8. Evaṃ tāva ratanattayappaṇāmādikaṃ dassetvā idāni yathāraddhappakaraṇassa atthasarīrabhūtamabhidhammaṃ saṅkhepato uddisanto āha ‘‘cittaṃ cetasika’’ntiādi.
8. Thus, having shown the veneration of the Triple Gem and so forth, now, briefly indicating the Abhidhamma, which is the essence of the meaning of the commenced treatise, he says ‘cittaṃ cetasika’ and so on.
8. Sau khi đã trình bày lời đảnh lễ Tam Bảo, v.v., bây giờ, để tóm tắt Vi Diệu Pháp, tức là nội dung chính của tác phẩm đã khởi xướng, Ngài nói: “cittaṃ cetasika” (tâm, sở hữu tâm), v.v.
Tattha cittasaddassa tāva vacanatthaṃ sayameva anantaraṃ vipañceti.
Therein, he himself will immediately expound the etymology of the word citta.
Trong đó, Ngài tự mình giải thích ý nghĩa của từ citta (tâm) ngay sau đó.
‘‘Cetasika’’ntiādīsu pana avippayogībhāvena cetasi citte niyuttaṃ, tattha vā bhavaṃ tadāyattavuttitāyāti cetasikaṃ, vedanādikkhandhattayassetaṃ adhivacanaṃ.
In ‘cetasika’ and so forth, cetasikaṃ is that which is engaged in the citta (mind) or exists there due to its dependence on it, by way of non-disassociation. This is a designation for the three aggregates of vedanā and so forth.
Trong “cetasika” (sở hữu tâm), v.v., sở hữu tâm là cái gắn liền với tâm, không tách rời khỏi tâm, hoặc là cái tồn tại trong tâm do phụ thuộc vào tâm. Đây là tên gọi khác của ba uẩn: thọ, tưởng, hành.
Ruppati, rūpīyatīti vā rūpaṃ, sītuṇhādīhi vikāramāpajjati, āpādīyatīti attho, catunnaṃ mahābhūtānaṃ, catuvīsatiupādārūpānañca vasena aṭṭhavīsatividhassa rūpakkhandhassetaṃ adhivacanaṃ.
It changes, or it is made to change, hence rūpaṃ (form); it undergoes alteration due to cold, heat, etc., or is made to undergo alteration. This is a designation for the rūpakkhandha (aggregate of form), which is twenty-eightfold, consisting of the four great primary elements and twenty-four derived forms.
Rūpaṃ (sắc) là cái bị hủy hoại, hoặc được hủy hoại; có nghĩa là bị biến đổi bởi lạnh, nóng, v.v., hoặc được biến đổi. Đây là tên gọi khác của sắc uẩn, gồm hai mươi tám loại theo bốn đại và hai mươi bốn sắc y sinh.
Bhavābhavaṃ vinanato saṃsibbanato vānaṃ vuccati taṇhā, na vijjati sā ettha, tato vā nikkhantaṃ etanti nibbānaṃ, amataṃ asaṅkhataṃ vatthu.
That which weaves or binds existence and non-existence is called vāṇa (weaving), which is taṇhā (craving). Nibbānaṃ is that in which taṇhā does not exist, or from which it has departed. It is the deathless, unconditioned reality.
Nibbānaṃ (Niết Bàn) là cái không có ái (vāṇa) vì không có ái ở đó, hoặc là cái đã thoát khỏi ái. Đó là pháp vô vi, bất tử.
Iti-saddo nidassane.
The word iti is for illustration.
Từ iti dùng để chỉ định.
Natthi etassa uttaritaroti niruttaro.
There is nothing higher than this, hence niruttaro (unsurpassed).
Không có gì cao hơn nó, nên gọi là niruttaro (vô thượng).
Atha vā catuvesārajjavihārattā natthi etassa uttaraṃ paccanīkavacananti niruttaro.
Or, due to dwelling in the four types of fearlessness, there is no higher, no opposing word for this, hence niruttaro.
Hoặc giả, vì Ngài an trú trong bốn sự vô úy, nên không có lời phản bác nào cao hơn Ngài, nên gọi là niruttaro.
Ñāṇappahānaantarāyaniyyānikesu hi sadevake loke na koci satthu sahadhammikaṃ uttaraṃ vacanaṃ kathetuṃ samattho atthīti.
For, in the world with its deities, there is no one who can utter a word of contradiction to the Teacher regarding the abandonment of defilements, obstructions, or the path to liberation.
Quả thật, trong thế gian có chư thiên, không ai có khả năng nói lời phản bác hợp pháp với Đức Đạo Sư về sự đoạn trừ trí tuệ, sự chướng ngại và sự xuất ly.
Tatra bhagavā utrāsābhāvato visāradova hoti.
Therein, the Blessed One is indeed fearless, due to the absence of agitation.
Trong trường hợp đó, Đức Thế Tôn là người vô úy vì không có sự sợ hãi.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was stated by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
Cattāri ariyasaccāni pakāsetīti catusaccappakāsano.
He expounds the four Noble Truths, hence catusaccappakāsano (expounder of the four Noble Truths).
Ngài tuyên bố bốn Thánh đế, nên gọi là catusaccappakāsano (người tuyên bố bốn Thánh đế).
Dukkhasamudayanirodhamaggavasena hi cattāri ariyasaccāni.
For the four Noble Truths are suffering, its origin, its cessation, and the path.
Quả thật, bốn Thánh đế là khổ, tập, diệt, đạo.
Yathāha, ‘‘cattārimāni, bhikkhave, ariyasaccāni.
As it is said, "These are the four Noble Truths, bhikkhus.
Như Ngài đã nói: “Này các Tỳ khưu, có bốn Thánh đế này.
Katamāni cattāri?
Which four?
Bốn là gì?
Dukkhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca’’nti (saṃ. ni. 5.1083).
The Noble Truth of suffering, the Noble Truth of the origin of suffering, the Noble Truth of the cessation of suffering, the Noble Truth of the path leading to the cessation of suffering."
Khổ Thánh đế, Khổ tập Thánh đế, Khổ diệt Thánh đế, Khổ diệt đạo Thánh đế.” (Tương Ưng Bộ 5.1083).
Tattha tebhūmakā dhammā anekupaddavādhiṭṭhānatāya dhuvasubhādivirahena, kucchitatucchaṭṭhena ca dukkhaṃ nāma.
Therein, the tebhūmaka dhammā (phenomena of the three planes of existence) are called dukkhaṃ (suffering) due to their being the basis of numerous misfortunes, evils, and their lack of permanence, purity, and so forth, and because they are contemptible and empty.
Trong đó, các pháp ba cõi được gọi là dukkhaṃ (khổ) vì là nơi trú ngụ của vô số tai ương, bệnh tật, và vì không có sự thường còn, thanh tịnh, v.v., và vì bản chất xấu xa, trống rỗng.
Kammādivisesapaccayasamavāye dukkhuppattikāraṇabhāvena taṇhā samudayo nāma ‘‘samecca udeti dukkhaṃ imasmā’’ti katvā.
Craving is called samudayo (origin) because it is the cause for the arising of suffering through the convergence of specific conditions such as kamma, in the sense that "suffering arises together from this."
Ái được gọi là samudayo (tập khởi) vì là nguyên nhân phát sinh khổ đau khi có sự kết hợp của các duyên đặc biệt như nghiệp, v.v., vì “khổ đau khởi lên từ cái này khi kết hợp lại”.
Dukkhassa anuppādanirodhapaccayattā dukkhanirodho nibbānaṃ.
Nibbāna is the cessation of suffering because it is the condition for the non-arising and cessation of suffering.
Do là nhân duyên cho sự không sinh khởi và đoạn diệt khổ, nên khổ diệt là Nibbāna.
Taṃ pana dukkhanirodhaṃ ālambaṇakaraṇavasena gamanato pāpuṇanato, tadadhigamāya paṭipadābhāvato cāti ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti lokuttaramaggo vuccati.
And because it (the path) goes to and attains that cessation of suffering by making it its object, and because it is the way to achieve it, the supramundane path is called "the path leading to the cessation of suffering."
Còn con đường siêu thế được gọi là “con đường đưa đến khổ diệt” (dukkhanirodhagāminī paṭipadā) do nó đi đến, đạt được sự khổ diệt ấy bằng cách lấy khổ diệt làm đối tượng, và do nó là con đường thực hành để chứng đắc khổ diệt đó.
Saccaṭṭho pana tesaṃ tacchāviparītabhūtabhāvato veditabbo.
But the meaning of "Truth" for these should be understood due to their being true, unperverted, and real.
Tuy nhiên, ý nghĩa của các sự thật cần được hiểu là chúng là chân thật, không sai lệch và hiện hữu.
Vuttañhi ‘‘‘idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro.
Indeed, it has been said: "'This is suffering, bhikkhus; this is true, this is unperverted, this is not otherwise,'" and so on.
Như đã nói: “‘Này các Tỳ-khưu, đây là Khổ’, điều này là chân thật, không sai lầm, không khác biệt” (Saṃ. Ni. 5.1090) và đoạn văn chi tiết.
Ettha pana catunnaṃ ariyaphalānaṃ, ariyamaggasampayuttānañca saccavinissaṭabhāvepi idha magganibbānappakāsanatāvacaneneva tappakāsanatthampi vuttaṃ hoti, anāsavabhāvena ekalakkhaṇattā taṃtaṃhetukavisayabhāvato cāti daṭṭhabbaṃ.
Here, even though the four Noble Fruits and those things associated with the Noble Path are not excluded from the Truths, it should be understood that their proclamation is also stated by merely mentioning the proclamation of the Path and Nibbāna here, because of their being of a single characteristic due to their anāsava nature, and due to their being within the sphere of their respective causes.
Ở đây, mặc dù bốn Thánh quả và các pháp tương ưng với Thánh đạo là không bị nhiễm ô và tách rời khỏi các sự thật, nhưng chỉ với lời tuyên bố về sự hiển bày của đạo và Nibbāna ở đây, thì điều đó cũng được xem là đã tuyên bố sự hiển bày của chúng, vì chúng có một đặc tính chung là không bị nhiễm ô và vì chúng thuộc về các đối tượng có nguyên nhân tương ứng.
Ettha ca ‘‘niruttaro catusaccappakāsano’’ti imehi bhagavato cittādicatubbidhadhammadesanānukūlaguṇavisesaṃ dasseti atathāvidhassa taṃdesanāsāmatthiyāyogato.
Here, by these words, "the incomparable proclaimer of the Four Noble Truths," he points out the special quality of the Blessed One, favorable to the teaching of the four kinds of phenomena such as citta, because one who is not such would not be capable of that teaching.
Ở đây, với những từ này “vô thượng, hiển bày Tứ Thánh Đế” (niruttaro catusaccappakāsano), vị ấy chỉ ra phẩm chất đặc biệt của Đức Thế Tôn phù hợp với sự thuyết giảng bốn loại pháp như tâm v.v… vì một người không có phẩm chất như vậy thì không thể có khả năng thuyết giảng như thế.
Atha vā ‘‘niruttaro’’ti vacanena catubbidhadhammassa anaññathattaṃ dīpeti.
Or, by the word "incomparable," he indicates the unalterable nature of the four kinds of phenomena.
Hoặc, với từ “vô thượng” (niruttaro), vị ấy chỉ ra rằng bốn loại pháp là không khác biệt.
‘‘Catusaccappakāsano’’ti pana iminā ye te dhammā bhagavatā vineyyaparipācanatthaṃ desitā, na te idha adhippetā.
But by "proclaimer of the Four Noble Truths," it is shown that those phenomena taught by the Blessed One for the maturation of those to be trained are not intended here.
Còn với từ “hiển bày Tứ Thánh Đế” (catusaccappakāsano), vị ấy chỉ ra rằng những pháp mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng để làm cho các đệ tử chín muồi thì không được đề cập ở đây.
Ye pana paripācitehi tehi abhisametabbavasena dukkhādayo catubbidhā vuttā, teyeva uddisitabbatthena adhippetāti dasseti.
Rather, only the four kinds, such as suffering, which are spoken of as being realized by those who are mature, are intended to be indicated.
Mà chỉ những bốn loại pháp như khổ v.v… đã được nói đến để được chứng ngộ bởi những người đã chín muồi, thì những pháp ấy mới được đề cập ở đây với ý nghĩa là cần phải nêu ra.
Evaṃ saṅkhepato cattāro dhamme uddisitvā idāni uddeso nāma niddesatthāya hotīti yathāuddiṭṭhadhamme niddisituṃ ‘‘tattha citta’’ntiādi āraddhaṃ.
Having thus briefly indicated the four phenomena, now, since an indication is for the purpose of a detailed explanation, "Among these, citta," and so on, is begun in order to explain the phenomena as indicated.
Sau khi tóm tắt bốn pháp như vậy, bây giờ, vì sự nêu ra là để giải thích, nên để giải thích các pháp đã nêu ra, phần “trong đó, tâm” (tattha citta) v.v… được bắt đầu.
Tattha tatthāti tesu cittādīsu dhammesu.
Here, "among these" refers to these phenomena such as citta.
Ở đây, “trong đó” (tattha) có nghĩa là trong các pháp như tâm v.v… đó.
Visayavijānanaṃ cittanti yaṃ visayasaṅkhātassa ārammaṇassa vijānanaṃ upaladdhi, taṃ cittanti attho.
"Citta is the knowing of an object" means that the knowing or understanding of an object, which is called ārammaṇa, is citta.
“Tâm là sự hiểu biết đối tượng” (visayavijānanaṃ cittaṃ) có nghĩa là sự hiểu biết, sự nhận thức đối tượng, tức là cảnh, chính là tâm.
Iminā pana cittassa ārammaṇapaṭibaddhavuttitaṃ, aniccataṃ, akārakatañca dīpeti.
By this, he points out citta's dependence on an object, its impermanence, and its non-agentive nature.
Tuy nhiên, với điều này, vị ấy chỉ ra rằng tâm có sự hoạt động phụ thuộc vào đối tượng, là vô thường và không phải là tác nhân.
‘‘Visayavijānana’’nti hi ārammaṇena cittaṃ upalakkhento tassa tadāyattavuttitaṃ, taṃdīpanena ca tadabhimukhakāleyeva uppattidīpanato aniccabhāvañca dīpeti.
Indeed, by characterizing citta by its object, "knowing an object," he points out its dependence on that, and by indicating that, he points out its impermanent nature by indicating its arising only at the time it is directed towards that object.
Vì khi vị ấy định nghĩa tâm bằng đối tượng là “sự hiểu biết đối tượng”, vị ấy chỉ ra sự hoạt động phụ thuộc vào đối tượng của nó, và bằng cách làm rõ điều đó, vị ấy cũng chỉ ra tính vô thường do sự sinh khởi của nó chỉ vào thời điểm đối diện với đối tượng.
Bhāvaniddesena pana vijānanamattadīpanato akārakabhāvaṃ.
But by indicating merely the knowing through the expression of the verb, he points out its non-agentive nature.
Còn bằng cách chỉ ra chỉ là sự hiểu biết thông qua việc mô tả bản chất, vị ấy chỉ ra tính không phải là tác nhân.
Yathāpaccayañhi pavattimattamevetaṃ, yadidaṃ sabhāvadhammo nāmāti.
For this is merely a process occurring according to conditions, that is, what is called a sabhāva dhamma.
Vì cái gọi là pháp tự tánh này chỉ là sự vận hành tùy thuộc vào duyên.
Evañca katvā sabbesampi cittacetasikadhammānaṃ bhāvasādhanameva nippariyāyato labbhati.
And having done so, the direct meaning (nippariyāyato) for all citta and cetasika dhammas is solely the accomplishment of their nature (bhāvasādhana).
Và khi đã làm như vậy, thì chỉ có sự chứng minh bản chất của tất cả các pháp tâm và tâm sở là có được một cách trực tiếp.
Yaṃ pana ‘‘cintetīti cittaṃ, tena cittaṃ vicaratīti vicāro’’tiādinā kattukaraṇavasena nibbacanaṃ vuccati, taṃ pariyāyakathananti veditabbaṃ.
But the etymological explanation given as an agent or instrument, such as "it thinks, therefore it is citta" (cintetīti cittaṃ), and "by it citta wanders, therefore it is vicāra" (tena cittaṃ vicaratīti vicāro), should be understood as a figurative statement (pariyāyakathana).
Còn những cách định nghĩa được nói đến theo nghĩa tác nhân và công cụ, như “suy nghĩ nên gọi là tâm (cittaṃ), do tâm ấy vận hành nên gọi là tư duy (vicāro)” v.v… thì cần được hiểu là cách nói gián tiếp.
Sakasakakiccesu hi dhammānaṃ attappadhānatāsamāropanena kattubhāvo, tadanukūlabhāvena taṃsampayuttadhammasamūhe kattubhāvasamāropanena karaṇattañca pariyāyatova labbhatīti.
Indeed, the agentive nature is obtained figuratively by attributing pre-eminence to the dhammas in their respective functions, and the instrumental nature is obtained figuratively by attributing the agentive nature to the group of associated dhammas in their supportive role.
Vì sự là tác nhân được gán cho các pháp do sự cho rằng chúng là chủ yếu trong các phận sự riêng của chúng, và sự là công cụ được gán cho nhóm các pháp tương ưng với chúng do sự cho rằng chúng là phù hợp với điều đó, thì chỉ có được một cách gián tiếp.
Tathā nidassanaṃ pana dhammasabhāvato aññassa kattādino abhāvaparidīpanatthanti veditabbaṃ.
Such an illustration, however, should be understood as for the purpose of clarifying the non-existence of an agent or the like other than the nature of the dhamma.
Và sự minh họa như vậy cần được hiểu là để làm rõ rằng không có tác nhân v.v… nào khác ngoài bản chất của pháp.
‘‘Visayavijānana’’nti ca etena cittassa ārammaṇūpaladdhilakkhaṇatā vuttāti idānissa rasādīni vuccanti.
And by "the knowing of an object" (visayavijānanaṃ), citta's characteristic of perceiving an object has been stated; now its functions (rasa) and so on are spoken of.
Và với cụm từ “sự hiểu biết đối tượng” (visayavijānana), đặc tính của tâm là nhận thức đối tượng đã được nói đến, bây giờ các phận sự v.v… của nó sẽ được nói đến.
Pubbaṅgamarasañhi cittaṃ sandhānapaccupaṭṭhānaṃ nāmarūpapadaṭṭhānaṃ.
For citta has the function of being a forerunner, the manifestation of continuous connection, and the proximate cause of nāmarūpa.
Tâm có phận sự là dẫn đầu, sự biểu hiện gần là sự liên kết, và nguyên nhân gần là danh và sắc.
Dvāraṃ patvā tadārammaṇañhi vibhāvanaṭṭhena cittaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ.
For citta, having reached a door and (perceiving) that object, is a forerunner, a leader, in the sense of making it clear.
Vì tâm khi đến cửa và làm rõ đối tượng đó, thì nó là dẫn đầu, là đi trước.
Tathā hi cakkhudvārena daṭṭhabbaṃ rūpārammaṇaṃ citteneva jānāti…pe… manodvārena viññātabbaṃ dhammārammaṇaṃ citteneva jānāti.
Thus, through the eye-door, one knows the visible object, rūpa-ārammaṇa, with citta... and so on... through the mind-door, one knows the cognizable object, dhamma-ārammaṇa, with citta.
Cũng như vậy, qua nhãn môn, nó biết đối tượng sắc cần thấy bằng chính tâm… v.v… qua ý môn, nó biết đối tượng pháp cần biết bằng chính tâm.
Yathā hi nagaraguttiko nagaramajjhe siṅghāṭake nisīditvā ‘‘ayaṃ nevāsiko, ayaṃ āgantuko’’ti āgatāgataṃ janaṃ upadhāreti, evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ, tasmā dvāraṃ patvā tadārammaṇaṃ vibhāvanaṭṭhena purecārikanti pubbaṅgamarasaṃ.
Just as a city guard, sitting at the crossroads in the middle of the city, observes every person who comes, saying, "This one is a resident, this one is a stranger," so too should this be understood. Therefore, citta, having reached a door and making that object clear, is a forerunner. Hence, it has the function of being a forerunner.
Như một người bảo vệ thành phố ngồi ở ngã tư giữa thành phố và quan sát những người ra vào, “người này là cư dân, người này là khách lạ”, thì điều này cũng cần được hiểu tương tự, do đó, khi đến cửa và làm rõ đối tượng đó, nó là đi trước, nên có phận sự dẫn đầu (pubbaṅgamarasaṃ).
Pacchimaṃ pacchimaṃ uppajjamānaṃ purimaṃ purimaṃ nirantaraṃ katvā sandahamānamiva upaṭṭhāti, gahaṇabhāvaṃ gacchatīti sandhānapaccupaṭṭhānaṃ.
The citta, arising again and again, appears as if continuously connecting the preceding ones. It goes into the state of apprehension. Thus, it has the manifestation of continuous connection.
Nó xuất hiện như thể đang liên kết, làm cho cái trước trở thành liên tục với cái sau đang sinh khởi liên tục, tức là nó đi vào trạng thái nắm giữ, đó là sự biểu hiện gần là sự liên kết (sandhānapaccupaṭṭhānaṃ).
Pañcavokāre panassa niyamato nāmarūpaṃ, catuvokārabhave nāmameva padaṭṭhānanti nāmarūpapadaṭṭhānañca hoti.
And for it, in the five-constituent existence, nāmarūpa is certainly the proximate cause, and in the four-constituent existence, only nāma is the proximate cause. Hence, it has nāmarūpa as its proximate cause.
Trong cõi ngũ uẩn, danh sắc là nguyên nhân gần của nó một cách tất yếu, còn trong cõi tứ uẩn, chỉ danh là nguyên nhân gần, nên nó có nguyên nhân gần là danh sắc (nāmarūpapadaṭṭhānañca).
Nānattaṃ pana lakkhaṇādīnaṃ upari vakkhamānanayena veditabbaṃ.
But the variety (nānattaṃ) of characteristics and so on should be understood in the manner that will be explained later.
Tuy nhiên, sự đa dạng của các đặc tính v.v… cần được hiểu theo cách sẽ được nói ở trên.
Vakkhati hi rūpaparicchede –
For it will be stated in the section on rūpa (rūpapariccheda):
Vì vị ấy sẽ nói trong phân tích về sắc (rūpaparicchede) –
Vacanatthavijānanena viditacittasāmaññassa uttari cittavibhāgo vuccamāno sobheyyāti vacanatthavijānanameva tāva ādimhi yuttataranti taṃ tāva kathetukamyatāya pucchati ‘‘tassa pana ko vacanattho’’ti.
Since the division of citta, if spoken of later, would be more fitting for one who has understood the general nature of citta by knowing its etymological meaning, it is most appropriate to first know its etymological meaning. Desiring to explain this, it asks: "What, then, is its etymological meaning?"
Vì sau khi biết được ý nghĩa chung của tâm thông qua việc hiểu nghĩa của từ, thì sự phân loại tâm tiếp theo sẽ trở nên rõ ràng, nên việc hiểu nghĩa của từ là phù hợp hơn cả ở ban đầu, và với mong muốn nói về điều đó, vị ấy hỏi: “Vậy ý nghĩa của từ đó là gì?” (tassa pana ko vacanattho).
Pañcavidhā hi pucchā – (dī. ni. aṭṭha. 1.7; ma. ni. aṭṭha. 1.449; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.1; a. ni. aṭṭha. 1.1.170) adiṭṭhajotanāpucchā diṭṭhasaṃsandanāpucchā vimaticchedanāpucchā anumatipucchā kathetukamyatāpucchāti.
For there are five kinds of questions: a question to reveal the unseen, a question to compare with what is seen, a question to remove doubt, a question for agreement, and a question out of a desire to speak.
Có năm loại câu hỏi – (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.7; Ma. Ni. Aṭṭha. 1.449; Saṃ. Ni. Aṭṭha. 2.2.1; A. Ni. Aṭṭha. 1.1.170) câu hỏi làm sáng tỏ điều chưa thấy, câu hỏi so sánh điều đã thấy, câu hỏi giải tỏa nghi ngờ, câu hỏi xin đồng ý, câu hỏi muốn nói.
Tattha yaṃ aññātaṃ adiṭṭhaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya pañhākaraṇaṃ adiṭṭhajotanāpucchā nāma.
Among these, asking a question for the knowledge and perception of what is unknown and unseen is called a question to reveal the unseen.
Trong đó, việc đặt câu hỏi để biết, để thấy điều chưa biết, chưa thấy, được gọi là câu hỏi làm sáng tỏ điều chưa thấy (adiṭṭhajotanāpucchā).
Yaṃ pana ñātaṃ diṭṭhaṃ, tassa aññehi paṇḍitehi saṃsandanatthāya pañhākaraṇaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchā nāma.
But asking a question for the purpose of comparing what is known and seen with other wise people is called a question to compare with what is seen.
Còn việc đặt câu hỏi để so sánh điều đã biết, đã thấy với các bậc hiền trí khác, được gọi là câu hỏi so sánh điều đã thấy (diṭṭhasaṃsandanāpucchā).
Pakatiyā pana saṃsayapakkhandanassa attano saṃsayasamugghāṭanatthaṃ pañhākaraṇaṃ vimaticchedanāpucchā nāma.
Asking a question for the removal of one's own doubt, which naturally arises, is called a question to remove doubt.
Việc đặt câu hỏi để loại bỏ nghi ngờ của chính mình, vốn có khuynh hướng nghi ngờ tự nhiên, được gọi là câu hỏi giải tỏa nghi ngờ (vimaticchedanāpucchā).
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti?
Asking a question for the purpose of obtaining agreement, such as: "What do you think, bhikkhus, is form permanent or impermanent?
“Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?
Aniccaṃ, bhante.
Impermanent, Venerable Sir.
Bạch Thế Tôn, vô thường.
Yaṃ panāniccaṃ, dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’tiādinā (saṃ. ni. 3.79; mahāva. 21) anumatiggahaṇatthaṃ pañhākaraṇaṃ anumatipucchā nāma.
But that which is impermanent, is it suffering or happiness?" and so on, is called a question for agreement.
Cái gì là vô thường, cái đó là khổ hay lạc?” v.v… (Saṃ. Ni. 3.79; Mahāva. 21) việc đặt câu hỏi để nhận được sự đồng ý, được gọi là câu hỏi xin đồng ý (anumatipucchā).
‘‘Cattārome, bhikkhave, satipaṭṭhānā.
But asking a question with the intention of teaching specific phenomena, such as: "There are these four foundations of mindfulness, bhikkhus.
“Này các Tỳ-khưu, có bốn niệm xứ này.
Katame cattāro’’tiādinā (dī. ni. 2.373; saṃ. ni. 5.402-404) pana taṃtaṃdhammānaṃ desanādhippāyena pañhākaraṇaṃ kathetukamyatāpucchā nāma.
Which four?" and so on, is called a question out of a desire to speak.
Những gì là bốn?” v.v… (Dī. Ni. 2.373; Saṃ. Ni. 5.402-404) việc đặt câu hỏi với ý định thuyết giảng các pháp tương ứng, được gọi là câu hỏi muốn nói (kathetukamyatāpucchā).
Tāsu purimā tisso ācariyānaṃ na sambhavanti.
Among these, the first three do not apply to teachers.
Trong số đó, ba loại câu hỏi đầu tiên không thể có ở các vị luận sư.
Na hi te ganthakaraṇatthāya ārabhitvā idāni adiṭṭhaṃ jotenti, diṭṭhaṃ saṃsandenti, saṃsayaṃ vā pakkhandanti tabbisodhanapubbakameva ganthakaraṇe abhinivesanato.
For they do not, having started to compose a text, now reveal the unseen, compare what is seen, or fall into doubt, being intent on composing the text only after having first purified it.
Vì các vị ấy không bắt đầu biên soạn kinh điển để bây giờ làm sáng tỏ điều chưa thấy, so sánh điều đã thấy, hay nghi ngờ, vì các vị ấy chuyên tâm biên soạn kinh điển sau khi đã thanh lọc những điều đó.
Itarā pana dve sambhavanti.
But the other two are possible.
Còn hai loại kia thì có thể có.
Tāsu ayaṃ kathetukamyatāpucchā.
Among these, this is a question out of a desire to speak.
Trong số đó, đây là câu hỏi muốn nói.
Apica codanaṃ samuṭṭhāpentā ācariyā aññaṃ codakaṃ parikappetvā tassa vacanavasena samuṭṭhāpentīti taṃvasenettha adiṭṭhajotanāvimaticchedanāpucchāpi labbhantevāti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, when teachers raise a question, they conceive of another questioner and raise it based on his words; thus, it should be understood that questions for explaining the unseen and cutting off doubt are also obtained in this way.
Hơn nữa, các vị đạo sư khi khởi lên câu chất vấn, là giả định một người chất vấn khác và khởi lên theo lời của người ấy, nên theo cách đó ở đây cũng có thể hiểu là có được các câu hỏi về sự làm sáng tỏ điều chưa thấy và cắt đứt nghi ngờ.
Tassāti tassa citta-saddassa.
‘ Of that’ refers to the word ‘citta’.
Từ tassa (của nó) là của từ citta đó.
Citte hi adhigate tassa vācako saddopi sahacariyato adhigatova hotīti tassa idha ta-saddena pariggaho.
For when citta is understood, the word that expresses it is also understood by association; hence, it is encompassed here by the word ‘ta’.
Quả thật khi citta được nắm bắt, thì từ biểu thị nó cũng được nắm bắt do sự đồng hành (liên hệ), nên ở đây nó được bao gồm bởi từ ta (nó).
Keci pana ‘‘tassa cittassā’’ti atthaṃ vadanti, taṃ ‘‘tassa ko vacanattho’’ti iminā na sameti.
However, some explain it as ‘of that citta,’ but this does not accord with the question ‘What is the verbal meaning of that?’
Một số người lại nói nghĩa là “của citta đó”, nhưng điều đó không phù hợp với câu “tassa ko vacanattho” (nghĩa của từ đó là gì?).
Na hi cittassa ‘‘ko vacanattho’’ti pucchā sambhavatīti.
For a question like ‘What is the verbal meaning of citta?’ is not possible.
Quả thật, không thể có câu hỏi “nghĩa của từ citta là gì?”
Idāni yathāpucchitamatthaṃ vissajjetuṃ ‘‘vuccate’’ti tāva paṭiññaṃ katvā ‘‘sabbasaṅgāhakavasenā’’tiādinā vissajjanamāraddhaṃ.
Now, in order to explain the meaning as asked, having first made the declaration ‘ it is said,’ the explanation beginning with ‘ by way of encompassing all’ has been commenced.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đã được hỏi, trước hết đã đưa ra lời tuyên bố “vuccate” (được nói đến), rồi bắt đầu giải thích bằng “sabbasaṅgāhakavasenā” (theo cách bao gồm tất cả) và tiếp theo.
Tattha sabbasaṅgāhakavasenāti heṭṭhimantato cakkhuviññāṇādayo upādāya sabbesaṃ ārammaṇavijānanasabhāvattā tesaṃ sabbesameva saṅgāhakavasena, na pana vakkhamānanibbacanesu viya yathālābhavasenāti attho.
Therein, ‘ by way of encompassing all’ means by way of encompassing all* starting from the lowest, such as eye-consciousness, because all of them have the characteristic of knowing an object, and not by way of 'as it is obtained' as in the explanations to be given later.
Trong đó, sabbasaṅgāhakavasenā có nghĩa là theo cách bao gồm tất cả các pháp, bắt đầu từ nhãn thức và các pháp tương tự ở phía dưới, vì tất cả chúng đều có bản chất nhận biết đối tượng; chứ không phải theo cách tùy theo sự có mặt như trong các cách giải thích sẽ được nói đến.
Cintetīti vijānāti.
‘ Cinteti’ means it knows.
Cintetī có nghĩa là nhận biết.
Cintenti tena gocaranti vā cittaṃ.
Or, that by which they contemplate the object, that is citta.
Hoặc citta là pháp mà các pháp tương ưng tư duy (nhận biết) đối tượng bằng nó.
Sampayuttadhammānaṃ kattutāsamāropanena hissa karaṇabhāvo labbhati.
Its instrumental nature is obtained by attributing agenthood to the associated phenomena.
Quả thật, vai trò công cụ của nó được hiểu là do sự quy kết vai trò chủ thể cho các pháp tương ưng.
Sabbasaṅgāhakavasena tāva atthaṃ dassetvā idāni yathālābhavasenapi dassetuṃ ‘‘attasantānaṃ vā cinotītipī’’tiādi vuttaṃ.
Having first shown the meaning by way of encompassing all, now to show it also by way of ‘as it is obtained,’ the phrase ‘ or it accumulates its own continuum’ and so on, is stated.
Sau khi đã trình bày ý nghĩa theo cách bao gồm tất cả, bây giờ để trình bày theo cách tùy theo sự có mặt, đã nói “attasantānaṃ vā cinotītipī” (hoặc tích tập dòng tương tục của tự thân) và tiếp theo.
Sabbacittasādhāraṇattā hi citta-saddassa yattha yattha yathā yathā attho labbhati, tattha tattha tathā tathā gahetabbo.
For since the word ‘citta’ is common to all cittas, wherever and however a meaning is obtained, it should be taken in that way.
Quả thật, vì từ citta có nghĩa chung cho tất cả các tâm, nên bất cứ nơi nào, bất cứ cách nào có được ý nghĩa, thì phải được hiểu theo cách đó.
Yassa pana cittassa yathāvuttaatthaviseso na labbhati, taṃ ruḷhīvasena cittanti veditabbaṃ.
But a citta for which the specific meanings described are not obtained should be understood as citta by convention.
Tuy nhiên, đối với những tâm mà không có được ý nghĩa đặc biệt đã nói trên, thì nên hiểu là citta theo nghĩa thông thường (ruḷhī).
Yathā kilañjādīhi katampi tālapaṇṇehi katasarikkhakatāya ruḷhīsaddena ‘‘tālavaṇṭa’’ntveva vuccatīti.
Just as a fan made of kilanjā or other materials, being similar to one made of palm leaves, is conventionally called ‘tālavaṇṭa’ (palm-fan).
Giống như một cái quạt được làm từ cây kilañja và các loại khác, nhưng vì nó giống như cái quạt được làm từ lá cây thốt nốt, nên theo nghĩa thông thường nó được gọi là “quạt thốt nốt” vậy.
Attasantānanti sakasantānaṃ, javanasantānanti attho.
‘ Attasantānaṃ’ means one’s own continuum, meaning the javana-continuum.
Attasantānaṃ có nghĩa là dòng tương tục của tự thân, tức là dòng tương tục của tâm tốc hành.
Atta-saddassa hi parapaccanīkavacanattā attano santānoti sadisavasena uppajjamāno javanasantāno vuccati.
For the word ‘atta’ being a word implying opposition to another, one’s own continuum refers to the javana-continuum arising in a similar manner.
Quả thật, vì từ atta có nghĩa đối lập với para (người khác), nên dòng tương tục của tâm tốc hành, là sự phát sinh liên tục một cách tương tự, được gọi là dòng tương tục của tự thân.
Taṃ cinoti rāsiṃ karotīti ayamattho sāsevanakānaṃ javanacittānaṃ vasena daṭṭhabbo.
That it ‘ accumulates’ or makes a heap should be understood in terms of the repeated javana-cittas.
Ý nghĩa này, là cinoti (tích tập) nó, tức là làm cho nó thành đống, phải được hiểu theo nghĩa của các tâm tốc hành có sự tác động lẫn nhau (sāsevanaka).
Tāni hi purejātāni pacchājātānaṃ āsevanapaccayā hutvā attano javanasantānassa paguṇabalavabhāvakaraṇena taṃ cinanti nāma.
For those previously arisen cittas, being asevāna-condition for the later arisen cittas, are said to accumulate their own javana-continuum by making it practiced and powerful.
Quả thật, những tâm ấy, khi đã phát sinh trước, trở thành duyên tác động lẫn nhau cho những tâm phát sinh sau, và bằng cách làm cho dòng tương tục tốc hành của tự thân trở nên quen thuộc và mạnh mẽ, thì chúng được gọi là tích tập nó.
Vā-saddo asabbasaṅgāhakatthavikappane.
The word ‘ vā’ is for the option of meaning that does not encompass all.
Từ vā (hoặc) ở đây dùng để lựa chọn ý nghĩa không bao gồm tất cả.
Pi-saddo kiriyāsampiṇḍanatthe.
The word ‘ pi’ is for combining actions.
Từ pi (cũng) ở đây dùng để tổng hợp các hành động.
Atha vā ‘‘sabbasaṅgāhakavasenā’’ti imassa idhāpi sambandho hotīti idampi sabbasaṅgāhakavasena vuttanti gayhamāne attasantānanti viññāṇavacanassa atta-saddassa sakatthavuttittāyeva taṃvasena cittasantānanti attho.
Or, if the connection of ‘by way of encompassing all’ is also understood here, and this too is taken as stated by way of encompassing all, then ‘attasantānaṃ’ means ‘citta-continuum’ by virtue of the word ‘atta’ (self), a synonym for viññāṇa, signifying its own meaning.
Hoặc nếu liên hệ câu “sabbasaṅgāhakavasenā” (theo cách bao gồm tất cả) vào đây, và hiểu rằng điều này cũng được nói theo cách bao gồm tất cả, thì từ atta trong “attasantānaṃ” (dòng tương tục của tự thân) là từ chỉ viññāṇa (thức) và chỉ có nghĩa là tự thân, nên ý nghĩa là dòng tương tục của tâm theo nghĩa đó.
Anantarādipaccayavasena hi cittasantānassa abbocchinnappavattikaraṇato sabbameva cittajātaṃ cittasantānaṃ cinoti nāma.
For by making the citta-continuum flow uninterruptedly through anantara and other conditions, all cittas are said to accumulate the citta-continuum.
Quả thật, vì tâm làm cho dòng tương tục của tâm tiếp diễn không gián đoạn theo duyên vô gián và các duyên khác, nên tất cả các loại tâm đều được gọi là tích tập dòng tương tục của tâm.
Imasmiṃ panatthe vā-saddo kiriyāvikappanattho.
In this meaning, however, the word ‘ vā’ signifies an alternative action.
Tuy nhiên, trong ý nghĩa này, từ vā có nghĩa là lựa chọn hành động.
Pi-saddo ‘‘citta’’nti imassa ākaḍḍhanatthoti daṭṭhabbaṃ.
And the word ‘ pi’ should be understood as attracting ‘citta’.
Và từ pi phải được hiểu là có nghĩa kéo theo từ “citta”.
Purimapakkhe pana cittanti adhikāratova gahetabbaṃ.
In the former interpretation, however, ‘citta’ should be understood from the context.
Trong trường hợp trước, từ citta phải được hiểu là từ ngữ đang được đề cập.
9. Vicittaṃ karoti, vicittassa vā karaṇanti vicittakaraṇaṃ, tato vicittakaraṇā, vicittacittakammādīnaṃ karaṇatoti attho.
It makes variegated, or the act of making variegated is ‘vicittakaraṇa’ (making variegated); hence, ‘ due to making variegated’ means due to making variegated paintings, etc.
9. Làm cho đa dạng, hoặc sự làm cho đa dạng là vicittakaraṇaṃ (sự làm cho đa dạng), do đó vicittakaraṇā (do sự làm cho đa dạng), có nghĩa là do sự làm các công việc vẽ tranh đa dạng và các loại tương tự.
Lokasmiñhi yaṃ kiñci cittakammādibhedaṃ vicittaṃ sippajātaṃ, sabbaṃ taṃ citteneva cintetvā karīyatīti.
For in the world, any variegated art, such as painting, is conceived by citta and then made.
Quả thật, trong thế gian, bất cứ loại nghề thủ công đa dạng nào, như vẽ tranh và các loại khác, tất cả đều được thực hiện sau khi đã tư duy bằng tâm.
Tenāha bhagavā – ‘‘diṭṭhaṃ vo, bhikkhave, caraṇaṃ nāma cittanti?
Therefore, the Blessed One said: “Have you seen, monks, a painting called a caraṇa?”
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ khưu, các ông có thấy một bức tranh tên là caraṇa không?”
Evaṃ, bhante.
“Yes, venerable sir.”
“Bạch Ngài, có.”
Tampi kho, bhikkhave, caraṇaṃ nāma cittaṃ citteneva cintita’’nti (saṃ. ni. 3.100).
“That painting, monks, is also conceived by citta.”
“Này các tỳ khưu, bức tranh tên là caraṇa đó cũng được tư duy bằng tâm.”
Svāyamattho saviññattikānaṃ bāttiṃsacittānamupalabbhati.
This meaning is found in the thirty-two cittas that possess communication (viññatti).
Ý nghĩa này được tìm thấy trong ba mươi hai tâm có thân biểu tri (saviññattika).
Sāsavakusalākusalaṃ vā vicittagatiādikaraṇato vā vicittakaraṇaṭṭhena cittaṃ.
Or, citta means ‘vicittakaraṇa’ (making variegated) by making variegated destinies, etc., which are associated with defilements, wholesome or unwholesome.
Hoặc citta là tâm hữu lậu thiện và bất thiện, hoặc là tâm theo nghĩa là sự làm cho các cõi tái sinh (gati) trở nên đa dạng, v.v.
Nanu ca vicittagatiādayo kammavasena nipphajjanti.
But do not variegated destinies, etc., arise by way of kamma?
Há chẳng phải các cõi tái sinh đa dạng, v.v., phát sinh do nghiệp sao?
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Tasmā kammabhedanibbattattā gatiādīnaṃ cittatā.
Therefore, since destinies, etc., are produced by the diversity of kamma, they are citta.
Do đó, các cõi tái sinh, v.v., được gọi là citta vì chúng được tạo ra bởi sự khác biệt của nghiệp.
Kammanti ca cetasikadhammabhūtā cetanā, abhijjhādayo ca vuccanti, na cittanti.
And kamma refers to the mental factor of volition (cetanā), and also to covetousness (abhijjhā), etc., not to citta.
Và nghiệp được gọi là cetanā (tư tâm sở) thuộc về các pháp tâm sở, và abhijjhā (tham lam) v.v., chứ không phải citta.
Kathaṃ cittassa vicittagatiādikaraṇanti?
How, then, is citta the maker of variegated destinies, etc. (vicittagatiādikaraṇa)?
Làm sao citta lại là sự làm cho các cõi tái sinh đa dạng, v.v. được?
Vuccate – kammassa cittasannissitattā tannipphāditampi citteneva kataṃ hoti, yathā rājayodhena parājito satturaññā jitoti vuccati.
It is said: because kamma is dependent on citta, even what is produced by kamma is said to be done by citta, just as a king defeated by a royal warrior is said to be defeated by the enemy king.
Được nói đến: vì nghiệp nương tựa vào citta, nên điều do nghiệp tạo ra cũng được xem là do citta làm, giống như khi một vị vua bị thua bởi một chiến binh của vua đối địch, thì được nói là bị vua đối địch đánh bại.
Vicittaṃ karaṇamassāti vā vicittakaraṇaṃ.
Or, that which has variegated making is ‘ vicittakaraṇaṃ’ (making variegated).
Hoặc vicittakaraṇaṃ là pháp có sự làm cho đa dạng.
Tato ekaṭṭhānikavajjitañhi cittaṃ paccekaṃ paṭisandhādivicittakiriyavantatāya, sabbameva vā cittaṃ āvajjanādiaññamaññavisadisakiriyavantatāya vicittakaraṇaṃ yuttanti.
Therefore, it is fitting that citta, excluding those of a single location, is ‘vicittakaraṇa’ due to possessing variegated actions such as paṭisandhi individually, or that all cittas are ‘vicittakaraṇa’ due to possessing mutually dissimilar actions such as āvajjanā.
Do đó, citta ngoại trừ trường hợp nhất định, mỗi cái đều có các hành động đa dạng như tái tục, v.v., hoặc tất cả citta đều có các hành động khác biệt lẫn nhau như hướng tâm, v.v., nên citta là sự làm cho đa dạng là hợp lý.
Sabbavikappesupi ‘‘rūpabhavo rūpa’’ntiādīsu viya uttarapadalopo cittapariyāyena ca vicitta-saddena vā viggaho vi-saddalopo vā daṭṭhabbo.
In all interpretations, the elision of the latter word, as in “form-existence is form,” or the derivation from the word ‘vicitta’ as a synonym for citta, or the elision of the prefix ‘vi,’ should be understood.
Trong tất cả các trường hợp lựa chọn, cần phải hiểu là sự lược bỏ hậu tố như trong “rūpabhavo rūpa” (cõi sắc là sắc), hoặc sự phân tích từ vicitta bằng cách dùng từ đồng nghĩa với citta, hoặc sự lược bỏ tiền tố vi.
Atha vā ‘‘vicittakaraṇā’’ti idaṃ cittavicittabhāvassa ñāpakahetunidassanaṃ.
Alternatively, ‘ due to making variegated’ (vicittakaraṇā) is an illustrative reason indicating the variegated nature of citta.
Hoặc “vicittakaraṇā” là sự trình bày nguyên nhân để biết được trạng thái đa dạng của citta.
Tena yasmā idaṃ vicittakaraṇaṃ, tasmā tassa vicittassa nipphādakaṃ sayampi tatheva vicittanti viññātabbanti evaṃ karaṇavicittatāya vicittattā cittanti attho.
Thus, since it makes variegated, it should be understood that what produces that variegated* is itself variegated in the same way; so, citta means variegated due to its variegated making.
Do đó, vì điều này là sự làm cho đa dạng, nên điều tạo ra sự đa dạng đó cũng tự nó đa dạng như vậy, nên phải hiểu như vậy. Như vậy, citta có nghĩa là đa dạng do sự đa dạng của hành động.
Ṭhapetvā taṃ karaṇavicittatāya vicittabhāvaṃ attano eva jātibhūmisampayogādivasena vicittatāya cittanti dassento āha ‘‘attano cittatāya vā’’ti.
Setting aside that variegated nature due to variegated making, and showing that it is citta due to its own variegated nature by way of class, realm, association, etc., he says: ‘ or due to its own variegated nature’.
Để trình bày rằng citta là đa dạng do trạng thái đa dạng của tự thân, theo chủng loại, cõi, tương ưng, v.v., chứ không phải do sự đa dạng của hành động đó, đã nói “attano cittatāya vā” (hoặc do sự đa dạng của tự thân).
Tattha yasmā aññadeva kusalaṃ, aññaṃ akusalaṃ, aññaṃ abyākataṃ, aññaṃ kāmāvacaraṃ, aññaṃ rūpāvacarādibhedaṃ, aññaṃ sarāgaṃ, aññaṃ vītarāgaṃ, aññaṃ sadosaṃ, aññaṃ vītadosaṃ, aññaṃ samohaṃ, aññaṃ vītamohaṃ, aññaṃ rūpārammaṇaṃ, aññaṃ saddādiārammaṇaṃ, rūpārammaṇesu ca aññaṃ nīlārammaṇaṃ, aññaṃ pītādiārammaṇaṃ.
Therein, because wholesome is one thing, unwholesome another, indeterminate another; kāmaloka another, rūpaloka and other divisions another; accompanied by lust another, free from lust another; accompanied by hatred another, free from hatred another; accompanied by delusion another, free from delusion another; having rūpa as object another, having sound and other objects another; and among those with rūpa as object, having blue as object another, having yellow and other colours as object another.
Trong đó, vì thiện là khác, bất thiện là khác, vô ký là khác, dục giới là khác, sắc giới và các loại khác là khác, hữu tham là khác, ly tham là khác, hữu sân là khác, ly sân là khác, hữu si là khác, ly si là khác, đối tượng sắc là khác, đối tượng âm thanh và các loại khác là khác; và trong các đối tượng sắc, đối tượng màu xanh là khác, đối tượng màu vàng và các loại khác là khác.
Evaṃ saddārammaṇādīsupi yathāsambhavaṃ.
Similarly, in the case of sound objects and others, as appropriate.
Tương tự như vậy đối với các đối tượng âm thanh, v.v., tùy theo sự có mặt.
Sabbesu ceva tesu aññaṃ hīnaṃ, aññaṃ majjhimaṃ, aññaṃ paṇītaṃ, hīnādīsu ca aññaṃ chandādhipateyyaṃ, aññaṃ cittādhipateyyaṃ, aññaṃ vīriyādhipateyyaṃ, aññaṃ vīmaṃsādhipateyyanti evamādinā jātibhūmisampayuttaārammaṇahīnamajjhimapaṇītaadhipatiādīnaṃ vasena vicittamanekappakāraṃ, tasmā imāya attavicittatāya vā cittanti vuccatīti.
And among all of them, some are inferior, some middling, some excellent; and among the inferior and so forth, some are predominated by zeal, some by consciousness, some by effort, some by investigation. In this way, due to its varied and manifold nature in terms of birth, plane, associated objects, and being inferior, middling, excellent, or predominated (by zeal etc.), therefore, it is called citta because of this inherent diversity.
Và trong tất cả những điều đó, có cái thấp kém, có cái trung bình, có cái cao thượng; và trong những cái thấp kém v.v., có cái do dục làm chủ (chandādhipateyya), có cái do tâm làm chủ (cittādhipateyya), có cái do tinh tấn làm chủ (vīriyādhipateyya), có cái do quán xét làm chủ (vīmaṃsādhipateyya). Do đó, theo cách thức như vậy, do sự liên hệ với loại, cõi, đối tượng, thấp kém, trung bình, cao thượng, và sự làm chủ v.v., mà nó trở nên đa dạng, nhiều loại. Vì vậy, do sự đa dạng của chính nó, nó được gọi là tâm (citta).
Kāmañcettha ekameva cittaṃ evaṃ vicittaṃ nāma na hoti, vicittānaṃ pana antogadhattā etesu yaṃ kiñci ekampi vicittatāya cittanti vattuṃ vaṭṭati samudāyavohārena avayavassāpi vohariyamānattā yathā pabbatanadīsamuddādīnamekadesā diṭṭhā pabbatādayo diṭṭhāti, yathā ca ekekacittasampayuttāpi vedanādayo rāsaṭṭhena khandhavohārena ‘‘vedanākkhandho saññākkhandho’’tiādinā vuccanti.
Although a single consciousness here is not so diverse in itself, yet, because it is included among the diverse (types), any one of these may be said to be citta on account of its diversity, just as a part of a mountain, river, or ocean, when seen, is referred to as having seen the mountain and so forth, due to the usage of the whole for the part. And just as feelings (vedanā) and so forth, though associated with each individual consciousness, are called "feeling aggregate" (vedanākkhandha), "perception aggregate" (saññākkhandha), and so on, by the designation of an aggregate (khandha) due to being a heap.
Mặc dù ở đây, một tâm duy nhất không phải là đa dạng như vậy, nhưng vì nó bao gồm những tâm đa dạng, nên bất kỳ một tâm nào trong số đó cũng có thể được gọi là tâm do sự đa dạng của nó, vì một phần cũng được gọi bằng cách gọi của toàn thể, giống như khi một phần của núi, sông, biển v.v. được thấy, thì nói rằng núi v.v. đã được thấy; và giống như các thọ uẩn v.v. dù liên hợp với từng tâm riêng lẻ, vẫn được gọi là uẩn theo nghĩa tập hợp, như ‘‘thọ uẩn, tưởng uẩn’’ v.v.
Apicettha vipākaviññāṇaṃ kammakilesehi citanti cittaṃ, taṃ kilesasahāyena kammunā phalabhāvena nibbattitaṃ tehi citaṃ nāma hoti.
Furthermore, here, resultant consciousness (vipākaviññāṇa) is citta because it is collected (cita) by kamma and defilements (kilesa). Being produced as a result by kamma accompanied by defilements, it is said to be collected by them.
Hơn nữa, ở đây, thức quả (vipākaviññāṇa) được tích tập (cita) bởi nghiệp và phiền não, nên được gọi là tâm (citta). Nó được sinh ra như là quả do nghiệp cùng với phiền não, nên được gọi là tích tập bởi chúng.
Hotu tāvidaṃ lokiyavipākaṃ sandhāya, lokuttaraṃ pana patvā kathanti?
Let this be understood with reference to mundane resultant (consciousness). But when it comes to supramundane, how is it?
Hãy chấp nhận điều này đối với thức quả thế gian. Nhưng khi nói về siêu thế thì sao?
Vuccate – ‘‘katame dhammā kusalā, yasmiṃ samaye lokuttaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti…pe… tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā ariyamaggacetanāyapi avijjūpanissayabhāvassa pakāsitattā lokuttarakusalassāpi anusayā upanissayā hontīti tannibbattitassa vipākassa kammakilesasañcitatāpariyāyo labbhatīti.
It is said: "What are wholesome states? When supramundane wholesome consciousness has arisen... and so on... at that time, volitional formations (saṅkhārā) arise conditioned by ignorance (avijjā)." Since the conditionality of ignorance (avijjā) is declared even for the volition (cetanā) of the Noble Path, the underlying tendencies (anusaya) become conditions for supramundane wholesome consciousness. Therefore, the meaning of "collected by kamma and defilements" is obtained for the resultant (consciousness) produced by it.
Được nói rằng: ‘‘Những pháp nào là thiện? Khi nào tâm thiện siêu thế khởi lên… (v.v.)… vào lúc đó, do vô minh duyên hành’’. Vì sự kiện vô minh làm điều kiện hỗ trợ cho tư (cetanā) của đạo Thánh đã được công bố như vậy, nên các tùy miên (anusaya) là điều kiện hỗ trợ cho thiện siêu thế. Do đó, có thể có cách nói về sự tích tập nghiệp và phiền não của thức quả do nó sinh ra.
Citaṃ tāyatīti vā cittaṃ.
Or, it protects (tāyati) what is collected (cita), hence citta.
Hoặc là, nó bảo vệ (tāyati) những gì đã được tích tập (cita), nên gọi là citta (tâm).
Kammādisañcitopi hi attabhāvo viññāṇūparame matoti vuccati.
Indeed, a being collected by kamma and so forth, when consciousness (viññāṇa) ceases, is said to be dead.
Thật vậy, một thân thể đã được tích tập bởi nghiệp v.v., khi thức ngừng hoạt động, thì được gọi là chết.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
So panāyaṃ citta-saddo kiñcāpi anekatthesu dissati.
Although this word citta is seen in many meanings,
Mặc dù từ citta này được thấy có nhiều nghĩa.
Tathā hesa ‘‘citto ca gahapatī’’tiādīsu (a. ni. 2.133; 4.176) paññattiyaṃ āgato.
For example, in "the householder Citto" and so on, it refers to a designation (paññatti).
Thật vậy, nó xuất hiện trong nghĩa quy ước (paññatti) như trong ‘‘gia chủ Citta’’ v.v.
‘‘Sabbo loko paracittena acitto’’tiādīsu viññāṇe.
In "the whole world is unconscious (acitto) concerning the minds (paracittena) of others" and so on, it refers to consciousness (viññāṇa).
Trong nghĩa thức (viññāṇa) như trong ‘‘tất cả thế gian không có tâm (acitto) với tâm của người khác’’ v.v.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekanikāyampi samanupassāmi, evaṃ citta’’ntiādīsu (saṃ. ni. 3.100) vicitte, nānappakāreti attho.
In "Bhikkhus, I do not perceive any other individual being so varied (citta)" and so on, it means diverse, i.e., of many kinds.
Trong nghĩa đa dạng (vicitte), tức là nhiều loại, như trong ‘‘Này các Tỳ-kheo, Ta không thấy một nhóm nào khác đa dạng (citta) như vậy’’ v.v.
‘‘Caraṇaṃ nāma citta’’ntiādīsu cittakammake.
In "a variegated (citta) creation" and so on, it refers to a painting.
Trong nghĩa tác phẩm nghệ thuật (cittakammake) như trong ‘‘hành vi được gọi là bức tranh (citta)’’ v.v.
Idha pana catubbidhadhamme niddesato pakaraṇavasena yathāvuttavacanatthayutto viññāṇavacanova daṭṭhabboti imamatthaṃ dassento āha ‘‘paññattiyampī’’tiādi.
But here, in the explanation of the fourfold states, due to the context of the treatise, it should be understood as referring to consciousness, which aligns with the meaning of the word as stated. Displaying this meaning, he says "also in designation" and so on.
Tuy nhiên, ở đây, trong việc trình bày các pháp tứ phần, do bối cảnh của tác phẩm, nên cần hiểu rằng nó là từ chỉ thức (viññāṇa) phù hợp với nghĩa đã nói. Khi trình bày ý nghĩa này, Ngài nói ‘‘paññattiyampī’’ (cũng trong quy ước) v.v.
Paññāpīyati etāyāti paññatti, tassaṃ nāmapaññattiyanti attho.
That by which something is designated is paññatti; the meaning is in nominal designation.
Cái mà nhờ đó người ta quy ước (paññāpīyati) thì gọi là paññatti (quy ước), nghĩa là trong danh quy ước (nāmapaññatti).
Cittoti hi ekassa gahapatino nāmaṃ.
For Citto is the name of a householder.
Thật vậy, Citta là tên của một gia chủ.
Pi-saddo vakkhamānasampiṇḍanattho.
The word pi has the meaning of including what will be mentioned.
Từ pi có nghĩa là tổng hợp những điều sẽ nói.
Viññāṇeti savipākāvipākabhede citte.
In consciousness (viññāṇa) means in citta as divided into resultant (savipāka) and non-resultant (avipāka).
Viññāṇe (trong thức) là trong tâm được chia thành hữu quả và vô quả.
Tañhi vijānanaṭṭhena ‘‘viññāṇa’’nti vuccati.
For it is called "consciousness" (viññāṇa) in the sense of knowing (vijānana).
Thật vậy, nó được gọi là ‘‘viññāṇa’’ (thức) theo nghĩa nhận biết (vijānana).
Yathāha – ‘‘vijānātīti kho, bhikkhave, viññāṇaṃ, tasmā viññāṇanti vuccatī’’ti.
As it is said: "It knows, Bhikkhus, therefore it is called consciousness."
Như đã nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, nó nhận biết, do đó nó được gọi là thức (viññāṇa).’’
Cittasammutīti cittavohāro.
Designation of citta means the usage of the term citta.
Cittasammutī (sự quy ước về tâm) là cách gọi về tâm.
Daṭṭhabbāti viññātabbā.
Should be understood means should be known.
Daṭṭhabbā (cần phải thấy) là cần phải hiểu.
Idhāti imasmiṃ catubbidhadhammaniddesaṭṭhāne.
Here means in this place of the exposition of the fourfold states.
Idhā (ở đây) là tại chỗ trình bày các pháp tứ phần này.
Viññunāti vijānatā, ābhidhammikenāti attho.
By one who knows means by one who understands, i.e., by an Abhidhammika.
Viññunā (bởi người có trí) là bởi người hiểu biết, nghĩa là bởi một A-tì-đàm gia (ābhidhammika).
Vibhāgavantānaṃ dhammānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgena vinā na hotīti cittassa vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘sārammaṇato’’tiādi āraddhaṃ.
Since the essential nature of distinct states cannot be clarified without distinction, the phrase "having an object" and so on is introduced to show the distinction of citta.
Vì sự phân biệt bản chất của các pháp có sự phân chia không thể có nếu không có sự phân chia, nên để trình bày sự phân chia của tâm, đoạn ‘‘sārammaṇato’’ (do có đối tượng) v.v. được bắt đầu.
Tattha ālambanti taṃ nissāya pavattantīti ārammaṇaṃ, paccayo, gocaro ca.
There, that which is depended upon and arises is an object (ārammaṇa), a condition (paccaya), or a sphere (gocara).
Ở đây, cái mà nương vào đó mà hoạt động thì gọi là đối tượng (ārammaṇa), điều kiện (paccaya), và cảnh giới (gocara).
Tathā hi ‘‘labhati māro ārammaṇaṃ, labhati māro otāra’’ntiādīsu (dī. ni. 3.80) paccayo ‘‘ārammaṇa’’nti vuccati.
Thus, in "Māra finds a foothold (ārammaṇa), Māra finds an opportunity" and so on, a condition is called ārammaṇa.
Thật vậy, trong ‘‘Ma-la đạt được đối tượng (ārammaṇa), Ma-la đạt được cơ hội (otāra)’’ v.v., điều kiện được gọi là ‘‘ārammaṇa’’.
‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassā’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.159) gocaro.
In "the sign is the in-breaths and out-breaths, a single consciousness without an object (anārammaṇa)" and so on, it refers to a sphere.
Trong ‘‘tướng (nimitta) là hơi thở vào ra, không có đối tượng (anārammaṇa) cho một tâm’’ v.v., là cảnh giới.
Idha pana ubhayampi vaṭṭati sabbasseva cittassa sappaccayasagocarattā.
But here, both are applicable, as all citta inherently have conditions and a sphere.
Ở đây, cả hai đều phù hợp, vì tất cả tâm đều có điều kiện và có cảnh giới.
Saha ārammaṇena vattati tadavinābhāvatoti sārammaṇaṃ.
It occurs with an object, because it is inseparable from it, hence having an object (sārammaṇa).
Cái hoạt động cùng với đối tượng, không thể tách rời khỏi nó, thì gọi là sārammaṇa (có đối tượng).
Bhāvappadhānaniddesavasena cettha sārammaṇabhāvo sārammaṇa-saddena vutto yathā ‘‘idampi buddhe ratanaṃ paṇītaṃ (khu. pā. 6.3).
Here, the state of having an object is expressed by the word sārammaṇa by way of emphasizing the state, just as in "this jewel in the Buddha is excellent" and "the eye is empty of self or anything pertaining to self," the state of being a jewel, self, or belonging to self is expressed by the words jewel and so on; therefore, the meaning is "the state of having an object."
Ở đây, trạng thái có đối tượng (sārammaṇabhāva) được nói bằng từ sārammaṇa theo cách trình bày lấy trạng thái làm chính, giống như trong ‘‘đây cũng là một viên ngọc quý trong Phật (ratanaṃ paṇītaṃ)’’ và ‘‘mắt trống rỗng với tự ngã (attena) hoặc cái thuộc về tự ngã (attaniyena)’’ v.v., trạng thái ngọc quý, tự ngã, cái thuộc về tự ngã được nói bằng các từ ratana v.v. Do đó, nghĩa là do trạng thái có đối tượng.
Cakkhu suññaṃ attena vā attaniyena vā’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.85) ratanaattattaniyādibhāvo ratanādīhi saddehīti, tato sārammaṇabhāvatoti attho.
“The eye is empty of self or what belongs to self,” and so forth, in this case (Saṃ. Ni. 4.85), the nature of being a jewel, self, or what belongs to self refers to the words jewel, etc. Thus, the meaning is being with an object.
Trong các câu như “Con mắt là không, không có tự ngã hay sở hữu của tự ngã”, trạng thái tự ngã và sở hữu của tự ngã đối với bảo vật, v.v., được biểu thị bằng các từ như bảo vật, v.v., do đó, nghĩa là do có trạng thái có đối tượng.
Evamaññatthāpi yathānurūpaṃ daṭṭhabbaṃ.
And similarly elsewhere, it should be understood as appropriate.
Tương tự, ở những chỗ khác cũng cần hiểu một cách thích hợp.
Ekavidhanti ekappakāraṃ, ekakoṭṭhāsanti attho.
Of one kind (ekavidhaṃ) means of one type, of one category.
Ekavidhaṃ (một loại) nghĩa là một kiểu, một phần.
Savipākāvipākatoti vipākuppādanasabhāvassa vijjamānāvijjamānabhāvato.
From being resultant and non-resultant (savipākāvipākato) means from the presence or absence of the nature to produce results.
Savipākāvipākato (do có quả và không quả) là do sự tồn tại hoặc không tồn tại của bản chất sinh ra quả.
Vipāka-saddo hi dvīsu atthesu pavattati.
For the word vipāka is used in two senses.
Thật vậy, từ vipāka (quả) có hai nghĩa.
Katthaci vipakkabhāvamāpannesu arūpadhammesu, katthaci vipākuppādanasabhāve.
Sometimes it refers to immaterial states that have reached the state of fruition, and sometimes to the nature of producing results.
Đôi khi nó chỉ các pháp vô sắc đã đạt đến trạng thái chín muồi, đôi khi nó chỉ bản chất sinh ra quả.
Tathā hesa ‘‘vipākā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 3) vipakkabhāvamāpannesu arūpadhammesu pavattati.
Thus, in "resultant states" (vipākā dhammā) and so on, it refers to immaterial states that have reached the state of fruition.
Thật vậy, nó được dùng để chỉ các pháp vô sắc đã đạt đến trạng thái chín muồi trong ‘‘các pháp là quả (vipākā dhammā)’’ v.v.
‘‘Vipākadhammadhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 3) vipākuppādanasabhāve.
In "states that are of the nature to produce results" (vipākadhammadhammā) and so on, it refers to the nature of producing results.
Trong ‘‘các pháp có bản chất sinh quả (vipākadhammadhammā)’’ v.v., nó chỉ bản chất sinh ra quả.
Idha pana vipākuppādanasabhāvo daṭṭhabbo.
But here, it should be understood as the nature of producing results.
Ở đây, cần hiểu là bản chất sinh ra quả.
Itarathā hi abhiññākusalādīnaṃ savipāka-pade asaṅgahitabhāvāpatti siyā.
Otherwise, there would be the implication that supernormal wholesome states (abhiññākusalā) and so on are not included in the term savipāka.
Nếu không, thì sẽ xảy ra trường hợp các thiện pháp như thần thông (abhiññākusalā) v.v. không được bao gồm trong từ savipāka (có quả).
Tathā hi yadi vipakkabhāvamāpannā eva dhammā idha gahitā siyuṃ, te yassa santi, taṃ savipākamitaramavipākanti abhiññākusalassa ceva kadāci avipākassa diṭṭhadhammavedanīyādikammassa bhāvanāyapahātabbākusalassa ca vipākuppattiyā abhāvato avipāka-padasaṅgaho siyā, evañca sati ‘‘avipākaṃ abyākata’’nti vakkhamānattā nesaṃ abyākatabhāvo āpajjati, na cetamiṭṭhaṃ kusalākusalaniddeseyeva tesaṃ niddesato.
For if only states that have reached the state of fruition were included here, then if such (fruits) exist for something, that would be savipāka, and the other avipāka. The supernormal wholesome state and kamma that sometimes has no result (such as diṭṭhadhammavedanīya kamma) and unwholesome states to be abandoned by development would fall under the term avipāka due to the absence of the arising of results. If this were the case, then since it will be said "non-resultant is indeterminate" (avipākaṃ abyākataṃ), they would become indeterminate, which is not desired, as they are explained in the exposition of wholesome and unwholesome states.
Thật vậy, nếu ở đây chỉ lấy các pháp đã đạt đến trạng thái chín muồi, thì những pháp nào có chúng thì gọi là savipāka, còn những pháp khác thì là avipāka. Như vậy, thiện pháp thần thông và nghiệp diệt tận trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīyādikamma) mà đôi khi không có quả, cũng như bất thiện pháp cần phải đoạn trừ bằng tu tập, do không có sự sinh quả, sẽ được bao gồm trong từ avipāka (không quả). Và nếu vậy, thì chúng sẽ trở thành vô ký (abyākata), vì sẽ được nói là ‘‘vô quả là vô ký’’. Nhưng điều này không mong muốn, vì chúng đã được trình bày trong phần trình bày về thiện và bất thiện.
Vipākuppādanasabhāve pana gahite taṃsabhāvo nāma anupacchinnāvijjamānataṇhānusayasmiṃ santāne sabyāpārappavatti evāti tassā tesupi atthitāya asatipi vipākuppādane savipāka-padasaṅgaho siddhoti na koci iṭṭhavighāto āpajjati.
But if the nature of producing results is taken, then that nature means active manifestation in a continuum where craving (taṇhā) and underlying tendencies (anusaya) are not eradicated. Since this exists even in those states (supernormal wholesome etc.), their inclusion under the term savipāka is established even without the actual arising of results, and thus no desired meaning is negated.
Tuy nhiên, nếu lấy bản chất sinh ra quả, thì bản chất đó là sự hoạt động có năng lực trong dòng tương tục khi tùy miên tham ái chưa bị đoạn trừ và vẫn tồn tại. Do bản chất đó cũng có ở chúng, nên dù không có sự sinh quả, chúng vẫn được bao gồm trong từ savipāka. Như vậy, không có sự sai lệch nào xảy ra với điều mong muốn.
Yena pana kāraṇena abhiññākusalādikamavipākaṃ, yo cettha vattabbo vinicchayo, taṃ sabbaṃ tassa tassa āgataṭṭhāneyeva dassayissāma.
However, the reason why the supernormal wholesome state and so on are non-resultant (avipāka), and the decisive determination to be stated in this regard, we shall explain all that in its respective place.
Tuy nhiên, vì lý do nào mà thiện pháp thần thông v.v. là vô quả, và sự phân biệt nào cần được nói ở đây, tất cả những điều đó chúng tôi sẽ trình bày tại chỗ thích hợp của từng điều.
Katamaṃ panettha savipākaṃ, katamamavipākanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tattha savipāka’’ntiādi.
Referring to the question, "Which of these is resultant (savipāka) and which is non-resultant (avipāka)?" he says "therein, resultant" and so on.
Để giải đáp câu hỏi: Trong số này, cái nào là có quả, cái nào là không quả? Ngài nói ‘‘tattha savipāka’’ (trong đó, có quả) v.v.
Abyākatanti vipākakiriyāvasena duvidhamabyākataṃ.
Indeterminate (Abyākata) refers to the two kinds of indeterminate states: resultant (vipāka) and functional (kiriyā).
Abyākata (vô ký) là vô ký có hai loại theo nghĩa quả và hành động.
Tesu vipākacittaṃ tāva ādāsatale mukhanimittaṃ viya nirussāhattā vipākuppādane asamatthaṃ.
Among these, resultant consciousness (vipākacitta) is unable to produce results, being like an image in a mirror, without initiative.
Trong số đó, tâm quả (vipākacitta) thì không có năng lực sinh quả, giống như hình ảnh khuôn mặt trong gương, vì nó không có sự thúc đẩy (nirussāha).
Kiriyacittesu ca yadetaṃ khīṇāsavasantāneyeva niyatamaṭṭhārasavidhaṃ viññāṇaṃ, taṃ upacchinnabhavamūlāya santatiyaṃ pavattatīti samucchinnamūlāya latāya pupphaṃ viya phaladāyī na hoti.
And among the functional consciousnesses (kiriyācittesu), that eighteenfold consciousness which is fixed only in the continuum of an Arahant (khīṇāsava), because it occurs in a continuum whose root of existence (bhavamūla) has been severed, it is not productive of results, like a flower of a creeper whose root has been cut off.
Và trong các tâm hành (kiriyacitta), cái thức mười tám loại nhất định chỉ có trong dòng tương tục của bậc A-la-hán (khīṇāsava), nó hoạt động trong dòng tương tục đã đoạn trừ gốc rễ của hữu (bhava), nên nó không sinh quả, giống như hoa của một cây dây leo đã bị chặt đứt gốc rễ.
Āvajjanadvayaṃ pana anupacchinnabhavamūlepi santāne pavattamānaṃ anāsevanabhāvena dubbalattā moghapupphamiva bījabhāve asamatthaṃ aphalameva.
But the two kinds of adverting, though occurring in a continuity where the root of existence is not cut off, are weak due to non-cultivation and, like a barren flower, are incapable of being a seed, indeed fruitless.
Tuy nhiên, hai sự hướng tâm, dù phát sinh trong dòng tương tục mà cội rễ của hữu chưa bị cắt đứt, do yếu ớt vì không được thực hành, giống như hoa vô ích, không có khả năng làm hạt giống, hoàn toàn không có quả.
Iti sabbametaṃ abyākataṃ vipākārahatābhāvato avipākanti vuttaṃ ‘‘avipākaṃ abyākata’’nti.
Thus all this is indeterminate (abyākata) and, due to the absence of being conducive to a result, is said to be resultless (avipāka), as stated: "resultless and indeterminate."
Do đó, tất cả những điều này là vô ký, vì không phải là nguyên nhân của quả, nên được gọi là "không có quả", như đã nói "không có quả, vô ký".
Jāyanti ettha asadisāpi sadisākārāti jāti, samānākāro, kusalākusalābyākatānaṃ jāti kusalākusalābyākatajāti, tassā bhedato tividhaṃ kusalaṃ akusalaṃ abyākatanti.
Diverse things arise here in similar forms, hence jāti (kind or class); it is a similar form; the kind of wholesome, unwholesome, and indeterminate is the wholesome-unwholesome-indeterminate kind (kusalākusalābyākatajāti). Due to its division, it is threefold: wholesome, unwholesome, and indeterminate.
"Jāti" (loại, chủng loại) là nơi mà những thứ không giống nhau cũng sinh ra với hình thái giống nhau, có hình thái giống nhau. Chủng loại của thiện, bất thiện, vô ký là chủng loại thiện, bất thiện, vô ký. Do sự phân loại của nó, có ba loại là thiện, bất thiện, vô ký.
Vacanatthapucchāya payojanaṃ vuttameva.
The purpose of the question regarding the meaning of the word has already been stated.
Mục đích của việc hỏi ý nghĩa từ ngữ đã được nói đến.
10. ‘‘Kucchitāna’’ntiādi vissajjanaṃ.
10. The explanation begins with "of the contemptible" and so on.
10. Sự giải thích "Kucchitāna" v.v.
Tattha kucchitānanti ninditānaṃ, asuci viya nāgarikehi viññūhi garahitabbānaṃ pāpadhammānanti attho.
There, "kucchitānaṃ" means of the reprehensible, of those evil qualities that are to be blamed by the wise, like filth to citizens; this is the meaning.
Trong đó, kucchitāna có nghĩa là những điều đáng chê trách, những ác pháp đáng bị người trí thức trong xã hội khiển trách như sự bất tịnh.
Salanatoti hiṃsanato, apanayanato vā.
"Salanato" means from harming, or from removing.
Salanato có nghĩa là làm hại, hoặc loại bỏ.
Kusalañhi yathānurūpaṃ tadaṅgādivasena akusaladhamme pajahantaṃ te hiṃsati, apanayatīti vā vuccati.
Wholesome action, in accordance with its nature, by abandoning unwholesome qualities in the manner of tadaṅga and so on, is said to harm them or remove them.
Thiện pháp, tùy theo mức độ, bằng cách loại bỏ các ác pháp theo từng phần v.v., làm hại chúng, hoặc được gọi là loại bỏ chúng.
Atha vā salanato saṃvaraṇato, pidahanatoti attho.
Or "salanato" means from restraining, from concealing.
Hoặc salanato có nghĩa là che chắn, đóng kín.
Kusaladhammavasena hi akusalappavattinivāraṇena, appavattidhammatāpādanena ca manacchaṭṭhesu dvāresu appavattiyā saṃvutā pihitā honti.
For, by means of wholesome qualities, through preventing the occurrence of unwholesome states and bringing about their non-occurrence, they are restrained and concealed at the six doors of the mind.
Vì nhờ thiện pháp, bằng cách ngăn chặn sự phát sinh của ác pháp và làm cho chúng không phát sinh, các ác pháp được che chắn, đóng kín ở sáu căn môn.
Kusānanti rāgādiasucisampayogena nānāvidhadukkhahetutāya ca kucchitenākārena appahīnabhāvena santāne sayanti pavattantīti kusā, pāpadhammā.
"Kusānaṃ": They lie (sayanti) and persist in the continuity in a contemptible manner, due to their connection with defilement (rāga) and so on, which are impure, and because they are causes of various kinds of suffering, and due to their unabandoned state; therefore, they are kusā, meaning evil qualities.
Kusāna là các ác pháp, do sự kết hợp với các bất tịnh như tham ái và là nguyên nhân của nhiều loại khổ, chúng nằm yên và phát sinh trong dòng tương tục dưới hình thức đáng chê trách mà chưa được đoạn trừ.
Atha vā kucchitānaṃ pāṇātipātādīnaṃ sāvajjadhammānaṃ sānato nisānato tejanato kusā, dosalobhādayo.
Or, they are kusā because they sharpen (sānato, nisānato, tejanato) contemptible acts like the taking of life and other blameable qualities, meaning greed and hatred.
Hoặc kusāna là các tham, sân v.v., vì chúng làm sắc bén, mài giũa các pháp đáng chê trách, có tội như sát sinh v.v.
Dosādīnañhi vasena cetanāya tikkhabhāvappattiyā pāṇātipātādīnaṃ mahāsāvajjatāti.
For, by means of hatred and so on, the volition reaches a sharp state, making the taking of life and other acts greatly blameable.
Vì do tham, sân v.v. mà ý chí trở nên sắc bén, khiến cho các hành vi như sát sinh v.v. trở nên rất có tội.
Tesaṃ lavanena chindanena yathānurūpaṃ pajahanenāti attho.
"Tesaṃ lavanena" means by cutting them, by abandoning them in accordance with their nature.
Lavanena của chúng có nghĩa là cắt đứt, loại bỏ chúng tùy theo mức độ.
Kusenāti kucchitānaṃ sānato tanukaraṇato, osānakaraṇato vā ‘‘kusā’’ti laddhanāmena ñāṇena.
"Kusenā": by the knowledge that has acquired the name "kusā" due to its sharpening (tanukaraṇa) or weakening (osānakaraṇa) of the contemptible.
Kusenā có nghĩa là bằng trí tuệ có tên gọi "kusā" vì nó làm mỏng (tanukaraṇato) hoặc làm suy yếu (osānakaraṇato) những điều đáng chê trách.
Lātabbattāti ādātabbattā, sahajātaupanissayabhāvena santāne pavattetabbattā.
"Lātabbattā": due to being able to be grasped (ādātabbattā), due to being able to be brought into being in the continuity as a co-existent support (sahajātaupanissaya).
Lātabbattā có nghĩa là đáng được tiếp nhận, đáng được phát sinh trong dòng tương tục dưới hình thái đồng sinh và y chỉ mạnh.
Ñāṇañhi tihetukakusalaṃ sahajātabhāvena ceva upanissayabhāvena ca, duhetukakusalaṃ upanissayabhāveneva santāne pavatteti.
For, knowledge generates wholesome states of three roots as co-existent and as support, and wholesome states of two roots as support in the continuity.
Trí tuệ, là thiện pháp có ba nhân, phát sinh trong dòng tương tục dưới hình thái đồng sinh và y chỉ mạnh; thiện pháp có hai nhân thì chỉ dưới hình thái y chỉ mạnh.
Evañca katvā kosallasambhūtaṭṭho kusalaṭṭhoti sabbakusalānaṃ sādhāraṇavasena attho vuccati.
And having done so, the meaning of kusala as "the state born of skill" is stated in common for all wholesome states.
Và khi làm như vậy, ý nghĩa của "kusala" là nơi phát sinh sự khéo léo, được nói đến một cách chung cho tất cả các thiện pháp.
Atha vā kusenāti jātisaddatāya ekavacananiddeso, kusehīti pana attho.
Or, "kusena" is a singular designation, taking the word jāti (kind), but the meaning is "by kusā" (plural).
Hoặc kusenā là cách dùng số ít do từ "jāti" (loại), nhưng ý nghĩa là "kusehi" (bằng các kusā).
Puññakiriyāvasena hi pavattāni saddhādīni indriyāni yathāvuttanayena ‘‘kusānī’’ti vuccanti, tehi lātabbattā vuttanayena pavattetabbattā.
For, the faculties of faith and so on, which arise by way of meritorious deeds, are called "kusā" in the manner stated, and "lātabbattā" means they are to be brought into being in the manner stated.
Vì các căn như tín v.v., phát sinh do các hành vi tạo phước, được gọi là "kusā" theo cách đã nói, và lātabbattā (đáng được tiếp nhận) có nghĩa là đáng được phát sinh theo cách đã nói bởi chúng.
Apicettha –
Furthermore, it is said:
Hơn nữa ở đây –
Tattha yathā kuso gahito ubhayabhāgagataṃ hatthapadesaṃ lunāti, evamidampi uppannānuppannavasena ubhayabhāgagataṃ kilesapakkhaṃ lunāti chindati, seyyathāpi – ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti, vāyamati, uppannānaṃ…pe… pahānāyā’’ti āgataṃ sammappadhānaṃ.
There, just as kusa grass, when grasped, cuts the hand that holds it on both sides, so too this (wholesome state) cuts and severs the side of defilements that exists on both sides, whether arisen or not yet arisen, as stated in the context of right endeavour (sammappadhāna): "He generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states, he strives; for the abandoning of arisen ones..."
Trong đó, giống như cỏ (kusa) khi nắm vào sẽ cắt đứt phần tay ở cả hai phía, thì điều này cũng cắt đứt, đoạn trừ phe phiền não ở cả hai phía (đã sinh và chưa sinh), như đã nói trong chánh tinh tấn: “Người ấy khởi ý muốn, tinh tấn để những ác pháp bất thiện chưa sinh không sinh khởi; để những ác pháp bất thiện đã sinh được đoạn trừ…”
Tasmā kuso viya lunātīti kusalaṃ.
Therefore, it cuts like kusa grass, hence kusala.
Do đó, nó cắt như cỏ (kusa) nên là kusala.
Kusā viya lunātīti ettha ‘‘ku’’iti bhūmi vuccati, dhammānaṃ adhiṭṭhānabhāvena taṃsadisatāya idha rūpārūpakkhandho vutto.
In " it cuts like kusā," the word "ku" refers to the ground, and by analogy as the foundation of phenomena, the material and immaterial aggregates are meant here.
Trong câu “Kusā viya lunāti” (cắt như các kusā), “ku” có nghĩa là đất, ở đây chỉ các uẩn sắc và vô sắc vì chúng là nền tảng của các pháp, tương tự như đất.
Attano nissayabhūtassa tassa etarahi, āyatiñca anudahanato vināsanato kuṃ sāyantīti kusā, rāgādayo, te viya attano nissayaṃ lunāti chindatīti kusalaṃ.
Those that waste away (sāyanti) ku (the aggregates) by continuously destroying their own base both now and in the future are kusā, meaning greed and so on; kusala is that which cuts and severs its own basis, like them.
Các tham ái v.v. được gọi là kusā vì chúng làm suy yếu (sāyanti) cái đó (uẩn sắc và vô sắc) — vốn là chỗ nương tựa của chúng — bằng cách làm tổn hại, phá hoại nó cả hiện tại và tương lai. Giống như chúng cắt đứt chỗ nương tựa của mình, nên gọi là kusala.
Payogasampāditā hi kusaladhammā accantameva rūpārūpadhamme appavattikaraṇena samucchindanti anupādisesanibbānadhātupāpanatoti.
For wholesome qualities accomplished through effort entirely eradicate the material and immaterial phenomena by rendering them non-existent, leading to the attainment of the Nibbāna element without residue.
Vì các thiện pháp được thực hành sẽ đoạn trừ hoàn toàn các pháp sắc và vô sắc bằng cách làm cho chúng không phát sinh, đưa đến Niết Bàn vô dư y.
Vuttanayena pana ‘‘ku’’nti laddhanāmassa rūpārūpakkhandhassa salanato apanayanato kuṃ saletīti kusalaṃ.
But in the manner stated, it causes ku to wither (kuṃ saleti), hence kusala, by removing the material and immaterial aggregates named "ku."
Hoặc theo cách đã nói, “kuṃ saletīti kusalaṃ” (nó làm cho cái ‘ku’ biến mất nên là kusala) vì nó loại bỏ, diệt trừ các uẩn sắc và vô sắc được gọi là “ku”.
Kusaṃ lunātī ti pana kucchitā ettha sayantīti kuso, kāyo, taṃ lunāti yathāvuttavasenevāti kusalaṃ.
And it cuts kusa: that in which contemptible things lie is kusa, meaning the body; it cuts that in the manner already stated, hence kusala.
Còn “kusaṃ lunāti” (nó cắt cái ‘kusa’) có nghĩa là thân (kāya) được gọi là “kusa” vì những điều đáng chê trách nằm yên ở đó; nó cắt đứt cái đó theo cách đã nói, nên là kusala.
11. Idāni kusala-saddassa atthuddhāradassanatthamāha ‘‘cheke kusala-saddoya’’ntiādi.
11. Now, to show the scope of the meaning of the word kusala, it is said: "This word kusala (is found) in 'skilful'" and so on.
11. Bây giờ, để trình bày ý nghĩa của từ "kusala", Ngài nói "cheke kusala-saddoya" v.v.
Tattha ‘‘kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgānaṃ (ma. ni. 2.87), kusalānaccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo’’tiādīsu (jā. 2.22.94) cheke diṭṭho, chekapariyāyo pavīṇatthoti attho.
There, "cheke" (skilful) is seen in phrases like "You are skilful in the parts and accessories of a chariot" (Ma. Ni. 2.87), "skilful in dance and song, the four types of women are trained" (Jā. 2.22.94), meaning it is a synonym for proficient, expert.
Trong đó, từ "kusala" được thấy trong các câu như "Ngươi khéo léo (kusala) về các bộ phận của cỗ xe" (Ma. Ni. 2.87), "khéo léo về ca múa, được huấn luyện bởi bốn người phụ nữ" (Jā. 2.22.94) có nghĩa là cheke (khéo léo, thành thạo), là từ đồng nghĩa với pavīṇa (thành thạo).
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmaya’’ntiādīsu (jā. 1.15.146; 2.20.129) ārogye.
In "ārogye" (health) in phrases like "Are you well, good sir, are you free from illness?" (Jā. 1.15.146; 2.20.129).
Trong các câu như "Thưa ngài, ngài có khỏe (kusala) không? Thưa ngài, ngài có vô bệnh không?" (Jā. 1.15.146; 2.20.129) có nghĩa là ārogye (sức khỏe).
‘‘Katamo pana, bhante, kāyasamācāro kusalo?
"Which bodily conduct, Venerable Sir, is wholesome?
"Thưa Tôn giả, thế nào là thân hành thiện (kusala)?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo’’ti (ma. ni. 2.361) ca ‘‘aparaṃ pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti kusalesu dhammesū’’ti (dī. ni. 3.145) ca evamādīsu anavajje.
That bodily conduct, great king, which is blameless" (Ma. Ni. 2.361), and "And furthermore, Venerable Sir, this is the supreme, that the Blessed One teaches the Dhamma concerning wholesome states" (Dī. Ni. 3.145) and so on, in "anavajje" (blameless).
Tâu Đại vương, thân hành nào không có lỗi (anavajjo)" (Ma. Ni. 2.361) và "Thưa Tôn giả, đây là một điều vô thượng khác, đó là Thế Tôn thuyết pháp về các thiện pháp (kusalesu dhammesū)" (Dī. Ni. 3.145) và các câu tương tự có nghĩa là anavajje (không có lỗi).
‘‘Kusalānaṃ dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ vaḍḍhati (dī. ni. 3.80), kusalassa kammassa katattā upacitattā’’ti (dha. sa. 431) ca ādīsu iṭṭhavipāke.
In "iṭṭhavipāke" (desirable result) in phrases like "Because of undertaking wholesome states, this merit increases" (Dī. Ni. 3.80), "Due to wholesome action being done and accumulated" (Dha. Sa. 431) and so on.
Trong các câu như "Do thọ trì các thiện pháp (kusalānaṃ dhammānaṃ) mà công đức này tăng trưởng" (Dī. Ni. 3.80), "Do đã tạo tác, đã tích lũy nghiệp thiện (kusalassa kammassa)" (Dha. Sa. 431) và các câu tương tự có nghĩa là iṭṭhavipāke (quả báo đáng mong muốn).
Anavajjādiketi anavajjaiṭṭhavipāke, ‘‘anavajjādike’’ti ca attanā vakkhamānalakkhaṇassa anurūpattā vuttaṃ, na pana ārogyatthassa asambhavato.
"Anavajjādike" means blameless and having a desirable result. It is said as "anavajjādike" because it is appropriate to the characteristic to be described by oneself, not because the meaning of health is impossible.
Anavajjādike có nghĩa là quả báo không lỗi và đáng mong muốn. Và "anavajjādike" được nói vì nó phù hợp với đặc tính sẽ được nói đến sau, chứ không phải vì ý nghĩa "sức khỏe" không thể có được.
Kilesarogassa hi abhāvato kusalaṃ ārogyaṃ hoti.
For, kusala is health due to the absence of the sickness of defilements.
Vì khi không có bệnh phiền não, thiện pháp chính là sức khỏe.
Nanu ca kusalameva anavajjaiṭṭhavipākaṃ, vuttaniyāmena pana anavajjaiṭṭhavipākato aññaṃ kusalaṃ siyā.
But is not kusala itself blameless and having a desirable result? And by the stated method, kusala might be different from blamelessness and having a desirable result.
Chẳng phải kusala chính là anavajjaiṭṭhavipāka sao? Nhưng theo quy tắc đã nói, kusala có thể là một cái gì đó khác với anavajjaiṭṭhavipāka.
Na hi sayameva attano lakkhaṇanti sakkā vattunti?
For one cannot say that something is its own characteristic, can one?
Không thể nói bản thân nó là đặc tính của chính nó được, phải không?
Nāyaṃ doso pariññātāpariññātavacanatthabhāvabhede ekassāpi lakkhitabbalakkhaṇabhāvaparikappanato.
This is not a fault, as even a single entity can be conceived as both that which characterizes and that which is characterized, due to the distinction between a word whose meaning is understood and one whose meaning is not understood.
Đây không phải là lỗi, vì ngay cả một điều cũng có thể được giả định là đặc tính và được đặc tính hóa trong sự phân biệt giữa ý nghĩa từ ngữ đã được hiểu và chưa được hiểu.
‘‘Anavajjaiṭṭhavipāka’’nti hi pariññātavacanatthaṃ.
For "anavajjaiṭṭhavipāka" is a word whose meaning is understood.
Vì "anavajjaiṭṭhavipāka" là ý nghĩa từ ngữ đã được hiểu.
‘‘Kusala’’nti apariññātavacanatthaṃ.
"Kusala" is a word whose meaning is not understood.
"Kusala" là ý nghĩa từ ngữ chưa được hiểu.
Evañca yena sabhāvena pariññātavacanatthassa saddassa attho hoti, yena ca apariññātavacanatthassa, tesaṃ pariññātāpariññātavacanatthasabhāvānaṃ bhedena taṃsamaṅgissa kusalassa ekassāpi bhedo parikappīyati yathā ‘‘pure bhavaṃ paṭu āsi, paṭutaro etarahī’’ti guṇabhedena, vatthubhedena ca parikappīyati, tasmā pariññātavacanatthabhāvena lakkhaṇaṃ, apariññātavacanatthabhāvena lakkhitabbanti evaṃ parikappitabhede pariggayhamāne na koci doso āpajjati.
And thus, the meaning by which the word with an understood meaning exists, and that by which the word with an ununderstood meaning exists, a distinction is conceived for even a single kusala possessed of those states with understood and ununderstood meanings, just as in "He was skilled before, and now he is more skilled," a distinction is conceived by difference in quality and by difference in object. Therefore, if the distinction is conceived as that which characterizes by its understood meaning and that which is characterized by its ununderstood meaning, no fault arises.
Và như vậy, bằng sự phân biệt giữa bản chất của ý nghĩa từ ngữ đã được hiểu và bản chất của ý nghĩa từ ngữ chưa được hiểu, sự phân biệt của ngay cả một kusala có cùng bản chất cũng được giả định, giống như trong câu "Trước đây nó khéo léo, bây giờ nó khéo léo hơn" được giả định sự phân biệt theo phẩm chất và sự phân biệt theo đối tượng. Do đó, nếu chấp nhận sự phân biệt được giả định như vậy, trong đó cái đã được hiểu là đặc tính, và cái chưa được hiểu là cái được đặc tính hóa, thì không có lỗi nào phát sinh.
Atha vā lakkhīyatīti lakkhaṇaṃ, anavajjaiṭṭhavipākañca taṃ lakkhaṇañcāti anavajjaiṭṭhavipākalakkhaṇaṃ, yaṃ anavajjaiṭṭhavipākaṃ hutvā lakkhīyati, taṃ kusalanti attho.
Alternatively, that which is characterized is a characteristic. And that characteristic is blameless and has a desirable result, hence the characteristic of blamelessness and desirable result. The meaning is: that which, being blameless and having a desirable result, is characterized, is wholesome (kusala).
Hoặc, cái gì được nhận biết là đặc tính, đó là anavajjaiṭṭhavipākalakkhaṇaṃ (đặc tính của quả dị thục đáng mong muốn không có lỗi lầm), nghĩa là, cái gì được nhận biết là không có lỗi lầm và có quả dị thục đáng mong muốn, đó là thiện (kusala).
Atha vā anavajja-saddena anavajjabhāvo vutto, iṭṭhavipākasaddena iṭṭhavipākabhāvo, tasmā anavajjo ca iṭṭhavipāko ca anavajjaiṭṭhavipākaṃ, taṃ lakkhaṇametassāti karaṇatthe, kammatthe vā lakkhaṇa-saddena anavajjaiṭṭhavipākalakkhaṇanti anavajjaiṭṭhavipākasabhāvavantaṃ, anavajjaiṭṭhavipākabhāvena lakkhitabbaṃ vāti attho.
Alternatively, by the word 'anavajja' blamelessness is stated, and by the word 'iṭṭhavipāka' the state of having a desirable result is stated. Therefore, that which is blameless and has a desirable result is 'anavajjaiṭṭhavipāka'. The meaning of anavajjaiṭṭhavipākalakkhaṇa is, in the sense of the instrument or object, that which possesses the nature of blamelessness and desirable result, or that which is to be characterized by the state of blamelessness and desirable result.
Hoặc, với từ anavajja (không lỗi lầm) là nói đến trạng thái không lỗi lầm; với từ iṭṭhavipāka (quả dị thục đáng mong muốn) là nói đến trạng thái có quả dị thục đáng mong muốn. Do đó, cái gì không lỗi lầm và có quả dị thục đáng mong muốn thì là anavajjaiṭṭhavipāka. Anavajjaiṭṭhavipākalakkhaṇa (đặc tính của quả dị thục đáng mong muốn không có lỗi lầm) là đặc tính của cái đó, theo nghĩa công cụ hoặc theo nghĩa đối tượng. Nghĩa là, cái gì có bản chất không lỗi lầm và có quả dị thục đáng mong muốn, hoặc cái gì cần được nhận biết bởi bản chất không lỗi lầm và có quả dị thục đáng mong muốn.
