623. Ruppatīti sītuṇhādīhi vikāramāpajjati, āpādīyatīti vā attho.
623. Ruppati means it undergoes alteration by cold, heat, etc., or it is made to undergo alteration.
623. Ruppati (bị biến hoại) có nghĩa là: bị biến đổi bởi lạnh, nóng v.v..., hoặc bị làm cho biến đổi.
Vikārāpatti ca sītādivirodhipaccayasannidhāne visadisuppattiyeva.
Alteration is merely the arising of dissimilar things in the presence of opposing conditions like cold, etc.
Và sự biến đổi chính là sự sinh khởi không đồng nhất khi có sự hiện diện của các duyên đối nghịch như lạnh v.v...
Na hi yathāsakaṃ paccayehi uppajjitvā ṭhitadhammānaṃ aññena kenaci vikārāpādanaṃ sakkā kātuṃ, tasmā purimuppannarūpasantati viya ahutvā pacchā uppajjamānānaṃ visabhāgapaccayasamavāyena visadisuppattiyeva idha ‘‘ruppana’’nti daṭṭhabbaṃ.
For it is not possible to cause alteration to dhammas that have arisen and endured by their own conditions, by any other means. Therefore, the arising of dissimilar things due to the conjunction of dissimilar conditions, not having been like the preceding continuum of materiality, but arising afterwards, should here be understood as "alteration."
Thật vậy, không thể có bất cứ điều gì khác làm biến đổi các pháp đã sinh khởi và tồn tại do các duyên riêng của chúng. Do đó, ở đây, “sự biến hoại” (ruppana) cần được hiểu chính là sự sinh khởi không đồng nhất do sự kết hợp của các duyên không tương hợp của các pháp sinh khởi về sau, vốn không tồn tại trước đó như dòng tương tục của sắc pháp đã sinh trước.
Evañca katvā saṅghiyānaṃ vipariṇāmavādo paccakkhato hoti.
Having established this, the view of transformation held by the Saṅghiya school is rejected.
Và khi hiểu như vậy, thuyết biến đổi (vipariṇāmavāda) của phái Tăng-kỳ-bộ (Saṅghiya) bị bác bỏ.
Nanu ca arūpadhammānampi virodhipaccayasamavāye visadisuppatti labbhatīti?
But does not the arising of dissimilar things also occur for immaterial phenomena (arūpadhammā) in the conjunction of opposing conditions?
Chẳng phải sự sinh khởi không đồng nhất cũng có thể xảy ra đối với các pháp vô sắc khi có sự kết hợp của các duyên đối nghịch sao?
Saccaṃ labbhati, na pana vibhūtatarā.
Indeed, it occurs, but not to such a distinct degree.
Đúng là có thể, nhưng không rõ ràng bằng.
Vibhūtatarā hettha visadisuppatti adhippetā ukkaṭṭhagativasena yathā ‘‘abhirūpassa kaññā dātabbā’’ti (saṃ. ni. 3.78).
Here, a more distinct arising of dissimilar things is intended, in the sense of a predominant characteristic, just as in "a beautiful maiden should be given to a handsome man."
Ở đây, sự sinh khởi không đồng nhất rõ ràng hơn được ngụ ý theo nghĩa xuất sắc nhất, giống như trong câu “nên gả con gái cho người tuấn tú” (SN 3.78).
‘‘Kiñca, bhikkhave, rūpaṃ vadetha, ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā rūpanti vuccati.
"And what, bhikkhus, do you call materiality? Materiality, bhikkhus, is called so because it alters.
“Này các Tỳ-khưu, các ông gọi cái gì là sắc? Này các Tỳ-khưu, vì nó bị biến hoại, nên được gọi là sắc.
Kena ruppati?
By what does it alter?
Nó bị biến hoại bởi cái gì?
Sītenapi ruppati, uṇhenapi ruppati, jighacchāyapi ruppati, pipāsāyapi ruppati, ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassenapi ruppati, ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā rūpanti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 3.79).
It alters by cold, it alters by heat, it alters by hunger, it alters by thirst, it alters by contact with gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things. Materiality, bhikkhus, is called so because it alters."
Nó bị biến hoại bởi lạnh, bị biến hoại bởi nóng, bị biến hoại bởi đói, bị biến hoại bởi khát, bị biến hoại bởi sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, nắng, và các loài bò sát. Này các Tỳ-khưu, vì nó bị biến hoại, nên được gọi là sắc.” (SN 3.79).
Yadi evaṃ, kathaṃ brahmaloke rūpasamaññā?
If so, how is materiality designated in the Brahma realms?
Nếu vậy, làm sao có danh xưng 'sắc' (rūpa) trong cõi Phạm thiên (brahmaloka)?
Na hi tattha upaghātako sītādiphassaviseso labbhatīti?
For there, an afflicting specific contact such as cold is not obtainable, is it?
Vì ở đó không tìm thấy sự xúc chạm đặc biệt của lạnh v.v., gây tổn hại, phải không?
Saccaṃ, tatthāpi taṃsabhāvānativattanato.
It is true. Even there, because it does not transcend its nature of being subject to change, the designation of rūpa applies.
Đúng vậy, ở đó cũng vậy, do không vượt quá bản chất của nó.
Aruppanassāpi hi ruppanasabhāvānativattanato rūpasamaññā hoti.
Indeed, even for that which does not undergo change, because it does not transcend the nature of changeability, the designation of rūpa applies.
Thật vậy, ngay cả cái không bị biến đổi (aruppana) cũng có danh xưng 'sắc' (rūpa) do không vượt quá bản chất biến đổi (ruppanasabhāva).
Yathā aduddhampi khīraṃ taṃsabhāvānativattanato ‘‘duddha’’nti vuccatīti.
Just as milk, even if unmilked, is called "duddha" (milked) because it does not transcend its nature of being milked.
Giống như sữa chưa vắt (aduddha) cũng được gọi là 'sữa' (duddha) do không vượt quá bản chất của nó.
Atha vā kiñcāpi tattha upaghātako sītādiphassaviseso natthi, anuggāhako pana atthi.
Or alternatively, although there is no specific afflicting contact such as cold there, there is, however, a supportive one.
Hoặc giả, dù ở đó không có sự xúc chạm đặc biệt của lạnh v.v., gây tổn hại, nhưng có sự xúc chạm hỗ trợ.
Tathā hi brahmānaṃ utujarūpaṃ atthi, tasmā attheva tattha ruppananti na koci tattha rūpasamaññāya vibandhoti.
Thus, there is rūpa born of season for the Brahmās; therefore, there is indeed changeability there, and no one there finds fault with the designation of rūpa.
Thật vậy, các vị Phạm thiên có sắc do thời tiết (utujarūpa); do đó, ở đó vẫn có sự biến đổi (ruppana), nên không ai ngăn cản danh xưng 'sắc' ở đó.
Rūpayatīti vāti sayaṃ vijjamānameva attano santānaṃ vikāramāpādayatīti attho.
Or because it manifests (rūpayati) means that it causes its own continuum, which already exists, to undergo transformation.
Hoặc 'rūpayati' có nghĩa là tự mình làm cho dòng tương tục của mình, vốn đang hiện hữu, trở nên biến đổi.
Iti purimaviggahena vikāruppatti ‘‘ruppana’’nti dīpitaṃ.
Thus, with the former analysis, the arising of transformation is explained as "changeability (ruppana)".
Như vậy, với cách phân tích từ trước, sự phát sinh biến đổi được chỉ ra là 'ruppana'.
Iminā pana virodhipaccayasannipāte vijjamānasseva yo attano santāne visadisuppattihetubhāvo, taṃ ruppananti dīpitaṃ hoti.
But with this latter analysis, that which is the cause of the dissimilar arising in its own continuum of what already exists, when opposing conditions converge, is explained as "changeability (ruppana)".
Với cách phân tích này, cái được chỉ ra là 'ruppana' là trạng thái nguyên nhân của sự phát sinh không tương đồng trong dòng tương tục của cái đang hiện hữu, khi có sự kết hợp của các yếu tố đối nghịch.
Imasmiṃ pakkhe arūpassa rūpasamaññāpasaṅgo eva natthi.
In this view, there is no possibility of the designation of rūpa applying to arūpa.
Trong trường hợp này, không có sự liên hệ của danh xưng 'sắc' (rūpa) với phi sắc (arūpa).
Niruddhameva hi taṃ anantarādipaccayehi arūpaṃ uppādeti, na vijjamānanti.
For it is the ceased (arūpa) that generates arūpa through proximate conditions, not that which is currently existing.
Thật vậy, nó (phi sắc) đã diệt rồi mới sinh ra phi sắc khác bởi các yếu tố cận duyên (anantarādipaccaya) v.v., chứ không phải khi đang hiện hữu.
Ghaṭṭane vikārāpattiyaṃ rūpa-saddassa ruḷhī, tasmā arūpadhammānaṃ ghaṭṭanābhāvato na tesu rūpasamaññāti keci.
Some say that the word "rūpa" conventionally refers to suffering transformation due to impact; therefore, since non-material phenomena (arūpadhamma) do not have impact, the designation of rūpa does not apply to them.
Một số người nói rằng từ 'rūpa' được dùng theo nghĩa thông thường (ruḷhī) là sự biến đổi do va chạm; do đó, các pháp phi sắc không có sự va chạm nên không có danh xưng 'sắc' đối với chúng.
Paṭighāto ruppananti apare, tesaṃ matena kiñcāpi sappaṭigharūpānameva rūpasamaññāpasaṅgo, atha kho avayavavohārena samudāyopi voharīyatīti sabbameva rūpaṃ rūpasamaññaṃ labhati.
Others say that "impact is changeability (ruppana)"; according to their view, although the designation of rūpa would only apply to rūpa with impact, nonetheless, by way of referring to parts, the whole is also referred to; therefore, all rūpa obtains the designation of rūpa.
Những người khác nói rằng 'paṭighāta' (sự va chạm) là 'ruppana'; theo ý kiến của họ, dù danh xưng 'sắc' chỉ áp dụng cho các sắc có va chạm (sappaṭigharūpa), nhưng do cách gọi theo bộ phận, toàn thể cũng được gọi; do đó, tất cả các sắc đều có danh xưng 'sắc'.
Keci panettha ‘‘rūpayatīti vaṇṇāyatanavasena vutta’’nti vadanti.
Some here say that "it manifests (rūpayati)" is stated in terms of the sense-sphere of visible form (vaṇṇāyatana).
Một số người ở đây nói rằng 'rūpayati' được nói theo nghĩa của sắc xứ (vaṇṇāyatana).
Tañhi vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ rūpayati, hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti.
For when it undergoes a change of color, it reveals the state of being conceived in the mind.
Vì nó (sắc xứ) khi biến đổi màu sắc, nó 'rūpayati' (biểu lộ), tức là biểu lộ trạng thái đi vào tâm (hadayaṅgatabhāva).
Tayidaṃ upari vaṇṇāyatananiddese visuṃyeva vuccatīti na tassa idha saṃvaṇṇane payojanaṃ atthi.
However, this will be explained separately in the exposition of the sense-sphere of visible form above; therefore, there is no purpose in describing it here.
Điều này sẽ được nói riêng trong phần giải thích sắc xứ ở trên, nên không có mục đích gì khi giải thích nó ở đây.
Surūpoti dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanabyāmappabhāketumālādīhi alaṅkatattā sobhanarūpakāyo, sabhāvattho vā rūpa-saddo ‘‘yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpa’’ntiādīsu (paṭi. ma. 1.114) viya, tasmā surūpoti sobhanasabhāvo, tena dasabalacatuvesārajjādiasādhāraṇaguṇavisesasamāyogadīpanato satthu dhammakāyasampattiyāpi sobhanatā dassitā hoti.
Surūpo (beautiful form) means having a beautiful physical body, adorned with the thirty-two marks of a Great Man, the eighty minor characteristics, the fathom-long aura, the ensign-banner of light, and so on. Or, the word "rūpa" here has the meaning of "nature," as in phrases like "that which is dear-form, pleasant-form in the world." Therefore, surūpo means "having a beautiful nature," and by revealing the conjunction of exceptional, uncommon qualities such as the Ten Powers and the Four Intrepidities, the beauty of the Buddha's Dhamma-body (dhammakāya) is also shown.
Surūpo (có hình tướng đẹp) là thân có hình tướng đẹp, được trang hoàng bởi ba mươi hai tướng đại nhân, tám mươi tướng phụ, hào quang một tầm, vòng hoa ánh sáng (ketumālā) v.v.; hoặc từ 'rūpa' có nghĩa là bản chất, như trong các đoạn "cái gì trong đời là hình tướng đáng yêu, hình tướng đáng thích" v.v.; do đó, surūpo có nghĩa là có bản chất tốt đẹp; qua đó, sự tốt đẹp của pháp thân của Đức Phật cũng được chỉ ra, bằng cách biểu lộ sự kết hợp của các đức tính đặc biệt không chung với ai khác, như mười lực (dasabala) và bốn vô úy (catuvesārajja).
624. Bhūtopādāyabhedatoti ettha tadadhīnavuttitāya bhavati ettha upādārūpanti bhūtaṃ.
624. Bhūtopādāyabhedato (by way of the classification of fundamental elements and derived forms): Here, "bhūta" refers to that in which derived material forms (upādārūpa) come into being, by virtue of their dependence on it.
624. Bhūtopādāyabhedato (do sự khác biệt của đại hiển và sở y): Ở đây, 'bhūta' (đại hiển) là nơi các sở y sắc (upādārūpa) phát sinh, do sự tồn tại phụ thuộc vào nó.
Atha vā mahābhūtāyeva idha purimapadalopavasena bhūta-saddena vuttā.
Or alternatively, the great elements themselves are referred to by the word "bhūta" here, through the elision of the initial word.
Hoặc, ở đây, các đại hiển (mahābhūta) được gọi bằng từ 'bhūta' theo cách lược bỏ từ đầu.
Tenāha ‘‘catubbidhā mahābhūtā’’ti.
Therefore, it is said, "The great elements are four-fold."
Do đó, (văn bản) nói: "Bốn đại hiển".
Bhūtāni upādiyateva, na pana sayaṃ tehi aññehi vā upādiyatīti upādāyaṃ.
The fundamental elements (bhūta) are that which are arisen from (upādiyate), but they themselves are not arisen from (upādiyati) by others; thus, upādāya (derived form).
Upādāyaṃ (sở y) là cái được các đại hiển (bhūta) nương tựa, nhưng bản thân nó không nương tựa vào chúng hay bất kỳ cái gì khác.
Evañca katvā catunnaṃ mahābhūtānaṃ aññamaññaṃ nissāya pavattamānānampi upādāyarūpatāpasaṅgo natthi.
And having made it thus, there is no possibility of the four great elements, even though they arise depending on each other, being derived material forms (upādāyarūpa).
Với cách giải thích này, không có sự liên hệ của các đại hiển vào trạng thái sở y sắc, ngay cả khi chúng tồn tại nương tựa lẫn nhau.
Na hi te kevalaṃ aññamaññaṃ upādiyanteva, atha kho sayaṃ upādāyarūpehi upādiyanti, tasmā upādāya-saddaggahaṇasāmatthiyato na mahābhūtānaṃ upādāyarūpatāpasaṅgoti.
For they do not merely arise from each other, but they themselves are arisen from by the derived material forms; therefore, by the power of grasping the word "upādāya," there is no possibility of the great elements being derived material forms.
Vì chúng không chỉ nương tựa lẫn nhau, mà bản thân chúng còn được các sở y sắc nương tựa; do đó, nhờ khả năng nắm giữ từ 'upādāya', không có sự liên hệ của các đại hiển vào trạng thái sở y sắc.
Atha vā ‘‘catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyarūpa’’nti (dha. sa. 584) vacanato catumahābhūtasannissitatāva upādāyarūpalakkhaṇaṃ, na bhūtattayādisannissitatāpīti na tesaṃ upādāyarūpatāti.
Or alternatively, according to the statement "the derived material form of the four great elements," the characteristic of a derived material form is its dependence on the four great elements, and not also its dependence on an aggregate of three elements, etc.; therefore, they are not derived material forms.
Hoặc, theo câu "sở y sắc của bốn đại hiển", đặc tính của sở y sắc là sự nương tựa vào bốn đại hiển, chứ không phải sự nương tựa vào ba loại hiển v.v.; do đó, chúng không phải là sở y sắc.
Bhūtañca upādāyañca bhūtopādāyaṃ, tesaṃ vasena bhedatoti bhūtopādāyabhedato.
"Bhūta" (fundamental element) and "upādāya" (derived form) are bhūtopādāyaṃ (fundamental and derived), and bhūtopādāyabhedato means "by way of the classification of these."
Bhūta và upādāya là bhūtopādāyaṃ, do sự khác biệt theo chúng, nên là bhūtopādāyabhedato.
Bhūtasaddassa ubhayaliṅgattā āha ‘‘mahābhūtā’’ti.
Because the word "bhūta" is of both genders, it says "mahābhūtā" (great elements, plural feminine/neuter).
Do từ 'bhūta' có hai giống (đực và trung), nên (văn bản) nói "mahābhūtā".
Upādāti upādāyarūpāni ‘‘paṭisaṅkhā yoniso’’tiādīsu viya ettha ya-kāralopo daṭṭhabbo.
Upādā here refers to derived material forms (upādāyarūpa), and the elision of the letter "ya" should be understood, as in "paṭisaṅkhā yoniso" and so on.
Upādā ở đây là các sở y sắc (upādāyarūpāni), cần hiểu là có sự lược bỏ âm 'ya', như trong "paṭisaṅkhā yoniso" v.v.
Mahābhūtasamāti anekabbhutavisesadassanena, anekabhūtadassanena ca mahantā bhūtā, mahantāni abbhutāni vā etesūti mahābhūtā, māyākārā, yakkhādayo vā jātivaseneva mahantā bhūtāti mahābhūtā, tehi ete samāti mahābhūtasamā.
Mahābhūtasamā (like great beings): They are great beings (mahantā bhūtā) by showing many wonderful distinctions and by showing many non-existent things, or they are "mahābhūtā" because there are great wonders in them, referring to magicians or yakkhas (demons) who are great beings by their very nature; and these are similar to them, hence mahābhūtasamā.
Mahābhūtasamā (giống như các đại hiển): Chúng là các đại hiển (mahābhūta) do biểu hiện nhiều điều kỳ diệu đặc biệt, do biểu hiện nhiều điều không thật; hoặc chúng là các đại hiển vì có nhiều điều kỳ diệu trong chúng; hoặc các nhà ảo thuật, dạ-xoa v.v., là các đại hiển vì chúng vĩ đại do bản chất; chúng giống như các vị đó, nên được gọi là mahābhūtasamā.
Ete hi yathā māyākārā amaṇiṃ eva udakaṃ maṇiṃ katvā dassenti, asuvaṇṇaṃyeva leḍḍuādikaṃ suvaṇṇaṃ katvā dassenti, yathā ca sayaṃ neva yakkhā na pakkhino samānā yakkhādibhāvampi dassenti, evamevaṃ sayaṃ anīlāneva hutvā nīlaṃ upādāyarūpaṃ dassenti, sayaṃ apītāyeva…pe… sayaṃ anodātāyeva hutvā odātaṃ upādāyarūpaṃ dassentīti māyākāramahābhūtasāmaññato mahābhūtā.
For just as magicians show water that is not a jewel as a jewel, and clods of earth that are not gold as gold, and just as they, not being yakkhas or birds themselves, show themselves as yakkhas and so on, so too these, not being blue themselves, show blue derived material forms; not being yellow themselves... not being white themselves, they show white derived material forms; thus they are "mahābhūtā" by virtue of their similarity to magicians, the great beings.
Thật vậy, giống như các nhà ảo thuật biến nước không phải ngọc thành ngọc để trình diễn, biến đất đá không phải vàng thành vàng để trình diễn, và giống như bản thân họ không phải dạ-xoa hay chim nhưng lại biểu hiện trạng thái dạ-xoa v.v., thì các đại hiển này cũng vậy, bản thân chúng không phải màu xanh nhưng lại biểu hiện sắc sở y màu xanh, bản thân chúng không phải màu vàng... bản thân chúng không phải màu trắng nhưng lại biểu hiện sắc sở y màu trắng; do đó, chúng là các đại hiển do sự tương đồng với các đại hiển ảo thuật.
Yathā ca yakkhā mahābhūtā yaṃ gaṇhanti, nevassa antosarīre ṭhānaṃ upalabbhati, na sarīrato bahi, na ca tassa aṅgamaṅgaṃ nissāya na tiṭṭhanti.
And just as the great yakkhas, when they seize someone, are found neither within the body nor outside the body, yet they do not fail to remain dependent on every limb of the person.
Và giống như các dạ-xoa, các đại hiển, khi chúng nắm giữ ai đó, thì không thể tìm thấy vị trí của chúng bên trong thân thể người đó, cũng không bên ngoài thân thể, và chúng không nương tựa vào từng bộ phận của thân thể.
Yadi hi sarīrassa anto ṭhitā, sakalasarīre byāpanaṃ na siyā.
For if they were within the body, there would be no pervasion throughout the entire body.
Vì nếu chúng ở bên trong thân thể, thì sự lan tỏa khắp toàn thân sẽ không xảy ra.
Atha bahi ṭhitā, yakkhaggahitakena katakusalākusalaṃ yakkhassa na siyā.
And if they were outside, the meritorious or demeritorious acts performed by the one seized by a yakkha would not accrue to the yakkha.
Nếu chúng ở bên ngoài, thì thiện và bất thiện do người bị dạ-xoa nắm giữ thực hiện sẽ không thuộc về dạ-xoa.
Yadi cassa aṅgamaṅgaṃ nissāya na ṭhitā, yakkhaggahitake pahaṭe yakkhassa dukkhavedanuppatti na siyā, na ca sarīre rājiuṭṭhānaṃ bhaveyya.
And if they did not remain dependent on every limb, when the one seized by a yakkha is struck, no painful feeling would arise in the yakkha, nor would welts appear on the body.
Nếu chúng không nương tựa vào các bộ phận thân thể của người bị quỷ ám, thì khi người bị quỷ ám bị đánh, quỷ sẽ không bị khổ thọ phát sinh, và trên thân thể cũng sẽ không có dấu vết hay vết thương hiện ra.
Yasmā panetaṃ sabbaṃ atthi, tasmā te aniddisitabbaṭṭhānā, evametepi na aññamaññassa anto na bahi ṭhitā upalabbhanti, na ca aññamaññaṃ nissāya na tiṭṭhanti.
But since all this exists, they are in undefinable locations; similarly, these elements are not found existing within or outside each other, and they do not fail to remain dependent on each other.
Vì tất cả những điều này đều có thật, nên chúng (quỷ) có chỗ trú không thể chỉ định được, cũng như vậy, các đại hiển này (mahābhūta) cũng không được tìm thấy khi chúng ở trong hay ở ngoài lẫn nhau, và chúng không không nương tựa lẫn nhau mà tồn tại.
Yadi hi te aññamaññassa anto ṭhitā, na sakasakakiccakarā siyuṃ aññamaññaṃ anupavesanato.
For if they were located within each other, they would not perform their respective functions due to interpenetrating each other.
Nếu chúng ở bên trong lẫn nhau, thì chúng sẽ không thực hiện được các chức năng riêng của mình do sự thâm nhập lẫn nhau.
Atha aññamaññato bahi ṭhitā, vinibbhuttā siyuṃ, tathā ca sati avinibbhuttavādo parihāyeyya, tasmā aniddisitabbaṭṭhānāti.
But if they were located outside each other, they would be separate, and if that were the case, the doctrine of non-separateness would decline. Therefore, they are inexpressible locations.
Nếu chúng ở bên ngoài lẫn nhau, thì chúng sẽ bị phân tách, và khi đó, quan điểm về sự không phân tách sẽ bị suy yếu; do đó, chúng có chỗ trú không thể chỉ định được.
Yakkhamahābhūtasamānatāya mahābhūtasamā.
They are similar to mahābhūtas due to their similarity to the yakkhas' mahābhūtas.
Do sự tương đồng với các đại hiển (mahābhūta) của quỷ, chúng được gọi là "mahābhūta" (đại hiển).
Aniddisitabbaṭṭhānāpi cete patiṭṭhānādinā yathāsakakiccavisesena sesānaṃ tiṇṇaṃ upakārakā hontā sahajātādinā paccayena paccayo hutvā aññamaññaṃ nissāyeva tiṭṭhanti.
And these also, though inexpressible locations, yet being helpful to the other three of the upādārūpas through their specific functions such as foundation, and becoming conditions by way of co-arisen and so forth, they exist by depending on each other.
Mặc dù các đại hiển này có chỗ trú không thể chỉ định được, nhưng chúng vẫn nương tựa lẫn nhau mà tồn tại, trở thành những yếu tố hỗ trợ cho ba yếu tố còn lại bằng các điều kiện như đồng sinh (sahajāta) và các đặc tính chức năng riêng biệt như sự thiết lập (patiṭṭhāna).
Vañcakattā abhūtenāti yakkhinīādayo viya abhūtena atacchena manāpavaṇṇasaṇṭhānādinā sattānaṃ vañcakattā mahantāni abhūtāni etesūti mahābhūtāti sammatā.
Because of their deceptive nature through non-reality: Just as ogresses and others deceive beings with unreal, false, pleasing forms, complexions, and gestures, and bring them under their control, so too these mahābhūtas are considered 'mahābhūtas' because there are many unrealities in them, as they deceive ignorant people in men and women with pleasing skin complexions, pleasing bodily forms, and pleasing hand, foot, finger, and eyebrow gestures, concealing their own characteristics of harshness, etc., and not allowing them to see their true nature, they bring them under their control.
Vañcakattā abhūtenā (do lừa dối bằng những điều không có thật) là, giống như các nữ quỷ (yakkhinī) và những loài khác, do lừa dối chúng sinh bằng vẻ ngoài, hình dáng dễ chịu, không có thật, nên chúng được gọi là mahābhūta (đại hiển), vì có nhiều điều không có thật trong chúng.
Yathā hi yakkhinīādayo manāpehi kāḷasāmādivaṇṇehi, puthulapīvarakisādisaṇṭhānehi, hatthabhamuādivikkhepehi ca attano bhayānakabhāvaṃ paṭicchādetvā satte vañcenti, attano vasaṃ nenti, evametepi itthipurisādīsu manāpena chavivaṇṇena, manāpena aṅgapaccaṅgasaṇṭhānena, manāpena ca hatthapādaaṅgulibhamukavikkhepena attano kakkhaḷattādisarīralakkhaṇaṃ paṭicchādetvā bālajanaṃ vañcenti, attano sabhāvaṃ daṭṭhuṃ na dentā taṃ attano vasaṃ nenti.
Just as ogresses and others, by concealing their terrifying nature with pleasing, dark, fair, etc. complexions, with stout, plump, thin, etc. forms, and with hand, eyebrow, etc. gestures, deceive beings and bring them under their control, so too these*, in men, women, etc., by concealing their own characteristics of hardness, etc., with pleasing skin complexion, pleasing bodily form, and pleasing gestures of hands, feet, fingers, and eyebrows, deceive ignorant people, and without letting them see their true nature, they bring them under their control.
Cũng như các nữ quỷ và những loài khác che giấu bản chất đáng sợ của mình bằng những màu sắc dễ chịu như đen và nâu, những hình dáng như tròn trịa, mập mạp, gầy gò, và những cử chỉ như vung tay, nhướng mày, lừa dối chúng sinh và đưa chúng vào sự kiểm soát của mình; tương tự như vậy, các đại hiển này che giấu bản chất thô cứng của mình bằng màu da dễ chịu, hình dáng các bộ phận cơ thể dễ chịu, và những cử chỉ tay, chân, ngón tay, lông mày dễ chịu ở nam và nữ, lừa dối những người ngu si, không cho họ thấy bản chất thật của chúng, và đưa họ vào sự kiểm soát của chúng.
627-30. Cakkhusotantiādīsu rūpameva rūpatā.
In ‘eye, ear,’ etc., rūpa itself is rūpatā.
627-30. Trong Cakkhusota (nhãn nhĩ) v.v., sắc (rūpa) chính là sắc tính (rūpatā).
Hadayañca taṃ vatthu ca manodhātumanoviññāṇadhātūnanti hadayavatthu, hadayassa vā viññāṇassa vatthūti hadayavatthu, purimapadalopena pana ‘‘vatthu’’nti vuttaṃ.
And the heart, being the basis for the manodhātu and manoviññāṇadhātu, is called hadayavatthu; or the heart is the basis for consciousness, hence hadayavatthu. However, by the elision of the first word, it is called 'vatthu'.
Trái tim (hadaya) là vật (vatthu) của tâm giới (manodhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu), nên gọi là hadayavatthu (y vật của tâm); hoặc trái tim là vật của thức (viññāṇa), nên gọi là hadayavatthu; nhưng do lược bỏ từ đầu, nên chỉ nói “vatthu” (vật).
Kabaḷīkāro āhāroyeva āhāratā.
Kabaḷīkārāhāra itself is āhāratā.
Thức ăn được nuốt (kabaḷīkāra āhāra) chính là āhāratā (tính chất của vật thực).
Kiñcāpi dhammasaṅgaṇiyaṃ rūpaniddese kabaḷīkāro āhāro osāne uddiṭṭho, idha pana nipphannarūpānaṃ ekaṭṭhāne dassanatthaṃ hadayavatthuanantaraṃ uddiṭṭhoti.
Although in the Dhammasaṅgaṇī, in the exposition of rūpa, kabaḷīkārāhāra is mentioned at the end, here it is mentioned immediately after hadayavatthu to show the accomplished rūpas in one place.
Mặc dù trong phần trình bày về sắc (rūpa) trong Dhammasaṅgaṇī, thức ăn được nuốt được liệt kê ở cuối, nhưng ở đây, để trình bày các sắc đã thành tựu (nipphannarūpa) tại một chỗ, nó được liệt kê ngay sau hadayavatthu.
Lahutā ādi yāsaṃ mudutākammaññatānanti lahutādayo, tāsaṃ tayaṃ lahutādittayaṃ, tattha lahubhāvo lahutā, tathā mudutāpi.
Lahutā is that whose beginning is mudutā and kammaññatā; these are lahutādayo. The aggregate of these three is lahutādittayaṃ. Among them, the state of lightness is lahutā, and likewise mudutā.
Lahutā (nhẹ nhàng) là khởi đầu của mudutā (mềm mại) và kammaññatā (thích ứng), đó là lahutādittayaṃ (bộ ba lahutā v.v.); trong đó, trạng thái nhẹ nhàng là lahutā, và mudutā cũng vậy.
Kammani sādhu kammaññaṃ, tassa bhāvo kammaññatā.
What is good in action is kammañña, and its state is kammaññatā.
Kammañña là tốt trong công việc, trạng thái của nó là kammaññatā.
Lahutādīnaṃ sayaṃ anipphannattā nipphannarūpavikārabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘rūpassā’’ti visesanaṃ kataṃ.
The modifier "rūpassā" is used to show that lahutā and the others, not being inherently accomplished, are variations of accomplished rūpa.
Để chỉ ra rằng lahutā v.v. là sự biến đổi của sắc đã thành tựu (nipphannarūpa) do tự chúng không phải là sắc đã thành tựu, nên từ “rūpassā” (của sắc) được dùng làm tính từ.
Catuvīsatīti gaṇanaparicchedo, balavarūpādīnaṃ nisedhanattho.
Twenty-four is the enumeration limit, meant to negate qualities like strength, etc.
Catuvīsatī (hai mươi bốn) là sự xác định số lượng, có ý nghĩa phủ định các balavarūpādi (sắc lực v.v.).
Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati.
What needs to be said there will become evident later.
Những gì cần nói về điều đó sẽ được trình bày sau.
Nissāyāti nissāya eva, na pana nissayavasenapi.
Nissāyā means solely by reliance, not merely by way of support.
Nissāyā (nương tựa) có nghĩa là chỉ nương tựa, chứ không phải chỉ theo cách nương tựa.
Catūhi upādānehi nimuttatāya nikkhantaṃ upādānato mānasaṃ etassāti nirupādānamānaso.
That whose mind is free from clinging, being liberated from the four types of clinging, is nirupādānamānaso.
Nirupādānamānaso (tâm không chấp thủ) là người có tâm đã thoát khỏi sự chấp thủ do đã giải thoát khỏi bốn sự chấp thủ (upādāna).
631-2. Patthaṭattāti puthuttā, tena puthubhāvato puthavī, puthavī eva pathavīti niruttinayena saddasiddhi dīpitā hoti.
Patthaṭattā means diffuseness. Through this diffuseness, it is puthuvī. That puthuvī itself is pathavī; thus, the formation of the word is illuminated according to the etymological method.
631-2. Patthaṭattā (do trải rộng) là do sự rộng lớn (puthutta). Do đó, từ sự rộng lớn mà có puthavī (đất), và puthavī chính là pathavī; như vậy, sự hình thành từ ngữ được giải thích theo phương pháp từ nguyên.
Ayaṃ pana sambhārapathaviyā vasena yujjati.
However, this applies to the aggregate-earth element (sambhāra-pathavī).
Tuy nhiên, ý nghĩa này phù hợp với đất (pathavī) có yếu tố cấu thành (sambhāra).
Sā hi puthubhūtā patthaṭāti.
For that is widespread and diffuse.
Vì nó rộng lớn và trải rộng.
Lakkhaṇapathaviyā vasena pana pathanaṭṭhena pathavī, sahajarūpānaṃ patiṭṭhābhāvena pakkhāyati upaṭṭhātīti attho.
But in the sense of the characteristic-earth element (lakkhaṇa-pathavī), it is called pathavī by reason of 'spreading out,' meaning it stands forth as a foundation for co-arisen rūpas.
Còn theo ý nghĩa của đất theo đặc tính (lakkhaṇa pathavī), thì pathavī là do có tính chất thiết lập (pathanaṭṭhena), có nghĩa là nó thiết lập và hiện hữu như là nền tảng cho các sắc đồng sinh (sahajarūpa).
Purimopi vā attho lakkhaṇapathaviyā vasena labbhati.
Or, the former meaning can also be taken in the sense of the characteristic-earth element.
Hoặc ý nghĩa trước cũng có thể được áp dụng cho đất theo đặc tính.
Vāyanatoti samudīraṇato, desantaruppattihetubhāvena bhūtasaṅghāṭassa pāpanatoti attho.
Vāyanato means by causing motion, by causing the aggregation of elements to reach another place, as a cause for arising elsewhere.
Vāyanato (do thổi) là do sự chuyển động, có nghĩa là đưa các yếu tố vật chất (bhūtasaṅghāta) đến một nơi khác do là nguyên nhân phát sinh ở nơi khác.
Tejeti paripāceti, niseti vā, tikkhabhāvena sesabhūtattayaṃ usmāpetīti attho.
Tejeti means to ripen, or to sharpen; the meaning is to heat the other three elements through its keenness.
Tejeti (làm nóng) có nghĩa là làm cho chín, hoặc làm cho sắc bén, có nghĩa là làm nóng ba yếu tố vật chất còn lại bằng tính chất sắc bén.
Gāthābandhavasena cettha iti-saddalopato ‘‘tejeti’’cceva vuttaṃ.
Here, in the verse composition, by the elision of the word ‘iti’, only “tejeti” is stated.
Ở đây, do sự lược bỏ từ "iti" trong cấu trúc kệ, nên chỉ nói "tejeti".
Evaṃ ‘‘āpetī’’ti etthāpi.
Similarly, in “āpeti” also.
Cũng vậy đối với "āpetī".
Tasmā tejetīti tejo, āpetīti āpoti vuttaṃ hoti.
Therefore, it is said that what ripens is tejo, and what spreads is āpo.
Do đó, có nghĩa là tejo (lửa) là do làm nóng, và āpo (nước) là do làm lan tỏa.
Āpeti pālanāti anupāletabbarūpapariyosānaṃ āpeti pattharati.
Āpeti pālanā means it pervades and spreads up to the end of the rūpa that needs to be nourished.
Āpeti pālanā (lan tỏa sự bảo vệ) có nghĩa là lan tỏa, trải rộng cho đến khi sự bảo vệ của sắc kết thúc.
Tathā hetaṃ ‘‘ābandhanakicca’’nti vuccati.
For it is called 'the function of binding.'
Vì vậy, nó được gọi là "chức năng kết nối" (ābandhanakicca).
Āpīyatīti āpo.
That which is moistened is āpo.
Āpo là cái được uống (āpīyati).
Sosīyati pivīyatīti atthoti keci.
Some say the meaning is "that which is dried up" or "that which is drunk."
Một số người nói rằng ý nghĩa là cái được làm khô (sosīyati) hoặc được uống (pivīyati).
Ayaṃ panattho sasambhārāpe yujjatīti vadanti, lakkhaṇāpepi yujjateva.
However, they say this meaning is appropriate for compounded water, and it is also appropriate for characteristic water.
Họ nói rằng ý nghĩa này phù hợp với nước có yếu tố cấu thành (sasambhārāpo), nhưng nó cũng phù hợp với nước theo đặc tính (lakkhaṇāpo).
Sopi hi pharusapācanavisosanākārena sesabhūtattayena pīyamāno viya pavattatīti.
For it too proceeds as if being drunk by the other three elements through the modes of harshness, ripening, and drying.
Vì nó cũng tồn tại như thể được ba yếu tố vật chất còn lại uống cạn bằng cách làm khô, làm chín và làm thô cứng.
Āpāyatīti vā āpo, brūheti vaḍḍhetīti attho.
Or, that which nourishes is āpo, meaning that which causes growth or increases.
Hoặc āpo là cái làm cho phát triển (āpāyati), có nghĩa là làm cho tăng trưởng.
Tathā hesa paribrūhanaraso.
Indeed, its function is nourishing.
Vì nó có chức năng làm cho tăng trưởng.
Tesanti yathāvuttānaṃ bhūtopādāyabhedānaṃ rūpānaṃ.
Of these means of the rūpas, which are divided into fundamental elements (bhūta) and derivatives (upādā). (Lakkhaṇādīsu refers to these).
Tesaṃ (của chúng) là của các sắc được phân loại thành bhūta (yếu tố vật chất) và upādāyarūpa (sắc y sinh) như đã nói.
Vakkhāmīti kathessāmi.
Vakkhāmī means I shall explain.
Vakkhāmī (tôi sẽ nói) có nghĩa là tôi sẽ nói.
Kiṃ kāraṇāti āha ‘‘lakkhaṇādīsū’’tiādi.
Why this reason? He states: "lakkhaṇādīsū" and so on.
Vì lý do gì? Nên nói “lakkhaṇādīsū” (trong các đặc tính) v.v.
Hi-saddo hetuattho.
The word hi has the meaning of 'cause'.
Từ Hi có nghĩa là nguyên nhân.
Yasmā lakkhaṇādīsu ñātesu dhammā āvi bhavissanti, tasmā tesaṃ parato āvibhāvahetūti attho.
The meaning is: because the dhammas will become clear when the characteristics, etc., are known, therefore this is the reason for their subsequent manifestation.
Vì khi các đặc tính v.v. được biết, các pháp sẽ trở nên rõ ràng, nên đó là nguyên nhân cho sự rõ ràng của chúng sau này.
633-4. Kāni pana tāni lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānāni nāma, yesu ñātesu dhammā āvi bhavissantīti imaṃ codanaṃ sodhetuṃ lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānāni sarūpato kathento āha ‘‘sāmaññaṃ vā’’tiādi.
633-4. To answer this question, "What are these characteristics, functions, manifestations, and proximate causes by knowing which the dhammas will become manifest?", while describing the essential nature of characteristics, functions, manifestations, and proximate causes, he says, "Sāmaññaṃ vā" and so on.
633-4. Để giải đáp câu hỏi: "Vậy những đặc tính, chức năng, sự hiện khởi và nguyên nhân gần (lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhāna) là gì, mà khi biết chúng, các pháp sẽ trở nên rõ ràng?", Đức Phật Gotama đã nói “sāmaññaṃ vā” (hoặc là sự phổ biến) v.v., trình bày các đặc tính, chức năng, sự hiện khởi và nguyên nhân gần theo bản chất của chúng.
Sāmaññaṃ sādhāraṇo aniccādiko.
Sāmaññaṃ is the common characteristic, such as impermanence.
Sāmaññaṃ (sự phổ biến) là những đặc tính chung như vô thường (anicca) v.v.
Sabhāvo kakkhaḷādiphusanādiko asādhāraṇabhāvo.
Sabhāvo is the uncommon characteristic, such as harshness or impact.
Sabhāvo (bản chất) là những đặc tính riêng biệt như thô cứng (kakkhaḷa) v.v., xúc chạm (phusana) v.v.
Kiccanti sandhāraṇādikiccaṃ.
Kicca is the function of supporting, etc.
Kicca (chức năng) là chức năng duy trì (sandhāraṇa) v.v.
Sampattīti sampannabhāvo.
Sampattī is the state of being complete.
Sampattī (sự thành tựu) là trạng thái hoàn hảo.
‘‘Suraso gandhabbo’’tiādīsu hi gandhabbasampattiyā rasa-saddena vuccamānattā sampatti rasoti.
Indeed, in phrases like "a musician with a good voice," the excellence of the musician is denoted by the word rasa; therefore, sampatti is rasa.
Trong các câu như "gandhabbo suraso" (người ca sĩ có giọng hay), từ "rasa" được dùng để chỉ sự hoàn hảo của người ca sĩ, nên sampatti (sự thành tựu) chính là raso (chức năng).
Phalanti sahajātanānakkhaṇikavasena ṭhitaṃ phalaṃ.
Phala is the result that exists by way of co-arisen and diverse-momentaneous conditions.
Phala (kết quả) là kết quả tồn tại dưới dạng đồng sinh (sahajāta) và dị thời (nānākkhāṇika).
Upaṭṭhānanayoti gahetabbabhāvena ñāṇassa upaṭṭhānākāro.
Upaṭṭhānanayo is the mode of appearing to knowledge as that which is to be apprehended.
Upaṭṭhānanayo (phương pháp hiện khởi) là cách thức mà trí tuệ hiện khởi để nhận thức (gahetabbabhāvena).
Āsannakāraṇanti padhānakāraṇaṃ.
Āsannakāraṇaṃ is the principal cause.
Āsannakāraṇaṃ (nguyên nhân gần) là nguyên nhân chính.
Lakkhīyati etenāti lakkhaṇaṃ, kakkhaḷattaṃ lakkhaṇametissāti kakkhaḷattalakkhaṇā.
That by which something is marked is a lakkhaṇa. That which has harshness as its characteristic is kakkhaḷattalakkhaṇā.
Lakkhaṇa là cái được nhận biết bởi điều này; kakkhaḷattalakkhaṇā là cái có đặc tính thô cứng.
Nanu ca kakkhaḷattameva pathavīdhātūti?
Is it not true that harshness itself is the earth element?
Chẳng phải chính sự thô cứng là địa đại sao?
Saccametaṃ.
This is true.
Điều này là đúng.
Tathā hi viññātāviññātasaddatthatāvasena asambhinnepi dhamme kappanāsiddhena bhedena evaṃ niddeso kato.
Indeed, even in an undivided dhamma, this exposition is made through a conceptual distinction by way of known and unknown word-meanings.
Thật vậy, mặc dù các pháp không có sự phân biệt theo nghĩa của từ đã biết và chưa biết, nhưng sự trình bày này được thực hiện bằng cách phân biệt theo sự giả định.
Evañhi atthavisesāvabodho hotīti.
For in this way, a special understanding of the meaning arises.
Vì như vậy, sự hiểu biết về ý nghĩa đặc biệt sẽ xảy ra.
Atha vā lakkhīyatīti lakkhaṇaṃ, kakkhaḷā hutvā lakkhiyamānā dhātu kakkhaḷattalakkhaṇāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, that which is marked is a lakkhaṇa. The element that is marked by being harsh is kakkhaḷattalakkhaṇā; thus, this meaning should be understood here.
Hoặc, lakkhaṇa là cái được nhận biết; địa đại (dhātu) được nhận biết là thô cứng, nên ý nghĩa ở đây nên được hiểu là kakkhaḷattalakkhaṇā (có đặc tính thô cứng).
Sesāsupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Các yếu tố còn lại cũng theo cách này.
Patiṭṭhānarasāti sahajātadhammānaṃ patiṭṭhānabhāvakiccā.
Patiṭṭhānarasā means having the function of being the foundation for co-arisen dhammas.
Patiṭṭhānarasā (có chức năng thiết lập) là có chức năng làm nền tảng cho các pháp đồng sinh (sahajāta dhamma).
Asahajātānampi santativasena patiṭṭhānabhāvo hoteva.
Even for non-co-arisen phenomena, the state of being a foundation exists by way of continuity.
Ngay cả các pháp không đồng sinh (asahajāta) cũng có trạng thái nền tảng theo dòng tương tục (santativa).
Tato eva nesaṃ sampaṭicchanākārena ñāṇassa paccupaṭṭhātīti sampaṭicchanapaccupaṭṭhānā.
Therefore, it manifests to knowledge as a mode of reception, hence sampaṭicchanapaccupaṭṭhānā.
Do đó, trí tuệ hiện khởi để nhận thức chúng bằng cách chấp nhận, nên gọi là sampaṭicchanapaccupaṭṭhānā (hiện khởi như sự chấp nhận).
Iminā kiccavasenevettha ‘‘paccupaṭṭhāna’’nti dasseti.
By this, it shows that "paccupaṭṭhāna" here is in the sense of function.
Bằng cách này, ở đây, "paccupaṭṭhāna" được chỉ ra theo nghĩa chức năng.
Padaṭṭhānaṃ panettha catunnampi ekato katvā vakkhati.
Here, the padaṭṭhāna of all four will be explained together.
Padaṭṭhānaṃ (nguyên nhân gần) ở đây sẽ được nói đến bằng cách kết hợp cả bốn.
Paggharaṇalakkhaṇāti dravatābhāvato vissandanalakkhaṇā.
Paggharaṇalakkhaṇā means having the characteristic of flowing, due to its liquid nature.
Paggharaṇalakkhaṇā (có đặc tính chảy) là có đặc tính chảy tràn do trạng thái lỏng.
Brūhanarasāti sahajātadhammānaṃ milātabhāvūpagamanaṃ adatvā vaḍḍhanakiccā.
Brūhanarasā means having the function of causing the co-arisen dhammas to grow without allowing them to wither.
Brūhanarasā (có chức năng làm tăng trưởng) là có chức năng làm tăng trưởng mà không để các pháp đồng sinh (sahajāta dhamma) đi đến trạng thái héo tàn.
Tathā hi sā tesaṃ pīṇitabhāvaṃ dassetīti vuccati.
For just so, it is said, it demonstrates the plumpness or the well-pleasing state of those co-nascent phenomena.
Vì thế, nó được gọi là thể hiện sự đầy đặn của các pháp đồng sinh đó.
Saṅgahapaccupaṭṭhānāti bāhirakaudakaṃ viya nahāniyacuṇṇassa sahajātadhammānaṃ vippakirituṃ adatvā sampiṇḍanavasena saṅgaṇhanapaccupaṭṭhānā.
Its manifestation is cohesion means that its manifestation is collecting, through the act of consolidating, without allowing co-nascent phenomena to scatter, like water for bathing powder.
Saṅgahapaccupaṭṭhānā (sự hiện hữu của sự kết tập) là sự hiện hữu của việc kết tập các pháp đồng sinh bằng cách tập hợp chúng lại, không cho chúng phân tán như bột tắm với nước bên ngoài.
Paripācanarasāti pariṇatabhāvakaraṇarasā.
Its function is maturation means that its function is causing maturity.
Paripācanarasā (chức năng làm chín) là chức năng làm cho chín muồi.
Maddavānuppadānapaccupaṭṭhānāti bāhiraggi viya jatulohādīnaṃ sahajātadhammānaṃ mudubhāvānuppadānapaccupaṭṭhānā.
Its manifestation is imparting softness means that its manifestation is imparting softness to co-nascent phenomena like lac, iron, etc., similar to an external fire.
Maddavānuppadānapaccupaṭṭhānā (sự hiện hữu của việc làm mềm) là sự hiện hữu của việc làm mềm các pháp đồng sinh như sáp, sắt, đồng, v.v., giống như lửa bên ngoài.
Vitthambhanalakkhaṇāti pūraṇalakkhaṇā.
Its characteristic is distension means that its characteristic is filling.
Vitthambhanalakkhaṇā (đặc tính của sự làm đầy) là đặc tính của sự làm đầy.
Samudīraṇarasāti kampanarasā.
Its function is impelling means that its function is shaking.
Samudīraṇarasā (chức năng của sự khuấy động) là chức năng của sự khuấy động.
Abhinīhāro bhūtattayassa desantaruppattihetubhāvo, nīharaṇaṃ vā bījato aṅkurādikassa viya.
Abhinīhāra is the state of being the cause for the arising of the three fundamental elements in another place, or it is the act of bringing forth, like a sprout from a seed.
Abhinīhāro (sự kéo ra) là trạng thái làm nguyên nhân cho sự phát sinh ở một nơi khác của ba yếu tố căn bản, hoặc sự kéo ra như mầm cây từ hạt.
Ekekā…pe… tabbāti pathavīdhātu āpādibhūtattayapadaṭṭhānā, āpodhātu pathavītejādibhūtattayapadaṭṭhānāti evaṃ ekekā dhātu avasiṭṭhabhūtattayapadaṭṭhānā.
Each one…and so on… means that the earth element has the three fundamental elements (water, fire, air) as its proximate cause; the water element has the three fundamental elements (earth, fire, air) as its proximate cause; thus, each element has the remaining three fundamental elements as its proximate cause.
Ekekā…pe… tabbā (mỗi yếu tố…v.v… nên biết) nghĩa là: địa đại là cận nhân của ba yếu tố căn bản còn lại như thủy đại, v.v.; thủy đại là cận nhân của ba yếu tố căn bản còn lại như địa đại, hỏa đại, v.v. Như vậy, mỗi yếu tố là cận nhân của ba yếu tố căn bản còn lại.
