādihetukaṃ, nāmarūpañca ahutvā sambhavantaṃ, hutvā ca vinassantaṃ dissatīti issarādīhipi tādisehi bhavitabbaṃ.
Now, if Isvara, etc., were merely mentality-materiality, and mentality-materiality is observed to arise when non-existent and cease when existent, then Isvara, etc., would also have to be of such a nature.
Nếu chỉ danh sắc là do Thượng đế, v.v., làm nhân, và danh sắc được thấy là sinh khởi khi chưa có và hoại diệt khi đã có, thì Thượng đế, v.v., cũng phải có tính chất tương tự.
Tathā ca tadapi sappaccayaṃ saṅkhatamevāti tassāpi paccayapariggaho kātabbo.
And if so, then that too would be conditioned and constructed, and therefore, its conditions would also have to be comprehended.
Và như vậy, điều đó cũng là hữu duyên (sapaccaya) và hữu vi (saṅkhata), nên cũng phải nhận biết các duyên của nó.
Atha taṃ nuppajjati, ahetukatā tassa āpannā.
But if it does not arise, then it would be uncaused.
Nếu điều đó không sinh khởi, thì trạng thái vô nhân sẽ xảy ra cho nó.
Tenāha ‘‘ahetukabhāvāpattito’’ti.
Therefore, he says, “due to the resulting uncaused state.”
Do đó, Ngài nói “do rơi vào trạng thái vô nhân” (ahetukabhāvāpattito).
Apica na issarādihetukaṃ nāmarūpaṃ.
Moreover, mentality-materiality is not caused by Isvara, etc.
Hơn nữa, danh sắc không phải do Thượng đế, v.v., làm nhân.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Kamena uppattito.
Because it arises in sequence.
Vì chúng sinh khởi theo thứ tự.
Yadi hi evaṃ niccaṃ issarādisaññitaṃ kammakilesindriyārammaṇādinirapekkhakāraṇampi siyā, sabbesaṃyeva ekajjhaṃ uppatti siyā, yattakehi tato uppajjitabbaṃ.
If there were such a permanent cause, named Isvara and so on, which does not depend on kamma, defilements, faculties, sense-objects, etc., then all the resultant nama-rupa that should arise from it would arise simultaneously.
Nếu quả thật có một nguyên nhân thường hằng, được gọi là Īssara (Thượng đế) v.v., không phụ thuộc vào nghiệp, phiền não, căn, cảnh v.v., thì tất cả những danh sắc đáng lẽ phải sinh từ nguyên nhân đó đều sẽ sinh khởi cùng một lúc.
Kāraṇassa sannihitabhāvato.
Because the cause is always present.
Vì nguyên nhân luôn hiện hữu.
Yadi pana tassa icchāvasena tassa uppattiṃ parikappeyyuṃ, tāsañca icchānaṃ ekajjhaṃ uppattiyaṃ ko vibandho.
If, however, they were to conceive of its arising by the will of that*, what obstacle is there to the simultaneous arising of those wills?
Nếu họ cho rằng sự sinh khởi của nó là do ý muốn của nó, thì có chướng ngại gì mà những ý muốn đó không cùng sinh khởi một lúc?
Atha aññampi kiñci kammakilesindriyārammaṇādiapekkhitabbaṃ atthīti ce?
But if it is said that there is also something else to be considered, such as kamma, defilements, faculties, and sense-objects?
Nếu nói rằng còn có những nguyên nhân khác như nghiệp, phiền não, căn, cảnh v.v., cần phải dựa vào?
Tadeva hetu kāraṇaṃ, kimaññena adiṭṭhasāmatthiyena parikappitena payojanaṃ?
Then that very thing is the root cause; what purpose is served by postulating another, unseen power?
Thì chính những điều đó là nguyên nhân, là lý do, cần gì phải giả định một nguyên nhân khác không thấy được năng lực?
Diṭṭhañhi kammādīnaṃ sāmatthiyaṃ tadaññapaccayasannidhānepi tadabhāve abhāvato.
For the power of kamma, etc., is seen, as its absence results in non-arising, even when other conditions are present.
Thật vậy, năng lực của nghiệp v.v., đã được thấy rõ, vì khi có những duyên khác hiện hữu mà không có nghiệp v.v., thì quả không sinh khởi.
Yathā hi rūpālokamanasikārasannidhānepi cakkhuno abhāve cakkhuviññāṇassa abhāvaṃ, bhāve ca bhāvaṃ disvā cakkhuno cakkhuviññāṇuppādanasamatthatā atthīti viññāyati.
Just as, seeing the non-arising of eye-consciousness in the absence of the eye, even when form, light, and attention are present, and its arising when the eye is present, it is understood that the eye has the power to produce eye-consciousness.
Như khi có sắc, ánh sáng, tác ý hiện hữu mà không có mắt thì nhãn thức không sinh, và khi có mắt thì nhãn thức sinh khởi, do đó người ta hiểu rằng mắt có khả năng sinh nhãn thức.
Yathā ca yvāyaṃ yamakānampi samānānaṃ janakajananīsukkasoṇitādibāhirapaccayasamabhāvepi sattānaṃ hīnapaṇītatādiviseso dissati, so ca sasantāne tādisassa aññassa hetuno abhāvā kammakilesahetukoti tassa tattha samatthatā atthīti viññāyati, na evamissarādikassa.
And just as the various differences in beings, such as inferiority and superiority, are observed even among twins who share the same external conditions like the semen and blood of their father and mother, and since there is no other similar cause in their own continuum, it is understood that these differences are due to kamma and defilements, and that their power resides therein; it is not so for Isvara and so on.
Và như sự khác biệt về hạ liệt, cao thượng v.v., giữa các chúng sinh, ngay cả những cặp song sinh, dù có những duyên bên ngoài như tinh cha huyết mẹ v.v., giống nhau, nhưng vì không có nguyên nhân khác như vậy trong dòng tương tục của họ, nên được hiểu là do nghiệp và phiền não, và nghiệp cùng phiền não có khả năng đó; không phải như vậy đối với Īssara v.v.
Kāraṇassa hi bhāvābhāve phalassa bhāvābhāvehi kāraṇassa samatthatā viññāyeyya.
For the power of a cause should be understood from the arising and non-arising of the result due to the presence and absence of that cause.
Năng lực của một nguyên nhân chỉ có thể được hiểu qua sự hiện hữu hay không hiện hữu của quả khi nguyên nhân đó hiện hữu hay không hiện hữu.
Na ca sannihite tadakāraṇassa nāmarūpassa issarādivekallena katthaci anuppatti diṭṭhā, tasmā akāraṇamissaro.
But the non-arising of nama-rupa, which does not have that as its cause, is nowhere seen due to the absence of Isvara, etc. Therefore, Isvara is not a cause.
Nhưng không thấy danh sắc, vốn không phải là nguyên nhân đó, không sinh khởi ở bất cứ nơi nào do sự thiếu vắng Īssara v.v. Do đó, Īssara không phải là nguyên nhân.
Athāpi saggo evaṃ issarādihetuko vucceyya, sopi saggappakāro sabbakālaṃ tato nibbatteyya.
Furthermore, if creation were said to have Isvara, etc., as its cause, then that kind of creation would arise at all times from that*.
Hơn nữa, nếu nói rằng sự tạo tác đó là do Īssara v.v., thì loại tạo tác đó sẽ phải sinh khởi mọi lúc từ đó.
Na hi sannihitakāraṇassa phalassa anuppatti yuttā.
For the non-arising of a result from a cause that is present is not justifiable.
Vì quả không sinh khởi khi nguyên nhân đã hiện hữu là điều không hợp lý.
Nicce ca sati aññanirapekkhakāraṇe saggassa ādiyeva na yutto, yāva issarādikaṃ kāraṇaṃ, tāva sabbassa atthibhāvappasaṅgato.
And if the permanent cause is independent of others, the very beginning of creation would be unfitting, as all existence would imply the continuous presence of Isvara, etc., as cause.
Và nếu nguyên nhân thường hằng và không phụ thuộc vào bất kỳ điều gì khác, thì ngay từ đầu, sự tạo tác đó đã không hợp lý, vì nếu nguyên nhân Īssara v.v., tồn tại, thì tất cả mọi thứ đều phải tồn tại.
Athāpi vadeyya ‘‘aññepi yathārahaṃ paccayā hontiyeva, issarādikampi tesaṃ sahakārīkāraṇaṃ hotī’’ti.
Or if one were to say, "Other conditions also exist as appropriate, and Isvara, etc., is a co-operative cause for them."
Nếu lại nói rằng "cũng có những duyên khác tương ứng, và Īssara v.v., cũng là một duyên hỗ trợ cho chúng".
Yadettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
What needs to be said on this has already been stated below.
Những điều cần nói về vấn đề này đã được nói ở trên.
Yadi paro vadeyya ‘‘idha buddhipubbo bhāvānaṃ racanāviseso diṭṭho, yathā taṃ ghaṭagehādīnaṃ.
If an opponent were to say, "Here, a special arrangement of existences is seen to be preceded by intelligence, just as in the case of pots, houses, etc.
Nếu người khác nói: "Ở đây, một sự sắp đặt đặc biệt của các pháp được thấy là có trí tuệ đi trước, như đối với bình gốm, nhà cửa v.v.
Atthi ca ajjhattikabāhirānaṃ sarīrapadumādīnaṃ racanāviseso, tasmā tenāpi buddhipubbena bhavitabbaṃ.
And there is a special arrangement of internal and external things such as bodies and lotuses; therefore, that too must be preceded by intelligence.
Và cũng có một sự sắp đặt đặc biệt của thân thể, hoa sen v.v., cả bên trong lẫn bên ngoài, do đó, điều đó cũng phải có trí tuệ đi trước.
Yassa ca so buddhipubbo, so issarādiko, tasmā tena nāmarūpasaññitassa lokassa kāraṇena bhavitabba’’nti.
And whoever has that intelligence as a precursor is Isvara, etc.; therefore, that* must be the cause of the world known as nama-rupa."
Và ai có trí tuệ đi trước đó, người đó chính là Īssara v.v., do đó, người đó phải là nguyên nhân của thế giới được gọi là danh sắc".
Tayidaṃ asiddhaṃ, racitā sarīrapadumādayoti tattheva uppannattā.
This is unsubstantiated, because bodies, lotuses, etc., are said to be merely arisen.
Điều này là không đúng, vì thân thể, hoa sen v.v., được tạo ra là do chính sự sinh khởi của chúng.
Uppannassa hi sannivesavasena tathā tathā paṭṭhapanaṃ ‘‘racanā’’ti vuccati.
For, the arranging of an arisen object in various ways by its configuration is called "arrangement."
Thật vậy, việc sắp đặt một vật đã sinh khởi theo cách này hay cách khác được gọi là "sự tạo tác".
Anekantiko cāyaṃ abuddhipubbassāpi diṭṭhattā.
Moreover, this argument is inconclusive, as arrangement is also seen without prior intelligence.
Và điều này không nhất quán, vì sự sắp đặt không có trí tuệ đi trước cũng được thấy rõ.
Diṭṭho hi nhāruādīnaṃ aggisaṃyogena racanāviseso, tathā visussantānaṃ pubbacammādīnaṃ.
For, a special arrangement of sinews, etc., is seen due to contact with fire, and similarly with drying flowers, hides, etc.
Thật vậy, sự sắp đặt đặc biệt của gân cốt v.v., do sự kết hợp với lửa đã được thấy, cũng như đối với hoa và da cũ v.v., khi chúng khô héo.
Yadi panāyamissarādiko gavassajagadrabhādīnaṃ karīsāvatte paṭimahutaṃ raceyya, ummatto viya vikkhitto siyā.
If this Isvara, etc., were to arrange cows, horses, goats, donkeys, etc., in a heap of dung moment by moment, he would be like a madman, disturbed.
Nếu Īssara v.v., tạo ra ngựa, trâu, dê, lừa v.v., trong một đống phân mỗi khoảnh khắc, thì người đó sẽ giống như một kẻ điên loạn và phân tán.
Kiñcāyaṃ lokaṃ sajjento attatthaṃ vā sajjeyya lokatthaṃ vā.
Furthermore, when creating the world, would he create it for his own benefit or for the benefit of the world?
Hơn nữa, khi tạo ra thế giới này, người đó tạo ra vì lợi ích của mình hay vì lợi ích của thế giới?
Tattha ca yadi purimo makkho katakicco na siyā lokena sādhetabbassa atthibhāvato.
In the former case, if he were to do it for himself, he would not be one who has accomplished his task, for there would be an unfulfilled purpose to be achieved through the world.
Trong trường hợp đó, nếu là trường hợp đầu tiên, thì người đó sẽ không hoàn thành công việc, vì vẫn còn những điều cần phải hoàn thành bởi thế giới.
Atha dutiyo, kasmā lokassa ahitadukkhāvahaṃ pāpaṃ nirayādiṃ, jarāmaraṇādiñca sajati?
If for the latter, why does he create evil deeds, hells, etc., and old age, death, etc., which bring harm and suffering to the world?
Nếu là trường hợp thứ hai, tại sao người đó lại tạo ra những điều ác mang lại bất lợi và khổ đau cho thế giới, như địa ngục v.v., và già chết v.v.?
Atha tadubhayaṃ anāmasitvā kīḷatthaṃ sajati.
Or he creates without considering both, for the sake of play.
Hay người đó tạo ra cả hai mà không suy xét, chỉ vì vui chơi.
Kīḷā ca nāma ratiatthā hoti.
Play, indeed, is for delight.
Vui chơi là để giải trí.
Vinā kīḷāya ratiṃ ajānantānaṃ ratiatthañca kīḷamārabhanto ratiyaṃ issaro anissaro siyā.
If he, not knowing delight without play, were to undertake play for the sake of delight, then Isvara would be powerless over delight.
Nếu người đó bắt đầu vui chơi để giải trí mà không biết giải trí là gì nếu không có vui chơi, thì người Īssara đó sẽ không làm chủ được sự giải trí.
Atha payojananirapekkho, sabbakālaṃ sajeyya, tassa cāyaṃ sajanasamatthatā ahetukā vā siyā sahetukā vā.
If, however, he is independent of purpose, he would create at all times, and this power of creation he possesses would either be without cause or with cause.
Hay người đó không quan tâm đến mục đích, và sẽ tạo ra mọi lúc; và khả năng tạo ra này của người đó có thể là vô cớ hoặc có nguyên nhân.
Ahetukā ce, sabbesaṃ siyā sahetukā vā.
If it is without cause, it would be for everyone; if it is with cause.
Nếu vô cớ, thì tất cả mọi người đều có thể có; nếu có nguyên nhân.
Ahetukā ce, sabbesampi siyā.
If it is without cause, it would be for everyone.
Nếu vô cớ, thì tất cả mọi người đều có thể có.
Atha sahetukā, so cassa hetu parato vā sambhūto siyā attato vā.
But if it is with cause, that cause would either arise from another or from himself.
Nếu có nguyên nhân, thì nguyên nhân đó có thể sinh ra từ người khác hoặc từ chính mình.
Tattha parato ce sambhūto, yadassa so laddho, tassāyaṃ veyyāvaccakarasadiso siyā.
If it arises from another, then this Isvara would be like a servant to the one from whom he received it.
Trong trường hợp đó, nếu sinh ra từ người khác, thì người đó đã nhận được nó, và người này sẽ giống như một người phục vụ của người đó.
Atha attato taduppattito pubbe ayaṃ kīdiso loko cāti sabbamidaṃ ālunavisiṇaṃ ākulabyākulaṃ goyūthena gatamaggasadisapheṇapiṇḍasamaṃ avimaddakkhamaṃ asāraṃ.
If it arises from himself, then what was this Isvara like before its arising, and what was the world like? All this is shattered, extremely confused, like a path trodden by a herd of cattle, resembling a ball of foam, unable to be pressed, and void of essence.
Nếu từ chính mình, thì trước khi nguyên nhân đó sinh khởi, Īssara này là loại gì và thế giới là loại gì? Tất cả những điều này đều rời rạc, rối loạn, hỗn độn, giống như con đường mà đàn bò đã đi qua, giống như một khối bọt, không thể nhào nặn, vô giá trị.
Tiṭṭhatu pasaṅgo, yathādhikatameva vaṇṇayissāma.
Let the digression stand; we will explain only what is being treated.
Hãy gác lại những điều liên quan, chúng ta sẽ chỉ giải thích những gì đã được trình bày.
Tasmāti yasmā idaṃ nāmarūpaṃ na ahetukaṃ, nāpi issarādivisamahetukaṃ, tasmā.