Kiṃ panettha kāraṇaṃ padadvayapariggahena, nanu ekeneva padena adhippetatthasiddhi siyā.
What is the reason for including both terms here? Surely the intended meaning could be achieved with just one term?
Có lý do gì ở đây để dùng cả hai từ? Chẳng phải chỉ một từ cũng có thể đạt được ý nghĩa mong muốn sao?
Kiñcāpi hi ‘‘anavajjalakkhaṇa’’nti vutte ‘‘aparaṃ pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti kusalesu dhammesū’’tiādīsu (dī. ni. 3.145) viya vajjarahitattā abyākatassāpi pasaṅgo siyāti iṭṭhavipāka-padaṃ vattabbameva, ‘‘iṭṭhavipākalakkhaṇa’’nti pana vutte itaraṃ na vattabbaṃ abyākatassa vipākārahabhāvena iṭṭhavipākatāpasaṅgabhāvato?
Indeed, if it were said "characteristic of blamelessness" (anavajjalakkhaṇa), then, as in phrases like "But, Venerable Sir, this is another unsurpassed thing, just as the Bhagavā teaches the Dhamma concerning wholesome states" (Dī. Ni. 3.145), there would be the risk of including even the indeterminate (abyākata) due to its blamelessness. Thus, the term 'iṭṭhavipāka' (desirable result) must be included. But if it were said "characteristic of desirable result" (iṭṭhavipākalakkhaṇa), then the other term would not need to be stated, as there would be no risk of the indeterminate having a desirable result, since it is not capable of producing a result?
Mặc dù, nếu nói ‘‘anavajjalakkhaṇa’’ (đặc tính không lỗi lầm) thì có thể dẫn đến sự bao gồm cả pháp vô ký (abyākata), như trong các trường hợp ‘‘Bạch Thế Tôn, đây là một sự tối thượng khác, như Thế Tôn thuyết pháp về các pháp thiện’’ v.v., vì chúng cũng không có lỗi lầm. Do đó, từ iṭṭhavipāka (quả dị thục đáng mong muốn) là cần phải nói. Nhưng nếu nói ‘‘iṭṭhavipākalakkhaṇa’’ (đặc tính của quả dị thục đáng mong muốn) thì từ kia không cần nói, vì pháp vô ký không có khả năng sinh quả dị thục đáng mong muốn?
Saccametaṃ, anavajja-padena kusalassa pavattisukhataṃ, iṭṭhavipāka-padena ca vipākasukhataṃ dassetuṃ padadvayaṃ vuttaṃ.
This is true. The two terms are stated to show the pleasantness of wholesome action (kusala) in its arising by the word 'anavajja', and the pleasantness of its result by the word 'iṭṭhavipāka'.
Điều này là đúng. Hai từ được nói ra là để chỉ ra sự an lạc trong hành động của thiện pháp bằng từ anavajja, và sự an lạc của quả dị thục bằng từ iṭṭhavipāka.
Anavajjapadañhi attano pavattisabhāvavasena lakkhaṇavacanaṃ, itaraṃ kālantare vipākuppādanasamatthatāvasenāti.
For the word 'anavajja' is a characteristic-denoting word in terms of its own nature of arising, while the other is in terms of its ability to produce a result in a later time.
Từ anavajja là một từ chỉ đặc tính theo bản chất hành động của nó, còn từ kia là theo khả năng sinh ra quả dị thục vào thời điểm khác.
Atha vā kusalassa atthavisuddhiṃ dassetuṃ purimapadaṃ vuttaṃ, parisuddhavipākataṃ dassetuṃ pacchimaṃ.
Alternatively, the first term is stated to show the purity of meaning of wholesome action, and the latter to show the purity of its result.
Hoặc, từ đầu tiên được nói ra để chỉ sự thanh tịnh về ý nghĩa của thiện pháp, từ sau để chỉ sự thanh tịnh của quả dị thục.
Purimaṃ vā kusalassa akusalasabhāvato nivattanaṃ, pacchimaṃ abyākatasabhāvatoti alamatipapañcena.
Or, the former signifies the turning away of wholesome action from the nature of unwholesome action, and the latter from the nature of indeterminate action. Enough of this prolixity.
Hoặc, từ đầu tiên là sự thoát ly khỏi bản chất bất thiện của thiện pháp, từ sau là thoát ly khỏi bản chất vô ký. Thế là đủ cho sự giải thích chi tiết.
Ettha ca ‘‘anavajja…pe… lakkhaṇa’’nti vacanena kusalassa sāmaññalakkhaṇaṃ vuttaṃ anavajjaiṭṭhavipākasabhāvassa kusalajātiyā sādhāraṇattā.
Here, by the expression "anavajja...pe... lakkhaṇa," the general characteristic of wholesome action is stated, since the nature of blamelessness and desirable result is common to the wholesome category.
Ở đây, với lời nói ‘‘anavajja…pe… lakkhaṇa’’ (đặc tính không lỗi lầm…), đặc tính chung của thiện pháp được nói đến, vì bản chất không lỗi lầm và có quả dị thục đáng mong muốn là phổ biến trong loại thiện pháp.
Akusalādīnamasādhāraṇabhāvena sabhāvalakkhaṇaṃ vāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood as the specific characteristic, due to its uncommonness with unwholesome (akusala) and other states.
Cũng cần hiểu rằng đó là đặc tính bản chất vì nó không phổ biến đối với bất thiện pháp v.v.
Akusalaviddhaṃsanarasanti yathānurūpaṃ akusalappajahanakiccaṃ.
The function of destroying unwholesome states (akusalaviddhaṃsanarasa) refers to the task of abandoning unwholesome states in accordance with their nature.
Akusalaviddhaṃsanarasaṃ (chức năng tiêu diệt bất thiện) là hành động đoạn trừ bất thiện pháp một cách phù hợp.
Kusalañhi parittamahaggatalokuttarabhedabhinnaṃ yathākkamaṃ tadaṅgavikkhambhanasamucchedappahānavasena akusalapakkhaṃ pajahati.
For wholesome action, differentiated into limited, exalted, and supramundane, abandons the unwholesome side respectively by way of abandonment by substitution of opposites (tadaṅgappahāna), suppression (vikkhambhanappahāna), and eradication (samucchedappahāna).
Thiện pháp, được phân loại thành tiểu, đại hành và siêu thế, tuần tự đoạn trừ phe bất thiện pháp bằng cách trừ diệt từng phần (tadaṅgappahāna), trấn áp (vikkhambhanappahāna) và cắt đứt hoàn toàn (samucchedappahāna).
Atha tadaṅgādippahānānaṃ kiṃ nānākaraṇanti?
What, then, is the difference among abandonment by substitution, etc. (tadaṅgādippahānānaṃ)?
Vậy thì, sự khác biệt giữa các loại đoạn trừ từng phần v.v. là gì?
Vuccate – dānādipuññakiriyavatthugatena tena tena kusalaṅgena tassa tassa maccherādiakusalaṅgassa pahānaṃ tadaṅgappahānaṃ, taṃ dīpālokena andhakāraviddhaṃsanaṃ viya daṭṭhabbaṃ, kāmāvacarakusalānaṃ parittānubhāvatāya tehi attano ṭhitikkhaṇe viddhaṃsitānamakusalānaṃ tadapagame sati puna āgamena vottharaṇato.
It is said: the abandonment of this or that unwholesome factor, such as stinginess, by that or that wholesome factor pertaining to acts of merit like giving, is abandonment by substitution of opposites (tadaṅgappahāna). This should be understood like the dispelling of darkness by the light of a lamp. This is because when unwholesome states, though dispelled at their moment of endurance by the limited power of wholesome kamma pertaining to the sense-sphere, return and overwhelm upon the wholesome kamma's cessation.
Được nói rằng – sự đoạn trừ từng phần của bất thiện pháp như keo kiệt v.v. bằng các chi phần thiện pháp tương ứng như bố thí v.v., đó là tadaṅgappahānaṃ (đoạn trừ từng phần). Điều đó nên được xem như sự xua tan bóng tối bằng ánh đèn. Vì các thiện pháp thuộc dục giới có năng lực nhỏ, nên các bất thiện pháp bị chúng tiêu diệt trong khoảnh khắc tồn tại của chúng sẽ tái xuất hiện và bao trùm trở lại khi chúng biến mất.
Tesaṃ tesaṃ nīvaraṇadhammānaṃ vikkhambhanasaṅkhātaṃ pavattinivāraṇavasena pahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ, taṃ ghaṭappahārena jalatale sevālaviyūhanaṃ viya daṭṭhabbaṃ.
The abandonment of those various hindrances, in the sense of suppressing their occurrence, is abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna). This should be understood like the spreading apart of moss on the surface of water by striking it with a pot.
Sự đoạn trừ các pháp chướng ngại đó bằng cách ngăn chặn sự tiếp diễn của chúng, gọi là trấn áp, đó là vikkhambhanappahānaṃ (đoạn trừ bằng cách trấn áp). Điều đó nên được xem như việc đẩy rong rêu dưới mặt nước bằng một cú đánh mạnh.
Yathā hi balavatā ghaṭappahārena dūrīkataṃ sevālaṃ tasmiṃ apanītepi taṃpahāravegena sahasā na ottharati, evameva upacārappanābhedena jhānena vikkhambhitā kāmacchandādayo tadappavattikālepi tassa balena sahasā na ottharantīti.
Just as moss, driven away by a strong strike from a pot, does not immediately cover the water again due to the force of the impact even after the pot is removed, so too, sense-desire and other defilements, suppressed by jhāna by way of access and absorption, do not immediately overwhelm again due to its power, even during the time of their non-occurrence.
Ví như rong rêu bị đẩy ra xa bởi một cú đánh mạnh sẽ không nhanh chóng bao phủ trở lại ngay cả khi vật đánh đã được lấy đi, do sức mạnh của cú đánh đó. Tương tự, các dục tham v.v. bị trấn áp bởi thiền định, được phân loại thành cận định và an chỉ định, sẽ không nhanh chóng bao phủ trở lại ngay cả khi thiền định đó không còn tiếp diễn, do sức mạnh của nó.
Anuppattidhammatāpādanasaṅkhātaṃ sammā ucchedavasena pahānaṃ samucchedappahānaṃ, taṃ pana asanisampātena rukkhādīnaṃ samūlaviddhaṃsanaṃ viya daṭṭhabbaṃ.
The abandonment that utterly eradicates defilements, in the sense of bringing about a state of non-arising, is abandonment by eradication (samucchedappahāna). This should be understood like the uprooting of trees by a lightning strike.
Sự đoạn trừ bằng cách cắt đứt hoàn toàn, tức là đưa đến trạng thái không còn sinh khởi, đó là samucchedappahānaṃ (đoạn trừ bằng cách cắt đứt hoàn toàn). Điều đó nên được xem như việc tiêu diệt cây cối tận gốc rễ bằng sét đánh.
Na hi ariyamaggena samucchinnakilesā anusayamattakenāpi santāne pavattanti.
For defilements eradicated by the Noble Path do not arise in the continuum, not even as latent tendencies.
Vì các phiền não đã bị Thánh đạo cắt đứt hoàn toàn sẽ không còn tiếp diễn trong dòng tâm thức ngay cả với một dấu vết tiềm ẩn nhỏ nhất.
Yathā pana ekavārappavattenapi indagginā saha mūlehi viddhaṃsitā rukkhādayo na puna viruhanti, evamevaṃ ekacittakkhaṇikenapi tena attano uppādamatteneva anusayamattaṭṭhāyinopi kilesā sabbena sabbaṃ viddhaṃsitāyeva honti.
Just as trees and the like, destroyed root and all by even a single occurrence of a forest fire, do not grow again, so too, defilements, even those merely existing as latent tendencies, are utterly destroyed by the Noble Path, which lasts only for a single mind-moment, by its mere arising.
Ví như cây cối đã bị tiêu diệt tận gốc rễ bởi một lần sét đánh sẽ không mọc lại, tương tự, các phiền não dù chỉ tồn tại ở dạng tiềm ẩn cũng bị tiêu diệt hoàn toàn bởi Thánh đạo, ngay cả chỉ trong một khoảnh khắc tâm, chỉ bằng sự sinh khởi của nó.
Evaṃ kusalassa vajjarahitaiṭṭhavipākasabhāvehi lakkhaṇaṃ, kiccaupaṭṭhānākāravasena ca rasapaccupaṭṭhānāni vatvā puna vajjapaṭipakkhabhāvavasena ca lakkhaṇaṃ, sampattiphalavasena ca rasādikaṃ dassetuṃ ‘‘vajjapaṭipakkhattā’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having stated the characteristic of wholesome action (kusala) as being blameless and having a desirable result, and its function and manifestation in terms of its activity and mode of manifestation, the text further states "vajjapaṭipakkhattā" and so on, to show its characteristic as being the opposite of blameworthy and its function and so on in terms of successful result.
Như vậy, sau khi nói về đặc tính của thiện pháp qua bản chất không lỗi lầm và có quả dị thục đáng mong muốn, và về chức năng và sự hiện khởi của nó qua cách thức hành động và hiện khởi, để chỉ ra đặc tính của nó qua trạng thái đối nghịch với lỗi lầm, và chức năng v.v. qua quả thành tựu, nên đã nói ‘‘vajjapaṭipakkhattā’’ (vì là đối nghịch với lỗi lầm) v.v.
Tattha vajjānaṃ paṭipakkhabhāvo vajjapaṭipakkhattaṃ, tato.
Therein, the state of being the opposite of blameworthy (vajjapaṭipakkha) is vajjapaṭipakkhattaṃ, from that.
Ở đây, trạng thái đối nghịch với lỗi lầm là vajjapaṭipakkhattaṃ, từ đó.
Etena ‘‘anavajjalakkhaṇa’’nti ettha a-kāro paṭipakkhatthoti dasseti, tena panassa abyākatato nivattanaṃ kataṃ.
This indicates that the 'a' in "anavajjalakkhaṇa" signifies opposition. By this, its turning away from the indeterminate (abyākata) is accomplished.
Điều này chỉ ra rằng chữ a- trong ‘‘anavajjalakkhaṇa’’ (đặc tính không lỗi lầm) có nghĩa là đối nghịch. Nhờ đó, nó được phân biệt với pháp vô ký.
Itarathā hi nāssa vajjaṃ, vajjato aññaṃ vā anavajjanti abyākatassāpi taṃlakkhaṇatāpasaṅgo siyā.
Otherwise, if 'anavajja' meant "not blameworthy" or "something other than blameworthy," then the indeterminate could also be characterized by it.
Nếu không, thì nếu không có lỗi lầm, hoặc không phải lỗi lầm mà là cái khác không lỗi lầm, thì pháp vô ký cũng có thể có đặc tính đó.
‘‘Vajjapaṭipakkhattā’’ti pana vutte yasmā kusalākusalānameva pahāyakappahātabbabhāvena ālokandhakārānaṃ viya aññamaññaṃ ujuvipaccanīkabhāvo, tasmā kusalameva vajjapaṭipakkhattā anavajjalakkhaṇaṃ, na aññanti ayamattho siddho hoti.
But when "vajjapaṭipakkhattā" is stated, this meaning is established: since only wholesome and unwholesome states have a direct opposition to each other, like light and darkness, in terms of being that which abandons and that which is to be abandoned, therefore only wholesome action, being the opposite of blameworthy, has the characteristic of blamelessness, and nothing else.
Nhưng khi nói ‘‘vajjapaṭipakkhattā’’ (vì là đối nghịch với lỗi lầm), thì vì chỉ có thiện pháp và bất thiện pháp mới có mối quan hệ loại bỏ và bị loại bỏ, giống như ánh sáng và bóng tối có mối quan hệ đối lập trực tiếp với nhau, nên ý nghĩa này được xác lập rằng chỉ có thiện pháp mới có đặc tính không lỗi lầm vì nó đối nghịch với lỗi lầm, chứ không phải pháp khác.
Vodānabhāvarasanti vodānabhāvasampattikaṃ, kilesamalehi asaṃkiliṭṭhabhāvena sampajjanakanti attho.
The function of purity (vodānabhāvarasa) means the attainment of purity, the meaning is achieving a state unstained by the defilements.
Vodānabhāvarasa (chức năng của sự thanh tịnh) là sự thành tựu trạng thái thanh tịnh, nghĩa là sự thành tựu trạng thái không bị cấu uế bởi phiền não.
Paccupaṭṭhāpīyati upanīyati kāraṇena, attano vā kāraṇaṃ paṭicca, tappaṭibaddhabhāvena paṭimukhaṃ vā upaṭṭhātīti paccupaṭṭhānaṃ, iṭṭho vipāko paccupaṭṭhānamassāti iṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ.
That which is brought forward or presented by a cause, or that which appears prominently dependent on its cause, or that which manifests in front, is a manifestation (paccupaṭṭhāna). The manifestation of which is a desirable result is manifestation as a desirable result (iṭṭhavipākapaccupaṭṭhāna).
Paccupaṭṭhāna là cái gì được đưa đến, được trình bày bởi một nguyên nhân, hoặc cái gì xuất hiện đối diện do nguyên nhân của chính nó, hoặc cái gì có mối liên hệ với nó. Iṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ (sự hiện khởi của quả dị thục đáng mong muốn) là quả dị thục đáng mong muốn là sự hiện khởi của nó.
Asati yonisomanasikāre kusalassa anuppajjanato, sati ca tasmiṃ uppajjanato tassa so āsannakāraṇanti āha ‘‘yonisomanasikārapadaṭṭhāna’’nti.
Since wholesome action does not arise without proper attention (yonisomanasikāra), and arises when it is present, proper attention is its proximate cause. Thus, it says "proper attention as its proximate cause" (yonisomanasikārapadaṭṭhāna).
Vì thiện pháp không sinh khởi khi không có tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra), và sinh khởi khi có tác ý đúng đắn, nên tác ý đúng đắn là nguyên nhân gần của nó. Do đó, nói ‘‘yonisomanasikārapadaṭṭhāna’’ (nền tảng của tác ý đúng đắn).
Tattha yoniso pathena upāyena manasikāro yonisomanasikāro, atthato pana sānusayasantānavato channaṃ dvārānamāpāthagatesvārammaṇesu patirūpadesavāsādisampattiyā kusaladhammānaṃ paccayabhāvena bhavaṅgaṃ āvaṭṭetvā uppannamāvajjanaṃ yonisomanasikāro nāma.
Therein, attention in the right way or by the right means is proper attention (yonisomanasikāro). However, in terms of meaning, for one whose continuum is endowed with latent tendencies, proper attention is the advertence that arises by turning away from the life-continuum (bhavaṅga) due to favorable conditions such as dwelling in a suitable place, acting as a cause for wholesome states concerning objects that have come into the range of the six sense-doors.
Ở đây, yonisomanasikāra là tác ý đúng đường, đúng cách. Nhưng về ý nghĩa, yonisomanasikāra là sự chú ý sinh khởi sau khi chuyển Bhavaṅga, do các thiện pháp là duyên cho các đối tượng xuất hiện ở sáu cửa của người có dòng tâm thức còn tiềm ẩn phiền não, thông qua sự thành tựu như sống ở nơi thích hợp v.v.
Vuttapaṭipakkhavasena ayonisomanasikāropi daṭṭhabbo.
Improper attention (ayonisomanasikāra) should also be understood in terms of its stated opposite.
Cũng nên hiểu ayonisomanasikāra (tác ý không đúng đắn) theo nghĩa đối nghịch đã nói.
Yaṃ pana niranusayasantānasamaṅgissa kiriyacittānaṃ paccayabhāvena uppannaṃ, taṃ ṭhapetvā niravajjadhammaṃ sāvajjadhammassa kassaci paccayabhāvānupagamanato yonisomanasikārapakkhaṃ vā bhajeyya.
However, that which arises for one endowed with a continuum free from latent tendencies, as a cause for functional consciousness (kiriyacitta), abandoning blameless states, would either not become a cause for any blameworthy state, or would fall under the category of proper attention.
Tuy nhiên, cái gì sinh khởi như là duyên cho các tâm hành (kiriyacitta) của người có dòng tâm thức không còn tiềm ẩn phiền não, thì ngoại trừ pháp không lỗi lầm, không có pháp nào có lỗi lầm có thể trở thành duyên cho bất kỳ pháp nào. Do đó, nó có thể thuộc về phe yonisomanasikāra.
Khīṇāsavasantānagatattā yonisoayonisobhāvamanapekkhitvā āpāthagatārammaṇesu uppattimattaṃ vinā na kassaci kusalākusalabhāvassa paccayo hotīti tadubhayavasena navattabbattā abyākatamanasikāroti vā saṅkhaṃ gaccheyyāti.
Since it exists in the continuum of an Arahant (khīṇāsava), it does not depend on whether it is proper or improper attention, but simply its mere arising concerning objects that have come into range is not a cause for any wholesome or unwholesome state. Therefore, being neither of these two, it would be termed indeterminate attention (abyākatamanasikāra).
Vì nó nằm trong dòng tâm thức của Arahant, không cần xét đến trạng thái đúng đắn hay không đúng đắn, và ngoại trừ sự sinh khởi đơn thuần của các đối tượng xuất hiện, nó không phải là duyên cho bất kỳ trạng thái thiện hay bất thiện nào. Do đó, nó có thể được xem là tác ý vô ký vì không thể nói theo cả hai cách đó.
Sāvajjāniṭṭhavipākalakkhaṇamakusalanti etthāpi ‘‘vajjā rāgādayo, te yassa santi, taṃ sāvajjaṃ, aniṭṭho vipāko yassa, taṃ aniṭṭhavipāka’’ntiādinā vuttanayānusārena paṭipakkhayojanā daṭṭhabbā.
Unwholesome is characterized by blameworthiness and undesirable results - here too, the opposite interpretation should be understood according to the method stated, beginning with "Blameworthy are greed and so on; that in which these exist is blameworthy. That of which the result is undesirable is undesirable in result."
Bất thiện (akusala) có đặc tính đáng trách và quả không mong muốn (sāvajjāniṭṭhavipākalakkhaṇa) – ở đây cũng vậy, cần phải hiểu sự đối lập theo cách đã nói, rằng: "Các lỗi lầm như tham (rāga) v.v. là đáng trách (vajjā); cái gì có những lỗi lầm đó thì là có lỗi (sāvajja). Cái gì có quả không mong muốn (aniṭṭha vipāka) thì là quả không mong muốn (aniṭṭhavipāka)."
Rasādito panetaṃ anatthajananarasaṃ, saṃkilesapaccupaṭṭhānaṃ.
From the perspective of its function, it has the function of generating harm, and its manifestation is defilement.
Về phương diện vị (rasa) v.v. thì nó có vị là sinh ra sự bất lợi, biểu hiện là sự ô nhiễm (saṃkilesa).
Atha vā gārayhabhāvato sāvajjalakkhaṇameva, saṃkilesabhāvarasaṃ, aniṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ, ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ.
Alternatively, due to its blameworthy nature, it is simply characterized by blameworthiness; its function is defilement; its manifestation is an undesirable result; its proximate cause is unwise attention (ayoniso manasikāra).
Hoặc là, do bản chất đáng khiển trách, nó có đặc tính đáng trách (sāvajja); có vị là bản chất ô nhiễm; biểu hiện là quả không mong muốn; nguyên nhân gần là sự tác ý không đúng đắn (ayoniso manasikāra).
Vacanatthato pana na kusalanti akusalaṃ, kusalapaṭipakkhanti attho.
However, in terms of its literal meaning, that which is not wholesome is unwholesome, meaning it is the opposite of wholesome.
Tuy nhiên, về nghĩa của từ, không phải thiện (kusala) thì là bất thiện (akusala), nghĩa là đối lập với thiện.
Paṭipakkhatthe hi ayaṃ akāro, na pana aññatthe, nāpi abhāve.
Indeed, this prefix 'a' is in the sense of opposition, not in any other sense, nor in the sense of absence.
Chữ "a" này ở đây có nghĩa là đối lập, chứ không phải nghĩa khác, cũng không phải nghĩa phủ định.
Itarathā hi tikaṃ na siyā, dukaṃ, catukkaṃ vā āpajjeyya.
Otherwise, the triad would not exist; it would become a dyad or a tetrad.
Nếu không thì sẽ không có Tam đề (tika), mà sẽ trở thành Nhị đề (duka) hoặc Tứ đề (catukka).
Tathā hi yadi kusalato aññamakusalaṃ siyā, tadā abyākatassāpi tato aññabhāvena akusala-saddasaṅgahoti kusalākusalajātibhedato duvidhanti dukaṃ vattabbaṃ.
Thus, if unwholesome were merely something different from wholesome, then the unclassified (abyākata) would also be included by the word "unwholesome" due to its being different from wholesome, and it would have to be called a dyad, as there would be two kinds based on the distinction of wholesome and unwholesome classes.
Thật vậy, nếu bất thiện (akusala) là cái khác với thiện (kusala), thì khi đó, pháp vô ký (abyākata) cũng là cái khác với thiện, nên từ "akusala" sẽ bao gồm cả pháp vô ký; vậy phải nói là có hai loại: thiện và bất thiện.
Yadi ca kusalābhāvo akusalaṃ, tena na kāci jāti gayhatīti kusalābyākatajātibhedato dukameva vattabbaṃ.
And if unwholesome meant the absence of wholesome, then no class would be grasped, and it would simply have to be called a dyad, based on the distinction of wholesome and unclassified classes.
Và nếu bất thiện là sự không có thiện, thì khi đó không có loại nào được nắm giữ; vậy phải nói là có hai loại: thiện và vô ký.
Atha siyā ‘‘abhāvopi visuṃ gahetabbo’’ti, evaṃ sati tassa jātiyā abhāvato jāti-saddena saha sambandho na siyā.
If it were said, "Absence should also be taken separately," then its class being absent, there would be no connection with the word "class."
Nếu có người nói: "Cần phải nắm giữ sự không có (abhāva) một cách riêng biệt", thì khi đó, vì không có loại của nó, nên sẽ không có sự liên hệ với từ "loại" (jāti).
Vijjamānassa hi jāti nāma hoti.
For only what exists has a class.
Vì chỉ có cái đang tồn tại mới có loại.
Yatheva vā kusalassa abhāvo, evaṃ abyākatassāpi abhāvo atthīti anabyākatajātipi vattabbāti catukkaṃ āpajjeyya.
Just as there is an absence of wholesome, so too there is an absence of unclassified (abyākata), and thus the class "not unclassified" would also have to be spoken of, leading to a tetrad.
Hoặc là, giống như có sự không có của thiện, thì cũng có sự không có của vô ký; vậy cũng phải nói là loại không vô ký (anabyākatajāti), và sẽ trở thành Tứ đề.
Na cetamiṭṭhaṃ kusalādivasena tividhajātiyā eva icchitattā, pāḷiyañca ‘‘kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammā’’ti tikavaseneva vuttattā ‘‘kusalapaṭipakkha’’nti pana vuccamāne mittapaṭipakkho amitto viya, lobhapaṭipakkho alobho viya ca yaṃ dhammajātaṃ kusalassa ujuvipaccanīkabhūtaṃ, taṃ akusalanti tassa vasena tikaṃ upapannaṃ hoti, ujuvipaccanīkatā cassa sāvajjāniṭṭhavipākattā, tena pahātabbabhāvato ca veditabbā, na pana kusalavināsanato.
This is not desirable, as only a threefold classification is intended in terms of wholesome, etc., and in the Pāli text it is stated as a triad: "wholesome phenomena, unwholesome phenomena, unclassified phenomena." However, when it is said to be "the opposite of wholesome," then, just as an enemy is the opposite of a friend, or non-greed is the opposite of greed, that class of phenomena which is directly contrary to wholesome is unwholesome. Thus, the triad becomes consistent in terms of that, and its direct contrariness should be understood from its blameworthy and undesirable result nature, and from its nature as that which is to be abandoned, but not from its destruction of the wholesome.
Điều này không được chấp nhận, vì chỉ mong muốn có ba loại theo thiện v.v., và trong Pāḷi cũng đã nói theo Tam đề: "Các pháp thiện (kusalā dhammā), các pháp bất thiện (akusalā dhammā), các pháp vô ký (abyākatā dhammā)". Nhưng khi nói "đối lập với thiện", thì giống như kẻ thù đối lập với bạn bè, giống như không tham đối lập với tham, thì cái loại pháp nào là đối nghịch trực tiếp với thiện, cái đó là bất thiện (akusala). Theo nghĩa đó, Tam đề trở nên hợp lý. Và sự đối nghịch trực tiếp của nó cần được hiểu là do nó có đặc tính đáng trách và quả không mong muốn, và do nó cần phải được đoạn trừ, chứ không phải do nó hủy diệt thiện.
Na hi akusalena kusalaṃ pahīyati, mahābalattā pana kusalameva taṃ pajahati.
For unwholesome does not abandon wholesome; rather, the wholesome, being very powerful, abandons it.
Vì bất thiện không thể đoạn trừ thiện, mà chính thiện, do có sức mạnh lớn, mới đoạn trừ bất thiện.
Kusalañhi mahābalaṃ, akusalaṃ dubbalaṃ.
For wholesome is very powerful, and unwholesome is weak.
Thiện có sức mạnh lớn, bất thiện yếu ớt.
Tenevāha ‘‘abalā naṃ balīyanti, maddantenaṃ parissayā’’ti (su. ni. 776), tasmā kusalameva yathāvuttanayena akusalassa pahāyakaṃ, nākusalaṃ itarassāti veditabbaṃ.
Therefore, it is said: "The weak are overcome by the strong; dangers oppress them." Thus, it should be understood that wholesome alone, in the manner stated, is the abandoner of unwholesome, and not unwholesome of the other.
Chính vì thế mà nói: "Kẻ mạnh sẽ đè bẹp kẻ yếu, những nguy hiểm sẽ nghiền nát họ" (Sutta Nipāta 776). Do đó, cần phải hiểu rằng chính thiện, theo cách đã nói, là cái đoạn trừ bất thiện, chứ bất thiện không đoạn trừ cái kia.
Tadubhaya…pe… abyākatanti yaṃ dhammajātaṃ kusalaṃ viya na anavajjaiṭṭhavipākalakkhaṇaṃ, nāpi akusalaṃ viya sāvajjāniṭṭhavipākalakkhaṇaṃ, atha kho avipākattā tadubhayaviparītalakkhaṇaṃ, taṃ abyākatanti attho.
That which is neither of the two... unclassified means that the class of phenomena which, like wholesome, is not characterized by blamelessness and desirable results, nor, like unwholesome, is characterized by blameworthiness and undesirable results, but rather, due to being without result (avipāka), is characterized by being contrary to both of those – that is unclassified (abyākata).
Cả hai…v.v… vô ký (abyākata) – nghĩa là, cái loại pháp nào không có đặc tính không đáng trách và quả mong muốn như thiện, cũng không có đặc tính đáng trách và quả không mong muốn như bất thiện, mà do không có quả, nó có đặc tính đối lập với cả hai, cái đó là vô ký.
Nanu ca ‘‘tadubhayaviparītalakkhaṇa’’nti vutte sukhadukkhavedanānaṃ viparītā upekkhāvedanā viya iṭṭhāniṭṭhavipākānaṃ viparīto añño koci vipāko yassa atthi, taṃ abyākatanti āpajjatīti?
But, if it is said "characterized by being contrary to both," does it not imply that the unclassified (abyākata) is that which has some other result contrary to desirable and undesirable results, just as neutral feeling (upekkhāvedanā) is contrary to pleasant and painful feelings?
Há chẳng phải khi nói "đặc tính đối lập với cả hai", thì sẽ suy ra rằng vô ký là cái có một loại quả nào đó khác với quả mong muốn và không mong muốn, giống như thọ xả là đối lập với thọ lạc và thọ khổ?
Nāpajjati tathā asambhavato.
It does not imply that, because it is impossible for it to be so.
Không suy ra như vậy vì điều đó không thể xảy ra.
Yathā hi ālokandhakārānaṃ viparīto añño koci natthi, evamiṭṭhāniṭṭhavipākānaṃ viparīto na koci vipāko atthīti.
For just as there is no other contrary to light and darkness, so too there is no other result contrary to desirable and undesirable results.
Giống như không có cái gì khác đối lập với ánh sáng và bóng tối, thì cũng không có quả nào khác đối lập với quả mong muốn và không mong muốn.
Atha vā taṃ-saddo idha iṭṭhāniṭṭhavipākanirapekkhaṃ kusalākusalamattameva paccāmasatīti kusalākusalānaṃ savipākattā tadubhayaviparītalakkhaṇaṃ, taṃ avipākalakkhaṇanti atthoti alamettha anuyogena.
Alternatively, here the word "that" (taṃ) refers to merely wholesome and unwholesome, independent of desirable and undesirable results. Thus, since wholesome and unwholesome have results, "characterized by being contrary to both" means "characterized by being without result." Enough of this inquiry.
Hoặc là, từ "tad" (cả hai) ở đây chỉ đề cập đến thiện và bất thiện mà không liên quan đến quả mong muốn và không mong muốn. Vì thiện và bất thiện đều có quả, nên đặc tính đối lập với cả hai đó là đặc tính không có quả. Thôi, đừng truy cứu thêm về điều này nữa.
Kusalākusalabhāvena na byākatanti abyākataṃ.
That which is not described as wholesome or unwholesome is unclassified (abyākata).
Không được phân biệt (byākata) theo bản chất thiện và bất thiện thì là vô ký (abyākata).
Kusalākusalañhi vatvā abyākatassa vuttattā kusalākusalabhāveneva avuttattāti viññāyati, na pakārantarena.
For after wholesome and unwholesome have been mentioned, the unclassified (abyākata) is mentioned, and it is understood that it is not spoken of as wholesome or unwholesome, not in any other way.
Sau khi nói về thiện và bất thiện, việc nói về vô ký cho thấy nó không được nói đến theo bản chất thiện và bất thiện, chứ không phải theo cách khác.
Tathā avacanañca tassa tadubhayaviparītalakkhaṇattāyeva, na pana avattabbattāmattenāti daṭṭhabbaṃ.
And its not being spoken of in that way is precisely because it is characterized by being contrary to both, and not merely because it is unmentionable.
Và sự không nói đến đó là do nó có đặc tính đối lập với cả hai, chứ không phải chỉ đơn thuần là không thể nói đến.
Atha vā vi-saddo virodhivacano.
Alternatively, the prefix 'vi' means 'opposition'.
Hoặc là, từ "vi" có nghĩa là đối nghịch.
Ā-saddo abhimukhabhāvappakāsano, tasmā attano paccayehi aññamaññaṃ virodhābhimukhataṃ kataṃ lakkhaṇavirodhato pahāyakappahātabbabhāvato vāti byākataṃ, kusalākusalaṃ.
The prefix 'ā' indicates facing; therefore, that which is brought to face opposition with each other by its own conditions, through opposition in characteristics or through being that which abandons and is to be abandoned, is called 'byākata' (classified), which refers to wholesome and unwholesome.
Từ "ā" biểu thị sự đối diện. Do đó, cái được phân biệt (byākata) là thiện và bất thiện, vì do các duyên của chúng, chúng tạo ra sự đối diện lẫn nhau trong sự đối nghịch, do sự đối nghịch về đặc tính, do bản chất là cái đoạn trừ và cái bị đoạn trừ.
Tato aññaṃ abyākataṃ.
Other than that is unclassified (abyākata).
Cái khác với điều đó là vô ký (abyākata).
Tañhi lakkhaṇato aññamaññaṃ kusalākusalaṃ viya na tassa viruddhaṃ.
For, in terms of characteristics, it is not opposed to each other like wholesome and unwholesome.
Vì về đặc tính, nó không đối nghịch lẫn nhau như thiện và bất thiện.
Na hi avipākataṃ aniṭṭhavipākatā viya, iṭṭhavipākatāya iṭṭhavipākatā viya ca aniṭṭhavipākatāya iṭṭhāniṭṭhavipākatāhi virujjhati, na cāpi abyākataṃ kusalākusalesu kiñci pajahati, na ca kenaci pahātabbanti.
For being without result is not opposed to desirable results by undesirable results, just as being undesirable in result is opposed to desirable results. Nor does the unclassified abandon anything among wholesome and unwholesome, nor is it to be abandoned by anything.
Thật vậy, sự không có quả không đối nghịch với sự không có quả mong muốn, hay với sự có quả mong muốn, hoặc với sự có quả không mong muốn và quả mong muốn. Và vô ký cũng không đoạn trừ bất cứ điều gì trong thiện và bất thiện, cũng không bị bất cứ điều gì đoạn trừ.
‘‘Tadubhayaviparītalakkhaṇamabyākata’’nti viññāyamāne ahosi kammaṃ, nāhosi kammavipāko, natthi kammavipāko, na bhavissati kammavipākoti iminā tikena saṅgahitassa gatiupadhikālappayogavipattīhi avipākassa diṭṭhadhammavedanīyādikammassa bhāvanāyapahātabbassa akusalassa ca abhiññākusalassa ca vipākuppādanābhāvato ‘‘siyā nu kho abyākatabhāvo vā’’ti kadāci koci cinteyyāti tannivāraṇatthamāha ‘‘avipākārahaṃ vā’’ti, vipākaṃ dātuṃ nārahati tattha sāmatthiyābhāvatoti avipākārahaṃ.
When "unclassified is characterized by being contrary to both" is understood, one might sometimes think, "Could it be a state of being unclassified?" regarding actions that existed but whose results did not arise, actions whose results do not exist, and actions whose results will not exist, which are encompassed by this triad; and regarding kamma such as that ripening in this very life, which is without result due to deficient conditions, etc.; and regarding unwholesome kamma to be abandoned by cultivation; and regarding supernormal wholesome kamma which does not produce results. To prevent such thoughts, it says, "or that which is unfit for result (avipākāraha)." Unfit for result means it is not capable of giving rise to result, as it lacks the power to do so.
Khi hiểu "vô ký là cái có đặc tính đối lập với cả hai", có thể có người đôi khi nghĩ rằng: "Liệu có phải là bản chất vô ký không?" đối với nghiệp đã xảy ra nhưng quả nghiệp chưa xảy ra, không có quả nghiệp, quả nghiệp sẽ không xảy ra, bao gồm trong Tam đề này; đối với bất thiện cần được đoạn trừ bằng thiền định (bhāvanā) và đối với thiện siêu việt (abhiññākusala) không có khả năng sinh ra quả, do không có quả từ các cõi, các đối tượng, thời gian, sự ứng dụng và sự thất bại. Để ngăn chặn suy nghĩ đó, Ngài nói: "hoặc không đủ điều kiện để có quả (avipākārahaṃ vā)", nghĩa là không đủ điều kiện để có quả (avipākārahaṃ) vì không có khả năng cho quả.
Idaṃ vuttaṃ hoti – diṭṭhadhammavedanīyādayo tāva paccayavekallādīhi kāraṇehi avipākā, sace panete tabbidūrā assu, tadā vipākadāne samatthatāya vipākārahāyeva, taṃ pana na tathā, atha kho yena kenaci ākārena vipākadāne asamatthatāyeva vipākārahaṃ na hoti, taṃ abyākataṃ nāmāti.
This is what is meant: Kamma ripening in this very life, etc., are without result due to reasons such as the lack of conditions; however, if these were far removed from that, then they would be fit for result, being capable of giving rise to result. But it is not so; rather, that which is incapable of giving rise to result in any way whatsoever is not fit for result—that is what is called unclassified.
Điều này có nghĩa là: các nghiệp có quả trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīya) v.v. không có quả do các nguyên nhân như thiếu duyên. Tuy nhiên, nếu chúng có khả năng sinh quả, thì chúng vẫn đủ điều kiện để có quả. Nhưng điều đó không phải vậy. Mà cái nào không đủ điều kiện để có quả dưới bất kỳ hình thức nào, cái đó được gọi là vô ký.
Idāni evaṃ tikavasena niddiṭṭhesu kusalādīsu paṭhamaṃ tāva kusalacittaṃ vibhajanto ‘‘tattha kusalacitta’’ntiādinā tassa gaṇanaparicchedaṃ dasseti.
Now, in classifying the wholesome, etc., which have been described in terms of a triad, the text first enumerates the wholesome consciousness by saying, "Therein, wholesome consciousness," etc.
Bây giờ, khi phân loại các pháp thiện v.v. đã được trình bày theo Tam đề như vậy, trước hết, Ngài phân tích tâm thiện (kusalacitta) bằng cách nói "Trong đó, tâm thiện" v.v. để trình bày sự phân loại của nó theo số lượng.
Ekavīsatividhanti aṭṭha kāmāvacarāni, pañca rūpāvacarāni, cattāri arūpāvacarāni, cattāri lokuttarānīti evaṃ saṅkhepato ekavīsatividhaṃ.
Twenty-one-fold means that, in brief, it is twenty-one-fold: eight in the sense-sphere, five in the fine-material sphere, four in the immaterial sphere, and four supramundane.
Hai mươi mốt loại (ekavīsatividhaṃ) – đó là tám tâm dục giới (kāmāvacara), năm tâm sắc giới (rūpāvacara), bốn tâm vô sắc giới (arūpāvacara), và bốn tâm siêu thế (lokuttara). Như vậy, tóm lại có hai mươi mốt loại.
Bhūmito catubbidhanti kāmarūpārūpalokuttarabhūmisaṅkhātānaṃ catunnaṃ bhūmīnaṃ vasena tattha pavattamānaṃ cittampi catubbidhaṃ hoti.
Four-fold by planes (bhūmi) means that the consciousness arising therein is also four-fold, corresponding to the four planes known as the sense-sphere, fine-material sphere, immaterial sphere, and supramundane plane.
Bốn loại theo cõi (bhūmito catubbidhaṃ) – tâm đang vận hành trong bốn cõi được gọi là cõi dục, cõi sắc, cõi vô sắc và cõi siêu thế cũng có bốn loại.
Tattha bhavanti etthāti bhūmi, ṭhānaṃ, avatthā ca.
Bhūmi (plane) is that in which these exist, meaning a place or a state.
Nơi mà chúng tồn tại được gọi là cõi (bhūmi), là nơi chốn và trạng thái.
Avatthāpi hi avatthavantānaṃ pavattiṭṭhānaṃ viya gayhati.
A state is also taken as a place of occurrence for those that exist in a state.
Trạng thái cũng được hiểu như nơi vận hành của những gì có trạng thái.
Evañhi nesaṃ sukhaggahaṇaṃ hoti.
For in this way, their comprehension is easy.
Như vậy, chúng dễ hiểu.
Avatthāti cettha dhammānaṃ kāmataṇhādīhi paricchinnāparicchinnabhāvo.
Here, state refers to the condition of phenomena being circumscribed or uncircumscribed by sense-craving, etc.
Trạng thái (avatthā) ở đây là sự bị giới hạn hoặc không bị giới hạn của các pháp bởi ái dục (kāmataṇhā) v.v.
Tattha purimā tisso bhūmiyo ubhayavasena veditabbā, itarā avatthāvaseneva.
Therein, the former three planes should be understood in both senses, while the latter (supramundane) is only in the sense of a state.
Trong đó, ba cõi đầu tiên cần được hiểu theo cả hai cách, còn cõi kia chỉ theo trạng thái.
Na hi lokuttaradhammānaṃ kāmabhavādito aññaṃ ṭhānamupalabbhatīti.
For no other place besides the plane of sensual existence, etc., is found for supramundane phenomena.
Vì không tìm thấy nơi nào khác cho các pháp siêu thế ngoài cõi dục v.v.
Aññattha pavattamānassāpi vakkhamānanayena kāmabhūmipariyāpannattā bhūmito ekavidhanti.
Although arising elsewhere, it is included in the sense-sphere plane according to the method to be explained, hence one-fold by plane.
Ngay cả khi vận hành ở nơi khác, do thuộc về cõi dục theo cách sẽ được nói đến, nên một loại theo cõi (bhūmito ekavidhaṃ).
Savatthukāvatthukabhedatoti cakkhādīni pañca, hadayañcāti cha vatthūni.
Based on having or not having a basis means the eye and so on, the five (sense organs), and the heart-basis (hadaya) — these are the six bases (vatthu).
Theo sự phân biệt có căn và không căn (savatthukāvatthukabhedato) – sáu căn là năm căn mắt v.v. và ý căn (hadaya).
Kusalassa pana cakkhādinissitattābhāvato hadayavatthu idha vatthūti adhippetaṃ.
But for wholesome consciousness, due to the absence of dependence on the eye, etc., the heart-base is here intended as the base.
Nhưng đối với thiện pháp, do không nương tựa vào mắt, v.v., nên căn cứ tim ở đây được hiểu là căn cứ.
Tena sahitaṃ ekantena tannissitappavattitoti savatthukaṃ, kāmarūpadhātuyaṃ pavattamānaviññāṇaṃ.
Associated with that, occurring absolutely dependent on that, it is with a base; this refers to consciousness occurring in the kāma and rūpa spheres.
Cùng với điều đó, do hoàn toàn nương tựa vào đó mà vận hành, nên gọi là có căn cứ (savatthukaṃ), tức là các thức vận hành trong cõi Dục và cõi Sắc.
Tattha hi arūpassa rūpapaṭibandhappavatti, arūpadhātuyaṃ pana rūpābhāvato vatthuvirahitameva pavattatīti tattha pavattamānaṃ avatthukaṃ.
For there, the occurrence of the formless is tied to materiality; but in the arūpa sphere, due to the absence of materiality, it occurs indeed without a base. Therefore, that which occurs there is without a base.
Thật vậy, ở đó (trong cõi Dục và Sắc) các pháp vô sắc vận hành kèm theo sắc pháp, nhưng trong cõi Vô Sắc, do không có sắc pháp, nên chỉ vận hành mà không có căn cứ. Do đó, các pháp vận hành ở đó được gọi là không có căn cứ (avatthukaṃ).
Hīna…pe… tividha nti ettha paccayato, phalato ca majjhimapaṇītehi nihīnaṃ, tesaṃ vā guṇehi parihīnanti hīnaṃ, attano paccayehi padhānabhāvaṃ nītanti paṇītaṃ, ubhinnaṃ vemajjhe bhavaṃ majjhimaṃ.
Regarding "inferior...and so on...threefold," here, that which is inferior to the mediocre and excellent in terms of condition and result, or deficient in their qualities, is inferior; that which is brought to a principal state by its own conditions is excellent; that which is between the two is mediocre.
Trong đoạn “hạ… v.v… ba loại” này, hạ (hīnaṃ) là kém hơn so với trung bình và thù thắng về nhân và quả, hoặc là kém về các phẩm chất của chúng; thù thắng (paṇītaṃ) là được đưa đến trạng thái chủ yếu bởi các nhân của chính nó; trung bình (majjhimaṃ) là ở giữa hai loại trên.
Tattha hīnena chandena cittena vīriyena vīmaṃsāya vā pavattitaṃ hīnaṃ, majjhimehi chandādīhi pavattitaṃ majjhimaṃ, paṇītehi paṇītaṃ.
Of these, that which is initiated by inferior zeal, consciousness, effort, or investigation is inferior; that initiated by mediocre zeal, etc., is mediocre; that by excellent zeal, etc., is excellent.
Ở đây, thiện pháp được vận hành bởi ý muốn (chanda), tâm (citta), tinh tấn (vīriya) hoặc trí tuệ (vīmaṃsā) thấp kém thì gọi là hạ; được vận hành bởi ý muốn, v.v. trung bình thì gọi là trung bình; được vận hành bởi ý muốn, v.v. thù thắng thì gọi là thù thắng.
Chandādīnaṃ pana hīnādibhāvo adhimuttivasena daṭṭhabbo.
However, the inferiority, etc., of zeal, etc., should be understood in terms of inclination (adhimutti).
Tuy nhiên, trạng thái hạ, v.v. của ý muốn, v.v. cần được hiểu theo sự thiên về (adhimutti).
Hīnādhimuttivasena hi nesaṃ hīnatā, paṇītādhimuttivasena paṇītatā, tadubhayavemajjhavasena majjhimatā.
For their inferiority is due to an inferior inclination, their excellence due to an excellent inclination, and their mediocrity due to being in between the two.
Thật vậy, do thiên về hạ nên chúng là hạ, do thiên về thù thắng nên chúng là thù thắng, do ở giữa hai điều đó nên chúng là trung bình.
Yasakāmatāya vā kataṃ kusalaṃ hīnaṃ, puññaphalakāmatāya majjhimaṃ, ‘‘puññaṃ nāmetaṃ sādhūhi kattabbamevā’’ti evaṃ ariyabhāvaṃ nissāya kataṃ paṇītaṃ.
Alternatively, wholesome action performed out of a desire for fame is inferior; out of a desire for results of merit is mediocre; performed by relying on the noble state, thinking, "This meritorious deed is indeed to be done by the good," is excellent.
Hoặc, thiện pháp được thực hiện vì muốn danh tiếng thì là hạ; vì muốn quả phước thì là trung bình; được thực hiện với ý nghĩ “việc phước này là điều mà các bậc thiện nhân nên làm” như vậy, nương vào phẩm chất của bậc Thánh, thì là thù thắng.
‘‘Ahamasmi dānapati, ime panaññe dānadāsādayo’’tiādinā attukkaṃsanaparavambhanāhi upakkiliṭṭhaṃ pavattitaṃ vā hīnaṃ, tathā anupakkiliṭṭhaṃ majjhimaṃ, maggaphalapadaṭṭhānaṃ paṇītaṃ.
Alternatively, that which is defiled or performed through self-exaltation and disparagement of others, such as thinking, "I am the donor, but these others are servants of giving," etc., is inferior; that which is not so defiled is mediocre; that which is a proximate cause (padaṭṭhāna) for path and fruit is excellent.
Hoặc, thiện pháp được vận hành mà bị ô nhiễm bởi sự tự đề cao và khinh miệt người khác, như “ta là thí chủ, còn những người khác là nô lệ của việc bố thí, v.v.” thì là hạ; thiện pháp không bị ô nhiễm như vậy thì là trung bình; thiện pháp làm nền tảng cho Đạo và Quả thì là thù thắng.
Bhavabhogasampattinimittaṃ vā kataṃ hīnaṃ, sāvakapaccekabodhipāramitāvasena attano vimokkhatthāya kataṃ majjhimaṃ, sammāsambodhipāramitāvasena sabbesaṃ vimokkhatthāya kataṃ paṇītanti.
Or, that performed for the sake of prosperity in existence and possessions is inferior; that performed for one's own liberation, in the manner of a disciple (sāvaka) or Paccekabuddha pāramī, is mediocre; that performed for the liberation of all, in the manner of Sammasambuddha pāramī, is excellent.
Hoặc, thiện pháp được thực hiện vì sự giàu sang, sung túc trong các cõi thì là hạ; được thực hiện vì sự giải thoát của chính mình theo cách Bồ-tát Thanh văn và Bồ-tát Độc giác thì là trung bình; được thực hiện vì sự giải thoát của tất cả chúng sanh theo cách Bồ-tát Chánh Đẳng Giác thì là thù thắng.
Somanassu…pe… bhedatoti bheda-saddo paccekaṃ sambandhitabbo ‘‘somanassupekkhābhedato ñāṇabhedato payogabhedato’’ti.
Regarding "accompanied by joy...and so on...differentiation," the word "differentiation" should be connected to each individually: "differentiation by joy and equanimity, differentiation by knowledge, differentiation by prompting (payoga)."
Trong đoạn “hỷ… v.v… do sự sai biệt”, từ “sai biệt (bheda)” cần được liên hệ riêng lẻ với từng từ, tức là “do sự sai biệt về hỷ và xả, do sự sai biệt về trí tuệ, do sự sai biệt về sự tác động”.
Tattha payogabhedatoti saṅkhārabhedatoti attho.
Here, "differentiation by prompting" means differentiation by volitional formation (saṅkhāra).
Ở đây, “do sự sai biệt về sự tác động (payogabhedato)” có nghĩa là do sự sai biệt về hành (saṅkhāra).
Nanu ca somanassupekkhābhedo tāva yutto tesaṃ bhinnasabhāvattā.
It is indeed appropriate that there is differentiation by joy and equanimity, as they have distinct natures.
Há chẳng phải sự sai biệt về hỷ và xả là hợp lý vì chúng có bản chất khác nhau sao?
Ñāṇappayogabhedo pana kathanti?
But how is there differentiation by knowledge and prompting?
Nhưng sự sai biệt về trí tuệ và sự tác động thì sao?
Vuccate – ñāṇappayogakato bhedo ñāṇappayogabhedo tesaṃ bhāvābhāvamupādāya pavattattā.
It is said: differentiation made by knowledge and prompting is differentiation by knowledge and prompting, as it occurs based on their presence and absence.
Được nói rằng – sự sai biệt do trí tuệ và sự tác động được gọi là sự sai biệt về trí tuệ và sự tác động, vì chúng vận hành tùy thuộc vào sự hiện hữu hay không hiện hữu của chúng.
Idāni tameva somanassupekkhādibhedaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘seyyathida’’nti pucchitvā ‘‘somanassasahagata’’ntiādinā vissajjeti.
Now, to show this very differentiation by joy, equanimity, etc., in detail, it questions "what is that?" (seyyathidaṃ) and answers with "accompanied by joy," etc.
Bây giờ, để trình bày chi tiết sự sai biệt về hỷ và xả, v.v. đó, sau khi hỏi “seyyathidaṃ (thế nào là)”, thì trả lời bằng “somanassasahagataṃ (câu hữu với hỷ)”, v.v.
Tattha seyyathidanti taṃ katamaṃ, taṃ kathanti vā attho.
Here, "what is that?" (seyyathidaṃ) means "what is it?" or "how is it?"
Ở đây, “seyyathidaṃ” có nghĩa là điều đó là gì, hoặc điều đó như thế nào.
Sobhanaṃ mano, sobhanaṃ vā mano etassāti sumano, tassa bhāvo somanassaṃ, mānasikasukhavedanāyetaṃ adhivacanaṃ, somanassena uppādato yāva nirodhā sahagataṃ pavattaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttanti attho.
Good mind, or that for which the mind is good, is sumana (joyful mind); its state is somanassa (joy). This is a term for mental pleasant feeling. It means being associated, connected, conjoined with joy from its arising until its cessation.
Mano tốt đẹp, hoặc mano tốt đẹp của nó, nên gọi là sumana (tâm thiện), trạng thái của sumana là somanassa (hỷ), đây là tên gọi của thọ lạc về tâm; có nghĩa là câu hữu, vận hành, hòa hợp, tương ưng với hỷ từ khi khởi lên cho đến khi hoại diệt.
Atha vā somanassena saha ekuppādādibhāvaṃ gatanti somanassasahagataṃ.
Or, that which has attained the state of co-arising, etc., with joy is accompanied by joy (somanassasahagataṃ).
Hoặc, cùng với hỷ đạt đến trạng thái đồng khởi, v.v. thì gọi là câu hữu với hỷ (somanassasahagataṃ).
Jānāti yathāsabhāvaṃ paṭivijjhatīti ñāṇaṃ, tena samaṃ ekuppādādīhi pakārehi yuttanti ñāṇasampayuttaṃ.
It knows, it penetrates according to its true nature, therefore it is ñāṇa (knowledge); that which is conjoined with it in terms of co-arising, etc., is associated with knowledge (ñāṇasampayuttaṃ).
Biết đúng bản chất, thấu triệt đúng bản chất thì gọi là ñāṇa (trí tuệ); tương ưng với nó bằng cách đồng khởi, v.v. thì gọi là tương ưng với trí tuệ (ñāṇasampayuttaṃ).
Nāssa saṅkhāro atthīti asaṅkhāraṃ, asaṅkhārameva asaṅkhārikaṃ.
There is no saṅkhāra for it, thus asaṅkhāra (unprompted); the unprompted itself is unprompted (asaṅkhārikaṃ).
Không có hành (saṅkhāra) của nó thì gọi là asaṅkhāraṃ (vô hành); chính vô hành là vô hành (asaṅkhārikaṃ).
Saha saṅkhārena pavattamānaṃ sasaṅkhāraṃ, tadeva sasaṅkhārikaṃ.
That which occurs with saṅkhāra is sasaṅkhāra (prompted); that itself is prompted (sasaṅkhārikaṃ).
Vận hành cùng với hành thì gọi là sasaṅkhāraṃ (hữu hành); chính điều đó là hữu hành (sasaṅkhārikaṃ).
Saṅkhāroti cettha attano, parassa vā pubbappayogo ‘‘saṅkharoti tikkhabhāvasaṅkhātena maṇḍanavisesena sajjeti, saṅkharīyati vā sajjīyati cittaṃ etenā’’ti katvā.
Here, saṅkhāra refers to one's own or another's prior prompting, understood as "it prepares, it decorates (sajjeti) the mind with the special embellishment known as keenness," or "the mind is prepared, decorated by this."
Ở đây, hành (saṅkhāra) là sự tác động trước của chính mình hoặc của người khác, được nói là “nó tác động (saṅkharoti), trang bị (sajjeti) bằng sự trang sức đặc biệt gọi là sự sắc bén, hoặc tâm được trang bị (saṅkharīyati), được làm cho sẵn sàng bởi nó”.
Tattha dānādipuññakaraṇakāle maccheramalathinamiddhādīhi upakkilesehi saṃsīdamāne citte upakkilesavūpasamavasena, cittassa ca ussāhajananavasena tīsu dvāresu pavatto sammāvāyāmo attano payogo nāma.
In this context, when the mind is sinking due to defilements like avarice, mental sluggishness, torpor, etc., during the performance of meritorious deeds such as giving, the right effort occurring at the three doors, by way of suppressing defilements and generating enthusiasm in the mind, is called one's own prompting.
Ở đây, khi tâm bị chìm đắm bởi các phiền não như xan tham, hôn trầm, thụy miên, v.v. vào lúc làm các việc phước như bố thí, v.v., thì sự tinh tấn đúng đắn vận hành ở ba cửa (thân, khẩu, ý) nhằm mục đích làm lắng dịu các phiền não và khơi dậy sự hăng hái cho tâm, được gọi là sự tác động của chính mình (attano payogo).
Kusalakaraṇe nirussāhassa pana ‘‘ambho, sappurisa, kusalakaraṇaṃ nāma paṇḍitehi āsevitamaggo, tattha tayāpi paṭipajjituṃ vaṭṭati, tasmā dānaṃ dehi, sīlaṃ rakkha, tañhi te atthāya hitāya sukhāya bhavissatī’’tiādinā kusalakaraṇatthāya ussāhajananavasena paresaṃ kāyavacīdvāresu pavattā āṇatti parappayogo nāma.
But for one who lacks enthusiasm in performing wholesome deeds, the instruction given at the physical and verbal doors of others to generate enthusiasm for performing wholesome deeds, such as "Oh good man, performing wholesome deeds is the path cultivated by the wise; you too should practice it. Therefore, give dana, observe sīla, for that will be for your welfare, benefit, and happiness," etc., is called another's prompting.
Còn đối với người không có sự hăng hái trong việc làm thiện, thì lời khuyên được vận hành ở cửa thân và khẩu của người khác nhằm mục đích khơi dậy sự hăng hái cho họ làm thiện, như “Này thiện nam tử, làm thiện là con đường mà các bậc hiền trí đã thực hành, ông cũng nên thực hành theo đó, vì vậy hãy bố thí, giữ giới, điều đó sẽ vì lợi ích, hạnh phúc của ông”, được gọi là sự tác động của người khác (parappayogo).
Tesu pana purimo pubbabhāgappavattacittasantāne, pacchimo paresaṃ cittasantāneyeva sambhavatīti tannibbattito cittassa tikkhabhāvasaṅkhāto viseso idha upacārato saṅkhāroti veditabbo.
Of these, the former (one's own prompting) occurs in one's own preceding mind-continuum, and the latter (another's prompting) occurs only in the mind-continuum of others. Therefore, the keenness produced by them, which is a special quality of the mind, is here metaphorically understood as saṅkhāra.
Trong số đó, cái trước (sự tác động của chính mình) chỉ có thể xảy ra trong dòng tâm thức vận hành ở giai đoạn trước, cái sau (sự tác động của người khác) chỉ có thể xảy ra trong dòng tâm thức của người khác. Do đó, sự đặc biệt của tâm do chúng tạo ra, tức là trạng thái sắc bén, ở đây được hiểu theo nghĩa ẩn dụ là hành (saṅkhāra).
Tenāhu ācariyā –
Hence the teachers said:
Vì vậy, các bậc Đạo sư đã nói:
Atha vā ‘‘sasaṅkhārikamasaṅkhārika’’nti ca etaṃ kevalaṃ saṅkhārassa bhāvābhāvamattāpekkhāya vuttaṃ, na tassa sahappavattisabbhāvābhāvatoti bhinnasantānappavattinopi saṅkhārassa idamatthitāya taṃvasena nibbattaṃ cittaṃ saṅkhāro assa atthīti sasaṅkhārikaṃ saha-saddassa vijjamānatthaparidīpanato ‘‘salomako sapakkhako’’tiādīsu viya.
Alternatively, the terms "prompted" (sasaṅkhārikaṃ) and "unprompted" (asaṅkhārikaṃ) are merely stated with reference to the presence or absence of saṅkhāra, not to its co-existent presence or absence. Thus, even if the saṅkhāra occurs in a different continuum, because it exists for the mind in this sense, the mind produced thereby is prompted (sasaṅkhārikaṃ), as the word "saha" (with) indicates existence, like in "salomako" (hairy) and "sapakkhako" (winged).
Hoặc, “hữu hành (sasaṅkhārikaṃ) và vô hành (asaṅkhārikaṃ)” được nói chỉ nhằm mục đích đề cập đến sự hiện hữu hay không hiện hữu của hành, chứ không phải sự hiện hữu hay không hiện hữu của sự đồng khởi với nó. Do đó, ngay cả hành vận hành trong dòng tâm thức khác cũng có sự hiện hữu của nó, và tâm được tạo ra bởi nó thì gọi là hữu hành (sasaṅkhārikaṃ), vì tiền tố “sa-” biểu thị ý nghĩa “có”, giống như trong các trường hợp “salomako (có lông), sapakkhako (có cánh)”, v.v.
Tabbiparītaṃ pana tadabhāvato yathāvuttavaseneva asaṅkhārikaṃ.
The opposite of that, due to its absence, is unprompted (asaṅkhārikaṃ) in the aforementioned sense.
Còn điều ngược lại, do không có điều đó, thì theo cách nói trên, là vô hành (asaṅkhārikaṃ).
Atha vā saṅkharaṇaṃ, saṅkharīyati vā etena āgantukasambhūtena cittasaṃsīdanasabhāvāpanayanavaseneva sajjīyati, saṅkharoti vā taṃ yathāvuttavasenevāti saṅkhāroti ujukameva pubbappayogajanito tikkhabhāvo vuccati, tadabhāvato asaṅkhārikaṃ, sabhāvatikkhanti attho.
Alternatively, saṅkharaṇa (preparing), or that by which the mind is prepared (sajjīyati) by removing its sluggish state, which arises incidentally, or it prepares (saṅkharoti) it in the aforementioned way—thus saṅkhāra directly refers to the keenness generated by prior prompting. Due to its absence, it is unprompted (asaṅkhārikaṃ), meaning naturally keen.
Hoặc, sự tác động, hoặc tâm được trang bị bởi điều này, tức là sự loại bỏ trạng thái chìm đắm của tâm do những yếu tố ngoại lai, hoặc nó tác động theo cách nói trên, nên hành (saṅkhāra) chỉ đơn giản là trạng thái sắc bén do sự tác động trước tạo ra. Do không có điều đó thì là vô hành (asaṅkhārikaṃ), có nghĩa là sắc bén tự nhiên.
Taṃsahagatāya sasaṅkhārikaṃ, atha vā maccheramalādīhi saṅkharīyatīti saṅkhāro, cittassa saṃsīdanasabhāvo, so yassa natthīti asaṅkhārikaṃ, itaraṃ sasaṅkhārikaṃ.
Accompanied by that, it is prompted (sasaṅkhārikaṃ). Alternatively, that which is prepared (saṅkharīyati) by avarice, defilements, etc., is saṅkhāra, meaning the sluggish state of the mind. That which does not have this is unprompted (asaṅkhārikaṃ), and the other is prompted (sasaṅkhārikaṃ).
Cùng với điều đó thì là hữu hành (sasaṅkhārikaṃ). Hoặc, bị tác động bởi xan tham, cấu uế, v.v. thì là hành, tức là trạng thái chìm đắm của tâm. Tâm nào không có điều đó thì là vô hành (asaṅkhārikaṃ), còn cái kia là hữu hành (sasaṅkhārikaṃ).
Paṇītautubhojanādiko vā balavapaccayo saṅkhāro ‘‘saṅkharoti cittaṃ tikkhabhāvena, saṅkharīyati vā taṃ etenā’’ti katvā.
Or, a strong condition like excellent climate or food is saṅkhāra, because "it prepares the mind with keenness, or the mind is prepared by it."
Hoặc, nhân mạnh mẽ như thời tiết, thức ăn thù thắng, v.v. là hành, được nói là “nó tác động (saṅkharoti) tâm bằng trạng thái sắc bén, hoặc tâm được tác động (saṅkharīyati) bởi nó”.
A-kārassa vuḍḍhatthavuttitāya vuḍḍhippatto saṅkhāro assāti asaṅkhārikaṃ, balavapaccayavantanti attho.
Since the prefix "a-" here denotes increase (vuḍḍhi), that which has an increased saṅkhāra is unprompted (asaṅkhārikaṃ), meaning it possesses a strong condition.
Vì tiền tố “a-” biểu thị ý nghĩa tăng trưởng, nên tâm có hành đã đạt đến sự tăng trưởng thì là vô hành (asaṅkhārikaṃ), có nghĩa là có nhân mạnh mẽ.
Vuḍḍhiparidīpakena pana a-kārena avisesitattā sasaṅkhārikaṃ sappaccayaṃ dubbalapaccayanti adhippāyo.
But because it is not qualified by the "a-" prefix indicating increase, prompted (sasaṅkhārikaṃ) implies having conditions, but weak ones.
Còn do không được phân biệt bằng tiền tố “a-” biểu thị sự tăng trưởng, nên hữu hành (sasaṅkhārikaṃ) có nghĩa là có nhân yếu ớt.
Ñāṇena vippayuttaṃ virahitanti ñāṇavippayuttaṃ.
Separated from knowledge, devoid of it, is dissociated from knowledge (ñāṇavippayuttaṃ).
Không tương ưng, không có trí tuệ thì là không tương ưng với trí tuệ (ñāṇavippayuttaṃ).
Upekkhatīti upekkhā, vediyamānāpi ārammaṇaṃ ajjhupekkhati, majjhattākārasaṇṭhitiyāti attho.
It is indifferent (upekkhāti), thus upekkhā (equanimity). Even though it is a feeling, it is indifferent towards the object, meaning it stands in a neutral state.
Xả (upekkhā) là trạng thái xả bỏ, dù được cảm nhận, nó vẫn xả bỏ đối tượng, có nghĩa là giữ ở trạng thái trung tính.
Atha vā iṭṭhe, aniṭṭhe ca ārammaṇe pakkhapātābhāvena upapattito yuttito ikkhati anubhavatīti upekkhā.
Alternatively, it observes (ikkhati) or experiences (anubhavati) with reason (yutti) because it arises (upapattito) without partiality towards agreeable and disagreeable objects, hence upekkhā.
Hoặc, do không có sự thiên vị đối với đối tượng khả ái và bất khả ái, nên nó kinh nghiệm (ikkhati) một cách hợp lý, đúng đắn, đó là xả (upekkhā).
Atha vā upetā sukhadukkhānaṃ aviruddhā ikkhā anubhavananti upekkhā.
Alternatively, upekkhā is the observation (ikkhā) or experience (anubhavana) that is in accord (upetā) with pleasure and pain, not opposed to them.
Hoặc, sự kinh nghiệm (ikkhā) không trái ngược với khổ và lạc, đó là xả (upekkhā).
Aviruddhattāyeva hesā tesaṃ anantarampi pavattati.
Because it is unopposed, it occurs immediately after them too.
Chính vì không trái ngược nên nó vẫn tiếp tục vận hành ngay cả sau chúng.
Sukhadukkhavedanā pana visuṃ visuṃ viruddhasabhāvattā nāññamaññaṃ anantaraṃ pavattanti.
Feelings of pleasure and pain, however, due to their mutually opposing natures, do not occur immediately one after another.
Còn lạc thọ và khổ thọ, vì có tự tánh đối nghịch nhau, nên không sanh khởi kế tiếp nhau.
Teneva hi paṭṭhāne somanassassa anantaraṃ domanassassa, domanassassa anantaraṃ somanassassa ca uppatti paṭisiddhā.
For this very reason, in the Paṭṭhāna, the occurrence of displeasure immediately after pleasure, and pleasure immediately after displeasure, is denied.
Chính vì vậy, trong tạng Paṭṭhāna, sự sanh khởi của ưu ngay sau hỷ, và của hỷ ngay sau ưu, đã bị phủ định.
Ayañca attho lobhasahagatacittasampayuttavedanāyapi labbhati, purimā pana dve na tathā.
And this meaning also applies to feelings associated with consciousness accompanied by greed, but the former two (feelings) are not so.
Và ý nghĩa này cũng được tìm thấy ở thọ tương ưng với tâm tham, nhưng hai ý nghĩa trước thì không như vậy.
Na hi lobhasahagatādīnaṃ majjhattākārena ajjhupekkhanaṃ, upapattito ikkhanaṃ vā atthīti.
For there is no looking on with neutrality in the middle of consciousness accompanied by greed, etc., nor seeing by way of arising.
Vì không có sự xả một cách trung lập, hay sự xem xét từ sự sanh khởi đối với các tâm tham, v.v.
Upekkhāsahagatanti sabbaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
Regarding accompanied by equanimity, everything is just as stated below.
Upekkhāsahagata (Câu hành xả): Tất cả đều theo phương pháp đã được nói ở dưới.
Nanu ca aññepi phassādayo sampayuttadhammā atthīti somanassādīnaṃ vaseneva pana aṭṭhavidhatā kasmā gahitāti?
Are there not other associated phenomena such as contact, etc.? Why then is the eightfold classification taken only by way of pleasantness, etc.?
Nhưng chẳng phải còn có các pháp tương ưng khác như xúc, v.v. hay sao? Vậy tại sao sự phân loại thành tám loại lại chỉ được lấy theo hỷ, v.v.?
Bhedakarabhāvato.
Because they cause differentiation.
Vì chúng có tính chất tạo ra sự khác biệt.
Phassādīnañhi sabbacittasādhāraṇattā, saddhādīnañca sabbakusalasādhāraṇattā na tehi cittassa vibhāgo, somanassādayo pana katthaci citte honti, katthaci na hontīti pākaṭova tehi cittassa vibhāgoti.
Since contact, etc., are common to all types of consciousness, and faith, etc., are common to all wholesome types of consciousness, consciousness is not differentiated by them; but pleasantness, etc., are present in some types of consciousness and not in others, so the differentiation of consciousness by them is evident.
Vì xúc, v.v. là biến hành đối với tất cả các tâm, và tín, v.v. là biến hành đối với tất cả các tâm thiện, nên không có sự phân chia tâm dựa vào chúng. Nhưng hỷ, v.v. thì có mặt trong một số tâm, không có mặt trong một số tâm khác, nên sự phân chia tâm dựa vào chúng là rõ ràng.
Kasmā panete katthaci citte honti, katthaci na hontīti?
Why, then, are these present in some types of consciousness and not in others?
Nhưng tại sao chúng lại có mặt trong một số tâm, và không có mặt trong một số tâm khác?
Kāraṇassa sannihitāsannihitabhāvato.
Because of the presence or absence of the cause.
Do sự có mặt và không có mặt của nguyên nhân.
Kiṃ pana nesaṃ kāraṇanti?
What, then, is their cause?
Vậy nguyên nhân của chúng là gì?
Vuccate – tattha somanassasahagatabhāvo tāva ārammaṇavasena hoti.
It is said that the state of being accompanied by pleasantness arises by way of the object.
Xin được trả lời: Trong đó, trạng thái câu hành hỷ trước hết là do đối tượng.
Iṭṭhārammaṇasmiñhi somanassasahagatacittamuppajjati.
For wholesome consciousness accompanied by pleasantness arises when there is a desirable object.
Vì tâm câu hành hỷ sanh khởi đối với đối tượng khả ái.
Nanu ca iṭṭhārammaṇaṃ lobhassa vatthu rajjanīyattāti kathaṃ tattha kusalaṃ uppajjatīti?
Is not a desirable object the basis for greed, being that which causes attachment? How then can wholesome consciousness arise there?
Nhưng chẳng phải đối tượng khả ái là đối tượng của tham vì nó đáng để tham luyến hay sao? Vậy làm sao tâm thiện có thể sanh khởi ở đó?
Nayidamekantikaṃ iṭṭhepi ārammaṇe niyamitādivasena kusalassa uppajjanato.
This is not absolute, for wholesome consciousness can arise even with a desirable object, by way of determination, etc.
Điều này không phải là tuyệt đối, vì tâm thiện vẫn sanh khởi đối với đối tượng khả ái do sự quyết định, v.v.
Yassa hi ‘‘kusalameva mayā kattabba’’nti kusalakaraṇeyeva cittaṃ niyamitaṃ hoti, akusalappavattitova nivattetvā kusalakaraṇeyeva pariṇāmitaṃ, abhiṇhakaraṇena ca kusalaṃ samudāciṇṇaṃ, paṭirūpadesavāsasaddhammassavanasappurisūpanissayapubbekatapuññatāsaṅkhātacatucakkūpanissayavasena, yoniso ca ābhogo pavattati, tassa iṭṭhepi ārammaṇe alobhasampayuttameva cittamuppajjati, na lobhasampayuttaṃ.
For one whose mind is determined on doing only wholesome deeds, with the thought "I must do only wholesome deeds," and whose mind is turned towards doing wholesome deeds after being diverted from unwholesome activity, and who has accumulated wholesome deeds through frequent practice, and for whom wise attention arises by way of the four conditions, namely, dwelling in a suitable region, hearing the Dhamma, associating with good persons, and having performed meritorious deeds in the past—for such a one, even with a desirable object, consciousness accompanied by non-greed arises, not consciousness accompanied by greed.
Đối với người nào có tâm đã được quyết định rằng "Ta chỉ nên làm điều thiện", đã được chuyển hướng khỏi sự khởi lên của bất thiện và chỉ hướng đến việc làm thiện, và đã tích lũy thiện pháp qua việc thực hành thường xuyên, nhờ vào bốn bánh xe là trú ở xứ thích hợp, nghe diệu pháp, thân cận bậc chân nhân và đã tạo phước từ trước, và tác ý như lý khởi lên, thì đối với người đó, ngay cả đối với đối tượng khả ái, tâm tương ưng với vô tham vẫn sanh khởi, chứ không phải tâm tương ưng với tham.
Hoti cettha –
Here it is said:
Và ở đây có câu kệ:
Apica ye te ekādasa dhammā pītisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti.
Furthermore, those eleven qualities that lead to the arising of the rapture enlightenment factor (pītisambojjhaṅga)—
Hơn nữa, có mười một pháp dẫn đến sự sanh khởi của hỷ giác chi.
Seyyathidaṃ – buddhānussati dhammānussati saṃghānussati sīlānussati cāgānussati devatānussati upasamānussati lūkhapuggalaparivajjanaṃ siniddhapuggalasevanā pasādanīyasuttantapaccavekkhaṇā tadadhimuttatāti imehipi kāraṇehi cittassa somanassasahagatabhāvo veditabbo.
namely, recollection of the Buddha, recollection of the Dhamma, recollection of the Saṅgha, recollection of morality, recollection of generosity, recollection of devas, recollection of peace, avoiding coarse individuals, associating with affectionate individuals, reflecting on inspiring suttas, and inclination towards it—by these causes too, the state of consciousness being accompanied by pleasantness should be understood.
Đó là: niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng, niệm giới, niệm thí, niệm thiên, niệm an tịnh, tránh xa người thô lậu, thân cận người hiền hòa, quán xét các kinh điển gây hân hoan, và hướng tâm về điều đó. Cần hiểu rằng trạng thái câu hành hỷ của tâm cũng do các nguyên nhân này.
Buddhādiguṇe anussarantassa hi yāva upacāruppādā sakalasarīraṃ pharamānā pīti uppajjati.
For one recollecting the qualities of the Buddha, etc., rapture arises, pervading the entire body up to the point of access concentration.
Vì đối với người đang niệm tưởng các đức tính của Phật, v.v., hỷ sanh khởi lan khắp toàn thân cho đến khi đạt đến cận hành định hoặc an chỉ định.
Tathā dīgharattaṃ akkhaṇḍatādivasena attanā rakkhitaṃ catupārisuddhisīlaṃ paccavekkhantassa, gihino dasasīlaṃ pañcasīlaṃ paccavekkhantassa, dubbhikkhabhayādīsu paṇītaṃ bhojanaṃ sabrahmacārīnaṃ datvā ‘‘evaṃnāma dānaṃ adāsi’’nti attanocāgaṃ paccavekkhantassa, gihinopi tathārūpe kāle sīlavantānaṃ dinnadānaṃ paccavekkhantassa, yehi guṇehi samannāgatā devā devattaṃ gatā, tathārūpānaṃ guṇānaṃ attani atthitaṃ paccavekkhantassa, samathavipassanāhi vikkhambhitakilese saṭṭhipi sattatipi vassāni asamudācarante disvā ‘‘aho mayhaṃ kilesā na samudācarantī’’ti cintentassa, cetiyadassanatheradassanesu asakkaccakiriyāya saṃsucitalūkhabhāvena buddhādīsu pasādasinehābhāvena gadrabhapiṭṭhe rajasadise lūkhapuggale parivajjantassa, buddhādīsu pasādabahule muducitte siniddhapuggale paṭisevantassa, ratanattayaguṇaparidīpake pasādanīyasuttante paccavekkhantassa, ṭhānanisajjādīsupi pītiuppādanatthaṃ tanninnatādivasena pavattentassa yebhuyyena pīti uppajjati.
Similarly, for one reflecting on their own fourfold purified morality, maintained for a long time without breach, etc.; for a householder reflecting on the ten precepts or five precepts; for one who has given excellent food to fellow celibates during times of famine, etc., and reflects on their own act of generosity, thinking "I gave such a gift"; for a householder reflecting on a gift given to virtuous persons at such a time; for one reflecting on the presence in themselves of such qualities as those by which devas attained their divine status; for one reflecting, having suppressed defilements through serenity and insight development, that their defilements have not arisen for sixty or seventy years, thinking, "Oh, my defilements do not arise"; for one avoiding coarse individuals, like dust on the back of a donkey, indicated by disrespect in seeing shrines or venerable elders, and lacking faith and affection for the Buddha, etc.; for one associating with affectionate individuals, soft-minded and abundant in faith for the Buddha, etc.; for one reflecting on inspiring suttas that proclaim the qualities of the Triple Gem; for one acting with an inclination towards rapture, even in standing and sitting, etc.—rapture arises predominantly.
Tương tự, đối với người đang quán xét về giới tứ thanh tịnh mà mình đã gìn giữ không bị sứt mẻ, v.v. trong một thời gian dài; đối với người tại gia đang quán xét về mười giới hoặc năm giới; đối với người đã dâng cúng thực phẩm thượng vị cho các vị đồng phạm hạnh trong thời đói kém, v.v. và quán xét về sự xả thí của mình rằng "Ta đã bố thí như vậy"; đối với người tại gia cũng quán xét về sự bố thí cho những người có giới đức trong những thời điểm như vậy; đối với người quán xét sự hiện hữu nơi mình những đức tính tương tự như những đức tính mà các vị trời nhờ đó đã được sanh làm trời; đối với người đã trấn áp các phiền não bằng thiền chỉ và thiền quán, khi thấy chúng không khởi lên trong sáu mươi hoặc bảy mươi năm, và suy nghĩ rằng "Ôi, các phiền não của ta không khởi lên"; đối với người tránh xa những người thô lậu, có bản chất thô thiển được biểu hiện qua hành động thiếu tôn kính khi thấy tháp miếu và các vị trưởng lão, và không có lòng kính mến đối với Phật, v.v., giống như bụi trên lưng lừa; đối với người thân cận những người hiền hòa, có tâm nhu nhuyến và có nhiều lòng tịnh tín đối với Phật, v.v.; đối với người quán xét các kinh điển gây hân hoan, làm sáng tỏ các đức tính của Tam Bảo; đối với người thực hành với khuynh hướng hướng đến việc đó, v.v. để làm sanh khởi hỷ ngay cả trong tư thế đi, đứng, v.v., thì hỷ thường sanh khởi.
Pītiyā ca somanassena saha avinābhāvato taduppattiyā tassāpi uppatti niyatāti evaṃ pītikāraṇānipi somanassakāraṇānīti daṭṭhabbāni.
And since rapture is inseparably linked with pleasantness, its arising ensures the arising of pleasantness; thus, the causes of rapture should also be seen as causes of pleasantness.
Và vì hỷ và hỷ thọ có mối liên hệ không thể tách rời, nên khi hỷ sanh khởi, sự sanh khởi của hỷ thọ cũng là điều chắc chắn. Như vậy, cần thấy rằng các nguyên nhân của hỷ cũng là các nguyên nhân của hỷ thọ.
Kiñca – agambhīrapakatitā, somanassapaṭisandhikatāti imehi dvīhi kāraṇehi somanassasahagatatā hoti.
Moreover, the state of being accompanied by pleasantness occurs due to two causes: a non-profound nature and rebirth accompanied by pleasantness.
Hơn nữa, trạng thái câu hành hỷ là do hai nguyên nhân này: bản chất không sâu sắc và có sự tái sanh bằng hỷ thọ.
Yo hi agambhīrapakatiko hoti, appamattakepi hitopakaraṇe tussati, yo ca somanassapaṭisandhiko appasannesu ārammaṇesupi appaṭikkūladassāvī, tassa yebhuyyena somanassasahagatacittaṃ uppajjati.
For one of a non-profound nature is pleased even by a trifle that is beneficial; and one who is reborn with pleasantness perceives even unpleasant objects as not repulsive; for such a one, consciousness accompanied by pleasantness predominantly arises.
Vì người có bản chất không sâu sắc sẽ vui mừng ngay cả với một sự giúp đỡ nhỏ nhoi, và người có sự tái sanh bằng hỷ thọ sẽ thấy điều không đáng ghét ngay cả trong những đối tượng không mấy khả ái, đối với người đó, tâm câu hành hỷ thường sanh khởi.
Yathāvuttānaṃ pana somanassakāraṇānamabhāvena majjhattārammaṇatāya ca upekkhāsahagatatā veditabbā.
However, the state of being accompanied by equanimity should be understood from the absence of the aforementioned causes of pleasantness and from the nature of the object being neutral.
Nhưng do sự vắng mặt của các nguyên nhân của hỷ thọ đã được nói ở trên, và do đối tượng là trung tính, nên cần hiểu rằng đó là trạng thái câu hành xả.
Ñāṇasampayuttassa pana kammato upapattito indriyaparipākato kilesadūrībhāvatoti imehi kāraṇehi hoti.
The state of being accompanied by knowledge occurs due to these causes: kamma, rebirth, maturity of faculties, and remoteness from defilements.
Còn trạng thái tương ưng với trí thì do các nguyên nhân này: do nghiệp, do sự tái sanh, do các căn chín muồi, và do sự xa lìa phiền não.
Yo hi paresaṃ hitajjhāsayena dhammaṃ deseti hīnukkaṭṭhādīni ca naḷakāramuddāgaṇanādīni sippāyatanāni, vaḍḍhakīkasivāṇijjādīni ca kammāyatanāni, visaharaṇādīni ca vijjāyatanānīti evaṃ niravajjasippāyatanādīni sikkhāpeti, sayaṃ vā sikkhati, dhammakathikassa sakkāraṃ katvā dhammaṃ kathāpeti, ‘‘āyatiṃ paññavā bhavissāmī’’ti patthanaṃ paṭṭhapetvā nānappakāraṃ puññakammaṃ karoti, tassevaṃ nānappakāraṃ paññāsaṃvattanikakammaṃ sampādentassa taṃ kammaṃ upanissāya uppajjamānaṃ kusalaṃ ñāṇasampayuttaṃ uppajjati.
For one who teaches the Dhamma with a benevolent intention towards others, and teaches blameless crafts such as weaving reeds, counting, etc., and blameless professions such as carpentry, agriculture, trade, etc., and blameless arts such as removing poison, etc., or learns them themselves; who pays respect to a Dhamma speaker and has them speak the Dhamma; who, having made the aspiration, "May I be endowed with wisdom in the future," performs various kinds of meritorious deeds—for such a one, as they accomplish various kinds of kamma conducive to wisdom, the wholesome consciousness arising by relying on that kamma is accompanied by knowledge.
Người nào với ý muốn lợi ích cho người khác mà thuyết pháp, hoặc dạy các nghề nghiệp không có tội lỗi như các nghề thủ công như làm giỏ, tính toán, v.v., các nghề nghiệp như thợ mộc, nông nghiệp, thương mại, v.v., và các môn học như giải độc, v.v., hoặc tự mình học; người nào cúng dường người thuyết pháp và yêu cầu thuyết pháp; người nào sau khi lập nguyện "Mong rằng trong tương lai ta sẽ có trí tuệ" rồi làm các loại công đức khác nhau; đối với người đang thực hiện các loại nghiệp tạo ra trí tuệ như vậy, thì tâm thiện sanh khởi do nương vào nghiệp đó sẽ là tâm tương ưng với trí.
Tathā abyāpajje loke uppannassa uppajjamānaṃ kusalaṃ ñāṇasampayuttaṃ hoti.
Similarly, for one born in a world free from affliction, the wholesome consciousness that arises is accompanied by knowledge.
Tương tự, đối với người sanh vào thế giới không có sân hận, tâm thiện sanh khởi sẽ là tâm tương ưng với trí.
Vuttañhetaṃ –
As it is said:
Vì điều này đã được nói:
Apica ye te dhammā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti.
Moreover, those phenomena that lead to the arising of the investigative enlightenment factor (dhammavicayasambojjhaṅga)
Hơn nữa, những pháp ấy đưa đến sự phát sinh chi giác trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga).
Seyyathidaṃ – paripucchakatā vatthuvisadakiriyā indriyasamattapaṭipādanā duppaññapuggalaparivajjanā paññavantapuggalasevanā gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā tadadhimuttatāti imehi kāraṇehi ñāṇasampayuttabhāvo hoti.
are, for example: being inquisitive, making things clear, establishing equipoise among the faculties, avoiding foolish individuals, associating with wise individuals, reflecting on the profound ways of knowledge, and inclination towards that. By these reasons, there is a state conjoined with knowledge.
Đó là – sự hay hỏi, sự làm cho vật thể trong sạch, sự làm cho các căn được quân bình, sự tránh xa người kém trí tuệ, sự gần gũi người có trí tuệ, sự quán xét hành vi trí tuệ sâu xa, sự có khuynh hướng về điều đó; do những nguyên nhân này, tâm trở thành tương ưng với trí tuệ.
Tathā hi yo paññavante upasaṅkamma khandhadhātuāyatanaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgasamathavipassanādīnaṃ paripucchābahulo hoti, tassa taṃvasena uppannaṃ sutamayañāṇaṃ ādiṃ katvā uppajjamānaṃ cittaṃ ñāṇasahagataṃ hoti.
For example, if someone approaches the wise and is much given to inquiring about aggregates (khandha), elements (dhātu), sense bases (āyatana), faculties (indriya), powers (bala), enlightenment factors (bojjhaṅga), path factors (maggaṅga), jhāna factors, serenity (samatha), insight (vipassanā), and so forth, then the consciousness arising in that context, starting with the knowledge gained from listening, is conjoined with knowledge.
Thật vậy, người nào thường xuyên đến gần những người có trí tuệ và hay truy vấn về các uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), căn (indriya), lực (bala), chi giác ngộ (bojjhaṅga), chi đạo (maggaṅga), chi thiền (jhānaṅga), định (samatha), tuệ (vipassanā), v.v..., thì tâm khởi lên, khởi đầu bằng tuệ văn (sutamayañāṇa) phát sinh do đó, là tâm tương ưng với trí tuệ.
Yena pana nakhakesacīvarasenāsanādīni ajjhattikabāhiravatthūni pubbe avisadāni chedanamalaharaṇādinā visadāni katāni, tassevaṃ visadavatthukassa uppannesu cittacetasikesu visadaṃ ñāṇaṃ hoti parisuddhāni dīpakapallakādīni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
When previously unclear internal and external objects such as nails, hair, robes, and dwellings have been made clear by cutting, removing impurities, and so forth, then for such a person, whose objects are clear, a clear knowledge arises in the arisen consciousness and mental factors, just as a lamp flame, arisen by means of pure wicks and oil, gives light.
Đối với người mà các vật thể nội tại và ngoại tại như móng, tóc, y phục, chỗ ở, v.v... trước đây chưa được trong sạch, đã được làm cho trong sạch bằng cách cắt, loại bỏ vết bẩn, v.v..., thì khi các tâm và tâm sở phát sinh nơi người có vật thể trong sạch như vậy, trí tuệ của người ấy trở nên trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn phát sinh nhờ các vật như đèn, bấc, v.v... đã được làm cho thanh tịnh.
Yassa ca saddhindriyādīsu aññataraṃ balavaṃ hoti, itarāni mandāni, tato tāni sakasakakiccaṃ kātuṃ na sakkonti, tasmā so tassa bojjhaṅgavibhaṅge āgatanayena tena tena ākārena samattaṃ paṭipādeti, tassevaṃ indriyānaṃ samattaṃ paṭipādentassa vipassanāñāṇādīnaṃ vasena cittaṃ ñāṇasahagataṃ hoti.
And if one of the faculties, such as faith (saddhindriya), is strong while the others are weak, then those weak faculties cannot perform their respective functions. Therefore, one establishes their equipoise in the manner described in the enumeration of the enlightenment factors. For such a person, who establishes equipoise among the faculties, consciousness, by means of insight-knowledge and so forth, is conjoined with knowledge.
Và đối với người mà một trong các căn như tín căn (saddhindriya) là mạnh mẽ, còn các căn khác thì yếu kém, do đó chúng không thể thực hiện chức năng của mình, thì người ấy làm cho chúng được quân bình theo cách đã được trình bày trong phần phân tích các chi giác ngộ (bojjhaṅgavibhaṅga); khi người ấy làm cho các căn được quân bình như vậy, tâm tương ưng với trí tuệ nhờ tuệ quán (vipassanāñāṇa), v.v...
Yo pana duppaññapuggale parivajjeti, paññavantapuggale vā payirupāsati, khandhādīsu ogāḷhaṃ bhagavato gambhīrañāṇacariyaṃ vā paccavekkhati, ṭhānanisajjādīsu tadadhimuttacitto vā viharati, imesampi uppajjamānaṃ kusalaṃ ñāṇasampayuttaṃ hoti.
One who avoids foolish individuals, or waits upon wise individuals, or reflects on the profound ways of knowledge of the Blessed One, which are deeply immersed in the aggregates and so forth, or dwells with a mind inclined towards that in standing, sitting, and so forth—the wholesome consciousness arising in these cases is also conjoined with knowledge.
Người nào tránh xa người kém trí tuệ, hoặc gần gũi người có trí tuệ, hoặc quán xét hành vi trí tuệ sâu xa của Đức Thế Tôn đã thâm nhập vào các uẩn, v.v..., hoặc an trú với tâm có khuynh hướng về điều đó trong các tư thế đứng, ngồi, v.v..., thì thiện pháp phát sinh nơi những người này cũng tương ưng với trí tuệ.
Apica buddhādiguṇānussaraṇenapi cittaṃ ñāṇasahagataṃ hoti.
Moreover, by reflecting on the virtues of the Buddha and so forth, consciousness becomes conjoined with knowledge.
Hơn nữa, tâm cũng tương ưng với trí tuệ khi quán niệm các đức tính của Đức Phật, v.v...
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói –
‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosa…pe… na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti tathāgataṃ ārabbha.
"Mahānāma, at whatever time a noble disciple recollects the Tathāgata, at that time his mind is not beset by lust, not by hatred... not by delusion; at that time his mind is straightened, focusing on the Tathāgata.
“Này Mahānāma, vào lúc vị Thánh đệ tử quán niệm Đức Như Lai, thì vào lúc ấy tâm của vị ấy không bị tham chi phối, không bị sân… không bị si chi phối; vào lúc ấy, tâm của vị ấy trở nên ngay thẳng hướng về Đức Như Lai.
Ujugatacitto kho pana, mahānāma, ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādi (a. ni. 6.10; 11.11).
For a noble disciple, Mahānāma, whose mind is straightened, he gains a sense of the goal, he gains a sense of the Dhamma, he gains joy connected with the Dhamma; being joyful, rapture arises; with a rapturous mind, the body becomes tranquil; with a tranquil body, he feels happiness; with a happy mind, concentration is established; being concentrated, he knows things as they are," and so forth.
Này Mahānāma, vị Thánh đệ tử với tâm ngay thẳng như vậy đạt được sự hiểu biết về nghĩa (atthaveda), đạt được sự hiểu biết về pháp (dhammaveda), đạt được niềm hoan hỷ tương ưng với pháp (dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ); khi hoan hỷ, hỷ sinh khởi; khi tâm hoan hỷ, thân được khinh an; khi thân khinh an, cảm thọ lạc; khi có lạc, tâm được định tĩnh; khi tâm định tĩnh, vị ấy biết rõ như thật,” v.v...
Evaṃ buddhānussatiādayopi rāgādimalavisodhanena ñāṇuppattihetukāyevāti daṭṭhabbaṃ.
Thus, it should be understood that recollection of the Buddha and so forth are also causes for the arising of knowledge, by purifying defilements such as lust.
Như vậy, các pháp như Phật tùy niệm (buddhānussati) cũng cần được hiểu là nguyên nhân phát sinh trí tuệ bằng cách tẩy sạch các cấu uế như tham, v.v...
Kiñca – tihetukapaṭisandhikatā ñāṇuppattikāraṇaṃ.
Furthermore, being born with a triple-rooted rebirth consciousness (tihetukapaṭisandhika) is a cause for the arising of knowledge.