Ārohapariṇāhavasena hi majjhime imasmiṃ sarīre pariggayhamānā paramāṇubhedasañcuṇṇā sukhumarajabhūtā pathavīdhātu doṇamattā siyā.
Indeed, when measured in terms of height and circumference in this medium-sized body, the earth element, being pulverized into atomic particles and having become extremely fine dust, would be one doṇa in measure.
Thật vậy, nếu được xem xét trong cơ thể trung bình này theo chiều cao và chu vi, địa đại, vốn là những hạt bụi cực nhỏ, được nghiền nát thành các nguyên tử, có thể có khối lượng khoảng một đấu.
Sā ca tato upaḍḍhappamāṇāya āpodhātuyā yathā na vikirati, evaṃ ābandhanavasena saṅgahitā.
And that earth element, being one doṇa in measure, is held together by the water element, which is half its size, in such a way that it does not scatter.
Địa đại này được thủy đại có khối lượng bằng một nửa nó kết tập lại theo cách liên kết, để nó không bị phân tán.
Yathā pana paggharaṇasabhāvāya āpodhātuyā vasena kilinnabhāvaṃ picchalabhāvaṃ nāpajjati, evaṃ tejodhātuyā anupālitā.
Furthermore, it is sustained by the fire element in such a way that it does not become moist or slimy due to the nature of the water element, which is prone to flowing.
Và để nó không trở nên ẩm ướt hay dính dấp do thủy đại có bản chất chảy, nó được hỏa đại duy trì.
Yathā pana tassā vasena na vikirīyati, evaṃ vāyodhātuyā vitthambhitā saṅghātabhāvaṃ pāpitā.
And in such a way that it does not scatter due to the fire element, it is distended by the air element, thus brought to the state of a compound.
Và để nó không bị phân tán do hỏa đại, nó được phong đại hỗ trợ để đạt đến trạng thái kết khối.
Evaṃ sukhumarajabhūtāpi ābandhanaparipācanasamudīraṇakiccāhi āpotejovāyodhātūhi laddhapaccayā sinehena temitā, tejasā paripakkā, vāyunā vitthambhitā piṭṭhacuṇṇāni viya na ito cito ca vikirīyati viddhaṃsīyati, avikiriyamānā aviddhaṃsiyamānā nānappakārakaṃ itthipurisaliṅgādibhāvavibhāgaṃ upagacchati, aṇuthūladīgharassathirakathinādibhāvañca pakāseti.
Thus, even though it is extremely fine dust, the earth element, supported by the water, fire, and air elements performing the functions of binding, maturing, and impelling—moistened by oil (or by the water element), matured by fire (or by the fire element), and distended by wind (or by the air element)—does not scatter or disintegrate here and there like flour; remaining unscattered and undissolved, it attains various distinctions such as male and female forms, and manifests conditions like being atomic, gross, long, short, firm, and hard.
Như vậy, ngay cả khi là những hạt bụi cực nhỏ, địa đại, nhờ được các thủy đại, hỏa đại và phong đại hỗ trợ với các chức năng liên kết, làm chín và khuấy động, được làm ẩm bằng chất lỏng, được làm chín bằng nhiệt, và được hỗ trợ bằng gió, sẽ không bị phân tán hay tiêu hủy đây đó như bột mì. Khi không bị phân tán và không bị tiêu hủy, nó đạt đến các trạng thái phân chia khác nhau như nam tính, nữ tính, v.v., và biểu hiện các trạng thái như nhỏ, lớn, dài, ngắn, vững chắc, cứng rắn, v.v.
Asitapītādiparipācitā cettha usumākārabhūtā uṇhattalakkhaṇā tejodhātu pathavīpatiṭṭhitā āposaṅgahitā vāyovitthambhitā imaṃ kāyaṃ paripāceti, vaṇṇasampattiñcassa āvahati.
Furthermore, here the fire element, ripened by food and drink, etc., having the nature of heat and the characteristic of warmth, supported by earth, cohered by water, and distended by air, ripens this body and brings it to a beautiful complexion.
Trong số này, hỏa đại, vốn là nhiệt độ và có đặc tính nóng, khi nương tựa vào địa đại, được thủy đại kết tập và phong đại hỗ trợ, sẽ làm chín cơ thể này và mang lại vẻ đẹp cho nó.
Sā hi yathānubhuttassa āhārassa sammā pariṇāmanena rasādisampattiyā hetubhāvaṃ gacchantī imaṃ kāyaṃ paripāceti, vaṇṇasampattiñca āvahati.
Indeed, that fire element, by correctly ripening the food that has been consumed, becomes the cause of the perfection of flavor, etc., thereby ripening this body and bringing it to a beautiful complexion.
Thật vậy, hỏa đại này, bằng cách làm chín thức ăn đã ăn một cách đúng đắn, trở thành nguyên nhân của sự hoàn hảo về hương vị, v.v., làm chín cơ thể này và mang lại vẻ đẹp cho nó.
Kammūpanissayāya hi cittapasādahetukāya ca sarīre vaṇṇasampadāya tejodhātu visesapaccayo, pageva utuāhārasamuṭṭhānāya rūpasampattiyāti.
For the fire element is a special condition for the beauty of complexion in the body, which is based on kamma and caused by mental clarity; how much more so for beauty of form arising from climate and food!
Thật vậy, hỏa đại là một nguyên nhân đặc biệt cho vẻ đẹp của cơ thể, vốn có nghiệp làm chỗ nương tựa và có tâm thanh tịnh làm nguyên nhân, huống chi là vẻ đẹp của sắc pháp phát sinh từ thời tiết và thức ăn.
Tāya ca pana paripācito ayaṃ kāyo na pūtibhāvaṃ gacchati.
And this body, ripened by that fire element, does not decay.
Và cơ thể này, khi được hỏa đại làm chín, sẽ không trở nên thối rữa.
Aṅgamaṅgānusaṭā cettha samudīraṇavitthambhanalakkhaṇā vāyodhātu pathavīdhātuyā attani patiṭṭhāpīyati.
Here, the air element, pervading every limb and having the characteristics of impelling and distending, is established in itself by the earth element.
Trong số này, phong đại, có đặc tính khuấy động và hỗ trợ, lan tỏa khắp các chi, được địa đại đặt vững trong chính nó.
Yathā sahajātadhammehi visuṃ na hoti, evaṃ āpodhātuyā saṅgayhati.
It is cohered by the water element so that it does not become separate from co-nascent phenomena.
Nó được thủy đại kết tập để không tách rời khỏi các pháp đồng sinh.
Yathā sahajātadhammā na parissavanti, evaṃ tejodhātuyā anupālīyati.
It is sustained by the fire element so that co-nascent phenomena do not ooze.
Nó được hỏa đại duy trì để các pháp đồng sinh không bị rỉ chảy.
Sā evaṃ tīhi dhātūhi yathārahaṃ anupāliyamānā imaṃ kāyaṃ vitthambheti.
Thus, that air element, being appropriately sustained by the three elements, distends this body.
Phong đại này, khi được ba yếu tố còn lại duy trì một cách thích đáng, sẽ hỗ trợ cơ thể này.
Tāya pana vitthambhito ayaṃ kāyo na paripatati, ujukaṃ tiṭṭhati, iccevaṃ ekekāya dhātuyā tissannaṃ dhātūnaṃ vaseneva pavattanato vuttaṃ ‘‘ekekā cettha sesabhūtattayapadaṭṭhānāti veditabbā’’ti.
And this body, distended by it, does not collapse; it stands upright. Therefore, because each element functions through the power of the three other elements, it is said, "Each element here should be understood as having the remaining three fundamental elements as its proximate cause."
Và cơ thể này, khi được phong đại hỗ trợ, sẽ không đổ sụp mà đứng thẳng. Vì sự hoạt động của mỗi yếu tố đều phụ thuộc vào ba yếu tố còn lại như vậy, nên đã nói rằng: “Mỗi yếu tố ở đây nên được biết là cận nhân của ba yếu tố căn bản còn lại.”
Evaṃ bhūtarūpānaṃ saddhiṃ vacanatthehi lakkhaṇādayo dassetvā idāni upādāyarūpāni dassento āha ‘‘cakkhatī’’tiādi.
Having thus explained the characteristics, etc., of the primary elements (mahābhūta) along with their etymological meanings, the author now proceeds to explain the derived elements (upādāyarūpa), saying: "cakkhu means" etc.
Sau khi trình bày các đặc tính, v.v., của các sắc pháp căn bản cùng với ý nghĩa của từ ngữ, bây giờ, để trình bày các sắc pháp y sinh, tác giả nói “cakkhatī” (thấy) v.v.
Anekatthattā dhātūnaṃ cakkhati-saddassa vibhāvanatthatāpi sambhavatīti katvā vuttaṃ ‘‘vibhāvetīti attho’’ti.
Since verbs have many meanings, the word cakkhati can also mean "to make clear"; therefore, it is said, "The meaning is 'it makes clear'."
Vì các căn có nhiều nghĩa, nên từ cakkhati cũng có thể có nghĩa là làm cho rõ ràng, vì vậy tác giả nói “vibhāvetīti attho” (có nghĩa là làm cho rõ ràng).
Cakkhatīti pana viññāṇādhiṭṭhitaṃ samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya, abhibyattaṃ vadantaṃ viya hotīti attho.
However, the meaning of cakkhati is that, being supported by consciousness, it is as if it reports what is even and uneven, as if it expresses what is manifest.
Tuy nhiên, cakkhatī (thấy) có nghĩa là nó giống như việc nói ra điều không đều hoặc đều được y cứ vào thức, hoặc giống như việc nói ra điều được biểu lộ rõ ràng.
Atha vā cakkhatīti viññāṇādhiṭṭhitaṃ rūpaṃ assādentaṃ viya hotīti attho.
Alternatively, cakkhati means that, being supported by consciousness, it is as if it savors the form.
Hoặc, cakkhatī (thấy) có nghĩa là nó giống như việc thưởng thức sắc pháp được y cứ vào thức.
Cakkhatīti hi ayaṃ saddo ‘‘madhuṃ cakkhati, byañjanaṃ cakkhatī’’tiādīsu viya assādattho.
Indeed, this word cakkhati has the meaning of "savoring," as in phrases like "savoring honey," "savoring sauce," and so on.
Thật vậy, từ cakkhati này có nghĩa là thưởng thức, như trong các câu “thưởng thức mật, thưởng thức món ăn”, v.v.
Vuttañhetaṃ – ‘‘cakkhuṃ kho, māgaṇḍiya, rūpārāmaṃ rūparataṃ rūpasamudita’’nti (ma. ni. 2.209).
For it is said: "The eye, Māgaṇḍiya, delights in forms, is pleased with forms, is uplifted by forms."
Điều này đã được nói: “Này Māgaṇḍiya, mắt thích sắc, vui với sắc, hoan hỷ với sắc.”
Vakkhati ca ‘‘rūpesu āviñchanarasa’’nti.
And it will be said, "Its function is attraction to forms."
Và sẽ được nói: “có chức năng lôi kéo trong các sắc.”
Yadi evaṃ ‘‘sotaṃ kho, māgaṇḍiya, saddārāma’’ntiādivacanato (ma. ni. 2.209) sotādīnampi saddādiassādakabhāvo atthīti tesampi cakkhusaddābhidheyyatā āpajjatīti?
If so, from the statement "The ear, Māgaṇḍiya, delights in sounds," etc., it would follow that the ear and so on also have the nature of savoring sounds, etc., and thus would be denoted by the word cakkhu?
Nếu vậy, từ lời dạy “Này Māgaṇḍiya, tai thích âm thanh,” v.v., thì tai, v.v., cũng có trạng thái thưởng thức âm thanh, v.v., vậy chúng cũng có thể được gọi bằng từ cakkhu (mắt) sao?
Nāpajjati niruḷhattā.
No, it does not follow, due to convention.
Không thể, vì từ đó đã được định nghĩa rõ ràng.
Niruḷho hi esa cakkhu-saddo locaneyeva padumādīsu paṅkajādisaddā viyāti.
Indeed, this word cakkhu is conventionally fixed to mean only the eye, just as words like paṅkaja are fixed for lotuses and so on.
Thật vậy, từ cakkhu này chỉ được dùng để chỉ con mắt, giống như các từ paṅkaja (sen) chỉ dùng cho hoa sen, v.v.
635-6. Cakkhurūpassa niddesappakaraṇepi cakkhu-saddasāmaññato āgataṃ sabbampi cakkhuṃ pabhedato dassetuṃ ‘‘tattha cakkhū’’tiādi vuttaṃ.
Even in the section describing the eye element, the phrase "Among these, eye" etc. is used to show all kinds of eye, which are derived from the general term "eye," in their various classifications.
Ngay cả trong phần giải thích về sắc pháp của mắt, để trình bày tất cả các loại mắt được đề cập theo nghĩa chung của từ cakkhu theo các phân loại, tác giả đã nói “tattha cakkhū” (trong đó, mắt), v.v.
Tatthāti tasmiṃ cakkhuniddese.
Among these refers to that description of the eye.
Tatthā (trong đó) nghĩa là trong phần giải thích về mắt đó.
Paññāmaṃsappabhedatoti paññācakkhu maṃsacakkhūti evaṃ paññāmaṃsānaṃ vasena pabhedato.
By the classification of wisdom-eye and flesh-eye means by the classification according to wisdom-eye (paññācakkhu) and flesh-eye (maṃsacakkhu).
Paññāmaṃsappabhedato (theo sự phân loại của trí tuệ và thịt) nghĩa là theo sự phân loại của trí tuệ và thịt, tức là mắt trí tuệ (paññācakkhu) và mắt thịt (maṃsacakkhu).
Tatthāti tasmiṃ duvidhe cakkhumhi.
Among these refers to those two kinds of eye.
Tatthā (trong đó) nghĩa là trong hai loại mắt đó.
Paññāyeva paññāmayaṃ.
Paññāmayaṃ is wisdom itself.
Paññāmayaṃ (do trí tuệ tạo thành) chỉ là trí tuệ.
Nāmatoti nāmehi pañcavidhanti sambandho.
By names is connected with "fivefold."
Nāmato (bằng tên) có liên quan đến việc có năm loại bằng các tên.
Katamehi nāmehīti āha ‘‘buddhadhammā’’tiādi.
To the question "By what names?" it is said, "Buddha-dhamma" etc.
Để trả lời câu hỏi "bằng những tên nào?", tác giả nói “buddhadhammā” (Phật pháp), v.v.
Tattha buddhadhammasamantehīti buddhacakkhu dhammacakkhu samantacakkhūti imehi nāmehi.
There, by Buddha-dhamma-all-sided means by these names: Buddha-eye (buddhacakkhu), Dhamma-eye (dhammacakkhu), and All-sided-eye (samantacakkhu).
Trong đó, buddhadhammasamantehī (bằng mắt Phật, mắt Pháp và mắt toàn diện) là bằng các tên này: Phật nhãn (buddhacakkhu), Pháp nhãn (dhammacakkhu), và Toàn nhãn (samantacakkhu).
Ñāṇadibbehīti ñāṇacakkhu dibbacakkhūti ca nāmehi.
By knowledge-divine means by the names knowledge-eye (ñāṇacakkhu) and divine-eye (dibbacakkhu).
Ñāṇadibbehī (bằng mắt trí tuệ và mắt chư thiên) là bằng các tên: trí nhãn (ñāṇacakkhu) và thiên nhãn (dibbacakkhu).
Yathānukkamatoti yathāvuttaanukkamato.
In due order means in the order just stated.
Yathānukkamato (theo thứ tự đã nói) là theo thứ tự đã được nói.
Nānattanti bhedaṃ.
Diversity means difference.
Nānattaṃ (sự khác biệt) là sự khác biệt.
Meti mayhaṃ santikā, mayhaṃ vacanatoti vā attho.
Me means from me, or from my words.
Me (của tôi) có nghĩa là từ tôi, hoặc từ lời nói của tôi.
Nibodhatha jānātha.
Understand means know.
Nibodhatha (hãy biết) là hãy biết.
637. Tattha ‘‘addasaṃ kho ahaṃ, bhikkhave, buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye’’tiādinā (ma. ni. 1.283) āgataṃ buddhacakkhu nāmāti dassento āha ‘‘āsayānusaye’’tiādi.
There, wanting to show what is called the Buddha-eye, which is mentioned in phrases like "I saw, bhikkhus, looking over the world with the Buddha-eye, beings with little dust in their eyes, with much dust in their eyes, with keen faculties," and so on, the author says "inclinations and latent tendencies" etc.
Trong đó, để trình bày rằng Phật nhãn được đề cập trong câu “Này các tỳ-khưu, Ta đã dùng Phật nhãn quán sát thế gian, thấy các chúng sinh có ít bụi trần, có nhiều bụi trần, có căn tánh bén nhạy,” v.v., tác giả nói “āsayānusaye” (nơi trú ngụ và tùy miên), v.v.
Tattha āsayānusayeti sattānaṃ āsaye ceva anusaye ca, tasmiṃ pavattanti attho.
There, inclinations and latent tendencies means that it functions in the inclinations (āsaya) and latent tendencies (anusaya) of beings.
Trong đó, āsayānusaye (nơi trú ngụ và tùy miên) có nghĩa là nơi trú ngụ và tùy miên của các chúng sinh, và nó hoạt động trong đó.
Tattha āgantvā seti cittaṃ etthāti āsayo.
Among these, āsaya is that in which the mind comes and rests.
Trong đó, āsaya (nơi trú ngụ) là nơi tâm đến và an trú.
Byagghāsayo viya.
Like a tiger's lair.
Giống như hang cọp.
Yathā hi byaggho gocaratthāya pakkantopi puna āgantvā vanagahaneyeva sayati, teneva ca taṃ tassa āsayoti vuccati, evaṃ aññatthāpi pavattaṃ cittaṃ āgantvā yattha sayati, taṃ tassa āsayoti veditabbaṃ.
For just as a tiger, even after leaving to hunt, returns and always rests in a dense forest, and for that reason it is called its āsaya, so too, the four kinds of āsaya are to be understood as that in which the mind, even when engaged elsewhere, comes and rests.
Thật vậy, giống như con cọp, dù đi săn mồi, khi trở về lại ngủ trong rừng rậm, và vì thế nơi đó được gọi là āsaya của nó, cũng vậy, tâm, dù hoạt động ở nơi khác, khi trở về và an trú ở đâu, nơi đó nên được biết là āsaya của nó.
So pana sassatadassanādivasena catubbidho hoti.
That āsaya, then, is fourfold, based on views such as eternalism.
Nơi trú ngụ đó có bốn loại theo quan điểm vĩnh cửu, v.v.
Vuttañhetaṃ –
For this is said—
Điều này đã được nói:
638. Heṭṭhā…pe… saññitanti ‘‘tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādī’’ti evaṃ vuttaṃ heṭṭhā tīsu maggesu ñāṇaṃ dhammacakkhunti saññitaṃ.
638. "Lower…etc.…designated" means that the knowledge pertaining to the three lower paths, as expressed in the statement, "In that very seat, the stainless, dust-free Dhamma-eye arose," is designated as the Dhamma-eye.
638. Heṭṭhā…pe… saññita (được gọi là… ở dưới) là tri kiến về ba đạo lộ thấp hơn, được gọi là Pháp nhãn (dhammacakkhu), như đã nói: “Này các tỳ khưu, Pháp nhãn, không bụi bẩn, không cấu uế, đã sinh khởi trên chính chỗ ngồi ấy”.
Ñāṇaṃ sabbaññutā panāti sabbaññubhāvasaṅkhātaṃ ñāṇaṃ.
"Knowledge is omniscience" refers to the knowledge characterized as the state of omniscience.
Ñāṇaṃ sabbaññutā panā (tri kiến về toàn trí) là tri kiến được gọi là trạng thái toàn trí.
Tañhi sabbaññūti abhidhānassa, buddhiyā ca pavattinimittatāya sabbaññubhāvo nāma hoti.
Indeed, this (knowledge) is called omniscience because it is the condition for the arising of the appellation "Omniscient One" and of intelligence.
Thật vậy, tri kiến ấy là nguyên nhân của việc gọi là Toàn trí (sabbaññū) và của sự vận hành của trí tuệ, nên được gọi là trạng thái toàn trí.
Ñeyyaṃ samantacakkhunti khandhādivasena samantato sabbaso dassanaṭṭhena samantacakkhunti ñeyyaṃ.
"The object of knowledge is the all-seeing eye" means it should be understood as the all-seeing eye (samantacakkhu) because it sees everything comprehensively, in terms of aggregates and so on.
Ñeyyaṃ samantacakkhu (tri kiến về Nhãn toàn tri) cần được hiểu là Nhãn toàn tri (samantacakkhu) theo nghĩa thấy được mọi thứ một cách toàn diện, như các uẩn (khandha) và các pháp khác.
Tenevāha –
That is why it is said:
Vì thế, có lời dạy:
639. Yaṃ cakkhuṃ udapādīti āgatanti yaṃ ñāṇaṃ ‘‘idaṃ dukkhanti, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādī’’ti (mahāva. 15) evaṃ tattha tattha suttesu āgataṃ, catūsu saccesu teparivaṭṭavasena ‘‘dukkhaṃ pariññeyyaṃ pariññāta’’nti evamādinā dvādasavidhena ākārena pavattaṃ, idaṃ ñāṇacakkhu.
639. "The eye that arose," as mentioned, refers to the knowledge that appeared in various Suttas, such as: "This is suffering, bhikkhus, an eye arose, knowledge arose regarding dhammas unheard before." This knowledge, functioning in twelve ways—three rounds for each of the four Noble Truths, starting with "Suffering is to be fully understood, it has been fully understood"—this is the Knowledge-eye (ñāṇacakkhu).
639. Yaṃ cakkhuṃ udapādīti āgata (nhãn đã sinh khởi) là tri kiến được nói đến trong các kinh điển khác nhau, như: “Này các tỳ khưu, nhãn đã sinh khởi, tri kiến đã sinh khởi đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, rằng: ‘Đây là khổ’”, và được vận hành theo mười hai phương diện của ba vòng về Tứ Thánh Đế (catūsu saccesu teparivaṭṭavasena), như: “Khổ cần được liễu tri, đã được liễu tri”. Đây là Tuệ nhãn (ñāṇacakkhu).
Yā pana ‘‘addasaṃ kho ahaṃ, bhikkhave, dibbena cakkhunā visuddhenā’’tiādinā (ma. ni. 1.284) āgatā pañcamajjhānasaṅkhātaabhiññācittasampayuttā paññā, ayaṃ dibbacakkhūti dassetuṃ ‘‘abhiññācittajā’’tiādi vuttaṃ.
But the wisdom associated with the citta of higher knowledge, which is the fifth jhāna, as stated in "I, bhikkhus, saw with the purified divine eye (dibba cakkhu)," and so on—this is the Divine Eye (dibba cakkhu). To demonstrate this, "born of higher knowledge citta" and so on was stated.
Còn trí tuệ đi kèm với tâm Abhiññā (thắng trí) được gọi là thiền thứ năm, như đã nói: “Này các tỳ khưu, ta đã thấy bằng thiên nhãn thanh tịnh”, đây là Thiên nhãn (dibbacakkhu). Để chỉ rõ điều này, đã nói “abhiññācittajā” (sinh từ tâm thắng trí) và các câu tiếp theo.
Ettha ca paṭhamatatiyañāṇāni kāmāvacarāniyeva.
Here, the first and third knowledges are indeed within the kāma sphere.
Ở đây, tri kiến thứ nhất và thứ ba thuộc về cõi dục (kāmāvacara) mà thôi.
Catutthampi pana purimadvayamiva kāmāvacaranti ānandācariyena vuttaṃ.
The fourth, too, is within the kāma sphere, like the first two, so says Ānanda Ācariya.
Tri kiến thứ tư cũng thuộc về cõi dục, giống như hai loại trước, như Đại đức Ānanda đã nói.
Ñāṇacakkhuṃ sahaariyamaggavipassanāñāṇantipi yujjatīti apare.
Others say that the Vipassanā knowledge, along with the Noble Path, is also fitting to be called the Knowledge-eye.
Một số người khác cho rằng Tuệ nhãn cũng có thể là tri kiến thiền quán (vipassanāñāṇa) cùng với Thánh đạo (ariyamagga).
Aggamaggena saha vipassanāpaccavekkhaṇañāṇanti pana yuttaṃ viya dissati.
However, the Vipassanā and review knowledge, along with the supreme path, seems to be a fitting explanation.
Tuy nhiên, có vẻ hợp lý hơn khi nói đó là tri kiến thiền quán và tri kiến quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) cùng với đạo tối thượng (aggamagga).
640-4. Evaṃ paññācakkhussa pabhedaṃ dassetvā puna maṃsacakkhussāpi pabhedaṃ dassetuṃ ‘‘maṃsacakkhupī’’tiādi vuttaṃ.
640-4. Having thus explained the divisions of the wisdom-eye (paññācakkhu), "The physical eye (maṃsacakkhu) also," and so on, was stated to explain the divisions of the physical eye once more.
640-4. Sau khi trình bày các loại của Tuệ nhãn (paññācakkhu), để trình bày các loại của Nhục nhãn (maṃsacakkhu), đã nói “maṃsacakkhupī” (cả nhục nhãn cũng vậy) và các câu tiếp theo.
Sasambhārapasādatoti sasambhāracakkhu pasādacakkhūti imesaṃ dvinnaṃ vasena sambharīyati etehīti sambhārā, avayavā.
"From the composite and sensitive elements" (sasambhārapasādato): these are the two, the composite eye (sasambhāracakkhu) and the sensitive eye (pasādacakkhu). That by which they are collected are the components, the parts.
Sasambhārapasādato (từ nhãn có các thành phần và nhãn tịnh sắc): Các thành phần (sambhārā) là những gì được cấu thành bởi chúng, tức là các bộ phận cấu thành của nhãn có các thành phần (sasambhāracakkhu) và nhãn tịnh sắc (pasādacakkhu).
Te pana upatthambhakabhūtā catusamuṭṭhānikarūpasantatiyo daṭṭhabbā.
These components are to be understood as the continuities of material phenomena arising from the four causes, acting as supportive elements.
Những thành phần đó cần được hiểu là các dòng sắc pháp (rūpasantati) có bốn nguyên nhân sinh khởi (catusamuṭṭhānika), đóng vai trò hỗ trợ.
Saha sambhārehīti sasambhāraṃ.
"Sasambhāraṃ" means that which exists with its components.
Sasambhāraṃ (có các thành phần) là cùng với các thành phần.
Sasambhārañca nāma maṃsapiṇḍo pavuccatīti sambandho.
The connection is that the sasambhāra, which is with components, is called a lump of flesh.
Liên quan đến điều này, cái được gọi là sasambhāraṃ chính là khối thịt.
Akkhikūpaṭṭhinā heṭṭhāti heṭṭhāgataakkhikūpassa aṭṭhinā paricchinnoti sambandho.
"Below by the bone of the eye-socket" (akkhikūpaṭṭhinā heṭṭhā): The connection is that it is bounded below by the bone of the eye-socket.
Akkhikūpaṭṭhinā heṭṭhā (bên dưới bởi xương hốc mắt) có nghĩa là được giới hạn bởi xương của hốc mắt ở phía dưới.
Uddhanti akkhikūpato uddhaṃ.
"Above" (uddhaṃ) refers to above the eye-socket.
Uddhaṃ (bên trên) là phía trên hốc mắt.
Ubhato akkhikoṭīhīti akkhikūpassa ubhayabhāge akkhikoṭīhi.
"By both eye-corners" (ubhato akkhikoṭīhi) refers to by the eye-corners on both sides of the eye-socket.
Ubhato akkhikoṭīhi (ở hai bên bởi khóe mắt) là ở hai bên hốc mắt bởi khóe mắt.
Matthaluṅgena antatoti akkhikūpassa abbhantare ṭhitena matthaluṅgena.
"Within by the brain" (matthaluṅgena antato) refers to by the brain located inside the eye-socket.
Matthaluṅgena antato (bên trong bởi não) là bởi não nằm bên trong hốc mắt.
Nhārusuttena ābandhoti nahārurajjūhi anto matthaluṅgena saha ābandho.
"Bound by nerve-threads" (nhārusuttena ābandho) refers to being bound internally with the brain by nerve cords.
Nhārusuttena ābandho (được buộc bởi các dây thần kinh) là được buộc bên trong bởi các dây thần kinh cùng với não.
Sakalopi ca lokoti sakalopi bālaputhujjanaloko.
"And the entire world" (sakalopi ca loko) refers to the entire world of foolish common people.
Sakalopi ca loko (cả thế gian) là toàn thể thế gian của những phàm phu ngu si.
Yanti yaṃ maṃsapiṇḍaṃ.
"That" (yaṃ) refers to that lump of flesh.
Yaṃ (cái nào) là khối thịt nào.
Kamalassa dalaṃ viyāti puthulavipulanīlatāya nīluppaladalaṃ viya.
"Like a lotus petal" (kamalassa dalaṃ viyā) means like a blue lotus petal due to its round, wide, and dark blue color.
Kamalassa dalaṃ viyā (như cánh sen) là như cánh sen xanh vì có màu xanh rộng lớn và tròn trịa.
Jānātīti gaṇhāti.
"Knows" (jānātī) means takes it (as the eye).
Jānātī (biết) là nhận thức.
Cakkhu nāma na taṃ hotīti tathā gayhamānaṃ taṃ cakkhu nāma na hoti.
"That is not truly the eye" (cakkhu nāma na taṃ hotīti) means that which is thus taken is not truly the eye.
Cakkhu nāma na taṃ hotī (đó không phải là nhãn) là cái được nhận thức như vậy không phải là nhãn.
Kiñcarahi tanti āha ‘‘vatthu tassāti vuccatī’’ti.
If so, what is it? He says, "It is called its basis."
Vậy thì đó là gì? Để trả lời, đã nói “vatthu tassāti vuccatī” (đó được gọi là vật y cứ của nhãn).
Tassāti tassa yathādhippetassa paramatthacakkhuno.
"Its" (tassā) refers to that ultimate eye (paramatthacakkhu) as intended.
Tassā (của nó) là của nhãn tối thượng (paramatthacakkhu) như đã định nghĩa.
Idaṃ panāti nigamanaṃ.
"This, however" (idaṃ panā) is the conclusion.
Idaṃ panā (nhưng điều này) là phần kết luận.
645-7. Taṃ pana sasambhāracakkhu yehi sambhārehi sambharīyati, te sarūpato, gaṇanato ca dassetuṃ ‘‘vaṇṇo gandho’’tiādi vuttaṃ.
645-7. To show, in terms of its nature and number, the components by which that composite eye is assembled, "Color, odor," and so on, were stated.
645-7. Để trình bày các thành phần mà nhãn có các thành phần (sasambhāracakkhu) được cấu thành, cả về bản chất và số lượng, đã nói “vaṇṇo gandho” (sắc, hương) và các câu tiếp theo.
Bhāvoti itthiyā itthibhāvo, purisassa pumbhāvoti labbhamānakabhāvo.
"Gender" (bhāvo) means the gender obtained, such as the female gender of a woman or the male gender of a man.
Bhāvo (giới tính) là giới tính nữ của phụ nữ, giới tính nam của nam giới, tức là giới tính có được.
Sambhavoti āpodhātumeva sambhavabhūtamāha.
"Origin" (sambhavo) refers to the water element (āpodhātu) itself as the originating factor.
Sambhavo (sự sinh khởi) chỉ yếu tố nước (āpodhātu) là yếu tố sinh khởi.
Saṇṭhānanti ca tena tenākārena sanniviṭṭhesu mahābhūtesu taṃtaṃsaṇṭhānavasena viññāyamānaṃ vaṇṇāyatanamāha.
"Shape" (saṇṭhānaṃ), on the other hand, refers to the color-ayatana (vaṇṇāyatana) understood in terms of various shapes within the great elements arranged in those particular forms.
Saṇṭhāna (hình dạng) chỉ sắc xứ (vaṇṇāyatana) được nhận biết theo hình dạng tương ứng trong các đại hiển (mahābhūta) được sắp xếp theo các hình thái khác nhau.
Āpodhātuvaṇṇāyatanehi ca anatthantarabhūtānampi sambhavasaṇṭhānānaṃ visuṃ vacanaṃ tathābhūtānaṃ, atathābhūtānañca āpādīnaṃ yathāvuttamaṃsapiṇḍe vijjamānattā.
Even though origin and shape are not different in meaning from the water element and color-ayatana, they are stated separately because the water element and so on, whether existing in such forms or not, are present in the aforementioned lump of flesh.
Việc đề cập riêng về sambhava và saṇṭhāna, mặc dù chúng không khác biệt về ý nghĩa so với yếu tố nước và sắc xứ, là vì các yếu tố nước và các yếu tố khác, cả những cái như vậy và không như vậy, đều hiện diện trong khối thịt đã nói.
Āpodhātuvaṇṇāyatanānañhi santānavasena pavattamānānaṃ avatthāviseso sambhavo saṇṭhānañcāti.
Indeed, a particular state of the water element and color-ayatana, which arise in a continuity, is both origin and shape.
Thật vậy, trạng thái đặc biệt của yếu tố nước và sắc xứ, vốn vận hành theo dòng chảy, chính là sambhava và saṇṭhāna.
Daseteti catasso dhātuyo, tannissitā vaṇṇādayo cāti ime dasa.
"These ten" (dasete) refers to these ten: the four great elements and the six, such as color, dependent on them.
Dasete (mười loại này) là bốn đại (dhātu) và sáu loại sắc pháp (vaṇṇādayo) nương tựa vào chúng, tổng cộng là mười loại này.
Catusamuṭṭhānāti antogatahetvatthamidaṃ visesanaṃ, catusamuṭṭhānikattāti vuttaṃ hoti.
"Arising from four causes" (catusamuṭṭhānā): This adjective implies a hidden causal meaning; it means "due to arising from four causes."
Catusamuṭṭhānā (có bốn nguyên nhân sinh khởi) là một tính từ có ý nghĩa về nguyên nhân bên trong, có nghĩa là có bốn nguyên nhân sinh khởi.
649-52. Imesaṃ pana rūpānaṃ vasenāti yathāvuttānaṃ saṅkhepato cuddasannaṃ, vitthārato catucattālīsānañca rūpānaṃ vasena.
649-52. "By means of these material phenomena" (imesaṃ pana rūpānaṃ vasenā) refers to by means of the aforesaid material phenomena, fourteen in brief and forty-four in detail.
649-52. Imesaṃ pana rūpānaṃ vasenā (tùy theo các sắc pháp này) là tùy theo mười bốn sắc pháp đã nói tóm tắt, hoặc bốn mươi bốn sắc pháp đã nói chi tiết.
Paripiṇḍitanti samantato piṇḍitaṃ.
"Rounded up" (paripiṇḍitaṃ) means collected from all sides.
Paripiṇḍita (được tập hợp) là được tập hợp từ mọi phía.
Yattha setampi atthi, kaṇhampi lohitampi pathavīpi āpopi tejopi vāyopi, idaṃ pana semhussadattā setaṃ hoti, pittussadattā kaṇhaṃ, ruhirussadattā lohitakaṃ, pathavussadattā patthinaṃ hoti, āpussadattā paggharati, tejussadattā pariḍayhati, vāyussadattā sambhamati.
In which there is white, black, red, earth, water, fire, and air. This (eye) is white due to excess phlegm, black due to excess bile, reddish due to excess blood, hard due to excess earth element, flows due to excess water element, burns due to excess fire element, and trembles due to excess air element.
Trong đó có cả màu trắng, màu đen, màu đỏ, đất, nước, lửa và gió. Cái này có màu trắng do nhiều đờm, màu đen do nhiều mật, màu đỏ do nhiều máu, cứng do nhiều đất, chảy ra do nhiều nước, bị đốt cháy do nhiều lửa, rung động do nhiều gió.
Idaṃ sambhāravantatāya sambhāracakkhūti paṇḍitehi buddhādīhi pakāsitaṃ paridīpitaṃ.
This (eye), due to having components, is called the composite eye (sambhāracakkhu); thus, it is proclaimed (pakāsitaṃ) and elucidated by the wise (paṇḍitehi), such as the Buddhas.
Cái nhãn này, do có các thành phần, được gọi là nhãn có các thành phần (sambhāracakkhu), được các bậc hiền trí như chư Phật công bố (pakāsitaṃ) và giải thích.
Ettha sitoti etaṃ sasambhāracakkhuṃ nissito tadāyattabhūto.
"Situated here" (ettha sito) means dependent on this composite eye, being subject to it.
Ettha sito (nương vào đây) là nương tựa vào nhãn có các thành phần này, phụ thuộc vào nó.
Tenāha ‘‘ettha paṭibaddho’’ti.
Therefore, it is said, "attached here."
Do đó, có lời nói: “nương tựa vào đây”.
Catunnaṃ pana bhūtānaṃ pasādoti catunnaṃ bhūtānaṃ pasannatāsabhāvo pasādo, ‘‘setena maṇḍalenassā’’ti pāṭho yujjati.
"The sensitive faculty of the four elements" (catunnaṃ pana bhūtānaṃ pasādo) means that the sensitive faculty (pasāda) is the nature of the four elements being clear. The reading "setena maṇḍalenassā" is appropriate.
Catunnaṃ pana bhūtānaṃ pasādo (tịnh sắc của bốn đại) là tịnh sắc (pasāda) là bản chất trong sáng của bốn đại. Cách đọc “setena maṇḍalenassā” là hợp lý.
Potthakesu pana ‘‘sete tu maṇḍale tassā’’ti likhanti.
However, in the texts, they write "sete tu maṇḍale tassā."
Tuy nhiên, trong các bản kinh (potthakesu), người ta viết “sete tu maṇḍale tassā”.
Kaṇhamaṇḍalamajjheti idhāpi ‘‘kaṇhamaṇḍalassa majjhe’’ti vattabbe ‘‘catutthadū’’tiādīsu viya chandānurakkhaṇatthaṃ vibhattilopaṃ katvā ‘‘kaṇhamaṇḍalamajjhe’’ti vuttaṃ.
"In the middle of the black circle" (kaṇhamaṇḍalamajjhe): Here too, where it should be "in the middle of the black circle," the locative suffix was dropped, as in "catutthadū" and so on, to preserve the meter (chandānurakkhaṇatthaṃ), and it was stated as "kaṇhamaṇḍalamajjhe."
Kaṇhamaṇḍalamajjhe (ở giữa tròng đen): Ở đây cũng vậy, đáng lẽ phải nói “kaṇhamaṇḍalassa majjhe” (ở giữa của tròng đen), nhưng để giữ nhịp điệu, như trong “catutthadū” và các câu tương tự, đã lược bỏ biến cách và nói “kaṇhamaṇḍalamajjhe”.
Evañhi attho ca yojanā ca suṭṭhu upapannā honti.
For in this way, both the meaning and the syntactical arrangement become excellently fitting.
Như vậy, ý nghĩa và cách liên kết câu đều rất phù hợp.
Aṭṭhakathāyampi hi ‘‘setamaṇḍalaparikkhittassa kaṇhamaṇḍalassa majjhe’’ti (dha. sa. aṭṭha. 596) vuttaṃ.
Indeed, in the Commentary (Aṭṭhakathā) it is also stated: "in the middle of the black circle surrounded by the white circle."
Thật vậy, trong Aṭṭhakathā cũng đã nói: “ở giữa tròng đen, được bao quanh bởi tròng trắng”.
Apare pana yathāṭhitavaseneva pāṭhaṃ gahetvā ‘‘sabbaso parikkhittassa tassa sasambhārassa cakkhuno majjhe setamaṇḍale kaṇhamaṇḍale majjhe’’ti yojenti.
Others, however, taking the text as it stands, construe it as: "in the white circle, in the middle of the black circle, in the middle of that composite eye which is surrounded on all sides."
Các vị khác lại, chỉ lấy văn bản theo cách đã được thiết lập, và giải thích rằng: “Ở giữa vòng trắng, ở giữa vòng đen, trong con mắt có đầy đủ các thành phần (sasambhāra), được bao quanh hoàn toàn.”
Diṭṭhamaṇḍaleti abhimukhe ṭhitānaṃ sarīrasaṇṭhānuppattidesabhūte diṭṭhamaṇḍale.
"In the pupil" (diṭṭhamaṇḍale) refers to the pupil, which is the place where the bodily forms of those standing in front appear.
Diṭṭhamaṇḍale có nghĩa là ở vòng hiện hình (đồng tử), tức là ở nơi mà hình dáng cơ thể của những người đứng đối diện hiện ra.
653-5. Sandhāraṇā…pe… hutvānāti sandhāraṇanahāpanamaṇḍanabījanakiccāhi catūhi dhātīhi khattiyakumāro viya sandhāraṇābandhanaparipācanasamudīraṇakiccāhi attanissayabhūtāhi catūhi dhātūhi katūpakāraṃ hutvā.
653-5. Sandhāraṇā…pe… hutvānāti: (The word hutvānā means) having been of assistance through the four elements which are the support of itself, the eye-sense faculty, having the tasks of sustaining, binding, maturing, and causing movement, just as a royal youth (is assisted) by four nurses who have the tasks of cherishing, bathing, adorning, and fanning.
653-5. Sandhāraṇā…pe… hutvānā có nghĩa là đã được các bốn đại (dhātu) làm lợi ích, bốn đại này là nơi nương tựa của chính nó, với các chức năng như duy trì, ràng buộc, làm chín muồi và thúc đẩy, giống như một hoàng tử được bốn nhũ mẫu chăm sóc với các chức năng như ẵm bồng, tắm rửa, trang điểm và quạt mát.
Utucittādināti tīhi santatisamuṭṭhāpakehi utucittāhārehi.
Utucittādināti: (The word utucittādinā refers to) the three (factors) that cause the continuity of rūpa: temperature, consciousness, and nutriment.
Utucittādinā có nghĩa là do ba yếu tố phát sinh dòng tục (santati): thời tiết (utu), tâm (citta) và vật thực (āhāra).
Ettha ca kalāpantaragatā utuāhārā adhippetāti vadanti.
And here, they say that the temperature and nutriment included in other kalāpas are intended.
Ở đây, họ nói rằng thời tiết và vật thực nằm trong các nhóm (kalāpa) khác cũng được đề cập.
Āyunā katapālananti catudhātunissiteneva jīvitindriyena rakkhiyamānaṃ.
Āyunā katapālananti: (This means) being protected by the life faculty (jīvitindriya) which is solely dependent on the four elements.
Āyunā katapālanaṃ có nghĩa là được bảo vệ bởi sinh mạng quyền (jīvitindriya) nương tựa vào bốn đại.
Tathā hetaṃ kammajarūpaparipālanalakkhaṇaṃ.
Indeed, this (life faculty) has the characteristic of protecting kamma-born rūpa.
Thật vậy, đây là đặc tính bảo vệ các sắc pháp do nghiệp sinh.
Vaṇṇagandharasādīhīti ādi-ggahaṇena ojaṃ saṅgaṇhāti, ‘‘vaṇṇagandharasojāhī’’ti vā pāṭho.
Vaṇṇagandharasādīhīti: In this phrase, the word ‘ādi’ includes nutritive essence (ojā). Alternatively, the reading might be ‘‘vaṇṇagandharasojāhī’’ti.
Vaṇṇagandharasādīhi – từ ādi (v.v.) bao gồm oja (dinh dưỡng), hoặc văn bản là “vaṇṇagandharasojāhi”.
Vatthudvārañca sādhayanti yathāyogaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānaṃ.
Vatthudvārañca sādhayanti: (This means) establishing the state of being a basis and a door as appropriate.
Vatthudvārañca sādhayanti có nghĩa là hoàn thành vai trò vật căn (vatthu) và môn (dvāra) tùy theo sự thích hợp.
Cakkhuviññāṇassa hi nissayabhāvato vatthubhāvaṃ, pavattimukhabhāvato dvārabhāvañca sādheti.
Indeed, it establishes the state of being a basis for eye-consciousness due to being its support, and the state of being a door due to being the avenue of its occurrence.
Đối với nhãn thức (cakkhuviññāṇa), nó hoàn thành vai trò vật căn vì là nơi nương tựa, và vai trò môn vì là cửa ngõ của sự phát sinh.
Sampaṭicchanādīnaṃ pana tadārammaṇāvasānānaṃ aññanissitattā dvārabhāvameva sādheti, na vatthubhāvaṃ.
However, for the subsequent mental states, from receiving-consciousness (sampaṭicchana) up to registering-consciousness (tadārammaṇa), it establishes only the state of being a door, not the state of being a basis, because they depend on other things (i.e., the heart-base).
Tuy nhiên, đối với các tâm như sampaṭicchana (tiếp thọ) cho đến tadārammaṇa (đổng tốc hậu), vì chúng nương tựa vào nơi khác, nên chỉ hoàn thành vai trò môn, không phải vai trò vật căn.
Ūkāsirasamānena pamāṇenāti ūkāsirasamānena padesappamāṇena lakkhitaṃ hutvā ūkāsirasamānappamāṇe ṭhāneti vā attho.
Ūkāsirasamānena pamāṇenāti: (This means) being characterized by a spatial measure similar to the head of a louse. Alternatively, the meaning is: in a place of a size similar to the head of a louse.
Ūkāsirasamānena pamāṇenā có nghĩa là được đánh dấu bởi kích thước của một vùng tương đương với đầu chấy, hoặc có nghĩa là ở vị trí có kích thước tương đương với đầu chấy.
Tiṭṭhatīti satta akkhipaṭalāni byāpetvā sattasu picupaṭalesu āsittatelaṃ viya tiṭṭhati.
Tiṭṭhatīti: It remains spread throughout the seven eye-membranes, like oil poured onto seven layers of cotton.
Tiṭṭhati có nghĩa là nó tồn tại, lan tỏa khắp bảy lớp màng mắt, giống như dầu được đổ vào bảy lớp bông.
Evañca katvā cakkhussa anekakalāpagatatā siddhā hoti.
Having said this, it is established that the eye is contained within numerous kalāpas.
Và như vậy, sự tồn tại của nhãn căn trong nhiều nhóm (kalāpa) được chứng minh.
Upaddavānaṃ paṭalanirākaraṇepi hi cakkhu vijjatevāti.
For even when layers are removed due to damage, the eye still exists.
Thật vậy, ngay cả khi các lớp màng bị loại bỏ do tai nạn, nhãn căn vẫn tồn tại.
Yathā ca cakkhu, evamimassa nissayabhūtā catasso dhātuyo, āyuvaṇṇādīni ca satta akkhipaṭalāni byāpetvā ṭhitāneva avinibbhogavuttittāti gahetabbaṃ.
And just as the eye, so too should it be understood that the four elements which are its support, and life, color, etc., remain pervading the seven eye-membranes, having an inseparable existence.
Và cũng như nhãn căn, bốn đại là nơi nương tựa của nó, và sinh mạng, sắc v.v. cũng được hiểu là tồn tại lan tỏa khắp bảy lớp màng mắt, không thể tách rời.
656. Vuttanti dhammasenāpatinā vuttaṃ.
656. Vuttanti: (This means) spoken by the General of the Dhamma (Sāriputta).
656. Vuttaṃ có nghĩa là được Đức Pháp Tướng Quân (Dhammasenāpati) nói đến.
Rūpāni manupassatīti ma-kāro padasandhikaro ‘‘aññamaññaṃ samaṇamacalo’’tiādīsu viya.
Rūpāni manupassatīti: The letter ‘ma’ is a euphonic connective (padasandhikara), as in phrases like ‘‘aññamaññaṃ samaṇamacalo’’.
Trong rūpāni manupassatī, chữ "ma" là một yếu tố nối từ, giống như trong "aññamaññaṃ samaṇamacalo" v.v.
Atha vā manūti maccoti attho.
Or alternatively, manūti means ‘living being’ (macca).
Hoặc manū có nghĩa là chúng sinh (macca).
Kiñcāpi cakkhu rūpaṃ na passati, kiñcarahi tannissitaṃ viññāṇameva.
Although the eye-sense faculty (cakkhu) does not see visible objects (rūpa), what then (sees)? Only the consciousness (viññāṇa) dependent on it (sees).
Mặc dù nhãn căn không thấy sắc, nhưng chính thức (viññāṇa) nương tựa vào nó mới thấy.
Tathā hi ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’tiādīsu viya nissitakiriyaṃ nissaye viya katvā vohārasambhavato ‘‘cakkhupasādena passatī’’ti vuttaṃ.
Indeed, just as in phrases like ‘‘the beds are shouting,’’ it is said ‘‘one sees with the eye-sense faculty’’ because an action pertaining to what is dependent (nissita) can be attributed to its support (nissaya) in common usage.
Thật vậy, như trong các câu "mañcā ukkuṭṭhiṃ karonti" (giường kêu la) v.v., hành động của cái nương tựa được gán cho cái nương tựa, nên có thể nói "thấy bằng nhãn tịnh sắc (cakkhupasāda)".
Ācariyajotipālattherenāpi hi imināva adhippāyena idaṃ vuttaṃ.
Indeed, the venerable Ācariya Jotapāla also spoke this with the same intention.
Trưởng lão Ācariya Jotīpāla cũng đã nói điều này với ý nghĩa tương tự.
Idamettha sanniṭṭhānaṃ, kiṃ cakkhu rūpaṃ passati, udāhu viññāṇanti, kiñcettha – yadi cakkhu passeyya, aññaviññāṇasamaṅginopi cakkhu passeyya.
The determination here is: Does the eye-sense faculty see visible objects, or does consciousness? And what (is the issue) here? If the eye-sense faculty were to see, then the eye-sense faculty of someone endowed with another consciousness would also see.
Đây là kết luận ở đây: nhãn căn thấy sắc, hay thức thấy? Và ở đây, nếu nhãn căn thấy, thì nhãn căn của người có thức khác cũng sẽ thấy.
Atha viññāṇaṃ, kuṭṭādiantaritampi passeyya tassa appaṭighātattā?
But if consciousness sees, would it see even if obstructed by a wall or the like, since it has no resistance?
Nếu thức thấy, thì nó cũng sẽ thấy xuyên qua tường v.v. vì nó không bị cản trở?