Therefore — since this nama-rupa is not without cause, nor has it an inappropriate cause like Isvara, etc. — therefore.
Do đó, vì danh sắc này không phải là vô cớ, cũng không phải là do nguyên nhân bất thường như Īssara v.v., do đó.
Teti hetupaccayā.
Those — meaning the causes and conditions.
Những điều đó là các duyên nhân.
679. Oḷārikattā, supākaṭattā ca rūpassa paccayapariggaho sukaroti ‘‘imassa tāva rūpakāyassā’’tiādinā paṭhamaṃ tassa paccayapariggahavidhiṃ ārabhati.
679. Because rūpa is coarse and very manifest, the grasping of its conditions is easy. Thus, with the phrase “of this rūpa-body” and so on, it first commences the method of grasping its conditions.
679. Vì sắc là thô thiển và dễ thấy, việc thâu tóm các duyên của nó là dễ dàng, nên bắt đầu bằng "của thân sắc này trước hết" v.v., để trình bày phương pháp thâu tóm các duyên của nó.
Tattha yathā nāmarūpassa paccayapariggaho ahetuvisamahetuvādanivattiyā hoti, evaṃ nibbidāvirāgāvahabhāvena tattha abhiratinivattiyāpi icchitabboti taṃ gabbhaseyyakavasena dassento nibbattaṭṭhānassa sucibhāvapaṭisedhanamukhena asucibhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayaṃ kāyo’’tiādimāha.
In this regard, just as the grasping of conditions of nāma-rūpa serves to avert the doctrines of uncaused existence and inappropriate causation, so too it should be desired for the cessation of attachment to it by inducing disgust and dispassion. Therefore, to demonstrate this by way of the being in the womb, and to reveal its impurity by denying its purity, the phrase “this body” and so on, is stated.
Ở đó, cũng như việc thâu tóm các duyên của danh sắc là để loại bỏ thuyết vô nhân và thuyết dị nhân, thì cũng nên mong muốn loại bỏ sự thích thú đối với danh sắc đó bằng cách mang lại sự chán ghét và ly tham. Do đó, để trình bày điều đó theo cách của một chúng sinh trong bào thai, và để làm rõ tính bất tịnh bằng cách phủ nhận tính thanh tịnh của nơi sinh, nên nói "thân này" v.v.
Tattha uppalādīni asuciṭṭhāne nibbattānipi sayaṃ sucisammatānevāti taṃdassanatthaṃ abbhantaraggahaṇaṃ.
In that passage, even lotuses and other flowers, although born in an impure place, are themselves considered pure. Thus, the mention of "internal" is to demonstrate this meaning.
Ở đó, hoa sen v.v., dù sinh ra ở nơi bất tịnh, nhưng tự chúng được coi là thanh tịnh. Để chỉ ra điều đó, nên dùng từ "bên trong".
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
‘‘Nibbattatī’’ti idaṃ mātukucchiyaṃ paṭisandhipavattīsu rūpakāyassa nibbattanasāmaññato gahetvā vuttaṃ, na paṭhamābhinibbattimattaṃ.
The word “arises” (nibbattati) is stated by taking the general sense of the rūpa-body arising in the mother’s womb during both the paṭisandhi and the pavatti periods, and not merely referring to its initial arising.
Từ "sinh khởi" này được nói bằng cách lấy sự sinh khởi nói chung của thân sắc trong thời kỳ tái sinh và thời kỳ tiếp diễn trong bụng mẹ, chứ không chỉ riêng sự sinh khởi đầu tiên.
Evañca katvā āhārassa upatthambhakapaccayatāvacanaṃ, udarapaṭalassa pacchato karaṇādivacanaṃ, duggandhajegucchapaṭikkūlatāvacanañca samatthitaṃ hoti.
And by doing so, the statement that nutriment (āhāra) is a supporting condition, the statement about the abdominal membrane being at the back, and the statement about its foul smell, repulsiveness, and loathsomeness, are all substantiated.
Và khi đã làm như vậy, việc nói về thực phẩm là duyên hỗ trợ, việc nói về việc màng bụng ở phía sau v.v., và việc nói về sự hôi thối, ghê tởm, đáng kinh tởm đều trở nên hợp lý.
Evamavaṭṭhite yadekaccehi piṭṭhito, purato ca karaṇaṃ kiṃ siyā paṭisandhikāletiādi vuttaṃ, taṃ apāhataṃ hoti.
With this established, the objection raised by some, such as "What could it mean to be at the back or front during the paṭisandhi period?" becomes unfounded.
Khi đã được thiết lập như vậy, những gì một số người đã nói như "việc ở phía sau hay phía trước trong thời kỳ tái sinh là gì?" v.v., đều bị bác bỏ.
‘‘Nibbattakattā’’ti iminā bījaṃ viya aṅkurassa avijjādayo rūpakāyassa asādhāraṇakāraṇatāya hetūti dasseti.
By “being the producer,” it shows that ignorance (avijjā) and so on are the causes (hetū) of the rūpa-body due to their being unshared conditions, like a seed to a sprout.
Với từ "là người tạo ra", nó chỉ ra rằng vô minh v.v., là nguyên nhân (hetu) của thân sắc, như hạt giống đối với mầm, vì chúng là nguyên nhân không chung của thân sắc.
‘‘Upatthambhakattā’’ti iminā pana aṅkurassa pathavīsalilapārisiādayo viya āhāro sādhāraṇakāraṇatāya paccayoti dasseti.
By “being the supporter,” however, it shows that nutriment (āhāra) is a condition (paccayo) due to its being a shared condition, like earth, water, warmth, etc., to a sprout.
Với từ "là người hỗ trợ", nó chỉ ra rằng thực phẩm là duyên (paccaya) vì nó là nguyên nhân chung, như đất, nước, nhiệt độ v.v., đối với mầm.
Pañca dhammā hetupaccayāti avijjādayo pañca dhammā yathārahaṃ hetu ca paccayo cāti attho.
“The five dhammas are root conditions (hetupaccayā)” means that the five dhammas, beginning with avijjā, are both root causes (hetu) and conditions (paccaya) as appropriate.
Năm pháp là duyên nhân có nghĩa là năm pháp như vô minh v.v., tùy theo trường hợp, vừa là nhân (hetu) vừa là duyên (paccaya).
Bhavesu vijjamānadosapaṭicchādanapatthanā daḷhaggāhabhāvena saṅkhārabhavānaṃ hetubhūtā janakasahāyatāya bhavanikanti taṃsahajātaāsannakāraṇattā abhisaṅkhārikā, apassayabhūtā cāti ‘‘mātā viya dārakassa upanissayā’’ti vuttā.
Avijjā, taṇhā, and upādāna, which cover up existing faults in existences, yearn for them, and cling to them firmly, become the causes (hetu) for saṅkhāra and bhava. And due to their being the companions of kamma (janaka), the craving that clings to existence, and their being a proximate cause co-arising with that craving, they are called “like a mother to a child, a decisive support (upanissaya),” because they are specifically forming (abhisaṅkhārikā) and are a basis (apassayabhūtā).
Vô minh, tham ái, thủ chấp, vốn là nguyên nhân của các hành và các hữu, do sự che giấu các lỗi lầm hiện có trong các hữu, sự khao khát và sự chấp thủ vững chắc, là những yếu tố thúc đẩy đặc biệt (abhisaṅkhārika) và là nơi nương tựa (apassaya), vì chúng là tham ái bám víu vào hữu, và là nguyên nhân gần gũi đồng sinh với tham ái đó, nên được gọi là "như mẹ đối với con cái".
Yathā pitu janitasukke puttassa uppattīti pitā janako, evaṃ kammaṃ sattassa uppādakattā janakaṃ vuttaṃ.
Just as a father is said to be the producer because a son is born from the semen generated by the father, so too kamma is said to be the producer because it generates beings.
Như sự sinh ra của con cái trong tinh cha do người cha tạo ra, thì người cha là người tạo ra, cũng vậy, nghiệp được gọi là người tạo ra vì nó làm sinh ra chúng sinh.
Yathā dhāti jātassa dārakassa posanavasena sandhārikā, evaṃ āhāro uppannassa kāyassāti sandhārako vutto.
Just as a wet nurse sustains a born child by way of nourishment, similarly, nutriment is called a sustainer for an arisen physical body.
Cũng như người vú em nuôi dưỡng đứa bé đã sinh ra, là người gìn giữ tốt, thì cũng vậy, thức ăn gìn giữ thân thể đã sinh ra. Vì vậy, được gọi là người gìn giữ.
Kāmañcettha avijjādayo nāmakāyassāpi paccayo, pakārantarena pana tassa pākaṭaṃ paccayapariggahavidhiṃ dassetuṃ ‘‘cakkhuñca paṭiccā’’tiādi vuttaṃ.
Although ignorance and so forth are also causes for the mind-body here, yet, to show the clear method of comprehending causality for it in another way, the statement “depending on the eye,” and so on, is mentioned.
Mặc dù ở đây, vô minh (avijjā) và các pháp khác cũng là nhân duyên (paccaya) của danh thân (nāmakāya), nhưng để chỉ ra phương pháp nhận thức nhân duyên rõ ràng của nó bằng một cách khác, nên đã nói "tùy thuộc vào mắt (cakkhu)" và các điều tương tự.
Tattha cakkhuñcāti ca-saddo samuccayattho.
Therein, the ca-sound in cakkhuñcāti has the meaning of aggregation.
Trong đoạn văn đó, từ "ca" trong "cakkhuñca" có nghĩa là tập hợp.
Tena cakkhuviññāṇassa āvajjanādiajjhattaṃ sabbaṃ paccayajātaṃ saṅgaṇhāti.
By that, it includes all the internal causal factors such as advertence for eye-consciousness.
Do đó, nó bao gồm tất cả các nhân duyên nội tại như sự chú ý (āvajjanā) và các yếu tố khác của nhãn thức (cakkhuviññāṇa).
Rūpe cāti pana ca-saddena yathā bahulaṃ bāhirarūpaṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇapaccayo, evaṃ aññampi bāhiraṃ paccayajātaṃ saṅgaṇhāti.
However, with the ca-sound in rūpe cāti, just as external form is predominantly the object-condition for eye-consciousness, so too it includes other external causal factors.
Tuy nhiên, từ "ca" trong "rūpe ca" bao gồm các nhân duyên bên ngoài khác, cũng như sắc pháp (rūpa) bên ngoài thường là nhân duyên đối tượng (ārammaṇapaccaya) của nhãn thức.
Paṭiccāti paccayabhūtaṃ laddhāti attho.
Paṭiccāti means "having obtained the causal factor."
"Paṭiccā" có nghĩa là đã có được nhân duyên.
Tena cakkhussa nissayapurejātaindriyavippayuttaatthiavigatavasena, rūpassa ārammaṇapurejātaatthiavigatavasena, itaresañca saṅgahitānaṃ anantarādisahajātādivasena paccayabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows the causal nature of the eye by way of foundation (nissaya), pre-nascent (purejāta), faculty (indriya), disassociated (vippayutta), presence (atthi), and non-disappearance (avigata) conditions; of form by way of object (ārammaṇa), pre-nascent, presence, and non-disappearance conditions; and of other aggregated factors by way of contiguity (anantara), co-nascence (sahajāta), and so forth.
Do đó, nó chỉ ra tính nhân duyên của mắt (cakkhu) theo các khía cạnh nương tựa (nissaya), đi trước (purejāta), không tương ưng với căn (indriyavippayutta), hiện hữu (atthi), và bất ly (avigata); của sắc pháp (rūpa) theo các khía cạnh đối tượng (ārammaṇa), đi trước (purejāta), hiện hữu (atthi), và bất ly (avigata); và của các pháp khác được bao gồm theo các khía cạnh vô gián (anantara) và đồng sinh (sahajāta) v.v.
Vacanabhede pana kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
As for the difference in expression, the reason has already been stated below.
Lý do cho sự khác biệt trong cách diễn đạt đã được nêu ở phần dưới.
Ādi-saddena ca phassādīnaṃ viya sahapaccayehi sotaviññāṇādīnaṃ saṅgaho veditabbo ‘‘tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’tiādipāṭhassa (ma. ni. 1.204; 3.421, 425-426; saṃ. ni. 2.43-45; kathā. 465, 467) viya ‘‘sotañca paṭiccā’’tiādipāṭhassa saṅgahitattā.
And by the word ādi, the inclusion of ear-consciousness and so forth together with their co-nascent conditions, like feeling and so forth, should be understood, because the text "the meeting of three is contact" and so on, includes the text "depending on the ear," and so on.
Và với từ "ādi" (v.v.), nên hiểu rằng các nhĩ thức (sotaviññāṇa) và các thức khác cũng được bao gồm cùng với các nhân duyên đồng sinh (sahapaccaya) của chúng, giống như xúc (phassa) và các pháp khác, vì đoạn văn "sotañca paṭiccā" (tùy thuộc vào tai) và các điều tương tự được bao gồm giống như đoạn văn "tiṇṇaṃ saṅgati phasso" (sự hội tụ của ba là xúc).
Evaṃ sammasanupagaṃ sabbaṃ nāmaṃ sahapaccayena saṅgahitaṃ hoti.
Thus, all nama that is subject to comprehension is included with co-nascent conditions.
Như vậy, tất cả các danh pháp (nāma) có thể được quán xét đều được bao gồm bởi nhân duyên đồng sinh.
Tenāha ‘‘nāmakāyassa paccayapariggahaṃ karotī’’ti.
Therefore, it is said: “It apprehends the causality of the mind-body.”
Vì thế, có nói "nó thực hiện sự nhận thức nhân duyên của danh thân".
680. Pubbantanti atītaṃ khandhappabandhakoṭṭhāsaṃ.
680. The past end refers to the portion of the aggregates' continuum that is past.
680. "Pubbantaṃ" (quá khứ) là phần chuỗi các uẩn trong quá khứ.
Ārabbhāti uddissa.
Regarding means "referring to."
"Ārabbhā" (khởi lên) nghĩa là nhắm vào.
Ahosiṃ nu kho, na nu kho ahosinti sassatākāraṃ, adhiccasamuppattiākārañca nissāya atīte attano vijjamānataṃ, avijjamānatañca kaṅkhati.
"Was I, or was I not?" expresses doubt about one's existence or non-existence in the past, based on the eternalist view and the causeless arising view.
"Ahosiṃ nu kho, na nu kho ahosi" (ta đã từng hiện hữu chăng, hay ta đã không hiện hữu chăng) là nghi ngờ về sự hiện hữu và không hiện hữu của tự ngã trong quá khứ, dựa trên quan điểm thường còn (sassatākāra) và quan điểm vô nhân vô duyên (adhiccasamuppattiākāra).
Kiṃ nu kho ahosinti jātiliṅgūpapattiyo nissāya ‘‘khattiyo nu kho ahosiṃ, brāhmaṇādīsu gahaṭṭhādīsu devādīsu aññataro nu kho’’ti kaṅkhati.
"What was I?" expresses doubt about one's past birth, gender, and mode of existence, such as "Was I a Khattiya, or one of the Brahmins and so forth, householders and so forth, or devas and so forth, or some other?"
"Kiṃ nu kho ahosi" (ta đã từng là gì chăng) là nghi ngờ liệu ta có phải là một chiến sĩ, hay một trong số các Bà-la-môn, gia chủ, chư thiên, v.v., dựa trên chủng tộc, giới tính và sự tái sinh.
Kathaṃ nu khoti saṇṭhānākāraṃ nissāya ‘‘dīgho nu kho ahosiṃ, rassaodātakāḷapamāṇikaappamāṇikādīnampi aññataro’’ti kaṅkhati.
"How was I?" expresses doubt about one's form and appearance, such as "Was I tall or short, fair or dark, of a certain size or immeasurable, or some other?"
"Kathaṃ nu kho" (ta đã từng như thế nào chăng) là nghi ngờ liệu ta có cao, thấp, trắng, đen, có kích thước hay vô lượng, v.v., dựa trên hình dáng.
Issaranimmānādiṃ nissāya ‘‘kena nu kho pakārena ahosi’’nti nibbattākārato kaṅkhatīti ca vadanti.
And some say it expresses doubt about the mode of arising, such as "By what means did I arise?", based on a creator deity's creation and so forth.
Người ta cũng nói rằng đó là nghi ngờ về cách thức sinh ra, dựa trên sự tạo hóa của Thượng đế (Issaranimmāna) và các yếu tố khác, rằng "ta đã từng như thế nào chăng".