Hơn nữa – sự tái tục với ba nhân (tihetukapaṭisandhikatā) là nguyên nhân phát sinh trí tuệ.
Paṭisandhipaññā hi ādito paṭṭhāya bhavaṅgasantativasena bahulaṃ pavattamānā santānaparibhāvanena ñāṇuppattiyā savisesaupanissayo hoti.
For rebirth-knowledge, continuously occurring extensively as bhavanga-stream from the very beginning, by purifying the continuum, becomes a special supporting condition (upanissaya) for the arising of knowledge.
Thật vậy, tuệ tái tục (paṭisandhipaññā) từ ban đầu, khi thường xuyên diễn tiến trong dòng hữu phần (bhavaṅgasantati), sẽ là nhân duyên mạnh mẽ đặc biệt cho sự phát sinh trí tuệ bằng cách làm cho dòng tâm thức được thuần thục.
Asaṅkhārikattaṃ pana sappāyautubhojanaāvāsādipaccayehi hotīti.
And the state of being unprompted (asaṅkhārikata) arises due to suitable conditions such as climate, food, and dwelling.
Còn trạng thái vô hành (asaṅkhārikattaṃ) thì do các nhân duyên như khí hậu, thức ăn, chỗ ở thích hợp, v.v... mà có.
Honti cettha –
Here are these verses –
Ở đây có những câu kệ:
12. Yena panatthena idaṃ ‘‘kāmāvacara’’nti vuccati, taṃ dāni dassetuṃ ‘‘uddānato’’tiādi āraddhaṃ.
12. To show now for what reason this is called "sense-sphere" (kāmāvacara), the phrase "briefly" (uddānato) and so forth is commenced.
12. Để trình bày ý nghĩa mà do đó điều này được gọi là “Dục giới” (kāmāvacara), bây giờ phần “tóm tắt” v.v... được bắt đầu.
Tattha uddānatoti uddesato, saṅkhepatoti attho.
There, uddānato means by way of outline, by way of summary.
Trong đó, uddānato có nghĩa là tóm tắt, là vắn tắt.
Kiñcāpi avasiṭṭhakilesādayo viya kilesakāmopi assādetabbatāya vatthukāme saṅgahito ñāṇaṃ viya ñeyyeti saṅkhepato ekoyeva kāmo siyā, tathāpi kilesakāmo vatthukāmabhāvaṃ gacchanto kāmanīyaṭṭhena gacchati, na kāmanavasena.
Although, like residual defilements, defilement-desire (kilesakāma), being enjoyable, is included in object-desire (vatthukāma), and should be known like knowledge, so there would be only one desire (kāma) in brief; nevertheless, defilement-desire, when it takes on the nature of object-desire, does so in the sense of being desirable, not in the sense of desiring.
Mặc dù dục phiền não (kilesakāma) cũng được bao gồm trong dục vật (vatthukāma) vì nó là đối tượng để thưởng thức, giống như các phiền não còn lại, v.v... được biết đến như trí tuệ, nên tóm tắt thì chỉ có một loại dục (kāma) duy nhất, nhưng dục phiền não khi đạt đến trạng thái dục vật thì đi theo nghĩa là đáng ham muốn (kāmanīyaṭṭhena), chứ không phải theo nghĩa là sự ham muốn (kāmanavasena).
Kāmanavasena ca pana kilesakāmova hoti, na pana vatthukāmoti āha ‘‘klesavatthuvasā’’tiādi.
But in the sense of desiring, it is only defilement-desire, not object-desire. Thus he says, "due to defilement and object" and so forth.
Và theo nghĩa là sự ham muốn thì chỉ có dục phiền não, chứ không phải dục vật, nên tác giả nói “do phiền não và vật” v.v...
Ko panettha vatthukāmo, ko kilesakāmoti codanaṃ manasi nidhāya ‘‘chando kāmo, rāgo kāmo, chandarāgo kāmo, saṅkappo kāmo, rāgo kāmo, saṅkapparāgo kāmo’’ti (mahāni. 1) evaṃ niddesapāḷiyaṃ āgatā niddiṭṭhā kāmataṇhāva idha kilesakāmo.
Anticipating the question, "Which here is object-desire, and which is defilement-desire?" he explains that the desire-craving (kāmataṇhā) specified in the Discourse Pāḷi as "Desire (chanda) is kāma, lust (rāga) is kāma, desirous lust (chandarāga) is kāma, intention (saṅkappa) is kāma, lust is kāma, intentional lust (saṅkapparāga) is kāma" (Mahāni. 1) is here defilement-desire.
Ai là dục vật ở đây, ai là dục phiền não? Với câu hỏi này trong tâm, dục ái (kāmataṇhā) đã được trình bày trong kinh văn trình bày (niddesapāḷi) như “ý muốn là dục, tham là dục, ý muốn và tham là dục, tư duy là dục, tham là dục, tư duy và tham là dục” là dục phiền não ở đây.
Vatthukāmoti ca ‘‘manāpikā rūpā…pe… manāpikā phoṭṭhabbā…pe… sabbepi kāmāvacarā dhammā…pe… sabbepi rūpāvacarā…pe… sabbepi arūpāvacarā…pe… kāmā’’ti (mahāni. 1) tattheva niddiṭṭhā saviññāṇāviññāṇappabhedā tebhūmakadhammāti dassento āha ‘‘kileso…pe… vaṭṭaka’’nti.
And object-desire (vatthukāma) refers to the qualities of the three planes of existence, animate and inanimate, specified in the same place as "agreeable forms...pe...agreeable tangibles...pe...all sense-sphere phenomena...pe...all fine-material sphere phenomena...pe...all immaterial sphere phenomena...pe...kāmas," showing this by saying, "defilement...pe...of the round."
Và dục vật là các pháp ba cõi (tebhūmakadhamma) được phân loại thành hữu tri và vô tri đã được trình bày ở cùng chỗ đó như “sắc khả ái… v.v… xúc khả ái… v.v… tất cả các pháp Dục giới… v.v… tất cả các pháp Sắc giới… v.v… tất cả các pháp Vô sắc giới… v.v… là dục,” tác giả nói “phiền não… v.v… là pháp luân hồi”.
‘‘Chandarāgovā’’ti avadhāraṇena kilesabhāvena niruḷhesu lobhadosamohādīsu dasasu dosamohādayo nava kilese paṭikkhipati.
By the restrictive particle "only desirous lust" (chandarāgovā), it excludes the nine defilements such as hatred (dosa) and delusion (moha) from the ten defilements, which are definitively known by their nature as defilements.
Với sự xác định “chỉ là ý muốn và tham”, tác giả bác bỏ chín phiền não như sân, si, v.v... trong số mười phiền não như tham, sân, si, v.v... đã được xác định là phiền não.
Kāmarūpārūpataṇhāya vatthu patiṭṭhānaṃ, kāraṇabhūtanti vā vatthu.
Vatthu is the basis, or the causal condition, for craving for the sense-sphere, fine-material sphere, and immaterial sphere.
Vật (vatthu) là nơi nương tựa, hay là nguyên nhân của tham ái Dục giới, Sắc giới, Vô sắc giới.
13. Kathaṃ pana kilesakāmo nāma, kathañca vatthukāmoti āha ‘‘kilesakāmo’’tiādi.
13. So, how is it called defilement-desire, and how is it object-desire? He says, "defilement-desire" and so forth.
13. Vậy thế nào là dục phiền não, và thế nào là dục vật? Tác giả nói “dục phiền não” v.v...
Kāmetīti vatthukāmaṃ pattheti.
"Kāmeti" means it desires object-desire.
Kāmeti có nghĩa là ham muốn dục vật.
Kāmīyatīti kilesakāmena patthīyati.
"Kāmīyati" means it is desired by defilement-desire.
Kāmīyati có nghĩa là được dục phiền não ham muốn.
Iti-saddo ‘‘tasmā’’ti imassa atthe.
The particle iti is used in the sense of "therefore" (tasmā).
Từ iti có nghĩa là “do đó”.
Ca-saddo eva-kāratthe, tena yasmā kilesakāmo kāmetīti kāmo, vatthukāmo ca kāmīyatīti, tasmā eva kilesakāmo, vatthukāmo cāti duvidhopi esa kāmo kārakadvaye kattari, kammani ca sijjhati, kattubhāvaṃ, kammabhāvañca paccanubhotīti attho.
The particle ca is used in the sense of "indeed" (eva). Therefore, because defilement-desire desires, it is "kāma," and object-desire is desired, it is also "kāma"; thus these two kinds of kāma are accomplished in two cases, in the agentive and in the objective; meaning, it experiences both the state of agent and the state of object.
Từ ca có nghĩa là “chỉ”, do đó, vì dục phiền não ham muốn nên gọi là dục, và dục vật được ham muốn nên gọi là dục, do đó cả hai loại dục này đều thành tựu trong hai cách tác động (kāraka) là chủ động và bị động, nghĩa là nó trải nghiệm trạng thái chủ động và trạng thái bị động.
Atha vā duvidhoti dvinnaṃ kāmānaṃ vācakato duvidho.
Alternatively, duvidho means two kinds because it is a word for two kāmas.
Hoặc duvidho có nghĩa là hai loại vì nó là từ chỉ hai loại dục.
‘‘Kāmo’’ti ayaṃ saddo kārakadvaye sijjhati yathāvuttakārakayugaḷe nipphajjati, kattari, kammani ca ‘‘kāmo’’ti padasambhavo hotīti attho.
The word "kāmo" is accomplished in two cases; it is formed in the aforementioned pair of cases, meaning the word "kāmo" can arise in the agentive and in the objective case.
Từ “Kāmo” thành tựu trong hai cách tác động nghĩa là nó được hình thành trong cặp cách tác động đã nói, và sự hình thành từ “kāmo” xảy ra trong cả chủ động và bị động.
Vo-kāro pana nipātamattaṃ ‘‘evaṃ vo kālāmā’’tiādīsu (a. ni. 3.66) viya.
The particle vo is merely an expletive, as in "evaṃ vo kālāmā" (A. III, 66) and similar expressions.
Còn vo thì chỉ là một tiểu từ, như trong “Evaṃ vo Kālāmā” v.v...
Atha vā vokārakadvayeti khandhadvayeti attho.
Alternatively, vokārakadvaye means in the two aggregates.
Hoặc vokārakadvaye có nghĩa là trong hai uẩn (khandha).
Kilesakāmo hi saṅkhārasabhāvattā saṅkhārakkhandhe, vatthukāmo ca vakkhamānanayena pañcakāmaguṇabhūto rūpasabhāvattā rūpakkhandheti evaṃ duvidhopesa kāmo khandhadvaye sijjhati nipphajjati, antobhāvaṃ gacchatīti.
Indeed, kāma as defilement, having the nature of formations, is in the aggregate of formations; and kāma as object, having the nature of form as the five strands of sensual pleasure, in the manner to be explained, is in the aggregate of form. Thus, this twofold kāma comes to be in the two aggregates; it comes to be included.
Dục phiền não (kilesakāma) do bản chất là hành nên thuộc uẩn hành (saṅkhārakkhandha); còn dục đối tượng (vatthukāma) do bản chất là sắc, là năm dục trần theo cách sẽ được nói đến, nên thuộc uẩn sắc (rūpakkhandha). Như vậy, hai loại dục này thành tựu (sijjhati), phát sinh, đi vào bên trong hai uẩn.
14. Sampajjanāni sampattiyo, tāsaṃ vasena visayavisayībhāvena aññamaññaṃ samosaraṇavasena, sampāpuṇanavasenāti attho.
14. That which is accomplished are accomplishments. By means of them, it means by way of object and subject, by way of mutual coming together, by way of reaching each other.
14. Các sự thành tựu (sampajjanā) là các thành tựu (sampattiyo), nghĩa là theo cách của chúng, theo cách đối tượng và chủ thể hòa nhập lẫn nhau, theo cách đạt đến.
Iminā pana idaṃ dīpeti – yattha duvidhopi kāmo visayavisayībhāvena sahito pavattati, soyeva ekādasavidho padeso kāmāvacarasaññito.
But by this, this is revealed: where both types of kāma occur endowed with object and subject, that very elevenfold region is designated as kāmāvacara.
Nhưng điều này cho thấy – nơi nào cả hai loại dục cùng tồn tại với vai trò đối tượng và chủ thể, chính nơi đó là mười một cõi được gọi là Dục giới (kāmāvacara).
Yattha pana rūpārūpadhātuyaṃ kevalaṃ vatthukāmova pavattati, na so padeso kāmāvacaro nāmāti.
But where in the rūpa and arūpa realms only kāma as object occurs, that region is not called kāmāvacara.
Còn nơi nào, trong các cõi sắc và vô sắc, chỉ có dục đối tượng tồn tại, nơi đó không được gọi là Dục giới.
Nanu ca duvidhopi sahito rūpārūpadhātūsu pavattati, rūpārūpāvacaradhammānaṃ vatthukāmattā, tadārammaṇabhūtānañca rūpārūpataṇhānaṃ taṃyogena kilesakāmabhāvasiddhitoti?
But do not both types of kāma occur together in the rūpa and arūpa realms, since the rūpāvacara and arūpāvacara phenomena are kāma as object, and the rūpa and arūpa cravings that have them as their object achieve the state of kāma as defilement by being associated with them?
Há chẳng phải cả hai loại dục cùng tồn tại trong các cõi sắc và vô sắc sao, vì các pháp thuộc sắc giới và vô sắc giới là dục đối tượng, và các ái sắc giới và vô sắc giới là đối tượng của chúng, do sự kết hợp đó mà dục phiền não được thành tựu?
Nayidamevaṃ orambhāgiyabhūtassa bahalakilesasseva kāmarāgassa idha kilesakāmabhāvena adhippetattā.
Not so, because in this context, the abundant defilement, which is the lower portion of craving for sensual pleasures, is intended as kāma as defilement.
Không phải vậy, vì ở đây, dục phiền não được hiểu là dục tham (kāmarāga) mạnh mẽ, thuộc phần hạ phần kiết sử (orambhāgiyasaṃyojana).
‘‘Uddānato duve kāmā’’ti sabbe kāme uddisitvāpi hi ‘‘padeso catupāyāna’’ntiādinā visayaniyamanena ‘‘duvidhopi aya’’nti ettha kāmekadesabhūto nīvaraṇāvatthāya kathito kāmarāgo kilesakāmabhāvena, tabbatthukāyeva dhammā vatthukāmabhāvena gahitā, na rūpārūpataṇhā, tabbatthukadhammā cāti ñāpīyati.
Although all types of kāma are indicated by "Two types of kāma by way of enumeration," it is understood that by limiting the region with phrases like "region of the four lower realms" and so on, kāma as craving for sensual pleasures, being a part of kāma, described in the context of the hindrances, is taken as kāma as defilement in "this twofold" here, and only those phenomena that are its object are taken as kāma as object, not rūpa and arūpa cravings and the phenomena that are their objects.
Mặc dù đã liệt kê tất cả các dục trong “hai loại dục tóm tắt”, nhưng qua việc quy định phạm vi bằng “cõi của bốn đường khổ” v.v., ở đây, dục tham được nói đến trong trạng thái che chướng, là một phần của dục, được xem là dục phiền não; và chỉ các pháp là đối tượng của nó được xem là dục đối tượng, chứ không phải ái sắc giới và vô sắc giới, cũng như các pháp là đối tượng của chúng.
Evañca katvā upari vakkhamānā sasatthāvacarūpamā upapannā hoti, yathāvuttānameva kāmānaṃ idha adhippetattā rūpārūpadhātūsu vimānakapparukkhavatthālaṅkāraparittakusalādibhedesu kāmāvacaradhammesu pavatto chandarāgo kilesakāmo nāma na hoti, na ca tabbatthubhūtaṃ vimānakapparukkhādiparittadhammajātaṃ vatthukāmo nāmāti siddhaṃ.
And having done so, the simile of the "realm where weapon-wielders dwell" to be explained later becomes appropriate, because only the aforementioned kāmas are intended here. Thus, the sensuous desire that occurs in the kāmāvacara phenomena in the rūpa and arūpa realms, such as vimānas, wish-granting trees, objects of adornment, and minor wholesome deeds, is not called kāma as defilement, nor are the groups of minor phenomena that are their objects, such as vimānas and wish-granting trees, called kāma as object. This is established.
Và khi đã làm như vậy, sự ví von về giáo sư sẽ được nói đến ở trên là hợp lý, vì ở đây chỉ có các dục đã được nói đến mới được đề cập, nên dục tham (chandarāga) tồn tại trong các pháp Dục giới như cung điện, cây như ý, vật trang sức, các thiện pháp nhỏ nhặt v.v. trong các cõi sắc và vô sắc không phải là dục phiền não; và các loại pháp nhỏ nhặt như cung điện, cây như ý v.v. là đối tượng của chúng cũng không phải là dục đối tượng. Điều này đã được chứng minh.
Tenevāha ‘‘kāmo vā kāmasaññā vā brahmaloke na vijjatī’’ti.
Therefore, it is said, "There is no kāma or kāma-perception in the Brahma-world."
Chính vì thế mà có câu: “Trong cõi Phạm thiên không có dục hay tưởng dục.”
Kāmāvacarasattasantānagatataṇhāya visayabhāve sati pana taṃyogena rūpārūpadhātūsupi pavattamāno parittadhammo vatthukāmoyevāti veditabbaṃ.
However, if the craving in the minds of kāmāvacara beings has them as its object, then it should be understood that even a minor phenomenon occurring in the rūpa and arūpa realms, by association with that craving, is kāma as object.
Tuy nhiên, khi ái trong dòng tâm thức của chúng sinh Dục giới trở thành đối tượng, thì pháp nhỏ nhặt tồn tại trong các cõi sắc và vô sắc do sự kết hợp đó cũng được biết là dục đối tượng.
Atha vā niddese āgatanayena niravaseso kilesakāmo kāmataṇhābhavataṇhāvibhavataṇhānirodhataṇhāpabhedo idha pavattati.
Alternatively, in the manner stated in the commentary, all kāma as defilement, which is differentiated into craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for non-existence, and craving for cessation, occurs here.
Hoặc theo cách đã được nói trong phần giải thích, tất cả dục phiền não, được phân loại thành ái dục (kāmataṇhā), ái hữu (bhavataṇhā), ái phi hữu (vibhavataṇhā), ái diệt (nirodhataṇhā), đều tồn tại ở đây.
Vatthukāmesupi appakaṃ rūpārūpavipākamattaṃ ṭhapetvā sabboyeva idha pavattatīti anavasesappavattiṃ sandhāya ‘‘kāmoyaṃ duvidhopi cā’’ti vuttaṃ.
Regarding kāma as object, except for a small amount of rūpa and arūpa resultant consciousness, all of it occurs here. Thus, with reference to its complete occurrence, it is said, " this twofold kāma."
Trong các dục đối tượng, trừ một chút quả dị thục sắc và vô sắc, tất cả đều tồn tại ở đây. Vì vậy, để chỉ sự tồn tại không sót lại, đã nói “cả hai loại dục này”.
Kiñcāpi evaṃ vuttaṃ, tesu pana bahalakilesakāmabhūto bahalakāmarāgo ca tabbatthukā pañca kāmaguṇā ca idha gahitāti dassanatthaṃ ‘‘sampattīnaṃ vasenā’’ti vuttaṃ.
Although this has been stated thus, to show that the abundant kāma as defilement, which is abundant craving for sensual pleasures, and the five strands of sensual pleasure that are its objects, are taken here, it is said, " by means of accomplishments."
Mặc dù đã nói như vậy, nhưng để chỉ rằng dục phiền não mạnh mẽ, tức là dục tham mạnh mẽ và năm dục trần là đối tượng của nó, được đề cập ở đây, nên đã nói “theo các thành tựu”.
Sampajjanavasena, samijjhanavasenāti attho.
It means by way of accomplishment, by way of success.
Nghĩa là theo cách thành tựu, theo cách phát sinh.
Avacaratīti pavattati.
Avacaratī means occurs.
Avacaratī nghĩa là tồn tại.
Iti-saddo hetumhi, yasmā duvidhopi ayaṃ kāmo avacarati, tasmā kāmo ettha avacaratīti kāmāvacarasaññitoti attho.
The word " iti" is for the reason. Since this twofold kāma occurs, therefore, kāma occurs here, thus it is designated as kāmāvacara—this is the meaning.
Từ iti ở đây có nghĩa là nguyên nhân, nghĩa là vì cả hai loại dục này đều tồn tại, nên dục tồn tại ở đây được gọi là Dục giới.
15. Saggamokkhahetubhūtā puññasammatā ayā yebhuyyena apetāti apāyā.
15. These are mostly devoid of what is considered merit, which is the cause of heaven and liberation, hence apāya (lower realms).
15. Các nơi mà phước thiện, vốn là nguyên nhân của các cõi trời và sự giải thoát, phần lớn không có, đó là các đường khổ (apāya).
Nirayādivasena cattāro apāyā catupāyā.
The four lower realms, by way of hell and so on, are the catupāyā (four lower realms).
Bốn đường khổ (apāya) là bốn đường khổ (catupāyā) theo nghĩa địa ngục v.v.
Channanti cātumahārājikatāvatiṃsayāmātusitānimmānaratiparanimmitavasavattisaṅkhātānaṃ channaṃ devalokānaṃ.
Of the six refers to the six deva realms, namely Cātumahārājika, Tāvatiṃsa, Yāma, Tusita, Nimmānarati, and Paranimmitavasavatti.
Của sáu (channaṃ) là của sáu cõi trời được gọi là Tứ Đại Thiên Vương (Cātumahārājika), Đao Lợi (Tāvatiṃsa), Dạ Ma (Yāmā), Đâu Suất (Tusita), Hóa Lạc (Nimmānaratī), Tha Hóa Tự Tại (Paranimmitavasavattī).
Merupādavāsino pana asurā tāvatiṃsesuyeva saṅgayhantīti na tehi saddhiṃ sattannanti vuttaṃ.
However, the Asuras who reside at the foot of Mount Meru are included among the Tāvatiṃsa devas, so it is not said "seven" including them.
Tuy nhiên, các A-tu-la sống dưới chân núi Meru được bao gồm trong cõi Đao Lợi, nên không nói là bảy cùng với họ.
Manaso ussannatāya manussā, satisūrabhāvabrahmacariyayogyatādiguṇavasena upacitamānasatāya ukkaṭṭhaguṇacittatāyāti attho, te pana nippariyāyato jambudīpavāsino veditabbā.
Due to the abundance of their minds, they are manussā (human beings); it means due to having an accumulated mind by reason of qualities such as courage, mindfulness, and suitability for the Brahma-faring, or due to having an excellent quality of mind. These are unequivocally to be understood as the inhabitants of Jambudīpa.
Do tâm trí phát triển cao, nên gọi là con người (manussā), nghĩa là do có tâm trí phát triển với các phẩm chất như dũng cảm, chánh niệm, phù hợp với đời sống phạm hạnh v.v., do đó có tâm trí với phẩm chất ưu việt; những người này được biết là những cư dân của Jambudīpa theo nghĩa không ví von.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói –
16. Nanu cettha aññesampi dhammānaṃ pavattisambhavato kāmasseva avacaraṇavasena kathaṃ nāmalābhoti āha ‘‘assābhilakkhitattā’’tiādi.
16. Now, since other phenomena can also occur here, how does it acquire its name by the mere occurrence of kāma? To this, it says, " because it is characterized by it" and so on.
16. Há chẳng phải ở đây các pháp khác cũng có thể tồn tại, vậy tại sao lại gọi tên theo sự tồn tại của dục? Điều này được trả lời bằng “do nó được đánh dấu” v.v.
Tattha assāti imassa duvidhassa kāmassa.
Therein, assa means of this twofold kāma.
Ở đó, assā nghĩa là của hai loại dục này.
Abhilakkhitattāti ekādasavidhe padese pākaṭattā.
Abhilakkhitattā means being conspicuous in the elevenfold region.
Abhilakkhitattā nghĩa là do nổi bật trong mười một cõi.
Atha vā assāti karaṇatthe sāmivacanaṃ, tasmā anena duvidhena kāmena ekādasavidhassa padesassa abhilakkhitattā, paññāpitattāti attho.
Alternatively, assa is a genitive case in the sense of an instrument. Therefore, it means abhilakkhitattā (characterized), made known, of the elevenfold region by this twofold kāma.
Hoặc assā là sở hữu cách với nghĩa công cụ, do đó, nghĩa là do mười một cõi được đánh dấu (abhilakkhitattā), được xác định bởi hai loại dục này.
Atha vā upayogatthe sāmivacanavasena assa ekādasavidhassa padesassa tena duvidhena abhilakkhitattāti attho.
Alternatively, assa is a genitive case in the sense of utility, meaning because that elevenfold region is characterized by that twofold kāma.
Hoặc theo sở hữu cách với nghĩa sử dụng, nghĩa là do mười một cõi của nó được đánh dấu bởi hai loại đó.
Saha satthehīti sasatthā, yattha te avacaranti, so sasatthāvacaro, padeso.
With weapon-wielders is sasatthā. That place where they occur is sasatthāvacaro, a region.
Cùng với vũ khí (sattha) là sasatthā, nơi chúng tồn tại là sasatthāvacaro, tức là cõi.
So viya.
Like that.
Giống như vậy.
Yathā hi yasmiṃ padese sasatthā purisā avacaranti, so vijjamānesupi aññesu dvipadacatuppadādīsu avacarantesu tesaṃ tattha pākaṭattā, tehi vā abhilakkhitattā ‘‘sasatthāvacaro’’tveva paññāyati, evaṃ vijjamānesupi aññesu rūpāvacarādīsu avacarantesu abhilakkhaṇavasena ayaṃ padeso ‘‘kāmāvacaro’’tveva saññitoti.
For example, just as a region where weapon-wielding men occur is known as "sasatthāvacaro" (realm of weapon-wielders), even though other two-legged and four-legged beings also occur there, due to their prominence there or due to being characterized by them; similarly, even though other rūpāvacara and so on occur here, this region is known as "kāmāvacaro" by way of characterization.
Thật vậy, giống như trong một vùng đất mà những người có vũ khí tồn tại, vùng đất đó được gọi là “sasatthāvacaro” (nơi có vũ khí) vì sự nổi bật của họ ở đó, hoặc vì họ đã đánh dấu nó, mặc dù có những loài hai chân, bốn chân khác cũng tồn tại ở đó; tương tự, mặc dù có các pháp sắc giới v.v. khác cũng tồn tại, nhưng do sự đánh dấu, cõi này được gọi là “kāmāvacaro” (Dục giới).
Esa nayo rūpārūpāvacaresu.
This is the same principle for rūpāvacara and arūpāvacara realms.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho sắc giới (rūpāvacara) và vô sắc giới (arūpāvacara).
17-8. Nanu ca cittaṃ kāmāvacaranti vuttaṃ, yathāvuttanayena pana padesassa gahitattā kathaṃ tattha avacarantaṃ kāmāvacaraṃ nāmāti āha ‘‘svāya’’ntiādi.
17-8. Now, it is said that citta is kāmāvacara. But since the region is taken in the aforementioned way, how can that which occurs there be called kāmāvacara? To this, it says, " svāyaṃ" and so on.
17-8. Há chẳng phải tâm được gọi là Dục giới, nhưng theo cách đã nói, vì cõi được đề cập, làm sao tâm tồn tại ở đó lại được gọi là Dục giới? Điều này được trả lời bằng “chính nó” v.v.
So ayaṃ kāmāvacaro ‘‘kāmo’’ti saññitoti sambandho.
This kāmāvacara is designated as "kāma"—this is the connection.
Mối liên hệ là: Dục giới này được gọi là “dục”.
Rūpabhavo rūpanti yathā rūpabhavo rūpaṃ.
Rūpabhavo rūpa means just as rūpabhava is rūpa.
Rūpabhavo rūpaṃ (sắc hữu là sắc) giống như sắc hữu là sắc.
Avuttopi hi yathāsaddo evaṃ-saddasanniṭṭhānato labbhati.
Even though unstated, the word yathā is understood from the context of evaṃ.
Mặc dù không được nói rõ, nhưng từ “yathā” (như) được suy ra từ sự kết thúc bằng từ “evaṃ” (như vậy).
Yathā ‘‘rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī’’ti ettha ‘‘rūpabhavūpapattiyā’’ti vattabbe rūpabhavo ‘‘rūpa’’nti saññitoti ayamettha attho.
Just as in "he cultivates the path for rūpūpapatti," here it should be "for rūpabhavūpapatti," but rūpabhava is designated as "rūpa"—this is the meaning here.
Như trong câu “phát triển con đường dẫn đến sự tái sinh trong cõi sắc” (rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī), đáng lẽ phải nói “rūpabhavūpapattiyā” (sự tái sinh trong sắc hữu), nhưng ở đây, sắc hữu được gọi là “sắc”. Đây là ý nghĩa ở đây.
Kathaṃ panesa evaṃ saññitoti āha ‘‘uttarassā’’tiādi.
How, then, is this so designated? To this, it says, " uttarassa" and so on.
Vậy làm thế nào mà nó được gọi như vậy? Điều này được trả lời bằng “của từ tiếp theo” v.v.
Atha vā yathā uttarassa padassa lopaṃ katvā udīrito esa rūpabhavo ‘‘rūpa’’nti saññito, evaṃ svāyaṃ kāmāvacaro kāmoti sambandho.
Alternatively, just as rūpabhava, when the latter word is elided and expressed, is designated as "rūpa," similarly, this kāmāvacara is kāma—this is the connection.
Hoặc, giống như sắc hữu này được nói đến sau khi bỏ đi từ tiếp theo được gọi là “sắc”, thì Dục giới này cũng được gọi là “dục”. Đó là mối liên hệ.
Tasmiṃ kāmeti tasmiṃ uttarapadalopavasena kāmasaññite padese.
Tasmiṃ kāme means in that region designated as kāma by way of elision of the latter word.
Trong dục đó (tasmiṃ kāme) nghĩa là trong cõi được gọi là dục do sự lược bỏ từ tiếp theo.
Idanti idaṃ aṭṭhavidhaṃ cittaṃ.
Idaṃ means this eightfold citta.
Cái này (idaṃ) là tám loại tâm này.
Adhikāravasena pana tassa gahaṇepi sabbesameva parittacittānamayamattho labbhati sabbesampi kāme avacaraṇato.
However, even in taking that meaning, this interpretation is obtained for all limited minds, because all of them frequent the sense-sphere.
Nhưng ngay cả khi tiếp nhận điều đó theo quyền hạn, ý nghĩa này được tìm thấy đối với tất cả các tâm nhỏ, vì tất cả chúng đều đi lại trong cõi Dục.
Sadāti sabbakālaṃ, bāhulyenāti adhippāyo.
"Always" means all the time; the intention is "predominantly."
Sadā có nghĩa là mọi lúc, ý là phần lớn.
Iminā pana idaṃ dīpeti – yathā saṅgāme yebhuyyena avacaranto ‘‘saṅgāmāvacaro’’ti laddhanāmo hatthī aññattha avacarantopi bāhullappavattivasena ‘‘saṅgāmāvacaro’’tveva paññāyati, evamidaṃ aññattha avacarantampi kāmaloke bāhullavuttito ‘‘kāmāvacara’’micceva vuttanti.
By this, however, it is shown that just as an elephant, predominantly frequenting a battle, is known as a "battle-frequenter" (saṅgāmāvacara), and even though it may frequent other places, it is still designated "battle-frequenter" due to its predominant activity; similarly, this (mind), even though it may frequent other places, is called "sense-sphere frequenting" (kāmāvacara) due to its predominant occurrence in the sense-sphere.
Qua đó, điều này được làm sáng tỏ: giống như con voi đi lại phần lớn trong chiến trận, được đặt tên là "saṅgāmāvacaro" (kẻ đi trong chiến trận), dù cũng đi lại ở nơi khác, do sự diễn tiến phần lớn, nó vẫn được biết đến là "saṅgāmāvacaro"; cũng vậy, tâm này, dù cũng đi lại ở nơi khác, do sự hiện hữu phần lớn trong cõi Dục, nên được gọi là "kāmāvacara".
Tena pana nanu cetaṃ rūpārūpabhavesupi avacaraṇato rūpāvacarādināmampi labheyyāti idaṃ codanaṃ pariharati.
By that, the objection "But does it not also frequent the form and formless existences, so it should also acquire names like 'form-sphere frequenting' (rūpāvacara)?" is dispelled.
Bằng cách đó, ngài bác bỏ sự phản đối rằng: "Chẳng phải tâm này, do cũng đi lại trong các cõi Sắc và Vô Sắc, cũng nên nhận được tên gọi là rūpāvacara (sắc giới) v.v... hay sao?".
Hoti cettha –
Here, it is said:
Và ở đây có câu kệ:
Iti-saddo hetumhi.
The word "iti" (thus) is used in the sense of a reason.
Từ iti có nghĩa là nguyên nhân.
Ca-saddo vattabbantarasamuccaye.
The word "ca" (and) is for accumulating other things to be stated.
Từ ca dùng để kết hợp các điều cần nói khác.
Tena yasmā uttarapadalopena kāmāvacaro ‘‘kāmo’’ti saññito, yasmā ca tasmiṃ kāme idaṃ cittaṃ sadā avacarati, tasmā ‘‘kāmāvacara’’micceva kathitaṃ, na pana kāmāvacarāvacaraṃ, nāpi rūpārūpāvacaranti vāti adhippāyo.
Therefore, the intention is: since, by the elision of the latter word, the sense-sphere frequenting (kāmāvacara) is designated as "sense-sphere" (kāma), and since this mind always frequents that sense-sphere, it is referred to as "sense-sphere frequenting," and not "sense-sphere frequenting-frequenting" (kāmāvacarāvacara) or "form-formless-sphere frequenting" (rūpārūpāvacara).
Do đó, ý nghĩa là: vì kāmāvacara được gọi là "kāma" do sự lược bỏ hậu tố, và vì tâm này luôn đi lại trong cõi Dục đó, nên nó được gọi là "kāmāvacara", chứ không phải là kāmāvacarāvacara, cũng không phải là rūpārūpāvacara.
Kāmaghātināti desanāñāṇena vineyyasantānagatassa kilesakāmassa hananasīlena sammāsambuddhena.
"By the destroyer of sensuality" (kāmaghātinā) refers to the Perfectly Self-Awakened One (Sammāsambuddha), who is by nature one who destroys the defilement of sensuality residing in the mental continuum of those to be trained, by means of the teaching-knowledge.
Bởi Đấng Diệt Trừ Dục Vọng (Kāmaghātinā): bởi bậc Chánh Đẳng Chánh Giác, người có bản chất diệt trừ dục vọng phiền não trong tâm chúng sanh cần được giáo hóa bằng trí tuệ thuyết pháp.
19. Paṭisandhiṃ …pe… avacārayatīti vāti atha vā yasmā yattha katthaci uppannampi kāme bhaveyeva paṭisandhiṃ avacārayati, tasmā idaṃ kāme avacārayatīti ‘‘kāmāvacara’’nti kathitaṃ cā-saddassa rassattaṃ katvāti attho.
19. "It causes rebirth...or it causes to frequent" (paṭisandhiṃ...pe... avacārayatīti vā) means: or because, even if it arises anywhere else, it causes rebirth only in the sense existence, therefore it is called "kāmāvacara" (sense-sphere frequenting) as it causes to frequent the sense-sphere (kāme avacārayati), by shortening the letter "ā" of "ca."
19. Paṭisandhiṃ …pe… avacārayatīti vā có nghĩa là: hoặc là, vì dù sanh ở bất cứ đâu, nó cũng khiến cho sự tái sanh đi lại trong cõi Dục, nên nó được gọi là "kāmāvacara" (kẻ khiến đi lại trong cõi Dục), bằng cách rút ngắn từ "ca".
Evaṃ uttarapadalopavasena padasambhavaṃ dassetvā idāni vināpi uttarapadalopaṃ kāmāvacara-saddassa sambhavaṃ dassetuṃ ‘‘pariyāpannanti tatra vā’’ti vuttaṃ.
Having thus shown the formation of the word by way of elision of the latter term, now to show the formation of the word "kāmāvacara" even without the elision of the latter term, it is stated: "or included therein."
Sau khi đã chỉ ra sự hình thành của từ thông qua việc lược bỏ hậu tố, bây giờ để chỉ ra sự hình thành của từ "kāmāvacara" ngay cả khi không có sự lược bỏ hậu tố, câu "pariyāpannanti tatra vā" đã được nói đến.
Tatrāti tasmiṃ kāmabhave.
"Therein" (tatrā) means in that sense existence.
Tatra: trong cõi Dục đó.
Pariyāpannanti antogadhaṃ.
"Included" (pariyāpannaṃ) means encompassed.
Pariyāpanna: được bao hàm.
Ayaṃ panettha adhippāyo –
The intention here is this:
Đây là ý nghĩa ở đây:
Vuttattā yathā manussitthiyā kucchismiṃ nibbattopi tiracchānagatiko tiracchānayoniyameva pariyāpannattā ‘‘tiracchāno’’tveva vuccati, evamidaṃ rūpārūpabhavesu uppannampi kāmabhavapariyāpannattā ‘‘kāmāvacara’’micceva kathitanti.
Because it is stated thus, just as an animal born in the womb of a human woman is called "animal" because it is included in the animal realm, similarly, this (mind), even though it may arise in the form or formless existences, is referred to as "sense-sphere frequenting" because it is included in the sense existence.
Do đã được nói như vậy, nên giống như một chúng sanh thuộc loài bàng sanh, dù được sinh ra trong bụng một người phụ nữ, vẫn được gọi là "bàng sanh" vì nó được bao hàm trong loài bàng sanh; cũng vậy, tâm này, dù sanh trong các cõi Sắc và Vô Sắc, vẫn được gọi là "kāmāvacara" vì nó được bao hàm trong cõi Dục.
Tappariyāpannatā cassa avīciparanimmitaparicchinnokāsaninnāya kāmataṇhāya visayabhāvatoti veditabbā.
Its inclusion is to be understood as being the object of sense-sphere craving (kāmataṇhā), which is defined by the scope of Avīci and Paranimmita.
Và cần hiểu rằng sự bao hàm của nó trong cõi Dục là do nó là đối tượng của ái dục, vốn hướng về không gian được giới hạn bởi địa ngục Vô Gián và cõi Tha Hóa Tự Tại.
Tathā hi vuttaṃ ācariyadhammapālattherena nikkhepakaṇḍepi ‘‘‘etthāvacarā’ti vacanaṃ avīciparanimmitaparicchinnokāsāya kāmataṇhāya visayabhāvaṃ sandhāya vutta’’nti.
Indeed, Venerable Ācariya Dhammapāla also stated in the Nikkhepakaṇḍa: "The statement 'etthāvacarā' (frequent therein) is made with reference to its being the object of sense-sphere craving, which is defined by the scope of Avīci and Paranimmita."
Thật vậy, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã nói trong Nikkhepakaṇḍa: "Câu 'etthāvacarā' (đi lại ở đó) được nói đến để chỉ việc nó là đối tượng của ái dục, vốn hướng về không gian được giới hạn bởi địa ngục Vô Gián và cõi Tha Hóa Tự Tại."
Padasambhavo panettha evaṃ veditabbo – kāmataṇhā kāmo, so ettha ārammaṇakaraṇavasena avacaratīti kāmāvacaranti.
The formation of the word here is to be understood thus: sense-craving is kāma; this (mind) frequents it by making it an object, therefore it is kāmāvacara.
Sự hình thành của từ ở đây cần được hiểu như sau: ái dục là kāma (dục), nó đi lại ở đây qua việc lấy đối tượng, nên gọi là kāmāvacara.
Nanu cettha katamā kāmataṇhā, yā kāmāvacaradhammārammaṇā taṇhā.
But here, what is sense-craving? It is the craving that has sense-sphere phenomena as its object.
Chẳng phải ở đây có vấn đề rằng: ái dục là gì? là ái có đối tượng là các pháp Dục giới. Các pháp Dục giới là gì? là những pháp là đối tượng của ái dục.
Katame kāmāvacaradhammā, ye kāmataṇhāvisayāti evaṃ itarītaranissayatādoso āpajjatīti?
What are sense-sphere phenomena? They are those that are the objects of sense-craving. Thus, does a fallacy of mutual dependence arise?
Như vậy, chẳng phải sẽ phát sinh lỗi phụ thuộc lẫn nhau hay sao?
Nāpajjati, avīciādiekādasokāsaninnatāya yaṃkiñci taṇhaṃ kāmataṇhābhāvena gahetvā taṃsabhāvāya taṇhāya visayabhāvena kāmāvacaradhammānaṃ upalakkhetabbabhāvato.
No, it does not arise, because any craving whatsoever, due to its inclination towards the eleven spheres beginning with Avīci, is taken as sense-craving, and sense-sphere phenomena are to be identified by their being the objects of such craving.
Không phát sinh, vì bất kỳ ái nào hướng về mười một không gian từ địa ngục Vô Gián trở lên được xem là ái dục, và các pháp Dục giới được nhận biết qua việc chúng là đối tượng của ái có bản chất như vậy.
Atha vā kilesavatthuvasena duvidhopi kāmo yathārahaṃ sahajātavasena ettha avacaratīti kāmāvacaraṃ, ārammaṇakaraṇavasena vā duvidhepi kāme etaṃ avacaratīti kāmāvacaraṃ.
Alternatively, both types of sensuality (kāma), by way of defilements and objects, occur therein appropriately as co-nascent, thus "kāmāvacara"; or this (mind) frequents both types of sensuality by making them objects, thus "kāmāvacara."
Hoặc là, cả hai loại dục, theo phương diện vật chất và phiền não, đi lại ở đây một cách tương ứng qua sự đồng sanh, nên gọi là kāmāvacara; hoặc là, tâm này đi lại trong cả hai loại dục qua việc lấy đối tượng, nên gọi là kāmāvacara.
Atha vā mañcanissitakesu ukkuṭṭhiṃ karontesu nissayanissitānaṃ abhedassa buddhiyā gahitattā nissitakesu nissayūpacāravasena ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti vuccati, evametampi kāmāvacarabhave pavattanavasena tannissitattā nissayavohārena ‘‘kāmāvacara’’nti vuccati.
Alternatively, just as when people sitting on a bed are making a clamor, due to the conceptual identity of the substratum and what rests upon it, by applying the term for the substratum to those resting upon it, it is said "the beds are making a clamor," similarly, this (mind) is called "kāmāvacara" by way of referring to its substratum, due to its resting upon it (the sense-sphere existence) by way of its occurrence in the sense-sphere existence.
Hoặc là, khi những người ngồi trên giường la hét, do nhận thức rằng không có sự khác biệt giữa cái được nương và cái nương, nên người ta nói "những chiếc giường đang la hét" bằng cách dùng ẩn dụ từ cái nương cho cái được nương; cũng vậy, tâm này, do diễn tiến trong cõi Dục, nên phụ thuộc vào nó, và được gọi là "kāmāvacara" bằng cách dùng cách nói của cái nương.
Hoti cettha –
Here, it is said:
Và ở đây có câu kệ:
20. Pujjaphalanibbattanato, attasantānaṃ punanato ca puññāni, kattabbatāya kiriyā, tesaṃ tesaṃ ānisaṃsānaṃ vatthutāya vatthūni cāti puññakiriyavatthūni.
20. Due to generating noble fruits and due to purifying one's own continuum, these are merits (puññāni); they are actions because they are to be done (kriyā); and they are foundations because they are the basis for various benefits (vatthūni) — thus, meritorious deeds (puññakiriyavatthūni).
20. Vì tạo ra quả đáng được tôn kính và vì thanh lọc tâm mình, nên gọi là puñña (phước); vì là việc cần làm, nên gọi là kiriyā (hành động); và vì là nền tảng cho các quả báu tương ứng, nên gọi là vatthu (vật). Do đó, chúng là puññakiriyavatthu (phước sự).
Gaṇanato dasaparimāṇattā dasa ca tāni puññakiriyavatthūni cāti dasa puññakiriyavatthūni, tesaṃ vasenāti dasapuññakriyavatthuvasena, dasapuññakiriyavatthubhāvena taṃmayaṃ hutvāti attho.
They are ten because their number is ten, and they are meritorious deeds, thus ten meritorious deeds (dasa puññakiriyavatthūni); by means of them, therefore dasapuññakiriyavatthuvasena (by means of the ten meritorious deeds), meaning by becoming characterized by them.
Do có mười theo cách đếm, nên có mười phước sự đó. Dasapuññakriyavatthuvasena có nghĩa là: theo mười phước sự, tức là trở thành bản chất của chúng.
Eva-kārena pana rūpārūpalokuttaraṃ viya na kevalaṃ bhāvanāvasenevāti dasseti.
By the particle "eva" (only), it is shown that it is not merely by way of development (bhāvanā), unlike the form, formless, and supramundane (lokuttara) (states).
Từ eva chỉ ra rằng nó không chỉ diễn tiến qua sự tu tập như trong cõi Sắc, Vô Sắc và Siêu thế.
Atha vā dasapuññakiriyavatthuvaseneva pavattati, na pana parehi parikappitaparapasaṃsādipuññakiriyavatthuvasenāti eva-saddena avadhāraṇaṃ.
Alternatively, the particle "eva" denotes exclusivity, meaning that it occurs only by means of the ten meritorious deeds, and not by means of meritorious deeds concocted by others, such as praising others.
Hoặc là, từ eva dùng để nhấn mạnh rằng nó chỉ diễn tiến theo mười phước sự, chứ không phải theo các phước sự khác do người khác tưởng tượng ra như tán thán người khác v.v...
Yato vakkhati ‘‘sabbānussatipuññañcā’’tiādi.
Because it will later say, "all recollections are merit," and so on.
Vì ngài sẽ nói "sabbānussatipuññañcā" (và phước tùy niệm tất cả) v.v...
21. Kāni pana tāni dasapuññakiriyavatthūni, yesaṃ vasena idaṃ aṭṭhavidhaṃ cittaṃ pavattatīti vuttanti imaṃ anuyogaṃ sandhāya tāni sarūpato dassetuṃ ‘‘dānaṃ sīla’’ntiādi vuttaṃ.
21. Addressing the question, "What then are these ten meritorious deeds by means of which these eight kinds of consciousness occur?" the statement "dānaṃ sīla" and so on is made to show them in their own nature.
21. Mười phước sự đó là gì, mà theo đó tám loại tâm này được nói là diễn tiến? Để trả lời câu hỏi này và chỉ ra bản chất của chúng, câu "dānaṃ sīla" v.v... đã được nói đến.
Tattha diyyati etenāti dānaṃ, pariccāgacetanā.
Among these, "dānaṃ" (giving) is that by which something is given; it is the volition of renunciation.
Trong đó, dānaṃ (bố thí) là cái mà qua đó người ta cho đi, tức là tác ý xả ly.
Idha pana cittādhikāravasena taṃsampayuttaṃ gahetabbaṃ.
Here, however, in the context of consciousness, it should be understood as what is associated with it.
Nhưng ở đây, do quyền hạn thuộc về tâm, nên cần hiểu là tâm tương ưng với nó.
Tathā ‘‘sīlā’’dīsupi.
Likewise in "sīla" (morality) and so on.
Tương tự như vậy đối với "sīla" v.v...
Sīlatīti sīlaṃ, kāyavacīkammāni samādahatīti attho.
"Sīlaṃ" (morality) is that which composes; meaning, it properly arranges bodily and verbal actions.
Sīlaṃ (giới) là cái gìn giữ, nghĩa là nó sắp đặt các hành động của thân và lời nói.
Susilyavasena hi kāyakammādīni avippakiṇṇāni sampati, āyatiñca hitasukhāvahāni sammā ṭhapitāni samāhitāni honti, sīlayati upadhāretīti vā sīlaṃ.
Indeed, by way of good conduct, bodily actions and so on become undisturbed and become well-established (samāhita), leading to well-being and happiness in the future; or sīlaṃ is that which supports, that which maintains.
Vì nhờ có giới hạnh tốt, các hành động của thân v.v... không bị phân tán, được thiết lập và định tĩnh một cách đúng đắn, mang lại lợi ích và hạnh phúc trong hiện tại và tương lai; hoặc sīlaṃ là cái nâng đỡ, gìn giữ.
Upadhāraṇaṃ panettha kusalānaṃ adhiṭṭhānabhāvo.
Here, upadhāraṇaṃ (maintaining) is the state of being the foundation of wholesome qualities.
Upadhāraṇaṃ (sự nâng đỡ) ở đây là nền tảng của các pháp thiện.
Bhāveti kusaladhamme āsevati vaḍḍheti etāyāti bhāvanā.
Bhāvanā (development) is that by which wholesome phenomena are cultivated, practiced, and increased.
Bhāvanā (tu tập) là cái mà qua đó người ta thực hành và phát triển các pháp thiện.
Attano santāne nipphannā patti diyyati etenāti pattidānaṃ.
Pattidānaṃ (sharing of merit) is that by which merit (patti) produced in one's own continuum is given.
Pattidānaṃ (hồi hướng phước) là cái mà qua đó phước đã thành tựu trong tâm mình được cho đi.
Taṃtaṃkiccakaraṇe byāvaṭassa bhāvo veyyāvaccaṃ.
The state of being engaged in doing various tasks is veyyāvaccaṃ (rendering service).
Veyyāvaccaṃ (phục vụ) là trạng thái bận rộn trong việc thực hiện các công việc khác nhau.
Deseti etāyāti desanā.
Desanā (teaching) is that by which one teaches.
Desanā (thuyết pháp) là cái mà qua đó người ta thuyết giảng.
Pattiṃ anumodati etenāti pattānumodo.
Pattānumodo (rejoicing in merit) is that by which one rejoices in merit.
Pattānumodo là cái mà qua đó người ta tùy hỷ phước.
Pubbapadalopena pana ‘‘anumodo’’ti vuttaṃ.
However, by the elision of the former word, it is called "anumodo."
Nhưng do sự lược bỏ tiền tố, nó được gọi là "anumodo".
Diṭṭhiyā ujubhāvo diṭṭhijuttaṃ, sammādiṭṭhiyā ujukaraṇanti attho.
Diṭṭhijuttaṃ (straightening of view) is the straightness of view; meaning, making right view straight.
Diṭṭhijuttaṃ là sự ngay thẳng của tri kiến, nghĩa là làm cho chánh kiến trở nên ngay thẳng.
Attano, parassa vā hitajjhāsayavasena sammā suṇanti etāyāti saṃsuti.
Saṃsuti (listening) is that by which one properly listens, out of a wish for one's own or others' welfare.
Saṃsuti là cái mà qua đó người ta lắng nghe một cách đúng đắn, với ý muốn lợi ích cho mình hoặc cho người khác.
Pūjāvasena apacāyati sāmīciṃ karoti etenāti apacāyo.
Apacāyo (reverence) is that by which one reveres or pays homage by way of veneration.
Apacāyo (cung kính) là cái mà qua đó người ta thể hiện sự tôn trọng, thực hiện sự kính trọng.
Puññakiriyavatthūnaṃ pabhedo puññakiriyavatthuppabhedo.
The classification of meritorious deeds is puññakiriyavatthuppabhedo.
Puññakiriyavatthuppabhedo là sự phân loại các phước sự.
Majjhapadalopavasena pana ‘‘puññavatthuppabhedo’’ti vuttaṃ yathā ājaññayutto ratho ‘‘ājaññaratho’’ti.
However, by the elision of the middle term, it is called "puññavatthuppabhedo" (classification of meritorious deeds), just as a chariot endowed with noble steeds (ājaññayutto ratho) is called an "ājaññaratho" (noble steed chariot).
Nhưng do sự lược bỏ từ ở giữa, nó được gọi là "puññavatthuppabhedo", giống như cỗ xe được kéo bởi ngựa thuần chủng được gọi là "ājaññaratho".
Ayaṃ tāvettha padavicāro.
This is the analysis of the words here.
Đến đây là phần phân tích từ ngữ.
Ayaṃ pana vinicchayo – tattha sekhaputhujjanānaṃ paraṃ uddissa pūjānuggahakāmatāya attano vijjamānavatthupariccajanavasena pavattā cetanā dānamayapuññakiriyavatthu nāma.
This is the determination: Therein, the volition that arises in trainees (sekha) and ordinary people (puthujjana) through giving up their existing possessions with the desire to honor and help others, is called the basis of meritorious action consisting of giving (dānamayapuññakiriyavatthu).
Đây là sự phân định – trong đó, ý chí (cetanā) của các bậc hữu học (sekha) và phàm nhân (puthujjana) phát sinh do mong muốn cúng dường và hỗ trợ người khác, bằng cách từ bỏ tài vật hiện có của mình, được gọi là căn bản hành động phước thiện bố thí (dānamayapuññakiriyavatthu).
Khīṇāsavānampi tathā pavattā dānameva, sā pana puññakiriyā nāma na hotīti na idha adhippetā.
For those whose defilements are destroyed (khīṇāsava), such an arising volition is also giving (dāna) itself, but that is not called meritorious action (puññakiriyā), and therefore it is not intended here.
Đối với các bậc lậu tận (khīṇāsava), hành động phát sinh như vậy cũng là sự bố thí (dāna) nhưng không được gọi là hành động phước thiện (puññakiriyā), nên không được đề cập ở đây.
Pujjaphalanibbattanato, hi attasantānaṃ punanato ca puññaṃ, na ca khīṇāsavasantāne pavattā phalanibbattikā hoti, na ca taṃ punāti visuddhasantānappavattattāti.
For, meritorious action (puñña) arises from the production of esteemed results and from purifying one's own continuum. But that which arises in the continuum of an Arahant (khīṇāsava) does not produce results, nor does it purify, because it arises in a purified continuum.
Bởi vì, phước thiện (puñña) là cái sinh ra quả đáng kính (pujja) và là cái thanh lọc dòng tâm thức của mình. Hành động phát sinh trong dòng tâm thức của bậc lậu tận không sinh ra quả, cũng không thanh lọc dòng tâm thức đó vì nó phát sinh trong dòng tâm thức đã thanh tịnh.
Evaṃ sesesupi.
Thus, it is the same in the remaining cases.
Tương tự đối với các điều còn lại.
Yā pana niccasīlauposathasīlādivasena pañcasīlaṃ aṭṭhasīlaṃ dasasīlaṃ samādiyantassa, asamādiyantassapi kulacārittavasena sampattakāyaduccaritādīhi viramantassa, upasampadamāḷake saṃvaraṃ samādiyantassa, pātimokkhaṃ paripūrentassa, āpāthagatavisayesu cakkhādīni indriyāni thakentassa, cīvarādike ca paccaye paccavekkhantassa, kuhanādivatthuto ājīvaṃ parisodhentassa pavattā cetanā, ayaṃ sīlamayapuññakiriyavatthunāma.
However, the volition that arises in one who undertakes the five precepts, eight precepts, or ten precepts by way of regular precepts (niccasīla), Uposatha precepts, etc.; or in one who, even without undertaking them, refrains from bodily misconduct etc. according to family tradition; or in one who undertakes restraint in the ordination hall; or in one who fulfills the Pātimokkha; or in one who closes the eye and other faculties to objects that come into range; or in one who reflects on requisites such as robes; or in one who purifies his livelihood from deception etc., this is called the basis of meritorious action consisting of morality (sīlamayapuññakiriyavatthu).
Ý chí (cetanā) phát sinh của người thọ trì năm giới (pañcasīla), tám giới (aṭṭhasīla), mười giới (dasasīla) theo cách giữ giới thường xuyên (niccasīla), giới Bố-tát (uposathasīla) v.v...; của người dù không thọ trì nhưng từ bỏ các ác hạnh thân (kāyaduccarita) v.v... phát sinh theo truyền thống gia đình (kulacāritta); của người thọ trì giới luật (saṃvara) trong giới trường (upasampadamāḷaka); của người hoàn thành Pātimokkha; của người che chắn các căn (indriya) như mắt (cakkhu) v.v... đối với các đối tượng (visaya) đi vào phạm vi; của người quán xét các vật dụng (paccaya) như y phục (cīvara) v.v...; của người thanh lọc sinh kế (ājīva) khỏi các yếu tố như lừa dối (kuhanā) v.v..., ý chí này được gọi là căn bản hành động phước thiện giới (sīlamayapuññakiriyavatthu).
Etthāha – ‘‘dānaṃ nāmetaṃ mayhaṃ kulavaṃso kulacāritta’’nti evaṃ cārittasīle ṭhatvā dentassa pavattā dānamayapuññakiriyavatthu kiṃ, udāhu sīlamayanti?
Here it is asked: Is the basis of meritorious action consisting of giving, which arises in one who, abiding in the morality of tradition (cārittasīla), gives while saying, "This giving is my family tradition, my family custom," giving-based or morality-based?
Ở đây có câu hỏi: Hành động phước thiện bố thí phát sinh của người bố thí, an trú trong giới hạnh (cārittasīla) như “Đây là truyền thống của gia đình tôi, đây là giới hạnh của gia đình tôi” – đó là gì, là bố thí (dānamaya) hay giới (sīlamaya)?
Sīlamayameva cārittasīlabhāvato.
It is morality-based, due to being the morality of tradition.
Đó là giới, vì nó thuộc về giới hạnh.
Deyyadhammapariccāgavasena pavattāpi hesā pubbābhisaṅkhārassa aparabhāge cetanāya ca tathā pavattattā sīlamayameva puññakiriyavatthu, na dānamayaṃ.
Even that which arises through the abandonment of a gift, due to the volition similarly arising in the later part of the prior preparation, is a morality-based basis of meritorious action, not a giving-based one.
Dù đó là hành động phát sinh do sự từ bỏ tài vật đáng cho đi, nhưng vì ý chí phát sinh như vậy ở giai đoạn sau của sự chuẩn bị trước đó, nên nó vẫn là căn bản hành động phước thiện giới, không phải bố thí.
Pūjānuggahakāmatāya hi dinnaṃ dānamayanti.
For, what is given out of the desire for veneration or help is giving-based.
Bởi vì, cái được cho đi với ý muốn cúng dường và hỗ trợ thì gọi là bố thí.
‘‘Cakkhu anicca’’ntiādinā pana cakkhādike tilakkhaṇaṃ āropetvā sammasantassa pavattā gotrabhuvodānapariyosānā vipassanācetanā, kasiṇādīsu ārammaṇesu appanaṃ appattā gotrabhupariyosānā parikammacetanā cāti ayaṃ bhāvanāmayapuññakiriyavatthu nāma.
However, the volition of insight (vipassanācetanā) that culminates in Gotrabhū and Vodāna, arising in one who reflects by imposing the three characteristics (tilakkhaṇa) on the eye and so on, saying, "The eye is impermanent," etc., and the volition of preparation (parikammacetanā) that culminates in Gotrabhū, not yet having reached absorption (appanā) in meditation objects such as kasiṇa – this is called the basis of meritorious action consisting of mental development (bhāvanāmayapuññakiriyavatthu).
Tuy nhiên, ý chí tuệ quán (vipassanācetanā) phát sinh của người quán xét các đặc tính vô thường (anicca) v.v... trên mắt (cakkhu) v.v... bằng cách áp đặt ba tướng (tilakkhaṇa), kết thúc bằng sự chuyển tộc (gotrabhū) và sự giác ngộ (vodāna); và ý chí chuẩn bị (parikammacetanā) kết thúc bằng sự chuyển tộc, chưa đạt đến sự an chỉ (appanā) trên các đối tượng (ārammaṇa) như kasiṇa v.v..., đây được gọi là căn bản hành động phước thiện tu tập (bhāvanāmayapuññakiriyavatthu).
Appanāppattāpi bhāvanāyeva, sā pana na kāmāvacarāti idha na gahitā.
Mental development that has reached absorption is also bhāvanā, but since it is not of the sensuous sphere (kāmāvacara), it is not included here.
Dù đã đạt đến an chỉ cũng là tu tập, nhưng vì nó không thuộc cõi dục (kāmāvacara) nên không được đề cập ở đây.
Niravajjavijjāyatanakammāyatanasippāyatanānaṃ sikkhanacetanāpi bhāvanāmayeyeva samodhānaṃ gacchatīti ācariyā.
The teachers say that the volition to learn blameless fields of knowledge, fields of action, and fields of skill also falls under mental development.
Các vị thầy nói rằng, ý chí học hỏi các môn học vô tội (niravajjavijjāyatana), các môn nghề nghiệp (kammāyatana), các môn kỹ năng (sippāyatana) cũng được bao gồm trong tu tập.
Yā cettha deyyadhammaṃ khayato vayato sammasitvā dadato pavattā, sāpi pubbe viya ubhayabhāge cetanānaṃ tathā pavattattā bhāvanāmayapuññakiriyavatthuyevāti veditabbaṃ.
And it should be understood that the volition that arises in one who gives after reflecting on the gift as subject to destruction and decay, is also a basis of meritorious action consisting of mental development, just as before, because the volitions in both parts arise in that way.
Và ý chí phát sinh của người bố thí sau khi quán xét tài vật đáng cho đi là vô thường, hoại diệt, cũng được biết là căn bản hành động phước thiện tu tập, như đã nói trước đây, vì ý chí phát sinh như vậy ở cả hai giai đoạn.
Dānādikaṃ yaṃ kiñci sucaritakammaṃ katvā ‘‘asukassa ca nāma patti hotu, sabbasattānaṃ vā hotū’’ti evaṃ attanā katassa parehi sādhāraṇabhāvaṃ paccāsīsanavasena pavattā pattidānamayapuññakiriyavatthu nāma.
Having performed any good deed such as giving, the volition that arises from hoping that "may the merit of this accrue to so-and-so, or to all beings," thus wishing for the sharing of one's own performed good deed, is called the basis of meritorious action consisting of the sharing of merit (pattidānamayapuññakiriyavatthu).
Bất cứ hành động thiện nào như bố thí v.v... đã làm, rồi mong muốn sự chia sẻ của người khác đối với công đức mình đã làm, như “Nguyện cho người ấy được phần phước, hoặc nguyện cho tất cả chúng sinh được phần phước”, ý chí phát sinh như vậy được gọi là căn bản hành động phước thiện hồi hướng phước (pattidānamayapuññakiriyavatthu).
Kiṃ panevaṃ pattiṃ dadato puññakkhayo hotīti?
Does one's merit diminish when sharing merit in this way?
Vậy, khi hồi hướng phước như vậy thì công đức có bị tiêu hao không?
Na hoti, yathā pana ekaṃ dīpaṃ jāletvā tato dīpasahassaṃ jālentassa paṭhamadīpo khīṇoti na vattabbo, purimālokena pana saddhiṃ pacchimālokassa ekībhāve atimahāva hoti, evameva pattiṃ dadato parihāni nāma na hoti, vuḍḍhiyeva pana hotīti daṭṭhabbā.
It does not diminish. Just as when one lights a lamp and then lights a thousand lamps from it, one should not say that the first lamp is diminished, but rather, when the latter light combines with the former light, it becomes very great; similarly, there is no diminution for one who shares merit, but rather an increase should be understood.
Không bị tiêu hao. Như khi thắp một ngọn đèn, rồi từ đó thắp thêm ngàn ngọn đèn, không thể nói ngọn đèn đầu tiên bị tiêu hao, mà ánh sáng sau hợp nhất với ánh sáng trước thì trở nên cực kỳ lớn mạnh. Cũng vậy, khi hồi hướng phước, không có sự suy giảm, mà chỉ có sự gia tăng mà thôi.
Kathaṃ panesā dinnā nāma hotīti?
How is this said to be given?
Vậy, làm thế nào để sự hồi hướng này được gọi là đã cho đi?
‘‘Idaṃ me puññakammaṃ sabbasattānaṃ, asukassa vā pariṇamatū’’ti evaṃ pubbabhāge, pacchāpi vā vacībhedaṃ karontena manasā eva vā cintentena dinnā nāma hoti.
It is said to be given when one makes a verbal declaration in the initial part or afterwards, or simply contemplates mentally, saying, "May this meritorious deed of mine redound to all beings, or to so-and-so."
Nó được gọi là đã cho đi khi nói ra bằng lời hoặc chỉ nghĩ trong tâm, như “Nguyện cho công đức này của tôi đến với tất cả chúng sinh, hoặc đến với người ấy”, dù là ở giai đoạn trước hay sau.
Keci pana ‘‘yaṃ mayā kataṃ sucaritaṃ, tassa phalaṃ ‘dammī’ti vuttepi patti dinnāva hotī’’ti vadanti.
Some say that "even when one says, 'I give the fruit of the good deed I have done,' the merit is given."
Một số người nói rằng, “Khi nói ‘tôi xin cho’ quả của hành động thiện mà tôi đã làm, thì sự hồi hướng đã được cho đi”.
Kusalakammādhikārattā pana parehi ca kammasseva anumoditabbattā kammameva dātabbaṃ, anumodentenapi kammameva anumoditabbanti idamettha ācariyānaṃ sanniṭṭhānaṃ.
However, since it is the good deed that is to be presented, and others are to rejoice in the deed itself, the deed itself should be given, and it is the deed itself that should be rejoiced in by the one rejoicing – this is the teachers' conclusion here.
Tuy nhiên, vì đó là quyền hạn của hành động thiện và vì người khác cũng nên tùy hỷ hành động thiện, nên chính hành động thiện phải được cho đi, và người tùy hỷ cũng nên tùy hỷ chính hành động thiện – đây là kết luận của các vị thầy về vấn đề này.
Āmisakiñcakkhādinirapekkhacittassa attano paguṇaṃ dhammaṃ vimuttāyatanasīse ṭhatvā desentassa, tatheva niravajjavijjāyatanādikaṃ upadisantassa ca pavattā desanāmayapuññakiriyavatthu nāma.
The volition that arises in one whose mind is indifferent to trifling material things, who teaches the Dhamma he has mastered, placing it at the head of liberation, and who similarly instructs in blameless fields of knowledge, etc., is called the basis of meritorious action consisting of teaching (desanāmayapuññakiriyavatthu).
Ý chí phát sinh của người thuyết giảng Pháp (Dhamma) đã thành thạo của mình, đặt nó trên nền tảng của sự giải thoát (vimuttāyatana), với tâm không mong cầu các thứ vật chất nhỏ nhặt; và của người hướng dẫn các môn học vô tội (niravajjavijjāyatana) v.v... như vậy, được gọi là căn bản hành động phước thiện thuyết pháp (desanāmayapuññakiriyavatthu).
Parehi kataṃ yaṃ kiñci sucaritakammaṃ dinnamadinnampi vā issāmaccheramalaṃ pahāya ‘‘sādhu suṭṭhū’’ti anumodantassa pavattā anumodanapuññakiriyavatthu nāma, ‘‘atthi dinna’’ntiādinā kammassakatāñāṇavasena diṭṭhiṃ ujuṃ karontassa pavattā diṭṭhijukammapuññakiriyavatthu nāma.
The volition that arises in one who, abandoning the defilement of envy and stinginess, rejoices, saying "Excellent, very good!" in any good deed performed by others, whether given or not given, is called the basis of meritorious action consisting of rejoicing (anumodanapuññakiriyavatthu). The volition that arises in one who straightens his view (diṭṭhi) through the knowledge of ownership of kamma, by saying "There is what is given," etc., is called the basis of meritorious action consisting of straightening of view (diṭṭhijukammapuññakiriyavatthu).
Ý chí phát sinh của người tùy hỷ (anumodana) bất cứ hành động thiện nào đã được người khác làm, dù đã cho hay chưa cho, bằng cách từ bỏ sự đố kỵ (issā) và xan tham (macchera), nói “Lành thay, rất tốt”; ý chí phát sinh của người làm cho chánh kiến (diṭṭhi) được ngay thẳng bằng trí tuệ về nghiệp sở hữu (kammassakatāñāṇa) như “có sự bố thí” v.v..., được gọi là căn bản hành động phước thiện làm cho chánh kiến ngay thẳng (diṭṭhijukammapuññakiriyavatthu).
Yadi evaṃ ñāṇavippayuttacittassa diṭṭhijukammapuññakiriyatā na labbhatīti?
If so, is the straightening of view as meritorious action not obtainable for a mind disjoined from knowledge?
Nếu vậy, thì tâm không tương ưng với trí tuệ (ñāṇavippayutta) không thể đạt được hành động phước thiện làm cho chánh kiến ngay thẳng sao?
No na labbhati purimapacchimacetanānampi taṃtaṃpuññakiriyāsveva saṅgaṇhanato.
No, it is obtainable, for the prior and later volitions are also included in those respective meritorious actions.
Không phải là không thể đạt được, vì ngay cả các ý chí trước và sau cũng được bao gồm trong các hành động phước thiện tương ứng.
Tathā hi vakkhati –
Thus it will be said:
Như sẽ nói:
Apare panāhu – viññāṇapaññāṇavasena dassanaṃ diṭṭhi, cittaṃ paññā ca.
Others, however, say: "Seeing is view (diṭṭhi) by way of consciousness (viññāṇa) and wisdom (paññā) – both mind and wisdom."
Những người khác lại nói: Sự thấy (dassana) là chánh kiến (diṭṭhi) theo nghĩa nhận biết (viññāṇa) và trí tuệ (paññā), đó là tâm và trí tuệ.
Diṭṭhiyā ujubhāvo diṭṭhijuttaṃ.
The uprightness of view is the straightening of view.
Sự ngay thẳng của chánh kiến là sự đúng đắn của chánh kiến.
Kiṃ taṃ?
What is that?
Đó là gì?
Kusalañca viññāṇaṃ kammassakatāñāṇādi ca sammādassanaṃ.
It is wholesome consciousness and right view such as the knowledge of ownership of kamma.
Đó là tâm thiện (kusalañca viññāṇa) và chánh kiến (sammādassana) như trí tuệ về nghiệp sở hữu (kammassakatāñāṇa) v.v...
Tattha kusalaviññāṇena ñāṇuppādepi attano sucaritānussaraṇaparaguṇapasaṃsāsaraṇagamanānaṃ saṅgaho, kammassakatāñāṇena kammapathasammādiṭṭhiyāti.
Therein, with wholesome consciousness, even when knowledge arises, there is the inclusion of reflecting on one's own good conduct and going to the praise and remembrance of others' good qualities; with the knowledge of ownership of kamma, there is right view regarding the path of action.
Trong đó, với tâm thiện, dù có sự phát sinh trí tuệ, nhưng nó bao gồm sự hồi tưởng các hành động thiện của mình và sự tùy hỷ, hồi tưởng các đức tính tốt của người khác; với trí tuệ về nghiệp sở hữu, nó bao gồm chánh kiến về nghiệp đạo (kammapathasammādiṭṭhi).
Dānādisampayuttaṃ pana ñāṇaṃ dānādīsveva antogadhanti veditabbaṃ.
However, the knowledge conjoined with giving etc. should be understood as included within giving etc. itself.
Tuy nhiên, trí tuệ tương ưng với bố thí v.v... được biết là nằm trong bố thí v.v... đó.
‘‘Evamimaṃ dhammaṃ sutvā tattha vuttanayena paṭipajjanto lokiyalokuttaraguṇavisesaṃ adhigamissāmi, bahussuto vā hutvā pare dhammadesanāya anuggaṇhissāmī’’ti evaṃ attano, paresaṃ vā vimuttāyatanasīsena saddhammaṃ suṇantassa pavattā savanamayapuññakiriyavatthu nāma.
The volition that arises in one who listens to the true Dhamma, for one's own sake or for others', with liberation as the aim, saying, "Having heard this Dhamma, I will attain special worldly and supramundane qualities by practicing according to the method taught therein, or having become learned, I will help others by teaching the Dhamma," is called the basis of meritorious action consisting of listening (savanamayapuññakiriyavatthu).
Ý chí phát sinh của người nghe Chánh pháp (saddhamma) với mục đích giải thoát (vimuttāyatana) cho mình hoặc cho người khác, như “Khi nghe Pháp này, tôi sẽ thực hành theo cách đã nói trong đó và đạt được các phẩm chất đặc biệt thế gian và siêu thế, hoặc trở thành người học rộng và hỗ trợ người khác bằng cách thuyết pháp”, được gọi là căn bản hành động phước thiện nghe pháp (savanamayapuññakiriyavatthu).
Niravajjavijjāyatanādisavanacetanāpi ettheva saṅgayhati.
The volition of listening to blameless fields of knowledge etc. is also included here.
Ý chí nghe các môn học vô tội v.v... cũng được bao gồm ở đây.
Pūjārahe, garuṭṭhāniye, mahallake ca disvā āsanā vuṭṭhahantassa pattacīvarapaṭiggahaṇamaggadānaabhivādanaañjalikammakaraṇaāsanapupphagandhādiabhihāraṃ karontassa ca pavattā bahumānacetanā apacitisahagatapuññakiriyavatthu nāma.
The volition of respect (bahumānacetanā) that arises in one who stands up from a seat upon seeing those worthy of veneration, those in a position of respect, and elders; and in one who performs the acceptance of bowls and robes, giving directions, salutations, anjali-kamma, and the offering of seats, flowers, fragrances, etc., is called the basis of meritorious action accompanied by reverence (apacitisahagatapuññakiriyavatthu).
Ý chí tôn kính (bahumānacetanā) phát sinh của người đứng dậy khỏi chỗ ngồi khi thấy những người đáng kính (pūjāraha), đáng tôn trọng (garuṭṭhāniya), và những người lớn tuổi (mahallaka); và của người tiếp nhận y bát (pattacīvara), nhường đường (maggadāna), đảnh lễ (abhivādana), chắp tay (añjalikamma), dọn chỗ ngồi (āsana), dâng hoa (puppha), hương (gandha) v.v..., được gọi là căn bản hành động phước thiện cung kính (apacitisahagatapuññakiriyavatthu).
Veyyāvaccāpacāyanānañhi ayaṃ viseso – vayasā, guṇena ca jeṭṭhānaṃ, gilānānañca taṃtaṃkiccakaraṇaṃ veyyāvaccaṃ, sāmīcikiriyā apacāyananti.
This is the distinction between service (veyyāvacca) and reverence (apacāyanā): service is the performance of various duties for elders in age and virtue, and for the sick; reverence is respectful conduct.
Thật vậy, sự khác biệt giữa phục vụ và cung kính là: phục vụ là thực hiện các việc cần thiết cho người lớn tuổi, người có đức hạnh và người bệnh; cung kính là hành động đúng mực.
22-3. Evaṃ aṭṭhakathāya āgatanayena dasapuññakiriyavatthūni dassetvā idāni sutte āgatanayena dānaṃ sīlaṃ bhāvanāti tīṇiyeva dassetuṃ tesu itaresampi saṅgahaṃ dīpento āha ‘‘gacchanti saṅgaha’’ntiādi.
Having thus shown the ten meritorious deeds in the manner presented in the commentaries, now, to show only the three—generosity, morality, and mental development—in the manner presented in the Suttas, and demonstrating the inclusion of others within these, it is stated: “are included,” and so on.
22-3. Như vậy, sau khi đã trình bày mười nền tảng tạo phước (dasapuññakiriyavatthu) theo phương pháp được trình bày trong Chú giải (Aṭṭhakathā), bây giờ, để trình bày chỉ ba điều là bố thí (dāna), giới (sīla) và tu tập (bhāvanā) theo phương pháp được trình bày trong Kinh (Sutta), và để chỉ ra sự bao gồm của những điều khác trong đó, đã nói “đi vào sự bao gồm” và vân vân.
Tattha pattidānānumodanā dāne saṅgahaṃ gacchanti taṃsabhāvattā.
Therein, the sharing of merit and rejoicing in others’ merits are included in generosity because they are of that nature.
Trong đó, sự hồi hướng phước (pattidāna) và tùy hỷ phước (anumodanā) đi vào sự bao gồm trong bố thí (dāna) vì chúng có cùng bản chất với điều đó.
Dānampi hi issāmaccherānaṃ paṭipakkhaṃ, etepi, tasmā samānapaṭipakkhatāya dānena saha ekalakkhaṇattā ete dānamayapuññakiriyavatthumhi saṅgahaṃ gacchanti.
For generosity is indeed the antithesis of envy and stinginess; these (sharing of merit and rejoicing in merit) also are. Therefore, due to having the same opposing nature as generosity, and sharing a single characteristic with generosity, these are included in the meritorious deed of generosity.
Thật vậy, bố thí (dāna) cũng là đối nghịch của sự ganh tị (issā) và xan tham (macchera); những điều này (hồi hướng và tùy hỷ) cũng vậy. Do đó, vì có cùng sự đối nghịch và cùng một đặc tính với bố thí, những điều này đi vào sự bao gồm trong nền tảng tạo phước thuộc về bố thí (dānamayapuññakiriyavatthu).
Veyyāvaccāpacāyanā sīlamaye puññe saṅgahaṃ gacchanti cārittasīlasabhāvattā.
Rendering service and reverence are included in the meritorious deed of morality because they are of the nature of moral conduct.
Sự phục vụ (veyyāvacca) và cung kính (apacāyanā) đi vào sự bao gồm trong phước thuộc về giới (sīlamayapuñña) vì chúng có bản chất của giới hạnh (cārittasīla).
Desanāsavanadiṭṭhiujukā pana kusaladhammāsevanato bhāvanato bhāvanāmaye saṅgahaṃ gacchanti.
However, teaching the Dhamma, listening to the Dhamma, and straightening one's views are included in the meritorious deed of mental development due to cultivating wholesome states.
Tuy nhiên, sự thuyết pháp (desanā), lắng nghe (savana) và làm cho kiến chấp chân chánh (diṭṭhiujukā) đi vào sự bao gồm trong phước thuộc về tu tập (bhāvanāmaya) vì chúng là sự thực hành các pháp thiện (kusaladhamma) và sự tu tập (bhāvanā).
Keci pana ‘‘desento, suṇanto ca desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā lakkhaṇaṃ paṭivijjha deseti, suṇāti ca, tāni ca desanāsavanāni paṭivedhameva āharantīti desanāsavanaṃ bhāvanāmaye saṅgahaṃ gacchatī’’ti vadanti.
Some, however, say, “One who teaches and one who listens, by applying wisdom in accordance with the teaching, penetrates the characteristic and thus teaches and listens; and these acts of teaching and listening lead to penetration. Therefore, teaching and listening are included in the meritorious deed of mental development.”
Một số người nói: “Người thuyết pháp và người lắng nghe, sau khi hướng trí tuệ (ñāṇa) theo lời thuyết pháp, thấu triệt đặc tính rồi thuyết pháp và lắng nghe; và những sự thuyết pháp và lắng nghe đó dẫn đến sự chứng ngộ (paṭivedha). Do đó, sự thuyết pháp và lắng nghe đi vào sự bao gồm trong phước thuộc về tu tập.”
Dhammadānabhāvato ‘‘desanā dānamaye saṅgahaṃ gacchatī’’tipi sakkā vattuṃ.
It is also possible to say that teaching is included in the meritorious deed of generosity, due to its nature as a gift of Dhamma.
Cũng có thể nói rằng “sự thuyết pháp đi vào sự bao gồm trong phước thuộc về bố thí (dānamaya)” vì nó có bản chất là bố thí pháp (dhammadāna).
Tathā diṭṭhijukammaṃ sabbatthāpi sabbesaṃ niyamanalakkhaṇattāti.
Similarly, straightening one's views is characterized by its regulating nature everywhere for everyone.
Tương tự, việc làm cho kiến chấp chân chánh (diṭṭhijukamma) có đặc tính là điều chỉnh cho tất cả mọi người ở khắp mọi nơi.
Dānādīsu hi yaṃ kiñci ‘‘atthi dinna’’ntiādinayappavattāya sammādiṭṭhiyāva visodhitaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsanti.
For any act, among generosity and others, if purified by right view, such as the view that “there is what is given,” becomes of great fruit and great benefit.
Thật vậy, bất cứ điều gì trong bố thí (dāna) và các điều khác, khi được thanh tịnh hóa bởi chánh kiến (sammādiṭṭhi) theo cách “có điều đã cho” và vân vân, sẽ mang lại quả lớn và lợi ích lớn.
Evañca katvā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ ‘‘diṭṭhijukammaṃ pana sabbesaṃ niyamanalakkhaṇa’’nti (dī. ni. aṭṭha. 3.305) vuttaṃ.
And having done so, in the Dīghanikāya Commentary, it is stated: “Straightening one's views is indeed the regulating characteristic of all.”
Và khi làm như vậy, trong Chú giải Trường Bộ Kinh (Dīghanikāyaṭṭhakathā) đã nói: “Tuy nhiên, việc làm cho kiến chấp chân chánh có đặc tính là điều chỉnh cho tất cả mọi người” (Dī. Ni. Aṭṭha. 3.305).
Mahāsaṃghiyā pana abhayagirivāsino ca diṭṭhijukammaṃ visuṃ puññakiriyabhāvena na gaṇhanti.
The Mahāsaṅghiya school and the Abhayagiri dwellers, however, do not count straightening one's views as a separate meritorious deed.
Tuy nhiên, phái Mahāsaṃghiya và những người sống ở Abhayagiri không xem việc làm cho kiến chấp chân chánh là một nền tảng tạo phước riêng biệt.
Tathā hi te dānaṃ sīlaṃ bhāvanā saṃsuti desanānussatimodanaṃ veyyāvaccapūjāsaraṇappattipasaṃsā cāti attanā katapuññānussaraṇaṃ buddhādīsu saraṇagamanaṃ paraguṇapasaṃsāti imāni tīṇi pakkhipitvā diṭṭhijukammaṃ aggahetvā dvādasa puññakiriyavatthūni paññāpenti.
Thus, by including the recollection of one's own merits, taking refuge in the Buddha and others, and praising the qualities of others—these three: generosity, morality, mental development, listening, teaching, recollection, rejoicing, service, offerings, going for refuge, and praise—they enumerate twelve meritorious deeds, without including straightening one's views.
Thật vậy, họ thêm ba điều này vào: sự hồi tưởng phước đã làm của bản thân (attanā katapuññānussaraṇaṃ), sự quy y Tam Bảo (buddhādīsu saraṇagamanaṃ), và sự tán thán công đức của người khác (paraguṇapasaṃsā). Như vậy, họ trình bày mười hai nền tảng tạo phước mà không bao gồm việc làm cho kiến chấp chân chánh.
Puna tīṇevāti paṭhamaṃ dasāpi samānā puna saṅkhepato tīṇeva sambhonti.
Again, only three means that all ten, though similar, are again condensed into only three.
Lại chỉ ba điều thôi nghĩa là, ban đầu tất cả mười điều cũng tương tự, nhưng sau đó, tóm tắt lại, chỉ có ba điều là khả dĩ.
24. Idāni parehi niddisiyamānānaṃ puññānussaraṇādīnaṃ attanā niddiṭṭhesveva samodhānaṃ dassetuṃ ‘‘sabbānussatipuññañcā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the inclusion of meritorious deeds such as recollection, which are stated by others, into those stated by oneself, “and all recollection of merit,” and so on, is stated.
24. Bây giờ, để chỉ ra sự bao gồm của sự hồi tưởng phước (puññānussaraṇa) và các điều khác được người khác trình bày, vào những điều đã được trình bày bởi chính mình, đã nói “và tất cả phước hồi tưởng” và vân vân.
Tattha sabbasseva attanā katasucaritassa anussaraṇaṃ sabbānussatipuññaṃ nāma.
Therein, all recollection of merit is the remembrance of all wholesome conduct performed by oneself.
Trong đó, sự hồi tưởng tất cả những điều thiện đã làm của bản thân được gọi là phước hồi tưởng tất cả (sabbānussatipuñña).
Pasaṃsāti parehi katāya puññakiriyāya, sammāpaṭipattiyā ca vippasannacittena pasaṃsanaṃ, santussananti attho.
Praise means praising with a mind purified by meritorious deeds performed by others and by right practice; the meaning is being pleased.
Tán thán (pasaṃsā) nghĩa là, với tâm hoan hỷ, tán thán những việc làm phước và sự thực hành chân chánh của người khác. Nghĩa là sự hoan hỷ.
Saraṇattayanti ettha saranti hiṃsantīti saraṇāni, buddhādīni tīṇi ratanāni.
In the phrase “triple refuge”, saraṇāni means those that harm, such as the three jewels: the Buddha and others.
Trong cụm từ Tam quy (saraṇattaya), “saraṇa” nghĩa là những gì làm hại (hiṃsanti), đó là ba bảo vật: Phật và các vị khác.
Tāni hi saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ duggatiparikkilesaṃ hiṃsanti vināsenti.
For they harm and destroy fear, terror, misery, and defilements for those who have taken refuge, precisely by that act of taking refuge.
Thật vậy, chúng làm hại (hiṃsanti), tức là tiêu diệt, sự sợ hãi (bhaya), kinh hoàng (santāsa), và những phiền não khổ cảnh (duggatiparikkilesa) của những người đã quy y, chính bằng sự quy y đó.
Tayo avayavā assāti tayaṃ, tīhi avayavehi yuttasamudāyassetaṃ adhivacanaṃ, saraṇānaṃ tayaṃ saraṇattayaṃ, tīṇi saraṇānīti vuttaṃ hoti.
Tayaṃ (triple) means having three parts; this is a designation for a collection composed of three parts; saraṇattayaṃ means a triple refuge, meaning three refuges are spoken of.
“Tayaṃ” là cái có ba phần, đây là tên gọi của một tập hợp được cấu thành bởi ba phần. “Saraṇattayaṃ” là tập hợp của các quy y, nghĩa là ba quy y.
Na hi avayavavinimutto samudāyo nāma koci atthīti.
For there is no such thing as a collection independent of its parts.
Thật vậy, không có tập hợp nào tồn tại mà tách rời khỏi các phần cấu thành.
Idha pana saraṇattayaggahaṇena upacārato, uttarapadalopato vā saraṇagamanaṃ adhippetaṃ.
Here, however, by the term “triple refuge,” taking refuge is intended by way of figurative usage, or by omission of the latter part of the compound.
Tuy nhiên, ở đây, việc nắm giữ Tam quy (saraṇattaya) có ý nghĩa là sự quy y (saraṇagamana), hoặc theo nghĩa ẩn dụ (upacārato), hoặc do sự lược bỏ từ cuối (uttarapadalopato).
Na hi saraṇattayaṃ puññakiriyavatthu nāma hoti.
For the triple refuge itself is not a meritorious deed.
Thật vậy, Tam quy (saraṇattaya) không phải là một nền tảng tạo phước (puññakiriyavatthu).
Atthato panetaṃ ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṃgho’’tiādinā buddhādīsu pasādapaṭilābhavasena pavattā cetanā diṭṭhijukammasmiṃ saṅgahaṃ yanti taṃvaseneva tesaṃ ijjhato.
But in reality, this volition, arising through the attainment of faith in the Buddha and others, as in “Indeed, that Blessed One is perfectly enlightened; the Dhamma is well-expounded; the Saṅgha is well-practiced”— is included in straightening one's views, because these succeed only by means of it.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, sự tác ý (cetanā) phát sinh do đạt được niềm tin (pasādapaṭilābha) vào Phật và các vị khác, theo cách “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddho) thật vậy, Pháp được thuyết giảng khéo léo (svākkhāto dhammo), Tăng chúng thực hành tốt đẹp (suppaṭipanno saṃgho)” và vân vân, đi vào sự bao gồm trong việc làm cho kiến chấp chân chánh (diṭṭhijukamma), vì chúng thành tựu chỉ nhờ vào điều đó.
Na hi viparītadiṭṭhikassa imāni tīṇi sambhavanti, tasmā te ekantena diṭṭhijukammapuññakiriyavatthusmiṃ saṅgahaṃ gacchanti, na visuṃ puññakiriyabhāvena gahetabbāti adhippāyo.
For these three are not possible for one with wrong views. Therefore, they are definitively included in the meritorious deed of straightening one's views, and should not be taken as separate meritorious deeds—this is the intention.
Thật vậy, ba điều này không thể có đối với người có kiến chấp sai lầm (viparītadiṭṭhika). Do đó, chúng nhất định đi vào sự bao gồm trong nền tảng tạo phước là việc làm cho kiến chấp chân chánh, không nên xem chúng là một nền tảng tạo phước riêng biệt, đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘natthi saṃsayo’’ti.
Therefore, it is said: “there is no doubt.”
Vì thế, đã nói “không có nghi ngờ”.
Diṭṭhijukammassa bhāvanāmayasaṅgahepi saṅkhepanayena bhāvanāmaye saṅgayhanti, vitthāranayena pana ‘‘kattha nu kho’’ti saṃsayo siyāti imesaṃ bhāvanāmayasaṅgaho na vutto.
Even though straightening one's views is included in mental development by way of abbreviation, it is not explicitly stated that these are included in mental development, as there might be a doubt as to “where exactly” by way of elaboration.
Mặc dù việc làm cho kiến chấp chân chánh cũng được bao gồm trong phước thuộc về tu tập (bhāvanāmaya) theo cách tóm tắt, nhưng theo cách mở rộng thì có thể có nghi ngờ “nó thuộc về đâu?”. Do đó, sự bao gồm của chúng trong phước thuộc về tu tập không được đề cập.
Diṭṭhijukammassa vā sabbesaṃ mahapphalabhāvaniyāmakattena mūlabhūtattā tassa padhānabhāvaṃ dassetuṃ visuṃ tattha saṅgayhantīti vuttaṃ.
Or, to show the primary nature of straightening one's views, as it is fundamental in regulating the great fruitfulness of all deeds, it is said that it is distinctly included therein.
Hoặc, để chỉ ra tầm quan trọng của việc làm cho kiến chấp chân chánh, vì nó là nền tảng điều chỉnh cho tất cả mọi người đạt được quả lớn, nên đã nói rằng nó được bao gồm riêng biệt trong điều đó.
Apare pana ‘‘saṅgaṇhanto saṅgaṇhāti, gaṇhanto ‘muñcatī’ti vacanato saraṇagamanassa sīlasamādāne viya gahaṇaṃ sambhavatīti sīlamaye saṅgayhatī’’ti vadanti.
Others, however, say, “As one collecting collects, and one grasping lets go, the act of taking refuge can be conceived of as being taken up, like undertaking precepts; thus, it is included in morality.”
Những người khác lại nói: “Theo nguyên tắc ‘người thu gom thì thu gom, người nhận thì buông bỏ,’ sự quy y (saraṇagamana) có thể được xem là sự nhận lãnh, giống như việc thọ trì giới (sīlasamādāna). Do đó, nó được bao gồm trong phước thuộc về giới (sīlamaya).”
‘‘Saraṇagamanaṃ paṇipātabhāvato apacitisahagate saṅgayhatī’’ti keci.
Some say, “Taking refuge, being an act of prostration, is included in reverence accompanied by respect.”
Một số người nói: “Sự quy y (saraṇagamana) được bao gồm trong sự cung kính (apaciti) vì nó có bản chất là sự đảnh lễ (paṇipāta).”
25. Idāni yathāvuttapuññakiriyavatthūnaṃ purimapacchimabhāgavasena pavattamānāpi cetanā tattha tattheva saṅgahaṃ gacchantīti dassetuṃ ‘‘purimā muñcanā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that even the volitions occurring in the initial and final stages of the aforementioned meritorious deeds are included therein, “the initial letting go,” and so on, is stated.
25. Bây giờ, để chỉ ra rằng ngay cả sự tác ý (cetanā) phát sinh theo các giai đoạn trước và sau của các nền tảng tạo phước đã nói, cũng đi vào sự bao gồm trong chính những điều đó, đã nói “sự buông bỏ trước” và vân vân.
Tattha purimāti dānatthāya deyyadhammaṃ dhammena samena uppādentassa, uppannaṃ ‘‘pariccajissāmī’’ti cintentassa, dakkhiṇeyyaṃ pariyesantassa ca yāva vatthuno paṭiggāhakassa hatthe vissajjanaṃ, pariṇāmanaṃ vā, tāva pavattā pubbabhāgacetanā.
Therein, initial refers to the prior volition that occurs when one righteously produces a donation, resolves to relinquish what has been produced, or searches for a worthy recipient, up until the relinquishing of the item into the recipient's hand or the dedication of it.
Trong đó, sự trước (purimā) là sự tác ý ở giai đoạn đầu phát sinh từ khi người đó tạo ra vật đáng bố thí một cách hợp pháp và công bằng, khi người đó suy nghĩ “tôi sẽ từ bỏ,” và khi người đó tìm kiếm người xứng đáng nhận lễ vật, cho đến khi vật đó được trao vào tay người nhận, hoặc được hồi hướng.
Paṭiggāhakassa pana hatthe vissajjanacetanā, pariṇāmanacetanā vā muñcanacetanā nāma.
The volition of relinquishing into the recipient's hand, or the volition of dedication, is called the volition of letting go.
Tuy nhiên, sự tác ý trao vào tay người nhận, hoặc sự tác ý hồi hướng, được gọi là sự tác ý buông bỏ (muñcanacetanā).
Sāyeva niggahītalopena ‘‘mucanā’’ti vuttā.
That very word is stated as “mucanā” by suppressing the niggahīta.
Chính điều đó được gọi là “mucanā” do sự lược bỏ âm “ṅ” (niggahītalopa).
‘‘Muñcanā’’itiyeva vā pāṭho.
Or the reading is simply “muñcanā.”
Hoặc đọc là “muñcanā”.
Parāti attanā vissaṭṭhavatthumhi ālayaṃ akatvā ‘‘sādhu suṭṭhu aggaṃ dānaṃ me dinna’’nti somanassacittena paccavekkhantassa uppannā aparabhāgacetanā.
Later refers to the subsequent volition that arises when one reflects with a joyful mind, without attachment to the relinquished item, thinking, “Excellent, indeed, a supreme gift has been given by me.”
Sự sau (parā) là sự tác ý ở giai đoạn sau phát sinh khi người đó không chấp trước vào vật đã bố thí của mình và quán xét với tâm hoan hỷ: “Lành thay, tôi đã bố thí một sự bố thí tối thượng thật tốt đẹp.”
Tissopi cetanāti iti ayañca purimā cetanā, ayañca muñcanacetanā, ayañca aparacetanāti tissopi cetanā ekato hutvā dānamayaṃ puññaṃ hoti, dānamayapuññakiriyavatthu nāma hotīti attho.
All three volitions means that this prior volition, this volition of letting go, and this subsequent volition—all three together— constitute meritorious generosity, meaning they constitute the meritorious deed of generosity.