Nāyaṃ doso.
This is not a fault.
Đây không phải là lỗi.
Yassa ‘‘cakkhu passatī’’ti mataṃ, tassāpi na sabbaṃ cakkhu passati, atha kho viññāṇādhiṭṭhitameva.
Even for one who holds that the eye-sense faculty sees, not the entire eye-sense faculty sees, but only that which is supported by consciousness.
Đối với người cho rằng "nhãn căn thấy", thì cũng không phải toàn bộ nhãn căn thấy, mà chỉ nhãn căn được thức làm chủ mới thấy.
Yassa pana viññāṇaṃ passatīti mataṃ, tassāpi na sabbaṃ viññāṇaṃ passati, atha kho cakkhunissitameva, tañca antarite nuppajjati.
For one who holds that consciousness sees, not all consciousness sees, but only that which is dependent on the eye-sense faculty; and that does not arise when obstructed.
Còn đối với người cho rằng "thức thấy", thì cũng không phải toàn bộ thức thấy, mà chỉ thức nương tựa vào nhãn căn mới thấy, và thức đó không phát sinh khi có vật cản.
Yattha ālokassa kuṭṭādīhi vinibandho, yattha pana so natthi phalikaabbhapaṭalādimhi, tattha antaritepi uppajjati eva, tasmā taṃ anuppannattā antaritaṃ na passati.
Where light is obstructed by a wall or the like, there it does not arise when obstructed. But where there is no such obstruction, as in crystal or an ābhā-membrane, there it does arise even when obstructed. Therefore, being unarisen, it does not see what is obstructed.
Ở nơi ánh sáng bị tường v.v. ngăn cản, thức không phát sinh. Nhưng ở nơi không có sự ngăn cản đó, như qua kính, pha lê, v.v., thì thức vẫn phát sinh dù có vật cản. Do đó, vì thức không phát sinh, nên nó không thấy vật bị ngăn cách.
Idameva ca sanniṭṭhānaṃ, yaṃ kho cakkhuviññāṇaṃ passatīti.
And this indeed is the determination, that eye-consciousness sees.
Và đây chính là kết luận, rằng chính nhãn thức (cakkhuviññāṇa) thấy.
Tañhi dassanakiccaṃ.
For that is the function of seeing.
Vì đó là hành động của sự thấy.
Yadi evaṃ kathaṃ cakkhunā rūpaṃ disvāti.
If so, how is it said: ‘‘having seen rūpa with the eye’’?
Nếu vậy, thì làm sao lại nói "đã thấy sắc bằng nhãn căn"?
Tena dvārena karaṇabhūtenāti ayamettha abhisandhi.
The intention here is: through that door, which is the instrument.
Ý nghĩa ở đây là: "bằng cửa đó, là phương tiện".
Atha vā nissitakiriyā nissayassa pavuccati yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti.
Or alternatively, an action pertaining to what is dependent (nissita) is attributed to its support (nissaya), just as it is said ‘‘the beds are shouting.’’
Hoặc hành động của cái nương tựa được nói là của cái nương tựa, như "giường kêu la".
Ūkāsirasamūpamanti ūkāsirasamānūpamaṃ, ūkāsirappamāṇanti vuttaṃ hoti.
Ūkāsirasamūpamanti: It is comparable to the head of a louse, meaning its size is that of a louse's head.
Ūkāsirasamūpamaṃ có nghĩa là tương tự như đầu chấy, tức là có kích thước bằng đầu chấy.
Idañcassa patiṭṭhānokāsavasena vuttaṃ, na pana attano pamāṇavasena.
And this is stated in terms of its place of establishment, not in terms of its own size.
Và điều này được nói theo khía cạnh nơi nương tựa, chứ không phải theo kích thước của chính nó.
Tañhi paramāṇupariyantena pamāṇena atisukhumamevāti.
Indeed, it is extremely subtle, with a size terminating at the paramāṇu (ultimate particle).
Thật vậy, nó rất vi tế, với kích thước đến mức nguyên tử.
Ūkāsirappamāṇe pana padese idaṃ pavattati.
However, this (eye-sense faculty) occurs in a place of the size of a louse's head.
Tuy nhiên, điều này phát sinh ở nơi có kích thước bằng đầu chấy.
Na kevalañca idameva, sabbānipi sabbaṭṭhānikarūpāni tattha pavattanteva.
And not only this (eye-sense faculty), but all rūpas that exist everywhere occur there.
Không chỉ riêng điều này, mà tất cả các sắc pháp có ở mọi nơi cũng đều phát sinh ở đó.
Idañca tattha nibbattantaṃ taṃ padesaṃ pūretvā eva nibbattati.
And when this (eye-sense faculty) arises there, it arises filling that space.
Và điều này, khi phát sinh ở đó, nó phát sinh lấp đầy nơi đó.
Ekūnapaṇṇāsakalāpavasena ca saheva pavattati, sattarasacittakkhaṇāyukattā rūpānaṃ, ekekassa ca cittassa tīsu tīsu khaṇesu kammajarūpānaṃ uppajjamānattā.
It occurs simultaneously in the manner of forty-nine kalāpas, because rūpas have a lifespan of seventeen thought-moments, and kamma-born rūpas arise in every three moments of consciousness.
Và nó đồng thời phát sinh theo bốn mươi chín nhóm (kalāpa), vì các sắc pháp có tuổi thọ mười bảy sát-na tâm, và các sắc pháp do nghiệp sinh phát sinh trong ba sát-na của mỗi tâm.
657. Suṇātīti sotanti ettha kiṃ sotaṃ suṇāti, udāhu viññāṇantiādinā heṭṭhā vuttanayena yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
657. Suṇātīti sotanti: Here, as to whether the ear-sense faculty hears or consciousness, it should be connected as appropriate, following the method explained below (in the text).
657. Trong Suṇātīti sotaṃ, nên kết hợp theo cách đã nói ở trên, tùy theo khả năng, như: "Tai (sota) nghe, hay thức (viññāṇa) nghe?"
Tanutambalomāciteti sasambhārasotabilassa anto sukhumehi tambavaṇṇalomehi sañcite.
Tanutambalomāciteti: means accumulated within the ear-aperture with its constituent parts, with fine reddish hairs.
Tanutambalomācite có nghĩa là được bao phủ bên trong lỗ tai có đầy đủ các thành phần (sasambhāra) bởi những sợi lông mịn màu đỏ.
Aṅgulivedhakasaṇṭhāne padeseti aṅgulimuddikāsaṇṭhānamaṃsayutte padese.
Aṅgulivedhakasaṇṭhāne padeseti: in a place with flesh shaped like a finger-ring.
Aṅgulivedhakasaṇṭhāne padese có nghĩa là ở nơi có thịt hình dạng như chiếc nhẫn đeo ngón tay.
Vuttappakārāhīti sandhāraṇādikiccāhi.
Vuttappakārāhīti: (means) by the actions of sustaining and so forth.
Vuttappakārāhi có nghĩa là với các chức năng đã nói trên như duy trì v.v.
Āyunā paripāliyamānanti ettha vaṇṇādīhi parivāritanti sambandhitabbaṃ.
Āyunā paripāliyamānanti: Here, it should be connected as: surrounded by color and so forth.
Trong āyunā paripāliyamānaṃ, nên liên kết với "được bao quanh bởi sắc v.v.".
Tiṭṭhatīti pubbe vuttanayena taṃ padesaṃ pūretvā tiṭṭhati.
Tiṭṭhatīti: It remains, filling that place, in the manner stated previously.
Tiṭṭhati có nghĩa là nó tồn tại lấp đầy nơi đó theo cách đã nói trước đây.
Sesaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the method stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
Ghāyatīti gandhopādānaṃ karoti.
Ghāyatīti: It grasps odor.
Ghāyati có nghĩa là nắm bắt mùi (gandha).
Sāyatīti rasaṃ vindati.
Sāyatīti: It experiences taste.
Sāyati có nghĩa là cảm nhận vị (rasa).
Jīvitamavhāyatīti ettha rasaggahaṇamūlakattā ajjhoharaṇassa jīvitanimittaṃ ajjhoharaṇaraso jīvitaṃ, taṃ avhāyati tasmiṃ ninnatāya avhāyantamiva hoti.
Jīvitamavhāyatīti: Here, because the act of ingesting is based on the grasping of taste, the taste for ingesting, which is the cause of life, is called jīvita (life). It is as if it calls for that (life), being inclined towards it due to its association with taste.
Trong jīvitamavhāyati, vì sự nuốt chửng có gốc rễ từ việc nắm bắt vị, nên vị được nuốt chửng là nguyên nhân của sự sống (jīvita). Nó dường như gọi sự sống (jīvitaṃ avhāyati), vì nó hướng về sự sống.
Uppaladalaggasaṇṭhāne padeseti majjhe chinnassa uppaladalassa aggabhāgasaṇṭhāne padese.
Uppaladalaggasaṇṭhāne padeseti: in a place shaped like the tip of a lotus petal that has been cut in the middle.
Uppaladalaggasaṇṭhāne padese có nghĩa là ở nơi có hình dạng như đầu của một cánh sen bị cắt ở giữa.
Malānanti kilesādimalānañceva malavisayānañca sāsavadhammānaṃ anuttariyabhāvaṃ gacchantesu kāmarāganidānakammajanitesu kāmarāgassa ca visesapaccayesu ghānajivhākāyesu kāyassa visesato sāsavapaccayattā soyeva tesaṃ āyoti vuccati.
Malānanti: It is said that the body is the source of defilements, both the defilements like klesa and the sense-objects of defilements which are conditioned phenomena (sāsava dhammā), especially among the nose, tongue, and body senses, which are the specific conditions for sensuous craving (kāmarāga), generated by kamma rooted in sensuous craving, and which have not yet reached the state of the highest (anuttariya).
Malānaṃ có nghĩa là các phiền não (kilesa) và các uế tạp khác, cũng như các pháp hữu lậu (sāsava dhamma) là đối tượng của uế tạp. Trong số các căn ghāna (mũi), jivhā (lưỡi), kāya (thân) là những yếu tố đặc biệt của ái dục (kāmarāga) do nghiệp sinh, không đạt đến trạng thái vô thượng, thân (kāya) được gọi là āya (nguồn gốc) của chúng, vì thân đặc biệt là yếu tố hữu lậu.
Tena hi phoṭṭhabbasukhaṃ assādentā sattā methunampi sevanti.
Indeed, beings indulging in tactile pleasure also engage in sexual intercourse.
Thật vậy, do thân, các chúng sinh thưởng thức khoái lạc xúc chạm và cũng thực hành tà dâm.
Atha vā kāyindriyavatthukā cattāro khandhā balavakāmarāgādihetubhāvato visesato malā, tesamayaṃ āyo hetūti kāyoti vutto.
Alternatively, the four aggregates, which have the faculty of body (kāyindriya) as their basis, are especially called defilements (malā) because they are the cause of strong sensuous craving and so forth. And because this body is the origin (āya) or cause (hetu) of these (defilements), it is called kāya.
Hoặc, bốn uẩn (khandha) có thân quyền (kāyindriya) làm vật căn (vatthu) là những uế tạp đặc biệt vì chúng là nguyên nhân của ái dục mạnh mẽ v.v. Thân này là āya (nguồn gốc) của chúng, là nguyên nhân, nên được gọi là thân (kāya).
Imasmiṃ kāyeti imasmiṃ sasambhārakāye.
Imasmiṃ kāyeti: in this body with its constituent parts.
Imasmiṃ kāye có nghĩa là trong thân có đầy đủ các thành phần (sasambhāra) này.
Sopi hi kucchitānaṃ kesādimalānaṃ āyabhāvato kāyoti vuccati.
Indeed, that (body) is also called kāya because it is the source of repulsive impurities like hair and so forth.
Thân đó cũng được gọi là kāya (thân) vì nó là āya (nguồn gốc) của các uế tạp đáng ghê tởm như tóc v.v.
Yāvatā upādinnakaṃ atthīti iminā kesagganakhaggādīsu kāyapasādassa abhāvamāha.
Yāvatā upādinnakaṃ atthīti: By this, it states the absence of the body-sensitivity (kāyapasāda) in the tips of hair, nails, etc.
Yāvatā upādinnakaṃ atthī – với điều này, ngài nói rằng không có thân tịnh sắc (kāyapasāda) ở đầu tóc, đầu móng tay v.v.
Kappāsapaṭale sneho viyāti imināssa nirantarabhāvaṃ.
Kappāsapaṭale sneho viyāti: By this, its continuous nature is shown, like oil in a layer of cotton.
Kappāsapaṭale sneho viyā – với điều này, ngài nói về sự liên tục của nó.
Ime ca pana cakkhādayo rūpādigocaraninnatāya vammikaudakaākāsagāmasivathikāsaṅkhātagocaraninnatāya ahisuṃsumārapakkhikukkurasigālā viya daṭṭhabbā.
And these eye-sense faculties and so forth, being inclined towards their respective objects like visible forms, should be seen as similar to snakes, crocodiles, birds, dogs, and jackals inclined towards their respective abodes such as anthills, water, sky, villages, and charnel grounds.
Và các nhãn căn v.v. này nên được xem như rắn, cá sấu, chim, chó nhà, chó rừng, vì chúng hướng về đối tượng của mình như sắc v.v., và hướng về các đối tượng được gọi là ụ mối, nước, không gian, làng, bãi tha ma.
Visamajjhāsayatāya hi cakkhu vammikacchiddābhiratasappo viya, bilajjhāsayatāya sotaṃ udakabilābhiratasuṃsumāro viya, ākāsajjhāsayatāya ghānaṃ ajaṭākāsābhiratapakkhi viya, gāmajjhāsayatāya jivhā gāmābhiratakukkuro viya, upādinnakajjhāsayatāya kāyo āmakasusānābhiratasigālo viyāti.
Indeed, the eye, due to its inclination for unevenness, is like a snake delighting in ant-hill holes; the ear, due to its inclination for holes, is like a crocodile delighting in water-holes; the nose, due to its inclination for space, is like a bird delighting in open space; the tongue, due to its inclination for a village, is like a dog delighting in a village; and the body, due to its inclination for what is clung to, is like a jackal delighting in a raw charnel ground.
Thật vậy, do ý hướng bất thiện, mắt giống như rắn thích hang mối; tai do ý hướng về hang hốc giống như cá sấu thích hang nước; mũi do ý hướng về không gian giống như chim thích không gian không vướng mắc; lưỡi do ý hướng về làng giống như chó nhà thích làng; thân do ý hướng về những gì bị chấp thủ giống như chó rừng thích bãi tha ma còn xác chết.
Visamajjhāsayatāyāti cakkhussa visamajjhāsayaṃ viya hotīti katvā vuttā.
The term " Visamajjhāsayatā" (inclination for unevenness) is stated because it is like the eye's uneven inclination.
Visamajjhāsayatāyā (do ý hướng bất thiện) được nói như vậy bởi vì con mắt có ý hướng bất thiện.
Cakkhumato vā puggalassa ajjhāsayavasena cakkhu visamajjhāsayaṃ.
Alternatively, the eye has an uneven inclination based on the inclination of a person possessing vision.
Hoặc con mắt có ý hướng bất thiện theo ý hướng của người có mắt.
Esa nayo sesesupi.
The same method should be understood for the remaining faculties.
Cũng theo cách này đối với các giác quan còn lại.
Daṭṭhu…pe… lakkhaṇanti ettha daṭṭhuṃ kāmetīti daṭṭhukāmo tassa bhāvo daṭṭhukāmatā, rūpataṇhāyetaṃ adhivacanaṃ.
Here, in " Daṭṭhu…pe… lakkhaṇaṃ", "daṭṭhukāmo" means one who desires to see, and "daṭṭhukāmatā" is the state of that. This is a designation for rūpataṇhā (craving for forms).
Trong cụm từ Daṭṭhu…pe… lakkhaṇa (đặc tính của sự thanh tịnh do nghiệp tạo ra có nguồn gốc từ sự ham muốn nhìn thấy), daṭṭhukāmo (ham muốn nhìn thấy) là người có ý muốn nhìn thấy; daṭṭhukāmatā (sự ham muốn nhìn thấy) là trạng thái của người đó, đây là tên gọi khác của rūpataṇhā (ái về sắc).
Sā pana anāgate cakkhādīsu ādīnavapaṭicchādikāvijjāmūlapatthanāsabhāvā pākaṭā apākaṭāti duvidhā.
That craving for forms, in the future, with ignorance concealing the danger in the eye and other faculties as its root and desire as its nature, is twofold: manifest (pākaṭā) and unmanifest (apākaṭā).
Ái về sắc đó có hai loại: hiển nhiên (pākaṭā) và không hiển nhiên (apākaṭā), có bản chất là sự khao khát có gốc rễ từ vô minh che giấu sự nguy hiểm trong các giác quan như mắt trong tương lai.
Tattha yā ayaṃ ‘‘īdisaṃ īdisañca sukhumatamavisayaggahaṇasamatthaṃ cakkhu hotū’’ti evaṃ kammāyūhanato pubbe, pacchā vā uppannā pākaṭā.
Among these, the manifest craving is that which arises before or after the exertion of kamma, with the wish: "May my eye be of such and such a kind, capable of apprehending very subtle objects."
Trong đó, loại ái hiển nhiên là cái phát sinh trước hoặc sau khi thực hiện nghiệp, với ý nghĩ: “Mong sao con mắt của tôi được như thế này, như thế kia, có khả năng nắm bắt những đối tượng vi tế nhất định”.
Indriyavisesaṃ pana anāmasitvā avisesena paripuṇṇāyatanabhavasampattiṃ patthetvā, apatthetvā vā tattha avigatataṇhāvasena kammaṃ karontassa appahīnabhāvena anusayitā api kammasāmatthiyavicittahetubhūtā apākaṭā.
However, without considering any specific faculty, wishing for the complete perfection of sense-bases (āyatana-bhava-sampatti) in general, or without such a specific wish, but performing kamma through the power of unabandoned craving, which lies latent and serves as the varied cause for the potency of kamma, is unmanifest.
Còn loại ái không hiển nhiên là cái tồn tại dưới dạng tùy miên (anusaya), chưa được đoạn trừ nơi người thực hiện nghiệp mà không xem xét đến một loại căn nào cụ thể, chỉ khao khát hoặc không khao khát một sự thành tựu hoàn hảo của các xứ (āyatana) trong một kiếp sống nào đó, do ái chưa được loại bỏ, và là nguyên nhân đa dạng cho năng lực của nghiệp.
Sā duvidhāpi nidānaṃ upanissayo yassa taṃ daṭṭhukāmatānidānaṃ, tadeva kammaṃ, taṃ samuṭṭhānametesanti daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānāni, evaṃvidhānaṃ bhūtānaṃ pasādo daṭṭhukāmatā…pe… pasādo, taṃ lakkhaṇamassa, tathā hutvā lakkhīyatīti vā daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānabhūtapasādalakkhaṇaṃ.
That twofold craving is the foundation (nidānaṃ), the strong support (upanissayo), for kamma; that kamma is itself the "daṭṭhukāmatānidānaṃ." And for these bhūta (material) phenomena, that kamma is the origin, thus they are "daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānāni" (originated from kamma rooted in the desire to see). The clarity (pasādo) of such material phenomena (bhūta) is the "daṭṭhukāmatā…pe… pasādo." That is its characteristic (lakkhaṇaṃ); or it is marked by being such, hence it is called " daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānabhūtapasādalakkhaṇaṃ" (the characteristic of the clarity of material phenomena arisen from kamma rooted in the desire to see).
Cả hai loại ái này đều là nguồn gốc (nidāna), là duyên mạnh (upanissaya) của nghiệp, nên nghiệp đó được gọi là daṭṭhukāmatānidānaṃ (nghiệp có nguồn gốc từ sự ham muốn nhìn thấy). Chính nghiệp đó là nguyên nhân (samuṭṭhāna) của các sắc (bhūta) này, nên chúng được gọi là daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānāni (các sắc phát sinh từ nghiệp có nguồn gốc từ sự ham muốn nhìn thấy). Sự thanh tịnh (pasāda) của những sắc như vậy là daṭṭhukāmatā…pe… pasādo (sự thanh tịnh… của sự ham muốn nhìn thấy), đó là đặc tính của nó, hoặc nó được nhận biết khi đã trở thành như vậy, nên được gọi là daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānabhūtapasādalakkhaṇaṃ (đặc tính của sự thanh tịnh do nghiệp tạo ra có nguồn gốc từ sự ham muốn nhìn thấy).
Ettha ca gabbhaseyyakānaṃ dinnapaṭisandhikaṃ, aññaṃ vā kammaṃ cakkhādīni nibbatteti.
Here, for those born in the womb (gabbhaseyyaka), kamma that gave rise to their rebirth consciousness (paṭisandhi), or other kamma, produces the eye and other faculties.
Ở đây, đối với những chúng sinh thai sinh, nghiệp đã tạo ra sự tái sinh hoặc nghiệp khác tạo ra các căn như mắt.
Opapātikānaṃ pana paṭisandhikkhaṇeva paripuṇṇāyatanānaṃ nibbattamānānaṃ paṭisandhijanakameva kammaṃ paripuṇṇasakalamattabhāvaṃ nibbattetīti gahetabbaṃ.
For spontaneously born beings (opapātika), however, who arise with complete sense-bases at the moment of rebirth, it should be understood that the kamma generating their rebirth itself produces their entire perfect form (sakalattabhāva).
Còn đối với những chúng sinh hóa sinh, những người có các xứ (āyatana) hoàn chỉnh ngay vào khoảnh khắc tái sinh, chính nghiệp tạo ra tái sinh đó đã tạo ra toàn bộ thân thể hoàn chỉnh, điều này cần được hiểu.
Kathaṃ pana ekakammunā nibbattamānānaṃ cakkhādīnaṃ visesoti?
But how can there be a distinction among the eye and other faculties that are produced by a single kamma?
Tuy nhiên, làm thế nào mà các căn như mắt, được tạo ra bởi một nghiệp duy nhất, lại có sự khác biệt?
Kāraṇassa bhinnattā.
Due to the difference in their causes.
Do sự khác biệt của nguyên nhân.
Taṃtaṃbhavapatthanābhūtā hi taṇhā taṃtaṃbhavapariyāpannāyatanābhilāsatāya sayaṃ vicittarūpā upanissayabhāvena taṃtaṃbhavanibbattakakammassapi vicittabhedataṃ vidahati.
For craving (taṇhā), which takes the form of aspiration for particular existences (bhava), being itself variegated through its longing for sense-bases (āyatana) pertaining to those particular existences, establishes a variegated differentiation in the kamma that produces those existences, as a strong supporting condition.
Thật vậy, ái, vốn là sự khao khát về các kiếp sống khác nhau, do khao khát các xứ liên quan đến các kiếp sống đó, tự nó có nhiều hình thái đa dạng, và với vai trò là duyên mạnh (upanissaya), nó tạo ra sự khác biệt đa dạng cho nghiệp tạo ra các kiếp sống đó.
Yato tadāhitavisesaṃ tathāvidhasamatthatāyogena anekarūpāpannaṃ viya anekavisiṭṭhasabhāvaṃ phalaṃ nibbatteti, na cettha samatthatāsamatthatāsabhāvato aññā veditabbā.
Therefore, kamma, having a special quality imparted by craving, produces results of various excellent natures, as if it had assumed many forms due to its capacity to effect such. And here, no other logical inference beyond the nature of capability and incapability should be understood.
Vì thế, nghiệp đó, vốn được tạo ra với những đặc tính khác nhau bởi ái, tạo ra quả có nhiều đặc tính ưu việt khác nhau, dường như có nhiều hình thái khác nhau do sự kết hợp của khả năng tương ứng; và ở đây, không cần biết đến điều gì khác ngoài trạng thái có khả năng và không có khả năng.
Kāraṇavisesena āhitavisesassa visiṭṭhaphalanipphādanasamatthatābhāvato ekasseva kammassa soḷasādivipākanibbattanahetubhāvena ca ayamattho sampaṭicchitabbo.
This meaning should be accepted because of the kamma's capacity to produce specific results, which has received specific qualities due to a special condition, and because a single kamma can be the cause for the production of sixteen or more types of results.
Vì nghiệp có khả năng tạo ra quả ưu việt với những đặc tính được tạo ra bởi sự khác biệt của nguyên nhân, và vì một nghiệp duy nhất có thể là nguyên nhân tạo ra mười sáu loại quả dị thục (vipāka) khác nhau, nên ý nghĩa này phải được chấp nhận.
Lokepi ekasseva sālibījassa paripuṇṇāparipuṇṇataṇḍulaphalanibbattihetutā dissateva.
Even in the world, the same seed of rice is seen to be the cause for the production of full and incomplete rice grains.
Ngay cả trong thế gian, người ta cũng thấy rằng một hạt lúa duy nhất có thể là nguyên nhân tạo ra quả gạo hoàn chỉnh hoặc không hoàn chỉnh.
Kiṃ vā etāya yutticintāya, na cintitabbamevetaṃ.
Or what is the use of this reasoning? It should not be pondered at all.
Hoặc, việc suy tư về lý lẽ này có ích gì, điều này không nên suy tư.
Yato kammaphalaṃ cakkhādīni, kammavipāko ca sabbaso buddhānaṃyeva ñāṇassa visayo, na aññesaṃ atakkāvacarattā.
Because the eye and other faculties are the results of kamma, and kamma-vipāka (kamma's result) is entirely within the sphere of the knowledge of the Buddhas alone, not others, due to its incomprehensible nature.
Vì các căn như mắt là quả của nghiệp, và quả dị thục của nghiệp hoàn toàn là đối tượng của trí tuệ của chư Phật, chứ không phải của người khác, vì nó nằm ngoài tầm suy luận.
Teneva bhagavatā ‘‘kammavipāko acinteyyo, na cintetabbo, yo cinteyya, ummādassa vighātassa bhāgī assā’’tiādīnavaṃ (a. ni. 4.77) dassetvā paṭikkhittaṃ.
That is why the Blessed One prohibited it, showing its danger: "Kamma-vipāka is inconceivable; it should not be conceived. Whoever conceives it might fall into madness and vexation."
Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã bác bỏ điều này bằng cách chỉ ra sự nguy hiểm: “Quả dị thục của nghiệp là bất khả tư nghị, không nên suy tư. Ai suy tư về nó sẽ là người có phần trong sự điên loạn và tổn hại” (A.N. 4.77).
Rūpesu āviñchanarasanti āviñchanaṃ puggalassa, āvajjanādiviññāṇassa vā tanninnabhāvappattiyā hetubhāvo.
In " Rūpesu āviñchanarasaṃ" (the function of drawing to objects), "āviñchanaṃ" means the individual's turning towards, or the eye-consciousness's attaining a state of being directed towards, seeing, etc., thus acting as a cause.
Rūpesu āviñchanarasaṃ (có chức năng kéo hút đối với sắc) nghĩa là sự kéo hút của một người, hoặc là nguyên nhân khiến thức (vijñāṇa) như sự chú ý (āvajjana) trở nên hướng về đối tượng đó.
Ādhārabhāvapaccupaṭṭhānanti nissayapaccayabhāvato.
" Ādhārabhāvapaccupaṭṭhānaṃ" (manifestation as a support) refers to its nature as a base condition (nissaya-paccaya).
Ādhārabhāvapaccupaṭṭhānaṃ (biểu hiện là nền tảng) là do trạng thái của duyên nương tựa (nissaya-paccaya).
Ālokādisannissayena kadāci uppajjamānānampi hi cakkhuviññāṇaṃ uppajjanakāle cakkhuṃ nissāya eva uppajjatīti.
For even though eye-consciousness sometimes arises dependent on light and other conditions, it always arises dependent on the eye-faculty at the moment of its arising.
Thật vậy, ngay cả khi nhãn thức (cakkhuviññāṇa) đôi khi phát sinh nhờ sự nương tựa vào ánh sáng, v.v., thì vào thời điểm phát sinh, nó vẫn phát sinh chỉ dựa vào nhãn căn (cakkhu).
Etthāha – cakkhuviññāṇuppattisamaye sambhavantesu mandāmandamajjhimāyukesu ekūnapaṇṇāsacakkhūsu katamaṃ cakkhuviññāṇassa ādhārabhāvaṃ paccanubhotīti?
Here, an objector asks: "Among the forty-nine eye-faculties of weak, strong, and medium lifespan that can arise at the moment of the eye-consciousness's arising, which one experiences the state of being a support for the eye-consciousness?"
Ở đây, người ta hỏi: "Trong số bốn mươi chín nhãn căn có tuổi thọ yếu, trung bình và mạnh mẽ có thể phát sinh vào thời điểm nhãn thức phát sinh, nhãn căn nào trải nghiệm vai trò là nền tảng của nhãn thức?"
Vuccate –
It is said:
Được trả lời:
Taḷākagāmamūlavāsidāṭhānāgattherena pana ‘‘āvajjanena, tassa anantarapaccayabhūtena bhavaṅgena vā saha uppannaṃ cakkhu’’nti vuttaṃ, taṃ duvuttaṃ.
However, by the Elder Dāṭhānāgata, who resided at Taḷākagāmamūla, it was stated: "The eye-faculty that arose with the process of adverting (āvajjana), or that which arose with the bhavaṅga (life-continuum) which is its immediate condition," which is an incorrect statement.
Tuy nhiên, Trưởng lão Dāṭhānāgata, người cư trú tại Taḷākagāmamūla, đã nói rằng “nhãn căn phát sinh cùng với sự chú ý (āvajjana) hoặc cùng với tâm bhavaṅga là duyên vô gián của nó”, điều này là không đúng.
Evañhi sati aññasmiṃ ghaṭṭite aññaṃ cakkhuviññāṇassa nissayo hotīti vuttaṃ hoti, evañca bhavaṅgacalanato heṭṭhā tatiyacatutthehi yāva terasamacittena saha uppannampi nissayo hotīti āpajjeyya, na cetaṃ vattabbaṃ, tatiyacatutthacittato paṭṭhāya uppannaṃ kesañci vīthicittānaṃ dvārabhāvaṃ na gacchati niruddhattā, manodvārassa niruddhasseva dvārabhāvassa dassanato.
For if that were the case, it would mean that when one sense-faculty is impinged upon, another sense-faculty becomes the support for the eye-consciousness. And if this were the case, then even the eye-faculty that arose with the third, fourth, up to the thirteenth consciousness below the bhavaṅga-vibration would become the support. This should not be said, because the eye-faculty that arises from the third and fourth consciousness onwards does not become the door (dvāra) for some vīthi-cittas (process-consciousnesses) due to its cessation; whereas the mind-door (manodvāra) is seen to be a door even when it has ceased.
Nếu vậy, điều đó có nghĩa là khi một căn khác va chạm, một căn khác trở thành duyên nương tựa cho nhãn thức. Và nếu vậy, thì nhãn căn phát sinh cùng với tâm thứ ba, thứ tư trở xuống cho đến tâm thứ mười ba từ sự rung động của bhavaṅga cũng sẽ trở thành duyên nương tựa. Điều này không nên nói, vì nhãn căn phát sinh từ tâm thứ ba, thứ tư trở đi không trở thành cửa (dvāra) cho một số tâm lộ trình (vīthicitta) vì nó đã diệt. Cửa ý môn (manodvāra) được thấy là cửa ngay cả khi nó đã diệt.
Yadi siyā ‘‘paṭisandhicittassa uppādakkhaṇe uppannaṃ vatthuṃ nissāya dutiyabhavaṅgaṃ uppajjatī’’tiādivacanato ‘‘ekacittakkhaṇātītameva nissayoti adhippeta’’nti idampi ekacittakkhaṇātītaṃ nissayoti yujjatīti, evaṃ sati ‘‘tassa anantarapaccayabhūtena bhavaṅgena vā’’ti vacanaṃ yujjeyya, tena hi ‘‘cittakkhaṇadvayātītampi nissayo’’ti paṭiññātaṃ siyā, tasmā nāyaṃ therassa adhippāyoti dissati.
If it were to be argued that "from the statement 'dependent on the heart-base that arose at the moment of the rebirth-consciousness's arising, the second bhavaṅga arises,' it is intended that only that which has passed one consciousness-moment is the support," this too would be fitting if that which has passed one consciousness-moment were the support. If so, then the statement "or with the bhavaṅga which is its immediate condition" would be inappropriate, for then it would be asserted that even that which has passed two consciousness-moments is a support. Therefore, this does not appear to be the Elder's intention.
Nếu có ai nói rằng: “Từ lời dạy ‘nương vào vật thực phát sinh vào khoảnh khắc phát sinh của tâm tái sinh, tâm bhavaṅga thứ hai phát sinh’, v.v., ý muốn nói rằng chỉ nhãn căn đã trôi qua một sát na tâm mới là duyên nương tựa”, thì điều này cũng hợp lý khi cho rằng nhãn căn đã trôi qua một sát na tâm là duyên nương tựa. Nếu vậy, lời nói “hoặc cùng với tâm bhavaṅga là duyên vô gián của nó” sẽ không hợp lý, vì điều đó có nghĩa là đã chấp nhận rằng nhãn căn đã trôi qua hai sát na tâm cũng là duyên nương tựa. Do đó, điều này không phải là ý định của Trưởng lão.
‘‘Ekacittakkhaṇātikkamo’’ti ca anatītekacittakkhaṇassa dubbalatāya ekacittakkhaṇātikkamena tassa balavabhāvadīpanatthaṃ vuccati, na pana dviticatucittakkhaṇātītānaṃ nissayabhāvābhāvato.
And "ekacittakkhaṇātikkamo" (passing one consciousness-moment) is stated to indicate the strength of that eye-faculty after passing one consciousness-moment, due to the weakness of the eye-faculty that has not yet passed one consciousness-moment, and not due to the absence of the state of being a support for those that have passed two, three, or four consciousness-moments.
Và cụm từ “ekacittakkhaṇātikkamo” (đã trôi qua một sát na tâm) được nói để chỉ ra trạng thái mạnh mẽ của nó do sự yếu kém của nhãn căn chưa trôi qua một sát na tâm, chứ không phải do sự có hay không có trạng thái duyên nương tựa của những nhãn căn đã trôi qua hai, ba hoặc bốn sát na tâm.
Evañca katvā vuttaṃ ācariyadhammapālattherena ‘‘sampaṭicchanādīni cutiāsannāni taduddhaṃ kammajarūpassa anuppattito ekasmiṃyeva hadayavatthusmiṃ vattantī’’ti, tasmā taṃ therassa manorathamevāti na sārato paccetabbaṃ.
And having done so, the Teacher Dhammapāla Thera stated: "The receiving consciousness (sampaṭicchana) and others, being close to death (cuti-āsannāni), arise only in one heart-base (hadayavatthu), due to the non-arising of kamma-born rūpa (kammajarūpa) beyond that point." Therefore, that is merely the Elder's wish and should not be wholeheartedly accepted as essential truth.
Và chính vì vậy, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã nói: “Các tâm tiếp thọ (sampaṭicchana), v.v., gần với sự chết, và từ đó trở lên, do sự không phát sinh của sắc do nghiệp tạo ra, chúng chỉ diễn ra trong một vật thực trái tim (hadayavatthu) duy nhất.” Do đó, điều đó chỉ là mong muốn của Trưởng lão, không nên tin tưởng một cách cốt yếu.
Sahajātesu bahūsu pasādesu kiṃ eko nissayo hoti, udāhu sabbeyevāti?
Among the many sense-faculties (pasāda) that arise simultaneously, is only one the support, or are all of them?
Trong số nhiều sắc thanh tịnh (pasāda) cùng phát sinh, liệu chỉ một cái là duyên nương tựa, hay tất cả đều là duyên nương tựa?
Nanu vuttaṃ ‘‘pubbe ekampi cakkhu viññāṇassa paccayo hotī’’ti, katamaṃ pana tanti?
Has it not been stated before that "even one eye-faculty is a condition for consciousness"? Which one is it then?
Chẳng phải đã nói trước đó rằng “ngay cả một nhãn căn cũng là duyên cho thức” sao? Vậy thì đó là nhãn căn nào?
Yaṃ tattha visadaṃ hutvā rūpābhighaṭṭanārahaṃ.
That which, being clear, is fit for impinging on visible forms.
Đó là cái nhãn căn đã trở nên trong sạch và thích hợp để va chạm với sắc.
Visuddhimaggasīhaḷasaṃvaṇṇanāyaṃ pana ‘‘sabbeyeva nissayā hontī’’ti vatvā ‘‘yadi evaṃ ‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’nti ettha ‘rūpe cā’ti vacanaṃ viya ‘cakkhūnī’tipi bahuvacanaṃ kattabbanti anuyogaṃ katvā taṃvisodhanatthaṃ ‘sasambhāracakkhudvayanissitaṃ pasādadvayaṃ nissāya ekameva viññāṇaṃ uppajjatīti gaṇheyyu’nti imaṃ vippaṭipattiṃ nirākarontena bhagavatā bahuvacanamakatvā ‘rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ ārammaṇapaccayena paccayo’tiādīsu (paṭṭhā. 1.1.2) viya sāmaññavasena ekavacanaṃ kata’’nti vuttaṃ.
However, in the Sinhalese Commentary on the Visuddhimagga, it is said, "Having stated that 'all bases become,' and having raised the question, 'If so, in the phrase "visual consciousness arises dependent on the eye and forms," just as "rūpe ca" is in the plural, so should "cakkhūnī" also be in the plural,' the Blessed One, wishing to dispel the misunderstanding that 'only one consciousness arises dependent on the two sensitive organs (pasāda), which are based on the two eyes with their constituent parts,' did not use the plural form, but rather the singular form in a general sense, as in passages such as 'The visual-object is a condition by way of object-condition for the visual consciousness element and its associated phenomena.'"
Tuy nhiên, trong bản chú giải tiếng Sinhala của Visuddhimagga, đã nói rằng: “Tất cả các tịnh sắc (pasāda) đều là chỗ nương tựa.” Và nếu vậy, trong câu ‘do nhãn và sắc mà nhãn thức sinh khởi’ (cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ), giống như việc dùng từ ‘rūpe ca’ ở số nhiều, thì ‘cakkhūnī’ (nhãn) cũng nên dùng ở số nhiều. Để giải đáp sự truy vấn này và bác bỏ quan điểm sai lầm rằng ‘chỉ một thức sinh khởi nương vào hai tịnh sắc (pasāda) dựa trên hai nhãn căn cùng với các yếu tố cấu thành’, Đức Phật đã không dùng số nhiều mà dùng số ít theo nghĩa chung, như trong các đoạn ‘sắc xứ là duyên cảnh cho nhãn thức giới và các pháp tương ưng với nó’ (rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ ārammaṇapaccayena paccayo), v.v.”
Ācariyadhammapālattherena pana tadeva sīhaḷasaṃvaṇṇanāvacanaṃ anicchantena ‘‘ekampi cakkhu viññāṇassa paccayo hoti, rūpaṃ pana anekameva paccayabhāvavisesato’’ti vuttaṃ.
But the Elder Acariya Dhammapāla, not wishing for that very statement in the Sinhalese Commentary, said, "Even one eye is a condition for consciousness, but forms are manifold by reason of the distinction in their conditioning nature."
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Ācariya Dhammapāla, không chấp nhận lời giải thích trong bản chú giải tiếng Sinhala đó, đã nói rằng: “Một nhãn căn cũng là duyên cho thức, nhưng sắc thì có nhiều loại đặc biệt là duyên.”
Tathā ceva amhehipi heṭṭhā vibhāvitanti.
And so have we explained it below.
Và chúng tôi cũng đã trình bày điều đó ở phần dưới.
Yesaṃ bhūtānamayaṃ pasādo, teyeva imassa āsannakāraṇanti vuttaṃ ‘‘daṭṭhu…pe… padaṭṭhāna’’nti.
Regarding which elements this sensitivity (pasāda) exists, those very elements are its proximate cause, as stated in "to see… (etc.)… proximate cause."
“Những yếu tố vật chất nào mà tịnh sắc này làm cho trong sạch, chính những yếu tố đó là nguyên nhân gần của nó” – điều này đã được nói trong phần ‘để thấy… v.v… nguyên nhân gần’ (daṭṭhu…pe… padaṭṭhānaṃ).
Sotapasādādīnampi lakkhaṇādiniddese vuttanayānusārena attho yojetabbo.
The meaning concerning the ear-sensitivity (sotapasāda) and so forth should also be constructed in accordance with the method stated in the explanation of their characteristics and so on.
Đối với thính tịnh sắc (sotapasāda) và các tịnh sắc khác, ý nghĩa cũng nên được liên kết theo cách đã nói trong phần trình bày về đặc tính, v.v.
658. Kecīti mahāsaṅghiyesu ekacce.
658. Some refers to certain teachers among the Mahāsaṅghikas.
658. Một số người (Keci) là một số trong số các Mahāsaṅghika.
Cakkhādīsu tejādiadhikatā nāma tannissayabhūtānaṃ tadadhikatāyāti dassento ‘‘tejādhikāna’’ntiādimāha.
To show that the predominance of fire element (teja) and so forth in the eye and other faculties (cakkhu) is due to the predominance of those elements in their underlying physical bases, he states "those predominant in fire element" and so on.
Để chỉ ra rằng sự vượt trội của yếu tố lửa (teja) và các yếu tố khác trong nhãn căn (cakkhu) và các căn khác là do sự vượt trội của các yếu tố vật chất (bhūta) làm chỗ nương tựa cho chúng, nên đã nói “của những yếu tố lửa vượt trội” (tejādhikānaṃ) và tiếp theo.
Tattha tejādhikānanti pamāṇavasena catunnaṃ dhātūnaṃ samānabhāvepi kiccavasena tejodhātuadhikānaṃ.
Among these, "those predominant in fire element" means those in which the fire element (tejo-dhātu) is predominant in function, even if the four elements are equal in magnitude.
Trong đó, của những yếu tố lửa vượt trội (tejādhikānaṃ) có nghĩa là, mặc dù bốn đại hiển lộ (dhātu) có số lượng bằng nhau, nhưng về chức năng, yếu tố lửa (tejodhātu) là vượt trội.
Evaṃ sesesupi.
It is the same in the remaining cases as well.
Tương tự với các trường hợp còn lại.
Ākāsa …pe… sesakāti ākāsādhikānaṃ bhūtānaṃ pasādo sotaṃ, vāyuadhikānaṃ ghānaṃ, toyādhikānaṃ jivhā, phoṭṭhabbasaṅkhātapathavādhikānaṃ kāyoti attho.
Space… (etc.)… the rest means that the sensitive part (pasāda) of the elements predominant in space is the ear; of those predominant in air, the nose; of those predominant in water, the tongue; and of those predominant in earth, which is tangibility (phoṭṭhabba), the body.
Không gian (ākāsa) … v.v… còn lại (sesakā) có nghĩa là: tịnh sắc của các yếu tố vật chất (bhūta) mà yếu tố không gian (ākāsa) vượt trội là tai (sota); của các yếu tố vật chất mà yếu tố gió (vāyu) vượt trội là mũi (ghāna); của các yếu tố vật chất mà yếu tố nước (toya) vượt trội là lưỡi (jivhā); và của các yếu tố vật chất mà yếu tố đất (paṭhavī) được gọi là xúc (phoṭṭhabba) vượt trội là thân (kāya).
659. Evaṃ pana vadantānaṃ kiṃ uttaranti āha ‘‘te panā’’tiādi.
659. He then states "but those" and so on, asking what the reply is to those who speak in this manner.
659. Vậy thì, điều gì sẽ xảy ra với những người nói như vậy? Để trả lời, đã nói “những người đó thì” (te panā) và tiếp theo.
Suttaṃ āharathāti na tumhākaṃ vacanamatteneva ayamattho sakkā saddhātuṃ, tassa pana paridīpakaṃ suttamāharatha.
"Bring forth a Sutta" means that this meaning cannot be believed merely by your words; therefore, bring forth a Sutta that illuminates it.
“Hãy dẫn kinh ra!” (Suttaṃ āharatha) có nghĩa là: ý nghĩa này không thể được tin chỉ bằng lời nói của các vị; hãy dẫn ra kinh điển minh họa cho điều đó.
Sutte hi āhaṭe tassa neyyatthataṃ nītatthataṃ vicāretvā yadi tassa vasena ayamattho paññāyetha, gaṇheyyāma nanti adhippāyo.
For if a Sutta were brought forth, and after considering whether its meaning is implied (neyyattha) or explicit (nītattha), if this meaning were understood in accordance with it, we would accept it—such is the intention.
Vì ý nghĩa là: nếu kinh được dẫn ra, sau khi xem xét ý nghĩa của nó là gián tiếp (neyyattha) hay trực tiếp (nītattha), và nếu ý nghĩa này được hiểu theo kinh, thì chúng tôi sẽ chấp nhận.
Suttameva…pe… kiñcipīti ito cito ca suttaṃ gavesamānāpi addhā ekantena kiñcipi ekagāthāpadamattampi tadatthaparidīpakaṃ suttaṃ na dakkhissanteva tepiṭake buddhavacane tādisasseva suttantassa abhāvato.
"Not even a Sutta… (etc.)… anything" means that even if they search for Suttas here and there, they will certainly not find any Sutta, not even a single verse-line, that illuminates that meaning, because such a Sutta does not exist in the Tipiṭaka, the Buddha's word.
“Dù có tìm kinh… v.v… một chút nào” (Suttameva…pe… kiñcipī) có nghĩa là: dù có tìm kiếm kinh điển ở khắp nơi, chắc chắn sẽ không tìm thấy bất kỳ câu kinh nào, dù chỉ là một phần của một bài kệ, minh họa cho ý nghĩa đó, vì không có kinh điển nào như vậy trong Tam Tạng Phật Ngôn.
660. Kiñcāpi suttantavasena ayamattho na dissati, yuttito pana dissatīti ce, tampi natthīti dassento āha ‘‘visese satī’’tiādi.
660. If it is said that this meaning is not seen according to the Suttas, but it is seen by reason, he replies "when there is a distinction," showing that this is also not the case.
660. Mặc dù ý nghĩa này không được tìm thấy trong kinh điển, nhưng nếu nói rằng nó có thể được thấy từ lý lẽ, thì để chỉ ra rằng điều đó cũng không có, đã nói “khi có sự khác biệt” (visese satī) và tiếp theo.
Bhūtānañhi visese sati pasādo kathaṃ bhave, neva bhaveyya, na ca bhaveyya, kiṃ kāraṇanti āha ‘‘samānānañhi bhūtānaṃ, pasādo paridīpito’’ti.
For when there is a distinction among the elements, how could there be a sensitive part (pasāda)? It simply could not be. What is the reason for this? He says, "for the sensitive part is explained as belonging to similar elements."
Khi có sự khác biệt trong các yếu tố vật chất (bhūta), tịnh sắc (pasāda) có thể tồn tại như thế nào? Nó không thể tồn tại. Tại sao? Để trả lời, đã nói “tịnh sắc của các yếu tố vật chất tương đồng đã được trình bày” (samānānañhi bhūtānaṃ, pasādo paridīpito).
Yasmā samānānameva bhūtānaṃ pasādo porāṇehi paridīpito, na visamānānaṃ.
Because the sensitive part has been explained by the ancients as belonging only to similar elements, not to dissimilar ones.
Vì tịnh sắc của các yếu tố vật chất tương đồng đã được các bậc cổ đức trình bày, chứ không phải của các yếu tố vật chất không tương đồng.
Pathavīdhātuadhikakalāpassa hi kakkhaḷattā, āpodhātuadhikakalāpassa vissandanato, tejodhātuadhikakalāpassa pariggayhamānattā, vāyodhātuadhikakalāpassa ca vissaraṇato na tesu pasādo patiṭṭhātuṃ sakkoti, tasmā tesaṃ kiccato samānānaṃyeva pasādo uppajjeyya, na visamānānanti.
For the sensitive part cannot be established in the kalāpas (units of matter) where the earth element is predominant, due to its hardness; nor in those where the water element is predominant, due to its flowing nature; nor in those where the fire element is predominant, due to its being grasped; nor in those where the air element is predominant, due to its scattering. Therefore, the sensitive part can only arise in those elements that are similar in function, not in dissimilar ones.
Vì các nhóm sắc (kalāpa) mà yếu tố đất (paṭhavīdhātu) vượt trội thì cứng rắn, các nhóm sắc mà yếu tố nước (āpodhātu) vượt trội thì chảy tràn, các nhóm sắc mà yếu tố lửa (tejodhātu) vượt trội thì bị nóng, và các nhóm sắc mà yếu tố gió (vāyodhātu) vượt trội thì phân tán, nên tịnh sắc không thể an trú trong chúng. Do đó, tịnh sắc chỉ có thể sinh khởi trong các yếu tố vật chất tương đồng về chức năng, chứ không phải trong các yếu tố vật chất không tương đồng.
661-2. Yadi evaṃ kathaṃ pasādānaṃ visesatāti āha ‘‘tasmā’’tiādi.
661-2. If so, how can there be a distinction among the sensitive parts (pasāda)? He replies "Therefore," and so on.
661-2. Nếu vậy, làm thế nào có sự khác biệt trong các tịnh sắc? Để trả lời, đã nói “do đó” (tasmā) và tiếp theo.
Yasmā vuttappakārena pasādavatthukānaṃ bhūtānaṃ visesena na bhavitabbaṃ, tasmā etesaṃ pasādanissayabhūtānaṃ idamūnaṃ, idamadhikanti etaṃ visesaparikappanaṃ sabbaso sabbākārena pahāya ñeyyā kammavisesena pasādānaṃ visesatā.
Since the elements underlying the sensitive parts should not have distinctions in the manner stated, therefore, abandoning completely all notions of distinction, such as ‘this is deficient’ or ‘this is excessive,’ regarding these elements that are the basis of the sensitive parts, the distinction among the sensitive parts should be understood through the distinction in kamma.