Kiṃ hutvā kiṃ ahosinti jātiādiṃ nissāya ‘‘khattiyo hutvā nu kho brāhmaṇo ahosiṃ…pe… devo hutvā nu kho manusso ahosi’’nti attano aparāparuppattiṃ kaṅkhati.
"Having been what, what did I become?" expresses doubt about one's successive existences, such as "Having been a Khattiya, did I become a Brahmin... pe... having been a deva, did I become a human?"
"Kiṃ hutvā kiṃ ahosi" (sau khi là gì, ta đã trở thành gì chăng) là nghi ngờ về sự tái sinh liên tiếp của tự ngã, dựa trên chủng tộc và các yếu tố khác, rằng "sau khi là chiến sĩ, ta đã trở thành Bà-la-môn chăng... v.v... sau khi là chư thiên, ta đã trở thành người chăng".
Sabbattheva ca addhānanti kālādhivacanaṃ.
And in all these instances, "time" refers to periods of time.
Và trong tất cả các trường hợp, "addhānaṃ" là từ chỉ thời gian.
Bhavissāmi nu khoti sassatākāraṃ, ucchedākārañca nissāya anāgate attano vijjamānataṃ, avijjamānatañca kaṅkhati.
"Shall I be?" expresses doubt about one's existence or non-existence in the future, based on the eternalist view and the annihilationist view.
"Bhavissāmi nu kho" (ta sẽ hiện hữu chăng) là nghi ngờ về sự hiện hữu và không hiện hữu của tự ngã trong tương lai, dựa trên quan điểm thường còn (sassatākāra) và quan điểm đoạn diệt (ucchedākāra).
Sesamettha vuttanayameva.
The rest here is as stated.
Phần còn lại ở đây cũng theo cách đã nói.
Etarahi vā pana paccuppannaṃ addhānanti idāni vā paṭisandhimādiṃ katvā cutipariyantaṃ sabbampi vattamānakālaṃ.
"Or else, the present time" refers to the entire current period, starting from rebirth-linking consciousness up to death.
"Etarahi vā pana paccuppannaṃ addhānaṃ" (hoặc hiện tại, thời gian hiện tại) là tất cả thời gian đang diễn ra, bắt đầu từ tái sinh (paṭisandhi) cho đến khi chết (cuti).
Ajjhattaṃ kathaṃkathī hotīti attano khandhesu vicikicchā hoti.
"He is inwardly perplexed" means there is doubt about one's own aggregates.
"Ajjhattaṃ kathaṃkathī hoti" (nghi ngờ về nội tại) nghĩa là có sự nghi ngờ (vicikicchā) về các uẩn của chính mình.
Ahaṃ nu khosmīti attano atthibhāvaṃ kaṅkhati.
"Am I?" expresses doubt about one's existence.
"Ahaṃ nu khosmi" (ta có hiện hữu chăng) là nghi ngờ về sự hiện hữu của tự ngã.
Ayuttaṃ panetanti.
But this is inappropriate.
Nhưng điều này là không hợp lý.
Yuttaṃ ayuttanti kā ettha cintā.
What is the concern here about appropriate or inappropriate?
Hợp lý hay không hợp lý, có gì đáng suy nghĩ ở đây?
Ummattako viya hi bālaputhujjano.
For the foolish ordinary person is like a madman.
Vì phàm phu ngu si giống như người điên.
No nu khosmīti attano natthibhāvaṃ kaṅkhati.
"Am I not?" expresses doubt about one's non-existence.
"No nu khosmi" (ta có không hiện hữu chăng) là nghi ngờ về sự không hiện hữu của tự ngã.
Kiṃ nu khosmīti khattiyova samāno attano khattiyabhāvaṃ kaṅkhati.
"What am I?" expresses doubt about one's Khattiya status even while being a Khattiya.
"Kiṃ nu khosmi" (ta là gì chăng) là nghi ngờ về thân phận chiến sĩ của mình, trong khi chính mình là chiến sĩ.
Esa nayo sesesu.
The same method applies to the rest.
Cách thức này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Kathaṃ nu khosminti vuttanayameva.
"How am I?" is as stated.
"Kathaṃ nu khosmi" (ta như thế nào chăng) cũng theo cách đã nói.
Kevalañhettha ‘‘abbhantare jīvo nāma atthī’’ti gahetvā tassa dīghādibhāvaṃ kaṅkhanto ‘‘kathaṃ nu khosmi’’nti kaṅkhatīti veditabbo.
It should be understood that here, one who doubts "How am I?" is one who, believing that "there is a life-principle within," doubts its length and other characteristics.
Tuy nhiên, ở đây cần hiểu rằng người nghi ngờ "ta như thế nào chăng" là người nghi ngờ về sự cao thấp của cái gọi là "linh hồn" (jīva) bên trong, sau khi chấp nhận rằng có một linh hồn bên trong.
Paccuppannaṃ pana attano sarīrasaṇṭhānaṃ ajānanto nāma natthi.
However, there is no one who does not know the present shape of their own body.
Nhưng không có ai không biết hình dáng cơ thể hiện tại của mình.
Kuto āgato, so kuhiṃ gāmī bhavissatīti attabhāvassa āgatigatiṭṭhānaṃ kaṅkhati.
"From where did I come? Where will I go?" expresses doubt about the place of arrival and departure of one's existence.
"Kuto āgato, so kuhiṃ gāmī bhavissati" (ta từ đâu đến, và ta sẽ đi về đâu) là nghi ngờ về nơi đến và nơi đi của đời sống (attabhāva).
Sā sabbāpi pahīyatīti sā yathāvuttā soḷasavidhāpi vicikicchā vikkhambhanavasena pahīyati.
"All that is abandoned" means that the aforementioned sixteen-fold doubt is abandoned by way of suppression.
"Sā sabbāpi pahīyatīti" (tất cả những điều đó đều được đoạn trừ) nghĩa là mười sáu loại nghi ngờ (vicikicchā) đã nói trên đều được đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanavasena).
681. Kusalādibhedato sabbappakārassāpi nāmassa sādhāraṇo paccayoti, tato pavattito manasikārādiko kusalādibhedato sabbappakārassāpi nāmassa asādhāraṇo paccayoti ca yojetabbaṃ.
681. It should be joined thus: the common cause for all kinds of nama, such as wholesome, etc., is the eye, form, etc.; and the uncommon cause for all kinds of nama, such as wholesome, etc., arising from that, is attention, etc.
681. Cần phải kết hợp rằng nhân duyên chung (sādhāraṇa paccaya) của tất cả các loại danh pháp (nāma) theo sự phân loại thiện (kusala) v.v., là từ sự vận hành của chúng; và sự chú ý (manasikāra) v.v., là nhân duyên không chung (asādhāraṇa paccaya) của tất cả các loại danh pháp theo sự phân loại thiện v.v.
Kusalādibhedatoti kusalākusalavipākakiriyabhedato.
"Kusalādibhedato" means by the distinction of wholesome, unwholesome, resultant, and functional.
"Kusalādibhedato" (theo sự phân loại thiện v.v.) nghĩa là theo sự phân loại thiện (kusala), bất thiện (akusala), quả (vipāka) và duy tác (kiriya).
Tassāpi somanassasahagatādiaññatarabhedavasena sabbappakārassāpi.
And "sabbappakārassāpi" (of all kinds) refers to that distinction of wholesome and so forth, by way of being accompanied by joy or some other type.
Và "sabbappakārassāpi" (của tất cả các loại) cũng có nghĩa là theo sự phân loại một trong số các yếu tố như đồng sinh với hỷ (somanassasahagata) v.v.
Yaṃ ekantato chadvārikaṃ, tampi chadvāraggahaṇeneva gahitaṃ yathā chaṭṭhārammaṇaṃ chaḷārammaṇaggahaṇenātipi vuttaṃ ‘‘sabbappakārassāpī’’ti.
What is invariably six-doored is also included by the term "six doors," just as the sixth object is included by the term "six objects." This is also why it is said "of all kinds."
Cũng có nói rằng, cái gì hoàn toàn thuộc về sáu cửa (chadvārikaṃ), thì cái đó cũng được bao gồm bởi sự chấp nhận sáu cửa, giống như đối tượng thứ sáu được bao gồm bởi sự chấp nhận sáu đối tượng, do đó là "sabbappakārassāpi" (của tất cả các loại).
Tatoti cakkhurūpādito.
"Tato" means from the eye, form, and so forth.
"Tato" (từ đó) nghĩa là từ mắt (cakkhu), sắc pháp (rūpa) v.v.
Manasikārādikoti yonisomanasikāraayonisomanasikārādiko, kammabhavaṅgādiko ca.
"Manasikārādiko" refers to appropriate attention (yonisomanasikāra), inappropriate attention (ayonisomanasikāra), and so forth; and kamma, bhavanga, and so forth.
"Manasikārādiko" (sự chú ý v.v.) nghĩa là sự chú ý đúng đắn (yonisomanasikāra), sự chú ý không đúng đắn (ayonisomanasikāra) v.v., và nghiệp (kamma), hữu phần (bhavaṅga) v.v.
Kāmañcettha dvāracchakkayonisomanasikārādivasena nāmasseva sādhāraṇo, asādhāraṇo ca paccayo vutto, taṃ pana avisesavasena vuttaṃ.
Although here, the common and uncommon causes for nama itself are stated in terms of the six doors, appropriate attention, and so forth, that is stated in a general sense.
Mặc dù ở đây, nhân duyên chung và không chung của danh pháp đã được nói đến theo các khía cạnh như sáu cửa và sự chú ý đúng đắn v.v., nhưng điều đó được nói một cách tổng quát.
Visesato pana kammaṃ vipākanāmassa, kammasamuṭṭhānarūpānañca cittaṃ cetasikanāmassa, cittasamuṭṭhānarūpānañca sādhāraṇo paccayo, yathāvuttasseva ca nāmassa, rūpassa ca tadaññanāmarūpāpekkhāya asādhāraṇo paccayo.
Specifically, however, kamma is a common cause for resultant nama and kamma-born rūpas; citta is a common cause for associated nama and citta-born rūpas. And for the nama and rūpa mentioned, the uncommon cause is in relation to other nama and rūpa.
Tuy nhiên, một cách đặc biệt, nghiệp (kamma) là nhân duyên chung của danh pháp quả (vipākanāma) và các sắc pháp do nghiệp sinh ra (kammasamuṭṭhānarūpa); tâm (citta) là nhân duyên chung của danh pháp sở hữu tâm (cetasikanāma) và các sắc pháp do tâm sinh ra (cittasamuṭṭhānarūpa); và nhân duyên không chung của danh pháp và sắc pháp đã nói trên là các danh pháp và sắc pháp khác có liên quan.
Tathā sabhāgo, utusabhāgo ca āhāro taṃsamuṭṭhānarūpānaṃ sādhāraṇo paccayo, tadaññāpekkhāya asādhāraṇoti rūpassāpi sādhāraṇo, asādhāraṇo ca paccayo yathārahaṃ niddhāretabbo.
Similarly, temperature (utu) and nutriment (āhāra) of similar nature are common causes for temperature-born and nutriment-born rūpas, respectively; in relation to other rūpas, they are uncommon causes. Thus, common and uncommon causes for rūpa should also be determined appropriately.
Tương tự, nhiệt độ (utu) và thức ăn (āhāra) tương ứng là nhân duyên chung của các sắc pháp do chúng sinh ra; và nhân duyên không chung là các sắc pháp khác có liên quan. Như vậy, nhân duyên chung và không chung của sắc pháp cũng phải được xác định một cách thích hợp.
Paccayapariggaho nāma anadhigatārahattena kātabboti tadapekkhāya ‘‘yonisomanasikārasaddhammassavanādiko kusalassevā’’ti vuttaṃ.
The comprehension of causality (paccayapariggaha) should be done by one who has not yet attained Arahantship. Therefore, with reference to such a person, it is said: “Appropriate attention, hearing the Dhamma, and so forth, are causes exclusively for wholesome actions.”
Việc nhận thức nhân duyên (paccayapariggaho) phải được thực hiện bởi người chưa đạt đến A-la-hán quả, do đó, dựa trên điều đó, đã nói "sự chú ý đúng đắn (yonisomanasikāra), sự lắng nghe Chánh pháp (saddhammassavana) v.v., chỉ là của thiện pháp (kusala)".
Ādi-saddena sappurisūpanissayassa, catunnampi vā sampatticakkānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word ādi, the association with good people and the four wheels of fortune should be understood.
Với từ "ādi" (v.v.), cần hiểu rằng nó bao gồm sự nương tựa vào bậc chân nhân (sappurisūpanissaya) và cả bốn bánh xe thành tựu (sampatticakka).
Viparīto akusalassāti vacanato yathā yonisomanasikārādiviparīto akusalasseva paccayo, tathā yonisomanasikārādi kusalasseva paccayo hotīti attho.
The meaning is that, just as the opposite of appropriate attention and so forth is a cause exclusively for unwholesome actions, so too appropriate attention and so forth are causes exclusively for wholesome actions, according to the saying "The opposite is for unwholesome."
Theo cách nói "điều ngược lại là của bất thiện (akusala)", nghĩa là, cũng như nhân duyên ngược lại với sự chú ý đúng đắn v.v., chỉ là nhân duyên của bất thiện, thì sự chú ý đúng đắn v.v., cũng chỉ là nhân duyên của thiện pháp.
Yassa vā kusalaṃ sambhavati, akusalaṃ sambhavati, kusalākusalāni vā, tassāti atthasiddhametaṃ.
Or, this meaning is established by implication for one in whom wholesome actions, unwholesome actions, or both wholesome and unwholesome actions arise.
Hoặc, điều này được hiểu là của người mà thiện pháp có thể phát sinh, bất thiện có thể phát sinh, hoặc cả thiện và bất thiện đều có thể phát sinh.
Kammādikoti ādi-saddena avijjādayo viya gatikālādayopi saṅgahitāti daṭṭhabbā.
In kammādiko, it should be understood that by the word ādi, conditions like states of existence (gati) and periods of time (kāla) are included, just like ignorance and so forth.
Trong từ "kammādiko" (nghiệp v.v.), cần hiểu rằng với từ "ādi" (v.v.), các yếu tố như cảnh giới (gati), thời gian (kāla) v.v., cũng được bao gồm giống như vô minh (avijjā) và các pháp khác.
Bhavaṅgādikoti bhavaṅgasantīraṇaparittakiriyārahattādiko.
Bhavaṅgādiko refers to bhavanga, santīraṇa, limited functional consciousness, Arahantship, and so forth.
"Bhavaṅgādiko" (hữu phần v.v.) nghĩa là hữu phần (bhavaṅga), thẩm tấn (santīraṇa), duy tác dục giới (parittakiriya), A-la-hán quả (arahatta) v.v.
Tattha bhavaṅgaṃ pañcadvāramanodvārāvajjanakiriyānaṃ, santīraṇaṃ voṭṭhabbanassa, parittakiriyā yathārahaṃ parittamahaggatakiriyānaṃ, arahattaṃ āvajjanavajjānaṃ sabbakiriyānaṃ paccayoti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that bhavaṅga is a condition for the pañcadvārāvajjanakiriya (five-door adverting consciousness) and manodvārāvajjanakiriya (mind-door adverting consciousness), santīraṇa for voṭṭhabba (determining consciousness), parittakiriyā for kāma-realm and mahaggata (sublime) functional consciousnesses as appropriate, and arahatta for all functional consciousnesses except adverting consciousness.
Ở đó, bhavaṅga (tâm hộ kiếp) là duyên cho các tâm duy tác (kiriya) khai ngũ môn và khai ý môn; santīraṇa (tâm thẩm tấn) là duyên cho voṭṭhabbana (tâm khai ý môn); parittakiriyā (tâm duy tác dục giới) tùy theo trường hợp là duyên cho các tâm duy tác dục giới và tâm duy tác sắc giới; arahatta (quả A-la-hán) là duyên cho tất cả các tâm duy tác, trừ tâm khai môn. Điều này nên được hiểu.
Kammanti cetanāva adhippetā, sā ca kho kusalākusalā.
By "kamma" (kamma-generating volition), only volition (cetanā) is intended, and that is wholesome (kusala) and unwholesome (akusala).
Kamma (nghiệp) ở đây chỉ có ý nghĩa là cetanā (tư tâm sở), và tư tâm sở này là thiện hoặc bất thiện.
Vuttañhetaṃ ‘‘kusalākusalacetanā vipākānaṃ khandhānaṃ, kaṭattā ca rūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.427).
For it is said, "Wholesome and unwholesome volition are conditions for resultant aggregates and kamma-born rūpa by way of kamma-condition" (Paṭṭhāna 1.1.427).