Cả ba tác ý này, tức là sự tác ý trước, sự tác ý buông bỏ, và sự tác ý sau, khi hợp lại thành một, là phước thuộc về bố thí (dānamayaṃ puññaṃ hoti), nghĩa là là nền tảng tạo phước thuộc về bố thí (dānamayapuññakiriyavatthu).
‘‘Puñña’’nti padaṃ apekkhitvā ‘‘hotī’’ti ekavacananiddeso.
Referring to the word “merit,” the singular form “constitutes” is used.
Việc sử dụng động từ số ít “hotī” là do nó liên quan đến từ “puññaṃ” (phước).
Idāni yathāvuttamatthaṃ sesesupi atidisanto āha ‘‘evaṃ sesesu dīpaye’’ti.
Now, applying the aforementioned meaning to the remaining ones, it is stated: “Thus, one should elucidate in the remaining ones.”
Bây giờ, khi mở rộng ý nghĩa đã nói cho các điều còn lại, đã nói “cũng vậy, hãy giải thích cho những điều còn lại”.
Sesesūti sīlādīsu puññakiriyavatthūsu evaṃ yathāvuttanayena ‘‘sīlaṃ ‘rakkhissāmī’ti cintentassa, ‘pabbajissāmī’ti vihāraṃ gacchantassa pavattā purimacetanā, sīlaṃ samādiyantassa, pabbajantassa, sīlaṃ paripūrentassa uppannā majjhimacetanā, ‘pūritaṃ me’ti paccavekkhantassa uppannā aparacetanāti evaṃ tissopi cetanā ekato hutvā sīlamayapuññakiriyavatthu nāmā’’tiādinā dīpaye, pakāseyyāti attho.
In the remaining ones, meaning in the meritorious deeds such as morality, thus, in the manner stated: “The prior volition that arises when one resolves ‘I will observe morality’ or goes to a monastery thinking ‘I will go forth’; the middle volition that arises when one undertakes morality, goes forth, or perfects morality; and the subsequent volition that arises when one reflects ‘It has been perfected by me’—thus, all three volitions together are called the meritorious deed of morality,” and so on, one should elucidate, meaning one should explain.
Cho những điều còn lại (sesesu) nghĩa là, trong các nền tảng tạo phước như giới (sīla) và các điều khác, cũng vậy (evaṃ), theo phương pháp đã nói, “sự tác ý trước phát sinh khi người đó suy nghĩ ‘tôi sẽ giữ giới,’ khi người đó đi đến tu viện để ‘xuất gia’; sự tác ý giữa phát sinh khi người đó thọ trì giới, xuất gia, hoàn thành giới; sự tác ý sau phát sinh khi người đó quán xét ‘tôi đã hoàn thành’; như vậy, cả ba tác ý này khi hợp lại thành một, được gọi là nền tảng tạo phước thuộc về giới (sīlamayapuññakiriyavatthu)” và vân vân, hãy giải thích (dīpaye), nghĩa là hãy trình bày.
Nanu ca attanā katapuññānussaraṇacetanā diṭṭhijukammasaṅgahitā, ayañca aparacetanā sāyevāti kathamassā tattha saṅgahoti?
But isn't the volition of recollecting one's own merits included in straightening one's views, and this subsequent volition is precisely that? So how can it be included there?
Chẳng phải sự tác ý hồi tưởng phước đã làm của bản thân được bao gồm trong việc làm cho kiến chấp chân chánh sao, và sự tác ý sau này chính là điều đó? Vậy thì làm sao nó lại được bao gồm ở đó?
Nāyaṃ doso, visayabhedena ubhinnampi visesasabbhāvato.
This is not a fault, as there is a distinction between both due to the difference in their objects.
Đây không phải là lỗi, vì do sự khác biệt về đối tượng nên cả hai đều có sự đặc thù.
Puññānussaraṇañhi attanā katapuññavisayameva.
Indeed, the recollection of merits is solely concerned with merits performed by oneself.
Thật vậy, niệm phước (puññānussaraṇa) chỉ có đối tượng là phước do chính mình đã làm.
Ayaṃ pana tabbatthuvisayāti pākaṭoyeva dvinnaṃ visesoti.
This*, however, concerns that specific object; thus, the distinction between the two is obvious.
Còn điều này lại có đối tượng là vật nền của phước ấy, do đó sự khác biệt giữa cả hai là rõ ràng.
Paṭiggāhako ādi yesaṃ desakālamittādīnaṃ te paṭiggāhakādayo, deyyadhammassa, paṭiggāhakādīnañca sampatti sampannatā deyyadhammapaṭiggāhakādisampatti.
Paṭiggāhaka and so forth means recipients and others such as the place, time, and friends; the attainment or successfulness of the gift-worthy object, the recipients, and so forth, is deyyadhammapaṭiggāhakādisampatti.
Những gì có người thọ nhận làm đầu, như xứ, thời, bạn, v.v., đó là người thọ nhận, v.v. Sự thành tựu, sự viên mãn của vật thí và của người thọ nhận, v.v., là sự thành tựu của vật thí, người thọ nhận, v.v. (deyyadhammapaṭiggāhakādisampatti).
Tattha deyyadhammassa paṇītamanāpabhāvo dhammena samena uppannabhāvo deyyadhammasampatti.
Therein, the excellent and pleasing nature of the gift-worthy object and its arisen nature in accordance with Dhamma is deyyadhammasampatti (excellence of the gift-worthy object).
Trong đó, trạng thái cao quý, đẹp đẽ của vật thí, trạng thái được tạo ra một cách đúng pháp, đúng đắn là sự thành tựu của vật thí (deyyadhammasampatti).
Paṭiggāhakānaṃ aggadakkhiṇeyyabhāvo paṭiggāhakasampatti.
The supreme worthiness of recipients of offerings is paṭiggāhakasampatti (excellence of recipients).
Trạng thái là bậc đáng cúng dường tối thượng của những người thọ nhận là sự thành tựu của người thọ nhận (paṭiggāhakasampatti).
Dullabhaannapānādiko deso desasampatti.
A place where food and drink are rare, and so forth, is desasampatti (excellence of place).
Xứ sở mà cơm nước, v.v., khó tìm được là sự thành tựu về xứ (desasampatti).
Tādisova kālo kālasampatti.
A similar time is kālasampatti (excellence of time).
Thời điểm tương tự như vậy là sự thành tựu về thời (kālasampatti).
Dullabhaannapānādike hi dese, kāle vā dinnaṃ ajjhāsayassa balavatāya mahapphalaṃ, somanassahetukañca hoti, tasmā te dānassa sampattivasena vuttā.
Indeed, a gift given in a place or at a time where food and drink are rare, and so forth, yields great fruit due to the strength of one’s intention and is a cause for joy; therefore, these are called excellences of giving.
Thật vậy, việc cúng dường ở xứ sở hay thời điểm mà cơm nước, v.v., khó tìm được sẽ có quả lớn và là nhân của hỷ, do ý muốn mạnh mẽ. Do đó, chúng được gọi là sự thành tựu của việc bố thí.
Mittasampatti pana kalyāṇamittabhāvo.
Mittasampatti (excellence of friends), however, is having good friends (kalyāṇamittā).
Còn sự thành tựu về bạn (mittasampatti) là trạng thái có bạn lành.
Kalyāṇamittañhi nissāya dānādīsu cittaṃ odagyappattaṃ hoti.
Indeed, relying on good friends, one’s mind becomes uplifted regarding dana and other meritorious deeds.
Thật vậy, nhờ nương tựa bạn lành mà tâm trở nên hoan hỷ trong các việc bố thí, v.v.
Paricārikasampatti pana anāṇattiyāpi taṃtaṃkiccasampādane appamattassa paricārikajanassa paṭilābho.
Paricārikasampatti (excellence of attendants), however, is the acquisition of attentive attendants who carry out various tasks even without being commanded.
Còn sự thành tựu về người phục vụ (paricārikasampatti) là việc có được người phục vụ không lơ là trong việc hoàn thành các công việc này khác ngay cả khi không được ra lệnh.
Aññaṃ vā somanassahetunti saddhābahulatāvisuddhidiṭṭhitādibhedaṃ aññaṃ somanassakāraṇaṃ vā.
Aññaṃ vā somanassahetu (or other cause for joy) refers to other reasons for joy, such as an abundance of faith, purity of view, and so forth.
Hay nhân hỷ khác (aññaṃ vā somanassahetuṃ) là nhân hỷ khác, được phân loại thành sự dồi dào tín tâm, sự trong sạch của chánh kiến, v.v.
Āgammāti upāgamma, paṭiccāti attho.
Āgammā means approaching, relying upon; this is the meaning.
Āgammāti có nghĩa là nương vào, duyên vào.
Haṭṭhapahaṭṭhoti somanassavasena haṭṭho ceva pahaṭṭho ca.
Haṭṭhapahaṭṭho means delighted and exceedingly delighted due to joy.
Haṭṭhapahaṭṭhoti vừa hoan hỷ vừa phấn khởi do hỷ.
Ubhayenapi adhikasomanassaṃ vuttaṃ.
By both, great joy is expressed.
Cả hai từ đều diễn tả sự hỷ lạc tột bậc.
Atthi…pe… pavattanti ‘‘atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko, atthi paro loko, atthi mātā, atthi pitā, atthi sattā opapātikā, atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā, ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantī’’ti (ma. ni. 1.441) evaṃ pavattaṃ dasavidhaṃ sammādiṭṭhivatthuvasena ceva dhammavicayasambojjhaṅgaṭṭhāniyādīnaṃ vasena ca pavattaṃ.
Atthi…pe… pavattaṃ refers to that which proceeds by way of the ten kinds of Right View, namely, “There is what is given, there is what is sacrificed, there is what is offered, there is fruit and result of good and bad deeds, there is this world, there is a world beyond, there is mother, there is father, there are spontaneously arisen beings, there are in the world ascetics and brahmins who are rightly gone and rightly practicing, who, having thoroughly understood and realized this world and the world beyond, abide therein” (M.N. 1.441), and also by way of the factors of awakening such as investigation of phenomena (dhammavicaya) and so forth.
Atthi…pe… pavattanti là diễn tiến như sau: "Có sự bố thí, có sự tế tự, có sự cúng dường; có quả, có dị thục của các nghiệp thiện ác; có đời này, có đời sau; có mẹ, có cha; có các chúng sinh hóa sinh; có các vị Sa-môn, Bà-la-môn trong đời đã đi đúng đường, thực hành đúng đắn, những vị đã tự mình thắng tri, chứng ngộ và an trú sau khi đã liễu tri đời này và đời sau", là diễn tiến theo mười vật nền của chánh kiến và theo các yếu tố như trạch pháp giác chi, v.v.
Ādi-saddena hi na kevalaṃ navannaṃyeva sammādiṭṭhivatthūnaṃ gahaṇaṃ, atha kho dhammavicayasambojjhaṅgaṭṭhāniyānampi saṅgaho.
Indeed, by the word ‘and so forth’ (ādi-sadda), not only the nine objects of Right View are included, but also the factors of awakening such as investigation of phenomena.
Thật vậy, từ "ādi" (v.v.) không chỉ bao hàm chín vật nền của chánh kiến, mà còn bao gồm cả các yếu tố của trạch pháp giác chi.
Sammā ñāyena pavattā diṭṭhi, pasatthā vā diṭṭhīti sammādiṭṭhi, taṃ.
Rightly performed view, or praised view, is sammādiṭṭhi (Right View); that*.
Tri kiến diễn tiến theo lẽ phải, hay tri kiến đáng tán thán, là sammādiṭṭhi (chánh kiến), lấy đó.
Purakkhatvāti pubbaṅgamaṃ katvā.
Purakkhatvā means having made it foremost.
Purakkhatvāti có nghĩa là đặt lên hàng đầu.
Tañca kho sahajātapubbaṅgamavasena ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’tiādīsu (dha. pa. 1-2) viya sampayogassa adhippetattā.
And indeed, in “Mind is the forerunner of all states” (Dhp. 1-2) and so forth, this refers to the concomitance of mind and states, implying a simultaneous precedence.
Và điều đó, do ý muốn nói đến sự tương ưng, giống như trong các câu "các pháp do tâm dẫn đầu", v.v., theo cách đồng sinh dẫn đầu.
Anussāhitoti lobhamacchariyādivasena puññakiriyāya saṅkocaṃ anāpajjanato attanā, parena vā kenaci anussāhito hutvā.
Anussāhito means being uninstigated by oneself or by anyone else, not shrinking from meritorious deeds due to greed, stinginess, and so forth.
Anussāhitoti là không bị co rút trong việc làm phước do tham, xan tham, v.v., nên không được khuyến khích bởi chính mình hay bởi bất kỳ ai khác.
Sabhāvato hi puññappavattidassanamidaṃ.
Indeed, this is a depiction of the natural arising of merit.
Thật vậy, đây là sự trình bày về sự diễn tiến tự nhiên của phước.
Parehīti pana parapākaṭussāhadassanavasena vuttaṃ.
Parehi (by others), however, is stated to indicate the obvious instigation by others.
Còn "parehī" (bởi người khác) được nói theo cách trình bày sự khuyến khích rõ ràng của người khác.
Paṭhamanti desanākkamena, idha niddiṭṭhakkamena vā paṭhamaṃ.
Paṭhamaṃ (first) means first in the order of exposition, or first in the order specified here.
Paṭhamanti là thứ nhất theo thứ tự trình bày hoặc theo thứ tự được chỉ ra ở đây.
Mahākusalacittanti somanassasahagatatādiaṅgapāripūriyā mahantaṃ kusalacittaṃ.
Mahākusalacittaṃ (great wholesome consciousness) is a wholesome consciousness that is great due to the complete fulfillment of its factors, such as being accompanied by joy.
Mahākusalacittanti là tâm đại thiện, vì sự viên mãn của các yếu tố như câu hành với hỷ, v.v.
Atha vā pacchimabhavikabodhisattānaṃ paṭisandhiākaḍḍhanato mahantaṃ pūjitaṃ kusalacittanti mahākusalacittaṃ.
Or else, a wholesome consciousness that is great and revered because it draws forth the rebirth-linking consciousness of Bodhisattas in their last existence, is mahākusalacittaṃ.
Hoặc là, vì nó lôi kéo sự tái sinh của các vị Bồ-tát trong kiếp chót, nên tâm thiện được tôn kính, vĩ đại được gọi là mahākusalacitta (tâm đại thiện).
Sabbesampi hi sabbaññubodhisattānaṃ paṭisandhi mettāpubbaṅgamassa tihetukasomanassamayassa asaṅkhārikacittassa vipākoti vuttaṃ.
Indeed, it is said that the rebirth-linking consciousness of all omniscient Bodhisattas is the result of an uninstigated consciousness accompanied by joy and preceded by loving-kindness.
Thật vậy, đã được nói rằng sự tái sinh của tất cả các vị Bồ-tát Toàn Giác là quả của tâm không cần nhắc nhở (asaṅkhārikacitta), thuộc loại tam nhân câu hành với hỷ, và có tâm từ dẫn đầu.
Ettha ‘‘deyyadhamma…pe… haṭṭhapahaṭṭho’’ti ettāvatā imassa somanassasahagatabhāvamāha, ‘‘sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā’’ti ñāṇasampayuttabhāvaṃ, ‘‘anussāhito’’ti pana iminā asaṅkhārikabhāvanti daṭṭhabbaṃ.
Here, by “deyyadhamma…pe… haṭṭhapahaṭṭho” (gift-worthy object…pe… delighted and exceedingly delighted), its being accompanied by joy is stated; by “sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā” (having made Right View foremost), its being associated with knowledge is stated; and by “anussāhito” (uninstigated), its uninstigated nature (asaṅkhārikabhāva) is to be understood.
Ở đây, cần phải hiểu rằng, qua đoạn "deyyadhamma…pe… haṭṭhapahaṭṭho", Ngài nói về trạng thái câu hành với hỷ của tâm này; qua đoạn "sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā", Ngài nói về trạng thái tương ưng với trí; và qua từ "anussāhito", Ngài nói về trạng thái không cần nhắc nhở (asaṅkhārikabhāva).
Vuttanayenevāti ‘‘deyyadhammapaṭiggāhakādisampattiṃ, aññaṃ vā somanassakāraṇaṃ āgammā’’ti evaṃ vuttanayena.
Vuttanayenevā (in the manner already stated) means in the manner stated as “deyyadhammapaṭiggāhakādisampattiṃ, aññaṃ vā somanassakāraṇaṃ āgammā” (relying on the excellence of the gift-worthy object, recipients, and so forth, or other cause for joy).
Vuttanayenevāti theo cách đã được nói như sau: "nương vào sự thành tựu của vật thí, người thọ nhận, v.v., hay nhân hỷ khác".
Ussāhitoti deyyadhamme sāpekkhāditāya, sīlasampadādīsu anadhimuttatādīhi ca puññakiriyāya saṅkocāpajjanato attanā, parena vā kenaci ussāhito.
Ussāhito (instigated) means instigated by oneself or by someone else, due to being attached to the gift-worthy object, and so forth, or due to lack of conviction in the perfection of virtue, and so forth, thus shrinking from meritorious deeds.
Ussāhitoti là được khuyến khích bởi chính mình hay bởi bất kỳ ai khác, do sự co rút trong việc làm phước vì có sự luyến tiếc, v.v., đối với vật thí, và do không tin tưởng vào giới hạnh, v.v.
Parehīti pana vuttanayameva.
Parehi (by others), however, is in the manner already stated.
Còn "parehī" (bởi người khác) thì như cách đã nói.
Karoti dānādīni puññānīti sambandho.
The connection is: performs meritorious deeds such as dana.
Liên hệ là: làm các việc phước như bố thí, v.v.
Tamevāti somanassasahagatādinā taṃsadisatāya vuttaṃ.
Tamevā (that very same) is said due to its similarity, being accompanied by joy, and so forth.
Tamevāti được gọi như vậy vì nó tương tự với tâm kia về phương diện câu hành với hỷ, v.v.
Hoti hi taṃsadisepi taṃvohāro yathā ca ‘‘sāyeva tittirī, tāniyeva osadhānī’’ti.
Indeed, that term is used even for similar things, as in “that very partridge, those very medicines.”
Thật vậy, cách gọi đó cũng được dùng cho những gì tương tự, như trong câu "chính con chim cút ấy, chính những dược thảo ấy".
Ettha pana ‘‘ussāhito’’ti iminā sasaṅkhārikataṃ dasseti.
Here, however, by “ussāhito” (instigated), its instigated nature (sasaṅkhārikata) is shown.
Ở đây, qua từ "ussāhito", Ngài trình bày trạng thái cần nhắc nhở (sasaṅkhārikata).
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the manner already stated.
Phần còn lại thì như cách đã nói.
Imasmiṃ panattheti imasmiṃ sasaṅkhārikasaddābhidheyye, ussāhitabbacittasaṅkhāte atthe taṃvisayeti attho.
Imasmiṃ panatthe (in this matter, however) means in this matter denoted by the word ‘instigated’ (sasaṅkhārika-saddābhidheyye), which refers to the consciousness that needs to be instigated, and that which is its object.
Imasmiṃ panattheti có nghĩa là trong ý nghĩa này, trong đối tượng được biểu thị bởi từ "sasaṅkhārika", tức là trong đối tượng được gọi là tâm cần được khuyến khích.
Pubbappayogassāti puññakiriyāya saṅkoce jāyamāne tato vivecetvā samussāhanavasena pavattassa cittappayogassa.
Pubbappayogassā (of the prior effort) refers to the effort of consciousness that arises by setting aside hesitation when shrinking from meritorious deeds, and instigating oneself.
Pubbappayogassāti là của sự nỗ lực của tâm, diễn tiến theo cách khuyến khích, tách ra khỏi sự co rút khi nó phát sinh trong việc làm phước.
Pubba-ggahaṇaṃ panettha tathāpavattapubbābhisaṅkhāravasena so payogo hotīti katvā vuttaṃ, na tassa pubbakālikatāyāti vuttovāyamattho.
The word pubba (prior) here is stated because that effort occurs by way of prior volitional formations that have proceeded in that way, not because of its temporal priority; this meaning has been stated.
Việc dùng từ "pubba" (trước) ở đây được nói vì sự nỗ lực đó xảy ra do hành động tạo tác trước đó đã diễn tiến như vậy, chứ không phải vì nó có trước về mặt thời gian. Ý nghĩa này đã được nói đến.
Paṭipattidassanenāti bhikkhū disvā deyyadhammapariccajanavandanādipaṭipattidassanena.
Paṭipattidassanenā (by seeing their practice) refers to seeing the practice of giving up gifts, bowing down, and so forth, upon seeing monks.
Paṭipattidassanenāti do thấy sự thực hành, như thấy các vị Tỳ-khưu, rồi từ bỏ vật thí, đảnh lễ, v.v.
Balanti anantīti bālā, assāsitapassāsitamatteneva jīvanti, na paññājīvitenāti adhippāyo.
Bāla means those who do not end; the intention is that they live merely by breathing in and out, not by living with wisdom.
Những người không thở ra sức mạnh là kẻ ngu, ý muốn nói rằng họ chỉ sống bằng hơi thở vào ra, chứ không sống bằng đời sống trí tuệ.
Bālāyeva bālakā.
Those who are bāla are bālakā (children).
Kẻ ngu chính là bālakā.
Te pana idha ‘‘atthi dinna’’ntiādinayappavattāya sammādiṭṭhiyā abhāvena asañjātabuddhino dārakā.
Here, however, they are children whose wisdom is undeveloped due to the absence of Right View, which proceeds in the manner of “There is what is given,” and so forth.
Ở đây, họ là những đứa trẻ chưa phát sinh trí tuệ do thiếu chánh kiến diễn tiến theo cách "có sự bố thí", v.v.
Pākaṭavasena cettha bālaka-ggahaṇaṃ.
Here, the term bālaka is used in an obvious sense.
Việc dùng từ "bālaka" ở đây là theo cách rõ ràng.
Sahasā karaṇādikāle pana itaresampi ñāṇavippayuttaṃ hotīti.
However, even in others, knowledge may be disassociated (ñāṇavippayuttaṃ) at the time of sudden action, and so forth.
Còn vào lúc hành động vội vàng, v.v., thì ngay cả những người khác cũng có thể không tương ưng với trí.
Somanassaṃ jātaṃ etesanti somanassajātā, jātasomanassāti attho.
Those for whom joy has arisen are somanassajātā (those who have generated joy); meaning, having generated joy.
Những người có hỷ đã sinh khởi là somanassajātā, có nghĩa là những người có hỷ đã sinh khởi.
Sahasāti sīghaṃ sīghaṃ dātukāmatāya uppattisamakālameva.
Sahasā (suddenly) means immediately upon arising, out of a desire to give quickly.
Sahasāti là ngay khi tâm khởi lên, do muốn cho một cách nhanh chóng.
Ettha ca ‘‘paṭipattidassanenā’’ti iminā paresaṃ payogābhāvamāha, ‘‘jātaparicayā’’ti attano payogābhāvaṃ.
Here, by “paṭipattidassanenā” (by seeing their practice), the absence of effort on the part of others is stated, and by “jātaparicayā” (having become familiar), the absence of one’s own effort.
Ở đây, qua từ "paṭipattidassanenā", Ngài nói về sự không có sự nỗ lực của người khác; qua từ "jātaparicayā", Ngài nói về sự không có sự nỗ lực của chính mình.
Ubhayenāpi imassa asaṅkhārikabhāvaṃ dīpeti.
By both, its uninstigated nature (asaṅkhārikabhāva) is demonstrated.
Qua cả hai, Ngài làm sáng tỏ trạng thái không cần nhắc nhở (asaṅkhārikabhāva) của tâm này.
‘‘Bālakā, sahasā’’ti ca imehi ñāṇavippayuttabhāvamāha, ‘‘bhikkhū…pe… jātā’’ti somanassasahagatabhāvaṃ.
And by “bālakā, sahasā” (children, suddenly), its being dissociated from knowledge (ñāṇavippayuttabhāva) is stated, and by “bhikkhū…pe… jātā” (monks…pe… arisen), its being accompanied by joy (somanassasahagatabhāva).
Và qua các từ "bālakā, sahasā", Ngài nói về trạng thái không tương ưng với trí; qua đoạn "bhikkhū…pe… jātā", Ngài nói về trạng thái câu hành với hỷ.
Atha vā ‘‘paṭipatti…pe… paricayā’’ti iminā asaṅkhārikabhāvassa ‘‘bālakā bhikkhū…pe… jātā’’ti ca imehi ñāṇavippayuttasomanassasahagatabhāvassa ca dīpitattā ‘‘sahasā’’ti vacanena yathāvuttameva ñāṇavippayuttaasaṅkhārikabhāvaṃ pakāseti.
Or, by the words "conduct...etc....familiarity" (paṭipatti...pe...paricayā), the unprompted (asaṅkhārika) state is indicated, and by "young bhikkhus...etc....arisen" (bālakā bhikkhū...pe...jātā), the state accompanied by joy dissociated from knowledge (ñāṇavippayutta somanassasahagata) is indicated. Thus, the word "spontaneously" (sahasā) reveals precisely the unprompted state dissociated from knowledge, as mentioned.
Hoặc, bởi vì trạng thái vô tác được chỉ rõ qua* “thực hành…vân vân…sự quen thuộc”, và trạng thái đồng sanh với hỷ, không hợp trí được chỉ rõ qua* “các tỳ khưu trẻ…vân vân…đã sinh khởi”, nên với lời nói “ngay lập tức” (sahasā), trạng thái vô tác, không hợp trí như đã nói được phơi bày.
Evaṃ sati paṭilomato somanassasahagatādibhāvo dassito hoti.
This being the case, the state accompanied by joy, and so on, is shown in reverse order.
Khi đã như vậy, trạng thái đồng sanh với hỷ, v.v… được chỉ rõ theo thứ tự nghịch.
Anulomato pana ‘‘somanassajātā’’ti iminā somanassasahagatabhāvaṃ, sahasā-ggahaṇena ñāṇavippayuttāsaṅkhārikabhāvaṃ dīpeti.
In forward order, however, by "born of joy" (somanassajātā), it indicates the state accompanied by joy, and by the inclusion of "spontaneously" (sahasā), it indicates the unprompted state dissociated from knowledge.
Còn theo thứ tự thuận, với* “đã sinh khởi hỷ” (somanassajātā),* chỉ rõ trạng thái đồng sanh với hỷ; và với việc nắm giữ* “ngay lập tức” (sahasā),* chỉ rõ trạng thái vô tác, không hợp trí.
‘‘Paṭipatti…pe… disvā’’ti ettāvatā pana somanassasahagatādibhāvassa kāraṇaṃ vuttanti.
By "conduct...etc....having seen" (paṭipatti...pe...disvā), the cause of the state accompanied by joy, and so on, is thus stated.
Cho đến* “thực hành…vân vân…đã thấy” (paṭipatti…pe… disvā), nguyên nhân của trạng thái đồng sanh với hỷ, v.v… đã được nói đến.
Teti te ñātakā, te bālakāti vā attho.
"They" (Te) means those relatives, or those young ones.
Chúng (Te) là những người thân đó, hoặc là những đứa trẻ đó.
‘‘Somanassahetūnaṃ abhāvaṃ āgammā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
The phrase "due to the absence of causes for joy" (somanassahetūnaṃ abhāvaṃ āgammā) should be understood as an example.
“Do không có những nguyên nhân của hỷ” (Somanassahetūnaṃ abhāvaṃ āgammā) điều này nên được hiểu là một ví dụ.
Majjhattārammaṇaṃ tathārūpe cetobhisaṅkhārādayopi hi upekkhāsahagatatāya kāraṇamevāti.
Indeed, an indifferent object and such mental formations (cetobhisaṅkhārā) are also causes for the state accompanied by equanimity.
Vì đối tượng trung tính và những hành tác tâm (cetobhisaṅkhāra) tương tự cũng là nguyên nhân của sự đồng sanh với xả.
Cittassa somanassābhāve puggalassapi somanassarahitatā hotīti ‘‘catūsupi…pe… hontī’’ti puggalādhiṭṭhānaṃ katvā vuttaṃ, somanassarahitā honti puññaṃ karontāti adhippāyo.
When there is an absence of joy in the mind, the person is also devoid of joy, so "in all four...etc....are" (catūsupi...pe...hontī) is stated with reference to the person; the intention is that they are devoid of joy when performing meritorious deeds.
Khi tâm không có hỷ, thì cá nhân cũng không có hỷ, nên “trong cả bốn…vân vân…có” (catūsupi…pe… hontī) được nói dựa trên cá nhân, ý muốn nói rằng họ không có hỷ khi làm phước.
‘‘Eva’’ntiādi nigamanaṃ.
"Thus" (Evaṃ), and so on, is the conclusion.
“Như vậy” (Evaṃ) v.v… là phần kết luận.
Imesu pana aṭṭhasu viññāṇesu somanassasahagatato upekkhāsahagataṃ balavataraṃ, ñāṇavippayuttato ñāṇasampayuttaṃ, sasaṅkhārikato asaṅkhārikaṃ sadisaṃ balavataraṃ.
Among these eight types of consciousness (viññāṇa), the one accompanied by equanimity (upekkhāsahagata) is stronger than the one accompanied by joy (somanassasahagata); the one associated with knowledge (ñāṇasampayutta) is stronger than the one dissociated from knowledge (ñāṇavippayutta); and the unprompted (asaṅkhārika) is similarly stronger than the prompted (sasaṅkhārika).
Trong tám thức này, thức đồng sanh với xả mạnh hơn thức đồng sanh với hỷ; thức hợp trí mạnh hơn thức không hợp trí; thức vô tác mạnh hơn thức hữu tác tương tự.
Visadisaṃ pana vedanāñāṇappayogavasena balavaṃ, dubbalañca hoti.
Dissimilar ones, however, are strong or weak based on feeling (vedanā) and application of knowledge (ñāṇa).
Còn đối với những thức không tương tự, chúng có thể mạnh hoặc yếu tùy theo thọ (vedanā), trí (ñāṇa) và sự nỗ lực (payoga).
Somanassasahagatatihetukaasaṅkhārikato hi upekkhāsahagatatihetukasasaṅkhārikaṃ balavataraṃ, upekkhāsahagataduhetukaasaṅkhārikato somanassasahagatatihetukaasaṅkhārikaṃ balavataraṃ.
For instance, the prompted (sasaṅkhārika) consciousness rooted in three causes (tihetuka) accompanied by equanimity is stronger than the unprompted (asaṅkhārika) consciousness rooted in three causes accompanied by joy; and the unprompted (asaṅkhārika) consciousness rooted in three causes accompanied by joy is stronger than the unprompted (asaṅkhārika) consciousness rooted in two causes (duhetuka) accompanied by equanimity.
Thật vậy, thức hữu tác, tam nhân, đồng sanh với xả mạnh hơn thức vô tác, tam nhân, đồng sanh với hỷ; thức vô tác, tam nhân, đồng sanh với hỷ mạnh hơn thức vô tác, nhị nhân, đồng sanh với xả.
Iti catutthacittato tatiyacittaṃ balavataraṃ, tato aṭṭhamacittaṃ, tato sattamacittaṃ, tato dutiyacittaṃ, tato paṭhamacittaṃ, tato chaṭṭhacittaṃ, tato pañcamacittanti evamimesaṃ balavabalavatarabhāvo veditabbo.
Thus, the third consciousness is stronger than the fourth, the eighth is stronger than that, the seventh is stronger than that, the second is stronger than that, the first is stronger than that, the sixth is stronger than that, and the fifth is stronger than that. This is how their relative strengths should be understood.
Như vậy, tâm thứ ba mạnh hơn tâm thứ tư; tâm thứ tám mạnh hơn tâm đó; tâm thứ bảy mạnh hơn tâm đó; tâm thứ hai mạnh hơn tâm đó; tâm thứ nhất mạnh hơn tâm đó; tâm thứ sáu mạnh hơn tâm đó; tâm thứ năm mạnh hơn tâm đó. Cần phải biết về mức độ mạnh yếu của những tâm này như vậy.
27. Idāni tathāpavattamānassa tassa yo yo tesaṃ tesaṃ vasena labbhamāno gaṇanaparicchedo, taṃ sampiṇḍitvā dassetuṃ ‘‘sattarasa sahassānī’’tiādi vuttaṃ.
27. Now, to collectively present the countable distinctions obtained in various ways for that which thus occurs, the phrase "seventeen thousand" (sattarasa sahassānī) and so on, is stated.
27. Bây giờ, để tổng hợp và trình bày số lượng được nhận biết theo từng loại của những* phát sinh như vậy, nên “mười bảy ngàn” (sattarasa sahassāni) v.v… đã được nói đến.
Tatthevaṃ gaṇanā veditabbā – imāni tāva aṭṭha viññāṇāni dasannaṃ puññakiriyavatthūnaṃ vasena pavattanato paccekaṃ dasa dasāti katvā asīti cittāni honti, tāni ca chasu ārammaṇesu pavattanato chagguṇitāni sāsītikāni cattāri satāni honti, tāni catunnaṃ adhipatīnaṃ sahayogavasena catugguṇitāni sahassaṃ, vīsādhikāni ca nava satāni honti, tāni ca kāyavacīmanosaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ vasena tiguṇitāni sasaṭṭhisattasatādhikāni pañca sahassāni honti, tāni ca hīnamajjhimapaṇītabhedato tiguṇitāni sāsītikadvisatādhikāni sattarasa sahassāni hontīti.
The calculation should be understood as follows: These eight types of consciousness, functioning in terms of the ten foundations of meritorious deeds, become eighty types of mind, with each being ten. These, occurring in relation to six objects, multiplied by six, become four hundred and eighty. These, associated with the four dominants, multiplied by four, become one thousand nine hundred and twenty. These, in terms of the three actions, namely, bodily, verbal, and mental, multiplied by three, become five thousand seven hundred and sixty. These, further divided into inferior, medium, and superior, multiplied by three, become seventeen thousand two hundred and eighty.
Ở đây, số lượng cần được biết như sau: Tám thức này, do phát sinh theo mười căn bản hành vi tạo phước, mỗi loại mười, nên thành tám mươi tâm. Những tâm đó, do phát sinh trong sáu đối tượng, nhân sáu, thành bốn trăm tám mươi. Những* đó, do có sự hợp tác của bốn quyền tối thắng, nhân bốn, thành một ngàn chín trăm hai mươi. Những* đó, do ba nghiệp gọi là thân, khẩu, ý, nhân ba, thành năm ngàn bảy trăm sáu mươi sáu. Những* đó, do sự phân loại thấp kém, trung bình, cao thượng, nhân ba, thành mười bảy ngàn hai trăm tám mươi.
Nanu ca ñāṇavippayuttacittānaṃ vīmaṃsādhipatisahayogābhāvato adhipativasena sahassaṃ, sāsītikāni ca cha satāni hontīti tāni kammādīnaṃ vasena sampiṇḍitāni vīsasatādhikāni pannarasa sahassāni bhavantīti?
But do not the minds dissociated from knowledge lack association with investigative dominance (vīmaṃsādhipati), so by dominance, there would be one thousand six hundred and eighty, and when these are collectively counted in terms of actions and so on, they would be fifteen thousand one hundred and twenty?
Chẳng phải các tâm không hợp trí không có sự hợp tác của tư duy tối thắng (vīmaṃsādhipati), nên theo quyền tối thắng thì thành một ngàn sáu trăm tám mươi sao? Và khi tổng hợp những* đó theo nghiệp v.v… thì sẽ thành mười lăm ngàn hai mươi sao?
Saccametaṃ, sotapatitavasena pana taṃ anādiyitvā adhipatigaṇanā gahitāti na tassa vasena gaṇanahāni katāti daṭṭhabbaṃ.
This is true, but that point is disregarded as being merely incidental (sotapatita), and the calculation of dominants is taken as a whole, so no reduction in counting is made on that basis; this should be understood.
Điều đó là đúng. Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng số lượng quyền tối thắng được lấy mà không quan tâm đến điều đó theo cách nghe được, nên không có sự giảm số lượng theo đó.
Nanu ca ‘‘savipākaṃ kusala’’nti vuttaṃ, taṃ pana kathaṃ, kuhiṃ, kiṃ phalatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘taṃ panā’’tiādi.
But it was said, "skillful with result" (savipākaṃ kusalaṃ). So, in response to the question of how, where, and what it yields as fruit, it states "that, however" (taṃ panā) and so on.
Chẳng phải đã nói “thiện có quả” (savipākaṃ kusalaṃ) sao? Vậy thì điều đó như thế nào, ở đâu, và kết quả gì? Nhằm giải đáp câu hỏi đó,* nói “cái đó thì” (taṃ panā) v.v…
Yasmā tihetukaṃ kusalaṃ tihetukaṃ vā duhetukaṃ vā paṭisandhiṃ deti, nāhetukaṃ paṭisandhiṃ deti.
Because a wholesome action rooted in three causes (tihetuka kusala) gives rebirth (paṭisandhi) that is either rooted in three causes or rooted in two causes (duhetuka), but not rebirth that is rootless (ahetuka).
Vì thiện tam nhân cho quả tái sanh tam nhân hoặc nhị nhân, không cho quả tái sanh vô nhân.
Yadā ca tihetukaṃ paṭisandhiṃ janeti, tadā pavatte soḷasa vipākāni abhinipphādeti.
And when it generates rebirth rooted in three causes, it produces sixteen results (vipāka) in the course of existence.
Và khi nó tạo ra tái sanh tam nhân, thì trong quá trình vận hành, nó tạo ra mười sáu quả.
Yadā dvihetukaṃ, tadā dvādasa.
When it generates rebirth rooted in two causes, then twelve.
Khi* nhị nhân, thì mười hai*.
Duhetukaṃ pana duhetukamahetukañca paṭisandhiṃ janeti, na tihetukaṃ.
A wholesome action rooted in two causes, however, generates rebirth rooted in two causes or rootless rebirth, but not rebirth rooted in three causes.
Còn thiện nhị nhân tạo ra tái sanh nhị nhân và vô nhân, không tạo ra tái sanh tam nhân.
Yadā ca duhetukaṃ janeti, tadā pavattiyaṃ dvādasa.
And when it generates rebirth rooted in two causes, then twelve in the course of existence.
Và khi nó tạo ra* nhị nhân, thì trong quá trình vận hành,* mười hai*.
Yadā ahetukaṃ, tadā aṭṭha.
When rootless, then eight.
Khi* vô nhân, thì tám*.
Ye pana āgamanato vipākassa saṅkhārabhedamicchanti, tesaṃ matena tihetukaṃ dvādasa, dasa vā vipaccati, duhetukaṃ dasa, aṭṭha vā, tasmā vuttaṃ ‘‘yathānurūpa’’nti.
Those who desire a difference in formations (saṅkhārabheda) of the result from the coming (āgamana), according to their view, a wholesome action rooted in three causes ripens into twelve or ten results, and one rooted in two causes into ten or eight. Therefore, it is said "correspondingly" (yathānurūpaṃ).
Còn theo quan điểm của những người muốn có sự khác biệt về hành tác của quả từ sự đến, thì thiện tam nhân cho quả mười hai hoặc mười*; thiện nhị nhân cho quả mười hoặc tám*. Do đó đã nói “tùy theo sự tương ứng” (yathānurūpaṃ).
Nānāvidhasampattiṭṭhānabhāvato sobhanā, gantabbato gati cāti sugati, kāmāvacarabhavova sugati kāmāvacarasugati.
"Sugati" (happy destination) means a beautiful (sobhanā) state due to being a place of various kinds of success (sampattiṭṭhāna), and a destination (gati) to be gone to. The sensuous realm of existence itself (kāmāvacarabhava) is the sensuous happy destination (kāmāvacarasugati).
Do là nơi có nhiều loại thành tựu khác nhau nên là tốt đẹp (sobhanā), và do là nơi để đi đến nên là cõi (gati), vậy là thiện thú (sugati). Tồn tại trong cõi dục giới là thiện thú dục giới (kāmāvacarasugati).
Tassaṃ kāmāvacarasugatiyaṃ.
In "in that sensuous happy destination" (tassaṃ kāmāvacarasugatiyaṃ).
Trong đó, trong thiện thú dục giới (kāmāvacarasugatiyaṃ).
Bhavabhogasampatti nti ettha ca bhavatīti bhavo, upapattibhavasaṅkhātānaṃ vipākakkhandhakaṭattārūpānametaṃ gahaṇaṃ, bhuñjitabbato bhogo, pavattiyaṃ paṭilabhitabbasampatti, bhavoti vā paṭisandhi, bhogo sesavipākakaṭattārūpehi saha pavattiyaṃ paṭilabhitabbā sampatti, bhavo ca bhogo ca bhavabhogo, teyeva sampannabhāvato sampatti, tesaṃ vā sampatti bhavabhogasampatti, taṃ abhinipphādeti, janakavasena ca upanissayavasena ca sādhetīti attho.
Here in "success in existence and enjoyment" (bhavabhogasampatti), "bhava" (existence) means that which becomes, and this is a designation for the resultant aggregates (vipākakkhandha) and kamma-born matter (kaṭattārūpa) known as rebirth-existence (upapattibhava). "Bhoga" (enjoyment) means that which is to be enjoyed, the success to be obtained in the course of existence. Or, "bhava" is rebirth, and "bhoga" is the success to be obtained in the course of existence, together with the remaining results and kamma-born matter. "Bhava and bhoga" are "bhavabhoga". Their perfect state is "sampatti", or their success is "bhavabhogasampatti". It "produces" (abhinipphādeti) it, which means it accomplishes it by way of being a generator and by way of being a strong support.
Trong* thành tựu về sự tồn tại và sự hưởng thụ (bhavabhogasampatti), “tồn tại” (bhavati) là sự tồn tại (bhava), đây là sự nắm giữ các uẩn quả và sắc do nghiệp tạo, được gọi là tái sanh (upapattibhava). “Hưởng thụ” (bhuñjitabbato bhogo) là sự hưởng thụ (bhoga), là sự thành tựu được thọ nhận trong quá trình vận hành. Hoặc “tồn tại” (bhava) là tái sanh (paṭisandhi); “hưởng thụ” (bhoga) là sự thành tựu được thọ nhận trong quá trình vận hành cùng với các quả còn lại và sắc do nghiệp tạo. Sự tồn tại và sự hưởng thụ là bhavabhoga. Chính chúng là sự thành tựu (sampatti) do trạng thái viên mãn, hoặc sự thành tựu của chúng là bhavabhogasampatti. Cái đó tạo ra (abhinipphādeti), nghĩa là hoàn thành theo cách tạo tác và theo cách y chỉ.
Ettha ca bhavabhogasampattīnaṃ niravasesato labbhamānaṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘kāmāvacarasugatiya’’nti vuttaṃ.
And here, "in the sensuous happy destination" is said with reference to the place where complete success in existence and enjoyment is obtained.
Ở đây,* “trong thiện thú dục giới” được nói đến nhằm chỉ nơi mà sự thành tựu về sự tồn tại và sự hưởng thụ được nhận biết một cách đầy đủ.
Sahetukavipākavajjaṃ pana pavattivipākakaṭattārūpasabhāvaṃ bhavasampattiṃ, ekaccabhogasampattiñca, bhogasampadameva vā avisesena sugatiyaṃ duggatiyampi abhinipphādetiyeva.
However, the nature of existence-success, which consists of resultant states and kamma-born matter (excluding root-conditioned results), and partial enjoyment-success, or indeed enjoyment-success without distinction, also produces results in both happy and unhappy destinations.
Tuy nhiên, sự thành tựu về sự tồn tại mang bản chất của các quả trong quá trình vận hành và sắc do nghiệp tạo, trừ quả hữu nhân; và một phần sự thành tựu về sự hưởng thụ, hoặc chỉ riêng sự thành tựu về sự hưởng thụ, cũng được tạo ra trong thiện thú và ác thú mà không có sự phân biệt.
Nāgasupaṇṇādīnampi hissa devasampattisadisaṃ manuññaṃ bhogajātaṃ, tabbisayāni ca vipākacittāni, suvaṇṇatāsussaratādi ca taṃ sabbaṃ kāmāvacarakusalasseva phalaṃ.
For even for Nāgas and Supaṇṇas, there is pleasant enjoyment similar to divine success, and resultant minds related to that, and golden complexion, sweet voice, and so on—all of that is the fruit of sensuous wholesome kamma.
Vì đối với loài rắn, chim thần v.v… cũng có những tài sản đáng yêu tương tự như tài sản của chư thiên, và những tâm quả liên quan đến chúng, cùng với sự vàng óng, giọng nói du dương v.v… tất cả những điều đó đều là quả của thiện dục giới.
Na hi akusalassa iṭṭhaphalaṃ atthi.
Indeed, unwholesome kamma has no desirable fruit.
Thật vậy, ác bất thiện không có quả tốt đẹp.
Vuttañhetaṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ akusalassa iṭṭho kanto vipāko saṃvijjatī’’ti.
For it has been said: "It is an impossible state, an impossibility, that an unwholesome deed should have a desirable, agreeable result."
Điều này đã được nói: “Đây là điều không thể, không có cơ hội, rằng quả của bất thiện lại là điều đáng mong muốn, đáng yêu.”
Idāni yasmā kāmāvacarakusalānantaraṃ uddiṭṭhassa rūpāvacarakusalassa niddesāvakāso anuppatto, tasmā taṃ dassanatthaṃ ‘‘itaresū’’tiādi āraddhaṃ.
Now, since the occasion has arisen to describe the fine-material wholesome kamma (rūpāvacarakusala) that was mentioned immediately after the sensuous wholesome kamma, "among the others" (itaresu) and so on, is commenced to illustrate it.
Bây giờ, vì cơ hội để giải thích về thiện sắc giới, đã được đề cập sau thiện dục giới, đã đến, nên “trong các loại khác” (itaresu) v.v… đã được bắt đầu để trình bày điều đó.
Tattha itaresūti yathāvuttakāmāvacarakusalato itaresu, rūpāvacarādīsūti attho.
In this regard, " in others" means in those other than the wholesome states of the kāma-sphere mentioned, i.e., in the rūpa-sphere and so on.
Ở đây, trong những cái khác có nghĩa là trong các pháp khác với thiện dục giới đã được nói đến, tức là trong các pháp sắc giới, v.v.
Savatthukato ekavidhaṃ ekantena vatthusannissitattā.
" Onefold as having a basis" means because it exclusively relies on a basis.
Từ có nền tảng là một loại vì hoàn toàn nương tựa vào nền tảng (vật chất).
Na hi arūpadhātuyaṃ rūpāvacaradhammā labbhanti rūpavirāgabhāvanāya nibbattattā puna rūpāvacarajjhānasamāpattiyā abhāvato.
Indeed, rūpa-sphere phenomena are not found in the formless sphere, because they arise from the development of dispassion for rūpa, and because there is no re-entry into rūpa-sphere jhāna.
Thật vậy, các pháp sắc giới không được tìm thấy trong cõi vô sắc, vì chúng đã sinh khởi do sự tu tập ly tham sắc, và hơn nữa, không có sự nhập thiền sắc giới (trong cõi vô sắc).
Hīnamajjhimapaṇītabhedatoti ettha pubbe viya adhipatīnaṃ hīnādibhāvehi jhānassa hīnādibhāvo yojetabbo.
As for " by way of the distinction of inferior, medium, and superior," here, the jhāna's inferiority and so on should be understood as determined by the inferiority and so on of the dominants, as before.
Ở đây, từ sự phân loại thấp kém, trung bình, thù thắng, sự thấp kém, v.v. của thiền cần được kết hợp với sự thấp kém, v.v. của các pháp chủ như đã nói trước đây.
Atha vā paṭiladdhamattamanāsevitaṃ hīnaṃ paridubbalabhāvato, nātisubhāvitaṃ aparipuṇṇavasibhāvaṃ majjhimaṃ, ativiya subhāvitaṃ pana sabbaso paripuṇṇavasibhāvaṃ paṇītaṃ.
Alternatively, what is merely obtained and not practiced is " inferior" due to its extreme weakness; what is not well-developed and lacks full mastery is " medium"; but what is exceedingly well-developed and has complete mastery is " superior."
Hoặc, thấp kém là cái mới đạt được và chưa được thực hành, do quá yếu kém; trung bình là cái chưa được tu tập kỹ lưỡng, chưa đạt được sự thuần thục hoàn toàn; còn thù thắng là cái đã được tu tập rất kỹ lưỡng, đã đạt được sự thuần thục hoàn toàn.
Tathā uḷārapuññaphalakāmatāvasena pavattitaṃ hīnaṃ, lokiyābhiññatthāya pavattitaṃ majjhimaṃ, vivekakāmatāya ariyabhāve ṭhitena pavattitaṃ paṇītaṃ.
Similarly, what arises from a desire for magnificent meritorious results is " inferior"; what arises for the sake of mundane supernormal powers (abhiññā) is " medium"; what arises, being established in the Noble state (ariya) with a desire for seclusion (viveka), is " superior."
Tương tự, thấp kém là cái được thực hành với mong muốn quả phước lớn lao; trung bình là cái được thực hành vì lợi ích các thần thông thế gian; thù thắng là cái được thực hành bởi người đã an trú trong trạng thái bậc Thánh với mong muốn sự viễn ly.
Attahitāya vā pavattitaṃ hīnaṃ, kevalaṃ alobhajjhāsayena pavattitaṃ majjhimaṃ, parahitāya pavattitaṃ paṇītaṃ.
Alternatively, what arises for one's own benefit is " inferior"; what arises merely with the intention of non-greed is " medium"; what arises for the benefit of others is " superior."
Hoặc, thấp kém là cái được thực hành vì lợi ích của bản thân; trung bình là cái được thực hành chỉ với ý hướng vô tham; thù thắng là cái được thực hành vì lợi ích của người khác.
Vaṭṭajjhāsayena vā pavattitaṃ hīnaṃ, vivekajjhāsayena pavattitaṃ majjhimaṃ, vivaṭṭajjhāsayena lokuttarapādakatthaṃ pavattitaṃ paṇītaṃ.
Alternatively, what arises with the intention of saṃsāra (vaṭṭa) is " inferior"; what arises with the intention of seclusion (viveka) is " medium"; what arises with the intention of breaking free from saṃsāra (vivaṭṭa) to produce the supramundane is " superior."
Hoặc, thấp kém là cái được thực hành với ý hướng luân hồi; trung bình là cái được thực hành với ý hướng viễn ly; thù thắng là cái được thực hành với ý hướng thoát ly luân hồi để đưa đến siêu thế.
Paṭipadādibhedatoti dukkhapaṭipadādandhābhiññādīnaṃ paṭipadābhiññānaṃ bhedena.
As for " by way of distinction of practice and so on," this refers to the distinction of practices and supernormal powers such as painful practice with slow comprehension (dukkhapaṭipadā dandhābhiññā) and so on.
Từ sự phân loại theo đạo lộ, v.v. có nghĩa là theo sự khác biệt của các đạo lộ và các thắng trí như đạo lộ khổ, thắng trí chậm, v.v.
Paṭipadāvacaneneva vā tadavinābhāvato abhiññāpi labbhati.
Or, by the mere mention of practice (paṭipadā), supernormal power (abhiññā) is also obtained, as it is inseparable from it.
Hoặc, chỉ với từ "đạo lộ" cũng có thể hiểu bao gồm cả thắng trí vì chúng không thể tách rời nhau.
Tathā hettha paṭipadācatukkanti voharantīti ādi-saddena adhipatiādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo, tasmā paṭipadādibhedatoti paṭipadābhedato, adhipatibhedato, ārammaṇabhedato, hānabhāgiyādibhedatoti attho.
Similarly, the word " and so on" here, by which they refer to the 'fourfold practice,' should be understood as encompassing dominants (adhipati) and so on. Therefore, " by way of distinction of practice and so on" means by way of distinction of practice, by way of distinction of dominant factors, by way of distinction of object, and by way of distinction of decline-leading factors and so on.
Tương tự, ở đây, họ gọi là "tứ loại đạo lộ", nên với từ v.v. cần hiểu bao gồm các pháp chủ, v.v. Do đó, từ sự phân loại theo đạo lộ, v.v. có nghĩa là theo sự phân loại đạo lộ, theo sự phân loại pháp chủ, theo sự phân loại đối tượng, theo sự phân loại thoái phần, v.v.
Tattha paṭipadābhedato tāva dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, dukkhapaṭipadaṃ khippābhiññaṃ, sukhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, sukhapaṭipadaṃ khippābhiññanti evaṃ catubbidhaṃ hoti.
Here, by way of distinction of practice, it is fourfold: painful practice with slow comprehension, painful practice with swift comprehension, pleasant practice with slow comprehension, and pleasant practice with swift comprehension.
Trong đó, theo sự phân loại đạo lộ, có bốn loại: đạo lộ khổ, thắng trí chậm; đạo lộ khổ, thắng trí nhanh; đạo lộ lạc, thắng trí chậm; đạo lộ lạc, thắng trí nhanh.
Tattha dukkhā paṭipadā assāti dukkhapaṭipadaṃ.
Among these, " painful practice" means that which has painful practice.
Trong đó, đạo lộ khổ là cái có đạo lộ khổ.
Dandhā abhiññā assāti dandhābhiññaṃ.
" Slow comprehension" means that which has slow comprehension.
Thắng trí chậm là cái có thắng trí chậm.
Esa nayo ‘‘dukkhapaṭipadaṃ khippābhiñña’’ntiādīsupi.
This method applies also to terms like " painful practice with swift comprehension" and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho "đạo lộ khổ, thắng trí nhanh", v.v.
Tattha appahīnanīvaraṇassa, avikkhambhitajhānanikantikassa ca ñāṇakiccassa aparibyattatāya pariniṭṭhitasakalapubbakiccassa ‘‘pathavī pathavī’’ti vā ‘‘āpo āpo’’ti vā evaṃ pavattapaṭhamasamannāhārato paṭṭhāya yāva tassa tassa jhānassa upacāruppattiyā nīvaraṇappahānaṃ, nikantivikkhambhanañca hoti, tāva pavattā pubbabhāgabhāvanā paṭipadā nāma ‘‘paṭipajjati jhānaṃ etāyā’’ti katvā.
Here, for one whose hindrances are not abandoned and whose attachment to jhāna is not suppressed, and whose knowledge-function is not clear, the preliminary development, which proceeds from the very first mental engagement, saying "earth, earth" or "water, water," after all prior tasks have been completed, until the abandonment of hindrances and the suppression of attachment to jhāna occurs at the moment of access concentration of that particular jhāna, is called " practice" (paṭipadā), in the sense that "by this, one proceeds to jhāna."
Trong đó, đối với người mà các triền cái chưa được đoạn trừ, sự luyến ái thiền định chưa được trấn áp, và công việc trí tuệ chưa được hiển lộ rõ ràng, thì từ sự chú tâm ban đầu "đất, đất" hoặc "nước, nước", v.v., cho đến khi cận định của thiền đó khởi lên, sự đoạn trừ các triền cái và sự trấn áp luyến ái được thực hiện. Sự tu tập phần trước đó được gọi là đạo lộ vì "thiền được đi đến bằng cái này".
Pahīnanīvaraṇassa, pana vikkhambhitajhānanikantikassa ca ñāṇakiccassa paribyattabhāvato upacārajjhānaṃ ādiṃ katvā yāva appanāya uppatti, tāva pavattā paññā pubbabhāgapaññāya visiṭṭhabhāvato abhiññā nāma, tasmā yo ādito kilese jhānanikantiñca vikkhambhento dukkhena sasaṅkhārena sappayogena kilamanto vikkhambheti, vikkhambhitakilesajhānanikanti ca appanāparivāsaṃ vasanto cirena aṅgapātubhāvaṃ pāpuṇāti, tassa dukkhapaṭipadaṃ, dandhābhiññañca jhānaṃ hoti.
But for one whose hindrances are abandoned and whose attachment to jhāna is suppressed, and whose knowledge-function is clear, the wisdom (paññā) that proceeds from access concentration until the arising of absorption (appanā), is called " supernormal power" (abhiññā) due to its distinguished nature compared to preliminary wisdom. Therefore, for one who initially suppresses defilements and attachment to jhāna with difficulty, effort, and exertion, and who, having suppressed defilements and attachment to jhāna, dwells in the vicinity of absorption for a long time before the jhāna factors become manifest, their jhāna is both painful practice and slow comprehension.
Còn đối với người mà các triền cái đã được đoạn trừ, sự luyến ái thiền định đã được trấn áp, và công việc trí tuệ đã hiển lộ rõ ràng, thì trí tuệ khởi lên từ cận định cho đến khi nhập định được gọi là thắng trí vì nó thù thắng hơn trí tuệ phần trước. Do đó, người nào từ ban đầu trấn áp các phiền não và luyến ái thiền định một cách khó khăn, với sự cố gắng và nỗ lực, và sau khi các phiền não và luyến ái thiền định đã được trấn áp, người đó trú trong sự chuẩn bị nhập định một thời gian dài mới đạt được sự hiển lộ của các chi thiền, thì thiền của người đó là đạo lộ khổ và thắng trí chậm.
Yo pana sasaṅkhārena kilesādike vikkhambhetvā na cirena aṅgapātubhāvaṃ pāpuṇāti, tassa dukkhapaṭipadaṃ, khippābhiññañca.
But for one who suppresses defilements and so on with exertion and brings forth the jhāna factors without delay, their jhāna is painful practice and swift comprehension.
Còn người nào trấn áp các phiền não, v.v. một cách cố gắng nhưng nhanh chóng đạt được sự hiển lộ của các chi thiền, thì thiền của người đó là đạo lộ khổ và thắng trí nhanh.
Yo kilesādike vikkhambhento sukhena akilamanto vikkhambheti, appanāparivāsaṃ pana cirāyati, tassa sukhapaṭipadaṃ, dandhābhiññaṃ.
For one who suppresses defilements and so on easily, without exertion, but delays in the vicinity of absorption, their jhāna is pleasant practice and slow comprehension.
Người nào trấn áp các phiền não, v.v. một cách dễ dàng, không khó nhọc, nhưng sự chuẩn bị nhập định lại kéo dài, thì thiền của người đó là đạo lộ lạc và thắng trí chậm.
Yo pana sukheneva kilesādike vikkhambhetvā sīghameva appanaṃ pāpuṇāti, tassa sukhapaṭipadaṃ, khippābhiññanti veditabbaṃ.
And for one who suppresses defilements and so on easily and swiftly attains absorption, their jhāna is pleasant practice and swift comprehension – this should be understood.
Còn người nào trấn áp các phiền não, v.v. một cách dễ dàng và nhanh chóng đạt được sự nhập định, thì thiền của người đó là đạo lộ lạc và thắng trí nhanh.
So panāyaṃ paṭipadābhiññānaṃ bhedo kilesindriyādhikāravasena veditabbo.
This distinction of practice and comprehension should be understood in terms of the strength of defilements and faculties.
Sự phân loại đạo lộ và thắng trí này cần được hiểu theo sự chi phối của phiền não và các căn.
Yassa hi rāgādayo kilesā tibbā honti, saddhāpañcamakāni ca indriyāni mudūni.
For one whose defilements such as greed are intense, and whose faculties (saddhā and the other four) are weak,
Thật vậy, người nào có các phiền não như tham, v.v. mãnh liệt, và các căn như tín, v.v. yếu kém.
Yo ca samathavipassanāsu akatādhikāro, tassa pavattajhānaṃ dukkhapaṭipadaṃ, dandhābhiññañca hoti.
and who has not previously cultivated tranquility (samatha) and insight (vipassanā), the jhāna that arises for them is painful practice and slow comprehension.
Và người nào chưa từng tu tập chỉ và quán, thì thiền của người đó là đạo lộ khổ và thắng trí chậm.
Tassa hi kilesasamudācāratibbatāya nīvaraṇavikkhambhanassa kicchena kasirena samijjhanato paṭipadā dukkhā asukhā, tasseva saddhādīnaṃ indriyānaṃ mudutāya abhiññāpi dandhā mandā asīghappavattinī hoti.
For such a person, due to the intensity of their defilements, the suppression of hindrances is accomplished with difficulty and struggle, so their practice is painful, not pleasant; and due to the weakness of their faculties such as faith, their comprehension is also slow, sluggish, and not swift.
Thật vậy, do sự khởi lên mãnh liệt của các phiền não, việc trấn áp các triền cái của người đó thành tựu một cách khó khăn, vất vả, nên đạo lộ là khổ, không lạc; và do sự yếu kém của các căn tín, v.v., thắng trí của người đó cũng chậm, yếu ớt, không nhanh chóng khởi lên.
Bhavantare vā samathe akatādhikārattā paṭipadā dukkhā, vipassanāya akatādhikārattā abhiññāpi dandhā.
Or, due to not having cultivated tranquility in previous existences, their practice is painful; and due to not having cultivated insight, their comprehension is also slow.
Hoặc, do chưa từng tu tập chỉ trong các đời trước, đạo lộ là khổ; do chưa từng tu tập quán, thắng trí cũng chậm.
Yo pana vuttaviparīto hoti, tassa kilesānaṃ atibbasamudācāratāya, indriyānañca tikhīṇatāya samathavipassanāsu katādhikāratāya yathākkamaṃ sukhapaṭipadā, khippābhiññā ca hoti.
But for one who is the opposite of what has been stated, whose defilements are not excessively intense, and whose faculties are keen, and who has cultivated tranquility and insight, their practice is pleasant and their comprehension is swift, respectively.
Còn người nào ngược lại với những điều đã nói, thì do sự khởi lên không mãnh liệt của các phiền não, do sự sắc bén của các căn, và do đã từng tu tập chỉ và quán, thì thiền của người đó lần lượt là đạo lộ lạc và thắng trí nhanh.
Bhavantare kataparicayassa hi yathā paguṇaṃ katvā vissaṭṭhagantho appamattakena payogena suppavatti vācuggato ca hoti, evaṃ bhāvanā appakasireneva ijjhatīti.
Indeed, just as a text mastered and recited in previous existences flows effortlessly with a small amount of practice and is readily memorized, so too, development (bhāvanā) succeeds with little difficulty for one who has cultivated it in previous existences.
Thật vậy, giống như một người đã học thuộc lòng một bản văn và đã đọc trôi chảy, chỉ với một chút nỗ lực là có thể nhớ lại và nói ra, thì sự tu tập cũng thành tựu một cách dễ dàng như vậy.
Svāyaṃ akato, kato ca adhikāro samathanissito paṭipadāyaṃ vutto samādhippadhānattā paṭipadāya.
This cultivation (adhikāra), whether done or not done, that is connected with tranquility, is spoken of for practice (paṭipadā) due to the predominance of concentration (samādhi) in practice.
Sự tu tập chưa từng và đã từng này, liên quan đến chỉ, được nói trong đạo lộ vì đạo lộ lấy định làm chủ yếu.
Vipassanānissito abhiññāya ñāṇappadhānattā appanāyāti daṭṭhabbaṃ.
That connected with insight (vipassanā) should be understood as for comprehension (abhiññā) due to the predominance of wisdom (ñāṇa) in absorption (appanā).
Liên quan đến quán, được nói trong thắng trí vì thắng trí lấy tuệ làm chủ yếu để nhập định.
Apica yāni parato sappāyāsappāyāni, palibodhupacchedādīni pubbakiccāni, appanākosallāni ca āgamissanti, tesu yo upacārādhigamato pubbe, pacchā ca asappāyasevī hoti, tassa dukkhā paṭipadā, dandhā ca abhiññā hoti.
Moreover, among the favorable and unfavorable conditions, obstacles, preliminary tasks, and skills in absorption that will be discussed later, one who practices unfavorable conditions before and after attaining access concentration will have painful practice and slow comprehension.
Hơn nữa, trong các công việc chuẩn bị như sự phù hợp và không phù hợp, sự đoạn trừ chướng ngại, v.v. sẽ được nói đến sau, và các kỹ năng nhập định, người nào trước và sau khi đạt đến cận định đều thực hành những điều không phù hợp, thì đạo lộ của người đó là khổ, và thắng trí chậm.
Ubhayattha sappāyasevino sukhā paṭipadā, khippā ca abhiññā.
One who practices favorable conditions in both stages will have pleasant practice and swift comprehension.
Người nào thực hành những điều phù hợp ở cả hai giai đoạn, thì đạo lộ là lạc, và thắng trí nhanh.
Yo pana tato pubbabhāge asappāyaṃ sevitvā aparabhāge sappāyasevī hoti, tassa dukkhā paṭipadā, khippā abhiññā.
However, one who practices unfavorable conditions in the earlier stage but favorable conditions in the later stage will have painful practice and swift comprehension.
Còn người nào ở giai đoạn trước đó thực hành những điều không phù hợp, nhưng ở giai đoạn sau lại thực hành những điều phù hợp, thì đạo lộ của người đó là khổ, thắng trí nhanh.
Tabbiparītassa sukhā paṭipadā, dandhā abhiññā ca veditabbā.
And for one who is the opposite, their practice is pleasant and their comprehension is slow – this should be understood.
Người nào ngược lại thì đạo lộ lạc, và thắng trí chậm.
Tathā palibodhupacchedādipubbakiccaṃ asampādetvā bhāvanamanuyuñjantassa saparipanthatāya dukkhā paṭipadā, vipariyāyena aparipanthatāya sukhā.
Similarly, for one who engages in development without completing preliminary tasks such as cutting off obstacles, their practice is painful due to impediments; conversely, it is pleasant due to the absence of impediments.
Tương tự, người nào tu tập mà không hoàn thành các công việc chuẩn bị như đoạn trừ chướng ngại, v.v., thì đạo lộ là khổ vì có chướng ngại; ngược lại, đạo lộ là lạc vì không có chướng ngại.
Appanākosallāni asampādentassa ñāṇassa avisadatāya dandhā abhiññā hoti, sampādentassa vipariyāyato khippā abhiññāti.
For one who does not achieve skills in absorption, their comprehension is slow due to the lack of clarity of knowledge; for one who achieves them, conversely, their comprehension is swift.
Người nào không hoàn thành các kỹ năng nhập định, thì thắng trí chậm vì trí tuệ không rõ ràng; người nào hoàn thành thì ngược lại, thắng trí nhanh.
Kiñca – taṇhāvijjātibhavanavasena etāsaṃ bhedo veditabbo.
Furthermore, the distinction among these should be understood by way of craving, ignorance, and the three existences (taṇhā, avijjā, tibhava).
Hơn nữa, sự phân loại này cần được hiểu theo sự tham ái, vô minh và sự tồn tại (tái sinh).
Taṇhābhibhūtassa hi dukkhā paṭipadā hoti tassā samādhissa ujupaṭipakkhattā samathapaṭipadāya paripanthakabhāvato, anabhibhūtassa tadabhāvato sukhā.
Indeed, for one overcome by craving, the practice is painful because it is the direct opposite of that concentration and because it is an obstacle to the path of tranquillity; for one not overcome, due to the absence of that, it is pleasant.
Đối với người bị tham ái chi phối, con đường thực hành là khổ, vì nó là đối nghịch trực tiếp với định, là chướng ngại cho con đường thực hành tịnh chỉ; đối với người không bị chi phối, con đường thực hành là lạc vì không có điều đó.
Avijjābhibhūtassa ca tassā paññāya ujupaṭipakkhabhāvato dandhā abhiññā, itarassa khippā abhiññāti.
And for one overcome by ignorance, because it is the direct opposite of that wisdom, higher knowledge is slow; for the other, higher knowledge is swift.
Và đối với người bị vô minh chi phối, sự chứng ngộ chậm chạp, vì vô minh là đối nghịch trực tiếp với tuệ; đối với người khác thì sự chứng ngộ nhanh chóng.
So panāyaṃ paṭipadābhedo kevalaṃ samathabhāvanāvasena paṭiladdhajjhānassa, maggādhigamavasena paṭiladdhajjhānassa pana natthi dukkhapaṭipadādibhedo.
But this distinction of practice belongs only to jhānas attained through the development of tranquillity; for jhānas attained through the achievement of the path, there is no such distinction as painful practice, etc.
Tuy nhiên, sự phân biệt về con đường thực hành này chỉ áp dụng cho thiền đạt được nhờ phát triển tịnh chỉ (samatha-bhāvanā). Đối với thiền đạt được nhờ chứng đắc đạo (magga-adhigama), thì không có sự phân biệt về con đường thực hành khổ (dukkhapaṭipadā) và các loại khác.
Keci pana maggavaseneva tassa paṭipadādibhedaṃ vaṇṇenti ‘‘maggassa hi dukkhapaṭipadādibhāve tasmiṃ dukkhapaṭipadādika’’nti.
Some, however, describe that distinction of practice only in terms of the path, saying, "Indeed, if the path is of the nature of painful practice, etc., then that (jhāna) is also of painful practice, etc."
Một số người lại mô tả sự phân biệt về con đường thực hành và các loại khác của nó dựa trên đạo, nói rằng: “Nếu đạo có con đường thực hành khổ và các loại khác, thì trong đó cũng có con đường thực hành khổ và các loại khác.”
Adhipatibhedādīsu pana chandādhipateyyaṃ cittādhipateyyaṃ vīriyādhipateyyaṃ vīmaṃsādhipateyyanti evaṃ adhipatibhedato, parittaṃ parittārammaṇaṃ, parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ, appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ, appamāṇaṃ appamāṇārammaṇanti evaṃ ārammaṇabhedato, hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyaṃ visesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyanti evaṃ hānabhāgiyādibhedato ca catubbidhatā veditabbā.
Furthermore, the fourfold nature should be understood by the distinction of predominance (adhipati), such as predominance of desire (chandādhipateyya), predominance of mind (cittādhipateyya), predominance of effort (vīriyādhipateyya), and predominance of investigation (vīmaṃsādhipateyya); by the distinction of object (ārammaṇa), such as limited with a limited object, limited with an immeasurable object, immeasurable with a limited object, immeasurable with an immeasurable object; and by the distinction of decline-portion (hānabhāgiya), etc., such as decline-portion, abiding-portion, distinction-portion, and penetration-portion.
Trong các loại phân biệt về quyền tối thượng (adhipati) và các loại khác, cần phải hiểu có bốn loại: phân biệt theo quyền tối thượng như quyền tối thượng của ý muốn (chandādhipateyya), quyền tối thượng của tâm (cittādhipateyya), quyền tối thượng của tinh tấn (vīriyādhipateyya), quyền tối thượng của sự quán xét (vīmaṃsādhipateyya); phân biệt theo đối tượng như hữu hạn với đối tượng hữu hạn, hữu hạn với đối tượng vô lượng, vô lượng với đối tượng hữu hạn, vô lượng với đối tượng vô lượng; và phân biệt theo các loại như thuộc phần thoái thất (hānabhāgiya), thuộc phần an trú (ṭhitibhāgiya), thuộc phần thù thắng (visesabhāgiya), thuộc phần xuyên phá (nibbedhabhāgiya).
Tattha ‘‘chandavato ce jhānaṃ nibbattissati, mayhampi nibbattissatī’’ti evaṃ chandaṃ dhuraṃ katvā uppannaṃ chandādhipateyyaṃ.
Among these, predominance of desire (chandādhipateyya) is that which arises by making desire the primary factor, saying, "If jhāna arises for one who has desire, it will arise for me too."
Trong đó, thiền sinh khởi do lấy ý muốn làm chủ đạo, với ý nghĩ rằng: “Nếu thiền sinh khởi cho người có ý muốn, thì nó cũng sẽ sinh khởi cho ta,” đó là quyền tối thượng của ý muốn (chandādhipateyya).
Esa nayo ‘‘cittādhipateyyā’’dīsupi.
The same method applies to "predominance of mind," etc.
Cũng theo cách này đối với “quyền tối thượng của tâm (cittādhipateyya)” và các loại khác.
Appaguṇaṃ pana uparijhānassa paccayo bhavituṃ asakkontaṃ parittaṃ, suppasarāvamattesu avaḍḍhitārammaṇesu nibbattaṃ parittārammaṇaṃ.
Limited (parittaṃ), however, is that which is incapable of being a condition for a higher jhāna; limited object (parittārammaṇaṃ) is that which arises in objects that are not expanded, like a small, spread-out net.
Tuy nhiên, thiền không thể trở thành duyên cho thiền cao hơn do phẩm chất thấp kém, đó là hữu hạn (paritta); thiền sinh khởi trên các đối tượng không được mở rộng, chỉ ở mức độ vừa phải, đó là đối tượng hữu hạn (parittārammaṇa).
Vuttapaṭipakkhato pana yathākkamaṃ appamāṇārammaṇādīni veditabbāni.
But from the opposite point mentioned, immeasurable object (appamāṇārammaṇā), etc., should be understood in order.
Ngược lại với những điều đã nói, cần phải hiểu đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇa) và các loại khác theo thứ tự.
Hānabhāgiyādivisesaṃ sayameva vakkhati.
The distinction of decline-portion, etc., will be explained by himself later.
Sự đặc biệt của phần thoái thất (hānabhāgiya) và các loại khác sẽ được tự nó giải thích ở phần sau.
Jhānaṅgayogabhedatoti katthaci pañca jhānaṅgāni, katthaci cattāri, katthaci tīṇi, katthaci dve, katthaci aparāni dveti evaṃ jhānaṅgānaṃ sampayogabhedato.
By the distinction of the combination of jhāna factors, meaning by the distinction of the combination of jhāna factors, for in some cases there are five jhāna factors, in some four, in some three, in some two, and in some other two.
Do sự phân biệt về sự phối hợp các chi thiền (jhānaṅgayogabheda), tức là do sự phân biệt về sự phối hợp các chi thiền, đôi khi có năm chi thiền, đôi khi bốn, đôi khi ba, đôi khi hai, đôi khi hai chi khác.
Nanu cettha kāmāvacarakusale viya saṅkhārabhedo kasmā na gahito.
But why is the distinction of volitional formations (saṅkhāra) not included here, as it is in wholesome kāma-sphere consciousness?
Há chẳng phải ở đây, giống như trong các thiện pháp thuộc dục giới, sự phân biệt về hành (saṅkhāra) đã không được đề cập sao?
Idampi hi kevalaṃ samathānuyogavasena paṭiladdhaṃ sasaṅkhāraṃ, maggādhigamavasena paṭiladdhamasaṅkhāraṃ, tasmā ‘‘jhānaṅgasaṅkhārayogabhedato dasavidha’’nti vattabbanti?
For this too, when attained merely through the practice of tranquillity, is accompanied by volitional formations (sasaṅkhāraṃ), and when attained through the achievement of the path, it is without volitional formations (asaṅkhāraṃ); therefore, it should be said, "tenfold by the distinction of the combination of jhāna factors and volitional formations."
Thiền này cũng, nếu đạt được chỉ nhờ sự tinh cần tịnh chỉ, thì là hữu hành (sasaṅkhāra); nếu đạt được nhờ chứng đắc đạo, thì là vô hành (asaṅkhāra). Do đó, cần phải nói “mười loại do sự phối hợp các chi thiền và hành (jhānaṅgasaṅkhārayogabhedato dasavidha)” sao?
Nayidamevaṃ, maggādhigamavasena sattito paṭiladdhassāpi aparabhāge parikammavaseneva uppajjanato, tasmā sabbassapi jhānassa parikammasaṅkhātapubbābhisaṅkhārena vinā kevalaṃ adhikāravasena anuppajjanato ‘‘asaṅkhāra’’ntipi vattuṃ na sakkā, adhikārena ca vinā kevalaṃ parikammābhisaṅkhāreneva anuppajjanato ‘‘sasaṅkhāra’’ntipi vattuṃ na sakkāti jhānaṅgayogabhedato pañcavidhatā ca vuttāti.
This is not so, because even that which is attained through the power of achieving the path arises later only through preparatory action (parikamma). Therefore, since no jhāna whatsoever can arise merely by influence (adhikāra) without previous preparation called parikamma, it is not possible to say "without volitional formations"; and since no jhāna can arise merely by preparatory action without influence, it is not possible to say "with volitional formations." Thus, the fivefold nature is stated by the distinction of the combination of jhāna factors.
Không phải vậy, vì ngay cả thiền đạt được nhờ chứng đắc đạo về bản chất, ở giai đoạn sau cũng chỉ sinh khởi nhờ tác ý chuẩn bị (parikamma). Do đó, không thể nói “vô hành” đối với tất cả các loại thiền mà không có sự chuẩn bị trước (pubbābhisaṅkhāra) được gọi là tác ý chuẩn bị, chỉ đơn thuần dựa vào sự thành tựu. Và cũng không thể nói “hữu hành” nếu không có sự thành tựu mà chỉ có sự chuẩn bị trước. Do đó, đã nói đến năm loại do sự phân biệt về sự phối hợp các chi thiền.
Kāmacchando byāpādo thinamiddhaṃ uddhaccakukkuccaṃ vicikicchāti imāni pañca nīvaraṇāni vippahīnāni etassāti kāmacchanda…pe… vippahīnaṃ.
"Sensual desire... completely abandoned" (kāmacchanda…pe… vippahīnaṃ) means that these five hindrances—sensual desire, ill-will, sloth and torpor, restlessness and remorse, and doubt—are completely abandoned by it.
Năm triền cái này: dục tham (kāmacchanda), sân hận (byāpāda), hôn trầm (thinamiddha), trạo cử (uddhacca), hối hận (kukkucca), hoài nghi (vicikicchā) đã được đoạn trừ ở thiền này, nên gọi là dục tham…v.v… đã được đoạn trừ (kāmacchanda…pe… vippahīnaṃ).
‘‘Agyāhito’’ti ettha āhita-saddassa viya vippahīna-saddassettha paravacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, the word 'abandoned' (vippahīna) should be understood as a passive construction, like the word 'placed' (āhita) in "agyāhito" (lit. having fire placed).
Ở đây, từ “vippahīna” (đã được đoạn trừ) cần được hiểu là một từ chỉ trạng thái, giống như từ “āhita” (đã được đặt) trong “agyāhito” (đã đặt lửa).
Kāmacchandādīhi vā vippahīnaṃ visaṃyuttaṃ tesaṃ pahāyakabhāvenāti kāmacchanda…pe… vippahīnaṃ.
Or, "sensual desire... completely abandoned" (kāmacchanda…pe… vippahīnaṃ) means that it is disjoined from sensual desire, etc., because they are abandoned.
Hoặc là thiền đã được đoạn trừ (vippahīna), đã được ly hệ với dục tham và các triền cái khác, do thiền là yếu tố đoạn trừ chúng, nên gọi là dục tham…v.v… đã được đoạn trừ (kāmacchanda…pe… vippahīnaṃ).
Tattha kāmetīti kāmo, chandanaṭṭhena chando cāti kāmacchando, bahalakāmarāgassetaṃ adhivacanaṃ.
Among these, 'sensual pleasure' (kāma) is that which desires, and 'desire' (chanda) is in the sense of desiring, so it is 'sensual desire' (kāmacchando); this is a designation for strong sensual craving.
Trong đó, “kāma” là cái dục lạc, “chanda” là ý muốn theo nghĩa ước muốn, nên “kāmacchanda” là dục tham. Đây là tên gọi của tham ái dục lạc mãnh liệt.
Byāpādādīnamatthaṃ vakkhati.
The meaning of ill-will, etc., will be explained later.
Ý nghĩa của sân hận (byāpāda) và các loại khác sẽ được giải thích sau.
Yasmā kāmacchandādīsu appahīnesu jhānaṃ nuppajjati, tasmā tānissa pahānaṅgānīti veditabbāni.
Since jhāna does not arise when sensual desire, etc., are not abandoned, it should be understood that these are its abandoning factors.
Vì khi dục tham và các triền cái khác chưa được đoạn trừ thì thiền không sinh khởi, nên cần phải hiểu chúng là các chi đoạn trừ của thiền.
Nanu aññepi akusalā dhammā iminā jhānena pahīyanti, atha kasmā pañceva pahānaṅgavasena vuttānīti?
But are not other unwholesome states also abandoned by this jhāna? Why then are only five mentioned as abandoning factors?
Há chẳng phải các pháp bất thiện khác cũng được đoạn trừ bởi thiền này sao? Vậy tại sao chỉ năm triền cái này được nói đến như là các chi đoạn trừ?
Visesena jhānantarāyakarattā.
Because they are specifically hindrances to jhāna.
Vì chúng đặc biệt là chướng ngại cho thiền.
Kāmacchandavasena hi nānāvisayapalobhitaṃ cittaṃ na ekattārammaṇe samādhiyati.
Indeed, a mind enticed by various objects due to sensual desire does not become concentrated on a single object.
Thật vậy, khi tâm bị cám dỗ bởi các đối tượng khác nhau do dục tham, nó không thể an định vào một đối tượng duy nhất.
Kāmacchandābhibhūtaṃ vā nānāvisayasamupabyūḷhāya kāmadhātuyā pahānapaṭipadaṃ na paṭipajjati, byāpādena ca ārammaṇe paṭihaññamānaṃ na samāhitaṃ pavattati, thinamiddhābhibhūtaṃ akammaññaṃ hoti, uddhaccakukkuccaparetaṃ avūpasantameva hutvā paribbhamati, vicikicchāupahataṃ jhānādhigamapaṭipadaṃ nārohati ‘‘sammāsambuddho nu kho, na nu kho, pathavī pathavī’’tiādinā pavattamanasikārena ‘‘jhānaṃ siyā nu kho, na nu kho’’tiādinā vicikicchantassa jhānādhigamapaṭipadāya asaṃsijjhanato.
Or, one overcome by sensual desire does not engage in the path of abandoning the kāma-sphere, which is permeated by various objects; and a mind afflicted by ill-will against an object does not proceed concentrated; one overcome by sloth and torpor becomes unworkable; one afflicted by restlessness and remorse wanders about without being calmed; one afflicted by doubt does not ascend the path to the attainment of jhāna, for higher knowledge does not succeed for one who doubts with thoughts like "Is the Perfectly Enlightened One truly, or not truly? Is earth earth?" and "Will there be jhāna, or not?"
Hoặc khi bị dục tham chi phối, tâm không thực hành con đường đoạn trừ dục giới, vốn bị bao vây bởi các đối tượng khác nhau. Khi bị sân hận, tâm bị va chạm với đối tượng nên không thể an định. Khi bị hôn trầm, tâm trở nên không thể hoạt động. Khi bị trạo cử và hối hận chi phối, tâm không an tịnh mà cứ lang thang. Khi bị hoài nghi làm hư hại, tâm không thể tiến lên con đường chứng đắc thiền, vì khi tâm tác ý như “Liệu có phải là Đức Chánh Đẳng Giác không? Không phải chăng? Đất là đất,” v.v., và khi hoài nghi như “Liệu có thiền không? Không có chăng?” thì con đường chứng đắc thiền không thành tựu.
Yato vakkhati –
As it will be said—
Vì từ đó sẽ nói:
Evamidaṃ pahānaṅgavasena dassetvā idāni sampayogaṅgavasena dassetuṃ ‘‘vitakka…pe… sampayutta’’nti vuttaṃ.
Having thus shown it by way of abandoning factors, it is now said "initial application... conjoined" (vitakka…pe… sampayutta) to show it by way of conjoined factors.
Sau khi trình bày theo các chi đoạn trừ như vậy, bây giờ để trình bày theo các chi tương ưng, đã nói “tầm…v.v… tương ưng (vitakka…pe… sampayutta)”.
Tattha vitakkādayo vacanatthalakkhaṇādivasena upari āgamissanti.
Here, initial application (vitakka) and the others will be explained later in terms of their verbal derivation, characteristics, etc.
Trong đó, tầm và các yếu tố khác sẽ được đề cập ở phần sau theo nghĩa từ ngữ, đặc tính, v.v.
Yasmā pana imesu uppannesu jhānaṃ uppannaṃ nāma hoti, tenassa imāni sampayogaṅgānīti veditabbāni, tasmā na etehi samannāgataṃ aññadeva jhānaṃ nāma atthīti gahetabbaṃ.
However, since jhāna is said to have arisen when these arise, it should be understood that these are its conjoined factors; therefore, it should be taken that there is no other jhāna that is not endowed with these.
Tuy nhiên, vì khi các yếu tố này sinh khởi thì thiền được gọi là sinh khởi, nên cần phải hiểu chúng là các chi tương ưng của thiền. Do đó, không nên cho rằng có một thiền khác biệt chỉ là sự hợp nhất của chúng.
Yathā pana nemiādiaṅgasamudāye rathādivohāro hoti, evaṃ jhānaṅgasamudāye jhānavohāro.
Just as the designation "chariot," etc., arises from the aggregation of components like the felloe, so too the designation "jhāna" arises from the aggregation of jhāna factors.
Giống như sự gọi tên xe cộ là do sự tập hợp các chi như vành xe, v.v., thì sự gọi tên thiền là do sự tập hợp các chi thiền.
Vuttampi hetaṃ vibhaṅge ‘‘jhānanti vitakko vicāro pīti sukhaṃ cittassekaggatā’’ti (vibha. 569).
It is also said in the Vibhaṅga: "Jhāna means initial application, sustained application, rapture, pleasure, and one-pointedness of mind" (Vibh. 569).
Điều này cũng đã được nói trong Phân Tích (Vibhaṅga): “Thiền là tầm, tứ, hỷ, lạc, nhất tâm của tâm” (Vibha. 569).
Kasmā pana aññesupi phassādīsu sampayuttadhammesu vijjamānesu imāniyeva pañca jhānaṅgavasena vuttānīti?
But why are only these five mentioned as jhāna factors, even though other conjoined mental states like contact (phassa) are present?
Nhưng tại sao, khi có các pháp tương ưng khác như xúc (phassa), v.v., chỉ năm chi này được nói là các chi thiền?
Vuccate – upanijjhānakiccavantatāya, kāmacchandādīnaṃ ujupaṭipakkhabhāvato ca.
It is said: due to having the function of close contemplation (upanijjhānkicca) and due to being direct adversaries of sensual desire, etc.
Được nói rằng: vì chúng có chức năng quán sát (upanijjhāna-kicca), và vì chúng là đối nghịch trực tiếp với dục tham và các triền cái khác.
Vitakko hi ārammaṇe cittaṃ abhiniropeti, vicāro anubandhati.
Initial application (vitakka) indeed directs the mind onto the object, and sustained application (vicāra) binds it to the object.
Thật vậy, tầm đặt tâm vào đối tượng, tứ giữ tâm trên đối tượng.
Evaṃ jhānādhigamassa visesapaccayabhūtehi tehi avikkhepāya samādahitapayogassa cetaso payogasampattisamuṭṭhānā pīti pīṇanaṃ, sukhañca upabrūhanaṃ karoti.
Thus, for the mind whose practice is concentrated for non-distraction by these factors, which are specific conditions for the attainment of jhāna, rapture (pīti) born of the accomplishment of effort brings exhilaration, and pleasure (sukha) brings enhancement.
Như vậy, hỷ, sinh khởi từ sự thành tựu của sự tinh tấn của tâm đã được an định để không bị xao lãng bởi tầm và tứ, vốn là những duyên đặc biệt cho sự chứng đắc thiền, làm cho tâm được vui mừng (pīṇana); và lạc làm cho tâm được phát triển (upabrūhana).
Atha naṃ sasampayuttadhammaṃ etehi abhiniropanānubandhanapīṇanaupabrūhanehi anuggahitā ekaggatā samādhānakiccena attānaṃ anuvattāpentī ekattārammaṇe samaṃ, sammā ca ādhiyati, indriyasamatāvasena samaṃ, paṭipakkhadhammānaṃ dūrībhāvena līnuddhaccābhāvena sammā ca ṭhapetīti evametesameva upanijjhānakiccaṃ āveṇikaṃ.
Then, one-pointedness (ekaggatā), supported by these initial directing, sustained application, exhilaration, and enhancement, along with its associated mental states, by fulfilling its function of concentration, keeps itself engaged, and establishes it evenly and correctly on a single object; evenly by way of the equality of faculties, and correctly by the distance of opposing states and the absence of sluggishness and agitation. Thus, this function of close contemplation is unique to these alone.
Sau đó, nhất tâm (ekaggatā), được hỗ trợ bởi sự đặt, giữ, vui mừng và phát triển này của các pháp tương ưng, tự nó duy trì chức năng an định, làm cho tâm được an định một cách bình đẳng và đúng đắn trên một đối tượng duy nhất, an định một cách bình đẳng theo sự quân bình của các căn, và an định một cách đúng đắn do sự loại bỏ các pháp đối nghịch, không có sự hôn trầm hay trạo cử. Như vậy, chức năng quán sát này là độc đáo của riêng chúng.
Kāmacchandādipaṭipakkhabhāvena pana sayameva vakkhati.
As for their being adversaries to sensual desire, etc., he will explain that himself later.
Về việc chúng là đối nghịch với dục tham và các yếu tố khác, điều đó sẽ được tự nó giải thích.
Evaṃ upanijjhānakiccavantatāya, kāmacchandādīnaṃ ujupaṭipakkhabhāvato ca imeyeva pañca jhānaṅgabhāvena vavatthitāti.
Thus, because they have the function of close contemplation and are direct opponents of sensual desire and so on, these five are established as factors of jhāna.
Như vậy, do có chức năng quán sát và do là đối nghịch trực tiếp với dục tham, v.v., chính năm yếu tố này được xác định là các chi thiền.
Yathāhu –
As it was said:
Như đã nói:
Nanu ca ‘‘asaṃkiliṭṭhasabhāvattā’’ti vuttaṃ, atha kathaṃ jhānena esa pahīyati?
It was said, "because it is of an undefiled nature," so how can it be abandoned by jhāna?
Há chẳng phải đã nói ‘‘do bản chất không ô nhiễm’’ ư? Vậy thì làm sao thiền có thể loại bỏ nó?
Na hi kusalehi asaṃkiliṭṭhadhammassa pahānaṃ atthi rāgādisaṃkiliṭṭhānaṃ pāpadhammānametassa ujupaṭipakkhabhāvatoti?
For there is no abandonment of an undefiled dhamma by wholesome states, as it is a direct opponent of defiled evil states like lust and so forth, is there?
Thật vậy, không có sự loại bỏ pháp không ô nhiễm bằng các pháp thiện, vì nó là đối nghịch trực tiếp với các ác pháp ô nhiễm như tham, v.v. ư?
Vuccate – asaṃkiliṭṭhasabhāvassāpi etassa oḷārikatāya dubbalabhāvato jhānakkhaṇe anuppattisabhāvāpādanatthaṃ tattha nikantivikkhambhanavasena dutiyajjhānabhāvanā hotīti tassā balena taṃ jhānakkhaṇe anuppajjantaṃ nikantivikkhambhanavasena vā vikkhambhitaṃ pahīnaṃ nāma hoti.
It is said: Even though it is of an undefiled nature, due to its grossness and weakness, the development of the second jhāna occurs by way of suppression and vanquishing there, in order to bring about its non-arising at the moment of jhāna; and by its power, that which does not arise at the moment of jhāna, or is vanquished by way of suppression and vanquishing, is called abandoned.
Được nói rằng: Mặc dù bản chất của nó là không ô nhiễm, nhưng do sự thô trược và yếu ớt của nó, sự tu tập thiền thứ hai diễn ra ở đó bằng cách trấn áp sự chấp thủ (nikanti-vikkambhana) để làm cho nó không sinh khởi trong khoảnh khắc thiền. Do sức mạnh của sự tu tập đó, điều không sinh khởi trong khoảnh khắc thiền, hoặc bị trấn áp bằng cách trấn áp sự chấp thủ, được gọi là đã được loại bỏ.
Yadi evaṃ upacārenapi nikanti vikkhambhīyatīti tatthapissa pahānaṃ siyā, yathā paṭhamajjhānassa upacāre nīvaraṇānīti?
If that is the case, then by preliminary (upacāra) development also, suppression is achieved, so there should be its abandonment there, just as the hindrances are abandoned in the preliminary stage of the first jhāna?
Nếu vậy, ngay cả trong cận định cũng có sự trấn áp sự chấp thủ, vậy thì sự loại bỏ nó cũng có thể diễn ra ở đó, giống như các triền cái trong cận định của thiền thứ nhất ư?
Nayidamevaṃ, nīvaraṇappahānassa viya vitakkārammaṇikanikanti vikkhambhanassa upacārena sātisayaṃ anipphajjanato.
This is not so, because the suppression of attachment to initial application, unlike the abandonment of hindrances, does not come to fruition superlatively through preliminary development.
Không phải vậy, vì sự trấn áp sự chấp thủ đối với đối tượng tầm không thể hoàn thành một cách đặc biệt bằng cận định, giống như sự loại bỏ các triền cái.
Sātisayañhi tattha nikantippahānaṃ appanāya eva hoti, tasmā yadavocumhā ‘‘upacārabhāvanāya ca taṃ pahātuṃ asamatthabhāvato’’ti, taṃ suṭṭhu upaparikkhitvā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, the superlative abandonment of attachment there occurs only through absorption (appanā); therefore, what we said, ‘‘the preliminary development is incapable of abandoning it,’’ should be seen as having been stated after careful examination.
Thật vậy, sự loại bỏ sự chấp thủ một cách đặc biệt ở đó chỉ xảy ra trong nhập định. Do đó, điều chúng ta đã nói ‘‘và do cận định không đủ khả năng loại bỏ nó’’ cần được xem xét kỹ lưỡng.
‘‘Vicāravippahīna’’ntiādīsupi vuttanayānusārena attho daṭṭhabbo.
In ‘‘devoid of sustained application’’ and so on, the meaning should be understood according to the method stated.
Trong ‘‘vicāravippahīna’’ (ly tứ), v.v., ý nghĩa cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Dutiyajjhāneyeva pahīnassa vitakkassa idha appavattimattadassanatthaṃ ‘‘vitakkavicāravippahīna’’nti vitakka-ggahaṇaṃ kataṃ.
The inclusion of initial application in ‘‘devoid of initial and sustained application’’ is made merely to show the non-occurrence of initial application, which was already abandoned in the second jhāna.
Việc nắm giữ vitakka (tầm) trong ‘‘vitakkavicāravippahīna’’ (ly tầm tứ) được thực hiện chỉ để chỉ ra sự không vận hành của tầm đã được loại bỏ trong thiền thứ hai.
Evaṃ ‘‘vitakkavicārapītivippahīna’’ntiādīsupi.
Similarly in ‘‘devoid of initial application, sustained application, and joy’’ and so on.
