1227. Anantaraṃ niddiṭṭhāya diṭṭhivisuddhiyā visayabhāvena dassitattā ‘‘etassā’’ti vuttaṃ, na tadaññato visesanatthaṃ tadaññassa ca abhāvato.
Since it was presented as the object of the Visuddhi of View explained immediately before, “etassā” (of this) was stated, not to differentiate it from another, as there is no other.
1227. Bởi vì nó được trình bày như là đối tượng của kiến thanh tịnh đã được chỉ ra ngay trước đó, nên từ ‘‘etassā’’ (của điều này) được sử dụng, chứ không phải để phân biệt nó với một đối tượng khác, vì không có đối tượng nào khác.
Ajjhattaṃ vā hi vipassanābhiniveso hotu bahiddhā vā, atthasiddhiyaṃ pana lakkhaṇato sabbampi nāmarūpaṃ anavasesato pariggahitameva hotīti.
Whether the devotion to vipassanā arises internally or externally, in terms of achieving its purpose, all nāmarūpa is entirely comprehended by its characteristics.
Quả thật, dù sự chuyên tâm vào thiền quán là ở bên trong hay bên ngoài, thì khi thành tựu được mục đích, tất cả danh và sắc đều được thấu triệt không còn sót lại về mặt đặc tính.
Jānitvā hetupaccayeti hetupaccaye pariggaṇhitvā, hetupaccaye pariggaṇhanahetūti vuttaṃ hoti.
Jānitvā hetupaccaye means ‘having comprehended the root causes and conditions’; it means ‘by means of comprehending the root causes and conditions’.
Jānitvā hetupaccaye (biết được nhân và duyên) có nghĩa là do đã thấu triệt nhân và duyên; được nói là nguyên nhân của việc thấu triệt nhân và duyên.
Paccayapariggahaṇahetu hissa addhattaye kaṅkhāvitaraṇaṃ hotīti.
Indeed, by means of comprehending conditions, for that person, doubt in the three times is overcome.
Quả thật, do nguyên nhân là thấu triệt các duyên, nên có sự vượt qua hoài nghi trong ba thời.
Vitaritvāti atikkamitvā, vikkhambhetvāti attho.
Vitaritvā means ‘having overcome’, ‘having dispelled’—this is the meaning.
Vitaritvā có nghĩa là vượt qua, tức là trấn áp.
Taṃ pana ñāṇaṃ tathāvigataṃ vasibhāvappattaṃ jhānaṃ viya yogino santāne pabandhavasena pavattatīti katvā vuttaṃ ‘‘ṭhita’’nti.
And since that knowledge, thus attained and mastered, like jhāna, functions continuously in the yogī’s mind-stream, it is said to be “ṭhitaṃ” (established).
Trí tuệ đó, đã đạt đến trạng thái làm chủ như thiền định, diễn tiến trong dòng tâm thức của hành giả một cách liên tục, do đó từ ‘‘ṭhita’’ (an trú) được sử dụng.
1229-30. Nāmarūpassa…pe… āvajjitvāti yathā nāma kusalo bhisakko rogaṃ disvā tassa samuṭṭhānaṃ pariyesati, yathā vā pana anukampako puriso kumāraṃ uttānaseyyaṃ rathikāya nipannaṃ disvā ‘‘kassa nu kho ayaṃ puttako’’ti tassa mātāpitaro āvajjati, evamevaṃ nāmarūpassa ko hetu, ko vā paccayo bhave.
Nāmarūpassa…pe… āvajjitvā means: Just as a skilled physician, seeing a disease, investigates its origin; or just as a compassionate man, seeing a child lying supine in the street, considers, “Whose child is this?” and ponders his parents; so too, (the yogī considers) “What is the root cause, what is the condition of nāmarūpa?”
1229-30. Nāmarūpassa…pe… āvajjitvā (của danh và sắc… cho đến… sau khi hướng tâm) có nghĩa là: Cũng như một thầy thuốc giỏi khi thấy bệnh liền tìm kiếm nguyên nhân của nó, hoặc như một người có lòng trắc ẩn khi thấy một đứa trẻ sơ sinh nằm ngửa trên đường liền hướng tâm đến cha mẹ của nó: “Đứa bé này là con của ai nhỉ?”, cũng vậy, nhân nào, duyên nào của danh và sắc có thể có được.
Na tāvetaṃ ahetukaṃ sabbattha, sabbadā, sabbesañca ekasadisabhāvāpattito, na issarādihetukaṃ nāmarūpato uddhaṃ issarādīnaṃ abhāvato.
Certainly, this (nāmarūpa) is not uncaused, because it would then always be the same everywhere, at all times, for everyone. Nor is it caused by a creator god or the like, because no such creator or the like exists apart from nāmarūpa.
Trước hết, nó không phải là vô nhân, vì nếu vậy nó sẽ có bản chất giống hệt nhau ở mọi nơi, mọi lúc và đối với mọi người. Nó cũng không phải do các nhân như Thượng đế, v.v., vì không có Thượng đế, v.v., nào vượt trên danh và sắc.
Yepi nāmarūpamattameva issarādayoti vadanti tesaṃ issarādisaṅkhātanāmarūpassa ahetubhāvāpattito, tasmā bhavitabbamassa hetupaccayehi, ‘‘ko nu kho’’ti nāmarūpassa hetupaccaye āvajjitvāti attho.
Even for those who say that only nāmarūpa is the creator god or the like, the nāmarūpa designated as the creator god or the like would still be uncaused. Therefore, it must have root causes and conditions. So, “What are they?” means ‘having pondered the root causes and conditions of nāmarūpa’.
Ngay cả những người nói rằng chính danh và sắc là Thượng đế, v.v., thì danh và sắc được gọi là Thượng đế, v.v., của họ cũng sẽ rơi vào tình trạng vô nhân. Do đó, nó phải có nhân và duyên. Ý nghĩa là, sau khi hướng tâm đến nhân và duyên của danh và sắc rằng: “Chúng là gì nhỉ?”.
Evaṃ tāva katvā imassa nāmarūpassa hetupaccaye pariggaṇhantena oḷārikattā, supākaṭattā ca rūpassa paccayapariggaho sukaroti paṭhamaṃ tassa paccayapariggaho kātabboti dassento āha ‘‘rūpakāyassā’’tiādi.
Thus, having first reflected, the yogī discerning the causes and conditions of this nāmarūpa, because of the grossness and extreme clarity of rūpa, the discernment of its conditions is easy. Therefore, intending to show that the discernment of its conditions should be done first, (the author) said, "of the form body" and so on.
Sau khi làm như vậy, người quán sát các duyên nhân của nāmarūpa (danh sắc) nên quán sát các duyên của rūpa (sắc) trước, vì rūpa thô và rất rõ ràng, nên việc quán sát các duyên của nó dễ dàng. Do đó, để chỉ rõ điều này, đã nói “rūpakāyassā” (của thân sắc) và các điều khác.
Tattha yathā nāmarūpassa paccayapariggaho ahetuvisamahetuvādanivattiyā hoti, evaṃ nibbidāvirāgāvahabhāvena tattha tattha abhiratinivattiyāpi icchitabboti taṃ dvattiṃsākāravasena dassetuṃ ‘‘kesā lomā’’tiādi vuttaṃ.
In that statement, just as the discernment of the conditions of nāmarūpa serves to avert the doctrines of ahetu and visamahetu, so too, it is desired for its ability to bring about disenchantment and dispassion, thereby averting delight in various existences. Therefore, to show this (discernment of conditions) in terms of the thirty-two parts, "hairs of the head, body-hairs," and so on, was stated.
Trong đó, giống như việc quán sát các duyên của nāmarūpa là để chấm dứt các thuyết ahetu (vô nhân) và visamahetu (nhân bất bình đẳng), thì cũng mong muốn chấm dứt sự hoan hỷ ở từng nơi bằng cách mang lại sự nhàm chán và ly tham. Do đó, để chỉ rõ điều này theo ba mươi hai thể loại, đã nói “kesā lomā” (tóc, lông) và các điều khác.
1232-3. Avijjā…pe… matoti avijjā taṇhā upādānaṃ kammanti idaṃ catubbidhaṃ dhammajātaṃ etassa yathāvuttassa rūpakāyassa hetu, catubbidho āhāro paccayoti attho.
1232-3. Ignorance…and so on…is held means that this fourfold phenomenon, namely ignorance, craving, clinging, and kamma, is the cause of the aforementioned form body, and the four kinds of nutriment are the conditions.
1232-3. Avijjā…pe… mato nghĩa là: Vô minh (avijjā), ái (taṇhā), thủ (upādāna) và nghiệp (kamma) – bốn loại pháp này là nhân của rūpakāya (sắc thân) đã nói trên; bốn loại vật thực (āhāra) là duyên. Đây là ý nghĩa.
Kasmā pana purimaṃ hetu, itaro paccayoti codanaṃ sandhāya ‘‘janako’’tiādiṃ vatvā taṃ lokavasena samatthetuṃ ‘‘hetvaṅkurassā’’tiādi vuttaṃ.
To address the question of why the former (ignorance, etc.) are causes and the latter (nutriment) are conditions, after stating "generator" and so on, "of a sprout as a cause" and so on, was stated, to establish it according to the worldly sense.
Để giải đáp câu hỏi: “Tại sao bốn pháp đầu là nhân, còn bốn loại vật thực kia là duyên?”, sau khi nói “janako” (người tạo ra) và các từ tương tự, để chứng minh điều đó theo cách thế gian, đã nói “hetvaṅkurassā” (nhân của mầm cây) và các từ tương tự.
Tattha janakoti, anupālakoti ca antogatahetvatthamidaṃ visesanaṃ, janakattā, anupālakattāti vuttaṃ hoti.
In that, "generator" and "sustainer" are attributes signifying an inherent cause; it means due to being a generator and a sustainer.
Trong đó, janako (người tạo ra) và anupālako (người duy trì) là các tính từ có ý nghĩa bao hàm nhân, nghĩa là vì có tính tạo ra và tính duy trì.
Tattha janakattāti nibbattakattā.
In that, "due to being a generator" means due to being a producer.
Trong đó, janakattā (do tính tạo ra) là do tính làm cho phát sinh.
Iminā bījaṃ viya aṅkurassa avijjādayo rūpakāyassa asādhāraṇakāraṇatāya hetūti dassitaṃ.
By this, it is shown that ignorance and so on are the causes of the form body, as a seed is for a sprout, by way of being an uncommon cause.
Qua điều này, vô minh và các pháp khác được chỉ ra là nhân của sắc thân, vì chúng là nguyên nhân không chung của sắc thân, giống như hạt giống đối với mầm cây.
Anupālakattāti upatthambhakattā.
"Due to being a sustainer" means due to being a supporter.
Anupālakattā (do tính duy trì) là do tính hỗ trợ.
Iminā pana aṅkurassa pathavīsalilādayo viya āhāro sādhāraṇakāraṇatāya paccayoti dassitanti veditabbaṃ.
By this, it should be understood that nutriment is a condition, as earth and water are for a sprout, by way of being a common cause.
Qua điều này, vật thực được chỉ ra là duyên vì nó là nguyên nhân chung, giống như đất và nước đối với mầm cây. Điều này nên được hiểu.
1234-7. Itime…pe… gatāti evamete avijjādayo pañca dhammā yathārahaṃ hetubhāvaṃ, paccayabhāvañca gatā.
1234-7. These…and so on…have attained means that these five phenomena, namely ignorance and so on, have accordingly attained the state of cause and the state of condition.
1234-7. Itime…pe… gatā nghĩa là: Như vậy, năm pháp vô minh và các pháp khác này đã đạt đến trạng thái nhân và trạng thái duyên một cách thích đáng.
Mātāva upanissayāti avijjā bhavesu vijjamānadosapaṭicchādanabhāvena, taṇhā patthanābhāvena, upādānaṃ daḷhaggāhabhāvenāti evaṃ saṅkhārabhavānaṃ hetubhūtā janakasahāyatāya bhavanikantitaṃsahajātaāsannakāraṇattā abhisaṅkhārikā, apassayabhūtā vāti mātā viya upanissayā honti.
Like a mother, they are decisive supports means that ignorance, by covering the existing faults in existences; craving, by way of longing; and clinging, by way of firm grasping—these three phenomena, being causes for formations and existence, by way of being generative kamma's companion, and being concomitant proximate causes with bhava-nikanti-lobha-javana, they are also volitional and become supports. Thus, they are decisive supports like a mother.
Mātāva upanissayā (giống như mẹ, là nương tựa mạnh mẽ) nghĩa là: Vô minh (avijjā) che giấu những lỗi lầm hiện có trong các cõi hữu, ái (taṇhā) có tính khao khát, thủ (upādāna) có tính chấp giữ mạnh mẽ – như vậy ba pháp này là nhân của các hành (saṅkhāra) và các cõi hữu (bhava), vì chúng là những nguyên nhân gần gũi đồng sinh với sự khao khát cõi hữu, là bạn đồng hành của nghiệp tạo tác, và có tính tạo tác (abhisaṅkhārikā), có tính nương tựa (apassayabhūtā). Do đó, chúng là những nương tựa mạnh mẽ (upanissaya) giống như người mẹ.
Yathā pitujanitasukke puttassa uppattīti pitā janako, evaṃ kammaṃ sattassa uppādakattā janakanti āha.
Just as the father is the generator because the son arises from the semen generated by the father, so too, he states that kamma is the generator because it produces beings.
Như người cha là người tạo ra vì sự phát sinh của đứa con nằm trong tinh khí do cha tạo ra, tương tự, nghiệp được gọi là người tạo ra vì nó tạo ra chúng sinh.
Yathā dhātī jātassa kumārassa vaḍḍhitā sandhārikā, evaṃ āhāro uppannassa kāyassa brūhetā, sandhārako cāti vuttaṃ ‘‘dhātī…pe… bhave’’ti.
Just as a wet-nurse nurtures and sustains a new-born child, so too, nutriment nourishes and sustains the arisen body. This is stated as "wet-nurse…and so on…in existence".
Như người vú nuôi là người nuôi dưỡng và nâng đỡ đứa bé đã sinh ra, tương tự, vật thực là người nuôi dưỡng và nâng đỡ sắc thân đã phát sinh. Điều này được nói trong “dhātī…pe… bhave” (người vú nuôi…pe… trong cõi hữu).
Kāmañcettha avijjādayo nāmakāyassāpi paccayo, pakārantarena pana tassa pākaṭaṃ paccayapariggahavidhiṃ dassetuṃ ‘‘cakkhuñcā’’tiādi vuttaṃ.
Although ignorance and so on are also conditions for the mind body, in order to show the method of discerning its conditions clearly in another way, "eye" and so on, was stated.
Mặc dù ở đây vô minh và các pháp khác cũng là duyên của danh thân (nāmakāya), nhưng để chỉ ra phương pháp thâu tóm duyên của danh thân một cách rõ ràng theo một cách khác, đã nói “cakkhuñcā” (nhãn và) và các từ tương tự.
Tattha cakkhuñcāti ca-saddo samuccayattho, tena cakkhuviññāṇassa āvajjanādiṃ ajjhattaṃ sabbaṃ paccayajātaṃ saṅgaṇhāti.
In that, "eye"—the word ca here has the meaning of aggregation, and by it, all the factors of conditions internal to eye-consciousness, such as adverting, are included.
Trong đó, trong từ cakkhuñcā, từ ca có nghĩa tập hợp (samuccaya), qua đó nó bao gồm tất cả các loại duyên nội tại như sự chú ý (āvajjana) đối với nhãn thức (cakkhuviññāṇa).
Rūpamālokameva cāti pana ca-saddena yathā bāhirarūpaṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇapaccayo, yathā ca āloko upanissayapaccayo, evaṃ aññampi bāhiraṃ paccayajātaṃ saṅgaṇhāti.
As for "visual object and light as well", the word ca includes other external factors of conditions, just as external visual objects are object-conditions for eye-consciousness, and just as light is a decisive-support condition.
Trong từ rūpamālokameva cā (sắc và ánh sáng), từ ca bao gồm cả các loại duyên ngoại tại khác, giống như sắc bên ngoài là duyên đối tượng (ārammaṇapaccaya) của nhãn thức, và ánh sáng là duyên nương tựa mạnh mẽ (upanissayapaccaya).
Paṭiccāti paccayabhūtaṃ laddhāti attho.
"Depending on" means having obtained that which is a condition.
Paṭiccā (nương vào) có nghĩa là đã có được duyên.
Tena cakkhussa nissayapurejātaindriyavippayuttaatthiavigatavasena, rūpālokānañca yathāsambhavaṃ ārammaṇaupanissayapurejātaatthiavigatavasena, itaresañca saddasaṅgahitānaṃ anantarādisahajātādivasena paccayabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows the conditioning function of the eye through the modes of support (nissaya), pre-nascence (purejāta), faculty (indriya), dissociation (vippayutta), presence (atthi), and non-disappearance (avigata); of visual objects and light, as appropriate, through the modes of object (ārammaṇa), decisive support (upanissaya), pre-nascence, presence, and non-disappearance; and of others included by the word ca, through the modes of contiguity (anantara) and concomitance (sahajāta), and so on.
Qua đó, nó chỉ ra trạng thái duyên của nhãn căn (cakkhu) theo các duyên nương tựa (nissaya), tiền sinh (purejāta), căn (indriya), bất tương ưng (vippayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata); của sắc và ánh sáng theo các duyên đối tượng (ārammaṇa), nương tựa mạnh mẽ (upanissaya), tiền sinh (purejāta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata) tùy theo sự khả dĩ; và của các pháp khác được bao gồm bởi từ "ca" theo các duyên vô gián (anantara), đồng sinh (sahajāta) và các loại khác.
Ādi-saddena phassādīnaṃ viya saha paccayehi sotaviññāṇādīnaṃ saṅgaho veditabbo.
By the word "and so on", the inclusion of ear-consciousness and so on, together with their conditions, like contact (phassa) and so on, should be understood.
Với từ ādi (v.v.), sự bao gồm nhĩ thức (sotaviññāṇa) và các pháp khác cùng với các duyên của chúng, giống như xúc (phassa) và các pháp khác, nên được hiểu.
Evaṃ sammasanūpagaṃ sabbaṃ nāmaṃ saha paccayena saṅgahitaṃ hoti.
Thus, all nāma suitable for contemplation is included along with its conditions.
Như vậy, tất cả danh pháp (nāma) có thể quán sát được đều được bao gồm cùng với các duyên của chúng.
Tenāha ‘‘nāmakāyassa paccayaṃ parigaṇhatī’’ti.
Therefore, it is said: "one discerns the conditions of the mind body."
Do đó, đã nói “nāmakāyassa paccayaṃ parigaṇhatī” (bao gồm duyên của danh thân).
Evaṃ chabbidhā vuttā.
Thus stated in six ways.
Như vậy, đã được nói đến theo sáu cách.
‘‘Sabbe tasanti daṇḍassā’’tiādīsu (dha. pa. 129-130) viya padesepi sabba-saddassa pavattanato ‘‘sabbā’’ti vatvāpi ‘‘anavasesā’’ti vuttaṃ.
Even though "all" is stated, because the word sabba can apply to a part, as in "All tremble at the rod" and so on, "without remainder" is also stated.
Mặc dù đã nói “sabbā” (tất cả), nhưng cũng nói “anavasesā” (không còn sót lại), vì từ “sabba” (tất cả) cũng được dùng cho một phần, như trong “Sabbe tasanti daṇḍassā” (Tất cả đều sợ hình phạt) và các câu tương tự.
Natthi etissā avaseso avasiṭṭhoti anavasesā, soḷasavidhāpi cesā ekakaṅkhāvasenāpi anavasiṭṭhā hutvāti vuttaṃ hoti.
There is no remainder or residue for it, hence anavasesā (without remainder); it means that even if it is sixteen-fold, it becomes without remainder even by way of a single doubt.
Không có phần còn lại hay phần sót lại của nó, nên được gọi là anavasesā (không còn sót lại), và điều này có nghĩa là mười sáu loại nghi ngờ đó không còn sót lại ngay cả đối với một nghi ngờ duy nhất.
Pahiyyatīti vikkhambhanavasena pahiyyati.
"Is abandoned" means is abandoned by way of suppression.
Pahiyyatī (được đoạn trừ) nghĩa là được đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhana).
Kāmaṃ nāmarūpamattaṃ vinā sattassa adassanena diṭṭhivisuddhiyāva paccuppanne kaṅkhā pahīnā, atītānāgate kaṅkhānaṃ pahānena pana paccuppanne kaṅkhāya atisayappahānaṃ dassetuṃ idheva sā vuttā.
Although doubt in the present is abandoned indeed by the Purity of View (diṭṭhivisuddhi) through the non-perception of a being apart from mere nāmarūpa, yet to show the exceeding abandonment of doubt in the present through the abandonment of doubts in the past and future, it is stated here.
Mặc dù nghi ngờ về hiện tại đã được đoạn trừ bằng Tịnh kiến (diṭṭhivisuddhi) do không thấy chúng sinh mà chỉ thấy danh sắc, nhưng để chỉ ra sự đoạn trừ vượt trội của nghi ngờ về hiện tại bằng cách đoạn trừ nghi ngờ về quá khứ và vị lai, nó được nói đến ở đây.
Atha vā paccuppanne nissattanāmarūpassa paccayesu pavattakaṅkhāya idheva tīraṇato sā idha vuttā.
Alternatively, because the doubt that arises in the present regarding the conditions of impersonal nāmarūpa is overcome here, it is stated here.
Hoặc, nghi ngờ về hiện tại được nói đến ở đây vì nó được giải quyết ở đây, đó là nghi ngờ phát sinh về các duyên của danh sắc không có chúng sinh trong hiện tại.
Vaṇṇabhaṇanaṃ vā etaṃ idha paccuppannakaṅkhāya pahānavacanaṃ yathā taṃ sotāpattimaggādīsu pahīnānampi ca pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānātiādinā anāgāmimaggādīsu vacananti.
Or, this statement here about the abandonment of doubt in the present is an exaltation, just as the statement about the abandonment of the five lower fetters, even though they are abandoned on the Path of Stream-entry and so on, is made on the Path of Non-returning and so on.
Hoặc, lời nói về sự đoạn trừ nghi ngờ về hiện tại ở đây là một lời khen ngợi (vaṇṇabhaṇana), giống như lời nói về sự đoạn trừ năm kiết sử hạ phần (orambhāgiyasaṃyojana) đã được đoạn trừ trong Đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga) và các đạo khác, được nói trong Đạo Bất hoàn (anāgāmimagga) và các đạo khác.
1243. Diṭṭhadhammavedanīyanti ettha diṭṭhadhammo vuccati paccakkhabhūto paccuppanno attabhāvo, tattha veditabbaphalaṃ kammaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
1243. In this very life (diṭṭhadhammavedanīya): Here, "diṭṭhadhamma" refers to the present existence, which is directly perceptible. Kamma whose fruit is to be experienced in that present existence is diṭṭhadhammavedanīya kamma.
1243. Diṭṭhadhammavedanīyanti: Ở đây, diṭṭhadhamma được gọi là tự thân hiện tại, đang hiện hữu. Nghiệp có quả cần phải được cảm nghiệm trong đó là diṭṭhadhammavedanīyaṃ (hiện báo nghiệp).
Upapajjāparāpariyāhosikammavasā panāti upapajjavedanīyaaparāpariyavedanīyaahosikammavasena.
And according to upapajja, aparāpariya, and ahosikamma means according to upapajjavedanīya, aparāpariyavedanīya, and ahosikamma.
Upapajjāparāpariyāhosikammavasā panāti: Theo năng lực của upapajjavedanīya (sinh báo nghiệp), aparāpariyavedanīya (hậu báo nghiệp) và ahosikamma (vô hiệu nghiệp).
Uttarapadalopavasena hi ‘‘upapajjāparāpariya’’nti vuttaṃ.
Indeed, the term "upapajjāparāpariya" is used by way of elision of the latter word (vedanīya).
Bởi vì từ "upapajjāparāpariya" được nói đến do sự lược bỏ của hậu tố.
Tattha paccuppannabhavato anantaraṃ upapajjitvā veditabbaphalaṃ kammaṃ upapajjavedanīyaṃ.
Among these, kamma whose fruit is to be experienced after being reborn in the very next existence from the present one is upapajjavedanīya kamma.
Trong đó, nghiệp có quả cần phải được cảm nghiệm sau khi sanh lên ngay sau kiếp hiện tại là upapajjavedanīyaṃ.
Apare apare diṭṭhadhammato aññasmiṃ aññasmiṃ yatthakatthaci attabhāve veditabbaphalaṃ kammaṃ aparāpariyavedanīyaṃ.
Kamma whose fruit is to be experienced in any other existence, one after another, different from the present one, is aparāpariyavedanīya kamma.
Nghiệp có quả cần phải được cảm nghiệm trong các tự thân khác nhau, ở bất cứ nơi nào khác ngoài hiện tại pháp là aparāpariyavedanīyaṃ.
Ahosi eva kammaṃ, na tassa vipāko ahosi, atthi, bhavissati cāti evaṃ vattabbakammaṃ ahosikammaṃ.
Kamma that was performed but whose result did not arise, does not exist, and will not arise, is called ahosikamma.
Nghiệp đã từng có, nhưng quả của nó đã không có, không có, và sẽ không có, nghiệp được nói đến như vậy là ahosikammaṃ.
Paṭipakkhehi anabhibhūtatāya, paccayavisesena paṭiladdhavisesatāya ca balavabhāvappattā tādisassa pubbābhisaṅkhārassa vasena sātisayā hutvā pavattā paṭhamajavanacetanā tasmiṃyeva attabhāve phaladāyinī diṭṭhadhammavedanīyā nāma.
The first javana-volition, having become extremely potent due to its unassailability by opposing factors and its special quality obtained through specific conditions, is diṭṭhadhammavedanīya, as it yields results in that very existence.
Tư tâm trong sát-na tốc hành đầu tiên (paṭhamajavanacetanā) đã đạt đến trạng thái mạnh mẽ do không bị các pháp đối nghịch áp đảo và do đã nhận được sự đặc biệt từ các duyên đặc biệt, trở nên vượt trội nhờ năng lực của hành động tạo tác trước đó, có khả năng cho quả ngay trong chính tự thân đó, được gọi là diṭṭhadhammavedanīyā (hiện báo nghiệp).
Sā hi vuttākārena balavati javanasantāne guṇavisesayuttesu upakārānupakāravasappavattiyā, āsevanālābhena appavipākatāya ca itaradvayaṃ viya pavattasantānuparamāpekkhaṃ, okāsalābhāpekkhañca kammaṃ na hotīti idheva pupphamattaṃ viya pavattivipākamattaṃ ahetukaphalaṃ deti, sahetukaphaladāne pana paṭisandhiākaḍḍhanampi āpajjeyya.
Indeed, such strong first javana-volition, because of its occurrence in persons endowed with special qualities within the javana-sequence through beneficial or detrimental actions, and because of its having little result due to not acquiring repeated performance, is not kamma that depends on the cessation of the occurring continuum or on the attainment of an opportunity, like the other two types. Therefore, it gives only an unconditioned result, like a mere flower that doesn't produce fruit. If it were to give a conditioned result, it would also bring about rebirth-attraction.
Bởi vì nó mạnh mẽ theo cách đã nói, trong dòng tốc hành tâm, do sự vận hành theo năng lực của việc giúp ích hoặc không giúp ích đối với những người có phẩm chất đặc biệt, và do quả ít ỏi vì không nhận được sự lặp lại, nó không trở thành nghiệp phải chờ đợi sự chấm dứt của dòng tương tục đang diễn ra và chờ đợi cơ hội như hai loại kia, nên nó chỉ cho quả trong dòng tương tục (pavattivipāka) ngay tại đây như một bông hoa, là quả vô nhân (ahetukaphala); còn nếu cho quả có nhân (sahetukaphala), nó có thể dẫn đến việc kéo theo sự tái sanh.
Tathā asakkontanti kammassa vipākadānaṃ nāma upadhippayogādipaccayantarasamavāyeneva hotīti tadabhāvato tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ dātuṃ asakkontaṃ.
Thus being unable means kamma's giving of result occurs only through the conjunction of other conditions such as substratum (upadhi) and effort (payoga). Therefore, being unable to give result in that very existence due to the absence of such conditions, it becomes ahosikamma.
Tathā asakkontanti: Việc cho quả của nghiệp chỉ xảy ra khi có sự hội đủ của các duyên khác như sự nỗ lực về tài sản v.v... Do không có những điều đó, nên nó không thể cho quả ngay trong chính tự thân đó.
Ahosikammaṃ…pe… vipākoti ettha ‘‘ahosi kamma’’nti padaṃ visuṃ visuṃ yojetabbaṃ ‘‘ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko, ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko, ahosi kammaṃ natthi kammavipāko’’ti (paṭi. ma. 1.234).
In the phrase "ahosikamma…pe… vipāka", the word "ahosi kammaṃ" should be applied separately as "ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko, ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko, ahosi kammaṃ natthi kammavipāko" (The kamma existed, but its kamma-result did not exist; the kamma existed, but its kamma-result will not exist; the kamma existed, but its kamma-result does not exist).
Ahosikammaṃ…pe… vipākoti: Ở đây, cụm từ "ahosi kamma" (nghiệp đã có) nên được phân tích riêng biệt: "nghiệp đã có, quả của nghiệp đã không có; nghiệp đã có, quả của nghiệp sẽ không có; nghiệp đã có, quả của nghiệp không có".
Tattha sakasakakālātikkantassa upapajjavedanīyassa, diṭṭhadhammavedanīyassa ca vasena purimaṃ vuttaṃ.
Among these, the first is said concerning upapajjavedanīya kamma and diṭṭhadhammavedanīya kamma which have passed their respective times.
Trong đó, trường hợp đầu tiên được nói đến theo năng lực của sinh báo nghiệp và hiện báo nghiệp đã quá thời gian của chúng.
Tañhi kammassa, vipākakālassa ca atītattā tathā vattabbattaṃ labhati, dutiyaṃ anāgate arahattaṃ pāpuṇantassa purimabhavesu kataṃ adinnavipākaṃ aparāpariyavedanīyaṃ sandhāya vuttaṃ, tatiyaṃ pana anantarabhave kataṃ upapajjavedanīyaṃ, arahato atītabhavesu kataṃ aparāpariyavedanīyañca sandhāya vuttaṃ.
That kamma, indeed, attains to being so called because both the kamma and the time for its result have passed. The second is said with reference to aparāpariyavedanīya kamma, performed in previous existences by one who will attain Arahantship in the future, which has not yet yielded its result. The third is said with reference to upapajjavedanīya kamma performed in the immediately succeeding existence, and aparāpariyavedanīya kamma performed by an Arahant in past existences.
Bởi vì nghiệp đó và thời gian cho quả của nó đều đã qua, nên nó được gọi như vậy. Trường hợp thứ hai được nói đến liên quan đến hậu báo nghiệp chưa cho quả, được tạo ra trong các kiếp trước của người sẽ đắc A-la-hán trong tương lai. Còn trường hợp thứ ba được nói đến liên quan đến sinh báo nghiệp được tạo ra trong kiếp ngay trước đó, và hậu báo nghiệp được tạo ra trong các kiếp quá khứ của một vị A-la-hán.
Apare pana ‘‘ekameva atītaṃ kammaṃ addhattaye vipākābhāvaṃ sandhāya tidhā vibhajitvā vutta’’nti vadanti.
Others, however, say that "the same past kamma is spoken of in three ways, referring to the absence of its result in the three periods of time."
Tuy nhiên, các vị khác nói rằng: "Chỉ một nghiệp quá khứ duy nhất, liên quan đến việc không có quả trong ba thời, đã được phân chia và nói thành ba loại."
Atthasādhikāti dānādipāṇātipātādiatthassa nipphādikā.
Bringing about the purpose (atthasādhikā) means accomplishing the purpose of giving and so forth, or of killing and so forth.
Atthasādhikāti: Hoàn thành mục đích của việc bố thí v.v... hoặc sát sanh v.v...
Kā pana sāti āha ‘‘sattamajavanacetanā’’ti.
What is that? He says: "the seventh javana-volition."
Vậy đó là gì? Ngài nói: "Tư tâm trong sát-na tốc hành thứ bảy".
Sā hi sanniṭṭhāpakacetanā vuttanayena paṭiladdhavisesā, paṭisandhiyā anantarapaccayabhāvino vipākasantānassa anantarapaccayabhāvena vā tathā abhisaṅkhatā samānā anantarattabhāve vipākadāyinī upapajjavedanīyaṃ nāma.
This seventh javana-volition, being a conclusive volition endowed with special qualities in the manner described, or being thus conditioned by virtue of being the immediate condition for the fruit-continuum which is the immediate condition for rebirth, is called upapajjavedanīya as it gives results in the immediately succeeding existence.
Bởi vì tư tâm quyết định đó, với đặc tính đã đạt được theo cách đã nói, hoặc được tạo tác theo cách đó bằng cách trở thành duyên vô gián cho dòng tương tục quả sẽ là duyên vô gián của sự tái sanh, nên nó cho quả trong tự thân kế tiếp và được gọi là upapajjavedanīyaṃ (sinh báo nghiệp).
Yebhuyyavuttiyā cettha ‘‘sattamajavanacetanā’’ti vuttaṃ.
Here, it is generally referred to as "the seventh javana-volition."
Và ở đây, "tư tâm trong sát-na tốc hành thứ bảy" được nói đến theo cách thông thường.
Paccavekkhaṇavasitādipavattiyaṃ pana pañcamādikāpi hoti.
However, in the process of reviewing (paccavekkhaṇavasitā) and so on, it can also be the fifth or earlier javana-volition.
Tuy nhiên, trong trường hợp của sự phản khán thuần thục v.v..., nó cũng có thể là tư tâm thứ năm trở đi.
Vipākaṃ detīti paṭisandhiṃ datvā pavattivipākaṃ deti, adinnapaṭisandhikaṃ pana pavattivipākaṃ detīti natthi.
It gives result means that having given the rebirth-result, it gives the process-result. However, there is no case where it gives a process-result without having given a rebirth-result.
Vipākaṃ detīti: Sau khi cho quả tái sanh, nó cho quả trong dòng tương tục. Nhưng không có trường hợp nó cho quả trong dòng tương tục mà không cho quả tái sanh.
Cutianantarañhi upapajjavedanīyassa okāsoti ācariyā.
Indeed, the time for upapajjavedanīya kamma is immediately after decease, say the teachers.
Các vị thầy nói rằng, thời điểm ngay sau khi chết là cơ hội của sinh báo nghiệp.
Paṭisandhiyā pana dinnāya jātisatepi pavattivipākaṃ deti.
But when rebirth has been given, it gives process-results even for hundreds of births.
Tuy nhiên, một khi quả tái sanh đã được cho, nó vẫn cho quả trong dòng tương tục ngay cả sau hàng trăm kiếp.
Tenāha bhagavā ‘‘tiracchānagate dānaṃ datvā sataguṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379).
Therefore, the Blessed One said: "Having given a gift to an animal, a hundredfold merit should be expected."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: "Khi bố thí cho loài bàng sanh, nên mong đợi (quả) gấp trăm lần".
Ubhinna…pe… detīti yathāvuttakāraṇavirahato diṭṭhadhammūpapajjavedanīyabhāvaṃ asampattā pañca cetanā vipākadānasabhāvassa anupacchinnattā yadā okāsaṃ labhati, tadā paṭisandhivipākaṃ, pavattivipākaṃ vā deti.
Of both…pe… it gives means that the five intermediate volitions (javanas), not having attained the state of diṭṭhadhammavedanīya or upapajjavedanīya due to the absence of the aforementioned conditions, give a rebirth-result or a process-result when they obtain an opportunity, because their nature of giving results is not yet cut off.
Ubhinna…pe… detīti: Năm tư tâm không đạt được trạng thái hiện báo nghiệp hoặc sinh báo nghiệp do thiếu các nguyên nhân đã nói, vì bản chất cho quả của chúng chưa bị cắt đứt, nên khi có cơ hội, chúng cho quả tái sanh hoặc quả trong dòng tương tục.
Sati saṃsārappavattiyāti iminā asati saṃsārappavattiyaṃ ahosikammapakkhe tiṭṭhati vipaccanokāsassa abhāvatoti dīpeti.
"If the cycle of rebirth continues" – by this, it is indicated that if the cycle of rebirth does not continue, it falls into the category of ahosikamma, due to the absence of an opportunity to ripen.
Sati saṃsārappavattiyāti: Bằng câu này, ngài chỉ ra rằng nếu không có sự tiếp diễn của vòng luân hồi, nó sẽ thuộc về loại vô hiệu nghiệp, vì không có cơ hội để trổ quả.
1244. Evaṃ tāva vipākadānakālavasena catubbidhaṃ dassetvā idāni vipākadānapariyāyato, kiccato ca catubbidhataṃ dassetuṃ ‘‘garuka’’ntiādi vuttaṃ.
1244. Thus, having first shown four kinds according to the time of yielding results, now, to show four kinds according to the order of yielding results and according to function, the text begins with "heavy (garuka)" and so on.
1244. Như vậy, sau khi đã trình bày bốn loại theo thời gian cho quả, bây giờ để trình bày bốn loại theo thứ tự cho quả và theo phận sự, ngài đã nói "garuka" (cực trọng nghiệp) v.v...
Tattha garukanti mahāsāvajjaṃ, mahānubhāvañca aññena kammena paṭibāhituṃ asakkuṇeyyakammaṃ.
Among these, heavy (garuka) refers to kamma that is extremely blameworthy and of great potency, kamma that cannot be obstructed by any other kamma.
Trong đó, garukanti: là nghiệp có lỗi lầm lớn và có năng lực lớn, không thể bị nghiệp khác ngăn cản.
Bahulanti abhiṇhaso kataṃ, ekavāraṃ katvāpi abhiṇhasamāsevitañca.
Much (bahula) refers to kamma that has been performed repeatedly, or even if performed once, has been frequently practiced.
Bahulanti: là nghiệp được làm thường xuyên, hoặc dù chỉ làm một lần nhưng được thực hành thường xuyên.
Āsannanti maraṇāsannakāle anussaritaṃ, tadā katañca.
Proximate (āsanna) refers to kamma that was recollected or performed at the time nearing death.
Āsannanti: là nghiệp được nhớ lại khi gần chết, hoặc được làm vào lúc đó.
Kaṭattākammanti garukādibhāvaṃ asampattaṃ katamattatoyeva kammanti vattabbakammaṃ.
Accumulated (kaṭattākamma) refers to kamma that has not reached the state of being heavy, etc., but is called kamma merely by virtue of having been done.
Kaṭattākammanti: là nghiệp không đạt đến trạng thái cực trọng v.v..., được gọi là nghiệp chỉ vì nó đã được làm.
Tattha kusalaṃ vā hotu akusalaṃ vā, garukāgarukesu yaṃ garukaṃ mātughātakādikammaṃ vā mahaggatakammaṃ vā, tadeva paṭhamaṃ vipaccati.
Among these, whether it is wholesome or unwholesome, among heavy and non-heavy kamma, that which is heavy, such as patricide and matricide, or jhāna kamma, ripens first.
Trong đó, dù là thiện hay bất thiện, trong số các nghiệp cực trọng và không cực trọng, nghiệp nào là cực trọng, như nghiệp giết mẹ v.v... hoặc nghiệp đáo đại, thì chính nghiệp đó trổ quả trước tiên.