Vì các yếu tố vật chất (bhūta) làm nền tảng cho tịnh sắc không nên có sự khác biệt theo cách đã nói, do đó, hãy hoàn toàn từ bỏ (sabbaso pahāya) sự giả định khác biệt này (etaṃ visesaparikappanaṃ) – cái này ít hơn, cái kia nhiều hơn – của các yếu tố vật chất làm nền tảng cho các tịnh sắc này (etesaṃ), và nên hiểu rằng sự khác biệt của các tịnh sắc là do sự khác biệt của nghiệp (ñeyyā kammavisesena pasādānaṃ visesatā).
Yathā avisesepi bhūtānaṃ rūpānaṃ rasādayo aññamaññavisadisā honti, evaṃ cakkhādayopi bhūtavisesābhāvepi aññamaññavisadisā honti.
Just as, even without distinction among the fundamental elements, sights and tastes are mutually dissimilar, so too are the eye and other faculties mutually dissimilar, even in the absence of elemental distinction.
Giống như các sắc (rūpa) như vị giác (rasa) và các giác quan khác nhau mặc dù các yếu tố vật chất (bhūta) không có sự khác biệt, thì nhãn căn (cakkhu) và các căn khác cũng khác nhau mặc dù không có sự khác biệt về yếu tố vật chất.
So panāyaṃ visiṭṭhabhāvo kammavisesena viññātabbo.
This specific nature, however, should be understood through the distinction in kamma.
Tuy nhiên, sự đặc biệt này nên được hiểu là do sự khác biệt của nghiệp (kamma).
Ekampi hi kammaṃ pañcāyatanikattabhāvapatthanānipphannaṃ cakkhādivisesahetutāya aññamaññassa asādhāraṇavisiṭṭhaṃ sāmatthiyavisesato.
Even a single kamma, arisen from the aspiration for a state possessing five sense-bases, is uniquely distinct for each of the eye and other faculties due to the distinction in their causal efficacy, being the cause for their respective distinctions.
Ngay cả một nghiệp (kamma) được tạo ra bởi ước nguyện có một sự tồn tại với năm giác quan cũng có khả năng đặc biệt, không giống nhau đối với nhau, do là nguyên nhân của sự khác biệt trong nhãn căn (cakkhu) và các căn khác, nhờ vào sự khác biệt về năng lực.
Na hi yena visesena cakkhussa paccayo, teneva sotassa hoti indriyantarabhāvappattito.
For the specific way in which it is a condition for the eye is not the same as for the ear, since it attains the state of a different faculty.
Vì sự đặc biệt mà nghiệp là duyên cho nhãn căn không giống với sự đặc biệt mà nó là duyên cho thính căn, do chúng trở thành các giác quan khác nhau.
‘‘Paṭisandhikkhaṇe mahaggatā cetanā kaṭattārūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti vacanato paṭisandhikkhaṇe vijjamānānaṃ sabbesaṃyeva kaṭattārūpānaṃ ekā cetanā kammapaccayo hotīti viññāyati.
According to the saying, ‘‘At the moment of rebirth, the exalted volition is a condition for kamma-born rūpa by way of kamma-condition,’’ it is understood that at the moment of rebirth, a single volition is the kamma-condition for all existing kamma-born rūpa.
Theo lời dạy “ý chí (cetanā) siêu thế (mahaggata) vào thời điểm tái sinh là duyên nghiệp (kammapaccaya) cho các sắc do nghiệp tạo ra (kaṭattārūpa)”, thì hiểu rằng một ý chí duy nhất là duyên nghiệp cho tất cả các sắc do nghiệp tạo ra tồn tại vào thời điểm tái sinh.
Nānācetanāya hi tadā indriyuppattiyaṃ sati parittena ca mahaggatena ca kammena kaṭattārūpaṃ āpajjeyya, na cekā paṭisandhi anekakammanibbattā hotīti siddhamekena kammena anekindriyuppatti hotīti.
If there were the arising of faculties at that time due to various volitions, then kamma-born rūpa would arise from both limited kamma and exalted kamma; but since one rebirth is not brought about by many kammas, it is established that the arising of many faculties occurs through one kamma.
Nếu vào thời điểm đó, sự sinh khởi của các giác quan là do nhiều ý chí khác nhau, thì sắc do nghiệp tạo ra có thể là do nghiệp thấp kém (paritta) hoặc nghiệp siêu thế (mahaggata). Nhưng một sự tái sinh không phải do nhiều nghiệp khác nhau tạo ra. Do đó, điều này chứng tỏ rằng sự sinh khởi của nhiều giác quan là do một nghiệp duy nhất.
‘‘Na hi bhūtavisesena, hoti tesaṃ visesatā’’ti idaṃ nigamanavasena vuttaṃ.
The statement, "for their distinction is not due to elemental distinction," is made by way of conclusion.
Câu “Vì sự khác biệt của chúng không phải do sự khác biệt của các yếu tố vật chất” (Na hi bhūtavisesena, hoti tesaṃ visesatā) được nói để kết luận.
663. Evaṃ kammavisesato visiṭṭhesu ca etesu ārammaṇaggahaṇepi ayaṃ visesoti dassetuṃ ‘‘evametesū’’tiādi vuttaṃ.
663. To show that in these faculties, which are distinct due to the distinction in kamma, there is also this distinction in the apprehension of objects, "thus in these" and so on is stated.
663. Để chỉ ra rằng các tịnh sắc (pasāda) này, vốn đặc biệt do sự khác biệt của nghiệp (kamma), cũng có sự khác biệt trong việc tiếp nhận đối tượng, đã nói “như vậy trong những điều này” (evametesū) và tiếp theo.
Appattagāhakanti asampattaggāhakaṃ attano nissayena saha anallīyananissaye eva rūpādivisaye viññāṇuppattihetubhāvato.
"Apprehending what is not in contact" means apprehending what is not in contact, because it is the cause of the arising of consciousness in the domain of visible forms and so forth, even when there is a non-adhering base along with its own base.
“Tiếp nhận đối tượng không tiếp xúc” (Appattagāhakaṃ) có nghĩa là tiếp nhận đối tượng không tiếp xúc trực tiếp, vì nó là nguyên nhân của sự sinh khởi của thức trong các đối tượng như sắc (rūpa), v.v., vốn có chỗ nương tựa không dính liền với chỗ nương tựa của chính nó.
Keci pana tampi ‘‘sampattaggāhakamevā’’ti vadanti, taṃ na sundaraṃ sāntare adhike ca visaye viññāṇuppattihetubhāvato.
However, some say that it also "apprehends only what is in contact." That is not sound, because it is the cause of the arising of consciousness in distant and extensive objects.
Tuy nhiên, một số người nói rằng điều đó cũng “chỉ tiếp nhận đối tượng tiếp xúc trực tiếp”, nhưng điều đó không đúng, vì nó là nguyên nhân của sự sinh khởi của thức trong các đối tượng có khoảng cách và lớn hơn.
Yadi hi cakkhusotāni sampattavisayameva gaṇhanti, cakkhupasādato vicchinnadese ṭhitesu tārakādīsu nissayavasena ca pamāṇato adhikesu candamaṇḍalādīsu rūpāyatanesu sotapasādato ca vicchinnadesasambhūtesu udaracammasandhicammādiantaritesu kucchisaddasandhisaddādīsu puthulesu ca samuddasaddādīsu saddāyatanesu viññāṇuppatti na siyā sampattaggāhakānaṃ kāyindriyādīnaṃ tathā adassanato.
For if the eye and ear were to apprehend only objects in contact, then visual consciousness would not arise for stars and so on, which are situated in a disconnected area from the eye-sensitivity, nor for the moon's disk and so on, which are larger in size based on their supporting physical base; similarly, auditory consciousness would not arise for stomach sounds, joint sounds, and so on, which arise in disconnected areas from the ear-sensitivity and are separated by abdominal skin, joint skin, and so forth, nor for extensive ocean sounds and so on, because such is not observed for the body-faculty and so on, which apprehend objects in contact.
Nếu nhãn căn (cakkhu) và thính căn (sota) chỉ tiếp nhận đối tượng tiếp xúc trực tiếp, thì sẽ không có sự sinh khởi của thức đối với các sắc xứ (rūpāyatana) như các vì sao, v.v., nằm ở những nơi xa cách khỏi nhãn tịnh sắc (cakkhupasāda), và các vòng mặt trăng, v.v., lớn hơn về kích thước so với chỗ nương tựa; và cũng sẽ không có sự sinh khởi của thức đối với các âm xứ (saddāyatana) như tiếng bụng, tiếng khớp xương, v.v., sinh ra ở những nơi xa cách khỏi thính tịnh sắc (sotapasāda) và bị ngăn cách bởi da bụng, da khớp, v.v., cũng như các âm thanh lớn như tiếng biển, v.v., vì các giác quan tiếp nhận đối tượng tiếp xúc trực tiếp như thân căn (kāyindriya) không thấy được như vậy.
Ettha ca vadeyya – adhiṭṭhānato bahindriyassa pavatti hotīti sampattavisayameva yattakaṃ visayaṃ, tattakaṃ visayaṃ gahaṇākāraṃ pharitvā gaṇhāti, tasmā asiddhametaṃ ‘‘sāntare adhike ca visaye viññāṇuppattihetubhāvato’’ti?
And here one might say: "The activity of the faculty extends beyond its seat; it comprehends as much of the object as it can, pervading the mode of apprehension, even for objects in contact. Therefore, the statement 'because it is the cause of the arising of consciousness in distant and extensive objects' is not established."
Ở đây, người ta có thể hỏi: “Giác quan hoạt động bên ngoài chỗ nương tựa, và nó bao trùm và tiếp nhận đối tượng tiếp xúc trực tiếp ở mức độ nào, thì nó tiếp nhận đối tượng ở mức độ đó. Vậy thì, điều này ‘là nguyên nhân của sự sinh khởi của thức trong các đối tượng có khoảng cách và lớn hơn’ là không đúng phải không?”
Taṃ na, adhiṭṭhānato bahi indriyuppattiyā eva abhāvā.
That is not the case, because the arising of the faculty itself does not occur outside its seat.
Điều đó không đúng, vì không có sự sinh khởi của giác quan bên ngoài chỗ nương tựa.
Adhiṭṭhānadese eva hi indriyaṃ pavattati tattha kiccādippayogadassanato.
For the faculty functions only within its seat, as its activities and applications are observed there.
Thật vậy, giác quan hoạt động ngay tại chỗ nương tựa, vì sự ứng dụng các chức năng, v.v., được thấy ở đó.
Sati ca etassa bahi pavattiyaṃ adhiṭṭhāne pihitepi visayaggahaṇaṃ siyā, tasmā adhiṭṭhānadese ṭhitānaṃyeva cakkhusotānaṃ asampattavisayasseva gahaṇato nāsiddhametaṃ ‘‘sāntare adhike ca viññāṇuppattihetubhāvato’’ti.
If it were to function outside its seat, then even if the seat were covered, objects could still be apprehended. Therefore, it is not unestablished that "it is the cause of the arising of consciousness in distant and extensive objects," because the eye and ear, situated in their respective seats, apprehend only objects not in contact.
Và nếu giác quan hoạt động bên ngoài chỗ nương tựa, thì sự tiếp nhận đối tượng sẽ xảy ra ngay cả khi chỗ nương tựa bị che khuất. Do đó, việc nhãn căn (cakkhu) và thính căn (sota) chỉ tiếp nhận đối tượng không tiếp xúc trực tiếp, vốn an trú tại chỗ nương tựa, không phải là không đúng, mà là đúng, khi nói “là nguyên nhân của sự sinh khởi của thức trong các đối tượng có khoảng cách và lớn hơn.”
Tenāhu porāṇā –
Thus, the ancients said:
Vì thế, các bậc cổ đức đã nói:
Apica yadi cakkhu sampattaggāhakaṃ siyā, attano maṇḍale ṭhitaṃ vaṇṇampi passeyya.
Furthermore, if the eye were to apprehend by contact, it would see even the colour situated within its own orb.
Hơn nữa, nếu mắt là cái nắm bắt đối tượng tiếp xúc, thì nó sẽ thấy cả màu sắc nằm trong vòng tròn của chính nó.
Tathā akkhipuṭe añjanaṃ pakhumamūle akkhivaṇṇaṃ pakhumamūle ghaṭṭiyamānaṃ añjanasalākampi passeyya, na ca panetaṃ dissati, tasmā tannissaye dese ṭhitameva visayaṃ gaṇhāti.
Similarly, it would see eyeliner in the eyelid, the colour of the eye at the base of the eyelashes, and even the eyeliner stick being applied at the base of the eyelashes, but this is not observed. Therefore, it apprehends only the object situated in its basis.
Cũng vậy, nó sẽ thấy thuốc kẻ mắt trong hốc mắt, màu sắc của mắt ở gốc lông mi, và cả cây kẻ mắt đang chạm vào gốc lông mi; nhưng điều này không được thấy. Do đó, nó chỉ nắm bắt đối tượng nằm ở vị trí nương tựa của nó.
Sotāyatanampi yadi sampattaggāhakaṃ abhavissa, cittasamuṭṭhānaṃ saddāyatanaṃ sotaviññāṇassa kadācipi ārammaṇapaccayo na siyā.
If the ear faculty were also to apprehend by contact, a sound-object generated by the mind would never be an object-condition for ear-consciousness.
Nếu nhĩ xứ (sotāyatana) là cái nắm bắt đối tượng tiếp xúc, thì thanh xứ (saddāyatana) do tâm khởi lên sẽ không bao giờ là đối tượng duyên (ārammaṇapaccayo) của nhĩ thức (sotaviññāṇa).
Na hi bahiddhā cittasamuṭṭhānānaṃ uppatti atthi.
Indeed, the arising of mind-generated phenomena externally does not exist.
Thật vậy, các sắc do tâm khởi lên không phát sinh ở bên ngoài.
Paṭṭhāne ca ‘‘saddāyatanaṃ sotaviññāṇadhātuyā ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.2) aviseseneva saddassa sotaviññāṇārammaṇabhāvo vutto.
And in the Paṭṭhāna, the state of sound as an object for ear-consciousness is stated without distinction: “A sound-object is a condition by way of object-condition for the ear-consciousness element.”
Và trong bộ Paṭṭhāna, sự việc thanh (sadda) là đối tượng của nhĩ thức (sotaviññāṇa) được nói đến một cách không phân biệt: “Thanh xứ là duyên cho nhĩ thức giới (sotaviññāṇadhātu) bằng đối tượng duyên (ārammaṇapaccaya)” (Paṭṭhā. 1.1.2).
Kiñca yadi sotaṃ sampattaggāhakaṃ siyā, attano visayapadeseyeva gahetabbato gandhassa viya saddassāpi disādesavavatthānaṃ na siyā.
Moreover, if the ear were to apprehend by contact, there would be no distinction of direction and locality for sound, like fragrance, because it would have to be apprehended only in its own object-region.
Hơn nữa, nếu tai là cái nắm bắt đối tượng tiếp xúc, thì cũng như hương (gandha), âm thanh (sadda) sẽ không có sự phân định về phương hướng và vị trí, vì nó chỉ được nắm bắt ở khu vực đối tượng của chính nó.
Evañca saddānusārena kaṇḍaṃ pātentassa saddavedhino attano kaṇṇabileyeva sarapātanaṃ siyā, tasmā yattha uppanno saddo, tattheva ṭhito sotapathe āpāthamāgacchati.
In this way, an arrow shot by a sharp-shooter (saravedhin) following the sound would land only in his own ear-cavity. Therefore, a sound, having arisen where it arose, stays right there and comes into the range of hearing.
Và như vậy, đối với người bắn tên theo âm thanh (saddavedhino), mũi tên sẽ chỉ rơi vào lỗ tai của chính anh ta. Do đó, âm thanh phát sinh ở đâu, nó vẫn ở đó và đi vào tầm nghe (sotapathe).
Yadi evaṃ kathaṃ dūre ṭhitehi rajakādisaddā cirena suyyanti.
If this is so, how is it that the sounds of washermen and so on, situated far away, are heard after a long time?
Nếu vậy, tại sao âm thanh của những người giặt giũ (rajaka) ở xa lại được nghe thấy sau một thời gian dài?
Asampattaggāhakatte hi dūrāsannadesavattīnaṃ samakameva savanena bhavitabbanti?
Indeed, if there is no apprehension by contact, there should be hearing simultaneously for those situated far and near?
Nếu nó không phải là cái nắm bắt đối tượng tiếp xúc, thì những người ở xa và gần phải nghe thấy cùng một lúc, phải không?
Nayidamevaṃ dūrāsannānaṃ yathāpākaṭe sadde gahaṇavisesato.
It is not so, because of the distinct apprehension of sounds as they appear to those far and near.
Không phải vậy, vì có sự khác biệt trong việc nắm bắt âm thanh tùy theo mức độ rõ ràng của những người ở xa và gần.
Yathā hi dūrāsannānaṃ vacanasadde yathāpākaṭeva gahaṇavisesato akkharavisesanaṃ gahaṇaṃ, aggahaṇañca hoti, evaṃ rajakādisaddepi āsannassa ādito pabhuti yāva avasānā kamena pākaṭībhūte, dūrassa ca avasāne, majjhe vā piṇḍavasena pavattipākaṭībhūte yathāpākaṭaṃ nicchayaggāhakānaṃ sotaviññāṇavīthiyā parato pavattānaṃ manodvārikajavanānaṃ gahaṇavisesato lahukaṃ suto, cirena sutoti abhimāno hoti.
Just as there is distinct apprehension of words for those far and near, and thus distinct apprehension or non-apprehension of syllables according to their clarity, so too, regarding the sounds of washermen and so on, for one who is near, the sounds become clear progressively from beginning to end; and for one who is far, they appear at the end or in the middle as a whole, and due to the distinct apprehension by the javana cognitions of the mind-door which arise after the ear-consciousness process, which apprehend with certainty according to their clarity, there arises the impression of "heard quickly" or "heard after a long time."
Cũng như đối với âm thanh lời nói của những người ở xa và gần, có sự nắm bắt hoặc không nắm bắt các chữ cái khác nhau tùy theo sự khác biệt trong việc nắm bắt âm thanh rõ ràng, thì cũng vậy, đối với âm thanh của những người giặt giũ và những người khác, người gần nghe thấy rõ ràng dần từ đầu đến cuối, còn người xa nghe thấy rõ ràng ở cuối hoặc ở giữa một cách tổng thể. Do sự khác biệt trong việc nắm bắt của các tâm javana thuộc ý môn (manodvārikajavana) phát sinh sau chuỗi nhĩ thức (sotaviññāṇavīthī) của những người nắm bắt rõ ràng, có sự lầm tưởng rằng "nghe nhanh" hoặc "nghe lâu".
Sotaviññāṇappavatti pana ubhayattha samānā saddassa uppannadese ṭhitassa attano vijjamānakkhaṇeyeva sotāpāthagamanato.
However, the arising of ear-consciousness is similar in both cases, because sound, existing in the place where it arose, comes into the range of hearing at the very moment of its existence.
Tuy nhiên, sự phát sinh của nhĩ thức (sotaviññāṇa) là như nhau ở cả hai trường hợp, vì âm thanh, khi phát sinh ở một nơi và tồn tại trong khoảnh khắc hiện hữu của nó, sẽ đi vào tầm nghe (sotāpātha).
Yadi saddassa bhūtaparamparāya samantato pavatti natthi, kathaṃ paṭighosuppattīti?
If there is no propagation of sound from all sides through a succession of elements, how does an echo arise?
Nếu không có sự lan truyền âm thanh liên tục từ các yếu tố vật chất (bhūtaparamparāya), thì làm sao có tiếng vọng (paṭighosa) phát sinh?
Dūre ṭhitopi saddo aññattha paṭighosuppattiyā, bhājanādicalanassa ca paccayo hoti ayokanto viya ayocalanassāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that a sound, even if situated far away, is a condition for the arising of an echo elsewhere and for the movement of jars and so on, just as a magnet is for the movement of iron.
Nên hiểu rằng âm thanh, dù ở xa, vẫn là duyên cho sự phát sinh tiếng vọng ở nơi khác và cho sự chuyển động của các vật như bình, giống như nam châm là duyên cho sự chuyển động của sắt.
Vaṇṇavikāramāpajjamānanti dosādīhi kāraṇehi amanāpavaṇṇassa uppattivasena vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ.
Assuming a change of colour means assuming a change of colour by the arising of unpleasant colours due to causes such as defilements (dosādīhi).
Biến đổi sắc thái (vaṇṇavikāramāpajjamāna) là sự phát sinh của sắc thái không dễ chịu do các nguyên nhân như sân hận (dosa) v.v., tức là sự biến đổi sắc thái.
Hadayaṅgatabhāvanti cittagataṃ ajjhāsayaṃ.
State of being in the heart means the intention (ajjhāsaya) dwelling in the mind.
Trạng thái thâm tâm (hadayaṅgatabhāva) là ý định (ajjhāsaya) nằm trong tâm (cittagata).
Pakāsetīti rūpamiva pakāsaṃ karoti, saviggahamiva dassetīti attho.
It makes manifest means it makes apparent, like a visible object; the meaning is that it shows as if having a body.
Hiển lộ (pakāsetīti) có nghĩa là làm cho rõ ràng như sắc (rūpa), hoặc hiển thị như có hình thể.
Anekatthattā hi dhātūnaṃ pakāsanattho eva rūpa-saddo daṭṭhabbo.
For indeed, because verbs have multiple meanings, the word "rūpa" should be understood here in the sense of 'making manifest'.
Vì các căn (dhātu) có nhiều nghĩa, nên từ “rūpa” nên được hiểu là có nghĩa là “hiển lộ” (pakāsana).
Taṃ pana rūpanti sambandho.
The connection is: "That is rūpa."
Và sự liên kết là “đó là sắc (rūpa)”.
Cakkhumhi, cakkhussa vā paṭihananaṃ lakkhaṇametassāti cakkhupaṭihananalakkhaṇaṃ.
The characteristic of this is impingement on the eye or of the eye, hence cakkhupaṭihananalakkhaṇaṃ.
Đặc tính va chạm với mắt (cakkhupaṭihananalakkhaṇaṃ) có nghĩa là sự va chạm với mắt hoặc của mắt là đặc tính của nó.
Evaṃ sotapaṭihananalakkhaṇantiādīsupi.
Thus also in sotapaṭihananalakkhaṇaṃ and so on.
Tương tự như vậy đối với đặc tính va chạm với tai (sotapaṭihananalakkhaṇaṃ) v.v.
Paṭihananañcettha visayavisayīnaṃ aññamaññābhimukhabhāvo yogyadesāvaṭṭhānaṃ paṭighāto viyāti katvā.
And here, impingement is understood as the state of sense-object and sense-faculty facing each other, their being situated in a suitable place, like an impact (paṭighāta).
Ở đây, sự va chạm (paṭihanana) được hiểu là sự đối diện lẫn nhau của đối tượng và chủ thể, sự nằm ở vị trí thích hợp, giống như sự va đập (paṭighāta).
Yathā paṭighāte sati dubbalassa calanaṃ hoti, evaṃ visayābhimukhabhāve sati visayino taṃsambandhassa ca vatthurūpassa, tannissitassa ca bhavaṅgassa calanaṃ hoti.
Just as there is movement of the weak when there is impact, so too, when there is the state of facing the object, there is movement of the sense-faculty, of the material base connected with it, and of the bhavaṅga supported by it.
Cũng như khi có sự va đập, vật yếu hơn sẽ bị rung chuyển, thì khi có sự đối diện với đối tượng, chủ thể, sắc vật chất liên quan đến nó, và bhavaṅga nương tựa vào nó cũng bị rung chuyển.
So rūpassa cakkhumhi, cakkhussa vā rūpe hoti.
This occurs in the eye regarding the rūpa, or of the eye regarding the rūpa.
Sự rung chuyển đó xảy ra ở mắt đối với sắc, hoặc ở sắc đối với mắt.
Tenāha ‘‘yamhi cakkhumhi anidassanamhi sappaṭighamhi rūpaṃ sanidassanaṃ sappaṭighaṃ paṭihaññi vā, yaṃ cakkhu anidassanaṃ sappaṭighaṃ rūpamhi sanidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā’’ti (dha. sa. 597) ca ādi.
Therefore, it is said: “When a visible object (rūpa), which is visible and impingent, impinges upon an eye, which is invisible and impingent, or when an eye, which is invisible and impingent, impinges upon a visible object, which is visible and impingent,” and so on.
Do đó, có câu nói: “Sắc có thể thấy, có thể va chạm, va chạm với mắt không thể thấy, có thể va chạm; hoặc mắt không thể thấy, có thể va chạm, va chạm với sắc có thể thấy, có thể va chạm” (Dha. Sa. 597) và các câu tương tự.
Visayabhāvo ārammaṇapaccayatā.
Visayabhāvo is the state of being an object-condition (ārammaṇapaccayatā).
Trạng thái đối tượng (visayabhāvo) là trạng thái của duyên đối tượng (ārammaṇapaccayatā).
Gocarabhāvapaccupaṭṭhānanti ettha anaññathābhāvo visayatā, tabbahulatā gocarabhāvoti ayaṃ visayagocarānaṃ viseso.
Gocarabhāvapaccupaṭṭhānaṃ – here, the non-deviation from the object is visayatā, and the prevalence of it is gocarabhāva; this is the distinction between visaya and gocara.
Sự hiện hữu của trạng thái phạm vi (gocarabhāvapaccupaṭṭhāna) – ở đây, sự không thay đổi là trạng thái đối tượng (visayatā), và sự phổ biến là trạng thái phạm vi (gocarabhāva). Đây là sự khác biệt giữa visaya và gocara.
Saddāyatīti udāharīyati, sakehi vā paccayehi sotaviññeyyabhāvaṃ upanīyatīti attho.
It sounds means it is uttered, or alternatively, it is brought into the state of being perceivable by ear-consciousness through its own causes.
Phát ra âm thanh (saddāyatīti) có nghĩa là được xướng lên, hoặc được đưa đến trạng thái có thể được nhận biết bằng nhĩ thức (sotaviññeyyabhāva) bởi các duyên của chính nó.
Attānaṃ gandhayatīti sugandhaṃ, duggandhanti vā attānaṃ pakāseti.
It scents itself means it makes itself manifest as either fragrant or foul-smelling.
Tự tỏa hương (attānaṃ gandhayatīti) có nghĩa là tự biểu lộ mình là hương thơm (sugandhaṃ) hoặc mùi hôi (duggandhaṃ).
Tenāha ‘‘sūcayatī’’ti.
Therefore, it is said “it indicates.”
Do đó, Ngài nói “chỉ ra” (sūcayatīti).
664. Itthiyā eva indriyaṃ itthindriyaṃ.
664. The faculty of a woman alone is woman-faculty (itthindriya).
664. Quyền lực (indriya) chỉ thuộc về phụ nữ là nữ quyền (itthindriyaṃ).
Yathā cakkhādīni indriyāni purisassapi honti, nayidaṃ tathā.
Just as the eye and other faculties belong also to men, this is not so with the woman-faculty.
Cũng như các quyền lực như mắt (cakkhu) v.v. cũng có ở nam giới, nữ quyền thì không như vậy.
Idaṃ pana niyamena itthiyā eva hoti, tasmā ‘‘itthindriya’’nti vuccati.
This, however, belongs exclusively to women. Therefore, it is called "woman-faculty."
Nữ quyền này chỉ thuộc về phụ nữ một cách cố định, do đó nó được gọi là “nữ quyền” (itthindriya).
Evaṃ purisindriyepi.
Similarly for the man-faculty (purisindriya).
Tương tự đối với nam quyền (purisindriya).
Itthiyā bhāvo, itthīti bhavati etena cittaṃ, abhidhānaṃ vāti itthibhāvo.
The state of being a woman, or that by which the mind becomes "woman," or the designation, is itthibhāva (woman-state).
Trạng thái của phụ nữ, hoặc cái mà nhờ đó tâm hoặc danh xưng trở thành “phụ nữ” là nữ tính (itthibhāvo).
Paṭisandhisamuṭṭhitoti paṭisandhiyaṃyeva samuṭṭhito, paṭisandhicittena saha ekakkhaṇe samuṭṭhito.
Arisen at rebirth means arisen only at the moment of rebirth, arisen simultaneously with the rebirth consciousness.
Phát sinh từ kiết sinh (paṭisandhisamuṭṭhito) có nghĩa là phát sinh ngay tại thời điểm kiết sinh (paṭisandhi), phát sinh đồng thời với tâm kiết sinh (paṭisandhicitta).
Etena ṭhapetvā liṅgaparivattanaṃ cakkhundriyādīni viya imassa apātubhāvamāha.
By this, it states the non-manifestation of this*, like the eye-faculty and so on, apart from a change of sex.
Điều này cho thấy rằng, ngoại trừ sự thay đổi giới tính, nữ quyền không biểu lộ ra ngoài như nhãn quyền (cakkhundriya) v.v.
Yañcetaṃ itthiliṅgādīti yaṃ panetaṃ indriyaphalabhūtaṃ itthiliṅgādi.
And this, which is the sign of woman and so on, refers to this, which is the result of the faculty of a woman, the female sexual organ and so on.
Và cái gọi là nữ tướng (itthiliṅga) v.v. là nữ tướng và các yếu tố khác là kết quả của nữ quyền.
Ādi-ggahaṇena itthinimittaitthikuttaitthākappānaṃ saṅgaho.
By the inclusion of ādi (and so on), it encompasses the female characteristics (itthinimitta), female behaviour (itthikutta), and female deportment (itthākappa).
Việc thêm “v.v.” (ādi) bao gồm nữ tướng (itthinimitta), nữ cử (itthikutta) và nữ điệu (itthākappānaṃ).
Tattha visadaavisadahatthapādāditā saṇṭhānaṃ itthiliṅgaṃ.
Among these, the form of the body, such as the hands and feet being either delicate or unrefined, is the female sexual organ (itthiliṅga).
Trong đó, hình dáng của tay, chân v.v. rõ ràng và không rõ ràng là nữ tướng (itthiliṅgaṃ).
Itthīnañhi hatthapādagīvāuraādisaṇṭhānaṃ na purisānaṃ viya hoti.
Indeed, the form of women's hands, feet, neck, and chest is not like that of men.
Thật vậy, hình dáng của tay, chân, cổ, ngực v.v. của phụ nữ không giống như của nam giới.
Tathā hi tāsaṃ heṭṭhimakāyo visado, uparimakāyo avisado, hatthapādā khuddakā, mukhaṃ khuddakaṃ, thanamaṃsā avisadā, tā nimmassudāṭhikā.
Thus, their lower body is delicate, their upper body is unrefined, their hands and feet are small, their face is small, their breast flesh is unrefined, and they are without beard and tusks.
Cụ thể, phần dưới cơ thể của họ rõ ràng, phần trên cơ thể không rõ ràng, tay chân nhỏ nhắn, khuôn mặt nhỏ nhắn, thịt ngực không rõ ràng, và họ không có râu hay răng nanh.
Kesabandhavatthaggahaṇañca itthinimittaṃ.
Hair-dressing and garment-wearing are the female characteristics (itthinimitta).
Việc buộc tóc và cách mặc quần áo là nữ tướng (itthinimittaṃ).
Daharakālepi suppakamusalakādīhi kīḷā makacivākena suttakantananti ca evamādi itthikuttaṃ, itthikiriyāti attho.
Playing with miniature mortars and pestles, spinning thread with fibers from mākaci plants, and so on, even in childhood, is female behaviour (itthikutta), meaning female activities.
Ngay cả khi còn nhỏ, việc chơi với rổ nhỏ, chày nhỏ v.v., và việc se sợi bằng sợi gai dầu v.v. là nữ cử (itthikuttaṃ), tức là hành vi của phụ nữ.
Avisadaṭṭhānagamanādiākāro itthākappo.
Deportment such as walking to unrefined places is female deportment (itthākappa).
Dáng vẻ như đi đến những nơi không rõ ràng v.v. là nữ điệu (itthākappo).
Purisampi hi avisadaṃ disvā mātugāmo viya tiṭṭhati nipajjati nisīdati khādati bhuñjatīti vadanti.
Indeed, they say that even a man, seeing something unpleasant, stands, lies down, sits, eats, and consumes food like a woman.
Thật vậy, người ta nói rằng ngay cả một người đàn ông khi nhìn thấy điều không rõ ràng cũng đứng, nằm, ngồi, nhai, ăn như một người phụ nữ.
Idaṃ pana itthiliṅgādiparidīpanaṃ akusalanti vatvā aññathāpi vaṇṇenti ācariyā.
But saying that this exposition of the female gender, etc., is confusing, the teachers also explain it in another way.
Tuy nhiên, các vị đạo sư đã nói rằng sự giải thích về nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác là không khéo (akusala), và đã giải thích theo một cách khác.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Yonipadeso itthiliṅgaṃ, sarādhippāyā itthinimittaṃ, avisadaṭṭhānagamanādayo itthikuttaṃ, itthisaṇṭhānaṃ itthākappoti.
The region of the vulva is the female gender (itthiliṅga), the voice and sexual desire are the female sign (itthinimitta), ungraceful postures and gaits, etc., are female mannerisms (itthikutta), and female physique is female deportment (itthākappa).
Chỗ sinh dục là nữ giới tính (itthiliṅga), tiếng nói và ý muốn giao hợp là dấu hiệu nữ tính (itthinimitta), cách đứng đi không thanh nhã và các cử chỉ khác là hành vi nữ tính (itthikutta), hình dáng của phụ nữ là dáng điệu nữ tính (itthākappo).
Ettha ca adhippāyo nāma purisasmiṃ methunataṇhā.
And here, 'desire' (adhippāya) means sexual craving towards males.
Ở đây, ý muốn (adhippāyo) có nghĩa là dục ái (methunataṇhā) đối với nam giới.
Sā hi tāsaṃ niccaṃ balavatarā pavattati, ato sāpi itthīti sañjānanassa nimittatāya ‘‘itthinimitta’’nti vuccati.
For this is always very strong in them, and thus that too is called "female sign" because it is a sign for recognizing "female".
Vì nó luôn luôn mạnh mẽ hơn ở những người nữ, nên nó cũng được gọi là “dấu hiệu nữ tính” (itthinimitta) vì là dấu hiệu để nhận biết là nữ.
Kiñcāpi itthīti saññāṇassa nimittatāya kuttākappānampi nimitteyeva antogadhatā, tathāpi tesaṃ visuṃ gahaṇato sarādhippāyā eva nimittabhāvena adhippetā.
Although mannerisms (kutta) and deportment (ākappa) are also included in the sign (nimitta) as they are signs for recognizing "female", yet due to their separate mentioning, only the voice and sexual desire (sarādhippāyā) are intended as the sign.
Mặc dù hành vi nữ tính (kutta) và dáng điệu nữ tính (ākappo) cũng nằm trong dấu hiệu nữ tính (nimitta) vì là dấu hiệu để nhận biết là nữ, nhưng do chúng được đề cập riêng biệt, nên ý muốn giao hợp (sarādhippāyā) được xem là dấu hiệu nữ tính.
665. Kiṃ panetaṃ itthiliṅgādi itthindriyaṃ viya paṭisandhisamuṭṭhitaṃ hotīti āha ‘‘itthindriyaṃ paṭiccevā’’tiādi.
665. When it is asked whether these female gender, etc., arise at conception (paṭisandhi) like the female faculty (itthindriya), it is said, "Indeed, depending on the female faculty", etc.
665. Có phải nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác này cũng phát sinh cùng với nữ quyền (itthindriya) vào lúc tái tục không? Để trả lời câu hỏi này, bản văn nói rằng: “nương vào nữ quyền” v.v.
Kiñcāpi hi itthiliṅgādīni yathāsakaṃ kammādinā paccayena samuṭṭhahanti, yebhuyyena pana itthindriyasahiteyeva santāne taṃtadākārā hutvā sambhavanti, itarattha ca na bhavantīti tesaṃ tabbhāvabhāvitaṃ upādāya ‘‘itthindriyaṃ paṭicceva jāyantī’’ti vuttāni.
Even though the female gender, etc., arise by their respective causes such as kamma, they mostly manifest as those specific forms only in the continuum where the female faculty is present, and do not occur otherwise. Therefore, based on their arising in dependence on that (the female faculty), they are said to "arise depending on the female faculty".
Mặc dù nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác phát sinh do nghiệp (kamma) và các duyên khác tùy theo từng trường hợp, nhưng phần lớn chúng chỉ xuất hiện dưới dạng đó trong dòng tương tục có nữ quyền (itthindriya) đi kèm, và không xuất hiện ở nơi khác. Do đó, chúng được nói là “phát sinh chỉ nương vào nữ quyền” (itthindriyaṃ paṭicceva jāyanti) vì sự hiện hữu của chúng phụ thuộc vào sự hiện hữu của nữ quyền.
Evañca katvā vakkhati ‘‘itthi…pe… kāraṇabhāvapaccupaṭṭhāna’’nti.
And having done so, it will be said, "female… the manifestation of being a cause," etc.
Và như vậy, bản văn sẽ nói: “nữ… v.v… sự hiện hữu như là nguyên nhân”.
Īdiseneva kāraṇabhāvasaṅkhātena adhipatibhāvena tassa indriyatā vuttā indriyasahite santāne itthiliṅgādiākārarūpapaccayānaṃ aññathā anuppādanato, na pana indriyādipaccayasambhavato.
And its faculty-nature (indriyatā) is stated by this very same causal nature, which is designated as predominance (ādhipatibhāva), because the forms of female gender, etc., and their conditions do not arise otherwise in a continuum possessed of the faculty; it is not due to the arising of the faculty as a condition, etc.
Tính năng quyền (indriyatā) của nữ quyền (itthindriya) được nói đến với ý nghĩa là sự chế ngự (adhipatibhāva) như là nguyên nhân (kāraṇabhāva) như vậy, vì các hình sắc (rūpa) của nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác không thể phát sinh theo cách khác trong dòng tương tục có nữ quyền (itthindriya) đi kèm, chứ không phải vì sự phát sinh của các duyên như quyền (indriya) v.v.
Tathā hetaṃ jīvitindriyaṃ viya ekakalāpagatānaṃ āhāro viya kalāpantararūpānaṃ upatthambhakamanupālakaṃ vā na hoti.
For indeed, this is not like the life faculty (jīvitindriya) which sustains and maintains those in the same cluster, nor like nutriment (āhāra) for forms in other clusters.
Thật vậy, nữ quyền (itthindriya) này không phải là cái tạo ra (janaka), hỗ trợ (upatthambhaka) hay duy trì (anupālaka) các sắc pháp (rūpa) cùng trong một cụm (ekakalāpa) như sinh mạng quyền (jīvitindriya), hay các sắc pháp (rūpa) trong các cụm khác như vật thực (āhāra).
Evañca katvā jīvitindriyaāhārānaṃ viya imassa indriyapaccayatā, atthiavigatapaccayatā ca pāḷiyaṃ na vuttā.
And having done so, its indriya-condition, and presence-and-non-disappearance condition (atthiavigatapaccayatā), unlike those of the life faculty and nutriment, are not stated in the Pāḷi.
Vì vậy, các duyên như quyền (indriyapaccayatā) và hiện hữu – bất ly (atthiavigatapaccayatā) của nữ quyền (itthindriya) này không được đề cập trong Pāḷi, giống như sinh mạng quyền (jīvitindriya) và vật thực (āhāra).
Yasmā paccayantarādhīnāni itthiliṅgādīni, tasmā yatthassa ādhipaccaṃ, taṃsadisesu matacittakatarūpesupi taṃsaṇṭhānatā dissati.
Since the female gender, etc., are dependent on other conditions, that form is seen even in dead bodies and painted figures similar to where its dominance (ādhipacca) lies.
Vì nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác phụ thuộc vào các duyên khác, nên ở đâu có sự chế ngự (ādhipacca) của nữ quyền (itthindriya), thì hình dáng đó cũng được thấy ở các hình sắc tương tự như xác chết và các hình vẽ.
Yasmā panete itthindriyaṃ paṭicca jāyantāpi gabbhaseyyakānaṃ paṭisandhiyaṃ na samuṭṭhahanti, pavatteyeva samuṭṭhahanti, tasmā āha ‘‘pavatte…pe… paṭisandhiya’’nti.
But since these, though arising dependent on the female faculty, do not arise at the moment of conception for the womb-born, but only in the course of existence (pavatti), it is said, "in the course of existence... not at conception."
Tuy nhiên, vì nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác này, mặc dù phát sinh nương vào nữ quyền (itthindriya), nhưng không phát sinh ở lúc tái tục (paṭisandhi) của những chúng sinh trong thai bào, mà chỉ phát sinh trong đời sống hiện tại (pavatta). Do đó, bản văn nói: “trong đời sống hiện tại (pavatta)… v.v… lúc tái tục”.
666-7. Saṃsedajaopapātikānaṃ pana kiñci itthindriyena saha paṭisandhiyameva nibbattati.
666-7. However, for the spontaneously generated (opapātika) and the moisture-born (saṃsedaja), some female gender, etc., arise at conception itself, along with the female faculty.
666-7. Tuy nhiên, đối với những chúng sinh do ẩm thấp sinh (saṃsedaja) và hóa sinh (opapātika), một số nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác phát sinh cùng với nữ quyền (itthindriya) ngay tại lúc tái tục.
Na cāti ca-kāro vacanīyantarasamuccaye.
The word "ca" (and) in "na ca" (nor) is for the aggregation of another statement.
Trong “na ca”, từ “ca” dùng để tập hợp các ý nghĩa khác cần nói.
‘‘Kiñcā’’ti imassa atthe daṭṭhabbo.
It should be understood as having the meaning of "kiñca" (furthermore).
Nó nên được hiểu theo nghĩa của từ “kiñca” (thật vậy).
Yasmā liṅgādiākāresu rūpesu rūpāyatanaṃ cakkhuviññeyyaṃ, tasmā āha ‘‘itthiliṅgādayo cakkhuviññeyyā hontī’’ti.
Since among the forms possessing the characteristics of gender, etc., the visible form (rūpāyatana) is cognizable by the eye-consciousness, it is said, "the female gender, etc., are cognizable by the eye-consciousness."
Vì trong các hình sắc (rūpa) có hình tướng giới tính (liṅga) và các đặc điểm khác, sắc xứ (rūpāyatana) là đối tượng của nhãn thức (cakkhuviññeyya), nên bản văn nói: “nữ giới tính (itthiliṅga) và các đặc điểm khác là đối tượng của nhãn thức”.
Yasmā pana tato aññāni yathāyogaṃ sotaviññeyyāni ceva manoviññeyyāni ca, tasmā vuttaṃ ‘‘na vā’’ti.
But since other things, as appropriate, are cognizable by the ear-consciousness and the mind-consciousness, it is said, "or not."
Tuy nhiên, vì những thứ khác, tùy theo trường hợp, là đối tượng của nhĩ thức (sotaviññeyya) và ý thức (manoviññeyya), nên bản văn nói: “hay không”.
Yathāvutto papañco purisindriyepi yathāsambhavaṃ yojetabboti atidesaṃ karonto āha ‘‘esevā’’tiādi.
The venerable one, making an extensive explanation as to how the aforementioned elaborate account should be applied to the male faculty (purisindriya) as far as possible, says, "This is the same," etc.
Để chỉ ra rằng sự phân tích đã nói ở trên cũng nên được áp dụng cho nam quyền (purisindriya) tùy theo khả năng, bản văn nói: “cũng vậy” v.v.
Sesepīti ettakeyeva vutte ito sesesu sabbesupīti kadāci koci cinteyyāti āha ‘‘purisindriye’’ti.
Lest someone should think, if only "and in the rest" ( sesepī) were mentioned, that it refers to all other things besides this, he says, "in the male faculty."
Trong “cũng ở những cái còn lại” (sesepi), nếu chỉ nói đến đây, có thể có người nghĩ rằng nó áp dụng cho tất cả những gì còn lại. Do đó, bản văn nói: “ở nam quyền” (purisindriye).
Paṭhamakappānanti paṭhamakappikanarānaṃ.
"Of those of the first eon" (Paṭhamakappānaṃ) means of the human beings of the first eon.
“Của những người trong thời kỳ đầu” (paṭhamakappānaṃ) có nghĩa là của những người đầu tiên trên thế gian.
Tesañhi ābhassaralokato cavitvā idhūpapannānaṃ dīghassa kālassa accayena oḷārikaṃ āhāraṃ āharataṃ muttakarīsesu sañjātesu tesaṃ nikkhamanatthāya vaṇamukhāni bhijjanti, purisassa purisabhāvo, itthiyā ca itthibhāvo pāturahosi.
For when those who had passed away from the Ābhassara Brahma world were reborn here, after a long period of time, as they consumed coarse food and excrement and urine arose, orifices were formed for their discharge, and the male state appeared for men and the female state for women.
Thật vậy, đối với những người này, sau khi chết từ cõi Ābhassara (Quang Âm thiên) và tái sinh ở đây, sau một thời gian dài, khi họ ăn những thức ăn thô và phân và nước tiểu xuất hiện, thì các lỗ thoát của chúng bị vỡ ra, và nam tính (purisabhāva) của nam giới và nữ tính (itthibhāva) của nữ giới xuất hiện.
Tathā hi purimattabhāvesu pavattaupacārajhānānubhāvena yāva sattasantāne kāmarāgavikkhambhanavego na paṭipassambhati, na tāva balavakāmarāgūpanissayāni itthipurisindriyāni pāturahesuṃ.
Thus, by the power of the jhāna of proximity (upacāra jhāna) that existed in their previous existences, as long as the force of the suppression of sensual craving (kāmarāga) in the continuum of beings did not subside, the female and male faculties, which are the basis of strong sensual craving, did not manifest.
Thật vậy, nhờ năng lực của các thiền cận định (upacārajhāna) đã phát triển trong các kiếp trước, chừng nào sự trấn áp dục ái (kāmarāga) chưa lắng xuống trong dòng tương tục của chúng sinh, chừng đó nữ quyền (itthindriya) và nam quyền (purisindriya) – vốn là nơi nương tựa của dục ái mạnh mẽ – chưa xuất hiện.
Yadā panassa vicchinnatāya balavakāmarāgo laddhāvasaro ahosi, tadā tadūpanissayāni tāni sattānaṃ santāne sañjāyanti.
But when, due to its cessation, strong sensual craving found an opportunity, then these faculties, which are its basis, arose in the continuum of beings.
Khi sự trấn áp đó bị gián đoạn và dục ái mạnh mẽ có cơ hội phát triển, thì nữ quyền (itthindriya) và nam quyền (purisindriya) – vốn là nơi nương tựa của dục ái đó – mới phát sinh trong dòng tương tục của chúng sinh.
669. Kiṃ panetassa ubhayassapi nibbattiyā, vināsanassa ca kāraṇaṃ, yato idaṃ samuṭṭhāti, parivattatīti ca vuccatīti imaṃ anuyogaṃ manasi katvā āha ‘‘mahatā pāpakammenā’’tiādi.
669. Bearing in mind the question of what causes the arising and disappearance of both of these faculties, by which it is said to arise and be transformed, he says, "by great unwholesome kamma", etc.
669. Để trả lời câu hỏi: “Nguyên nhân nào khiến cả hai giới tính này phát sinh và biến mất, mà người ta nói rằng chúng phát sinh và thay đổi?”, bản văn nói: “do ác nghiệp lớn” v.v.
Tattha mahatāti paradārikakammādinā mahābalena.
There, "by great" means by kamma of great power, such as adultery.
Ở đây, “lớn” (mahatā) có nghĩa là có sức mạnh lớn như nghiệp tà dâm (paradārika kamma) v.v.
Pāpakammena upanissayabhūtena.
"By unwholesome kamma" as a proximate condition (upanissaya).
“Do ác nghiệp” (pāpakammena) có nghĩa là do ác nghiệp làm duyên y chỉ (upanissaya).
Mahatā kusalenevāti idaṃ sugatiṃ sandhāya vuttaṃ.
"By great wholesome kamma" is stated with reference to a good destiny.
“Chỉ do thiện nghiệp lớn” (mahatā kusaleneva) được nói đến để chỉ cõi thiện thú (sugati).
Duggatiyaṃ pana ubhayampi akusalakammeneva jāyati.
However, in a bad destiny, both arise by unwholesome kamma.
Tuy nhiên, ở cõi ác thú (duggati), cả hai giới tính đều phát sinh chỉ do ác nghiệp (akusalakamma).
670. Indriye vinaṭṭhe ekanteneva liṅgampi vinassatevāti āha ‘‘itthiliṅgaṃ vinassatī’’ti.
670. When the faculty ceases, the gender also certainly ceases, so it is said, "the female gender ceases."
670. Khi quyền (indriya) biến mất, giới tính (liṅga) cũng chắc chắn biến mất. Do đó, bản văn nói: “nữ giới tính (itthiliṅga) biến mất”.
Ayaṃ panettha adhippāyo daṭṭhabbo – imesu dvīsu purisindriyaṃ uttamaṃ, itthindriyaṃ hīnaṃ, purisindriyassa antaradhānaṃ mahantena akusalena kammena hoti, samuṭṭhānaṃ mahantena kusalakammena, itthindriyassa antaradhānaṃ dubbalākusalena, samuṭṭhānampi dubbalakusalena, duggatiyaṃ pana ubhayassāpi antaradhānaṃ, samuṭṭhānañca akusaleneva hotīti.
The following intention should be understood here: among these two, the male faculty is superior, and the female faculty is inferior. The disappearance of the male faculty occurs by great unwholesome kamma, and its arising by great wholesome kamma. The disappearance of the female faculty occurs by weak unwholesome kamma, and its arising by weak wholesome kamma. However, in a bad destiny, both the disappearance and the arising of both occur only by unwholesome kamma.
Ở đây, cần hiểu ý nghĩa này: trong hai quyền (indriya) này, nam quyền (purisindriya) là tối thượng, nữ quyền (itthindriya) là thấp kém. Sự biến mất của nam quyền (purisindriya) là do ác nghiệp lớn, sự phát sinh của nó là do thiện nghiệp lớn. Sự biến mất của nữ quyền (itthindriya) là do ác nghiệp yếu, sự phát sinh của nó cũng do thiện nghiệp yếu. Tuy nhiên, ở cõi ác thú (duggati), cả sự biến mất và sự phát sinh của cả hai giới tính đều chỉ do ác nghiệp.