Tương tự trong ‘‘vitakkavicārapītivippahīna’’ (ly tầm, tứ, hỷ), v.v.
Pathavīkasiṇādīsūti ettha ādi-ggahaṇena kevalaṃ āpokasiṇādīnameva, atha kho asubhādīnampi appanāvahakammaṭṭhānānaṃ saṅgahoti daṭṭhabbaṃ.
In earth kasiṇa and so on (paṭhavīkasiṇādīsu), the term ‘and so on’ (ādi) should be understood as encompassing not only water kasiṇa and so on, but also the meditation subjects conducive to absorption, such as loathsomeness.
Ở đây, trong pathavīkasiṇādīsu (trong kasiṇa đất, v.v.), cần hiểu rằng việc nắm giữ ādi (v.v.) không chỉ bao gồm kasiṇa nước, v.v., mà còn bao gồm các đề mục thiền dẫn đến nhập định như bất tịnh, v.v.
Ettha ca abhibhāyatanavimokkhajhānāni pavattākāramattato bhinnāni, ārammaṇato pana kasiṇāyatanāneva hontīti kasiṇāyatanajhāneheva tāni saṅgahitāni.
Here, the abhibhāyatanas and vimokkhas, though different in the manner of their occurrence, are in terms of their object, the kasiṇa-āyatanas themselves; thus, they are included in the kasiṇa-āyatana jhānās.
Ở đây, các thiền thắng xứ và giải thoát khác nhau về cách vận hành, nhưng về đối tượng, chúng chính là các kasiṇa xứ. Do đó, chúng được bao gồm trong các thiền kasiṇa xứ.
‘‘Yathāsambhavaṃ…pe… anekavidha’’nti vā vacanena rūpāvacarajjhāne sabbopi labbhamānakabhedo saṅgahitoti abhibhāyatanavimokkhajhānāni visuṃ na vuttāni, tāni pana sarūpato evaṃ veditabbāni.
Alternatively, by the phrase ‘‘according to possibility… and of many kinds’’, all possible distinctions of rūpāvacara jhāna are included; therefore, abhibhāyatanas and vimokkhas are not mentioned separately, but their essential nature should be understood as follows.
Hoặc, do lời nói ‘‘yathāsambhavaṃ…pe… anekavidhaṃ’’ (tùy theo khả năng…v.v…nhiều loại), tất cả các loại khác biệt có thể có trong các thiền sắc giới đều được bao gồm, nên các thiền thắng xứ và giải thoát không được nói riêng. Tuy nhiên, chúng cần được hiểu theo bản chất của chúng như sau.
Tattha ñāṇuttarassa yogāvacarassa pathavīkasiṇādiārammaṇaṃ abhibhavitvā ‘‘na mettha appanānibbattane bhāro’’ti paṭipannassa nimittuppattito uddhaṃ dutiyatatiyavīthiyaṃ, catutthapañcamavīthiyaṃ vā paṭiladdhaṃ jhānaṃ abhibhāyatanaṃ nāma.
Among these, for a yogāvacara with superior knowledge, who has overcome the earth kasiṇa object and so forth, thinking, ‘‘There is no burden for me in bringing about absorption here,’’ the jhāna attained after the appearance of the sign, in the second or third thought-process, or in the fourth or fifth thought-process, is called abhibhāyatana.
Ở đó, thiền mà một hành giả có trí tuệ siêu việt, sau khi đã chế ngự đối tượng như kasiṇa đất, v.v., và đã thực hành với ý nghĩ ‘‘không có gánh nặng trong việc tạo ra nhập định ở đây’’, và đã đạt được trong lộ trình tâm thứ hai, thứ ba, hoặc thứ tư, thứ năm sau khi có sự sinh khởi của tướng, được gọi là abhibhāyatanaṃ (thắng xứ).
Tañhi ārammaṇaṃ abhibhavatīti abhibhū, yogino sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānatāya, manāyatanadhammāyatanapariyāpannatāya vā āyatananti abhibhāyatanaṃ, abhibhavitabbaṃ vā abhibhū, ālambaṇaṃ, taṃ āyatanamassāti abhibhāyatanaṃ.
For it overcomes the object, hence abhibhū; and because it is the basis for special happiness for the yogi, or because it is included in the mind-base and dhamma-base, it is called āyatana. Thus, abhibhāyatana. Or, the object to be overcome is abhibhū, the support, and it is its base, hence abhibhāyatana.
Thật vậy, nó chế ngự đối tượng nên gọi là abhibhū (chế ngự); do là nền tảng cho các loại lạc đặc biệt của hành giả, hoặc do được bao gồm trong ý xứ và pháp xứ, nên gọi là āyatanaṃ (xứ). Hoặc, điều cần được chế ngự là abhibhū (chế ngự), đó là đối tượng; thiền này có đối tượng đó nên gọi là abhibhāyatanaṃ.
Atha vā ālambaṇābhibhavanatoyeva abhibhū, parikammaṃ, ñāṇaṃ vā, taṃ āyatanaṃ kāraṇamassāti abhibhāyatanaṃ.
Alternatively, it is called abhibhāyatana because abhibhū (preparatory work or knowledge) is its cause, overcoming the object.
Hoặc, chỉ do chế ngự đối tượng nên gọi là abhibhū (chế ngự), đó là sự chuẩn bị hoặc trí tuệ; thiền này có sự chuẩn bị hoặc trí tuệ đó làm nguyên nhân nên gọi là abhibhāyatanaṃ.
Parikammaṃ, ñāṇaṃ vā ālambaṇaṃ abhibhavitvā pavattamānaṃ upacāruppattito pañcamavīthimanatikkamitvā appanaṃ nibbatteti.
The preliminary work or knowledge, manifesting by overcoming the object, brings about absorption without exceeding the fifth thought-process from its preliminary occurrence.
Sự chuẩn bị hoặc trí tuệ, vận hành sau khi chế ngự đối tượng, tạo ra nhập định mà không vượt quá lộ trình tâm thứ năm sau khi cận định sinh khởi.
Pañcamavīthito paraṃ nibbattaṃ pana abhibhavitukāmatāya nibbattitampi abhibhāyatanaṃ nāma na hoti.
But that which occurs beyond the fifth thought-process, even if it arises with the intention to overcome, is not called abhibhāyatana.
Tuy nhiên, điều sinh khởi sau lộ trình tâm thứ năm, ngay cả khi sinh khởi với ý muốn chế ngự, cũng không được gọi là thắng xứ.
Sāmaññagatiyā pana kasiṇāyatanameva hoti.
However, in a general sense, it is simply a kasiṇa-āyatana.
Theo nghĩa thông thường, nó chỉ là kasiṇa xứ.
Imameva hi sīghatarappavattiṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tāni abhibhavitvā samāpajjati, saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 204) vuttaṃ.
Indeed, it is with reference to this rapid occurrence that it is said in the commentary: ‘‘He enters upon them having overcome them; absorption is brought about here simultaneously with the appearance of the sign’’.
Thật vậy, chính để chỉ ra sự vận hành nhanh chóng này mà trong Chú giải đã nói ‘‘họ nhập định sau khi chế ngự chúng, và nhập định được tạo ra ngay khi tướng sinh khởi’’ (Dhs.a. 204).
Nanu ca aṭṭhakathāyaṃ yathārutavaseneva attho kasmā na gayhati.
But why is the meaning not taken according to the literal sense in the commentary?
Há chẳng phải ý nghĩa nên được hiểu theo nghĩa đen trong Chú giải ư?
‘‘Saha nimittuppādenevā’’ti (dha. sa. aṭṭha. 204) hi vuttattā nimittuppattiyā sahuppannaṃ jhānamabhibhāyatananti viññāyatīti?
For it is said, ‘‘simultaneously with the appearance of the sign,’’ so it is understood that the jhāna that arises simultaneously with the appearance of the sign is abhibhāyatana?
Thật vậy, do đã nói ‘‘ngay khi tướng sinh khởi’’ (Dhs.a. 204), nên thiền sinh khởi cùng với sự sinh khởi của tướng được hiểu là thắng xứ ư?
Nayidamevaṃ, nimittuppādena saha appanāya asambhavato.
This is not so, because absorption is not possible simultaneously with the appearance of the sign.
Không phải vậy, vì không thể có nhập định cùng với sự sinh khởi của tướng.
Nimittuppādoti hi idha paṭibhāganimittassa uppatti tadārammaṇassa vā upacārajjhānassa, kiṃ tāva paṭibhāganimittuppattiyā saha appanāya nibbatti upacārajjhāne asati tassā asambhavato, nāpi upacārajjhānena saha ekavīthiyaṃ nibbatti tassā upacārabhāvanāpabandhasevitabbabhāvena tadā asambhavato, tasmā nāticirāyanappavattidassanatthaṃ samīpimhi samīpakārīyūpacārena aṭṭhakathāyaṃ tathā vuttanti veditabbaṃ.
Here, ‘‘appearance of the sign’’ means the appearance of the counter-sign or the preliminary jhāna associated with that object. Firstly, the arising of absorption simultaneously with the appearance of the counter-sign is not possible due to the absence of preliminary jhāna; nor is its arising in the same thought-process as preliminary jhāna possible, due to the continuous cultivation of preliminary development. Therefore, it should be understood that it was stated thus in the commentary by way of a figurative expression for proximity, to indicate not-too-long-delaying occurrence.
Thật vậy, sự sinh khởi của tướng ở đây là sự sinh khởi của tướng đối chiếu, hoặc cận định có đối tượng đó. Làm sao nhập định có thể sinh khởi cùng với sự sinh khởi của tướng đối chiếu, vì nó không thể sinh khởi nếu không có cận định? Cũng không thể sinh khởi trong cùng một lộ trình tâm với cận định, vì nó không thể sinh khởi lúc đó do cần phải tu tập liên tục cận định. Do đó, cần hiểu rằng trong Chú giải đã nói như vậy bằng cách sử dụng phép ẩn dụ về sự gần gũi để chỉ ra sự vận hành không quá lâu.
Yadi nimittuppattito nāticirappavattamabhibhāyatanaṃ, kathaṃ tassa dandhābhiññākhippābhiññābhedo pāḷiyaṃ vuttoti?
If abhibhāyatana occurs not long after the appearance of the sign, how is its distinction into slow and quick comprehension mentioned in the Pāḷi?
Nếu thắng xứ là sự vận hành không quá lâu sau khi tướng sinh khởi, thì làm sao trong kinh điển lại nói về sự phân biệt giữa chậm thần thông và nhanh thần thông của nó?
Vuccate – catutthapañcamajavanavīthiyaṃ uppannaṃ cirakālanibbattitāya dandhābhiññaṃ, dutiyatatiyavīthiyaṃ uppannaṃ tabbiparītalakkhaṇatāya khippābhiññanti.
It is said: that which arises in the fourth or fifth thought-process is slow comprehension due to its long duration of arising; that which arises in the second or third thought-process is quick comprehension due to its opposite characteristic.
Được nói rằng: Điều sinh khởi trong lộ trình tâm tốc hành thứ tư, thứ năm được gọi là chậm thần thông vì nó sinh khởi trong thời gian dài; điều sinh khởi trong lộ trình tâm thứ hai, thứ ba được gọi là nhanh thần thông vì nó có đặc tính ngược lại.
Keci pana ‘‘abhibhāyatanaṃ nāma vasibhāvappattameva, netara’’nti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ, vasibhāvappattiyā nimittuppattito dūratarabhāvena ‘‘saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetī’’ti aṭṭhakathāvacanena saha virujjhanato.
Some say that ‘‘abhibhāyatana is only that which has reached mastery, not otherwise.’’ That is merely their opinion, as it contradicts the commentary’s statement, ‘‘absorption is brought about here simultaneously with the appearance of the sign,’’ due to mastery being much further away from the appearance of the sign.
Tuy nhiên, một số người nói rằng ‘‘thắng xứ chỉ là điều đã đạt được sự thành thục (vasibhāva), không phải điều khác’’. Đó chỉ là ý kiến của họ, vì nó mâu thuẫn với lời của Chú giải ‘‘nhập định được tạo ra ngay khi tướng sinh khởi’’ do sự thành thục ở xa hơn so với sự sinh khởi của tướng.
Apica vasibhāvappattaṃ jhānaṃ abhibhavanakāraṇanirapekkhaṃ vasibhāvabaleneva sakkaccaṃ samāpajjituṃ na sakkāti na taṃ abhibhāyatanaṃ nāma hoti, tasmā appattavasibhāvā paṭhamuppannāyeva abhibhāyatananti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
Furthermore, a jhāna that has attained mastery, being independent of the cause of overcoming, cannot be entered upon diligently merely by the power of mastery; therefore, it is not called abhibhāyatana. Thus, it should be concluded here that only those abhibhāyatanas that arise first, without having attained mastery, are truly abhibhāyatanas.
Hơn nữa, thiền đã đạt được sự thành thục, không phụ thuộc vào nguyên nhân chế ngự, không thể nhập định một cách cẩn thận chỉ bằng sức mạnh của sự thành thục, nên nó không được gọi là thắng xứ. Do đó, cần kết luận rằng các thắng xứ là những thiền đầu tiên sinh khởi, chưa đạt được sự thành thục.
Yadi evaṃ kathaṃ ‘‘appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ, appamāṇaṃ appamāṇārammaṇa’’nti (dha. sa. 212-213) abhibhāyatanadesanāyaṃ vuttaṃ.
If so, how is it stated in the teaching on the abhibhāyatanas: "immeasurable* with a limited object, immeasurable* with an immeasurable object"?
Nếu vậy, làm thế nào mà trong bài giảng về các xứ thắng tri (abhibhāyatana) lại nói rằng: “‘Vô lượng (appamāṇa) có đối tượng hữu hạn (parittārammaṇa), vô lượng có đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇa)’?”
Vasibhāvappattañhi jhānaṃ appamāṇanti vuccati.
For a jhāna that has attained mastery is called immeasurable.
Quả thật, thiền (jhāna) đã đạt đến sự thuần thục (vasibhāva) được gọi là vô lượng.
Idañca uppannamattattā parittamevāti?
And this*, having merely arisen, is it only limited?
Còn cái này, vì chỉ mới khởi lên, nên là hữu hạn ư?
Nāyaṃ doso.
This is not a fault.
Lỗi này không có.
Paṭhamaṃ abhibhāyatanavasena paṭiladdhajjhānaṃ pacchā vasibhāvappattampi abhibhāyatananāmameva labhatīti vasibhāvappattamabhibhāyatanaṃ appamāṇaṃ, itaraṃ parittaṃ.
For a jhāna attained first by way of an abhibhāyatana later, even upon attaining mastery, receives the name abhibhāyatana; thus, an abhibhāyatana that has attained mastery is immeasurable, while the other is limited.
Thiền được chứng đắc ban đầu theo cách thức của xứ thắng tri, về sau dù đạt đến sự thuần thục cũng vẫn mang tên xứ thắng tri. Do đó, xứ thắng tri đã đạt đến sự thuần thục là vô lượng, còn cái kia là hữu hạn.
Atha vā vasibhāvappattaṃ appamāṇanti ukkaṃsagatipariggahavasena vuccati.
Or, that which has attained mastery is called immeasurable by way of embracing the highest degree.
Hoặc giả, cái đã đạt đến sự thuần thục được gọi là vô lượng theo cách thức nắm giữ mức độ tối thượng.
Taṃ pana yaṃ balavataraṃ, taṃ appamāṇanti imassa atthassa upalakkhaṇaṃ katvā vadanti.
But they say, making this meaning a characteristic, that which is more powerful is immeasurable.
Tuy nhiên, họ nói rằng cái nào mạnh mẽ hơn thì cái đó là vô lượng, bằng cách lấy điều này làm dấu hiệu cho ý nghĩa đó.
Balavabhāvanibandhanaṃ appamāṇattaṃ.
Immeasurability is dependent on being powerful.
Tính vô lượng dựa trên sự mạnh mẽ.
Balavabhāvo ca paṭhamaappanāvārato pacchimapacchimaappanāvārānaṃ balavatāya avasitāpattepi jhāne sambhavatīti balavantaṃ appamāṇaṃ, itaraṃ parittanti evaṃ avasitāpattepi jhāne appamāṇādibhāvo veditabbo.
And the state of being powerful occurs even in a jhāna that has merely arisen, due to the increasing power of the later and later appanā moments compared to the first appanā moment; thus, the powerful is immeasurable, and the other is limited—in this way, the nature of immeasurability, etc., should be understood even in a jhāna that has merely arisen.
Và sự mạnh mẽ có thể xảy ra ngay cả trong thiền chưa đạt đến sự thuần thục, do sự mạnh mẽ của các lần an chỉ cuối cùng so với lần an chỉ đầu tiên. Do đó, cái mạnh mẽ là vô lượng, cái kia là hữu hạn. Như vậy, tính vô lượng, v.v., cần được hiểu ngay cả trong thiền chưa đạt đến sự thuần thục.
Atha vā appanāya balavabhāvo nāma upacārassa balavatāya sati hoti.
Or, the powerful nature of appanā arises when the upacāra is powerful.
Hoặc giả, sự mạnh mẽ của an chỉ (appanā) xảy ra khi cận định (upacāra) mạnh mẽ.
Upacārañca taṃ balavaṃ, yaṃ sahasā appanaṃ uppādetuṃ sakkuṇeyya, tasmā khippābhiññānaṃ dvinnaṃ abhibhāyatanajhānānaṃ upacāravīthiyā anantaraṃ dutiyavīthiyaṃ uppannaṃ upacārajjhānassa balavatāya sayampi balavataranti appamāṇaṃ nāma hoti.
And that upacāra is powerful which can instantly produce appanā; therefore, for those of quick understanding, the upacāra-jhāna that arises in the second thought-process immediately after the upacāra thought-process of the two abhibhāyatanas, due to the powerfulness of the upacāra-jhāna, is itself more powerful, and thus is called immeasurable.
Và cận định đó mạnh mẽ là cái có thể nhanh chóng làm phát sinh an chỉ. Do đó, đối với những người có trí tuệ nhanh nhạy, cận định thiền khởi lên trong lộ trình thứ hai, ngay sau lộ trình cận định của hai thiền xứ thắng tri, thì tự nó cũng mạnh mẽ hơn do sự mạnh mẽ của cận định thiền, nên được gọi là vô lượng.
Dutiyavīthimatikkamitvā tatiyavīthiyaṃ uppannaṃ taditarasabhāvatāya parittaṃ.
That which arises in the third thought-process, having surpassed the second thought-process, is limited due to its different nature.
Cái khởi lên trong lộ trình thứ ba, vượt qua lộ trình thứ hai, là hữu hạn do bản chất khác biệt.
Tathā dandhābhiññānaṃ catutthavīthiyaṃ uppannaṃ appamāṇaṃ.
Similarly, for those of slow understanding, that which arises in the fourth thought-process is immeasurable.
Tương tự, đối với những người có trí tuệ chậm chạp, cái khởi lên trong lộ trình thứ tư là vô lượng.
Pañcamavīthiyaṃ uppannaṃ parittanti.
That which arises in the fifth thought-process is limited.
Cái khởi lên trong lộ trình thứ năm là hữu hạn.
Atha vā yattha katthaci appanāvīthiyaṃ pañcamaṃ uppajjanakaappanāto catutthaṃ uppajjamānāya balavabhāvoti taṃvasenāpettha parittaappamāṇatā veditabbā.
Or, the powerfulness of the appanā that arises in the fourth* compared to the appanā that arises in the fifth* in any appanā thought-process whatsoever; by that means, the limited and immeasurable nature here should be understood.
Hoặc giả, tính hữu hạn và vô lượng ở đây cần được hiểu theo cách đó, bởi vì sự mạnh mẽ của an chỉ khởi lên ở bất kỳ lộ trình an chỉ nào là của an chỉ thứ tư so với an chỉ thứ năm.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti.
"Perceiving form internally as without form, one sees external forms that are limited, and one is thus mindful: 'Having overpowered them, I know, I see.'
“Nội tại không có tưởng sắc (arūpasaññī), ngoại tại thấy các sắc hữu hạn, vị ấy có tưởng rằng ‘sau khi chế ngự chúng, ta biết, ta thấy’.
Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni.
Perceiving form internally as without form, one sees external forms that are limited, beautiful or ugly.
Nội tại không có tưởng sắc, ngoại tại thấy các sắc hữu hạn có màu tốt, màu xấu.
Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni.
Perceiving form internally as without form, one sees external forms that are immeasurable.
Nội tại không có tưởng sắc, ngoại tại thấy các sắc vô lượng.
Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya jānāmi passāmi.
Perceiving form internally as without form, one sees external forms that are immeasurable, beautiful or ugly, and one is thus mindful: 'Having overpowered them, I know, I see.'
Nội tại không có tưởng sắc, ngoại tại thấy các sắc vô lượng có màu tốt, màu xấu, vị ấy có tưởng rằng ‘sau khi chế ngự chúng, ta biết, ta thấy’.
Nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni, tāni abhibhuyya jānāmi passāmi.
Blue, with a blue color, with blue appearance, with blue luster, and one is thus mindful: 'Having overpowered them, I know, I see.'
Các sắc xanh, có màu xanh, có biểu hiện xanh, có ánh xanh, vị ấy có tưởng rằng ‘sau khi chế ngự chúng, ta biết, ta thấy’.
Pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni.
Yellow, with a yellow color, with yellow appearance, with yellow luster.
Các sắc vàng, có màu vàng, có biểu hiện vàng, có ánh vàng.
Lohitāni lohitavaṇṇāni lohitanidassanāni lohitanibhāsāni.
Red, with a red color, with red appearance, with red luster.
Các sắc đỏ, có màu đỏ, có biểu hiện đỏ, có ánh đỏ.
Odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hotī’’ti (dī. ni. 2.173; 3.338; ma. ni. 2.249; a. ni. 1.427-434; 8.65).
White, with a white color, with white appearance, with white luster, and one is thus mindful: 'Having overpowered them, I know, I see.'"
Các sắc trắng, có màu trắng, có biểu hiện trắng, có ánh trắng, vị ấy có tưởng rằng ‘sau khi chế ngự chúng, ta biết, ta thấy’.”
Tattha ajjhattaṃ arūpasaññīti alābhitāya vā anatthikatāya vā ajjhattesu kesādīsu parikammaappanāsaññāvirahito.
Therein, "perceiving internally as without form" means being devoid of the kasiṇa appanā perception in internal objects such as hair, either due to not having attained it or not desiring it.
Trong đó, nội tại không có tưởng sắc (ajjhattaṃ arūpasaññī) là không có tưởng về sơ hành (parikamma) và an chỉ (appanā) đối với các đối tượng nội tại như tóc, v.v., do không chứng đắc hoặc không mong muốn.
Bahiddhā rūpāni passatīti bahiddhā aṭṭhasu kasiṇesu, catūsu bhūtakasiṇesu eva vā kataparikammakatāya parikammavasena ceva appanāvasena ca tāni bahiddhā aṭṭha, cattāri vā kasiṇarūpāni passati.
"Sees external forms" means, having performed preliminary work on the eight or four earth kasiṇas externally, one sees those eight or four external kasiṇa forms through preliminary work and through appanā.
Ngoại tại thấy các sắc (bahiddhā rūpāni passati) là thấy các sắc đề mục (kasiṇa) đó, hoặc tám hoặc bốn, ngoại tại, theo cách sơ hành và theo cách an chỉ, do đã thực hiện sơ hành đối với tám đề mục đất, v.v., hoặc chỉ bốn đề mục đất, nước, lửa, gió.
Parittānīti amahantāni.
"Limited" means not great.
Hữu hạn (parittāni) là không lớn.
Abhibhuyyāti yathā mahagghaso sampannagahaṇiko puriso kaṭacchumattaṃ bhattaṃ labhitvā ‘‘kiṃ ettha bhuñjitabbaṃ bhattaṃ atthī’’ti saṅkaḍḍhitvā sabbaṃ ekakabaḷameva karoti, evameva ñāṇuttariko puggalo visadañāṇo ‘‘kiṃ ettha parittake ārammaṇe samāpajjitabbaṃ atthi, nāyaṃ mama bhāro’’ti tāni rūpāni parikammena, ñāṇena vā abhibhavitvā samāpajjati.
"Having overpowered" means, just as a powerful, great eater, upon receiving a mere spoonful of rice, wondering, "Is there any rice here to be eaten?", gathers it all into a single mouthful, even so, a person with superior knowledge and clear understanding, thinking, "Is there anything here to be absorbed into in a limited object? This is not a burden to me," overpowers those forms by preliminary work or by knowledge, and attains absorption.
Sau khi chế ngự (abhibhuyyā): Giống như một người đàn ông phàm ăn, bụng lớn, khi nhận được một muỗng cơm, kéo tất cả lại thành một nắm cơm duy nhất và nghĩ: “Có gì đáng ăn ở đây đâu?”, cũng vậy, một người có trí tuệ siêu việt, với tuệ sáng suốt, nghĩ: “Có gì đáng nhập định ở đối tượng hữu hạn này đâu, đây không phải là gánh nặng đối với ta”, rồi chế ngự các sắc đó bằng sơ hành hoặc bằng tuệ, và nhập định.
Heṭṭhā vuttanayena sīghaṃ appanaṃ nibbatteti.
He quickly produces appanā in the manner stated previously.
Vị ấy làm phát sinh an chỉ nhanh chóng theo cách đã nói ở trên.
‘‘Jānāmi passāmī’’ti iminā panassa pubbābhogo kathito, tadāgamanato ca antosamāpattiyaṃ cittābhisaṅkhāro.
By "'I know, I see'", his prior reflection is stated, and from that (reflection) comes the mental volition within the absorption.
Với câu “ta biết, ta thấy (jānāmi passāmī)” là nói về sự hướng tâm trước của vị ấy, và từ đó là sự tác ý trong nội định.
Itarathā anena ābhogamatte kathite tena sādhitabbaṃ jhānaṃ na vuttaṃ hoti, abhibhāyatanadesanāvāyaṃ jhānavisayāti.
Otherwise, if only this mere reflection were stated, the jhāna to be accomplished by it would not be mentioned, and the teaching on abhibhāyatana concerns jhāna.
Nếu không, khi chỉ nói về sự hướng tâm đó, thì thiền cần phải được thành tựu bởi điều đó sẽ không được nói đến, vì bài giảng về xứ thắng tri là về thiền.
Āgamaṭṭhakathāsu pana samāpattito vuṭṭhitassa pubbabhāgabhāvanāvasena jhānakkhaṇe pavattamabhibhavanākāraṃ gahetvā pavattamābhogaṃ sandhāya –
However, in the Commentaries on the Āgamas, referring to the reflection that arises by taking the act of overpowering that occurs at the jhāna moment, by way of prior cultivation of one who has emerged from absorption—
Tuy nhiên, trong các chú giải (Āgamaṭṭhakathāsu), liên quan đến sự hướng tâm xảy ra khi đã xuất định, lấy cách thức chế ngự xảy ra vào khoảnh khắc thiền theo cách tu tập phần trước làm cơ sở, đã nói:
Tatiye appamāṇānīti vuddhippamāṇāni vipulāni khalamaṇḍalādīni.
In the third*, "immeasurable" refers to objects of vast size, like a threshing floor.
Trong loại thứ ba, vô lượng (appamāṇāni) là những cái lớn về kích thước, những cái rộng lớn như đống thóc, v.v.
Vaḍḍhanavasena panettha appamāṇatā na gahitā kasiṇavaḍḍhanassa idha asambhavato.
Here, immeasurability is not taken by way of expansion, as the expansion of a kasiṇa is not possible here.
Ở đây, tính vô lượng không được hiểu theo nghĩa tăng trưởng, vì sự tăng trưởng của đề mục (kasiṇa) không thể xảy ra ở đây.
Kasiṇassa hi dve vaḍḍhanabhūmiyo upacārabhūmi, appanābhūmi vā.
For a kasiṇa has two stages of expansion: the upacāra stage or the appanā stage.
Thật vậy, đề mục có hai giai đoạn tăng trưởng: giai đoạn cận định (upacārabhūmi) hoặc giai đoạn an chỉ (appanābhūmi).
Tattha na tāva idha upacārabhūmiyaṃ vaḍḍhanaṃ sambhavati.
Now, expansion is not possible in the upacāra stage here.
Trong đó, sự tăng trưởng không thể xảy ra ở giai đoạn cận định ở đây.
Nimittuppattiyā samakālaṃ viya uppajjamāne jhāne kuto tassa okāsoti, nāpi appanābhūmiyaṃ.
How could there be an opportunity for it in a jhāna that arises almost simultaneously with the appearance of the sign? Nor is it in the appanā stage.
Khi thiền khởi lên dường như đồng thời với sự xuất hiện của tướng (nimitta), làm sao có chỗ cho sự tăng trưởng đó? Cũng không phải ở giai đoạn an chỉ.
Vaḍḍhitassa paṭhamuppannajhānārammaṇatā na yujjati, tasmā sabhāvamahantāneva ālambaṇāni idha appamāṇānīti adhippetāni.
It is not proper for an expanded object to be the object of the first arisen jhāna; therefore, naturally vast objects are here meant by "immeasurable".
Đối tượng của thiền đã khởi lên ban đầu không phù hợp với cái đã tăng trưởng. Do đó, ở đây, chỉ những đối tượng tự nhiên to lớn mới được coi là vô lượng.
Keci pana ‘‘vaḍḍhitavaseneva appamāṇānīti gahetvā paṭhamaṃ abhibhavanicchāya abhāvena vaḍḍhetvā pacchā abhibhavanicchāya sati abhibhavanākārena pavatto tasmiṃ appanaṃ nibbattetīti appanaṃ paṭilabhitvā vaḍḍhitanimittesu idaṃ abhibhāyatanaṃ vutta’’nti vadanti.
Some, however, say, "Taking 'immeasurable' by way of expansion, and understanding that one first expands it due to the absence of the intention to overpower, and then, when there is the intention to overpower, produces appanā in it by way of overpowering; thus, this abhibhāyatana is spoken of with respect to expanded nimittas after appanā has been attained."
Một số người lại nói: “Nắm giữ ý nghĩa vô lượng là do sự tăng trưởng, và sau khi tăng trưởng do không có ý muốn chế ngự ban đầu, khi có ý muốn chế ngự sau đó, vị ấy làm phát sinh an chỉ trong đó theo cách thức chế ngự. Do đó, xứ thắng tri này được nói đến đối với các tướng đã tăng trưởng sau khi đã đạt được an chỉ.”
Catutthe abhibhuyyāti abhibhavitvā.
In the fourth*, "having overpowered" means having dominated.
Trong loại thứ tư, sau khi chế ngự (abhibhuyyā) là sau khi vượt qua.
Yathā nāma sampannagahaṇiko mahagghaso puriso ekaṃ bhattavaḍḍhitakaṃ labhitvā ‘‘‘aññopi hotu, aññopi hotū’ti kiṃ esa mayhaṃ karissatī’’ti na taṃ mahantato passati, evameva ñāṇuttaro visadañāṇo puggalo ‘‘‘kiṃ ettha samāpajjitabbaṃ, nayidaṃ appamāṇa’nti mayhaṃ cittekaggatākaraṇe bhāro’’ti abhibhavitvā samāpajjati.
Just as a powerful, great eating man, upon receiving a single portion of rice, does not regard it as great, thinking, "'Let there be more, let there be more'—what will this do for me?", even so, a person with superior knowledge and clear understanding, thinking, "'What is there to be absorbed into here? This immeasurable* is not a burden in producing one-pointedness of mind for me," overpowers it and attains absorption.
Giống như một người đàn ông phàm ăn, bụng lớn, khi nhận được một phần cơm lớn, không coi đó là lớn và nghĩ: “‘Cứ thêm nữa, cứ thêm nữa’ thì cái này sẽ làm gì cho ta?”, cũng vậy, một người có trí tuệ siêu việt, với tuệ sáng suốt, nghĩ: “‘Có gì đáng nhập định ở đây đâu, cái này không phải là vô lượng’ đối với việc làm cho tâm ta nhất tâm”, rồi chế ngự và nhập định.
Vuttanayeneva appanaṃ nibbatteti.
He produces appanā in the manner stated.
Vị ấy làm phát sinh an chỉ theo cách đã nói.
Pañcame nīlāni…pe… nīlanibhāsānīti etāni pariyāyanāmānīti tattha ‘‘nīlānī’’ti sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ.
In the fifth*, "blue... etc.... with blue luster"—these are alternative names, and there, "blue" is stated in a comprehensive sense.
Trong loại thứ năm, các sắc xanh…v.v… có ánh xanh (nīlāni…pe… nīlanibhāsānī) là những tên gọi gián tiếp. Trong đó, “các sắc xanh (nīlāni)” được nói theo cách bao gồm tất cả.
Ettakeyeva pana vutte taṃyogato tabbohārena guṇayuttepi pasaṅgo siyāti tannivāraṇatthaṃ ‘‘nīlavaṇṇānī’’ti vaṇṇavasena vuttaṃ.
But if only this much were stated, there might be a misapplication to what possesses qualities by association and by that designation; to prevent this, "with a blue color" is stated by way of color.
Tuy nhiên, nếu chỉ nói đến chừng đó, thì có thể có liên quan đến những cái có phẩm chất do sự liên kết với chúng và do cách gọi đó. Để ngăn chặn điều đó, “có màu xanh (nīlavaṇṇānī)” được nói theo cách màu sắc.
Evampi hi bahubbīhivasena guṇopi pasaṅgo hotīti ‘‘nīlanidassanānī’’ti nidassanavasena vuttaṃ.
Thus, even by way of the bahubbīhi compound, a quality becomes a possibility, therefore it is stated as "nīlanidassanāni" (blue appearances) by way of appearance.
Thật vậy, theo cách hợp chất bahubbīhi, cũng có sự liên hệ đến thuộc tính, do đó* "nīlanidassanāni" được nói theo cách ví dụ.
Nidassitabbañhi nidassanaṃ, cakkhunā daṭṭhabbaṃ rūpaṃ.
Indeed, an appearance (nidassana) is that which is to be shown, form (rūpa) to be seen by the eye.
Thật vậy, cái cần được ví dụ là ví dụ,* sắc được thấy bằng mắt.
Tato setādinivāraṇatthaṃ nīla-saddena saha samāso katoti apaññāyamānacīvarāni asambhinnavaṇṇāni ekanīlāneva hutvā dissamānānīti vuttaṃ hoti.
Therefore, to exclude white and other colours, a compound is made with the word nīla, meaning that the visible objects are not distinctly discernible, are of unmixed colour, appearing as entirely blue.
Từ đó, để ngăn chặn màu trắng và các màu khác, hợp chất được tạo ra với từ "nīla", do đó có nghĩa là những y phục không thể phân biệt được, màu sắc không pha trộn, chỉ là một màu xanh và xuất hiện như vậy.
‘‘Nīlanibhāsānī’’ti idaṃ pana obhāsavasena vuttaṃ, nīlobhāsāni nīlappabhāyuttānīti attho.
However, "nīlanibhāsāni" (blue-shining) is stated by way of effulgence; the meaning is 'blue effulgences,' 'endowed with blue radiance'.
Còn* "nīlanibhāsāni" thì được nói theo cách ánh sáng, có nghĩa là có ánh sáng xanh, có ánh sáng màu xanh.
Etena tesaṃ suvisuddhattaṃ dasseti.
By this, their extreme purity is shown.
Điều này cho thấy sự trong sạch tuyệt đối của chúng.
‘Pītānī’’tiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
In the case of "yellow" and so on, the meaning should be understood in the same way.
Trong* "pītāni" và các cụm từ khác cũng vậy, ý nghĩa nên được hiểu theo cách này.
Aṭṭhasu cetesu purimaṃ abhibhavanākārena vaṇṇābhogarahitāni aṭṭhapi kasiṇāni parittāni ārammaṇaṃ katvā uppannaṃ sandhāya vuttaṃ.
Among these eight, the first refers to that which arose by making all eight kasiṇas, limited and devoid of colour-pervasion, as its object, by way of overcoming.
Trong số tám cái này, cái đầu tiên được nói đến để chỉ sự phát sinh khi lấy tám kasiṇa, không có sự bao trùm màu sắc theo cách chế ngự, làm đối tượng nhỏ bé.
Tatiyaṃ tathā appamāṇāni.
The third refers to those which are similarly immeasurable.
Cái thứ ba là những cái vô lượng như vậy.
Dutiyacatutthāniyeva dve vaṇṇābhogasahitāni ārabbha uppannaṃ, na pana vaṇṇakasiṇavasena uppannaṃ tassa visuṃ vakkhamānattā.
The second and fourth are related to what arose concerning the two (objects) endowed with colour-pervasion, but not what arose by way of colour-kasiṇa, because the latter will be explained separately.
Cái thứ hai và thứ tư chỉ là hai cái phát sinh liên quan đến sự bao trùm màu sắc, chứ không phải phát sinh theo cách kasiṇa màu sắc, vì điều đó sẽ được nói riêng.
Pañcamādīni pana tesu katādhikāre sandhāya suvisuddhavaṇṇavaseneva desitāni.
The fifth and subsequent ones, however, are taught concerning those who have developed proficiency in them, purely by way of their extremely pure colour.
Còn cái thứ năm và những cái tiếp theo thì được giảng theo cách màu sắc rất trong sạch, liên quan đến những người đã thực hành trong đó.
Na hi tesaṃ abhibhavanassa parittatā, appamāṇatā vā kāraṇaṃ, atha kho suvisuddhanīlādibhāvo.
For neither the limitedness nor the immeasurableness of their overcoming is the cause, but rather their extremely pure blue nature and so on.
Thật vậy, sự nhỏ bé hay vô lượng của sự chế ngự không phải là nguyên nhân của chúng, mà là trạng thái xanh tuyệt đối trong sạch và các màu khác.
Tattha hi te katādhikārāti.
For it is in these that they have made proficiency.
Vì họ đã thực hành trong đó.
Nanu ca āgamaṭṭhakathāsu ‘‘suvaṇṇāni vā hontu dubbaṇṇāni vā, parittaappamāṇavaseneva imāni abhibhāyatanāni desitānī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 2.173; ma. ni. aṭṭha. 2.249; a. ni. aṭṭha. 3.8.65) vuttanti?
But is it not stated in the Āgama-aṭṭhakathās (Commentaries to the Nikāyas), "Whether they be beautiful (bright) or ugly (dull), these abhibhāyatanas are taught only by way of limitedness and immeasurableness"?
Há không phải trong các bản Chú giải của Kinh tạng đã nói rằng: "Dù chúng có màu sắc đẹp hay xấu, những abhibhāyatana này được giảng theo cách nhỏ bé và vô lượng" (Dī. Nī. Aṭṭha. 2.173; Ma. Nī. Aṭṭha. 2.249; A. Nī. Aṭṭha. 3.8.65) sao?
Saccaṃ, taṃ pana āgame abhibhāyatanānaṃ aññathā āgatattā vuttaṃ.
That is true, but that was stated because the abhibhāyatanas appear differently in the Āgama.
Đúng vậy, điều đó được nói vì các abhibhāyatana trong Kinh tạng được đưa ra theo cách khác.
Tattha hi –
For there—
Thật vậy, trong đó –
Evaṃ cattāriyeva abhibhāyatanāni āgatāni, tasmā tadaṭṭhakathāsu vaṇṇābhoge vijjamāne avijjamānepi parittaappamāṇatāvaseneva imesaṃ desitabhāvo vutto.
Thus, only four abhibhāyatanas are mentioned. Therefore, in those commentaries, even when colour-pervasion is present or absent, their being taught is spoken of by way of limitedness and immeasurableness.
Như vậy, chỉ có bốn abhibhāyatana được đưa ra, do đó, trong các bản chú giải đó, trạng thái được giảng của những cái này được nói là theo cách nhỏ bé và vô lượng, dù có hay không có sự bao trùm màu sắc.
Parittaappamāṇatā hi imesu catūsu abhibhavanassa kāraṇaṃ vaṇṇābhoge vijjamāne avijjamānepīti.
For limitedness and immeasurableness are the cause of overcoming in these four, whether colour-pervasion is present or absent.
Thật vậy, sự nhỏ bé và vô lượng là nguyên nhân của sự chế ngự trong bốn cái này, dù có hay không có sự bao trùm màu sắc.
Nanu ca sabbattha ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti vacanato vaṇṇābhogasahitāniyeva tattha gahitānīti?
But are not only those endowed with colour-pervasion included there, due to the phrase "beautiful or ugly" everywhere?
Há không phải ở khắp mọi nơi, theo lời nói "suvaṇṇadubbaṇṇāni", những cái có sự bao trùm màu sắc đã được chấp nhận ở đó sao?
Taṃ na, vaṇṇābhogarahitāni, sahitāni ca sabbāni parittāni ekato katvā ‘‘parittāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti vuttāni, tathā ‘‘appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti.
No, that is not so. All — those devoid of colour-pervasion and those endowed with it — were grouped together as limited, and called "limited, beautiful or ugly"; similarly, "immeasurable, beautiful or ugly."
Không phải vậy, tất cả những cái không có sự bao trùm màu sắc và có sự bao trùm màu sắc, nhỏ bé, được gộp lại với nhau và được nói là "nhỏ bé, đẹp xấu", cũng như "vô lượng, đẹp xấu".
Yadi evaṃ kathaṃ visiṭṭhānaṃ vaṇṇābhogarahitānaṃ, sahitānañca ekajjhaṃ manasikāro, na ekajjhaṃ, visuṃyeva tesaṃ manasikāro.
If so, how is there a unification of attention on the distinct (objects) devoid of colour-pervasion and those endowed with it? There is no unification, but distinct attention to them.
Nếu vậy, làm sao có thể chú tâm vào những cái đặc biệt không có sự bao trùm màu sắc và những cái có sự bao trùm màu sắc cùng một lúc? Không phải cùng một lúc, sự chú tâm của chúng là riêng biệt.
Yadi evaṃ visuṃ kathamekattanti?
If so, how is there a unity if they are distinct?
Nếu vậy, riêng biệt thì làm sao là một?
Parittabhāvasāmaññato.
By the commonality of being limited.
Do sự phổ biến của trạng thái nhỏ bé.
Yadi evaṃ suvaṇṇadubbaṇṇa-ggahaṇamatiriccati avasiṭṭhoti?
If so, is the inclusion of "beautiful or ugly" superfluous?
Nếu vậy, việc chấp nhận "suvaṇṇadubbaṇṇa" là thừa thãi, còn lại?
Nātiriccati pariyāyadesanābhāvato.
It is not superfluous, because it is an indirect teaching.
Không thừa thãi, vì đó là sự giảng dạy theo phương tiện.
Atthi hi esa pariyāyo, yadidaṃ vaṇṇābhogajanitājanitaṃ visesaṃ aggahetvā parittabhāvasāmaññena ekattaṃ netvā ‘‘parittāni abhibhuyyā’’ti vatvā puna tadantogadhameva pabhedaṃ vineyyavasena dassetuṃ tāni ca kadāci vaṇṇavasena āvajjitāni honti, ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇāni abhibhuyyā’’ti vattabbatāya vaṇṇābhogarahitāni, sahitāni ca visuṃ manasi katvā ubhayatthāpi vaṇṇābhogarahitaparittābhibhavane, taṃsahitaparittābhibhavane ca parittābhibhavanasāmaññaṃ gahetvā ekattaṃ katanti.
For there is such an indirect method, which, without taking into account the distinction arising or not arising from colour-pervasion, brings them to a unity by the commonality of being limited, and says "having overcome the limited." Then, to explain the divisions included within that for the sake of trainees, these are sometimes attended to by way of colour, so it is said "having overcome the beautiful or ugly," attending distinctly to those devoid of colour-pervasion and those endowed with it, and in both cases, taking the commonality of overcoming the limited to achieve unity in overcoming the limited devoid of colour-pervasion and overcoming the limited endowed with it.
Thật vậy, có một phương tiện như vậy, đó là không chấp nhận sự khác biệt được tạo ra hay không được tạo ra bởi sự bao trùm màu sắc, mà đưa chúng về một thể thống nhất bằng sự phổ biến của trạng thái nhỏ bé, và nói "chế ngự những cái nhỏ bé", rồi lại để chỉ ra sự phân loại bao gồm trong đó theo cách của người được giáo hóa, và đôi khi chúng được chú ý theo cách màu sắc, để nói "chế ngự những cái đẹp xấu", những cái không có sự bao trùm màu sắc và những cái có sự bao trùm màu sắc được chú tâm riêng biệt, và ở cả hai trường hợp, sự chế ngự nhỏ bé không có sự bao trùm màu sắc và sự chế ngự nhỏ bé có sự bao trùm màu sắc đều được gộp lại thành một bằng cách chấp nhận sự phổ biến của sự chế ngự nhỏ bé.
Abhidhamme pana nippariyāyadesanattā vaṇṇābhogarahitāni, sahitāni ca visuṃ vuttāni.
In the Abhidhamma, however, because it is a direct teaching, those devoid of colour-pervasion and those endowed with it are stated separately.
Còn trong Vi Diệu Pháp, vì là sự giảng dạy trực tiếp, những cái không có sự bao trùm màu sắc và những cái có sự bao trùm màu sắc được nói riêng biệt.
Atthi hi ubhayatthābhibhavanavisesoti.
For there is a distinction in overcoming in both cases.
Thật vậy, có sự khác biệt trong sự chế ngự ở cả hai trường hợp.
Hotu tāva, evaṃ suttābhidhammapāṭhavisesato aṭṭhakathāya pāṭhabhede pana ko adhippāyoti?
Granted, but what is the intention behind the difference in wording between the Sutta and Abhidhamma texts in the commentaries?
Hãy tạm gác lại, như vậy, do sự khác biệt trong văn bản của Kinh tạng và Vi Diệu Pháp, vậy ý nghĩa nào trong sự khác biệt văn bản của Chú giải?
Vuccate – suttante hi paṭhamavimokkhaṃ dvedhā bhinditvā paṭhamadutiyaabhibhāyatanāni vuttāni, pariyāyadesanattā vimokkhānampi abhibhavanapariyāyo vijjatīti ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti abhibhāyatanadvayaṃ vuttaṃ.
It is said: In the Suttas, the first liberation (vimokkha) is divided into two, and the first and second abhibhāyatanas are stated; because it is an indirect teaching, the indirect method of overcoming also exists in the liberations, thus the two abhibhāyatanas beginning "within oneself, perceiving forms" are stated.
Được nói rằng – trong Kinh tạng, hai abhibhāyatana đầu tiên được nói bằng cách chia giải thoát thứ nhất thành hai, và vì là sự giảng dạy theo phương tiện, nên cũng có phương tiện chế ngự trong các giải thoát, do đó hai abhibhāyatana "ajjhattaṃ rūpasaññī" được nói.
Tatiyacatutthaabhibhāyatanesu dutiyavimokkho, vaṇṇābhibhāyatanesu tatiyavimokkho ca abhibhavanappavattito saṅgahito, idha pana nippariyāyadesanattā vimokkhābhibhāyatanāni asaṅkarato dassetuṃ vimokkhe vajjetvā abhibhāyatanāni kathitāni.
In the third and fourth abhibhāyatanas, the second liberation; and in the colour abhibhāyatanas, the third liberation, are included due to the prevalence of overcoming. Here, however, because it is a direct teaching, the liberations and abhibhāyatanas are stated separately to show their non-intermingling, excluding the liberations.
Trong các abhibhāyatana thứ ba và thứ tư, giải thoát thứ hai được bao gồm; trong các abhibhāyatana màu sắc, giải thoát thứ ba cũng được bao gồm do sự phát sinh của sự chế ngự. Còn ở đây, vì là sự giảng dạy trực tiếp, để chỉ ra các giải thoát và abhibhāyatana không lẫn lộn, các abhibhāyatana được kể ra mà không bao gồm các giải thoát.
Sabbāni ca vimokkhakiccāni vimokkhadesanāya vuttāni, tadetaṃ ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti sutte āgatassa abhibhāyatanadvayassa abhidhamme avacanato ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnañca sabbavimokkhakiccasādhāraṇavacanabhāvato vavatthānaṃ katanti viññāyati.
And all the functions of liberation are stated in the teaching of liberation. This means that the distinction is made by the non-mention of the two abhibhāyatanas mentioned in the Sutta (beginning "within oneself, perceiving forms") in the Abhidhamma, and by the fact that phrases like "perceiving forms" are common to all functions of liberation, as is understood.
Và tất cả các công việc của giải thoát đều được nói trong sự giảng dạy về giải thoát, điều này được hiểu là sự phân biệt đã được thực hiện do việc hai abhibhāyatana được nói trong Kinh tạng là "ajjhattaṃ rūpasaññī" không được nói trong Vi Diệu Pháp, và do các lời nói "rūpī rūpāni passati" v.v. là những lời nói chung cho tất cả các công việc của giải thoát.
Avassañcetaṃ eva sampaṭicchitabbaṃ, na sampaṭicchantehi suttābhidhammapāṭhabhede aññaṃ kāraṇaṃ vattabbaṃ.
And this must necessarily be accepted thus; those who do not accept it cannot state any other reason for the difference in wording between the Sutta and Abhidhamma texts.
Và điều này nhất định phải được chấp nhận như vậy, những người không chấp nhận không nên nói lý do nào khác cho sự khác biệt văn bản giữa Kinh tạng và Vi Diệu Pháp.
Atha kimettha vattabbaṃ, nanu aṭṭhakathāyameva ‘‘kasmā pana yathā suttante ‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittānī’tiādi vuttaṃ, evaṃ avatvā idha catūsupi abhibhāyatanesu ajjhattaṃ arūpasaññitāva vuttā’’ti vatvā ‘‘ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato’’ti kāraṇaṃ vuttanti?
Then what should be said here? Is it not the case that in the commentary itself, having asked, "Why, instead of stating as in the Sutta 'within oneself, perceiving forms, one sees external forms, limited,' is it stated here that in all four abhibhāyatanas there is only the non-perception of forms within oneself?", the reason given is "because internal forms cannot be overcome"?
Vậy điều gì nên được nói ở đây? Há không phải chính trong Chú giải đã nói rằng: "Tại sao không nói như trong Kinh tạng ‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni’ v.v., mà ở đây trong cả bốn abhibhāyatana đều chỉ nói về tưởng vô sắc bên trong?", rồi nói lý do là "vì các sắc bên trong không thể bị chế ngự" sao?
Na taṃ tassa kāraṇavacanaṃ, atha kho katthaci ‘‘ajjhattaṃ rūpāni passatī’’ti avatvā sabbattha yaṃ vuttaṃ ‘‘bahiddhā rūpāni passatī’’ti, tassa ca kāraṇavacanaṃ.
That is not the reason for that (the non-mention of internal forms), but rather the reason for what is stated everywhere, "one sees external forms," instead of sometimes stating "one sees internal forms."
Đó không phải là lời nói về lý do của điều đó, mà là lời nói về lý do tại sao ở một số chỗ không nói "ajjhattaṃ rūpāni passati", mà ở khắp mọi nơi đều nói "bahiddhā rūpāni passati".
Teneva hi tattha vā idha vā ‘‘bahiddhā rūpāniyeva abhibhavitabbānī’’ti tattheva vuttaṃ, anabhibhavanīyatā ca ajjhattarūpānaṃ bahiddhā rūpāni viya avibhūtattā.
Indeed, it is stated there itself that "only external forms are to be overcome," and the inability of internal forms to be overcome is due to their not being distinct like external forms.
Thật vậy, chính vì thế mà ở đó hay ở đây đã nói rằng "chỉ có các sắc bên ngoài mới có thể bị chế ngự", và sự không thể bị chế ngự của các sắc bên trong là do chúng không rõ ràng như các sắc bên ngoài.
Na hi suṭṭhu vibhūtabhāvamantarena ñāṇuttarānaṃ ārammaṇābhibhavanaṃ sambhavatīti.
For without being clearly distinct, the overcoming of objects by superior knowledge cannot occur.
Thật vậy, không thể có sự chế ngự đối tượng của những người có trí tuệ siêu việt nếu không có trạng thái rõ ràng tuyệt đối.
Nanu ca aṭṭhakathāyaṃ pāṭhadvayavisesassa desanāvilāso kāraṇabhāvena vuttoti?
But is it not stated in the commentary that the teaching method is the reason for the distinction between the two texts?
Há không phải trong Chú giải, sự khác biệt của hai văn bản đã được nói là do sự khéo léo trong giảng dạy sao?
Saccaṃ vutto, so ca yathāvuttavavatthānavaseneva veditabbo.
It is true that it is stated, but that should be understood according to the distinction as explained.
Đúng vậy, đã được nói, và điều đó nên được hiểu theo cách phân biệt đã nói trên.
Desanāvilāso hi nāma vineyyajjhāsayānurūpaṃ vijjamānasseva pariyāyassa vibhāvanaṃ, na yassa kassacīti.
For a teaching method is the elucidation of an existing indirect method according to the disposition of the trainee, and not just of anything.
Thật vậy, sự khéo léo trong giảng dạy là sự làm rõ một phương tiện đã có sẵn phù hợp với khuynh hướng của người được giáo hóa, chứ không phải của bất kỳ ai.
Evaṃ tāva abhibhāyatanaṃ veditabbaṃ.
Thus, an abhibhāyatana should be understood.
Như vậy, abhibhāyatana nên được hiểu.
Yadi vasibhāvappattameva vimokkho, kathamassa ārammaṇacatukke parittatā pāḷiyaṃ vuttā.
If only the state that has attained mastery (vasibhāva) is vimokkha, how is its limitedness in the tetrad of objects mentioned in the Pāḷi?
Nếu chỉ thiền đã đạt đến sự thuần thục (vasibhāva) là giải thoát, thì làm sao sự nhỏ hẹp của nó trong bốn đối tượng lại được nói đến trong Pāḷi?
Avasitāpattañhi jhānaṃ parittanti vuccatīti?
Is it not the case that a jhāna that has not completed its mastery is called limited?
Vì thiền chưa đạt đến sự thuần thục (avasitāpatta) mới được gọi là nhỏ hẹp?
Nāyaṃ doso, paripuṇṇavasibhāvappattaṃ sandhāya aparipuṇṇavasibhāvappattassa parittabhāvena tattha adhippetattā, tasmā vasibhāvappattameva jhānaṃ vimokkho nāma, na itaraṃ.
This is not a fault, for there, the limitedness of the state that has not fully attained mastery is intended, referring to the state that has fully attained mastery. Therefore, the jhāna that has attained mastery is indeed vimokkha, not the other.
Đây không phải là lỗi, vì ở đó, sự nhỏ hẹp của thiền chưa đạt đến sự thuần thục được đề cập đến, dựa trên thiền đã đạt đến sự thuần thục hoàn toàn. Do đó, chỉ thiền đã đạt đến sự thuần thục mới là giải thoát, không phải thiền khác.
Itaraṃ pana yadi kasiṇāyatanavasena uppannaṃ, kasiṇāyatanaṃ.
The other, if arisen by way of a kasiṇa base, is a kasiṇa base.
Còn thiền khác, nếu khởi lên theo cách thức của biến xứ, thì là biến xứ.
Atha abhibhāyatanavasena, abhibhāyatanamevāti.
If by way of an abhibhāyatana base, it is indeed an abhibhāyatana base.
Nếu theo cách thức của thắng xứ, thì chính là thắng xứ.
Keci pana ‘‘paṭhamaappanāto pacchimapacchimāya paṭipakkhato suṭṭhu vimuttattā kasiṇāyatanavasena, abhibhāyatanavasena ca uppannaṃ paṭhamakappanaṃ ṭhapetvā sesaṃ vimokkhoyevā’’ti vadanti.
Some, however, say, "All remaining (states) except for the first apprehension, arisen by way of a kasiṇa base or an abhibhāyatana base, are vimokkha, because they are thoroughly liberated from the opposition of successive apprehensions after the first apprehension."
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Thiền khởi lên theo cách thức của biến xứ và thắng xứ, hoàn toàn thoát khỏi các đối thủ từ sơ thiền đến thiền sau cùng, ngoại trừ sơ thiền, chính là giải thoát.”
Tattha rūpīti ajjhattaṃ kesādīsu uppāditaṃ rūpajjhānaṃ rūpaṃ, tadassa atthīti rūpī.
Here, rūpī (one with form) refers to the rūpajjhāna, the form produced internally in one's hair, etc.; he possesses that form, hence 'rūpī'.
Ở đây, có sắc (rūpī) là thiền sắc (rūpajjhāna) được tạo ra trong nội tại, như tóc, v.v., đó là sắc, người có sắc là rūpī.
Rūpāni passatīti bahiddhāpi nīlakasiṇādirūpāni jhānacakkhunā passati.
Rūpāni passati (perceives forms) means he perceives external forms like the blue kasiṇa, etc., with the jhāna-eye.
Thấy các sắc (rūpāni passati) là thấy các sắc biến xứ như màu xanh, v.v., bên ngoài bằng thiền nhãn.
Iminā ajjhattabahiddhavatthukesu kasiṇesu jhānapaṭilābho dassito.
By this, the attainment of jhāna on kasiṇas with internal and external bases is shown.
Điều này cho thấy sự thành tựu thiền trên các biến xứ có đối tượng nội tại và ngoại tại.
Ajjhattaṃ arūpasaññīti ajjhattaṃ narūpasaññī, attano kesādīsu anuppāditarūpāvacarajjhānoti attho.
Ajjhattaṃ arūpasaññī (not perceiving forms internally) means not perceiving forms internally, meaning the rūpāvacara jhāna not produced in one's own hair, etc.
Nội tại vô sắc tưởng (ajjhattaṃ arūpasaññī) là nội tại không có sắc tưởng, nghĩa là thiền sắc giới không được tạo ra trong tóc, v.v., của mình.
Iminā bahiddhā parikammaṃ katvā bahiddhāva paṭiladdhajjhānatā dassitā.
By this, the attainment of jhāna, having performed the preparatory work externally, and attained externally, is shown.
Điều này cho thấy sự thành tựu thiền chỉ bằng cách thực hiện sơ công bên ngoài.
‘‘Subha’’nti iminā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu jhānāni dassitāni.
By subha (the beautiful), jhānas in perfectly pure blue and other color kasiṇas are shown.
Với “tịnh” (subha), các thiền được chỉ ra trên các biến xứ màu sắc như xanh, v.v., rất thanh tịnh.
Tattha kiñcāpi antoappanāyaṃ ‘‘subha’’nti ābhogo natthi, yo pana suvisuddhaṃ subhakasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā viharati, so yasmā ‘‘subha’’nti adhimuccanavasena paṭhamajjhānaṃ upasampajjitvā viharati, tathā dutiyādīni, tasmā evaṃ desanā katāti.
Although there is no advertence to "the beautiful" in internal apprehension, one who dwells making a perfectly pure beautiful kasiṇa as the object, since he enters and dwells in the first jhāna, and likewise the second, etc., by way of being devoted to "the beautiful," for this reason, the teaching is given in this way.
Ở đây, mặc dù trong nhập định nội tại không có sự chú ý “tịnh”, nhưng người nào an trú bằng cách lấy biến xứ tịnh rất thanh tịnh làm đối tượng, người ấy vì quyết định “tịnh” mà thành tựu sơ thiền và an trú, cũng như nhị thiền, v.v., do đó sự thuyết giảng được thực hiện như vậy.
Paṭisambhidāmagge pana ‘‘idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādinā (paṭi. ma. 1.212) brahmavihāravasena subhavimokkho vutto.
In the Paṭisambhidāmagga, however, the subha-vimokkha (beautiful liberation) is mentioned by way of the Brahmavihāras, with "Here, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness" (Paṭi. Ma. 1.212), and so on.
Tuy nhiên, trong Paṭisambhidāmagga, giải thoát tịnh được nói đến theo cách thức của các Phạm trú, với câu: “Ở đây, tỳ khưu an trú bằng cách trải tâm từ bi đến một phương,” v.v.
Dhammasaṅgaṇiyaṃ pana brahmavihārānaṃ visuṃyeva āgatattā taṃ nayaṃ paṭikkhipitvā sunīlakādivaseneva subhavimokkho aṭṭhakathāyaṃ anuññātoti idhāpi tattha vuttanayeneva vavatthānaṃ katanti evaṃ tāva vimokkhajhānaṃ veditabbaṃ.
But in the Dhammasaṅgaṇī, since the Brahmavihāras are mentioned separately, that method is rejected, and the subha-vimokkha is approved in the Aṭṭhakathā solely by way of perfectly blue (kasiṇa), etc. Thus, here too, the arrangement is made according to the method stated therein, so this much should be understood about vimokkha-jhāna.
Còn trong Dhammasaṅgaṇī, vì các Phạm trú được đề cập riêng biệt, nên bác bỏ cách giải thích đó, Aṭṭhakathā đã chấp thuận giải thoát tịnh theo cách thức của các màu sắc như xanh, v.v. Do đó, ở đây cũng có sự xác định theo cách thức đã nói ở đó, như vậy thiền giải thoát cần được hiểu.
Yathānurūpanti hīnādianurūpaṃ.
Yathānurūpaṃ (correspondingly) means corresponding to the inferior, etc.
Tương ứng (yathānurūpaṃ) là tương ứng với thấp, trung, cao.
Paṭhamajjhānañhi hīnaṃ kappassa tatiyabhāgāyuke brahmapārisajje upapattiṃ nipphādeti, majjhimaṃ upaḍḍhakappāyuke brahmapurohite, paṇītaṃ ekakappāyuke mahābrahme.
The first jhāna, being inferior, produces rebirth among the Brahmakāyika devas whose lifespan is one-third of an eon; being medium, among the Brahmapurohitas whose lifespan is half an eon; being excellent, among the Mahābrahmās whose lifespan is one eon.
Sơ thiền thấp dẫn đến tái sinh ở cõi Phạm Thiên tùy tùng (Brahmapārisajja) với tuổi thọ một phần ba kiếp; trung bình ở cõi Phạm Thiên phụ tá (Brahmapurohita) với tuổi thọ nửa kiếp; cao thượng ở cõi Đại Phạm Thiên (Mahābrahmā) với tuổi thọ một kiếp.
Tathā dutiyajjhānaṃ, tatiyajjhānañca hīnaṃ dvikappāyuke parittābhe, majjhimaṃ catukappāyuke appamāṇābhe, paṇītaṃ aṭṭhakappāyuke ābhassare.
Likewise, the second jhāna and the third jhāna, being inferior, produce rebirth among the Parittābha devas whose lifespan is two eons; being medium, among the Appamāṇābha devas whose lifespan is four eons; being excellent, among the Ābhassara devas whose lifespan is eight eons.
Cũng vậy, nhị thiền và tam thiền thấp dẫn đến cõi Thiểu Quang Thiên (Parittābha) với tuổi thọ hai kiếp; trung bình ở cõi Vô Lượng Quang Thiên (Appamāṇābha) với tuổi thọ bốn kiếp; cao thượng ở cõi Cực Quang Thiên (Ābhassara) với tuổi thọ tám kiếp.
Catutthajjhānaṃ hīnaṃ soḷasakappāyuke parittāsubhe, majjhimaṃ dvattiṃsakappāyuke appamāṇasubhe, paṇītaṃ catusaṭṭhikappāyuke subhakiṇhe.
The fourth jhāna, being inferior, produces rebirth among the Parittasubha devas whose lifespan is sixteen eons; being medium, among the Appamāṇasubha devas whose lifespan is thirty-two eons; being excellent, among the Subhakiṇha devas whose lifespan is sixty-four eons.
Tứ thiền thấp dẫn đến cõi Thiểu Tịnh Thiên (Parittasubha) với tuổi thọ mười sáu kiếp; trung bình ở cõi Vô Lượng Tịnh Thiên (Appamāṇasubha) với tuổi thọ ba mươi hai kiếp; cao thượng ở cõi Biến Tịnh Thiên (Subhakiṇha) với tuổi thọ sáu mươi bốn kiếp.
Pañcamajjhānaṃ pana tividhampi pañcakappasatāyuke vehapphale upapattiṃ nipphādeti, tadeva titthiyehi saññāvirāgavasena bhāvitaṃ pañcakappasatāyukeyeva asaññasatte.
The fifth jhāna, of all three kinds, produces rebirth among the Vehapphala devas whose lifespan is five hundred eons. The same (fifth jhāna), cultivated by sectarians by way of dispassion for perception, produces rebirth among the Asaññasatta devas whose lifespan is also five hundred eons.
Ngũ thiền, cả ba loại, đều dẫn đến tái sinh ở cõi Quảng Quả Thiên (Vehapphala) với tuổi thọ năm trăm kiếp. Thiền này, khi được các ngoại đạo tu tập với ý niệm ly dục tưởng, dẫn đến cõi Vô Tưởng Hữu (Asaññasatta) cũng với tuổi thọ năm trăm kiếp.
Anāgāmīhi pana puthujjanādikāle pacchāpi bhāvitaṃ saddhādiindriyādhimuttatānukkamena yathākkamaṃ sahassadvisahassacatusahassaaṭṭhasahassasoḷasasahassakappāyukesu avihāatappāsudassāsudassīakaniṭṭhanāmakesu pañcasuddhāvāsesu upapattiṃ nipphādetīti evametaṃ yathānurūpaṃ soḷasarūpāvacarabrahmalokūpapattinipphādakanti āha ‘‘yathānurūpaṃ…pe… hotī’’ti.
However, cultivated by non-returners (Anāgāmī) in the time of ordinary people (puthujjana) and also later, it produces rebirth in the five Pure Abodes (Suddhāvāsa) named Avihā, Atappa, Sudassā, Sudassī, and Akaniṭṭha, whose lifespans are one thousand, two thousand, four thousand, eight thousand, and sixteen thousand eons respectively, in order of the predominance of faith and other faculties (saddhādi-indriyādhimuttatā). Thus, he says, "yathānurūpaṃ...pe... hotī" (correspondingly... etc.... it is), meaning that this (jhāna) produces rebirth in the sixteen rūpāvacara Brahma-worlds correspondingly.
Tuy nhiên, khi được các bậc Bất Lai (Anāgāmī) tu tập, cả trong thời kỳ phàm phu và sau này, theo thứ tự ưu trội của các căn như tín, v.v., nó dẫn đến tái sinh ở năm cõi Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa) là Vô Phiền (Avihā), Vô Nhiệt (Atappā), Thiện Hiện (Sudassā), Thiện Kiến (Sudassī), và Sắc Cứu Cánh (Akaniṭṭha) với tuổi thọ lần lượt là một ngàn, hai ngàn, bốn ngàn, tám ngàn, và mười sáu ngàn kiếp. Như vậy, điều này là sự thành tựu tái sinh ở mười sáu cõi Phạm Thiên sắc giới tương ứng. Do đó, đã nói “yathānurūpaṃ…pe… hotī” (tương ứng…v.v…là).
Yasmā pana rūpabhavepi pavattiyaṃ labhitabbā upabhogasampatti kāmāvacarasseva phalaṃ, tasmā idha ‘‘bhavabhogasampattiṃ nipphādetī’’ti avatvā upapattinipphādanameva vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Since, even in the rūpa-existence, the enjoyment of prosperity to be gained in continued existence is solely the result of the sensuous realm (kāmāvacara), it should be understood that here, instead of saying "produces the prosperity of mundane enjoyment," only the production of rebirth is mentioned.
Tuy nhiên, vì sự hưởng thụ tài sản (upabhogasampatti) có thể đạt được trong sự tồn tại ở cõi sắc giới cũng là quả của cõi dục giới, nên ở đây không nói “thành tựu sự hưởng thụ tài sản của cõi hữu” mà chỉ nói “thành tựu sự tái sinh”.
Ettha ca dutiyajjhānabhūmiṃ upādāya sabbattha paripuṇṇassa mahākappassa vasena paricchedo daṭṭhabbo, paṭhamajjhānabhūmiyaṃ pana asaṅkhyeyyakappavasena.
Here, the duration should be understood in terms of full great eons (mahākappa) everywhere, starting from the second jhāna-plane; but in the first jhāna-plane, it is in terms of immeasurable eons (asaṅkhyeyyakappa).
Ở đây, từ nhị thiền trở đi, sự phân định tuổi thọ cần được hiểu theo đại kiếp (mahākappā), nhưng ở sơ thiền thì theo vô số kiếp (asaṅkhyeyyakappā).
Na hi tattha itaravasena paricchedo sambhavati ekakappepi avināsābhāvena mahākappassa catutthabhāgeyeva tassa saṇṭhahanato.
For there, a demarcation in terms of other (eons) is not possible, as it does not persist even for one eon, but only for a fourth part of a great eon, due to the absence of its destruction.
Vì ở đó, sự phân định theo cách khác không thể xảy ra, do nó tồn tại chỉ trong một phần tư của đại kiếp, không bị hủy diệt ngay cả trong một kiếp.
Idāni arūpāvacarakusalassa niddesāvakāso anuppattoti tanniddesatthamāha ‘‘sesesu panā’’tiādi.
Now, the occasion for the exposition of arūpāvacara kusala has arrived, so for its exposition, he says, "sesesu panā" (But in the remaining ones), etc.
Bây giờ, vì cơ hội miêu tả thiện vô sắc giới đã đến, để miêu tả điều đó, đã nói “sesesu panā” (còn trong những điều còn lại), v.v.
Ākāsakasiṇavajjitassa yassa kassaci kasiṇassa ugghāṭanato laddhamākāsaṃ kasiṇugghāṭimākāsaṃ.
Kasiṇugghāṭimākāsaṃ (space disclosed by kasiṇa) is the space obtained by uncovering any kasiṇa whatsoever, excluding the space kasiṇa.
Không gian thu được từ việc loại bỏ bất kỳ biến xứ nào trừ biến xứ không gian được gọi là không gian loại bỏ biến xứ (kasiṇugghāṭimākāsaṃ).
Tattha pavattaṃ viññāṇanti ākāsānañcāyatanamāha.
Tattha pavattaṃ viññāṇaṃ (consciousness arisen therein) refers to the sphere of infinite space (ākāsānañcāyatana).
Thức khởi lên trong đó (tattha pavattaṃ viññāṇaṃ) là nói đến không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana).
Tañhi dutiyāruppassa ārammaṇaṃ hoti.
Indeed, that is the object of the second immaterial jhāna.
Vì thiền ấy là đối tượng của vô sắc thứ hai.
Sabbasoti sabbākārena, rūpanimittadaṇḍādānasambhavadassanādinā sabbena rūpadhammesu, pathavīkasiṇādirūpanimittesu tadārammaṇajjhānesu ca dosadassanākārena, tesu eva vā rūpanimittesu nikantippahānaasamāpajjitukāmatādinā ākārenāti attho.
Sabbaso (completely) means in all ways: by showing the possibility of grasping form-signs and sticks (for measurement), by perceiving faults in all form-states (rūpadhamma) and in the form-signs like earth kasiṇa, and in the jhānas that have them as objects, or by way of abandoning attachment to these very form-signs and the desire to enter such (jhānas).
Hoàn toàn (sabbaso) là theo mọi cách, nghĩa là theo mọi cách như thấy sự xuất hiện của gậy làm tướng sắc, v.v., trong các pháp sắc, trong các tướng sắc như biến xứ đất, v.v., và trong các thiền lấy chúng làm đối tượng, bằng cách thấy lỗi, hoặc bằng cách từ bỏ sự yêu thích trong chính các tướng sắc đó, bằng cách không muốn nhập định, v.v.
Atha vā sabbasoti sabbāsaṃ, kusalādibhedena anavasesānanti attho.
Or sabbaso (completely) means all, without remainder, such as wholesome (kusala), etc.
Hoặc hoàn toàn (sabbaso) là tất cả, nghĩa là không còn sót lại, theo phân loại thiện, v.v.
Rūpasaññānanti saññāsīsena vuttarūpāvacarajjhānānañceva tadārammaṇānañca.
Rūpasaññānaṃ (of perceptions of form) refers to the rūpāvacara jhānas and their objects, stated with perception (saññā) as the head (representative term).
Sắc tưởng (rūpasaññānaṃ) là các thiền sắc giới được nói đến bằng từ “tưởng” và các đối tượng của chúng.
Rūpāvacarajjhānampi hi ‘‘rūpa’’nti vuccati uttarapadalopena ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīsu viya.
Indeed, rūpāvacara jhāna is also called "rūpa" (form) by eliding the latter part of the compound, as in "rūpī rūpāni passati" (one with form perceives forms), etc.
Thiền sắc giới cũng được gọi là “sắc” bằng cách bỏ hậu tố, như trong “người có sắc thấy các sắc,” v.v.
Tadārammaṇampi kasiṇarūpaṃ purimapadalopena ‘‘devena dattoti, bahiddhā rūpāni passatī’’tiādīsu viya, tasmā idha rūpe rūpajjhāne taṃsahagatasaññā rūpasaññāti gahitā, saññāsīsena vuttarūpāvacarajjhānānametaṃ adhivacanaṃ.
The kasiṇa form which is its object is (understood by) the elision of the former word, as in examples like "given by a god" or "sees external forms"; therefore, here, the perception associated with the rūpa, in the rūpajjhāna, is taken as 'rūpasaññā'. This is a designation for the rūpāvacara jhānas stated under the heading of saññā.
Cả sắc tướng kasiṇa là đối tượng đó cũng vậy, bằng cách lược bỏ từ ngữ phía trước, giống như trong các trường hợp như “được chư thiên ban cho, thấy các sắc tướng bên ngoài”, do đó ở đây, trong sắc tướng, trong thiền sắc giới, tưởng đi kèm với sắc tướng đó được gọi là rūpasaññā (sắc tưởng). Đây là danh xưng của các thiền sắc giới đã được đề cập dưới tiêu đề tưởng.
‘‘Rūpa’’nti saññā assāti rūpasaññaṃ, rūpanāmavantanti attho.
'Rūpasaññā' means 'its perception is form'; the meaning is 'having the name of form'.
‘‘Rūpa’’nti saññā assāti (tưởng là sắc tướng) là rūpasaññā (sắc tưởng), có nghĩa là có tên gọi là sắc tướng.
Taṃgahitena pathavīkasiṇādibhedassa tadārammaṇassa cetaṃ nāmanti daṭṭhabbaṃ.
By this (term), it should be understood that this is a name for the object, which is of the type of earth kasiṇa and so on.
Nên hiểu rằng đây là tên gọi của đối tượng đó, thuộc loại địa kasiṇa (pathavīkasiṇa) và các loại khác, được chấp thủ bởi sắc tướng đó.
‘‘Rūpasaññāna’’nti hi sarūpekasesavasena niddeso kato.
Indeed, the designation 'rūpasaññānaṃ' is made by way of sarūpekasesa.
Thật vậy, sự trình bày ‘‘rūpasaññānaṃ’’ (của các sắc tưởng) được thực hiện theo cách giữ lại một phần bản chất.
Samatikkamāti virāgā, nirodhā ca.
Samatikkamā means through detachment and cessation.
Samatikkamā (vượt qua) nghĩa là ly tham và đoạn diệt.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Điều gì được nói?
Etāsaṃ kusalavipākakiriyāvasena pañcadasannaṃ jhānasaṅkhātānaṃ rūpasaññānaṃ, etesañca pathavīkasiṇādivasena navannaṃ ārammaṇasaṅkhātānaṃ rūpasaññānaṃ anavasesānaṃ sabbākārena ca, tesu eva vā nikantippahānaasamāpajjitukāmatādinā ākārena virāgā, nirodhā ca jigucchanato ceva tappaṭibandhachandarāgavikkhambhanato ca nibbattaṃ ākāsānañcāyatanasaññāya sahagataṃ arūpāvacarakusalacittaṃ.
It means the arūpāvacara wholesome citta, accompanied by the perception of the infinitude of space (ākāsānañcāyatana), which arises from detachment from and cessation of these fifteen rūpasaññā, which are jhāna in the context of wholesome, resultant, and functional states, and from these nine rūpasaññā, which are objects of the earth kasiṇa and so on, completely and in every aspect; or it means detachment and cessation from them (the rūpasaññā) through distaste for them, and through the suppression of attachment and lust that are impediments to their attainment.
Đó là tâm thiện vô sắc giới đi kèm với tưởng không gian vô biên (ākāsānañcāyatana saññā), phát sinh từ sự chán ghét và sự trấn áp tham ái ràng buộc đối với mười lăm sắc tưởng thuộc thiền định (jhāna) này, bao gồm cả thiện, quả và duy tác, và đối với chín sắc tưởng là đối tượng như địa kasiṇa (pathavīkasiṇa) v.v., bằng cách ly tham và đoạn diệt chúng hoàn toàn hoặc bằng cách không muốn nhập định do không còn tham ái đối với chúng.
Na hi sakkā sabbaso anatikkantarūpasaññena taṃ nibbattetunti.
For it is not possible to generate that (citta) without completely transcending the rūpasaññā.
Vì không thể phát sinh tâm đó khi sắc tưởng chưa được vượt qua hoàn toàn.
Tāsaṃ kusalākusalavipākabhūtānaṃ atthaṅgamā pahānā asamuppādā appavattikaraṇenāti vuttaṃ hoti.
The meaning is stated as the fading away (atthaṅgamā) of those perceptions which are wholesome, unwholesome, and resultant: their abandonment, non-arising, and rendering them inactive.
Atthaṅgamā (diệt tận) của những tưởng đó, là những quả thiện và bất thiện, có nghĩa là sự đoạn trừ, không phát sinh và không còn hoạt động.
Nanu ca etā rūpāvacarajjhānasamāpannassāpi na santi.
But surely these do not exist even for one who has attained a rūpāvacara jhāna?
Chẳng phải những tưởng này cũng không có ở người nhập thiền sắc giới hay sao?
Na hi paṭhamajjhānādisamāpannakāle pañcadvāravasena cittaṃ pavattatīti?
For at the time of attaining the first jhāna and so on, consciousness does not operate through the five doors?
Vì khi nhập sơ thiền v.v., tâm không vận hành qua năm cửa giác quan hay sao?
Saccametaṃ, yathā pana ‘‘sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthajjhānaṃ upasampajja viharatī’’ti ettha pasaṃsāvasena aññattha pahīnānampi sukhadukkhānaṃ catutthajjhāne, ‘‘sakkāyadiṭṭhivicikicchānaṃ pahānā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmimaggaṃ upasampajja viharatī’’ti ettha paṭhamamaggeyeva pahīnānaṃ sakkāyadiṭṭhādīnaṃ dutiyamagge ca vacanaṃ, evameva imasmiṃ jhāne paṭipajjanakānaṃ ussāhajananatthaṃ imassa jhānassa pasaṃsāvasena etāsaṃ ettha vacananti veditabbaṃ.
This is true. However, just as in the statement "by the abandonment of pleasure and the abandonment of pain, he abides having attained the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, with equanimity and purity of mindfulness"—here, pleasure and pain, though abandoned elsewhere, are mentioned in the fourth jhāna by way of commendation; and just as in the statement "by the abandonment of sakkāyadiṭṭhi and vicikicchā, by the attenuation of lust, hatred, and delusion, he abides having attained the sakadāgāmi path"—here, sakkāyadiṭṭhi and so on, though abandoned in the first path, are mentioned in the second path; similarly, it should be understood that these (perceptions) are mentioned here in this jhāna by way of commendation, to inspire those who are practicing for this jhāna.
Điều này là đúng, nhưng cũng giống như trong câu ‘‘do đoạn trừ lạc và đoạn trừ khổ, nhập và an trú tứ thiền, xả niệm thanh tịnh, không khổ không lạc’’, ở đây, lạc và khổ đã được đoạn trừ ở nơi khác vẫn được nói đến trong tứ thiền với ý nghĩa ca ngợi; và trong câu ‘‘do đoạn trừ thân kiến và hoài nghi, do tham sân si giảm thiểu, nhập và an trú đạo Nhất Lai’’, ở đây, thân kiến v.v. đã được đoạn trừ ngay trong sơ đạo vẫn được nói đến trong nhị đạo, cũng vậy, ở đây, việc nói đến những tưởng này trong thiền định này là để khích lệ những người tu tập và để ca ngợi thiền định này.
Atha vā kiñcāpi tā rūpāvacarasamāpannassāpi na santi, na pana pahīnattā na santi.
Or alternatively, although those (perceptions) do not exist even for one who has attained rūpāvacara attainment, they do not exist due to their abandonment.
Hoặc giả, mặc dù những tưởng đó không có ở người nhập thiền sắc giới, nhưng không phải vì chúng đã được đoạn trừ.
Kiñcarahi paccayābhāvena.
What then? Due to the absence of conditions.
Vậy thì tại sao? Vì không có duyên.
Na hi rūpāvacarabhāvanā rūpavirāgāya saṃvattati, rūpāyattā eva tāsaṃ pavattīti.
For rūpāvacara development does not lead to detachment from form; their arising is dependent on form.
Vì sự tu tập sắc giới không dẫn đến sự ly tham sắc tướng, mà sự vận hành của chúng phụ thuộc vào sắc tướng.
Arūpabhāvanā pana rūpavirāgāya saṃvattati, tasmā ‘‘tā ettha pahīnā’’ti vattuṃ vaṭṭati.
Arūpa development, however, leads to detachment from form; therefore, it is proper to say that "they are abandoned here."
Tuy nhiên, sự tu tập vô sắc giới lại dẫn đến sự ly tham sắc tướng, do đó có thể nói rằng ‘‘những tưởng đó được đoạn trừ ở đây’’.
Tathā hi etāsaṃ ito pubbe appahīnattāyeva ‘‘paṭhamajjhānaṃ samāpannassa saddo kaṇṭako’’ti vutto bhagavatā.
Thus, precisely because these were not abandoned before this, the Blessed One said, "Sound is a thorn to one who has attained the first jhāna."
Thật vậy, vì những tưởng này chưa được đoạn trừ trước đó, nên Đức Thế Tôn đã nói ‘‘âm thanh là chướng ngại đối với người nhập sơ thiền’’.
Idha ca pahīnattā eva arūpasamāpattīnaṃ āneñjābhisaṅkhāravacanādīhi, ‘‘ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe arūpā’’tiādinā ca āneñjatā, santavimokkhatā ca vuttā.
And here, precisely because they are abandoned, the imperturbability (āneñjatā) and serene liberation (santavimokkhatā) of the arūpa attainments are stated through terms like āneñjābhisaṅkhāra and so on, and by phrases like "those serene liberations, which are formless, transcending forms."
Ở đây, vì chúng đã được đoạn trừ, nên sự bất động (āneñjatā) và giải thoát an tịnh (santavimokkhatā) của các thiền vô sắc được nói đến bằng các từ như ‘‘hành bất động’’ (āneñjābhisaṅkhāra) và ‘‘những giải thoát an tịnh đó là vô sắc, vượt qua sắc tướng’’ v.v.
Evaṃ vibhaṅge vibhajitvā vuttā.
Thus they are distinguished and stated in the Vibhaṅga.
Đã được phân tích và nói đến như vậy trong Vibhaṅga.
Tā pana yasmā rūpasaddādibhede nānatte nānāsabhāve ārammaṇe pavattanti, yasmā ca aṭṭha kāmāvacarakusalasaññā, dvādasa akusalasaññā, ekādasa kāmāvacarakusalavipākasaññā, dve akusalavipākasaññā, ekādasa kāmāvacarakiriyasaññāti evaṃ catucattālīsappabhedā nānāsabhāvā, aññamaññaṃ asadisā, tasmā ‘‘nānattasaññā’’ti vuccanti.
However, because these perceptions occur in diverse objects, such as form and sound, and because the eight kāmāvacara wholesome perceptions, twelve unwholesome perceptions, eleven kāmāvacara resultant wholesome perceptions, two resultant unwholesome perceptions, and eleven kāmāvacara functional perceptions—thus forty-four in total—are of diverse natures, dissimilar to one another, they are called 'diverse perceptions' (nānattasaññā).
Những tưởng đó được gọi là ‘‘dị tưởng’’ vì chúng vận hành trên các đối tượng dị biệt, có bản chất đa dạng như sắc, thinh v.v., và vì chúng có bản chất đa dạng, không giống nhau, bao gồm tám tưởng thiện dục giới, mười hai tưởng bất thiện, mười một tưởng quả thiện dục giới, hai tưởng quả bất thiện, và mười một tưởng duy tác dục giới, tổng cộng là bốn mươi bốn loại.
Amanasikārāti sabbaso anāvajjanā asamannāhārā apaccavekkhaṇahetu javanapaṭipādakena vā bhavaṅgacittassa anto akaraṇā ṭhapetvā kasiṇugghāṭimākāsaṃ nānārammaṇe cittassa asaṅkharaṇatoti vuttaṃ hoti.
Amanasikārā means the complete non-attention, non-reflection, non-reviewing, due to which the bhavaṅga-citta does not enter into the process of javana; or it means the non-focusing of the citta on various objects, except for the uplifted space of the kasiṇa.
Amanasikārā (không tác ý) có nghĩa là không chú ý hoàn toàn, không quan tâm, không quán xét, hoặc không đưa vào tâm bhavaṅga (hộ kiếp) bằng cách không phát sinh tâm tốc hành (javana), hoặc không sắp đặt tâm trên các đối tượng khác nhau, ngoại trừ không gian mở rộng kasiṇa.
Iminā hi nānattasaññāmanasikārahetūnaṃ rūpadhammānaṃ samatikkamopi vutto, rūpajjhāne pana tadabhāvato ‘‘nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti na vuttaṃ.
By this, the transcendence of the rūpa-dhammas, which are the causes of attention to diverse perceptions, is also stated. However, in the rūpajjhāna, since that (transcendence) is absent, it is not said, "due to non-attention to diverse perceptions."
Với điều này, sự vượt qua các pháp sắc là nguyên nhân của dị tưởng và tác ý cũng được nói đến, nhưng trong thiền sắc giới, vì không có điều đó, nên không nói ‘‘nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ (không tác ý các dị tưởng).
Atha samatikkamādīnaṃ kiṃ nānākaraṇanti?
What, then, is the distinction among transcendence and so on?
Vậy thì sự khác biệt giữa vượt qua (samatikkama) v.v. là gì?
Vuccate – yasmā rūpasaññā, paṭighasaññā ca iminā jhānena nibbattitabhavepi na vijjanti, arūpasaññāya bhāvanāya abhāve cutito uddhaṃ uppattirahānaṃ rūpasaññāpaṭighasaññānaṃ yāva attano vipākuppatti, tāva anuppattidhammataṃ āpādiyamānattā, pageva pana imaṃ jhānaṃ samāpannakāle, tasmā ‘‘samatikkamā, atthaṅgamā’’ti ubhayathāpi tāsaṃ abhāvoyeva dassito.
It is said: since rūpasaññā and paṭighasaññā do not exist even in the existence generated by this jhāna—because rūpasaññā and paṭighasaññā, which have no future arising after death due to the absence of the cultivation of arūpasaññā, are brought to a state of non-arising until their own ripening arises, let alone at the time of attaining this jhāna—therefore, their non-existence is shown in both ways, as "transcendence" and "fading away."
Được nói rằng: Vì sắc tưởng (rūpasaññā) và xúc tưởng (paṭighasaññā) không tồn tại ngay cả trong kiếp sống được tạo ra bởi thiền định này, do sự tu tập vô sắc tưởng khiến cho sắc tưởng và xúc tưởng, vốn không có nơi phát sinh sau khi chết nếu không có sự tu tập vô sắc tưởng, không thể phát sinh cho đến khi quả của chúng phát sinh, huống chi là khi nhập thiền định này. Do đó, bằng cách nói ‘‘samatikkamā, atthaṅgamā’’ (vượt qua, diệt tận), sự không tồn tại của chúng được chỉ ra theo cả hai cách.
Nānattasaññāsu pana yā tasmiṃ bhave na uppajjanti ekantarūpanissitattā, tā anokāsatāya na uppajjanti, na arūpabhāvanāya nivāritattā, anivāritattā ca kāci uppajjanti, tasmā tāsaṃ amanasikāro anāvajjanaṃ apaccavekkhaṇaṃ javanapaṭipādakena vā bhavaṅgamanassa anto akaraṇaṃ appavesanaṃ vuttaṃ.
Regarding nānattasaññā, however, those that do not arise in that existence, being dependent on another single form (rūpa), do not arise due to lack of opportunity, not due to being inhibited by arūpa cultivation; and some arise because they are not inhibited. Therefore, for these, non-attention (amanasikāra), non-reflection (anāvajjana), non-reviewing (apaccavekkhaṇa), or the non-entrance of the bhavaṅga consciousness into the process of javana is stated.
Tuy nhiên, đối với các dị tưởng (nānattasaññā), những tưởng không phát sinh trong kiếp sống đó do chúng phụ thuộc vào sắc tướng ở một khoảng cách, chúng không phát sinh do không có cơ hội, chứ không phải do bị ngăn cản bởi sự tu tập vô sắc giới. Và một số tưởng lại phát sinh do không bị ngăn cản. Do đó, đối với chúng, sự không tác ý (amanasikāra) được nói đến là không chú ý, không quán xét, hoặc không đưa vào, không cho phép tâm bhavaṅga (hộ kiếp) phát sinh tâm tốc hành (javana).
Tatra pavattamānānampi hi jhānaṃ samāpannassa tāsaṃ amanasikāroyeva itarathā jhānasamāpattiyā abhāvato.
Even for those that are operating therein, for one who has attained jhāna, it is indeed non-attention to them; otherwise, there would be no jhāna attainment.
Thật vậy, ngay cả khi chúng đang vận hành, đối với người nhập thiền, đó vẫn là sự không tác ý chúng, nếu không thì sẽ không có sự nhập thiền.
Iti saṅkhepato ‘‘rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti iminā sabbarūpāvacaradhammānaṃ pahānaṃ vuttaṃ, ‘‘paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti sabbesaṃ kāmāvacaracittacetasikānaṃ pahānaṃ, amanasikāro ca vutto, tīhi panetehi samādhissa thirabhāvo kathitoti.
Thus, in brief, by "transcendence of rūpasaññā", the abandonment of all rūpāvacara dhammas is stated. By "fading away of paṭighasaññā" and "non-attention to nānattasaññā", the abandonment and non-attention of all kāmāvacara consciousness and mental factors are stated. And by these three, the stability of concentration (samādhi) is declared.
Tóm lại, bằng cách nói ‘‘rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ (do vượt qua các sắc tưởng), sự đoạn trừ tất cả các pháp sắc giới đã được nói đến. Bằng cách nói ‘‘paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ (do diệt tận các xúc tưởng và không tác ý các dị tưởng), sự đoạn trừ và không tác ý tất cả các tâm và tâm sở dục giới đã được nói đến. Và bằng ba điều này, sự vững chắc của định đã được trình bày.
Ākāsānañcāyatanasaññāsahagatanti ettha pana nāssa antoti anantaṃ, anantaṃ ākāsaṃ ākāsānantaṃ, kasiṇugghāṭimākāsaṃ, anantatā pana uppādavayantābhāvato anantamanasikāravasena vā veditabbā.
In ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ, 'without end' (anantaṃ) means that it has no boundary. Infinite space (ākāsānantaṃ) refers to the space produced by the kasiṇa. Its infinitude should be understood either as the absence of arising and ceasing, or by way of attention to the infinite.
Trong cụm từ Ākāsānañcāyatanasaññāsahagata (đi kèm với tưởng không gian vô biên), ‘‘không có tận cùng’’ là vô biên (ananta), không gian vô biên là ākāsānanta (không gian vô biên), tức là không gian được mở rộng từ kasiṇa. Sự vô biên nên được hiểu là không có sự phát sinh và hoại diệt, hoặc là do tác ý vô biên.
Na hi etassa uppādanto, vayanto vā paññāyati asabhāvadhammattā.
For its arising-end or ceasing-end is not discernible, as it is a non-existent phenomenon.
Vì không có sự phát sinh và hoại diệt của nó được biết đến, do nó là pháp phi bản chất.
Sabhāvadhammo hi ahutvā sambhavanato, hutvā ca vinassanato uppādavayantaparicchinno, netaro.
For phenomena, indeed, coming into being from non-existence and perishing after existing, are delimited by arising and vanishing, and not otherwise.
Pháp tự tánh (thực tại) thì từ không có mà sinh khởi, và từ có mà hoại diệt, bị giới hạn bởi sự sinh và diệt, không phải cái khác.
Na ca panetaṃ manasi karonto yogāvacaro tassa paricchedasaṅkhātamantaṃ gaṇhāti, atha kho rūpavivekamattasseva gahaṇena anantapharaṇākāreneva manasikāraṃ pavatteti, tasmā uppādavayantavirahato manasikāravasena vā etamanantanti veditabbaṃ.
But the meditator, not reflecting on this, does not grasp its limit, which is its delimitation; rather, by merely grasping the separation from rūpa, he directs his attention in a manner of pervading endlessly. Therefore, it should be known as infinite either due to the absence of arising and vanishing or by way of attention.
Nhưng hành giả khi tác ý đến điều này, không nắm bắt cái giới hạn gọi là sự hạn chế của nó, mà chỉ bằng cách nắm bắt sự ly khai của sắc pháp, tác ý theo cách lan tỏa vô biên. Do đó, vì không có sự sinh và diệt, hoặc theo cách tác ý, nên điều này được hiểu là vô biên.
‘‘Anantākāsa’’nti ca vattabbe ananta-saddassa paranipātavasena ‘‘ākāsānanta’’nti vuccati.
And when it should be said "infinite space" (anantākāsa), it is called ākāsānanta due to the word ananta being placed later.
Và khi đáng lẽ phải nói là “không gian vô biên” (anantākāsa), thì lại nói “vô biên không gian” (ākāsānanta) theo cách đảo ngược từ “vô biên” (ananta).