Tathā bahulābahulesu yaṃ bahulaṃ susīlyaṃ dussīlyaṃ vā, tadeva paṭhamaṃ vipaccati.
Similarly, among much and not-much kamma, that which is much, whether good conduct or bad conduct, ripens first.
Tương tự, trong số các nghiệp thường làm và không thường làm, nghiệp nào là thường làm, dù là thiện giới hay ác giới, thì chính nghiệp đó trổ quả trước tiên.
Dūrāsannesu yaṃ āsannaṃ maraṇakāle anussaritaṃ, teneva upapajjati.
Among far and proximate kamma, that which is proximate, recollected at the time of death, leads to rebirth.
Trong số các nghiệp xa và gần, nghiệp nào là gần, được nhớ lại lúc lâm chung, thì người đó tái sanh do nghiệp đó.
Āsannakāle kate ca vattabbameva natthīti.
And there is nothing to say about kamma performed at the time of death.
Và đối với nghiệp được tạo ra lúc gần chết, thì không cần phải nói gì thêm.
Kaṭattā pana kammaṃ punappunaṃ laddhāsevanaṃ purimānaṃ abhāve paṭisandhiṃ ākaḍḍhati.
However, accumulated kamma, having repeatedly received practice, in the absence of the preceding kamma, draws rebirth.
Còn nghiệp kaṭattā, khi đã được thực hành lặp đi lặp lại, sẽ kéo theo sự tái sanh nếu không có các nghiệp trước đó.
Iti garukaṃ sabbapaṭhamaṃ vipaccati.
Thus, heavy kamma ripens first of all.
Như vậy, nghiệp cực trọng trổ quả trước hết.
Tathā hi taṃ ‘‘garuka’’nti vuttaṃ.
Indeed, it is called "heavy" for that very reason.
Vì vậy, nó được gọi là "garuka" (cực trọng).
Garuke asati bahulīkataṃ, tasmimpi asati āsannaṃ, tasmimpi asati kaṭattākammanti vuttaṃ ‘‘purimajātīsu katakammaṃ vipaccatī’’ti.
If there is no heavy kamma, then frequently practiced kamma ripens; if that is absent, then proximate kamma; and if that too is absent, then accumulated kamma. Thus it is said that "kamma performed in previous existences ripens."
Khi không có nghiệp cực trọng, nghiệp thường làm trổ quả; khi không có nghiệp đó, nghiệp cận tử trổ quả; khi không có nghiệp đó, nghiệp kaṭattā trổ quả, như đã nói: "nghiệp đã làm trong các kiếp trước trổ quả".
1245. Paṭisandhidānādivasena vipākasantānassa nibbattakaṃ janakaṃ.
1245. Kamma that produces the result-continuum by way of giving rebirth and so forth is generative (janaka).
1245. Nghiệp tạo ra dòng tương tục quả theo năng lực cho quả tái sanh v.v... là janakaṃ (sinh thành nghiệp).
Sukhadukkhasantānassa, nāmarūpappabandhassa vā ciratarappattihetubhūtaṃ upatthambhakaṃ.
Kamma that is the cause for the long continuation of the continuum of happiness and suffering, or of the succession of mind-and-matter, is supportive (upatthambhaka).
Nghiệp là nguyên nhân cho sự tồn tại lâu dài của dòng tương tục khổ lạc, hoặc của chuỗi danh sắc, là upatthambhakaṃ (trì nghiệp).
Tenāha ‘‘sukhadukkhaṃ upatthambheti, addhānaṃ pavattetī’’ti.
Therefore, it is said: ‘It supports happiness and suffering, prolonging the duration*.’
Do đó, đã nói rằng: "trợ giúp khổ và lạc, làm cho diễn tiến trong thời gian dài".
Sukhadukkhe pavattamāne bavhābādhatādipaccayūpanipātanena saṇikaṃ saṇikaṃ tassa vibādhakaṃ upapīḷakaṃ.
When happiness and suffering occur,* which gradually obstructs that* by causing the occurrence of many debilitating conditions, such as illness, is upapīḷakaṃ (oppressive kamma).
Khi khổ và lạc đang diễn tiến, nghiệp gây trở ngại (upapīḷaka) là nghiệp cản trở khổ và lạc ấy một cách từ từ bằng cách làm phát sinh các duyên như nhiều bệnh tật v.v.
Tenāha ‘‘sukhadukkhaṃ pīḷeti bādhati, addhānaṃ pavattituṃ na detī’’ti.
Therefore, it is said: ‘It oppresses and obstructs happiness and suffering, not allowing the duration* to continue.’
Do đó, đã nói rằng: "chèn ép, cản trở khổ và lạc, không cho diễn tiến trong thời gian dài".
Tathā paṭipakkhakammavipākassa appavattikaraṇavasena upacchedakaṃ paṭibāhakaṃ upaghātakaṃ.
Similarly, that which cuts off and obstructs the result (vipāka) of opposing kamma by not allowing it to manifest is upaghātakaṃ (destructive kamma).
Tương tự, nghiệp đoạn tuyệt (upaghātaka) là nghiệp cắt đứt, ngăn cản bằng cách làm cho quả của nghiệp đối nghịch không thể diễn tiến.
Tenāha ‘‘tassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’ti.
Therefore, it is said: ‘Having obstructed its result.’
Do đó, đã nói rằng: "sau khi ngăn cản quả của nghiệp kia".
Rūpañca arūpavipākakkhandho cāti rūpārūpavipākakkhandho, kammajarūpassāpi vipākapariyāyo atthīti ‘‘rūpārūpavipākakkhandhe’’ti vuttaṃ.
It is called ‘rūpārūpavipākakkhandhe’ (resultant aggregates of materiality and immateriality) because there is also a resultant aspect (vipākapariyāya) for kamma-born materiality (rūpa), combining materiality and resultant immaterial aggregates.
Sắc và uẩn quả vô sắc là uẩn quả sắc và vô sắc; vì sắc do nghiệp sinh cũng có ý nghĩa là quả, nên được gọi là "các uẩn quả sắc và vô sắc".
Aññena kammenāti kusalena vā akusalena vā aññena kammena kattubhūtena dinnāya paṭisandhiyā vipāke janite.
By another kamma, whether wholesome (kusala) or unwholesome (akusala), when the resultant (vipāka) of a given rebirth-linking (paṭisandhi) generated by another causative kamma (kattubhūtena) arises.
Bởi một nghiệp khác: Khi quả được sinh ra trong sự tái tục được cho bởi một nghiệp khác, dù là thiện hay bất thiện, đóng vai trò tác nhân.
Tenāha ‘‘janite vipāke’’ti.
Therefore, it is said: ‘when the result (vipāka) has arisen.’
Do đó, nói rằng: "khi quả được sinh ra".
Pavattivipākaṃ sandhāya ‘‘janite vipāke’’ti vadanti.
They say "when the result (vipāka) has arisen" with reference to the result in the course of existence (pavattivipāka).
Người ta nói "khi quả được sinh ra" là để chỉ quả trong thời kỳ diễn tiến.
Uppajjanakasukhadukkhaṃ upatthambhetīti upatthambhakakammaṃ kusalaṃ samānaṃ aññenapi kusalakammena uppajjamānakaṃ sukhaṃ tassa paṭipakkhavibādhanavasena upatthambheti.
‘Supports’ the arising happiness and suffering: If the supporting kamma (upatthambhakakamma) is wholesome, it supports the happiness arising through another wholesome kamma by hindering its opposition.
Trợ giúp khổ và lạc đang sinh khởi: Nghiệp trợ thành, khi là thiện, trợ giúp lạc đang sinh khởi bởi một nghiệp thiện khác bằng cách ngăn chặn các yếu tố đối nghịch với nó.
Akusalaṃ aññena akusalakammena upapajjamānaṃ dukkhaṃ tatheva upatthambheti.
If it is unwholesome, it supports the suffering arising through another unwholesome kamma in the same way.
Khi là bất thiện, nó trợ giúp khổ đang sinh khởi bởi một nghiệp bất thiện khác theo cách tương tự.
Evañca upatthambhentaṃ taṃ dīghakālaṃ pavatteti nāmāti āha ‘‘addhānaṃ pavattetī’’ti.
And by supporting in this way, it is said to prolong that* for a long time; thus it is said: ‘prolongs the duration*.’
Và khi trợ giúp như vậy, nó được gọi là làm cho khổ và lạc đó diễn tiến trong thời gian dài. Do đó, nói rằng: "làm cho diễn tiến trong thời gian dài".
Uppajjanakasukhadukkhaṃ pīḷetīti upapīḷakaṃ akusalaṃ samānaṃ sukhitassa rogādiantarāyakāraṇasampādakabhāvena sukhasantānaṃ upacchindantaṃ pīḷeti, kusalañca rogādinā dukkhitassa bhesajjādisukhādikāraṇasampādakabhāvena dukkhasantānaṃ vicchindantaṃ pīḷeti.
‘Oppresses’ the arising happiness and suffering: If the oppressive kamma (upapīḷakaṃ) is unwholesome, it oppresses a happy person by interrupting the continuity of happiness, due to its function of bringing about obstructive causes like illness. If it is wholesome, it oppresses a person suffering from illness etc., by severing the continuity of suffering through its function of bringing about causes for happiness, such as medicine.
Chèn ép khổ và lạc đang sinh khởi: Nghiệp chướng ngại, khi là bất thiện, chèn ép người đang có lạc bằng cách cắt đứt dòng tương tục của lạc qua việc tạo ra nguyên nhân gây chướng ngại như bệnh tật v.v.; và khi là thiện, nó chèn ép người đang đau khổ vì bệnh tật v.v. bằng cách cắt đứt dòng tương tục của khổ qua việc tạo ra nguyên nhân mang lại an lạc như thuốc men v.v.
Keci pana ‘‘sukhadukkhassa kāraṇaṃ asampādentampi paṭisandhidāyakakammassa pavattivipākaṃ paṭibāhitvā sayaṃ vipākadāyakakammaṃ upapīḷakakamma’’nti vadanti.
Some teachers say, however, that the kamma which oppresses is that which, even without bringing about the causes for happiness and suffering, obstructs the course-of-existence result of the kamma that gave rise to rebirth, and itself gives a result.
Tuy nhiên, một số vị cho rằng: "Nghiệp chướng ngại là nghiệp tự mình cho quả sau khi đã ngăn cản quả trong thời kỳ diễn tiến của nghiệp cho tái tục, mặc dù nó không tạo ra nguyên nhân của khổ và lạc".
Evaṃ sante pana paṭisandhidāyakameva janakakammanti vuttaṃ siyā.
If that were the case, then only the kamma that gives rise to rebirth would be called generative kamma (janakakamma).
Nhưng nếu như vậy, thì sẽ phải nói rằng chỉ có nghiệp cho tái tục mới là nghiệp sinh thành.
Apica upaghātakena saha imassa visesabhāvo āpajjati, taṃ paṭisandhivipākassa paṭibāhakanti ce?
Furthermore, there would be no distinction between this and destructive kamma (upaghātakaṃ). If one argues that it obstructs the rebirth-linking result?
Hơn nữa, sẽ không có sự khác biệt giữa nghiệp này với nghiệp đoạn tuyệt. Nếu nói rằng nghiệp đó ngăn cản quả tái tục thì sao?
Taṃ na, avisesena vuttattāti.
That is not so, because it is stated without distinction.
Điều đó không đúng, vì đã được nói một cách không phân biệt.
‘‘Dubbalaṃ kammaṃ ghātetvā’’ti vutte ‘‘nanu tassa pubbeyeva siddhattā, niruddhattā ca kathamidaṃ tadupaghātakaṃ hotī’’ti āpannaṃ codanaṃ sandhāya kammassa ghātanaṃ nāma tassa vipākapaṭibāhanamevāti dassento āha ‘‘tassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’ti.
When it is said: ‘Having destroyed the weak kamma,’ a question arises: ‘Since it was already established and ceased beforehand, how can this kamma be its destroyer?’ To show that the destruction of kamma means only the obstruction of its result, it is said: ‘having obstructed its result.’
Khi nói "sau khi hủy diệt nghiệp yếu", để giải quyết vấn nạn nảy sinh rằng "làm sao nghiệp này có thể hủy diệt nghiệp kia, khi nghiệp kia đã thành tựu và đã diệt từ trước?", ngài đã chỉ ra rằng việc hủy diệt nghiệp chính là ngăn cản quả của nó, và nói rằng: "sau khi ngăn cản quả của nghiệp kia".
Taṃpaṭibāhanañca attano vipākuppattiyā okāsakaraṇanti vuttaṃ ‘‘attano vipākassa okāsaṃ karotī’’ti.
And that obstruction means creating an opportunity for one's own result to arise; thus it is said: ‘it creates an opportunity for its own result (vipāka).’
Và việc ngăn cản đó là tạo cơ hội cho quả của chính mình sinh khởi, nên được nói là "tạo cơ hội cho quả của chính mình".
Vipaccanāya katokāsaṃ kammaṃ vipakkameva nāma hotīti āha ‘‘evaṃ…pe… uppannaṃ nāma hotī’’ti.
Kamma for which an opportunity has been created for its ripening is indeed said to have ripened; thus it is said: ‘Thus... it is said to have arisen.’
Nghiệp đã được tạo cơ hội để trổ quả thì được gọi là đã trổ quả. Do đó, nói rằng: "như vậy... được gọi là đã sinh khởi".
Upapīḷakaṃ aññassa vipākaṃ upacchindati, na sayaṃ attano vipākaṃ deti, upaghātakaṃ pana dubbalakammaṃ upacchinditvā attano vipākaṃ uppādetīti ayametesaṃ viseso.
Oppressive kamma (upapīḷakaṃ) cuts off the result of another kamma, but does not itself give its own result. Destructive kamma (upaghātakaṃ), however, cuts off weak kamma and generates its own result. This is the distinction between them.
Nghiệp chướng ngại cắt đứt quả của nghiệp khác, nhưng tự nó không cho quả của mình. Còn nghiệp đoạn tuyệt thì sau khi cắt đứt nghiệp yếu hơn, nó làm sinh khởi quả của chính mình. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Keci pana ācariyā aparenāpi nayena janakādikammaṃ icchanti.
However, some teachers desire generative kamma and so on, according to another method.
Tuy nhiên, một số vị luận sư chấp nhận các loại nghiệp như nghiệp sinh thành v.v. theo một phương pháp khác.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Yasmiṃ kamme kate paṭisandhiyaṃ, pavatte ca vipākakaṭattārūpānaṃ uppatti hoti, taṃ janakaṃ.
That kamma, upon the performance of which the arising of resultant aggregates (vipākakaṭattārūpa) occurs at rebirth-linking and during the course of existence, is generative kamma (janakaṃ).
Nghiệp nào khi được tạo tác mà có sự sinh khởi của quả là các sắc do nghiệp sinh trong khi tái tục và trong khi diễn tiến, thì đó là nghiệp sinh thành.
Yasmiṃ pana kate aññena janitassa iṭṭhassa vā aniṭṭhassa vā phalassa vibādhakavicchedakapaccayānuppattiyā, upabrūhakapaccayuppattiyā ca janakānubhāvānurūpaṃ pariposakaciratarappabandhā honti, taṃ upatthambhakaṃ.
Upon the performance of which kamma, due to the non-arising of conditions that hinder or cut off the agreeable or disagreeable fruit generated by another kamma, and due to the arising of supporting conditions, there are continuous and prolonged enhancements corresponding to the generative kamma's potency—that is supporting kamma (upatthambhakaṃ).
Còn nghiệp nào khi được tạo tác, do không có sự sinh khởi của các duyên cản trở và cắt đứt quả khả ái hoặc bất khả ái do nghiệp khác sinh ra, và do có sự sinh khởi của các duyên tăng trưởng, làm cho dòng tương tục được nuôi dưỡng và kéo dài hơn, tương xứng với năng lực của nghiệp sinh thành, thì đó là nghiệp trợ thành.
Janakena nibbattitaṃ kusalaphalaṃ, akusalaphalaṃ vā yena paccanīkabhūtena rogadhātuvisamatādinimittatāya bādhīyati, taṃ upapīḷakaṃ.
That kamma by which the wholesome or unwholesome fruit produced by generative kamma is hindered, acting as an opposing factor through causes such as disease and imbalance of elements, is oppressive kamma (upapīḷakaṃ).
Quả thiện hoặc quả bất thiện do nghiệp sinh thành tạo ra, bị cản trở bởi nghiệp đối nghịch nào qua việc trở thành nguyên nhân của bệnh tật, sự mất quân bình của các yếu tố v.v., thì đó là nghiệp chướng ngại.
Yena pana kammunā janakasāmatthiyavasena ciratarappabandhārahampi samānaṃ phalavicchedakapaccayuppattiyā upahaññati vicchijjati, taṃ upaghātakanti.
And that kamma by which a fruit, even though it is capable of a prolonged continuity due to the potency of generative kamma, is afflicted and cut off by the arising of cutting-off conditions, is destructive kamma (upaghātakaṃ).
Còn nghiệp nào mà do năng lực của nghiệp sinh thành, dù đáng lẽ có thể tiếp diễn lâu dài, nhưng lại bị hủy hoại và cắt đứt do sự sinh khởi của các duyên đoạn tuyệt, thì đó là nghiệp đoạn tuyệt.
Ettha ca keci appābādhadīghāyukatāsaṃvattanavasena dutiyassa kusalabhāvaṃ, bavhābādhaappāyukatāsaṃvattanavasena pacchimānaṃ dvinnaṃ akusalabhāvañca vaṇṇenti, bhūridattādīnaṃ pana nāgādīnaṃ, ito anuppadinnayāpanakapetānañca apāyesu akusalavipākassa upatthambhanūpapīḷanūpaghātakāni kammāni santīti catunnampi kusalākusalabhāvo na virujjhati.
Here, some describe the second type (supporting kamma) as wholesome due to its causing freedom from illness and long life, and the latter two (oppressive and destructive kamma) as unwholesome due to their causing many illnesses and short life. However, for beings like the Nāgas, such as Bhūridatta and others, and for the departed spirits (peta) who are sustained by merit transferred to them from here, there are wholesome and unwholesome karmas that support, oppress, and destroy the unwholesome results in the lower realms (apāya); therefore, the wholesome and unwholesome nature of all four types of kamma is not contradictory.
Ở đây, một số vị giải thích rằng nghiệp thứ hai (trợ thành) là thiện do nó dẫn đến ít bệnh tật và tuổi thọ dài, còn hai nghiệp sau cùng (chướng ngại và đoạn tuyệt) là bất thiện do chúng dẫn đến nhiều bệnh tật và tuổi thọ ngắn. Tuy nhiên, đối với các loài rồng như Bhūridatta v.v., và các ngạ quỷ sống nhờ phước báu được hồi hướng từ cõi người, có những nghiệp trợ thành, chướng ngại và đoạn tuyệt đối với quả bất thiện trong các cõi khổ, do đó, việc cả bốn loại nghiệp này có thể là thiện hoặc bất thiện đều không mâu thuẫn.
Kiñcāpi kammānaṃ kammantarañceva vipākantarañca buddhānaṃ kammavipākañāṇasseva yāthāvasarasato pākaṭaṃ hoti.
Although the distinctions between kamma and other kamma, and between results and other results, are manifest in their true nature only to the Buddha's knowledge of kamma and its results.
Vả lại, sự khác biệt giữa các nghiệp và sự khác biệt giữa các quả chỉ hiện rõ một cách chân xác đối với trí tuệ về nghiệp và quả của chư Phật.
Buddhāveṇikañhetaṃ asādhāraṇaṃ sāvakehi, vipassakena pana ekadesato jānitabbaṃ.
This is a unique knowledge of the Buddhas, not shared by disciples, but it should be known in part by the vipassī (insight meditator).
Trí tuệ này là một trong những Phật trí bất cộng (không chung với các vị khác), không chung với các vị Thinh văn. Tuy nhiên, hành giả tu tập minh sát cần phải biết một phần nào đó.
Na hi sabbena sabbaṃ ajānantassa paccayapariggaho paripūrati, tasmā tādisaṃ pariggahaṃ sandhāya ‘‘iti ima’’ntiādi vuttaṃ.
For if one does not know everything fully, one's comprehension of conditions is not perfected; therefore, with reference to such a comprehension, it is said: "Thus this," and so on.
Vì rằng, đối với người không biết tất cả mọi phương diện, việc liễu tri các duyên sẽ không được viên mãn. Do đó, để nhắm đến sự liễu tri như vậy, câu "Như vậy, đây là..." đã được nói đến.
Yādisehi paccayehi paccuppanne addhāne nāmarūpassa pavatti, tādiseheva itarasmimpi addhadvayeti evaṃ yathā atītānāgate nayaṃ neti, taṃ dassetuṃ ‘‘yathā ida’’ntiādi vuttaṃ.
To show that the method applies to the past and future in the same way that nāmarūpa arises in the present time due to such and such conditions, it is said: "Just as this," and so on.
Để chỉ ra rằng, cũng như danh sắc diễn tiến trong thời hiện tại bởi những duyên như thế nào, nó cũng diễn tiến trong hai thời quá khứ và vị lai bởi những duyên tương tự như thế, nên câu "Cũng như đây..." đã được nói đến.
Addhattayepi kiriyākiriyāphalamattatādassanaparattā codanāya.
Because the question (codanā) is primarily concerned with showing merely the act or non-act and its result in all three times.
Vì sự chất vấn chủ yếu là để chỉ ra rằng trong cả ba thời, chỉ có hành động và quả của hành động mà thôi.
Itī kammañcevātiādinā vuttassevatthassa nigamanavasena vuttaṃ.
"Thus kamma," and so on, is said by way of concluding the meaning already stated.
Câu "Như vậy, chính nghiệp..." được nói như một lời kết luận cho ý nghĩa đã được trình bày.
Tassevaṃ…pe… pahiyyatīti tassevaṃ samanupassato yā sā pubbantādayo ārabbha ‘‘ahosiṃ nu kho aha’’ntiādinā nayena pavattā vicikicchā pahiyyati.
"For one thus... is abandoned": For one who contemplates in this manner, that doubt (vicikicchā) which arises concerning past existences and so on, saying, "Was I existing?" and so forth, is abandoned.
Đối với vị ấy... được đoạn trừ: Đối với vị ấy đang quán xét như vậy, hoài nghi nào đã khởi lên liên quan đến quá khứ v.v. theo cách "Ta đã từng có mặt chăng?" v.v., thì hoài nghi đó được đoạn trừ.
1246-8. Pahīnāya pana tāya sabbabhavayonigatiṭhitisattāvāsesu hetuphalasambandhavaseneva pavattanāmarūpamattameva khāyati.
1246-8. When that* is abandoned, only the mere aggregates of mentality and materiality (nāmarūpa) persisting solely through the connection of cause and effect are perceived in all planes of existence, origins, destinations, abodes, and dwellings of beings.
Khi hoài nghi ấy đã được đoạn trừ, thì chỉ có danh và sắc đang diễn tiến do sự liên hệ giữa nhân và quả trong tất cả các cõi, các loài sinh, các nẻo đi, các trú xứ của thức và các nơi ở của chúng sinh là hiện rõ.
Tenevāha ‘‘hetuphalassa sambandhavasenevā’’tiādi.
Therefore, it is said: "only through the connection of cause and effect," and so on.
Chính vì thế, ngài đã nói "chỉ do sự liên hệ của nhân và quả..." v.v.
Kāraṇasāmaggiyaṃ dānādīhi sādhitakiriyāya pavattamānāya kāraṇamatte kattuvohāroti āha ‘‘kāraṇato uddhaṃ kāraṇaṃ na ca passatī’’ti.
When the totality of conditions is present, and actions accomplished through generosity and so on are occurring, the term "doer" (kattu-vohāra) applies only to the condition; thus it is said: "one does not see a doer beyond the cause."
Khi tập hợp các nguyên nhân hiện hữu, và hành động được thực hiện qua việc bố thí v.v. đang diễn tiến, thì khái niệm "người làm" chỉ là dựa trên nguyên nhân. Do đó, ngài nói: "vị ấy không thấy có người làm nào khác ngoài nguyên nhân".
Pāka…pe… paṭivedakaṃ na passatīti sambandho.
"One does not see one who experiences the fruit"—this is the connection.
... không thấy người lãnh thọ quả. Đây là mối liên hệ.
Pākapaṭivedakanti vipākavindakaṃ.
‘One who experiences the fruit’ means one who experiences the result (vipāka).
Người lãnh thọ quả nghĩa là người hưởng quả.
Evaṃ apassanto pana kāraṇe sati kārakoti, vipākappavattiyā sati paṭisaṃvedakoti samaññāmatteneva paṇḍitā voharanti.
Not seeing thus, wise people, however, speak of a doer when there is a cause, and one who experiences when there is the arising of a result, merely by convention.
Khi không thấy như vậy, các bậc trí tuệ chỉ sử dụng theo quy ước rằng: khi có nguyên nhân thì có "người làm", khi có sự diễn tiến của quả thì có "người lãnh thọ".
Iccevaṃ sammappaññāya passati.
Thus one sees with perfect wisdom.
Vị ấy thấy như vậy bằng chánh trí tuệ.
Suddhadhammāti kenaci sattena vā puggalena vā amissadhammā.
‘Pure phenomena’ means phenomena unmixed with any being or person.
Các pháp thuần túy là các pháp không pha trộn với bất kỳ chúng sinh hay cá nhân nào.
Evetanti evaṃvidhaṃ etaṃ dassanaṃ sammadassanaṃ, aviparītadassananti attho.
‘This thus’ means this kind of perception is right perception, unperverted perception.
Cái thấy như vậy nghĩa là cái thấy như thế này là chánh kiến, là cái thấy không sai lầm.
1250-3. Anāgatepi saṃsāreti yathā atīte, evaṃ anāgatepi addhāne khandhānaṃ paṭipāṭītiādinā vuttasaṃsāre sati.
1250-3. In the future saṃsāra, too: Just as in the past, so too in the future course of time, when there is the saṃsāra described as the succession of aggregates and so on.
Anāgatepi saṃsāreti (cũng trong vòng luân hồi tương lai): Cũng như trong quá khứ, trong thời tương lai cũng vậy, khi có vòng luân hồi được nói đến qua các câu như "sự tuần tự của các uẩn", v.v.
Appavatti na dissatīti kammato vipāko bhavissati, vipākato kammanti anāgate kāriyaparamparāya gavesiyamānāya aparikkhīṇasaṃyojanassa kammavipākānaṃ appavattanaṃ na dissati, pavattati evāti attho.
Non-occurrence is not seen: From kamma, vipāka will arise; from vipāka, kamma. Thus, when searching for the succession of results in the future, for one whose fetters are not exhausted, the non-occurrence of kamma and vipāka is not seen; it definitely occurs, this is the meaning.
Appavatti na dissatīti (sự không diễn tiến là không thấy): "Từ nghiệp sẽ có quả, từ quả sẽ có nghiệp", khi tìm kiếm chuỗi nhân quả trong tương lai, đối với người chưa đoạn trừ các kiết sử, sự không diễn tiến của nghiệp và quả là không thấy được, nghĩa là chúng vẫn tiếp tục diễn tiến.
Hetuphalasambandhavasena pavattamāne saṃsāre ‘‘pubbā koṭi na paññāyatī’’ti vacanena kāraṇe ādissa abhāvo vutto, ‘‘appavatti na dissatī’’ti vacanena phalassa avasānābhāvo vuttoti.
In this saṃsāra, which continues by way of the cause-and-effect relationship, the absence of a beginning for the cause is stated by the phrase "a prior end is not discernible"; and the absence of an end for the result is stated by the phrase "non-occurrence is not seen."
Trong vòng luân hồi diễn tiến theo mối liên hệ nhân quả, câu nói “pubbā koṭi na paññāyati” (điểm khởi đầu không được biết đến) đã nói lên sự không có khởi đầu của nguyên nhân, còn câu nói “appavatti na dissatī” (sự không diễn tiến là không thấy) đã nói lên sự không có kết thúc của kết quả.
Etamatthanti ‘‘kammassa kārako natthī’’tiādinā vuttamatthaṃ.
This meaning: The meaning stated by "there is no doer of kamma" and so on.
Etamatthanti (ý nghĩa này): ý nghĩa được nói đến qua các câu như “kammassa kārako natthi” (không có người tạo ra nghiệp), v.v.
Asayaṃvasīti na sayaṃvasino, micchābhinivesaparavasāti attho.
Not self-controlled: Not self-controlled, meaning they are subject to wrong views.
Asayaṃvasīti (không tự chủ): không phải là những người tự chủ, nghĩa là bị chi phối bởi tà kiến.
Aññamaññavirodhinoti itarītaraviruddhā diṭṭhiyo vā diṭṭhiyā vā aññamaññena saha virodhino.
Mutually contradictory: Meaning, the views are mutually contradictory, or the adherents of such views are mutually contradictory.
Aññamaññavirodhinoti (mâu thuẫn lẫn nhau): các tà kiến mâu thuẫn lẫn nhau, hoặc những người có tà kiến mâu thuẫn với nhau.
Gambhīrañāṇagocaratāya gambhīraṃ.
Profound due to being the domain of profound knowledge.
Vì là đối tượng của trí tuệ thâm sâu nên được gọi là gambhīraṃ (thâm sâu).
Tathā nipuṇaṃ.
Similarly, subtle.
Tương tự, là nipuṇaṃ (tế nhị).
Sattasuññatāya, aññamaññasabhāvasuññatāya ca suññaṃ.
Empty due to the absence of a self and the absence of inherent existence of each other's nature.
Vì trống không về chúng sinh và trống không về tự tánh của nhau nên là suññaṃ (trống không).
Paccayanti nāmarūpassa paccayaṃ, tappaccayapaṭivedheneva ca sabbaṃ paṭividdhaṃ hotīti.
Condition: The condition of nāmarūpa; by the penetration of that condition, everything becomes penetrated.
Paccayanti (duyên): duyên của danh sắc, và chỉ bằng cách thấu triệt duyên đó mà tất cả đều được thấu triệt.
1254-6. Kammaṃ natthi vipākamhīti kuṭṭādīsu rajādi viya vipāke santiṭṭhamānaṃ kammaṃ natthi.
1254-6. Kamma is not in vipāka: There is no kamma inherent in vipāka, just as dust is not inherent in a wall and so on.
Kammaṃ natthi vipākamhīti (nghiệp không có trong quả): không có nghiệp nào tồn tại trong quả giống như bụi bẩn trên tường.
Pāko kamme na vijjatīti tathā kamme santiṭṭhamāno vipāko natthi.
Vipāka is not found in kamma: Similarly, there is no vipāka inherent in kamma.
Pāko kamme na vijjatīti (quả không có trong nghiệp): tương tự, không có quả nào tồn tại trong nghiệp.
Yathāvuttamevatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā na sūriye’’tiādi vuttaṃ.
To clarify the meaning stated above with an analogy, it is said: "Just as in the sun" and so on.
Để làm rõ ý nghĩa đã nêu bằng ví dụ, câu ‘‘yathā na sūriye’’tiādi (như trong mặt trời) đã được nói đến.
Maṇimhīti sūriyakantamaṇimhi.
In the gem: In the sun-crystal gem.
Maṇimhīti (trong ngọc): trong ngọc suriyakanta (ngọc hứng quang).
Na tesaṃ bahi so atthīti te muñcitvā tehi bahi so aggi natthi.
It is not external to them: That fire does not exist external to those, apart from them.
Na tesaṃ bahi so atthīti (lửa ấy không có bên ngoài chúng): ngoài những thứ đó ra, lửa ấy không tồn tại.
Sambhārehīti samaṅgībhūtehi ātapādīhi tīhi kāraṇehi.
By the confluences: By the three concomitant causes such as sunlight and so on.
Sambhārehīti (do các yếu tố hợp thành): do ba nguyên nhân như ánh nắng mặt trời v.v. đã hội đủ.
Na anto kammassātiādi atthato heṭṭhā vuttampi upamānigamanatthaṃ punapi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that "Not within kamma" and so on, though already stated above in terms of meaning, is repeated for the conclusion of the analogy.
Cần hiểu rằng, câu na anto kammassātiādi (không ở trong nghiệp) v.v., mặc dù về mặt ý nghĩa đã được nói ở trên, nhưng được nói lại để kết luận cho ví dụ.
1259. Addhāsu taritvā kaṅkhanti tīsu addhāsu soḷasavidhaṃ kaṅkhaṃ vitaritvā.
1259. Having crossed doubt in the three times: Having overcome the sixteen-fold doubt regarding the three times.
Addhāsu taritvā kaṅkhanti (vượt qua hoài nghi trong các thời): sau khi vượt qua mười sáu loại hoài nghi trong ba thời.
Na kevalametaṃ soḷasavidhameva kaṅkhaṃ vitarati, atha kho ‘‘satthari kaṅkhatī’’tiādinayappavattaṃ (dha. sa. 1123; vibha. 915) aṭṭhavidhaṃ kaṅkhampi pajahati.
Moreover, this knowledge not only overcomes the sixteen-fold doubt, but it also abandons the eight-fold doubt that arises in the manner of "doubts about the Teacher" and so on.
Không chỉ vượt qua mười sáu loại hoài nghi này, mà còn từ bỏ cả tám loại hoài nghi được nói đến theo cách “satthari kaṅkhati” (hoài nghi về Bậc Đạo Sư), v.v.
Tathā hettha buddho dhammo saṅgho sikkhāti kaṅkhāya gocarabhūtā lokiyā dhammā adhippetā.
Here, the worldly dhammas that are the object of doubt, such as the Buddha, Dhamma, Saṅgha, and training (sikkhā), are intended.
Ở đây, các pháp thế gian, là đối tượng của hoài nghi như Phật, Pháp, Tăng, và Giới học, được ám chỉ.
Na hi lokuttaradhamme ārabbha kilesā pavattituṃ sakkonti.
For defilements cannot arise with regard to supramundane dhammas.
Bởi vì các phiền não không thể khởi lên đối với các pháp siêu thế.
Pubbantoti atītā khandhāyatanadhātuyo, aparantoti anāgatā, pubbantāparantoti tadubhayaṃ, addhāpaccuppannaṃ vā tadubhayabhāgayuttattā.
The past end refers to past aggregates, sense-bases, and elements; the future end refers to future ones; the past and future ends refers to both of these; or it refers to the present time, because it partakes of both aspects.
Pubbantoti (quá khứ): là các uẩn, xứ, và giới trong quá khứ; aparantoti (vị lai): là các uẩn, xứ, và giới trong tương lai; pubbantāparantoti (quá khứ và vị lai): là cả hai, hoặc là hiện tại trong dòng thời gian vì nó liên quan đến cả hai phần.
Paṭiccasamuppannadhammaggahaṇena gahito aṭṭhamo kaṅkhāvisayo nāmarūpamattaṃ, idappaccayatā-ggahaṇena pana tassa paccayo gahito, tasmā soḷasavatthukāya pahīnāya aṭṭhavatthukā kaṅkhā appatiṭṭhāva hotīti.
By the comprehension of dependently arisen dhammas, the eighth object of doubt, mere nāmarūpa, is grasped. By the comprehension of "this-conditionality" (idappaccayatā), its condition is grasped. Therefore, when the sixteen-factored doubt is abandoned, the eight-factored doubt becomes without basis.
Đối tượng thứ tám của hoài nghi, được nắm bắt qua việc hiểu các pháp duyên sinh, chỉ là danh sắc; còn duyên của nó được nắm bắt qua việc hiểu về idappaccayatā (tính do duyên này có). Do đó, khi hoài nghi về mười sáu đối tượng được từ bỏ, hoài nghi về tám đối tượng cũng không còn chỗ đứng.
Etāsañca pahānena dvāsaṭṭhidiṭṭhigatānipi vikkhambhanti diṭṭhekaṭṭhattā vicikicchāya.
And by the abandoning of these, the sixty-two wrong views are also suppressed, due to their oneness of basis with doubt.
Và bằng cách từ bỏ những hoài nghi này, sáu mươi hai tà kiến cũng bị trấn áp, vì chúng có cùng nền tảng với hoài nghi.
Yathā hi diṭṭhi samucchijjamānā vicikicchāya saddhiṃyeva samucchijjati, evaṃ vicikicchā vikkhambhiyamānā diṭṭhiyā saddhiṃyeva vikkhambhīyati.
Just as wrong view is uprooted along with doubt when it is uprooted, so too, doubt is suppressed along with wrong view when it is suppressed.
Giống như khi tà kiến bị đoạn trừ, nó được đoạn trừ cùng với hoài nghi, cũng vậy, khi hoài nghi bị trấn áp, nó được trấn áp cùng với tà kiến.
Attābhinivesūpanissayā hi ‘‘ahosiṃ nu kho aha’’ntiādinayappavattā (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20; mahāni. 174) soḷasavatthukā kaṅkhā, sā eva ca pubbantādivatthubhāvena vuttā, attābhinivesavatthukāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni, buddhādivatthukā ca tadekaṭṭhāti.
For the sixteen-factored doubt, arising in the manner of "was I in the past, or was I not?" and so on, has the adherence to a self as its strong support. That very doubt is described as having the past end and so on as its object. The sixty-two wrong views have the adherence to a self as their object, and the eight-fold doubt regarding the Buddha and so on is of the same nature as that.
Mười sáu loại hoài nghi, diễn ra theo cách “ahosiṃ nu kho aha” (ta có thật đã tồn tại), v.v., có nền tảng là sự chấp thủ vào tự ngã, và chính nó được gọi là có đối tượng là quá khứ, v.v.; sáu mươi hai tà kiến có đối tượng là sự chấp thủ vào tự ngã, và hoài nghi về Phật, v.v., cũng có cùng nền tảng như vậy.
Uṭṭhitanti uppajjitvā ṭhitaṃ.
Arisen means having arisen and remained.
Uṭṭhitanti (đã khởi lên): đã sinh khởi và tồn tại.
1260-2. Kaṅkhāvitaraṇaṃ nāmāti yathāvuttakaṅkhāvitaraṇato kaṅkhāvitaraṇaṃ nāma.
1260-2. Overcoming doubt means overcoming doubt as described.
Kaṅkhāvitaraṇaṃ nāmāti (gọi là vượt qua hoài nghi): do vượt qua hoài nghi đã nói, nên được gọi là vượt qua hoài nghi.
Na kevalaṃ kaṅkhāvitaraṇaṃ nāma, dhammaṭṭhitiñāṇantipi yathābhūtañāṇantipi sammādassanantipi idaṃ samudīritaṃ.
Not only is it called overcoming doubt, but this* is also called "knowledge of the stability of dhamma," and "knowledge as things are," and "right view."
Không chỉ được gọi là vượt qua hoài nghi, mà còn được gọi là dhammaṭṭhitiñāṇa (trí biết sự trụ của các pháp), yathābhūtañāṇa (trí như thật), và sammādassana (chánh kiến).
Ettha ca dharīyanti attano paccayehīti dhammā, tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhiti, dhammānaṃ ṭhiti dhammaṭṭhiti, paccayadhammā.
Here, dhammā are those that are upheld by their own conditions. Ṭhiti is that in which effect stands, due to its dependence. The stability of dhammas is dhammaṭṭhiti, referring to causal dhammas.
Ở đây, các pháp (dhammā) là những gì được duy trì bởi các duyên của chúng; sự trụ (ṭhiti) là nơi quả an trú, vì sự tồn tại của nó phụ thuộc vào đó; sự trụ của các pháp là dhammaṭṭhiti, tức là các pháp làm duyên.