Yadi sugatiyaṃ itthindriyampi kusaleneva nibbattati, kathañcarahi ‘‘paradārikakammaṃ katvā niraye paccitvā teneva pāpakammena pañcasatakkhattuṃ manussaloke itthī hutvā nibbattatī’’tiādivacananti?
If the female faculty also arises by wholesome kamma in a good destiny, how then are such statements to be understood as, "Having committed adultery, and having suffered in hell, by that very same unwholesome kamma, one is reborn as a woman five hundred times in the human world"?
Nếu ở cõi thiện thú (sugati), nữ quyền (itthindriya) cũng phát sinh chỉ do thiện nghiệp, thì làm sao có những lời dạy như: “sau khi phạm nghiệp tà dâm (paradārika kamma), chịu khổ trong địa ngục, do chính ác nghiệp đó mà tái sinh làm phụ nữ ở cõi người năm trăm lần”?
Nāyaṃ virodho nissandaphalavasena vuttattā.
This is no contradiction, because it is stated in terms of a resultant consequence (nissandaphalavasena).
Đây không phải là mâu thuẫn, vì nó được nói theo nghĩa của quả tương tục (nissandaphala).
Tathā hi paṭisandhiyaṃ tāva purisindriyanibbattanārahampi kammaṃ kadāci paradārikādinā balavapāpakammena paṭibāhitasāmatthiyaṃ assa, tadā attano purisindriyanibbattane asamatthatāya itthindriyameva nibbatteti.
Thus, at conception (paṭisandhi), even kamma capable of producing the male faculty might sometimes have its power obstructed by powerful unwholesome kamma such as adultery. In that case, being incapable of producing the male faculty itself, it produces only the female faculty.
Thật vậy, ở lúc tái tục (paṭisandhi), ngay cả nghiệp đáng lẽ tạo ra nam quyền (purisindriya) đôi khi có thể bị nghiệp ác mạnh mẽ như nghiệp tà dâm (paradārika) v.v. cản trở năng lực của nó. Khi đó, do không đủ khả năng tạo ra nam quyền (purisindriya), nó chỉ tạo ra nữ quyền (itthindriya) mà thôi.
Pavattiyaṃ pana attano balavabhāvena itthindriyūpanissayaṃ paradārikamakusalakammaṃ paṭibāhitvā paṭisandhito paṭṭhāya purisindriyaṃ samuṭṭhāpentaṃ kadāci laddhasāmaggitāsañjātabalavisesena paradārikādinā kammena paṭibāhitasāmatthiyaṃ bhaveyya, tadā attano dubbalatāya purisindriyaṃ na nibbatteti, itthindriyameva nibbatteti.
However, in the course of existence (pavatti), kamma capable of producing the male faculty, due to its own power, might obstruct the unwholesome kamma of adultery, etc., which would be the basis for the female faculty, and thus cause the male faculty to arise from conception onwards. Yet, it might sometimes have its power obstructed by unwholesome kamma, such as adultery, which has gained a special strength due to having obtained the conjunction of conditions. In that case, due to its own weakness, it does not produce the male faculty, but produces only the female faculty.
Tuy nhiên, trong đời sống hiện tại (pavatti), nghiệp thiện đáng lẽ tạo ra nam quyền (purisindriya) do sức mạnh của nó, đã cản trở nghiệp ác như nghiệp tà dâm (paradārika) v.v. vốn là duyên y chỉ cho nữ quyền (itthindriya), và từ lúc tái tục (paṭisandhi) đã làm phát sinh nam quyền (purisindriya). Đôi khi, nghiệp thiện đó có thể bị nghiệp ác như nghiệp tà dâm (paradārika) v.v. đã đạt được sự đầy đủ các yếu tố và có sức mạnh đặc biệt, cản trở năng lực của nó. Khi đó, do sự yếu kém của mình, nghiệp thiện đó không tạo ra nam quyền (purisindriya) mà chỉ tạo ra nữ quyền (itthindriya) mà thôi.
Evaṃ paradārikādikammūpanissayena itthindriyassa nibbattanato taṃ tena nibbattitaṃ katvā vuccati.
Thus, because the female faculty arises with the support of actions like adultery, it is said to be generated by that (kamma).
Như vậy, do sự phát sinh của nữ quyền (itthindriya) với nghiệp tà dâm (paradārikādikamma) làm nhân hỗ trợ, nên nói rằng nữ quyền ấy được nghiệp ấy tạo ra.
671-2. Yadā pana taṃ kammaṃ puna sāmaggipaṭilābhato, parikkhīṇapāpakammatāya vā balavappattaṃ abhavissa, tadā dinnavedhaṃ viya rukkhaṃ tadapagame attano balānurūpaṃ purisindriyaṃ nibbatteti, itthindriyaṃ pana attano kāraṇābhāvato nuppajjati.
671-2. However, when that kamma (i.e., kamma leading to the male faculty) would regain its conjunction of conditions, or would become strong due to the exhaustion of evil kamma, then it generates the male faculty according to its strength, like a tree with an incision (that recovers upon the removal of the impediment); but the female faculty does not arise due to the absence of its cause.
671-2. Song song đó, khi nghiệp ấy, do lại được sự hội đủ các điều kiện hoặc do nghiệp ác đã tận diệt, trở nên mạnh mẽ, thì khi nghiệp ác ấy đã chấm dứt, nó sẽ tạo ra nam quyền (purisindriya) phù hợp với sức mạnh của chính nó, còn nữ quyền thì không phát sinh do không có nguyên nhân của chính nó.
Ubhayassa pana nibbattiyampi visadisindriyanibbattanato pure sattarasamacittassa ṭhitikālamupādāya taṃtaṃsamuṭṭhāpakakammaṃ taṃ taṃ indriyaṃ na janeti.
However, in the arising of both, the kamma that gives rise to those respective sense faculties does not generate those respective sense faculties from before the arising of the dissimilar sense faculty, starting from the static moment of the seventeenth consciousness.
Tuy nhiên, ngay cả khi cả hai đều phát sinh, do sự phát sinh của các quyền khác nhau, nghiệp tạo ra quyền này hay quyền kia sẽ không tạo ra quyền đó kể từ thời điểm trụ của tâm thứ mười bảy trở về trước.
Sattarasamacittena saha uppannaṃ visadisindriyuppattito purimacittena saha nirujjhati.
The sense faculty that arises together with the seventeenth consciousness ceases together with the consciousness prior to the arising of the dissimilar sense faculty.
Quyền đã phát sinh cùng với tâm thứ mười bảy sẽ diệt cùng với tâm trước khi quyền khác loại phát sinh.
Yadi hi sattarasamacittuppādato parampi uppajjeyya, itaraṃ nuppajjati ekasmiṃ santāne dvinnaṃ sahuppattiyā anicchitattā.
For if it were to arise even after the arising of the seventeenth consciousness, the other would not arise, because the simultaneous arising of two (sense faculties) in one continuum is not desired.
Nếu quả thật nó phát sinh ngay cả sau khi tâm thứ mười bảy đã phát sinh, thì quyền kia sẽ không phát sinh, vì sự đồng thời phát sinh của hai quyền trong cùng một dòng tương tục là điều không mong muốn.
Teneva hi ‘‘yassa vā pana purisindriyaṃ uppajjati, tassa itthindriyaṃ uppajjatī’’ti (yama. 3.indriyayamaka.188) imasmiṃ pañhe ‘‘no’’ti (yama. 3.indriyayamaka.188) paṭikkhepo katoti.
It is for this very reason that in the question, “For whom does the male faculty arise, for that person does the female faculty arise?” the refusal “No” was made.
Chính vì lý do đó, trong câu hỏi "Nếu nam quyền phát sinh cho ai, thì nữ quyền có phát sinh cho người đó không?" đã có sự phủ định "Không".
Evañca katvā vakkhati ‘‘ubhatobyañjanassāpī’’tiādi.
And having done so, it will be said: “Even for one with both sexual characteristics,” and so on.
Và khi đã làm như vậy, sẽ nói tiếp rằng “ngay cả người lưỡng tính” (ubhatobyañjanassāpi) và vân vân.
Ekasmiñca niruddhe tappaṭibaddhāni liṅgādīni katipayadivasehi nirujjhanti, tesu niruddhesu itarāni anukkamena jāyantīti ācariyā.
And when one (faculty) has ceased, the associated characteristics (liṅga) and so forth cease in a few days; when these have ceased, the other (characteristics) arise gradually, so say the teachers.
Các vị đạo sư nói rằng: khi một quyền đã diệt, các dấu hiệu (liṅga) và những thứ liên quan đến nó sẽ diệt trong vài ngày, và khi chúng đã diệt, các dấu hiệu khác sẽ tuần tự phát sinh.
Itthinimittuppādakakammato, purisanimittuppādakakammato vāti ubhato duvidhaṃ byañjanamassāti ubhatobyañjano.
"Ubhatobyañjano" means that a person has two types of sexual characteristics (byañjana), one arising from kamma that produces female characteristics, and the other from kamma that produces male characteristics.
Người lưỡng tính (ubhatobyañjano) là người có hai loại dấu hiệu (byañjana) do nghiệp tạo ra dấu hiệu nữ và nghiệp tạo ra dấu hiệu nam.
Tassāpīti yassa duvidhaṃ byañjanamatthi, tassāpi ekameva indriyaṃ siyā, kiṃ pana itarassāti dasseti.
"Even for that person" (Tassāpi) shows that even for one who has two kinds of sexual characteristics, there is only one sense faculty; what then for the other (who has only one kind)?
Với từ tassāpi (ngay cả người đó), cho thấy rằng ngay cả người có hai loại dấu hiệu cũng chỉ có một quyền, huống chi những người khác.
Nanu ca duvidhe byañjane sati indriyadvayenāpi bhavitabbaṃ, byañjanañhi taṃ taṃ indriyaṃ paṭicca jāyatīti?
But when there are two kinds of sexual characteristics, should there not also be two sense faculties, since the sexual characteristic arises dependent on that particular sense faculty?
Chẳng phải khi có hai loại dấu hiệu thì cũng phải có hai quyền sao, vì dấu hiệu phát sinh tùy thuộc vào quyền đó?
Saccaṃ jāyati, etthāpi itthiubhatobyañjanassa itthindriyaṃ paṭicca itthinimittameva yāvajīvaṃ pavattati, purisaubhatobyañjanassa purisindriyaṃ paṭicca purisanimittameva, itaraṃ pana na tassa itthindriyapurisindriyahetuto jāyati.
It is true that it arises. Here too, for a female ubhatobyañjana, only the female characteristic continues for life, dependent on the female faculty. For a male ubhatobyañjana, only the male characteristic continues for life, dependent on the male faculty. The other (characteristic), however, does not arise from the female or male faculty as its cause.
Đúng vậy, nó phát sinh. Ở đây, đối với người lưỡng tính nữ, dấu hiệu nữ sẽ tồn tại suốt đời tùy thuộc vào nữ quyền. Đối với người lưỡng tính nam, dấu hiệu nam sẽ tồn tại suốt đời tùy thuộc vào nam quyền. Còn dấu hiệu kia thì không phát sinh từ nguyên nhân là nữ quyền hay nam quyền của người đó.
Taṃ pana yena kāraṇena hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ sante’’ti anuyogaṃ katvā ‘‘na cābhāvo’’tiādinā sodhanaṃ tu vuttaṃ.
But to show the cause by which that (characteristic) comes to be, an inquiry was made “Evaṃ sante” (If that is so), and then the clarification “na cābhāvo” (there is no non-existence) and so on was stated.
Để chỉ ra nguyên nhân mà dấu hiệu đó phát sinh, câu hỏi "Nếu vậy" đã được đặt ra, và lời giải thích đã được đưa ra bằng cách nói "và không có sự vắng mặt" và vân vân.
Evaṃ santeti ekasmiṃyeva indriye sati.
“Evaṃ sante” means when there is only one sense faculty.
Evaṃ sante (Nếu vậy) nghĩa là khi chỉ có một quyền.
Abhāvo cāti yaṃ paṭicca jāyati, tassa abhāvato purisaubhatobyañjanassa itthibyañjanābhāvo, itthiubhatobyañjanassa purisabyañjanābhāvoti attho.
“Abhāvo ca” means the non-existence of the female characteristic for a male ubhatobyañjana, and the non-existence of the male characteristic for a female ubhatobyañjana, due to the non-existence of that on which it depends for its arising. That is the meaning.
Abhāvo cā (Và sự vắng mặt) nghĩa là sự vắng mặt của dấu hiệu nữ đối với người lưỡng tính nam, và sự vắng mặt của dấu hiệu nam đối với người lưỡng tính nữ, do sự vắng mặt của cái mà dấu hiệu đó phát sinh tùy thuộc vào.
Na cābhāvo siyāti neva dutiyabyañjanassa abhāvo siyā.
“Na cābhāvo siyā” means there would not be the non-existence of the second sexual characteristic.
Na cābhāvo siyā (Và sẽ không có sự vắng mặt) nghĩa là sẽ không có sự vắng mặt của dấu hiệu thứ hai.
Na taṃ byañjanakāraṇanti taṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ na hoti.
“Na taṃ byañjanakāraṇaṃ” means that sense faculty is not the cause of the second sexual characteristic.
Na taṃ byañjanakāraṇaṃ (Quyền đó không phải là nguyên nhân của dấu hiệu) nghĩa là quyền đó không phải là nguyên nhân của dấu hiệu thứ hai.
Sadā abhāvato.
Because of its constant non-existence.
Vì sự vắng mặt luôn luôn.
Itthiubhatobyañjanassa hi yadā itthiyā rāgacittaṃ uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itthibyañjanaṃ paṭicchannaṃ guḷhaṃ hoti, tathā itarassa itaraṃ.
For a female ubhatobyañjana, when passion (rāga) arises in a woman, then the male characteristic becomes evident, and the female characteristic is covered and concealed. Similarly, for the other (male ubhatobyañjana), the other (female characteristic acts similarly).
Thật vậy, đối với người lưỡng tính nữ, khi tâm dục (rāgacitta) của người nữ phát sinh, dấu hiệu nam trở nên rõ ràng, còn dấu hiệu nữ bị che giấu, ẩn kín. Tương tự, đối với người kia cũng vậy.
Yadi ca tesaṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ bhaveyya, sadāpi byañjanadvayaṃ tiṭṭheyya, na pana tiṭṭhati, tasmā veditabbametaṃ ‘‘na tassa taṃ byañjanakāraṇa’’nti.
And if their (primary) sense faculty were the cause of the secondary characteristic, then both characteristics would always exist, but they do not. Therefore, this should be understood: “That (faculty) is not the cause of that (secondary) characteristic.”
Và nếu quyền của họ là nguyên nhân của dấu hiệu thứ hai, thì hai dấu hiệu sẽ luôn tồn tại, nhưng chúng không tồn tại. Do đó, cần phải biết rằng "quyền đó không phải là nguyên nhân của dấu hiệu kia".
Kiñcarahi kāraṇanti ce?
What then is the cause, if it be asked?
Vậy nếu hỏi điều gì là nguyên nhân?
Āha ‘‘tassā…pe… kāraṇa’’nti.
It is said: “Its… (pe)… cause.”
Thì nói "của người đó... vân vân... là nguyên nhân".
Tattha kammasahāyanti purimabhavasiddhassa indriyanibbattakakammassa sahāyaṃ.
There, “kammasahāyaṃ” means the assistant to the kamma that generates the sense faculty, which was perfected in a previous existence.
Trong đó, kammasahāyaṃ (trợ lực của nghiệp) là trợ lực cho nghiệp tạo ra quyền đã thành tựu trong kiếp trước.
Rāgacittanti itthiyā purisasmiṃ, purisassa itthiyaṃ vā uppannaṃ methunarāgacittaṃ.
“Rāgacittaṃ” means the sexual passion-consciousness that arises in a woman towards a man, or in a man towards a woman.
Rāgacittaṃ (tâm dục) là tâm dục giao cấu phát sinh trong người nữ đối với người nam, hoặc trong người nam đối với người nữ.
Tasmiñhi uppanne taṃ pākaṭaṃ hoti, tasmiṃ paṭippassaddhe paṭicchannaṃ hoti.
For when it arises, that (characteristic) becomes manifest, and when it subsides, it becomes concealed.
Khi tâm ấy phát sinh, dấu hiệu đó trở nên rõ ràng; khi tâm ấy lắng xuống, dấu hiệu đó bị che giấu.
Yasmā panimassa ekameva indriyaṃ hoti, tasmā itthiubhatobyañjanako sayampi paraṃ uddissa gabbhaṃ gaṇhāti, attānaṃ uddissa parampi gaṇhāpeti.
Since such a person has only one sense faculty, a female ubhatobyañjana herself conceives a fetus for another, and also causes another to conceive for herself.
Vì người này chỉ có một quyền, nên người lưỡng tính nữ tự mình mang thai cho người khác, và khiến người khác mang thai cho mình.
So hi itthindriyavantatāya sayaṃ gaṇhāti, paresu upakkamakaraṇato paraṃ gaṇhāpeti.
Indeed, being endowed with the female faculty, she herself conceives, and by initiating effort in others, she causes another to conceive.
Người đó tự mang thai do có nữ quyền, và khiến người khác mang thai do thực hiện hành vi với người khác.
Purisaubhatobyañjanako paresu upakkamakaraṇato paraṃ gabbhaṃ gaṇhāpeti, sayaṃ pana purisindriyavantatāya gabbhaṃ na gaṇhāti.
A male ubhatobyañjana, by initiating effort in others, causes another to conceive a fetus, but he himself, being endowed with the male faculty, does not conceive a fetus.
Người lưỡng tính nam khiến người khác mang thai do thực hiện hành vi với người khác, nhưng tự mình không mang thai do có nam quyền.
673. Sahajarūpaparipālanalakkhaṇanti yathā attanā sahajātarūpāni tīsu khaṇesu pavattanti, evaṃ anupālanalakkhaṇaṃ.
673. "Sahajarūpaparipālanalakkhaṇaṃ" means having the characteristic of nourishing co-arisen rūpas, just as co-arisen rūpas arise in three moments, so too is the characteristic of nourishing.
673. Đặc tính bảo hộ các sắc đồng sinh (sahajarūpaparipālanalakkhaṇaṃ) là đặc tính bảo hộ các sắc đồng sinh để chúng tồn tại trong ba sát-na.
Jīvitindriyassa ekantakammajattā sahajaggahaṇeneva anupāletabbānampi kammajabhāvova siddhoti kammajaggahaṇaṃ na kataṃ.
Since the life faculty (jīvitindriya) is exclusively kamma-born, the kamma-born nature of the rūpas to be sustained is established by merely mentioning "co-arisen" (sahaja); hence, "kamma-born" (kammaja) was not explicitly mentioned.
Vì sinh mạng quyền (jīvitindriya) hoàn toàn do nghiệp sinh, nên chỉ cần dùng từ "đồng sinh" là đã chứng minh được rằng các sắc cần được bảo hộ cũng là do nghiệp sinh, do đó không dùng từ "do nghiệp sinh".
Yathāsakaṃ khaṇattayamattaṭṭhāyīnampi kammajarūpānaṃ pavattihetubhāveneva taṃ anupālakaṃ.
It sustains even kamma-born rūpas that endure only for their respective three moments, merely by being the cause of their continuity.
Nó bảo hộ các sắc do nghiệp sinh, dù chúng chỉ tồn tại trong ba sát-na riêng biệt, chỉ bằng cách làm nguyên nhân cho sự tồn tại của chúng.
Tenāha ‘‘tesaṃ pavattanarasa’’nti.
Therefore, it is said: "has the function of causing their continuity."
Vì thế, đã nói "có chức năng duy trì chúng".
Pavattanañcettha vuttanayena tesaṃ yāpanaṃ ṭhapanaṃ ṭhitihetukatā.
Here, "continuity" (pavattana) means their sustenance, preservation, and being the cause of their existence, as stated previously.
Sự duy trì ở đây, theo cách đã nói, là sự kéo dài, sự giữ gìn, sự làm nguyên nhân cho sự tồn tại của chúng.
Na hi kammajānaṃ kammameva ṭhitihetu bhavituṃ sakkoti āhārajādīnaṃ āhārādi viya.
Indeed, for kamma-born phenomena, kamma itself cannot be the cause of their persistence, unlike food, etc., for food-born phenomena, etc.
Thật vậy, nghiệp không thể là nguyên nhân cho sự tồn tại của các sắc do nghiệp sinh, như thức ăn và vân vân là nguyên nhân cho các sắc do thức ăn sinh và vân vân.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Taṅkhaṇābhāvato.
Because of its non-existence at that very moment (of persistence).
Vì không tồn tại trong cùng sát-na.
Kammañhi niruddhaṃ rūpassa paccayo hoti, tato taṃsamuṭṭhānarūpāni matapitikā viya puttā cūḷapituādinissayena aññanissayeneva pavattanti, aññañca tesaṃ yāpanasamatthaṃ natthi aññatra jīvitindriyenāti tadeva tesaṃ pavattanarasaṃ.
For kamma, having ceased, becomes a condition for rūpa; hence, the rūpas arising from it, like sons with a deceased father, continue dependent on another support, such as a foster-father, and there is no other capable of sustaining them apart from the life faculty. Therefore, that alone has the function of causing their continuity.
Thật vậy, nghiệp đã diệt mới là duyên cho sắc. Do đó, các sắc do nghiệp ấy sinh ra, giống như những đứa con mồ côi cha, tồn tại nhờ nương tựa vào một cái khác, như nương tựa vào chú và vân vân. Và không có gì khác có khả năng duy trì chúng ngoài sinh mạng quyền, nên chính sinh mạng quyền có chức năng duy trì chúng.
Āhārajādayo pana dharamānakapitikā viya puttā aññanirapekkhā sakasakapaccayavaseneva pavattanti.
Food-born phenomena, however, like sons with a living father, continue without relying on others, solely by the power of their respective conditions.
Còn các sắc do thức ăn sinh và vân vân, giống như những đứa con có cha còn sống, tồn tại nhờ vào duyên của chính chúng mà không cần nương tựa vào cái khác.
Āhārādayo hi attano atthikkhaṇeyeva rūpāni samuṭṭhāpetvā tesaṃ ṭhitipavattiyāva tiṭṭhanti, tato taṃsamuṭṭhānāni jīvitindriyanirapekkhāni.
For food and so on, having generated rūpas at their own moment of existence, continue for the persistence and continuity of those (rūpas); thus, those arising from them are independent of the life faculty.
Thật vậy, thức ăn và vân vân, chỉ tồn tại trong sát-na có mặt của chúng, tạo ra các sắc và tồn tại để duy trì sự tồn tại của chúng. Do đó, các sắc do chúng sinh ra không cần đến sinh mạng quyền.
Sesānipi taṃtaṃpaccayavaseneva tiṭṭhantīti na aññaṃ ṭhapanakāraṇaṃ paccāsīsanti.
The remaining (rūpas) also continue solely by the power of their respective conditions, and thus do not anticipate any other cause for their persistence.
Các sắc còn lại cũng tồn tại nhờ vào duyên của từng loại, nên chúng không mong chờ một nguyên nhân duy trì nào khác.
Kammasamuṭṭhānampi cetaṃ uppādato paṭṭhāyeva anupālakaṃ.
This (life faculty), being kamma-arisen, sustains (rūpas) from the very moment of its arising.
Quyền này, do nghiệp sinh, cũng là cái bảo hộ ngay từ khi phát sinh.
Yāpetabbāni pavattetabbāni sahajātabhūtāni padaṭṭhānametassāti yāpetabbabhūtapadaṭṭhānaṃ.
"Yāpetabbabhūtapadaṭṭhānaṃ" means that the co-arisen rūpas that are to be sustained and made to continue are its proximate cause.
Yāpetabbabhūtapadaṭṭhānaṃ (Nền tảng là các yếu tố cần được duy trì) là các yếu tố đồng sinh cần được duy trì, cần được tiếp diễn là nền tảng của nó.
674. Manoviññāṇadhātūti ṭhapetvā arūpāvacaravipākamanoviññāṇadhātuṃ avasesā manoviññāṇadhātu.
674. "Manoviññāṇadhātu" refers to the mind-consciousness element other than the resultant mind-consciousness element in the immaterial realms (arūpāvacara).
674. Manoviññāṇadhātu (Tâm thức ý giới) là ý thức giới còn lại, ngoại trừ ý thức giới quả dị thuộc về cõi vô sắc.
Tenāha ‘‘pañcavokāre’’ti.
Therefore, it is said: "in the five-constituent existence" (pañcavokāra).
Vì thế, đã nói "trong ngũ uẩn" (pañcavokāre).
Pañcavokāre manodhātu, manoviññāṇadhātuyo ca yaṃ rūpaṃ nissāya pavattanti, taṃ ‘‘vatthū’’ti pavuccatīti sambandho.
The connection is: "In the five-constituent existence, the rūpa on which the mind element (manodhātu) and mind-consciousness elements (manoviññāṇadhātuyo) depend for their occurrence is called 'basis' (vatthu)."
Mối liên hệ là: trong ngũ uẩn, ý giới và các ý thức giới nương tựa vào sắc nào mà tồn tại, sắc đó được gọi là "vật" (vatthu).
Pañcavokāreti ca visesanaṃ manoviññāṇadhātuvasena kataṃ, manodhātu pana catuvokārabhave nattheva.
And the qualification "in the five-constituent existence" is made with respect to the mind-consciousness element, for the mind element does not exist in the four-constituent existence.
Và từ pañcavokāre (trong ngũ uẩn) được dùng để chỉ ý thức giới, còn ý giới thì không tồn tại trong cõi tứ uẩn.
Pāḷiyaṃ anāgatassāpi hadayavatthuno āgamato, yuttito ca atthibhāvo viññātabbo.
Even though not directly mentioned in the Pāḷi, the existence of the heart-basis (hadayavatthu) should be understood from traditional accounts (āgama) and reason (yutti).
Trong Pāḷi, sự tồn tại của ý vật (hadayavatthu), dù không được đề cập trực tiếp, vẫn phải được hiểu là có mặt dựa trên truyền thống và lý lẽ.
Tattha āgamo tāva –
Among these, the traditional account (āgama) is as follows:
Trong đó, trước hết là truyền thống –
Evamādi paṭṭhānavacanaṃ.
Such is the passage from the Paṭṭhāna.
Đây là lời dạy trong Paṭṭhāna và những đoạn tương tự.
Yutti pana evaṃ veditabbā – nipphannaupādāyarūpanissayaṃ dhātudvayaṃ pañcavokārabhave rūpapaṭibaddhavuttittā.
The reasoning, however, should be understood thus: the two elements (dhātudvaya) have a nipphanna-upādāyarūpa as their support because they arise bound to rūpa in the five-constituent existence (pañcavokārabhave).
Tuy nhiên, lý lẽ cần được hiểu như sau: hai giới (manodhātu và manoviññāṇadhātu) nương tựa vào sắc pháp sở thủ (upādāyarūpa) đã thành tựu, vì trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava), chúng có sự vận hành gắn liền với sắc pháp.
Yaṃ yañhi rūpapaṭibaddhavutti, taṃ taṃ nipphannaupādāyarūpanissayaṃ dissati yathā cakkhuviññāṇadhātu.
Whatever (yaṃ yaṃ) consciousness arises bound to rūpa, that has a nipphanna-upādāyarūpa as its support, just like the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu).
Thật vậy, phàm cái gì có sự vận hành gắn liền với sắc pháp thì cái đó được thấy là nương tựa vào sắc pháp sở thủ đã thành tựu, ví như nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu).
Tattha na tāva rūpāyatanādīnaṃ, ojāya ca tannissayatā yujjati indriyapaṭibaddhato bahipi tesaṃ pavattidassanato, nāpi itthindriyapurisindriyānaṃ tadubhayavirahite abhāvakasantānepi dhātudvayadassanato.
In this regard, it is not fitting that sense-objects (rūpāyatana) etc., and nutriment (ojā) are their supports, because these are seen to arise even outside of the sense-faculties (indriya). Nor is it fitting that the female faculty (itthindriya) and male faculty (purisindriya) are their supports, because the two elements are seen even in a continuum devoid of both of these.
Ở đây, trước hết, việc nương tựa vào sắc xứ (rūpāyatana) và các pháp khác, cũng như vào chất dinh dưỡng (ojā) là không hợp lý, vì sự vận hành của chúng được thấy là ở bên ngoài sự ràng buộc của căn (indriya). Cũng không phải việc nương tựa vào nữ căn (itthindriya) và nam căn (purisindriya) là hợp lý, vì sự vận hành của hai giới (manodhātu và manoviññāṇadhātu) cũng được thấy trong dòng tương tục không có cả hai căn ấy.
Jīvitindriyassāpi sahajaparipālanalakkhaṇakiccantaraṃ vijjatīti na tannissayatā yujjati.
Even the life-faculty (jīvitindriya) has another function, characterized by preserving what is co-nascent, so it is not fitting for it to be their support.
Ngay cả sinh mạng căn (jīvitindriya) cũng có một chức năng khác là bảo hộ các sắc pháp đồng sanh, nên việc nương tựa vào nó là không hợp lý.
Tañhi kiccantare pasutaṃ na imāsaṃ nissayo bhavituṃ sakkoti, tasmā pārisesato tesaṃ nissayo hadayavatthu nāma atthīti viññātabbaṃ.
Indeed, being engaged in another function, it cannot be a support for these. Therefore, by elimination (pārisesato), it should be understood that there is a heart-basis (hadayavatthu) that is their support.
Thật vậy, cái đang bận rộn với chức năng khác thì không thể trở thành chỗ nương tựa cho hai giới này. Do đó, theo phép loại suy (pārisesato), cần phải hiểu rằng có một sắc pháp gọi là vật y (hadayavatthu) làm chỗ nương tựa cho chúng.
Hotu tāva dhātudvayanissayo vatthu, upādāyarūpañca, taṃ panetaṃ kammasamuṭṭhānaṃ paṭiniyatakiccaṃ hadayappadese ṭhitamekanti daṭṭhabbaṃ.
Let the basis (vatthu) and the derived material form (upādāyarūpa) be the support for the two elements; that form should be understood as karma-originated (kamma-samuṭṭhāna), having a fixed function, and being one and located in the heart-region (hadayappadesa).
Vật y (vatthu) làm chỗ nương tựa cho hai giới và sắc pháp sở thủ (upādāyarūpa) có thể là một. Nhưng cái đó cần được xem là một sắc pháp do nghiệp sanh, có chức năng cố định, và duy nhất nằm trong vùng tim (hadayappadesa).
Kathametaṃ viññāyatīti?
How is this known?
Làm sao biết được điều này?
Vuccate – vatthurūpabhāvato kammasamuṭṭhānaṃ cakkhu viya.
It is said: because it is a basis-rūpa, it is karma-originated, like the eye-basis (cakkhu).
Được nói rằng: do là sắc pháp vật y nên nó do nghiệp sanh, giống như nhãn căn (cakkhu).
Yañhi viññāṇassa vatthubhūtaṃ rūpaṃ, taṃ kammasamuṭṭhānaṃ yathā cakkhupasādo, tato eva paṭiniyatakiccaṃ aṭṭhiṃ katvā manasi katvā sabbaṃ cetasā samannāharitvā kiñci cintentassa hadayappadesassa khijjanato tatthedaṃ tiṭṭhatīti viññāyati.
Indeed, whatever rūpa is the basis for consciousness is karma-originated, like the eye-sensitivity (cakkhupasāda). For this very reason, it is known that this* exists in the heart-region, as that region becomes weary for one who is thinking of something, having made it a fixed task, having paid attention, having brought everything to mind with the mind.
Thật vậy, sắc pháp nào là vật y của thức (viññāṇa), sắc pháp ấy do nghiệp sanh, ví như nhãn tịnh sắc (cakkhupasāda). Chính vì thế mà nó có chức năng cố định. Khi một người suy nghĩ điều gì đó, tập trung tâm ý vào mọi thứ, vùng tim (hadayappadesa) bị mệt mỏi, từ đó biết được rằng vật y này nằm ở đó.
Yathāhu ācariyā –
As the teachers said:
Như các vị đạo sư đã nói:
Yadi manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ nissayabhūtaṃ hadayavatthu nāma atthi, kasmā panetaṃ rūpakaṇḍe na vuttaṃ.
If there is indeed a heart-basis (hadayavatthu) which is the support for the mind-element and mind-consciousness element, why was it not mentioned in the section on rūpa? There is no reason for not mentioning what is obtainable, is there?
Nếu có một vật y tim (hadayavatthu) làm chỗ nương tựa cho ý giới (manodhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu), tại sao nó lại không được đề cập trong phần sắc pháp (rūpakaṇḍa)?
Na hi labbhamānassa avacane kāraṇaṃ atthīti?
There is no reason for not mentioning what is obtainable, is there?
Chẳng lẽ không có lý do gì để không nói đến một pháp hiện hữu sao?
No natthi kāraṇantarasambhavato.
No, there is not, because another reason exists.
Không, không phải không có, vì có một lý do khác.
Kiṃ pana taṃ kāraṇaṃ?
And what is that reason?
Vậy lý do đó là gì?
Desanābhedo.
A difference in exposition.
Đó là sự khác biệt trong cách thuyết giảng.
Yathā hi cakkhuviññāṇādīni ekantato cakkhādinissayāni, na evaṃ manoviññāṇaṃ ekantena hadayavatthunissitaṃ pañcavokārabhaveyeva tannissayattā, ekantena nissitavaseneva ca vatthudesanā pavattā.
Just as eye-consciousness etc. are absolutely dependent on the eye etc., so mind-consciousness is not absolutely dependent on the heart-basis, because it is dependent on it only in the five-constituent existence (pañcavokārabhave), and the exposition of bases has proceeded solely on the basis of absolute dependence.
Thật vậy, giống như nhãn thức và các thức khác hoàn toàn nương tựa vào nhãn căn và các căn khác, ý thức (manoviññāṇa) không hoàn toàn nương tựa vào vật y tim, vì nó chỉ nương tựa vào vật y đó trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava). Và sự thuyết giảng về vật y chỉ diễn ra theo cách nương tựa hoàn toàn.
‘‘Atthi rūpaṃ cakkhuviññāṇassa vatthu, atthi rūpaṃ cakkhuviññāṇassa na vatthū’’tiādinā (dha. sa. 584) cakkhuviññāṇādīhi nissitehi visesitattā.
This is because it is distinguished by eye-consciousness etc., which are supported, with statements like “There is rūpa which is a basis for eye-consciousness, there is rūpa which is not a basis for eye-consciousness.”
Vì được đặc trưng bởi các pháp nương tựa như nhãn thức, với lời dạy rằng: “Có sắc pháp là vật y của nhãn thức, có sắc pháp không phải là vật y của nhãn thức,” v.v.
Yampi ekantena hadayavatthunissayaṃ tassa vasena ‘‘atthi rūpaṃ manoviññāṇassa vatthū’’tiādinā dukādīsu vuccamānesu na tadanuguṇā ārammaṇadukādayo sambhavanti.
And also, when duals (duka) etc. are taught, such as “there is rūpa which is a basis for mind-consciousness” based on that which is absolutely dependent on the heart-basis, analogous object-duals (ārammaṇadukā) etc. do not arise.
Ngay cả khi ý thức hoàn toàn nương tựa vào vật y tim, nếu nói theo cách đó, khi trình bày các cặp đôi (duka) như “có sắc pháp là vật y của ý thức,” v.v., thì các cặp đôi đối tượng (ārammaṇaduka) tương ứng sẽ không thể có.
Na hi ‘‘atthi rūpaṃ manoviññāṇassa ārammaṇaṃ, atthi rūpaṃ na manoviññāṇassa ārammaṇa’’nti sakkā vattunti vatthārammaṇadukā bhinnagatikā siyuṃ, na ekarasā desanā bhaveyya, ekarasañca desanaṃ desetuṃ tattha bhagavato ajjhāsayo, tasmā tattha hadayavatthu na vuttaṃ, na alabbhamānattā.
Indeed, it is not possible to say, “There is rūpa which is an object for mind-consciousness, there is rūpa which is not an object for mind-consciousness.” Thus, the basis-object duals (vatthārammaṇadukā) would have different modes of progression; the exposition would not be uniform. But in that context, the Blessed One's intention was to expound a uniform teaching. Therefore, the heart-basis was not mentioned there, not because it was unobtainable.
Thật vậy, không thể nói “có sắc pháp là đối tượng của ý thức, có sắc pháp không phải là đối tượng của ý thức,” thì các cặp đôi vật y và đối tượng sẽ có sự vận hành khác nhau, và lời thuyết giảng sẽ không đồng nhất. Mà ý định của Đức Thế Tôn ở đó là thuyết giảng một cách đồng nhất. Vì vậy, vật y tim không được đề cập ở đó, không phải vì nó không hiện hữu.
Esā hi bhagavato pakati, yaṃ ekaraseneva desanaṃ desetuṃ labbhamānassāpi kassaci aggahaṇaṃ.
This is indeed the nature of the Blessed One: sometimes not including something obtainable in order to expound the teaching uniformly.
Đây là bản chất của Đức Thế Tôn, tức là không đề cập đến một số pháp dù chúng hiện hữu, để lời thuyết giảng được đồng nhất.
Tathā hi nikkhepakaṇḍepi cittuppādavibhāgena avuccamānattā avitakkāvicārapadavisajjane vitakko vicāro cāti vattuṃ na sakkāti avitakkavicāramattapadavisajjane labbhamānopi vitakko na uddhaṭo, aññathā ‘‘vitakko cā’’ti vattabbaṃ siyāti.
Thus, in the Nikkhepakaṇḍa too, because it is not stated through the division of thought-origination (cittuppāda), it is not possible to say vitakko vicāro (initial application and sustained application) in the explanation of the avitakkāvicāra term. Therefore, even though vitakka (initial application) is obtainable in the explanation of the avitakkavicāramatta term, it is not extracted, otherwise it would have to be said “and vitakka.”
Tương tự như vậy, trong phần Nikkhepa-kaṇḍa, vì không được nói đến trong phần phân loại tâm sanh (cittuppādavibhāga), nên không thể nói là tầm (vitakka) và tứ (vicāra) trong việc giải thích từ avitakkāvicāra. Do đó, dù tầm (vitakka) có hiện hữu trong việc giải thích từ avitakkavicāramatta, nó vẫn không được nêu ra. Nếu không, lẽ ra phải nói là “vitakko cā” (và tầm) vậy.
Nissayabhāvato upari āropetvā vahantaṃ viya paccupaṭṭhātīti ubbāhanapaccupaṭṭhānaṃ.
Ubbāhanapaccupaṭṭhānaṃ (Appearance as that which carries up) is so called because, by being a support, it appears as if carrying something placed upon it.
Do bản chất là chỗ nương tựa, nó hiện khởi như thể nâng đỡ và mang vác lên trên, nên gọi là ubbāhanapaccupaṭṭhānaṃ (sự hiện khởi của sự nâng đỡ).
675. Catūsu āhāresu idha rūpādhikārato kabaḷīkāro āhāro gahetabboti āha ‘‘āhāratāti kabaḷīkāro āhāro’’ti.
675. Among the four nutriments (āhāra), since this refers to rūpa, “āhāra refers to material food (kabaḷīkāro āhāro)” should be understood. Thus, he said.
675. Trong bốn loại vật thực (āhāra), ở đây, do liên quan đến sắc pháp (rūpa), nên cần hiểu là vật thực đoàn thực (kabaḷīkāro āhāro). Do đó, nói rằng: “āhāratāti kabaḷīkāro āhāro” (Vật thực là đoàn thực).
Tattha kabaḷaṃ karīyatīti kabaḷīkāro.
There, kabaḷīkāro means ‘that which makes a morsel’.
Ở đó, kabaḷīkāro là cái được làm thành miếng (kabaḷa).
Āharīyatīti āhāro, kabaḷaṃ katvā ajjhoharīyatīti attho.
Āhāro means ‘that which is brought’, meaning ‘that which is ingested after being made into a morsel’.
Āhāro là cái được mang đến, nghĩa là cái được nuốt vào sau khi làm thành miếng.
Idañca savatthukaṃ katvā āhāraṃ dassetuṃ vuttaṃ.
This was said to show that food has a basis.
Lời này được nói để chỉ ra vật thực có vật y.
Kabaḷīkārāhārassa pana ojā idha āhāro nāma.
However, the nutriment (ojā) of material food is here called āhāra.
Tuy nhiên, chất bổ dưỡng (ojā) của đoàn thực ở đây được gọi là vật thực.
Tenāha ‘‘yāya ojāyā’’tiādi.
Therefore, he said, “by whichever nutriment (ojā)” and so on.
Do đó, nói rằng: “yāya ojāyā” (bằng chất bổ dưỡng nào), v.v.
So ca rūpāharaṇasabhāvo upatthambhanabalakaro aṅgamaṅgānusārīrasāharaṇabhūto bhūtanissito eko viseso.
And that, by nature bringing forth rūpa, is a supporting strength, a circulating sap that pervades every limb, dependent on the elements (bhūta), a unique phenomenon.
Và cái đó là một đặc tính riêng biệt có bản chất mang sắc pháp, có khả năng hỗ trợ và củng cố, mang chất dinh dưỡng đi khắp các chi thể, và nương tựa vào các đại chủng (bhūta).
Bāhirāhārapaccayaṃ paṭilabhitvā eva ajjhattikāhāro rūpaṃ uppādetīti ayaṃ ajjhattikāhārassa upanissayabhāvenāpi rūpaṃ āharatīti āha ‘‘ojaṭṭhamakaṃ rūpaṃ āharatī’’ti.
The external food, having obtained the condition, produces internal food rūpa. This external food also brings forth rūpa by way of upanissaya for the internal food, therefore, he said, “it brings forth rūpa with nutriment as the eighth (ojaṭṭhamakaṃ rūpaṃ āharati)”.
Vật thực nội tại chỉ sanh ra sắc pháp khi nhận được duyên vật thực bên ngoài. Vật thực bên ngoài này cũng mang sắc pháp theo cách là cận y duyên (upanissaya) của vật thực nội tại. Do đó, nói rằng: “ojaṭṭhamakaṃ rūpaṃ āharatī” (mang sắc pháp có chất bổ dưỡng là thứ tám).
Ojā aṭṭhamī yassa taṃ ojaṭṭhamakaṃ.
Ojaṭṭhamakaṃ is that for which nutriment (ojā) is the eighth.
Ojaṭṭhamakaṃ là cái mà chất bổ dưỡng (ojā) là thứ tám.
Yāya ojāyāti attano udayānantaraṃ rūpajananato ojāsaṅkhātāya odanakummāsādivatthugatāya yāya pharaṇaojāya.
“By whichever nutriment (yāya ojāyā)” means by whichever pervading nutriment (ojā), called ojā, existing in the substance of rice, gruel, etc., which generates rūpa immediately after its arising.
Yāya ojāyā là bằng chất bổ dưỡng lan tỏa nào, tức là chất bổ dưỡng được gọi là ojā, vốn nằm trong các vật thể như cơm, cháo, v.v., do sanh ra sắc pháp ngay sau khi tự khởi lên.
Yattha yatthāti yamhi yamhi janapade, nagarādīsu ca.
“Wherever (yattha yatthā)” means in whatever country, city, etc.
Yattha yatthā là ở xứ sở nào, thành phố nào, v.v.
‘‘Kabaḷīkāro āhāro’’ti pavuccati tabbatthukattāti adhippāyo.
The intention is that it is called “material food (kabaḷīkāro āhāro)” because it has that as its basis.
Ý nghĩa là: do có vật y đó, nên được gọi là “kabaḷīkāro āhāro” (đoàn thực).
676. Kiṃ pana vatthuno kiccaṃ, kiṃ ojāyāti ce?
676. If it is asked what the function of the basis is, and what the function of nutriment (ojā) is, he replies by stating “food and drink etc.” and so on, showing that the function of the basis is to remove dangers, and the function of nutriment is to sustain.
676. Nếu hỏi: “Vậy chức năng của vật y là gì, chức năng của chất bổ dưỡng là gì?”,
Parissayaharaṇaṃ vatthussa kiccaṃ, pālanaṃ ojāyāti dassento āha ‘‘annapānādika’’ntiādi.
He said, “food and drink etc.”
Để chỉ ra rằng chức năng của vật y là loại bỏ nguy hiểm, và chức năng của chất bổ dưỡng là bảo hộ, nên nói rằng: “annapānādikaṃ” (thức ăn thức uống, v.v.).
Aggiṃ harati kammajanti kammajatejaṃ gaṇhāti.
“The karma-born fire (aggiṃ harati kammajaṃ)” means it takes the karma-born fire-element (tejo).
Aggiṃ harati kammajaṃ (mang lửa do nghiệp sanh) nghĩa là nắm giữ hỏa đại do nghiệp sanh.
Antokucchiyañhi odanādivatthusmiṃ asati kammajatejo uṭṭhahitvā udarapaṭalasaṅkhātamupādinnarūpaṃ gaṇhāti, ‘‘chātomhi, āhāraṃ me dethā’’ti vadāpeti, bhuttakāle udarapaṭalaṃ muñcitvā anupādinnakavatthuṃ gaṇhāti, atha satto ekaggo hoti.
For when there is no substance like rice etc. in the stomach, the karma-born fire-element arises and takes hold of the appropriated rūpa, which is the stomach lining, making one say, “I am hungry, give me food.” When one has eaten, it releases the stomach lining and takes hold of the unappropriated substance, whereupon the being becomes calm.
Thật vậy, khi không có vật thể như cơm, v.v., trong bụng, hỏa đại do nghiệp sanh sẽ trỗi dậy và nắm giữ sắc pháp do nghiệp tạo (upādinnarūpa) được gọi là màng bụng (udarapaṭala), khiến người ta nói: “Tôi đói, hãy cho tôi thức ăn.” Khi đã ăn xong, nó buông màng bụng ra và nắm giữ vật thể không do nghiệp tạo (anupādinnakavatthu). Khi đó, chúng sanh trở nên định tâm.
Yathā hi chāyārakkhaso chāyāpaviṭṭhaṃ disvā gahetvā devasaṅkhalikāya bandhitvā attano bhavane modanto chātakāle āgantvā sīse daṃsati, so daṭṭhattā viravati, taṃ viravaṃ sutvā sace aññepi manussā āgacchanti, so āgatāgate gahetvā khāditvā sakabhavane modati, evaṃ yaṃ yaṃ annapānādikaṃ vatthu, taṃ taṃ kammajatejo gahetvā jīrāpetvā puna udarapaṭalaṃ gaṇhāti, tasmā annapānādikaṃ vatthu attano udarapaṭalaṃ paviṭṭhakāle upādinnakāyaṃ gahetvā ṭhitaṃ tato mocetvā attānaṃ gaṇhāpanavasena taṃ attano santikaṃ harati.
Just as a shadow-demon (chāyārakkhasa), seeing someone enter its shadow, seizes them, binds them with celestial chains, delights in its own abode, and then comes in times of hunger to bite the head, and the bitten person cries out, and if other people hear that cry and come, it seizes and devours all who come, and delights in its own abode – in the same way, the karma-born fire-element takes hold of whatever food and drink, digests it, and then again takes hold of the stomach lining. Therefore, when food and drink enter one’s stomach lining, that substance carries the karma-born fire to itself by releasing it from the appropriated body it had seized, and causing it to seize itself.
Giống như một quỷ dạ xoa canh giữ bóng tối, khi thấy một người bước vào bóng tối, nó bắt giữ, dùng dây xích thần trói lại, vui vẻ trong hang ổ của mình, rồi khi đói đến, nó đến cắn vào đầu. Người bị cắn kêu la. Nghe tiếng kêu la đó, nếu có những người khác đến, nó sẽ bắt giữ từng người đến, ăn thịt họ và vui vẻ trong hang ổ của mình. Cũng vậy, hỏa đại do nghiệp sanh nắm giữ từng vật thể thức ăn, thức uống, v.v., tiêu hóa chúng, rồi lại nắm giữ màng bụng. Do đó, vật thể thức ăn, thức uống, v.v., khi đi vào màng bụng của chính nó, sẽ giải thoát hỏa đại do nghiệp sanh đang nắm giữ thân thể do nghiệp tạo (upādinnakāya) khỏi thân thể đó, và mang nó về phía mình bằng cách khiến nó nắm giữ chính mình.
Kevalanti ojāviyuttaṃ vatthu jīvitaṃ kammajabhūtaṃ taṃ pāletuṃ na sakkoti.
“Kevalaṃ” (solely) means that a substance devoid of nutriment cannot sustain the karma-born life-faculty.
Kevalaṃ (chỉ riêng) nghĩa là vật thể không có chất bổ dưỡng (ojāviyuttaṃ vatthu) không thể bảo hộ sinh mạng (jīvita) do nghiệp sanh.
677. Ojā…pe… pācakanti ojā jīvitaṃ pāletuṃ sakkoti, kammajaṃ tejaṃ harituṃ na sakkoti āmāsayassa apuṇṇatoti adhippāyo.
677. “Ojā… pe… pācaka” means that nutriment (ojā) can sustain life, but cannot carry the karma-born fire-element because the stomach is not full. This is the intention.
677. Ojā…pe… pācaka (chất bổ dưỡng…v.v… tiêu hóa) có nghĩa là chất bổ dưỡng có thể bảo hộ sinh mạng, nhưng không thể mang hỏa đại do nghiệp sanh vì dạ dày chưa đầy.
Upatthambhanapaccupaṭṭhānoti ojaṭṭhamakarūpaharaṇavaseneva imassa kāyassa upatthambhanavasena paccupaṭṭhāti.
“Upatthambhanapaccupaṭṭhāno” (Appearance as a support) means it appears as a support for this body, precisely by bringing forth rūpa with nutriment as the eighth.
Upatthambhanapaccupaṭṭhāno (sự hiện khởi của sự hỗ trợ) là hiện khởi theo cách hỗ trợ thân này bằng cách mang sắc pháp có chất bổ dưỡng là thứ tám.
Kāyenāti rūpakāyena.
“Kāyena” (by the body) refers to the rūpa-body.