Ākāsānantameva ākāsānañcaṃ saṃyogaparassa ta-kārassa ca-kāraṃ katvā, tadeva āyatanaṃ sasampayuttadhammassa jhānassa ārammaṇabhāvato adhiṭṭhānaṭṭhena devāyatanaṃ viyāti ākāsānañcāyatanaṃ, tasmiṃ appanāpattā saññā ākāsānañcāyatanasaññā, tāya sahagataṃ viññāṇaṃ ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
This very ākāsānanta becomes ākāsānañca by changing the final ta of the conjunction to ca. That itself is an āyatana (sphere or base) because it is the object of the jhāna and its co-arisen states, like a divine abode (devāyatana), from the standpoint of being a foundation; hence, ākāsānañcāyatana. The appanā consciousness (saññā) attained in that is ākāsānañcāyatanasaññā. The consciousness accompanied by that is ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Chính cái “vô biên không gian” (ākāsānanta) đó là “không vô biên xứ” (ākāsānañca), bằng cách biến âm chữ ‘ta’ thành ‘ca’ khi có sự kết hợp của từ ‘para’; chính đó là xứ (āyatana) vì là đối tượng của thiền định có các pháp tương ưng, theo nghĩa là nền tảng, giống như đền thờ của chư thiên (devāyatana), nên gọi là ākāsānañcāyatana (Không Vô Biên Xứ). Tưởng (saññā) đạt đến định (appanā) trong đó là ākāsānañcāyatanasaññā (Không Vô Biên Xứ Tưởng). Thức (viññāṇa) tương ưng với tưởng đó là ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ (tương ưng với Không Vô Biên Xứ Tưởng).
Atha vā ākāsānañcaṃ āyatanamassā sasampayuttadhammāya saññāyāti ākāsānañcāyatanā, sāyeva saññā, tāya jhānaṃ sahagatanti ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Or, that saññā, together with its co-arisen states, has ākāsānañca as its āyatana; thus, ākāsānañcāyatanā. That very saññā, accompanied by jhāna, is ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Hoặc, tưởng đó có Không Vô Biên Xứ làm đối tượng cho các pháp tương ưng của nó, nên là ākāsānañcāyatanā; chính tưởng đó, thiền định tương ưng với tưởng đó, nên là ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Nevasaññā…pe… sahagatanti heṭṭhimajhānesu viya oḷārikāya saññāya abhāvato nevassa saññā atthīti nevasaññaṃ, sukhumāya ca saññāya atthitāya nāssa saññā natthīti nāsaññaṃ, nevasaññañca taṃ nāsaññañceti nevasaññānāsaññaṃ, catutthāruppajjhānaṃ.
Nevasaññā…pe… sahagataṃ: Due to the absence of gross perception, as in the lower jhānas, there is no perception (saññā) for it; hence, nevasaññaṃ. And due to the presence of subtle perception, there is no absence of perception for it; hence, nāsaññaṃ. Being neither perception nor non-perception, it is nevasaññānāsaññaṃ, which is the fourth formless jhāna.
Nevasaññā…pe… sahagataṃ (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ… tương ưng): Vì không có tưởng thô như trong các tầng thiền thấp hơn, nên không có tưởng (nevasaññaṃ). Và vì có tưởng vi tế, nên không phải là không có tưởng (nāsaññaṃ). Cái vừa không có tưởng vừa không phải không có tưởng là nevasaññānāsaññaṃ (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng); đó là thiền vô sắc thứ tư.
Yadi evaṃ ‘‘nevasaññanāsañña’’nti vattabbaṃ?
If so, why is it not said nevasaññanāsaññaṃ?
Nếu vậy, đáng lẽ phải nói là “nevasaññanāsaññaṃ”?
Saccametaṃ.
That is correct.
Điều đó đúng.
Vacanasobhanatthaṃ pana dīghaṃ katvā vuttaṃ.
But it is stated with a long vowel for the sake of verbal elegance.
Tuy nhiên, để cho lời nói hay hơn, người ta đã kéo dài âm tiết.
Atha vā nevassa saññā nāsaññāti evaṃ ekajjhaṃ bahubbīhisamāsavasena ‘‘nevasaññānāsañña’’nti vuttaṃ.
Alternatively, it is stated as nevasaññānāsaññaṃ by way of a Bahubbhīhi compound, meaning "not having perception, not not having perception," all in one phrase.
Hoặc, vì tưởng không có, không phải không có, nên theo lối hợp thể Bahubbīhi, người ta nói “nevasaññānāsaññaṃ”.
Nevasaññānāsaññañca taṃ āyatanañca manāyatanadhammāyatanapariyāpannattāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ, tena sampayuttaṃ saññāsahagataṃ nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ.
And since it is neither perception nor non-perception, and it is also an āyatana (sphere), being included in the mind-sphere and phenomena-sphere, it is nevasaññānāsaññāyatanaṃ. The saññā accompanied by that is nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ.
Cái vừa không có tưởng vừa không phải không có tưởng đó là xứ (āyatana) vì nó thuộc về ý xứ (manāyatana) và pháp xứ (dhammāyatana), nên là nevasaññānāsaññāyatanaṃ (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ). Tưởng tương ưng với nó là nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ (tương ưng với Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ Tưởng).
Atha vā saññāyeva paṭusaññākiccakaraṇe asamatthatāya nevasaññā, uṇhodake tejodhātu viya saṅkhārāvasesasukhumabhāvappattiyā nāsaññāti nevasaññānāsaññā, sā eva sesadhammānaṃ nissayapaccayatāya, adhiṭṭhānaṭṭhena dhammāyatanapariyāpannatāya eva vā āyatananti nevasaññānāsaññāyatanaṃ, nevasaññānāsaññāyatanabhūtāya saññāya sahagatanti nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ.
Alternatively, nevasaññā means that perception itself is incapable of performing the function of gross perception. And nāsaññā, like the fire element in warm water, means it has reached a state of extreme subtlety as a remnant of formations; thus, nevasaññānāsaññā. That very perception is an āyatana because it is a condition of support for other phenomena, or because it is included in the phenomena-sphere from the standpoint of being a foundation; hence, nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Accompanied by perception that has become the nevasaññānāsaññāyatana is nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ.
Hoặc, chính tưởng đó, vì không có khả năng thực hiện chức năng của tưởng mạnh mẽ, nên là không có tưởng (nevasaññā); và vì đạt đến trạng thái vi tế còn sót lại của các hành, giống như hỏa đại trong nước ấm, nên là không phải không có tưởng (nāsaññā); đó là nevasaññānāsaññā (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng). Chính tưởng đó là xứ (āyatana) vì nó là duyên nương tựa cho các pháp khác, hoặc vì nó thuộc về pháp xứ theo nghĩa là nền tảng, nên là nevasaññānāsaññāyatanaṃ (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ). Tương ưng với tưởng là Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ là nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ.
Evaṃ tividhampi lokiyakusalaṃ niddisitvā idāni lokuttarakusalaṃ niddisanto āha ‘‘itaraṃ panā’’tiādi.
Having thus described the threefold mundane wholesome kamma, the text now describes the supramundane wholesome kamma, saying "itaraṃ panā" (but the other) and so on.
Sau khi đã trình bày ba loại thiện pháp thế gian như vậy, bây giờ khi trình bày thiện pháp siêu thế, Ngài nói “còn cái khác” v.v.
Lujjanapalujjanaṭṭhena loko, so tividho – saṅkhāraloko sattaloko bhājanalokoti.
That which disintegrates and breaks up is loka (world). It is of three kinds: the world of formations (saṅkhāraloka), the world of beings (sattaloka), and the world of receptacles (bhājanaloka).
Thế gian (loko) theo nghĩa là bị hủy hoại và tan rã; thế gian có ba loại: thế gian hành (saṅkhāraloko), thế gian chúng sinh (sattaloko), thế gian vật chứa (bhājanaloko).
Tato idaṃ uttaratīti lokuttaraṃ.
That which transcends this is lokuttara (supramundane).
Cái vượt khỏi đó là siêu thế (lokuttaraṃ).
Cattāropi hi maggā upādānakkhandhasaṅkhātasaṅkhāralokato uttaranti anāsavabhāvena.
For all four paths transcend the world of formations, which consists of the aggregates of clinging, by being unconditioned (anāsava).
Bốn đạo (maggā) đều vượt khỏi thế gian hành, tức là các uẩn chấp thủ, bằng cách không có lậu hoặc (āsava).
Sattalokesu ca sotāpattimaggo anariyalokato uttarati, sakadāgāmimaggo sotāpannalokato, anāgāmimaggo sakadāgāmilokato, arahattamaggo anāgāmilokato uttarati.
Among the worlds of beings, the Sotāpatti-magga transcends the world of ordinary people (anariyaloka); the Sakadāgāmi-magga transcends the world of Sotāpannas; the Anāgāmi-magga transcends the world of Sakadāgāmins; and the Arahant-magga transcends the world of Anāgāmins.
Trong các thế gian chúng sinh, Sơ đạo vượt khỏi thế gian phàm phu (anariyalokato), Nhị đạo vượt khỏi thế gian Sơ quả, Tam đạo vượt khỏi thế gian Nhị quả, Tứ đạo vượt khỏi thế gian Tam quả.
Bhājanalokesu pana paṭhamamaggo apāyalokato uttarati, sakadāgāmimaggo kāmalokekadesato, anāgāmimaggo sakalakāmalokato, arahattamaggo rūpārūpalokato uttarati.
Among the worlds of receptacles, the first path transcends the world of woe (apāyaloka); the Sakadāgāmi-magga transcends a part of the sense-desire realm; the Anāgāmi-magga transcends the entire sense-desire realm; and the Arahant-magga transcends the form and formless realms.
Trong các thế gian vật chứa, Sơ đạo vượt khỏi thế gian ác đạo (apāyalokato), Nhị đạo vượt khỏi một phần cõi Dục giới, Tam đạo vượt khỏi toàn bộ cõi Dục giới, Tứ đạo vượt khỏi cõi Sắc giới và Vô sắc giới.
Iti catubbidhampi maggacittaṃ tividhalokato uttaratīti lokuttaraṃ, kucchitasalanādito pana kusalaṃ, cintanādito cittañcāti lokuttarakusalacittaṃ.
Thus, all four types of path-consciousness transcend the threefold world, so they are lokuttara. And that which is wholesome due to being free from defilement and moving towards peace, and that which thinks due to its nature of thinking, is lokuttarakusalacittaṃ (supramundane wholesome consciousness).
Như vậy, bốn loại tâm đạo đều vượt khỏi ba loại thế gian, nên là siêu thế (lokuttaraṃ). Còn thiện (kusalaṃ) là do sự loại bỏ những điều xấu xa, và tâm (cittaṃ) là do sự suy tư v.v., nên là lokuttarakusalacittaṃ (tâm thiện siêu thế).
Phalaṃ pana lokato uttiṇṇattā lokuttaraṃ, ubhayampi vā saha nibbānena upādānakkhandhasaṅkhātalokato uttaraṃ visiṭṭhataranti lokuttaraṃ.
The fruition, on the other hand, is lokuttara because it has emerged from the world. Or, both (path and fruition) together with Nibbāna are lokuttara because they transcend and are superior to the world of formations, which consists of the aggregates of clinging.
Còn quả (phalaṃ) là siêu thế (lokuttaraṃ) vì đã vượt khỏi thế gian. Hoặc cả hai, cùng với Nibbāna, là vượt trội hơn thế gian, tức là các uẩn chấp thủ, nên là siêu thế.
Yathāha ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90).
As it is said: "Monks, among all phenomena, whether conditioned or unconditioned, dispassion is declared to be the foremost" (A.N. 4.34; Itivu. 90).
Như đã nói: “Này các Tỳ-kheo, trong tất cả các pháp, dù hữu vi hay vô vi, sự ly tham được tuyên bố là tối thượng” (A.N. 4.34; Itivu. 90).
Tīhi…pe… tividhanti lokuttaravimokkhānaṃ dvārabhāvato vimokkhamukhasaṅkhātāhi suññatānupassanādīhi tīhi vuṭṭhānagāminivipassanāhi pattabbato idaṃ lokuttarakusalaṃ tividhaṃ suññataṃ animittaṃ appaṇihitanti.
Tīhi…pe… tividhaṃ (threefold by…): This supramundane wholesome kamma is threefold—suññatā (emptiness), animitta (signless), and appaṇihita (undesired)—because it is to be attained through the three insight practices leading to emergence, which are called the gateways to liberation (vimokkhamukha), being the doors to supramundane liberations.
Tīhi…pe… tividhaṃ (bởi ba… ba loại): Thiện pháp siêu thế này là ba loại (tividhaṃ) – Không (suññataṃ), Vô Tướng (animittaṃ), Vô Nguyện (appaṇihitaṃ) – vì nó được đạt đến bởi ba loại tuệ quán hướng đến xuất ly (vuṭṭhānagāminivipassanā), tức là các cửa giải thoát (vimokkhamukha), như quán Không v.v., là cánh cửa dẫn đến các giải thoát siêu thế.
Katame pana te lokuttaravimokkhāti?
What, then, are these supramundane liberations?
Vậy những giải thoát siêu thế đó là gì?
Nava lokuttaradhammā.
They are the nine supramundane phenomena.
Chín pháp siêu thế.
Yathāha ‘‘cattāro ca ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañca, ayaṃ anāsavo vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.213).
As it is said: "The four noble paths, the four fruits of recluseship, and Nibbāna—this is the unconditioned liberation (anāsavo vimokkho)" (Paṭi. Ma. 1.213).
Như đã nói: “Bốn Thánh đạo, bốn Sa-môn quả và Nibbāna, đây là giải thoát không lậu hoặc” (Paṭi. Ma. 1.213).
Imāni hi saṃkilesadhammehi suṭṭhu vimuttattā vimokkhā nāma.
Indeed, these are called vimokkhā (liberations) because they are thoroughly liberated from defiling phenomena.
Những pháp này được gọi là giải thoát (vimokkhā) vì chúng hoàn toàn thoát khỏi các pháp ô nhiễm.
Tāni pana paccekaṃ suññato vimokkho, animitto vimokkho, appaṇihito vimokkhoti tividhāni.
These, in turn, are of three kinds for each: liberation by emptiness (suññato vimokkho), liberation by the signless (animitto vimokkho), and liberation by the undesired (appaṇihito vimokkho).
Và mỗi loại giải thoát đó có ba loại: giải thoát Không (suññato vimokkho), giải thoát Vô Tướng (animitto vimokkho), giải thoát Vô Nguyện (appaṇihito vimokkho).
Yathāha ‘‘tayome, bhikkhave, vimokkhā – suññato vimokkho, animitto vimokkho, appaṇihito vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.209).
As it is said: "Monks, there are these three liberations: liberation by emptiness, liberation by the signless, and liberation by the undesired" (Paṭi. Ma. 1.209).
Như đã nói: “Này các Tỳ-kheo, có ba giải thoát này – giải thoát Không, giải thoát Vô Tướng, giải thoát Vô Nguyện” (Paṭi. Ma. 1.209).
Idha pana kusalādhikārattā catumaggasaṅkhātāyeva lokuttaradhammā adhippetā.
Here, however, due to the prominence of wholesome states, only the supramundane states, specifically the four Noble Paths, are intended.
Nhưng ở đây, do liên quan đến thiện, chính các pháp siêu thế được gọi là bốn đạo là điều được ý nói đến.
Suññatādināmalābho ca nesaṃ āgamanato, saguṇato, ārammaṇato ca veditabbo.
And their acquisition of names such as Suññatā (emptiness) should be understood from their arrival, from their inherent quality, and from their object.
Và sự có được tên gọi như Suññatā (Không), v.v. của chúng nên được hiểu từ sự đến, từ tự tánh và từ đối tượng.
Tathā hi āgacchati maggo, phalañca etenāti āgamanaṃ.
Indeed, thus, the Path and the Fruit come about by means of this; hence, it is called āgamana (arrival/coming about).
Thật vậy, đạo đến và quả đến bởi cái này, nên gọi là āgamana (sự đến).
Tañhi duvidhaṃ maggāgamanaṃ, phalāgamanañca.
That, indeed, is of two kinds: the arrival of the path, and the arrival of the fruit.
Cái đó có hai loại: sự đến của đạo và sự đến của quả.
Tesu vuṭṭhānagāminivipassanā maggāgamanaṃ, ariyamaggo phalāgamanaṃ.
Among these, the discernment leading to emergence is the arrival of the path, and the Noble Path is the arrival of the fruit.
Trong số đó, thiền quán đưa đến xuất ly là sự đến của đạo, Thánh đạo là sự đến của quả.
Tattha maggassa āgataṭṭhāne maggāgamanaṃ gahetabbaṃ, phalassa āgataṭṭhāne phalāgamanaṃ.
Here, the arrival of the path should be taken as the place where the path arrives, and the arrival of the fruit as the place where the fruit arrives.
Ở đây, tại nơi đạo đến thì nên hiểu là sự đến của đạo; tại nơi quả đến thì nên hiểu là sự đến của quả.
Idha pana maggassa āgatattā maggāgamanaṃ gahitanti.
Here, however, the arrival of the path is taken because the path has arrived.
Nhưng ở đây, do đạo đến, nên sự đến của đạo được chấp nhận.
Tato āgamanato.
From that, from the arrival.
Từ đó từ sự đến.
Saguṇatoti sabhāvato.
From its inherent quality means by its nature.
Từ tự tánh có nghĩa là từ bản chất.
Ārammaṇatoti ārammaṇadhammato.
From its object means from the nature of the object.
Từ đối tượng có nghĩa là từ pháp đối tượng.
Attano pana rāgādīhi suññatattā, niccanimittādivirahitattā, taṇhāpaṇidhiabhāvato ca saguṇato, rāgādisuññasseva, niccanimittādivirahitassa, paṇidhivippamuttassa ca nibbānassa ārammaṇakaraṇato ārammaṇato ca suññatādivimokkho nāma hotīti evamassa saguṇārammaṇehi nāmalābho daṭṭhabbo.
Furthermore, it should be understood that Suññatā, etc., as a liberation, takes its name from its inherent quality because it is empty of lust, etc., devoid of the sign of permanence, etc., and free from the aspiration of craving; and from its object because it makes Nibbāna, which is empty of lust, etc., devoid of the sign of permanence, etc., and free from aspiration, its object.
Nhưng do tự thân trống rỗng khỏi tham ái, v.v., do không có tướng thường, v.v., và do không có sự nguyện cầu của tham ái, nên gọi là từ tự tánh; và do lấy Niết Bàn làm đối tượng, Niết Bàn vốn trống rỗng khỏi tham ái, v.v., không có tướng thường, v.v., và thoát khỏi sự nguyện cầu, nên gọi là từ đối tượng. Như vậy, sự có được tên gọi của giải thoát không, v.v. từ tự tánh và đối tượng nên được hiểu.
So ca kho suttantapariyāyeneva, no abhidhammapariyāyena.
And that is only by way of the Suttanta method, not by way of the Abhidhamma method.
Và điều đó chỉ theo phương pháp của kinh tạng, không phải theo phương pháp của Vi Diệu Pháp.
Suttantakathā hi pariyāyadesanā, itarā nippariyāyadesanā, tasmā saguṇārammaṇato nāmassa sabbasādhāraṇabhāvena avavatthānakarattā pariyāyabhāvato suttantapariyāyeneva lābho, āgamanato pana abhidhammapariyāyenapi vavatthānakarabhāvena nippariyāyattā.
For Suttanta discourse is a conditioned teaching, while the other is an unconditioned teaching. Therefore, the acquisition of names through inherent quality and object is by way of the Suttanta method due to its conditioned nature, as it is not universally applicable to all, whereas by way of arrival, it is unconditioned, establishing its nature even in the Abhidhamma method.
Thật vậy, lời dạy trong kinh tạng là lời dạy theo phương tiện (pariyāya), còn lời dạy kia là lời dạy không theo phương tiện (nippariyāya). Do đó, sự có được tên gọi từ tự tánh và đối tượng chỉ theo phương pháp của kinh tạng do tính phổ biến của tên gọi không tạo ra sự phân biệt, còn từ sự đến thì theo phương pháp của Vi Diệu Pháp do tính không theo phương tiện tạo ra sự phân biệt.
Teneva hi ācariyena ‘‘tīhi vimokkhamukhehi pattabbato tividha’’nti vimokkhamukhameva dhuraṃ katvā vuttaṃ, na ‘‘suññatādināmato tividha’’nti.
It is for this reason that the Teacher stated, "It is threefold because it is to be attained through three gates of liberation," making the gate of liberation the primary point, and not "It is threefold by names such as emptiness."
Chính vì thế, bậc đạo sư đã nói “có ba loại do có thể đạt được qua ba cửa giải thoát (vimokkhamukha)” bằng cách lấy cửa giải thoát làm chính yếu, chứ không nói “có ba loại từ tên gọi không, v.v.”.
Animittanāmaṃ panettha āgamanatopi suttantapariyāyeneva labbhati abhidhamme maggaṃ pati animittanāmassa anuddhatattā.
Here, the name Animitta (signless) is obtained from arrival only by way of the Suttanta method, as the name Animitta is not emphasized for the path in the Abhidhamma.
Ở đây, tên gọi vô tướng (animitta) cũng chỉ được tìm thấy theo phương pháp của kinh tạng từ sự đến, vì trong Vi Diệu Pháp, tên gọi vô tướng không được đề cập đối với đạo.
Anuddhaṭattaṃ pana na anuddharitabbatāmattena, atha kho nippariyāyato tassa magge alabbhanato.
Its not being emphasized is not merely due to it not being stated, but because it is not obtained unconditionally in the path.
Sự không được đề cập không phải chỉ đơn thuần là không nên đề cập, mà là do nó không thể tìm thấy trong đạo theo cách không phương tiện.
Kiñcāpi hi ayaṃ vipassanā niccanimittaṃ ugghāṭentī pavattati, saṅkhāranimittassa pana anissajjanato na nippariyāyato animittanāmaṃ labhati.
Indeed, although this discernment proceeds by removing the sign of permanence, it does not obtain the name Animitta unconditionally because it does not relinquish the sign of formations.
Mặc dù thiền quán này vận hành bằng cách loại bỏ tướng thường, nhưng do không từ bỏ tướng hành, nên nó không có được tên gọi vô tướng theo cách không phương tiện.
Yaṃ panetaṃ sutte –
But what is stated in the Sutta—
Còn điều này trong kinh:
Maggassa animittabhāvavacanaṃ, taṃ yathāvuttapariyāyavasena labbhamānaṃ gahetvā vuttaṃ.
This statement of the path being signless is made, taking it as being obtained by the conditioned method just described.
Lời nói về trạng thái vô tướng của đạo, điều đó được nói bằng cách chấp nhận những gì có được theo phương pháp phương tiện đã nói.
Abhidhamme pana yā sayampi nippariyāyato animittanāmaṃ na labhati, sā kathaṃ maggassa taṃ dadeyyāti maggassa animittanāmaṃ na uddhaṭaṃ.
However, in the Abhidhamma, that which itself does not obtain the name Animitta unconditionally, how could it bestow it upon the path? Therefore, the name Animitta is not emphasized for the path.
Còn trong Vi Diệu Pháp, cái gì tự thân không có được tên gọi vô tướng theo cách không phương tiện, thì làm sao nó có thể ban tên gọi đó cho đạo? Do đó, tên gọi vô tướng của đạo không được đề cập.
Yadi evaṃ suññatanāmenapi idaṃ samānaṃ.
If so, this is also similar for the name Suññata (emptiness).
Nếu vậy, điều này cũng tương tự với tên gọi không (suññata).
Anattānupassanāpi hi kiñcāpi puggalasuññataṃ gaṇhāti, dhammasuññataṃ pana na gaṇhātīti sayaṃ nippariyāyena suññatānupassanā nāma na hotīti suññatanāmampi maggassa na dadeyya.
For even though the discernment of non-self grasps the emptiness of a self, it does not grasp the emptiness of phenomena, so it is not called Suññatānupassanā unconditionally itself, and thus would not bestow the name Suññata upon the path.
Thật vậy, mặc dù thiền quán vô ngã (anattānupassanā) nắm giữ sự trống rỗng về cá nhân (puggalasuññata), nhưng nó không nắm giữ sự trống rỗng về pháp (dhammasuññata), nên tự thân nó không phải là thiền quán không theo cách không phương tiện, vì vậy nó cũng không thể ban tên gọi không cho đạo.
Atha puggalasuññatāggahaṇamattena sayaṃ suññatānupassanā hutvā maggassa taṃ dadeyya, aniccānupassanāpi saṅkhāranimittassa gahaṇepi niccanimittādiugghāṭanato sayaṃ animittānupassanā hutvā maggassa animittanāmaṃ dadeyyāti?
If, however, by merely grasping the emptiness of a self, it becomes Suññatānupassanā itself and bestows that name upon the path, then would not the discernment of impermanence, by removing the sign of permanence, etc., even while grasping the sign of formations, also become Animittānupassanā itself and bestow the name Animitta upon the path?
Nếu chỉ bằng cách nắm giữ sự trống rỗng về cá nhân mà tự thân nó trở thành thiền quán không và ban tên gọi đó cho đạo, thì thiền quán vô thường (aniccānupassanā) cũng, mặc dù nắm giữ tướng hành, nhưng do loại bỏ tướng thường, v.v., nên tự thân nó trở thành thiền quán vô tướng và ban tên gọi vô tướng cho đạo ư?
Na idamevaṃ, niccādinimittugghāṭanena animittabhāvassa nippariyāyena magge alabbhanato niccādinimittugghāṭanassapi pariyāyabhāvato.
This is not so, because the state of being signless is not obtained unconditionally in the path through the removal of the sign of permanence, etc., and because the removal of the sign of permanence, etc., is also a conditioned state.
Không phải như vậy, vì trạng thái vô tướng không thể tìm thấy trong đạo theo cách không phương tiện bằng cách loại bỏ tướng thường, v.v., và việc loại bỏ tướng thường, v.v. cũng là theo phương tiện.
Nanu idampi sabbattha samānaṃ.
Is this not true for all?
Chẳng phải điều này cũng tương tự ở khắp mọi nơi ư?
Suññataappaṇihitabhāvopi hi nippariyāyena amagge na labbhati puggalasuññataggahaṇassa, paṇidhisosanassa ca ujukaṃ maggeneva nipphajjanato, tasmā suññatānupassanāpi appaṇihitānupassanāpi pariyāyeneva taṃ taṃ nāmaṃ labhantīti maggassa nippariyāyato nāmaṃ na dentīti?
For even the state of emptiness and desirelessness is not obtained unconditionally in the non-path, as the grasping of the emptiness of a self and the drying up of aspiration are achieved directly only by the path. Therefore, both Suññatānupassanā and Appaṇihitānupassanā obtain those names only conditionally and thus do not bestow the name unconditionally upon the path?
Thật vậy, trạng thái không và vô nguyện cũng không thể tìm thấy trong phi đạo theo cách không phương tiện, vì việc nắm giữ sự trống rỗng về cá nhân và sự làm khô cạn nguyện cầu được thực hiện trực tiếp bởi đạo. Do đó, thiền quán không và thiền quán vô nguyện cũng chỉ có được những tên gọi đó theo phương tiện, nên chúng không ban tên gọi cho đạo theo cách không phương tiện ư?
Na, tato laddhaariyamaggassa nippariyāyato sampayuttadhammavaseneva suññataappaṇihitanāmasambhavato.
No, because the Noble Path obtained from that inherently possesses the names Suññata and Appaṇihita by way of its co-arising phenomena.
Không, vì Thánh đạo đã đạt được từ đó có thể có tên gọi không và vô nguyện theo cách không phương tiện, chỉ bằng các pháp tương ưng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ṭhapetvā buddhuppādaṃ sarabhaṅgasatthārādikālepi dubbijānīyabhāvena sukhumassa anattalakkhaṇassa paññāya eva gocarabhāvato anattānupassanāya anupassanato maggakkhaṇe paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti.
Apart from the arising of a Buddha, even in times like that of the teacher Sarabhaṅga, the faculty of wisdom is exceedingly strong at the moment of the path for one who discerns non-self, because the subtle characteristic of non-self is comprehensible only by wisdom due to its difficulty of understanding.
Trừ thời kỳ Phật xuất hiện, ngay cả trong thời kỳ của các bậc đạo sư như Sarabhaṅga, v.v., do tướng vô ngã vi tế khó nhận biết và chỉ là đối tượng của tuệ, nên khi thiền quán vô ngã, vào khoảnh khắc đạo, tuệ căn trở nên mạnh mẽ.
Yathāha – ‘‘anattato manasikaroto paññindriyaṃ adhimattaṃ hotī’’ti (paṭi. ma. 1.221).
As it is said: "For one who attends to non-self, the faculty of wisdom is exceedingly strong."
Như (Kinh) nói: “Khi tác ý vô ngã, tuệ căn trở nên mạnh mẽ” (Paṭi. Ma. 1.221).
Tañca pana sayaṃ attābhinivesasamugghāṭanato, ariyamaggapariyāpannattā ca nippariyāyatova suññatanāmaṃ labhati.
And that, by its very suppression of attachment to self and by its inclusion in the Noble Path, obtains the name Suññata (emptiness) unconditionally.
Và cái đó, do tự thân nó nhổ bỏ sự chấp ngã, và do thuộc về Thánh đạo, nên có được tên gọi không (suññata) theo cách không phương tiện.
Dukkhānupassanāya samādhivipaccanīkassa paṇidhisaṅkhātarāgassa sosanato tassā vasena anupassantassa maggakkhaṇe samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti.
For one discerning by way of the discernment of suffering, because it dries up craving, which is called aspiration and is contrary to concentration, the faculty of concentration is exceedingly strong at the moment of the path.
Khi thiền quán theo thiền quán khổ, do làm khô cạn tham ái được gọi là nguyện cầu, đối nghịch với định, nên vào khoảnh khắc đạo, định căn trở nên mạnh mẽ.
Yathāha – ‘‘dukkhato manasikaroto samādhindriyaṃ adhimattaṃ hotī’’ti.
As it is said: "For one who attends to suffering, the faculty of concentration is exceedingly strong."
Như (Kinh) nói: “Khi tác ý khổ, định căn trở nên mạnh mẽ.”
Tañca pana sayaṃ paṇidhisosanato, ariyamaggapariyāpannattā ca nippariyāyatova appaṇihitanāmaṃ labhati.
And that, by its very drying up of aspiration and by its inclusion in the Noble Path, obtains the name Appaṇihita (desireless) unconditionally.
Và cái đó, do tự thân nó làm khô cạn nguyện cầu, và do thuộc về Thánh đạo, nên có được tên gọi vô nguyện (appaṇihita) theo cách không phương tiện.
Sabbasaṅkhārānaṃ pana aniccabhāvaṃ āgamanato sutvā pacchā sayaṃ paccakkhato passato ‘‘aniccameva vata so bhagavā ‘anicca’nti āhā’’ti bhagavati saddhābāhullapaṭilābhato aniccānupassanāya manasikaroto maggakkhaṇe saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti.
However, having heard from tradition the impermanent nature of all conditioned phenomena, and afterwards having seen directly for oneself, thinking, "Indeed, that Blessed One declared 'impermanent' precisely because they are impermanent," and thereby attaining an abundance of faith in the Blessed One, for one attending to the contemplation of impermanence, the faculty of faith becomes dominant at the moment of the path.
Tuy nhiên, khi một người nghe về tính vô thường của tất cả các pháp hữu vi (saṅkhāra) từ sự truyền dạy, sau đó tự mình trực tiếp nhìn thấy, và nghĩ: "Thật vậy, Thế Tôn đã nói 'vô thường' là vô thường", thì do đạt được niềm tin lớn lao vào Thế Tôn, khi quán niệm vô thường (aniccānupassanā), vào khoảnh khắc Đạo (magga), tín căn (saddhindriya) trở nên mạnh mẽ vượt trội.
Yathāha – ‘‘aniccato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hotī’’ti.
As it is said: "For one attending to impermanence, the faculty of faith becomes dominant."
Như đã nói: "Khi quán niệm vô thường, tín căn trở nên mạnh mẽ vượt trội."
Taṃ pana sayaṃ saṅkhāranimittato vuṭṭhahantampi ariyamaggapariyāpannaṃ na hotīti nippariyāyato animittanāmaṃ na labhati, tasmā yathā kāyakammādhikaṃ cittaṃ ‘‘kāyakamma’’nti vuccati, evaṃ suññatasaṅkhātapaññindriyādhimatto maggo suññatanāmaṃ labhati, appaṇihitasaṅkhātasamādhindriyādhimatto appaṇihitanāmaṃ, saddhindriyādhimatto pana saddhāya animittanāmālābhato sayampi taṃ na labhati.
But that, even though it arises from the sign of conditioned phenomena, is not included in the Noble Path. Therefore, it does not receive the name animitta in the ultimate sense. Just as the mind that is dominated by bodily action is called "bodily action," so too the path dominated by the faculty of wisdom, which is called suññatā, receives the name suññatā; the path dominated by the faculty of concentration, which is called appaṇihita, receives the name appaṇihita. However, the path dominated by the faculty of faith itself does not receive that name (animitta) because animitta is attained through faith.
Tuy nhiên, Đạo ấy, dù tự mình xuất ly khỏi tướng của các pháp hữu vi (saṅkhāra-nimitta), nhưng không thuộc về Thánh Đạo (ariyamagga), nên không đạt được tên gọi "vô tướng" (animitta) một cách trực tiếp. Do đó, giống như tâm (citta) trội về thân nghiệp (kāyakamma) được gọi là "thân nghiệp", thì Đạo trội về tuệ căn (paññindriya) được gọi là "không" (suññatā), Đạo trội về định căn (samādhindriya) được gọi là "vô nguyện" (appaṇihita), còn Đạo trội về tín căn (saddhindriya) thì không tự mình đạt được tên gọi "vô tướng" do niềm tin đạt được tên gọi "vô tướng".
Yadi sampayuttadhammavasena suññatādināmālābho, atha kathaṃ ‘‘āgamanato’’ti vuttaṃ?
If the names suññatā, etc., are attained in terms of associated phenomena, then how is "from tradition" mentioned?
Nếu sự đạt được các tên gọi "không" v.v. là do các pháp tương ưng, vậy thì tại sao lại nói "từ sự truyền dạy"?
Saccaṃ, āgamanato adhimattassa pana indriyassa vasena laddhanāmampi āgamanatova laddhaṃ hoti.
It is true that even a name attained by way of a dominant faculty is attained from tradition.
Đúng vậy, nhưng tên gọi đạt được do căn trội từ sự truyền dạy cũng là đạt được từ chính sự truyền dạy.
Nimittanti pana ṭhapetvā suttantapariyāyaṃ abhidhammapariyāyena saṅkhāranimittaṃ hotīti saṅkhāranimittaggāhitāya aniccānupassanāya animittanāmaṃ nippariyāyato na labbhati, tasmā nippariyāyato suññataappaṇihitanāmikānaṃ anattadukkhānupassanānaṃ vasena paṭiladdhamaggo āgamanato suññataappaṇihitanāmaṃ labhati, animittanāmaṃ pana pariyāyatova labhati.
However, Nimitta, apart from the Suttanta system, in the Abhidhamma system, means the sign of conditioned phenomena. Therefore, the contemplation of impermanence, which grasps the sign of conditioned phenomena, does not truly receive the name animitta. Thus, the path attained by means of the contemplations of non-self and suffering, which are truly named suññatā and appaṇihita, receives the names suññatā and appaṇihita from tradition. But it receives the name animitta only conventionally.
Tuy nhiên, ngoài phương pháp kinh điển (suttanta-pariyāya), theo phương pháp Vi Diệu Pháp, tướng (nimitta) chính là tướng của các pháp hữu vi (saṅkhāra-nimitta), nên quán niệm vô thường (aniccānupassanā) nắm bắt tướng của các pháp hữu vi thì không đạt được tên gọi "vô tướng" một cách trực tiếp. Do đó, Đạo đạt được do quán niệm vô ngã và quán niệm khổ, vốn có tên gọi "không" và "vô nguyện" một cách trực tiếp, thì đạt được tên gọi "không" và "vô nguyện" từ sự truyền dạy, còn tên gọi "vô tướng" thì chỉ đạt được một cách gián tiếp.
Tena vuttaṃ – ‘‘animittanāmaṃ panettha āgamanatopi suttantapariyāyeneva labbhati abhidhamme maggaṃ pati animittanāmassa anuddhaṭattā’’ti.
Therefore, it is said: "Here, the name animitta is received from tradition only in the Suttanta system, because the name animitta is not expounded in relation to the path in the Abhidhamma."
Vì vậy, đã nói: "Tên gọi 'vô tướng' ở đây được đạt từ sự truyền dạy chỉ theo phương pháp kinh điển, vì trong Vi Diệu Pháp, tên gọi 'vô tướng' chưa được nêu rõ đối với Đạo."
Iti imesaṃ tiṇṇaṃ vimokkhānaṃ pavesanadvārabhāvato suññatānupassanādināmikā anattānupassanādikā tisso anukkamena balavabhāvaṃ patvā vuṭṭhānagāminivipassanābhūtā tīṇi vimokkhamukhānīti veditabbāni.
Thus, these three contemplations, such as the contemplation of suññatā and non-self, serving as entrance doors to these three liberations, becoming progressively powerful, and being insight leading to emergence, are known as the three gateways to liberation.
Như vậy, ba quán niệm này, tức quán niệm không (suññatānupassanā) v.v. và quán niệm vô ngã (anattānupassanā) v.v., lần lượt trở nên mạnh mẽ và là tuệ quán (vipassanā) dẫn đến sự xuất ly, là ba cửa giải thoát (vimokkha-mukha) vì chúng là cửa ngõ dẫn vào ba sự giải thoát này.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
Ettha hi paricchedaparivaṭumatoti udayabbayavasena paricchedato ceva parivaṭumato ca.
Here, paricchedaparivaṭumato means by delimiting and encompassing in terms of rise and fall.
Ở đây, paricchedaparivaṭumato nghĩa là do sự phân định và giới hạn theo nghĩa sinh diệt.
Aniccānupassanā hi ‘‘udayato pubbe saṅkhārā natthī’’ti paricchinditvā tesaṃ gatiṃ samannesamānā vayato paraṃ na gacchanti, ettheva antaradhāyantīti parivaṭumato pariyantato samanupassati.
Indeed, the contemplation of impermanence, having delimited that "conditioned phenomena do not exist before rising," and seeking their course, does not go beyond their fall, but contemplates that they vanish right here, thus encompassing their limit.
Quán niệm vô thường (aniccānupassanā) phân định rằng "trước khi sinh, các pháp hữu vi không tồn tại", và khi tìm hiểu sự vận hành của chúng, nó không đi xa hơn sự diệt, mà quán sát rằng chúng biến mất ngay tại đây, tức là quán sát từ sự giới hạn, từ điểm kết thúc.
Samanupassanatāyāti sammadeva anupassanatāya saṃvattantīti sambandho.
Samanupassanatāya is connected with "saṃvattanti" (lead to), meaning "by rightly contemplating."
Samanupassanatāyā là sự liên kết với "do quán sát một cách đúng đắn".
Manosamuttejanatāyāti cittasaṃvejanatāya.
Manosamuttejanatāyā means by agitating the mind.
Manosamuttejanatāyā là do sự lay động tâm.
Dukkhānupassanena hi saṅkhāresu cittaṃ saṃvijjati.
For by contemplating suffering, the mind is agitated regarding conditioned phenomena.
Thật vậy, do quán niệm khổ (dukkhānupassana), tâm bị lay động đối với các pháp hữu vi.
Parato samanupassanatāyāti ‘‘nāhaṃ, na mama’’nti evaṃ anattato samanupassanatāya.
Parato samanupassanatāyā means by contemplating as alien, thinking, "This is not mine, I am not this."
Parato samanupassanatāyā là do quán sát là vô ngã, tức là "không phải tôi, không phải của tôi".
Iti imāni tīṇi padāni aniccānupassanādīnaṃ tiṇṇaṃ vasena vuttānīti veditabbāni.
Thus, these three terms are to be understood as spoken in terms of the three contemplations, such as the contemplation of impermanence.
Như vậy, ba từ này được nói theo ba quán niệm vô thường v.v. cần phải hiểu như vậy.
Teneva ca tadanantare pañhāvissajjane –
And this is why, in the immediately following answer to a question:
Và ngay sau đó, trong phần giải đáp câu hỏi:
Catumaggayogabhedatoti sotāpattiādīhi catūhi ariyamaggehi sampayogappabhedato.
Catumaggayogabhedato means by the distinction of association with the four Noble Paths, such as the path of stream-entry.
Catumaggayogabhedato nghĩa là từ sự phân biệt về sự tương ưng với bốn Thánh Đạo, như Sơ Đạo (sotāpatti) v.v.
Ariyamaggānaṃ pana sammādiṭṭhādiaṭṭhaṅgasabhāvattā, tesañca sabbalokuttare atthitāya bhaṅgavasena abhedepi indriyānaṃ apāṭavapāṭavataratamabhāvena sacchikiriyāvisesato kilesānaṃ pahānabhedo hotīti taṃvasena catubbidhatā daṭṭhabbā.
The Noble Paths, however, being characterized by the eight factors beginning with Right View, and existing as wholly supramundane, even without distinction in their destruction, there is a distinction in the abandonment of defilements due to the specific realization determined by the dullness, sharpness, or utmost sharpness of the faculties. Therefore, their fourfold nature is to be understood in that sense.
Tuy nhiên, do các Thánh Đạo có bản chất là Bát Chánh Đạo (sammādiṭṭhi-aṭṭhaṅga) v.v., và do sự tồn tại của chúng trong tất cả các pháp siêu thế, mặc dù không có sự khác biệt về bản chất, nhưng do sự khác biệt trong việc chứng ngộ các căn (indriya) từ kém cỏi đến sắc bén nhất, nên có sự phân biệt về sự đoạn trừ các phiền não (kilesa), và từ đó cần phải thấy có bốn loại.
Tenevāha ‘‘sakkāyadiṭṭhivicikicchā’’tiādi.
Therefore, it is said "sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā" and so forth.
Vì vậy, đã nói "sakkāyadiṭṭhivicikicchā" v.v.
Sati vijjamāne pañcakkhandhasaṅkhāte kāye diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi, sayaṃ vā tattha sati diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi, pañcasu khandhesu attattaniyābhinivesavasena pavattāya micchādiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ.
The view regarding the existing body, consisting of the five aggregates, is sakkāyadiṭṭhi; or the view that one exists therein is sakkāyadiṭṭhi. This is a designation for the wrong view that arises by way of attachment to a self or something pertaining to a self in the five aggregates.
Tà kiến về thân (sakkāyadiṭṭhi) là tà kiến về cái thân (kāya) hiện hữu, tức là năm uẩn; hoặc là tà kiến về cái "tôi" hiện hữu trong đó. Đây là tên gọi của tà kiến phát sinh do sự chấp thủ "tôi" và "của tôi" trong năm uẩn.
Sā pana ekekasmiṃ khandhe catudhā abhinivesanavasena vīsatividhā hoti.
This view is twentyfold, by way of four types of attachment to each aggregate.
Tà kiến này có hai mươi loại do sự chấp thủ theo bốn cách trong mỗi uẩn.
Tathā hi koci rūpaṃ attato samanupassati ‘‘yaṃ rūpaṃ, so attā, yo attā, taṃ rūpaṃ, yathā dīpassa vaṇṇoyeva acci, acciyeva vaṇṇo’’ti.
Thus, some contemplate form as self: "That which is form is self; that which is self is form, just as the flame is the color of the lamp, and the color is the flame."
Thật vậy, có người quán sát sắc (rūpa) là ngã (atta) theo kiểu "cái gì là sắc, đó là ngã; cái gì là ngã, đó là sắc, giống như màu sắc của ngọn đèn chính là ngọn lửa, và ngọn lửa chính là màu sắc".
Rūpavantaṃ vā attānaṃ samanupassati, chāyāvantaṃ viya rukkhaṃ.
Or they contemplate the self as possessing form, like a tree possessing shade.
Hoặc quán sát ngã có sắc, giống như cây có bóng.
Attani vā rūpaṃ, pupphe viya gandhaṃ.
Or form as being in the self, like fragrance in a flower.
Hoặc sắc ở trong ngã, giống như hương ở trong hoa.
Rūpasmiṃ vā attānaṃ, samugge viya maṇi.
Or the self as being in form, like a gem in a casket.
Hoặc ngã ở trong sắc, giống như viên ngọc ở trong hộp.
Evaṃ vedanādīsupi ‘‘vedanaṃ attato samanupassatī’’tiādinā yojetabbaṃ.
In the same way, regarding feeling and so forth, it should be applied as "contemplates feeling as self," and so on.
Tương tự, đối với thọ (vedanā) v.v. cũng cần áp dụng theo kiểu "quán sát thọ là ngã" v.v.
Tattha yo pañcavidho abyatirittaattābhiniveso, sā ucchedadiṭṭhi.
Of these, the fivefold attachment to a self as non-distinct is the annihilation view (ucchedadiṭṭhi).
Trong đó, năm loại chấp thủ ngã không tách rời là đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi).
Yo pana pannarasavidho byatirittaattābhiniveso, sā sassatadiṭṭhīti veditabbaṃ.
However, the fifteenfold attachment to a self as distinct is the eternalist view (sassatadiṭṭhi).
Còn mười lăm loại chấp thủ ngã tách rời là thường kiến (sassatadiṭṭhi) cần phải hiểu như vậy.
Tattha satthari kaṅkhanto tassa rūpakāyadhammakāyānaṃ vijjamānataṃ, avijjamānatañca kaṅkhati, dhamme kaṅkhanto tassa svākkhātadvākkhātabhāve kaṅkhati, saṅghe kaṅkhanto tassa suppaṭipannavippaṭipannatādibhāve kaṅkhati, sikkhāya kaṅkhanto tassā supaññattaduppaññattabhāvaṃ kaṅkhati, pubbante kaṅkhanto sassatākāraṃ, adhiccasamuppattiākārañca nissāya atīte attano vijjamānataṃ, avijjamānatañca kaṅkhati, aparante kaṅkhanto sassatākāraṃ, ucchedākārañca nissāya anāgate attano uppattiṃ, anuppattiñca kaṅkhati, pubbantāparante kaṅkhanto paccuppanne attano atthibhāvaṃ, natthibhāvañca kaṅkhati.
Therein, one who is doubtful about the Teacher is doubtful about the existence or non-existence of his physical body (rūpakāya) and Dhamma-body (dhammakāya). One who is doubtful about the Dhamma is doubtful about its well-proclaimed or ill-proclaimed nature. One who is doubtful about the Saṅgha is doubtful about its well-practiced or ill-practiced nature, and so on. One who is doubtful about the training (sikkhā) is doubtful about its well-established or ill-established nature. One who is doubtful about the past (pubbanta) is doubtful about one’s own existence or non-existence in the past, based on the eternalist view or the view of accidental arising. One who is doubtful about the future (aparanta) is doubtful about one’s own arising or non-arising in the future, based on the eternalist view or the annihilationist view. One who is doubtful about the past and future (pubbantāparanta) is doubtful about one’s own existence or non-existence in the present.
Trong đó, nghi ngờ về Đức Bổn Sư là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của pháp thân và sắc thân của Ngài. Nghi ngờ về Pháp là nghi ngờ về việc Pháp được thuyết giảng đúng đắn hay không đúng đắn. Nghi ngờ về Tăng là nghi ngờ về việc Tăng chúng có hành trì đúng đắn hay hành trì sai lầm, v.v. Nghi ngờ về giới học là nghi ngờ về việc giới học được chế định đúng đắn hay không đúng đắn. Nghi ngờ về tiền kiếp (pubbanta) là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của chính mình trong quá khứ, dựa trên quan điểm thường hằng (sassatākāra) và quan điểm vô nhân ngẫu nhiên (adhiccasamuppattiākāra). Nghi ngờ về hậu kiếp (aparante) là nghi ngờ về sự tái sinh hay không tái sinh của chính mình trong tương lai, dựa trên quan điểm thường hằng và quan điểm đoạn diệt (ucchedākāra). Nghi ngờ về tiền kiếp và hậu kiếp (pubbantāparante) là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của chính mình trong hiện tại.
Paccuppanno hi addhā pubbabhāgāparabhāgakoṭṭhāsavantatāya ‘‘pubbantāparanto’’ti vuccati, yuttaṃ pana taṃ ārabbha kaṅkhājanananti?
Indeed, the present time is called “pubbantāparanta” because it has divisions of past and future portions. But is it appropriate for doubt to arise concerning it?
Quả thật, thời hiện tại được gọi là “tiền kiếp và hậu kiếp” vì nó có phần trước và phần sau. Vậy, việc nghi ngờ liên quan đến điều đó có hợp lý không?
Yuttaṃ, ayuttanti kā ettha cintā.
What is there to consider here as appropriate or inappropriate?
Có hợp lý hay không hợp lý, đâu là sự suy xét ở đây?
Ummattako viya hi bālaputhujjano.
For a foolish unenlightened person (bālaputhujjano) is like a madman.
Quả thật, phàm phu ngu si giống như người điên.
Tasmā so yaṃ kiñci kaṅkhatiyeva.
Therefore, he doubts about anything whatsoever.
Vì vậy, họ nghi ngờ bất cứ điều gì.
Teneva ca soḷasavatthukavicikicchāniddese ‘‘etarahi vā panā’’tiādi vuttaṃ.
It is for this reason that in the description of the sixteen kinds of perplexity (vicikicchā), it is stated, “Or, in the present,” and so on.
Chính vì thế, trong sự trình bày về mười sáu loại nghi ngờ, có nói “hoặc trong hiện tại” và vân vân.
Ācariyā pana ‘‘pubbantāparantoti atītānāgate ekajjhaṃ gahetvā tadubhayamārabbha kaṅkhanto pubbantāparante kaṅkhatī’’tipi vadanti.
Some teachers, however, say, “Pubbantāparanta refers to taking the past and future together, and one who doubts concerning both of these is doubtful about pubbantāparanta.”
Tuy nhiên, các bậc thầy cũng nói rằng: “Tiền kiếp và hậu kiếp (pubbantāparanta) là khi gom cả quá khứ và tương lai lại thành một, và nghi ngờ về cả hai điều đó, thì gọi là nghi ngờ về tiền kiếp và hậu kiếp.”
Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhanto pana avijjādīnaṃ paccayānaṃ, saṅkhārādīnañca paccayuppannānaṃ hetuhetusamuppannabhāvassa sabbhāvāsabbhāvaṃ kaṅkhatīti evaṃ tāva aṭṭhavatthukakaṅkhāya pavatti veditabbā.
One who doubts concerning dependent origination (idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu) is doubtful about the existence or non-existence of the causal and causally arisen nature of causes like ignorance (avijjā) and effects like volitional formations (saṅkhārā). Thus, the arising of the eight kinds of doubt should be understood.
Còn nghi ngờ về các pháp duyên khởi (idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu) là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của các nhân như vô minh (avijjā) và các pháp duyên khởi như hành (saṅkhāra), tức là nghi ngờ về tính nhân duyên và quả duyên khởi của chúng. Như vậy, trước hết, cần hiểu sự phát sinh của tám loại nghi ngờ.
Soḷasavatthukā pana ‘‘ahosiṃ nu kho…pe… na nu kho ahosi’’nti kaṅkhanto vuttanayeneva atīte attano vijjamānāvijjamānataṃ kaṅkhati.
As for the sixteen kinds of perplexity, one who doubts “Was I or was I not” is doubtful about one’s own existence or non-existence in the past, in the manner described above.
Còn mười sáu loại nghi ngờ thì: “Có phải ta đã từng có mặt… hay là ta đã không có mặt?” là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của chính mình trong quá khứ theo cách đã nói.
Kiṃ nu kho ahosinti jātiliṅgupapattiyo nissāya ‘‘khattiyo nu kho ahosiṃ, brāhmaṇādīsu gahaṭṭhādīsu devādīsu aññataro nu kho’’ti kaṅkhati.
“What was I?” refers to doubting “Was I a khattiya, or one among brāhmaṇas, householders, devas, and so on?” based on birth, gender, and destination.
“Ta đã là gì?” là nghi ngờ về chủng tộc, giới tính, và cảnh giới tái sinh, như: “Có phải ta đã là một chiến sĩ (khattiya), hay là một trong số các Bà la môn, gia chủ, chư thiên, v.v.?”
Kathaṃ nu khoti saṇṭhānākāraṃ nissāya ‘‘dīgho nu kho ahosiṃ, rassaodātakāḷādīnañca aññataro’’ti kaṅkhati.
“How was I?” refers to doubting “Was I tall, or one among the short, fair, dark, and so on?” based on physical form and appearance.
“Ta đã như thế nào?” là nghi ngờ về hình dáng, như: “Có phải ta đã cao, hay là một trong số các loại thấp, trắng, đen, v.v.?”
Issaranimmānādīni nissāya ‘‘kena nu kho pakārena ahosi’’nti nibbattanākārato kaṅkhatīti vadanti.
Some say that, based on notions of creation by a supreme being and so on, one doubts “By what kind of process did I come to be?” in terms of the manner of coming into existence.
Họ nói rằng, dựa vào sự sáng tạo của đấng Tối cao (Issaranimmāna) và các yếu tố khác, là nghi ngờ về cách thức hình thành: “Ta đã được tạo ra bằng cách nào?”
Kiṃ hutvā kiṃ ahosinti jātiādīni nissāya ‘‘khattiyo hutvā nu kho brāhmaṇo ahosiṃ…pe… devo hutvā nu kho manusso ahosi’’nti attano aparāparaṃ pavattiṃ kaṅkhati.
“Having been what, what was I?” refers to doubting “Having been a khattiya, was I a brāhmaṇa? …Having been a deva, was I a human?” based on birth and so on, doubting one’s subsequent states of existence.
“Ta đã từ cái gì mà trở thành cái gì?” là nghi ngờ về sự tiếp nối của chính mình, dựa vào chủng tộc, v.v., như: “Có phải ta đã là một chiến sĩ rồi trở thành Bà la môn… hay là đã là chư thiên rồi trở thành loài người?”
Bhavissāmi nu kho, na nu khoti heṭṭhā vuttanayeneva anāgate attano vijjamānāvijjamānataṃ kaṅkhati.
“Shall I be, or shall I not be?” refers to doubting one’s own existence or non-existence in the future, in the manner stated previously.
“Có phải ta sẽ có mặt, hay là không có mặt?” là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của chính mình trong tương lai theo cách đã nói ở trên.
‘‘Kiṃ nu kho bhavissāmī’’tiādi vuttanayameva.
“What shall I be?” and so on, are to be understood in the same manner as stated previously.
“Ta sẽ là gì?” và các câu tiếp theo cũng theo cách đã nói.
Ahaṃ nu khosmi, na nu khosmīti idāni attano atthibhāvaṃ, natthibhāvañca kaṅkhati.
“Am I or am I not?” refers to doubting one’s own existence or non-existence in the present.
“Có phải ta có mặt, hay là ta không có mặt?” là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của chính mình trong hiện tại.
Tattha kāraṇaṃ vuttameva.
The reason for this has already been stated.
Nguyên nhân của điều đó đã được nói.
Kiṃ nu khosmīti khattiyādikova samāno attano khattiyādibhāvaṃ kaṅkhati.
“What am I?” refers to doubting one’s own nature as a khattiya, and so on, even if one is a khattiya.
“Ta là gì?” là nghi ngờ về tình trạng chiến sĩ, v.v. của chính mình, khi đang là chiến sĩ, v.v.
Eseva nayo sesesupi.
The same applies to the remaining cases.
Cách này cũng tương tự với các điều còn lại.
Kathaṃ nu khosmīti ‘‘abbhantare jīvo nāma atthī’’ti gahetvā tassa dīghādibhāvaṃ kaṅkhati.
“How am I?” refers to assuming that there is a soul (jīva) inside and doubting its tallness, and so on.
“Ta như thế nào?” là nghi ngờ về tính chất cao, v.v. của sinh linh (jīva), khi cho rằng “có một sinh linh bên trong”.
Paccuppannaṃ pana attano sarīrasaṇṭhānaṃ ajānanto nāma natthi.
However, there is no one who does not know the physical form of their present body.
Tuy nhiên, không có ai không biết hình dáng thân thể hiện tại của mình.
Kuto āgato, kuhiṃ gāmī bhavissatīti attabhāvassa āgatagataṭṭhānāni kaṅkhatīti veditabbaṃ.
“Whence have I come? Whither shall I go?” should be understood as doubting the places of coming and going of one’s being.
“Từ đâu đến, sẽ đi về đâu?” cần được hiểu là nghi ngờ về nơi mà tự ngã đã đến và sẽ đi đến.
Sīlañca vatañca sīlabbataṃ, tattha gosīlādiasuddhimaggo samādānavasena sīlaṃ, avītikkamavasena vataṃ.
Sīla and vata are sīlabbata (moral practice and observances). Therein, sīla refers to the impure path of cow-observances and so on, in terms of undertaking it; vata refers to it in terms of non-transgression.
Giới và hạnh là sīlabbata (giới cấm thủ). Trong đó, giới là sự thọ trì các con đường thanh tịnh như gosīla (giới bò), và hạnh là sự không vi phạm.
Ubhayathāpi vā sīlaṃ, tapokammabhāvena gahitattā vataṃ.
Or, it is sīla in both ways, and vata because it is undertaken as an ascetic practice.
Hoặc cả hai đều là giới, và là hạnh vì được chấp giữ theo cách khổ hạnh.
Gavādipakatibhāvato attano vā gavādibhāvādhiṭṭhānaṃ sīlaṃ, ‘‘gacchanto bhakkheti, tiṭṭhanto muttetī’’tiādinā gavādikiriyāya karaṇaṃ vataṃ.
Sīla is one’s own nature of being a cow, etc., from the perspective of being a cow, etc.; vata is the performance of cow-like actions, such as “eating while going, urinating while standing,” and so on.
Giới là sự chấp giữ trạng thái tự nhiên của bò, v.v., hoặc sự chấp giữ trạng thái bò, v.v. của chính mình. Hạnh là sự thực hành các hành động của bò, v.v., như “ăn khi đi, tiểu tiện khi đứng”, v.v.
Taṃtaṃakiccasammasato vā nivatti sīlaṃ, taṃsamādānavato vesabhojanakiccacaraṇādivisesapaṭipatti vataṃ.
Or, sīla is abstinence from certain improper activities; vata is the special practice of eating grass, performing duties, and so on, through undertaking it.
Hoặc giới là sự từ bỏ các hành vi không nên làm sau khi quán xét. Hạnh là sự thực hành đặc biệt như ăn cỏ khô, v.v. sau khi thọ trì điều đó.
Sabhāvaṃ atikkamma parato āmasanaṃ gahaṇanti parāmāso, sīlabbatassa parāmāso sīlabbataparāmāso.
Parāmāsa is clinging (gahaṇa) by touching from outside, transcending one’s own nature. Sīlabbataparāmāsa is the clinging to sīlabbata.
Parāmāsa là sự chấp thủ, chạm vào từ bên ngoài, vượt quá bản chất. Sīlabbataparāmāsa là sự chấp thủ giới cấm.
Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi, vatena suddhi, sīlabbatena suddhīti evaṃ asuddhimagge ‘‘suddhimaggo’’ti pavattassa micchābhinivesassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the wrong adherence that arises among recluses and brāhmaṇas outside (the Dispensation), proclaiming the impure path as “the path to purity” by saying, “Purity through sīla, purity through vata, purity through sīlabbata.”
Đây là từ đồng nghĩa với tà kiến chấp thủ “con đường thanh tịnh” trong các con đường không thanh tịnh của các Sa môn và Bà la môn bên ngoài Phật giáo, như: thanh tịnh nhờ giới, thanh tịnh nhờ hạnh, thanh tịnh nhờ giới và hạnh.
Sakkāyadiṭṭhi ca vicikicchā ca sīlabbataparāmāso cāti sakkāya…pe… parāmāso, teyeva kammavipākesu, vaṭṭasmiṃ vā satte saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni, tesaṃ diṭṭhivisuddhiādīhi tadaṅgavasena pahīnānaṃ anuppattidhammatāpādanena accantasamucchedappahānaṃ karotīti sakkā…pe…ppahānakaraṃ.
Sakkāyadiṭṭhi (identity view), vicikicchā (doubt), and sīlabbataparāmāsa (clinging to rites and rituals) are the three fetters (saṃyojanāni) that bind beings to karmic results or to the cycle of rebirth (vaṭṭa). Sakkāya…pe…ppahānakaraṃ means bringing about their utter uprooting by making them utterly ceased, after they have been abandoned in dependence on the purification of views (diṭṭhivisuddhi) and so on, through their respective components (tadaṅga).
Sakkāyadiṭṭhi (thân kiến), vicikicchā (hoài nghi), và sīlabbataparāmāsa (giới cấm thủ) là sakkāya…pe…parāmāsa. Chính những điều này trói buộc chúng sanh vào các quả dị thục của nghiệp (kammavipāka) hoặc vào vòng luân hồi (vaṭṭa), nên chúng được gọi là saṃyojanāni (kiết sử). Sakkā…pe…ppahānakaraṃ là việc đoạn trừ hoàn toàn các kiết sử đó, bằng cách khiến chúng không còn phát sinh nữa, sau khi chúng đã được đoạn trừ từng phần (tadaṅgavasena) nhờ diệt kiến (diṭṭhivisuddhi) và các phương pháp khác.
Rajjati abhisajjatīti rāgo, so idha pañcakāmavisayā, kāmabhavavisayā ca taṇhā.
Rāga is that which clings and attaches. Here, it refers to craving (taṇhā) for the five sense objects (pañcakāmavisayā) and for existence in the sense-sphere (kāmabhavavisayā).
Rāga là sự ưa thích, bám víu. Ở đây, nó là tham ái (taṇhā) đối với năm dục cảnh (pañcakāmavisayā) và cảnh giới dục hữu (kāmabhavavisayā).
Dussatīti doso, dasavidhaāghātavatthupadaṭṭhāno byāpādo.
Dosa is that which is corrupted. It is ill-will (byāpāda) based on the ten grounds of resentment (dasavidhaāghātavatthu).
Dosa là sự phẫn nộ (dussatīti). Đó là sân hận (byāpādo), có mười căn bản gây oán ghét (dasavidhaāghātavatthupadaṭṭhāno).
Muyhatīti moho, dukkhādīsu aṭṭhasu aññāṇaṃ.
Moha is that which deludes. It is ignorance (aññāṇa) concerning the eight things, such as suffering (dukkha).
Moha là sự si mê (muyhatīti). Đó là sự vô minh (aññāṇa) đối với tám điều như khổ (dukkha), v.v.
Etesaṃ kilesānaṃ tanuttaṃ tanubhāvaṃ karotīti rāga…pe… tanuttakaraṃ.
Rāga…pe… tanuttakaraṃ means making these defilements thin or subtle.
Rāga…pe… tanuttakaraṃ là việc làm cho các phiền não này trở nên mỏng manh (tanuttaṃ, tanubhāvaṃ).
Tattha dvīhi kāraṇehi tanuttaṃ abhiṇhānuppattito, pariyuṭṭhānamandatāya cāti.
Therein, subtlety is brought about by two reasons: infrequent arising and diminished intensity of obsession (pariyuṭṭhāna).
Trong đó, sự mỏng manh có hai nguyên nhân: không thường xuyên phát sinh, và sự yếu ớt của các triền cái (pariyuṭṭhāna).
Sakadāgāmissa hi vaṭṭānusārimahājanassa viya kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci viraḷākārā hutvā uppajjanti, tathā uppajjantāpi maddantā chādentā andhakāraṃ karontā nuppajjanti.
For a Sakadāgāmi, defilements do not arise frequently like they do for ordinary people (vaṭṭānusārimahājana) entangled in the cycle of rebirth; they arise rarely. Even when they do arise, they do not oppress, obscure, or cause darkness.
Đối với bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), các phiền não không phát sinh thường xuyên như đối với đại chúng đang trôi lăn trong luân hồi. Chúng chỉ thỉnh thoảng phát sinh một cách thưa thớt, và ngay cả khi phát sinh, chúng cũng không mạnh mẽ đến mức áp đảo, che lấp, hay gây ra bóng tối.
Dvīhi pana maggehi pahīnattā mandamandā tanukatanukā uppajjanti.
Rather, having been abandoned by two paths, they arise faintly and very subtly.
Tuy nhiên, vì chúng đã được đoạn trừ bằng hai đạo, nên chúng phát sinh một cách yếu ớt và mỏng manh.
Keci pana sakadāgāmissa kilesā cirena uppajjantāpi bahalāva uppajjanti.
Some, however, say that for a Sakadāgāmī, defilements, even though they arise after a long time, arise profusely.
Một số người thì cho rằng các phiền não của bậc Nhất Lai, dù sanh khởi chậm, vẫn sanh khởi mạnh mẽ.
Tathā hissa puttadhītaro dissantīti vadanti.
Indeed, they say, his sons and daughters are seen (to exist).
Thật vậy, họ nói rằng con trai và con gái của vị ấy vẫn còn được thấy.
Taṃ akāraṇaṃ, vatthupaṭisevanena vināpi gabbhaggahaṇasabbhāvato, tasmā vuttanayeneva dvīhi kāraṇehi nesaṃ tanubhāvo veditabbo.
That is not a valid reason, because conception can occur even without the indulgence of the sexual base. Therefore, their attenuation should be understood by the two reasons already stated.
Điều đó không có lý do (không đúng), vì ngay cả khi không có sự giao hợp vẫn có sự thụ thai. Do đó, sự yếu kém của chúng cần phải được hiểu theo cách đã nói, bởi hai nguyên nhân.
Kasmā panettha mohassa tanubhāvo vutto, nanu tatiyamaggavajjhānameva iminā tanuttakaraṇaṃ vattabbaṃ, itarathā heṭṭhā tīhipi maggehi uparimaggavajjhakilesānaṃ bahalābahalāvatthāya pahīyamānattā idha sabbesameva uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ tanubhāvo vattabbo, teneva ca pāḷiyampi ‘‘kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāya dutiyāya bhūmiyā pattiyā’’ti vuttanti.
Why is the attenuation of delusion mentioned here? Should not the attenuation of defilements to be overcome by the third path alone be spoken of with this (Sakadāgāmī path)? Otherwise, since the defilements to be overcome by the higher paths are abandoned by the lower three paths to varying degrees of abundance, the attenuation of all the upper fetters (uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ) should be spoken of here, and it is precisely for this reason that in the Pāli text it is stated: “for the attenuation of sensual passion and ill-will, by the attainment of the second stage.”
Tại sao ở đây sự yếu kém của si được nói đến? Há chẳng phải chỉ những phiền não bị đoạn trừ bởi Đạo thứ ba mới được nói là yếu kém bởi điều này? Nếu không như vậy, do các phiền não bị đoạn trừ bởi các Đạo trên được đoạn trừ bởi ba Đạo dưới theo trạng thái thô hay vi, thì ở đây cần phải nói đến sự yếu kém của tất cả các kiết sử thượng phần. Và chính trong Pāḷi cũng đã nói rằng: “Để làm cho tham dục và sân hận yếu kém, đạt được tầng địa vị thứ hai.”
Saccametaṃ, sutte pana uparimaggavajjhānaṃ tanubhāvapariyāyaṃ gahetvā ‘‘rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī hotī’’ti hetuttayatanubhāvassa āgatattā idhāpi tadanulomena vuttaṃ.
This is true, but in the Sutta, taking the method of attenuation of defilements to be overcome by the higher paths, it is stated: “a Sakadāgāmī becomes so due to the attenuation of greed, hatred, and delusion,” thus the attenuation of the three roots (of unwholesomeness) is mentioned here in accordance with that.
Điều này là đúng, nhưng trong Kinh tạng, do việc chấp nhận cách nói về sự yếu kém của các phiền não bị đoạn trừ bởi Đạo trên, đã nói rằng: “Do tham, sân, si yếu kém nên vị ấy là bậc Nhất Lai,” nên sự yếu kém của ba nguyên nhân được đề cập ở đây cũng được nói theo đó.
‘‘Kāmarāgabyāpādāna’’micceva vā pāṭho.
Or, the reading is simply “of sensual passion and ill-will.”
Hoặc là bản đọc “Kāmarāgabyāpādānaṃ” (tham dục và sân hận).
Tathā hi ettheva upari dutiyamaggañāṇaniddese ‘‘byāpādakāmarāgānaṃ, tanubhāvaṃ tu sādhaya’’nti (abhidha. 1353) vuttaṃ.
Indeed, it is stated in the explanation of the second path-knowledge right here above: “accomplishes the attenuation of ill-will and sensual passion” (Abhidha. 1353).
Thật vậy, chính ở đây, trong phần giải thích về trí tuệ của Đạo thứ hai ở trên, đã nói rằng: “Làm cho sân hận và tham dục yếu kém” (Abhidha. 1353).
Paṭisandhivasena sakideva imaṃ manussalokaṃ āgacchatīti sakadāgāmī, tassa maggo sakadāgāmimaggo.
A Sakadāgāmī is one who comes to this human world only once more in terms of rebirth; the path of such a one is the Sakadāgāmī path.
Do chỉ đến thế giới loài người này một lần nữa qua sự tái sanh, nên gọi là Nhất Lai (Sakadāgāmī). Con đường của vị ấy là Đạo Nhất Lai (Sakadāgāmimagga).
Kiñcāpi hi maggaṭṭhassa paṭisandhivasena āgamanāsambhavato phalaṭṭhoyeva sakadāgāmī nāma hoti, tassa pana āgamanabhūto maggo maggantarāvacchedanatthaṃ tadāyattabhāvūpanayanena sakadāgāmimaggoti vuccati, taṃsampayuttaṃ cittaṃ sakadāgāmimaggacittaṃ.
Although one who is on the path (maggaṭṭha) cannot come in terms of rebirth, and only one who has attained the fruit (phalaṭṭha) is called a Sakadāgāmī, yet the path, which is the cause of that coming, is called the Sakadāgāmī path, in order to distinguish it from other paths and to relate it to that state; the consciousness associated with it is the Sakadāgāmī path-consciousness.
Mặc dù đối với người đang ở Đạo (maggaṭṭha) không thể có sự đến (tái sanh) qua sự tái sanh, và chỉ người ở Quả (phalaṭṭha) mới là bậc Nhất Lai, nhưng Đạo là nguyên nhân của sự đến của vị ấy được gọi là Đạo Nhất Lai để phân biệt với các Đạo khác, bằng cách gán cho nó trạng thái phụ thuộc vào vị ấy. Tâm tương ưng với Đạo đó là tâm Đạo Nhất Lai (sakadāgāmimaggacitta).
Pañcasu kāmaguṇesu, kāmabhave ca rāgo kāmarāgo.
Passion for the five sense-objects and for the realm of sensual existence is kāmarāga (sensual passion).
Sự tham đắm vào năm dục cảnh và vào cõi dục là tham dục (kāmarāgo).
Byāpajjati tena cittanti byāpādo.
That by which the mind is afflicted is byāpāda (ill-will).
Tâm bị tổn hại bởi nó là sân hận (byāpādo).
Paṭisandhivasena imaṃ kāmadhātuṃ na āgacchatīti anāgāmī.
One who does not come to this sensual sphere again in terms of rebirth is an Anāgāmī (Non-returner).
Do không tái sanh vào cõi Dục này nữa nên gọi là Bất Lai (Anāgāmī).
Rūpabhave chandarāgo rūparāgo.
Passionate desire for the fine-material existence is rūparāga (passion for fine-material existence).
Sự tham đắm vào cõi Sắc là tham sắc (rūparāgo).
Arūpabhave chandarāgo arūparāgo.
Passionate desire for the immaterial existence is arūparāga (passion for immaterial existence).
Sự tham đắm vào cõi Vô Sắc là tham vô sắc (arūparāgo).
Māno idha arahattādhigamaṃ paṭicca uṇṇatimattaṃ.
Māna (conceit) here refers to mere elation with respect to the attainment of Arahantship.
Mạn (māno) ở đây chỉ là sự ngạo mạn liên quan đến việc chứng đắc A-la-hán.
Uddhaccampi ‘‘ko me bhāro kilesasamucchedane’’ti evamākārappavattaṃ cittassa avūpasamamattaṃ.
Uddhacca (restlessness) is merely the unquiescence of the mind, arising with thoughts such as “What burden is it for me to eradicate defilements?”
Trạo cử (uddhaccampi) cũng là sự không an tịnh của tâm, sanh khởi với ý nghĩ: “Việc đoạn trừ phiền não có gì khó khăn đối với ta?”
Avijjāpi asukhe sukhasaññāvipallāso.
Avijjā (ignorance) is also the perversion of perception of happiness in what is suffering.
Vô minh (avijjā) cũng là sự điên đảo nhận thức về hạnh phúc trong những gì không hạnh phúc.
Ārakattā kilesehi, micchāpaṭipannehi vā, rāgādiarīnaṃ, saṃsāracakkassa arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, rahopi pāpākaraṇena pāpakaraṇe rahassa abhāvā, rahitabbato jahitabbato ‘‘rahā’’ti laddhanāmānaṃ vā pāpadhammānaṃ abhāvato, sādhūhi arahitabbato apariccajitabbato, rahasaṅkhātassa vā gamanassa saṃsāre abhāvato arahā, aṭṭhamo ariyapuggalo, tassa bhāvo arahattaṃ, aggaphalassetaṃ adhivacanaṃ.
One is an Arahant because defilements are kept far away (ārakattā), or because wrongdoers are kept far away, or because the enemies (arī) of greed and so on are destroyed, or because the spokes (arānañca) of the wheel of saṃsāra are broken, or because one is worthy (arahattā) of requisites and so on, or because there is no doing evil secretly (raho pāpākaraṇena), or because there is an absence of evil actions that are to be avoided (rahitabbato jahitabbato) and thus called “rahā,” or because one is not to be abandoned (arahitabbato apariccajitabbato) by good people, or because there is no going (gamanassa) in saṃsāra, which is called “raha.” This is the eighth noble person, and their state is Arahantship, which is a term for the highest fruit.
Do xa lìa (ārakattā) các phiền não, hoặc những người hành tà, hoặc do đã diệt trừ các kẻ thù như tham, v.v., và các nan của bánh xe luân hồi, hoặc do xứng đáng (arahattā) nhận các vật cúng dường, v.v., hoặc do không làm điều ác một cách bí mật (raho), hoặc do không có sự bí mật trong việc làm ác, hoặc do không có các pháp ác được gọi là “rahā” vì chúng đáng bị từ bỏ (rahitabbato jahitabbato), hoặc do các bậc thiện trí không từ bỏ (arahitabbato apariccajitabbato) họ, hoặc do không có sự đi (gamana) trong luân hồi được gọi là “raha”, nên gọi là A-la-hán (arahā), là bậc Thánh nhân thứ tám. Trạng thái của vị ấy là A-la-hán quả (arahattaṃ), đây là tên gọi của quả tối thượng.
Tañhi ‘‘arahā’’ti abhidhānassa, buddhiyā ca pavattinibandhanattā arahato bhāvoti katvā ‘‘arahatta’’nti vuccati, tassa āgamanabhūto maggo arahattamaggo, taṃsampayuttaṃ cittaṃ arahattamaggacittaṃ.
Indeed, it is called arahatta because it is the state of an Arahant, being the cause for the appellation “Arahant” and for the arising of understanding; the path which is the cause of its attainment is the Arahant path, and the consciousness associated with it is the Arahant path-consciousness.
Thật vậy, quả đó được gọi là A-la-hán quả (arahattaṃ) vì nó là nguyên nhân cho danh xưng “A-la-hán” và cho sự hoạt động của trí tuệ, và vì nó là trạng thái của bậc A-la-hán. Con đường dẫn đến quả đó là Đạo A-la-hán (arahattamaggo). Tâm tương ưng với Đạo đó là tâm Đạo A-la-hán (arahattamaggacittaṃ).
Jhānaṅgayogabhedatoti rūpāvacaraṃ viya pañcahi jhānaṅgehi sampayogabhedato.
Jhānaṅgayogabhedato means due to the distinction in association with the five jhāna factors, similar to the fine-material sphere.
Do sự khác biệt trong sự kết hợp các chi thiền (Jhānaṅgayogabhedato) là do sự khác biệt trong sự tương ưng với năm chi thiền, giống như thiền sắc giới.
Kathaṃ panassa bhedoti?
But how does this distinction arise?
Vậy thì sự khác biệt của nó là gì?
Ettha tāva aṭṭhakathāvādo, tayo ca theravādāti cattāro vādā honti.
Here, there are four views: the view of the Commentaries and the views of the three Elders.
Ở đây có bốn quan điểm: quan điểm của chú giải và ba quan điểm của các Trưởng lão.
Tathā hi aṭṭhakathāyaṃ tāva ‘‘saṅkhārupekkhābhāvaṃ patvā vuṭṭhānagāminivipassanāmaggassa jhānaṅgaṃ niyametī’’ti vuttaṃ.
Thus, in the Commentaries it is stated: “Having reached the state of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā), the jhāna factor for the insight-path leading to emergence is determined.”
Thật vậy, trong Chú giải đã nói rằng: “Khi đạt đến trạng thái xả đối với các hành, thiền chi của tuệ quán dẫn đến xuất khởi của Đạo được xác định.”
Tipiṭakacūḷanāgatthero pana ‘‘maggāsannavipassanāya padaṭṭhānabhūtaṃ pādakajjhānaṃ niyametī’’ti āha.
However, Tipiṭaka Cūḷanāgatthera says: “The foundational jhāna, which serves as the proximate cause for the insight leading to the path, determines it.”
Còn Tipiṭakacūḷanāgatthero thì nói rằng: “Thiền làm nền tảng (pādakajjhāna) cho tuệ quán gần Đạo được xác định.”
Moravāpivāsimahādattatthero ‘‘vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamenti.
Moravāpivāsimahādattatthera says: “The aggregates, which are the object of insight, determine it.
Moravāpivāsimahādattatthero nói rằng: “Các uẩn là đối tượng của tuệ quán được xác định.
Yañhi jhānaṃ sammasitvā vuṭṭhāti, taṃsadisova hotī’’ti āha.
For whatever jhāna one emerges from after contemplating, the path becomes similar to that.”
Thật vậy, thiền nào được quán xét rồi xuất khởi, thì Đạo tương tự với thiền đó.”
Tipiṭakacūḷābhayatthero pana ‘‘puggalajjhāsayo niyameti, ‘aho vata pañcaṅgikaṃ, caturaṅgikaṃ vā maggaṃ pāpuṇeyya’ntiādinā yathā yathāssa ajjhāsayo hoti, tathā tathā maggo hotī’’ti āha.
Tipiṭaka Cūḷābhayatthera says: “The individual's disposition determines it; just as one's disposition is, for example, 'Oh, if only I could attain a five-factored or four-factored path,' so does the path become.”
Còn Tipiṭakacūḷābhayatthero thì nói rằng: “Khuynh hướng của cá nhân được xác định. ‘Ôi, ước gì tôi đạt được Đạo có năm chi, hoặc bốn chi,’ v.v., Đạo sẽ là như thế nào tùy theo khuynh hướng của vị ấy.”
Yasmā pana aṭṭhakathāvādo pamāṇaṃ, tayo ca therā paṇḍitā byattā, tasmā cattāropi vādā aññamaññaṃ appaṭibāhanavasena evaṃ veditabbā.
However, since the view of the Commentaries is authoritative, and the three Elders are wise and skilled, all four views should be understood as not contradicting each other in this way.
Vì quan điểm của chú giải là chuẩn mực, và ba Trưởng lão đều là bậc hiền trí, lỗi lạc, nên cả bốn quan điểm cần được hiểu theo cách không mâu thuẫn lẫn nhau.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Kāmāvacaradhamme tāva sammasitvā sukkhavipassakassa uppannamaggopi samāpattilābhino jhānaṃ pādakaṃ akatvā uppāditamaggopi vipassanāniyāmena paṭhamajjhānikāva honti.
For one who practices dry insight after contemplating sense-sphere phenomena, even the path that arises, or the path produced without making jhāna (for those who have attained absorption) a foundation, becomes a first-jhāna path due to the determination of insight.
Đối với người chỉ tu tập tuệ quán (sukkhavipassaka), sau khi quán xét các pháp thuộc cõi Dục, Đạo sanh khởi cũng như Đạo sanh khởi mà không lấy thiền làm nền tảng cho người chứng đắc thiền định, thì do quy định của tuệ quán, chúng đều là thiền thứ nhất.
Sace pana kiñci jhānaṃ pādakaṃ katvā uppādito hoti, tassa vasena aṅgapariṇāmo hotīti taṃtaṃjhānasadiso hoti.
If, however, it is produced by making a certain jhāna the foundation, then the jhāna factors transform accordingly, and it becomes similar to that specific jhāna.
Nhưng nếu Đạo được sanh khởi sau khi lấy một thiền nào đó làm nền tảng, thì sự chuyển hóa các chi sẽ diễn ra theo thiền đó, nên Đạo sẽ tương tự với thiền đó.
Yasmā panettha kāmāvacarakkhandhe ārabbha pavattā vipassanā kāmāvacaradhammesu ca mahaggatadhammesu viya bhāvanāvisesato jhānaṅgaviseso natthi, tasmā ‘‘vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamentī’’ti evaṃ pavatto dutiyattheravādo imaṃ vādaṃ na pavisati.
Since the insight that arises here concerning the aggregates of the sense-sphere does not have a distinction in jhāna factors due to a distinction in development, unlike with higher states of consciousness, the second Elder's view, which states “the aggregates that are the object of insight determine it,” does not apply to this case.
Vì ở đây, tuệ quán sanh khởi dựa trên các uẩn thuộc cõi Dục, và trong các pháp thuộc cõi Dục không có sự đặc biệt về chi thiền do sự đặc biệt của sự tu tập như trong các pháp siêu thế, nên quan điểm thứ hai của các Trưởng lão, được nói là “các uẩn là đối tượng của tuệ quán được xác định,” không áp dụng cho quan điểm này.
Jhānadhamme sammasitvā uppāditamaggo sace pādakajjhānaṃ natthi, sammasitajjhānaniyāmena taṃtaṃjhāniko hoti.
If the path produced after contemplating jhāna factors has no foundational jhāna, it becomes similar to that particular jhāna due to the determination of the contemplated jhāna.
Nếu Đạo được sanh khởi sau khi quán xét các pháp thiền mà không có thiền làm nền tảng, thì Đạo sẽ tương tự với thiền đó theo quy định của thiền được quán xét.
Sace paṭhamajjhānato vuṭṭhāya dutiyādijhāne sammasitvā uppādito, puggalajjhāsayaniyāmena dvīsu aññatarajjhānasadiso hoti.
If it is produced by emerging from the first jhāna and contemplating the second and subsequent jhānā, it becomes similar to one of the two jhānā due to the determination of the individual's disposition.
Nếu Đạo được sanh khởi sau khi xuất khởi từ thiền thứ nhất và quán xét các thiền thứ hai trở đi, thì Đạo sẽ tương tự với một trong hai thiền đó theo quy định của khuynh hướng cá nhân.
Sace pana puggalassa tathāvidho ajjhāsayo natthi, tadā kathanti?
But what if the individual does not have such a disposition?
Nhưng nếu cá nhân không có khuynh hướng như vậy, thì lúc đó sẽ như thế nào?
Ettha tāva keci ‘‘nānāvajjanavīthiyameva nivattamānapādakajjhānato ekāvajjanavīthiyaṃ gotrabhubhāvaṃ patvā nivattamānāya vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhāyeva balavanto, tasmā sammasitakkhandhaniyāmena taṃsadiso maggo hotī’’ti vadanti.
Here, some say: “Only the aggregates that are the object of insight are powerful for the insight that arises after reaching the Gotrabhū state in a single thought-process, from a foundational jhāna that revolves in various thought-processes. Therefore, the path becomes similar to the contemplated aggregates due to their determination.”
Ở đây, một số người nói rằng: “Khi thiền nền tảng chỉ luân chuyển trong lộ trình tư duy khác nhau, thì các uẩn là đối tượng của tuệ quán luân chuyển sau khi đạt đến trạng thái chuyển tộc trong một lộ trình tư duy duy nhất, là mạnh mẽ hơn. Do đó, Đạo sẽ tương tự với các uẩn được quán xét theo quy định của chúng.”
Evañca sati ‘‘pādakajjhānaniyāmena hotī’’ti evaṃ pavatto paṭhamattheravādo pādakajjhānato vuṭṭhāya kāmāvacarakkhandhe sammasitvā uppāditamaggameva sandhāya tiṭṭhatīti.
And if this is the case, the first Elder's view, which states “it is determined by the foundational jhāna,” applies to the path produced by emerging from the foundational jhāna and contemplating the aggregates of the sense-sphere.
Và nếu như vậy, thì quan điểm thứ nhất của các Trưởng lão, được nói là “Đạo sẽ là theo quy định của thiền nền tảng,” chỉ đề cập đến Đạo được sanh khởi sau khi xuất khởi từ thiền nền tảng và quán xét các uẩn thuộc cõi Dục.
Apare pana ‘‘pādakajjhānaṃ maggassa mūlakāraṇavasena paccayo hoti āsannakāraṇavasenapi, sammasitakkhandhā pana mūlakāraṇavaseneva paccayā honti, tasmā sammasitakkhandhato pādakajjhānameva balavataranti pādakajjhānasadiso maggo hotī’’ti vadanti.
Others, however, say: “The foundational jhāna is a cause for the path, both as a fundamental cause and as a proximate cause. The contemplated aggregates, however, are a cause only as a fundamental cause. Therefore, the foundational jhāna is more powerful than the contemplated aggregates, and thus the path becomes similar to the foundational jhāna.”
Những người khác thì nói rằng: “Thiền nền tảng là nguyên nhân của Đạo theo nghĩa là nguyên nhân gốc và cũng là nguyên nhân cận duyên. Còn các uẩn được quán xét chỉ là nguyên nhân theo nghĩa là nguyên nhân gốc. Do đó, thiền nền tảng mạnh mẽ hơn các uẩn được quán xét, và Đạo sẽ tương tự với thiền nền tảng.”
Evaṃ sante pana ‘‘sammasitakkhandhaniyāmenā’’ti evaṃ pavatto dutiyattheravādo samāpattiṃ pādakaṃ akatvā kevalaṃ jhānadhammeyeva sammasitvā uppāditamaggameva sandhāya tiṭṭhati.
If this is so, then the second Elder's view, which states “it is determined by the contemplated aggregates,” applies to the path produced merely by contemplating jhāna factors without making absorption a foundation.
Tuy nhiên, nếu như vậy, thì quan điểm thứ hai của các Trưởng lão, được nói là “theo quy định của các uẩn được quán xét,” chỉ đề cập đến Đạo được sanh khởi sau khi chỉ quán xét các pháp thiền mà không lấy thiền định làm nền tảng.
Yasmā pana heṭṭhimaheṭṭhimajjhānato uparūparijhānaṃ balappattaṃ hoti, tasmā heṭṭhimaheṭṭhimajjhānato vuṭṭhāya uparūparijhānadhamme vipassato uppannamaggo pādakajjhānaṃ anapekkhitvā sammasitajjhānavasena taṃtaṃjhāniko hoti.
But since the higher and higher jhāna becomes empowered from the lower and lower jhāna, therefore, having risen from the lower and lower jhāna and discerning the higher and higher jhāna factors, the Path that arises becomes of that particular jhāna by way of the contemplated jhāna, not depending on the base jhāna.
Bởi vì thiền cao hơn nữa trở nên mạnh mẽ hơn thiền thấp hơn nữa, do đó, con đường phát sinh từ việc xuất khởi từ thiền thấp hơn nữa và quán sát các pháp thiền cao hơn nữa, không phụ thuộc vào thiền nền tảng, mà theo cách thiền quán sát, sẽ trở thành thiền tương ứng đó.
Uparūparijhānato pana vuṭṭhāya heṭṭhimaheṭṭhimajjhānadhamme sammasitvā uppāditamaggo sammasitajjhānaṃ anapekkhitvā pādakajjhānasadiso hotīti idamettha sārataraṃ.
However, having risen from the higher and higher jhāna and having contemplated the lower and lower jhāna factors, the Path that is produced becomes like the base jhāna, not depending on the contemplated jhāna; this is more essential here.
Tuy nhiên, điều cốt yếu ở đây là: con đường được tạo ra sau khi xuất khởi từ thiền cao hơn nữa và quán sát các pháp thiền thấp hơn nữa, không phụ thuộc vào thiền quán sát, sẽ giống như thiền nền tảng.
Evañhi sati dvinnampi therānaṃ vādā nippadesavisayā samaphalā honti.
If this is the case, the views of both elders will have an undifferentiated scope and will yield the same results.
Khi đó, lời dạy của cả hai vị trưởng lão đều không có chỗ sai biệt và có kết quả như nhau.
Tatiyattheravādo cettha pādakajjhānaṃ, sammasitajjhānaṃ vā vinā ajjhāsayamatteneva na ijjhati.
And here, the view of the third elder does not succeed merely by inclination, without the base jhāna or the contemplated jhāna.
Ở đây, lời dạy của vị trưởng lão thứ ba không thành tựu chỉ bằng ý định mà không có thiền nền tảng hoặc thiền quán sát.
Tīsupi vādesu ṭhapetvā sesajhānaṅgapariṇāmaṃ vedanāpariṇāmo vipassanāniyāmeneva hoti.
In all three views, apart from the transformation of the other jhāna factors, the transformation of feeling occurs solely by the rule of insight.
Trong cả ba lời dạy, sự biến chuyển của thọ (vedanāpariṇāmo) xảy ra chỉ do sự quy định của tuệ quán (vipassanāniyāmena), ngoại trừ sự biến chuyển của các chi thiền còn lại.
Tayopi theravādā vipassanāniyāmena vinā na hontīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that all three views of the elders do not occur without the rule of insight.
Cần phải hiểu rằng cả ba lời dạy của các vị trưởng lão đều không thể tồn tại nếu không có sự quy định của tuệ quán.
Nanu ca vedanāpi jhānaṅgameva, tasmā tāyapi pādakajjhānaniyāmeneva bhavitabbanti?
Is it not true that feeling is also a jhāna factor, and therefore, it too should occur by the rule of the base jhāna?
Há chẳng phải thọ cũng là một chi thiền sao? Do đó, nó cũng phải được quy định bởi thiền nền tảng (pādakajjhāna) ư?
Taṃ na, vedanāyapi pādakajjhānaniyāmena pariṇāme sati vipassanāniyāmaṃ anapekkhitvā pādakajjhānaniyāmeneva maggakkhaṇe sesajhānaṅgāni pariṇāmaṭṭhāneyeva vedanāyapi pariṇāmo bhaveyya, tathā pana ahutvā ekāvajjanavīthiyā āditova pariṇāmanato maggavuṭṭhānavīthiyā āsannatarappavattāya vipassanāya vasena vedanāniyāmo hoti.
That is not the case. If feeling were also transformed by the rule of the base jhāna, then without depending on the rule of insight, feeling too would be transformed at the moment of the Path, at the very place where the other jhāna factors are transformed by the rule of the base jhāna. But since it does not happen that way, and is transformed from the very beginning of the avajjana-vīthi, the rule of feeling occurs by way of insight, which proceeds closer to the Path-emergence process.
Điều đó không đúng, vì nếu thọ cũng bị quy định bởi thiền nền tảng, thì sự biến chuyển của thọ sẽ xảy ra ngay tại thời điểm biến chuyển của các chi thiền còn lại trong sát-na đạo, không phụ thuộc vào sự quy định của tuệ quán. Nhưng điều đó không xảy ra như vậy; thay vào đó, sự biến chuyển của thọ được quy định bởi tuệ quán, phát sinh gần hơn trong lộ trình xuất khởi từ đạo, do sự biến chuyển ngay từ đầu trong lộ trình hướng tâm.
Atha vā pādakajjhānasammasitajjhānānaṃ sambhave tesu anuppannā vedanā vipassanāya na hotīti pādakajjhānasammasitajjhānaniyāmena pariṇamatītipi na sakkā vattuṃ.
Alternatively, it cannot be said that when base jhāna and contemplated jhāna are present, if feeling does not arise in them, it does not become insight, and thus it is transformed by the rule of the base jhāna and contemplated jhāna.
Hoặc, không thể nói rằng nếu có thiền nền tảng và thiền quán sát, thì thọ không phát sinh trong chúng sẽ không phải là tuệ quán, và do đó nó biến chuyển theo sự quy định của thiền nền tảng và thiền quán sát.
Ettha siyā – yattha tāva pādakajjhānaṃ atthi, tattha taṃ niyameti.
Here, it might be asked: wherever there is a base jhāna, that jhāna determines it.
Ở đây có thể có câu hỏi: Nơi nào có thiền nền tảng, nơi đó nó quy định.
Yattha pana tikacatukkapādakajjhānaṃ natthi, tasmiṃ arūpabhave kiṃ niyametīti?
But where there is no jhāna of three or four factors as a base, in such a formless existence, what determines it?
Nhưng nơi nào không có thiền nền tảng tam thiền hoặc tứ thiền, như trong cõi vô sắc, thì điều gì quy định?
Tatthāpi pādakajjhānameva niyameti.
There too, the base jhāna itself determines it.
Ở đó, chính thiền nền tảng vẫn quy định.
Yo hi bhikkhu aṭṭhasamāpattilābhī paṭhamajjhānaṃ pādakaṃ katvā sotāpattimaggaphalāni nibbattetvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā arūpabhave nibbatto paṭhamajjhānikāya sotāpattiphalasamāpattiyā vuṭṭhāya vipassanaṃ paṭṭhapetvā upari tīṇi maggaphalāni nibbatteti, tassa tāni paṭhamajjhānikāneva honti.
For instance, if a bhikkhu, endowed with the eight attainments, making the first jhāna his base, realizes the Path and Fruit of Stream-entry, and then, without losing his jhāna, passes away and is reborn in the formless existence; having emerged from the attainment of the Fruit of Stream-entry associated with the first jhāna, he establishes insight and realizes the three higher Paths and Fruits. For him, these are associated with the first jhāna.
Vị tỳ-kheo nào thành tựu tám định, lấy sơ thiền làm nền tảng để thành tựu đạo và quả Tu-đà-hoàn, sau đó không bị suy thoái thiền mà qua đời và tái sinh trong cõi vô sắc, rồi xuất khởi từ quả Tu-đà-hoàn thuộc sơ thiền, bắt đầu tu tuệ quán và thành tựu ba đạo quả phía trên, thì những đạo quả đó vẫn thuộc về sơ thiền.
Dutiyajjhānikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to those associated with the second jhāna and so on.
Tương tự cũng vậy đối với nhị thiền trở đi.
Arūpepi hi lokuttaraṃ tikacatukkajjhānaṃ uppajjatīti evamettha ekekassa lokuttarakusalassa jhānaṅgayogabhedo veditabboti.