Atha vā dhammoti kāraṇaṃ ‘‘dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 718-721) viya, dhammassa ṭhitisabhāvo, dhammato ca añño sabhāvo natthīti paccayadhammānaṃ paccayabhāvo, dhammaṭṭhitiyaṃ ñāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Alternatively, dhamma means cause, as in "dhammapaṭisambhidā" and so on. It is the nature of the stability of cause, and there is no other nature apart from cause, hence the causal nature of conditional dhammas is understood. Knowledge in dhammaṭṭhiti is dhammaṭṭhitiñāṇa.
Hoặc, dhammo là nguyên nhân, như trong các trường hợp “dhammapaṭisambhidā” (phân tích pháp), v.v.; đó là bản chất của sự tồn tại của pháp, và không có bản chất nào khác ngoài pháp, do đó, đó là bản chất làm duyên của các pháp làm duyên. Trí tuệ về sự trụ của các pháp là dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Saṅkhārānaṃ yathābhūtaṃ aniccatādi yathābhūtaṃ, tattha ñāṇanti yathābhūtañāṇaṃ.
The true nature of formations, such as impermanence, is as things are (yathābhūtaṃ); knowledge therein is knowledge as things are (yathābhūtañāṇa).
Sự thật về các hành như vô thường, v.v., là yathābhūtaṃ (như thật); trí tuệ về điều đó là yathābhūtañāṇaṃ.
Sammā passatīti sammādassanaṃ.
One who sees rightly is right view (sammādassana).
Thấy một cách đúng đắn là sammādassanaṃ (chánh kiến).
Laddhappatiṭṭhoti sāsane patiṭṭhā nāma ariyamaggo.
Established means that establishment in the Dispensation is the Noble Path.
Laddhappatiṭṭhoti (đã có được chỗ đứng): trong giáo pháp, chỗ đứng được gọi là Thánh đạo.
Ayaṃ pana taṃ anadhigatopi tadadhigamupāyapaṭipattiyaṃ ṭhitattā laddhappatiṭṭho viya hotīti ‘‘laddhappatiṭṭho’’ti vutto.
This person, even though not having yet attained it, is said to be "established" because they are engaged in the practice that leads to its attainment.
Vị này, mặc dù chưa chứng đắc Thánh đạo, nhưng vì đã đứng vững trong sự thực hành là phương tiện để chứng đắc nó, nên giống như đã có được chỗ đứng, do đó được gọi là “laddhappatiṭṭho”.
Tatoyeva cūḷako sotāpanno, lokiyāhi sīlasamādhipaññāhi samannāgatattā uttari appaṭivijjhanto sotāpanno viya niyato, sugatiparāyaṇo ca hotīti cūḷasotāpanno.
For that very reason, they are a minor Stream-enterer (cūḷako sotāpanno). Being endowed with mundane virtue, concentration, and wisdom, and not yet having penetrated higher*, they are like a Stream-enterer, determined and bound for a good destination. Thus, they are a minor Stream-enterer.
Chính vì vậy, vị ấy là cūḷako sotāpanno (vị Tu-đà-hoàn nhỏ); vì đã đầy đủ giới, định, tuệ thế gian, nên dù chưa thấu triệt được (pháp) cao hơn, vị ấy vẫn chắc chắn như một vị Tu-đà-hoàn, và có cõi thiện làm đích đến, nên được gọi là cūḷasotāpanno.
Sotāpanno hi khīṇāpāyaduggativinipātoti.
For a Stream-enterer has exhausted the realms of deprivation, unhappy destinies, and perdition.
Bởi vì một vị Tu-đà-hoàn là người đã đoạn trừ được sự sa đọa vào ác đạo, khổ cảnh.
Atha vā laddhappatiṭṭho kaṅkhāvitaraṇavisuddhisamadhigamena.
Alternatively, "established" by the attainment of the purification of overcoming doubt.
Hoặc, đã có được chỗ đứng là nhờ chứng đắc Kaṅkhāvitaraṇavisuddhi (thanh tịnh do vượt qua hoài nghi).
Sappaccayanāmarūpadassanena hi sammadditadiṭṭhikaṇṭako viniddhutaahetukavisamahetuvādo yathāsakapaccayeheva dhammappavattiṃ ñatvā sāsane patiṭṭhitasaddho laddhappatiṭṭho nāma hotīti.
For by seeing nāmarūpa with its conditions, having crushed the thorn of wrong view and dispelled the doctrines of causelessness and uneven causation, and having known the arising of dhammas solely by their respective conditions, one whose faith is established in the Dispensation is called "established."
Bởi vì, bằng cách thấy danh sắc cùng với duyên của chúng, đã dẹp tan được gai nhọn của tà kiến, đã loại bỏ được các quan điểm vô nhân và tà nhân, và biết rằng các pháp diễn tiến theo đúng duyên của chúng, vị ấy có đức tin vững chắc trong giáo pháp, nên được gọi là người đã có được chỗ đứng.
Nāmarūpavavatthānena dukkhasaccaṃ, dhammaṭṭhitiñāṇena samudayasaccaṃ, tasseva aparabhāge aniccato manasikārādividhinā maggasaccañca abhiññāya pavattiyā dukkhabhāvaṃ disvā tassa appavatte nirodhe ekaṃseneva ninnajjhāsayatāya lokiyeneva ñāṇena catunnaṃ ariyasaccānaṃ adhigatattā apāyesu abhabbuppattiko, sotāpannabhūmiyañca bhabbuppattiko hotīti cūḷasotāpanno nāmāti vuttaṃ ‘‘sotāpanno hi cūḷako’’ti.
By the discernment of nāmarūpa, the truth of suffering (dukkhasacca) is comprehended. By dhammaṭṭhitiñāṇa, the truth of the origin (samudayasacca) is comprehended. In a later stage, by means of such methods as attending to impermanence, the truth of the path (maggasacca) is also discerned. And by seeing that the arising* is suffering, and by having an unwavering inclination towards its cessation, the truth of cessation (nirodhasacca), and by comprehending the four Noble Truths with mundane knowledge, one becomes incapable of arising in the lower realms and capable of arising in the stage of a Stream-enterer. Therefore, it is said: "For he is a minor Stream-enterer."
Bằng việc xác định danh sắc, vị ấy thấu hiểu Khổ đế; bằng dhammaṭṭhitiñāṇa (trí biết sự trụ của các pháp), vị ấy thấu hiểu Tập đế; và trong giai đoạn sau, bằng phương pháp tác ý về vô thường, v.v., vị ấy thấu hiểu Đạo đế. Thấy được bản chất khổ của sự diễn tiến, và có ý hướng hoàn toàn nghiêng về sự chấm dứt của nó, tức là Diệt đế, vị ấy đã chứng ngộ Tứ diệu đế bằng trí tuệ thế gian, do đó không còn khả năng tái sinh trong các cõi dữ, và có khả năng tái sinh trong cảnh giới của một vị Tu-đà-hoàn, nên được gọi là cūḷasotāpanno. Vì vậy, câu ‘‘sotāpanno hi cūḷako’’ti (thật vậy, là vị Tu-đà-hoàn nhỏ) đã được nói đến.
Tasmāti yasmā evaṃ mahānisaṃsametaṃ ñāṇaṃ, tasmā sapañño attano hitānupekkhanapaññāya samannāgato.
Therefore: Since this knowledge has such great benefits, therefore, the wise one is endowed with wisdom that contemplates their own welfare.
Tasmāti (do đó): vì trí tuệ này có lợi ích lớn lao như vậy, do đó người có trí tuệ là người có trí tuệ để xem xét lợi ích cho chính mình.
Tenāha ‘‘atthakāmo’’ti.
Thus, it is said: "desirous of welfare."
Do đó, ngài nói ‘‘atthakāmo’’ti (người mong cầu lợi ích).
1263. Idāni kaṅkhāvitaraṇavisuddhiyā anantaraṃ uddiṭṭhāya maggāmaggañāṇadassanavisuddhiyā niddesakkamo anuppatto, sā pana yasmā obhāsādiupakkilesasambhave sati hoti, obhāsādayo ca udayabbayañāṇe sambhavanti, udayabbayañāṇañca tilakkhaṇavipassanāya sati uppajjati, tassa ca kalāpasammasanaṃ ādi.
1263. Now, the turn has come for the exposition of Maggāmaggañāṇadassanavisuddhi, which was indicated immediately after Kaṅkhāvitaraṇavisuddhi. That (Maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), however, occurs when defilements such as obhāsa (lustrousness) are present. These obhāsa and others arise with Udayabbaya-ñāṇa (knowledge of rise and fall), and Udayabbaya-ñāṇa arises with tilakkhaṇa-vipassanā (insight into the three characteristics). And the comprehension of aggregates (kalāpasammasana) is its beginning.
1263. Bây giờ, đã đến lượt trình bày về maggāmaggañāṇadassanavisuddhi (đạo phi đạo tri kiến thanh tịnh), được nêu ra ngay sau kaṅkhāvitaraṇavisuddhi (đoạn trừ hoài nghi thanh tịnh). Thanh tịnh ấy chỉ có khi các tùy phiền não như quang minh (obhāsa) v.v... khởi lên, mà quang minh v.v... lại khởi lên trong udayabbayañāṇa (trí sanh diệt), và udayabbayañāṇa lại khởi lên khi có tilakkhaṇavipassanā (minh sát tam tướng), và khởi đầu của trí ấy là kalāpasammasana (thẩm sát theo nhóm).
Tañhi atītādibhedabhinnānaṃ dhammānaṃ saṅkhipitvā vavatthānavasena pavattanato ādikammikassa sukarasammasanaṃ, tasmā paṭhamaṃ tattheva abhiyogaṃ karontena kamato taṃ sampādetabbanti dassetuṃ ‘‘kalāpasammasanenevā’’tiādi āraddhaṃ.
Indeed, that (kalāpasammasana) is an easy comprehension for the beginner yogi, as it proceeds by briefly arranging the phenomena (dhammas) differentiated into past and so on. Therefore, to show that a yogi who first applies himself to that (kalāpasammasana) should achieve it gradually, the phrase ‘‘kalāpasammasanenevā’’ and so on is commenced.
Thật vậy, vì sự thẩm sát ấy diễn ra bằng cách tóm lược và xác định các pháp đã được phân loại theo quá khứ v.v..., nên nó là sự thẩm sát dễ dàng đối với hành giả sơ cơ. Do đó, để chỉ ra rằng người nỗ lực trước hết ở đó phải tuần tự hoàn thành việc ấy, nên đã bắt đầu bằng câu “chỉ bằng sự thẩm sát theo nhóm” v.v...
Atha vā dvinnaṃ visuddhīnamantare kalāpasammasanaṃ hoti, tañca kho dvīsu ekāya visuddhiyā saṅgahetabbaṃ, maggāmaggañāṇassa ca ādibhūtattā tatthevassa saṅgaho yuttoti ettheva naṃ saṅgahitukāmatāya vuttaṃ ‘‘kalāpasammasanenevā’’tiādi.
Or, kalāpasammasana occurs between the two purifications (Kaṅkhāvitaraṇavisuddhi and Maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), and it should be included in one of the two purifications. And since it is fundamental to Maggāmaggañāṇa, its inclusion there (in Maggāmaggañāṇadassanavisuddhi) is appropriate. With the intention of including it here, the phrase ‘‘kalāpasammasanenevā’’ and so on is stated.
Hoặc là, sự thẩm sát theo nhóm (kalāpasammasana) xảy ra giữa hai loại thanh tịnh, và nó phải được bao gồm trong một trong hai loại thanh tịnh đó. Và vì nó là khởi đầu của trí đạo phi đạo (maggāmaggañāṇa), nên việc bao gồm nó trong đó là hợp lý. Do đó, với ý muốn bao gồm nó ở đây, đã nói rằng “chỉ bằng sự thẩm sát theo nhóm” v.v...
Keci pana kalāpasammasanaṃ nāma ekavisuddhiyampi na antogadhanti taṃ anāmasitvāva vipassanācāraṃ vaṇṇenti.
Some, however, do not include kalāpasammasana in any purification and explain the course of insight (vipassanācāra) without mentioning it.
Tuy nhiên, một số vị cho rằng sự thẩm sát theo nhóm không thuộc về bất kỳ loại thanh tịnh nào, nên họ giải thích tiến trình minh sát mà không đề cập đến nó.
Kalāpasammasanenevāti atītādibhedabhinnānaṃ dhammānaṃ saṅkhipitvā vavatthānavasena kalāpato, kalāpānaṃ vā sammasanena maggāmaggañāṇadassanavipassanāya yogo karaṇīyo.
Kalāpasammasaneneva means that application should be made to Maggāmaggañāṇadassana-vipassanā through the comprehension of phenomena differentiated into past and so on, by way of aggregates (kalāpato), or by way of comprehending aggregates (kalāpānaṃ sammasanena).
Chỉ bằng sự thẩm sát theo nhóm (kalāpasammasaneneva) có nghĩa là, bằng cách tóm lược và xác định các pháp đã được phân loại theo quá khứ v.v... theo từng nhóm, hoặc bằng cách thẩm sát các nhóm, sự nỗ lực trong minh sát đạo phi đạo tri kiến cần được thực hiện.
Atha vā bhummatthe karaṇaniddesavasena kalāpasammasane yogo karaṇīyoti attho.
Alternatively, the meaning is that application should be made in kalāpasammasana, with the designation of the instrumental case in the sense of the locative case (bhummatthe karaṇaniddesavasena).
Hoặc là, theo cách dùng của công cụ cách (karaṇaniddesa) trong ý nghĩa của vị trí cách (bhummattha), ý nghĩa là sự nỗ lực cần được thực hiện trong sự thẩm sát theo nhóm.
‘‘Kalāpasammasaneneva yogo karaṇīyo’’ti vatvāpi taṃ pana visuddhimaggato (visuddhi. 2.692) gahetabbanti ganthavitthāraparihāratthaṃ idha na dassitanti.
Even after saying ‘‘Kalāpasammasaneneva yogo karaṇīyo’’, it (kalāpasammasana) is not presented here to avoid prolixity, as it should be taken from the Visuddhimagga.
Mặc dù đã nói “chỉ bằng sự thẩm sát theo nhóm, sự nỗ lực cần được thực hiện”, nhưng để tránh làm cho bộ sách trở nên dài dòng, điều đó đã không được trình bày ở đây, vì nó nên được lấy từ Visuddhimagga.
1266-8. Pubbe uppattitoti jananato pubbe anuppannassāti vuttaṃ hoti.
1266-8. Pubbe uppattito (before arising) means that which has not yet arisen before generation.
1266-8. Trước khi sanh khởi có nghĩa là, trước khi phát sanh, của pháp chưa sanh.
Nicayo rāsi vā natthi, yato āgaccheyya uppajjamānaṃ aladdhattabhāvassa sabbena sabbaṃ avijjamānattā.
There is no accumulation or heap, from which it could come into being, because it is entirely non-existent when it arises.
Không có sự tích tụ hay khối nào mà từ đó pháp đang sanh khởi có thể đến, vì bản chất chưa từng có của nó là hoàn toàn không hiện hữu.
Tenāha ‘‘tathā uppajjato’’tiādi.
Therefore, it says ‘‘tathā uppajjato’’ and so on.
Do đó, ngài nói “cũng vậy, khi sanh khởi” v.v...
Yathā anāgate addhāne ime dhammā sabbena sabbaṃ natthi, evaṃ atītepi addhānanti dassento ‘‘tathā nirujjhamānassā’’tiādiṃ vatvā avijjamānānaṃyeva rūpārūpadhammānaṃ hetupaccayasamavāye uppādo, uppajjitvā ca sabbaso abhāvūpagamoti imamatthaṃ samudāyagataṃ tadekadesabhūtāya upamāya vibhāvetuṃ imasmiṃ ṭhāne aṭṭhakathāya (visuddhi. 2.723) vīṇūpamā āgatā.
To show that just as these phenomena are entirely non-existent in the future time, so too they are non-existent in the past time, having said ‘‘tathā nirujjhamānassā’’ (likewise of that which ceases) and so on, the simile of the lute is brought in in the Aṭṭhakathā at this point to illustrate this collective meaning: that the rūpa and arūpa phenomena, being non-existent, arise upon the conjunction of causes and conditions, and having arisen, they entirely cease to be.
Để chỉ ra rằng, cũng như các pháp này hoàn toàn không hiện hữu trong thời vị lai, chúng cũng hoàn toàn không hiện hữu trong thời quá khứ, ngài đã nói “cũng vậy, khi đang diệt” v.v... Sau đó, để làm sáng tỏ ý nghĩa này – rằng các pháp sắc và phi sắc vốn không hiện hữu lại sanh khởi khi có sự hội đủ của nhân và duyên, và sau khi sanh khởi chúng hoàn toàn đi đến chỗ không hiện hữu – bằng một ví dụ là một phần của tổng thể đó, ví dụ về cây đàn tỳ bà (vīṇā) đã được đưa ra trong Chú giải ở đây.
Sā idhāpi āharitvā vattabbāti adhippāyena ‘‘ettha vīṇūpamā’’tiādimāha.
With the intention that this (simile) should also be brought in and explained here, it states ‘‘ettha vīṇūpamā’’ (here the simile of the lute) and so on.
Với ý định rằng ví dụ đó cũng nên được đưa vào đây, ngài đã nói “ở đây có ví dụ về cây đàn tỳ bà” v.v...
Etassatthassāti avijjamānānaṃyeva uppādo, uppannānañca parato abhāvoti imassa atthassa pakāsane.
Etassatthassā (of this meaning) refers to the elucidation of this meaning: that what is non-existent arises, and what has arisen subsequently ceases to be.
Của ý nghĩa này là, trong việc làm sáng tỏ ý nghĩa này: sự sanh khởi của những gì không hiện hữu, và sự không hiện hữu sau đó của những gì đã sanh khởi.
Vīṇūpamāti vīṇāvasena āgatā upamā.
Vīṇūpamā (the simile of the lute) is a simile that comes by way of a lute.
Ví dụ về cây đàn tỳ bà là ví dụ được đưa ra qua hình ảnh cây đàn tỳ bà.
Sā panevaṃ daṭṭhabbā – yathā vīṇāya vādiyamānāya uppannassa saddassa neva uppattito pubbe sannicayo atthi, na uppajjamāno sannicayato āgato.
This should be understood thus: just as when a lute is played, the sound that arises has no accumulation before its arising, nor does it come from an accumulation when arising.
Nó nên được hiểu như sau: cũng như âm thanh phát ra khi đàn tỳ bà được gảy, không có sự tích tụ nào trước khi nó sanh khởi, và khi nó sanh khởi, nó không đến từ một sự tích tụ nào.
Na nirujjhamānassa disāvidisāgamanaṃ atthi, na niruddho katthaci sannicito tiṭṭhati, atha kho vīṇañca vīṇavādanañca purisassa ca tajjaṃ vāyāmaṃ paṭicca ahutvā sambhoti, hutvā paṭiveti, evaṃ sabbepi rūpārūpadhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventīti.
Nor does the ceasing sound go in any direction or quarter, nor does the ceased sound remain accumulated anywhere; rather, dependent on the lute, the playing of the lute, and the corresponding effort of the person, it comes into being from non-existence and, having existed, ceases again. In the same way, all rūpa and arūpa phenomena come into being from non-existence, and having existed, cease again.
Khi nó đang diệt, nó không đi về phương nào hay phương phụ nào, và khi đã diệt, nó không tồn tại ở đâu như một sự tích tụ. Mà đúng hơn, do duyên là cây đàn, người gảy đàn và sự nỗ lực tương ứng của người ấy, âm thanh từ không có mà có, rồi có xong lại mất đi; cũng vậy, tất cả các pháp sắc và phi sắc từ không có mà có, rồi có xong lại mất đi.
1269-70. Evaṃ saṅkhepato udayabbayamanasikāravidhiṃ dassetvā puna yāni etasseva udayabbayañāṇassa vibhaṅge ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati, ‘‘taṇhāsamudayā…pe… kammasamudayā…pe… āhārasamudayā rūpasamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passati, rūpakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
1269-70. Having thus briefly shown the method of attending to rise and fall, it then states: in the detailed explanation of this very knowledge of rise and fall, the yogi perceives the rise of the rūpakkhandha (form aggregate) by way of the arising of condition, saying, “With the arising of ignorance, there is the arising of form” and “With the arising of craving… karma… nutriment, there is the arising of form.” Even perceiving the characteristic of arising, the yogi perceives the rise of the rūpakkhandha. A yogi perceiving the rise of the rūpakkhandha perceives these five characteristics.
1269-70. Sau khi đã trình bày vắn tắt phương pháp tác ý về sanh diệt như vậy, lại nữa, trong phần phân tích về chính trí sanh diệt này, có nói: “do vô minh tập khởi nên sắc tập khởi”, người ấy thấy sự sanh khởi của sắc uẩn theo nghĩa duyên tập khởi; “do ái tập khởi... do nghiệp tập khởi... do vật thực tập khởi nên sắc tập khởi”, người ấy thấy sự sanh khởi của sắc uẩn theo nghĩa duyên tập khởi; khi thấy đặc tính phát sanh, người ấy cũng thấy sự sanh khởi của sắc uẩn; khi thấy sự sanh khởi của sắc uẩn, người ấy thấy năm đặc tính này.
‘‘Avijjānirodhā rūpanirodho’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati, ‘‘taṇhānirodhā…pe… kammanirodhā…pe… āhāranirodhā rūpanirodho’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati, vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa vayaṃ passati, rūpakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
The yogi perceives the fall of the rūpakkhandha by way of the cessation of condition, saying, “With the cessation of ignorance, there is the cessation of form” and “With the cessation of craving… karma… nutriment, there is the cessation of form.” Even perceiving the characteristic of alteration, the yogi perceives the fall of the rūpakkhandha. A yogi perceiving the fall of the rūpakkhandha perceives these five characteristics.
“Do vô minh diệt nên sắc diệt”, người ấy thấy sự diệt của sắc uẩn theo nghĩa duyên diệt; “do ái diệt... do nghiệp diệt... do vật thực diệt nên sắc diệt”, người ấy thấy sự diệt của sắc uẩn theo nghĩa duyên diệt; khi thấy đặc tính biến hoại, người ấy cũng thấy sự diệt của sắc uẩn; khi thấy sự diệt của sắc uẩn, người ấy thấy năm đặc tính này.
Tathā ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, ‘‘taṇhāsamudayā…pe… kammasamudayā…pe… phassasamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passanto vedanākkhandhassa udayaṃ passati, vedanākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
Similarly, the yogi perceives the rise of the vedanākkhandha (feeling aggregate) by way of the arising of condition, saying, “With the arising of ignorance, there is the arising of feeling” and “With the arising of craving… karma… contact, there is the arising of feeling.” Perceiving the characteristic of arising, the yogi perceives the rise of the vedanākkhandha. A yogi perceiving the rise of the vedanākkhandha perceives these five characteristics.
Tương tự, “do vô minh tập khởi nên thọ tập khởi”, người ấy thấy sự sanh khởi của thọ uẩn theo nghĩa duyên tập khởi; “do ái tập khởi... do nghiệp tập khởi... do xúc tập khởi nên thọ tập khởi”, người ấy thấy sự sanh khởi của thọ uẩn theo nghĩa duyên tập khởi; khi thấy đặc tính phát sanh, người ấy thấy sự sanh khởi của thọ uẩn; khi thấy sự sanh khởi của thọ uẩn, người ấy thấy năm đặc tính này.
‘‘Avijjānirodhā…pe… taṇhānirodhā…pe… kammanirodhā…pe… phassanirodhā vedanānirodho’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passati, vedanākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati, vedanākkhandhassa viya saññāsaṅkhāraviññāṇakkhandhānaṃ.
‘‘With the cessation of avijjā…pe… with the cessation of taṇhā…pe… with the cessation of kamma…pe… with the cessation of phassa, there is the cessation of vedanā,’’—by way of the cessation of the cause, one perceives the passing away of the aggregate of vedanā. Even perceiving the characteristic of changeability, one perceives the passing away of the aggregate of vedanā. Perceiving the passing away of the aggregate of vedanā, one perceives these five characteristics, just as with the aggregates of saññā, saṅkhāra, and viññāṇa.
"Do vô minh diệt...pe... do ái diệt...pe... do nghiệp diệt...pe... do xúc diệt nên thọ diệt", người ấy thấy sự diệt của thọ uẩn theo nghĩa duyên diệt; người thấy tướng biến hoại cũng là thấy sự diệt của thọ uẩn; người thấy sự diệt của thọ uẩn là thấy năm tướng này. Tương tự như đối với thọ uẩn, cũng vậy đối với tưởng uẩn, hành uẩn và thức uẩn.
Ayaṃ pana viseso – viññāṇakkhandhassa phassaṭṭhāne ‘‘nāmarūpasamudayā nāmarūpanirodhā’’ti.
However, this is the distinction: in the place of phassa for the aggregate of viññāṇa, it is stated: ‘‘from the arising of nāmarūpa, from the cessation of nāmarūpa.’’
Tuy nhiên, đây là điểm đặc biệt: ở vị trí của xúc đối với thức uẩn, đó là "do danh sắc tập khởi, do danh sắc diệt".
Evaṃ ekekassa khandhassa udayabbayadassane dasa dasa katvā samapaññāsa lakkhaṇāni vuttāni, tesaṃ vasenapi ‘‘evampi rūpasamudayo, evampi rūpavayo, evampi rūpaṃ udeti, evampi rūpaṃ vetī’’ti paccayato ceva khaṇato ca vitthārena ca manasikāravidhiṃ dassetuṃ ‘‘tasseva ñāṇassā’’tiādi āraddhaṃ.
Thus, in perceiving the rise and fall of each aggregate, fifty characteristics have been stated by counting ten for each. To demonstrate the method of mental attention in detail, both by way of cause and by way of moment, for ‘‘thus arises rūpa, thus rūpa ceases, thus rūpa arises, thus rūpa passes away,’’ the section beginning ‘‘of that very knowledge’’ has been commenced.
Như vậy, trong việc thấy sự sanh diệt của mỗi uẩn, đã nói đến năm mươi đặc tướng, mỗi uẩn mười đặc tướng. Để chỉ rõ phương pháp tác ý một cách chi tiết theo duyên và theo sát-na, rằng "sắc tập khởi như thế này, sắc diệt như thế này, sắc sanh lên như thế này, sắc hoại diệt như thế này", cũng theo các đặc tướng ấy, đoạn văn bắt đầu bằng "tasseva ñāṇassā" (của chính trí tuệ ấy) đã được bắt đầu.
Tattha avijjāsamudayāti avijjāya uppādā, atthibhāvāti attho.
There, avijjāsamudayā means the arising of avijjā, the state of being present, is the meaning.
Trong đó, "avijjāsamudayā" (do vô minh tập khởi) có nghĩa là do sự sanh khởi của vô minh, tức là do sự hiện hữu.
Nirodhaviruddho hi uppādo atthibhāvo hoti, tasmā purimabhavasiddhāya avijjāya sati imasmiṃ bhave rūpasamudayo rūpassa uppādo hotīti attho.
Indeed, arising is the opposite of cessation, and it signifies the state of being present. Therefore, when avijjā, which existed in a previous existence, is present, in this existence there is the arising of rūpa—the origination of rūpa—is the meaning.
Sự sanh khởi, tức là sự hiện hữu, đối nghịch với sự diệt. Do đó, có nghĩa là khi vô minh đã thành tựu trong kiếp trước tồn tại, thì trong kiếp này có sự tập khởi của sắc, tức là sự sanh khởi của sắc.
Ādi-saddasaṅgahitesu ‘‘taṇhāsamudayā rūpasamudayo, kammasamudayā rūpasamudayo, āhārasamudayā rūpasamudayo’’ti ca, tathā vayadassane ‘‘avijjānirodhā rūpanirodho, taṇhānirodhā… kammanirodhā… āhāranirodhā rūpanirodho’’ti ca ādīsu avijjādīhi tīhi atītakālikāni tesaṃ sahakārīkāraṇabhūtāni upādānādīnipi gahitānevāti veditabbaṃ.
It should be understood that in the phrases included by the word ādi—‘‘from the arising of taṇhā, there is the arising of rūpa; from the arising of kamma, there is the arising of rūpa; from the arising of āhāra, there is the arising of rūpa’’—and similarly, in the perception of passing away—‘‘from the cessation of avijjā, there is the cessation of rūpa; from the cessation of taṇhā… from the cessation of kamma… from the cessation of āhāra, there is the cessation of rūpa’’—the three past-time conditions such as avijjā and so on, and their co-operative causes like upādāna and so on, are also included.
Trong các phần được bao hàm bởi từ "ādi" (vân vân), cần hiểu rằng: "do ái tập khởi nên sắc tập khởi, do nghiệp tập khởi nên sắc tập khởi, do vật thực tập khởi nên sắc tập khởi"; và tương tự, trong phần thấy sự diệt: "do vô minh diệt nên sắc diệt, do ái diệt... do nghiệp diệt... do vật thực diệt nên sắc diệt", v.v... trong những câu này, ba pháp bắt đầu bằng vô minh là những nhân tố thuộc quá khứ, và các pháp như thủ, v.v... là những nhân duyên đồng trợ cũng đã được bao gồm.
Pavattipaccayesu kabaḷīkārāhārassa balavatāya so eva gahito ‘‘āhārasamudayā’’ti.
Among the proximate causes, kābaḷīkārāhāra (nutriment in solid food) is powerful, so only that has been taken as ‘‘from the arising of āhāra.’’
Trong các duyên của sự vận hành (pavatti), do đoàn thực có năng lực mạnh mẽ, nên chỉ nó được đề cập là "do vật thực tập khởi".
Tasmiṃ pana gahite pavattipaccayatāsāmaññena utucittānipi gahitāneva hontīti catusamuṭṭhānikarūpassa paccayato udayadassanaṃ vibhāvitamevāti daṭṭhabbaṃ.
When that is included, through the generality of being a proximate cause, season and consciousness are also included. Thus, the perception of the arising of the four-originated rūpa by way of cause is well explained.
Tuy nhiên, khi đề cập đến nó, cần thấy rằng do tính chất chung là duyên của sự vận hành, thời tiết (utu) và tâm (citta) cũng đã được bao gồm. Do đó, việc thấy sự sanh khởi theo duyên của sắc có bốn nguồn gốc (catusamuṭṭhānika) đã được làm rõ.
Avijjātaṇhūpanissayasahiteneva kammunā rūpakāyassa nibbatti, asati ca avijjūpanissayāya bhavanikantiyā jātiyā asambhavoyevāti.
The origination of the physical body (rūpakāya) occurs only through kamma accompanied by avijjā and taṇhā as strong supports; and if there is no craving for existence (bhavanikanti) supported by avijjā, there would be no rebirth (jāti).
Sự hình thành của sắc thân là do nghiệp đi cùng với vô minh và ái làm cận y duyên. Và nếu không có sự khao khát trong các cõi hữu (bhavanikanti) với vô minh làm cận y duyên, thì sự sanh (jāti) chắc chắn không thể xảy ra.
Yathā rūpassa avijjātaṇhūpanissayatā, evaṃ vedanādīnampi daṭṭhabbā.
Just as rūpa is supported by avijjā and taṇhā, so too should vedanā and others be understood.
Như sắc có vô minh và ái làm cận y duyên, cần hiểu rằng thọ, v.v... cũng như vậy.
Āhāro pana uppannassa rūpassa posako kabaḷīkārāhārassa adhippetattā, kāmaṃ yathādhiṭṭhānattā vā desanāya.
However, āhāra sustains the arisen rūpa, because kābaḷīkārāhāra is intended, or because the teaching is based on the sense-sphere.
Còn vật thực là yếu tố nuôi dưỡng sắc đã sanh, vì đoàn thực được nói đến, hoặc do giáo pháp tùy theo căn cơ.
Ukkaṭṭhaniddesena vā āhāraggahaṇaṃ.
Or, the inclusion of āhāra is by way of an excellent designation.
Hoặc việc đề cập đến vật thực là theo cách chỉ định pháp ưu thắng.
Avijjānirodhāti aggamaggañāṇena avijjāya anuppādanirodhato anāgatassa rūpassa anuppādanirodho hoti paccayābhāve abhāvato.
Avijjānirodhā means that from the cessation of avijjā by non-arising through the knowledge of the highest path (ariyamaggañāṇa), there is the cessation of the non-arising of future rūpa, because effects cease when causes are absent.
"Avijjānirodhā" (do vô minh diệt) có nghĩa là do sự diệt không sanh khởi của vô minh bởi trí tuệ của đạo cao nhất (aggamaggañāṇa), nên có sự diệt không sanh khởi của sắc trong tương lai, vì khi không có duyên thì quả không có.
‘‘Taṇhānirodhā kammanirodho’’ti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies here too: ‘‘from the cessation of taṇhā, there is the cessation of kamma.’’
Trong câu "do ái diệt nên nghiệp diệt", phương pháp cũng tương tự.
Āhāranirodhāti pavattipaccayassa kabaḷīkārāhārassa abhāve.
Āhāranirodhā means in the absence of kābaḷīkārāhāra, the proximate cause.
"Āhāranirodhā" (do vật thực diệt) có nghĩa là khi không có đoàn thực, là duyên của sự vận hành.
Rūpanirodhoti taṃsamuṭṭhānarūpassa abhāvo hotīti.
Rūpanirodho means the non-existence of rūpa originated from that.
"Rūpanirodho" (sắc diệt) có nghĩa là có sự không hiện hữu của sắc do nó tạo ra.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the method explained below.
Phần còn lại cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày ở trên.
Ayaṃ pana viseso – ‘‘phuṭṭho vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetīti (saṃ. ni. 4.93), phassapaccayā vedanā, cakkhusamphassajā vedanā, saññā cetanā’’ti vacanato phasso vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhānaṃ pavattipaccayo, tannirodhā ca tesaṃ nirodho, mahāpadānamahānidānasuttesu, abhidhamme ca aññamaññapaccayavāre ‘‘nāmarūpapaccayā viññāṇa’’nti (dī. ni. 2.57, 97; kathā. 719) vacanato nāmarūpaṃ viññāṇassa pavattipaccayo, tannirodhā ca tassa nirodhoti vuttaṃ ‘‘phassasamudayā vedanāsamudayo’’tiādi.
However, this is the distinction: ‘‘one feels when touched, one perceives when touched, one wills when touched’’—according to this saying, phassa is the proximate cause for the aggregates of vedanā, saññā, and saṅkhāra, and their cessation occurs with the cessation of phassa. In the Mahāpadāna and Mahānidāna Suttas, and in the Abhidhamma’s Mutuality-Condition chapter (aññamaññapaccayavāra), it is stated that nāmarūpa is the proximate cause for viññāṇa, and its cessation occurs with the cessation of nāmarūpa—thus, it is stated, ‘‘from the arising of phassa, there is the arising of vedanā,’’ and so on.
Tuy nhiên, đây là điểm đặc biệt: "khi xúc chạm, người ấy cảm thọ; khi xúc chạm, người ấy tưởng tri; khi xúc chạm, người ấy tư duy", và "do duyên xúc nên có thọ", "thọ, tưởng, tư sanh từ nhãn xúc", do đó xúc là duyên vận hành của thọ uẩn, tưởng uẩn, và hành uẩn, và do sự diệt của nó mà chúng diệt. Trong các kinh Mahāpadāna và Mahānidāna, và trong Abhidhamma, ở phần Tương hỗ duyên (aññamaññapaccayavāra), theo câu "do duyên danh sắc nên có thức", danh sắc là duyên vận hành của thức, và do sự diệt của nó mà thức diệt. Vì vậy, đã nói rằng "do xúc tập khởi nên thọ tập khởi", v.v...
1271. Dasa dasāti rūpakkhandhassa udayadassane avijjā taṇhā kammaṃ āhāroti imesaṃ paccayānaṃ atthitāsaṅkhatalakkhaṇāni ceva rūpassa nibbattilakkhaṇañcāti imāni pañca lakkhaṇāni, vayadassane avijjādīnaṃ catunnaṃ paccayānaṃ anuppādanirodho, rūpassa khaṇanirodho cāti imāni pañca lakkhaṇānīti rūpakkhandhassa dasa lakkhaṇāni, tathā vedanākkhandhādīnaṃ catunnaṃ cattālīsa lakkhaṇānīti evaṃ samapaññāsa lakkhaṇāni honti.
1271. Ten for each means: in the perception of the arising of the rūpa-aggregate, there are five characteristics: the existence, which is a conditioned characteristic, of these four causes—avijjā, taṇhā, kamma, and āhāra—and the characteristic of the origination of rūpa. In the perception of passing away, there are five characteristics: the non-arising cessation of the four causes, avijjā and so on, and the momentary cessation of rūpa. Thus, there are ten characteristics for the rūpa-aggregate. Similarly, there are forty characteristics for the four aggregates beginning with the vedanā-aggregate. In this way, there are fifty characteristics in total.
1271. "Mười và mười" có nghĩa là: trong việc thấy sự sanh của sắc uẩn, có năm đặc tướng, đó là các đặc tướng được gọi là sự hiện hữu của các duyên này: vô minh, ái, nghiệp, vật thực, và đặc tướng sanh khởi của sắc. Trong việc thấy sự diệt, có năm đặc tướng, đó là sự diệt không sanh khởi của bốn duyên bắt đầu bằng vô minh, và sự diệt theo sát-na của sắc. Như vậy, có mười đặc tướng của sắc uẩn. Tương tự, có bốn mươi đặc tướng của bốn uẩn bắt đầu bằng thọ uẩn. Do đó, có tổng cộng năm mươi đặc tướng.
Tenāha ‘‘paññāsa lakkhaṇānī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘fifty characteristics.’’
Vì thế, ngài nói "năm mươi đặc tướng".
Lakkhaṇaṭṭho pana tesaṃ catunnaṃ paccayānaṃ atthitā, anuppādanirodho cāti aṭṭha lakkhīyati etehi rūpādīnaṃ udayo ca vayo cāti lakkhaṇāni.
The meaning of characteristic (lakkhaṇaṭṭha) is the existence of those four causes, and their non-arising cessation—these are eight characteristics. By these, the arising and passing away of rūpa and so on are noted; hence, they are called characteristics.
Về ý nghĩa của đặc tướng, sự hiện hữu và sự diệt không sanh khởi của bốn duyên đó là tám. Sự sanh và diệt của sắc, v.v... được nhận biết bởi chúng, nên chúng được gọi là đặc tướng.
Catunnañhi paccayānaṃ atthitāhi rūpādiudayo lakkhīyati, anuppādanirodhaaccantanirodhehi vayo, nibbattivipariṇāmāni pana saṅkhatalakkhaṇānevāti.
Indeed, the arising of rūpa and so on is noted by the existence of the four causes, and their passing away by non-arising cessation and absolute cessation. Origination and changeability, however, are merely conditioned characteristics.
Thật vậy, sự sanh của sắc, v.v... được nhận biết bởi sự hiện hữu của bốn duyên; sự diệt được nhận biết bởi sự diệt không sanh khởi, tức là sự diệt hoàn toàn. Còn sự sanh khởi và sự biến hoại chính là các tướng hữu vi.
Dhamme samanupassatīti rūpādike dhamme udayabbayavante samanupassati.