Điều này đã được nói: “Tư tâm sở thiện và bất thiện là duyên cho các uẩn quả dị thục và các sắc do nghiệp sinh khởi, bằng duyên nghiệp.”
Na cittaṃ viya sasampayuttā.
It is not associated (sasampayutta) with other states, like citta.
Nó không phải là tâm cùng với các tâm sở tương ưng như trường hợp của tâm.
Cittañhettha sasampayuttaṃ adhippetaṃ ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ, taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’tiādivacanato (paṭṭhā. 1.1.1).
For here, citta associated with other states is intended, according to statements such as, "Roots are conditions for states associated with roots and for rūpa originated from them by way of root-condition" (Paṭṭhāna 1.1.1).
Ở đây, tâm cùng với các tâm sở tương ưng được đề cập, theo lời dạy “Các nhân là duyên cho các pháp tương ưng với nhân và các sắc do chúng sinh khởi, bằng duyên nhân,” v.v.
Tatthāti tesu kammādīsu rūpajanakapaccayesu.
"There" refers to those kamma and other conditions that generate rūpa.
Tattha (ở đó) có nghĩa là trong số các duyên sinh khởi sắc như nghiệp, v.v.
Atītato eva kammato phalaṃ uppajjati, na vattamānatoti vuttaṃ ‘‘kammaṃ atītameva kammasamuṭṭhānassa rūpassa paccayo’’ti.
It is said, "Kamma that is past is the condition for kamma-originated rūpa" because result arises only from kamma that is past, not from kamma that is present.
Quả chỉ sinh khởi từ nghiệp quá khứ, không phải từ nghiệp hiện tại. Vì vậy, đã nói: “Nghiệp chỉ là duyên cho sắc do nghiệp sinh khởi khi nghiệp đã là quá khứ.”
Yadi hi paccuppannato kammato phalaṃ uppajjeyya, āyūhanakkhaṇe eva phalena uppajjitabbaṃ bhaveyya, na ca taṃ diṭṭhamicchitaṃ vā.
If indeed the result were to arise from present kamma, it would have to arise at the very moment of exertion, and that is neither seen nor desired.
Nếu quả sinh khởi từ nghiệp hiện tại, thì quả phải sinh khởi ngay trong khoảnh khắc đang tác ý, nhưng điều đó không được thấy hay mong muốn.
Na hi loke kudācanaṃ kariyamānameva kammaṃ phalaṃ dentaṃ diṭṭhaṃ, tathārūpo vā āgamo atthīti.
For in the world, kamma being performed is never seen to yield fruit at that very moment, nor is there such a tradition. So it should be understood.
Thật vậy, trên thế gian, chưa bao giờ thấy nghiệp đang được thực hiện mà lại cho quả, cũng không có kinh điển nào nói như vậy.
Nanu ca idamapi na diṭṭhaṃ, yaṃ vinaṭṭhato hetuto phalaṃ uppajjamānaṃ, mato vā kukkuṭo vassantoti?
But is it not true that it is not seen that a result arises from a cause that has perished, or that a dead rooster crows?
Chẳng phải điều này cũng không được thấy sao, rằng quả sinh khởi từ nhân đã hoại diệt, hay gà trống đã chết lại gáy?
Saccamadiṭṭhaṃ rūpadhammānaṃ pabandhavicchede, idaṃ pana arūpaṃ pabandhopi atthīti upamā na saṃsandati.
It is true that it is not seen when there is a break in the continuity of material phenomena; but this (kamma) is an immaterial phenomenon, and there is continuity. Therefore, the analogy does not hold.
Đúng vậy, điều đó không được thấy khi dòng chảy của các pháp sắc bị gián đoạn, nhưng đây là pháp vô sắc, và dòng chảy của nó vẫn còn. Vì vậy, ví dụ đó không tương thích.
Kammato hi atītato eva kammassa katattā, upacitattā ca phalaṃ uppajjati.
For indeed, the result arises from past kamma itself, due to kamma having been done and accumulated.
Thật vậy, quả sinh khởi từ nghiệp quá khứ, vì nghiệp đã được thực hiện và tích lũy.
Vuttañhetaṃ ‘‘kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hotī’’tiādi (dha. sa. 431).
For it is said, "A resultant eye-consciousness arises due to wholesome kamma in the kāma-sphere having been done and accumulated" (Dhamma-saṅgaṇī 431) and so forth.
Điều này đã được nói: “Do nghiệp thiện trong Dục giới đã được thực hiện và tích lũy, nhãn thức dị thục sinh khởi,” v.v.
Yasmā anantarādipaccayalābhato uppādakkhaṇe eva cittassa balavatā, tasmā taṃ uppajjamānameva rūpaṃ janetīti āha ‘‘cittaṃ cittasamuṭṭhānassa uppajjamāna’’nti.
Because citta is potent at the moment of its arising, having received anantara (contiguity) and other conditions, it generates rūpa at the very moment it arises. Therefore, it is said, "citta, arising, for citta-originated (rūpa)".
Vì tâm có sức mạnh trong khoảnh khắc sinh khởi, do nhận được các duyên vô gián, v.v., nên nó sinh khởi và tạo ra sắc. Vì vậy, đã nói: “Tâm sinh khởi là duyên cho sắc do tâm sinh khởi.”
Rūpassa paccayo hotīti sambandho.
The connection is: "is a condition for rūpa."
Có sự liên kết rằng nó là duyên cho sắc.
Yasmā pana rūpassa ṭhitikkhaṇe balavatā pacchājātādipaccayalābhato, tasmā vuttaṃ ‘‘utuāhārā…pe… hontī’’ti, bāhiraṃ utuṃ, āhārañca paccayaṃ labhitvā attano ṭhitikkhaṇe utuāhārā rūpaṃ janentīti attho.
However, because rūpa is potent at its moment of endurance, having received pacchājāta (post-nascence) and other conditions, it is said, "utu and āhāra... etc. ... are". The meaning is that utu and āhāra, having obtained external utu and āhāra as conditions, generate rūpa at their moment of endurance.
Vì sắc có sức mạnh trong khoảnh khắc tồn tại, do nhận được các duyên hậu sinh, v.v., nên đã nói: “Nhiệt độ và vật thực… v.v… là duyên.” Nghĩa là, nhiệt độ và vật thực, sau khi nhận được duyên từ nhiệt độ và vật thực bên ngoài, sẽ tạo ra sắc trong khoảnh khắc tồn tại của chúng.
685. Diṭṭhadhammo vuccati paccakkhabhūto paccuppanno attabhāvo, tattha veditabbaphalaṃ kammaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
685. The present existence, which is directly perceptible, is called "diṭṭhadhamma" (this very existence); kamma whose result is to be experienced in this life is diṭṭhadhammavedanīyaṃ (kamma yielding result in this life).
685. Diṭṭhadhammo (pháp hiện tại) được gọi là đời sống hiện tại, là thực tại đang hiện hữu; trong đó, nghiệp có quả phải được trải nghiệm trong đời hiện tại là diṭṭhadhammavedanīyaṃ (nghiệp có quả dị thục trong đời hiện tại).
Paccuppannabhavato anantaraṃ veditabbaphalaṃ kammaṃ upapajjavedanīyaṃ.
Kamma whose result is to be experienced immediately after the present existence is upapajjavedanīyaṃ (kamma yielding result in the next birth).
Nghiệp có quả phải được trải nghiệm ngay trong đời sống kế tiếp sau đời sống hiện tại là upapajjavedanīyaṃ (nghiệp có quả dị thục trong đời kế tiếp).
Aparāpariyāyeti diṭṭhadhammānantarānāgatato aññasmiṃ attabhāvapariyāye attabhāvaparivatte.
"In other successions" means in another succession of existence or change of existence, other than the present existence and the immediate future existence.
Aparāpariyāye (trong một đời sống khác) là trong một chu kỳ đời sống khác, một sự chuyển đổi đời sống khác, không phải đời sống hiện tại hay đời sống tương lai kế tiếp.
Ahosikammanti ahosi eva kammaṃ, na tassa vipāko ahosi, ‘‘atthi, bhavissati vā’’ti evaṃ vattabbakammaṃ.
"Ahosikamma" refers to kamma that was merely kamma, whose result has not yet arisen, nor is arising, nor will arise; it is kamma that can be described in this way.
Ahosikammaṃ (nghiệp vô hiệu) là nghiệp đã được thực hiện, nhưng quả dị thục của nó không sinh khởi, không hiện hữu, và cũng sẽ không sinh khởi trong tương lai; một nghiệp như vậy được gọi là nghiệp vô hiệu.
Paṭipakkhehi anabhibhūtatāya, paccayavisesena paṭiladdhavisesatāya ca balavabhāvaṃ pattā tādisassa pubbābhisaṅkhārassa vasena sātisayā hutvā pavattā paṭhamajavanacetanā tasmiṃyeva attabhāve phaladāyinī diṭṭhadhammavedanīyā nāma.
The first javana-volition (cetanā), having attained a strong state due to not being overcome by opposing factors and having gained special qualities through specific conditions, and having become exceptional through such previous volitional formations, is diṭṭhadhammavedanīya (kamma yielding result in this life) as it yields results in that very existence.
Tư tâm sở của sát-na javana đầu tiên, do không bị các đối nghịch lấn át và do đạt được sự đặc biệt nhờ các duyên đặc biệt, đã trở nên mạnh mẽ và hoạt động với sự vượt trội nhờ sự tác ý trước đó như vậy, là diṭṭhadhammavedanīyā (nghiệp có quả dị thục trong đời hiện tại).
Sā hi vuttākārena balavati javanasantāne guṇavisesayuttesu upakārāpakāravasappavattiyā, āsevanālābhena appavipākatāya ca paṭhamajavanacetanā itaradvayaṃ viya pavattasantānuparamāpekkhaṃ, okāsalābhāpekkhañca kammaṃ na hotīti idheva pupphamattaṃ viya pavattivipākamattaṃ phalaṃ deti.
Indeed, this first javana-volition, being potent in the manner described, not expecting the cessation of its stream of occurrence like the other two types of kamma in individuals endowed with special merits, nor expecting the gaining of opportunity, and having little result due to not acquiring the āsevana (repetition) condition, yields only a transient result in this very existence, like merely a flower.
Thật vậy, tư tâm sở của sát-na javana đầu tiên, khi mạnh mẽ theo cách đã nói, do hoạt động theo cách hỗ trợ hoặc gây hại cho những người có phẩm chất đặc biệt trong dòng javana, và do không nhận được sự lặp lại (āsevanā) nên có quả dị thục ít ỏi, không phải là nghiệp mong đợi sự gián đoạn của dòng chảy hiện tại hay sự nhận được cơ hội như hai loại nghiệp kia. Vì vậy, nó chỉ cho quả dị thục hiện tại như một bông hoa.
Tathā asakkontanti kammassa vipākadānaṃ nāma upadhipayogādipaccayantarasamavāyeneva hotīti tadabhāvato tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ dātuṃ asakkontaṃ.
"Being thus unable" means being unable to yield result in that very existence due to the absence of the concurrence of other conditions such as favourable circumstances and effort, for the yielding of kamma's result arises only through such concurrence.
Tathā asakkontaṃ (không có khả năng như vậy) là nghiệp không thể cho quả dị thục trong cùng đời sống đó, vì sự cho quả dị thục của nghiệp chỉ xảy ra khi có sự kết hợp của các duyên khác như sự may mắn về điều kiện và sự nỗ lực, v.v., và do sự thiếu vắng các điều kiện đó.
Atthasādhikāti dānādipāṇātipātādiatthassa nipphādikā.
"Beneficial" means accomplishing the purposes of giving and so forth, or of killing living beings and so forth.
Atthasādhikā (hoàn thành mục đích) là hoàn thành mục đích của việc bố thí, v.v., và việc sát sinh, v.v.
Kā pana sāti āha ‘‘sattamajavanacetanā’’ti.
"What is that?" it asks, and then replies, "the seventh javana-volition."
Nghiệp đó là gì? Đã nói: “sattamajavanacetanā” (tư tâm sở của sát-na javana thứ bảy).
Sā hi sanniṭṭhāpakacetanā vuttanayena paṭiladdhavisesā, purimajavanacetanāhi laddhāsevanā ca samānā anantarattabhāve vipākadāyinī upapajjavedanīyakammaṃ nāma.
Indeed, that culminating seventh javana-volition, being endowed with special qualities in the manner described and having received reinforcement from the preceding javana-volitions, becomes upapajjavedanīyakamma (kamma yielding result in the next birth) by yielding result in the immediately succeeding existence.
Thật vậy, tư tâm sở của sát-na javana thứ bảy, là tư tâm sở kết thúc, đạt được sự đặc biệt theo cách đã nói và nhận được sự lặp lại từ các tư tâm sở javana trước đó, là nghiệp cho quả dị thục trong đời sống kế tiếp, được gọi là upapajjavedanīyakammaṃ (nghiệp có quả dị thục trong đời kế tiếp).
‘‘Sati saṃsārappavattiyā’’ti iminā asati saṃsārappavattiyaṃ ahosikammapakkhe tiṭṭhati vipaccanokāsassa abhāvatoti dīpeti.
By this (statement) "when the continuity of Saṃsāra exists," it is shown that when there is no continuity of Saṃsāra, (the karma) stands in the category of ahosikamma (ineffective karma) due to the absence of an opportunity for its ripening.
Với câu “Sati saṃsārappavattiyā” (khi có sự tiếp diễn của vòng luân hồi), điều này cho thấy rằng khi không có sự tiếp diễn của vòng luân hồi, nghiệp đó trở thành nghiệp vô hiệu (ahosikamma), vì không có cơ hội để cho quả dị thục.
686. Yaṃ garukanti yaṃ akusalaṃ mahāsāvajjaṃ, kusalaṃ mahānubhāvaṃ kammaṃ.
686. "Whatever is weighty" (yaṃ garukaṃ) refers to that unwholesome karma which is greatly blameworthy, or wholesome karma which has great power.
686. Yaṃ garukaṃ (nghiệp nặng) là nghiệp bất thiện có lỗi lầm lớn, hoặc nghiệp thiện có năng lực lớn.
Yaṃ bahulanti yaṃ bahulaṃ abhiṇhaso kataṃ samāsevitaṃ.
"Whatever is often done" (yaṃ bahulaṃ) refers to that karma which has been done frequently and repeatedly cultivated.
Yaṃ bahulaṃ (nghiệp thường xuyên) là nghiệp đã được thực hiện nhiều lần và được thực hành thường xuyên.
Maraṇakāle anussaritanti paribyattabhāvena maraṇassa āsannakāle anussaritaṃ.
"Recalled at the time of death" (maraṇakāle anussaritaṃ) refers to karma that is distinctly recalled at the time approaching death.
Maraṇakāle anussaritaṃ (được nhớ lại vào lúc chết) là nghiệp được nhớ lại một cách rõ ràng vào thời điểm gần kề cái chết.
Āsannakāle kate vattabbameva natthīti hi vuttaṃ.
Indeed, it has been said that there is nothing more to be said if it is done at the time of death.
Thật vậy, đã nói rằng không có gì để nói về nghiệp được thực hiện vào thời điểm gần kề cái chết.
‘‘Punappunaṃ laddhāsevana’’nti iminā ‘‘yaṃ bahula’’nti vuttakammato viseseti.
By this (statement) "repeatedly cultivated," it is distinguished from the karma referred to as "that which is often done."
Với câu “Punappunaṃ laddhāsevanaṃ” (đã được thực hành lặp đi lặp lại), điều này phân biệt nó với nghiệp được gọi là “bahulaṃ” (thường xuyên).
Tathā diṭṭhadhammavedanīyaṃ nivatteti paṭisandhiākaḍḍhanānujānanato.
Similarly, it prevents diṭṭhadhammavedanīya karma (karma ripening in this life) by not allowing (other karma) to induce rebirth.
Tương tự, nó ngăn chặn nghiệp có quả dị thục trong đời hiện tại, do cho phép tái sinh.
Paṭisandhijanakavasena hi garukādikammacatukkaṃ vuttaṃ.
Indeed, the quartet of karma, beginning with weighty karma (garuka), is taught in terms of generating rebirth.
Thật vậy, bốn loại nghiệp nặng, v.v., đã được nói đến theo cách tạo ra tái sinh.
Tattha garukaṃ sabbapaṭhamaṃ vipaccati.
Among them, weighty karma (garuka) ripens first of all.
Trong số đó, nghiệp nặng cho quả dị thục trước tiên.
Tathā hi taṃ garukanti vuttaṃ.
Thus, it is called "weighty" (garukaṃ).