Kāyenā (bằng thân) là bằng sắc thân (rūpakāya).
Attano bhāvanti attano adhippāyaṃ.
“Attano bhāvaṃ” (one’s own intention) refers to one’s own will.
Attano bhāvaṃ (bản chất của chính mình) là ý định của chính mình.
Viññāpentānanti paresaṃ saññāpentānaṃ.
"Viññāpentānaṃ" means "for those who make others understand."
Viññāpentāna có nghĩa là của những người làm cho người khác nhận biết.
Kāyaggahaṇānusārenāti phandamānakāyagatavaṇṇassa gahaṇabhūtānaṃ cakkhudvārikajavanānantarappavattānaṃ nicchayaggahaṇasaṅkhātānaṃ manodvārikajavanānaṃ anussaraṇena tesaṃ anantaranti attho.
"Kāyaggahaṇānusārena" means "immediately after them (the mind-door javanas)," in sequence with the mind-door javanas, which are those javanas occurring immediately after the eye-door javanas, and are described as taking a decisive grasp of the flickering bodily form's color, which is situated in the body.
Kāyaggahaṇānusārena có nghĩa là do sự hồi tưởng về các tâm javana qua ý môn (manodvāra-javana) được gọi là sự thọ nhận quyết định, phát sinh ngay sau các tâm javana qua nhãn môn (cakkhudvāra-javana) vốn là sự thọ nhận sắc tướng nằm trong thân đang rung động, tức là ngay sau các tâm javana ấy.
Pañcadvāre hi rūpādiārammaṇe āpāthagate yathāpaccayaṃ kusalākusalajavane uppajjitvā bhavaṅgaṃ otiṇṇe manodvārikajavanaṃ tadevārammaṇaṃ katvā bhavaṅgaṃ otarati, puna tasmiṃyeva dvāre visayaṃ vavatthāpetvā javanaṃ bhavaṅgaṃ otarati, tasmā cakkhudvārikajavanānantarappavattānaṃ dvinnaṃ javanavārānamanantaraṃ tatiyavāre pavattāya manodvārajavanavīthiyā eva gahitāya etāya karaṇabhūtāya catutthavāre manodvāre javaneneva bhāvo viññāyati.
Indeed, when an object such as a visible form comes into the range of the five sense-doors, and kamma-producing javana (impulsive) consciousness (either wholesome or unwholesome) arises according to conditions and then submerges into the bhavaṅga, then the manodvāra-javana consciousness, taking that same object as its support, submerges into the bhavaṅga. Again, having specifically determined the object in that same door, the javana submerges into the bhavaṅga. Therefore, in the fourth occasion, the intention (bhāva) is understood by the manodvāra-javana process itself, by this (kāyaviññatti) taken as the instrument, which occurs in the third occasion following the two javana moments that arise immediately after the cakkhudvāra-javana.
Quả thật, khi đối tượng sắc v.v. xuất hiện ở năm cửa, các tâm javana thiện hay bất thiện phát sinh tùy theo duyên rồi chìm vào bhavaṅga, thì tâm javana ý môn lại lấy chính đối tượng ấy làm cảnh rồi chìm vào bhavaṅga; rồi lại trong chính cửa ấy, sau khi phân định đối tượng, tâm javana chìm vào bhavaṅga. Vì vậy, sau hai lượt tâm javana phát sinh ngay sau tâm javana qua nhãn môn, ở lượt thứ ba, ý muốn được nhận biết chỉ bằng lộ tâm javana ý môn phát sinh, và ở lượt thứ tư, chỉ bằng tâm javana ý môn, với sự nắm giữ này làm phương tiện.
Etena viññatti-saddassa karaṇasādhanatā vuttā.
By this, the instrumental sense (karaṇasādhanatā) of the word viññatti is stated.
Với điều này, cách dùng từ viññatti như một danh từ công cụ (karaṇasādhanatā) đã được giải thích.
Sayaṃ vātiādinā pana kammasādhanattamāha.
And by " Self, or" and so on, the objective sense (kammasādhanattaṃ) is stated.
Tuy nhiên, với câu Sayaṃ vā v.v., ngài nói về cách dùng từ viññatti như một danh từ đối tượng (kammasādhanattaṃ).
Evaṃ viññatti-saddassa kārakadvaye sambhavaṃ dassetvā idāni kāya-saddena saha kammadhārayasamāsaṃ dassetuṃ, ‘‘kāyo’’ti vohārassa viññattiyampi ca pavattiṃ dassento ‘‘kāyena saṃvaro’’tiādisuttamāha.
Having thus shown the possibility of the word viññatti existing in both agentive and objective constructions, now, to show the kammadharaya samāsa (determinative compound) with the word kāya, and to show the occurrence of the term "kāya" even for viññatti, the Sutta beginning " restraint through the body" is cited.
Sau khi trình bày khả năng của từ viññatti trong cả hai cách dùng (kāraka), bây giờ để trình bày hợp chất kammadhāraya với từ kāya, và để chỉ ra rằng từ kāya cũng được dùng để chỉ viññatti, ngài đã trích dẫn bài kinh bắt đầu bằng ‘‘kāyena saṃvaro’’ (sự phòng hộ bằng thân).
Kāyavipphandanena adhippāyaviññāpanahetuttāti vipphandamānakāyena karaṇabhūtena adhippāyaviññāpanahetubhāvato kāyena viññattītipi kāyaviññattīti sambandho.
" Because it is the cause for making one's intention known through bodily movement" – the connection is "bodily viññatti" (kāyaviññatti) because the moving body acts as the instrument for making one's intention known.
Kāyavipphandanena adhippāyaviññāpanahetuttā có nghĩa là do sự rung động của thân làm nguyên nhân để biểu lộ ý định, nên có liên hệ là viññatti bằng thân (kāyena viññatti) cũng là kāyaviññatti.
Ayaṃ panettha attho – viññattiyā kāyavipphandanassa hetubhāvato taṃhetukaṃ kāyavipphandanasaṅkhātaṃ kāyaṃ gahetvā adhippāyajānanato viññatti adhippāyaviññāpanassa kāraṇabhāvena gayhatīti kāyena adhippāyaṃ viññāpetīti.
Herein, this is the meaning: since bodily movement is the cause of viññatti, viññatti is understood as the cause of making the intention known, by taking the body, which is defined as bodily movement originating from that cause, and knowing the intention. Thus, "one makes the intention known through the body."
Ý nghĩa ở đây là: do sự rung động của thân là nguyên nhân của viññatti, nên viññatti được nắm giữ như là nguyên nhân của sự biểu lộ ý định, vì ý định được nhận biết bằng cách nắm giữ thân được gọi là sự rung động của thân, vốn có nguyên nhân là viññatti. Do đó, viññatti biểu lộ ý định bằng thân.
Tathā kāyavipphandanaṃ gahetvā tassa kāraṇamettha atthīti viññattiyā gayhamānattā sayañca kāyena viññāyati, tasmā kāyena viññattītipi kāyaviññattīti.
Similarly, by taking bodily movement, and because there is a cause for it here, viññatti is understood; and viññatti itself is known through the body. Therefore, it is also called kāyaviññatti (bodily communication) as "that which is known through the body."
Tương tự, sau khi nắm giữ sự rung động của thân, vì có nguyên nhân của sự rung động ấy ở đây, và vì viññatti được nắm giữ bởi thân, và tự nó được nhận biết bởi thân, nên viññatti bằng thân cũng là kāyaviññatti.
678. Cittajāniladhātuyāti abhikkamādipavattakacittasamuṭṭhānavāyodhātuyā.
678. " Cittajāniladhātuyā" means by the element of motion (vāyodhātu) arisen from consciousness (cittasamuṭṭhāna), which causes advancing and so on.
678. Cittajāniladhātuyā có nghĩa là của phong đại (vāyodhātu) phát sinh từ tâm (cittasamuṭṭhāna) vốn làm phát sinh sự đi tới v.v.
Ākāravikāratāti ākārabhūto vikāro.
" Ākāravikāratā" means a change in manner or mode.
Ākāravikāratā có nghĩa là sự biến đổi dưới dạng một trạng thái.
Kassa pana sā ākāravikāratāti?
But of what is that a change in manner or mode?
Vậy sự biến đổi trạng thái ấy là của cái gì?
Sāmatthiyato vāyodhātuadhikānaṃ cittajamahābhūtānaṃ.
By its potency, it belongs to the great elements (mahābhūtānaṃ) born of consciousness, in which the element of motion (vāyodhātu) predominates.
Theo năng lực, nó là của các đại oai (mahābhūta) do tâm sinh ra, trong đó phong đại chiếm ưu thế.
Kiṃ taṃ sāmatthiyaṃ?
What is that potency?
Năng lực ấy là gì?
Calanahetutā, cittajatā, upādāyarūpatā ca.
It is the cause of movement, its origin from consciousness, and its nature as derivative materiality (upādāyarūpatā).
Đó là nguyên nhân của sự chuyển động, tính chất do tâm sinh ra, và tính chất là sắc y sinh (upādāyarūpa).
Atha vā cittajāniladhātuyā ekā ākāravikāratāti sambandho.
Alternatively, the connection is: "a certain change in manner or mode of the element of motion born of consciousness."
Hoặc, có mối liên hệ là một sự biến đổi trạng thái của phong đại do tâm sinh ra.
Na kevalañhi sāmivacanaṃ calanasambandhāpekkhāya eva, atha kho ākāravikārasambandhāpekkhāyapīti.
For indeed, the genitive case (sāmivacanaṃ) is not used only with reference to movement, but also with reference to a change in manner or mode.
Quả thật, cách dùng sở hữu cách không chỉ liên quan đến sự chuyển động, mà còn liên quan đến sự biến đổi trạng thái.
Yadi evaṃ, kathaṃ viññattiyā upādāyarūpattaṃ.
If so, how can viññatti be derivative materiality?
Nếu vậy, làm thế nào viññatti lại là sắc y sinh?
‘‘Cittajāniladhātuyā’’ti hi vacanena vāyodhātuyāva ākāravikāratā viññatti āpajjati, na ca ekabhūtanissitaṃ upādāyarūpaṃ nāma atthi ‘‘catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyarūpa’’nti (dha. sa. 584) vacanatoti?
For by the expression "of the element of motion born of consciousness," it implies that viññatti is a change in manner or mode of the element of motion alone. And there is no such thing as derivative materiality resting on a single primary element, as the saying goes: "derivative materiality of the four great elements."
Vì với câu ‘‘Cittajāniladhātuyā’’, viññatti trở thành sự biến đổi trạng thái chỉ của phong đại, và không có sắc y sinh nào nương tựa vào một yếu tố duy nhất, theo câu ‘‘sắc y sinh của bốn đại oai’’ (Dhs. 584)?
Nāyaṃ doso, catunnaṃ vikāratā catūsu ekassapi hoti catusādhāraṇadhanaṃ viya.
This is not a fault. A change (modification) of the four can belong to any one of the four, like shared property of four individuals.
Đây không phải là lỗi. Sự biến đổi của bốn yếu tố cũng có thể thuộc về một trong bốn, giống như tài sản chung của bốn người.
Aniladhātuadhikakalāpo vā idha ‘‘aniladhātū’’ti vuccati, tadadhike taṃvohārato yathā sambhāradhātuyā adhikabhāvena pathavīvohāro, tasmā vāyodhātuadhikānaṃ cittajamahābhūtānaṃ ekā ākāravikāratā kāyaviññattīti na koci virodho.
Or, a kalāpa (group of material qualities) in which the element of motion predominates is here called "element of motion" (aniladhātu), because it is referred to by that term when it predominates, just as the term "earth" (paṭhavī) is used for the element of earth due to the predominance of its components. Therefore, there is no contradiction in saying that kāyaviññatti is a particular change in manner or mode of the mahābhūtas born of consciousness, in which the element of motion predominates.
Hoặc, ở đây, một nhóm sắc (kalāpa) có phong đại chiếm ưu thế được gọi là ‘‘phong đại’’, vì trong những gì có yếu tố đó chiếm ưu thế, nó được gọi bằng tên của yếu tố đó, giống như cách gọi đất (paṭhavī) khi có yếu tố đất chiếm ưu thế trong các thành phần. Do đó, không có mâu thuẫn gì khi nói rằng một sự biến đổi trạng thái của các đại oai do tâm sinh ra, trong đó phong đại chiếm ưu thế, là kāyaviññatti.
Adhikatā cassā sāmatthiyato daṭṭhabbā, na pamāṇato.
And its predominance should be understood by its potency, not by its measure.
Sự chiếm ưu thế của nó phải được hiểu theo năng lực, không phải theo số lượng.
Itarathā hi tesaṃ avinibbhogavuttitā na yujjeyya.
Otherwise, their inseparable existence would not be consistent.
Nếu không, sự tồn tại không thể tách rời của chúng sẽ không hợp lý.
Adhikatā hi attano adhikavasena itarehi vinibbhogappavattito hoti.
For predominance arises from its own greater influence, being separable from the others.
Sự chiếm ưu thế xảy ra do sự tách biệt khỏi những yếu tố khác theo khía cạnh ưu thế của chính nó.
Sāmatthiyādhikañca kāraṇānukāritāya.
And predominance by potency occurs through conformity to the cause.
Và sự chiếm ưu thế về năng lực là do sự mô phỏng nguyên nhân.
Kāraṇañhi abhikkamādipavattakaṃ cittaṃ, taṃ calanādhippāyasabhāvaṃ tato samuṭṭhite kalāpe anukaronte vāyodhātuyā eva adhikattaṃ yuttanti.
For the cause is the consciousness that produces advancing and so on, and since it is of the nature of the intention to move, when the kalāpa arisen from it conforms to it, the predominance of the element of motion alone is appropriate.
Nguyên nhân là tâm làm phát sinh sự đi tới v.v., tâm ấy có bản chất là ý định chuyển động. Khi các nhóm sắc phát sinh từ đó mô phỏng tâm ấy, thì sự chiếm ưu thế của phong đại là hợp lý.
Keci pana ‘‘vāyodhātuyā eva ākāravikāratā’’ti gaṇhanti, tesaṃ matena upādārūpattaṃ durūpapannaṃ.
However, some maintain that it is "a change in manner or mode of the element of motion alone." According to their view, upādārūpattaṃ (being derivative materiality) is difficult to establish.
Tuy nhiên, một số người cho rằng ‘‘sự biến đổi trạng thái chỉ là của phong đại’’. Theo quan điểm của họ, tính chất sắc y sinh trở nên khó chứng minh.
Na hi ekassa vikāro catunnaṃ upādārūpanti sakkā vattuṃ.
For it cannot be said that the change of one (element) is derivative materiality of the four.
Không thể nói rằng sự biến đổi của một yếu tố là sắc y sinh của bốn yếu tố.
Kīdisī panāyaṃ vikāratāti āha ‘‘sahajātassa rūpassa calane hetū’’ti.
So, what kind of change is this? It is said: " the cause of the movement of co-arisen materiality."
Vậy sự biến đổi này là loại nào? Ngài nói: ‘‘sahajātassa rūpassa calane hetū’’ (là nguyên nhân của sự chuyển động của sắc đồng sinh).
Tattha sahajātassāti attanā sahajātassa.
Therein, " sahajātassa" means "co-arisen with itself."
Trong đó, sahajātassa có nghĩa là đồng sinh với chính nó.
Yasmā utucittāhārajānaṃ calanaṃ cittajarūpasambandheneva hoti, nadīsotacalanena tattha pakkhittasukkhagomayapiṇḍādīnaṃ viya.
Because the movement of rūpas born of climate, consciousness, and nutriment occurs only through their connection with rūpa born of consciousness, like the movement of dry cow-dung lumps thrown into a river stream due to the movement of the stream.
Vì sự chuyển động của sắc do thời tiết, tâm, và vật thực sinh ra chỉ xảy ra do sự liên hệ với sắc do tâm sinh ra, giống như sự chuyển động của các viên phân bò khô v.v. bị ném vào dòng nước đang chảy.
Viññattivasena pana cittajānameva calanaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘sahajātassā’’ti.
However, in the sense of viññatti, it is only the movement born of consciousness. Therefore, it is said "of co-arisen."
Tuy nhiên, theo khía cạnh của viññatti, sự chuyển động chỉ là do tâm sinh ra, vì vậy đã nói ‘‘sahajātassa’’.
Rūpassāti rūpakāyassa.
" Rūpassa" means of the material body.
Rūpassa có nghĩa là của thân sắc.
Calaneti santhambhanasandhāraṇacalanasaṅkhāte calitabhāve.
" Calane" refers to the state of movement, which includes holding still, maintaining, and moving.
Calane có nghĩa là trong trạng thái chuyển động, được gọi là sự giữ vững, sự duy trì, sự chuyển động.
Santhambhanādikampi hi calanābhimukhatāya calananti yujjati.
For even holding still and so on are considered movement because they are directed towards movement.
Vì sự giữ vững v.v. cũng được coi là chuyển động do hướng tới sự chuyển động.
Hetūti hetubhūtā sahakārīkāraṇabhūtā.
" Hetū" means being the cause, being the contributory cause.
Hetū có nghĩa là nguyên nhân, là nguyên nhân hỗ trợ.
Ettāvatā ca kiṃ vuttaṃ hoti?
And what is said by this much?
Và với điều này, điều gì đã được nói?
Kāyaviññatti nāma neva phandamānarūpakāyo, na ca phandamānā vāyodhātu, atha kho mahantaṃ pāsāṇaṃ ukkhipantassa sabbathāmena gahaṇakāle sarīrassa ussāhanavikāro viya rūpakāyassa paripphandanapaccayabhāvena labbhamāno eko ākāravikāro kāyaviññatti nāmāti vuttaṃ hoti.
It is said that kāyaviññatti is neither the moving material body nor the moving element of motion, but rather it is a particular change in manner or mode, like the excited change of the body when one lifts a large stone with all one's might, which is obtained as a condition for the movement of the material body.
Đã nói rằng kāyaviññatti không phải là thân sắc đang rung động, cũng không phải là phong đại đang rung động, mà là một sự biến đổi trạng thái duy nhất được nhận thấy do là duyên cho sự rung động của thân sắc, giống như sự biến đổi của cơ thể khi một người nhấc một tảng đá lớn bằng toàn bộ sức lực của mình.
Nanu ca phandamānavaṇṇādivinimutto koci vikāro atthi, tassa vaṇṇaggahaṇānantaraṃ gahaṇaṃ hotīti kathametaṃ viññāyatīti?
But is there any change distinct from moving color and so on, such that its apprehension occurs after the apprehension of color? How is this understood?
Há chẳng phải không có sự biến đổi nào khác ngoài sắc tướng đang rung động v.v., và sự nắm giữ nó xảy ra sau sự nắm giữ sắc tướng? Làm thế nào điều này được hiểu?
Adhippāyaggahaṇato.
From the apprehension of intention.
Là do sự nắm giữ ý định.
Na hi viññattivikārarahitesu rukkhacalanādīsu adhippāyaggahaṇaṃ diṭṭhaṃ, hatthacalanādīsu pana diṭṭhaṃ, tasmā phandamānavaṇṇādivinimutto koci vikāro atthi adhippāyassa viññāpakoti sampaṭicchitabbametaṃ ekantena.
For in the movement of trees and so on, which are devoid of viññatti-change, the apprehension of intention is not observed; but it is observed in the movement of hands and so on. Therefore, it must be absolutely accepted that there is some change, distinct from moving color and so on, which makes the intention known.
Quả thật, sự nắm giữ ý định không được thấy trong các sự chuyển động của cây cối v.v. mà không có sự biến đổi viññatti, nhưng nó được thấy trong các sự chuyển động của tay v.v. Do đó, phải hoàn toàn chấp nhận rằng có một sự biến đổi nào đó khác biệt với sắc tướng đang rung động v.v., và nó là yếu tố biểu lộ ý định.
Ñāpako ca hetu sayaṃ gahitoyeva attano ñāpetabbamatthaṃ ñāpeti, na vijjamānamattenāti.
And a manifestative cause (ñāpako hetu), only when it is itself apprehended, makes known the meaning to be known by it, not merely by its existence.
Và nguyên nhân biểu lộ chỉ biểu lộ điều cần được biểu lộ khi chính nó đã được nắm giữ, chứ không chỉ đơn thuần là tồn tại.
Ñāpetabbavaṇṇaggahaṇānantaraṃ vikāraggahaṇampi anumānato siddhaṃ.
The apprehension of change after the apprehension of the color to be known is also established by inference.
Sự nắm giữ sự biến đổi sau sự nắm giữ sắc tướng cần được biểu lộ cũng được chứng minh bằng suy luận.
Tathā hi vadanti –
Thus, they say:
Quả thật, họ nói rằng –
Yadi vikāraggahaṇameva kāraṇamadhippāyaggahaṇassa, kasmā aggahitasaṅketānaṃ adhippāyaggahaṇaṃ na hotīti?
If the apprehension of change alone is the cause of apprehending intention, why does the apprehension of intention not occur for those who have not learned the conventions?
Nếu chỉ sự nắm giữ sự biến đổi là nguyên nhân của sự nắm giữ ý định, tại sao những người chưa nắm giữ các ký hiệu lại không nắm giữ được ý định?
Na kevalaṃ vikāraggahaṇameva adhippāyassa gahaṇassa kāraṇaṃ, atha kho purimasiddhasambandhaggahaṇañca imassa upanissayoti daṭṭhabbaṃ.
It is not merely the apprehension of change that is the cause of apprehending intention; rather, the apprehension of a previously established connection is also a strong supporting condition for it.
Không chỉ sự nắm giữ sự biến đổi là nguyên nhân của sự nắm giữ ý định, mà sự nắm giữ mối liên hệ đã được thiết lập trước đó cũng là một duyên mạnh mẽ cho điều này.
Yathā hi araññe udakatitthe ussāpetvā ṭhapitagosīsādīni udakanimittāni disvā tadanantarappavattāya aviññāyamānantarāya manodvārajavanavīthiyā gosīsādīnaṃ udakasahacārīpakārasaññāṇākāraṃ gahetvā ‘‘udakamettha atthī’’ti jānanaṃ, evaṃ phandamānavaṇṇaṃ gahetvā tadanantappavattāya aviññāyamānantarāya manodvāravīthiyā purimaggahitasambandhūpanissayasahitāya sādhippāyavikāraggahaṇaṃ hotīti.
Just as, when one sees water-signs such as cow-skulls set up at a watering place in a forest, and then, immediately afterwards, through the manodvāra-javana process, which is not distinctly known, one apprehends the form of the convention associated with water, like cow-skulls and so on, and knows "there is water here"; similarly, by apprehending the moving color, and then immediately afterwards, through the manodvāra-javana process, which is not distinctly known, and accompanied by the supporting condition of a previously apprehended connection, the apprehension of a change with intention occurs.
Thật vậy, giống như khi thấy các dấu hiệu nước như xương đầu bò v.v. được dựng lên ở bến nước trong rừng, và sau đó, bằng lộ tâm javana ý môn không thể nhận biết được ngay lập tức, người ta nắm giữ trạng thái nhận biết về các đặc tính đi kèm với nước của xương đầu bò v.v., và biết rằng ‘‘có nước ở đây’’. Tương tự, sau khi nắm giữ sắc tướng đang rung động, và sau đó, bằng lộ tâm ý môn không thể nhận biết được ngay lập tức, cùng với duyên mạnh mẽ là mối liên hệ đã được nắm giữ trước đó, sự nắm giữ sự biến đổi có ý định sẽ xảy ra.
681-2. Sahajarūpacalanassa viññattivikārasahitāya vāyodhātuyā hetubhāvo yutto, kiṃ sabbā eva vāyodhātu sahajarūpaṃ cāletīti imaṃ codanaṃ sodhetuṃ ‘‘labhitvā panupatthambha’’ntiādi vuttaṃ.
681-2. The air element, accompanied by the change of viññatti, being the cause for the movement of co-arisen rūpa, is proper. To clarify this question, "Does all air element move co-arisen rūpa?", the phrase "having obtained support" and so forth was stated.
Để giải thích câu hỏi rằng: “Sự lay động của sắc đồng sinh là do phong đại cùng với biến thái viññatti làm nhân là hợp lý, nhưng có phải tất cả phong đại đều làm lay động sắc đồng sinh không?”, nên đã nói câu “labhitvā panupatthambha” (được sự hỗ trợ) v.v.
Upatthambhetīti upatthambhaṃ, upatthambhakapaccayanti attho.
Upatthambheti means it supports, hence it is upatthambha. The meaning is a supporting condition.
Upatthambheti (nâng đỡ) nên gọi là upatthambhaṃ (sự hỗ trợ), có nghĩa là nhân hỗ trợ.
Ekāvajjanavīthiyanti manodvārikajavanavīthiṃ sandhāyāha pañcadvārikavīthiyā viññattisamuṭṭhāpakattābhāvato.
By Ekāvajjanavīthiya is meant the manodvārajavana-vīthi, because the pañcadvāra-vīthi does not produce viññatti.
Câu Ekāvajjanavīthiyaṃ này nhắm đến lộ trình javana của ý môn mà nói, vì lộ trình ngũ môn không có khả năng sinh ra viññatti.
Heṭṭhāhi chahi ca cittehīti sattasu javanesu heṭṭhimehi chahi javanehi samuṭṭhitaṃ vāyodhātuṃ upatthambhaṃ labhitvāti sambandho.
The phrase "by the lower six cittas" is connected to "having obtained the air element generated by the lower six javanas among the seven javanas as support."
Heṭṭhāhi chahi ca cittehīti (do sáu tâm dưới) có liên quan đến việc được sự hỗ trợ từ phong đại được sinh ra bởi sáu javana dưới trong bảy javana.
Keci pana potthakesu ‘‘vāyodhātusamuṭṭhita’’nti pāṭhaṃ disvā upatthambhanti bhāvasādhanavasena gahetvā heṭṭhā chahi cittehi uppannavāyodhātusamuṭṭhitaṃ upatthambhaṃ labhitvāti yojenti.
Some, however, seeing the reading "vāyodhātusamuṭṭhita" in some texts, take upatthambha in the sense of bhāvasādhana and interpret it as: "having obtained the support (an act of supporting) which is generated by the air element arisen from the lower six cittas."
Tuy nhiên, một số người, khi thấy bản văn ‘‘vāyodhātusamuṭṭhita’’ṃ trong một số cuốn sách, đã lấy upatthambhaṃ theo nghĩa bhāva-sādhana (chỉ hành động) và kết nối nó thành “được sự hỗ trợ từ phong đại được sinh ra bởi sáu tâm dưới”.
Viññattisahitattanāti sayaṃ viññattisahitā attanā sahajātaṃ cittajarūpaṃ desantaruppattihetubhāvena calayati, na itarāti attho.
By viññattisahitattanā is meant that the air element, being itself accompanied by viññatti, moves the citta-born rūpa co-arisen with itself by being the cause of its arising in another place, but no other (air element) does so.
Viññattisahitattanāti (vì có viññatti) có nghĩa là chính phong đại, vì có viññatti, làm lay động sắc do tâm đồng sinh với nó, do là nhân sinh ra ở nơi khác, chứ không phải phong đại khác.
Ayaṃ panetthādhippāyo – yathā nāma sattahi yugehi ākaḍḍhitabbasakaṭe sattamayugayuttā eva goṇā heṭṭhā chasu yugesu yuttagoṇehi laddhupatthambhā sakaṭaṃ cālenti, paṭhamayugādiyuttā pana santhambhanasandhāraṇamattameva sādhentā tesaṃ upatthambhakā honti, evamevaṃ sattamajavanasamuṭṭhitā vāyodhātu heṭṭhā chahi javanehi samuṭṭhitavāyodhātuto laddhupatthambhā cittajarūpaṃ cāleti.
Herein, this is the intention: Just as oxen yoked to the seventh yoke of a cart to be pulled by seven yokes move the cart, having obtained support from the oxen yoked to the lower six yokes, while the oxen yoked to the first yoke and so forth only accomplish the acts of strengthening and holding, thereby becoming supporters for them; in the same way, the air element arisen from the seventh javana moves the citta-born rūpa, having obtained support from the air element arisen from the lower six javanas.
Ý nghĩa ở đây là: Cũng như trong một cỗ xe cần được kéo bởi bảy cặp bò, chỉ những con bò ở cặp thứ bảy, sau khi được sự hỗ trợ từ những con bò ở sáu cặp dưới, mới làm cho cỗ xe chuyển động; còn những con bò ở cặp thứ nhất trở đi thì chỉ làm nhiệm vụ giữ vững và duy trì, trở thành những con hỗ trợ cho những con bò ở cặp thứ bảy. Tương tự như vậy, phong đại được sinh ra từ javana thứ bảy, sau khi được sự hỗ trợ từ phong đại được sinh ra bởi sáu javana dưới, làm cho sắc do tâm chuyển động. Còn phong đại được sinh ra từ javana thứ nhất trở đi, chỉ làm nhiệm vụ giữ vững và duy trì, trở thành những yếu tố hỗ trợ cho nó. Ở đây, sự chuyển động chính là sự sinh khởi ở nơi khác, vì các pháp không có sự chuyển động dù chỉ bằng một sợi tóc từ nơi chúng đã sinh ra. Nếu không, các pháp sẽ không có tính không hoạt động và tính sát-na.
Paṭhamajavanādisamuṭṭhitā pana santhambhanasandhāraṇamattaṃ sādhentā tassa upatthambhakā honti, desantaruppattiyeva cettha calanaṃ uppannadesato kesaggamattampi dhammānaṃ calanābhāvato, itarathā dhammānaṃ abyāpāratā, khaṇikatā ca na siyā.
The air elements arisen from the first javana and so forth, however, only accomplish the acts of strengthening and holding, and thereby become supporters for that (seventh javana-born air element). And here, movement means arising in another place, because there is no movement of dhammas even by a hair's breadth from their place of arising; otherwise, the non-activity and momentariness of dhammas would not exist.
Nếu không, các pháp sẽ không có tính không hoạt động và tính sát-na.
Kathaṃ panassa sahajarūpānaṃ desantaruppattiyā hetubhāvoti?
How then is it the cause of the arising of co-arisen rūpas in another place?
Nhưng làm thế nào mà nó lại là nhân của sự sinh khởi ở nơi khác của các sắc đồng sinh?
Yathā attanā sahajarūpāni heṭṭhimajavanādisamuṭṭhitarūpehi patiṭṭhitaṭṭhānato aññattha uppajjanti, evaṃ tehi saha tattha uppattiyevassa desantaruppattihetubhāvoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that just as the rūpas co-arisen with itself arise elsewhere from the place where the rūpas arisen from the lower javanas and so forth are established, so too is its being the cause of their arising there along with them an arising in another place.
Cần hiểu rằng, cũng như các sắc đồng sinh với nó sinh ra ở một nơi khác với nơi mà các sắc được sinh ra từ javana đầu tiên trở xuống đã an trú, thì chính sự sinh khởi ở đó cùng với chúng là nhân của sự sinh khởi ở nơi khác của nó.
Atha phandamānavaṇṇaggahaṇānantaraṃ viññattiggahaṇassa vuttattā viññattisahitāti sattamajavanasamuṭṭhitāya eva ca visesitattā calanākārasahitāyeva vāyodhātu vikārasahitāti?
Then, since the apprehension of viññatti is stated after the apprehension of moving visible forms, and since the seventh javana-born (air element) is specifically qualified as being accompanied by viññatti, does it mean that only the air element accompanied by the aspect of movement is accompanied by change?
Vậy thì, vì sự nắm bắt viññatti được nói đến sau sự nắm bắt sắc rung động, và vì chỉ có phong đại được sinh ra từ javana thứ bảy được đặc trưng là có viññatti, nên phải chăng chỉ phong đại có tính chất chuyển động mới có biến thái viññatti?
Nayidamevaṃ desantaruppattihetubhāvena calayitumasakkontiyopi santhambhanasandhāraṇamattakaraṇena paṭhamajavanādisamuṭṭhānavāyodhātuyopi viññattivikārasahitā eva.
This is not so. Even the air element arisen from the first javana and so forth, which cannot cause movement by being the cause of arising in another place, but only causes strengthening and holding, is also accompanied by the change of viññatti.
Không phải vậy. Ngay cả phong đại được sinh ra từ javana đầu tiên trở đi, dù không thể làm lay động theo nghĩa sinh khởi ở nơi khác, nhưng chỉ làm nhiệm vụ giữ vững và duy trì, cũng có biến thái viññatti.
Yena disābhāgena gantvā abhikkamādīni pavattetukāmo tadabhimukhabhāvavikārasambhavato.
Because the change of facing that direction arises in one who desires to perform advancing and so forth by going in that direction.
Vì biến thái hướng về phía mà người muốn đi tới để thực hiện sự tiến tới v.v. có thể xảy ra.
Adhippāyasahabhāvinañhi vikāraṃ viññattimācikkhanti.
Indeed, they define viññatti as a change co-existing with intention.
Thật vậy, các bậc thầy gọi biến thái đi kèm với ý định là viññatti.
Teneva hi bhagavatā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ kāyaviññatti?
It is for this very reason that the Blessed One said:
Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
Yā kusalacittassa vā…pe… abyākatacittassa vā abhikkamantassa vā…pe… pasārentassa vā kāyassa thambhanā santhambhanā santhambhitattaṃ viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ.
"What is that rūpa, kāyaviññatti? Whatever is the stiffening, holding firm, held-firm-state, communicating, informing, informed-state of the body, whether of skillful consciousness…or unskillful…or neutral…when advancing…or extending.
“Thế nào là sắc thân viññatti? Đó là sự giữ vững, sự giữ chặt, trạng thái được giữ chặt của thân khi tâm thiện hay tâm vô ký tiến tới hay duỗi ra. Đó là thân viññatti.”
Idaṃ taṃ rūpaṃ kāyaviññattī’’ti (dha. sa. 720) santhambhanasandhāraṇānampi paccayabhāvākāro kāyaviññattīti vutto.
This rūpa is kāyaviññatti" (Dhs. 720). In this way, the aspect of being a condition for strengthening and holding is also called kāyaviññatti.
Như vậy, tính chất nhân của sự giữ vững và duy trì cũng được gọi là kāyaviññatti.
Evañca katvā manodvārāvajjanassāpi viññattisamuṭṭhāpakatāvacanaṃ suṭṭhu upapannaṃ hoti.
And having done so, the statement that manodvārāvajjanā also produces viññatti becomes perfectly consistent.
Và khi làm như vậy, lời nói rằng manodvārāvajjanā (tâm hướng ý môn) cũng là yếu tố sinh khởi viññatti trở nên hoàn toàn hợp lý.
683-4. Cittajātāya pathavīdhātuyā upādinnakaghaṭṭane paccayo yo ākāravikāro, ayaṃ vacīviññatti viññeyyāti sambandho.
683-4. The meaning is that the characteristic change which is a condition for the striking of the mind-produced earth element within the acquired (body) should be known as vacīviññatti.
683-4. Sự biến thái duy nhất là nhân của sự va chạm của địa đại do tâm sinh ra với các sắc được chấp thủ, đây là vacīviññatti, cần được hiểu như vậy.
Tattha cittajātāyāti vacībhedappavattakacittasamuṭṭhānāya.
Therein, cittajātāya means arisen from the mind that initiates the utterance of speech.
Ở đây, cittajātāyāti (do tâm sinh ra) có nghĩa là do tâm làm phát sinh sự phân biệt lời nói.
Upādinnakaghaṭṭaneti upādinnakakalāpasaṅkhātassa akkharuppattiṭṭhānassa ghaṭṭanasaññite kicce ghaṭṭanassāti attho.
Upādinnakaghaṭṭane means in the act of striking the place of letter-production, which is called the acquired kalāpa, or in the striking itself.
Upādinnakaghaṭṭaneti (trong sự va chạm của sắc được chấp thủ) có nghĩa là trong hành động va chạm của nơi sinh ra chữ, tức là nhóm sắc được chấp thủ.
Paccayoti tassa sahakārīkāraṇabhūto.
Paccayo means being the co-operative cause for that.
Paccayoti (nhân) có nghĩa là yếu tố hỗ trợ cho nó.
Eko ākāravikāroti ghaṭṭiyamānaupādinnarūpato, ghaṭṭanti yā pathavīdhātuto ca vinivaṭṭo pathavīdhātuyā upādinnaghaṭṭanapaccayasabhāvarūpo eko ākāravikāravisesoti attho.
Eko ākāravikāro means a specific single characteristic change, distinct from the acquired rūpa being struck and from the earth element that strikes, and having the nature of a condition for the striking of the acquired (rūpa) by the earth element.
Eko ākāravikāroti (một biến thái hình thái) có nghĩa là một biến thái hình thái đặc biệt, khác biệt với sắc được chấp thủ đang bị va chạm và với địa đại đang va chạm, là sắc có bản chất nhân của sự va chạm của địa đại với sắc được chấp thủ.
Pathavidhātuyāti sāmivacanaṃ ‘‘ubhayasambandhāpekkha’’ntiādi kāyaviññattiyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
The genitive case in Pathavidhātuyā should be understood in the manner explained for kāyaviññatti, referring to a connection to both.
Pathavidhātuyāti (của địa đại) là một genitive (sāmivacanaṃ) cần được hiểu theo cách đã nói về kāyaviññatti, tức là “liên quan đến cả hai” (ubhayasambandhāpekkhaṃ).
Ayaṃ pana viseso – yathā tattha phandamānavaṇṇaggahaṇānantaraṃ gayhati, evamidha suyyamānasaddasavanānantaranti daṭṭhabbaṃ.
This, however, is the distinction: just as there (in kāyaviññatti) it is apprehended after the apprehension of a vibrating form, so here (in vacīviññatti) it should be understood as being apprehended after the hearing of an audible sound.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: cũng như ở đó (kāyaviññatti) nó được nắm bắt sau khi nắm bắt sắc rung động, thì ở đây (vacīviññatti) nó được nắm bắt sau khi nghe âm thanh được phát ra.
Idañca santhambhanādīnaṃ abhāvena ghaṭṭanena saddhiṃyeva saddassa uppajjanato ‘‘labhitvā panupatthambha’’ntiādinayo na labbhati.
And here, because sound arises only with striking due to the absence of strengthening and so forth, the method of "having obtained support" and so forth is not applied.
Và ở đây, vì không có sự giữ vững v.v., và vì âm thanh sinh ra cùng với sự va chạm, nên cách diễn đạt “labhitvā panupatthambha” v.v. không được áp dụng.
Ghaṭṭanañhi paṭhamajavanādīsupi labbhateva.
Indeed, striking is found even in the first javana and so forth.
Thật vậy, sự va chạm cũng được tìm thấy trong javana đầu tiên v.v.
Tenāha ‘‘saddavasā’’ti.
Therefore, it is said, "due to sound".
Vì thế, đã nói “saddavasā”ti (do âm thanh).
Atha ghaṭṭanacalanānaṃ ko visesoti?
What then is the distinction between striking and movement?
Vậy thì, sự khác biệt giữa va chạm và chuyển động là gì?
Ghaṭṭanaṃ paccayavisesena bhūtakalāpānaṃ aññamaññaṃ āsannataruppādatā, calanaṃ ekassāpi desantaruppādanaparamparatāti ayametesaṃ viseso.
Striking is the very close successive arising of material groups through a specific condition, and movement is the continuous successive arising of even a single (material group) in another place; this is the distinction between them.
Sự va chạm là sự sinh khởi rất gần nhau của các nhóm yếu tố do một nhân đặc biệt; sự chuyển động là sự liên tục của việc một yếu tố sinh khởi ở một nơi khác. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Gosīsādiupamāpettha yathāsambhavaṃ yojetabbā.
Here, similes such as that of the ox's head and so forth should be appropriately applied.
Các ví dụ như đầu bò v.v. cũng cần được áp dụng ở đây tùy theo khả năng.
Sāvāti sā eva sahasaddā viññatti.
Sāvā (she) refers to that very viññatti which is accompanied by sound.
Sāvāti (sā eva) có nghĩa là chính viññatti đó cùng với âm thanh.
Sakyakulindunāti suparisuddhagaganatalassa sakkarājakulassa avabhāsakaṭṭhena tassa nisākarabhūtena.
Sakyakulindunā (by the Sakyan Moon-Lord) means by him who illuminates the Sakyan royal clan, which is like a perfectly pure sky, as if he were its moon.
Sakyakulindunāti (bởi mặt trăng của dòng tộc Sakya) có nghĩa là bởi Đức Phật, người giống như mặt trăng của dòng tộc vua Sakya, người đã chiếu sáng dòng tộc vua Sakya, giống như bầu trời trong xanh tinh khiết.
Atha vā indati paramissariyaṃ karotīti indu.
Alternatively, Indati means to perform supreme mastery, hence Indu.
Hoặc, indu có nghĩa là người thực hiện quyền uy tối thượng (indati paramissariyaṃ karoti).
Indu-saddassa uttamavācakattā sakkakuluttamenāti attho.
Due to the word Indu signifying excellence, the meaning is "by the best of the Sakyan clan."
Vì từ indu có nghĩa là tối thượng, nên có nghĩa là bởi bậc tối thượng của dòng tộc Sakya.
685. Atha viññatti tāva sahasaddāva, saddo pana cittajo aviññattiko atthīti ce?
685. If it is asked, "Let viññatti be accompanied by sound, but is there a sound that is citta-born and without viññatti?",
685. Nếu có người hỏi: “Viññatti thì luôn đi kèm với âm thanh, nhưng có âm thanh do tâm sinh ra mà không phải viññatti không?”,
Natthīti dassento āha ‘‘saddo na cittajo’’tiādi.
replying that there is not, he says, "sound is not citta-born" and so forth.
Để chỉ ra rằng không có, nên đã nói “saddo na cittajo”ti (âm thanh không do tâm sinh ra) v.v.
Viññattighaṭṭananti viññattipaccayaṃ pathavīdhātuyā ghaṭṭanaṃ.
Viññattighaṭṭana means the striking of the earth element which is a condition for viññatti.
Viññattighaṭṭananti (sự va chạm của viññatti) là sự va chạm của địa đại, là nhân của viññatti.
Dhātusaṅghaṭṭanenevātiādinā vuttamevatthaṃ samattheti.
He confirms the very meaning stated by "only by the collision of elements" and so forth.
Nó khẳng định lại ý nghĩa đã được nói bằng câu “dhātusaṅghaṭṭanenevā”ti (chỉ do sự va chạm của các yếu tố) v.v.
Yasmā dhātusaṅghaṭṭaneneva saddo jāyati, na tena vinā, tasmāti attho.
The meaning is: "Because sound arises only from the collision of elements, and not without it, therefore."
Có nghĩa là, vì âm thanh sinh ra chỉ do sự va chạm của các yếu tố, không có nó thì không sinh ra, nên như vậy.
Anena ca ye vadanti ‘‘vitakkavipphārasaddo na sotaviññeyyoti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttattā cittasamuṭṭhāno vitakkavipphārasaddo viññattiyā vināpi uppajjati.
By this, he refutes the assertion of those who say: "The sound of vitakka-proliferation is not knowable by ear-consciousness, as stated in the Mahāaṭṭhakathā, therefore the vitakka-proliferation sound, being mind-produced, arises even without viññatti.
Và bằng lời này, nó bác bỏ luận điểm của những người nói rằng: “Vì trong Mahāaṭṭhakathā đã nói rằng âm thanh do sự lan tỏa của tầm (vitakka) không phải là đối tượng của nhĩ thức, nên âm thanh do sự lan tỏa của tầm, do tâm sinh ra, có thể sinh ra mà không cần viññatti.
‘Yā tāya vācāya viññatti viññāpanā’ti (dha. sa. 636) hi vacanato asotaviññeyyena saddena saha viññatti na uppajjati, tatova cittajopi saddanavako atthī’’ti, tesaṃ vādaṃ paṭikkhipati.
For it is said, 'Whatever is the communicating, the informing by that speech' (Dhs. 636), from which it follows that viññatti does not arise with a sound not knowable by ear-consciousness. Therefore, there is also a mind-produced sound-navaka that is without viññatti."
Vì theo lời dạy ‘yā tāya vācāya viññatti viññāpanā’ (sự hiển bày, sự làm cho hiểu biết bằng lời nói đó), viññatti không sinh ra cùng với âm thanh không phải là đối tượng của nhĩ thức, nên cũng có một loại âm thanh do tâm sinh ra mà không có viññatti.”
Mahāaṭṭhakathāvādopi hi saddova hoti, na sotaviññeyyoti viruddhametanti maññamānehi saṅgahakārehi paṭikkhittova.
Indeed, the view of the Mahāaṭṭhakathā is also a sound, but not knowable by ear-consciousness. Considering this to be contradictory, the compilers have already refuted it.
Luận điểm của Mahāaṭṭhakathā cũng là âm thanh, nhưng không phải là đối tượng của nhĩ thức, điều này được những người biên soạn cho là mâu thuẫn và đã bác bỏ.
Ānandācariyo pana mahāaṭṭhakathāvādaṃ appaṭikkhipitvāva tattha adhippāyaṃ vaṇṇeti.
Ānandācariya, however, expounds the intention of the Mahāaṭṭhakathā view without refuting it.
Tuy nhiên, Ānandācariya đã giải thích ý nghĩa của luận điểm Mahāaṭṭhakathā mà không bác bỏ nó.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Jivhātālucalanādikaravitakkasamuṭṭhitaṃ viññattisahajameva sukhumasaddaṃ dibbasotena sutvā ādisatī’’ti sutte, paṭṭhāne ca oḷārikaṃ saddaṃ sandhāya sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayabhāvo vuttoti iminā adhippāyena vitakkavipphārasaddassa asotaviññeyyatā vuttāti.
In the Sutta, it is said that "having heard with the divine ear a subtle sound, which arises from vitakka (initial thought) caused by the movement of the tongue, palate, etc., and is co-existent with viññatti (communication), one proclaims it." And in the Paṭṭhāna, it is said that the condition of being an object of ear-consciousness is spoken of with reference to a gross sound. With this meaning, it is stated that the sound of the spread of vitakka is not knowable by ear-consciousness.
Trong kinh điển, khi nói rằng: ‘‘Nghe được âm thanh vi tế (sukhumasadda) vốn khởi lên do tư duy (vitakka) làm các động tác như cử động lưỡi và vòm miệng, vốn đồng sinh với thân biểu tri (viññatti), rồi nói ra’’, và trong Paṭṭhāna, khi nói rằng âm thanh thô (oḷārikasadda) là đối tượng duyên (ārammaṇapaccaya) của nhĩ thức (sotaviññāṇa), thì ý nghĩa của lời nói đó là âm thanh do sự lan tỏa của tư duy (vitakkavipphārasadda) không thể nhận biết được bằng nhĩ thức.
686-7. Viññāpanatoti vacīghosena adhippāyaviññāpanahetuttā.
686-7. Due to making known: because it is the cause for making intentions known by means of vocal sound.
686-7. Do sự biểu tri (viññāpanato) là vì nó là nguyên nhân biểu thị ý định bằng âm thanh lời nói.
Sayaṃ viññeyyatoti gahaṇānusārena vacīghosena vā hetunā sayaṃ viññeyyattā.
Due to being known by itself: due to being known by itself through the course of grasping or by means of vocal sound as a cause, it is called viññatti.
Do tự thân được nhận biết (sayaṃ viññeyyato) là vì nó tự thân được nhận biết theo cách nắm bắt hoặc do âm thanh lời nói làm nguyên nhân.
Tassāti viññattisaddassa.
Of that: refers to the term viññatti.
Của nó (tassā) là của từ viññatti.
Sambhavo kārakadvayeti viññāpayatīti viññatti, viññāyatīti viññattīti evaṃ hetumhi, kammani vā tassa sambhavo nibbatti hotīti attho.
Its arising in two types of agency: The meaning is that its arising, its generation, occurs either in the sense of 'it makes known, therefore viññatti' (causative active voice) or 'it is known, therefore viññatti' (passive voice).
Sự hiện hữu trong hai cách tác động (sambhavo kārakadvaye) có nghĩa là: viññatti là cái làm cho người khác biết (viññāpeti), hoặc viññatti là cái được biết (viññāyati). Như vậy, sự hiện hữu (sambhavo), tức sự phát sinh (nibbatti), của nó (viññatti) xảy ra trong cách tác động chủ động (hetu) hoặc bị động (kamma).
Kiṃ panetaṃ viññattidvayaṃ cittasamuṭṭhānaṃ, udāhu kammādisamuṭṭhānanti āha ‘‘na viññattidvaya’’ntiādi.
And if these two viññattis arise from mind, or from kamma etc., he states: "These two viññattis are not..." and so on.
Vậy hai loại biểu tri này là do tâm sinh (cittasamuṭṭhāna) hay do nghiệp (kamma) và các yếu tố khác sinh ra? Để trả lời câu hỏi này, bản văn nói: ‘‘Không phải hai loại biểu tri’’ v.v..
Aṭṭha rūpāni viyāti sakasakakalāpagataaṭṭharūpāni viya, viññattidvayassa ekato vuccamānattā kāyaviññattisahajakalāpe saddo na labbhatīti vacīviññattikalāpe labbhamānampi taṃ hitvā ‘‘aṭṭha’’icceva vuttaṃ.
Like the eight rūpas: like the eight rūpas belonging to their respective kalāpas; because the two viññattis are spoken of together, sound is not found in the kalāpa co-existent with kāyaviññatti. Therefore, even though it is found in the vacīviññatti kalāpa, by abandoning it, it is simply called "eight".
Giống như tám sắc (aṭṭha rūpāni viyā) là giống như tám sắc có trong mỗi nhóm sắc (kalāpa) của chúng. Vì hai loại biểu tri được nói đến cùng lúc, âm thanh không được tìm thấy trong nhóm sắc đồng sinh với thân biểu tri (kāyaviññattisahajakalāpa). Do đó, dù có thể tìm thấy trong nhóm sắc của khẩu biểu tri (vacīviññattikalāpa), nhưng nó bị bỏ qua và chỉ nói ‘‘tám’’.