Observes phenomena means one repeatedly observes phenomena such as rūpa, which have rise and fall.
"Thấy rõ các pháp" có nghĩa là thấy rõ các pháp như sắc, v.v... là những pháp có sanh và diệt.
Ettha ca keci tāva āhu ‘‘arūpakkhandhānaṃ udayabbayadassanaṃ addhāsantativasena, na khaṇavasenā’’ti, tesaṃ matena khaṇato udayabbayadassanameva na siyā.
Here, some indeed say, ‘‘The perception of rise and fall of the formless aggregates is by way of continuity over periods of time, not by way of moments.’’ According to their view, there would be no perception of rise and fall by moments.
Ở đây, một số vị cho rằng: "việc thấy sự sanh diệt của các vô sắc uẩn là theo phương diện thời gian và dòng tương tục, chứ không phải theo phương diện sát-na". Theo quan điểm của họ, sẽ không có việc thấy sự sanh diệt theo sát-na.
Apare panāhu ‘‘paccayato udayabbayadassanena atītādivibhāgaṃ anāmasitvā sabbasādhāraṇato avijjādipaccayā vedanāya sambhavaṃ labbhamānataṃ passati, na uppādaṃ.
Others, however, say, ‘‘By perceiving rise and fall through causality, without considering the division of past and so on, one perceives the possibility of the arising of vedanā from causes like avijjā and so on, universally applicable to all three times, but not its actual origination.
Các vị khác lại cho rằng: "Bằng cách thấy sự sanh diệt theo duyên, không đề cập đến sự phân chia quá khứ, v.v..., người ấy thấy khả năng hiện hữu của thọ do các duyên như vô minh, v.v..., một cách chung cho tất cả, chứ không phải thấy sự sanh khởi.
Avijjādiabhāve ca tassā asambhavaṃ alabbhamānataṃ passati, na bhaṅgakkhaṇato.
And in the absence of avijjā and so on, one perceives the impossibility of its arising, its unavailableness, but not its momentary dissolution.
Và khi không có vô minh, v.v..., người ấy thấy sự không thể hiện hữu của nó, chứ không phải theo sát-na hoại diệt.
Udayabbayassa dassane paccuppannānaṃ uppādaṃ, bhaṅgañca passatī’’ti, taṃ ayuttaṃ.
In the perception of rise and fall, one perceives the origination and dissolution of present phenomena.’’ This is incorrect.
Trong việc thấy sự sanh diệt, người ấy thấy sự sanh khởi và sự hoại diệt của các pháp hiện tại". Điều đó không hợp lý.
Santativasena hi rūpārūpadhamme udayabbayato manasi karontassa anukkamena bhāvanāya balappattakāle ñāṇassa tikkhavisadabhāvappattiyā khaṇato udayabbayā upaṭṭhahantīti.
For one who mentally attends to rūpa and arūpa phenomena by way of continuity, when the development of insight (bhāvanā) gains strength progressively, and knowledge becomes sharp and clear, the rise and fall appear moment by moment.
Bởi vì đối với người tác ý về các pháp sắc và vô sắc theo sự sanh diệt qua dòng tương tục, khi sự tu tập tuần tự đạt đến sức mạnh, do trí tuệ đạt đến trạng thái sắc bén và trong sáng, sự sanh diệt theo sát-na sẽ hiện khởi.
1272-5. Ayañhi paṭhamaṃ paccayato udayabbayaṃ manasi karonto pacchā avijjādike paccayadhamme vissajjetvā udayabbayavante khandhe gahetvā tesaṃ paccayato udayabbayadassanamukhena khaṇatopi udayabbayaṃ manasi karoti.
1272-5. Indeed, this yogi, first mentally attending to rise and fall by way of cause, afterwards, having set aside the causal phenomena like avijjā and so on, and having taken the aggregates that have rise and fall, mentally attends to rise and fall even by way of moments, through the means of perceiving their rise and fall by way of cause.
1272-5. Vị ấy, trước tiên tác ý về sự sanh diệt theo duyên, sau đó buông bỏ các pháp duyên như vô minh, v.v..., nắm bắt các uẩn có sanh diệt, và thông qua việc thấy sự sanh diệt theo duyên của chúng, vị ấy cũng tác ý về sự sanh diệt theo sát-na.
Tassa yadā ñāṇaṃ tikkhaṃ visadaṃ hutvā pavattati, tadā rūpārūpadhammā khaṇe khaṇe uppajjantā, bhijjantā ca hutvā upaṭṭhahanti.
When this yogi’s knowledge becomes sharp and clear, then rūpa and arūpa phenomena appear to him as arising and dissolving moment by moment.
Khi trí tuệ của vị ấy trở nên sắc bén và trong sáng, các pháp sắc và vô sắc hiện khởi như đang sanh lên và hoại diệt trong từng sát-na.
Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ rūpudayo hotī’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘‘Thus rūpa arises,’’ and so on.
Do đó, đã nói rằng: "sự sanh của sắc là như thế này", v.v...
Tattha evaṃ rūpudayoti evaṃ vuttanayena avijjāsamudayā…pe… taṇhāsamudayā…pe… kamma…pe… āhārasamudayāpi rūpassa sambhavo.
There, evaṃ rūpudayo means, in this manner, by the method stated—from the arising of avijjā…pe… from the arising of taṇhā…pe… from kamma…pe… and from the arising of āhāra, there is the origination of rūpa.
Trong đó, "sự sanh của sắc là như thế này" có nghĩa là sự hiện hữu của sắc cũng do vô minh tập khởi...pe... do ái tập khởi...pe... do nghiệp...pe... do vật thực tập khởi, theo phương pháp đã nói như vậy.
Evamassa vayoti evaṃ vuttanayeneva avijjānirodhā…pe… taṇhānirodhā…pe… kamma…pe… āhāranirodhā rūpassa vayo anuppādoti ayaṃ paccayato vitthārena manasikāro.
Evamassa vayo means, in this very manner, by the method stated—from the cessation of avijjā…pe… from the cessation of taṇhā…pe… from kamma…pe… and from the cessation of āhāra, there is the passing away of rūpa, which is non-arising. This is the detailed mental attention by way of cause.
"Sự diệt của nó là như thế này" có nghĩa là sự diệt, sự không sanh khởi của sắc, cũng do vô minh diệt...pe... do ái diệt...pe... do nghiệp...pe... do vật thực diệt, theo chính phương pháp đã nói. Đây là sự tác ý chi tiết theo duyên.
Udeti evaṃ rūpampīti evaṃ samudayato kammasamuṭṭhānarūpampi āhārautucittasamuṭṭhānarūpampi udeti uppajjati nibbattati.
Udeti evaṃ rūpampi means, in this manner, by way of cause, rūpa arisen from kamma, and rūpa arisen from āhāra, season, and consciousness, arises, originates, comes into being.
"Sắc cũng sanh lên như thế này" có nghĩa là, do sự tập khởi như vậy, sắc do nghiệp sanh, sắc do vật thực, thời tiết, và tâm sanh cũng sanh lên, khởi lên, hình thành.
Evaṃ rūpaṃ tu vetīti kammasamuṭṭhānarūpampi āhārautucittasamuṭṭhānarūpampi evaṃ veti nirujjhatīti ayaṃ khaṇato vitthārena manasikāro.
" This form, indeed, perishes" means that form arisen from kamma, and form arisen from nutriment, temperature, and consciousness, thus perishes and ceases. This is the detailed contemplation according to the moment.
Như vậy sắc diệt có nghĩa là: cả sắc do nghiệp sanh, cả sắc do vật thực, thời tiết, và tâm sanh cũng diệt, cũng diệt tận như vậy. Đây là sự tác ý chi tiết về phương diện sát-na.
Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ paccayatopettha khaṇato udayabbaya’’nti.
Therefore it is said: " Here, there is arising and passing away due to conditions and due to the moment."
Do đó, đã được nói rằng ‘‘Như vậy, ở đây, sự sanh diệt là do duyên và do sát-na’’.
Sabbadhammā pākaṭā hontīti iti ime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventi.
" All phenomena become manifest" means that these phenomena, not having existed, arise; having existed, they cease again.
Tất cả các pháp trở nên rõ ràng có nghĩa là: các pháp này, trước không có rồi sau mới sanh khởi; sau khi có rồi lại diệt đi.
Yathā paccuppanne, evaṃ atītānāgatepīti nayavasena atītādidhammānaṃ dvedhā udayabbayaṃ passato saccapaṭiccasamuppādanayalakkhaṇabhedā pākaṭā honti.
Just as in the present, so too in the past and future — by means of this manner of observation, the two-fold arising and passing away of past and other phenomena become manifest to one who sees them, along with the distinctions of the characteristics of the Noble Truths, dependent origination, and general characteristics.
Đối với người thấy được sự sanh diệt theo hai phương diện của các pháp quá khứ v.v... theo cách thức "như trong hiện tại, cũng vậy trong quá khứ và vị lai", thì các sự phân biệt về phương pháp của Tứ đế và Duyên khởi, cùng các đặc tính, trở nên rõ ràng.
Tassevaṃ pākaṭībhūtasabbadhammasabhāvassa ‘‘evaṃ kira nāmime dhammā anuppannapubbā uppajjanti, uppannā nirujjhantī’’ti niccanavāva hutvā saṅkhārā upaṭṭhahanti.
To such a person, for whom the nature of all phenomena has become manifest, formations appear as perpetually new: "Indeed, these phenomena, never having arisen before, now arise; having arisen, they cease."
Đối với vị ấy, người có bản chất của tất cả các pháp đã trở nên rõ ràng như vậy, các pháp hành hiện khởi như thể luôn luôn mới mẻ, với ý nghĩ rằng: "Quả thật, các pháp này, trước đây chưa từng sanh, nay lại sanh lên; sau khi sanh lên, chúng lại diệt đi".
Na kevalañca niccanavāva, udake daṇḍakena katalekhā viya, āragge ṭhapitasāsapo viya, vijjusañcāro viya ca parittakālaṭṭhāyino upaṭṭhahanti.
And not only do they appear as perpetually new, but they also appear as enduring for a very short time, like a line drawn in water with a stick, like a mustard seed placed on the tip of an awl, and like a flash of lightning.
Không chỉ hiện khởi như thể luôn luôn mới mẻ, mà chúng còn hiện khởi như là những thứ tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn ngủi, giống như vạch kẻ bằng gậy trên mặt nước, như hạt cải đặt trên đầu mũi kim, hay như một tia chớp.
Tenāha ‘‘udake daṇḍarājīvā’’tiādi.
Therefore, he said, " Like a line drawn with a stick in water," and so on.
Do đó, Ngài đã nói ‘‘Như vạch kẻ bằng gậy trên mặt nước’’ v.v...
Udake daṇḍarājiādayova kiñcāpi uttaruttari atiparittaṭṭhāyibhāvanidassanatthaṃ dassitā, tathāpi dandhanirodhā eva nidassitā, tatopi lahutaranirodhattā saṅkhārānaṃ.
Although the lines drawn in water and so forth are shown to illustrate their increasingly momentary existence, they are still shown as examples of slow cessation, because formations cease even more quickly than those.
Mặc dù vạch kẻ bằng gậy trên mặt nước v.v... được trình bày để minh họa cho trạng thái tồn tại trong thời gian cực ngắn ngày càng tăng, tuy nhiên, chúng chỉ minh họa cho sự diệt chậm chạp, vì sự diệt của các pháp hành còn nhanh hơn thế nữa.
Tathā hi gamanassādānaṃ devaputtānaṃ heṭṭhupariyena parimukhaṃ dhāvantānaṃ sirasi, pāde ca baddhakhuradhārāsannipātatopi sīghataro rūpanirodho vutto, pageva arūpadhammānaṃ.
Thus, it is said that the cessation of material phenomena is swifter than the impact of razor-sharp blades tied to the heads and feet of devaputtas, who are delighting in their journey and running around in all directions; how much more so for immaterial phenomena?
Thật vậy, sự diệt của sắc được nói là nhanh hơn cả sự va chạm của hai lưỡi dao cạo được buộc vào đầu và chân của hai vị thiên tử đang say sưa trong việc di chuyển, chạy đối diện nhau từ trên xuống dưới và từ dưới lên trên; huống chi là sự diệt của các pháp vô sắc.
Na kevalaṃ parittatarakālaṭṭhāyinova upaṭṭhahanti, atha kho asārāpi khāyantīti āha ‘‘kadalī’’tiādi.
Not only do they appear as enduring for an extremely short time, but they also appear as without essence. Thus, he says, " Banana tree," and so on.
Không chỉ hiện khởi như là những thứ tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn hơn, mà chúng còn hiện ra như là những thứ vô lõi, nên Ngài nói ‘‘Như cây chuối’’ v.v...
Tattha maṇḍalākārena āvijjhiyamānaṃ alātameva alātacakkaṃ.
Among these, a firebrand whirled in a circle is itself a fire circle.
Trong đó, chính ngọn đuốc được vung theo hình tròn là alātacakkaṃ (vòng tròn lửa).
Mantosadhappabhāvitā indajālādikā māyā.
"Māyā" refers to magical illusions such as indajāla (conjuring tricks), produced by mantras and medicines.
Ảo thuật như indajāla (trò huyễn thuật) v.v... được tạo ra bởi thần chú và thuốc là māyā (ảo ảnh).
1276-7. Ettāvatāti yvāyaṃ kalāpasammasananiyojanato paṭṭhāya yāva udayabbayapaṭivedhāya bhāvanā vidhi āraddho, ettāvatā bhāvanāvidhānena kalāpasammasanampi udayabbayañāṇuppādasseva parikammanti.
1276-7. " Ettāvatā" means that the method of development, which began with the instruction to discern groups (kalāpa-sammasana) up to the penetration of arising and passing away, implies that the discernment of groups is merely a preparatory stage for the arising of the knowledge of arising and passing away.
1276-7. Đến chừng ấy có nghĩa là: phương pháp tu tập nào đã được bắt đầu từ việc áp dụng pháp quán chiếu các tổng hợp (kalāpasammasana) cho đến khi thấu triệt sự sanh diệt, thì với chừng ấy phương pháp tu tập, cả pháp quán chiếu các tổng hợp cũng là sự chuẩn bị cho sự phát sanh của tuệ sanh diệt (udayabbayañāṇa).
Udayabbayadassanaṃ ñāṇanti sambandho.
"The seeing of arising and passing away is knowledge"—this is the connection.
Sự thấy biết sanh diệt là trí tuệ, đây là mối liên hệ.
Lakkhaṇāni ca…pe… ṭhitanti vayadhammameva uppajjati, uppannañca vayaṃ upetīti iminā ākārena samapaññāsa lakkhaṇāni paṭivijjhitvā ṭhitaṃ.
" Lakkhaṇāni ca…pe… ṭhita" means that it is established by penetrating the fifty characteristics in the manner that only that which is subject to dissolution arises, and having arisen, it undergoes dissolution.
Và các đặc tính... đã đứng vững có nghĩa là: đứng vững sau khi đã thấu triệt năm mươi đặc tính một cách đồng đều theo cách thức rằng "chính pháp có tính hoại diệt mới sanh lên, và cái đã sanh lên thì đi đến sự hoại diệt".
Adhunā uppannaṃ na tāva balappattanti āha ‘‘taruṇa’’nti.
He said " taruṇaṃ" (young) because what has newly arisen has not yet attained strength.
Bây giờ, để chỉ rằng cái đã sanh lên chưa đạt đến sức mạnh, Ngài nói ‘‘còn non trẻ’’.
Kalāpasammasanādivasena pavattasammasanaṃ nippariyāyena vipassanāsamaññaṃ labhati.
The contemplation occurring by way of discerning groups and so on directly attains the designation of Vipassanā.
Pháp quán chiếu diễn ra qua phương pháp quán chiếu các tổng hợp v.v... không nhận được danh xưng vipassanā một cách tuyệt đối.
Udayabbayānupassanādivasena pavattameva labhatīti āha ‘‘yassa cā’’tiādi.
It is only that which occurs by way of observing arising and passing away, and so on, that attains it. Thus, he says, " Yassa cā" (And of whom), and so on.
Chỉ pháp quán chiếu diễn ra qua phương pháp quán tùy sanh diệt (udayabbayānupassanā) v.v... mới nhận được danh xưng ấy, nên Ngài nói ‘‘Và của người nào’’ v.v...
1278-80. Athassa imāya taruṇavipassanāya vipassantassa dasa vipassanupakkilesā uppajjantīti dassento āha ‘‘vipassanāyā’’tiādi.
1278-80. Then, showing that ten imperfections of Vipassanā (vipassanupakkilesas) arise for one practicing with this young Vipassanā, he says, " Vipassanāya" (Of Vipassanā), and so on.
1278-80. Tiếp theo, để chỉ ra rằng mười phiền não của thiền minh sát (vipassanupakkilesa) sanh khởi nơi vị ấy, người đang thực hành minh sát bằng tuệ minh sát non trẻ này, Ngài nói ‘‘Của thiền minh sát’’ v.v...
Etāyāti udayabbayānupassanāsaṅkhātāya taruṇavipassanāya, na bhaṅgānupassanādisaṅkhātāya taruṇavipassanāya, nāpi nibbidānupassanādisaṅkhātāya balavavipassanāyāti attho.
" Etāya" means by this young Vipassanā, which is called the contemplation of arising and passing away, and not by the young Vipassanā called contemplation of dissolution, nor by the strong Vipassanā called contemplation of disenchantment. This is the meaning.
Bằng tuệ này có nghĩa là: bằng tuệ minh sát non trẻ được gọi là quán tùy sanh diệt (udayabbayānupassanā), chứ không phải bằng tuệ minh sát non trẻ được gọi là quán tùy diệt (bhaṅgānupassanā) v.v..., cũng không phải bằng tuệ minh sát mạnh mẽ được gọi là quán tùy nhàm chán (nibbidānupassanā) v.v...
Na hi tadā vipassanupakkilesā uppajjantīti.
For indeed, the imperfections of Vipassanā do not arise at that time (of strong Vipassanā).
Vì khi đó, các phiền não của thiền minh sát không sanh khởi.
Vipassakassāti ca vipassakassevāti eva-kāro luttaniddiṭṭho.
And in " Vipassakassā," the particle eva is implicitly understood, meaning "only of the Vipassanā meditator."
Của hành giả minh sát ở đây, từ "eva" (chỉ) đã được lược bỏ, nên hiểu là "chỉ của hành giả minh sát".
Teneva vakkhati ‘‘sampattapaṭivedhassā’’tiādi.
For this reason, he will later say, "sampattapaṭivedhassā" (of one who has attained penetration), and so on.
Chính vì thế, Ngài sẽ nói ‘‘của người đã đạt được sự thấu triệt’’ v.v...
Diṭṭhiggāhādivatthubhāvena vipassanaṃ upakkilesantīti upakkilesā.
They are called upakkilesas (imperfections) because they afflict Vipassanā by acting as grounds for wrong views and so forth.
Chúng làm ô nhiễm thiền minh sát bằng cách trở thành đối tượng của sự chấp thủ tà kiến v.v..., nên được gọi là upakkilesā (phiền não, cấu uế).
Sampatto catusaccaphalapaṭivedho yena so sampattapaṭivedho, so ca sotāpannādīnaṃ aññataro hotīti āha ‘‘sotāpannādino’’ti.
He is called sampattapaṭivedho (one who has attained penetration) by whom the penetration of the fruits of the four Noble Truths has been achieved, and such a person is one of the stream-enterers or others. Thus he says, " sotāpannādino" (of a stream-enterer and so on).
Người đã đạt được sự thấu triệt Tứ Thánh Đế và Thánh quả là sampattapaṭivedho (người đã đạt được sự thấu triệt), và vị ấy là một trong số các bậc từ Tu-đà-hoàn trở lên, nên Ngài nói ‘‘của bậc Tu-đà-hoàn v.v...’’.
Apicāti ayaṃ vakkhamānasamuccayattho.
" Apicā" here is a conjunctive particle for what will be mentioned later.
Hơn nữa, từ này có ý nghĩa tổng hợp những điều sắp được nói đến.
Idañca ukkaṭṭhaniddesavasena vuttaṃ balavavipassanāpattassāpi anuppajjanato.
This is said by way of excellent designation, as they (upakkilesas) do not arise even for one who has attained strong Vipassanā.
Và điều này được nói theo cách trình bày ở mức độ cao nhất, vì chúng cũng không sanh khởi đối với người đã đạt đến tuệ minh sát mạnh mẽ.
Sampattapaṭivedhassāti vā balavipassanāpattaṃ sandhāya vuttaṃ.
Alternatively, " sampattapaṭivedhassā" is said with reference to one who has attained strong Vipassanā.
Hoặc, "của người đã đạt được sự thấu triệt" được nói để ám chỉ người đã đạt đến tuệ minh sát mạnh mẽ.
Sopi hi paṭivedhappattiyā āsannārahadese ṭhitattā sampattapaṭivedho nāma hoti.
For indeed, such a person is also called "sampattapaṭivedho" due to being situated in a state close to the attainment of penetration.
Vị ấy cũng được gọi là người đã đạt được sự thấu triệt vì đã đứng ở nơi gần kề, xứng đáng với việc đạt được sự thấu triệt.
Evañca sati apicāti vuttasamuccayattho hoti.
If it is so, then " apicā" means the conjunction of what has been mentioned.
Và khi như vậy, từ "hơn nữa" có ý nghĩa tổng hợp những điều đã nói.
Atha vā api-saddo vuttasamuccayattho.
Or, the word " api" has the meaning of including what has been mentioned.
Hoặc, từ api có ý nghĩa tổng hợp những điều đã nói.
Ca-saddo avuttasamuccayattho.
The word " ca" has the meaning of including what has not been mentioned.
Từ ca có ý nghĩa tổng hợp những điều chưa nói.
Tena nikkhittakammaṭṭhānaṃ saṅgaṇhāti.
By this, it includes one who has abandoned the meditation object.
Do đó, nó bao gồm cả người đã từ bỏ đề mục thiền.
Vipassanaṃ ārabhitvā antarā vosānaṃ āpannassāpi vipassanupakkilesā na uppajjanti.
Even for one who, having started Vipassanā, has ceased midway, the imperfections of Vipassanā do not arise.
Đối với người đã bắt đầu thực hành minh sát nhưng lại dừng lại giữa chừng, các phiền não của thiền minh sát cũng không sanh khởi.
Vippaṭipannassāti sīlavipattiādivasena yathā tathā vippaṭipannakassa, garahitabbapaṭipannassāti attho.
" Vippaṭipannassā" means for one who practices wrongly in some way, such as by moral transgression; that is, for one who practices reprehensibly.
Của người thực hành sai lạc có nghĩa là: của người thực hành sai lạc theo nhiều cách khác nhau, như giới bị hư hoại v.v..., tức là người có sự thực hành đáng bị chỉ trích.
Atha vā vippaṭipannassāti vipassanābhāvanāsaṅkhātāya sammāpaṭipattiyā abhāvena virahitapaṭipattikassa.
Alternatively, " vippaṭipannassā" means for one whose practice is devoid of right practice, which is called Vipassanā development, due to the absence of right practice.
Hoặc, của người thực hành sai lạc có nghĩa là: của người có sự thực hành thiếu sót do không có sự thực hành đúng đắn, tức là sự tu tập thiền minh sát.
1281. Vipassanāpaṭipattiyeva hi sasambhārā pubbabhāge sammāpaṭipatti, tadaññā vippaṭipatti, tenevassa visuddhipakkhe ‘‘sammāva paṭipannassā’’ti vuttaṃ.
1281. For indeed, the practice of Vipassanā itself, with its requisites, is right practice in the earlier stage. Any other practice is wrong practice. For this very reason, in the section on purification regarding such a person, it is said, " sammāva paṭipannassā" (only for one who practices rightly).
1281. Quả thật, chính sự thực hành minh sát cùng với các yếu tố hỗ trợ của nó mới là sự thực hành đúng đắn trong giai đoạn đầu; ngoài ra đều là sự thực hành sai lạc. Chính vì thế, trong phần về sự thanh tịnh, đã nói là ‘‘của người thực hành đúng đắn’’.
Sā ca nikkhittadhurassāpi hotīti imasmiṃ pakkhe nikkhittakammaṭṭhānopi imināva saṅgahito hotīti.
And this (wrong practice) can also belong to one who has abandoned the burden (of practice). In this case, one who has abandoned the meditation object is also included by this (term).
Và sự thực hành sai lạc đó cũng có thể xảy ra với người đã từ bỏ gánh nặng (tu tập), do đó, trong trường hợp này, người đã từ bỏ đề mục thiền cũng được bao gồm trong từ này.
Sammāva paṭipannassāti heṭṭhā vuttavidhānena sammā eva paṭipannassa, na vippaṭipannassa vā nikkhittadhurassa vā.
" Sammāva paṭipannassā" means only for one who practices rightly in the manner described previously, not for one who practices wrongly or one who has abandoned the burden.
Của người thực hành đúng đắn có nghĩa là: của người thực hành một cách đúng đắn theo phương pháp đã được nói ở trên, chứ không phải của người thực hành sai lạc hay người đã từ bỏ gánh nặng.
Yuttayogassāti yuttena yogena, ñāṇena vā bhāvanamanuyuñjanasīlassa.
" Yuttayogassā" means for one whose nature is to repeatedly engage in development with proper effort, or with wisdom.
Của người có sự nỗ lực đúng đắn có nghĩa là: người có thói quen chuyên tâm tu tập bằng sự nỗ lực đúng đắn, hoặc bằng trí tuệ.
Sā pana yuttayogitā samathavasenāpi hotīti tannivattanatthamāha ‘‘sadā vipassakassevā’’ti.
However, this proper engagement can also occur by way of samatha. To negate this, he says, " sadā vipassakassevā" (only for one who is always a Vipassanā meditator).
Tuy nhiên, sự nỗ lực đúng đắn đó cũng có thể xảy ra theo phương diện thiền định (samatha), vì vậy để loại trừ trường hợp đó, Ngài nói ‘‘chỉ của hành giả minh sát luôn luôn’’.
Uppajjantīti etthāpi eva-kāro sambandhitabbo, tena na nuppajjantīti attho.
Here too, the particle eva should be connected with " Uppajjantī," meaning that they do indeed arise, not that they do not arise.
Sanh khởi ở đây cũng cần được kết hợp với từ "eva" (chỉ), do đó có nghĩa là không phải chúng không sanh khởi.
Aññathā maggāmaggañāṇasseva asambhavato.
Otherwise, the knowledge of the path and non-path would not be possible.
Nếu không, chính tuệ đạo phi đạo (maggāmaggañāṇa) sẽ không thể có được.
Kirāti anussutiyaṃ.
" Kirā" refers to tradition.
Kirā (nghe nói) là theo lời truyền tụng.
Sā panesā anussuti pāḷivaseneva āgatāti daṭṭhabbaṃ.
And this tradition should be understood as having come directly from the Pāli texts.
Và nên hiểu rằng lời truyền tụng này đến từ chính kinh điển.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Kathaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti?
"How does the mind become agitated by the defilement of phenomena?
"Tâm bị dao động bởi sự trạo cử về pháp (dhammuddhacca) là như thế nào?
Aniccato manasikaroto obhāso uppajjati, obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjeti, tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
When contemplating impermanence, a radiance (obhāsa) arises. He considers this radiance to be a phenomenon (Dhamma), and reflects on the radiance (as the path and fruition). From that, distraction and agitation (uddhacca) arise. With his mind agitated by that agitation, he does not rightly comprehend the manifestation of impermanence as it truly is.
Khi tác ý về tính vô thường, ánh sáng (obhāsa) sanh khởi. Vị ấy suy xét 'ánh sáng là pháp', rồi tâm bị phân tán, đó là trạo cử. Với tâm bị dao động bởi sự trạo cử đó, vị ấy không nhận biết đúng như thật sự hiện khởi của vô thường.
Dukkhato…pe… anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
Similarly, he does not rightly comprehend the manifestation of suffering, impermanence, and non-self as it truly is.
...sự hiện khởi của khổ... ...sự hiện khởi của vô ngã, vị ấy không nhận biết đúng như thật.
Tathā aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati…pe… pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upaṭṭhānaṃ upekkhā nikanti uppajjati, nikanti dhammoti nikantiṃ āvajjeti, tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
Likewise, when contemplating impermanence, knowledge arises... joy, tranquility, happiness, conviction, exertion, mindfulness, equanimity, and delight arise. He considers this delight to be a phenomenon (Dhamma) and reflects on delight (as the path and fruition). From that, distraction and agitation arise. With his mind agitated by that agitation, he does not rightly comprehend the manifestation of impermanence as it truly is.
Tương tự, khi tác ý về tính vô thường, trí tuệ sanh khởi... ...hỷ, khinh an, lạc, thắng giải, tinh tấn, niệm, xả, ái nhiễm sanh khởi. Vị ấy suy xét 'ái nhiễm là pháp', rồi tâm bị phân tán, đó là trạo cử. Với tâm bị dao động bởi sự trạo cử đó, vị ấy không nhận biết đúng như thật sự hiện khởi của vô thường.
Dukkhato…pe… anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānātī’’ti (paṭi. ma. 2.6).
Similarly, he does not rightly comprehend the manifestation of suffering, impermanence, and non-self as it truly is."
...sự hiện khởi của khổ... ...sự hiện khởi của vô ngã, vị ấy không nhận biết đúng như thật."
1282. Idāni tesaṃ obhāsādīnaṃ sarūpavibhāvanatthaṃ tesu uppannesu vipassanāya upakkilissanākārañca dassetuṃ ‘‘vipassanāyā’’tiādi vuttaṃ.
1282. Now, to explain the nature of radiance and the other phenomena, and the manner in which Vipassanā becomes defiled when they arise, the statement " Vipassanāyā" and so on was made.
1282. Bây giờ, để trình bày bản chất của ánh sáng v.v... và để chỉ ra cách thức thiền minh sát bị ô nhiễm khi chúng sanh khởi, câu ‘‘Của thiền minh sát’’ v.v... đã được nói đến.
Vipassanāya obhāsoti vipassanācittasamuṭṭhitaṃ, sasantatipatitautusamuṭṭhānañca bhāsuraṃ rūpaṃ.
" Radiance of Vipassanā" (vipassanāya obhāso) refers to the brilliant form (rūpa) arisen from the Vipassanā consciousness, and also that arisen from the temperature falling within one's own continuum.
Ánh sáng của thiền minh sát là sắc sáng chói do tâm minh sát sanh, và do thời tiết sanh khởi trong dòng tương tục của chính mình.
Tattha vipassanācittasamuṭṭhānaṃ yogino sarīraṭṭhameva pabhassaraṃ hutvā tiṭṭhati, itaraṃ sarīraṃ muñcitvā ñāṇānubhāvānurūpaṃ samantato pharati, taṃ tasseva paññāyati, tena phuṭṭhokāse rūpagatampi passati.
Among those, the light phenomenon arising from vipassanā consciousness remains in the yogi’s body itself, shining brightly; the other, leaving the body, pervades all around according to the power of wisdom, and that appears only to that yogi, and by means of that pervasive light, one even sees physical forms in the space it pervades.
Trong đó, ánh sáng do tâm vipassanā sanh khởi chỉ tồn tại trong thân của hành giả, trở nên rực rỡ. Ánh sáng còn lại (do tứ đại sanh) rời khỏi thân, lan tỏa khắp nơi tương ứng với oai lực của trí tuệ, và chỉ hành giả đó mới thấy được. Nhờ đó, hành giả cũng thấy được sắc trong không gian được ánh sáng chiếu tới.
Passanto ca cakkhuviññāṇena passati, udāhu manoviññāṇenāti vīmaṃsitabbametanti vadanti.
While seeing, does one see with eye-consciousness or with mind-consciousness? They say this matter should be investigated.
Khi thấy như vậy, người ta nói rằng đây là điều cần phải xem xét: "Hành giả thấy bằng nhãn thức hay bằng ý thức?"
Ācariyadhammapālattherena pana ‘‘dibbacakkhulābhino viya taṃ manoviññāṇaviññeyyamevāti yuttaṃ viya dissatī’’ti (visuddhi. mahā. 2.733) vuttaṃ.
However, the elder Ācariya Dhammapāla said, “It seems appropriate that it is knowable by mind-consciousness, just like for one who has attained the divine eye.”
Tuy nhiên, Trưởng lão Ācariyadhammapāla đã nói rằng: "Dường như hợp lý rằng đối tượng ấy chỉ có thể được nhận biết bằng ý thức, giống như trường hợp của người có thiên nhãn."
1283-4. Maggappatto phalappatto, ahamasmīti gaṇhatīti ‘‘na vata me ito pubbe evarūpo obhāso uppannapubbo, addhā ariyamaggaṃ pattosmi, phalaṃ sacchākāsi’’nti amaggaṃyeva ‘‘maggo’’ti gaṇhāti.
“ One grasps, ‘I have attained the path, I have attained the fruition’” means, “Such a radiance has never arisen in me before. Surely, I have attained the Noble Path; I have realized the fruition,” and thus one grasps the non-path as the ‘path’.
Ta đã đắc đạo, đã đắc quả là hành giả chấp thủ rằng: "Chắc chắn trước đây ta chưa từng có ánh sáng như thế này sanh khởi, chắc chắn ta đã đắc Thánh đạo, đã chứng ngộ Thánh quả", và do đó chấp thủ cái không phải là đạo làm "đạo".
Tassevaṃ pana gaṇhatoti tassa amaggaṃyeva ‘‘maggo’’ti gaṇhantassa.
“ While he thus grasps” means while he grasps the non-path as the ‘path’.
Khi hành giả ấy chấp thủ như vậy là khi hành giả ấy chấp thủ cái không phải là đạo làm "đạo".
Vipassanāvīthīti paṭipāṭiyā pavattamānā vipassanāva ukkantā nāma hoti, yogino ‘‘maggaṃ pattosmī’’ti adhimānena vissaṭṭhattā.
“ The vipassanā path” refers to vipassanā itself, proceeding in succession, which is then called ‘abandoned’, because the yogi has abandoned it through the delusion that “I have attained the path.”
Lộ trình vipassanā là pháp vipassanā đang diễn tiến theo thứ tự được gọi là đã chệch hướng, vì hành giả đã từ bỏ nó do sự ngã mạn "ta đã đắc đạo".
Vipassanāvīthintipi pāṭho, tassevaṃ gaṇhato vipassanā tatoyeva vīthiṃ ukkantā nāma hotīti attho.
There is also the reading, “vipassanāvīthiṃ.” The meaning is that for one who grasps thus, the vipassanā then abandons its course.
Cũng có bản đọc là "vipassanāvīthinti", nghĩa là: khi hành giả chấp thủ như vậy, pháp vipassanā của vị ấy được gọi là đã chệch khỏi lộ trình chính vì lý do đó.
Obhāsameva so bhikkhu, assādento nisīdatīti so bhikkhu attanā āraddhaṃ vipassanaṃ vissajjetvā obhāsameva lobhavasena vā diṭṭhivasena vā assādento nisīdati.
“ That bhikkhu, delighting in the radiance, sits” means that bhikkhu abandons the vipassanā he had undertaken and sits delighting in the radiance, either out of greed or out of wrong view.
Vị tỳ-khưu ấy ngồi thưởng thức chính ánh sáng đó là vị tỳ-khưu ấy từ bỏ pháp vipassanā mà mình đã tinh tấn, rồi ngồi thưởng thức chính ánh sáng đó do tham hoặc do tà kiến.
So kho panāyaṃ obhāso kassaci bhikkhuno pallaṅkaṭṭhānamattameva obhāsento uppajjati, kassaci antogabbhaṃ, kassaci bahigabbhaṃ, kassaci sakalavihāraṃ gāvutaṃ aḍḍhayojanaṃ yojanaṃ dviyojanaṃ tiyojanaṃ, kassaci pathavītalato paṭṭhāya yāva akaniṭṭhabrahmalokā ekālokaṃ kurumāno, yathā samuddamhi yojanamatte macchakacchapā paññāyanti, evaṃ uppajjanti.
Indeed, this radiance arises for some bhikkhus illuminating only the area of their sitting mat; for some, the inner chamber; for some, the outer chamber; for some, the entire monastery, for a gāvuta, half a yojana, one yojana, two yojanas, three yojanas; for some, making a single light from the surface of the earth up to the Akanittha Brahma-world, just as fish and tortoises are visible a yojana deep in the ocean, thus they arise.
Và ánh sáng này, đối với một số vị tỳ-khưu, sanh khởi chỉ chiếu sáng trong phạm vi chỗ ngồi kiết-già; đối với một số vị, chiếu sáng bên trong phòng; đối với một số vị, bên ngoài phòng; đối với một số vị, toàn bộ ngôi chùa, một gāvuta, nửa yojana, một yojana, hai yojana, ba yojana; đối với một số vị, nó sanh khởi tạo thành một vùng sáng duy nhất từ mặt đất cho đến cõi trời Akaniṭṭha, giống như cá và rùa có thể được thấy trong phạm vi một yojana trên đại dương.
Bhagavato pana dasasahassilokadhātuṃ obhāsento udapādi.
But for the Blessed One, it arose illuminating ten thousand world-systems.
Còn đối với Đức Thế Tôn, ánh sáng đã sanh khởi chiếu rọi khắp mười ngàn thế giới.
1286-7. Yogino…pe… honti hīti yassāyaṃ passaddhi uppannā, tassa yogino rattiṭṭhāne vā divāṭṭhāne vā nisinnassa kāyacittāni passaddhāneva honti, neva daratho hotīti attho.
“ For the yogi…they become” means that for the yogi to whom this tranquility has arisen, whether sitting in a night-dwelling or a day-dwelling, their body and mind are tranquil; there is no distress. This is the meaning.
Của hành giả... quả thật là là khi sự an tịnh này đã sanh khởi cho hành giả nào, thì thân và tâm của hành giả đó, dù ngồi ở nơi yên tĩnh ban đêm hay ban ngày, đều trở nên an tịnh, nghĩa là không có sự bứt rứt.
Passaddhiādīni cha yugaḷāni aññamaññayogīnīti passaddhiyā uppannāya itarāpi uppannāyeva hontīti kiccadassanamukhena tā sabbāpi dassento ‘‘lahūni cā’’tiādimāha.
The six pairs, beginning with tranquility, are inseparably connected to one another. Thus, when tranquility arises, the others also arise. To show all of them by way of their function, the text says, “ and lightness,” and so on.
Sáu cặp pháp bắt đầu bằng an tịnh (passaddhi) luôn đi cùng nhau, do đó khi an tịnh sanh khởi, các pháp còn lại cũng sanh khởi. Để trình bày tất cả chúng qua chức năng của chúng, ngài nói "và nhẹ nhàng" v.v...
Ettha ca kāya-ggahaṇena rūpakāyassāpi gahaṇaṃ veditabbaṃ, na vedanādikkhandhattayasseva.
And here, by the mention of “ body,” the physical body is also to be understood as being included, not merely the three aggregates beginning with feeling.
Ở đây, cần hiểu rằng việc dùng từ kāya (thân) cũng bao gồm cả sắc thân, chứ không chỉ ba uẩn là thọ v.v...
Kāyapassaddhiādayo hi rūpakāyassāpi darathādinimmaddakāti.
For bodily tranquility and so forth suppress agitation and the like even of the physical body.
Vì thân an tịnh v.v... cũng là những pháp dẹp tan sự bứt rứt v.v... của sắc thân.