Thật vậy, nghiệp đó được gọi là nghiệp nặng.
Garuke asati bahulīkataṃ, tasmiṃ asati āsannaṃ, tasmimpi asati ‘‘kaṭattā vā panā’’ti vuttaṃ purimajātīsu katakammaṃ vipaccati.
If weighty karma is absent, karma that has been repeatedly cultivated (bahulīkataṃ) ripens; if that is absent, proximate karma (āsannaṃ) ripens; and if that too is absent, karma done in previous existences, referred to as "or by reason of having been done" (kaṭattā vā pana), ripens.
Nếu không có nghiệp nặng, nghiệp thường xuyên sẽ cho quả dị thục; nếu không có nghiệp thường xuyên, nghiệp gần kề sẽ cho quả dị thục; nếu không có nghiệp gần kề, thì nghiệp đã được thực hiện trong các kiếp trước, được gọi là “kaṭattā vā panā” (hoặc nghiệp đã tạo), sẽ cho quả dị thục.
Bahulāsannapubbakatesu ca balābalaṃ vā jānitabbaṃ, pāpato pāpantaraṃ, kalyāṇañca, kalyāṇato ca kalyāṇantaraṃ, pāpañca, bahulīkatato ca mahato ca pubbakatādi, appañca.
And regarding karma that is repeatedly cultivated, proximate, and previously done, one should know their relative strength; among unwholesome deeds, one unwholesome deed may be stronger than another, and similarly for wholesome deeds, one wholesome deed may be stronger than another; and between repeatedly cultivated karma and great previously done karma, and minor previously done karma, one should know their relative strengths.
Trong các nghiệp thường xuyên, gần kề và đã thực hiện trước đó, cần phải biết về sức mạnh và sự yếu kém: từ nghiệp ác đến nghiệp ác khác, và nghiệp thiện; từ nghiệp thiện đến nghiệp thiện khác, và nghiệp ác; và từ nghiệp thường xuyên và nghiệp lớn đến nghiệp đã thực hiện trước đó, và nghiệp nhỏ.
Bahulānussaraṇena vippaṭisārādijananato paṭipakkhassa aparipuṇṇatāya āraddhavipākassa kammassa, kammasesassa vā aparāpariyāye vedanīyassa aparikkhīṇatāya santatiyā pariṇāmavisesatoti tehi tehi kāraṇehi āhitabalaṃ paṭhamaṃ vipaccati.
Karma, empowered by these various causes—due to frequent recollection generating remorse and so forth, or due to the incompleteness of an opposing force, or due to the unexhausted nature of a karma whose result has already begun to ripen, or of residual karma whose result is to be experienced in a later existence, or due to a specific transformation in the continuum—ripens first.
Do sự nhớ lại nhiều lần mà sinh ra sự hối hận v.v., do sự không đầy đủ của nghiệp đối nghịch, do nghiệp đã bắt đầu cho quả hoặc nghiệp đang tạo quả, hoặc do nghiệp sẽ cho quả trong các kiếp sau chưa tận diệt, và do sự biến đổi đặc biệt của dòng tương tục, bởi những nguyên nhân ấy, nghiệp có sức mạnh được tích lũy sẽ cho quả trước tiên.
Mahānāradakassapajātake videharañño senāpati alāto, bījako dāso, rājakaññā rucā ca ettha nidassanaṃ.
In the Mahānāradakassapa Jātaka, Alāta, the general of King Videha, the slave Bījaka, and Princess Rucā are examples here.
Trong kinh Mahānāradakassapa Jātaka, Alāta là vị tướng của vua Videha, Bījaka là người nô lệ, và công chúa Rucā là những ví dụ ở đây.
Tathā hi vuttaṃ bhagavatā –
Indeed, it was said by the Blessed One:
Quả thật, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī…pe… micchādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
“There, Ananda, whatever person here is a killer of living beings…pe… has wrong view, at the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a state of woe, hell.
“Này Ānanda, ở đây, một người nào đó sát sinh… v.v… tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā samādinnā, tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Or that evil karma, leading to painful experience, was done by him before, or that evil karma, leading to painful experience, was done by him afterwards, or at the time of death he held a wrong view fully adopted and undertaken; for that reason, at the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a state of woe, hell.
Hoặc nghiệp ác gây khổ đã được người ấy tạo ra từ trước, hoặc nghiệp ác gây khổ đã được người ấy tạo ra sau này, hoặc vào thời điểm lâm chung, người ấy có tà kiến được chấp nhận và thực hành đầy đủ; do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Yañca kho so idha pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā apare vā pariyāye.
Whatever person here is a killer of living beings…pe… has wrong view, he experiences the result of that either in this very life, or by reappearing, or in a later existence.
Còn về việc người ấy ở đây sát sinh… v.v… tà kiến, người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong đời này, hoặc tái sinh vào đời sau, hoặc trong một thời kỳ khác.”
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī…pe… micchādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
“There, Ananda, whatever person here is a killer of living beings…pe… has wrong view, at the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
“Này Ānanda, ở đây, một người nào đó sát sinh… v.v… tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi thiện, thiên giới.
Pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti sammādiṭṭhi samattā samādinnā, tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Or that wholesome karma, leading to pleasant experience, was done by him before, or that wholesome karma, leading to pleasant experience, was done by him afterwards, or at the time of death he held a right view fully adopted and undertaken; for that reason, at the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Hoặc nghiệp thiện gây lạc đã được người ấy tạo ra từ trước, hoặc nghiệp thiện gây lạc đã được người ấy tạo ra sau này, hoặc vào thời điểm lâm chung, người ấy có chánh kiến được chấp nhận và thực hành đầy đủ; do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi thiện, thiên giới.
Yañca kho so idha pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā apare vā pariyāye.
Whatever person here is a killer of living beings…pe… has wrong view, he experiences the result of that either in this very life, or by reappearing, or in a later existence.
Còn về việc người ấy ở đây sát sinh… v.v… tà kiến, người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong đời này, hoặc tái sinh vào đời sau, hoặc trong một thời kỳ khác.”
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
“There, Ananda, whatever person here abstains from killing living beings…pe… has right view, at the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
“Này Ānanda, ở đây, một người nào đó từ bỏ sát sinh… v.v… có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi thiện, thiên giới.
Pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti sammādiṭṭhi samattā samādinnā, tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Or that wholesome karma, leading to pleasant experience, was done by him before, or that wholesome karma, leading to pleasant experience, was done by him afterwards, or at the time of death he held a right view fully adopted and undertaken; for that reason, at the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Hoặc nghiệp thiện gây lạc đã được người ấy tạo ra từ trước, hoặc nghiệp thiện gây lạc đã được người ấy tạo ra sau này, hoặc vào thời điểm lâm chung, người ấy có chánh kiến được chấp nhận và thực hành đầy đủ; do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi thiện, thiên giới.
Yañca kho so idha pāṇātipātā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā apare vā pariyāye.
Whatever person here abstains from killing living beings…pe… has right view, he experiences the result of that either in this very life, or by reappearing, or in a later existence.
Còn về việc người ấy ở đây từ bỏ sát sinh… v.v… có chánh kiến, người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong đời này, hoặc tái sinh vào đời sau, hoặc trong một thời kỳ khác.”
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ…pe… nirayaṃ upapajjati.
“There, Ananda, whatever person here abstains from killing living beings…pe… has right view, at the breaking up of the body…pe… he reappears in hell.
“Này Ānanda, ở đây, một người nào đó từ bỏ sát sinh… v.v… có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung… v.v… tái sinh vào địa ngục.
Pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā samādinnā, tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ …pe… nirayaṃ upapajjati.
Or that evil karma, leading to painful experience, was done by him before, or that evil karma, leading to painful experience, was done by him afterwards, or at the time of death he held a wrong view fully adopted and undertaken; for that reason, at the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation…pe… hell.
Hoặc nghiệp ác gây khổ đã được người ấy tạo ra từ trước, hoặc nghiệp ác gây khổ đã được người ấy tạo ra sau này, hoặc vào thời điểm lâm chung, người ấy có tà kiến được chấp nhận và thực hành đầy đủ; do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi khổ… v.v… địa ngục.
Yañca kho so idha pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā apare vā pariyāye’’ti (ma. ni. 3.303).
Whatever person here abstains from killing living beings…pe… has right view, he experiences the result of that either in this very life, or by reappearing, or in a later existence.”
Còn về việc người ấy ở đây từ bỏ sát sinh… v.v… có chánh kiến, người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong đời này, hoặc tái sinh vào đời sau, hoặc trong một thời kỳ khác.”
687. Paṭisandhidānādivasena vipākasantānassa nibbattakaṃ janakaṃ.
687. Janaka-karma is that which produces the continuum of results by way of giving rebirth and so on.
687. Janaka (Nghiệp Sinh) là nghiệp tạo ra dòng tương tục của quả báo, chẳng hạn như tạo ra sự tái sinh.
Tenāha ‘‘taṃ paṭisandhiyampi pavattepi rūpārūpavipākakkhandhe janetī’’ti.
Therefore, it is said: “It produces mind-and-matter result aggregates both at rebirth and in the course of life.”
Do đó, có nói: “Nó tạo ra các uẩn quả báo sắc và vô sắc trong cả kiếp tái sinh (paṭisandhi) và kiếp hiện hữu (pavatta).”
Sukhadukkhasantānassa, nāmarūpappabandhassa vā ciratarappavattihetubhūtaṃ upatthambhakaṃ.
Upatthambhaka-karma is that which supports, being the cause of the continuous existence of the continuum of happiness and suffering, or of the nama-rūpa sequence, for a longer period.
Upatthambhaka (Nghiệp Hỗ Trợ) là nghiệp làm nguyên nhân cho sự duy trì lâu dài của dòng tương tục khổ lạc, hay dòng tương tục danh sắc.
Tenāha ‘‘sukhadukkhaṃ upatthambheti, addhānaṃ pavattetī’’ti.
Therefore, it is said: “It supports happiness and suffering, it prolongs the existence.”
Do đó, có nói: “Nó hỗ trợ khổ lạc, duy trì dòng tương tục.”
Upapīḷakaṃ sukhadukkhappabandhe pavattamāne saṇikaṃ saṇikaṃ taṃ hāpeti.
Upapīḷaka-karma oppresses, gradually reducing the continuum of happiness and suffering while it exists.
Upapīḷaka (Nghiệp Áp Bức) làm suy giảm dần dần dòng tương tục khổ lạc đang diễn ra.
Tenāha ‘‘sukhadukkhaṃ pīḷeti bādhati, addhānaṃ pavattituṃ na detī’’ti.
Therefore, it is said: “It oppresses and hinders happiness and suffering; it does not allow the existence to continue.”
Do đó, có nói: “Nó áp bức, cản trở khổ lạc, không cho phép dòng tương tục tiếp diễn.”
Ghātetvāti upacchinditvā.
Having destroyed means having cut off.
Ghātetvā có nghĩa là “sau khi cắt đứt”.
Kammassa upacchindanaṃ nāma tassa vipākapaṭibāhanamevāti āha ‘‘tassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’ti.
The cutting off of karma means none other than the obstruction of its result, hence it is said: “having obstructed its result.”
Việc cắt đứt nghiệp có nghĩa là ngăn chặn quả báo của nó, nên có nói: “Sau khi ngăn chặn quả báo của nó.”
Tañca attano vipākuppattiyā okāsakaraṇanti vuttaṃ ‘‘attano vipākassa okāsaṃ karotī’’ti.
And that means making an opportunity for the arising of its own result, thus it is said: “it makes an opportunity for its own result.”
Và việc đó tạo cơ hội cho quả báo của chính nó phát sinh, nên có nói: “Nó tạo cơ hội cho quả báo của chính mình.”
Vipaccanāya katokāsaṃ kammaṃ vipakkameva nāma hotīti āha ‘‘evaṃ pana kammena kate okāse taṃ vipākaṃ uppannaṃ nāma vuccatī’’ti.
Karma for which an opportunity for ripening has been made is indeed called ripened, thus it is said: “when karma has made such an opportunity, that result is said to have arisen.”
Khi nghiệp đã tạo cơ hội cho sự cho quả, thì nghiệp đó được gọi là đã cho quả, nên có nói: “Khi nghiệp đã tạo cơ hội như vậy, quả báo đó được gọi là đã phát sinh.”
Upapīḷakaṃ aññassa vipākaṃ upacchindati, na sayaṃ attano vipākaṃ deti.
Upapīḷaka-karma obstructs the result of another, but does not itself give its own result.
Upapīḷaka cắt đứt quả báo của nghiệp khác, nhưng bản thân nó không tạo ra quả báo của chính mình.
Upaghātakaṃ pana dubbalaṃ kammaṃ upacchinditvā attano vipākaṃ uppādetīti ayametesaṃ viseso.
Upaghātaka-karma, however, having destroyed weak karma, produces its own result; this is the distinction between them.
Còn Upaghātaka thì cắt đứt nghiệp yếu kém và tạo ra quả báo của chính mình; đây là sự khác biệt giữa chúng.
Bavhābādhatādipaccayūpanipātena vipākassa vibādhakaṃ upapīḷakaṃ, tathā vipākasseva upacchedakaṃ upaghātakaṃ.
Upapīḷaka-karma is that which obstructs the result by the occurrence of conditions like much sickness, etc.; similarly, Upaghātaka-karma is that which cuts off the result itself.
Upapīḷaka là nghiệp cản trở quả báo bằng cách tạo ra các điều kiện như nhiều bệnh tật v.v.; tương tự, Upaghātaka là nghiệp cắt đứt quả báo.
Kammaṃ upaghātetvā attano vipākassa okāsakaraṇena vipaccane sati janakameva siyā, janakādibhāvo nāma vipākaṃ pati icchitabbo, na kammaṃ patīti vipākasseva upaghātakatā yuttā viya dissati, vīmaṃsitabbaṃ.
If, by destroying karma and making an opportunity for its own result, it ripens, it would simply be janaka-karma. The state of being janaka-karma, etc., should be desired in relation to the result, not in relation to karma. Therefore, the cutting off of the result itself seems appropriate; it should be investigated.
Nếu nghiệp Upaghātaka cắt đứt nghiệp khác và tạo cơ hội cho quả báo của chính nó phát sinh, thì nó sẽ trở thành nghiệp Janaka (Sinh). Sự phân loại thành Janaka v.v. nên được xem xét dựa trên quả báo, chứ không phải dựa trên nghiệp. Do đó, việc nói rằng Upaghātaka là nghiệp cắt đứt quả báo có vẻ hợp lý; cần phải suy xét thêm.
Kammantaranti kammaviseso kammānaṃ balābalabhedo.
Kammantara means a specific type of karma, a distinction in the strength and weakness of karmas.
Kammantara là sự khác biệt của nghiệp, sự khác biệt về mạnh yếu của các nghiệp.
Vipākantaranti vipākaviseso, tassa hīnapaṇītatādibhedo.
Vipākantara means a specific type of result, a distinction in its inferiority or superiority, and so on.
Vipākantara là sự khác biệt của quả báo, sự khác biệt về thấp kém hay cao thượng của quả báo đó.
Aparo nayo – yasmiṃ kamme kate paṭisandhiyaṃ, pavatte ca vipākakaṭattārūpānaṃ uppatti hoti, taṃ janakaṃ.
Another method: That karma, having been performed, by which the arising of resultant mind-and-matter during both rebirth and the course of life occurs, is janaka-karma.
Một cách giải thích khác: Nghiệp nào khi được tạo ra, sẽ làm phát sinh các uẩn quả báo và nghiệp tạo ra sắc (kammaja-rūpa) trong kiếp tái sinh và kiếp hiện hữu, thì đó là nghiệp Janaka.
Yasmiṃ pana kate aññena janitassa iṭṭhassa vā aniṭṭhassa vā phalassa vibādhakavicchedakapaccayānuppattiyā, upabrūhanapaccayuppattiyā ca janakānubhāvānurūpaṃ pariposaciratarappabandhā honti, taṃ upatthambhakaṃ.
But that karma, having been performed, by which, due to the non-arising of obstructing and cutting-off conditions and the arising of promoting conditions for a desired or undesired result generated by another, longer continua of full development arise in accordance with the potency of the generating karma, is upatthambhaka-karma.
Còn nghiệp nào khi được tạo ra, do sự không phát sinh của các điều kiện cản trở và cắt đứt quả báo đáng mong muốn hay không đáng mong muốn do nghiệp khác tạo ra, và do sự phát sinh của các điều kiện hỗ trợ, mà các dòng tương tục được nuôi dưỡng và kéo dài phù hợp với năng lực của nghiệp Janaka, thì đó là nghiệp Upatthambhaka.