Yathāvuttavikāraggahaṇamukhena ‘‘ayaṃ idaṃ nāma kātukāmo’’ti taṃsamaṅgino adhippāyo viññāyatīti āha ‘‘adhippāyappakāsanarasā’’ti.
Through the manner of grasping the aforesaid variations, the intention of the person endowed with that is known, such as "This person wishes to do such-and-such." Therefore, it is said: "having the function of making known intentions."
Bằng cách nắm bắt sự biến đổi được nói đến ở trên, người ta biết được ý định của người có sự biến đổi đó là ‘‘người này muốn làm điều này’’. Do đó, bản văn nói: ‘‘Có chức năng biểu lộ ý định (adhippāyappakāsanarasā)’’.
Kāyavipphandanahetubhūtāya vāyodhātuyā vikārattā tassā kāyavipphandanassa hetubhāvākārena paccupaṭṭhānanti vuttaṃ ‘‘kāya…pe… paccupaṭṭhānā’’ti.
Due to being a modification of the element of motion (vāyo-dhātu) which is the cause of bodily movement, its manifestation is in the mode of being the cause of bodily movement. Thus, it is said: "kāya…pe… manifestation."
Vì nó là sự biến đổi của phong đại (vāyodhātu) là nguyên nhân của sự rung động thân thể (kāyavipphandana), nên nó được nói là ‘‘hiện hữu như là nguyên nhân của sự rung động thân thể’’.
Vāyodhātuyā kiccādhikatāya āha ‘‘cittasamuṭṭhānavāyodhātupadaṭṭhānā’’ti.
Due to the prominence of the function of the element of motion, it is said: "having the proximate cause of the cittasamuṭṭhāna vāyo-dhātu."
Vì chức năng của phong đại là nổi bật, bản văn nói: ‘‘Có nền tảng là phong đại do tâm sinh (cittasamuṭṭhānavāyodhātupadaṭṭhānā)’’.
Vacīghosassa hetubhāvapaccupaṭṭhānāti vuttanayeneva vacīghosasaṅkhātassa cittajasaddassa hetubhāvapaccupaṭṭhānā.
Having the manifestation of being the cause of vocal sound: just as explained, having the manifestation of being the cause of cittaja sound, which is called vocal sound.
Hiện hữu như là nguyên nhân của khẩu âm (vacīghosassa hetubhāvapaccupaṭṭhānā) có nghĩa là hiện hữu như là nguyên nhân của âm thanh do tâm sinh, tức khẩu âm, theo cách đã nói.
Keci panettha ‘‘ghaṭṭane paccayoti vuttattā ghaṭṭanānantaraṃ saddassa uppatti hotīti gahetvā cittasamuṭṭhānapathavīdhātu upādinnaghaṭṭanamattaṃ karoti, ghaṭṭitakkhaṇe utusamuṭṭhānova saddo uppajjati, so pana cittapaccayattā pariyāyena cittasamuṭṭhānoti vuccatī’’ti vadanti.
Some here say: "Since it is stated that 'it is a condition for friction,' taking this to mean that sound arises immediately after friction, the cittasamuṭṭhāna paṭhavīdhātu (mind-originated earth element) only causes contact with upādinna (grasped, dependent) matter. At the moment of contact, sound arises solely from utu (temperature), but due to being conditioned by mind (citta), it is indirectly called cittasamuṭṭhāna."
Một số người ở đây nói rằng: ‘‘Vì đã nói rằng ‘là duyên cho sự va chạm (ghaṭṭane paccayo)’, nên sau sự va chạm, âm thanh phát sinh. Do đó, phong đại (paṭhavīdhātu) do tâm sinh chỉ tạo ra sự va chạm với sắc được chấp giữ (upādinnaghaṭṭanamattaṃ). Ngay khi va chạm, âm thanh do thời tiết sinh (utusamuṭṭhāna) phát sinh, nhưng vì nó có duyên là tâm, nên nó được gọi một cách gián tiếp là do tâm sinh’’. Họ nói như vậy.
Tesaṃ matena cittajasaddoyeva na labbhati, tasmā evaṃ aggahetvā udakatāpanakāle antoudakeyeva uppajjanakasaddo viya upādinne ghaṭṭetvā uppajjamānacittasamuṭṭhānapathavīdhātuyā uppattisamakālameva tasmiṃ kalāpe navamaṃ hutvā antoyeva bhūtikasaddo uppajjatīti gahetabbaṃ, tasmā cittasamuṭṭhānasaddopi vacīviññattivaseneva uppajjati, accharāpaharaṇādisaddo pana vacīviññattiyā abhāvato cittapaccayautusamuṭṭhānoyevāti.
According to their view, cittaja-sadda (mind-originated sound) itself is not obtained. Therefore, without taking it in this way, it should be understood that just as sound arises inside water when it is heated, so too, when the cittasamuṭṭhāna paṭhavīdhātu makes contact with upādinna matter, simultaneously with its arising, a bhūtika-sadda (physical sound) arises as the ninth element within that kalāpa. Therefore, cittasamuṭṭhāna-sadda also arises solely by way of vacīviññatti. However, the sound of snapping fingers, etc., due to the absence of vacīviññatti, is only cittapaccayautusamuṭṭṭhāna (mind-conditioned and temperature-originated).
Theo quan điểm của họ, âm thanh do tâm sinh không được chấp nhận. Do đó, thay vì hiểu như vậy, cần phải hiểu rằng giống như âm thanh phát sinh bên trong nước khi đun sôi, âm thanh vật chất (bhūtikasadda) phát sinh bên trong nhóm sắc đó (kalāpa) như là sắc thứ chín, đồng thời với sự phát sinh của phong đại do tâm sinh, vốn va chạm với sắc được chấp giữ và phát sinh. Vì vậy, âm thanh do tâm sinh cũng phát sinh chỉ do khẩu biểu tri (vacīviññatti). Còn âm thanh do vỗ tay (accharāpaharaṇa) v.v. thì do không có khẩu biểu tri, nên chỉ là âm thanh do thời tiết sinh có duyên là tâm.
Rūpāni paricchindati, sayaṃ vā tehi paricchijjati, tesaṃ vā paricchedamattanti rūpaparicchedo, taṃ lakkhaṇametassāti rūpaparicchedalakkhaṇo.
It demarcates rūpas, or it is demarcated by them, or it is merely the demarcation of them; hence rūpa-pariccheda. Its characteristic is this, thus it is "having the characteristic of demarcating rūpas."
Nó phân định các sắc (rūpāni), hoặc tự nó bị các sắc đó phân định, hoặc chỉ là sự phân định của các sắc đó, nên nó là sự phân định sắc (rūpaparicchedo). Đặc tính của nó là vậy, nên nó có đặc tính phân định sắc (rūpaparicchedalakkhaṇo).
Ayañhi taṃ taṃ rūpakalāpaṃ paricchindanto viya hoti.
Indeed, it is as if it demarcates each and every rūpa-kalāpa.
Thật vậy, nó giống như đang phân định từng nhóm sắc (rūpakalāpa) đó.
Tenāha ‘‘rūpapariyantappakāsanaraso’’ti.
Therefore, he said: "having the function of revealing the boundaries of rūpas."
Do đó, bản văn nói: ‘‘Có chức năng biểu lộ giới hạn của sắc (rūpapariyantappakāsanaraso)’’.
‘‘Ayaṃ rūpānaṃ heṭṭhimo pariyanto, ayaṃ uparimo’’ti evaṃ vibhāvanakiccoti attho.
The meaning is that its function is to distinguish, saying: "This is the lower boundary of rūpas, this is the upper boundary."
Có nghĩa là có chức năng phân biệt ‘‘đây là giới hạn dưới của các sắc, đây là giới hạn trên’’.
Atthato pana yasmā rūpānaṃ paricchedamattaṃ hutvā gayhati, tasmā vuttaṃ ‘‘rūpamariyādapaccupaṭṭhāno’’ti.
But in terms of meaning, since it is apprehended as merely the demarcation of rūpas, it is said: "having the manifestation as the boundary of rūpas."
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, vì nó được nắm giữ chỉ như là sự phân định của các sắc, nên bản văn nói: ‘‘Hiện hữu như là ranh giới của sắc (rūpamariyādapaccupaṭṭhāno)’’.
Etthāha – kiṃ panesa rūpe paricchindanto catusamuṭṭhānakalāpato paricchindati, atha ekasamuṭṭhānabahukalāpato, udāhu ekekasamuṭṭhānaekekakalāpato, ekekarūpato vāti?
Here, the question arises: does it demarcate rūpas from kalāpas originated from four causes, or from many kalāpas originated from one cause, or from individual kalāpas originated from individual causes, or from individual rūpas?
Ở đây có câu hỏi: Liệu không gian này phân định các sắc từ nhóm sắc do bốn nguyên nhân sinh ra, hay từ nhiều nhóm sắc do một nguyên nhân sinh ra, hay từ từng nhóm sắc do từng nguyên nhân sinh ra, hay từ từng sắc một?
Ekekasamuṭṭhānaekekakalāpatoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood as demarcating from individual kalāpas originated from individual causes.
Cần phải hiểu là từ từng nhóm sắc do từng nguyên nhân sinh ra.
Asamphuṭṭhabhāvachiddavivarabhāvapaccupaṭṭhāno vāti asamphuṭṭhabhāvapaccupaṭṭhāno vā chiddavivarabhāvapaccupaṭṭhāno vāti vuttaṃ hoti.
Or having the manifestation of non-contact, or of being a hole or cavity: This means it is stated as having the manifestation of non-contact, or having the manifestation of being a hole or cavity.
Hiện hữu như là trạng thái không tiếp xúc hoặc trạng thái lỗ hổng và khoảng trống (asamphuṭṭhabhāvachiddavivarabhāvapaccupaṭṭhāno vā) có nghĩa là hiện hữu như là trạng thái không tiếp xúc hoặc hiện hữu như là trạng thái lỗ hổng và khoảng trống.
Tattha yasmiṃ kalāpe bhūtānaṃ paricchedo, teheva asamphuṭṭhabhāvena paccupaṭṭhānato asamphuṭṭhabhāvapaccupaṭṭhāno.
Therein, in the kalāpa where there is demarcation of elements, it manifests as non-contact with those very elements, hence it is the manifestation of non-contact.
Trong đó, trong nhóm sắc nào có sự phân định của các đại chủng (bhūta), thì nó hiện hữu như là trạng thái không tiếp xúc với chính các đại chủng đó, nên gọi là hiện hữu như là trạng thái không tiếp xúc (asamphuṭṭhabhāvapaccupaṭṭhāno).
Kiñcāpi hi kalāpantarabhūtā kalāpantarabhūtehi samphuṭṭhāva ekaghanapiṇḍabhāvena pavattattā, tathāpi dhammato aññamaññaṃ vivittattā asaṃkiṇṇā eva.
Although the elements within one kalāpa are indeed in contact with the elements within another kalāpa, existing as a solid mass, yet by nature, they are distinct from one another, thus unmixed.
Mặc dù các đại chủng trong một nhóm sắc khác tiếp xúc với các đại chủng trong nhóm sắc đó, vì chúng tồn tại như một khối đặc, nhưng về mặt bản chất, chúng vẫn tách biệt và không lẫn lộn với nhau.
Tesaṃ yā vivittatā aññamaññaṃ asaṃkiṇṇatā, ayaṃ paricchedo.
That distinctness of theirs, their mutual unmixed nature, is demarcation.
Sự tách biệt của chúng, sự không lẫn lộn của chúng với nhau, đó chính là sự phân định (paricchedo).
Bhūtantarehi viya tehi so asamphuṭṭhova, itarathā paricchinnatā na siyā tesaṃ bhūtānaṃ byāpibhāvāpattito.
It (space) is uncontacted by them, just as it is by other elements; otherwise, their demarcation would not exist, due to the consequence of those elements pervading everything.
Nó không tiếp xúc với các đại chủng đó, giống như không tiếp xúc với các đại chủng khác. Nếu không, sẽ không có sự phân định của các đại chủng đó, vì chúng sẽ trở nên lan tỏa.
Abyāpibhāvo hi asamphuṭṭhatā.
For non-pervasion is non-contact.
Thật vậy, sự không lan tỏa chính là sự không tiếp xúc.
Tenāha bhagavā imassa niddese ‘‘asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehī’’ti (dha. sa. 637).
Therefore, the Blessed One said in the description of this: "uncontacted by the four great elements."
Do đó, Đức Phật đã nói trong phần giải thích này: ‘‘Không tiếp xúc với bốn đại chủng (catūhi mahābhūtehi asamphuṭṭhaṃ)’’.
689-91. Rūpassalahutādittayaniddeseti rūpassalahutā rūpassamudutā rūpassakammaññatāti imassa rūpalahutādittayassa niddese sampatte idaṃ vuccatīti adhippāyo.
688-91. In the explanation of the three qualities of lightness, etc., of rūpa: The intention is that this is stated when it comes to the explanation of the three qualities of lightness of rūpa, softness of rūpa, and adaptability of rūpa.
689-91. Trong phần giải thích ba loại nhẹ nhàng của sắc (rūpassalahutādittayaniddese) có nghĩa là lời này được nói khi đến phần giải thích ba loại nhẹ nhàng của sắc, tức là sự nhẹ nhàng của sắc (rūpassa lahutā), sự mềm mại của sắc (rūpassa mudutā), và sự thích nghi của sắc (rūpassa kammaññatā).
Heṭṭhā vuttanayenevāti arūpassa lahutādīsu ‘‘kāyalahubhāvo kāyalahutā’’tiādinā vuttanayānusāreneva ‘‘rūpassa lahubhāvo lahutā’’tiādinā rūpasambandhībhāvena rūpavikārāpi viññātabbā.
Just as explained below: Just as explained in the lightness etc. of arūpa, for instance, "The lightness of the aggregates of feeling, etc. is kāyalahutā," so too, the modifications of rūpa, such as "the lightness of nipphanna rūpa is lahutā," should be understood with reference to their connection with rūpa.
Theo cách đã nói ở dưới (heṭṭhā vuttanayenevā) có nghĩa là các biến đổi của sắc cũng cần được hiểu theo cách liên quan đến sắc, như ‘‘sự nhẹ nhàng của sắc là lahutā’’, theo cách đã nói trong ‘‘sự nhẹ nhàng của thân là kāyalahutā’’ v.v. trong phần lahutā v.v. của phi sắc (arūpa).
Rūpassa lahubhāvo lahutā, sā rūpassa garubhāvavūpasamalakkhaṇā, garubhāvanimmaddanarasā, adandhatāpaccupaṭṭhānā, lahurūpapadaṭṭhānā.
The lightness of rūpa is lahutā. That lahutā has the characteristic of the cessation of heaviness in rūpa, the function of suppressing heaviness, the manifestation of non-sluggishness, and lightness of rūpa as its proximate cause.
Sự nhẹ nhàng của sắc là lahutā. Nó có đặc tính là sự lắng dịu của trạng thái nặng nề của sắc, có chức năng là sự đè bẹp trạng thái nặng nề, hiện hữu như là sự không chậm chạp, có nền tảng là sắc nhẹ nhàng.
Rūpassa mudubhāvo mudutā, sā rūpassa thaddhabhāvavūpasamalakkhaṇā, thaddhabhāvanimmaddanarasā, sabbakiriyāsu avirodhitāpaccupaṭṭhānā, mudurūpapadaṭṭhānā.
The softness of materiality is mudutā. It has the characteristic of pacifying the stiffness of materiality, the function of crushing stiffness, the manifestation of non-opposition in all activities, and a soft rūpa as its proximate cause.
Sự mềm mại của sắc là mudutā (mềm mại). Nó có đặc tính là sự chấm dứt trạng thái cứng nhắc của sắc, có chức năng là sự nghiền nát trạng thái cứng nhắc, có sự biểu hiện là không đối kháng trong mọi hành động, có cận nhân là sắc mềm mại.
Rūpassa kammaññabhāvo kammaññatā, sā rūpassa akammaññabhāvavūpasamalakkhaṇā, akammaññabhāvanimmaddanarasā, sarīrakiriyāsu anukūlabhāvapaccupaṭṭhānā, kammaññarūpapadaṭṭhānāti.
The fitness of matter is called kammaññatā. It has the characteristic of appeasing the unfitness of matter, the function of suppressing the unfitness, the manifestation of suitability in bodily actions, and matter's fitness as its proximate cause.
Sự thích nghi của sắc là kammaññatā (thích nghi). Nó có đặc tính là sự chấm dứt trạng thái không thích nghi của sắc, có chức năng là sự nghiền nát trạng thái không thích nghi, có sự biểu hiện là sự thuận lợi trong các hoạt động của thân thể, có cận nhân là sắc thích nghi.
Attho panettha tattha tattha amhehi vuttānusārena veditabbo.
Herein, the meaning should be understood according to what has been stated by us elsewhere.
Ý nghĩa ở đây cần được hiểu theo những gì chúng tôi đã nói ở các chỗ khác.
Imā pana tisso rūpānaṃ vikārabhāvato ‘‘rūpavikārā’’ti vuccantīti dassetuṃ ‘‘tisso…pe… vibhāvinā’’ti vuttaṃ.
Moreover, to show that these three are called "modifications of matter" (rūpavikārā) due to their nature as modifications of matter, it is said: "these three...etc....by the one who illuminates."
Để chỉ ra rằng ba sắc này là những sự biến đổi của sắc, nên chúng được gọi là “sắc biến đổi” (rūpavikārā), nên câu “tisso…pe… vibhāvinā” đã được nói.
Yathākkamaṃ panetā rūpassa dandhattakaradhātukkhobhapaṭipakkhapaccayasamuṭṭhānā, thaddhattakaradhātukkhobhapaṭipakkhapaccayasamuṭṭhānā, rūpānaṃ sarīrakiriyāsu ananukūlabhāvakaradhātukkhobhapaṭipakkhapaccayasamuṭṭhānāti veditabbaṃ.
It should be understood that these, in order, arise from causes that are antidotes to the excitement of elements causing slowness in matter, to the excitement of elements causing rigidity, and to the excitement of elements causing unsuitability of matter in bodily actions.
Tuy nhiên, cần biết rằng theo thứ tự, chúng phát sinh từ các nguyên nhân đối nghịch với sự xáo trộn yếu tố gây ra sự chậm chạp của sắc, phát sinh từ các nguyên nhân đối nghịch với sự xáo trộn yếu tố gây ra sự cứng nhắc, và phát sinh từ các nguyên nhân đối nghịch với sự xáo trộn yếu tố gây ra trạng thái không thuận lợi cho các hoạt động của thân thể.
Tattha dhātukkhobhoti vātapittasemhapakopo, rasādidhātūnaṃ vā vikārāvatthā, dvidhā vuttāpi atthato pathavīdhātuādīnaṃyeva vikāroti daṭṭhabbaṃ.
Therein, excitement of elements (dhātukkhobho) means the disturbance of wind, bile, and phlegm, or it is the altered state of the elements such as rasa (nutritive essence). Although stated in two ways, it should be understood as essentially the alteration of the earth element, etc.
Ở đây, sự xáo trộn yếu tố (dhātukkhobho) là sự rối loạn của gió, mật, đàm, hoặc là trạng thái biến đổi của các yếu tố như tinh chất (rasa) v.v. Dù được nói theo hai cách, nhưng về ý nghĩa, nó cần được xem là sự biến đổi của các yếu tố đất v.v.
Paṭipakkhapaccayā sappāyautuāhārāvikkhittacittatā, sā ca taṃtaṃvikārassa visesapaccayabhāvato vuttā, avisesena pana sabbesaṃ paccayā, tathā hi te kadācipi aññamaññaṃ na vijahanti.
The opposing causes are suitable climate, suitable food, and an unscattered mind. These are mentioned as specific causes for each respective alteration, but in general, they are causes for all, for they never abandon each other.
Các nguyên nhân đối nghịch là khí hậu thích hợp, thức ăn thích hợp, và tâm không tán loạn. Chúng được nói là nguyên nhân đặc biệt của từng sự biến đổi đó, nhưng nói chung, chúng là nguyên nhân của tất cả, vì chúng không bao giờ rời bỏ nhau.
Tathā avijahantānaṃ pana dubbijānīyaṃ nānattanti taṃpakāsanatthaṃ ‘‘etāsa’’ntiādi vuttaṃ.
And since the distinctions of those that do not abandon each other are difficult to discern, the phrase "of these..." etc., is stated to clarify that distinction.
Tuy nhiên, sự khác biệt của những thứ không rời bỏ nhau như vậy rất khó nhận biết, nên để làm rõ điều đó, câu “etāsa” v.v. đã được nói.
Kamatova nidassananti sambandho.
The connection is: "the examples are in order."
Sự liên hệ là “ví dụ theo thứ tự”.
Lahutāya hi arogī nidassanaṃ, mudutāya madditacammaṃ, kammaññatāya sudhantasuvaṇṇaṃ.
For, an unailing person is an example of lightness, well-massaged leather of softness, and well-refined gold of fitness.
Thật vậy, đối với lahutā (nhẹ nhàng) thì người không bệnh là ví dụ, đối với mudutā (mềm mại) thì da đã được nhào nặn, đối với kammaññatā (thích nghi) thì vàng đã được tinh luyện kỹ càng.
Nanu cettha arogino tāva nidassanaṃ yuttaṃ tassa indriyabaddhasantānattā, suparimadditacammasudhantasuvaṇṇānaṃ pana kathaṃ.
Now, is the example of an unailing person appropriate here, as he possesses an uninterrupted continuum of faculties, but how about well-massaged leather and well-refined gold?
Chẳng phải ở đây, ví dụ về người không bệnh là hợp lý vì người đó có dòng tương tục gắn liền với các căn (indriya) hay sao? Nhưng còn da đã được nhào nặn kỹ càng và vàng đã được tinh luyện kỹ càng thì sao?
Na hi anindriyabaddharūpasantāne lahutādīni sambhavanti tathā dhātukkhobhapaṭipakkhapaccayābhāvato?
For, lightness and the like are not possible in a continuum of matter not bound by faculties, as there are no opposing causes to the excitement of elements there?
Thật vậy, lahutā v.v. không thể xảy ra trong dòng tương tục của sắc không gắn liền với căn (anindriyabaddha), vì ở đó không có các nguyên nhân đối nghịch với sự xáo trộn yếu tố.
Saccaṃ, mudukammaññasadisarūpanidassanamattametaṃ, na pana tattha idhādhippetamudutākammaññatāsabhāvato.
True, this is merely an example of matter similar to softness and fitness, but it is not due to the inherent nature of softness and fitness intended here.
Đúng vậy, đây chỉ là ví dụ về sắc tương tự như mudutā và kammaññatā, chứ không phải vì ở đó có bản chất mudutā và kammaññatā được đề cập ở đây.
Yadi evaṃ, kathaṃ tūlapicuādīsu lahubhāvādikanti?
If so, how is there lightness and the like in cotton fluff, etc.?
Nếu vậy, tại sao lại có sự nhẹ nhàng (lahubhāva) v.v. trong bông gòn (tūlapicu) v.v.?
Na tattha paramatthato lahubhāvādikaṃ atthi, garubhāvādihetūnaṃ pana abhāvato tattha lahubhāvādivohāro.
There is no lightness or the like in an ultimate sense there; rather, the term "lightness" etc., is used there due to the absence of causes for heaviness and the like.
Ở đó không có sự nhẹ nhàng (lahubhāva) v.v. theo nghĩa tối hậu (paramattha), nhưng vì không có các nguyên nhân gây ra sự nặng nề (garubhāva) v.v. nên ở đó có cách nói về sự nhẹ nhàng (lahubhāva) v.v.
Kammaṃ kātuṃ na sakkoti ekantena tāsaṃ paccuppannapaccayāpekkhattā, itarathā sabbadābhāvinīhi lahutādīhi bhavitabbaṃ siyāti.
"It cannot perform action" means that it is absolutely dependent on present conditions; otherwise, lightness and the like would always exist.
Không thể thực hiện hành động là do hoàn toàn phụ thuộc vào các nguyên nhân hiện tại của chúng, nếu không thì lahutā v.v. phải luôn luôn tồn tại.
Adandhatālakkhaṇāti agarubhāvalakkhaṇā.
"Having the characteristic of non-slowness" means having the characteristic of non-heaviness.
Đặc tính không chậm chạp (adandhatālakkhaṇā) có nghĩa là đặc tính không nặng nề (agarubhāvalakkhaṇā).
Garubhāvassa vinodanaṃ khipanaṃ apanayanaṃ kiccametissāti garubhāvavinodanarasā.
Its function is the removal, casting away, or elimination of heaviness, thus "having the function of removing heaviness."
Chức năng của nó là loại bỏ, đẩy lùi, hoặc loại bỏ sự nặng nề, nên nó có chức năng là loại bỏ sự nặng nề (garubhāvavinodanarasā).
Kiñcāpi hi ayaṃ rūpānaṃ garubhāvaṃ vinodetuṃ na sakkoti, garurūpapaṭipakkhānaṃ pana adandharūpānaṃ vikārattā ‘‘jāti naṃ uppādetī’’tiādīsu viya pariyāyena garubhāvaṃ vinodeti nāma.
Although this (lightness) cannot directly remove the heaviness of matter, it indirectly removes heaviness, as it is a modification of non-slow matter which is contrary to heavy matter, just as in phrases like "birth produces it."
Mặc dù nó không thể loại bỏ sự nặng nề của sắc, nhưng vì nó là sự biến đổi của sắc không chậm chạp, đối nghịch với sắc nặng nề, nên một cách gián tiếp, nó được gọi là loại bỏ sự nặng nề, giống như trong các câu “jāti naṃ uppādetī” v.v.
Tassañhi vijjamānāyaṃ uppannarūpānaṃ agarubhāvoyevāti.
For when it (lightness) is present, the arisen matter is indeed not heavy.
Khi nó tồn tại, sắc đã sinh ra chỉ là không nặng nề.
Esa nayo mudutākammaññatāsu.
This method applies to softness and fitness as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho mudutā và kammaññatā.
Cetasikalahutādayo pana attano attano paccanīkānaṃ taṃtaṃakusaladhammānaṃ viddhaṃsakabhāvena pavattantīti vikāramattabhāvato nippariyāyeneva tāsaṃ taṃkiccatā labbhatīti daṭṭhabbaṃ.
However, mental lightness and the like operate by destroying their respective opposing unwholesome states, and thus, because they are not mere modifications, their function is directly attained.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng các cetasika-lahutā v.v. hoạt động bằng cách phá hủy các pháp bất thiện tương ứng của chúng, và vì chúng không chỉ là sự biến đổi, nên chức năng đó của chúng được đạt được một cách trực tiếp.
Lahuparivattitapaccupaṭṭhānāti adandhassa arogīpurisassa aparāparaṃ saṅkanti parivattanaṃ viya adandhaparivattanaṃ hutvā paccupaṭṭhānāti attho.
"Manifesting as readily adaptable" means manifesting as a readily adaptable movement, like the repeated shifting and turning of an unailing person who is not slow.
Sự biểu hiện là sự xoay chuyển nhẹ nhàng (lahuparivattitapaccupaṭṭhānā) có nghĩa là sự biểu hiện như sự xoay chuyển không chậm chạp, giống như sự di chuyển liên tục của một người không bệnh, không chậm chạp.
Yassa rūpassa lahutā, tattheva vikārabhāvena upalabbhanato lahurūpapadaṭṭhānā.
It is the proximate cause of light matter because lightness of matter is found as a modification only in that matter itself.
Vì lahutā của sắc nào được tìm thấy như một sự biến đổi trong chính sắc đó, nên nó có cận nhân là sắc nhẹ nhàng (lahurūpapadaṭṭhānā).
Evamitarāsupi.
The same applies to the others.
Các cái khác cũng tương tự.
Athaddhatāti akathinatā.
"Non-rigidity" means non-hardness.
Athaddhatā có nghĩa là không cứng nhắc (akathinatā).
Attano mudubhāveneva sabbakiriyāsu aviruddhā hutvā paccupaṭṭhātīti avirodhitāpaccupaṭṭhānā.
It manifests as non-resistance in all actions due to its own softness, thus "manifesting as non-resistance."
Vì nó biểu hiện bằng chính sự mềm mại của mình mà không đối kháng trong mọi hành động, nên nó có sự biểu hiện là không đối kháng (avirodhitāpaccupaṭṭhānā).
Mudu hi katthaci na virujjhati.
For what is soft never resists anything.
Thật vậy, cái mềm mại không đối kháng với bất cứ điều gì.
Tīsupi ṭhānesu paṭipakkhatthe a-kāro.
In all three instances, the prefix "a-" denotes the opposite meaning.
Ở cả ba chỗ, tiền tố “a-” có nghĩa là đối nghịch.
Dandhatādihetūnaṃ paṭipakkhasamuṭṭhānattā lahutādīnanti keci.
Some say that lightness and the like arise from causes opposite to slowness and the like.
Một số người nói rằng lahutā v.v. phát sinh từ các nguyên nhân đối nghịch với sự chậm chạp v.v.
Apare pana sattāpaṭisedheti vadanti.
Others, however, say that "a-" negates existence.
Những người khác lại nói rằng nó phủ nhận sự tồn tại.
Sarīrena kattabbakiriyānaṃ anukūlatāsaṅkhāto kammaññabhāvo lakkhaṇametissāti sarīrakiriyānukūlakammaññabhāvalakkhaṇā.
The fitness of matter, which is the suitability for actions to be performed by the body, is its characteristic, thus "having the characteristic of suitability for bodily actions."
Kammaññabhāva (sự thích nghi) được gọi là sự thuận lợi cho các hành động cần được thực hiện bởi thân thể là đặc tính của nó, nên nó có đặc tính là sự thích nghi thuận lợi cho các hoạt động của thân thể (sarīrakiriyānukūlakammaññabhāvalakkhaṇā).
Akammaññaṃ dubbalaṃ nāma hotīti kammaññatā adubbalabhāvapaccupaṭṭhānā vuttā.
Unfit (matter) is indeed weak, thus fitness is described as "manifesting as non-weakness."
Cái không thích nghi (akammañña) được gọi là yếu kém, nên kammaññatā (sự thích nghi) được nói là có sự biểu hiện là không yếu kém (adubbalabhāvapaccupaṭṭhānā).
692. Rūpānamācayo yotiādīsu yo nipphannarūpānaṃ ādito cayo, yathāpaccayaṃ tato tato āgatassa viya cayoti vā ācayasaṅkhāto rūpānaṃ paṭhamuppādo vaḍḍhi ca, so upacayoti uddese vutto ‘‘upaññattaṃ upasitta’’ntiādīsu viya upa-saddassa paṭhamūpariatthadassanato.
In phrases like 692. "The accumulation of matter," the initial accumulation of produced matter, or the accumulation of what has come from various sources according to conditions, or the initial arising and growth of matter, which is called accumulation, is referred to as upacaya in the enumeration, due to the word "upa-" signifying "first" or "above," as seen in "upa-ññattaṃ" (first laid down) and "upa-sittaṃ" (water poured over) etc.
Trong các câu “Rūpānamācayo yo” v.v., sự tích lũy ban đầu của các sắc đã thành tựu, hoặc sự tích lũy như thể đến từ nơi này nơi kia tùy theo duyên, hoặc sự phát sinh ban đầu và sự tăng trưởng của sắc được gọi là tích lũy (ācaya), được đề cập trong phần tóm tắt là upacaya, vì từ “upa-” được thấy có nghĩa là ban đầu hoặc trên cao, như trong “upaññattaṃ upasittaṃ” v.v.
Yā pana tesaṃyeva rūpānaṃ anuppabandhatā anuppabandhavasena pavatti, sā santatīti pavuccati.
But the uninterrupted continuation (anuppabandhatā) or the occurrence in an uninterrupted sequence of those same kinds of matter is called santati.
Còn sự không gián đoạn (anuppabandhatā), tức là sự tiếp diễn của chính các sắc đó, thì được gọi là santati (dòng tương tục).
Paṭisandhikkhaṇe hi rūpuppattiādicayabhāvato ācayo nāma, tato paraṃ yāva sattarasamacittuppādā vaḍḍhibhāvato upacayo nāma.
For at the moment of rebirth-linking, the arising of matter is called ācaya due to its nature as the initial accumulation, and thereafter, up to the seventeenth thought-moment, it is called upacaya due to its nature as growth.
Thật vậy, vào khoảnh khắc tái tục (paṭisandhi), sự phát sinh của sắc là ācaya (tích lũy) vì đó là sự tích lũy ban đầu; sau đó, cho đến sát-na tâm thứ mười bảy, nó là upacaya (tăng trưởng) vì đó là sự tăng trưởng.
Tadā hi rūpassa kammacittautūhi cayoyeva, na hāni.
At that time, there is only accumulation of matter due to kamma, mind, and temperature, not decay.
Vào thời điểm đó, sắc chỉ có sự tăng trưởng do nghiệp, tâm và khí hậu, chứ không có sự suy giảm.
Atha vā yāva āhārasamuṭṭhāna rūpuppādo, cakkhādiuppādo vā, tāva upacayo nāma, tato paraṃ pana cutipariyosānaṃ santati nāma.
Alternatively, upacaya refers to the arising of matter originating from nutriment, or the arising of eye-faculty etc., and thereafter, up to the moment of death, it is called santati.
Hoặc, cho đến khi sắc do thức ăn phát sinh, hoặc sự phát sinh của mắt v.v., thì đó là upacaya; sau đó, cho đến khi chết (cuti), thì đó là santati.
Evañca katvā –
And having done so—
Và như vậy, đã nói:
Upamā vuttā.
This simile is mentioned.
Ví dụ đã được nói.
‘‘Rūpānamācayo’’ti cettha bahuvacananiddesena uppādo nāma uppajjamānānaṃ vikāro.
In "rūpānamācayo," by stating it in the plural, it is shown that arising is a modification of individual phenomena as they arise.
Ở đây, trong câu “Rūpānamācayo”, bằng cách sử dụng số nhiều, đã chỉ ra rằng sự phát sinh là sự biến đổi của những sắc đang phát sinh.
Vikāratte ca sati attano vikāravantadhammabhedabhinnattā ekakkhaṇepi uppajjamānānaṃ bahūnampi rūpānaṃ visuṃ visuṃyeva uppādavikārabhāvo, na piṇḍassevāti dīpitaṃ hoti.
And since it is a modification and is differentiated by the distinctions of the phenomena possessing modifications, even when many kinds of matter arise at a single moment, each individual one has its own arising and modification, and it is not merely an aggregate.
Và khi là sự biến đổi, do sự phân biệt bởi sự khác biệt của các pháp có sự biến đổi của riêng chúng, nên ngay cả trong một sát-na, sự phát sinh của nhiều sắc cũng là sự biến đổi của từng sắc riêng biệt, chứ không phải của một tập hợp. Điều này đã được làm rõ.
Na kevalañca rūpānameva uppatti īdisī, atha kho arūpadhammānampi uppādo rūpārūpadhammānaṃ jaratā, aniccatā, rūpassa lahumudukammaññatā cāti daṭṭhabbaṃ.
And it is not only the arising of matter that is like this, but also the arising of immaterial phenomena, the ageing and impermanence of material and immaterial phenomena, and the lightness, softness, and fitness of matter, should be understood.
Và không chỉ sự phát sinh của sắc là như vậy, mà còn sự phát sinh của các pháp vô sắc, sự lão hóa (jaratā) của các pháp sắc và vô sắc, sự vô thường (aniccatā), và lahutā, mudutā, kammaññatā của sắc cũng là như vậy.
693. Jātirūpanti dīpitaṃ aṭṭhakathāsu ubhayassapi rūpuppādasabhāvattāti adhippāyo.
693. "It is stated as jātirūpa" means that both upacaya and santati are the nature of the arising of matter, according to the Commentaries.
693. Jātirūpa được chỉ ra trong các Aṭṭhakathā có ý nghĩa là cả hai đều có bản chất phát sinh của sắc.
Yadi evaṃ, kasmā vibhajja vuttaṃ?
If so, why is it stated separately?
Nếu vậy, tại sao lại được phân chia ra mà nói?
Bhagavatā tatheva desitattā.
Because the Blessed One taught it that way.
Vì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng như vậy.
Bhagavatāpi kasmā tathā desitanti āha ‘‘vuttamākāranānattā’’tiādi.
And why did the Blessed One teach it that way? It is stated, "It is said due to the variety of aspects," and so on.
Tại sao Đức Thế Tôn lại thuyết giảng như vậy? Câu “vuttamākāranānattā” v.v. đã được nói.
Ākāranānattaṃ heṭṭhā vibhāvitameva.
The variety of aspects has already been explained below.
Sự khác biệt về khía cạnh đã được làm rõ ở phần trước.
Akkharassa paṭhamuppatti upacayo, punappunaṃ uppatti santati.
The first arising of a letter is upacaya, its repeated arising is santati.
Sự sinh khởi đầu tiên của một chữ là upacaya, sự sinh khởi lặp đi lặp lại là santati.
Evaṃ tisamuṭṭhānarūpānampi daṭṭhabbanti evaṃ tesaṃ ākāranānattaṃ vaṇṇenti.
Similarly, the aggregates (nānattaṃ) of the three-originating rūpas should be understood. Thus, they explain the varied characteristics of these (upacaya and santati).
Tương tự, các sắc pháp do ba nhân duyên sinh cũng phải được xem xét như vậy, và theo cách này, họ mô tả sự đa dạng về hình thức của chúng.
Veneyyānaṃ vasena vāti tadā kira sotūnaṃ evaṃ cittaṃ uppannaṃ, ayaṃ jāti sabbesaṃ dhammānaṃ pabhavo, sayaṃ pana na kutoci jāyati, yathā taṃ ‘‘pakativādīnaṃ pakatī’’ti.
Or for the sake of the trainable – at that time, it is said, the minds of the listeners arose with the thought, "This jāti (birth) is the source of all phenomena, but it itself does not arise from anything, just as 'nature' for the naturalists."
Hoặc tùy theo những người có thể được giáo hóa, khi ấy, tâm của những người nghe đã khởi lên như sau: "Sự sinh này là nguồn gốc của tất cả các pháp, nhưng tự nó không sinh từ bất cứ đâu, giống như 'nguyên thủy' của những người chủ trương thuyết nguyên thủy."
Tesaṃ micchāgāhaṃ vidhamento ‘‘jāti nāma na aññā, upacayasantativasena ṭhitā rūpuppattiyeva pana tathā vuccati, sā ca yassa uppādo, tassa paccayeheva jātapariyāyaṃ labbhatī’’ti dassanatthaṃ upacayo santatīti dvidhā bhinditvā desetīti ācariyā.
To dispel their wrong view, the teachers say that the Buddha taught (deseti) by dividing it into two: upacaya and santati, to show that "jāti is nothing else; it is merely the arising of rūpa existing in the manner of upacaya and santati. And that (jāti) obtains the designation 'arisen' only through the conditions of whatever arises."
Để loại bỏ tà kiến của họ, các vị đạo sư nói rằng: "Cái gọi là 'sinh' không phải là một điều gì khác; đó chỉ là sự sinh khởi của sắc pháp tồn tại dưới dạng upacaya và santati, và sự sinh khởi ấy được gọi là 'sinh' chỉ theo cách thức của nhân duyên mà từ đó nó sinh khởi."
Pubbantato pubbakoṭṭhāsato, anāgatabhāvatoti attho.
From the prior end means from the prior part, or from the state of not yet having come into being.
Từ phía trước có nghĩa là từ phần trước, tức là từ trạng thái vị lai.
Uppajjamāne rūpadhamme uppādo anāgatakkhaṇato ummujjāpento viya hotīti vuttaṃ ‘‘ummujjāpanaraso’’ti.
When rūpadhammas are arising, the arising is like making them emerge from the future moment, therefore it is said to have the flavor of emerging.
Khi các sắc pháp đang sinh khởi, sự sinh khởi giống như việc nổi lên từ khoảnh khắc vị lai, nên được gọi là "có chức năng nổi lên".
‘‘Ime rūpadhammā sampaṭicchatha ne’’ti niyyātento viya gayhatīti vuttaṃ ‘‘niyyātanapaccupaṭṭhāno’’ti.
It is understood as if handing over (the rūpadhammas), saying, "Receive these rūpadhammas," therefore it is said to have the manifestation of handing over.
Nó được nắm giữ như thể đang trao tặng: "Hãy tiếp nhận những sắc pháp này", nên được gọi là "có biểu hiện trao tặng".
Paripuṇṇabhāvapaccupaṭṭhānatā upari cayo upacayoti imassa atthassa vasena veditabbā.
The manifestation of completeness should be understood according to the meaning of "upari cayo upacayo" (an accumulation on top is upacaya).
Trạng thái biểu hiện sự hoàn mãn phải được hiểu theo nghĩa của từ upacaya là "sự tích lũy thêm".
Yathā uppādakkhaṇappattaṃ uppannaṃ nāma hoti ādikamme tappaccayavasena, evaṃ uppādakkhaṇagataṃ upacitaṃ nāma hotīti vuttaṃ ‘‘upacitarūpapadaṭṭhāno’’ti.
Just as a rūpa reaching the moment of arising is called 'arisen' in the sense of its initial action and conditions, so too, a rūpa that has reached the moment of arising is called 'accumulated,' therefore it is said to have the proximate cause of accumulated rūpa.
Giống như một pháp đạt đến khoảnh khắc sinh khởi được gọi là đã sinh khởi theo cách của nghiệp ban đầu và các nhân duyên của nó, thì một pháp đạt đến khoảnh khắc sinh khởi cũng được gọi là đã tích lũy, nên được gọi là "có căn cứ là sắc pháp đã tích lũy".
Pavattilakkhaṇāti anuppabandhato uppattivasena pavattamānarūpānaṃ pavattananti lakkhitabbā.
Having the characteristic of continuity means it should be known as the continuity of rūpas that are continually arising due to their uninterrupted occurrence.
Đặc tính của sự tiếp diễn có nghĩa là phải được nhận biết như sự tiếp diễn của các sắc pháp đang tiếp diễn theo cách sinh khởi không ngừng.
Anuppabandhanarasāti pubbāparavasena anuppabandhanakiccā.
Having the flavor of uninterrupted connection means having the function of uninterrupted connection in terms of past and future.
Có chức năng liên tục có nghĩa là có chức năng liên tục theo thứ tự trước sau.
Asati hi uppāde pubbāparavasena anuppabandho na siyā.
For if there were no arising, there would be no uninterrupted connection in terms of past and future.
Thật vậy, nếu không có sự sinh khởi, sẽ không có sự liên tục theo thứ tự trước sau.
Anuppabandharasattāyeva anupacchedavasena gahetabbato āha ‘‘anupacchedapaccupaṭṭhānā’’ti.
Precisely because it has the flavor of uninterrupted connection, and it is to be understood as being without interruption, it is said to have the manifestation of uninterruptedness.
Vì có chức năng liên tục, nó phải được nắm giữ theo cách không gián đoạn, nên nói "có biểu hiện không gián đoạn".
Pubbāparavasena ghaṭitarūpesu upalabbhanato vuttaṃ ‘‘anuppabandharūpapadaṭṭhānā’’ti.
Because it is found in rūpas that are connected in terms of past and future, it is said to have the proximate cause of uninterrupted rūpa.
Vì nó được tìm thấy trong các sắc pháp được kết nối theo thứ tự trước sau, nên được gọi là "có căn cứ là sắc pháp liên tục".
Pākaṭā rūpadhammesu khaṇḍiccādibhāvena dantādīsu vikāradassanato, itarā tadabhāvato apākaṭā.
It is evident in rūpadhammas due to seeing deformities like broken teeth, etc., whereas the other (form of aging) is not evident due to the absence of such deformities.
Hiển nhiên trong các sắc pháp vì sự biến đổi như răng bị mẻ v.v. được thấy ở răng v.v., còn các pháp khác thì không có sự biến đổi đó nên không hiển nhiên.
Kāmaṃ rūpadhammānampi khaṇikajarā paṭicchannā eva, yā ‘‘avīcijarā’’ti vā vuccati.
Indeed, the momentary aging (khaṇika jarā) of rūpadhammas is also hidden, which is also called "avīci jarā" (uninterrupted aging).
Thật vậy, sự già yếu từng khoảnh khắc của các sắc pháp cũng bị che giấu, cái mà còn được gọi là "già yếu không gián đoạn" (avīcijarā).
Arūpadhammānaṃ pana jarāya suṭṭhu paṭicchannabhāvadassanatthaṃ ‘‘pākaṭā rūpadhammesū’’ti avisesena vuttaṃ.
However, to show that the aging of arūpadhammas is very much hidden, it is generally stated as "evident in rūpadhammas."
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng sự già yếu của các vô sắc pháp bị che giấu rất kỹ, nên nói chung là "hiển nhiên trong các sắc pháp".
Khaṇḍiccādivikāro pana khaṇikajarāya natthi.
But deformities like broken teeth are not present in momentary aging.
Tuy nhiên, sự biến đổi như mẻ v.v. không có trong sự già yếu từng khoảnh khắc.
Rūpaparipāko rūpadhammānaṃ jiṇṇatā, jaraṃ pattassa bhaṅgo avassaṃbhāvīti vuttaṃ ‘‘upanayanarasā’’ti, bhaṅgūpanayanakiccāti attho.
The maturation of rūpa is the aging of rūpadhammas. The breaking up of what has reached aging is inevitable, therefore it is said to have the flavor of bringing closer, meaning it has the function of bringing closer to dissolution.
Sự trưởng thành của sắc pháp là trạng thái già nua của sắc pháp, sự hoại diệt của cái đã đạt đến già yếu là điều tất yếu, nên được gọi là "có chức năng dẫn đến", tức là có chức năng dẫn đến sự hoại diệt.
Sabhāvānapagamepītikakkhaḷattādisabhāvānapagamepi, ṭhitikkhaṇe hi jarā nāma, na ca tadā dhammasabhāvaṃ vijahati.
Even when the nature is not lost means even when the nature of hardness, etc., is not lost. For aging occurs at the moment of persistence, and at that time, the phenomenon does not abandon its inherent nature.
Mặc dù bản chất không thay đổi có nghĩa là mặc dù các bản chất như sự cứng rắn v.v. không thay đổi, vì sự già yếu xảy ra vào khoảnh khắc trụ, và lúc đó bản chất của pháp không bị từ bỏ.
Navabhāvo uppādāvatthā, tassā apagamabhāvena gayhatīti āha ‘‘navabhāvāpagamapaccupaṭṭhānā’’ti.
The state of newness is the moment of arising, and it is understood by the disappearance of that (newness), therefore it is said to have the manifestation of the disappearance of newness.
Trạng thái mới mẻ là giai đoạn sinh khởi, nó được nắm giữ theo cách mất đi trạng thái ấy, nên nói "có biểu hiện mất đi trạng thái mới mẻ".
Vīhipurāṇabhāvo viyāti vīhibhāvānapagamepi abhinavabhāvāpagamanakaro vīhipurāṇabhāvo viya.
Like the oldness of rice means like the oldness of rice that causes the disappearance of newness, even though the state of being rice is not lost.
Giống như trạng thái cũ của lúa có nghĩa là giống như trạng thái cũ của lúa làm mất đi trạng thái mới mẻ, mặc dù bản chất lúa không thay đổi.
Vīhipurāṇabhāvo sabbāvatthāni apaneti, ayaṃ pana kevalaṃ uppādāvatthameva apaneti.
The oldness of rice removes all states, but this (aging) removes only the state of arising.
Trạng thái cũ của lúa loại bỏ tất cả các giai đoạn, nhưng cái này chỉ loại bỏ giai đoạn sinh khởi.
Parito sabbato bhijjananti lakkhitabbāti paribhedalakkhaṇā.
It should be understood as breaking up completely from all sides, therefore it has the characteristic of disintegration.
Phải được nhận biết như sự hoại diệt từ mọi phía, nên có đặc tính hoại diệt.
Niccaṃ nāma dhuvaṃ, rūpaṃ pana khaṇabhaṅgitāya na niccanti aniccaṃ, tassa bhāvo aniccatā.
What is constant is enduring; rūpa, however, is not constant due to its momentary dissolution, hence it is impermanent. Its state is aniccatā (impermanence).
Thường hằng có nghĩa là vĩnh cửu, nhưng sắc pháp không thường hằng vì nó hoại diệt từng khoảnh khắc, trạng thái của nó là vô thường.
Sā pana ṭhitippattarūpaṃ ṭhitiyameva vināsanabhāvena saṃsīdentī viya hotīti saṃsīdanarasā.
That (impermanence) is like making the rūpa that has reached persistence decay at the moment of persistence itself, thus it has the flavor of decay.
Và vô thường ấy giống như làm suy yếu sắc pháp đã đạt đến trạng thái trụ ngay trong trạng thái trụ, nên có chức năng làm suy yếu.
Yasmā ca sā bhaṅgabhāvato khayavayākāreneva gayhati, tasmā vuttaṃ ‘‘khayavayabhāvapaccupaṭṭhānā’’ti.
And since it is understood in terms of wearing away and disappearance due to its state of dissolution, it is therefore said to have the manifestation of wearing away and disappearance.
Vì nó được nắm giữ chỉ theo cách suy tàn và hoại diệt do trạng thái hoại diệt, nên được nói "có biểu hiện suy tàn và hoại diệt".
Anukkamena vināso khayo nāma, dīpavaṭṭikāya saha telassa viya saha nirodho vayoti vadanti.
Destruction gradually is called khaya (wearing away); simultaneous cessation, like that of oil with a lampwick, is called vaya (disappearance).
Sự hoại diệt dần dần được gọi là khai tận (suy tàn), còn sự diệt tận đồng thời giống như dầu cùng với bấc đèn được gọi là hoại diệt (vayo).
696-7. Samodhānatoti rāsito.
696-7. Samodhānato means by aggregation.
696-7. Do sự tập hợp có nghĩa là do sự tích tụ.
Kecīti abhayagirivāsino.
Some refers to the Abhayagirivāsins.
Một số người là những người sống ở Abhayagiri.
Middharūpassa vadanasīlā, middhavādo vā etesanti middhavādino.
They are accustomed to speaking of the rūpa of torpor, or they hold the doctrine of torpor, thus they are Middhavādins.