Kammaññāneva hontīti na kevalaṃ kammaññāneva suvisadāni ujukāniyeva honti, avinābhāvitāya pana tadubhayaṃ visuṃ na vuttaṃ.
“ They become workable” means not only workable, but also very clear and straight. But because of their inseparability, both are not mentioned separately.
Quả thật trở nên thích ứng là không chỉ trở nên thích ứng, mà còn trở nên thuần thục và chánh trực. Tuy nhiên, do tính bất ly, hai điều đó không được đề cập riêng.
Kāyacittānaṃ passaddhādibhāvo ca tesaṃ apassaddhādihetubhūtānaṃ uddhaccādithinamiddhādidiṭṭhimānādisesanīvaraṇādiassaddhiyādimāyāsāṭheyyādisaṃkilesadhammānaṃ viddhaṃsanavaseneva tadā vipassanācittuppādassa pavattanato.
And the tranquil state of body and mind arises at that time due to the destruction of defilements such as agitation, sloth and torpor, wrong views, conceit, other hindrances, lack of faith, and deceit and craftiness—which are the causes of their non-tranquility—through the arising of vipassanā consciousness.
Trạng thái an tịnh v.v... của thân và tâm xảy ra vì vào lúc đó, sự sanh khởi của tâm vipassanā diễn ra chính nhờ vào việc tiêu trừ các pháp ô nhiễm là nguyên nhân của sự bất an v.v..., chẳng hạn như trạo cử v.v..., hôn trầm-thụy miên v.v..., tà kiến-ngã mạn v.v..., các triền cái còn lại v.v..., bất tín v.v..., xảo trá-gian manh v.v...
1288-90. Manussānaṃ ayanti mānusī, manussayogyakāmasukharati.
“Human” (mānusī) is that which belongs to humans, meaning the enjoyment of sense pleasures suitable for humans.
Đây là của con người, nên gọi là mānusī, tức là sự hoan hỷ trong dục lạc thích hợp với con người.
Tādisehi manussavisesehi anubhavitabbatānativattanato dibbaratipi saṅgahitā, mānusīsadisatāya, kāmasukhabhāvena dibbā rati vā mānusī, tassā atikkantatāya na mānusīti amānusī, taṃ amānusiṃ.
Divine delight (dibbarati) is also included because it cannot be surpassed by such special humans (deities), and because it resembles human delight due to being sense pleasure, or divine delight is human-like. Because it transcends this, it is not human-like, hence “ non-human” (amānusī).
Do không vượt qua được sự hưởng thụ của những hạng người đặc biệt như vậy, nên sự hoan hỷ của chư thiên cũng được bao gồm, vì nó tương tự như sự hoan hỷ của con người. Hoặc, sự hoan hỷ của chư thiên là mānusī do bản chất của dục lạc. Do đã vượt qua nó, nên không phải là mānusī, gọi là amānusī, sự hoan hỷ phi nhân đó.
Suññāgāranti yaṃ kiñci vivittaṃ senāsanaṃ, vipassanaṃ eva vā, sāpi hi niccabhāvādisuññatāya, yogino sukhasannissayatāya ca ‘‘suññāgāra’’nti vattabbataṃ labhati.
“ Empty dwelling” (suññāgāra) means any secluded abode, or indeed vipassanā itself. For vipassanā, being empty of permanence and so forth, and being a support for the yogi’s happiness, can also be called an “empty dwelling.”
Nơi trống vắng là bất kỳ trú xứ thanh vắng nào, hoặc chính là vipassanā. Vì vipassanā cũng trống không về thường tánh v.v... và là nơi nương tựa cho sự an lạc của hành giả, nên nó cũng có thể được gọi là "nơi trống vắng".
Cittassa anupasamakarānaṃ kilesānaṃ vigamena santacittassa saṃsāre bhayassa ikkhanena bhikkhuno sammā ñāyena rūpārūpadhammānaṃ udayabbayānupassanādivasena te vipassato sammasato sammāraddhavipassanānaṃ manussānaṃ visayatāya amānusī vipassanāpītisukhasaññitā rati hotīti ayamettha gāthāya saṅkhepattho.
The short meaning of this first verse is: For the bhikkhu whose mind is tranquil through the cessation of defilements that disturb the mind, who sees vipassanā (discerns) correctly, that is, by rightly contemplating the arising and passing away of physical and mental phenomena, by perceiving fear in saṃsāra—for such humans who have rightly undertaken vipassanā, a non-human delight, perceived as happiness, arises, which is vipassanā-pīti.
Do sự vắng mặt của các phiền não làm cho tâm không an tịnh, tâm trở nên tĩnh lặng; do thấy được sự đáng sợ trong vòng luân hồi, vị tỳ-khưu quán chiếu đúng đắn các pháp sắc và phi sắc qua việc quán sanh diệt v.v...; đối với những người thực hành vipassanā đúng đắn, sự hoan hỷ phi nhân được gọi là hỷ lạc vipassanā sanh khởi. Đây là ý nghĩa tóm tắt của câu kệ này.
Dutiyagāthā pana udayabbayañāṇameva sandhāya vuttā.
The second verse, however, was spoken with reference to udayabbaya-ñāṇa itself.
Còn câu kệ thứ hai được nói liên quan đến tuệ sanh diệt.
Tattha yato yatoti rūpato, arūpato vā.
Therein, “ from whatever” means from physical form or from mental phenomena.
Trong đó, bất cứ khi nào là từ sắc, hoặc từ phi sắc.
1291. Ñāṇādayoti ñāṇasaddhādayo satta.
“ Knowledges and so forth” refers to the seven, beginning with knowledge and faith.
Trí tuệ v.v... là bảy pháp gồm trí tuệ, tín v.v...
Vuttanayenāti ‘‘ñāṇanti vipassanāñāṇaṃ, saddhāti vipassanācittasampayuttā saddhā’’tiādinā vuttanayānusārena vipassanāvaseneva ñeyyā.
“ According to the method stated” means they are to be understood as relating to vipassanā alone, following the method stated, such as “Knowledge is vipassanā-knowledge; faith is faith associated with vipassanā consciousness.”
Theo phương pháp đã nói là cần phải được hiểu theo phương pháp vipassanā, theo cách đã được nói: "Trí tuệ là trí tuệ vipassanā, tín là tín tương ưng với tâm vipassanā" v.v...
Tattha ñāṇaṃ rūpārūpadhamme udayabbayānupassanāvasena tulayantassa tīrentassa vissaṭṭhaindavajiramiva avigatavegaṃ tikhiṇaṃ sūraṃ ativisadaṃ uppajjati.
Among these, knowledge arises for the yogi who is evaluating and investigating physical and mental phenomena by observing their arising and passing away, becoming like a thrown vajra of Indra—of irresistible force, sharp, bold, and exceedingly clear.
Trong đó, trí tuệ sanh khởi sắc bén, mạnh mẽ, và vô cùng trong sáng đối với người đang cân nhắc và thẩm xét các pháp sắc và phi sắc qua việc quán sanh diệt, giống như kim cang chử của trời Đế Thích được phóng đi với tốc độ không suy giảm.
Tathā hi tena yogī ‘‘maggaṃ pattosmī’’ti maññati.
Indeed, it is by this that the yogi thinks, “I have attained the path.”
Vì thế, hành giả nghĩ rằng "ta đã đắc đạo".
Saddhāti kilesakālusiyāpagamena cittacetasikānaṃ atisayapasādabhūtā balavatī saddhā, na pana kammaphalaṃ, ratanattayaṃ vā saddahanavasena pavattā.
Faith (saddhā) is a powerful faith that is the cause of extreme purity of mind and mental factors through the removal of the defilement of mental impurities; it is not a faith that arises from believing in the results of kamma or the Three Jewels.
Tín là tín lực mạnh mẽ, là sự trong sạch tột bậc của tâm và tâm sở do đã loại bỏ được sự vẩn đục của phiền não, chứ không phải là tín phát sinh do tin vào nghiệp và quả của nghiệp, hay Tam Bảo.
Satipi sūpaṭṭhitā acalā pabbatarājasadisā uppajjati.
When sati (mindfulness) is present, it arises well-established, unshakable, like the king of mountains.
Niệm sanh khởi được thiết lập vững chắc, không lay động, giống như vua của các ngọn núi.
Imissā ca uppannāya so yaṃ yaṃ ṭhānaṃ paccavekkhati, taṃ taṃ ṭhānamassa anupavisitvā okkhanditvā pakkhanditvā paribhaṇḍabhūtassa yathākammūpagañāṇassa upaṭṭhahante paralokavisayattā vaṇṇāyatanavisayamatītanti dibbacakkhuno paraloko viya satiyā upaṭṭhāti.
And when this mindfulness arises, whatever state or phenomenon the yogi reviews, that state or phenomenon enters, penetrates, and pervades him; it appears to sati like the other world appears to the divine eye, as something to be encompassed by the yathākammūpaga-ñāṇa (knowledge of how beings fare according to their kamma), being beyond the sphere of visible forms due to its other-worldly nature.
Và khi niệm này sanh khởi, bất cứ nơi nào vị ấy quán xét, nơi đó hiện ra trong niệm của vị ấy, thâm nhập, xâm nhập vào, giống như thế giới bên kia hiện ra với thiên nhãn, vốn là đối tượng của trí tuệ yathākammūpaga (trí biết chúng sanh theo nghiệp) được trang bị đầy đủ, vượt qua đối tượng của sắc và xứ.
Sukhaṃ pana sakalasarīraṃ abhisandamānaṃ atipaṇītaṃ uppajjati.
Happiness (sukha), however, arises exceedingly refined, pervading the entire body.
Còn lạc thì sanh khởi vô cùng vi diệu, thấm nhuần khắp toàn thân.
Tasmiñhi uppanne taṃsamuṭṭhitehi atipaṇītehi rūpehi sabbo kāyo pariphuṭo, paribrūhito ca hoti.
Indeed, when it arises, the entire body is filled and nurtured by the exceedingly refined physical phenomena generated by that happiness.
Khi lạc ấy sanh khởi, toàn bộ thân thể được thấm nhuần và tăng trưởng bởi các sắc vô cùng vi diệu do lạc ấy sanh ra.
Upekkhā pana vipassanupekkhā ceva āvajjanupekkhā ca.
Equanimity (upekkhā), however, is both vipassanā-upekkhā and āvajjanā-upekkhā.
Còn xả thì có vipassanupekkhā (xả trong minh sát) và āvajjanupekkhā (xả trong hướng tâm).
Tattha vicinitavicayattā saṅkhārānaṃ vicinane majjhattabhāvena ṭhitā vipassanupekkhā.
Of these, vipassanā-upekkhā is that which remains in a state of impartiality in investigating the saṅkhāras due to having investigated them.
Trong đó, vipassanupekkhā là sự xả duy trì trạng thái trung tính trong việc quán xét các hành, vì đối tượng đã được quán xét.
Sā pana atthato tathāpavattā tatramajjhattupekkhāva.
In essence, it is tatramajjhattatā-upekkhā (equanimity regarding all things) occurring in that way.
Về mặt ý nghĩa, đó chính là tatramajjhattupekkhā (xả trung tính) diễn ra như vậy.
Manodvārāvajjanacittasampayuttā vedanā āvajjane ajjhupekkhanavasena pavattiyā āvajjanupekkhāti vuccati.
The feeling associated with the manodvārāvajjana-citta (mind-door adverting consciousness) is called āvajjanā-upekkhā because of its occurrence as indifference in adverting.
Thọ tương ưng với tâm hướng ý môn được gọi là āvajjanupekkhā do nó diễn ra với thái độ xả trong việc hướng tâm.
Duvidhā panesā tadā uppajjati.
And this twofold equanimity arises at that time.
Cả hai loại xả này đều sanh khởi vào lúc đó.
Tathā hi tasmiṃ samaye sabbasaṅkhārānaṃ udayabbaye majjhattabhūtā vipassanupekkhā balavatī uppajjati, manodvāre āvajjanupekkhāpi.
For indeed, at that time, strong Vipassanā equanimity, which is impartial towards the arising and passing away of all formations, arises, as does advertence equanimity at the mind-door.
Quả thật, vào thời điểm ấy, vipassanupekkhā (tuệ xả trong minh sát) trở nên trung lập đối với sự sinh diệt của tất cả các pháp hành, sanh khởi một cách mạnh mẽ, và cả āvajjanupekkhā (xả trong sự hướng tâm) ở ý môn cũng vậy.
Sā hissa taṃ taṃ ṭhānaṃ āvajjantassa vissaṭṭhaindavajiramiva, pattapuṭe pakkhandatattanārāco viya ca sūrā tikhiṇā hutvā pavattati.
As that equanimity reflects upon each specific aspect, it becomes valiant and sharp for that yogi, like the vajira weapon thrown by Sakka, or like a red-hot iron skewer inserted into a leaf-packet, and thus it proceeds.
Thật vậy, đối với vị ấy đang hướng tâm đến từng đối tượng, xả ấy diễn tiến một cách dũng mãnh và sắc bén, giống như tia sét của trời Đế-thích đã được phóng đi, và như mũi tên bằng sắt nung đỏ đang xuyên vào một cái túi lá.
Vīriyampi asithilamanaccāraddhaṃ sampayuttadhamme kilesapakkhato kosajjapakkhato paggaṇhantaṃ supaggahitamuppajjati, nikanti ca obhāsādipaṭimaṇḍitāya vipassanāya ālayaṃ kurumānā bhāvanāya sātisayappavattiyā sukhumā santākārā uppajjati.
Energy (vīriya) too arises, firm and not over-exerted, well-supported as it upholds the conascent phenomena from the side of defilements and from the side of laziness. And nikanti (longing/attachment) arises, subtle and peaceful in aspect, creating attachment for the vipassanā adorned with radiance and so on, due to the extraordinary progress of the meditation.
Tấn cũng sanh khởi một cách được sách tấn tốt đẹp, không quá chùng cũng không quá căng, nâng đỡ các pháp tương ưng khỏi phe phái của phiền não và phe phái của sự lười biếng. Và nikanti (sự ưa thích) sanh khởi một cách vi tế và có trạng thái an tịnh, do sự diễn tiến vượt trội của việc hành thiền, tạo ra sự luyến ái trong minh sát được trang hoàng bởi ánh sáng v.v...
Yā kilesoti pariggahitumpi na yuttā.
That which is not even fit to be designated as defilement.
Mà (sự ưa thích) ấy không nên được xem là phiền não.
Yathā ca obhāse, evaṃ etesupi aññasmiṃ uppanne yogāvacaro ‘‘na vata me ito pubbe evarūpā pīti uppannapubbā, evarūpā passaddhi ñāṇaṃ saddhā sati sukhaṃ upekkhā vīriyaṃ nikanti uppannapubbā, addhā maggaphalappattosmī’’ti gaṇhāti, tassevaṃ gaṇhato vipassanā vīthiukkantā nāma hoti.
And just as with radiance (obhāsa), so too when any of these others arise, the yogi assumes: "Indeed, never before has such joy (pīti) arisen in me, nor such tranquility (passaddhi), knowledge (ñāṇa), faith (saddhā), mindfulness (sati), happiness (sukha), equanimity (upekkhā), energy (vīriya), or longing (nikanti). Surely, I have attained the path and its fruit." When he grasps in this way, his vipassanā is said to have deviated from the path.
Và cũng như trong trường hợp ánh sáng, khi một trong những pháp này sanh khởi, vị hành giả chấp thủ rằng: “Ồ, trước đây ta chưa từng có hỷ như thế này sanh khởi, chưa từng có an tịnh, trí tuệ, tín, niệm, lạc, xả, tấn, ưa thích như thế này sanh khởi. Chắc chắn ta đã đắc đạo quả.” Khi vị ấy chấp thủ như vậy, minh sát được gọi là đã đi chệch đường.
So teyeva assādento nisīdati.
He sits delighting in these very things.
Vị ấy ngồi thưởng thức chính những điều đó.
Ime ca pana vipassanupakkilesā yebhuyyena samathavipassanālābhino uppajjanti.
These impurities of vipassanā (vipassanupakkilesā) generally arise in one who has attained both samatha and vipassanā.
Và những tùy phiền não của minh sát này phần lớn sanh khởi nơi người đã chứng đắc cả thiền chỉ và thiền quán.
So samāpattivikkhambhitānaṃ kilesānaṃ asamudācārato ‘‘arahā aha’’nti cittaṃ uppādetīti.
Due to the non-emergence of defilements that have been suppressed by jhāna, he gives rise to the thought, "I am an Arahant."
Do các phiền não đã được đè nén bởi thiền chứng không khởi lên, vị ấy sanh tâm nghĩ rằng: “Ta là bậc A-la-hán”.
1292-3. Upaklesassa vatthutoti nippariyāyato diṭṭhimānataṇhā idha upakkilesā tesaṃ vatthuto uppattiṭṭhānatāya, na sabhāvato akusalattā.
1292-3. By the object of the impurity (Upaklesassa vatthuto) refers to the fact that views (diṭṭhi), conceit (māna), and craving (taṇhā) are directly the impurities here. The radiance (obhāsa) and so on are called impurities not by their intrinsic unwholesome nature, but because they are the basis for the arising of these defilements.
1292-3. Là nền tảng của tùy phiền não: Một cách không ẩn dụ, tà kiến, ngã mạn và ái là các tùy phiền não ở đây. Do là nơi sanh khởi, là nền tảng của chúng, chứ không phải do bản chất bất thiện.
Yathā pana obhāsādayo, evaṃ nikantipi diṭṭhiggāhādīnaṃ ṭhānaṃ hotīti vatthubhāvopissā yujjateva.
And just as radiance and the like, so too nikanti can be a basis for grasping views and so on; thus, its nature as an object is indeed fitting.
Tuy nhiên, cũng như ánh sáng v.v..., sự ưa thích cũng trở thành nền tảng cho sự chấp thủ tà kiến v.v..., do đó, việc nó là nền tảng cũng hợp lý.
Taṃtamāvajjamānassa, bhāvanā parihāyatīti taṃ taṃ obhāsādikaṃ āvajjamānassa diṭṭhimānataṇhāvasena ‘‘mama obhāso’’tiādiggāhaṃ pavattentassa bhāvanā vīthiṃ okkamitvā parivaṭṭati.
For one who reflects on those various aspects, meditation declines (Taṃtamāvajjamānassa, bhāvanā parihāyatīti). For one who reflects on that radiance and so on, giving rise to grasping such as "my radiance" based on views, conceit, and craving, meditation deviates from the path and falls away.
Khi hướng tâm đến những điều ấy, việc hành thiền bị suy thoái: Đối với người đang hướng tâm đến ánh sáng v.v... đó, đang khởi lên sự chấp thủ như “ánh sáng của ta” v.v... theo cách của tà kiến, ngã mạn và ái, thì việc hành thiền đi chệch đường và suy thoái.
Appaṃ sutametassāti appassuto.
He has little learning (suta), hence less-learned (appassuto).
Người có ít sự học hỏi được gọi là người ít học.
1294-7. Bahussuto pana obhāsādīsu uppannesu ‘‘ayaṃ kho me obhāso uppanno, so kho panāyaṃ anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo’’ti vā, sace obhāso attā bhaveyya, attāti gahetuṃ vaṭṭeyya, anattā ca panāyaṃ attāti gahito, tasmā ‘‘so avasavattanaṭṭhena anattā, hutvā abhāvaṭṭhena anicco, udayabbayapaṭipīḷanaṭṭhena dukkho’’tiādinā samanupassati, so evaṃ samanupassanto upakkilesajaṭaṃ vijaṭetvā obhāsādayo dhammā na maggo, upakkilesavinimuttaṃ pana vīthipaṭipannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggoti maggañca amaggañca vavatthapeti.
1294-7. However, when radiance and the like arise, the much-learned one reflects: "This radiance has arisen in me, but it is indeed impermanent (anicca), conditioned (saṅkhata), dependently arisen (paṭiccasamuppanna), subject to decay (khayadhamma), subject to dissolution (vayadhamma), subject to fading away (virāgadhamma), subject to cessation (nirodhadhamma)." Or, "If radiance were self (attā), it would be fitting to regard it as self. But it is non-self (anattā) and yet it is regarded as self. Therefore, it is non-self in the sense of not being subject to control, impermanent in the sense of existing and then not existing, and suffering (dukkha) in the sense of being oppressed by rise and fall." Reflecting in this way, he disentangles the entanglement of impurities and distinguishes between the path and non-path, understanding that radiance and the like are not the path, but vipassanā knowledge, free from impurities and established on the path, is the path.
1294-7. Còn người đa văn, khi ánh sáng v.v... sanh khởi, vị ấy quán xét rằng: “Ánh sáng này đã sanh khởi nơi ta, nhưng nó là vô thường, là pháp hữu vi, do duyên sanh, có tính chất hoại diệt, có tính chất biến mất, có tính chất ly tham, có tính chất đoạn diệt”; hoặc nếu ánh sáng là tự ngã, thì có thể chấp thủ nó là tự ngã, nhưng nó lại là vô ngã mà bị chấp thủ là tự ngã, do đó, vị ấy quán xét rằng: “Nó là vô ngã theo nghĩa không tuân theo ý muốn, là vô thường theo nghĩa không tồn tại sau khi đã có, là khổ theo nghĩa bị sự sanh diệt bức bách” v.v... Vị ấy, khi quán xét như vậy, gỡ rối mớ bòng bong của tùy phiền não, và xác định rằng các pháp như ánh sáng v.v... không phải là đạo, còn tuệ minh sát đã đi đúng đường, thoát khỏi tùy phiền não, mới là đạo, và như vậy phân biệt được đạo và phi đạo.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbobhāsādayo’’tiādi.
Thus, it is said: "all radiance and the like," and so on.
Do đó, đã nói: “Tất cả ánh sáng v.v...” và các câu tiếp theo.
Maggāmaggesu ñāṇanti maggāmaggañāṇaṃ, maggāmaggañāṇadassanavisuddhīti vuttaṃ hoti.
Knowledge of the paths and non-paths (Maggāmaggesu ñāṇaṃ) means the knowledge of the path and non-path, which is the purification of knowledge and vision of the path and non-path.
Trí tuệ về đạo và phi đạo nghĩa là đạo phi đạo trí, được gọi là đạo phi đạo trí kiến thanh tịnh.
Maggāmaggañāṇadassanavisuddhipattiyā ca tena yoginā tiṇṇaṃ saccānañca vavatthānaṃ kataṃ hoti.
And by attaining the purification of knowledge and vision of the path and non-path, that yogi has also ascertained the three Noble Truths.
Và khi đạt được đạo phi đạo trí kiến thanh tịnh, vị hành giả ấy cũng đã hoàn thành việc xác định ba Thánh đế.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Diṭṭhivisuddhiyā tāva nāmarūpavavatthāpanena dukkhasaccavavatthānaṃ kataṃ hoti, kaṅkhāvitaraṇavisuddhiyā paccayapariggahena samudayasaccassa vavatthānaṃ.
By the discernment of nāmarūpa through the purification of views (diṭṭhivisuddhi), the Truth of Suffering (dukkhasacca) has been ascertained. By the comprehension of conditions through the purification of overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), the Truth of the Origin (samudayasacca) has been ascertained.
Trước hết, trong kiến thanh tịnh, bằng việc xác định danh sắc, việc xác định Khổ đế đã được thực hiện; trong đoạn nghi thanh tịnh, bằng việc liễu tri các duyên, việc xác định Tập đế đã được thực hiện.
Abhidhammanayasmiñhi sabbakilesā, kammañca samudayasaccaṃ, imissaṃ maggāmaggañāṇadassanavisuddhiyaṃ sammā maggassa avadhāraṇena maggasaccaṃ.
In the Abhidhamma system, all defilements and kamma constitute the Truth of the Origin. In this purification of knowledge and vision of the path and non-path, by correctly ascertaining the path (magga), the Truth of the Path (magga) is ascertained.
Thật vậy, theo pháp môn Abhidhamma, tất cả phiền não và nghiệp là Tập đế. Trong đạo phi đạo trí kiến thanh tịnh này, bằng việc xác định đúng đắn con đường, (việc xác định) Đạo đế (được thực hiện).
Tadupāyabhūtassa hi maggassa avadhāraṇena taṃ avadhāritamevāti evaṃ lokiyeneva tāva ñāṇena tiṇṇaṃ saccānaṃ vavatthānaṃ kataṃ hoti.
For, by ascertaining the path which is the means to it, that* is indeed ascertained. In this way, the three Truths have been ascertained, at least by mundane knowledge.
Bởi vì, bằng việc xác định con đường là phương tiện để đạt được nó, chính nó cũng đã được xác định. Như vậy, việc xác định ba Thánh đế đã được thực hiện trước hết bằng trí tuệ thế gian.
1298. Aṭṭhañāṇavasenevāti udayabbayañāṇādīnaṃ aṭṭhannaṃ ñāṇānaṃ vasena.
1298. Indeed, by means of the eight knowledges (Aṭṭhañāṇavasenevā) refers to the eight knowledges beginning with the knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa).
1298. Bởi tám loại trí nghĩa là bởi tám loại trí tuệ bắt đầu từ sanh diệt trí.
Vipassanācārassa matthakappattiyā saṅkhārupekkhāñāṇaṃ sikhāpattā vipassanā.
The knowledge of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhāñāṇa) is vipassanā that has reached its peak (sikhāpattā vipassanā), due to vipassanā practice reaching its summit.
Do đã đạt đến đỉnh cao của tiến trình minh sát, hành upekkhāñāṇa (trí xả đối với các hành) được gọi là minh sát đạt đến đỉnh cao.
Sikhāpatti panassā udayabbayañāṇādīnaṃ aṭṭhañāṇānaṃ vasenāti āha ‘‘aṭṭhañāṇavasenā’’ti.
And its reaching the peak is by means of the eight knowledges, beginning with the knowledge of rise and fall, therefore it says, "by means of the eight knowledges."
Việc đạt đến đỉnh cao của nó là do tám loại trí tuệ bắt đầu từ sanh diệt trí, nên nói “bởi tám loại trí”.
Navamanti saccānulomikañāṇaṃ.
The ninth is the knowledge conforming to the Truths (saccānulomikañāṇa).
Thứ chín là saccānulomikañāṇa (trí thuận thứ chân lý).
Iti udayabbayādīni aṭṭha, idañca navamañāṇaṃ paṭipadāñāṇadassananti pavuccati.
Thus, the eight, beginning with rise and fall, and this ninth knowledge are called the Knowledge and Vision of the Way (Paṭipadāñāṇadassana).
Như vậy, tám loại trí bắt đầu từ sanh diệt trí, và trí thứ chín này được gọi là đạo trí kiến.
Paṭipajjati etāya ariyamaggoti paṭipadā, udayabbayādīnaṃ jānanaṭṭhena, paccakkhato dassanaṭṭhena ñāṇadassanañcāti katvā.
It is the way (paṭipadā) by which one proceeds to the Noble Path, and it is knowledge and vision (ñāṇadassana) in the sense of knowing rise and fall and so on, and seeing them directly.
Bởi vì Thánh đạo được thực hành qua đó, nên gọi là paṭipadā (đạo); và bởi vì nó biết và thấy trực tiếp các pháp bắt đầu từ sự sanh diệt, nên gọi là ñāṇadassana (trí kiến).
1299. Tāni pana ñāṇāni sarūpato dassetuṃ ‘‘aṭṭha ñāṇānī’’tiādi vuttaṃ.
1299. To show those knowledges intrinsically, it is said: "the eight knowledges," and so on.
1299. Để chỉ ra các trí tuệ ấy theo bản chất của chúng, đã nói “tám loại trí tuệ” v.v...
Tattha udayabbayānupassanāñāṇaṃ kiñcāpi tīraṇapariññāya patiṭṭhaṃ, tathāpi yathāvuttaṭṭhena paṭipadāñāṇadassanampi hotiyevāti tampi idha vuttaṃ.
Among these, although the knowledge of contemplating rise and fall (udayabbayānupassanāñāṇa) is based on the full understanding of examination (tīraṇapariññā), yet, in the sense stated, it is also the knowledge and vision of the way; therefore, it is mentioned here too.
Trong đó, sanh diệt tùy quán trí, mặc dù thuộc về thẩm sát biến tri, nhưng theo ý nghĩa đã nêu, nó cũng là đạo trí kiến, vì vậy nó cũng được đề cập ở đây.
Itarattha pana uppannamattaṃ appaguṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
In other contexts, however, it is mentioned with reference to its initial, less developed stage.
Còn ở nơi khác, nó được đề cập với ý nghĩa là mới sanh khởi, chưa thuần thục.
Appaguṇañhi niccasaññādipahānasiddhiyā pahānapariññāya adhiṭṭhānabhūtaṃ.
For the undeveloped (appaguṇa)* is the foundation for the full understanding of abandonment (pahānapariññā), through which the eradication of the perception of permanence and the like is achieved.
Bởi vì (trí tuệ) chưa thuần thục là nền tảng cho đoạn trừ biến tri, qua việc hoàn thành sự đoạn trừ thường tưởng v.v...
Yato tadadhigamena aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu ekaccā adhigatāva honti.
Because by realizing it, some of the eighteen great vipassanās are already realized.
Vì khi đạt được trí tuệ đó, một số trong mười tám đại minh sát cũng được chứng đắc.
Na hi udayabbayānaṃ paccakkhato paṭivedhena vinā sāmaññākārānaṃ tīraṇamattena sātisayaṃ paṭipakkhappahānaṃ sambhavati.
For without the direct penetration of rise and fall, the extraordinary abandonment of antagonists cannot occur by merely examining general characteristics.
Thật vậy, nếu không có sự chứng ngộ trực tiếp về sanh và diệt, thì không thể có sự đoạn trừ các pháp đối nghịch một cách vượt trội chỉ bằng việc thẩm sát các tướng chung.
Asati ca paṭipakkhappahāne kuto ñāṇādīnaṃ vajiramiva avihatavegatā tikhiṇavisadāditā vā, tasmā paguṇabhāvappattaṃ udayabbayañāṇaṃ pahānapariññāpakkhiyameva daṭṭhabbaṃ.
And if there is no abandonment of antagonists, how can there be unimpeded swiftness, or sharpness and clarity, like a vajira, for knowledge and the like? Therefore, the knowledge of rise and fall, when it has reached a developed stage, should be regarded as pertaining to the full understanding of abandonment.
Và khi không có sự đoạn trừ các pháp đối nghịch, làm sao trí tuệ v.v... có thể có tốc độ không bị cản trở như kim cương, hay có tính sắc bén, trong sáng v.v...? Do đó, sanh diệt trí đã đạt đến trạng thái thuần thục cần được xem là thuộc về phe của đoạn trừ biến tri.
1300-2. Bhaṅgeti saṅkhārānaṃ bhaṅge.
1300-2. In dissolution (Bhaṅge) means in the dissolution of formations (saṅkhāra).
1300-2. Trong sự hoại diệt nghĩa là trong sự hoại diệt của các pháp hành.
Yathābhūtadassāvī bhāyati etasmāti bhayaṃ, tebhūmakadhammā, tesu bhayato upatiṭṭhantesu bhāyitabbākāraggāhiñāṇaṃ bhayeñāṇaṃ.
Fear (Bhayaṃ) is that from which one fears, by seeing things as they truly are. These are the three-realm phenomena. When they appear as fearful, the knowledge that grasps the aspect of what is to be feared is knowledge of fear (bhayeñāṇaṃ).
Người thấy như thật sợ hãi điều đó, nên gọi là bhaya (sự đáng sợ), đó là các pháp trong ba cõi. Khi chúng hiện khởi như là sự đáng sợ, trí tuệ nắm bắt tướng trạng đáng sợ được gọi là bhayeñāṇa (trí về sự đáng sợ).
Tathā hetaṃ ‘‘bhayatupaṭṭhānañāṇa’’nti vuccati.
Thus, it is called "knowledge of the appearance of fear" (bhayatupaṭṭhānañāṇa).
Thật vậy, nó được gọi là “trí tuệ về sự hiện khởi của điều đáng sợ”.
Muccituṃ icchatīti muccitukamyaṃ, cittaṃ, puggalo vā, tassa bhāvo muccitukamyatā, taṃ pana ñāṇamevāti āha ‘‘ñāṇaṃ muccitukamyatā’’ti.
One who wishes to be freed (muccituṃ icchatīti) is called 'one wishing for freedom' (muccitukamyaṃ), referring to the mind or the person. The state of that is the desire for freedom (muccitukamyatā); but that is just knowledge, hence it is said, "knowledge is the desire for freedom" (ñāṇaṃ muccitukamyatā).
Mong muốn giải thoát được gọi là muccitukamyatā, đó là tâm hoặc là cá nhân, trạng thái của nó là muccitukamyatā (sự muốn giải thoát). Nhưng đó chính là trí tuệ, nên nói “trí tuệ là sự muốn giải thoát”.
Puna paṭisaṅkhānākārena pavattaṃ ñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ.
Again, the knowledge that proceeds in the manner of reflection is the knowledge of reflective contemplation (paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ).
Trí tuệ diễn tiến theo cách quán xét lại được gọi là paṭisaṅkhānupassanāñāṇa (trí tùy quán xét lại).
Nirapekkhatāya saṅkhārānaṃ upekkhanavasena pavattaṃ ñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ.
The knowledge that proceeds by way of being equanimous towards formations due to detachment is the knowledge of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhāñāṇaṃ).
Trí tuệ diễn tiến theo cách xả ly các pháp hành do không còn luyến ái được gọi là saṅkhārupekkhāñāṇa (trí xả đối với các hành).
Gāthābandhatthaṃ pana visandhiniddeso.
However, the indication of disjuncture (visandhi) is for the sake of poetic meter.
Tuy nhiên, để phù hợp với thể kệ, sự trình bày không nối âm đã được sử dụng.
Oḷārikoḷārikassa saccapaṭicchādakatamassa vigamanena saccapaṭivedhānukūlattā saccānulomikaṃ.
It is conforming to the Truths (saccānulomikaṃ) because of its suitability for penetrating the Truths, due to the removal of gross, most gross delusion (moha) that covers the Truths.
Do sự biến mất của (phiền não) thô thiển nhất che lấp chân lý, nó trở nên thuận lợi cho việc chứng ngộ chân lý, nên được gọi là saccānulomika (thuận thứ chân lý).
Taṃ pana idanti āha ‘‘saccānulomañāṇanti, anulomaṃ pavuccatī’’ti.
And this is that, therefore it says: "The knowledge conforming to the Truths is called the conformity" (saccānulomañāṇanti, anulomaṃ pavuccatīti).
Và đó chính là điều này, nên nói “trí thuận thứ chân lý, được gọi là thuận thứ”.
1303. Nanu ca udayabbayañāṇassa pageva siddhattā kimatthaṃ puna tatthāpi abhiyogoti ce?
1303. If it is asked, "Since the knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa) has already been established earlier, why is there an insistence on it again here?"
1303. Nếu hỏi: “Chẳng phải sanh diệt trí đã được thành tựu từ trước rồi sao, vậy tại sao lại phải nỗ lực ở đó nữa?”
Aniccādilakkhaṇasallakkhaṇatthaṃ.
It is for the purpose of rightly discerning the characteristics of impermanence (anicca) and so on.
Để nhận rõ các tướng vô thường v.v...
Udayabbayañāṇañhi heṭṭhā dasahi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ hutvā yāthāvasarasato tilakkhaṇaṃ sallakkhetuṃ nāsakkhi, upakkilesavinimuttaṃ pana sakkoti, tasmā lakkhaṇasallakkhaṇatthaṃ puna tattheva yogo kātabbo.
The knowledge of rise and fall, being previously defiled by the ten imperfections, was unable to rightly discern the three characteristics according to their true nature. But the knowledge freed from imperfections is able to do so. Therefore, for the purpose of rightly discerning the characteristics, exertion should again be made in that very knowledge.
Quả thật, trí sanh diệt (udayabbayañāṇa) trước đây, do bị ô nhiễm bởi mười tùy phiền não (upakkilesa), đã không thể nhận rõ ba tướng (tilakkhaṇa) theo đúng thực tính của chúng. Nhưng khi đã thoát khỏi các tùy phiền não, nó có thể làm được. Do đó, cần phải nỗ lực trở lại ngay nơi trí tuệ ấy để nhận rõ các tướng.
Lakkhaṇāni cassa udayabbayādīnaṃ amanasikārā, santatiiriyāpathaghanachannatāya ca nopaṭṭhahanti, tasmā udayabbayaṃ manasi katvā santatiṃ ugghāṭetvā aniccalakkhaṇaṃ, abhiṇhapīḷanaṃ pariggahetvā iriyāpathaṃ ugghāṭetvā dukkhalakkhaṇaṃ, dhātuyo vinibbhujitvā ghanavinibbhogaṃ katvā anattalakkhaṇañca sallakkhetvā ‘‘aniccā dukkhā anattā’’ti saṅkhārā punappunaṃ sammasitabbā.
And since its characteristics do not become manifest due to non-attention to rise and fall and due to being obscured by continuity, postures, and compactness, therefore, having attended to rise and fall and uncovered continuity, the characteristic of impermanence; having grasped constant oppression and uncovered postures, the characteristic of suffering; and having analyzed the elements and broken down compactness, the characteristic of non-self — these should be rightly discerned, and the formations (saṅkhārā) should be contemplated again and again as "impermanent, suffering, non-self".
Và các tướng của nó không hiện khởi do không tác ý đến sanh diệt v.v., và do bị che lấp bởi sự liên tục (santati), oai nghi (iriyāpatha) và tính chất khối đặc (ghana). Do đó, sau khi tác ý đến sanh diệt và phá vỡ sự liên tục, cần phải nhận rõ tướng vô thường (aniccalakkhaṇa); sau khi nắm bắt sự bức bách liên tục và phá vỡ oai nghi, cần phải nhận rõ tướng khổ (dukkhalakkhaṇa); và sau khi phân tích các giới và thực hiện việc phá vỡ tính chất khối đặc, cần phải nhận rõ tướng vô ngã (anattalakkhaṇa); rồi các pháp hành (saṅkhārā) cần được quán xét lại nhiều lần rằng "là vô thường, là khổ, là vô ngã".
Tassevaṃ tulayato tīrayato yadā saṅkhāragataṃ attano lahuupaṭṭhānena, ñāṇassa ca tikkhatāya tirohituppādādibhedaṃ bhijjamānameva upaṭṭhāti, bhaṅgeyeva tassa ñāṇaṃ santiṭṭhati, tadā bhaṅgānupassanā nāma vipassanāñāṇaṃ adhigataṃ hoti.
When, as he thus weighs and examines, the realm of formations appears to him as breaking up, with its arising and ceasing, etc., manifesting quickly on its own accord and due to the keenness of his knowledge, and his knowledge stands firm in disintegration alone, then the vipassanā-ñāṇa called knowledge of contemplation of dissolution (Bhaṅgānupassanāñāṇa) has been attained.
Khi vị ấy đang cân nhắc, thẩm xét như vậy, lúc mà các pháp hành, do sự hiện khởi nhanh chóng của chúng và sự sắc bén của trí tuệ, chỉ hiện khởi như đang tan rã, với các sự khác biệt như sanh khởi bị che khuất v.v., và trí tuệ của vị ấy chỉ an trú vào sự hoại diệt, khi đó, trí tuệ minh sát (vipassanāñāṇa) có tên là tùy quán sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā) được chứng đắc.