Janakena nibbattitaṃ kusalaphalaṃ vā akusalaphalaṃ vā yena paccanīkabhūtena rogadhātusamatādinimittatāya bādhīyati, taṃ upapīḷakaṃ.
That karma, by which wholesome or unwholesome results generated by janaka-karma are oppressed by conditions such as illness or an imbalance of humors, being antagonistic, is upapīḷaka-karma.
Quả báo thiện hoặc bất thiện do nghiệp Janaka tạo ra, nếu bị cản trở bởi nghiệp đối nghịch nào đó, chẳng hạn như nghiệp gây ra bệnh tật hay sự mất cân bằng các yếu tố, thì nghiệp đó là Upapīḷaka.
Yena pana kammunā janakasāmatthiyavasena ciratarappabandhārahampi samānaṃ phalaṃ vicchedakapaccayuppattiyā upahaññati vicchijjati, taṃ upaghātakaṃ.
And that karma, by which a result, even if it is worthy of a very long continuum according to the power of the generating karma, is destroyed and cut off by the arising of cutting-off conditions, is upaghātaka-karma.
Còn nghiệp nào, do sự phát sinh của các điều kiện cắt đứt, làm tổn hại và cắt đứt quả báo đáng lẽ phải kéo dài theo năng lực của nghiệp Janaka, thì nghiệp đó là Upaghātaka.
Tattha keci dutiyassa kusalabhāvaṃ itthannāmagatassa appābādhadīghāyukatāsaṃvattanavasena, pacchimānaṃ dvinnaṃ akusalabhāvaṃ bavhābādhaappāyukatāsaṃvattanavasena vaṇṇenti.
Among these, some teachers explain the second (upatthambhaka) as wholesome due to its bringing about states of little sickness and long life for a person of a certain name, and the latter two (upapīḷaka and upaghātaka) as unwholesome due to their bringing about much sickness and short life.
Trong số đó, một số vị thầy giải thích nghiệp thứ hai (Upatthambhaka) là thiện nghiệp, vì nó tạo ra sự ít bệnh tật và sống lâu cho người đã đạt được danh hiệu này; và hai nghiệp cuối (Upapīḷaka và Upaghātaka) là bất thiện nghiệp, vì chúng tạo ra nhiều bệnh tật và đoản thọ.
Devadattādīnaṃ, pana nāgādīnaṃ, ito anupadinnena yāpanakapetānañca narakādīsu akusalavipākupatthambhanupapīḷanupaghātakāni na na santīti catunnampi akusalākusalabhāvo na virujjhati.
However, since there are indeed karmas that support, oppress, and destroy unwholesome results for Devadatta and others, for nāgas and others, and for hungry ghosts supported by offerings from this human world, in hells and so forth, the unwholesome nature of all four is not contradictory.
Tuy nhiên, đối với Devadatta v.v., các loài rồng v.v., và các loài ngạ quỷ được nuôi sống bởi những gì được cúng dường từ thế giới loài người này, không phải là không có các nghiệp bất thiện Upatthambhaka, Upapīḷaka, và Upaghātaka ở các cõi địa ngục v.v. Do đó, việc cả bốn nghiệp đều có thể là thiện hoặc bất thiện là không mâu thuẫn.
Buddhāveṇikatāya asādhāraṇasseva ñāṇassa gocarabhāvato kammantarādi ‘‘asādhāraṇaṃ sāvakehī’’ti vuttaṃ.
Due to its unique characteristic as Buddhas and being the domain of exclusive knowledge, kammantara and so on are said to be “not common to disciples.”
Sự khác biệt của nghiệp (kammantara) v.v. được nói là “không chung với các đệ tử” (asādhāraṇaṃ sāvakehi) vì đó là phạm vi của trí tuệ độc đáo, không phổ biến của chư Phật.
Ekadesato jānitabbaṃ anavasesato jānituṃ na sakkā avisayattā.
"To be known in part" (ekadesato jānitabbaṃ) because it is not possible to know completely, as it is beyond (our) scope.
Nên biết một phần, vì không phải là đối tượng (của các Thanh văn), nên không thể biết hết toàn bộ.
Sabbena sabbaṃ ajānane paccayapariggaho na paripūratīti.
If (one) does not know everything completely, the comprehension of conditions will not be perfected.
Nếu không biết toàn bộ, thì sự thấu hiểu các duyên (paccayapariggaha) sẽ không hoàn mãn.
688. Yathāvuttaṃ kammaṃ vattamānavipākappabandhanimittameva adhippetanti kammekadesatāya ‘‘dvādasavidhaṃ kammaṃ kammavaṭṭe pakkhipitvā’’ti vuttaṃ.
688. The aforementioned karma is intended only as the cause of the continuity of ripening in the present, thus it is said "having cast the twelve kinds of karma into the cycle of karma" due to karma being a partial aspect.
688. Nghiệp (kamma) đã được nói đến như vậy chỉ được hiểu là nhân của chuỗi quả dị thục (vipāka) đang hiện hành; do đó, vì chỉ là một phần của nghiệp, nên đã nói: ‘bao gồm mười hai loại nghiệp trong vòng nghiệp (kammavaṭṭa)’.
Kilesavaṭṭampi kammasahāyatāya kammavaṭṭapakkhikameva katvā āha ‘‘kammavaṭṭavipākavaṭṭavasenā’’ti.
The cycle of defilements (kilesavaṭṭa), too, is considered to belong to the cycle of karma (kammavaṭṭa) due to its companionship with karma, hence it is said "by way of the cycle of karma and the cycle of ripening."
Vòng phiền não (kilesavaṭṭa) cũng được xem là thuộc về vòng nghiệp (kammavaṭṭa) do là bạn đồng hành của nghiệp, nên đã nói: ‘theo phương diện vòng nghiệp và vòng quả dị thục (kammavaṭṭa-vipākavaṭṭa)’.
Yādisato paccayato paccuppanne addhāne nāmarūpassa pavatti, tādisato eva itarasmimpi addhadvayeti yathā atītānāgate nayaṃ neti, taṃ dassento ‘‘ida’’ntiādimāha.
To show that the way in which nāmarūpa arises in the present time from such conditions also applies to the other two times (past and future), and how one draws the conclusion regarding the past and future, he states "this..." and so on.
Để chỉ rõ rằng sự phát sinh của danh sắc (nāmarūpa) trong thời hiện tại từ loại duyên nào, thì trong hai thời còn lại cũng từ loại duyên đó, tức là để dẫn dắt phương pháp (nhận thức) trong quá khứ và vị lai, nên đã nói: ‘điều này’ v.v.
Tattha anāgatepi kammavaṭṭavipākavaṭṭavasenevāti ettha vuttaṃ eva-saddaṃ ‘‘etarahi atītepī’’ti etthāpi ānetvā vattabbaṃ addhattayepi kiriyākiriyaphalamattatādassanaparattā codanāya.
Here, the word "eva" (only), stated in "also in the future, by way of the cycle of karma and the cycle of ripening," should also be applied to "now and in the past," as the exposition is primarily to show that in all three times, there is only action, non-action, and its result.
Trong đó, từ ‘eva’ (chỉ) được nói trong câu ‘cũng theo phương diện vòng nghiệp và vòng quả dị thục trong vị lai’ (anāgatepi kammavaṭṭavipākavaṭṭavasenevā) cần được áp dụng cho cả câu ‘hiện tại và quá khứ’ (etarahi atītepī), vì mục đích của câu hỏi là để chỉ ra rằng trong cả ba thời, chỉ có hành động (kiriya) và quả của hành động mà thôi.
Iti kammañcevātiādi vuttassevatthassa nigamanavasena vuttaṃ.
"Thus karma indeed..." and so on, is stated by way of concluding the meaning that has been explained.
Câu ‘Như vậy, nghiệp’ v.v. được nói ra để kết luận ý nghĩa đã được trình bày.
Aparāparaṃ vaṭṭanaṭṭhena vaṭṭaṃ.
Vaṭṭaṃ (cycle) means revolving again and again.
‘Vaṭṭa’ (vòng) là sự luân chuyển hết lần này đến lần khác.
Tathā pavattanaṃ pavattaṃ.
Similarly, pavattaṃ (occurrence) means continuous arising.
‘Pavatta’ (sự tiếp diễn) là sự tiếp tục phát sinh như vậy.
Hetuphalabhāvena sambandhatīti santati, pabandho.
Santati (continuity) means connection by way of cause and effect; a sequence.
‘Santati’ (dòng chảy) là sự liên tục, sự nối tiếp, vì nó liên kết theo trạng thái nhân và quả.
Karaṇaṭṭhena, paccayehi karīyatīti vā kiriyā.
Kiriyā (action) means by way of doing, or that which is done by conditions.
‘Kiriya’ (hành động) là do ý nghĩa của sự làm, hoặc là được làm bởi các duyên.
Kāraṇasāmaggiyaṃ dānādīhi sādhitakiriyāya vattamānāya kāraṇamatte kattuvohāroti āha ‘‘neva kāraṇato uddhaṃ kārakaṃ passatī’’ti.
When the aggregate of causes is complete and the action accomplished through generosity, etc., is occurring, the term "doer" is applied merely to the cause; hence, it is said "does not see a doer beyond the cause."
Khi các điều kiện nhân duyên đầy đủ, và hành động (kiriya) được thực hiện bằng sự bố thí v.v. đang diễn ra, thì danh xưng người làm (kattu-vohāra) chỉ là ở mức độ nhân (kāraṇa-matta), nên đã nói: ‘không thấy người làm vượt ra ngoài nhân’.
Karotīti hi kārakaṃ.
Indeed, kārakaṃ (doer) means one who does.
Thật vậy, ‘kārakaṃ’ (người làm) là kẻ thực hiện.
Vipākapaṭisaṃvedakaṃ na passatīti sambandho.
The connection is: (one) does not see a recipient of the ripening.
Liên kết là: không thấy người cảm nhận quả dị thục (vipākapaṭisaṃvedaka).
Kāmaṃ bālāpi ‘‘kārako paṭisaṃvedako’’ti vadantā atthato paññattimattameva vadanti, te pana viparītābhinivesavasenāpi vadantīti taṃ appamāṇanti āha ‘‘samaññāmattena paṇḍitā voharantī’’ti.
Although fools, saying "there is a doer, there is a recipient (of ripening)," speak of a mere designation in truth, they also speak by way of perverse inclination; therefore, considering that their words are not authoritative, he says "the wise speak by way of mere designation."
Dù những kẻ ngu si (bāla) nói ‘người làm và người cảm nhận’, nhưng về mặt ý nghĩa thực sự, họ chỉ nói về một khái niệm (paññatti) mà thôi. Tuy nhiên, vì họ nói do sự chấp thủ sai lầm, nên lời nói đó không có giá trị, do đó đã nói: ‘những người trí chỉ dùng danh xưng’.
689. Evetanti evaṃvidhaṃ etaṃ dassanaṃ, sammadassanaṃ, aviparītadassananti attho.
689. "This indeed" (evetaṃ) refers to such a vision as "right vision" (sammadassanaṃ), meaning unperverted vision.
689. ‘Evetaṃ’ (sự thấy này) là sự thấy như vậy, ‘sammadassanaṃ’ (chánh kiến) có nghĩa là sự thấy không sai lệch.
Bījarukkhādikānaṃvāti yathā bījato rukkho, rukkhato puna bījanti anādikālikattā bījarukkhasantānassa pubbakoṭi natthi, evaṃ kammapaccayā vipāko, vipākapaccayā kammanti anādikālikattā kammavipākasantānassa pubbakoṭi na paññāyati.
"Just as with seed and tree, etc." (bījarukkhādikānaṃvā): just as from a seed comes a tree, and from a tree again a seed, and because the continuum of seed and tree is without beginning, there is no prior extreme; similarly, from karma arises ripening, and from ripening arises karma, and because the continuum of karma and ripening is without beginning, no prior extreme is discerned.
‘Bījarukkhādikānaṃvā’ (như hạt giống và cây cối v.v.): Như từ hạt giống mà cây cối phát sinh, rồi từ cây cối lại có hạt giống, chuỗi hạt giống và cây cối là vô thủy, không có điểm khởi đầu; cũng vậy, từ nghiệp duyên mà có quả dị thục, từ quả dị thục duyên mà có nghiệp, chuỗi nghiệp và quả dị thục là vô thủy, không thể tìm thấy điểm khởi đầu.
Ādi-saddena ‘‘kukkuṭiyā aṇḍaṃ, aṇḍato kukkuṭī, punapi kukkuṭiyā aṇḍa’’nti evamādiṃ saṅgaṇhāti.
By the word "etc." (ādi), he includes such examples as "from a hen an egg, from an egg a hen, and again from a hen an egg."
Từ ‘ādi’ (v.v.) bao gồm các ví dụ như ‘trứng từ gà mái, gà mái từ trứng, rồi lại trứng từ gà mái’.
Anāgatepi saṃsāreti yathā atīte, evaṃ anāgatepi addhāne ‘‘khandhānañca paṭipāṭī’’tiādinā (visuddhi. 2.619; dī. ni. aṭṭha. 2.95 apasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.60; a. ni. aṭṭha. 2.4.199; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; vibha. aṭṭha. 226 saṅkhārapadaniddesa; su. ni. aṭṭha. 2.523; udā. aṭṭha. 39; itivu. aṭṭha. 14, 58; theragā. aṭṭha. 1.67, 99; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.117; cūḷani. aṭṭha. 6; bu. vaṃ. aṭṭha. 2.58) vutte saṃsāre sati kammavipākānaṃ appavattaṃ na dissati, kammavipākānaṃ appavatti na dissati, pavattati evāti attho.
"Also in the future Saṃsāra": just as in the past, so too in the future existence, when Saṃsāra, described by "the succession of aggregates" and so on, exists, the non-occurrence of karma and ripening is not seen; it means that the non-occurrence of karma and ripening is not seen, but it always occurs.
‘Anāgatepi saṃsāre’ (cũng trong luân hồi vị lai): Như trong quá khứ, cũng trong thời vị lai, khi luân hồi được nói đến bằng câu ‘và chuỗi các uẩn’ v.v., thì sự không phát sinh của nghiệp và quả dị thục không được thấy, có nghĩa là sự phát sinh của nghiệp và quả dị thục luôn luôn diễn ra.
690. Cutipaṭisandhivasena viditā hontīti kammavaṭṭavipākavaṭṭavasena paccayapariggahassa katattā cutipaṭisandhivasena viditā hontīti vadanti.
690. "Are known by way of passing away and re-linking" (cutipaṭisandhivasena viditā honti) means that because the comprehension of conditions has been made by way of the cycle of karma and the cycle of ripening, they say that they are known by way of passing away and re-linking.
690. ‘Cutipaṭisandhivasena viditā honti’ (được biết đến theo phương diện tử và tái sinh): Vì đã thấu hiểu các duyên theo phương diện vòng nghiệp và vòng quả dị thục, nên họ nói rằng chúng được biết đến theo phương diện tử và tái sinh.
Vuttanayena pana sappaccayanāmarūpassa dassanena tīsu addhāsu pahīnavicikicchassa addhattayapariyāpannā dhammā atītapaccuppannānāgatabhavesu ca cutipaṭisandhivasena viditā honti, na anupadadhammavasena tathāpariggahassa akatattā.
However, for a meditator whose doubt has been abandoned through seeing nāmarūpa with its conditions in the three times, the phenomena included in the three times are known in past, present, and future existences by way of passing away and re-linking, but not by way of individual phenomena, as such comprehension has not been made.
Tuy nhiên, đối với hành giả đã đoạn trừ nghi hoặc (vicikicchā) trong ba thời do thấy danh sắc (nāmarūpa) có duyên theo cách đã nói, thì các pháp thuộc ba thời được biết đến theo phương diện tử và tái sinh trong các kiếp quá khứ, hiện tại và vị lai, chứ không phải theo phương diện các pháp liên tục (anupadadhamma), vì sự thấu hiểu như vậy chưa được thực hiện.
Sāssa hoti ñātapariññāti yāya nāmarūpapariggahaṃ, tassa ca paccayapariggahaṃ karoti, sā assa yogino ‘‘idaṃ nāmaṃ, ettakaṃ nāma’’ntiādinā, ‘‘tassa ayaṃ paccayo, ettako paccayo’’tiādinā ca paricchedavasena ñātavatī paññāti katvā ñātapariññā.