Even in the formless realms, supramundane jhāna of three or four factors arises; thus, the distinct combination of jhāna factors for each supramundane wholesome consciousness should be understood here.
Trong cõi vô sắc, thiền siêu thế tam thiền và tứ thiền cũng phát sinh. Như vậy, cần phải hiểu sự khác biệt về sự kết hợp các chi thiền của mỗi pháp thiện siêu thế ở đây.
29. Kusalākusalāpagatenāti kusalākusalakammato apagatena.
By one who is free from wholesome and unwholesome deeds means by one who is free from wholesome and unwholesome kamma.
29. Kusalākusalāpagatenā có nghĩa là đã thoát khỏi nghiệp thiện và bất thiện.
Aggamaggassa hi uppannakālato paṭṭhāya arahato sabbāni kusalākusalakammāni pahīnāni nāma honti paccayavekallena paṭisandhidāne asamatthabhāvato.
Indeed, from the moment of the arising of the ultimate Path, all wholesome and unwholesome kamma of an Arahant are said to be abandoned, due to their inability to give rise to rebirth-linking on account of a lack of conditions.
Kể từ khi đạo tối thượng phát sinh, tất cả nghiệp thiện và bất thiện của vị A-la-hán đều được xem là đã đoạn trừ, vì chúng không còn khả năng tạo ra tái sinh do thiếu các duyên.
Yato ca ariyamaggañāṇaṃ ‘‘kammakkhayakara’’nti vuccati.
And because the knowledge of the Noble Path is called "destroyer of kamma".
Và trí tuệ đạo Thánh được gọi là “diệt trừ nghiệp”.
Atha vā ahetuapaccayavisujjhanassa abhāvato kilesasamucchedakena maggakusalena akusalehi apagatena.
Alternatively, due to the absence of purification by uncaused conditions, by the Path-wholesome consciousness which cuts off defilements, by that which is free from unwholesome deeds.
Hoặc, do không có sự thanh tịnh về duyên vô nhân, nên đạo thiện đoạn trừ phiền não đã thoát khỏi các pháp bất thiện.
Kusale kusalenāti kucchitānaṃ salanādīhi kusalasaṅkhātāya paṭipattiyaṃ desanuppādanādīsu chekena.
In wholesome deeds by the wholesome one means skilled in practices like teaching and producing insight into vile thoughts.
Kusale kusalenā có nghĩa là khéo léo trong các hành vi được gọi là thiện, như thuyết pháp, v.v., đối với những điều xấu xa (kucchita) do sự dao động (salana) v.v.
Munināti ubhayalokamunanakena aggaphalañāṇena, sabbaññutaññāṇena vā samannāgatattā muninā.
By the sage (muni) means by the one endowed with the ultimate fruit-knowledge that discerns both worlds, or with omniscience, hence a muni.
Muninā có nghĩa là bậc đạo sĩ (muni) do thành tựu trí tuệ quả tối thượng, hoặc trí tuệ toàn tri, là bậc quán xét cả hai thế giới.
Tenāha –
Therefore it is said:
Do đó, có câu:
Ettāvatā ca yaṃ ‘‘kusalākusalābyākatajātibhedato tividha’’nti ettha vuttaṃ kusalaṃ, taṃ sarūpato niddisitvā idāni tadanantaruddiṭṭhaṃ akusalaṃ niddisanto āha ‘‘akusalaṃ panā’’tiādi.
Thus far, having designated in terms of its nature the wholesome consciousness mentioned in "three kinds according to the divisions of wholesome, unwholesome, and indeterminate," he now, designating the unwholesome consciousness mentioned immediately after that, says "Unwholesome, however…" and so on.
Cho đến nay, sau khi đã trình bày bản chất của pháp thiện được nói đến trong câu “có ba loại theo sự phân chia thiện, bất thiện và vô ký”, bây giờ để trình bày pháp bất thiện được đề cập ngay sau đó, tác giả nói “còn bất thiện” v.v.
‘‘Bhūmito ekavidha’’nti vuttamatthaṃ niyametvā dassento āha ‘‘kāmāvacaramevā’’ti.
He states "only of the sense-sphere" by determining and showing the meaning, "one kind in terms of plane," which was mentioned earlier.
Để xác định ý nghĩa đã nói là “một loại theo cõi”, tác giả nói “chỉ là cõi dục”.
Nikāyantarikā pana rūpārūpāvacarampi akusalaṃ icchantīti tesaṃ matinisedhanatthaṃ avadhāraṇaṃ kataṃ.
But other Nikāya followers desire unwholesome consciousness to exist also in the form and formless realms, so the restrictive particle (eva) is used to refute their view.
Tuy nhiên, các bộ phái khác lại cho rằng có cả pháp bất thiện trong cõi sắc và vô sắc, nên sự xác định này được đưa ra để bác bỏ quan điểm của họ.
Mahaggatabhūmiyaṃ uppajjantampi hetaṃ tattha rūpadhātuyaṃ pavattivipākaṃ dentampi ekantena kāmāvacaramevāti.
For even though it arises in the sublime planes and gives rise to resultant continuity in the form realm, it is exclusively of the sense-sphere.
Mặc dù nó phát sinh trong cõi đại hành (mahaggatabhūmi) và tạo ra quả trong cõi sắc giới, nhưng nó hoàn toàn thuộc về cõi dục.
Kuto panesa niyamoti?
But from what is this determination?
Vậy sự xác định này từ đâu mà có?
Kāmataṇhāvisayabhāvato.
From being an object of sense-desire craving.
Là do nó thuộc về đối tượng của dục ái (kāmataṇhā).
Kāmataṇhāvisayatā hi kāmāvacarabhāvassa kāraṇaṃ yathā rūpārūpataṇhāvisayatā rūpārūpabhāvassa.
For being an object of sense-desire craving is the cause of being of the sense-sphere, just as being an object of form and formless craving is the cause of being of the form and formless realms.
Sự thuộc về đối tượng của dục ái là nguyên nhân của cõi dục, giống như sự thuộc về đối tượng của sắc ái và vô sắc ái là nguyên nhân của cõi sắc và vô sắc.
Ekaṃsena cetaṃ evaṃ sampaṭicchitabbaṃ.
And this must be accepted unequivocally.
Và điều này phải được chấp nhận một cách tuyệt đối.
Itarathā byāpitalakkhaṇaṃ na siyā.
Otherwise, the characteristic of pervading would not exist.
Nếu không, đặc tính bao quát sẽ không tồn tại.
Yadi hi ālambitabbadhammavasena bhūmivavatthānaṃ kareyya, evaṃ sati anārammaṇānaṃ saṅgaho na siyā.
For if one were to determine planes based on the objects that are apprehended, then the unapprehended phenomena would not be included.
Vì nếu sự phân định cõi được thực hiện dựa trên các pháp được làm đối tượng, thì các pháp không có đối tượng sẽ không được bao gồm.
Atha vipākadānavasena, evampi avipākānaṃ saṅgaho na siyā, tasmā ālambaṇadhammavaseneva pariyāpannānaṃ sā kātabbā.
If based on the giving of results, then those without results would not be included. Therefore, for those that are included, it should be done based on the object-phenomena.
Nếu dựa trên sự tạo quả, thì các pháp không tạo quả cũng sẽ không được bao gồm. Do đó, sự bao gồm phải được thực hiện dựa trên các pháp làm đối tượng.
Apariyāpannānaṃ pana lokato uttiṇṇatāya lokuttaratā, uttaritarābhāvato anuttaratā ca veditabbāti.
For those not included, being supramundane due to transcending the world, and being unsurpassed due to the absence of anything higher, should be understood.
Còn đối với các pháp không được bao gồm, cần phải hiểu rằng chúng là siêu thế (lokuttaratā) do vượt thoát thế gian, và là vô thượng (anuttaratā) do không có gì cao hơn.
Domanassassa anīvaraṇāvatthāya abhāvena taṃsahagatacittuppādo kāmabhūmiyaṃyeva pavattatīti so niyatavatthuko, itare arūpabhūmiyampi pavattanato aniyatavatthukāti āha ‘‘niyatā…pe… duvidha’’nti.
Since the mind-state accompanied by dejection occurs only in the sense-sphere due to the absence of the non-hindrance state of dejection, it is of fixed base; the others, however, occurring even in the formless realms, are of unfixed base, so he says "fixed…etc.… two kinds."
Do không có trạng thái không bị che chướng của ưu (domanassa), nên tâm sở hữu ưu chỉ phát sinh trong cõi dục. Vì vậy, nó có đối tượng cố định. Còn các tâm khác, do có thể phát sinh cả trong cõi vô sắc, nên có đối tượng không cố định. Do đó, tác giả nói “cố định…v.v… hai loại”.
Vicikicchuddhaccasahagatānaṃ mohekahetukattā, itaresampi lobhamohadosamohavasena dvihetukattā āha ‘‘ekahetukaduhetukato’’ti.
Since doubt and restlessness are rooted in delusion alone, and the others are rooted in two causes, namely greed-delusion and aversion-delusion, he says "from one-rooted and two-rooted."
Do hoài nghi và phóng dật chỉ có một nhân là si, và các tâm khác có hai nhân là tham-si và sân-si, nên tác giả nói “một nhân và hai nhân”.
Ādito ekādasannaṃ akusalacittānaṃ paṭisandhijananato, uddhaccasahagatassa tadabhāvato āha ‘‘paṭisandhijanakājanakato’’ti.
Since the first eleven unwholesome consciousnesses generate rebirth-linking, but the one accompanied by restlessness does not, he says "generating and not generating rebirth-linking."
Do mười một tâm bất thiện đầu tiên có khả năng tạo ra tái sinh, còn tâm sở hữu phóng dật thì không, nên tác giả nói “có khả năng tạo tái sinh và không có khả năng tạo tái sinh”.
Uddhaccasahagatañhi pavattivipākaṃ dentampi paṭisandhiṃ nākaḍḍhati.
For the one accompanied by restlessness, even though it gives rise to resultant continuity, does not draw forth rebirth-linking.
Tâm sở hữu phóng dật, mặc dù có thể tạo ra quả trong đời hiện tại, nhưng không kéo theo tái sinh.
Yato vakkhati –
For he will say:
Vì sẽ nói rằng:
Yena pana kāraṇena taṃ paṭisandhiṃ nākaḍḍhati, taṃ paṭisandhivinicchayakathāhi imissā gāthāya vaṇṇanāpadeseyeva vakkhāma.
And the reason why it does not draw forth rebirth-linking will be explained in the section describing this verse, in the discourse on the determination of rebirth-linking.
Lý do tại sao nó không kéo theo tái sinh, chúng ta sẽ giải thích trong phần giải thích bài kệ này trong bài thuyết về sự xác định tái sinh.
Tīhi vedanāhīti sukhadukkhopekkhāsaṅkhātāhi tīhi vedanāhi.
By three feelings means by the three feelings, namely pleasant, painful, and neutral feeling.
Với ba thọ (Tīhi vedanāhi) là với ba thọ được gọi là lạc, khổ và xả.
Yathāha – ‘‘tisso imā, bhikkhave, vedanā.
As it is said: "Monks, these are three feelings.
Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, có ba thọ này.
Katamā tisso?
Which three?
Thế nào là ba?
Sukhā dukkhā adukkhamasukhā’’ti (saṃ. ni. 4.249).
Pleasant, painful, and neither-painful-nor-pleasant."
Lạc, khổ, và bất khổ bất lạc".
Yaṃ pana katthaci sutte ‘‘dvemā, bhikkhave, vedanā sukhā dukkhā’’ti (saṃ. ni. 4.267) vacanaṃ, taṃ kusalapakkhikaṃ upekkhaṃ sukhe, akusalapakkhikañca dukkhe pakkhipitvā pariyāyena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
But where it is said in some Sutta: "Monks, these are two feelings: pleasant and painful," that should be understood as said in a metaphorical sense, including neutral feeling associated with wholesome states in pleasant feeling, and neutral feeling associated with unwholesome states in painful feeling.
Tuy nhiên, lời dạy trong một số kinh rằng "Này các Tỳ-khưu, có hai thọ này: lạc và khổ" cần được hiểu là đã bao gồm xả thuộc về thiện vào lạc, và xả thuộc về bất thiện vào khổ, và được nói theo một cách gián tiếp.
Suppatiṭṭhitabhāvakāraṇattā mūlamivāti mūlaṃ, lobho mūlaṃ etassāti lobhamūlaṃ.
Because it is the cause of being well-established, it is like a root, hence root. That which has craving as its root is rooted in craving.
Vì là nguyên nhân của trạng thái được thiết lập vững chắc, nên nó giống như gốc rễ, gọi là gốc rễ (mūlaṃ); cái mà tham là gốc rễ của nó, gọi là tâm tham căn (lobhamūlaṃ).
Kiñcāpi hi mohopi lobhamūlesu atthi, so pana sabbākusalasādhāraṇattā vavatthānakaro na hotīti asādhāraṇadhammavasena ‘‘lobhamūla’’ntveva vuttaṃ yathā ‘‘bherisaddo yavaṅkuro’’ti.
Although delusion is also present in states rooted in craving, it does not serve to differentiate because it is common to all unwholesome states. Thus, it is called " rooted in craving" only with reference to its uncommon characteristic, just as in "the sound of a drum" or "a barley sprout."
Mặc dù si cũng có mặt trong các tâm tham căn, nhưng vì nó là chung cho tất cả các bất thiện pháp, nên nó không phải là yếu tố phân biệt; do đó, chỉ nói "tâm tham căn" theo nghĩa của pháp không chung, giống như "tiếng trống" hay "mầm lúa mạch".
Tathā ‘‘dosamūla’’nti etthāpi.
Similarly, also in "rooted in aversion."
Tương tự, trong trường hợp "tâm sân căn" (dosamūlaṃ) cũng vậy.
Mūlantaravirahato moho eva mūlaṃ imassa, nāññanti mohamūlaṃ.
Delusion itself is the root of this, and no other root, due to the absence of another root, hence rooted in delusion.
Vì không có gốc rễ nào khác, chỉ có si là gốc rễ của nó, chứ không phải cái khác, nên gọi là tâm si căn (mohamūlaṃ).
Ādinā nayena puttamukhadassanaṃ saggamokkhamaggoti evamādikaṃ micchādiṭṭhiṃ saṅgaṇhāti.
In this manner, it encompasses such wrong views as thinking that seeing the face of a child is the path to heaven or liberation.
Theo cách này, nó bao gồm tà kiến như việc thấy khuôn mặt con trai là con đường đến thiên giới và giải thoát, v.v.
Kāme vāti ettha vā-saddo aniyamattho.
Here, the word "or" in "or in sense pleasures" indicates an indefinite sense.
Trong "hoặc trong các dục" (Kāme vā), từ "hoặc" (vā) có nghĩa là không nhất định.
Tena ‘‘brāhmaṇānaṃ suvaṇṇaharaṇameva adinnādāne sāvajjaṃ, itaraṃ anavajjaṃ, gurūnaṃ, gunnaṃ, attano jīvitassa, vivāhassa ca atthāya musāvādo anavajjo, itaro sāvajjo, guruādīnaṃ atthāya pesuññakaraṇaṃ anavajjaṃ, itaraṃ sāvajjaṃ, bhāratayuddhasītāharaṇādikathā pāpavūpasamāya hotī’’ti evamādike micchāgāhe saṅgaṇhāti.
By this, it encompasses such wrong assumptions as: "Taking gold from Brahmins is the only blameworthy act of taking what is not given; other acts are blameless. Lying for the sake of teachers, cattle, one's own life, or marriage is blameless; other lies are blameworthy. Slander for the sake of teachers and so forth is blameless; other slander is blameworthy. Stories like the Mahabharata war and the abduction of Sītā lead to the pacification of evil," and so on.
Do đó, nó bao gồm những chấp thủ sai lầm như "đối với Bà-la-môn, chỉ việc lấy vàng là có tội trong việc trộm cắp, còn những thứ khác là không có tội; nói dối vì lợi ích của thầy, bò, mạng sống của mình và hôn nhân là không có tội, còn những thứ khác là có tội; việc nói lời chia rẽ vì lợi ích của thầy v.v. là không có tội, còn những thứ khác là có tội; những câu chuyện như chiến tranh Bharata và bắt cóc Sītā có thể làm lắng dịu ác nghiệp", v.v.
Diṭṭhamaṅgalādīnīti diṭṭhasutamutamaṅgalāni.
"Auspicious sights and so forth" means auspicious sights, sounds, and thoughts.
Những điều kiết tường đã thấy v.v. (Diṭṭhamaṅgalādīnī) là những điều kiết tường đã thấy, đã nghe, đã biết.
Sārato paccetīti vuḍḍhiyā pubbanimittabhāvena aggahetvā ‘‘idameva vuḍḍhikāraṇa’’nti evaṃ sāravasena gaṇhāti.
"Takes as essential" means not taking it as a preliminary sign of prosperity, but taking it as the essence, thinking, "This alone is the cause of prosperity."
Chấp nhận là cốt lõi (Sārato paccetī) có nghĩa là không chấp nhận chúng như là điềm báo trước của sự tăng trưởng, mà chấp nhận chúng như là cốt lõi, rằng "chính điều này là nguyên nhân của sự tăng trưởng".
Sabhāvatikkhenevāti lobhassa, micchābhinivesassa vā vasena saraseneva tikhiṇena kururena.
"Due to its own harshness" means sharp and cruel due to the nature of craving or wrong conviction.
Chính do sự sắc bén tự nhiên (Sabhāvatikkhenevā) là do bản chất sắc bén, hung dữ của tham hoặc tà chấp.
Mandenāti dandhena atikhiṇena.
"Weakly" means sluggishly, not sharply.
Với sự yếu ớt (Mandenā) là chậm chạp, không sắc bén.
Tādisaṃ pana attano, parassa vā samussāhanena pavattatīti āha ‘‘samussāhitenā’’ti.
But such (action) occurs by one's own or another's incitement, so it says, "through incitement."
Và cái như vậy vận hành do sự thúc đẩy của chính mình hoặc của người khác, nên nói "do sự thúc đẩy" (samussāhitenā).
Parassa bhaṇḍaṃ vā haratīti vā-saddena tathāpavattanakamusāvādādīnampi saṅgaho veditabbo.
"Or steals another's property"— by the word "or," the inclusion of such acts as lying that occur in the same way should be understood.
Hoặc lấy trộm tài sản của người khác (Parassa bhaṇḍaṃ vā haratī), với từ "hoặc" (vā), cần hiểu là bao gồm cả những hành vi như nói dối v.v. cũng vận hành theo cách đó.
Kāmānaṃ vāti anubhuyyamānānaṃ kāmaguṇānaṃ.
"Or of sense pleasures" refers to the sense objects being experienced.
Hoặc các dục (Kāmānaṃ vā) là các dục lạc đang được trải nghiệm.
Vā-saddena parasantakassa ayathādhippetatāya yaṃ laddhaṃ, taṃ gahetabbanti gahaṇādikaṃ saṅgaṇhāti.
By the word "or," it encompasses acts such as grasping what has been obtained due to an unintended desire for another's possession.
Với từ "hoặc" (vā), nó bao gồm việc chấp thủ những gì đã nhận được theo cách không như ý muốn đối với tài sản của người khác, v.v.
Sampayuttadhammavasena bhedābhāvato dosamūlaṃ asaṅkhārikasasaṅkhārikabhedato duvidhaṃ.
Due to the absence of distinction based on associated phenomena, the root of aversion is twofold, based on unprompted and prompted.
Do không có sự khác biệt về các pháp tương ưng, tâm sân căn có hai loại: vô trợ và hữu trợ.
Yadi evaṃ kasmā ‘‘domanassasahagataṃ paṭighasampayutta’’nti vuttaṃ?
If so, why is it said "accompanied by displeasure, conjoined with aversion"?
Nếu vậy, tại sao lại nói "tương ưng với sân, câu hữu với ưu"?
Asādhāraṇadhammehi tassa cittassa upalakkhaṇatthaṃ.
To characterize that mind by its uncommon phenomena.
Để đặc trưng hóa tâm đó bằng các pháp không chung.
Pāṇassa atīva, atikkamitvā vā pātanaṃ pāṇātipāto.
Killing a living being excessively or going beyond limits is taking life.
Việc hủy hoại mạng sống một cách quá mức hoặc vượt quá giới hạn là sát sinh (pāṇātipāto).
Ādi-saddena adinnādānamusāvādapesuññapharusasamphappalāpabyāpāde saṅgaṇhāti.
By the word "such as," it includes taking what is not given, false speech, slander, harsh speech, frivolous talk, and ill-will.
Với từ "v.v." (Ādi-saddena), nó bao gồm trộm cắp, nói dối, nói lời chia rẽ, nói lời thô ác, nói lời vô ích và ác ý.
Dasaakusalakammapathesu hi kāmesumicchācāraabhijjhāmicchādiṭṭhisaṅkhātā tayova kammapathā iminā na sijjhanti.
Among the ten unwholesome courses of action, only three courses of action, namely sexual misconduct, covetousness, and wrong view, are not accomplished by this.
Trong mười nghiệp đạo bất thiện, chỉ có ba nghiệp đạo là tà dâm, tham lam và tà kiến không được bao gồm ở đây.
Sabhāvatikkhaṃ hutvā pavattamānaṃ cittaṃ asaṅkhārameva hoti, itaraṃ sasaṅkhāranti adhippāyenāha ‘‘tikkhamandappavattikāle’’ti.
The mind that occurs with harshness by nature is unprompted, and the other is prompted; with this intention, it says "at the time of sharp or weak occurrence."
Tâm vận hành một cách sắc bén tự nhiên là vô trợ, còn cái khác là hữu trợ, với ý nghĩa đó nên nói "trong lúc vận hành sắc bén và yếu ớt" (tikkhamandappavattikāle).
Mandaṃ pana hutvā pavattamānaṃ ekaṃsena sasaṅkhāramevāti na sakkāva viññātuṃ.
But it cannot be known for certain that what occurs weakly is always prompted.
Tuy nhiên, không thể biết chắc chắn rằng tâm vận hành một cách yếu ớt luôn là hữu trợ.
Yaṃ sasaṅkhārena sappayogena pavattati, taṃ mandameva hotīti katvā tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that it is said that way because what occurs with prompting and effort is always weak.
Cần hiểu rằng vì cái gì vận hành với sự hữu trợ và sự cố gắng thì yếu ớt, nên mới nói như vậy.
Mohamūlaṃ cittaṃ mūlantaravirahato atimūḷhaṃ vicikicchuddhaccayogato cañcalañcāti upekkhāsahagatameva hoti, na tassa kadācipi sabhāvatikkhatā atthi.
The mind rooted in delusion, due to the absence of another root, is extremely deluded, and due to its connection with doubt and restlessness, it is unstable, and thus it is always accompanied by neutral feeling. It never has a sharp nature.
Tâm si căn, do không có gốc rễ nào khác, nên rất si mê, và do sự kết hợp của hoài nghi và phóng dật, nó dao động, nên nó luôn câu hữu với xả, không bao giờ có sự sắc bén tự nhiên.
Ārammaṇe hi saṃsappanavasena, vikkhipanavasena ca pavattamānassa cittadvayassa kiṃ tādise kicce sabhāvatikkhatāya, ussāhetabbatāya vā bhavitabbaṃ, tasmā na tattha saṅkhārabhedo atthi.
For what purpose would there be a sharp nature or a need for incitement in such an activity for a pair of minds that occur by way of wavering or by way of distraction in the object? Therefore, there is no distinction of prompting in it.
Trong những việc như vậy, liệu có cần sự sắc bén tự nhiên hay sự thúc đẩy cho hai loại tâm vận hành theo cách lan man trên đối tượng và phân tán không? Do đó, không có sự phân biệt hữu trợ ở đó.
Nanu ca uddhaccaṃ sabbākusalasādhāraṇaṃ, kasmā pana etameva tena visesetvā vuttaṃ ‘‘uddhaccasahagata’’nti.
Isn't restlessness common to all unwholesome states? But why is it specifically singled out and mentioned as "accompanied by restlessness"?
Phóng dật là chung cho tất cả các bất thiện pháp, tại sao chỉ có nó được đặc trưng hóa và nói là "câu hữu với phóng dật"?
Visesato balavabhāvato.
Because of its particularly strong nature.
Vì nó đặc biệt mạnh mẽ.
Idañhi etasmiṃ citte balavaṃ, tasmā sampayuttadhammesu padhānaṃ hutvā pavattatīti idameva tena visesitabbaṃ.
For this* is strong in this mind, and therefore, occurring as the predominant among the associated phenomena, it should be specifically characterized by it.
Phóng dật này mạnh mẽ trong tâm này, do đó nó vận hành như là pháp chủ yếu trong các pháp tương ưng, nên chính nó cần được đặc trưng hóa.
Teneva hi pāḷiyaṃ sesākusalesu uddhaccaṃ yevāpanakavasena āgataṃ, idha pana sarūpatoyeva niddiṭṭhaṃ.
It is for this reason that in the Pāli, restlessness appears as an occasional phenomenon in other unwholesome states, but here it is explicitly stated in its own nature.
Chính vì vậy, trong các bất thiện pháp khác, phóng dật được đề cập một cách gián tiếp, nhưng ở đây nó được chỉ ra một cách trực tiếp.
Evaṃ asādhāraṇappadhānadhammavasena mohamūlaṃ vicikicchāsampayuttaṃ uddhaccasampayuttanti duvidhaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Thus, it should be understood that the mind rooted in delusion is said to be twofold, accompanied by doubt and accompanied by restlessness, based on its uncommon predominant phenomena.
Như vậy, cần hiểu rằng tâm si căn được nói là có hai loại: tương ưng với hoài nghi và tương ưng với phóng dật, theo nghĩa của các pháp chủ yếu không chung.
Asanniṭṭhānaṃ saṃsayo, vikkhepo avūpasamo, bhantatāti attho.
"Undecidedness" is doubt; "distraction" is lack of stillness, meaning confusion.
Không quyết định (Asanniṭṭhānaṃ) là sự nghi ngờ, sự phân tán (vikkhepo) là sự không lắng dịu, nghĩa là sự hoang mang.
Tattha vicikicchāsahagatassa asanniṭṭhānakāle, uddhaccasahagatassa vikkhepakāle ca pavatti veditabbā.
Here, the occurrence of the mind accompanied by doubt should be understood during the time of undecidedness, and the occurrence of the mind accompanied by restlessness during the time of distraction.
Ở đây, cần biết rằng tâm câu hữu với hoài nghi vận hành trong lúc không quyết định, và tâm câu hữu với phóng dật vận hành trong lúc phân tán.
Yathānurūpanti paṭisandhijanakājanakassa, kammapathabhāvappattāpattassa ca anurūpato.
"Accordingly" means according to whether it generates rebirth or not, and whether it attains the course of action or not.
Tùy theo tương ứng (Yathānurūpaṃ) là tùy theo sự tương ứng của cái tạo ra hoặc không tạo ra tái sinh, và cái đạt được hoặc không đạt được nghiệp đạo.
Atha vā yathānurūpanti yo yassa hetu, tadanurūpato.
Alternatively, "accordingly" means according to what is its cause.
Hoặc tùy theo tương ứng là tùy theo cái nào là nhân của cái nào, thì tương ứng với cái đó.
Yebhuyyena hi lobhamūlakena khuppipāsādinirantarapetavisaye uppajjanti, dosamūlakena doso viya caṇḍajātatāya taṃsarikkhake niraye, mohamūlakena niccasammūḷhāya tiracchānayoniyaṃ, tasmā lobhādihetuanurūpato tattha tattha apāye upapattiṃ nipphādetīti āha ‘‘yathānurūpaṃ…pe… upapattiyā’’ti.
For the majority of beings rooted in craving are reborn in the realm of hungry ghosts, plagued by hunger and thirst; those rooted in aversion, due to their fierce nature like aversion, are reborn in similar hells; and those rooted in delusion are reborn in animal wombs, constantly deluded. Therefore, it causes rebirth in those respective lower realms according to the root-cause of craving and so forth, so it says "accordingly... (and so on)... to rebirth."
Thông thường, do tâm tham căn, chúng sinh tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ liên tục đói khát v.v.; do tâm sân căn, chúng tái sinh vào các địa ngục tương tự do bản chất hung dữ như sân; do tâm si căn, chúng tái sinh vào cõi súc sinh luôn si mê. Do đó, nó tạo ra sự tái sinh vào các khổ cảnh đó tùy theo nhân tham v.v., nên nói "tùy theo tương ứng... v.v... sự tái sinh" (yathānurūpaṃ...pe... upapattiyā).
Akusalavipākānaṃ dukkhappadhānatāya ‘‘dukkhavisesassā’’ti vuttaṃ.
It is said "of a specific suffering" because unwholesome results are predominantly suffering.
Do quả bất thiện chủ yếu là khổ, nên nói "của khổ đặc biệt" (dukkhavisesassā).
31. Apāpena alāmakena pāpāpāpappahīnena pāpāpāpesu mānasesu yaṃ pāpamānasaṃ vuttaṃ, pāpāpāpesu puggalesu apāpena pāpāpāpappahīnena yaṃ pāpamānasaṃ vuttanti vā sambandho.
31. The connection is "by the not-evil," by what is not evil, by what is free from evil and non-evil, that evil mental state which is spoken of among evil and non-evil mental states; or, by what is not evil, by what is free from evil and non-evil among evil and non-evil persons, that evil mental state which is spoken of.
31. Với cái không ác (Apāpena) là với cái không xấu xa, đã từ bỏ ác và không ác. Hoặc là, trong các tâm thiện ác, cái tâm ác đã được nói đến, và trong các cá nhân thiện ác, cái tâm ác đã được nói đến bởi cái không ác, đã từ bỏ ác và không ác, là sự liên kết.
Atha vā pāpāpāpesu mānasesu pāpena pāpamānasena pāpavasena pāpāpāpappahīnena yaṃ pāpamānasaṃ vuttanti yojanā.
Alternatively, the construction is: among evil and non-evil mental states, by the evil, by the evil mental state, by way of evil, by what is free from evil and non-evil, that evil mental state which is spoken of.
Hoặc là, trong các tâm thiện ác, cái tâm ác đã được nói đến bởi cái ác, bởi tâm ác, theo cách ác, đã từ bỏ ác và không ác, là cách sắp xếp.
Ayaṃ panettha adhippāyo – asammāsambuddhena tāva dhammasabhāvassa dubbijānīyattā kusalampi akusalato, akusalampi kusalato vucceyya, bhagavato pana saha vāsanāhi viddhaṃsitākusalassa kammakkhayakarañāṇena paccayavekallato viddhaṃsitakusalakammassa ca sammāsambuddhabhāvato ekanteneva akusaladesanā akusaladhammavasenevāti.
Herein, this is the intention: For one who is not a Perfectly Enlightened Buddha, due to the difficulty in discerning the nature of phenomena, even wholesome (action) might be called unwholesome, and unwholesome (action) might be called wholesome. But for the Blessed One, whose unwholesome (kamma) along with its latent tendencies has been eradicated by the knowledge that destroys kamma, and whose wholesome kamma has been destroyed due to the absence of conditions, and due to his state of being a Perfectly Enlightened Buddha, the exposition of unwholesome (states) is certainly only in terms of unwholesome phenomena.
Ý nghĩa ở đây là: Một vị chưa phải Chánh Đẳng Giác thì do bản chất của các pháp khó được biết đến, điều thiện cũng có thể được gọi là bất thiện, và điều bất thiện cũng có thể được gọi là thiện. Nhưng đối với Đức Thế Tôn, người đã diệt trừ bất thiện cùng với các tập khí, và do là một vị Chánh Đẳng Giác đã diệt trừ nghiệp thiện (tức là không còn tạo nghiệp thiện dẫn đến tái sinh) bởi trí tuệ diệt trừ nghiệp không còn điều kiện (để tạo nghiệp), nên lời thuyết giảng về bất thiện chắc chắn chỉ là về các pháp bất thiện.
Aññamaññavisiṭṭhānaṃ kusalākusalānaṃ pākanti vipākaṃ, vipakkabhāvamāpannānamarūpadhammānametamadhivacanaṃ.
The fruition of wholesome and unwholesome states, which are distinct from each other, is vipāka (resultant consciousness). This is a designation for formless phenomena that have come to the state of fruition.
Là quả của các pháp thiện và bất thiện khác biệt nhau, nên gọi là vipāka (dị thục quả). Đây là tên gọi của các pháp vô sắc đã đạt đến trạng thái dị thục.
Yathā hi loke sālibījādīnaṃ phalāni taṃsadisāni nibbattāni vipakkāni nāma honti, vipākaniruttiñca labhanti, na mūlaṅkurapattadaṇḍanaḷādīni, evaṃ kusalākusalānaṃ phalāni arūpadhammabhāvena, sārammaṇabhāvena ca taṃsadisāni vipakkabhāvamāpannānīti vipākaniruttiṃ labhanti, na pana kammābhinibbattāpi rūpadhammā kammavisadisattā.
Just as in the world, the fruits of rice seeds and so forth, which arise similar to their cause, are called ripe (vipakka) and acquire the designation of vipāka, but not the root, sprout, leaf, stem, or stalk; similarly, the fruits of wholesome and unwholesome (kamma), being formless phenomena and having an object, attain the state of fruition similar to their cause, and thus acquire the designation of vipāka, but not material phenomena, even though they are generated by kamma, because they are dissimilar to kamma.
Giống như trong đời, quả của hạt lúa v.v… khi được sinh ra tương tự như chúng và đã chín thì được gọi là dị thục quả (vipāka), và đạt được danh xưng dị thục quả, chứ không phải gốc, mầm, lá, thân cây, ống v.v… Cũng vậy, quả của thiện và bất thiện, do có trạng thái pháp vô sắc và có đối tượng, nên tương tự như chúng và đã đạt đến trạng thái dị thục, thì đạt được danh xưng dị thục quả, chứ không phải các pháp sắc do nghiệp sinh ra, vì chúng không tương tự với nghiệp.
Vipākameva cittaṃ vipākacittaṃ.
A citta that is vipāka is vipākacitta (resultant consciousness).
Tâm chính là dị thục quả, gọi là tâm dị thục.
Karaṇamattaṃ kiriyā phaladānāsambhavato.
Action is merely a function, as it is impossible for it to yield results.
Chỉ là hành động (làm), vì không có khả năng cho quả.
Yena pana kāraṇena tassa phaladānaṃ na sambhavati, taṃ heṭṭhā vuttameva.
The reason why it cannot yield results has already been stated below.
Còn lý do tại sao nó không có khả năng cho quả thì đã được nói ở dưới.
Kiriyā eva cittaṃ kiriyacittaṃ.
A citta that is action itself is kiriyacitta (functional consciousness).
Tâm chính là hành động (làm), gọi là tâm hành động.
Vipākassa kāmāvacarādibhāvo kusale vuttanayena yathāsambhavaṃ veditabbo.
The kama-sphere and other classifications of vipāka should be understood as applicable wherever appropriate, in the manner stated for wholesome states.
Trạng thái Dục giới v.v… của dị thục quả cần được hiểu tùy theo sự khả dĩ theo cách đã nói về pháp thiện.
Alobhādisampayuttahetūhi saha vattanato sahetukaṃ.
It is sahetuka (with roots) because it occurs together with the accompanying roots such as non-greed.
Do cùng hiện hữu với các nhân như vô tham v.v… nên gọi là có nhân (sahetuka).
Tadabhāvato ahetukaṃ.
It is ahetuka (rootless) due to the absence of these.
Do không có chúng nên gọi là không nhân (ahetuka).
Nibbattakahetuvasena sijjhamānampi hetaṃ sampayuttahetuvaseneva ‘‘sahetukamahetuka’’nti vuccati, itarathā vavatthānābhāvato.
Even though it arises through generative roots, it is called "sahetuka" or "ahetuka" solely based on its accompanying roots, otherwise there would be no classification.
Mặc dù điều này được thành tựu theo nhân sinh khởi, nhưng nó được gọi là “có nhân” hay “không nhân” chỉ theo nhân tương ưng, nếu không thì không có sự phân biệt.
‘‘Sakakusalaṃ viyā’’ti vuttattā pavattākāraārammaṇādito cassa taṃsadisatā āpajjeyyāti taṃnivāraṇatthamāha ‘‘yathā panā’’tiādi.
Since it is stated "like its own wholesome", it might imply similarity in mode of occurrence, object, and so forth. To prevent this, he states "but just as..." and so on.
Vì đã nói “giống như pháp thiện của chính nó”, nên để ngăn chặn sự đồng nhất về trạng thái diễn tiến, đối tượng v.v… của nó, nên nói “nhưng như” v.v…
Chasu ārammaṇesūti parittādiatītādiajjhattādibhedesu chasu rūpādiārammaṇesu.
"In the six objects" refers to the six objects of rūpa and so forth, which are classified as limited and so forth, past and so forth, internal and so forth.
“Trong sáu đối tượng” nghĩa là trong sáu đối tượng sắc v.v… được phân loại thành nhỏ nhặt v.v…, quá khứ v.v…, nội tại v.v…
Bhavantarapaṭisandhānato paṭisandhi.
Paṭisandhi is the relinking in another existence.
Do nối kết sự tái sinh giữa các kiếp sống nên gọi là paṭisandhi (tái tục).
Avicchedappavattihetubhāvena bhavassa aṅganti bhavaṅgaṃ.
Bhavaṅga is an "aspect of existence" because it is a condition for the uninterrupted continuity of existence.
Là chi phần của kiếp sống do là nguyên nhân của sự diễn tiến không gián đoạn, nên gọi là bhavaṅga (hộ kiếp).
Nibbattitabhavato parigaññatāya cutihetutāya cuti.
Cuti is the passing away, due to being counted from the arisen existence and being the cause of cessation.
Do được tính từ kiếp sống đã sinh ra, và do là nguyên nhân của sự chết, nên gọi là cuti (tử).
Parittadhammapariyāpannesūti kāmāvacaradhammapariyāpannesu.
"Included in limited phenomena" means included in kāmāvacara phenomena.
“Nằm trong các pháp nhỏ nhặt” nghĩa là nằm trong các pháp Dục giới.
Kāmāvacaradhammā hi kilesavikkhambhanādīsu asamatthabhāvena parittānubhāvatāya, oḷārikāhi vā kāmataṇhādīhi parito gahitattā ‘‘parittā’’ti vuccanti.
Indeed, kāmāvacara phenomena are called "limited" because of their limited power in restraining defilements and so forth, or because they are entirely grasped by gross desires and so forth.
Các pháp Dục giới được gọi là “nhỏ nhặt” (paritta) do khả năng yếu kém trong việc trấn áp phiền não v.v…, hoặc do bị tham ái Dục giới thô thiển v.v… bao vây khắp nơi.
Vipākassa saṅkappetvā ārammaṇaggahaṇābhāvato kammānurūpameva pavattatīti parittakammavipāko parittārammaṇeyeva pavattitumarahati, na mahaggataappamāṇārammaṇeti vuttaṃ ‘‘parittadhammapariyāpannesū’’ti.
Since vipāka does not grasp objects by intention but proceeds in accordance with kamma, the resultant of limited kamma should only occur with a limited object; it cannot occur with a lofty or immeasurable object. This is what is meant by "included in limited phenomena."
Do dị thục quả không có sự suy tính để nắm giữ đối tượng, mà chỉ diễn tiến theo nghiệp, nên dị thục quả của nghiệp nhỏ nhặt chỉ có thể diễn tiến trên đối tượng nhỏ nhặt, chứ không phải đối tượng cao thượng hay vô lượng. Đó là ý nghĩa của câu “nằm trong các pháp nhỏ nhặt”.
Yadi evaṃ mahaggatavipākopi mahaggatārammaṇeyeva āpajjatīti?
If so, does lofty vipāka also occur only with a lofty object?
Nếu vậy, dị thục quả cao thượng cũng chỉ diễn tiến trên đối tượng cao thượng ư?
Nāpajjati, saññāyattārammaṇassa samādhippadhānassa kammassa appanāpattassa tādiseneva vipākena bhavitabbattā.
It does not. This is because the object of such kamma, which is dominant in concentration and has attained absorption, is dependent on perception (saññāyatta). Therefore, its vipāka must also be without distinction, having an object dependent on perception, like those dominant in concentration and having attained absorption.
Không phải vậy, vì đối tượng lệ thuộc vào tưởng, và nghiệp chủ yếu là định đã đạt đến sự nhập định thì phải có dị thục quả tương tự.
Vaṇṇalakkhaṇādikañhi aggahetvā lokasaññānurodheneva gahite pathavādike parikammasaññāya samuppāditaṃ paṭibhāganimittasaṅkhātamārammaṇaṃ saññāvasaṃ saññāyattaṃ hoti, tasmā tadārammaṇassa samādhippadhānassa appanāpattassa kammassa vipākena samādhippadhānaappanāpattehi viya saññāyattārammaṇatāya nibbiseseneva bhavitabbaṃ.
Indeed, an object such as earth, grasped not by taking specific features but following worldly perception, produced by preparatory perception (parikammasaññā) and referred to as a counter-sign (paṭibhāganimitta), is dependent on perception. Therefore, the vipāka of kamma which has such an object, is dominant in concentration, and has attained absorption, must be indistinguishable from kamma that is dominant in concentration and has attained absorption, by virtue of having an object dependent on perception.
Thật vậy, đối tượng được gọi là tướng đối phần, được sinh ra bởi tưởng chuẩn bị trên đất đá v.v… được nắm giữ theo sự đồng thuận của thế gian, mà không nắm giữ các đặc điểm như màu sắc v.v…, thì lệ thuộc vào tưởng, tùy thuộc vào tưởng. Do đó, dị thục quả của nghiệp chủ yếu là định đã đạt đến sự nhập định thì phải hoàn toàn không khác biệt, giống như các trạng thái định chủ yếu đã đạt đến sự nhập định, do có đối tượng lệ thuộc vào tưởng.
Parittavipāko pana mahaggataappamāṇapaññattārammaṇakammanibbattopi hoti, so parato āgamissati.
However, limited vipāka can also be generated by kamma with a lofty, immeasurable, or conceptual object; this will be discussed later.
Tuy nhiên, dị thục quả nhỏ nhặt cũng có thể được sinh ra bởi nghiệp có đối tượng là cao thượng, vô lượng và chế định. Điều đó sẽ được nói đến sau.
Mukhanimittaṃ viyāti mukhaṃ paṭicca uppannanimittaṃ viya.
"Like a reflection" means like a reflection arising dependent on a face.
“Giống như dấu hiệu trên mặt” nghĩa là giống như dấu hiệu sinh ra do mặt.
Yathā hi taṃ nirīhaṃ aparaṃ mukhanimittaṃ uppādetuṃ, aññaṃ vā kiñci attano balena kātuṃ na sakkoti, evametampi vipākuppādanādīsu na ussahati.
Just as it is inactive and cannot produce another reflection of a face or do anything else by its own power, so too this (vipāka) is not capable of producing vipāka and so forth.
Giống như nó không có ý muốn sinh ra một dấu hiệu khác trên mặt, hay làm bất cứ điều gì khác bằng sức mạnh của mình, thì cái này cũng không có ý muốn sinh ra dị thục quả v.v…
Tenāha ‘‘nirussāha’’nti.
Therefore, he said "powerless".
Do đó, nói “không có ý muốn”.
Ussāhoti cettha anupacchinnāvijjātaṇhāmānānusayasmiṃ santāne vipākuppādanasamatthatāsaṅkhāto, āsevanapaccayabhāvasaṅkhāto, viññattijanakatāsaṅkhāto ca byāpāro.
Here, ussāho (power) refers to the activity, which is capable of producing vipāka in a continuum where ignorance, craving, conceit, and latent tendencies are unbroken, or which is a condition for repeated practice (āsevanapaccaya), or which generates bodily or verbal intimation (viññatti).
“Ý muốn” ở đây là sự hoạt động được gọi là khả năng sinh ra dị thục quả trong dòng tâm thức có vô minh, tham ái, kiêu mạn, tùy miên không bị cắt đứt; được gọi là trạng thái của duyên lặp lại; và được gọi là khả năng sinh ra biểu tri.
So vipāke natthi kammavegukkhittattā patitaṃ viya hutvā pavattamānassa tassa ekantena dubbalabhāvatoti taṃ nirussāhaṃ.
This is absent in vipāka, because vipāka, being propelled by the force of kamma and acting as if fallen, is absolutely weak; hence, it is powerless.
Điều đó không có trong dị thục quả, vì nó hoàn toàn yếu kém, diễn tiến như thể bị nghiệp lực đẩy xuống. Do đó, nó không có ý muốn.
Vipaccanaṭṭhānanti vipaccanavasena pavattanaṭṭhānaṃ, paṭisandhibhavaṅgacutitadārammaṇavasena catukiccānametesaṃ pavattiokāsoti attho.
"Place of fruition" means the place where it operates as fruition, i.e., the occasion for the occurrence of these four functions: relinking, life-continuum, passing away, and registering consciousness.
“Nơi dị thục” nghĩa là nơi diễn tiến theo cách dị thục. Nghĩa là, đây là cơ hội diễn tiến của bốn chức năng: tái tục, hộ kiếp, tử và duyên cảnh.
Tattha cutibhavaṅgānaṃ antarāḷaṃ paṭisandhikiccānaṃ ṭhānaṃ, paṭisandhiāvajjanānaṃ, tadārammaṇāvajjanānaṃ, javanāvajjanānaṃ, voṭṭhabbanāvajjanānañca antarāḷaṃ bhavaṅgakiccānaṃ ṭhānaṃ, tadārammaṇapaṭisandhīnaṃ, javanapaṭisandhīnaṃ, bhavaṅgapaṭisandhīnaṃ vā antarāḷaṃ cutikiccānaṃ ṭhānaṃ, javanabhavaṅgānaṃ antarāḷaṃ tadārammaṇakiccānaṃ ṭhānanti daṭṭhabbaṃ.
Among these, the interval between passing away and life-continuum is the place for relinking functions; the interval between relinking and advertence, between registering consciousness and advertence, between javana and advertence, or between determining consciousness and advertence, is the place for life-continuum functions; the interval between registering consciousness and relinking, between javana and relinking, or between life-continuum and relinking, is the place for passing away functions; and the interval between javana and life-continuum is the place for registering consciousness functions. This should be understood.
Trong đó, khoảng giữa của tử và hộ kiếp là nơi của các chức năng tái tục; khoảng giữa của tái tục và khai môn, của duyên cảnh và khai môn, của tốc hành và khai môn, và của xác định và khai môn là nơi của các chức năng hộ kiếp; khoảng giữa của duyên cảnh và tái tục, của tốc hành và tái tục, hoặc của hộ kiếp và tái tục là nơi của các chức năng tử; khoảng giữa của tốc hành và hộ kiếp là nơi của các chức năng duyên cảnh. Cần phải hiểu như vậy.
Yasmā panetaṃ ṭhānaṃ dhammānaṃ taṃtaṃkiccavasena pākaṭaṃ hoti, tasmā ṭhānaṃ veditabbanti ṭhānaṃ uddharitvā pākaṭakiccavaseneva taṃ pakāsetuṃ ‘‘imāni hī’’tiādi vuttaṃ.
Since this place is evident by the respective functions of phenomena, and therefore the place should be known, the statement "for these..." and so on, was made to explain it directly in terms of its manifest functions, after extracting "place".
Nhưng vì nơi này trở nên rõ ràng theo chức năng của các pháp, nên để làm rõ điều đó theo chức năng đã được nêu bật, nên nói “những điều này” v.v…
Atha vā kiccampi kiccavantānaṃ pavattiṭṭhānabhāvena gayhatīti ṭhānantipi kiccameva uddhaṭanti taṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘imāni hī’’tiādi vuttaṃ.
Or, since a function is also taken as the place of occurrence for those that have functions, and thus "place" also means function, the statement "for these..." and so on, was made to show it in its true nature.
Hoặc, chức năng cũng được nắm giữ theo trạng thái là nơi diễn tiến của những gì có chức năng, nên chức năng cũng được nêu bật như là nơi. Để trình bày bản chất của nó, nên nói “những điều này” v.v…
32. Aṇḍajajalābujayonisambhavānaṃ manussānaṃ, vinipātikāsurānañca ahetukapaṭisandhiyāpi sabbhāvato āha ‘‘duhetukatihetūna’’nti.
32. Since there is also the possibility of rootless relinking for humans born from eggs and wombs, and for apathetic asuras, he states "with two roots and with three roots".
32. Do sự hiện hữu của tái tục vô nhân ngay cả đối với con người sinh ra từ trứng và từ bọc thai, và đối với các loài A-tu-la đọa xứ, nên nói “có hai nhân và có ba nhân”.
Paṭisandhiviññāṇasampayuttā dve alobhādayo hetū yesaṃ te duhetukā.
Those whose relinking consciousness is accompanied by two roots, such as non-greed, are duhetukā (with two roots).
Những gì có hai nhân như vô tham v.v… tương ưng với thức tái tục thì gọi là có hai nhân.
Esa nayo tihetukesupi.
The same method applies to those with three roots.
Cách này cũng áp dụng cho những gì có ba nhân.
Tattha duhetukānaṃ ñāṇavippayuttāni cattāri, tihetukānaṃ ñāṇasampayuttāni cattāri paṭisandhiyo honti, tathā bhavaṅgacutiyopi.
Among these, there are four relinking consciousnesses dissociated from knowledge for those with two roots, and four associated with knowledge for those with three roots. The same applies to life-continuum and passing away consciousnesses.
Trong đó, có bốn tái tục không tương ưng với trí tuệ đối với những gì có hai nhân, và có bốn tái tục tương ưng với trí tuệ đối với những gì có ba nhân. Hộ kiếp và tử cũng vậy.
Yena yena hi cittena paṭisandhi hoti, taṃ tadeva bhavaṅgacutivasenapi pavattati.
Indeed, with whichever citta relinking occurs, that very same (citta) also operates as life-continuum and passing away.
Thật vậy, tâm nào là tái tục, thì chính tâm đó cũng diễn tiến dưới dạng hộ kiếp và tử.
Tadārammaṇaṃ pana avisesena daṭṭhabbaṃ duhetukānampi tihetukatadārammaṇassa icchitattā.
However, registering consciousness (tadārammaṇa) should be regarded without distinction, as registering consciousness with three roots is desired even for those with two roots.
Tuy nhiên, duyên cảnh cần được hiểu một cách không phân biệt, vì duyên cảnh có ba nhân cũng được mong muốn đối với những gì có hai nhân.
Nanu cetaṃ asamapekkhitābhidhānaṃ ācariyeneva imassa paṭisiddhattā.
But is this not an ill-considered statement, since the teacher himself has refuted it?
Nhưng điều này không phải là một cách nói không được xem xét kỹ lưỡng, vì điều này đã bị chính vị Thầy bác bỏ.
Tathā hi vakkhati –
For he will say:
Thật vậy, sẽ nói rằng –
Nayidamasamapekkhitābhidhānaṃ paṭisandhijanakakammaṃ sandhāya tattha paṭisiddhattā.
This is not an ill-considered statement, as it is refuted there with reference to the kamma that generates relinking.
Đây không phải là một cách nói không được xem xét kỹ lưỡng, vì điều đó đã bị bác bỏ ở đó liên quan đến nghiệp sinh ra tái tục.
Yena hi kammena yā paṭisandhi ādinnā, na taṃ tato adhikataraṃ tadārammaṇaṃ pavatte abhinipphādeti.
Indeed, the kamma by which a certain relinking is given does not produce a registering consciousness greater than itself in the process of occurrence.
Thật vậy, nghiệp nào đã tạo ra tái tục nào, thì nghiệp đó không tạo ra duyên cảnh cao hơn thế trong sự diễn tiến.
Yaṃ pana aññampi kiñci kammaṃ tadāladdhāvakāsaṃ siyā, na taṃ tattha tato adhikatarampi vipākaṃ na nibbattetīti atthi.
If, however, some other kamma were to get an opportunity there, it is not the case that it would not produce even a greater result there than that.
Nhưng nếu có bất kỳ nghiệp nào khác có cơ hội vào lúc đó, thì không phải là nó không tạo ra quả báo lớn hơn ở đó.
‘‘Sahetukaṃ bhavaṅgaṃ ahetukassa bhavaṅgassa anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 3.1.102) hi paṭṭhānavacanena ahetukassāpi nānākammena sugatiyaṃ sahetukatadārammaṇamanuññātaṃ.
Indeed, by the Paṭṭhāna statement, "Sahetuka bhavaṅga is a condition for ahetuka bhavaṅga by way of the immediate condition," it is accepted that even for an ahetuka being in a good destiny, sahetuka tadārammaṇa can arise through various kammā.
Quả thật, theo lời dạy của bộ Paṭṭhāna: "Bhavaṅga có nhân là duyên vô gián cho bhavaṅga vô nhân", tadārammaṇa có nhân đã được chấp nhận cho người vô nhân trong cõi thiện thú do các nghiệp khác nhau.
Tenāhu ācariyā –
Therefore, the teachers said:
Do đó, các vị đạo sư đã nói –
Yathā ca ahetukassa sahetukaṃ, evaṃ duhetukassa tihetukampi icchanti.
And just as sahetuka (arises) for an ahetuka, so too do they wish for tihetuka for a duhetuka being.
Cũng như đối với (tâm) vô nhân có (tâm) có nhân, tương tự, họ mong muốn (tâm) có ba nhân cho (tâm) có hai nhân.
Ācariyajotipālatthero pana ‘‘sahetuka’’nti avisesena vuttattā ahetukānampi tihetukatadārammaṇaṃ icchati.
Venerable Ācariya Jotipāla, however, wishes for tihetuka tadārammaṇa even for ahetuka beings because "sahetuka" is stated without specific distinction.
Tuy nhiên, Trưởng lão Ācariya Jotipalā lại mong muốn tadārammaṇa có ba nhân cho cả những người vô nhân, vì (tâm) "có nhân" được nói một cách không phân biệt.
Vuttañhi tena ‘‘sahetuka’’nti avisesopadesena duhetukaṃ, tihetukañca gahetabbaṃ.
Indeed, it was said by him that by the undifferentiated teaching of "sahetuka," both duhetuka and tihetuka should be understood.
Quả thật, ngài đã nói rằng: "Do sự chỉ dạy không phân biệt 'có nhân', nên phải hiểu là có hai nhân và có ba nhân."
Tathā hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ahetukassāpi tihetukatadārammaṇamabhihitaṃ, yañcarahi atthasamāse ahetukānaṃ tihetukaphalāni detī’’ti vuttaṃ, taṃ kathaṃ?
For example, in the Aṭṭhakathā, it is stated, "Even for an ahetuka being, tihetuka tadārammaṇa is taught, since in the summary of meaning, it gives tihetuka results to ahetuka beings." How is that?
Như vậy, trong Chú giải có nói: "Tadārammaṇa có ba nhân cũng được nói đến cho những người vô nhân, vậy thì điều đã nói trong atthasamāsa rằng 'nó mang lại các quả có ba nhân cho những người vô nhân' là như thế nào?"
So eva pucchitabbo, yo tassa kattāti.
He who is its author should be asked that.
Người đã nói điều đó phải được hỏi.
Apare pana ‘‘mūlasandhiyā jaḷattā tassa tihetukatadālambaṇaṃ na labbhatiyevā’’ti vadanti.
Others, however, say, "Because of the dullness of the root connection, tihetuka tadārammaṇa is definitely not obtained for such a being."
Những người khác thì nói: "Do sự ngu si của căn cơ gốc rễ, tadārammaṇa có ba nhân không thể có được cho người đó."
33-4. Tatoti paṭisandhito paraṃ, dutiyacittato paṭṭhāya.
33-4. "Tato" means after the paṭisandhi, starting from the second consciousness.
33-4. Tato có nghĩa là sau khi tái tục, bắt đầu từ tâm thứ hai.
Satipi antarantarā vīthicittuppāde tadavasāne uppajjamānassa yāvatāyukaṃ anivattanato vuttaṃ ‘‘yāvatāyuka’’nti.
Even if vīthicitta consciousnesses arise intermittently, it is said "yāvatāyuka" because (bhavaṅga) does not cease at their conclusion but continues for the lifespan.
Mặc dù có sự sinh khởi của các tâm lộ xen kẽ, nhưng vì nó không quay trở lại sau khi chúng chấm dứt, kéo dài suốt đời, nên mới nói "yāvatāyuka" (suốt đời).
Balavārammaṇeti atimahantavibhūtārammaṇe.
"Balavārammaṇe" means a very powerful and prominent object.
Balavārammaṇe có nghĩa là đối tượng rất mạnh mẽ và rõ ràng.
Pañcadvāre hi atimahantārammaṇe manodvāre vibhūtārammaṇe tadārammaṇamuppajjati, na aññesu.
Indeed, in the five doors, tadārammaṇa arises with a very powerful object, and in the mind door, with a prominent object, but not in other cases.
Quả thật, tadārammaṇa sinh khởi khi đối tượng rất mạnh mẽ ở năm cửa và đối tượng rõ ràng ở ý môn, chứ không phải ở những cửa khác.
Ekārammaṇappavattiyā paṭisandhādīnaṃ tiṇṇampi ekaṭṭhāne dassanatthaṃ uddese tadārammaṇassa avasānakaraṇaṃ, idha pana pavattikkamavasena cutiyā avasānakaraṇanti daṭṭhabbaṃ.
The mention of tadārammaṇa as the conclusion in the enumeration is to show the three (paṭisandhi and so on) as being in one state due to their occurrence with a single object; here, however, it should be understood that cuti is the conclusion in terms of the sequence of occurrence.
Trong phần trình bày, việc đặt tadārammaṇa ở cuối là để chỉ ra ba loại tâm như tái tục cùng hoạt động trên một đối tượng; còn ở đây, cần hiểu rằng việc đặt tử tâm ở cuối là theo trình tự của sự diễn tiến.
35-6. Kammadvāranti kāyavacīkammadvārassa janakavasena na pavattantīti vuttaṃ hoti.
35-6. "Kammadvāraṃ" means they do not operate in the sense of generating the bodily and verbal kamma-doors.
35-6. Kammadvāra có nghĩa là không diễn tiến theo cách tạo ra nghiệp môn thân và nghiệp môn khẩu.
Tattha kāyoti kāyaviññatti.
Therein, kāya means bodily intimation (kāyaviññatti).
Trong đó, kāyo là thân biểu tri.
Kammanti taṃsamuṭṭhāpikā cetanā, kāyena kataṃ kammaṃ kāyakammaṃ.
Kamma means the volition that gives rise to it; action done by the body is bodily kamma (kāyakamma).
Kamma là cetanā (ý chí) tạo ra nó; nghiệp được thực hiện bằng thân là thân nghiệp (kāyakamma).
Kiñcāpi hi kāyo kammassa catuvīsatiyā paccayesu na kenaci paccayena paccayo hoti, tathāpi taṃsamuṭṭhānassa tassa sabbhāveyeva kāyakammādivohāroti taṃ tena katanti vuccati.
Even though the body is not a condition for kamma by any of the twenty-four conditions, yet the usage of "kāyakamma" and so on exists only when kamma arising from it is present, hence it is said that it is done by it.
Mặc dù thân không phải là duyên cho nghiệp bằng bất kỳ duyên nào trong hai mươi bốn duyên, nhưng vì sự tồn tại của nghiệp phát sinh từ thân, nên có cách nói "thân nghiệp" và được gọi là "được thực hiện bởi thân".
Kāyakammassa pavattiṭṭhānabhūtaṃ dvāraṃ kāyakammadvāraṃ.
The door that is the place of occurrence of bodily kamma is the kāyakamma-door.
Cửa là nơi diễn tiến của thân nghiệp được gọi là kāyakammadvāraṃ (thân nghiệp môn).
Yadi evaṃ kammadvāravavatthānaṃ na siyā.
If so, there would be no distinction of kamma-doors.
Nếu vậy, sự phân định nghiệp môn sẽ không có.
Kāyadvārena hi siddhaṃ kammaṃ ‘‘kāyakamma’’nti vuccati.
Indeed, kamma accomplished through the bodily door is called "kāyakamma."
Quả thật, nghiệp được thực hiện qua thân môn được gọi là "thân nghiệp".
Taṃ pana ‘‘dvāre caranti kammānī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra) vacanato vacīdvārepi sijjhatīti dvārena kammavavatthānaṃ na siyā, tathā vacīkammaṃ kāyadvārepi sijjhatīti kammena dvāravavatthānampi na siyāti?
But according to the saying, "kammā operate in the doors," (Dhs.A. 1, Kāyakammadvāra) it is also accomplished through the verbal door, so there would be no distinction of kamma by door. Likewise, verbal kamma is also accomplished through the bodily door, so there would be no distinction of door by kamma, would there?
Nhưng vì nó cũng được thực hiện qua khẩu môn theo lời dạy: "Các nghiệp hoạt động ở các môn" (Dhs.a. 1, Kāyakammadvāra), nên sự phân định nghiệp theo môn sẽ không có; tương tự, khẩu nghiệp cũng được thực hiện qua thân môn, nên sự phân định môn theo nghiệp cũng sẽ không có, phải chăng?
Taṃ na, tabbahulavuttiyā ceva yebhuyyena vuttiyā ca vavatthitattā.
That is not so, because the distinction is made based on frequent occurrence and common occurrence.
Không phải vậy, vì sự phân định đã được thiết lập dựa trên sự hoạt động chủ yếu và phần lớn.
Kāyakammañhi kāyadvāreyeva bahulaṃ pavattati, appaṃ vacīdvāre, tasmā kāyadvāre bahulappavattanato etassa kāyakammabhāvo siddho vanacarakādīnaṃ vanacarakādibhāvo viya.
For bodily kamma frequently occurs in the bodily door, rarely in the verbal door; therefore, its nature as bodily kamma is established from its frequent occurrence in the bodily door, just like the nature of forest-dwellers and so on.
Quả thật, thân nghiệp hoạt động chủ yếu ở thân môn, ít ở khẩu môn; do đó, vì nó hoạt động chủ yếu ở thân môn, nên thân nghiệp đã được thiết lập như vậy, giống như sự thiết lập của người đi rừng, v.v., là người đi rừng, v.v.
Tathā kāyakammameva yebhuyyena kāyadvāre pavattati, na itaraṃ, tasmā kāyakammassa yebhuyyena ettheva pavattito assa kāyakammadvārabhāvo siddho brāhmaṇagāmādīnaṃ brāhmaṇagāmādibhāvo viyāti nettha kammadvāravavatthāne koci vibandhoti.
Similarly, only bodily kamma predominantly occurs in the bodily door, not other kamma; therefore, the nature of this (door) as the bodily kamma-door is established from the predominant occurrence of bodily kamma there, just like the nature of a brahmin village and so on. Hence, there is no difficulty here regarding the distinction of kamma-doors.
Tương tự, thân nghiệp phần lớn hoạt động ở thân môn, chứ không phải nghiệp khác; do đó, vì thân nghiệp phần lớn hoạt động ở đây, nên thân nghiệp môn đã được thiết lập như vậy, giống như sự thiết lập của làng Bà-la-môn, v.v., là làng Bà-la-môn, v.v. Do đó, không có sự ràng buộc nào trong việc phân định nghiệp môn ở đây.
Vacīkammadvārepi esa pabandho yathāsambhavaṃ daṭṭhabbo.
This exposition should be applied similarly to the verbal kamma-door as far as possible.
Trong vacīkammadvāra (khẩu nghiệp môn) cũng vậy, sự liên kết này cần được hiểu tùy theo khả năng.
Manokammadvāraṃ pana sayaṃ manoyeva samānaṃ attanā sahagatacetanāanabhijjhādikammānaṃ pavattidvārabhāvena manodvārasaṅkhaṃ labhatīti na taṃ cittassa uppattidvāravasena gaṇhāti.
The mental kamma-door, being mind itself, obtains the designation of mind-door by being the door for the occurrence of the kammā of non-covetousness and so on, which are concomitant with itself; thus, it does not take it in the sense of a door for the arising of consciousness.
Tuy nhiên, ý nghiệp môn (manokammadvāraṃ) tự nó là ý môn, và nó có được danh nghĩa ý môn do là cửa ngõ cho sự diễn tiến của các nghiệp như cetanā (ý chí) và vô tham lam đi kèm với nó; do đó, nó không được hiểu theo nghĩa là cửa ngõ cho sự sinh khởi của tâm.
Na hi sayaṃ attatova pavattati.
For it does not arise from itself.
Quả thật, nó không tự mình diễn tiến.
Yadi pana cittasampayuttā kammadvārabhāvena adhippetā, tadā tesaṃ kammadvārabhāvo manasmiṃ na upacārīyatīti sampayuttadhammānaṃ cittādhipatibhāvo citte viyāti cittaṃ ‘‘manokammadvāra’’nti vuccati.
If, however, the concomitant dhammas are intended as the kamma-door, then their nature as kamma-door is not metaphorically applied to the mind; therefore, the consciousness is called "manokammadvāra" (mental kamma-door), just as the predominant nature of concomitant dhammas is in consciousness.
Nếu các pháp tương ưng được hiểu là ý nghiệp môn, thì sự là ý nghiệp môn của chúng không được áp dụng cho tâm; do đó, tâm được gọi là "manokammadvāra" (ý nghiệp môn), giống như sự làm chủ của tâm đối với các pháp tương ưng là ở trong tâm.
Sabhāvato pana kammadvāraṃ nāma sampayuttadhammāyevāti cittaṃ tato pavattanato manokammadvāravasena pavattati.
Naturally, the kamma-door refers to the concomitant dhammas themselves; therefore, consciousness operates in the sense of the mental kamma-door by arising from that.
Tuy nhiên, về bản chất, ý nghiệp môn chính là các pháp tương ưng, và tâm diễn tiến từ đó theo cách là ý nghiệp môn.
Anantarapaccayabhūtassa pana manokammadvārabhāve vattabbameva natthi.
However, regarding the nature of the mental kamma-door as an immediate condition, there is nothing to be said.
Còn về sự là ý nghiệp môn của tâm là duyên vô gián thì không có gì để nói.
Idha pana ‘‘aviññattijanattā’’ti vacanena kāyavacīkammadvāravaseneva appavattiyā sādhitattā manokammadvāraṃ na gahitameva.
Here, however, by the statement "aviññattijanattā" (due to not generating intimation), the non-occurrence is established only in terms of the bodily and verbal kamma-doors, so the mental kamma-door is not taken into account.
Tuy nhiên, ở đây, do lời nói "aviññattijanattā" (do không tạo ra thân biểu tri và khẩu biểu tri), sự không diễn tiến đã được thiết lập chỉ theo cách của thân nghiệp môn và khẩu nghiệp môn, nên ý nghiệp môn không được bao gồm.
Na hi ‘‘aviññattijanattā’’ti kāraṇaṃ manokammadvāravasenapi appavattiṃ sādheti.
Indeed, the reason "aviññattijanattā" does not establish non-occurrence in terms of the mental kamma-door either.
Quả thật, lý do "aviññattijanattā" không thiết lập sự không diễn tiến theo cách của ý nghiệp môn.
Atha vā ‘‘avipākasabhāvato’’ti vacanena manokammadvāravasenapi appavatti sādhitā hoti.
Or rather, by the statement "avipākasabhāvato" (due to its non-resultant nature), non-occurrence is established even in terms of the mental kamma-door.
Hoặc, do lời nói "avipākasabhāvato" (do bản chất không phải là quả), sự không diễn tiến cũng đã được thiết lập theo cách của ý nghiệp môn.
‘‘Kammadvāra’’nti ettha kammaggahanena nānakkhaṇikakammassa adhippetattā tassāpi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
In "kammadvāraṃ," the inclusion of kamma implies the kamma operating at different moments, and its inclusion should be understood.
Trong từ "kammadvāra" (nghiệp môn), do việc nắm giữ nghiệp, cần hiểu rằng nghiệp dị thời cũng được bao gồm.
Iti imesu kāyavacīkammadvārasaṅkhātesu dvīsu dvāresu, manokammadvārena saha tīsu eva vā yathā kusalaṃ pavattati, na evaṃ vipāko, yathā ca kusalaṃ kāyavacīmanokammassa āyūhanavasena dānādipuññakiriyavatthuvasena pavattati, na evamayaṃ.
Thus, in these two doors known as the bodily and verbal kamma-doors, or in all three including the mental kamma-door, the result (vipāka) does not occur in the same way as wholesome kamma does; and just as wholesome kamma operates by way of accumulating bodily, verbal, and mental kamma, and by way of meritorious acts like giving, this (vipāka) does not.
Như vậy, trong hai môn này được gọi là thân nghiệp môn và khẩu nghiệp môn, hoặc cùng với ý nghiệp môn là ba môn, quả báo không diễn tiến giống như thiện nghiệp diễn tiến.
Ayaṃ pana neva kāyavacīkammadvāresu pavattati viññattisamuṭṭhāpakattābhāvato, na kammavasena, manokammadvāravasenāpi ca pavattati vipākuppādanabhāvābhāvato, na puññakiriyavasena pavattati dānādivasena appavattanatoti dassetuṃ ‘‘kammadvārañca…pe… no samā’’ti vuttaṃ.
However, this (vipāka) does not occur in the bodily and verbal kamma-doors because it lacks the ability to generate intimations; nor does it occur by way of kamma; nor does it occur by way of the mental kamma-door because it lacks the nature of producing results (vipāka); nor does it occur by way of meritorious acts because it does not operate in the sense of giving and so on. This is what is meant by "kammadvārañca...pe... no samā."
Và để chỉ ra rằng quả báo này không diễn tiến ở thân nghiệp môn và khẩu nghiệp môn do không tạo ra thân biểu tri và khẩu biểu tri, không theo cách của nghiệp; cũng không diễn tiến theo cách của ý nghiệp môn do không có bản chất tạo ra quả báo, không diễn tiến theo cách của các công đức do không diễn tiến theo cách bố thí, v.v., nên mới nói "kammadvārañca…pe… no samā" (và nghiệp môn… v.v… không giống nhau).
Evanti dānādivasena.
"Evaṃ" means in the sense of giving and so on.
Evaṃ có nghĩa là theo cách bố thí, v.v.
38. Dutiyagāthāya pana hi-saddo yasmāti imassa atthe.
38. In the second verse, the word "hi" is in the sense of "because."
38. Trong câu kệ thứ hai, từ hi có nghĩa là "yasmā" (vì).
Yasmā ‘‘pañca sikkhāpadā kusalā’’ti (vibha. 715) vuttā, tasmāti attho.
The meaning is: "because it is stated, 'the five precepts are wholesome.'"
Có nghĩa là: "Vì đã nói 'năm giới là thiện' (Vibh. 715), nên..."
Idaṃ vuttaṃ hoti – bhagavatā hi sikkhāpadavibhaṅge ‘‘pañca sikkhāpadā kusalā’’ti (vibha. 715) evaṃ ‘‘pāṇātipātā veramaṇī’’tiādīnaṃ pañcannaṃ sikkhāpadānaṃ kusalabhāvo vutto, te ca viratisabhāvā eva ādito tiṇṇaṃ sikkhāpadānaṃ, pacchimassa ca sammākammante, itarassa sammāvācāyaṃ, pañcannampi micchājīvahetukapañcaduccaritato viramaṇavasena pavattānaṃ sammāājīve ca antobhāvato, tasmā tā ekantakusalabhūtānaṃ kadāci abyākate labhanti, itarathā saddhāsatiādayo viya ‘‘siyā kusalā, siyā abyākatā’’ti vucceyyunti.
This is said: Indeed, in the Sikkhāpadavibhaṅga, the Blessed One stated the wholesome nature of the five precepts, such as "abstinence from taking life," saying "the five precepts are wholesome." And these are of the nature of abstinence regarding the first three precepts; and regarding the last one, it is in right action; and regarding the other one, it is in right speech. Since all five operate as abstinence from the five wrong actions caused by wrong livelihood, they are also included in right livelihood. Therefore, these, being exclusively wholesome, are sometimes found in the indeterminate. Otherwise, they would be said to be "sometimes wholesome, sometimes indeterminate," like faith and mindfulness.
Điều này có nghĩa là: Đức Thế Tôn trong Phân Tích Giới Bổn đã nói rằng "năm giới là thiện" (Vibha. 715), như vậy, tính thiện của năm giới như "tránh sát sinh" v.v. đã được nói đến. Và chúng có bản chất là sự kiêng cữ (virati) đối với ba giới đầu tiên, đối với giới cuối cùng là chánh nghiệp (sammākammanta), đối với giới khác là chánh ngữ (sammāvācā). Và vì năm giới này, theo cách kiêng cữ khỏi năm ác hạnh do tà mạng gây ra, cũng được bao gồm trong chánh mạng (sammāājīva). Do đó, những giới này, vốn là thiện tuyệt đối, đôi khi có thể được tìm thấy trong trạng thái vô ký (abyākata). Nếu không, chúng sẽ được nói là "có thể là thiện, có thể là vô ký" giống như tín (saddhā), niệm (sati) v.v.
Yadi evaṃ lokuttaraphalesu aṭṭha, satta vā maggaṅgā na labbhantīti?
If so, are the eight or seven factors of the path not found in supramundane fruits?
Nếu vậy, trong các quả siêu thế (lokuttara phala) không thể tìm thấy tám hoặc bảy chi phần của đạo?
No na labbhanti lokiyaviratīnameva tattha ekantakusalabhāvassa vuttattā, lokuttaraviratiyo pana phalassa maggapaṭibimbabhūtattā maggasadisato aṭṭhaṅgikatāya, sattaṅgikatāya ca bhavitabbanti na ca ekantakusalabhāvena vavatthāpetuṃ yuttā.
No, they are not found, because it was stated that only mundane abstinences are exclusively wholesome there. Supramundane abstinences, however, being reflections of the path in the fruit, are similar to the path, so they must be eight-factored or seven-factored, and it is not proper to define them as exclusively wholesome.
Không, không phải là không thể tìm thấy, vì ở đó chỉ nói đến tính thiện tuyệt đối của các sự kiêng cữ thế gian (lokiya virati). Còn các sự kiêng cữ siêu thế (lokuttara virati) thì, do quả là hình bóng của đạo, nên phải giống như đạo, có tám chi phần hoặc bảy chi phần, và không nên xác định chúng là thiện tuyệt đối.
Evañca katvā upari lokuttaraphalesupi aṭṭhaṅgikatādibhedo maggo uddhaṭoti.
Having done so, the path, differentiated by eight factors, etc., is explained above even in the supramundane fruits.
Và vì vậy, ở phần trên, đạo với sự phân biệt tám chi phần v.v. cũng đã được đề cập trong các quả siêu thế.
39. ‘‘Tathādhipatino’’tiādi adhipativasena visesadassanaṃ.
39. The phrase "Tathādhipatino" and so on, is a specific observation regarding dominance.
39. "Tathādhipatino" v.v. là sự trình bày đặc biệt theo nghĩa chủ tể (adhipati).
Sabbesampi hi tebhūmakakusalānaṃ añño āyūhanakālo, añño vipaccanakālo, tasmā na tāni attano vipākehi adhipatiṃ gāhāpetuṃ sakkontīti na te chandādīni dhuraṃ katvā pavattanti.
For all mundane wholesome states, the accumulation period is one, and the ripening period is another. Therefore, they cannot cause their results to take dominance; thus, they do not operate with desire, etc., as their primary factor.
Vì tất cả các thiện pháp thuộc ba cõi đều có thời gian tích lũy khác, thời gian cho quả dị thục khác, nên chúng không thể khiến các quả dị thục của mình trở thành chủ tể. (Do đó, chúng không vận hành với dục (chanda) v.v. làm chủ đạo.)
Lokuttarakusalāni ca pana āyūhanakālassa, vipaccanakālassa ca antarābhāvato attano chandādīnaṃ balassa avūpasantakāleyeva vipākaṃ nibbattentīti anantarapaccayā hutvā vipākehi adhipatiṃ gāhāpetuṃ sakkontīti.
Supramundane wholesome states, however, because there is no interval between the accumulation period and the ripening period, produce results precisely when the power of their desire, etc., has not yet subsided. Thus, becoming an immediate condition, they can cause their results to take dominance.
Còn các thiện pháp siêu thế thì, do không có khoảng cách giữa thời gian tích lũy và thời gian cho quả dị thục, chúng sinh ra quả dị thục ngay trong thời điểm sức mạnh của dục (chanda) v.v. của chúng chưa lắng xuống. Do đó, chúng có thể trở thành duyên vô gián (anantara-paccaya) và khiến các quả dị thục trở thành chủ tể.
Evañca katvā upari lokuttaravipākānaṃ adhipatiyogaṃ vakkhati.
And having done so, the association of dominance with supramundane results will be explained later.
Và vì vậy, ở phần trên sẽ nói về sự liên hệ chủ tể của các quả dị thục siêu thế.
40. Yasmā moravāpivāsimahādattattherena vipākānaṃ āgamanato asaṅkhārikasasaṅkhārikabhāvo icchito, tipiṭakacūḷanāgattherena paccayato, tasmā ubhinnampi matidassanatthamāha ‘‘asaṅkhārasasaṅkhāravidhāna’’ntiādi.
40. Since the Elder Mahādatta who dwelt in Moravāpi desired the unprompted and prompted nature of results based on their occurrence, and the Elder Cūḷanāga, possessor of the Three Piṭakas, based on their conditions, to show the view of both, it says "asaṅkhārasasaṅkhāravidhāna" and so on.
40. Vì Trưởng lão Moravāpivāsī Mahādatta đã mong muốn trạng thái vô hành (asaṅkhārika) và hữu hành (sasaṅkhārika) của các quả dị thục là do sự đến của chúng, còn Trưởng lão Tipiṭaka Cūḷanāga là do duyên, nên để trình bày quan điểm của cả hai, ngài nói "asaṅkhārasasaṅkhāravidhāna" (sự quy định vô hành và hữu hành) v.v.
Purimatthero hi yathā mukhe calite ādāsatale mukhanimittaṃ calati, evaṃ asaṅkhārikassa kusalassa vipāko asaṅkhāriko, sasaṅkhārikassa vipāko sasaṅkhārikoti āha, tasmā tassa matidassanatthaṃ ‘‘asaṅkhāra…pe… puññato’’ti vuttaṃ.
The former Elder, indeed, said that just as a facial image moves on a mirror when the mouth moves, so too, the result of unprompted wholesome action is unprompted, and the result of prompted wholesome action is prompted. Therefore, to show his view, it is stated "asaṅkhāra…pe… puññato".
Vị trưởng lão đầu tiên nói rằng, giống như khi miệng cử động thì hình ảnh khuôn mặt trong gương cũng cử động, quả dị thục của nghiệp vô hành là vô hành, quả dị thục của nghiệp hữu hành là hữu hành. Do đó, để trình bày quan điểm của ngài, đã nói "asaṅkhāra...pe... puññato" (vô hành...v.v... do phước).
Dutiyatthero pana asaṅkhārikādīsu yena kenacipi cittena kamme āyūhite āsannamaraṇassa attano, paresaṃ vā payogena vinā asaṅkhārena appayogena kammakammanimittagatinimittapaccupaṭṭhāne paṭisandhi uppajjamānā asaṅkhārikā.
The second Elder, however, states that when an action is accumulated by any type of consciousness, whether unprompted or otherwise, if rebirth arises for someone at the point of approaching death, without any effort from oneself or others, unprompted and without any exertion, at the manifestation of the kamma, kamma-sign, or destiny-sign, it is unprompted.
Còn vị trưởng lão thứ hai thì nói rằng, khi nghiệp được tích lũy bởi bất kỳ tâm nào trong các tâm vô hành v.v., thì sự tái sinh phát sinh một cách vô hành (asaṅkhārika) khi các tướng nghiệp (kamma-nimitta), tướng tái sinh (gati-nimitta) xuất hiện mà không cần sự cố gắng (appayoga) của bản thân hoặc người khác khi cận tử.
Yassa kassaci sasaṅkhārena sappayogena kammādipaccupaṭṭhāne sasaṅkhārikā.
For anyone for whom rebirth arises at the manifestation of kamma etc., due to promptedness and with exertion, it is prompted.
Sự tái sinh là hữu hành (sasaṅkhārika) khi các tướng nghiệp v.v. xuất hiện với sự cố gắng (sappayoga) của bất kỳ ai.
Tathā bhavaṅgacutiyopi.
Similarly for the bhavaṅga and the death consciousness.
Cũng vậy đối với bhavaṅga và tử tâm (cuti).
Tadārammaṇañca paṇītāpaṇītautubhojanādipaccayavasena, anantaraniruddhakusalākusalassa vasena vā asaṅkhārasasaṅkhāranti evaṃ paccayato asaṅkhārikādividhānatamāha, tasmā tassa matidassanatthaṃ ‘‘ñeyyaṃ paccayato cevā’’ti vuttaṃ.
That apperception (tadārammaṇa) is unprompted or prompted either due to the condition of excellent or inferior climate and food, etc., or due to the immediately ceased wholesome or unwholesome kamma. Thus, he explains the unprompted nature, etc., based on conditions. Therefore, to show his view, it is stated "ñeyyaṃ paccayato cevā".
Và đối với tâm tùy quán (tadārammaṇa), sự quy định vô hành và hữu hành là do duyên như các duyên vật thực, khí hậu, cao thấp v.v. hoặc do nghiệp thiện bất thiện đã diệt ngay trước đó. Do đó, để trình bày quan điểm của ngài, đã nói "ñeyyaṃ paccayato cevā" (nên biết là do duyên).
Idameva ca pana ācariyā pasaṃsanti.
And this alone is what the teachers praise.
Và chính điều này được các vị đạo sư tán dương.
41-2. Hīnādīnaṃ vipākattāti adhipatiyogābhāvepi hīnamajjhimapaṇītānaṃ kusalānaṃ vipākattā.
41-2. "Hīnādīnaṃ vipākattā" means that results are inferior, etc., even without a connection to dominance, because they are the results of inferior, mediocre, and excellent wholesome actions.
41-2. "Hīnādīnaṃ vipākattā" (do là quả dị thục của thấp kém v.v.) là do là quả dị thục của các thiện pháp thấp kém, trung bình, thù thắng, ngay cả khi không có sự liên hệ chủ tể.
Etena āgamanato hīnādibhāvaṃ vibhāveti.
By this, it illuminates the inferior, etc., nature based on their occurrence.
Với điều này, ngài làm rõ trạng thái thấp kém v.v. do sự đến của chúng.
Vineyyasantānagatakilesamalavidhamanena tassa punanato puñño vādo vacīghoso etassa, vuttanayeneva puññaṃ vadatīti vā puññavādī, tena puññavādinā.
"Puññavādinā" means "by the one who speaks of merit"; this is the word-sound whose speech proclaims merit, by dispelling the defilements and impurities present in the mind-stream of those to be disciplined, thus purifying them. Or, one who proclaims merit in the manner described.
"Puññavādinā" (bởi người nói về phước) nghĩa là lời nói, âm thanh của người đó là "puñña" (phước) do sự gột rửa các cấu uế (kilesa) trong dòng tâm của người cần được giáo hóa; hoặc người đó nói về phước theo cách đã được trình bày.
‘‘Ekantena savatthuka’’nti vuttepi rūpaloke pavatti anivāritāti āha ‘‘kāmalokasmi’’nti.
Even though it is said "ekantena savatthukaṃ" (always with a basis), the activity in the rūpa-loka is not excluded, so it says "kāmalokasmiṃ" (in the sense-realm).
Mặc dù đã nói "nhất định có đối tượng" (ekantena savatthukaṃ), nhưng để không loại trừ sự tồn tại trong cõi sắc (rūpaloka), ngài nói "kāmalokasmi" (trong cõi dục).
‘‘Na panaññattha jāyate’’ti iminā pana byatirekato laddhamatthaṃ dassetīti.
And by "na panaññattha jāyate" (but not elsewhere it arises), it shows the meaning obtained by exclusion.
Và với câu "Na panaññattha jāyate" (nhưng không sinh ở nơi khác), ngài trình bày ý nghĩa được suy ra từ sự loại trừ.
Evaṃ tāva sahetukavipāke niddisitvā idāni ahetuke niddisituṃ ‘‘ahetukavipākacittaṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus defined the results with roots, it now describes the rootless ones, hence it says "ahetukavipākacittaṃ panā" and so on.
Sau khi đã trình bày các quả dị thục hữu nhân (sahetuka vipāka) như vậy, bây giờ để trình bày các quả dị thục vô nhân (ahetuka vipāka), đã nói "ahetukavipākacittaṃ panā" (còn tâm quả dị thục vô nhân) v.v.
Kasmā pana sahetukassa kammassa ahetukavipāko hotīti?
But why does wholesome kamma with roots have rootless results?
Nhưng tại sao nghiệp hữu nhân lại có quả dị thục vô nhân?
Vuccate – cakkhuviññāṇādīnaṃ tāva pañcannaṃ ārammaṇābhinipātamattattā alobhādisampayogo na sambhavati, tathā mandatarakiccesu sampaṭicchanasantīraṇesūti evaṃ hetūnaṃ uppattiyā asambhavato ca nesaṃ ahetukatā daṭṭhabbā.
It is said: The eye-consciousness and the other five, being merely the impingement of the object, cannot be associated with non-greed, etc. Similarly, in the case of the weaker functions of receiving and investigating, since the roots cannot arise, their rootless nature should be understood.
Được nói rằng – đối với năm thức nhãn thức v.v., vì chúng chỉ là sự tiếp nhận đối tượng, nên không thể có sự tương ưng với vô tham (alobha) v.v. Tương tự, đối với các phận sự yếu hơn như tiếp thọ (sampaṭicchana) và suy tư (santīraṇa), do sự không thể phát sinh của các nhân, nên phải hiểu chúng là vô nhân.
Upekkhādiyoge pana cakkhuviññāṇādīnaṃ tāva catunnaṃ iṭṭhārammaṇepi pavattamānānaṃ vatthārammaṇasaṅghaṭṭanāya dubbalabhāvato upekkhāsahagatatā, kāyaviññāṇassa ca tāya balavabhāvato sukhasahagatatā hoti.
However, in the case of equanimity, etc.: for the four, eye-consciousness, etc., even when operating on a desirable object, there is equanimity-sahagata because of their weakness due to impingement with the sense-basis; and for body-consciousness, because of its strength, there is pleasure-sahagata.
Còn trong trường hợp tương ưng với xả (upekkhā) v.v., đối với bốn thức nhãn thức v.v. vốn vận hành ngay cả trên đối tượng đáng ưa, do sự yếu kém của chúng khi va chạm với đối tượng căn, nên chúng tương ưng với xả. Còn đối với thân thức (kāyaviññāṇa), do sự mạnh mẽ của nó, nên nó tương ưng với lạc (sukha).
Sampaṭicchanaṃ pana ārammaṇaghaṭṭanayogyabhāvena oḷārikattā, catucittakkhaṇātītavasena cirajātattā ca dubbalamattano nissayena saha asamānajātikañca cakkhādivatthuṃ nissāya uppannehi cakkhuviññāṇādīhi laddhānantarapaccayatāya, apubbanissayatāya ca ārammaṇarasassāde dubbalanti iṭṭhādīsu ārammaṇesu upekkhāsahagatameva.
But receiving (sampaṭicchana), due to its coarseness, being capable of impinging on an object, and its feebleness due to having arisen long ago (four thought-moments past), and being dissimilar in nature to its own basis, and having received immediate conditionality from eye-consciousness etc. which arose based on the eye-basis, etc., and not having a prior basis, is weak in savoring the taste of the object. Hence, for desirable objects, etc., it is only equanimity-sahagata.
Tâm tiếp thọ (sampaṭicchana) thì, do tính thô thiển của nó khi có khả năng va chạm đối tượng, và do đã sinh ra lâu rồi theo cách đã trải qua bốn sát na tâm, nó yếu kém. Và do nó nương vào căn nhãn v.v. không cùng loại với tự thân nương tựa của nó, và do nó nhận được duyên vô gián từ nhãn thức v.v. đã sinh ra, và do nó không có duyên nương tựa trước đó, nên nó yếu kém trong việc nếm trải hương vị của đối tượng. Do đó, trên các đối tượng đáng ưa v.v., nó chỉ tương ưng với xả.
Santīraṇaṃ pana vuttaviparītato iṭṭhārammaṇe sukhasahagataṃ, iṭṭhamajjhatte ca upekkhāsahagatanti daṭṭhabbaṃ.
Investigating (santīraṇa), however, due to the opposite reasons stated, is pleasure-sahagata with a desirable object, and equanimity-sahagata with a neutral desirable object, it should be understood.
Còn tâm suy tư (santīraṇa) thì, ngược lại với những gì đã nói, trên đối tượng đáng ưa thì tương ưng với lạc, và trên đối tượng trung tính đáng ưa thì tương ưng với xả, nên phải hiểu như vậy.
Manoviññāṇadhātu viya visiṭṭhamananakiccābhāvato manomattā nissattanijjīvādiatthehi dhātu cāti manodhātu.
Because it lacks the specific mental function like mano-viññāṇa-dhātu, it is merely mind, and it is a dhātu in the sense of being without essence, without life, etc. – thus, mano-dhātu.
Giống như ý thức giới (manoviññāṇadhātu) nhưng do không có phận sự tư duy đặc biệt, chỉ là ý (mano) và là giới (dhātu) theo nghĩa không có chúng sinh (nissatta), không có sinh mạng (nijjīva) v.v., nên gọi là ý giới (manodhātu).
Sā hi satipi viññāṇabhāve manoviññāṇato sambhavassa visiṭṭhamananakiccassa akaraṇato mananamattāyeva hoti.
Even though it is consciousness, it is merely mental because it does not perform the specific mental function that arises from mano-viññāṇa.
Mặc dù nó có bản chất là thức (viññāṇa), nhưng do không thực hiện phận sự tư duy đặc biệt như ý thức (manoviññāṇa), nên nó chỉ là sự tư duy.
Vuttalakkhaṇaviparītato pana mano ca taṃ viññāṇañcāti manoviññāṇaṃ, tadeva yathāvuttaṭṭhena dhātūti manoviññāṇadhātu.
But from the opposite of the described characteristic, mind and that consciousness is mano-viññāṇa, and that itself is a dhātu in the sense described – thus, mano-viññāṇa-dhātu.
Còn ngược lại với đặc tính đã nói, ý (mano) và thức (viññāṇa) đó là ý thức (manoviññāṇa), chính nó là giới (dhātu) theo nghĩa đã nói, nên gọi là ý thức giới (manoviññāṇadhātu).
Daṭṭhabbatāya diṭṭhaṃ, rūpāyatanaṃ.
That which is to be seen is seen, the form-sphere.
"Diṭṭhaṃ" (được thấy) là sắc xứ (rūpāyatana), vì nó có thể được thấy.
Sotabbatāya sutaṃ, saddāyatanaṃ.
That which is to be heard is heard, the sound-sphere.
"Sutaṃ" (được nghe) là thanh xứ (saddāyatana), vì nó có thể được nghe.
Munitabbatāya mutaṃ, sampattasseva gahetabbatāyāti attho, gandhādittayassetaṃ nāmaṃ.
That which is to be sensed is sensed, meaning that which is to be apprehended only when contacted; this is the name for the three, odor, etc.
"Mutaṃ" (được biết) là tên của ba xứ hương v.v. với ý nghĩa là chỉ có thể được tiếp nhận khi đã tiếp xúc.
Cakkhādīhi vinā kevalaṃ manasā eva vijānitabbatāya viññātaṃ, dhammāyatanaṃ.
That which is to be known purely by mind without eye, etc., is known, the dhamma-sphere.
"Viññātaṃ" (được nhận thức) là pháp xứ (dhammāyatana), vì nó có thể được nhận thức chỉ bằng ý (manasā) mà không cần nhãn v.v.
Anāmaṭṭhakālavisesavacanattā ca nesaṃ atītānāgatāpi rūpādayo diṭṭhādisaddehi vuccanti.
And because these are words for specific times that are not touched (unmanifested), past and future forms, etc., are also referred to by the words "seen," etc.
Và do các từ này không chỉ thời gian tiếp xúc, nên các sắc v.v. trong quá khứ và vị lai cũng được gọi bằng các từ "diṭṭha" v.v.
Teneva hi ‘‘daṭṭhabbatāyā’’tiādinā kālasāmaññena nesaṃ nibbacanaṃ vuttaṃ.
For this reason, their definition is given with the general sense of time, "to be seen," etc.
Chính vì vậy, sự giải thích của chúng đã được nói bằng cách chung chung về thời gian như "daṭṭhabbatāyā" (vì có thể được thấy) v.v.
Diṭṭhaṃ ārammaṇaṃ yassa taṃ diṭṭhārammaṇaṃ.
That which has seen as its object is seen-object.
"Diṭṭhārammaṇaṃ" là cái có đối tượng được thấy.
Evaṃ sutārammaṇādīsu.
Similarly for heard-object and so on.
Tương tự đối với "sutārammaṇā" (đối tượng được nghe) v.v.
Cakkhuto pavattanti cakkhudvāratova pavattaṃ sabbavākyānaṃ avadhāraṇaphalattā.
"Cakkhuto pavattaṃ" means arising only through the eye-door, as all sentences have the force of emphasis.
"Cakkhuto pavattaṃ" (phát sinh từ mắt) là phát sinh chỉ từ nhãn môn, vì đó là kết quả của sự xác định trong tất cả các câu.
Tena manodhātuādīnaṃ cakkhuviññāṇabhāvo nivārito hoti tesaṃ dvārantaratopi pavattisambhavato.
By that, the state of being eye-consciousness for the mind-element and so on is prevented, due to the possibility of their arising even from other doors.
Do đó, trạng thái nhãn thức của ý giới và các pháp khác đã bị bác bỏ, vì chúng có thể khởi lên ngay cả ở các cửa khác.
Atha vā ‘‘cakkhuto pavatta’’nti idaṃ sañjātippavattiṃ sandhāya vuttaṃ, na sañcaraṇappavattiṃ, tasmā yathā kuṇḍamukhato udakaṃ sañcaraṇavasena pavattati, na evaṃ pavattamidha gahitaṃ.
Or, this phrase "arising from the eye" is stated with reference to a generative arising, not a flowing arising. Therefore, just as water flows from the mouth of a cistern, such an arising is not taken here.