Tassa tadeva saṅkhāranirodhārammaṇabhaṅgānupassanaṃ āsevantassa yadā sabbabhavayonigatiṭṭhitinivāsesu saṅkhārā bhijjanasabhāvatāya yakkharakkhasādayo viya mahābhayaṃ hutvā upaṭṭhahanti, tadāssa bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ adhigataṃ hoti.
As he cultivates that very contemplation of dissolution, which has the cessation of formations as its object, when formations in all existences, realms of rebirth, destinies, stations of consciousness, and abodes of beings appear to him as a great terror, like ogres and demons, due to their nature of breaking up, then the knowledge of the manifestation of fear (Bhayatupaṭṭhānañāṇa) has been attained by him.
Khi vị ấy đang tu tập trí tuệ tùy quán sự hoại diệt lấy các pháp hành làm đối tượng, lúc mà các pháp hành trong tất cả các cõi hữu, thai sanh, thú, trú, và nơi ở, do có bản chất tan rã, hiện khởi như một nỗi kinh hoàng lớn lao, giống như dạ xoa, la sát v.v., khi đó, trí tuệ hiện khởi sự kinh sợ (bhayatupaṭṭhānañāṇa) được chứng đắc nơi vị ấy.
Kiṃ panidaṃ ñāṇaṃ bhāyatīti?
Does this knowledge fear?
Nhưng phải chăng trí tuệ này sợ hãi?
Na bhāyati.
No, it does not fear.
Không sợ hãi.
Tañhi ‘‘atītā saṅkhārā niruddhā, paccuppannā nirujjhanti, anāgatā nirujjhissantī’’ti tīraṇamattameva hoti, byasanāpannānaṃ pana sabbasaṅkhārānaṃ bhayato upaṭṭhitānaṃ gahaṇena bhayatupaṭṭhānañāṇanti vuccatīti.
For it is merely a discernment, thinking: 'Past formations have ceased, present formations are ceasing, future formations will cease.' But it is called the knowledge of the manifestation of fear because it grasps all formations that have fallen into destruction as appearing terrifying.
Bởi vì nó chỉ đơn thuần là sự thẩm xét rằng: "Các pháp hành trong quá khứ đã diệt, các pháp hành trong hiện tại đang diệt, các pháp hành trong tương lai sẽ diệt". Nhưng nó được gọi là trí tuệ hiện khởi sự kinh sợ do việc nắm bắt tất cả các pháp hành đã đi đến hoại diệt, hiện khởi như một sự kinh sợ.
Tassa taṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ āsevantassa yadā sabbabhavagatesu saṅkhāresu tāṇaṃ vā leṇaṃ vā parāyaṇaṃ vā na paññāyati, ukkhittāsiko viya paccāmitto sādīnavā eva saṅkhārā upaṭṭhahanti, tassa saṅkhārānaṃ ādīnavameva passantassa ādīnavañāṇaṃ nāma uppannaṃ hoti.
As he cultivates that knowledge of the manifestation of fear, when no protection, shelter, or refuge is found in the formations of all states of existence, and formations appear to him as full of danger, like an enemy with an upraised sword, then, seeing only the danger in formations, the knowledge of danger (ādīnavañāṇa) arises in him.
Khi vị ấy đang tu tập trí tuệ hiện khởi sự kinh sợ đó, lúc mà trong các pháp hành ở tất cả các cõi hữu, không thấy có nơi nương tựa, nơi ẩn náu hay nơi quy y nào, và các pháp hành hiện khởi chỉ toàn là sự nguy hại, giống như kẻ thù đang giương gươm, khi đó, trí tuệ có tên là trí tuệ thấy sự nguy hại (ādīnavañāṇa) sanh khởi nơi vị ấy, người chỉ thấy sự nguy hại của các pháp hành.
Tassevaṃ sabbasaṅkhāre ādīnavato passantassa yadā tibhavapariyāpannesu nibbedo uppajjati, ukkaṇṭhā saṇṭhahanti, sabbasaṅkhāravisaṃyutte santipade abhiratiṃ paṭilabhati, tadāssa nibbidānupassanaṃ nāma ñāṇaṃ uppannaṃ hoti.
As he thus sees danger in all formations, when disenchantment arises in him towards the formations encompassed by the three realms of existence, and aversion is established, and he obtains delight in the peaceful state disconnected from all formations, then the knowledge called contemplation of disenchantment (nibbidānupassanāñāṇa) arises in him.
Khi vị ấy đang thấy tất cả các pháp hành là nguy hại như vậy, lúc mà sự nhàm chán sanh khởi đối với các pháp hành thuộc ba cõi, sự chán ngán được thiết lập, và vị ấy có được sự hoan hỷ trong trạng thái tịch tịnh, không liên quan đến tất cả các pháp hành, khi đó, trí tuệ có tên là tùy quán sự nhàm chán (nibbidānupassanaṃ) sanh khởi nơi vị ấy.
Tassa yadā iminā nibbidāñāṇena sabbasaṅkhāresu nibbindantassa ekasaṅkhārepi cittaṃ na sajjati, sabbasmā saṅkhārato sappamukhagatassa viya maṇḍūkassa muccitukāmatā uppajjati, tadā muccitukamyatāñāṇaṃ nāma uppannaṃ hoti.
When, as he is thus disenchanted with all formations by this knowledge of disenchantment, his mind does not cling even to a single formation, and a desire to be released arises from all formations, like a frog fallen into the mouth of a snake, then the knowledge called knowledge of the desire for deliverance (muccitukamyatāñāṇa) arises in him.
Khi vị ấy, do nhàm chán tất cả các pháp hành với trí tuệ nhàm chán này, tâm không còn dính mắc vào bất kỳ một pháp hành nào, và sanh khởi ý muốn thoát khỏi tất cả các pháp hành, giống như con ếch đã lọt vào miệng rắn, khi đó, trí tuệ có tên là trí tuệ muốn giải thoát (muccitukamyatāñāṇaṃ) sanh khởi.
Tassevaṃ sabbasaṅkhārehi muccitukāmassa niccasukhasubhaattākārena pana upaṭṭhituṃ asamatthataṃ pāpetvā muccanassa upāyasampādanatthaṃ aniccantikatādīhi aniccalakkhaṇaṃ, abhiṇhapaṭipīḷanatādīhi dukkhalakkhaṇaṃ, ajaññakatādīhi paṭikkūlataṃ, tucchatādīhi anattalakkhaṇañca āropetvā sabbasaṅkhāragataṃ pariggaṇhantassa paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ nāma uppannaṃ hoti.
For him who thus desires to be released from all formations, having brought them to a state where they are unable to appear as permanent, pleasant, beautiful, or self, and for the purpose of accomplishing the means of release, by applying the characteristic of impermanence through aspects such as having impermanence as their end, the characteristic of suffering through aspects such as being constantly oppressed, disgust through aspects such as being unattractive, and the characteristic of non-self through aspects such as emptiness – the knowledge of contemplation of reflection (Paṭisaṅkhānupassanāñāṇa) arises as he comprehends the entire realm of formations.
Khi vị ấy muốn giải thoát khỏi tất cả các pháp hành như vậy, sau khi làm cho chúng không thể hiện khởi trở lại dưới dạng thường, lạc, tịnh, ngã, và để hoàn thiện phương tiện giải thoát, vị ấy áp đặt tướng vô thường bằng các khía cạnh như có sự kết thúc là vô thường v.v., tướng khổ bằng các khía cạnh như bị bức bách liên tục v.v., tính chất đáng ghê tởm bằng các khía cạnh như không đáng ưa thích v.v., và tướng vô ngã bằng các khía cạnh như trống rỗng v.v., rồi nắm bắt toàn bộ các pháp hành, khi đó, trí tuệ có tên là tùy quán sự thẩm xét lại (paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ) sanh khởi.
Tena panevaṃ pariggahitasaṅkhārena yā sā ‘‘suññamidaṃ attena vā attaniyena vā’’tiādinā dvikoṭikādibhedā suññatā vuttā, sā pariggahetabbā.
By him, who has thus comprehended formations, that emptiness (suññatā) which has been stated as having dual distinctions (dvikoṭikā), such as 'This is empty of self or of anything pertaining to self,' should be comprehended.
Và với các pháp hành đã được nắm bắt như vậy, vị ấy cần phải nắm bắt tính không (suññatā) đã được nói đến với các sự phân biệt như hai phương diện v.v., qua câu "cái này trống không, không có tự ngã hay sở hữu của tự ngã" v.v.
Tassevaṃ suññato disvā tilakkhaṇaṃ āropetvā sammasantassa yadā bhayañca nandiñca vippahāya vissaṭṭhabhariyassa viya saṅkhāragatesu upekkhā santiṭṭhati, tīsu bhavesu cittaṃ na sampasāriyati, tadāssa saṅkhārupekkhāñāṇaṃ nāma uppannaṃ hoti.
When he thus sees things as empty, and having applied the three characteristics, contemplates, and having abandoned fear and delight, equanimity towards formations becomes established in him, like a man whose wife has been divorced, and his mind is not diffused into the three realms of existence, then the knowledge called knowledge of equanimity towards formations (Saṅkhārupekkhāñāṇa) arises in him.
Khi vị ấy, sau khi thấy là trống không và áp đặt ba tướng để quán xét như vậy, lúc mà sự xả ly đối với các pháp hành được thiết lập, sau khi từ bỏ cả sự sợ hãi và hoan hỷ, giống như người đàn ông đã từ bỏ vợ, và tâm không còn hướng đến ba cõi hữu, khi đó, trí tuệ có tên là trí tuệ xả đối với các pháp hành (saṅkhārupekkhāñāṇaṃ) sanh khởi nơi vị ấy.
Taṃ panetaṃ yāva nibbānaṃ na passati, tāva disākāko viya kūpakayaṭṭhiṃ punappunaṃ saṅkhārameva anabhimatampi nissāya saṅkhāravicinanepi majjhattameva hutvā tiṭṭhati.
This knowledge, however, as long as it does not see Nibbāna, remains neutral, repeatedly relying on formations, even though undesired, like a compass crow relying on the mast, and in discerning formations, it remains indifferent.
Và trí tuệ này, chừng nào chưa thấy được Nibbāna, nó vẫn nương vào chính các pháp hành, dù không ưa thích, lặp đi lặp lại, giống như con quạ dò phương hướng nương vào cột buồm, và nó vẫn giữ thái độ trung lập ngay cả trong việc khảo sát các pháp hành.
Tena vuttaṃ ‘‘etesu pana ñāṇesū’’tiādi.
Therefore, it is said: "Among these knowledges…" and so on.
Do đó, đã nói rằng "trong các trí tuệ này" v.v.
1308-12. Aniccā…pe… votarateva sāti aniccādīsu ekena ākārena sammasantī sattakkhattuṃ pavattitvā bhijjantī bhavaṅgaṃ otiṇṇā nāma hoti, tato paraṃ bhavaṅgavāroti katvā.
Impermanent… etc. …that merely passes away (votarateva sā) means that the knowledge of equanimity towards formations, contemplating by one aspect such as impermanence, having arisen seven times and then disintegrated, is said to have entered into the life-continuum (bhavaṅga), considering that after that is the turn of the life-continuum.
1308-12. Vô thường... cho đến... nó chỉ chìm xuống, nghĩa là, trong khi quán xét theo một trong các khía cạnh vô thường v.v., nó (trí tuệ xả) sanh khởi bảy lần rồi tan rã, được gọi là đã chìm vào bhavaṅga (hộ kiếp), vì sau đó là lượt của bhavaṅga.
Saṅkhārupekkhākatanayenāti aniccādinā ārammaṇakaraṇavaseneva saṅkhārupekkhāya katanayena, na sammasitanayena.
By the method performed by equanimity towards formations (saṅkhārupekkhākatanayenā) means by the method performed in the knowledge of equanimity towards formations, by way of making it an object, such as impermanence, etc., not by way of contemplating.
Theo phương pháp đã được thực hiện bởi trí tuệ xả đối với các pháp hành, nghĩa là, theo phương pháp đã được thực hiện trong trí tuệ xả đối với các pháp hành chỉ bằng cách lấy vô thường v.v. làm đối tượng, chứ không phải theo phương pháp quán xét.
Tenāha ‘‘aniccādi…pe… kurumāna’’nti.
Therefore, it is said: "Impermanence, etc. … doing."
Do đó, ngài nói "lấy vô thường v.v... làm đối tượng".
Bhavaṅgāvaṭṭanaṃ katvāti bhavaṅgassa nivattanaṃ katvā cittassa bhavaṅgavasena pavattituṃ adatvā.
Having caused the life-continuum to turn away (bhavaṅgāvaṭṭanaṃ katvā) means having caused the life-continuum to turn away, not allowing the mind to proceed by way of the life-continuum.
Sau khi làm cho bhavaṅga xoay chuyển, nghĩa là sau khi làm cho bhavaṅga dừng lại, không cho tâm tiếp tục diễn tiến theo dòng bhavaṅga.
Parikammanti maggassa parikammattā paṭisaṅkhārakattā.
Preparation (parikamma) means because it is a preparation for the Path, a conditioner.
Parikamma (chuẩn bị), vì nó là sự chuẩn bị, là sự tu sửa cho Đạo.
Upacāranti maggassa āsannattā, samīpacārittā vā.
Proximity (upacāra) means because it is close to the Path, or because it occurs near.
Upacāra (cận hành), vì nó gần kề với Đạo, hoặc vì nó diễn tiến gần đó.
1313-6. Anulomattaṃ sayameva vadati ‘‘purimāna’’ntiādinā.
The Buddha-to-be himself states the nature of conformity "Previous…" and so on.
1313-6. Tự mình nói về tính chất tùy thuận bằng câu "của các pháp trước" v.v.
Idañhi aniccalakkhaṇādivasena saṅkhāre ārabbha pavattattā, ‘‘udayabbayavantānaṃyeva vata dhammānaṃ udayabbayañāṇaṃ uppādavaye addasā’’ti ca ‘‘bhaṅgavantānaṃyeva vata bhaṅgānupassanaṃ bhaṅgamaddasā’’ti ca ‘‘sabhayaṃyeva vata bhayatupaṭṭhānassa bhayato upaṭṭhita’’nti ca ‘‘sādīnaveyeva vata ādīnavānupassanaṃ ādīnavamaddasā’’ti ca ‘‘nibbinditabbeyeva vata nibbidāñāṇaṃ nibbinda’’nti ca ‘‘muccitabbamhiyeva vata muccitukamyatāñāṇaṃ muccitukāmaṃ jāta’’nti ca ‘‘paṭisaṅkhātabbameva vata paṭisaṅkhāñāṇena paṭisaṅkhāta’’nti ca ‘‘upekkhitabbaṃyeva vata saṅkhārupekkhāya upekkhita’’nti ca atthato vadamānaṃ viya imesañca aṭṭhannaṃ ñāṇānaṃ katakiccatāya anulometi sabbāsaṃyeva vipassanānaṃ lakkhaṇattayasammasanakiccattā, tathā upari ca ariyamagge sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ tāya paṭipadāya pattabbatāya.
Indeed, since this* arises with reference to the saṅkhāras by way of the impermanent characteristic, etc., and because it harmonizes with the eight knowledges having performed their functions—as if speaking in meaning, "Indeed, the knowledge of rise and fall saw the rise and fall of phenomena that truly have rise and fall," and "Indeed, the contemplation of dissolution saw the dissolution of phenomena that truly have dissolution," and "Indeed, that which is fearful truly appeared as frightening to the contemplation of fear," and "Indeed, the contemplation of danger truly saw the danger in that which is dangerous," and "Indeed, the knowledge of disenchantment truly became disenchanted with that which is to be disenchanted with," and "Indeed, the knowledge desiring release truly desired release from that which is to be released from," and "Indeed, that which is to be re-contemplated was truly re-contemplated by the knowledge of re-contemplation," and "Indeed, that which is to be equanimous was truly regarded with equanimity by saṅkhārupekkhā"—and because all vipassanās have the function of comprehending the three characteristics, and likewise because the thirty-seven bodhipakkhiya-dhammas in the Noble Path above are to be attained by that practice.
Thật vậy, trí tuệ này (tức là trí thuận thứ), vì nó khởi lên bằng cách lấy các pháp hành làm đối tượng theo phương diện đặc tính vô thường v.v., nên nó thuận theo tám loại trí tuệ này, vốn như đang nói lên về mặt ý nghĩa rằng: "Quả thực, trí sanh diệt đã thấy sự sanh và diệt của các pháp vốn có sự sanh và diệt", và "Quả thực, trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt đã thấy sự hoại diệt của các pháp vốn có sự hoại diệt", và "Quả thực, đối với trí tuệ hiện khởi sự đáng sợ, (các pháp hành) vốn đáng sợ đã hiện khởi là đáng sợ", và "Quả thực, trí tuệ quán chiếu sự nguy hại đã thấy sự nguy hại trong (các pháp hành) vốn có sự nguy hại", và "Quả thực, trí tuệ nhàm chán đã nhàm chán đối với (các pháp hành) vốn đáng nhàm chán", và "Quả thực, trí tuệ muốn giải thoát đã khởi lên ý muốn giải thoát khỏi (các pháp hành) vốn cần được giải thoát", và "Quả thực, trí tuệ quán xét lại đã quán xét lại (các pháp hành) vốn cần được quán xét lại", và "Quả thực, trí tuệ xả đối với các pháp hành đã xả đối với (các pháp hành) vốn cần được xả". Và do phận sự của tám loại trí tuệ này đã được hoàn thành, và vì tất cả các pháp minh sát đều có phận sự là quán xét ba tướng, (trí tuệ này) cũng thuận theo ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề trong Thánh đạo ở tầng trên, vì chúng cần được đạt đến bằng con đường thực hành đó.
Na hi anulomañāṇe thūlathūlasaccapaṭicchādakasaṃkilesavikkhambhanavasena appavattante gotrabhuñāṇaṃ uppajjati, gotrabhuñāṇe ca anuppanne maggañāṇaṃ na uppajjati, tasmā purimapacchimānaṃ bhāgānaṃ anulomattā ‘‘anulomanti saññita’’nti.
For if anuloma-ñāṇa does not proceed by suppressing the very gross defilements that conceal the truths, gotrabhū-ñāṇa does not arise. And when gotrabhū-ñāṇa has not arisen, magga-ñāṇa does not arise. Therefore, it is said to be "anuloma" because it conforms to the preceding and succeeding parts.
Thật vậy, khi trí thuận thứ không khởi lên theo cách trấn áp các phiền não thô thiển che lấp các chân lý, thì trí chuyển tộc không sanh khởi. Và khi trí chuyển tộc không sanh khởi, thì đạo trí không sanh khởi. Do đó, vì nó thuận theo các phần trước và sau, nên nó được gọi là "thuận thứ".
Tenevāti heṭṭhimañāṇānaṃ anulomamukhena, upari bodhipakkhiyānaṃ anulomanato ca.
"Hence" refers to its conformity with the lower knowledges and its conforming to the bodhipakkhiya-dhammas above.
Do đó có nghĩa là: do nó đi trước một cách thuận theo các trí tuệ thấp hơn, và do nó thuận theo các pháp trợ Bồ-đề ở tầng trên.
Saccānulomañāṇanti pavuccati maggasaccassa anulomikattā.
"It is called saccānuloma-ñāṇa" because it is in conformity with the truth of the path.
Được gọi là trí thuận thứ chân lý vì nó tương hợp với Đạo đế.
Vuṭṭhānagāminiyāti saṅkhārārammaṇāya vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya.
"Of the vuṭṭhānagāminī" means of the vipassanā that leads to emergence, which takes saṅkhāras as its object.
Của pháp dẫn đến sự vượt thoát có nghĩa là: của pháp minh sát dẫn đến sự vượt thoát, có các pháp hành làm đối tượng.
Pariyosānanti purimā koṭi.
"End" means the preceding limit.
Sự kết thúc có nghĩa là điểm cuối cùng.
Saṅkhārārammaṇavipassanāsu hi ayaṃ visesato vuṭṭhānagāminivipassanāti.
Indeed, among vipassanās taking saṅkhāras as their object, this is particularly the vipassanā leading to emergence.
Thật vậy, trong số các pháp minh sát có các pháp hành làm đối tượng, pháp này đặc biệt là pháp minh sát dẫn đến sự vượt thoát.
Asaṅkhatārammaṇaṃ pana sabbena sabbaṃ ariyamaggasaṅkhātaṃ vuṭṭhānaṃ gacchati upetīti.
But the knowledge taking the unconditioned as its object, the Noble Path itself, completely approaches and reaches emergence.
Còn pháp có đối tượng là vô vi thì đi đến, đạt đến sự vượt thoát được gọi là Thánh đạo một cách toàn diện.
Tatopi hi visesato ‘‘vuṭṭhānagāminivipassanā’’ti vattabbataṃ labhatīti āha ‘‘ñeyyaṃ sabbappakārenā’’tiādi.
Thus, it especially attains the designation "vipassanā leading to emergence." Therefore, it says "what is to be known in all ways," etc.
Do đó, vì nó đặc biệt được gọi là "pháp minh sát dẫn đến sự vượt thoát", nên ngài đã nói "cần được biết bằng mọi cách" v.v.
1319-21. Idāni ñāṇadassanavisuddhiyā niddese anuppatte sā yassa ñāṇassa anantaraṃ uppajjati, taṃ tāva dassento ‘‘ito para’’ntiādimāha.
1319-21. Now, as the exposition of ñāṇadassana-visuddhi is due, it first shows the knowledge immediately after which it arises, saying "Beyond this," etc.
1319-21. Bây giờ, khi đến phần chỉ dẫn về tri kiến thanh tịnh, để chỉ ra trí tuệ mà sau đó nó sanh khởi, trước tiên ngài nói "Sau đây" v.v.
Ito paranti ito anulomañāṇato upari.
"Beyond this" means above this anuloma-ñāṇa.
Sau đây có nghĩa là sau trí thuận thứ này.
Āvajjaniyaṭhānattāti āvajjanakiccaṃ karontaṃ kiriyamanodhātu viya maggassa āvajjanaṭṭhāne ṭhitattā abbohārikameva ubhayavisuddhilakkhaṇābhāvato.
"Due to its being the place for adverting" means that it is merely conventional, lacking the characteristic of both purifications, because it stands in the place of adverting to the path, like the kiriya-manodhātu performing the function of adverting.
Vì là nơi cần hướng đến có nghĩa là: vì nó đứng ở vị trí hướng đến của đạo, giống như ý giới tác hành đang thực hiện phận sự hướng tâm, nên nó không được dùng trong ngôn ngữ thông thường (là một trong hai thanh tịnh), vì không có đặc tính của cả hai thanh tịnh.
Kiñcāpi evaṃ, tathāpi vuṭṭhānagāminivipassanāya pariyosānattā vipassanāpakkhiyamevāti āha ‘‘vipassanāya sotasmiṃ, patitattā vipassanā’’ti.
Even though it is so, yet because it is the culmination of vuṭṭhānagāminī-vipassanā, it belongs to the vipassanā category. Therefore, it says: "being fallen into the stream of vipassanā, it is vipassanā."
Mặc dù như vậy, nhưng vì nó là sự kết thúc của minh sát dẫn đến sự vượt thoát, nên nó thuộc về phe minh sát. Do đó, ngài nói "vì đã rơi vào dòng minh sát, nên nó là minh sát".
Etenassa paṭipadāñāṇadassanavisuddhibhajanaṃ dasseti.
By this, it shows its division as paṭipadāñāṇadassana-visuddhi.
Bằng câu này, ngài chỉ ra rằng nó thuộc về Tri Kiến Lộ Đạo Thanh Tịnh.
1322. Puthujjanesu bhavaṃ pothujjanikaṃ, tadeva gottaṃ ariyehi asammissā puthujjanasamaññāti pothujjanikagottaṃ.
1322. That which exists among ordinary people is pothujjanikaṃ (ordinary); that very lineage, unmixed with the Noble Ones, is the designation of ordinary people, hence pothujjanika-gottaṃ.
1322. Tồn tại trong hàng phàm phu là thuộc về phàm phu, chính dòng dõi đó là danh xưng phàm phu không lẫn lộn với các bậc Thánh, đó là dòng dõi phàm phu.
Ekavaṃsajānañhi samānā samaññā ‘‘gotta’’nti vuccati, gaṃ tāyati buddhiṃ, abhidhānañca ekaṃsikavisayatāya rakkhatīti katvā.
Indeed, the common designation of those belonging to one lineage is called "gottaṃ" (lineage), because it protects the understanding (gāṃ tāyati) and the designation, by being confined to a single object.
Thật vậy, danh xưng chung của những người cùng một dòng dõi được gọi là "gotta", vì nó bảo vệ (tāyati) trí tuệ (gaṃ) và danh xưng bằng cách có một đối tượng duy nhất.
Vā-saddo vakkhamānatthavikappane.
The word "vā" (or) here denotes an alternative meaning to be stated.
Từ vā dùng để phân biệt ý nghĩa sắp được nói đến.
Abhibhuyya pavattito gotrabhūti sambandho.
The connection is: "gotrabhū" because it proceeds by overwhelming.
Mối liên hệ là: được gọi là gotrabhū vì nó khởi lên sau khi đã vượt qua (dòng dõi phàm phu).
Gottaṃ vuccati nibbānaṃ ‘‘ariyo’’ti buddhiyā, abhidhānassa ca tāyanato pavattanatoti adhippāyo.
"Nibbāna is called gottaṃ" (lineage), the intention being that it proceeds from sustaining the understanding of "Noble One" and the designation itself.
Nibbāna được gọi là gotta vì nó bảo vệ và làm phát sinh trí tuệ và danh xưng "bậc Thánh", đó là ý nghĩa.
Tato bhavatīti tato gottato ārammaṇapaccayato bhavati.
"It arises from that" means it arises from that gotta (lineage) by way of object condition.
Nó sanh từ đó có nghĩa là nó sanh từ gotta đó, tức là từ duyên đối tượng.
Iti-saddo cettha hetuttho daṭṭhabbo.
The word "iti" here should be understood as expressing a cause.
Và ở đây, từ iti nên được hiểu theo nghĩa nguyên nhân.
Tena yasmā tato bhavati, tasmā gotrabhūti attho.
Thus, because it arises from that, it is gotrabhū, this is the meaning.
Do đó, ý nghĩa là: vì nó sanh từ đó, nên nó là gotrabhū.
1326-7. Evaṃ uppannaanulomañāṇassa panassa etehi tīhipi anulomañāṇehi attano balānurūpena thūlathūle saccapaṭicchādakatamamhi antaradhāpite sabbasaṅkhāragate cittaṃ na pakkhandati, na laggati, padumapalāsato udakaṃ viya patikuṭati pativaṭṭati, sabbaṃ nimittārammaṇampi sabbaṃ pavattārammaṇampi palibodhato upaṭṭhāti, athassa sabbasmiṃ nimittappavattārammaṇe palibodhato upaṭṭhite dutiyassa vā tatiyassa vā anulomañāṇassa anantaraṃ gotrabhuñāṇaṃ uppajjati.
1326-7. When, by these three anuloma-ñāṇas, the grossest defilements that conceal the truths have been suppressed in accordance with their strength, the mind does not plunge into, nor cling to, any saṅkhāra-object; it recoils and turns away like water from a lotus leaf. All the sign-object and the process-object appear as an impediment to that person. Then, when all the sign-object and process-object appear as an impediment, immediately after the second or third anuloma-ñāṇa, gotrabhū-ñāṇa arises.
1326-7. Khi trí thuận thứ đã sanh khởi như vậy, đối với vị ấy, khi bóng tối thô thiển che lấp các chân lý đã được loại bỏ bởi ba trí thuận thứ này tùy theo sức mạnh của chúng, tâm không còn lao vào, không còn dính mắc vào tất cả các pháp hành, nó co lại, quay đi như nước trên lá sen. Tất cả đối tượng là tướng và tất cả đối tượng là sự hiện hành đều hiện khởi như là một chướng ngại. Khi đó, sau khi tất cả đối tượng là tướng và sự hiện hành đã hiện khởi như là một chướng ngại, trí chuyển tộc sanh khởi ngay sau trí thuận thứ thứ hai hoặc thứ ba.
Tenāha ‘‘tassā’’tiādi.
Therefore, it says "of that" etc.
Do đó, ngài nói "của nó" v.v.
Paṭhamāvajjanañceva paṭhamābhogatāpi cāti paṭhamāvajjanaṃ paṭhamābhogabhūtaṃ.
"The first adverting and the first application" means the first adverting as the first application.
Sự hướng tâm đầu tiên và cũng là sự chú ý đầu tiên có nghĩa là sự hướng tâm đầu tiên, là sự chú ý đầu tiên.
Sakatthe hi ayaṃ tā-paccayoti.
Indeed, this 'tā' suffix is in its own sense.
Thật vậy, hậu tố tā ở đây dùng theo nghĩa của chính nó.
Tattha āvajjanaṃ cittasantānassa pariṇāmanavasena, ābhogo attano ābhujanavasena daṭṭhabbo.
Here, adverting should be understood as the turning of the mental continuum, and application as one's own inclination.
Trong đó, sự hướng tâm nên được hiểu theo cách chuyển hướng dòng tâm, và sự chú ý nên được hiểu theo cách tự mình chú ý.
1328-33. Anantarādīhīti anantarasamanantaraāsevanaupanissayanatthivigatavasena chahi paccayehi.
1328-33. "By means of anantara and so on" means by the six conditions: anantara, samanantara, āsevana, upanissaya, natthi, and vigata.
1328-33. Bởi các (duyên) như vô gián có nghĩa là bởi sáu duyên: vô gián, đẳng vô gián, thường cận y, cận y, vô hữu và ly khứ.
Muddhanti muddhabhūtaṃ.
"Summit" means that which is supreme.
Tột đỉnh có nghĩa là ở vị trí cao nhất.
Ekantikatāya ekavārameva ca uppajjanato punarāvattābhāvena pana anāvattaṃ.
It is "non-returning" due to its definiteness, and because it arises only once, there is no recurrence.
Và vì nó chỉ sanh khởi một lần duy nhất, nên nó không quay trở lại vì không có sự tái diễn.
Anāvajjanampi cāti anāvajjanampisamānaṃ.
"And also non-adverting" means it is also non-adverting.
Và cũng không cần hướng tâm có nghĩa là nó cũng giống như không cần hướng tâm.
Saññaṃ datvā viyāti ‘‘evaṃ uppajjāhī’’ti saññaṃ datvā viya.
"As if giving a sign" means as if giving a sign, saying "Arise thus!"
Như thể đã ra hiệu có nghĩa là như thể đã ra hiệu "hãy sanh khởi như thế này".
Anibbiddhapubbanti apadālitapubbaṃ.
"Unpierced before" means never having been pierced before.
Chưa từng bị xuyên thủng có nghĩa là chưa từng bị phá vỡ.
Viddhaṃsentovāti vināsento eva.
"Destroying" means utterly destroying.
Vừa xuyên thủng có nghĩa là vừa phá hủy.
Jāyatīti nibbattati.
"Arises" means is produced.
Sanh khởi có nghĩa là phát sinh.
Ettha ca imaṃ upamaṃ āharanti – eko kira issāso aṭṭhausabhamatte padese phalakasataṃ ṭhapāpetvā vatthena mukhaṃ veṭhetvā saraṃ sannayhitvā cakkayante aṭṭhāsi, añño puriso cakkayantaṃ āvijjhitvā yadā issāsassa phalakaṃ abhimukhaṃ hoti, tadā tattha daṇḍakena saññaṃ deti.
And here, they bring this simile: It is said that an archer stood at a rotating machine, having placed a hundred planks in a space of eight oxen-lengths, wrapped his face with a cloth, and strung his arrow. Another man turned the rotating machine, and when a plank faced the archer, he gave a signal there with a stick.
Và ở đây, người ta đưa ra ví dụ này: Một cung thủ, sau khi cho đặt một trăm tấm ván trong một khu vực rộng tám usabha, đã bịt mặt bằng vải, giương cung và đứng trên một cỗ máy quay. Một người khác quay cỗ máy, và khi tấm ván đối diện với cung thủ, người đó ra hiệu bằng một cây gậy.
Issāso daṇḍakasaññaṃ amuñcitvāva saraṃ khipitvā phalakasatanibbijjhati.
Without releasing the signal of the stick, the archer shot the arrow and pierced the hundred planks.
Cung thủ, không bỏ lỡ tín hiệu của cây gậy, đã bắn mũi tên và xuyên thủng một trăm tấm ván.
Tattha daṇḍakasaññaṃ dento viya gotrabhuñāṇaṃ, issāso viya maggañāṇaṃ, daṇḍakasaññaṃ amuñcitvāva phalakasataṃ nibbijjhanaṃ viya maggañāṇassa gotrabhuñāṇena dinnasaññaṃ amuñcitvāva nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā anibbiddhapubbānaṃ apadālitapubbānaṃ lobhadosamohakkhandhānaṃ nibbijjhananti.
Therein, the gotrabhuñāṇa is like giving a signal with a stick; the maggañāṇa is like the archer. It is like the maggañāṇa, without failing to heed the signal given by the gotrabhuñāṇa, takes Nibbāna as its object and pierces the aggregates of greed, hatred, and delusion which have never been pierced or broken before, just as an archer, without failing to heed the signal given by the stick, pierces a hundred planks.
Trong đó, trí gotrabhu giống như người ra hiệu bằng gậy, trí đạo giống như người bắn cung, và việc xuyên thủng các uẩn tham, sân, si chưa từng được xuyên thủng, chưa từng được phá vỡ trước đây, bằng cách lấy Nibbāna làm đối tượng mà không bỏ qua tín hiệu do trí gotrabhu đưa ra cho trí đạo, thì giống như việc xuyên thủng một trăm tấm ván mà không bỏ qua tín hiệu bằng gậy.
1347. Phalādīnanti ādi-saddena pahīnakilesādike saṅgaṇhāti.
1347. In “phalādīnaṃ”, the word ādi includes abandoned defilements, etc.
1347. Phalādīnanti bằng từ ādi, bao gồm cả các phiền não đã được đoạn trừ v.v.
Tathā ca ‘‘iminā vatāhaṃ maggena āgato’’ti paṭhamaṃ maggaṃ paccavekkhati, tato ‘‘ayaṃ me ānisaṃso laddho’’ti phalaṃ paccavekkhati, tato ‘‘ime nāma me kilesā pahīnā’’ti pahīnakilese paccavekkhati, tato ‘‘ime nāma me kilesā avasiṭṭhā’’ti uparimaggattayavajjhe kilese paccavekkhati, avasāne ‘‘ayaṃ me dhammo ārammaṇato paṭividdho’’ti amataṃ nibbānaṃ paccavekkhati.
Thus, first one reviews the path, thinking, "Indeed, by this path I have come"; then one reviews the fruit, thinking, "This benefit I have gained"; then one reviews the abandoned defilements, thinking, "These defilements have been abandoned by me"; then one reviews the remaining defilements, thinking, "These defilements remain to be abandoned by the three higher paths"; finally, one reviews Nibbāna, the deathless, thinking, "This Dhamma has been penetrated by me as an object."
Và như vậy, vị ấy trước tiên phản khán đạo rằng: “Ta đã đến bằng con đường này”, sau đó phản khán quả rằng: “Phước báu này ta đã nhận được”, sau đó phản khán các phiền não đã đoạn trừ rằng: “Những phiền não này ta đã đoạn trừ”, sau đó phản khán các phiền não cần phải diệt trừ bằng ba đạo cao hơn rằng: “Những phiền não này của ta còn lại”, và cuối cùng phản khán Nibbāna bất tử rằng: “Pháp này ta đã chứng ngộ qua đối tượng”.
Iti sotāpannassa pañca paccavekkhaṇañāṇāni honti.
Thus, a stream-enterer has five knowledges of reviewing.
Như vậy, bậc Sotāpanna có năm trí phản khán.
Yathā ca sotāpannassa, evaṃ sakadāgāmianāgāmīnampi.
Just as a stream-enterer, so too a once-returner (sakadāgāmī) and a non-returner (anāgāmī).
Và như đối với bậc Sotāpanna, cũng vậy đối với bậc Sakadāgāmī và Anāgāmī.
Arahato pana avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇaṃ nāma natthi.
But for an Arahant, there is no reviewing of remaining defilements.
Tuy nhiên, đối với bậc A-la-hán thì không có sự phản khán các phiền não còn sót lại.
Evaṃ sabbānipi ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni.
Thus, all are nineteen knowledges of reviewing.
Như vậy, tất cả có mười chín trí phản khán.
Tenāha ‘‘paccavekkhaṇañāṇāni, bhavantekūnavīsatī’’ti.
Therefore, it is said: “There are nineteen knowledges of reviewing.”
Do đó, ngài đã nói “paccavekkhaṇañāṇāni, bhavantekūnavīsatī” (các trí phản khán, có mười chín).
1348-50. Yāsaṃ paccavekkhaṇavasena imāni ñāṇāni pavattanti, tā dassetuṃ ‘‘maggo phalañcā’’tiādimāha.
1348-50. To show those on account of the reviewing of which these knowledges arise, it is stated, "The path, the fruit, etc."
1348-50. Để chỉ ra những pháp mà các trí này diễn ra theo cách phản khán, ngài đã nói câu bắt đầu bằng “maggo phalañcā”.
Ukkaṭṭhaparicchedoyeva ceso.
This is the highest classification.
Và đây chỉ là sự phân định ở mức độ cao nhất.
Pahīnāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇañhi sekhānampi hoti vā na vā.
For the sekkhas, the reviewing of abandoned and remaining defilements may or may not occur.
Bởi vì sự phản khán các phiền não đã đoạn trừ và còn lại đối với các bậc hữu học có thể có hoặc không.
Na hi sabbeva tattha samatthā honti.
Indeed, not all of them are capable of that.
Vì không phải tất cả các vị đều có khả năng làm điều đó.
Teneva hi mahānāmo bhagavantaṃ pucchi ‘‘ko su nāma me dhammo ajjhattaṃ appahīno, yena me ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī’’tiādi (ma. ni. 1.175).
It was for this reason that Mahānāma asked the Blessed One, "What kind of Dhamma is not abandoned within me, by which at times the dhammas of greed overcome my mind?" and so on.
Chính vì thế, Mahānāma đã hỏi Đức Thế Tôn rằng: “Pháp nào trong nội tâm của con chưa được đoạn trừ, mà do đó đôi khi các pháp tham vẫn chiếm giữ tâm con?” v.v.
Yogamārabhateti tasmiṃyeva vā āsane nisinno, aparena vā samayena kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvakarāya sakadāgāmimaggasaṅkhātāya dutiyāya bhūmiyā adhigamatthāya vipassanāyogaṃ karoti, dutiyabhāvo cassa desanāvasena, uppattivasena ca veditabbo.
Begins the practice means, either sitting on that same seat or at a later time, one practices vipassanā for the attainment of the second stage, which is called the Sakadāgāmī-magga, causing the attenuation of sensual passion and ill-will; its secondary nature is to be understood by way of discourse and by way of origination.
Yogamārabhateti là vị ấy ngồi ngay tại chỗ ngồi đó, hoặc vào một thời điểm khác, thực hành pháp hành vipassanā để chứng đắc địa thứ hai, tức là đạo Sakadāgāmī, có tác dụng làm suy yếu tham ái và sân hận; và tính chất thứ hai của nó cần được hiểu theo cách thuyết giảng và theo cách sanh khởi.