"That is his comprehension by knowing" (sāssa hoti ñātapariññā): the wisdom by which the yogi comprehends nāmarūpa and its conditions, that wisdom is ñātapariññā (comprehension by knowing) because it is known by way of discerning, "This is nāma, this much is nāma," and "This is its condition, this much is its condition."
‘Sāssa hoti ñātapariññā’ (đó là ñātapariññā của vị ấy): Trí tuệ mà vị hành giả dùng để thấu hiểu danh sắc và thấu hiểu các duyên của nó, trí tuệ đó được gọi là ñātapariññā (sự hiểu biết đã biết) vì nó đã biết theo cách phân định rằng ‘đây là danh, danh có chừng này’, và ‘đây là duyên của nó, duyên có chừng này’.
Idāni yena kāraṇena addhattayapariyāpannā dhammā cutipaṭisandhivasena viditā honti, taṃ dassetuṃ ‘‘so evaṃ pajānātī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the reason by which phenomena comprised in the three periods of time are known through their death and rebirth, it is said: "He thus understands," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra lý do tại sao các pháp thuộc ba thời được biết đến theo phương diện tử và tái sinh, nên đã nói ‘so evaṃ pajānātī’ (vị ấy hiểu như vậy) v.v.
Tena dhammānaṃ bhavantarasaṅkamo nāma na kadācipi atthi, tattha tattheva nirujjhanatoti dasseti.
By that, it is shown that there is never any transference of phenomena from one existence to another, because they cease in that very place where they arise.
Điều đó chỉ ra rằng không bao giờ có sự chuyển dịch các pháp từ kiếp này sang kiếp khác, mà chúng diệt đi ngay tại chỗ chúng phát sinh.
Sajjhāya mantodakapāna mukhamaṇḍana padīpasīkhūpamāhi tameva dhammānaṃ saṅkamābhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘apica kho’’tiādimāha.
With the similes of recitation, drinking charmed water, adorning the face, and a lamp flame, he states "moreover" and so on, to clarify that there is no transference of phenomena.
Để giải thích sự không chuyển dịch của các pháp bằng các ví dụ về việc tụng kinh, uống nước chú, trang điểm mặt, và ngọn đèn, nên đã nói ‘apica kho’ (hơn nữa) v.v.
Manodhātuanantaranti kiriyamanodhātuyā anantaraṃ labbhamānaṃ cakkhuviññāṇaṃ.
"Immediately following the mind-element" refers to the eye-consciousness that is obtained immediately following the active mind-element (kiriyamanodhātu).
‘Manodhātuanantaraṃ’ (ngay sau ý giới) là nhãn thức (cakkhuviññāṇa) được phát sinh ngay sau ý giới hoạt động (kiriyamanodhātu).
Na ceva āgatanti kiriyamanodhātuto na ceva āgataṃ kiriyamanodhātuyaṃ cakkhuviññāṇassa abhāvato.
"It did not come" means it did not come from the active mind-element, because eye-consciousness does not exist within the active mind-element.
‘Na ceva āgataṃ’ (không đến) là nhãn thức không đến từ ý giới hoạt động, vì nhãn thức không tồn tại trong ý giới hoạt động.
Nāpi na nibbattaṃ anantaranti kiriyamanodhātuto anāgacchantampi paccayasāmaggilābhena tato anantaraṃ nāpi na nibbattaṃ, nibbattameva hoti.
"Nor did it not arise immediately after" means that even though it did not come from the active mind-element, it still arose immediately after due to the attainment of the full set of conditions; it did indeed arise.
‘Nāpi na nibbattaṃ anantaraṃ’ (cũng không phải không phát sinh ngay sau đó): Dù không đến từ ý giới hoạt động, nhưng do có đủ các điều kiện duyên, nó cũng không phải là không phát sinh ngay sau đó, mà nó phát sinh.
Yathāyaṃ pavattiyaṃ cittappavatti, tatheva paṭisandhimhi vattate cittasantati, cuticittato anāgacchantampi paṭisandhicittaṃ tato anantaraṃ nāpi na nibbattati, paccayasāmaggivasena nibbattatevāti attho.
Just as this mental process occurs in the course of existence, so too does the mental continuum (cittasantati) occur at the time of rebirth. Even though the rebirth-consciousness does not come from the death-consciousness, it still arises immediately after that, by the power of the complete set of conditions. This is the meaning.
Như sự phát sinh của tâm trong quá trình diễn tiến, cũng vậy, dòng tâm thức diễn ra trong tái sinh: dù tâm tái sinh không đến từ tâm tử, nhưng nó cũng không phải là không phát sinh ngay sau đó, mà nó phát sinh do có đủ các điều kiện duyên. Đó là ý nghĩa.
Santatigahaṇena cettha kutoci āgamābhāvameva vibhāveti.
And here, by the apprehension of the continuum, it is clearly shown that there is no coming from anywhere.
Ở đây, bằng cách đề cập đến dòng chảy (santati), điều này giải thích rằng không có sự đến từ bất cứ đâu.
Hetuphalabhāvena hi sambandhatāti dhammappavatti santatīti.
For indeed, the succession of states (dhammappavatti) is called santati (continuity) because it is connected through the relationship of cause and effect.
Quả thật, vì liên hệ theo phương diện nhân và quả, nên sự vận hành của các pháp được gọi là santati (tục lưu).
Tenāha ‘‘purimaṃ bhijjate citta’’ntiādi.
Therefore, it is said, " the former consciousness is broken up," and so on.
Vì vậy, Ngài đã nói “tâm trước diệt đi” và vân vân.
Purimanti cuticittaṃ.
" The former" means the passing-away consciousness (cuticitta).
Purima (tâm trước) là tâm tử (cuticitta).
Bhijjateti nirujjhati.
" Is broken up" means it ceases.
Bhijjate (diệt đi) là chấm dứt.
Pacchimanti paṭisandhicittaṃ.
" The latter" means the rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta).
Pacchima (tâm sau) là tâm tái tục (paṭisandhicitta).
Tatoti cuticittato anantarameva jāyati.
" From that" means it arises immediately after the passing-away consciousness (cuticitta).
Tato (từ đó) là sanh khởi ngay sau tâm tử.
Yattha hi cuticittato dūrepi kālantarepi uppajjamānaṃ paṭisandhicittaṃ anantarameva jāyatīti vuccati.
For indeed, even if a rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta) arises at a distant place or at another time from the passing-away consciousness (cuticitta), it is said to arise immediately.
Quả thật, dù tâm tái tục sanh khởi ở một nơi xa hoặc trong một thời gian khác sau tâm tử, nó vẫn được gọi là sanh khởi ngay lập tức.
Tasmā tesaṃ antarikā natthi tesaṃ cutipaṭisandhicittānaṃ byavadhāyakaṃ kiñci natthi.
Therefore, " there is no interval between them" means there is nothing that intervenes between these passing-away and rebirth-linking consciousnesses.
Do đó, không có khoảng cách giữa chúng, không có bất kỳ thứ gì ngăn cách giữa tâm tử và tâm tái tục ấy.
Vīci tesaṃ na vijjatīti tasseva vevacanaṃ.
" No gap is found between them" is a synonym for the same.
Vīci tesaṃ na vijjatī (không có sự gián đoạn giữa chúng) là từ đồng nghĩa của câu ấy.
Itoti cuticittato anantaraṃ na ca gacchati kiñci cittaṃ.
" From this" means no consciousness whatsoever proceeds immediately from the passing-away consciousness (cuticitta).
Ito (từ đây) là không có bất kỳ tâm nào đi ngay sau tâm tử.
Tañhi sasampayuttadhammaṃ tatheva nirujjhati.
For that consciousness, together with its concomitant states, ceases in that very existence.
Tâm ấy cùng với các pháp tương ưng của nó diệt đi ngay tại đó.
Paṭisandhi cāti paṭisandhiviññāṇañca aññameva yathāpaccayaṃ jāyati nibbattatīti punapi saṅkamābhāvameva vibhāvento sappaccayanāmarūpadassanaṃ nigameti.
" And rebirth-linking" (paṭisandhi ca) means that rebirth-linking consciousness (paṭisandhiviññāṇa) is indeed another (consciousness) that arises (jāyati), that is to say, manifests, according to its conditions, thus concluding the demonstration of dependent mind-and-matter by clarifying the absence of transmigration.
Và paṭisandhi (tâm tái tục) là một thức tái tục khác sanh khởi (nibbattati) tùy theo duyên, như vậy, Ngài kết thúc việc trình bày danh sắc có duyên, làm rõ sự không có sự chuyển dịch.
691. Nāmarūpaggahaṇena, tassa ca paccayadhammaggahaṇena aggahitassa tebhūmakadhammassa abhāvato ‘‘viditasabbadhammassā’’ti vuttaṃ.
691. By grasping name-and-form and by grasping their conditioning factors, there are no three-fold realm phenomena left ungrasped; therefore, it is stated, " to one who understands all phenomena."
691. Vì không có các pháp tam giới nào chưa được thấu hiểu do sự thấu hiểu danh sắc và sự thấu hiểu các pháp duyên của nó, nên đã nói “viditasabbadhammassa” (người đã biết tất cả các pháp).
Na cettha lokuttaradhammā adhigatā.
And here, supramundane phenomena are not meant as attained.
Tuy nhiên, các pháp siêu thế không được thấu hiểu ở đây.
Thāmagataṃ hoti anekākāravokārapaccayapariggahavidhino anuṭṭhitattā.
It becomes firmly established (thāmagataṃ) because the method of comprehending conditions intermingled with various modes is repeatedly developed.
Nó trở nên thāmagataṃ (vững chắc) vì đã thực hành phương pháp thấu hiểu các duyên phức tạp với nhiều khía cạnh.
Suṭṭhutaraṃ pahīyati tiyaddhagatadhammappavattiyā vigatasammohattā.
It is utterly abandoned (suṭṭhutaraṃ pahīyati) because bewilderment concerning the succession of phenomena that spans the three times is eliminated.
Nó suṭṭhutaraṃ pahīyati (được đoạn trừ một cách tốt đẹp hơn) vì sự mê lầm đã tan biến trong sự vận hành của các pháp thuộc ba thời.
Sā evāti soḷasavidhā kaṅkhā eva.
" That very" means only the sixteen kinds of doubt (kaṅkhā).
Sā eva (chính là nó) là mười sáu loại hoài nghi.
Yasmā ettha ‘‘buddho, dhammo, saṅgho, sikkhā’’ti ca kaṅkhāya gocarabhūtā lokiyā dhammā adhippetā.
Because here, "the Buddha, the Dhamma, the Sangha, and training" refer to mundane phenomena which are the objects of doubt.
Vì ở đây, các pháp thế gian, là đối tượng của hoài nghi như “Phật, Pháp, Tăng, Giới” được đề cập đến.
Na hi lokuttaradhamme ārabbha kilesā pavattituṃ sakkonti.
For defilements cannot arise with regard to supramundane phenomena.
Quả thật, các phiền não không thể sanh khởi dựa trên các pháp siêu thế.
Pubbantoti atītā khandhāyatanadhātuyo.
" The past end" refers to the past aggregates, sense-bases, and elements.
Pubbanto (quá khứ) là các uẩn, xứ, giới trong quá khứ.
Aparantoti anāgatā.
" The future end" refers to the future.
Aparanto (vị lai) là các uẩn, xứ, giới trong vị lai.
Pubbantāparantoti tadubhayaṃ, addhāpaccuppannaṃ vā tadubhayabhāgayuttattā.
" The past and future ends" refers to both of these, or to the present that is connected with both aspects of time.
Pubbantāparanto (quá khứ và vị lai) là cả hai điều đó, hoặc là hiện tại (addhāpaccuppannaṃ) vì nó liên quan đến cả hai phần.
Evaṃ buddhādiggahaṇena, paṭiccasamuppannadhammaggahaṇena ca gahito aṭṭhamo kaṅkhāvisayo nāmarūpamattaṃ, idappaccayatāggahaṇena pana tassa paccayo gahito, tasmā soḷasavatthukāya kaṅkhāya pahīnāya aṭṭhavatthukā kaṅkhā appatiṭṭhāva hotīti āha ‘‘na kevalañca…pe… pahīyatiyevā’’ti.
Thus, the eighth object of doubt, grasped by taking the Buddha and so forth, and by taking phenomena arisen dependently, is merely name-and-form. But by taking dependent origination (idappaccayatā), its condition is grasped. Therefore, when the sixteen-fold doubt is abandoned, the eight-fold doubt becomes unsupported. Thus, it is said, " not only...pe... it is abandoned."
Như vậy, đối tượng hoài nghi thứ tám, chỉ là danh sắc, được thấu hiểu qua việc nắm bắt Phật và các pháp sanh khởi theo duyên; còn duyên của nó thì được thấu hiểu qua việc nắm bắt tính y duyên (idappaccayatā). Do đó, khi mười sáu loại hoài nghi được đoạn trừ, thì tám loại hoài nghi không còn chỗ dựa. Vì vậy, Ngài nói “na kevalañca…pe… pahīyatiyevā” (không chỉ… mà còn… được đoạn trừ).
Diṭṭhekaṭṭhattā vicikicchāya yathā diṭṭhi samucchijjamānā vicikicchāya saddhiṃyeva samucchijjati, evaṃ vicikicchā vikkhambhiyamānā diṭṭhiyā saddhiṃyeva vikkhambhīyatīti āha ‘‘dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni vikkhambhantī’’ti.
Because of having the same basis as wrong view (diṭṭhekaṭṭhattā), just as wrong view, when eradicated, is eradicated together with doubt, so too doubt, when suppressed, is suppressed together with wrong view. Thus, it is said, " sixty-two wrong views are suppressed."
Vì tà kiến và hoài nghi có cùng một nền tảng (diṭṭhekaṭṭhattā), nên khi tà kiến bị đoạn tận, hoài nghi cũng bị đoạn tận cùng với nó; và khi hoài nghi bị chế ngự, tà kiến cũng bị chế ngự cùng với nó. Do đó, Ngài nói “dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni vikkhambhantī” (sáu mươi hai loại tà kiến bị chế ngự).
Attābhinivesūpanissayā hi ‘‘ahosiṃ nu kho aha’’ntiādi (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) nayappavattā soḷasavatthukā kaṅkhā, sā eva ca pubbantādivatthukabhāvena vuttā.
Indeed, the sixteen-fold doubt, expressed in ways such as "Was I in the past?" is based on attachment to a self, and that very doubt is stated as having past and so forth as its basis.
Hoài nghi mười sáu loại, sanh khởi theo cách “liệu ta có tồn tại không?” và vân vân, có sự chấp thủ vào tự ngã làm chỗ nương tựa. Chính hoài nghi ấy được nói đến theo phương diện các đối tượng như quá khứ và vân vân.
Attābhinivesavatthukāni ca dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni, buddhādivatthukā ca kaṅkhā tadekaṭṭhāti.
And the sixty-two wrong views are based on attachment to a self, and doubt concerning the Buddha and so forth has the same basis.
Sáu mươi hai loại tà kiến cũng có sự chấp thủ vào tự ngã làm đối tượng, và hoài nghi về Phật và vân vân cũng có cùng một nền tảng với chúng.
Dharīyanti attano paccayehīti dhammā, tiṭṭhati ettha tadāyattavuttitāya phalanti ṭhiti, dhammānaṃ ṭhiti dhammaṭṭhiti, paccayadhammo.
They are supported by their own conditions, thus they are phenomena (dhammā); the fruit depends on them for its existence, thus it is permanence (ṭhiti); the permanence of phenomena is dhammaṭṭhiti, which means conditioning factors.
Các pháp (dhammā) được duy trì bởi các duyên của chính chúng, do đó gọi là dhamma. Nơi nào quả tồn tại do phụ thuộc vào duyên, thì đó là sự tồn tại (ṭhiti). Sự tồn tại của các pháp là dhammaṭṭhiti (Pháp trụ), tức là pháp duyên.
Atha vā dhammoti kāraṇaṃ ‘‘dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 718 ādayo) viya, dhammassa ṭhiti sabhāvo, dhammato ca añño sabhāvo natthīti paccayadhammānaṃ paccayabhāvo dhammaṭṭhiti, dhammaṭṭhitiyaṃ ñāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Alternatively, dhamma means cause, as in "dhammapaṭisambhidā" and so on; ṭhiti of dhamma means its nature, and there is no other nature apart from dhamma, therefore the causal nature of conditioning factors is dhammaṭṭhiti, and the knowledge of dhammaṭṭhiti is dhammaṭṭhitiñāṇa.