Hoặc là, câu “khởi lên từ nhãn” này được nói đến với ý nghĩa là sự khởi sinh, không phải là sự lưu chuyển. Vì vậy, sự khởi lên ở đây không được hiểu như nước chảy từ miệng giếng theo cách lưu chuyển.
Yathā pana candakantapāsāṇato udakaṃ sañjātivasena pavattati, evaṃ pavattameva cakkhuto pavattanti gahitaṃ.
But just as water arises generatively from a moon-gem, so too an arising from the eye in this generative manner is taken as "arising from the eye."
Mà là, sự khởi lên được hiểu là “khởi lên từ nhãn” theo cách khởi sinh, như nước khởi sinh từ đá mặt trăng (candakantapāsāṇa).
Yathā ca kiṃ?
And how is that?
Và như thế nào?
Yathā kucchito samuṭṭhitaṃ pittasemharuhirādi mukhato sandantampi ‘‘mukhassavo’’ti na vuccati, mukhatoyeva pana samuṭṭhahitvā tato savantaṃ kheḷaṃ ‘‘mukhassavo’’ti vuccati, evaṃ hadayavatthusannissayato samuṭṭhahitvā cakkhuto pavattamānaṃ cakkhuviññāṇaṃ nāma na hoti.
Just as bile, phlegm, blood, etc., originating from the stomach, even if they flow from the mouth, are not called "mouth-flow," but saliva, which originates from the mouth itself and flows from there, is called "mouth-flow"—similarly, eye-consciousness that originates dependent on the heart-base and flows from the eye is not considered eye-consciousness.
Như mật, đàm, máu, v.v., khởi lên từ bụng, dù chảy ra từ miệng nhưng không được gọi là “chất tiết ra từ miệng”. Tuy nhiên, nước bọt khởi lên từ chính miệng và chảy ra từ đó thì được gọi là “chất tiết ra từ miệng”. Tương tự, nhãn thức khởi lên từ y xứ trái tim và chảy ra từ nhãn thì không được gọi là nhãn thức.
Cakkhutoyeva pana samuṭṭhahitvā tato pavattamānaṃ cakkhuviññāṇaṃ nāmāti.
But eye-consciousness is that which originates from the eye itself and flows from there.
Mà nhãn thức khởi lên từ chính nhãn và chảy ra từ đó thì mới được gọi là nhãn thức.
Yo pana imamatthaṃ asallakkhetvā byañjanamattasseva abhinivisitvā taṃdvārappavattānaṃ sesānampi cakkhuviññāṇabhāvaṃ maññeyya, taṃ nivāretuṃ pakārantarenapi viggahaṃ dassento āha ‘‘cakkhumhi sannissita’’nti.
To prevent anyone who, without discerning this meaning and clinging merely to the letter, might consider other consciousnesses arising through that same door also to be eye-consciousness, the author shows the analysis in another way, saying: "dependent on the eye."
Để bác bỏ người nào không nhận ra ý nghĩa này mà chỉ bám víu vào câu chữ, cho rằng các pháp khác khởi lên ở cửa đó cũng là nhãn thức, thì để làm rõ điều đó theo một cách khác, Ngài đã nói “y cứ vào nhãn”.
Yathā cakkhuto pavattaṃ, cakkhusannissitaṃ vā viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ, evaṃ sotaviññāṇādīsupi ‘‘sotato pavattaṃ, sotasmiṃ sannissitaṃ vā viññāṇaṃ sotaviññāṇa’’ntiādinā yojanaṃ atidisanto āha ‘‘tathā sotaviññāṇādīnī’’ti.
Just as consciousness arising from the eye or dependent on the eye is eye-consciousness, similarly applying the explanation to ear-consciousness and so on, saying "consciousness arising from the ear or dependent on the ear is ear-consciousness," the author states: "and similarly ear-consciousness and so on."
Tương tự, như thức khởi lên từ nhãn, hoặc y cứ vào nhãn là nhãn thức, thì trong trường hợp nhĩ thức, v.v., cũng được áp dụng theo cách “thức khởi lên từ nhĩ, hoặc y cứ vào nhĩ là nhĩ thức”, v.v., Ngài đã nói “tương tự với nhĩ thức, v.v.”.
Cakkhusannissitaṃ hutvā rūpassa vijānanalakkhaṇametassāti cakkhusannissitarūpavijānanalakkhaṇaṃ.
That which has the characteristic of knowing forms, being dependent on the eye, is "having the characteristic of knowing forms dependent on the eye."
Đặc tính của pháp này là y cứ vào nhãn và nhận biết sắc, nên gọi là đặc tính y cứ vào nhãn và nhận biết sắc.
Tattha cakkhusannissitavacanena dibbacakkhādikaṃ aññaṃ rūpārammaṇaṃ viññāṇaṃ nivatteti.
Here, by the phrase "dependent on the eye," other consciousnesses that perceive form objects, such as the divine eye, are excluded.
Ở đây, từ “y cứ vào nhãn” loại trừ các thức nhận biết sắc cảnh khác như thiên nhãn, v.v.
Vijānana-ggahaṇena cakkhusannissite phassādidhamme nivatteti.
By the inclusion of "knowing," phenomena like contact (phassa) that are dependent on the eye are excluded.
Việc dùng từ “nhận biết” loại trừ các pháp như xúc, v.v., y cứ vào nhãn.
Cakkhurūpa-ggahaṇena nissayato, ārammaṇato ca cittaṃ vibhāveti ubhayādhīnavuttikattā.
By the inclusion of "eye" and "form," the mind is distinguished by its base and its object, as its occurrence is dependent on both.
Việc dùng từ “nhãn” và “sắc” phân biệt tâm theo y xứ và cảnh, vì tâm có sự tồn tại phụ thuộc vào cả hai.
Yadi hi cakkhu nāma na siyā, andhāpi rūpaṃ passeyyuṃ, na ca passanti.
For if there were no eye, blind people would see forms, but they do not.
Nếu không có nhãn, người mù cũng sẽ thấy sắc, nhưng họ không thấy.
Yadi ca nīlādirūpaṃ nāma na siyā, desādiniyamena na bhavitabbaṃ, attheva ca niyamo.
And if there were no forms like blue and so on, there would be no regularity of place, but there is such regularity.
Và nếu không có sắc như xanh, v.v., thì không cần có sự quy định về nơi chốn, nhưng thực tế có sự quy định.
Ekantasārammaṇatā ca cittassa vuttāti ārammaṇena vinā nīlādiābhāsaṃ cittaṃ pavattatīti evaṃ pavatto vādo micchāvādoti gahetabbo.
And since the mind's nature is exclusively to have an object, the view that the mind arises perceiving blue and so on without an object is to be understood as a wrong view.
Và vì tâm được nói là hoàn toàn có cảnh, nên quan điểm cho rằng tâm khởi lên nhận biết ánh sáng xanh, v.v., mà không có cảnh là tà kiến, cần phải được hiểu như vậy.
Tenāha bhagavā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’ntiādi (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425; saṃ. ni. 4.60; kathā. 465).
Therefore, the Blessed One said: "Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises" and so on.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Y cứ vào nhãn và các sắc, nhãn thức khởi lên”, v.v. (Ma. Ni. 1.204, 400; 3.421, 425; Saṃ. Ni. 4.60; Kathā. 465).
Ettha siyā – kiṃ panetaṃ cakkhu, rūpañca viññāṇassa paccayo hontaṃ ekameva paccayo hoti, udāhu anekanti?
Here, it might be asked: Is the eye, and is form, when acting as a condition for consciousness, a single condition, or many?
Ở đây có thể hỏi: Nhãn và sắc là nhân cho thức, vậy chúng là một nhân hay nhiều nhân?
Cakkhu tāva ekampi, rūpaṃ pana anekameva saṅgataṃ.
The eye is indeed single, but form is always many, conglomerated.
Nhãn thì là một, nhưng sắc thì là nhiều, kết hợp lại.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Paccayabhāvavisesato.
Due to the specific nature of its conditionality.
Vì sự đặc biệt trong trạng thái nhân.
Cakkhu hi cakkhuviññāṇassa nissayapurejātaindriyavippayuttapaccayehi paccayo hontaṃ atthibhāveneva hoti tasmiṃ sati tassa bhāvato, asati abhāvato.
For the eye, being a condition for eye-consciousness through the conditions of base, pre-nascent, faculty, and dissociation, exists by its mere existence: when it exists, consciousness exists, and when it does not exist, consciousness does not exist.
Nhãn là nhân cho nhãn thức thông qua các duyên y xứ, tiền sinh, quyền, bất tương ưng, chỉ tồn tại bằng sự hiện hữu của nó, vì khi có nó thì có thức, khi không có nó thì không có thức.
Yato taṃ atthiavigatapaccayehissa paccayoti vuttaṃ, svāyaṃ paccayabhāvo na ekasmiṃ na sambhavatīti ekampi cakkhuviññāṇassa paccayo hoti.
Because it is said that it is a condition by means of the existence and non-disappearance conditions, and this conditionality does not become impossible in a single instance, therefore a single eye acts as a condition for eye-consciousness.
Vì vậy, nó được nói là nhân cho thức thông qua các duyên hiện hữu và bất ly. Trạng thái nhân này không thể không có ở một pháp, nên một nhãn cũng là nhân cho nhãn thức.
Rūpaṃ pana yadipi cakkhu viya purejātaatthiavigatapaccayehi paccayo hoti puretaraṃ uppannaṃ hutvā vijjamānakkhaṇeyeva upakārakattā, tathāpi anekameva saṅgataṃ hutvā paccayo hoti ārammaṇabhāvato.
However, although form acts as a condition through pre-nascent, existence, and non-disappearance conditions, just like the eye—by being arisen earlier and being beneficial at the moment of its existence—it nevertheless acts as a condition by being many, conglomerated, due to its nature as an object.
Tuy nhiên, sắc, mặc dù cũng là nhân thông qua các duyên tiền sinh, hiện hữu, bất ly như nhãn, vì nó sinh trước và hỗ trợ trong khoảnh khắc hiện hữu, nhưng nó là nhân khi nhiều sắc kết hợp lại, do trạng thái cảnh.
Yañhi taṃ ārammaṇaṃ tassa yathā tathā upalabbhanīyavaseneva ārammaṇapaccayabhāvo, viññāṇassa ca indriyādhīnavuttikassa ārammaṇasabhāvūpaladdhi na ekadvikalāpagatavaṇṇavasena hoti, nāpi katipayakalāpagatavaṇṇavasena, atha kho ābhogānurūpaṃ āpāthagatavaṇṇavasenāti anekameva rūpaṃ saṃhaccakāritāya viññāṇassa paccayo hotīti.
For the conditionality of an object lies in its being apprehended in whatever way it may be, and the apprehension of the nature of an object by consciousness, whose occurrence is dependent on a faculty, does not occur by means of one or two kalāpas of color that have departed, nor by means of a few kalāpas of color, but rather by means of color that has entered the range of apprehension in accordance with the attention. Therefore, many forms acting collectively are a condition for consciousness.
Vì cảnh đó là nhân cảnh theo cách nó được nhận biết như thế nào, và sự nhận biết bản chất cảnh của thức, vốn phụ thuộc vào căn, không phải theo cách một hoặc hai phân tử màu sắc, cũng không phải theo cách một vài phân tử màu sắc, mà là theo cách màu sắc đến trong tầm nhận biết phù hợp với sự chú ý. Do đó, nhiều sắc kết hợp lại là nhân cho thức.
Amumeva hi visesaṃ vibhāvetuṃ ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe cā’’ti (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425; saṃ. ni. 4.60; kathā. 465) pāḷiyaṃ vacanabhedo katoti.
Indeed, to elucidate this very distinction, a difference in wording is made in the Pāḷi: "Dependent on the eye and forms."
Để làm rõ sự khác biệt này, trong kinh điển đã có sự phân biệt từ ngữ “y cứ vào nhãn và các sắc” (Ma. Ni. 1.204, 400; 3.421, 425; Saṃ. Ni. 4.60; Kathā. 465).
Evaṃ sotaviññāṇepi yathārahaṃ vattabbaṃ.
Similarly, the explanation for ear-consciousness should be understood as appropriate.
Tương tự, đối với nhĩ thức cũng cần nói theo cách thích hợp.
Ghānaviññāṇādīnaṃ pana sampattaggāhatāya attano nissayena saha allīnasseva gahaṇato ekakalāpagatampi gandhādikaṃ tesaṃ uppattiyā paccayo hoti.
For nose-consciousness and so on, however, due to grasping by contact, and by grasping what is intimately connected with its own base, even a single kalāpa of scent and so on acts as a condition for their arising.
Tuy nhiên, đối với khứu thức, v.v., do sự nắm bắt đồng thời, chúng nắm bắt đối tượng như thể chúng dính liền với y xứ của mình, nên ngay cả một phân tử hương, v.v., cũng là nhân cho sự khởi sinh của chúng.
Rūpamattārammaṇarasanti rūpāyatanamattasseva ārammaṇakaraṇarasaṃ.
"Having the function of perceiving only form objects" means having the function of making only the form-ayatana its object.
Vị chỉ lấy sắc làm cảnh nghĩa là vị chỉ lấy sắc xứ làm cảnh.
Matta-saddena yathā ārammaṇantaraṃ nivatteti, evaṃ rūpāyatanepi labbhamāne ekacce visese nivatteti.
By the word "only," just as other objects are excluded, so too certain specific aspects, even within the form-ayatana, are excluded.
Với từ “chỉ”, như nó loại trừ các cảnh khác, thì trong sắc xứ được nắm bắt, nó cũng loại trừ một số đặc tính.
Na hi cakkhuviññāṇaṃ vaṇṇamattato aññaṃ kiñci nīlādivisesaṃ tattha gahetuṃ sakkoti.
For eye-consciousness cannot grasp anything other than mere color, such as specific distinctions of blue and so on therein.
Vì nhãn thức không thể nắm bắt bất kỳ đặc tính nào khác của xanh, v.v., ngoài bản thân màu sắc.
Tenāha bhagavā – ‘‘pañcahi viññāṇehi na kiñci dhammaṃ paṭivijānāti aññatra abhinipātamattā’’ti.
Therefore, the Blessed One said: "By the five consciousnesses, one does not discern any phenomenon apart from mere impact."
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Với năm thức, không nhận biết bất kỳ pháp nào khác ngoài sự va chạm thuần túy.”
Cakkhuviññāṇaṃ uppajjamānaṃ rūpārammaṇe eva uppajjanato tadabhimukhabhāvena gaṇhātīti vuttaṃ ‘‘rūpābhimukhabhāvapaccupaṭṭhāna’’nti.
Since eye-consciousness, when it arises, arises only upon a form object, it grasps that object in an immediate, facing manner, hence it is called "its manifestation as facing the form."
Nhãn thức khi khởi lên, do chỉ khởi lên trên sắc cảnh, nên nó nắm bắt theo trạng thái đối diện với sắc cảnh, do đó được nói là “sự hiện khởi theo trạng thái đối diện với sắc”.
Attano anantaraṃ uppajjamānānaṃ arūpadhammānaṃ samanantaravigatā arūpadhammā pavattiokāsadānena anantarasamanantaranatthivigatapaccayehi upakārakā, nissayārammaṇā dhammā viya āsannakāraṇāti dassento āha ‘‘rūpārammaṇāya kiriyāmanodhātuyā apagamapadaṭṭhāna’’nti.
The immaterial phenomena that have ceased immediately before, which are beneficial to the immaterial phenomena arising immediately after, by providing an opportunity for their occurrence through the conditions of immediate-antecedent, contiguous, absence, and disappearance, are proximate causes, just like the base and object. Emphasizing this, the author states: "its proximate cause being the disappearance of the functional mind-element directed towards a form object."
Để chỉ ra rằng các pháp vô sắc đã diệt ngay trước đó là nguyên nhân gần, giống như các pháp y xứ và cảnh, bằng cách tạo cơ hội cho sự khởi lên của các pháp vô sắc sinh khởi ngay sau đó thông qua các duyên vô gián, đẳng vô gián, vô hữu, ly khứ, Ngài đã nói “nguyên nhân gần là sự diệt đi của ý giới hành vi (kiriya-manodhātu) đối với sắc cảnh”.
Sotaviññāṇādīsupi vuttanayeneva attho veditabbo.
For ear-consciousness and so on, the meaning should be understood in the manner stated.
Đối với nhĩ thức, v.v., cũng cần hiểu theo cách đã nói.
Kiriyāmanodhātuyā ārammaṇabhedato bhinnasabhāvattā āha ‘‘kiriyāmanodhātūna’’nti.
Because the functional mind-elements have different natures due to the distinction of their objects, the author states "of the functional mind-elements."
Vì ý giới hành vi có bản chất khác nhau do sự khác biệt của cảnh, Ngài đã nói “của các ý giới hành vi”.
Cakkhuviññāṇādīhi gahitaṃ rūpādiārammaṇaṃ tadanantarameva aparipatantaṃ katvā sampaṭicchantaṃ gaṇhantaṃ viya hotīti vuttaṃ ‘‘rūpādisampaṭicchanarasa’’nti.
The form object and so on, grasped by eye-consciousness and so on, immediately without scattering, is received as if being held, hence it is called "having the function of receiving forms and so on."
Cảnh sắc, v.v., được nhãn thức, v.v., nắm bắt, ngay sau đó không bị tan rã, mà được tiếp nhận như thể đang nắm giữ, do đó được nói là “vị tiếp nhận sắc, v.v.”.
Tathābhāvena sampaṭicchanabhāvena paccupaṭṭhātīti tathābhāvapaccupaṭṭhānaṃ.
It manifests as such, in the manner of receiving, hence "its manifestation as such."
Nó hiện khởi với trạng thái tiếp nhận như vậy, nên là sự hiện khởi theo trạng thái như vậy.
Chasu ārammaṇesu kadāci pañcannaṃ jaccandhādivasena tatopi ūnānaṃ, brahmaloke ca dvinnameva vijānanasabhāvāpi chaḷārammaṇavijānanalakkhaṇā vuttā taṃsabhāvānativattanato, chasveva vā itaresaṃ ārammaṇānaṃ antogadhattā.
Although sometimes only five of the six objects (for those born blind, etc., and even fewer), or only two in the Brahma-world, have the characteristic of knowing, they are described as "having the characteristic of knowing the six objects," because they do not deviate from that nature, or because the other objects are included within these six.
Mặc dù bản chất nhận biết của chúng đôi khi chỉ là năm cảnh (đối với người mù, v.v., hoặc ít hơn), và trong cõi Phạm thiên chỉ là hai cảnh, nhưng chúng vẫn được nói là có đặc tính nhận biết sáu cảnh vì bản chất đó không thay đổi, hoặc vì các cảnh khác nằm trong sáu cảnh.
Santīraṇādirasāti yathāsambhavaṃ santīraṇatadārammaṇādikiccā, santīraṇatadārammaṇapaṭisandhibhavaṅgacutikiccāti adhippāyo.
"Having the functions of investigating and so on" means having the functions of investigating, apprehending the object, and so on, as appropriate; or the functions of investigating, apprehending the object, rebirth-linking, life-continuum, and death, is the intention.
Vị thẩm sát, v.v. nghĩa là các chức năng thẩm sát, cảnh đó, v.v., tùy theo khả năng, hoặc các chức năng thẩm sát, cảnh đó, tái tục, hữu phần, tử. Đó là ý nghĩa.
‘‘Hadayavatthupadaṭṭhānā’’ti idaṃ imāsaṃ dvinnaṃ manoviññāṇadhātūnaṃ anibaddhaṭṭhānatāya nibaddhakāraṇaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
The phrase "their proximate cause being the heart-base" is stated to show the constant cause for these two mind-consciousness elements, given their indeterminate location.
“Nguyên nhân gần là y xứ trái tim” được nói ra để chỉ ra nguyên nhân cố định của hai ý thức giới này, vì chúng không có y xứ cố định.
Vuttanayena pana ‘‘taṃtaṃanantarātītaviññāṇāpagamapadaṭṭhāna’’ntipi vattuṃ vaṭṭatiyeva.
However, it is also appropriate to say "their proximate cause being the disappearance of the respective immediately past consciousness" in the manner stated.
Tuy nhiên, theo cách đã nói, cũng có thể nói “nguyên nhân gần là sự diệt đi của thức đã qua ngay trước đó của từng pháp đó”.
Ahetukacittānaṃ visuṃ visuṃ lakkhaṇādikassa dassitattā parisesato sahetukacittānaṃ ekasadisameva lakkhaṇādikanti viññāyati.
Since the characteristics, etc., of the rootless consciousnesses have been shown separately, it is understood that the characteristics, etc., of the consciousnesses with roots are all alike by way of remainder.
Vì đặc tính, v.v. của các tâm vô nhân đã được chỉ ra riêng biệt, nên được hiểu rằng đặc tính, v.v. của các tâm hữu nhân còn lại chỉ là một loại tương tự.
Taṃ pana heṭṭhā vibhāvitameva.
That, however, has already been explained below.
Điều đó thì đã được giải thích bên dưới rồi.
Idāni imāsaṃ ārammaṇādito bhedaṃ dassetuṃ ‘‘tattha paṭhamā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the distinction of these (consciousnesses) based on their objects, etc., the phrase ‘among them, the first’ and so on, was stated.
Bây giờ, để chỉ ra sự khác biệt của những điều này từ đối tượng, v.v., câu “trong đó, thứ nhất” v.v. đã được nói.
Ekantamiṭṭhārammaṇeti ekanteneva iṭṭhārammaṇe, atiiṭṭhārammaṇeti attho.
‘Ekantamiṭṭhārammaṇe’ means on an exclusively agreeable object, that is to say, on a very agreeable object.
Trên đối tượng hoàn toàn khả ý có nghĩa là trên đối tượng hoàn toàn khả ý, tức là đối tượng cực kỳ khả ý.
Pañcasu ṭhānesūti sahetukavipākānaṃ vuttesu catūsu, sampaṭicchanavoṭṭhabbanānaṃ antarāḷasaṅkhātasantīraṇaṭṭhāne cāti pañcasu ṭhānesu, pañcasu kiccesūti vā attho.
‘Pañcasu ṭhānesu’ means in five instances: in the four instances mentioned for rooted vipāka, and in the instance of santīraṇa, which is considered an intermediate stage between saṃpaṭicchana and voṭṭhabbana; or it means in five functions.
Ở năm vị trí là ở bốn vị trí đã nói của các tâm quả hữu nhân, và ở vị trí santīraṇa (thẩm tấn) là khoảng giữa của sampaṭicchana (tiếp thọ) và voṭṭhabbana (xác định), tức là ở năm vị trí, hoặc có nghĩa là ở năm phận sự.
Kiñcāpi somanassapaṭisandhikassa domanassajavanāvasāne tadārammaṇasambhave asati yaṃ kiñci paricitapubbaṃ parittārammaṇamārabbha upekkhāsahagatasantīraṇamuppajjatīti icchitaṃ, tathā pana uppajjamānassa kadāciyeva sambhavato yebhuyyappavattiṃ gahetvā cha ṭhānāni avatvā pañceva vuttāni.
Although it is held that for one whose paṭisandhi is accompanied by joy, if there is no tadārammaṇa at the end of a domanassa javana, an upekkhāsahagata santīraṇa arises with respect to any previously familiar, minor object; yet, because such an arising occurs only occasionally, the six instances were not mentioned, but only five, taking the predominant occurrence.
Mặc dù được mong muốn rằng khi không có sự hiện hữu của tadārammaṇa (tâm cảnh tùy duyên) sau javana (tốc hành) ưu phiền của người tái tục với somanassa (hỷ), thì tâm thẩm tấn xả hiệp sẽ sinh khởi do duyên bất kỳ đối tượng nhỏ nào đã quen thuộc trước đây, nhưng vì sự sinh khởi như vậy chỉ thỉnh thoảng mới xảy ra, nên đã lấy sự vận hành phần lớn mà nói năm vị trí, không nói sáu vị trí.
Atha vā taṃ uppajjamānaṃ tadārammaṇaṭṭhāneyeva nibbattatīti taṃvaseneva tassāpi ṭhānaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.
Or, it should be understood that when that (santīraṇa) arises, it arises in the tadārammaṇa instance itself, and thus its instance is included by virtue of that.
Hoặc, cần phải hiểu rằng khi tâm đó sinh khởi, nó sinh khởi ngay tại vị trí tadārammaṇa, và do đó vị trí của nó cũng được bao gồm.
Acakkhusaṃvattanikakammanibbattatāya jātiyā andho jaccandho.
Jaccandho is one born blind due to kamma that causes rebirth without eyes.
Người mù từ khi sinh ra là jaccandho (mù bẩm sinh) do nghiệp sinh khởi không có mắt.
Kiñcāpi hi jātikkhaṇe aṇḍajajalābujānaṃ sabbesampi cakkhu natthi, yassa bhāvābhāvato andhānandhavicāraṇā bhaveyya, tathāpi cakkhussa uppajjamānārahakālepi cakkhuvipattivibandhakena kammunā paṭihatasāmatthiyena paṭisandhidāyakena itarenāpi vā kammena tassa anupādiyamānattā satto ‘‘jaccandho’’ti vuccati.
Even though all egg-born and womb-born beings do not have eyes at the moment of birth—which would be the basis for considering them blind or not blind—yet, because the eye is not produced for that being by kamma that obstructs the development of the eye, having its potency thwarted, either by the kamma that gives paṭisandhi or by some other kamma, even at the time when the eye is suitable to arise, the being is called ‘jaccandho’.
Mặc dù vào khoảnh khắc sinh ra, tất cả loài đẻ trứng và đẻ thai đều không có mắt, mà sự xem xét mù hay không mù có thể xảy ra do sự hiện hữu hay không hiện hữu của mắt, nhưng khi đến lúc mắt đáng lẽ phải sinh khởi, do nghiệp cản trở sự phát triển của mắt và ngăn cản nó, hoặc do nghiệp khác đã tạo ra sự tái tục, mắt không được tạo ra, nên chúng sinh được gọi là “jaccandho”.
Atha vā jaccandhoti pasūtiyaṃyeva andho, mātukucchiyaṃyeva andho hutvā nikkhantoti attho.
Or, jaccandho means blind at birth, that is, one who emerged from the mother's womb already blind.
Hoặc jaccandho có nghĩa là mù ngay từ khi sinh ra, tức là mù ngay trong bụng mẹ và sinh ra.
Tena duhetukatihetukānaṃ mātukucchigatakālepi cakkhussa avipajjanaṃ siddhaṃ hoti, evaṃ jātibadhirādīsupi yathārahaṃ vattabbaṃ.
By this, the non-impairment of the eye for those with two-rooted or three-rooted paṭisandhi even while in the mother's womb is established; similarly, for jātibadhirā (born deaf) and so on, it should be stated appropriately.
Do đó, sự không hư hoại của mắt ngay cả khi ở trong bụng mẹ của người tái tục nhị nhân và tam nhân được xác định, và tương tự cũng cần nói về jātibadhirā (điếc bẩm sinh), v.v. một cách thích hợp.
Jaccajaḷoti jātiyā aññāṇako.
Jaccajaḷo means one who is ignorant by birth.
Jaccajaḷo (ngu si bẩm sinh) có nghĩa là không có trí tuệ từ khi sinh ra.
Kiñcāpi duhetukapaṭisandhikopi jātiyaṃ aññāṇako, tassa pana pavattiyaṃ paññā sambhavatīti vuttanayena yebhuyyato pavattiyampi paññāyāsambhavato jaccajaḷo veditabbo.
Although one with two-rooted paṭisandhi is also ignorant at birth, wisdom can arise in their subsequent existence; therefore, jaccajaḷo should be understood as one in whom wisdom does not arise even in subsequent existence, predominantly, as explained.
Mặc dù người tái tục nhị nhân cũng không có trí tuệ từ khi sinh ra, nhưng trí tuệ có thể xuất hiện trong sự vận hành của họ, nên jaccajaḷo cần được hiểu là người mà trí tuệ không xuất hiện ngay cả trong sự vận hành, theo cách đã nói, phần lớn.
Jaccummattako surāmerayapānādiummattakabhāvasaṃvattanikakammaparibhāvitena kammena gahitapaṭisandhiko.
Jaccummattako is one whose paṭisandhi was taken by kamma conditioned by kamma that causes madness, such as drinking liquor and intoxicants.
Jaccummattako (điên loạn bẩm sinh) là người đã tái tục do nghiệp đã được thấm nhuần bởi nghiệp tạo ra trạng thái điên loạn do uống rượu, bia, v.v.
Paṇḍakoti paradāragamanādikammaparibhāvitena kammunā gahitapaṭisandhiko.
Paṇḍako is one whose paṭisandhi was taken by kamma conditioned by kamma such as committing adultery.
Paṇḍako (người ái nam ái nữ) là người đã tái tục do nghiệp đã được thấm nhuần bởi nghiệp tà dâm, v.v.
So pañcavidho āsittapaṇḍako usūyapaṇḍako pakkhapaṇḍako opakkamikapaṇḍako napuṃsakapaṇḍakoti.
There are five types: āsittapaṇḍako, usūyapaṇḍako, pakkhapaṇḍako, opakkamikapaṇḍako, and napuṃsakapaṇḍako.
Có năm loại: āsittapaṇḍako, usūyapaṇḍako, pakkhapaṇḍako, opakkamikapaṇḍako, napuṃsakapaṇḍako.
Idha pana opakkamikapaṇḍakassa sahetukassāpi bhāvato, napuṃsakassa ca visuṃ gahaṇato tayo paṇḍakā adhippetā.
Here, however, three types of paṇḍaka are intended, due to the existence of opakkamikapaṇḍaka even with roots, and the separate mention of napuṃsaka.
Ở đây, vì opakkamikapaṇḍako cũng có thể là hữu nhân, và napuṃsaka được đề cập riêng, nên ba loại paṇḍaka được đề cập.
Ādi-saddena jātimūgajātipaṅgulamammanādīnaṃ saṅgaho.
By the term ‘ādi’ (etc.), jātīmūga (born dumb), jātīpaṅgula (born lame), mamma (stammerer), etc., are included.
Bằng từ v.v., sự bao gồm của jātimūga (câm bẩm sinh), jātipaṅgula (què bẩm sinh), mammana (nói lắp bẩm sinh), v.v. được hiểu.
Keci pana ‘‘ekacce ahetukapaṭisandhikā avikalindriyā hutvā thokaṃ vicāraṇapakatikāpi honti, tasmā tādisānampi idha ādi-saddena saṅgaho’’ti vadanti.
Some, however, say, "Some ahetuka-paṭisandhi individuals are born with unimpaired faculties and are capable of a little deliberation; therefore, such individuals are also included here by the term ‘ādi’."
Một số người nói rằng: “Một số người tái tục vô nhân cũng có thể có giác quan không khiếm khuyết và có chút khả năng suy xét. Vì vậy, những người như vậy cũng được bao gồm ở đây bằng từ v.v.”.
Ettha ca jaccandhādīnameva ayaṃ paṭisandhīti na gahetabbā.
And here, it should not be understood that this paṭisandhi belongs only to the born blind, etc.
Và ở đây, không nên hiểu rằng sự tái tục này chỉ dành cho jaccandha, v.v.
Jaccandhādayo pana iminā paṭisandhiṃ gaṇhantīti gahetabbaṃ.
Rather, it should be understood that the born blind, etc., receive paṭisandhi through this.
Mà nên hiểu rằng jaccandha, v.v. đạt được sự tái tục này.
Mahaggatanti mahaggatavipākaṃ.
Mahaggataṃ means the elevated state result (mahaggata-vipāka).
Đại hành có nghĩa là quả đại hành.
Tañhi idha adhigataṃ.
For that is what is attained here.
Điều đó đã được đạt đến ở đây.
Kāmā…pe… yatoti yasmā kāmāvacarakusalaṃ asamānaphalaṃ hoti tihetukassa duhetukāhetukavipākānaṃ, duhetukassa ca ahetukavipākānampi jananato, na evamidaṃ, idaṃ pana ekanteneva sadisavipākajananato samānaphalameva, tasmāti attho.
Kāmā… (and so on)… yato means: because wholesome kamma pertaining to the sense-sphere has dissimilar results, generating results that are three-rooted, two-rooted, and rootless, and also generating rootless results from two-rooted kamma; this is not so, but this (elevated state kamma) always generates similar results, therefore it is of similar fruit. That is the meaning.
Dục giới…v.v… bởi vì có nghĩa là bởi vì thiện dục giới có quả không đồng nhất, tạo ra quả nhị nhân và vô nhân của tam nhân, và cũng tạo ra quả vô nhân của nhị nhân, nhưng điều này không như vậy, điều này hoàn toàn có quả đồng nhất vì nó chỉ tạo ra quả tương tự, do đó.
Ettha ca ‘‘kusala’’nti avuttepi kāmāvacarapuññaṃvāti upamitattā upameyyassapi kusalabhāvo viññāyati.
And here, even without saying "wholesome," the wholesome nature of the object of comparison is understood because it is compared to sense-sphere merit.
Và ở đây, mặc dù không nói “thiện”, nhưng vì đã so sánh với phước dục giới, nên tính thiện của đối tượng được so sánh cũng được hiểu.
Kasmā panetaṃ sadisavipākaṃ, na kāmāvacaraṃ viya visadisavipākampīti?
But why is this of similar result, and not of dissimilar result like that pertaining to the sense-sphere?
Tại sao điều này lại có quả tương tự, không có quả không đồng nhất như dục giới?
Vuccate – kāmāvacarapuññañhi ācinanto rūpataṇhādinānāvatthukakāmataṇhūpanissayato ācinati, tasmā tadūpanissayakusalaṃ tadanurūpato nānāvatthukaṃ vipākaṃ janeti.
It is said: For one who accumulates sense-sphere merit accumulates it based on craving for sensual pleasures, which has various objects such as craving for form. Therefore, such wholesome kamma, being based on that, generates results with various objects corresponding to it.
Được nói rằng: Khi tích lũy phước dục giới, người ta tích lũy dựa trên dục ái có nhiều đối tượng khác nhau như sắc ái, v.v. Do đó, thiện pháp dựa trên điều đó tạo ra quả có nhiều đối tượng khác nhau tương ứng.
Mahaggataṃ pana ācinanto ekavatthukāyeva bhavataṇhāya vasena ācinatīti tadanurūpato taṃ nānāvatthuṃ ajanetvā ekavatthumeva janetīti.
However, one who accumulates elevated state (kamma) accumulates it based on craving for existence (bhava-taṇhā) which has only one object. Therefore, corresponding to that, it does not generate various objects, but generates only one object.
Nhưng khi tích lũy đại hành, người ta tích lũy chỉ dựa trên hữu ái có một đối tượng. Do đó, tương ứng với điều đó, nó không tạo ra nhiều đối tượng mà chỉ tạo ra một đối tượng.
45-6. Sabbathāti dhammato ārammaṇato paṭipadādito ca.
45-6. In every way means in terms of phenomena, objects, and practice, etc.
45-6. Trong mọi trường hợp có nghĩa là về pháp, về đối tượng, về đạo lộ, v.v.
Tathā hi ye phassādayo kusale ca labbhanti, te vipākepi labbhanti, yasmiñca ārammaṇe kusalaṃ pavattati, tattheva idaṃ vipākampi.
Just as those contacts, etc., are found in the wholesome, they are also found in the result. And in whichever object the wholesome operates, there too this result operates.
Thật vậy, những xúc, v.v. nào được tìm thấy trong thiện, chúng cũng được tìm thấy trong quả; và trên đối tượng nào mà thiện hoạt động, thì quả này cũng trên chính đối tượng đó.
Yāva paṭipadādayo kusalassa labbhanti, tāva imassa vipākassapīti.
To the extent that paths, etc., are found in the wholesome, to that extent they are also found in this result.
Cho đến chừng nào các pháp hành, v.v. được tìm thấy trong thiện, thì chúng cũng được tìm thấy trong quả này.
Kāmaṃ yassa kassaci chāyā taṃtaṃvatthusadisāva, mahantassa pana kusalavipākassa mahantāhiyeva upamāhi bhavitabbanti ‘‘gajādīna’’ntiādi vuttaṃ.
Indeed, the shadow of anything is similar to that object. However, for a great wholesome result, it must be with great similes, hence 'elephants, etc.' has been said.
Mặc dù bóng của bất cứ thứ gì cũng giống như vật đó, nhưng quả thiện lớn phải được ví với những ví dụ lớn, do đó mới nói “gajādīnaṃ” (của các loài voi, v.v.).
Apare apare attabhāve bhavaṃ vedanamassāti aparāpariyavedanaṃ.
The feeling that arises in successive existences is aparāpariyavedanaṃ (feeling in subsequent lives).
Sự thọ cảm diễn ra trong các kiếp sống khác nhau được gọi là aparāpariyavedanaṃ (thọ cảm kiếp sau).
Yadi aparāpariyavedanaṃ na hoti, kathañcarahi imassa phaluppattīti āha ‘‘jhānā aparihīnassā’’tiādi.
If there is no feeling in subsequent lives, then how does its fruit arise? Thus, it is said, 'for one not fallen from jhāna,' etc.
Nếu không có thọ cảm kiếp sau, thì làm sao có sự phát sinh quả của điều này? Do đó mới nói “jhānā aparihīnassā” (của người không đánh mất thiền), v.v.
47. Kusalānantaranti kusalabhavānantaraṃ.
47. Immediately after the wholesome means immediately after the wholesome existence.
47. Kusalānantaraṃ (ngay sau thiện) nghĩa là ngay sau kiếp thiện.
Yasmiñhi bhave taṃ kusalaṃ kataṃ, so idha kusala-saddena upacārato gahito kammānantaraṃyeva phalassa asambhavato.
For the existence in which that wholesome deed was done is here referred to by the word 'wholesome' figuratively, because the fruit does not arise immediately after the action.
Vì kiếp sống mà thiện đó được thực hiện, ở đây được hiểu theo nghĩa ẩn dụ bằng từ thiện, do quả không thể phát sinh ngay sau nghiệp.
Na hi taṃ lokuttarakusalaṃ viya anantaraphalanipphādakaṃ, atha kho ekaccakāmāvacarakusalaṃ viya aparāpariyavedanaṃ ahutvā satipi anekeyeva kāmāvacarakamme mahogho viya parittaṃ udakaṃ tamajjhottharitvā attanoyeva vipākadānena ekantena anantarabhaveyeva phalaṃ nibbatteti.
For it is not like supramundane wholesome kamma, which produces an immediate result. Rather, like some sense-sphere wholesome kamma, without being a feeling in subsequent lives, even when there are many sense-sphere kammas, it (the wholesome kamma) definitely produces its fruit in the very next existence by inundating (overcoming) other slight kammas like a great flood overcomes small water, and by giving its own result.
Thật vậy, thiện đó không phải là thiện siêu thế mà có khả năng tạo quả ngay lập tức; mà là, giống như một số thiện dục giới, dù không phải là thọ cảm kiếp sau, nhưng ngay cả khi có nhiều nghiệp dục giới, nó vẫn giống như một dòng nước lớn tràn ngập một ít nước, và chỉ bằng cách ban quả của chính nó, nó chắc chắn tạo ra quả ngay trong kiếp sống kế tiếp.
Nanu ca aparihīnajjhānasseva kassaci nikantivasena kāmabhave paṭisandhi hoti.
But surely, for someone who has not fallen from jhāna, a rebirth in the sense-sphere occurs by way of attachment (nikanti).
Há chẳng phải có lúc sự tái sinh trong cõi dục xảy ra cho một người nào đó không đánh mất thiền do sự khao khát (nikanti) sao?
Tathā hi tissamahābrahmā uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamaggo bhikkhūhi yācito tato cavitvā moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ aggahesīti vuttanti taṃ kathanti?
Thus, it is said that Tissamahābrahmā, whose path had been cultivated for rebirth in the upper Brahma-world, was requested by bhikkhus, and after passing away from there, he took rebirth in the house of the brahmin Moggali. How is that?
Thật vậy, có lời nói rằng Tissa Mahābrahmā, một vị đã tu tập con đường để tái sinh vào các cõi Phạm thiên cao hơn, khi được các tỳ khưu thỉnh cầu, đã chết từ cõi đó và tái sinh vào nhà của Bà-la-môn Moggali. Điều đó thì sao?
Nikantibaleneva jhānaṃ parihāyatīti tato parihīnajjhāno nibbattatīti vadanti.
They say that jhāna falls away by the power of attachment (nikanti) alone, and so one reborn is one who has fallen from jhāna.
Họ nói rằng thiền bị mất đi do sức mạnh của khao khát, và do đó, người đã mất thiền sẽ tái sinh.
Apare pana ācariyā ‘‘anīvaraṇāvatthāya nikantiyā jhānassa parihāni vīmaṃsitvā gahetabbā’’ti vatvā ‘‘satipi mahaggatakammuno vipākaṃ paṭibāhanasamatthasseva parittakammassa abhāve ‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’ti (a. ni. 8.35) vacanato kāmabhave cetopaṇidhi mahaggatakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammuno vipākassa okāsaṃ karotī’’ti vadanti, taṃ yuttaṃ.
However, other teachers, having said, "The falling away of jhāna due to attachment should be understood by examination in a state free from hindrances," then say, "Even in the absence of a trivial kamma that can obstruct the result of a weighty kamma, a wholesome aspiration (cetopaṇidhi) in the sense-sphere, by the saying 'monks, the aspiration of a virtuous person succeeds because of its purity' (A.N. 8.35), obstructs the result of the weighty kamma and makes an opportunity for the result of the trivial kamma." That is appropriate.
Tuy nhiên, các vị đạo sư khác, sau khi nói rằng “sự mất thiền do khao khát trong trạng thái không có triền cái cần được xem xét và chấp nhận”, lại nói rằng “ngay cả khi không có nghiệp nhỏ có khả năng ngăn cản quả của nghiệp lớn, thì theo lời dạy ‘Này các tỳ khưu, ý nguyện của người giữ giới được thành tựu do sự thanh tịnh’ (A.N. 8.35), ý nguyện trong cõi dục ngăn cản quả của nghiệp lớn và tạo cơ hội cho quả của nghiệp nhỏ”. Điều đó là hợp lý.
Etassāti imassatthassa ñāpanatthanti sambandho.
Etassā means, the connection is, for the purpose of making this meaning known.
Etassā (của điều này) là sự liên kết với nghĩa là để làm rõ ý nghĩa này.
48-9. Evaṃ avisesena kusalasadisataṃ atidisitvā idāni visesaṃ dassetuṃ ‘‘paṭipadākkamo cevā’’tiādi vuttaṃ.
48-9. Having thus generally extended the similarity to the wholesome, now, to show the difference, "path of practice" etc., has been said.
48-9. Sau khi khái quát hóa sự tương đồng với thiện một cách không phân biệt như vậy, bây giờ để chỉ ra sự khác biệt, mới nói “paṭipadākkamo cevā” (và trình tự thực hành), v.v.
Yathā hi dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ jhānaṃ uppādetvā punappunaṃ samāpajjantassa taṃ jhānaṃ taṃpaṭipadameva hoti, evaṃ tasmiṃ tasmiṃ aparihīne tassa tassa vipāko nibbattamāno taṃtaṃpaṭipadova bhavituṃ arahati.
Just as for one who generates jhāna with a painful path and slow direct knowledge, and repeatedly enters it, that jhāna becomes that very path, so too, when the result of that jhāna arises in each case without falling away, it should properly be that very path of practice.
Thật vậy, giống như một người tạo ra thiền với pháp hành khổ và trí tuệ chậm, rồi nhập thiền đó nhiều lần, thiền đó vẫn là pháp hành đó; thì tương tự, khi quả của thiền đó phát sinh trong mỗi thiền không bị mất, nó cũng xứng đáng là pháp hành đó.
Chandādhipateyyādibhāvo pana tasmiṃ khaṇe vijjamānānaṃ chandādīnaṃ adhipatipaccayabhāvena hoti, na āgamanavasena.
The condition of having predominance of desire, etc., exists by way of the predominant condition of desire, etc., present at that moment, not by way of arrival (from the path).
Tuy nhiên, trạng thái chi phối của dục (chanda), v.v. xảy ra do dục, v.v. hiện hữu vào khoảnh khắc đó là nhân chi phối, chứ không phải theo cách truyền thừa.
Tathā hi ekameva jhānaṃ nānakkhaṇesu nānādhipateyyaṃ hoti, tasmā vipākassa āgamanavasena chandādhipateyyāditā na gahitā.
Thus, a single jhāna has different predominances at different moments. Therefore, the predominance of desire, etc., is not taken by way of the arrival (from the path) of the result.
Thật vậy, cùng một thiền có thể có các nhân chi phối khác nhau vào các khoảnh khắc khác nhau, do đó, sự chi phối của dục, v.v. không được chấp nhận theo cách truyền thừa của quả.
Tenāha ‘‘abhāvodhipatīna’’nti.
Therefore, it is said, "absence of predominants."
Vì vậy, mới nói “abhāvodhipatīnaṃ” (không có các nhân chi phối).
Tadabhāvatova sarasato tassa hīnāditā na sambhavatīti sāpi jhānāgamanatova vuttā.
Because of that absence, its inferiority, etc., does not arise intrinsically, so that too is stated as coming from jhāna.
Vì không có điều đó, sự thấp kém, v.v. của nó không thể xảy ra tự thân, nên điều đó cũng được nói theo cách truyền thừa của thiền.
Maggacittassa viya phalacittassa maggayogato bhedābhāvena ‘‘catumaggayogato’’ti avatvā ‘‘catumaggasampayuttacittaphalattā’’ti vuttaṃ, catūhi ariyamaggehi sampayuttakusalacittassa phalattā catubbidhasāmaññaphalasampayuttacittabhāvatoti attho.
Because there is no distinction of the fruit-consciousness by way of its connection with the path, like the path-consciousness, it is not said "by connection with the four paths," but "because it is the fruit of consciousness associated with the four paths." The meaning is: because it is the fruit of wholesome consciousness associated with the four noble paths, it is of the nature of consciousness associated with four kinds of common fruits.
Giống như tâm đạo, do không có sự khác biệt về sự kết hợp với đạo của tâm quả, nên thay vì nói “do sự kết hợp với bốn đạo”, mới nói “catumaggasampayuttacittaphalattā” (do là quả của tâm tương ưng với bốn đạo), nghĩa là do là quả của tâm thiện tương ưng với bốn Thánh đạo, nên có bốn loại tâm quả chung.
Sotāpattimaggassa phalaṃ cittaṃ sotāpattimaggaphalacittaṃ.
The fruit-consciousness of the Sotāpatti path is Sotāpatti-path-fruit-consciousness.
Tâm quả của đạo Dự lưu là sotāpattimaggaphalacittaṃ (tâm quả đạo Dự lưu).
Evaṃ sesesu.
Similarly for the rest.
Tương tự đối với các đạo còn lại.
Maggavīthiyaṃ dvikkhattuṃ, tikkhattuṃ vā phalasamāpattiyā aparicchinnaparimāṇaṃ pavattamānampi dvīsveva ṭhānesu pavattiyā duvidhameva hotīti āha ‘‘maggavīthiphalasamāpattivasena pavattito duvidha’’nti.
Even though it (the fruit-consciousness) occurs twice or an immeasurable number of times in the path-process through fruit-attainment, it is only twofold because it occurs in only two ways, as stated: "being twofold due to its occurrence by way of the path-process and fruit-attainment."
Ngay cả khi nó diễn ra hai lần hoặc ba lần trong lộ trình đạo, hoặc với số lượng không giới hạn trong quả định, thì nó vẫn chỉ có hai loại do diễn ra ở hai vị trí, do đó mới nói “maggavīthiphalasamāpattivasena pavattito duvidhaṃ” (có hai loại do diễn ra theo lộ trình đạo và quả định).
50-1. Maggassānantare phale labbhanti maggāgamanatoti adhippāyo.
50-1. Fruits are obtained immediately after the path means by way of the arrival of the path.
50-1. Maggassānantare phale labbhanti (được tìm thấy trong quả ngay sau đạo) có nghĩa là do sự truyền thừa của đạo.
Maggo hi āgamanato ‘‘suññato’’ti laddhanāmo saguṇālambaṇavasena animittaappaṇihitanāmampi labhatīti phalassa nāmattayampi deti, tathā āgamanato appaṇihito maggo saguṇārammaṇavasena animittasuññataappaṇihitanāmakoti phalassa nāmattayampi deti.
For the path, which is named "emptiness" by way of its arrival, also receives the names "signless" and "desireless" by way of its own characteristic object, and thus bestows all three names upon the fruit. Likewise, the desireless path, by way of arrival, by its own characteristic object, and by the names "signless," "emptiness," and "desireless," also bestows all three names upon the fruit.
Đạo, do sự truyền thừa, có tên là “suññata” (không), và do đối tượng có đặc tính của nó, nó cũng có tên là “animitta” (vô tướng) và “appaṇihita” (vô nguyện), do đó nó cũng ban ba tên cho quả; tương tự, đạo vô nguyện (appaṇihita) do sự truyền thừa, do đối tượng có đặc tính của nó, cũng có tên là vô tướng (animitta), không (suññata), và vô nguyện (appaṇihita), do đó nó cũng ban ba tên cho quả.
Evañca katvā abhidhamme ekekassa phalassa tīṇi tīṇi nāmāni vuttāni.
And having done so, in the Abhidhamma, three names are given for each fruit.
Và như vậy, trong Vi Diệu Pháp, mỗi quả được nói là có ba tên.
Nanu ca abhidhamme ‘‘saguṇārammaṇato nāmaṃ anadhippeta’’nti vuttaṃ?
But is it not stated in the Abhidhamma that "the name derived from its own characteristic object is not intended"?
Há chẳng phải trong Vi Diệu Pháp có nói rằng “tên theo đối tượng có đặc tính không được mong muốn” sao?
Saccaṃ vuttaṃ, taṃ pana nāmalābhaṃ sandhāya, na nāmadānaṃ.
That is indeed stated, but it refers to the acquisition of the name, not the bestowal of the name.
Đúng là đã nói như vậy, nhưng điều đó liên quan đến việc đạt được tên, chứ không phải việc ban tên.
Tattha hi vavatthānakarattābhāvato tathā anadhippetaṃ, na alabbhanato.
For there, it is not intended as such because there is no condition for distinguishing, not because it is not obtained.
Ở đó, do không có khả năng phân định, nên điều đó không được mong muốn như vậy, chứ không phải không thể đạt được.
Idha pana ekekassa phalaṃ nāmattayampi labhatīti vavatthānappayojanābhāvato saguṇārammaṇehi laddhanāmadānassa adhippetattā tividhampi nāmaṃ deti.
Here, however, since each fruit also obtains all three names, and there is no purpose for distinguishing, the bestowal of names obtained from their own characteristic objects is intended, and thus it bestows all three names.
Ở đây, vì mỗi quả đều có thể đạt được cả ba tên, và do không có mục đích phân định, nên việc ban tên đã đạt được từ các đối tượng có đặc tính được mong muốn, do đó nó ban cả ba tên.
Ekantena cetaṃ evaṃ sampaṭicchitabbaṃ, itarathā vipassanāpi vipassato laddhanāmamaggassa taṃ na dadeyyāti.
This must be accepted absolutely in this way; otherwise, even insight would not bestow that (name) upon the path, which receives its name from the one who has insight.
Điều này chắc chắn phải được chấp nhận như vậy, nếu không thì ngay cả tuệ quán cũng sẽ không ban tên đó cho đạo đã đạt được từ người tuệ quán.
Parabhāgasminti aparabhāge.
In the latter part means in the subsequent part.
Parabhāgasmiṃ (trong phần sau) nghĩa là trong phần sau.
Vaḷañjanaphalesūti samāpajjanavasena anubhavitabbaphalesu.
In consumable fruits means in fruits to be experienced by way of entering attainment.
Vaḷañjanaphalesu (trong các quả hưởng thụ) nghĩa là trong các quả được trải nghiệm bằng cách nhập định.
‘‘Vaḷañjanaphalesu nā’’ti maggāgamanaṃ sandhāya paṭikkhittanti āha ‘‘vipassanāvasenevā’’tiādi.
It is denied that "in consumable fruits" refers to the arrival of the path, as it says "only by way of insight," etc.
“Vaḷañjanaphalesu nā” (trong các quả hưởng thụ) bị bác bỏ liên quan đến sự truyền thừa của đạo, do đó mới nói “vipassanāvasenevā” (chỉ theo cách tuệ quán), v.v.
Vaḷañjanaphalañhi visuṃ vipassanāvaseneva nibbattatīti tassa taṃvasena nāmalābho.
For consumable fruit arises solely by way of insight, and thus it obtains its name by that means.
Thật vậy, quả hưởng thụ phát sinh riêng biệt chỉ theo cách tuệ quán, do đó tên của nó được đạt theo cách đó.
Yadi evaṃ maggassa viya animittanāmalābho na siyā?
If so, why would it not receive the name "signless" like the path?
Nếu vậy, thì sẽ không có tên vô tướng (animitta) như của đạo sao?
Taṃ na, yathā maggānantarassa phalassa viya vaḷañjanakaphalasamāpattiyāpi maggāgamanato ca jhānapaṭipadābhedo hoti, evaṃ animittanāmampi labbhatīti.
That is not the case; just as the fruit immediately after the path, and also the fruit-attainment, have a distinction of jhāna path by way of the path's arrival, so too the name "signless" is obtained.
Không phải vậy, giống như quả ngay sau đạo, và ngay cả quả định hưởng thụ cũng có sự khác biệt về pháp hành thiền do sự truyền thừa của đạo, thì tên vô tướng cũng được đạt được như vậy.
Yathā atiiṭṭhe iṭṭhamajjhatte ca ārammaṇe vedanābhedasambhavato kusalavipākamanoviññāṇadhātu duvidhā hoti somanassasahagatā, upekkhāsahagatāti, evaṃ atianiṭṭhe aniṭṭhamajjhatte ca ārammaṇe vedanābhedo natthīti akusalavipākamanoviññāṇadhātu ekavidhāvāti ‘‘sattākusalavipākānī’’ti vuttaṃ.
Just as the wholesome resultant mind-consciousness element is twofold—accompanied by joy and accompanied by equanimity—due to the possibility of difference in feeling regarding very desirable and indifferent objects, so too, there is no difference in feeling regarding very undesirable and indifferent objects. Thus, the unwholesome resultant mind-consciousness element is of one kind, as stated: "seven unwholesome results."
Giống như tâm thức giới quả thiện có hai loại là đồng sinh với hỷ và đồng sinh với xả, do có thể có sự khác biệt về thọ trên đối tượng rất đáng ưa và đối tượng đáng ưa trung tính; thì tương tự, do không có sự khác biệt về thọ trên đối tượng rất không đáng ưa và đối tượng không đáng ưa trung tính, nên tâm thức giới quả bất thiện chỉ có một loại, do đó mới nói “sattākusalavipākānī” (bảy quả bất thiện).
Sati hi tattha vedanābhede atianiṭṭhe domanassena bhavitabbaṃ, na ca paṭighena vinā domanassaṃ uppajjatīti.
For if there is an extremely unpleasant feeling, sorrow must arise there; and sorrow does not arise without aversion.
Vì ở đó, khi có sự phân biệt cảm thọ cực kỳ không mong muốn, phải có sự ưu phiền, và ưu phiền không thể phát sinh nếu không có sự sân hận.
Kāyaviññāṇassa dukkhasahagatā kusalavipāke vuttavipariyāyena veditabbā.
The body-consciousness accompanied by pain in wholesome resultant karma should be understood in the reverse manner of what has been stated.
Thức thân câu hữu với khổ trong quả thiện cần được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Ettha ca akusalavipākesu labbhamānadukkhaṃ viya nātikaṭukāpi upekkhā ekantanihīnassa akusalassa vipākabhāvato dukkhasabhāvattā hīnā eva.
And here, even equanimity, though not as extremely bitter as the pain experienced in unwholesome resultant karma, is nevertheless inferior due to its nature as the resultant karma of utterly base unwholesomeness and its inherent nature of suffering.
Ở đây, sự xả thọ, dù không quá cay đắng như khổ thọ có được trong các quả bất thiện, nhưng vì là quả của bất thiện cực kỳ thấp kém, và vì có bản chất khổ, nên nó vẫn là thấp kém.
Na hi akusalassa vipāko adukkho hoti, upekkhābhāvo panassa balavatā bādhiyamānassa paṭipaharituṃ asakkontassa dubbalapurisassa tena kariyamānabādhassa upekkhanā viyāti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, the resultant karma of unwholesomeness is not free from suffering. Its state of equanimity should be understood as resembling the equanimity of a weak person who, being oppressed by a strong person and unable to strike back, endures the oppression inflicted by them.
Quả của bất thiện không phải là không khổ; trạng thái xả thọ của nó cần được xem như sự chịu đựng của một người yếu đuối không thể chống trả lại sự quấy nhiễu của một kẻ mạnh hơn.
Imāni…pe… cittānīti imāni satta ekekassa akusalassa vipākacittāni, na pana kusalavipāke viya tihetukādipuññavisesena.
These... etc.... consciousnesses refers to these seven resultant consciousnesses of each unwholesome action, and not, however, due to specific wholesome deeds like those rooted in three wholesome roots, as in wholesome resultant karma.
Những tâm này… vân vân… ý nói bảy tâm quả của mỗi bất thiện này, không phải là do các loại công đức đặc biệt như ba nhân trong quả thiện.
Uddhaccasahagatassapi hi pavattiyaṃ satteva vipākā labbhanti.
Indeed, even in the occurrence of that accompanied by restlessness, only seven resultant karmas are found.
Ngay cả đối với sự phóng dật câu hữu với phóng dật, chỉ có bảy quả được tìm thấy trong sự vận hành.
Kasmā panettha yathā kusalavipākaṃ sahetukampi uddhaṭaṃ, na evaṃ akusalavipākanti?
Why is it that here, just as wholesome resultant karma is extracted as rooted, unwholesome resultant karma is not?
Tại sao ở đây, quả thiện được nêu ra là có nhân, nhưng quả bất thiện thì không?
Hetūnaṃ asambhavato.
Because of the impossibility of roots.
Vì không có sự hiện hữu của các nhân.
Lobhādīnañhi ekantasāvajjatāya ayonisomanasikārahetukānaṃ natthi vipākabhāvo, alobhādīnampi ekantamanavajjasabhāvānaṃ vā kāraṇassa tabbidūratāya nattheva akusalavipākabhāvo.
Indeed, roots such as greed, being utterly blameworthy and having unwise attention as their cause, have no resultant state. And roots such as non-greed, being utterly blameless in nature, or due to the remoteness of the cause, certainly have no unwholesome resultant state.
Đối với tham, v.v., vốn hoàn toàn đáng khiển trách và có nguyên nhân từ sự tác ý không như lý, không có trạng thái quả; đối với vô tham, v.v., vốn có bản chất hoàn toàn không đáng khiển trách, hoặc vì nguyên nhân quá xa, cũng không có trạng thái quả bất thiện.
Na hi alobhādīnaṃ paṭipakkhalobhādayo te abhinipphādenti, tasmā idaṃ sabbathā sahetuppavattiyā asambhavato ahetukamevāti.
Indeed, opposing greed and the like do not produce these non-greed and the like. Therefore, this is entirely unrooted, as its occurrence with roots is impossible.
Các đối thủ của vô tham, v.v. là tham, v.v. không tạo ra chúng. Do đó, điều này hoàn toàn không thể có sự vận hành có nhân, mà chỉ là vô nhân.
Āvajjatīti āvajjanaṃ, ābhuñjati oṇojeti pariṇāmeti vāretīti vā attho.
It attends, therefore it is attending; or it makes available, directs, transforms, or restrains.
Hướng đến là hướng tâm (āvajjana), hoặc ý nghĩa là chiêu cảm, hướng đến, chuyển hướng, hoặc ngăn chặn.
Tañhi āpāthagataṃ ārammaṇaṃ paṭhamamābhuñjati, cakkhuviññāṇādīni vīthicittāni āpāthagatārammaṇābhimukhaṃ oṇojeti, cittasantānaṃ vā purimākārato aññathā pariṇāmeti, anuppabandhato pavattanakaṃ bhavaṅgacittasantānaṃ parato pavattituṃ adatvā āpāthagataṃ vā ārammaṇaṃ aññattha gantuṃ adatvā vāreti.
For it first makes available the object that has come into its range, directs the process-consciousnesses such as eye-consciousness towards the object that has come into range, or transforms the mind-continuum from its previous state, or, by not allowing the bhavanga-consciousness continuum to continue without interruption, it restrains the object that has come into range from going elsewhere.
Nó chiêu cảm đối tượng vừa xuất hiện, hướng các tâm lộ như nhãn thức, v.v. đến đối tượng vừa xuất hiện, hoặc chuyển dòng tâm thức từ trạng thái trước đó sang trạng thái khác, hoặc ngăn chặn dòng tâm thức hữu phần đang vận hành liên tục không cho nó tiếp tục vận hành, hoặc ngăn đối tượng vừa xuất hiện không cho nó đi đến nơi khác.
Hasitaṃ uppajjati, uppādīyati vā etenāti hasituppādaṃ, tadeva cittanti hasituppādacittaṃ.
Laughter arises, or is produced by this, therefore it is laughter-producing; that very consciousness is laughter-producing consciousness.
Nụ cười phát sinh, hoặc được tạo ra bởi nó, đó là tâm tâm khởi hỷ (hasituppādacitta).
Voṭṭhapetīti voṭṭhabbanaṃ.
It determines, therefore it is determining.
Phân biệt là phân biệt (voṭṭhabbana).
Kasmā panettha āvajjanavoṭṭhabbanāni upekkhāsahagatāni, hasituppādañca somanassasahagatanti?
Why here are attending and determining accompanied by equanimity, and laughter-producing accompanied by joy?
Tại sao ở đây hướng tâm và phân biệt câu hữu với xả thọ, còn tâm khởi hỷ câu hữu với hỷ thọ?
Vuccate – āvajjanaṃ tāva apubbārammaṇe sakideva ca pavattamānasantativicchedavasena pavattanato, dubbalabhavaṅgapaccayaṃ vā sabbathā visayarasamanubhavituṃ na sakkotīti iṭṭhādīsu sabbattha upekkhāyuttameva hoti.
It is said: Attending, in the first place, due to its occurrence in a new object and by way of interrupting the continuum that occurs simultaneously, or because, being a weak bhavanga-condition, it cannot fully experience the flavor of the object, it is always accompanied by equanimity in all pleasant and other objects.
Được nói rằng: Hướng tâm, vì nó vận hành bằng cách cắt đứt dòng tâm thức chỉ một lần trong đối tượng chưa từng xuất hiện, hoặc vì nó không thể hoàn toàn trải nghiệm hương vị của đối tượng do duyên hữu phần yếu ớt, nên nó luôn câu hữu với xả thọ trong tất cả các đối tượng mong muốn, v.v.
Voṭṭhabbanañca vuttavipariyāyena vedanābhedārahampi samānaṃ vipākappabandhaṃ vicchinditvā visadisacittappabandhassa nibbattanato santatipariṇāmaneyeva kiccantare byāvaṭattā vipākaṃ viya ārammaṇarasassāde asamatthamevāti sabbattha upekkhāsahagatameva.
And determining, in a way contrary to what has been stated, though capable of different feelings, is engaged in a different task of transforming the continuum by interrupting the resultant karma continuum and bringing about a continuum of dissimilar consciousnesses. Therefore, like resultant karma, it is incapable of tasting the flavor of the object and is always accompanied by equanimity.
Phân biệt, dù có khả năng phân biệt cảm thọ theo cách ngược lại với những gì đã nói, nhưng vì nó cắt đứt dòng quả và tạo ra một dòng tâm thức không đồng nhất, và vì nó bận rộn với các công việc khác trong việc chuyển đổi dòng tâm thức, nên nó không thể thưởng thức hương vị của đối tượng như quả, do đó nó luôn câu hữu với xả thọ.
Hasituppādaṃ pana vuttaviparītato parihīnavipallāsānaṃ khīṇāsavānaṃ santāne iṭṭhārammaṇeyeva uppajjanato sabbathā somanassasahagatamevāti.
But laughter-producing, contrary to what has been stated, always arises in pleasant objects in the mental continuums of Arahants who are free from defilements and errors, and is thus always accompanied by joy.
Còn tâm khởi hỷ, vì nó phát sinh trong dòng tâm thức của các bậc A-la-hán đã đoạn trừ các sai lầm suy đồi, chỉ trong đối tượng mong muốn theo cách ngược lại với những gì đã nói, nên nó luôn câu hữu với hỷ thọ.
Lakkhaṇādito panetāsu purimaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ purecaraṃ rūpādivijānanalakkhaṇaṃ, āvajjanarasaṃ, tathābhāvapaccupaṭṭhānaṃ, bhavaṅgavicchedapadaṭṭhānaṃ.
From the perspective of characteristics, etc., the first of these has the characteristic of recognizing visible forms, etc., acting as a precursor to eye-consciousness, etc.; its function is attending; its manifestation is being in that state; its proximate cause is the interruption of bhavanga.
Về mặt tướng trạng, v.v., tâm đầu tiên trong số này có tướng trạng nhận biết sắc, v.v. là đi trước nhãn thức, v.v.; có chức năng hướng tâm; có biểu hiện là trạng thái như vậy; có nhân gần là sự cắt đứt hữu phần.
Dutiyaṃ chaḷārammaṇavijānanalakkhaṇaṃ, arahataṃ anoḷārikesu vatthūsu hasituppādarasaṃ, tathābhāvapaccupaṭṭhānaṃ, ekantato hadayavatthupadaṭṭhānaṃ.
The second has the characteristic of recognizing the six objects; its function is producing laughter in Arahants concerning subtle objects; its manifestation is being in that state; its proximate cause is, without exception, the heart-base.
Tâm thứ hai có tướng trạng nhận biết sáu đối tượng; có chức năng khởi hỷ trong các vật thô của các bậc A-la-hán; có biểu hiện là trạng thái như vậy; có nhân gần là y vật trái tim một cách tuyệt đối.
Tatiyampi chaḷārammaṇavijānanalakkhaṇaṃ, pañcadvāramanodvāresu voṭṭhabbanāvajjanarasaṃ, tathābhāvapaccupaṭṭhānaṃ, ahetukavipākamanoviññāṇadhātubhavaṅgānaṃ aññatarāpagamapadaṭṭhānanti.
The third also has the characteristic of recognizing the six objects; its function is determining and attending in the five doors and mind-door; its manifestation is being in that state; its proximate cause is the departure of any of the rootless resultant mind-consciousness element bhavangas.
Tâm thứ ba cũng có tướng trạng nhận biết sáu đối tượng; có chức năng phân biệt và hướng tâm trong năm cửa và ý môn; có biểu hiện là trạng thái như vậy; có nhân gần là sự biến mất của một trong các tâm ý thức vô nhân, tâm thức hữu phần.
Bhavaṅgaṃ āvaṭṭayamānāti bhavaṅgasantānaṃ āvaṭṭayantī viya.
As if turning the bhavanga means as if turning the bhavanga-continuum.
Như đang xoay chuyển hữu phần ý nói như đang xoay chuyển dòng hữu phần.
Sādhāraṇāti sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ sādhāraṇā.
Common means common to learners, accomplished ones, and ordinary individuals.
Phổ biến ý nói phổ biến cho các bậc Hữu học, Vô học và phàm phu.
Asādhāraṇāti asekkhānaṃyeva āveṇikā.
Uncommon means peculiar only to accomplished ones.
Không phổ biến ý nói chỉ đặc biệt cho các bậc Vô học.
Tenāha ‘‘khīṇāsavassā’’ti.
Therefore, it says "of an Arahant".
Do đó, Ngài nói “của bậc A-la-hán”.
Chasu dvāresu…pe… ārammaṇesūti cakkhādīsu chasu dvāresu, padhānasāruppaṭṭhānādigatesu chasu rūpādiārammaṇesu.
In the six doors... etc.... objects means in the six doors such as the eye, and in the six objects such as visible forms, which have reached principal and suitable places, etc.
Trong sáu cửa… vân vân… các đối tượng ý nói trong sáu cửa như mắt, v.v., trong sáu đối tượng như sắc, v.v. nằm ở nơi thích hợp chính yếu, v.v.
Padhānasāruppañhi ṭhānaṃ disvā diṭṭhadhammasukhavihāratthāya ‘‘sāruppamidaṃ ṭhānaṃ mayā laddha’’nti tusantassa cakkhudvāre rūpārammaṇe, bhaṇḍabhājanaṭṭhāne mahāsaddaṃ sutvā ‘‘evarūpā loluppataṇhā me pahīnā’’ti tusantassa sotadvāre saddārammaṇe, gandhehi vā pupphehi vā cetiyapūjanakāle ‘‘evarūpena vata sugandhena bhagavantaṃ pūjemī’’ti tusantassa ghānadvāre gandhārammaṇe, rasasampannaṃ piṇḍapātaṃ sabrahmacārīhi saha bhājetvā paribhuñjanakāle ‘‘sāraṇīyadhammo vata me pūrito’’ti tusantassa jivhādvāre rasārammaṇe, ābhisamācārikavattapūraṇakāle ‘‘kāyena vattapaṭivattaṃ pūremī’’ti tusantassa kāyadvāre phoṭṭhabbārammaṇeti evaṃ pañcadvāresu pañcārammaṇesu pavattati.
Indeed, seeing a principal and suitable place, one rejoices, thinking, "I have obtained this suitable place for living happily in this very life," in the eye-door with a visible form object. Hearing a loud sound in the place where goods and vessels are kept, one rejoices, thinking, "Such craving for greed has been abandoned by me," in the ear-door with a sound object. At the time of worshipping a cetiya with scents or flowers, one rejoices, thinking, "Indeed, I worship the Bhagavā with such a fragrant scent," in the nose-door with an odor object. At the time of sharing and consuming alms food rich in flavors with fellow practitioners, one rejoices, thinking, "Indeed, the commendable duty has been fulfilled by me," in the tongue-door with a taste object. At the time of fulfilling customary duties, one rejoices, thinking, "I fulfill the duty and counter-duty with the body," in the body-door with a tangible object. Thus, it occurs in the five objects in the five doors.
Nơi thích hợp chính yếu là khi nhìn thấy một nơi và vui mừng để sống an lạc trong pháp hiện tại, nghĩ rằng “tôi đã có được nơi thích hợp này”; khi nghe tiếng ồn lớn ở nơi chứa đồ vật và vui mừng, nghĩ rằng “lòng tham dục như vậy đã được tôi đoạn trừ”; khi cúng dường tháp với hương hoặc hoa và vui mừng, nghĩ rằng “tôi cúng dường Đức Thế Tôn với hương thơm tuyệt vời như vậy”; khi chia sẻ và thọ dụng thức ăn khất thực ngon lành với các vị đồng phạm hạnh và vui mừng, nghĩ rằng “pháp đáng ghi nhớ đã được tôi hoàn thành”; khi thực hiện các bổn phận nghi lễ và vui mừng, nghĩ rằng “tôi hoàn thành bổn phận bằng thân” – theo cách này, nó vận hành trong năm đối tượng ở năm cửa.
Manodvāre pana yathāvuttesveva pañcasu paccuppannārammaṇesu ghaṭikārasuttādīsu (ma. ni. 2.282 ādayo) viya bhagavato pubbenivāsañāṇena pariññāte atītārammaṇe, ‘‘aṭṭhissaro nāma paccekabuddho bhavissatī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.16 devadattavatthu) āgataṭṭhānādīsu viya anāgataṃsañāṇena paricchinne anāgatārammaṇe cāti evaṃ chasvevārammaṇesu hasitaṃ uppādetīti veditabbaṃ.
But it should be understood that in the mind-door, it produces laughter in just the five present objects already mentioned, and also in past objects fully known by the Blessed One's knowledge of past existences (pubbenivāsañāṇa) as in the Ghaṭikāra Sutta and others, and in future objects discerned by the knowledge of future events (anāgataṃsañāṇa) as in passages such as "There will be a Paccekabuddha named Aṭṭhissara"; thus, in these six types of objects.
Tuy nhiên, nơi ý môn (manodvāra), cần phải biết rằng tâm sanh tiếng cười (hasitaṃ) được sanh khởi trong sáu cảnh (ārammaṇa) như vậy: năm cảnh hiện tại (paccuppannārammaṇa) đã được nói đến, và một cảnh quá khứ (atītārammaṇa) được Đức Thế Tôn biết rõ bằng túc mạng trí (pubbenivāsañāṇa) như trong kinh Ghaṭikāra và những kinh khác, và một cảnh vị lai (anāgataṃsañāṇa) được Ngài quyết định bằng vị lai trí (anāgataṃsañāṇa) như trong các chỗ nói rằng: "Vị Độc Giác Phật tên Aṭṭhissara sẽ xuất hiện".
Nanu ca atītaṃsādīsu appaṭihatādīsu appaṭihatañāṇaṃ vatvā ‘‘imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatta’’nti vacanato vicāraṇapaññārahitāya etāya kathaṃ bhagavato uppatti yujjeyyāti?
But, having said that the knowledge of non-obstruction (appaṭihatāñāṇa) exists in past and future objects, how could the arising of the Buddha's laughter be fitting for this (mind) which lacks investigative wisdom, given the teaching that "all bodily action of the Buddha, the Blessed One, endowed with these three qualities, is preceded by knowledge and accompanied by knowledge"?
Há chẳng phải đã nói rằng nơi các cảnh quá khứ, v.v., là vô ngại trí (appaṭihatañāṇa), và theo câu "Tất cả thân nghiệp của Đức Phật, bậc Thế Tôn đầy đủ ba pháp này, đều đi trước bằng trí tuệ và tùy thuộc vào trí tuệ", thì làm sao sự sanh khởi của tâm này, vốn không có thẩm sát tuệ (vicāraṇapaññā), lại phù hợp với Đức Thế Tôn?
Hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsaanāgataṃsasabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyeva, evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷivirodho.
Even if the Blessed One's smile is performed by the thought producing laughter, it is still accompanied by knowledge, as it follows the knowledge of past existences, future events, and omniscience. Thus, if it is accompanied by knowledge, there is no contradiction with the Pāḷi.
Dù sự mỉm cười của Đức Thế Tôn được vận hành bởi tâm sanh tiếng cười, nhưng vì nó tùy thuộc vào túc mạng trí, vị lai trí và nhất thiết trí, nên nó vẫn là tùy thuộc vào trí tuệ. Khi đã tùy thuộc vào trí tuệ như vậy thì không có sự mâu thuẫn nào với Pāḷi.
Evañca katvā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ.
And having done so, in the Commentary it is stated: "This thought arises at the boundary reached by those knowledges."
Và khi đã làm như vậy, trong Chú Giải có nói rằng: "Tâm này sanh khởi nơi cuối cùng của sự thực hành các trí tuệ ấy".
Avassañcetaṃ evaṃ icchitabbaṃ, itarathā aññassāpi viññattisamuṭṭhāpakassa ahetukacittassa bhagavato uppatti na yujjeyya.
And this must necessarily be desired to be so; otherwise, the arising of any other unwholesome thought that gives rise to an intimation would not be fitting for the Blessed One.
Và điều này nhất định phải được hiểu như vậy, nếu không, sự sanh khởi của tâm vô nhân khác cũng có thể sanh khởi ra biểu tri (viññatti) sẽ không phù hợp với Đức Thế Tôn.
Na hi viññattisamuṭṭhāpakassa taṃsamuṭṭhitāya viññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āpajjanabhāvo vibandhatīti.
Indeed, the fact that an intimation-producing (thought) and an intimation arisen from it can become bodily action and so on, does not contradict (this explanation).
Vì không có gì ngăn cản một tâm sanh ra biểu tri trở thành thân nghiệp, v.v., do biểu tri được sanh ra từ tâm ấy.
Evañca katvā pañcadvāre iminā cittena somanassuppādanamattaṃ daṭṭhabbaṃ, na hāsuppādanaṃ pañcadvārikacittānaṃ aviññattijanakattā.
And having done so, in the five-door (process), only the arising of joy by this thought should be seen, not the production of laughter, because five-door thoughts do not generate intimations.
Và khi đã làm như vậy, nơi năm môn (pañcadvāra) chỉ nên thấy sự sanh khởi của hỷ (somanassa), chứ không phải sự sanh khởi của tiếng cười (hāsa), vì các tâm năm môn không tạo ra biểu tri (aviññattijanakattā).
Manodvāre pana hāsuppādanaṃ.
However, in the mind-door, there is the production of laughter.
Tuy nhiên, nơi ý môn (manodvāra) thì có sự sanh khởi của tiếng cười.
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ pañcadvāre ‘‘somanassito hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 568) ettakameva vuttaṃ, manodvāre ca ‘‘hāsayamāna’’nti.
That is why in the Commentary only "he is joyous" is stated for the five-door process, and "laughing" for the mind-door.
Chính vì thế, trong Chú Giải, nơi năm môn chỉ nói "somanassito hoti" (hỷ lạc), còn nơi ý môn thì nói "hāsayamānaṃ" (làm sanh tiếng cười).
Idha pana ‘‘hasituppādakiccā’’ti avisesavacanaṃ pañcadvāre somanassakaraṇavasena pavattassapi manodvāre hāsajananassa paccayabhāvaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
Here, however, the undifferentiated statement " producing laughter" should be understood to refer to the condition of causing joy in the five-door process, which also acts as a cause for generating laughter in the mind-door.
Tuy nhiên, ở đây, lời nói không phân biệt "hasituppādakiccā" (tác vụ sanh tiếng cười) cần được hiểu là nói đến sự kiện nó là nhân duyên cho sự sanh tiếng cười nơi ý môn, dù nó vận hành theo cách tạo ra hỷ nơi năm môn.
Hasituppādakiccāti hasitasseva uppādanakiccā.
Producing laughter means having the function of producing laughter itself.
Hasituppādakiccā (tác vụ sanh tiếng cười) nghĩa là tác vụ chỉ sanh ra tiếng cười.
Teneva hi taṃ ‘‘hasituppāda’’nti vuccati, na pana aññesaṃ hasituppādacittānaṃ abhāvato.
That is why it is called "laughter-producing", and not because there are no other laughter-producing thoughts.
Chính vì thế, nó được gọi là "hasituppāda" (sanh tiếng cười), chứ không phải vì không có các tâm sanh tiếng cười khác.
Tathā hi vakkhati ‘‘kusalato catūhī’’tiādi.
Thus, it will be stated: "four from the wholesome" and so on.
Như vậy, sẽ nói "kusalato catūhi" (bốn thiện) v.v.
Cha asādhāraṇañāṇānīti āsayānusayañāṇaṃ, indriyaparopariyañāṇaṃ, yamakapāṭihāriyañāṇaṃ, mahākaruṇāsamāpattiñāṇaṃ, sabbaññutaññāṇaṃ, anāvaraṇañāṇanti imāni cha paccekabuddhādīhi asādhāraṇāni ñāṇāni.
Six uncommon knowledges are the knowledge of dispositions and latent tendencies (āsayānusayañāṇa), the knowledge of the superiority and inferiority of faculties (indriyaparopariyañāṇa), the knowledge of the Twin Miracle (yamakapāṭihāriyañāṇa), the knowledge of entering the Great Compassion (mahākaruṇāsamāpattiñāṇa), the knowledge of omniscience (sabbaññutañāṇa), and the knowledge of non-obstruction (anāvaraṇañāṇa)—these six knowledges are uncommon to Paccekabuddhas and others.
Sáu trí không chung (cha asādhāraṇañāṇāni) là: tùy miên trí (āsayānusayañāṇa), thắng liệt căn trí (indriyaparopariyañāṇa), song thần biến trí (yamakapāṭihāriyañāṇa), đại bi định trí (mahākaruṇāsamāpattiñāṇa), nhất thiết trí (sabbaññutaññāṇa), và vô ngại trí (anāvaraṇañāṇa). Đây là sáu trí không chung với các vị Độc Giác Phật, v.v.
Nanu ca sabbaññutaññāṇameva anāvaraṇañāṇaṃ, itarathā sabbaññutānāvaraṇañāṇānaṃ asabbaññutasāvaraṇañāṇatā ca āpajjeyya, tathā hi yadi sabbaññutaññāṇato aññamanāvaraṇañāṇaṃ siyā, tassa sāvaraṇattā sāvaraṇe ca visaye sabhāvapaṭivedhābhāvato sabbaññubhāvaṃ na sijjheyya, anāvaraṇañāṇassa ca asabbadhammārammaṇabhāvena yattha taṃ na pavattati, tatthāvaraṇasambhavato anāvaraṇabhāvopi na siyāti?
Is not the knowledge of omniscience itself the knowledge of non-obstruction? Otherwise, omniscience and non-obstruction would imply non-omniscience and obstruction. For if the knowledge of non-obstruction were different from the knowledge of omniscience, then due to its obstruction, and the absence of penetration into the true nature in an obstructed sphere, omniscience would not be achieved. And due to the knowledge of non-obstruction not being an object of all phenomena, wherever it does not occur, obstruction would be possible, and thus it would not be non-obstructed?
Há chẳng phải nhất thiết trí chính là vô ngại trí? Nếu không, nhất thiết trí và vô ngại trí sẽ trở thành không nhất thiết trí và hữu ngại trí. Như vậy, nếu vô ngại trí khác với nhất thiết trí, thì vì nó hữu ngại, và vì không có sự thâm nhập bản chất nơi đối tượng hữu ngại, nên sẽ không thành tựu nhất thiết trí. Và vì vô ngại trí không có đối tượng là tất cả các pháp, nên nơi nào nó không vận hành, vì có thể có chướng ngại, nên nó cũng không phải là vô ngại trí?
Saccametaṃ, ekameva taṃ ñāṇaṃ anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammavisayattā sabbaññutaññāṇaṃ, tattha ca āvaraṇābhāvato nissaṅgavāramupādāya anāvaraṇañāṇanti evaṃ visayapavattibhedena aññehi asādhāraṇabhāvadassanatthaṃ dvedhā vuttanti.
This is true. It is one and the same knowledge; it is the knowledge of omniscience because its object is all conditioned, unconditioned, and conventional phenomena without remainder. And because there is no obstruction in it, it is called the knowledge of non-obstruction, taking the aspect of detachment. Thus, it is stated in two ways to show its uncommon nature by the distinction in its object and activity.
Điều này là đúng. Trí tuệ ấy chỉ là một, vì nó có đối tượng là tất cả các pháp hữu vi, vô vi, và tục đế không còn sót lại, nên là nhất thiết trí. Và vì không có chướng ngại nơi đó, nên lấy phương diện vô nhiễm (nissaṅgavāra) mà nói là vô ngại trí. Như vậy, vì sự khác biệt trong sự vận hành của đối tượng, nó được nói thành hai để chỉ ra sự không chung với các trí khác.
Yathāha –
As stated:
Như đã nói:
61. Ekacittakkhaṇattāti ekacittakkhaṇeyeva pavattanato.
61. Due to being a single thought-moment means due to occurring in just one thought-moment.
61. Ekacittakkhaṇattā (vì chỉ có một sát na tâm) nghĩa là vì chỉ vận hành trong một sát na tâm.
Yadi hi so punappunaṃ uppajjeyya, tadāssa arahato uppattiyā kiriyabhāvo icchitabbo siyā.
For if it were to arise again and again, then its active nature for the Arahant's arising would have to be desired.
Nếu nó sanh khởi lặp đi lặp lại, thì sự sanh khởi của Arahán sẽ được mong muốn là tâm hành động.
Sakiṃyeva pana pavattati catusaccapaṭivedhakiccassa ekavāreneva pariniṭṭhānato, takkiccena ca vinā tassa anupalabbhanīyattā.
However, it occurs only once, because the task of penetrating the Four Noble Truths is completed in a single instance, and without that task, it is not observable.
Tuy nhiên, nó chỉ vận hành một lần, vì tác vụ thâm nhập Tứ Diệu Đế hoàn tất chỉ trong một lần, và vì không thể tìm thấy nó mà không có tác vụ ấy.
Tenāha – ‘‘na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti (su. ni. 719), tasmā natthi lokuttaraṃ kiriyacittanti ayamettha adhippāyo.
Therefore, it is said: "They do not cross twice." Thus, the intention here is that there is no Lokuttara active thought.
Do đó, đã nói: "Không đi đến bờ bên kia hai lần" (Su. Ni. 719). Vì vậy, không có tâm hành động siêu thế, đây là ý nghĩa ở đây.
62. Kriyā…pe… desakoti yā āpattiyo kāyavācāhi akātabbaṃ katvā āpajjati, tā kiriyā, yā pana āpattiyo kāyavācāhi kātabbaṃ akaronto āpajjati, tā akiriyā, kiriyā ca akiriyā cāti kiriyākiriyā, kiriyākiriyā ca tā āpajjitabbato āpattiyo cāti kiriyākiriyāpattiyo, tāsaṃ vibhāgaṃ desetīti kiriyā…pe… desako.
62. Activity... etc.... explainer: Those transgressions which one incurs by doing what should not be done with body and speech are "activity" (kiriyā). Those transgressions which one incurs by not doing what should be done with body and speech are "inactivity" (akiriyā). Activity and inactivity are "kiriyā-akiriyā". And those are "transgressions of activity and inactivity" because they are to be incurred. He who explains the division of these is the explainer of activity... etc.
62. Kriyā…pe… desako (người thuyết giảng về các hành vi…v.v.) nghĩa là những giới cấm mà người ta phạm phải khi làm những điều không nên làm bằng thân và lời nói, đó là kriyā (hành vi). Còn những giới cấm mà người ta phạm phải khi không làm những điều nên làm bằng thân và lời nói, đó là akiriyā (bất hành vi). Kriyā và akiriyā là kriyākiriyā (hành vi và bất hành vi). Kriyākiriyā và chúng là āpatti (giới cấm) vì phải phạm phải, nên là kriyākiriyāpattiyo (các giới cấm hành vi và bất hành vi). Vị ấy thuyết giảng sự phân chia của chúng, nên là kriyā…pe… desako.
Atha vā kiriyājhānabhūtā samāpattiyo kiriyāpattiyo, kusalabhūtā pana samāpattiyo akiriyāpattiyo, tāsaṃ vibhāgaṃ desetīti kriyā…pe… desako.
Or, the attainments which are jhāna as activities are "activity-transgressions". But the attainments which are wholesome are "inactivity-transgressions". He who explains the division of these is the explainer of activity... etc.
Hoặc là, các định là kriyājhāna (thiền hành động) là kriyāpattiyo (các giới cấm hành động). Còn các định là kusala (thiện) là akiriyāpattiyo (các giới cấm bất hành động). Vị ấy thuyết giảng sự phân chia của chúng, nên là kriyā…pe… desako.
Yaṃ kiriyākiriyaṃ cittanti sambandho.
The connection is: which is the thought of activity and inactivity.
Đó là tâm hành động và bất hành động (kriyākiriyaṃ cittaṃ) là mối liên hệ.
Pañcannaṃ mārānaṃ jitattā jino.
He is the Conqueror (Jina) because the five Māras have been conquered.
Vì đã chiến thắng năm ma vương, nên là Jino (Đấng Chiến Thắng).
Hitāhitānanti atthānatthānaṃ.
Of what is beneficial and harmful means of what is advantageous and disadvantageous.
Hitāhitānaṃ (của lợi và bất lợi) nghĩa là của điều có lợi và điều không có lợi.
Sāti so jino.
He refers to that Conqueror.
Sā (ấy) là Đấng Chiến Thắng ấy.
Kriyākriyāratoti sabbasattānaṃ hitassa karaṇe, ahitassa ca akaraṇe nirato.
Devoted to activity and inactivity means devoted to doing what is beneficial for all beings and not doing what is harmful.
Kriyākriyārato (hoan hỷ trong hành động và bất hành động) nghĩa là hoan hỷ trong việc làm lợi ích cho tất cả chúng sanh và không làm hại.
Atha vā ekantamiṭṭhavipākattā hitāti kusalānametaṃ adhivacanaṃ.
Alternatively, beneficial is an appellation for wholesome deeds because they lead to an exclusively desirable result.
Hoặc là, vì có quả dị thục hoàn toàn đáng ưa, nên hitā (lợi ích) là tên gọi của các pháp thiện.
Tappaṭipakkhattā ahitāti akusalānametaṃ adhivacanaṃ.
Harmful is an appellation for unwholesome deeds because they are the opposite of beneficial.
Vì đối nghịch với điều đó, nên ahitā (bất lợi) là tên gọi của các pháp bất thiện.
Yathākkamaṃ tesaṃ kiriyāyaṃ, akiriyāyañca ratoti hitāhitānaṃ…pe… rato.
He delights respectively in their action and non-action; thus, "delighted in beneficial and harmful*...".
Theo thứ tự, hoan hỷ trong hành động và không hành động của chúng, nên là hoan hỷ… trong điều lợi và bất lợi.
Atha vā hitāhitāti kusalākusalā eva, tesaṃ kiriyākiriyāmattamavipākabhāvaṃ kātuṃ icchatīti hitāhitānaṃ…pe… rato.
Or alternatively, "beneficial and harmful" are indeed wholesome and unwholesome*; he desires to render their mere action or non-action ineffective. Thus, "delighted in beneficial and harmful*...".
Hoặc điều lợi và bất lợi chỉ là thiện và bất thiện, muốn làm cho chúng chỉ là hành động và không hành động mà không có quả báo, nên là hoan hỷ… trong điều lợi và bất lợi.
Atha vā hitāhitānaṃ puggalānaṃ sakiriyākiriyāya attano attano kiccassa idhalokaparalokanipphādanassa karaṇe rato abhiratoti hitāhitānaṃ…pe… rato.
Or alternatively, he delights and rejoices in the beneficial and harmful individuals accomplishing their respective duties, which bring about success in this world and the next, through their own actions and non-actions. Thus, "delighted in beneficial and harmful*...".
Hoặc hoan hỷ, vui thích trong việc thực hiện bổn phận của riêng mỗi người, tức là hoàn thành các công việc ở đời này và đời sau, thông qua hành động và không hành động của những người vì lợi và bất lợi, nên là hoan hỷ… trong điều lợi và bất lợi.
64-6. Sabbe lokuttare aṭṭha katvā ye ekūnanavuti cittuppādā vuttā, tāni cittāni mayā niddiṭṭhānīti sambandho.
64-6. The connection is that "the ninety-eight states of consciousness, counting the eight supramundane as one, are those states of consciousness that have been designated by me."
64-6. Tất cả tám tâm siêu thế được nói đến, tức là chín mươi mốt tâm sở, những tâm ấy đã được tôi chỉ rõ, đó là mối liên hệ.
Pāṭavaṃ atthenti patthenti, pāṭavasaṅkhāto vā attho etesanti pāṭavatthino.
They desire or aspire to proficiency; or the meaning of proficiency belongs to them, thus pāṭavatthino (those possessing proficiency).
Mong cầu sự khéo léo, hoặc ý nghĩa của chúng là sự khéo léo, nên là những bậc có sự khéo léo.
Uggahetabboti savanapaṭipucchāvasena uggahitabbo, uggaṇhitvā pana na kevalaṃ uggahaṇamatteyeva ṭhātabbanti dassento āha ‘‘cintetabbo punappuna’’nti, na hi sakkā uggahaṇamattenevettha sabbathā sanniṭṭhānaṃ gantunti adhippāyo.
Uggahetabbo means it should be learned by way of hearing and questioning. Showing that one should not merely dwell on the act of learning after learning, it says, "it should be contemplated again and again." The intention is that it is not possible to arrive at a full conclusion by mere learning alone.
Cần phải nắm giữ có nghĩa là cần phải nắm giữ bằng cách lắng nghe và hỏi lại. Rồi, để chỉ ra rằng không chỉ nên dừng lại ở việc nắm giữ, nên nói: “cần phải suy tư lặp đi lặp lại”. Ý nghĩa là không thể đi đến kết luận hoàn toàn chỉ bằng việc nắm giữ.
Abhidhammamahodadhinti dhammasaṅgaṇīādisattappakaraṇavasena ṭhitamabhidhammapiṭakamahaṇṇavaṃ, khandhāyatanādivasena ṭhitaṃ paramatthamahaṇṇavaṃ vā.
Abhidhammamahodadhi means the great ocean of the Abhidhamma Piṭaka, which stands by way of the seven treatises beginning with the Dhammasaṅgaṇī; or the great ocean of ultimate truth, which stands by way of aggregates, sense bases, and so forth.
Đại dương Abhidhamma là đại dương của tạng Abhidhamma được thiết lập dựa trên bảy bộ kinh như Dhammasaṅgaṇī, hoặc là đại dương của các pháp tối thượng được thiết lập dựa trên các uẩn, xứ, v.v.
Tarantīti atthaggahaṇavasena uttaranti, sutamayañāṇamūlakena vā bhāvanāñāṇena otarantīti attho.
Tarantī means they cross over by grasping the meaning, or they penetrate by means of wisdom developed through meditation, rooted in wisdom born of learning.
Vượt qua có nghĩa là vượt qua bằng cách nắm bắt ý nghĩa, hoặc là vượt qua bằng tuệ quán dựa trên tuệ văn.
Imaṃ lokanti paccuppannabhavaṃ.
Imaṃ loka (this world) means the present existence.
Đời này là kiếp hiện tại.
Paraṃ lokanti anāgatabhavaṃ.
Paraṃ loka (the other world) means future existences.
Đời sau là kiếp vị lai.
Tarantīti atikkamanti.
Tarantī means they transcend.
Vượt qua có nghĩa là vượt qua.
Idha lokasmiñhi chandarāgappahānavasena imaṃ lokaṃ taranti, āyatiṃ bhavūpapādakassa kammassa kammakkhayakarañāṇena vināsanato paralokaṃ taranti, anupādāparinibbānavasena parinibbāyantīti attho.
Here, they transcend this world by abandoning sensual desire in this world; they transcend the other world by destroying karma that produces future existences through the wisdom of karma-cessation; and they attain Nibbāna through unattached Nibbāna.
Ở đời này, họ vượt qua đời này bằng cách đoạn trừ tham ái. Họ vượt qua đời sau bằng cách hủy diệt nghiệp tạo ra sự tái sinh trong tương lai bằng tuệ diệt nghiệp, nghĩa là họ đạt Niết bàn vô dư y.