Sampayuttānaṃ pana nissayabhāvena te dhammā bhavanti etthāti bhūmi, yasmā vā samānepi lokuttarabhāve sayampi bhavati, na nibbānaṃ viya apātubhūtaṃ, tasmāpi ‘‘bhūmī’’ti vuccati.
And bhūmi (stage) means that in this stage, those dhammas exist as a support for the associated dhammas; or also, since it itself exists (bhavati) even in its supramundane state, and is not unmanifested (apātubhūtaṃ) like Nibbāna, for that reason too it is called bhūmi.
Hơn nữa, vì các pháp đó là nơi nương tựa cho các pháp tương ưng, nên được gọi là bhūmi (địa), hoặc vì mặc dù cùng là siêu thế, bản thân nó vẫn hiện hữu, không phải không hiện hữu như Nibbāna, nên cũng được gọi là “bhūmi”.
Ñāṇena parimajjatīti tena tenākārena indriyānaṃ tikkhatarataṃ sampādetvā, balabojjhaṅgānañca paṭutarabhāvaṃ sādhetvā lakkhaṇattayaṃ tīraṇavasena parimajjati.
Purifies with knowledge means that by various modes, one brings about greater sharpness of the faculties and greater potency of the powers and factors of enlightenment, and thoroughly contemplates the three characteristics by way of discernment.
Ñāṇena parimajjatīti là bằng cách này hay cách khác, sau khi đã làm cho các căn trở nên sắc bén hơn, và đã làm cho các lực và giác chi trở nên mạnh mẽ hơn, vị ấy quán xét ba tướng theo cách thẩm sát.
1351-2. Tattha aparāparaṃ ñāṇaṃ cārento parivatteti.
1351-2. There, he causes knowledge to move repeatedly, turning it over.
1351-2. Ở đó, vị ấy xoay chuyển, vận hành trí tuệ liên tục.
Tenāha ‘‘vipassanāvīthiṃ ogāhatī’’ti.
Therefore, it is said, "He enters the path of insight."
Do đó, ngài nói “vipassanāvīthiṃ ogāhatī” (đi vào lộ trình vipassanā).
Heṭṭhā vuttanayenāti udayabbayañāṇādīnaṃ uppādane vuttanayeneva.
By the method stated below means by the method stated in the production of the knowledge of arising and passing away, etc.
Heṭṭhā vuttanayenāti là theo phương pháp đã được nói ở trước trong việc làm sanh khởi các trí như sanh diệt trí v.v.
Gotrabhussa anantaranti ettha gotrabhu viya gotrabhu.
Immediately after gotrabhu – here, gotrabhu means like gotrabhu.
Gotrabhussa anantaranti ở đây, gotrabhu là giống như gotrabhu.
Paṭhamamaggapurecārikañāṇañhi puthujjanagottābhibhavanato, ariyagottabhavanato ca nippariyāyato ‘‘gotrabhū’’ti vuccati, idaṃ pana taṃsadisatāya pariyāyato gotrabhu.
Indeed, the knowledge that precedes the first path is called "gotrabhu" directly, due to its overcoming the lineage of ordinary persons (puthujjana-gotta) and its bringing about the lineage of noble ones (ariya-gotta); but this (the preceding knowledge for the second path) is called "gotrabhu" indirectly, by way of analogy, due to its similarity to that.
Bởi vì trí đi trước đạo đầu tiên, do việc vượt qua dòng dõi phàm phu và phát triển dòng dõi bậc Thánh, được gọi là “gotrabhu” một cách không ẩn dụ; còn trí này, do tương tự như trí kia, được gọi là gotrabhu một cách ẩn dụ.
Ekaccasaṃkilesavisuddhiyā, pana accantavisuddhiyā ārammaṇakaraṇato ca ‘‘vodāna’’nti vuccati.
However, due to the partial purification of defilements and due to taking the absolutely pure Nibbāna as its object, it is called vodāna (purification).
Tuy nhiên, do sự thanh tịnh khỏi một số ô nhiễm và do việc lấy sự thanh tịnh tuyệt đối làm đối tượng, nó được gọi là “vodāna” (trong sạch).
Tenāha paṭṭhāne ‘‘anulomaṃ vodānassa anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.417).
Therefore, it is said in the Paṭṭhāna: "Anuloma is a condition by way of immediate contiguity to vodāna."
Do đó, trong Paṭṭhāna, ngài nói “anulomaṃ vodānassa anantarapaccayena paccayo” (thuận thứ là duyên cho trong sạch bằng vô gián duyên).
Yasmā pana paṭisambhidāmagge ‘‘uppādādiabhibhavanaṭṭhaṃ upādāya aṭṭha gotrabhudhammā samādhivasena uppajjanti, dasa gotrabhudhammā vipassanāvasena uppajjantī’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.60) gotrabhunāmavaseneva āgataṃ, tasmā idhāpi ‘‘gotrabhussa anantara’’nti vuttaṃ gottasaṅkhātanibbānato bhūtanti katvā.
But since in the Paṭisambhidāmagga, in statements such as "Owing to the state of overcoming arising and so on, eight gotrabhu-dhammas arise by way of concentration, and ten gotrabhu-dhammas arise by way of insight," it is mentioned by the name "gotrabhu," therefore here too, "immediately after gotrabhu" is said, considering that it arises from Nibbāna, which is called gotra.
Tuy nhiên, vì trong Paṭisambhidāmagga, trong các đoạn như “để đạt được ý nghĩa vượt qua sanh v.v., tám pháp gotrabhu sanh khởi theo cách định, mười pháp gotrabhu sanh khởi theo cách vipassanā” v.v., nó đã được đề cập bằng chính tên gotrabhu, do đó ở đây cũng nói “gotrabhussa anantara” (sau gotrabhu), vì nó được tạo ra từ Nibbāna được gọi là gotta (dòng dõi).
Dutiyamaggañāṇavaṇṇanā.
Description of the Second Path Knowledge.
Giải về trí đạo thứ hai.
1355-7. Yanti yasmā.
1355-7. Yaṃ means because.
1355-7. Yanti là vì.
Sakidevāti ekavārameva.
Only once means only one time.
Sakidevāti là chỉ một lần.
Imaṃ lokaṃ āgantvāti iminā pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekova gahito.
Having come to this world – by this, among the five kinds of once-returners, only one is taken, while four are excluded.
Imaṃ lokaṃ āgantvāti bằng câu này, trong năm loại Sakadāgāmī, bốn loại đã được loại trừ và chỉ một loại được đề cập.
Ekacco hi idha sakadāgāmiphalaṃ patvā idheva parinibbāyati, ekacco idha patvā devaloke parinibbāyati, ekacco devaloke patvā tattheva parinibbāyati, ekacco devaloke patvā idhūpapajjitvā parinibbāyatīti ime cattāropi idha na gahitā.
Indeed, some attain the fruit of once-returning here and attain Nibbāna right here; some attain it here and attain Nibbāna in the deva realm; some attain it in the deva realm and attain Nibbāna right there; some attain it in the deva realm and, having been reborn here, attain Nibbāna. These four are not included here.
Vì có vị chứng quả Sakadāgāmī ở đây và nhập parinibbāna ngay tại đây; có vị chứng ở đây và nhập parinibbāna ở cõi trời; có vị chứng ở cõi trời và nhập parinibbāna ngay tại đó; có vị chứng ở cõi trời rồi sanh lại ở đây và nhập parinibbāna - cả bốn vị này đều không được đề cập ở đây.
Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukaṃ vasitvā idhūpapajjitvā parinibbāyati, ayamekova idha gahitoti.
But the one who attains it here, resides in the deva realm for the duration of his lifespan, and then, having been reborn here, attains Nibbāna – only this one is included here.
Còn vị nào chứng ở đây, sống ở cõi trời cho đến hết tuổi thọ, rồi sanh lại ở đây và nhập parinibbāna, chỉ có vị này được đề cập ở đây.
Antakaro bhaveti dukkhassantakaro bhaveyya, bhave vā antakaro bhavassa antakaroti attho.
May be an end-maker means one may be an end-maker of suffering, or one may be an end-maker of existence; that is the meaning.
Antakaro bhaveti là vị ấy sẽ là người chấm dứt khổ đau, hoặc là người chấm dứt kiếp sống, nghĩa là người chấm dứt sự hiện hữu.
Tatiyāya bhūmiyā pattiyāti sambandho.
The connection is: for the attainment of the third stage.
Có liên quan đến việc chứng đắc địa thứ ba.
Byāpādakāmarāgānaṃ pahānāyāti tesaṃyeva sakadāgāmimaggena tanukarānaṃ saṃyojanānaṃ niravasesappahānāya.
For the abandonment of ill-will and sensual craving means for the complete abandonment of those same fetters that were attenuated by the Sakadāgāmī-magga.
Byāpādakāmarāgānaṃ pahānāyāti là để đoạn trừ hoàn toàn chính những triền phược đã được làm suy yếu bởi đạo Sakadāgāmī.
Tatiyamaggañāṇavaṇṇanā.
Description of the Third Path Knowledge.
Giải về trí đạo thứ ba.
1363-7. Paṭisandhivasena kāmabhavassa anāgamanato anāgāmī.
1363-7. Anāgāmī (non-returner) because he does not return to the sensual realm by way of rebirth-linking.
1363-7. Do không trở lại cõi dục theo cách tái sanh, nên gọi là anāgāmī (bất lai).
Tenāha ‘‘tattheva parinibbāyī’’ti.
Therefore, it is said, "He attains Nibbāna right there."
Do đó, ngài nói “tattheva parinibbāyī” (nhập parinibbāna ngay tại đó).
Tatthevāti suddhāvāse vā aññattha vā yattha uppanno, tattheva parinibbāyi.
Right there means he attains Nibbāna right there, whether in the Pure Abodes or elsewhere, wherever he is reborn.
Tatthevāti là nhập parinibbāna ngay tại nơi đã sanh ra, dù là ở cõi Suddhāvāsa hay ở nơi khác.
Anāvattisabhāvoti tasmā lokā idha paṭisandhiggahaṇavasena imaṃ lokaṃ punarāgamanābhāvato anāvattanasabhāvo, buddhadassanatheradassanadhammassavanānaṃ panatthāya āgamanaṃ hotiyeva.
Anāvattisabhāvo means the characteristic of not returning, due to not coming back to this realm for rebirth from those rūpa and arūpa realms. However, there is a coming for the purpose of seeing the Buddha, seeing Arahants, and hearing the Dhamma.
Anāvattisabhāvo (không có bản chất trở lại) nghĩa là, từ các cõi đó, không có sự trở lại cõi này theo cách tái sinh, do đó có bản chất không trở lại. Tuy nhiên, sự trở lại vẫn xảy ra vì mục đích thấy Phật, thấy các Trưởng lão, và nghe Pháp.
Rūparāgādipahānāyāti rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjāsaṅkhātānaṃ pañcannaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ niravasesappahānāya.
Rūparāgādipahānāya means for the complete abandoning of the five higher fetters (uddhambhāgiyasaṃyojanāni), which are called rūparāga, arūparāga, māna, uddhacca, and avijjā.
Rūparāgādipahānāyā (để đoạn trừ dục sắc, v.v.) là để đoạn trừ hoàn toàn năm kiết sử thượng phần (uddhambhāgiyasaṃyojana) bao gồm dục sắc (rūparāga), dục vô sắc (arūparāga), mạn (māna), trạo cử (uddhacca) và vô minh (avijjā).
Viddhaṃsāyāti vināsāya.
Viddhaṃsāya means for destruction.
Viddhaṃsāyā (để tiêu diệt) là để hủy diệt.
Catutthamaggañāṇavaṇṇanā.
Description of the knowledge of the Fourth Path.
Mô tả về trí tuệ Đạo thứ tư.
1371-4. Mahākhīṇāsavoti mahānubhāvato nibaddhapūjāvacanametaṃ, na upādāyavacanaṃ ‘‘yathā mahāmoggallāno’’ti.
1371-4. Mahākhīṇāsavo—this word is always used for veneration due to great power, not for distinguishing, like "just as Mahāmoggallāna."
1371-4. Mahākhīṇāsavo (Đại A-la-hán) là một lời tôn kính thường dùng do năng lực vĩ đại, không phải là một lời nói so sánh như “giống như Đại Mục-kiền-liên”.
Na hi cūḷakhīṇāsavo nāma atthi.
For there is no such thing as a cūḷakhīṇāsava.
Thật vậy, không có A-la-hán nhỏ (cūḷakhīṇāsavo) nào.
Anuppatto sadattho sakattho, pūjattho vā etenāti anuppattasadattho, sadatthoti ca arahattaṃ veditabbaṃ.
Anuppattasadattho means one by whom his own true benefit (sadattha) or the benefit of veneration has been attained; and sadattha should be understood as Arahantship.
Vì với vị này, lợi ích của chính mình đã đạt được, hoặc lợi ích của sự cúng dường đã đạt được, nên gọi là anuppattasadattho (người đã đạt được lợi ích chân thật). Và cần biết rằng sadattha (lợi ích chân thật) chính là A-la-hán quả.
Tañhi attupanibandhanaṭṭhena, attānaṃ avijahanaṭṭhena, attano paramatthaṭṭhena ca attano atthattā ‘‘sadattho’’ti vuccati.
For it is called "sadattha" because it is one's own benefit in the sense of being bound up with oneself, in the sense of not abandoning oneself, and in the sense of being one's ultimate reality.
Quả vị ấy được gọi là ‘sadattha’ (lợi ích chân thật) vì đó là lợi ích của tự thân, theo nghĩa gắn liền với tự thân, theo nghĩa không từ bỏ tự thân, và theo nghĩa là lợi ích tối thượng của tự thân.
Khīṇāni dasapi bhavasaṃyojanāni etassāti khīṇasaṃyojano.
Khīṇasaṃyojano means one whose ten fetters leading to existence (bhavasaṃyojanāni) are destroyed.
Vì mười kiết sử tái sinh của vị ấy đã chấm dứt, nên gọi là khīṇasaṃyojano (người đã đoạn tận kiết sử).
Dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo.
Dakkhiṇeyyo means one worthy of offerings.
Vì xứng đáng nhận sự cúng dường, nên gọi là dakkhiṇeyyo (bậc đáng cúng dường).
Catassopīti sotāpattimaggo sakadāgāmimaggo anāgāmimaggo arahattamaggoti catassopi.
Catassopī means all four: sotāpattimagga (Stream-entry Path), sakadāgāmimagga (Once-returner Path), anāgāmimagga (Non-returner Path), and arahattamaga (Arahantship Path).
Catassopī (bốn) nghĩa là: Sơ đạo Tu-đà-hoàn, Nhị đạo Tư-đà-hàm, Tam đạo A-na-hàm, Tứ đạo A-la-hán—tất cả bốn đạo này.
Visuddhikāmenāti attano visuddhiṃ icchantena.
Visuddhikāmena means by one desiring his own purity.
Visuddhikāmenā (bởi người mong cầu sự thanh tịnh) nghĩa là bởi người mong muốn sự thanh tịnh cho chính mình.
Tapoyeva dhanamassāti tapodhano, tena.
Tapodhano means one whose wealth is ascetic practice (tapas) alone; by such a one.
Vì khổ hạnh là tài sản của vị ấy, nên gọi là tapodhano (người có khổ hạnh là tài sản); bởi người ấy.
1375. Idāni imissāyeva catutthañāṇāya ñāṇadassanavisuddhiyā ānubhāvavijānanatthaṃ yena ye dhammā pahātabbā, tesaṃ pahānañca abhisamayakāle pariññādikiccāni ca dassetuṃ ‘‘etesu yena ye dhammā’’tiādi āraddhaṃ.
1375. Now, in order to understand the power of this very fourth knowledge, the ñāṇadassanavisuddhi, and to show which dhammas are to be abandoned by which (path), and the functions like full understanding at the time of realization, the passage beginning with "etesu yena ye dhammā" is commenced.
Bây giờ, để hiểu được năng lực của sự Tịnh hóa Tri kiến, tức là Tứ Đạo Trí này, và để chỉ ra những pháp nào cần được đoạn trừ bởi đạo nào, cùng với các chức năng như liễu tri (pariññā) trong lúc chứng ngộ, nên đoạn văn “etesu yena ye dhammā” (trong số này, những pháp nào cần được đoạn trừ bởi đạo nào) v.v. đã được bắt đầu.
Ye dhammāti ye saṃkilesadhammā.
Ye dhammā means those defiling dhammas (saṃkilesadhammā).
Ye dhammā (những pháp nào) nghĩa là những pháp ô nhiễm.
Saṃyojanādīsu khandhehi khandhānaṃ, phalena kammassa, dukkhena vā sattānaṃ saṃyojanaṭṭhena bandhanaṭṭhena saṃyojanāni.
In Saṃyojanādi, the meaning of the word should be understood thus: saṃyojanāni are called fetters in the sense of binding, either binding one's own aggregates with future aggregates, or binding results with kamma, or binding beings with suffering.
Trong các từ như saṃyojanā (kiết sử) v.v., saṃyojanāni (kiết sử) được gọi như vậy vì chúng trói buộc, kết nối các uẩn với các uẩn, nghiệp với quả, hoặc chúng sinh với khổ.
Sampayuttadhammānaṃ vibādhanaṭṭhena, upatāpanaṭṭhena, saṃkiliṭṭhatāya ca kilesā.
Kilesā are called defilements in the sense of afflicting associated dhammas, in the sense of tormenting, and due to their defiled nature.
Kilesā (phiền não) được gọi như vậy vì chúng gây trở ngại, làm khổ, và làm ô nhiễm các pháp tương ưng.
Abhinivesādivasena micchāviparītaṃ pavattanato micchāsabhāvāti micchattā.
Micchattā are called wrongnesses because they proceed wrongly and perversely through attachment and so forth, thus being of a false nature.
Micchattā (tà kiến) được gọi như vậy vì chúng là những bản chất sai lầm, vận hành một cách sai trái, điên đảo theo sự chấp thủ v.v.
Loke dhammā, lokapariyāpannā dhammā, lokappavattiyaṃ sati anuparamadhammattā vāti lokadhammā.
Lokadhammā are called worldly dhammas because they are dhammas in the world, or dhammas included in the world, or because they are dhammas that do not cease as long as the world continues.
Lokadhammā (pháp thế gian) được gọi như vậy vì chúng là những pháp tồn tại trong thế gian, những pháp thuộc về thế gian, hoặc vì chúng là những pháp không ngừng nghỉ khi thế gian vận hành.
Maccherassa bhāvo, kammaṃ vāti macchariyaṃ.
Macchariyaṃ is called avarice (or stinginess) because it is the state or action of a stingy person.
Macchariyaṃ (keo kiệt) là trạng thái hoặc hành động của sự keo kiệt.
Viparītaṭṭhena vipallāsā.
Vipallāsā are called perversions (or distortions) in the sense of being contrary.
Vipallāsā (điên đảo) được gọi như vậy vì chúng là sự sai lệch.
Nāmakāyassa ca rūpakāyassa ca ganthanato ganthā.
Ganthā are called ties in the sense of tying together the mental body (nāmakāya) and the physical body (rūpakāya).
Ganthā (phược) được gọi như vậy vì chúng trói buộc danh thân và sắc thân.
Ariyehi agantabbā, ayuttā gatīti vā agati.
Agati is called a wrong course because it is a course not to be taken by the noble ones, or an improper course.
Agati (tà hạnh) được gọi như vậy vì đó là con đường không nên đi của các bậc Thánh, hoặc là con đường không phù hợp.
Āsavantīti āsavā, ābhavaggato sabbamokāsalokaṃ, āgotrabhuto sabbe dhamme byāpetvā pavattantīti attho, āsavanti saṃsāradukkhanti vā āsavā, cakkhādīhi vā saṃvarāsaṃvaradvārehi sattasantāne āsavanti vaṇato yūsāni sandanti viyāti āsavā, āsavanti vā etehi cittāni visayesūti āsavā.
Āsavā are called taints because they flow; the meaning is that they extend throughout all realms of existence up to the highest plane of existence (bhavagga) and over all worldly dhammas up to the Gotrabhū; or āsavā are called taints because they cause the suffering of saṃsāra to flow; or āsavā are called taints because they flow into the stream of beings through the doors of sense faculties like the eye (cakkhu) through the presence or absence of restraint, like pus flowing from a wound; or āsavā are called taints because through them the minds flow towards objects.
Āsavā (lậu hoặc) được gọi như vậy vì chúng chảy tràn, nghĩa là chúng lan tỏa khắp các thế giới hữu tình và không gian cho đến đỉnh hữu, và khắp tất cả các pháp cho đến Gotrabhū; hoặc āsavā vì chúng làm phát sinh khổ luân hồi; hoặc āsavā vì chúng chảy vào dòng tâm thức của chúng sinh qua các cửa giác quan như mắt v.v., qua sự chế ngự và không chế ngự, giống như mủ chảy ra từ vết thương; hoặc āsavā vì tâm bị chúng lôi cuốn vào các đối tượng.
Saṃsāramahāsāgarappattihananato oghā viyāti oghā.
Oghā are called floods because they are like floods that sweep beings towards the great ocean of saṃsāra.
Oghā (bộc lưu) được gọi như vậy vì chúng giống như dòng nước lũ, cuốn trôi chúng sinh đến đại dương luân hồi.
Heṭṭhā vuttanayena yojanato yogā.
Yogā are called yokes (or bonds) due to their connection in the manner explained above.
Yogā (kiết phược) được gọi như vậy vì chúng trói buộc theo cách đã nói ở trên.
Nivārenti lokiyalokuttaraguṇavisesādhigamanti nīvaraṇāni.
Nīvaraṇāni are called hindrances because they obstruct the attainment of special worldly and supramundane qualities.
Nīvaraṇāni (triền cái) được gọi như vậy vì chúng ngăn cản sự thành tựu các phẩm chất đặc biệt của thế gian và siêu thế.
Aniccādidhammasabhāvaṃ atikkamma parato asabhāvato āmasantīti parāmāsā.
Parāmāsā are called perversions of grasp (or attachments to what is contrary) because they grasp at the nature of impermanent (anicca) and other dhammas as eternal and so forth, transcending their true nature, which is non-existent as such.
Parāmāsā (chấp thủ) được gọi như vậy vì chúng vượt qua bản chất của các pháp vô thường v.v., và chạm vào một cách sai lầm, không phải bản chất.
Maṇḍūkaṃ pannago viya ārammaṇaṃ bhusaṃ ādiyantīti upādānāni.
Upādānāni are called clingings (or attachments) because they strongly grasp objects like a snake seizing a frog.
Upādānāni (thủ) được gọi như vậy vì chúng bám chặt vào đối tượng, giống như rắn bám chặt vào ếch.
Appahīnabhāvena sattasantāne anusenti mūsikavisaṃ viya anurūpakāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti anusayā.
Anusayā are called latent tendencies because they lie latent in the continuum of beings, unabandoned, and arise upon finding suitable conditions, like mouse poison.
Anusayā (tùy miên) được gọi như vậy vì chúng tiềm ẩn trong dòng tâm thức của chúng sinh do chưa được đoạn trừ, và phát sinh khi có điều kiện thích hợp, giống như nọc độc của chuột.
Cittassa malīnabhāvakaraṇaṭṭhena malā.
Malā are called stains (or impurities) in the sense of making the mind defiled.
Malā (cấu uế) được gọi như vậy vì chúng làm tâm bị ô uế.
Akusalakammāni ca tāni duggatīnaṃ pathā cāti akusalakammapathā.
Akusalakammapathā are called courses of unwholesome action because they are unwholesome actions and also paths to bad destinations (duggati).
Akusalakammapathā (ác nghiệp đạo) được gọi như vậy vì chúng là các ác nghiệp và là con đường dẫn đến các ác thú.
Idha pana kammapathabhāvaṃ appattānaṃ taṃsabhāvato gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, however, the taking of those defilements that have not yet reached the state of a course of action (kammapatha) should be understood by their nature.
Ở đây, cần hiểu rằng sự nắm giữ các pháp chưa đạt đến trạng thái nghiệp đạo là do bản chất của chúng.
Cittaṃ uppajjati etthāti cittuppādo, cetasikarāsi, akusalo ca so cittuppādo cāti akusalacittuppādo.
Cittuppāda is that wherein the mind arises, it is a collection of mental factors; and that unwholesome cittuppāda is called akusalacittuppāda.
Akusalacittuppādo (tâm sinh bất thiện) được gọi như vậy vì tâm phát sinh ở đây, đó là một khối các tâm sở, và đó là tâm sinh bất thiện.
Āvāse macchariyaṃ, āvāsahetukaṃ vā macchariyanti āvāsamacchariyaṃ.
Āvāsamacchariyaṃ is avarice regarding a dwelling place, or avarice caused by a dwelling place.
Āvāsamacchariyaṃ (keo kiệt trú xứ) là sự keo kiệt đối với trú xứ, hoặc sự keo kiệt có nguyên nhân từ trú xứ.
Evaṃ kulamacchariyādīnipi.
Similarly, kulamacchariyādīni (avarice regarding families, etc.).
Tương tự như vậy đối với kulamacchariyā (keo kiệt gia đình) v.v.
Tattha āvāsoti vihārādi.
Among these, āvāso means monasteries and so forth.
Trong đó, āvāso (trú xứ) là các tu viện v.v.
Kulanti upaṭṭhākakulaṃ, ñātikulañca.
Kulaṃ means both families of supporters and relatives.
Kula (gia đình) là gia đình hộ độ và gia đình thân quyến.
Lābhoti paccayalābhoyeva.
Lābho means only gain of requisites.
Lābho (lợi lộc) chỉ là lợi lộc về vật chất.
Vaṇṇoti sarīravaṇṇo ca guṇavaṇṇo ca.
Vaṇṇo means both bodily complexion and quality (or reputation).
Vaṇṇo (sắc đẹp/danh tiếng) là sắc đẹp của thân thể và danh tiếng về phẩm hạnh.
Dhammoti āgamo, adhigamo ca.
Dhammo means both textual tradition (āgama) and realization (adhigama).
Dhammo (pháp) là giáo điển (āgama) và sự chứng đắc (adhigama).
Sattānusayāti ettha yadi appahīnaṭṭhena sattasantāne anusentīti anusayā.
Regarding the term Sattānusayā (seven latent tendencies): if they are called anusayā (latent tendencies) because they lie latent (anusenti) in the continuum of beings (sattasantāne) due to not having been abandoned (appahīnaṭṭhena).
Trong cụm từ sattānusayā (bảy tùy miên) này, nếu tùy miên (anusayā) là những gì tiềm ẩn trong dòng tâm thức của chúng sinh do chưa được đoạn trừ, thì tại sao chỉ nói đến bảy mà không phải những phiền não khác cũng chưa được đoạn trừ?
Kasmā satteva vuttā, nanu aññesampi kilesānaṃ appahīnabhāvo vijjatīti?
Why are only seven mentioned? Is it not true that other defilements also remain unabandoned?
Chúng ta không nói tùy miên chỉ đơn thuần là chưa được đoạn trừ, mà chúng ta nói rằng tùy miên là những phiền não đã trở nên mạnh mẽ do chưa được đoạn trừ, và trạng thái mạnh mẽ của chúng cần được hiểu là một bản chất không chung với các phiền não khác.
Na mayaṃ appahīnamattena anusayaṃ vadāma, kintu appahīnabhāvena thāmagatakilesā anusayāti, thāmagamanañca nesaṃ aññehi asādhāraṇo sabhāvo daṭṭhabbo.
We do not call them latent tendencies merely because they are unabandoned. Rather, it is the deeply rooted defilements (thāmagatakilesā) that are latent tendencies (anusayā) due to their unabandoned state, and their deeply rooted nature should be understood as a characteristic exclusive to them.
Thật vậy, Đức Như Lai, bậc thấu hiểu bản chất của các pháp, đã chỉ nói đến những tùy miên này. Kāmarāga (dục ái) chính là tùy miên, gọi là Kāmarāgānusayo (dục ái tùy miên).
Tathā hi dhammasabhāvavedinā tathāgatena imeyeva anusayā vuttā, kāmarāgoyeva anusayo kāmarāgānusayo.
Indeed, the Tathāgata, who comprehends the nature of phenomena, mentioned only these seven as latent tendencies, for example, 'sensual passion itself is a latent tendency' (kāmarāgānusayo).
Quả thật, Đức Như Lai, bậc thấu suốt bản chất của các pháp, đã dạy về chính những tùy miên này. Chính dục tham (kāmarāga) là tùy miên, gọi là dục tham tùy miên (kāmarāgānusayo).
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the rest.
Tương tự đối với các tùy miên còn lại.
Apare pana ‘‘kāmarāgassa anusayo’’tiādinibbacanaṃ vatvā kāmarāgādīnaṃ bījabhūtā attabhāvassa kilesasambhūtā kilesuppādanasatti anusayāti vaṇṇenti, tesaṃ matapaṭikkhepo idha papañcāvahattā anāhaṭo.
Others, however, after providing definitions such as "the latent tendency of sensual passion," describe latent tendencies as the potential for defilements (kilesuppādanasatti) that are the seed of sensual passion and so forth, and arise in existence due to defilements. The rejection of their view is not brought forth here as it would lead to prolixity.
Tuy nhiên, một số người khác, sau khi giải thích rằng “dục ái là tùy miên” và tương tự, đã mô tả tùy miên là sức mạnh tạo ra phiền não, vốn là hạt giống của dục ái và các phiền não khác, phát sinh từ sự hiện hữu của chính mình. Sự bác bỏ quan điểm của họ không được đưa ra ở đây vì sẽ làm cho văn bản trở nên quá dài.
Pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇoti vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ.
The taking of life is pāṇātipāto. Pāṇa (life) by convention refers to a living being (satto); in ultimate reality (paramatthato), it is the life faculty (jīvitindriyaṃ).
Sát sinh (pāṇātipāto) là tước đoạt sinh mạng. Sinh mạng (pāṇo) theo quy ước là chúng sinh, theo bản chất tối hậu là sinh mạng quyền (jīvitindriya).
Tasmiṃ pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakappayogasamuṭṭhāpikā vadhakacetanā pāṇātipāto.
Pāṇātipāto is the murderous volition (vadhakacetanā) that generates the effort to cut off the life-faculty (jīvitindriyupacchedakappayoga) of one who perceives a living being as such.
Sát sinh là ý muốn giết hại phát sinh từ sự áp dụng việc cắt đứt sinh mạng quyền của người có nhận thức về sinh mạng đó, đối với sinh mạng đó.
Parabhaṇḍe tathāsaññino tadādāyakappayogasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ.
Adinnādānaṃ (taking what is not given) is the thieving volition (theyyacetanā) that generates the effort of taking it (tadādāyakappayoga) in one who perceives another’s property as such.
Trộm cắp (adinnādānaṃ) là ý muốn trộm cắp phát sinh từ sự áp dụng việc lấy đi tài sản của người có nhận thức về tài sản đó, đối với tài sản của người khác.
Asaddhammakāmatāya kāyadvārappavattā agantabbaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesumicchācāro.
Kāmesumicchācāro (sexual misconduct) is the volition of transgression in places not to be visited (agantabbaṭṭhānavītikkamacetanā), occurring through the body-door due to a desire for unwholesome practices (asaddhammakāmatāya).
Tà dâm (kāmesumicchācāro) là ý muốn vi phạm những nơi không nên đến, phát sinh qua cửa thân do ham muốn những điều bất thiện.
Abhūtaṃ vatthuṃ bhūtato paraṃ viññāpetukāmassa tathā viññāpanappayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.
Musāvādo (false speech) is the volition (cetanā) that generates the effort of making known (viññāpanappayoga) a false matter as true, in one who wishes to make another know a false matter as true.
Nói dối (musāvādo) là ý muốn khiến người khác nhận thức một sự việc không có thành có, phát sinh từ sự áp dụng việc khiến người khác nhận thức như vậy.
So pana parassa atthabhedakarova kammapatho, itaro kammameva.
This is a path of action (kammapatho) only if it causes harm to another; otherwise, it is merely action (kamma).
Tuy nhiên, điều đó chỉ là nghiệp đạo khi nó gây tổn hại đến lợi ích của người khác; còn lại thì chỉ là nghiệp.
Saṃkiliṭṭhacittassa parabhedanakāmatāya, attapiyakamyatāya vā parabhedakappayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇavācā.
Pisuṇavācā (slanderous speech) is the volition (cetanā) that generates effort to divide others (parabhedakappayoga), arising from an intention to break up others or a desire to be liked by others (attapiyakamyatāya), in a defiled mind (saṃkiliṭṭhacittassa).
Nói lời đâm thọc (pisuṇavācā) là ý muốn chia rẽ người khác, phát sinh từ sự áp dụng việc chia rẽ người khác, do tâm cấu uế hoặc do mong muốn được người khác yêu mến.
Sāpi dvīsu bhinnesuyeva kammapatho.
This too is a path of action only when it causes division between two parties.
Điều đó cũng chỉ là nghiệp đạo khi nó chia rẽ hai người.
Paramammacchedakappayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusavācā.
Pharusavācā (harsh speech) is an utterly harsh volition (ekantapharusacetanā) that generates the effort to pierce another's vitals (paramammacchedakappayoga).
Nói lời thô ác (pharusavācā) là ý muốn hoàn toàn thô bạo, phát sinh từ sự áp dụng việc cắt đứt sự nhạy cảm của người khác.
Anatthaviññāpanappayogasamuṭṭhāpikā saṃkiliṭṭhacetanā samphappalāpo nāma.
Samphappalāpo (frivolous talk) is a defiled volition (saṃkiliṭṭhacetanā) that generates the effort to communicate unbeneficial things (anatthaviññāpanappayogasamuṭṭhāpikā).
Nói lời vô ích (samphappalāpo) là ý muốn cấu uế, phát sinh từ sự áp dụng việc khiến người khác nhận thức những điều vô nghĩa.
So pana parehi gahiteyeva kammapatho hoti.
This, however, becomes a path of action only when it is accepted by others.
Điều đó chỉ là nghiệp đạo khi được người khác chấp nhận.
‘‘Aho vatedaṃ mama hotū’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā abhijjhā.
Abhijjhā (covetousness) is characterized by wishing for another's property thus: "Oh, if only this were mine!"
Tham lam (abhijjhā) có đặc tính là ước muốn tài sản của người khác, như: “Ôi! Ước gì cái này thuộc về tôi.”
‘‘Aho vatāyaṃ satto vinasseyyā’’ti evaṃ manopadosalakkhaṇo byāpādo.
Byāpādo (ill will) is characterized by malevolence thus: "Oh, if only this being would perish!"
Sân hận (byāpādo) có đặc tính là ý muốn làm hại, như: “Ôi! Ước gì chúng sinh này bị hủy diệt.”
‘‘Natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā micchādiṭṭhi.
Micchādiṭṭhi (wrong view) is characterized by seeing things perversely in such ways as "There is no giving," and so on.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) có đặc tính là thấy sai lệch, như: “Không có bố thí,” v.v.
Ettha ca natthikaahetukaakiriyadiṭṭhīhiyeva kammapathabhedo.
Here, the difference in paths of action (kammapathabhedo) is made only by nihilistic (natthika), non-causal (ahetuka), and non-action (akiriyadiṭṭhīhi) views.
Trong trường hợp này, sự phân biệt nghiệp đạo chỉ xảy ra với vô hữu kiến (natthika-diṭṭhi), vô nhân kiến (ahetuka-diṭṭhi) và vô tác kiến (akiriyadiṭṭhi).
Imesu ca pāṇātipātādi tividhaṃ kāyakammameva.
Among these, the three kinds of action, such as taking life (pāṇātipātādi), are only bodily actions (kāyakamma).
Trong số đó, ba loại nghiệp từ sát sinh trở đi là thân nghiệp.
Taṃ kāyavacīdvāresuyeva uppajjati, na manodvāre.
They arise only through the body and speech doors, not through the mind door.
Chúng chỉ phát sinh ở cửa thân và cửa khẩu, không phải ở cửa ý.
Tathā musāvādādi catubbidhaṃ vacīkammameva.
Similarly, the four kinds of action, such as false speech (musāvādādi), are only verbal actions (vacīkamma).
Tương tự, bốn loại nghiệp từ nói dối trở đi là ngữ nghiệp.
Abhijjhādikaṃ pana tividhaṃ manokammameva.
However, the three kinds of action, such as covetousness (abhijjhādikaṃ), are only mental actions (manokamma).
Còn ba loại nghiệp từ tham lam trở đi là ý nghiệp.
Taṃ tīsupi dvāresu pavattati.
These can occur through all three doors.
Chúng phát sinh ở cả ba cửa.
Dvārantaresupi pavattamānassa sakasakanāmāpariccāgo vuttoyeva.
The non-abandonment of their respective names, even when occurring through other doors, has already been stated.
Việc không từ bỏ tên gọi riêng của chúng khi chúng phát sinh ở các cửa khác đã được nói đến.
Dhammato cettha ādito satta cetanāsabhāvā, itare tayo cetanāsampayuttāti daṭṭhabbā.
Here, in terms of ultimate reality (dhammato), the first seven are by nature volitions (cetanāsabhāvā), and the other three should be understood as associated with volition (cetanāsampayuttā).
Về pháp, ở đây, bảy loại đầu tiên có bản chất là tư (cetanā), ba loại còn lại là pháp tương ưng với tư (cetanāsampayutta).
Mahāsāvajjaappasāvajjappayogādibhedo pana tattha tattha vuttanayena veditabbo.
However, the distinctions such as actions with great fault (mahāsāvajja) or little fault (appasāvajja), and differences in application (appayogādibhedo), should be understood in accordance with the method stated in the respective places.
Tuy nhiên, sự phân biệt về việc áp dụng nghiệp nặng hay nhẹ, v.v., phải được hiểu theo cách đã nói ở từng nơi.
Apāyaṃ gacchanti etehīti apāyagamanīyā.
They lead to a lower realm (apāyaṃ gacchanti) by means of these, hence they are apāyagamanīyā (leading to lower realms).
Chúng đi đến các cõi khổ (apāya) bởi những điều này, nên chúng được gọi là những điều dẫn đến cõi khổ (apāyagamanīyā).
Sesāti na apāyagamanīyā.
Sesā (the rest) are those that do not lead to lower realms (na apāyagamanīyā).
Những điều còn lại (Sesā) là những điều không dẫn đến cõi khổ.
Oḷārikāti tatiyamaggena pahātabbāvatthaṃ upādāya oḷārikā.
Oḷārikā (gross) means gross, in relation to the state of being abandoned by the third path.
Thô thiển (Oḷārikā) là thô thiển do liên quan đến trạng thái cần được đoạn trừ bởi đạo thứ ba.
Tenāha ‘‘sukhumā tatiyamaggañāṇavajjhā’’ti.
Therefore, he said, "The subtle ones are destroyed by the third path-knowledge."
Vì vậy, đã nói: “vi tế là những điều được đoạn trừ bởi đạo trí thứ ba.”
Sukhumā kāmarāgapaṭighāti sambandho.
"Subtle" (sukhumā) refers to sensual passion (kāmarāga) and ill will (paṭigha).
Vi tế là liên quan đến dục ái và sân hận.
Catutthamaggañāṇavajjhā evāti avadhāraṇena paṭhamamaggādivajjhataṃ nivatteti.
The phrase "destroyed only by the fourth path-knowledge" (Catutthamaggañāṇavajjhā evā) implies the exclusion of being destroyed by the first path and so on.