Hoặc, dhamma (pháp) có nghĩa là nhân, như trong các câu “dhammapaṭisambhidā” (phân tích pháp) và vân vân. Sự tồn tại (ṭhiti) của pháp là bản chất của nó, và không có bản chất nào khác ngoài pháp. Do đó, tính duyên của các pháp duyên là dhammaṭṭhiti (Pháp trụ). Trí tuệ về dhammaṭṭhiti là dhammaṭṭhitiñāṇaṃ (Pháp trụ trí).
Saṅkhārānaṃ yaṃ yaṃ bhūtaṃ aniccatādi yathābhūtaṃ, tattha ñāṇanti yathābhūtañāṇaṃ.
Knowledge of the true nature of things (yathābhūtañāṇaṃ) means knowledge of whatever is true, such as impermanence (aniccatā), in the case of conditioned phenomena.
Trí tuệ về bản chất thật sự (yathābhūtaṃ) của các hành (saṅkhārānaṃ), như vô thường (aniccatā) và vân vân, được gọi là yathābhūtañāṇaṃ (Trí tuệ như thật).
Sammā passatīti sammādassanaṃ.
One who sees correctly is said to have sammādassana (right view).
Thấy đúng đắn được gọi là sammādassanaṃ (Chánh kiến).
Avijjā paccayoti avijjā hetuādivasena saṅkhārānaṃ yathārahaṃ paccayo.
" Ignorance is the condition" means ignorance is the condition for conditioned phenomena (saṅkhārā) in terms of cause and so forth, as appropriate.
Avijjā paccayo (Vô minh là duyên) có nghĩa là vô minh là duyên của các hành một cách thích đáng, theo cách nhân và vân vân.
Tato eva saṅkhārā paccayasamuppannā.
From that very fact, conditioned phenomena are dependently arisen.
Do đó, các hành là pháp do duyên sanh (paccayasamuppannā).
Ubhopeteti yasmā avijjāpi āsavādivasena paccayasambhūtāva, tasmā avijjā saṅkhārāti ubhayepi ete dhammā paccayasamuppannā.
" Both of these" means that since ignorance (avijjā) also arises from conditions such as defilements (āsavā), therefore both of these states, ignorance and conditioned phenomena, are dependently arisen.
Ubhopete (cả hai điều này): Vì vô minh cũng do duyên sanh theo cách lậu hoặc (āsava) và vân vân, nên cả vô minh và các hành đều là các pháp do duyên sanh.
Itīti evaṃ.
" Thus" means in this way.
Itī (như vậy) là như thế.
Paccayapariggahe paññāti paccayānaṃ paricchijja gahaṇavasena pavattā paññā.
" Wisdom in the comprehension of conditions" means wisdom that arises by determining and grasping conditions.
Paccayapariggahe paññā (Trí tuệ trong việc thấu hiểu các duyên) là trí tuệ sanh khởi do việc thấu hiểu và phân biệt các duyên.
Vuttanayena dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
It is dhammaṭṭhitiñāṇa in the manner explained.
Theo cách đã nói, đó là dhammaṭṭhitiñāṇaṃ (Pháp trụ trí).
Nimittanti saṅkhāranimittaṃ, atthato pañcakkhandhā.
" Sign" (nimittaṃ) refers to the sign of conditioned phenomena (saṅkhāra-nimittaṃ), which, in essence, are the five aggregates.
Nimitta (tướng) là tướng của các hành, về mặt ý nghĩa là năm uẩn.
Te hi ghanasaññāpavattiyā vatthubhāvato nimittaṃ, saviggahabhāvena upaṭṭhānato vā.
Indeed, these are called a sign due to their nature as objects arising from the occurrence of the perception of solidity, or due to their manifestation as having a concrete form.
Chúng là tướng vì chúng là đối tượng của sự nhận thức về tính khối đặc, hoặc vì chúng hiện hữu dưới dạng có hình thể.
Yasmā aniccatā nāma saṅkhārānaṃ aviparītākāro.
Because impermanence (aniccatā) is the true nature of conditioned phenomena (saṅkhārā).
Vì vô thường (aniccatā) là trạng thái chân thật của các hành.
Tattha niccatāya lesassāpi abhāvato aniccato passanto yathābhūtaṃ jānāti.
Since there is not even a trace of permanence in that (true nature), one who sees it as impermanent knows it as it truly is.
Ở đó, vì không có chút gì là thường hằng, nên khi quán thấy aniccatā (vô thường), người ấy yathābhūtaṃ jānāti (biết như thật).
Tañca ñāṇaṃ aviparītaggahaṇatāya sammādassanaṃ.
And that knowledge is right view (sammādassanaṃ) because it grasps what is not distorted.
Và trí tuệ ấy là sammādassanaṃ (chánh kiến) vì nó thấu hiểu không sai lệch.
Taṃsamaṅginā ca paccuppannesu viya atītānāgatesupi nayaṃ nentena te suparividitā honti.
And by one who possesses that knowledge and applies the method to past and future phenomena as to present ones, they become well-known.
Và người có trí tuệ ấy, khi áp dụng phương pháp này vào các pháp quá khứ và vị lai cũng như các pháp hiện tại, sẽ thấu hiểu chúng một cách rõ ràng.
Aniccatā ca nāma uppattimato, uppādo ca paccayavasenāti aniccatā sijjhamānā saṅkhārānaṃ sappaccayataṃ sādhentī yathāvuttakaṅkhappahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dassento ‘‘aniccato…pe… pahīyatī’’ti āha.
Impermanence (aniccatā) is the nature of what arises, and arising is dependent on conditions; thus, when impermanence is established, it establishes the conditioned nature of phenomena (saṅkhārā), thereby leading to the abandoning of the aforementioned doubts. To show this meaning, it is said, " seeing as impermanent...pe... is abandoned."
Vô thường (aniccatā) là bản chất của cái sanh khởi, và sự sanh khởi là tùy thuộc vào duyên. Do đó, khi vô thường được xác lập, nó chứng minh tính có duyên của các hành, và dẫn đến việc đoạn trừ các hoài nghi đã nói. Để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài nói “aniccato…pe… pahīyatī” (từ vô thường… và vân vân… được đoạn trừ).
Tattha tadanvayenāti paccakkhato diṭṭhassa anugamanena.
In that passage, " accordingly" means by following what has been directly seen.
Trong đó, tadanvayenā (theo sự liên tục đó) là theo dõi những gì đã được thấy trực tiếp.
Etthāti yathādiṭṭhesu dhammesu.
" Here" means in the phenomena as seen.
Etthā (ở đây) là trong các pháp đã được thấy.
Dukkhato manasi karontotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to phrases like " attending to it as suffering," and so on.
Cũng vậy, trong các câu như “dukkhato manasi karonto” (tác ý về khổ) và vân vân.
Pavattanti upādinnakkhandhappavattaṃ.
" Process" (pavattaṃ) means the process of the clung-to aggregates.
Pavatta (sự vận hành) là sự vận hành của các uẩn được chấp thủ.
Tañhi kilesābhisaṅkhārehi pavattitattā sātisayaṃ dukkhabhāvena upaṭṭhāti.
For that, being caused by defilements and volitional formations (kilesābhisaṅkhārehi), manifests as extreme suffering.
Vì nó được vận hành bởi các phiền não và các hành hữu vi, nên nó hiện hữu dưới dạng khổ đau tột cùng.
Pavattanti ṭhānanisajjādivasena dukkhadukkhatādivasena ca saṅkhārappavattanti apare.
Others say that " process" (pavattaṃ) means the process of conditioned phenomena (saṅkhārappavattaṃ) in terms of standing, sitting, etc., and in terms of suffering-as-suffering (dukkha-dukkhata) and so on.
Một số người khác nói rằng Pavatta (sự vận hành) là sự vận hành của các hành theo cách đứng, ngồi, và vân vân, cũng như theo cách khổ khổ (dukkha-dukkhatā) và vân vân.
‘‘Nimittaṃ, pavatta’’nti ca vutte ajjhattabahiddhāsantānasaññite sabbasmiṃ sappaccaye nāmarūpe yāthāvato pavattā ekāva paññā pariyāyavasena ‘‘yathābhūtañāṇa’’ntipi ‘‘sammādassana’’ntipi tattha kaṅkhāvikkhambhanena ‘‘kaṅkhāvitaraṇā’’tipi vuccati.
When "sign" (nimittaṃ) and "process" (pavattaṃ) are mentioned, it refers to a single wisdom that truly operates in all dependently arisen name-and-form, designated as the internal and external continua. This same wisdom is referred to as "knowledge as it truly is" (yathābhūtañāṇaṃ), "right view" (sammādassanaṃ), and "overcoming doubt" (kaṅkhāvitaraṇā) due to the suppression of doubt concerning it.
Khi nói “nimitta” (tướng) và “pavatta” (sự vận hành), thì chỉ có một trí tuệ duy nhất vận hành một cách chân thật trong tất cả danh sắc có duyên, được gọi là tục lưu nội tại và ngoại tại. Trí tuệ ấy được gọi là “yathābhūtañāṇa” (trí tuệ như thật) hoặc “sammādassana” (chánh kiến) theo cách gián tiếp, và cũng được gọi là “kaṅkhāvitaraṇā” (vượt qua hoài nghi) do sự chế ngự hoài nghi ở đó.
Yathā ‘‘rukkho pādapo tarū’’ti imamatthaṃ dassento āha ‘‘yañca yathābhūtañāṇa’’ntiādi.
It is like "tree, plant, taru" to illustrate this meaning, as it is said, " and that knowledge as it truly is," and so on.
Để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài nói “yañca yathābhūtañāṇa” (và trí tuệ như thật) và vân vân, như cách nói “cây là pādapa, là taru”.
Paramatthato sāsane assāso nāma ariyaphalaṃ, patiṭṭhā nāma ariyamaggo, ayaṃ pana anadhigatamaggaphalopi tadadhigamupāyapaṭipattiyaṃ ṭhitattā laddhassāso viya, laddhapatiṭṭho viya ca hotīti vuttaṃ ‘‘laddhassāso laddhapatiṭṭho’’ti.
In ultimate reality, comfort (assāso) in the Dispensation (sāsana) is the noble fruit (ariyaphala), and foundation (patiṭṭhā) is the noble path (ariyamagga). However, this meditator, even if they have not attained the path and fruit, is said to be like one who has gained comfort and a foundation because they are established in the practice that leads to their attainment. Therefore, it is stated, " one who has gained comfort and a foundation."
Về mặt tối hậu, sự an ủi (assāso) trong giáo pháp là quả vị Thánh, sự nương tựa (patiṭṭhā) là Thánh đạo. Tuy nhiên, người này, dù chưa chứng đắc đạo quả, nhưng vì đang thực hành phương pháp để chứng đắc chúng, nên được nói là như đã có sự an ủi và đã có sự nương tựa. Do đó, đã nói “laddhassāso laddhapatiṭṭho” (đã có sự an ủi, đã có sự nương tựa).
Aparihīnakaṅkhāvitaraṇavisuddhiko vipassako lokiyāhi sīlasamādhipaññāsampadāhi samannāgatattā uttari appaṭivijjhanto sugatiparāyaṇo ca hotīti vuttaṃ ‘‘niyatagatiko’’ti.
A meditator who possesses the purity of overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi) without falling away, by being endowed with mundane accomplishments of virtue (sīla), concentration (samādhi), and wisdom (paññā), goes to a good destination (sugatiparāyaṇo) even if they do not penetrate further. Therefore, it is said, " one whose destination is fixed."
Hành giả tuệ quán (vipassako), người chưa mất sự thanh tịnh vượt qua hoài nghi (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), vì được trang bị đầy đủ các thành tựu về giới, định, tuệ thế gian, dù không thể thâm nhập sâu hơn, vẫn là người có đường đi nhất định (sugatiparāyaṇo). Do đó, đã nói “niyatagatiko” (có đường đi nhất định).
Tato eva cūḷasotāpanno nāma hoti.
From that very fact, they are called a Lesser Stream-Enterer (Cūḷasotāpanna).
Chính vì vậy, người ấy được gọi là cūḷasotāpanno (tiểu Dự Lưu).
Sotāpanno hi khīṇāpāyaduggativinipātoti.
For a Stream-Enterer (Sotāpanna) has destroyed the lower realms, evil destinations, and states of woe.
Vì quả thật, một vị Dự Lưu (Sotāpanna) đã đoạn tận sự sa đọa vào các ác đạo, khổ cảnh.
Atha vā laddhassāso diṭṭhivisuddhisamadhigamena.
Alternatively, one who has gained comfort through the attainment of purity of view (diṭṭhivisuddhi).
Hoặc, laddhassāso (đã có sự an ủi) là do đã đạt được sự thanh tịnh về kiến (diṭṭhivisuddhi).
Nāmarūpaparicchedena hi khandhādike sabhāvasarasato sallakkhetvā sāsane dhammupasaṃhitapāmojjappaṭilābhena laddhassāso hoti.
For indeed, by analyzing name-and-form, by discerning the aggregates and so forth according to their inherent nature and function, one gains comfort (laddhassāso) in the Dispensation through the attainment of joy associated with the Dhamma.
Quả thật, nhờ phân biệt danh sắc, thấu hiểu các uẩn và vân vân theo bản chất và chức năng của chúng, và nhờ đạt được niềm hoan hỷ liên quan đến Pháp trong giáo pháp, người ấy có được sự an ủi.
Laddhapatiṭṭho kaṅkhāvitaraṇavisuddhisamadhigamena.
One who has gained a foundation through the attainment of the purity of overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi).
Laddhapatiṭṭho (đã có sự nương tựa) là do đã đạt được sự thanh tịnh vượt qua hoài nghi (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi).
Sappaccayanāmarūpadassanena hi parimadditadiṭṭhikaṇṭako viniddhataahetuvisamahetuvādo yathāsakaṃ paccayeheva dhammamattaṃ jānitvā sāsane patiṭṭhitasaddho laddhapatiṭṭho nāma hoti.
Indeed, one who, by the contemplation of name-and-form with conditions, has his thorn of wrong view crushed and his doctrines of groundless and unwholesome causes eradicated, comes to be called "established in faith" and "well-founded" in the Teaching, having understood phenomena merely as they are, by their respective causes.
Thật vậy, nhờ thấy danh sắc cùng với các duyên của chúng, người đã nghiền nát gai nhọn tà kiến, đã loại bỏ các luận thuyết vô nhân và tà nhân, biết rõ các pháp chỉ là những hiện tượng do các duyên riêng của chúng mà sinh, thì trở thành người có đức tin vững chắc và đã đạt được sự kiên cố trong giáo pháp.
Nāmarūpavavatthānena dukkhasaccaṃ, dhammaṭṭhitiñāṇena samudayasaccaṃ, tasseva aparabhāgena aniccato manasikārādividhinā maggasaccañca abhiññāya pavattiyā dukkhabhāvaṃ disvā appavatte nirodhe ekaṃseneva ninnajjhāsayatāya lokiyeneva ñāṇena catunnaṃ ariyasaccānaṃ adhigatattā apāyesu abhabbuppattiko, sotāpannabhūmiyaṃ bhabbuppattiko ca hotīti vuttaṃ ‘‘niyatagatiko’’ti.
By the discernment of name-and-form, the truth of suffering; by the knowledge of the stability of phenomena, the truth of origin; and by the subsequent part of that very knowledge, through the method of attending to impermanence and so on, the truth of the path—having thus thoroughly known these, and having seen the suffering nature of continued existence, one whose disposition is firmly inclined towards cessation, non-arising, is unable to be reborn in the lower realms, and is able to be reborn in the stream-entrant stage, having attained the four Noble Truths by mundane knowledge. Thus it is said, "one whose destiny is certain."
Nhờ sự phân định danh sắc, người ấy biết rõ Khổ đế; nhờ Dhammaṭṭhitiñāṇa, biết rõ Tập đế; và sau đó, nhờ phương pháp tác ý vô thường v.v., biết rõ Đạo đế. Sau khi thấy trạng thái khổ của sự vận hành (của danh sắc) và với ý hướng kiên định hướng về sự diệt trừ (nirodha) nơi sự không vận hành, người ấy đã chứng đắc Tứ Diệu Đế chỉ với trí tuệ thế gian. Do đó, người ấy không còn có khả năng tái sinh vào các khổ cảnh (apāya), và có khả năng tái sinh vào tầng địa vị của bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), nên được gọi là “người có định hướng chắc chắn”.
Tenāha ‘‘cūḷasotāpanno nāma hotī’’ti.
Therefore, it is said, "He is called a minor stream-entrant."
Vì thế, (Bậc Thầy) đã nói: “người ấy được gọi là Tiểu Nhập Lưu (Cūḷasotāpanna)”.