Việc khẳng định “chỉ được đoạn trừ bởi đạo trí thứ tư” loại bỏ khả năng được đoạn trừ bởi đạo thứ nhất, v.v.
Na hi rūparāgādīnaṃ apāyagāminiyāvatthāpi atthi, yato te paṭhamañāṇavajjhāpi siyunti.
For there is no state of sensual passion for material existence (rūparāga) and so on that leads to lower realms, such that they could also be destroyed by the first knowledge.
Thật vậy, đối với sắc ái (rūparāga), v.v., không có trạng thái dẫn đến cõi khổ, vì vậy chúng không thể được đoạn trừ bởi đạo trí thứ nhất.
Katākatakusalākusalavisayaṃ yaṃ vippaṭisārabhūtaṃ kukkuccaṃ, taṃ idha tatiyañāṇavajjhaṃ vuttaṃ.
The kukkuccaṃ (remorse) that consists of regret (vippaṭisārabhūtaṃ) concerning wholesome and unwholesome actions that have been done or not done (katākatakusalākusalavisayaṃ), is said here to be destroyed by the third path-knowledge.
Sự hối hận (kukkucca) có liên quan đến các thiện nghiệp đã làm hoặc chưa làm, các ác nghiệp đã làm hoặc chưa làm, được nói ở đây là được đoạn trừ bởi đạo trí thứ ba.
Yaṃ pana ‘‘kukkuccapakatatāya āpattiṃ āpajjatī’’ti vuttaṃ kukkuccaṃ, taṃ sandhāya ‘‘kukkuccavicikicchā sotāpattimaggena pahīyantī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1176) dhammasaṅgaṇīaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tasmā dvinnaṃ vacanānaṃ ayaṃ adhippāyo veditabbo.
However, the remorse referred to as "one commits an offense due to a remorseful nature" is mentioned in the Dhammasaṅgaṇī Commentary (dhammasaṅgaṇīaṭṭhakathāyaṃ) as "remorse and doubt (kukkuccavicikicchā) are abandoned by the path of stream-entry (sotāpattimaggena pahīyanti)." Therefore, this intended meaning of the two statements should be understood.
Còn sự hối hận được nói đến trong câu “phạm giới do bản chất hối hận” thì được nói trong Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā rằng “hối hận và hoài nghi được đoạn trừ bởi đạo Tu-đà-hoàn”, do đó phải hiểu ý nghĩa của hai lời nói này.
Aññesupi edisesu ṭhānesu adhippāyova pariyesitabbo, na virodhato paccetabbaṃ.
In other similar instances, the intended meaning should be sought, and it should not be taken as a contradiction.
Ở những chỗ tương tự khác cũng phải tìm hiểu ý nghĩa, không nên tin vào sự mâu thuẫn.
Oḷārikānavasesappahānaṃ vā sandhāya kukkuccassa paṭhamatatiyañāṇavajjhatā vuttā.
Alternatively, the destruction of remorse by the first and third knowledges is stated with reference to the complete abandonment of gross defilements (oḷārikānavasesappahānaṃ).
Hoặc sự hối hận được nói là được đoạn trừ bởi đạo trí thứ nhất và thứ ba là do liên quan đến việc đoạn trừ hoàn toàn các phiền não thô thiển.
Yaṃ pana arahato uppajjamānaṃ ‘‘bhagavatā paṭikkhittaṃ anuvasitvā anuvasitvā āvasathapiṇḍaṃ bhuñjitunti kukkuccāyanto na paṭiggahesī’’ti (pāci. 204) āgataṃ kukkuccaṃ, na taṃ nīvaraṇaṃ.
However, the remorse that arises in an Arahant, as in "not accepting the meal offered in a monastery, feeling remorseful over having resided in it (anuvasitvā anuvasitvā āvasathapiṇḍaṃ bhuñjitunti kukkuccāyanto) after the Blessed One had prohibited it," is not a hindrance (nīvaraṇaṃ).
Còn sự hối hận được đề cập trong câu “vị A-la-hán không nhận thực phẩm cúng dường tại trú xứ sau khi đã trú ngụ nhiều lần, vì hối hận rằng Đức Phật đã cấm” thì đó không phải là triền cái.
Na hi nīvaraṇaṃ arahato uppajjati, nīvaraṇapatirūpakaṃ pana kappatīti vīmaṃsanabhūtaṃ vinayakukkuccaṃ nāma, taṃ tathāpavattacittuppādova.
Indeed, a hindrance does not arise in an Arahant; rather, what is suitable for a hindrance (nīvaraṇapatirūpakaṃ) is called 'Vinaya remorse' (vinayakukkuccaṃ), which is the thought process arising in such a probing manner (tathāpavattacittuppādova).
Thật vậy, triền cái không phát sinh ở vị A-la-hán, nhưng một dạng giống triền cái, tức là sự hối hận về giới luật, phát sinh do sự suy xét “có hợp lý hay không”, thì đó chỉ là một tâm sở phát sinh như vậy.
1376. Tena tenāti tena tena ghātakena saddhiṃ.
Tena tenāti means together with each destroyer (ghātakena).
1376. Với cái này, với cái kia (Tena tenā) là với từng kẻ tiêu diệt đó.
Kiṃ panetāni ete dhamme ghātentāni atītānāgate ghātenti, udāhu paccuppanneti.
Do these path-knowledges, when destroying these phenomena, destroy those of the past and future, or those of the present?
Vậy thì, khi những điều này tiêu diệt những pháp đó, chúng tiêu diệt những pháp trong quá khứ và vị lai, hay là trong hiện tại?
Kiṃ panettha, yadi tāva atītānāgate, aphalo vāyāmo āpajjati.
What is the problem here? If they destroy those of the past and future, then the effort becomes fruitless.
Có gì trong đó? Nếu là quá khứ và vị lai, thì sự nỗ lực trở nên vô ích.
Pahātabbānaṃ tadā natthitāya.
Because the phenomena to be abandoned do not exist at that time.
Vì những điều cần đoạn trừ không tồn tại vào lúc đó.
Atha paccuppanne, tathāpi aphalo vāyāmena saddhiṃ pahātabbānaṃ atthitāya.
If they destroy those of the present, the effort is still fruitless, because the phenomena to be abandoned exist simultaneously with the effort.
Nếu là hiện tại, thì sự nỗ lực cũng vô ích, vì những điều cần đoạn trừ tồn tại cùng với sự nỗ lực.
Athāpi kathañci pahānaṃ siyā, saṃkilesikā maggabhāvanā āpajjati pahātabbappahāyakānaṃ sahāvaṭṭhānato?
And even if abandonment were somehow to occur, the cultivation of the path would become defiled (saṃkilesikā) due to the co-existence of that which is to be abandoned and that which abandons?
Hoặc nếu sự đoạn trừ có thể xảy ra bằng cách nào đó, thì sự tu tập đạo sẽ trở nên cấu uế, vì những điều cần đoạn trừ và những điều đoạn trừ chúng cùng tồn tại?
Saccametaṃ, ye pana maggena asamugghāṭitattā kāraṇalābhe sati avassaṃ uppajjanārahā kilesā, te attano uppattiyā anuppattidhammataṃ āpādentāni etāni te anāgate ghātenti nāma.
This is true. However, the defilements which, due to not being totally eradicated by the path, would inevitably arise when a condition for them is met, these (path-knowledges), by causing them to attain the state of non-arising through their own origination, are said to destroy them in the future.
Điều này là đúng, nhưng những phiền não mà do đạo chưa nhổ tận gốc, nên khi có điều kiện thì chúng nhất định sẽ phát sinh, thì những đạo trí này, khi khiến chúng không còn có thể phát sinh nữa do sự phát khởi của chính mình, được gọi là tiêu diệt chúng trong tương lai.
Yathāsabhāvatoti aviparītasabhāvena.
According to their true nature means by means of an unperverted nature.
Yathāsabhāvato có nghĩa là với bản chất không sai lệch.
‘‘Jānitabbānī’’ti vatvā kathaṃ panetaṃ jānitabbaṃ, kathaṃ nāma ekekassa ñāṇassa ekakkhaṇe cattāri kiccāni sambhavanti.
Considering the objection, "Having said 'they are to be known,' how then is this to be known? How indeed can the four functions occur in one moment of knowledge for each? For there is nothing like that seen in the world, nor is such an expression found," in order to show the method of knowing these, by way of an analogy, "A lamp, indeed," and so on, was stated.
Sau khi nói “cần được biết”, làm thế nào để biết điều này, và làm thế nào mà bốn phận sự có thể xảy ra trong một khoảnh khắc của mỗi một trí tuệ?
Na hi tādisaṃ kiñci loke diṭṭhaṃ atthi, na ca vacanaṃ labbhatīti codanaṃ manasi nidhāya tesaṃ jānanavidhiṃ upamāvasena tāva dassetuṃ ‘‘padīpo hī’’tiādi vuttaṃ.
Considering the objection, "Having said 'they are to be known,' how then is this to be known? How indeed can the four functions occur in one moment of knowledge for each? For there is nothing like that seen in the world, nor is such an expression found," in order to show the method of knowing these, by way of an analogy, "A lamp, indeed," and so on, was stated.
Thật vậy, không có điều gì tương tự được thấy trên đời, cũng không có lời dạy nào được tìm thấy. Ghi nhớ sự chất vấn này trong tâm, để chỉ ra phương pháp biết chúng qua ví dụ, câu “padīpo hī” (ví như ngọn đèn) v.v... đã được nói đến.
Vidaṃsetīti dasseti.
It reveals means it shows.
Vidaṃseti có nghĩa là cho thấy.
Pariyādiyatīti khepeti.
It exhausts means it consumes.
Pariyādiyati có nghĩa là làm cho cạn kiệt.
1383-4. Pariññābhisamayenāti anavasesato paricchijja jānanasaṅkhātena paṭivijjhanena.
1383-4. By penetration through full understanding means by penetration that consists of knowing by completely discerning.
Pariññābhisamayena có nghĩa là bằng sự thâm nhập được gọi là biết một cách phân định không còn sót lại.
Abhisametīti asammohavasena paṭivijjhati.
It penetrates means it penetrates without confusion.
Abhisameti có nghĩa là thâm nhập bằng năng lực của sự không si mê.
Pahānābhisamayenevāti samucchedappahānasaṅkhātena paṭivijjhanena asammohatova abhisameti.
By penetration through abandoning means it penetrates without confusion by means of penetration that consists of abandoning by utter destruction.
Pahānābhisamayeneva có nghĩa là thâm nhập bằng sự thâm nhập được gọi là đoạn trừ bằng cách cắt đứt hoàn toàn, chính nhờ sự không si mê.
Bhāvanāvidhināti sahajātādipaccayatāvasena bhāvanābhisamayavidhinā.
By the method of development means by the method of penetration through development, by way of the conditionality of co-arising and so on.
Bhāvanāvidhinā có nghĩa là bằng phương pháp thâm nhập tu tập theo năng lực của các duyên như đồng sanh v.v...
Maggañāṇañhi sammāsaṅkappādivasena maggapubbabhāgabhāvanāsambhūtena ariyamaggabhāvanāsaṅkhātena paṭivijjhanena abhisametīti aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ asammohato paṭivijjhati.
For the knowledge of the path penetrates by means of penetration consisting of the development of the Noble Path, which arises from the development of the preliminary part of the path by way of right intention and so on; thus, it penetrates the eightfold path without confusion.
Thật vậy, đạo tuệ thâm nhập bằng sự thâm nhập được gọi là tu tập Thánh đạo, vốn được tạo ra bởi sự tu tập trong giai đoạn tiền đạo qua chánh tư duy v.v...; do đó, nó thâm nhập Bát chi Thánh đạo một cách không si mê.
Tañhi sampayuttadhammesu sammohaṃ viddhaṃsentaṃ attanipi sammohaṃ viddhaṃsetiyeva.
Indeed, while destroying confusion regarding the conascent phenomena, it also destroys confusion regarding itself.
Vì rằng, trong khi phá hủy sự si mê trong các pháp tương ưng, nó cũng phá hủy sự si mê trong chính nó.
Nirodhanti nibbānaṃ.
Cessation is Nibbāna.
Nirodhaṃ có nghĩa là Nibbāna.
Sacchikarotīti paccakkhakaraṇavasena paṭivijjhati.
It realizes means it penetrates by way of making it manifest.
Sacchikaroti có nghĩa là thâm nhập bằng cách trực nhận.
‘‘Nirodhaṃ sacchikarotī’’ti nirodhasaccamekaṃ ārammaṇapaṭivedhena cattāripi saccāni asammohapaṭivedhena maggañāṇaṃ paṭivijjhati.
"It realizes cessation" means that the knowledge of the path penetrates the one truth of cessation by penetrating its object, and it penetrates all four truths by penetrating without confusion.
Câu “nirodhaṃ sacchikaroti” (chứng ngộ Diệt đế) có nghĩa là đạo tuệ thâm nhập cả bốn đế bằng sự thâm nhập không si mê, qua việc thâm nhập đối tượng là một Diệt đế duy nhất.
Evaṃ yuttivasena vibhāvitaṃ ekapaṭivedhaṃ āgamenapi sādhetuṃ ‘‘vuttampi ceta’’ntiādi vuttaṃ.
To establish such a simultaneous penetration, explained logically, by means of scripture as well, "And it has been said," and so on, was stated.
Như vậy, để xác chứng bằng kinh điển sự thâm nhập đồng thời đã được giải thích bằng lý lẽ, câu “vuttampi cetaṃ” (điều này cũng đã được nói) v.v... đã được nói đến.
Maggasamaṅgissa ñāṇanti hi ‘‘yo nu kho, āvuso, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passati, dukkhanirodhampi, dukkhanirodhagāminipaṭipadampi so passatī’’ti (saṃ. ni. 5.1100) ekasaccadassanasamaṅgino aññasaccadassanasamaṅgibhāvavicāraṇāyaṃ tamatthaṃ sādhetuṃ āyasmatā gavampatittherena vuttaṃ.
For the statement, "The knowledge of one endowed with the path," was made by the Venerable Gavampati Thera to establish that meaning in the investigation of whether an individual endowed with seeing one truth also sees other truths, by asking, "Friend, whoever sees suffering, does he also see the origin of suffering, and the cessation of suffering, and the path leading to the cessation of suffering?"
Thật vậy, câu “maggasamaṅgissa ñāṇaṃ” (trí tuệ của người có đạo) đã được Tôn giả Gavampati nói để xác chứng ý nghĩa đó, trong cuộc thảo luận về việc một người có sự thấy một đế cũng có sự thấy các đế khác hay không: “Này chư hiền, người nào thấy khổ, người ấy cũng thấy khổ tập, cũng thấy khổ diệt, cũng thấy con đường đưa đến khổ diệt”.
Aññathā kamābhisamaye sati purimadiṭṭhassa puna adassanato samudayādipassato dukkhādidassanaṃ puna avattabbaṃ siyā.
Otherwise, if the penetration were sequential, then it would not be necessary to state again the seeing of suffering and so on, when one sees the origin and so on, because what was seen earlier would not be seen again.
Nếu không, khi có sự thâm nhập tuần tự, vì không thấy lại điều đã thấy trước đó, thì việc thấy khổ v.v... của người đang thấy tập v.v... sẽ không cần phải nói lại.
Idāni panettha upamāsaṃsandanaṃ karonto āha ‘‘padīpo’’tiādi.
Now, making a comparison with an analogy here, he says, "A lamp," and so on.
Bây giờ, khi thực hiện sự đối chiếu ví dụ ở đây, ngài nói “padīpo” (ngọn đèn) v.v...
Nissayābhāvahetutāya dukkhapariññāya vaṭṭijjhāpanasadisatā, paṭipakkhaviddhaṃsanatāya samudayappahānassa andhakāravināsanasadisatā, ñāṇālokaparibrūhanatāya maggabhāvanāya ālokavidaṃsanasadisatā, tena tena maggena yathā yathā nirodhassa sacchikiriyā, tathā tathā kilesasnehapariyādānaṃ hotīti nirodhasacchikiriyāya snehapariyādānasadisatā kāraṇūpacārena vuttā.
The similarity of the full understanding of suffering to the burning away of the wick is stated by reason of the absence of substratum; the similarity of the abandoning of the origin to the destruction of darkness is stated by reason of destroying the opponent; the similarity of the development of the path to the manifestation of light is stated by reason of increasing the light of knowledge; and the similarity of the realization of cessation to the exhaustion of the oil of defilements is stated by way of a figurative cause, in that as cessation is realized by each path, so the oil of defilements is exhausted.
Do là nguyên nhân của việc không có nơi nương tựa, sự liễu tri khổ được nói là giống như việc đốt cháy tim đèn; do phá hủy đối nghịch, sự đoạn trừ tập đế được nói là giống như việc phá tan bóng tối; do làm tăng trưởng ánh sáng trí tuệ, sự tu tập đạo đế được nói là giống như việc làm hiển lộ ánh sáng; và vì khi Diệt đế được chứng ngộ bởi mỗi đạo như thế nào, thì sự cạn kiệt của dầu phiền não cũng xảy ra như thế ấy, nên sự chứng ngộ Diệt đế được nói là giống như sự cạn kiệt của dầu, bằng cách sử dụng ẩn dụ về nguyên nhân.
1385-6. Aparāyapi upamāya tamatthaṃ dassento āha ‘‘uggacchanto’’tiādi.
Showing that meaning with another analogy, he says, "As it rises," and so on.
Để chỉ ra ý nghĩa đó bằng một ví dụ khác, ngài nói “uggacchanto” (khi mọc lên) v.v...
Obhāsetīti pakāseti.
It illuminates means it makes manifest.
Obhāseti có nghĩa là làm sáng tỏ.
Paṭihaññatīti paṭippassambheti.
It dispels means it calms down.
Paṭihaññati có nghĩa là làm cho lắng dịu.
Etthāpi yathā sūriyo rūpagatāni obhāseti, evaṃ maggañāṇaṃ dukkhaṃ parijānāti.
Here too, just as the sun illuminates visible objects, so the knowledge of the path fully understands suffering.
Ở đây cũng vậy, cũng như mặt trời làm sáng tỏ các sắc, đạo tuệ cũng liễu tri khổ như vậy.
Yathā andhakāraṃ vināseti, evaṃ samudayaṃ pajahati.
Just as it destroys darkness, so it abandons the origin.
Như mặt trời phá tan bóng tối, đạo tuệ cũng đoạn trừ tập đế như vậy.
Yathā ālokaṃ dasseti, evaṃ sahajātādipaccayatāya maggaṃ bhāveti.
Just as it shows light, so it develops the path by way of the conditionality of co-arising and so on.
Như mặt trời hiển lộ ánh sáng, đạo tuệ cũng tu tập đạo đế bằng năng lực của các duyên như đồng sanh v.v... như vậy.
Yathā sītaṃ paṭippassambheti, evaṃ sabbakilesadarathapariḷāhapaṭippassaddhibhūtaṃ nirodhaṃ sacchikarotīti upamāsaṃsandanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as it dispels cold, so it realizes cessation, which is the calming down of all the torments and burning fevers of defilements – this is how the comparison should be understood.
Như mặt trời làm lắng dịu cái lạnh, đạo tuệ cũng chứng ngộ Diệt đế, vốn là sự lắng dịu mọi nhiệt não phiền não như vậy; sự đối chiếu ví dụ này cần được hiểu như thế.
Ariyaphalasamāpattinirodhasamāpattiyopi panassā ānisaṃsāti daṭṭhabbaṃ.
It should also be understood that the benefits of this are also the attainment of Noble Fruition and the attainment of Cessation.
Cũng cần hiểu rằng, Thánh quả định (ariyaphalasamāpatti) và Diệt tận định (nirodhasamāpatti) cũng là quả báu của sự tu tập trí tuệ ấy.
Tā pana saṅkhepato evaṃ daṭṭhabbā – ‘‘ariyaphalasamāpattī’’ti hi catunnampi phalaṭṭhānaṃ attano attano ariyaphalassa diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ nirodhe appanā.
These, however, should be understood briefly as follows: "attainment of Noble Fruition" is the absorption into cessation for the sake of a happy abiding in the present life of one's own Noble Fruition by all four individuals who have attained fruition.
Chúng cần được hiểu một cách tóm tắt như sau: “Thánh quả định” là sự an trú (appanā) trong Diệt đế để hưởng lạc trong hiện tại của Thánh quả tương ứng của bốn vị chứng quả.
Cattāropi hi ariyapuggalā sakaṃ sakaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjanti.
For all four Noble Individuals attain their respective fruition attainments.
Thật vậy, cả bốn bậc Thánh nhân đều nhập quả định của riêng mình.
Keci pana ‘‘anāgāmiarahantova samāpajjanti samādhismiṃ paripūrakāritāyā’’ti vadanti, taṃ akāraṇaṃ attanā paṭiladdhasamāpattisamāpajjane samādhismiṃ paripūrakāritāya kātabbābhāvato.
But some say that only Non-returners and Arahants attain them, because of their complete practice of concentration; that is not correct, because there is no need for complete practice of concentration in attaining an attainment that one has already achieved.
Tuy nhiên, một số người nói rằng “chỉ có bậc Bất lai và A-la-hán mới nhập định, vì họ đã hoàn thiện trong định”, nhưng điều đó không có lý do, vì không có việc gì phải làm liên quan đến sự hoàn thiện trong định khi nhập một định đã tự mình đắc được.
Sabbaso asamucchinnakilesassa hi puthujjanassāpi attanā paṭiladdhalokiyasamāpattisamāpajjanaṃ labbhati, kimaṅgaṃ pana samucchinnekaccakilesānaṃ ariyānaṃ.
For even a common individual (puthujjana) whose defilements are not entirely eradicated is able to attain worldly attainments that he has gained; how much more so Noble Ones whose certain defilements have been eradicated.
Thật vậy, ngay cả phàm phu chưa đoạn trừ hoàn toàn phiền não cũng có thể nhập các định thế gian mà mình đã đắc, huống chi là các bậc Thánh đã đoạn trừ một số phiền não.
Uparimā pana heṭṭhimaṃ pubbe paṭiladdhampi na samāpajjanti puggalantarabhāvaṃ upagatattā.
However, higher Noble Ones do not attain lower fruitions, even if previously attained, because they have undergone a change of personality (puggalantarabhāva).
Tuy nhiên, các bậc cao hơn không nhập định của bậc thấp hơn, dù đã đắc trước đó, vì đã trở thành một cá nhân khác.
Samugghāṭitakammakilesanirodhanena hi puthujjanehi viya sotāpannassa, sotāpannādīhi sakadāgāmiādīnaṃ puggalantarabhāvūpagamanaṃ atthi, anantaraphalattā ca lokuttarakusalānaṃ heṭṭhimato uparimo bhavantaragato viya hotīti tassa tassa ariyassa taṃ taṃ phalaṃ bhavaṅgasadisaṃ hoti, tasmā puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā natthi uparimassa heṭṭhimaphalasamāpattiyā samāpajjanaṃ, heṭṭhimo pana uparimaṃ na samāpajjati anadhigatattāti cattāropi puggalā sakasakaphalameva samāpajjanti.
Indeed, there is the undergoing of a change of personality for the Stream-enterer from common individuals, and for the Once-returners and so on from Stream-enterers and so on, by the eradication and cessation of kamma and defilements. And because supramundane wholesome states have immediate results, the higher Noble One is like one who has gone to another existence from the lower one. Therefore, for each Noble One, that particular fruition is like a bhavaṅga; thus, due to having calmed down by undergoing a change of personality, there is no attainment of a lower fruition for a higher Noble One. But a lower Noble One does not attain a higher one because it has not been comprehended. Therefore, all four individuals attain only their own respective fruitions.
Do sự chấm dứt của nghiệp và phiền não đã được nhổ bật gốc, có sự trở thành một cá nhân khác của bậc Tu-đà-hoàn so với phàm phu, và của bậc Tư-đà-hàm v.v... so với bậc Tu-đà-hoàn v.v...; và vì các thiện siêu thế có quả kế liền, nên bậc cao hơn giống như đã sang một kiếp sống khác so với bậc thấp hơn. Do đó, quả tương ứng của mỗi bậc Thánh giống như tâm hữu phần (bhavaṅga) của vị ấy. Vì vậy, do đã trở thành một cá nhân khác và đã lắng dịu, bậc cao hơn không nhập quả định của bậc thấp hơn; còn bậc thấp hơn không nhập quả định của bậc cao hơn vì chưa đắc được. Do đó, cả bốn cá nhân đều chỉ nhập quả của riêng mình.
Taṃ pana samāpajjitukāmena ariyasāvakena rahogatena paṭisallīnena udayabbayādivasena saṅkhārā vipassitabbā.
However, a Noble Disciple (ariyasāvaka) desiring to attain it, having retired to a secluded place and being secluded, should observe the formations (saṅkhārā) by way of rise and fall and so on.
Vị Thánh đệ tử muốn nhập quả định ấy, sau khi đến nơi vắng vẻ, ẩn mình, cần phải tuệ quán các hành (saṅkhāra) theo phương diện sanh diệt v.v...
Tassa pavattānupubbavipassanassa saṅkhārārammaṇagotrabhuñāṇānantaraṃ phalasamāpattivasena nirodhe cittaṃ appeti.
After his continuously progressing Vipassanā, immediately following the Gotrabhū-ñāṇa, which has formations as its object, his mind is absorbed into cessation by way of fruition attainment.
Đối với vị ấy có tuệ quán tuần tự đã diễn ra, sau trí chuyển tộc (gotrabhūñāṇa) có các hành làm đối tượng, tâm an trú vào Diệt đế theo phương diện quả định.
Phalasamāpattininnacittatāya cettha sekhassa phalameva uppajjati, na maggo.
And here, for the trainee (sekha), only fruition arises, not the path, due to the mind being inclined towards fruition attainment.
Và ở đây, do tâm hướng về quả định, chỉ có quả sanh khởi cho bậc hữu học, chứ không phải đạo.
Añño eva hi vipassanācāro ariyamaggāvaho, añño phalasamāpattiāvaho.
For the course of Vipassanā that leads to the Noble Path is one thing, and the course of Vipassanā that leads to fruition attainment is another.
Thật vậy, cách thực hành tuệ quán đưa đến Thánh đạo là một, và cách thực hành đưa đến quả định là một khác.
Tathā hi ariyamaggavīthiyaṃ anulomañāṇāni anibbiddhapubbānaṃ thūlathūlalobhakkhandhādīnaṃ sātisayaṃ padālanena lokiyañāṇesu ukkaṃsapāramippattāni maggānukūlāni hutvā uppajjanti, phalasamāpattivīthiyaṃ pana tāni tena tena maggena tesaṃ tesaṃ kilesānaṃ samucchinnattā kilesavikkhambhane nirussukkāni kevalaṃ ariyānaṃ phalasamāpattisukhasamaṅgibhāvassa parikammappattāni hutvā uppajjantīti na tesaṃ kutoci vuṭṭhānasambhavo.
Thus, in the noble path-process, the anuloma-ñāṇas arise, having attained the highest perfection among mundane knowledges by intensely piercing the previously unpierced gross aggregates of greed and so on, and being conducive to the path. In the fruition-attainment process, however, those* are no longer eager to suppress defilements, having eradicated those defilements by each respective path. They arise merely having become the preliminary preparation for the noble ones' enjoyment of the bliss of fruition-attainment. Therefore, there is no possibility of their emergence from any*.
Thật vậy, trong lộ trình Thánh đạo, các trí thuận thứ (anulomañāṇa) sanh khởi, sau khi đã phá vỡ một cách vượt trội các khối tham á thô thiển v.v... vốn chưa từng được phá vỡ trước đây, đạt đến đỉnh cao và sự toàn thiện trong các trí thế gian, và trở nên tương hợp với Đạo. Tuy nhiên, trong lộ trình nhập Quả định, vì các phiền não tương ứng đã được đoạn trừ bởi các Đạo tương ứng, nên các trí ấy không còn nỗ lực trong việc trấn áp phiền não, mà chỉ sanh khởi như là sự chuẩn bị cho việc các bậc Thánh được hưởng sự an lạc của Quả định; do đó, không có khả năng xuất khỏi (vuṭṭhāna) các trí ấy từ bất cứ đâu.
Yato nesaṃ pacchimo saṅkhāranimittato vuṭṭhahitvā maggassa anantarapaccayo bhaveyya, teneva ca phalasamāpattiyā anantarapaccayabhūtaṃ ñāṇaṃ saṅkhārārammaṇameva hoti, na nibbānārammaṇanti veditabbaṃ.
Since the last* among them could not emerge from the sign of formations to become the immediate condition for the path, it should be understood that the knowledge which is the immediate condition for fruition-attainment has only formations as its object, not Nibbāna.
Vì lẽ đó, trí cuối cùng trong số các trí ấy, sau khi xuất khỏi tướng hành (saṅkhāranimitta), sẽ trở thành vô gián duyên (anantarapaccayo) cho Đạo. Và chính vì thế, cần phải hiểu rằng trí trở thành vô gián duyên cho Quả định chỉ có hành (saṅkhāra) làm đối tượng, chứ không có Niết-bàn làm đối tượng.
Pubbābhisaṅkhāravasena cassā pabandhavasena pavattiparicchinnakālāpagame bhavaṅgavasena tato vuṭṭhānañca veditabbaṃ.
Its arising through prior volitional formations and its emergence from that state into bhavaṅga upon the cessation of the designated period of its continuous occurrence should also be understood.
Cũng cần phải hiểu rằng, do năng lực của sự tác thành trước đó và do năng lực của dòng tương tục, sự xuất khỏi định ấy bằng cách rơi vào hữu phần (bhavaṅga) xảy ra sau khi khoảng thời gian đã được xác định trước trôi qua.
Nirodhasamāpatti pana tatiyacatutthaphalaṭṭhānaṃ anupubbanirodhavasena cittacetasikānaṃ dhammānaṃ appavatti.
Nirodhasamāpatti, on the other hand, is the non-occurrence of mental and concomitant factors (citta-cetasikā dhammā) for those who have attained the third and fourth fruits, by way of gradual cessation.
Còn Diệt tận định (nirodhasamāpatti) là sự không vận hành của các pháp tâm và tâm sở do sự diệt tận tuần tự đối với các vị ở quả vị thứ ba và thứ tư.
Anāgāmiarahantoyeva hi kāmacchandādisamucchindanena samādhismiṃ paripūrakāritāya samathaphalasamannāgatattā nirodhaṃ samāpajjanti.
Indeed, only the Anāgāmis and Arahants, having eradicated sensual desire and so forth, and being skilled in the perfection of concentration, and endowed with the fruits of serenity, attain nirodha.
Thật vậy, chỉ có các bậc Bất lai (Anāgāmi) và A-la-hán mới nhập Diệt tận định, vì các ngài đã thành tựu quả của chỉ tịnh (samatha) do đã hoàn thiện trong định (samādhi) bằng cách đoạn trừ dục tham (kāmacchanda) v.v...
Tathā hetaṃ samathavipassanānaṃ yuganandhabhāvappavattanavasena dvīhi balehi samannāgatasseva sambhavati, tasmā taṃ samāpajjitukāmena anāgāminā, khīṇāsavena vā aṭṭhasamāpattilābhinā rahogatena paṭisallīnena paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha saṅkhārā aniccato dukkhato anattato vipassitabbā, tato dutiyaṃ tatiyaṃ catutthaṃ ākāsānañcāyatanaṃ viññāṇañcāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tatheva tattha saṅkhārā sammasitabbā, atha ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya nānābaddhāvikopanaṃ saṅghapaṭimānanaṃ satthupakkosanaṃ addhānaparicchedoti catubbidhaṃ pubbakiccaṃ kātabbaṃ.
Thus, this* is possible only for one endowed with two powers, by way of the conjoined progress of serenity (samatha) and insight (vipassanā); therefore, an Anāgāmī or Arahant who wishes to attain it, being one who has attained the eight attainments, should go to a secluded place and, having retired, should attain the first jhāna, emerge from it, and contemplate the formations therein as impermanent (anicca), suffering (dukkha), and non-self (anatta); then, having attained and emerged from the second, third, fourth, the sphere of infinite space, and the sphere of infinite consciousness, one should contemplate the formations therein in the same manner; then, having attained and emerged from the sphere of nothingness, one should perform four preliminary duties: namely, the non-deterioration of unattached requisites, the Sangha's expectation, the Buddha's summons, and the determination of the life-span.
Thật vậy, điều này chỉ có thể xảy ra đối với người đã thành tựu hai năng lực thông qua sự vận hành song hành của chỉ tịnh (samatha) và minh sát (vipassanā). Do đó, một vị Bất lai hoặc một vị Lậu tận (khīṇāsava) đã đắc tám thiền chứng, muốn nhập định ấy, sau khi đến nơi thanh vắng, ẩn mình, cần phải nhập Sơ thiền, rồi xuất khỏi, quán xét các hành (saṅkhāra) trong đó là vô thường, khổ, vô ngã. Sau đó, nhập Nhị thiền, Tam thiền, Tứ thiền, Không Vô Biên Xứ, Thức Vô Biên Xứ, rồi xuất khỏi, và quán xét các hành trong đó cũng theo cách như vậy. Kế đến, sau khi nhập Vô Sở Hữu Xứ rồi xuất khỏi, vị ấy cần phải thực hiện bốn việc chuẩn bị trước (pubbakicca), đó là: không làm hư hại các vật dụng khác nhau, sự chờ đợi của Tăng chúng, sự triệu tập của Bậc Đạo Sư, và sự xác định thời hạn.
Tattha sarīrato visaṃyuttā mañcapīṭhādayo sattāhabbhantare yathā na nassanti, tathā adhiṭṭhānaṃ nānābaddhāvikopanaṃ.
Among these, the non-deterioration of unattached requisites (nānābaddhāvikopanaṃ) is the determination that beds, chairs, and other things unattached to the body should not perish within seven days.
Trong đó, sự quyết định để các vật dụng như giường, ghế v.v... không dính liền với thân thể sẽ không bị hư hại trong vòng bảy ngày, được gọi là không làm hư hại các vật dụng khác nhau (nānābaddhāvikopanaṃ).
Sarīrasaṃyutte visuṃ adhiṭṭhānakiccaṃ natthi.
There is no need for a separate determination for things attached to the body.
Đối với các vật dụng dính liền với thân thể, không cần phải quyết định riêng.
Saṅgho pana ñattikammādīsu kiñcideva kammaṃ kattukāmo ‘‘yāva maṃ na pakkosati, tāvadeva vuṭṭhahissāmī’’ti pubbābhogakaraṇaṃ saṅghapaṭimānanaṃ.
The Saṅgha's expectation (saṅghapaṭimānanaṃ) is the prior consideration by the Saṅgha, when wishing to perform some act such as a ñatti-kamma, "I will emerge* only as long as they do not summon me."
Còn Tăng chúng, khi muốn thực hiện một Tăng sự nào đó như yết-ma (ñattikamma) v.v..., việc tác ý trước rằng: "Tôi sẽ xuất định ngay khi Tăng chúng chưa triệu tập tôi", được gọi là sự chờ đợi của Tăng chúng (saṅghapaṭimānanaṃ).
Satthā ca ‘‘sikkhāpadapaññāpanādīsu yāva maṃ na pakkosati, tāvadeva vuṭṭhahissāmī’’ti pubbābhogakaraṇaṃ satthupakkosanaṃ.
And the Buddha's summons (satthupakkosanaṃ) is the prior consideration by the Buddha, "I will emerge* only as long as he does not summon me for matters like the laying down of training rules."
Và Bậc Đạo Sư, khi muốn làm các việc như chế định học giới v.v..., việc tác ý trước rằng: "Tôi sẽ xuất định ngay khi Bậc Đạo Sư chưa triệu tập tôi", được gọi là sự triệu tập của Bậc Đạo Sư (satthupakkosanaṃ).
Sattāhabbhantare attano āyusaṅkhārassa pavattanasamatthatāvalokanaṃ addhānaparicchedo.
The determination of the life-span (addhānaparicchedo) is the assessment of one's own life-span's ability to continue for seven days.
Việc xem xét khả năng tồn tại của mạng hành (āyusaṅkhāra) của mình trong vòng bảy ngày được gọi là sự xác định thời hạn (addhānaparicchedo).
Evaṃ katapubbakiccena nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitabbaṃ.
Having performed these preliminary duties, one should then attain the sphere of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatanaṃ).
Sau khi đã thực hiện các việc chuẩn bị trước như vậy, vị ấy cần phải nhập Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatana).
Athekaṃ vā dve vā cittavāre atikkamitvā acittako hoti, nirodhaṃ phusati, tato yathāparicchedaṃ tatiyacatutthaphalānaṃ aññatarena nirodhā vuṭṭhahissatīti.
Then, after passing one or two thought-moments, one becomes mindless (acittako) and contacts nirodha; from there, one will emerge from nirodha according to one's determination, by means of one of the third or fourth fruits.
Sau đó, vượt qua một hoặc hai sát-na tâm, vị ấy trở thành vô tâm, chạm đến sự diệt tận (nirodha). Rồi, theo thời hạn đã xác định, vị ấy sẽ xuất khỏi Diệt tận định bằng một trong hai quả vị thứ ba hoặc thứ tư.
Evamayaṃ duvidhā samāpatti lokuttarapaññāya ānisaṃso.
Thus, these two kinds of attainment are the advantages of supramundane wisdom (lokuttarapaññā).
Như vậy, hai loại thiền định này là quả báu của tuệ siêu thế.
1392-4. Sadevakalokato uttiṇṇena, uttaritarena vāti lokuttarena sammāsambuddhena.
Lokuttarena means "by the One who has transcended the world with its devas, or by the Most Exalted."
Lokuttarena (bậc Siêu thế) là do đã vượt thoát, đã vượt lên khỏi thế gian cùng với chư thiên, tức là bởi bậc Chánh Đẳng Giác.
Paññāya bhāvananti sambandho.
The connection is "development of wisdom."
Liên hệ là "sự tu tập tuệ".
Hitabhāvananti idhalokaparalokahitavibhāvanaṃ imaṃ paññābhāvanaṃ.
Hitabhāvana (development for welfare) refers to this development of wisdom which reveals welfare in this world and the next.
Hitabhāvana (sự tu tập lợi ích) là sự tu tập tuệ này, vốn làm hiển lộ lợi ích ở đời này và đời sau.
Sukhasaṃhitanti siniddhacchāyudakavantatādinā sukhasahitaṃ.
Sukhasaṃhita (accompanied by happiness) means accompanied by happiness due to being endowed with soothing shade and water, etc.
Sukhasaṃhita (liên hệ đến an lạc) là đi cùng với an lạc do có bóng mát êm dịu, có nước v.v...
Hitanti yogakammassa hitaṃ.
Hita (welfare) means beneficial for the yogi's practice.
Hita (lợi ích) là lợi ích cho công phu hành thiền.
Uttamanti uggatatamaṃ, accuggataṃ balavantampīti adhippāyo.
Uttama (supreme) means most excellent, extremely elevated, and also powerful; this is the intention.
Uttama (tối thượng) là cao tột, ý nói rất cao và cũng rất mạnh mẽ.
Aviggahakampadanti viggahañca kampañca na detīti aviggahakampadanti attho.
Aviggahakampada (not causing strife or trembling) means it does not cause strife or trembling; this is the meaning.
Aviggahakampada (không gây ra sự tranh chấp và dao động) có nghĩa là không tạo ra sự tranh chấp và sự dao động.