Họ là những người có thói quen nói về middha-rūpa, hoặc họ có quan điểm về middha, nên được gọi là những người chủ trương middha.
Middharūpaṃ nāmāti utucittāhāravasena tisamuṭṭhānaṃ middhaṃ nāma rūpaṃ.
What is called the rūpa of torpor is torpor that originates from the three causes: season, mind, and food.
Cái gọi là middha-rūpa là middha (hôn trầm) do ba nhân duyên sinh: khí hậu, tâm và vật thực.
Te paṭikkhipitabbāti sambandho.
The connection is that these (Middhavādins) should be rejected.
Có mối liên hệ là "chúng phải bị bác bỏ".
Kathaṃ paṭikkhipitabbāti āha ‘‘munīsī’’tiādi.
How should they be rejected? He says, "Munīsi..." and so on.
Làm sao để bác bỏ? Nên nói "Ngài là bậc hiền giả" v.v.
Natthi nīvaraṇāti sotāpattimaggena vicikicchānīvaraṇassa, anāgāmimaggena kāmacchandabyāpādakukkuccanīvaraṇānaṃ, arahattamaggena thinamiddhanīvaraṇānañca pahīnattā.
You have no hindrances because the hindrance of doubt was abandoned by the path of stream-entry; the hindrances of sensual desire, ill-will, and remorse were abandoned by the path of non-returning; and the hindrance of sloth-and-torpor was abandoned by the path of arahantship.
Không có các triền cái vì triền cái hoài nghi đã bị đoạn trừ bởi đạo Tu-đà-hoàn, các triền cái tham dục, sân hận, hối hận đã bị đoạn trừ bởi đạo Bất lai, và các triền cái hôn trầm, thụy miên đã bị đoạn trừ bởi đạo A-la-hán.
Ayañhettha adhippāyo – yadi middhaṃ rūpaṃ siyā, appahātabbaṃ bhaveyya.
The intention here is: if torpor were rūpa, it would not be subject to abandonment.
Đây là ý nghĩa ở đây: nếu hôn trầm là sắc pháp, thì nó sẽ không cần phải đoạn trừ.
Rūpakkhandho abhiññeyyo pariññeyyo na pahātabbo na bhāvetabbo na sacchikātabbo.
The rūpa-khandha is to be fully known, to be thoroughly understood, but not to be abandoned, not to be developed, not to be realized.
Sắc uẩn phải được thắng tri và liễu tri, không phải đoạn trừ, không phải tu tập, không phải chứng đạt.
‘‘Katame dhammā nevadassanenanabhāvanāyapahātabbā.
"Which phenomena are neither to be abandoned by insight nor by development?
"Những pháp nào không phải đoạn trừ bằng thấy, cũng không phải đoạn trừ bằng tu tập?
Catūsu bhūmīsu kusalaṃ, catūsu bhūmīsu vipāko, tīsu bhūmīsu kiriyābyākataṃ, rūpañca nibbānañca, ime dhammā nevadassanenanabhāvanāyapahātabbā’’ti (dha. sa. 1407) vacanena rūpadhammānaṃ pahānābhāvato.
Wholesome states in the four planes, resultant states in the four planes, functional indifferent states in the three planes, and rūpa and Nibbāna – these phenomena are neither to be abandoned by insight nor by development." Since rūpadhammas are not to be abandoned according to this statement.
Thiện pháp trong bốn cõi, quả dị thục trong bốn cõi, vô ký hành trong ba cõi, sắc pháp và Nibbāna, những pháp này không phải đoạn trừ bằng thấy, cũng không phải đoạn trừ bằng tu tập" (Dhammasaṅgaṇī 1407), vì các sắc pháp không bị đoạn trừ theo lời dạy này.
Evañca sati tassa nīvaraṇabhāvo virujjheyya nīvaraṇānaṃ pahātabbattā.
If this were the case, its nature as a hindrance would be contradicted, as hindrances are to be abandoned.
Nếu vậy, trạng thái triền cái của nó sẽ mâu thuẫn, vì các triền cái phải bị đoạn trừ.
Na hi nīvaraṇānaṃ appahātabbatte –
For if hindrances were not to be abandoned—
Thật vậy, nếu các triền cái không phải đoạn trừ –
Nīvaraṇappahānena bhagavato thomanaṃ yujjeyya.
The praise of the Blessed One for abandoning hindrances would not be fitting.
Thì lời tán thán Đức Thế Tôn về việc đoạn trừ các triền cái sẽ không hợp lý.
Yadi siyā, ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahathātiādivacanato (ma. ni. 1.247; saṃ. ni. 3.33-34) rūpassa pahātabbatāpi paññāyatīti?
If it were, would it not be understood that rūpa is also to be abandoned, from statements like, "Monks, rūpa is not yours; abandon it"?
Nếu có người nói: "Bạch chư Tỳ-khưu, sắc pháp không phải của các ông, hãy từ bỏ nó" (Trung Bộ 1.247; Tương Ưng Bộ 3.33-34) và các lời dạy tương tự, thì sự đoạn trừ sắc pháp cũng được hiểu là có?
Taṃ na, tabbisayachandarāgappahānassa tattha adhippetattā.
That is not so, for there it is intended as the abandonment of desire and lust pertaining to it.
Điều đó không đúng, vì ở đó ý muốn nói đến sự đoạn trừ tham ái và dục vọng đối với sắc pháp.
Tenāha bhagavā ‘‘yo, bhikkhave, rūpe chandarāgavinayo, taṃ tattha pahāna’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "Monks, whatever is the removal of desire and lust for rūpa, that is its abandonment there."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: "Này chư Tỳ-khưu, sự từ bỏ tham ái và dục vọng đối với sắc pháp, đó chính là sự đoạn trừ ở đó."
Na ca panetaṃ na sakkā vattuṃ etthāpi ‘‘tabbisayachandarāgappahānavaseneva vutta’’nti sādhakavacanabhāvato, kāmacchandādīnaṃ tattha pahānassa anadhippetattā ca, tasmā ‘‘natthi nīvaraṇā tavā’’tiādivacanehi virujjhanato na middhaṃ rūpanti.
And this cannot be said, because here too there is no corroborating statement that "it is said only in terms of the abandonment of desire and lust pertaining to it," and because the abandonment of sensual desire and so on is not intended there. Therefore, because it contradicts statements like "you have no hindrances," torpor is not rūpa.
Và điều này không thể nói là "chỉ được nói theo cách đoạn trừ tham ái và dục vọng đối với đối tượng đó", vì không có lời chứng minh nào cho điều đó, và vì sự đoạn trừ tham dục v.v. không phải là ý định ở đó; do đó, vì nó mâu thuẫn với các lời dạy như "Ngài không có các triền cái" v.v., nên hôn trầm không phải là sắc pháp.
Yadi pana paro daḷhamūḷhaggāhitāya taṃvisayachandarāgappahānavaseneva nīvaraṇappahānaṃ adhippetanti sakavādaṃ oḍḍeyya, tassa tannisedhanatthaṃ puna thinamiddhanīvaraṇassa avijjānīvaraṇena saha sampayogavacanañca āharanto āha ‘‘thinamiddhanīvaraṇa’’ntiādi.
If, however, the opponent, clinging stubbornly to their delusion, should maintain their own view that the abandonment of hindrances is intended only in terms of the abandonment of desire and lust pertaining to that object, then, to refute that, he (the author) again quotes the statement about the concomitance of the hindrance of sloth-and-torpor with the hindrance of ignorance, saying "thinamiddhanīvaraṇa..." and so on.
Nếu người khác, vì sự chấp thủ cố chấp, khăng khăng rằng sự đoạn trừ các triền cái chỉ có ý nghĩa là đoạn trừ tham ái và dục vọng đối với đối tượng đó, và đưa ra luận điểm của mình, thì để bác bỏ điều đó, ngài lại dẫn ra lời dạy về sự tương ưng của triền cái hôn trầm và thụy miên với triền cái vô minh, và nói "triền cái hôn trầm và thụy miên" v.v.
Thinamiddhanīvaraṇañceva avijjānīvaraṇañca nīvaraṇena sampayuttanti sambandho.
The connection is that both the hindrance of sloth-and-torpor and the hindrance of ignorance are conjoined with hindrances.
Triền cái hôn trầm và thụy miên và triền cái vô minh tương ưng với triền cái là mối liên hệ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘catūhi sampayogo’’ti (dhātu. 3) vacanato arūpadhammānameva aññamaññassa sampayogo labbhati, na rūpadhammānaṃ aññamaññaṃ arūpena vā, tasmā yadi middhaṃ rūpaṃ siyā, na taṃ sampayogavacanamarahatīti.
This is what is meant: According to the statement "concomitant with four," concomitance (sampayoga) is found only among arūpadhammas, not among rūpadhammas with each other or with arūpa. Therefore, if torpor were rūpa, it would not be worthy of the statement of concomitance.
Điều này có nghĩa là: theo lời dạy "tương ưng với bốn" (Dhātukathā 3), chỉ có sự tương ưng giữa các vô sắc pháp với nhau được chấp nhận, chứ không phải giữa các sắc pháp với nhau hoặc giữa sắc pháp với vô sắc pháp. Do đó, nếu hôn trầm là sắc pháp, thì nó không xứng đáng với lời dạy về sự tương ưng.
Atha siyā – yathālābhavacanamettha sakkā viññātuṃ, ‘‘sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī’’tiādīsu (dī. ni. 1.249) viya.
Perhaps here, the expression "according to what is obtained" can be understood, just as in phrases like “‘a shard or a shoal of fish, moving or standing still’.”
Rồi có thể có người nói – ở đây có thể hiểu lời nói tùy theo sự thích hợp, như trong các câu ‘mảnh sành vỡ, đàn cá đang di chuyển và đang đứng yên’.
Yathā hi ‘‘sakkharakathalikaṃ macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī’’tiādīsu sakkharakathalikassa caraṇāyogato macchagumbāpekkhāya caraṇaṃ, ubhayāpekkhāya ṭhānanti evaṃ yathālābho yojīyati, evamidhāpi thināpekkhāya sampayogavacanaṃ, ubhayāpekkhāya nīvaraṇavacananti?
Just as in the phrases, “‘a shard or a shoal of fish, moving or standing still’,” since a shard is not capable of moving, "moving" is construed with respect to the shoal of fish, and "standing still" with respect to both; so is the fitting done according to what is obtained. Similarly here, "concomitance" is stated with respect to thina, and "hindrance" with respect to both?
Thật vậy, như trong các câu ‘mảnh sành vỡ, đàn cá đang di chuyển và đang đứng yên’, vì mảnh sành vỡ không thể di chuyển, nên sự di chuyển được áp dụng cho đàn cá, và sự đứng yên được áp dụng cho cả hai. Như vậy, sự thích hợp được gắn kết. Cũng vậy, ở đây, lời nói về sự tương ưng (sampayoga) được áp dụng cho thīna, và lời nói về chướng ngại (nīvaraṇa) được áp dụng cho cả hai (thīna và middha) chăng?
Tampi na, rūpabhāvasseva asiddhattā.
That is also not the case, because the rūpa-nature of middha is not established.
Điều đó cũng không đúng, vì trạng thái sắc pháp (rūpabhāva) của middha chưa được xác lập.
Siddhe hi rūpabhāve asambhavato yathālābhayojanā yujjeyyāti.
If its rūpa-nature were established, then such a fitting, according to what is obtained, would be reasonable due to the impossibility.
Thật vậy, nếu trạng thái sắc pháp đã được xác lập, thì sự gắn kết tùy theo sự thích hợp sẽ hợp lý vì không có sự bất khả thi.
Ettakeneva middhassa arūpabhāve siddhepi yathā dvikkhattuṃ bandhaṃ subandhaṃ hoti, evamanekasuttasādhitaṃ appadhaṃsiyaṃ hotīti paṭṭhānappakaraṇe ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca…pe… paccayā’’ti (paṭṭhā. 3.8.8) imassa vibhaṅge ‘‘arūpe…pe… uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 3.8.8) vuttaṃ arūpabhavuppattimpi āharanto āha ‘‘mahāpakaraṇapaṭṭhāne’’tiādi.
Even though the arūpa-nature of middha is established by this much, just as a bond is well-bound when tied twice, so also something established by many suttas is unassailable. Therefore, bringing forth the occurrence of middha in the arūpabhava stated in the Vibhaṅga of “‘dependent on the nīvaraṇa dhamma...pe... conditions’” in the Paṭṭhāna as “‘in the arūpa...pe... arises’,” the venerable Buddhadata says “in the Mahāpakaraṇa-Paṭṭhāna,” etc.
Chỉ với chừng đó, dù trạng thái vô sắc (arūpabhāva) của middha đã được xác lập, nhưng cũng như việc buộc hai lần thì chắc chắn, việc được xác lập bởi nhiều kinh điển thì không thể bị phá hoại. Do đó, khi trích dẫn sự phát sinh ở cõi vô sắc được nói đến trong phần phân tích của câu ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca…pe… paccayā’’ trong Paṭṭhānappakaraṇa là ‘‘arūpe…pe… uppajjatī’’, vị thầy đã nói ‘‘mahāpakaraṇapaṭṭhāne’’ (trong Đại Phẩm Paṭṭhāna) và những điều tương tự.
Jhānanikantiādīnampi dhammato lobhādibhāvato kāmacchandanīvaraṇādīhi abhinnattā vuttaṃ ‘‘kāmacchandanīvaraṇa’’ntiādi.
Also, "sense-desire hindrance," etc., is stated because jhānanikanti, etc., are not different from kāmacchandanīvaraṇa, etc., in their ultimate nature, being of the nature of greed and so forth.
Các từ như ‘jhānanikanti’ (sự ưa thích thiền định) cũng được nói là ‘‘kāmacchandanīvaraṇa’’ (chướng ngại dục lạc) và những điều tương tự, vì về mặt pháp (dhamma), chúng không khác biệt với các trạng thái tham (lobha) v.v., tức là các chướng ngại như kāmacchanda-nīvaraṇa.
Ettha siyā – ‘‘pañcime, bhikkhave, āvaraṇā nīvaraṇā’’tiādīsu (a. ni. 5.51) thinamiddhassa nīvaraṇabhāvena ekato āgatattā idhāpi ‘‘thinamiddhanīvaraṇa’’nti ekato vuttaṃ, thinameva ca pana arūpabhave uppajjati thinamiddhanti?
Here, it might be argued: “‘These five, bhikkhus, are obstructions, hindrances’,” etc., where thina-middha is mentioned together as a nīvaraṇa. However, is it only thina that arises in the arūpabhava, and not middha?
Ở đây có thể có người nói – trong các đoạn kinh như ‘‘Này các Tỳ-khưu, có năm chướng ngại này, năm nīvaraṇa này’’, thīna và middha được đề cập cùng nhau như một nīvaraṇa. Ở đây cũng vậy, ‘‘thīna-middha-nīvaraṇa’’ được nói cùng nhau, nhưng chỉ có thīna phát sinh ở cõi vô sắc, còn middha thì không?
Tayidamasāraṃ, kukkuccassa na gahitattā.
This is baseless, because regret (kukkucca) is not included.
Điều đó là vô nghĩa, vì kukkucca (hối hận) không được bao gồm.
Yadi hi ekato gahitamatteneva idhāpi ekato gahaṇaṃ siyā, kukkuccassapi tattha ekato vuttassa idha gahaṇaṃ sambhaveyya, na ca panevaṃ atthi uddhaccanīvaraṇantveva vuttattā, tasmā na tassa arūpabhavuppattiṃ sakkā paṭibāhitunti.
If being mentioned together implied being included together here, then kukkucca, which is mentioned together there, could also be included here. But that is not the case, as only the Uddhacca-nīvaraṇa is stated. Therefore, it is not possible to deny the arising of middha in the arūpabhava.
Thật vậy, nếu chỉ vì được đề cập cùng nhau mà ở đây cũng được đề cập cùng nhau, thì kukkucca, vốn cũng được đề cập cùng nhau ở đó, cũng có thể được bao gồm ở đây. Nhưng không phải vậy, vì chỉ có uddhacca-nīvaraṇa (chướng ngại trạo cử) được nói đến. Do đó, không thể bác bỏ sự phát sinh của middha ở cõi vô sắc.
Ādi-saddena ‘‘kevalo hāyaṃ, bhikkhave, akusalarāsi, yadidaṃ pañca nīvaraṇā (a. ni. 5.52), ime pañca nīvaraṇe pahāya, vigatathinamiddhoti tassa thinamiddhassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā, tena vuccati vigatathinamiddhoti, idaṃ cittaṃ imamhā thinamiddhamhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti vā’’ti (vibha. 551) evamādiṃ pāḷiṃ saṅgaṇhāti.
The term "etc." (ādi-saddena) here includes passages like “‘Bhikkhus, this entire mass of unwholesome states is these five hindrances. Abandoning these five hindrances, one becomes free from thina-middha. It is said to be free from thina-middha because it has been abandoned, vomited forth, released, eradicated, and put away. This mind purifies, cleanses, thoroughly cleanses, liberates, thoroughly liberates, or completely liberates itself from this thina-middha’,” etc.
Bằng từ ‘v.v.’, ngài bao gồm các đoạn kinh như: ‘‘Này các Tỳ-khưu, đây là toàn bộ khối bất thiện, tức là năm nīvaraṇa. Sau khi từ bỏ năm nīvaraṇa này, vị ấy không còn thīna-middha. Vị ấy được gọi là không còn thīna-middha vì đã từ bỏ, đã nhổ bỏ, đã giải thoát, đã đoạn trừ, đã xả bỏ thīna-middha đó. Tâm này được thanh tịnh, được làm trong sạch, được hoàn toàn trong sạch, được giải thoát, được giải thoát hoàn toàn, được hoàn toàn giải thoát khỏi thīna-middha này.’’
Yadipi siyā duvidhaṃ middhaṃ rūpaṃ, arūpañca.
Although it might be argued that middha is twofold: material (rūpa) and immaterial (arūpa).
Dù có thể có hai loại middha: sắc (rūpa) và vô sắc (arūpa).
Tattha yaṃ arūpaṃ, taṃ nīvaraṇesu desitaṃ, na rūpanti?
And among these, the immaterial is taught among the nīvaraṇas, but not the material?
Trong đó, cái vô sắc được giảng trong các nīvaraṇa, chứ không phải cái sắc chăng?
Tampi na, visesavacanābhāvato.
That is also not the case, due to the absence of a specific statement.
Điều đó cũng không đúng, vì không có lời nói đặc biệt (phân biệt).
Na hi visesetvā middhaṃ nīvaraṇesu desitaṃ ‘‘yadapi, bhikkhave, thinaṃ, tadapi nīvaraṇaṃ, yadapi middhaṃ, tadapi nīvaraṇaṃ, thinamiddhaṃ nīvaraṇanti iti hidaṃ uddesaṃ āgacchatī’’ti avisesena vuttattā, tasmā middhassa duvidhataṃ parikappetvāpi na sakkā nīvaraṇabhāvaṃ nivattetuṃ.
Indeed, middha is not specifically taught among the nīvaraṇas with distinctions, for it is stated without distinction as: “‘Bhikkhus, whatever is thina, that too is a nīvaraṇa; whatever is middha, that too is a nīvaraṇa; thina-middha is a nīvaraṇa’—thus it appears in the exposition. Therefore, even by conceiving middha as twofold, it is not possible to deny its nature as a nīvaraṇa.
Thật vậy, middha không được giảng một cách đặc biệt trong các nīvaraṇa rằng ‘‘Này các Tỳ-khưu, cái gì là thīna, cái đó cũng là nīvaraṇa; cái gì là middha, cái đó cũng là nīvaraṇa; thīna-middha là nīvaraṇa.’’ Vì được nói một cách không phân biệt, nên dù có giả định middha có hai loại, cũng không thể bác bỏ trạng thái nīvaraṇa của nó.
Sakkā hi vattuṃ yaṃ taṃ arūpato aññaṃ middhaṃ parikappitaṃ, tampi nīvaraṇaṃ middhasabhāvattā itaraṃ nīvaraṇaṃ viyāti.
It is possible to say that the middha conceived as distinct from the immaterial is also a nīvaraṇa due to its nature as middha, just like the other nīvaraṇa.
Thật vậy, có thể nói rằng cái middha khác với vô sắc mà người ta giả định, cái đó cũng là nīvaraṇa vì có bản chất middha, giống như cái middha kia (vô sắc) là nīvaraṇa.
Yadi middhassa rūpabhāvaṃ na sampaṭicchatha, kathaṃ bhagavato niddā hoti, nanu middhassa ‘‘niddā pacalāyikā’’tiādinā vibhaṅge vuttattā niddābhāvo siddhoti?
If you do not accept the rūpa-nature of middha, then how does the Blessed One sleep? Is it not established that sleep (niddā) is a form of middha, as middha is described in the Vibhaṅga with phrases like “‘sleep, drowsiness’”?
Nếu các vị không chấp nhận trạng thái sắc pháp của middha, thì làm sao Đức Thế Tôn lại có giấc ngủ? Chẳng phải trạng thái giấc ngủ đã được xác lập trong Vibhaṅga bằng các từ như ‘‘niddā pacalāyikā’’ (giấc ngủ lảo đảo) của middha sao?
Nayidamevaṃ, itthiliṅgādīsu viya niddāhetuno middhassa niddābhāvena vibhattattā.
This is not so. Just as in grammatical genders, niddā is described as the effect of middha, which is its cause.
Điều đó không phải vậy, vì middha, nguyên nhân của giấc ngủ, được phân biệt bằng trạng thái giấc ngủ, giống như trong các giới tính v.v.
Evampi niddāhetuno middhassa abhāvato kathaṃ bhagavato niddāti ce?
If it is asked, “Even so, since middha, the cause of sleep, is absent, how does the Blessed One sleep?”
Ngay cả như vậy, nếu middha là nguyên nhân của giấc ngủ không tồn tại, thì làm sao Đức Thế Tôn lại có giấc ngủ? Nếu hỏi vậy,
Sā bhagavato natthīti na sakkā vattuṃ ‘‘abhijānāmi kho panāhaṃ aggivessana…pe… divā supitā’’tiādivacanato (ma. ni. 1.387) na niddā bhagavato middhena, atha kho sarīragelaññena, tañca bhagavato natthīti na sakkā vattuṃ ‘‘piṭṭhi me āgilāyati, tamahaṃ āyamissāmī’’ti (ma. ni. 2.22; saṃ. ni. 4.243) vacanato.
It cannot be said that he does not sleep, for it is stated: “‘I know, Aggivessana...pe... that I rested during the day.’ However, the Blessed One's sleep is not caused by middha, but by bodily discomfort. And it cannot be said that the Blessed One does not experience that, for it is stated: “‘My back aches, so I will stretch it’.”
Không thể nói rằng Ngài không có giấc ngủ, vì có lời nói như ‘‘Này Aggivessana, ta biết rằng…pe… ta đã ngủ trưa.’’ Và giấc ngủ của Đức Thế Tôn không phải do middha, mà là do bệnh tật của thân thể. Và không thể nói rằng Ngài không có bệnh tật của thân thể, vì có lời nói ‘‘Lưng ta đau nhức, ta sẽ duỗi thẳng nó ra.’’
Na cettha evamavadhāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘middhameva niddāhetū’’ti, tasmā aññopi atthi niddāhetu.
And here, one should not interpret it definitively as “‘middha alone is the cause of sleep’.” Therefore, there is another cause of sleep.
Và ở đây, không nên hiểu sự xác định như vậy là ‘‘chỉ có middha là nguyên nhân của giấc ngủ’’. Do đó, còn có nguyên nhân khác của giấc ngủ.
Ko pana soti?
What is that?
Vậy nguyên nhân đó là gì?
Sarīragelaññaṃ, tasmā na bhagavato niddā middhahetukāti daṭṭhabbaṃ.
Bodily discomfort. Therefore, it should be understood that the Blessed One's sleep is not caused by middha.
Là bệnh tật của thân thể. Do đó, nên hiểu rằng giấc ngủ của Đức Thế Tôn không phải do middha gây ra.
698. Visuṃ visuṃ abhāvaṃ dassetvāti vāyodhātuādito visuṃ visuṃ natthibhāvaṃ dassetvā.
698. “Visuṃ visuṃ abhāvaṃ dassetvā” means showing the separate non-existence from the vāyodhātu, etc.
698. Visuṃ visuṃ abhāvaṃ dassetvā (sau khi chỉ ra sự không tồn tại riêng biệt) là sau khi chỉ ra sự không tồn tại riêng biệt từ yếu tố gió (vāyodhātu) v.v.
Kathaṃ pana so dassitabboti āha ‘‘vāyodhātuyā’’tiādi.
How is this to be shown? He says “by the vāyodhātu,” etc.
Vậy thì, điều đó phải được chỉ ra như thế nào? Ngài nói ‘‘vāyodhātuyā’’ (do yếu tố gió) v.v.
Tattha kāyabalaṃ nāma atthato vāyodhātuyā pavattiākāraviseso tassā vipphārabhāvato.
Therein, physical strength (kāyabala) is, in its essential meaning, a specific mode of occurrence of the vāyodhātu, due to its expansive nature.
Trong đó, sức mạnh thân thể (kāyabala) về mặt bản chất là một hình thái đặc biệt của sự vận hành của yếu tố gió (vāyodhātu) vì nó có tính chất khuếch trương.
Yato bālānaṃ balanti vadantīti vuttaṃ ‘‘vāyodhātuyā gahitāya balarūpaṃ gahitamevā’’ti.
Therefore, since people speak of it as the strength of the vital air, it is said: “When the vāyodhātu is included, the rūpa of strength is also included.”
Vì người ta nói rằng đó là sức mạnh của những người mạnh mẽ, nên đã nói ‘‘khi yếu tố gió được nắm bắt, hình thái sức mạnh cũng được nắm bắt’’.
Sambhavo kāmadhātuyaṃ ekaccasattānaṃ indriyaparipākapaccayo āpodhātuyā pavattiākāravisesoti āha ‘‘āpodhātuyā sambhavarūpa’’nti.
The rūpa of origin (sambhavarūpa) is a specific mode of occurrence of the āpodhātu, which is a condition for the maturation of the faculties of some beings in the kāmadhātu. Therefore, he says: “the rūpa of origin by the āpodhātu.”
Sự phát sinh (sambhava) là một hình thái đặc biệt của sự vận hành của yếu tố nước (āpodhātu), là duyên cho sự trưởng thành của các căn (indriya) ở một số chúng sinh trong dục giới (kāmadhātu). Do đó, ngài nói ‘‘hình thái phát sinh (sambhavarūpa) của yếu tố nước’’.
Gahitāya gahitamevāti sambandho.
The connection is: "when included, it is included."
Có sự liên hệ là ‘khi được nắm bắt, thì cũng được nắm bắt’.
Upacayasantativinimutto rūpuppādo natthi, uppādāvatthāya ca aññā jāti nāma natthevāti vuttaṃ ‘‘upacayasantatīhi jātirūpa’’nti.
There is no arising of rūpa apart from accumulation (upacaya) and continuity (santati), and there is no such thing as rūpajāti other than the moment of arising. Therefore, it is said: “the rūpa of birth by accumulation and continuity.”
Không có sự phát sinh sắc pháp nào thoát khỏi sự tích lũy và liên tục (upacaya-santati), và không có cái gọi là ‘sự sinh’ (jāti) nào khác ngoài trạng thái phát sinh. Do đó, đã nói ‘‘hình thái sinh (jātirūpa) bởi sự tích lũy và liên tục’’.
Kammasamuṭṭhānassapi rogassa visabhāgapaccayasamuppanno dhātukkhobho āsannakāraṇaṃ, pageva itarassa.
The proximate cause of disease, even that arisen from kamma, is the disturbance of elements arising from contrary conditions, to say nothing of other causes.
Ngay cả đối với bệnh tật phát sinh do nghiệp (kamma-samuṭṭhāna), sự rối loạn các yếu tố (dhātukkhobha) do duyên bất tương ứng gây ra là nguyên nhân gần, huống chi đối với loại bệnh khác.
So atthato rūpadhammānaṃ pākāvatthā ṭhitibhaṅgakkhaṇesu eva siyāti vuttaṃ ‘‘jaratāaniccatādīhi rogarūpaṃ gahita’’nti.
And that, in essence, arises only at the moments of maturation, subsistence, and dissolution of material phenomena. Therefore, it is said: “The rūpa of disease is included by old age and impermanence, etc.”
Và về mặt bản chất, điều đó chỉ xảy ra ở các khoảnh khắc chín muồi, tồn tại và hoại diệt của các sắc pháp. Do đó, đã nói ‘‘hình thái bệnh tật (rogarūpa) được bao gồm bởi sự già yếu (jaratā) và vô thường (aniccatā) v.v.’’.
Āhāro rūpahetuyoti ettha iti-saddo pakkhipitabbo, kammaṃ, utu ca cittañca āhāroti ime rūpahetuyoti.
Here, in “Āhāro rūpahetuyo,” the word iti should be inserted, meaning: “kamma, temperature, consciousness, and nutriment—these are the causes of rūpa.”
Ở đây, trong Āhāro rūpahetuyo (Vật thực là nguyên nhân của sắc pháp), từ ‘iti’ (tức là) phải được thêm vào, tức là: nghiệp, thời tiết, tâm và vật thực – những điều này là nguyên nhân của sắc pháp.
Rūpahetuyoti ca rūpassa janakapaccayāti attho.
And “rūpahetuyo” means the generative conditions of rūpa.
Và Rūpahetuyo có nghĩa là các duyên sinh ra sắc pháp.
Tenāha ‘‘etehevā’’tiādi.
Therefore, he says “by these alone,” etc.
Vì vậy, ngài nói ‘‘etehevā’’ (chỉ bởi những điều này) v.v.
Ekamekaṃyeva samuṭṭhānaṃ etesanti ekasamuṭṭhānā.
Ekasamuṭṭhānā are those for which there is only one origin each.
Ekasamuṭṭhānā (có một nguyên nhân phát sinh) là những thứ mà mỗi thứ chỉ có một nguyên nhân phát sinh.
Nanu ekato eva paccayato paccayuppannassa uppatti natthīti?
Is it not true that a conditioned phenomenon does not arise from only one condition?
Chẳng phải sự phát sinh của cái được sinh ra từ duyên chỉ bởi một duyên là không tồn tại sao?
Saccaṃ natthi, rūpajanakapaccayesu ekatoti ayamettha abhisandhi.
It is true that it does not. The intention here is that it arises from one of the rūpa-generative conditions.
Đúng vậy, nó không tồn tại. Ở đây, ý nghĩa là ‘chỉ bởi một trong các duyên sinh ra sắc pháp’.
Aṭṭhindriyānīti cakkhādīni pañca, itthipurisindriyadvayaṃ, jīvitañcāti aṭṭhindriyāni.
Aṭṭhindriyāni are the five sense faculties starting with the eye, the two faculties of femininity and masculinity, and the life faculty—these are the eight faculties.
Aṭṭhindriyāni (tám căn) là năm căn như nhãn căn v.v., hai căn nữ tính và nam tính (itthipurisindriya), và sinh mạng căn (jīvitindriya) – đó là tám căn.
Kāyavacīviññattivasena viññattidvayaṃ.
Viññattidvayaṃ (the two intimations) are by way of bodily and verbal intimation.
Viññattidvayaṃ (hai loại biểu tri) là theo nghĩa biểu tri thân (kāyaviññatti) và biểu tri ngữ (vacīviññatti).
Dvīhīti koci cittena, koci utunā cāti evaṃ dvīhi.
Dvīhi means by two, for example, some by consciousness and some by temperature.
Dvīhi (do hai) có nghĩa là một số (sắc pháp) do tâm (citta), một số do thời tiết (utu), như vậy là do hai (nguyên nhân).
Na hi ekasseva dve ekakkhaṇe paccayā honti.
Indeed, two conditions cannot arise simultaneously for the same single phenomenon.
Thật vậy, một sắc pháp không thể có hai duyên đồng thời trong cùng một khoảnh khắc.
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the remaining ones.
Cũng vậy đối với các sắc pháp còn lại.
Utuāhāra…pe… katanti ekekaṃ utunā, āhārena, cittena cāti tīhi kataṃ.
Utuāhāra…pe… kataṃ means that each is made by temperature, nutriment, and consciousness—by three.
Utuāhāra…pe… kataṃ (được làm bởi thời tiết, vật thực… v.v.) có nghĩa là mỗi sắc pháp được làm bởi ba nguyên nhân: thời tiết, vật thực và tâm.
Catasso cāpi dhātuyoti cattāri mahābhūtāni.
Catasso cāpi dhātuyo means the four great primary elements.
Catasso cāpi dhātuyo (và cũng bốn yếu tố) là bốn đại oai nghi (mahābhūta).
Tāni hi nissattanijjīvaṭṭhena dhātūti vuccanti.
Indeed, these are called dhātus in the sense of being soulless and without life.
Thật vậy, chúng được gọi là ‘dhātu’ (yếu tố) theo nghĩa không có chúng sinh và không có sự sống.
Kammādīhi catūhi bhavantīti catubbhavā.
They arise from the four, kamma, etc., therefore they are catubbhavā (having four origins).
Chúng phát sinh bởi bốn (nguyên nhân) như nghiệp v.v., nên được gọi là catubbhavā (có bốn nguyên nhân phát sinh).
Dveti jaratā aniccatā.
Dve means old age (jaratā) and impermanence (aniccatā).
Dve (hai) là sự già yếu (jaratā) và vô thường (aniccatā).
705-6. Idāni missakasamuṭṭhānānipi gahetvā taṃtaṃpaccayajātānaṃ gaṇanaparicchedaṃ dassetuṃ ‘‘kammenā’’tiādi vuttaṃ.
705-6. Now, to present the numerical division of phenomena arising from various causes, including those with mixed origins, the phrase "by kamma" etc., is stated.
705-6. Bây giờ, để chỉ ra sự phân định số lượng các sắc sinh do các duyên đó đó, sau khi đã lấy cả các sắc có nhân hỗn hợp, câu bắt đầu bằng “kammenā” đã được nói đến.
Tattha aṭṭhindriyāni vatthu suddhaṭṭhakaṃ santatyūpacayākāsāti vīsati kammajā.
There, the eight sense-faculties (indriyāni), the heart-base (vatthu), the suddhaṭṭhaka, and santati, upacaya, ākāsa — these twenty are kamma-born.
Trong đó, tám sắc quyền, ý vật, suddhaṭṭhaka, sự tương tục, sự tích tập, và hư không, như vậy hai mươi sắc này là do nghiệp sinh.
Viññattidvayaṃ saddo lahutādittayaṃ suddhaṭṭhakādayo ekādasāti sattarasa cetasā jāyare, cittajāti attho.
The two kinds of intimation (viññatti), sound (saddo), the trio of lightness and so forth (lahutādittayaṃ), and the eleven beginning with the suddhaṭṭhaka — these seventeen arise from citta (cetasā); that is to say, they are citta-born (cittajā).
Hai sắc biểu tri, âm thanh, bộ ba khinh khoái v.v..., và mười một sắc bắt đầu bằng suddhaṭṭhaka, như vậy mười bảy sắc này sinh khởi do tâm, nghĩa là do tâm sinh.
Saddo lahutādittayaṃ suddhaṭṭhakādayo ekādasāti dasapañceva pannarasa utunā jāyare.
Sound (saddo), the trio of lightness and so forth (lahutādittayaṃ), and the eleven beginning with the suddhaṭṭhaka — these fifteen (dasapañceva pannarasa) arise from temperature (utunā).
Âm thanh, bộ ba khinh khoái v.v..., và mười một sắc bắt đầu bằng suddhaṭṭhaka, như vậy mười lăm sắc này sinh khởi do thời tiết.
Lahutādittayaṃ suddhaṭṭhakādayo ekādasāti cuddasa āhārato.
The trio of lightness and so forth (lahutādittayaṃ), and the eleven beginning with the suddhaṭṭhaka — these fourteen arise from nutriment (āhārato).
Bộ ba khinh khoái v.v..., và mười một sắc bắt đầu bằng suddhaṭṭhaka, như vậy mười bốn sắc này sinh khởi do vật thực.
Jaratāaniccatāhi te aṭṭhasaṭṭhi ca hontevāti sambandho.
The connection is that together with ageing (jaratā) and impermanence (aniccatā), those become sixty-eight.
Cùng với sự già và vô thường, chúng trở thành sáu mươi tám—đây là sự liên kết.
707-8. ‘‘Jaratā…pe… samuṭṭhitā’’ti vatvā puna tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘jātassā’’tiādi vuttaṃ.
Having said “‘Ageing…etc.…arisen’”, in order to show the reason for that again, the phrase “of that which has arisen” and so forth was stated.
707-8. Sau khi nói “sự già… khởi sinh”, để chỉ ra nguyên nhân ở đó, câu bắt đầu bằng “jātassā” đã được nói đến.
Tattha jātassa pākabhedattāti jaratāya jātadhammassa pākattā, aniccatāya ca bhedattāti attho.
There, “due to the ripening and breaking up of that which has arisen” means, by ageing, due to the ripening of the arisen phenomenon, and by impermanence, due to its breaking up.
Trong đó, jātassa pākabhedattā có nghĩa là: do sự già là sự chín muồi của pháp đã sinh, và do sự vô thường là sự tan vỡ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – jaratāaniccatā nāma uppannadhammassa honti, no uppajjamānassa.
This is what is said: Ageing and impermanence occur for phenomena that have arisen, not for phenomena that are arising.
Điều này có nghĩa là: sự già và vô thường chỉ xảy ra đối với pháp đã sinh, không phải đối với pháp đang sinh.
Yadi hi uppajjamānassa siyuṃ, tadā tāsampi jāyamānattapariyāyo yujjeyya.
For if they were to occur for phenomena that are arising, then the alternative of their being in the process of arising would also be appropriate.
Vì nếu chúng xảy ra đối với pháp đang sinh, thì chúng cũng phải có tính chất đang sinh.
Uppannadhammassa pana jātito paraṃ imāsaṃ sambhavato na jāyantīti vattuṃ vaṭṭatīti.
However, since these occur for arisen phenomena after their arising, it is appropriate to say that they do not arise.
Nhưng vì chúng chỉ có thể xảy ra sau khi pháp đã sinh, nên có thể nói rằng chúng không sinh khởi.
Yadi pana koci tesampi jātabhāve ko virodhoti paṭipajjeyya, tassa taṃ duggāhaṃ vidhamento āha ‘‘jāyeyyu’’ntiādi.
But if someone were to maintain that there is no contradiction in their also having arisen, to refute that misconception, it is said: “they would arise” and so forth.
Tuy nhiên, nếu có người phản bác rằng “có gì mâu thuẫn nếu chúng cũng có trạng thái đã sinh?”, để bác bỏ tà kiến đó của người ấy, Ngài đã nói câu bắt đầu bằng “jāyeyyuṃ”.
Hontu nāma tesampi pākabhedā, tadāpi ko virodhoti āha ‘‘na hī’’tiādi.
“Let them indeed be the ripening and breaking up of those*”; then, what is the contradiction? In response to this, it is said: “Not indeed” and so forth.
“Cứ cho rằng chúng cũng có sự chín muồi và tan vỡ, thì có mâu thuẫn gì?”, để trả lời câu hỏi này, Ngài đã nói câu bắt đầu bằng “na hī”.
Pāko na paripaccatīti sambandho, etena na bhijjatīti dīpitaṃ hoti.
The connection is that ripening does not ripen again; by this, it is indicated that it does not break up again.
Sự chín muồi không chín muồi nữa—đây là sự liên kết. Qua đó, cũng được chỉ ra rằng nó không tan vỡ nữa.
Pakkassa hi bhaṅgo niyato.
For the breaking up of that which has ripened is definite.
Vì sự tan vỡ của cái đã chín muồi là điều chắc chắn.
Bhedo vā na ca bhijjatīti etthāpi pākabhāvopi vuttova.
Even in the phrase “or breaking up, and it does not break up,” the state of being ripened is also stated.
Trong câu “bhedo vā na ca bhijjatī”, sự không có chín muồi cũng đã được nói đến.
Na hi apakkaṃ bhijjatīti, aññathā uppādabhaṅgānaṃ anaññattappasaṅgato.
For that which is unripened does not break up; otherwise, there would be the implication of non-difference between arising and dissolution.
Vì cái chưa chín muồi thì không tan vỡ; nếu không, sẽ dẫn đến việc sinh và diệt không khác nhau.
Natthi tanti pākabhedānaṃ paccanaṃ bhijjanaṃ natthīti vuttamevatthaṃ saṅkhipitvā āha.
“That does not exist” summarizes the meaning already stated, that the ripening and breaking up of ageing and dissolution do not exist.
Natthi tanti: không có sự chín muồi và tan vỡ của sự chín muồi và tan vỡ. Ngài nói tóm tắt lại ý đã được trình bày.
Ettāvatā ca kiṃ vuttaṃ hoti?
And what is stated by this much?
Qua đó, điều gì đã được nói đến?
Yadi jaratāaniccatā kenaci paccayena jāyeyyuṃ, tadā uppannassa nāma jarāya, bhaṅgena ca bhavitabbanti tesaṃ jaratāaniccatāpi siyuṃ, na ca panetā upalabbhanti.
If ageing and impermanence were to arise from some condition, then an arisen phenomenon would have ageing and dissolution, and thus ageing and impermanence would also have their own ageing and impermanence, but these are not observed.
Nếu sự già và vô thường sinh khởi do một duyên nào đó, thì pháp đã sinh phải có sự già và sự diệt, do đó chúng cũng phải có sự già và vô thường, nhưng điều này không được thấy.
Yasmā na jaratā aññajarāya jīrati, bhijjati vā, na ca bhaṅgo aññena bhaṅgena bhijjati, jīrati vā, itarathā sāpi jarā aparāya jarāya, bhaṅgena ca jīrati, bhijjati, so ca bhaṅgo aññāya jarāya, aññena bhaṅgena jīrati, bhijjatīti anavaṭṭhānappasaṅgatoti vuttaṃ hoti.
Because ageing does not age or break up by another ageing, nor does dissolution break up or age by another dissolution; otherwise, that ageing would also age and break up by another ageing and dissolution, and that dissolution would also age and break up by another ageing and another dissolution, which would lead to an infinite regress (anavaṭṭhānappasaṅgato).
Bởi vì sự già không già đi hay tan vỡ bởi một sự già khác, và sự diệt không tan vỡ bởi một sự diệt khác, hay già đi. Nếu không, sự già đó cũng sẽ già đi và tan vỡ bởi một sự già và sự diệt khác, và sự diệt đó cũng sẽ già đi và tan vỡ bởi một sự già và sự diệt khác, dẫn đến tình trạng vô tận. Đó là điều đã được nói.
709-10. ‘‘Jātassā’’tiādi nigamanaṃ.
The phrase “of that which has arisen” and so forth is a conclusion.
709-10. Câu bắt đầu bằng “Jātassā” là phần kết luận.
Atha vā uttari vattabbacodanāya phalaṭhapanaṃ.
Alternatively, it is the statement of the result of a further implied objection.
Hoặc là, nó đặt ra kết quả cho một câu hỏi sẽ được nêu ra sau.
‘‘Siyā katthacī’’tiādi paramatāsaṅkanaṃ.
The phrase “it might be somewhere” and so forth is the doubt of another school of thought.
Câu bắt đầu bằng “Siyā katthacī” là sự nghi vấn về quan điểm của người khác.
Etthāti etasmiṃ ‘‘jaratāaniccatādvayaṃ na paccati, na bhijjati vā’’ti adhikāre.
Here, that is, in this context of “the pair of ageing and impermanence does not ripen or break up.”
Etthā: trong chủ đề “hai pháp, sự già và vô thường, không chín muồi hay tan vỡ”.
Rūpassūpacayotīti iti-saddo ādiattho, tena ‘‘rūpassa upacayo santatī’’ti vacanenāti attho.
In “the increase of materiality (rūpassūpacayo)”, the word “iti” means ‘and so forth’; by this, it means “by the statement ‘the increase of materiality, the continuity of materiality’.”
Rūpassūpacayotīti: từ iti có nghĩa là “v.v.”, do đó, ý nghĩa là “bằng câu nói ‘sự tích tập của sắc, sự tương tục của sắc’”.
Evaṃ pākopi paccatu, bhedopi paribhijjatūti sambandho.
In this way, let ripening also ripen, and dissolution also dissolve; this is the connection.
Tương tự, sự chín muồi cũng hãy chín muồi, sự tan vỡ cũng hãy tan vỡ—đây là sự liên kết.
Ayaṃ panettha adhippāyo – yathā kammādīhi uppajjanakarūpaniddese ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ upādinnaṃ?
The meaning here is this: Just as in the designation of materiality that arises from kamma and so forth, by stating “What is that materiality that is clung to? The eye-base…etc.…the body-base, the female faculty, the male faculty, the life faculty, or whatever other materiality exists, arisen due to kamma…the visual-form base…etc.…the tangible base, the space element, the increase of materiality, the continuity of materiality, nutriment taken in mouthfuls (kabaḷīkāro āhāro)” and so forth, the increase (upacaya) and continuity (santati) are designated, thereby indicating that generation (jāti) arises, even in the absence of another generation for it.
Đây là ý nghĩa ở đây: cũng như trong phần giải thích về sắc sinh khởi do nghiệp v.v., câu hỏi “Sắc nào là sắc được chấp thủ?”
Cakkhāyatanaṃ…pe… kāyāyatanaṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ…pe… phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷīkāro āhāro’’tiādinā (dha. sa. 652) upacayasantatīnaṃ niddiṭṭhattā jāti jāyatīti dīpitaṃ hoti tassā aparajātiyā abhāvepi.
Since the growth (upacaya) and continuity (santati) of form are indicated by statements like, ‘‘The eye-base…pe… the body-base, the femininity faculty, the masculinity faculty, the life faculty, and any other form that exists due to kamma, the form-base…pe… the tangible-base, the space element, the growth of form, the continuity of form, and physical food,’’ (Dhs. 652) it is shown that birth (jāti) occurs even if there is no other birth of that*.
được trả lời bằng cách liệt kê “nhãn xứ… thân xứ, nữ quyền, nam quyền, mạng quyền, hoặc bất kỳ sắc nào khác có được do nghiệp đã làm, sắc xứ… xúc xứ, hư không giới, sự tích tập của sắc, sự tương tục của sắc, vật thực đoàn thực” v.v..., qua đó, sự tích tập và tương tục được chỉ ra, và điều này cho thấy rằng sự sinh (jāti) cũng sinh khởi, mặc dù nó không có một sự sinh khác.
Evaṃ jarābhaṅgānaṃ aparajarābhaṅgābhāvepi jīraṇaṃ, bhijjanañca sampaṭicchitabbaṃ, itarathā jātiyāpi bhedanā tadavatthāyevāti.
Similarly, the ageing and breaking up of ageing and dissolution should be accepted, even in the absence of another ageing and dissolution for them; otherwise, the objection regarding generation would remain the same.
Tương tự, mặc dù sự già và sự diệt không có một sự già và sự diệt khác, sự già đi và tan vỡ cũng phải được chấp nhận; nếu không, sự phản bác đối với sự sinh cũng sẽ ở trong tình trạng tương tự.
711. ‘‘Na cevā’’tiādi yathāsaṅkitaparamatassa paṭikkhipanaṃ.
“Nor indeed” and so forth is the rejection of the doctrine thus doubted by another school.
711. Câu bắt đầu bằng “Na cevā” là sự bác bỏ quan điểm của người khác như đã nghi vấn.
Yadi jāyatīti na viññātabbaṃ, evañca sati niddese kasmā vuttanti āha ‘‘jāyamānassā’’tiādi.
If it should not be understood as “it arises,” then, if that is the case, why was it stated in the designation? In response, it is said: “for that which is arising” and so forth.
Nếu không nên hiểu rằng “nó sinh khởi”, vậy tại sao lại được nói trong phần giải thích? Để trả lời câu hỏi này, Ngài nói câu bắt đầu bằng “jāyamānassā”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – asatipi jātiyā jāyamānatte jāyamānānaṃ dhammānaṃ abhinibbattibhāvato tassā tappaccayabhāvavohāro anumatoti tattha vuttā, na pana paramatthato jāyamānattā.
This is what is said: Even in the absence of generation being in the process of arising, due to the complete manifestation of phenomena that are arising, the convention of it being a condition is assented to, and it was stated there due to that, not because it is actually in the process of arising in the ultimate sense.
Điều này có nghĩa là: mặc dù sự sinh không có tính chất đang sinh, nhưng vì các pháp đang sinh có trạng thái hình thành, nên việc gọi nó là duyên được chấp nhận, và do đó nó được nói đến ở đó, chứ không phải vì nó thực sự đang sinh về mặt chân đế.
Jāyamānassa hi abhinibbattimattaṃ jāti, tasmā asiddhena asiddhasādhanametanti.
For the mere complete manifestation of that which is arising is generation; therefore, this is proving the unproven by the unproven.
Vì sự sinh chỉ là sự hình thành của pháp đang sinh. Do đó, đây là việc chứng minh một điều chưa được chứng minh bằng một điều chưa được chứng minh.
712-7. ‘‘Tatthā’’tiādinā punapi paramatāsaṅkaṃ katvā paṭikkhipati.
By “There” and so forth, a doubt of another school is again raised and then refuted.
712-7. Bằng câu bắt đầu bằng “Tatthā”, Ngài lại nêu lên sự nghi vấn về quan điểm của người khác và bác bỏ nó.
Tattha yesaṃ dhammānaṃ yā jāti, sā tappaccayattavohāraṃ, abhinibbattisammutiñca labhatevāti sambandho.
There, the connection is that for whatever phenomena whatever generation exists, that indeed obtains the convention of being its condition and the designation of manifestation.
Trong đó, sự sinh của các pháp nào, thì nó nhận được cách gọi là duyên của các pháp đó và quy ước là sự hình thành—đây là sự liên kết.
Tathāti yathā labhateva, tathā.
Likewise (Tathā), just as it does obtain, so too.
Tathā: cũng như nó nhận được.
Yaṃtaṃ-saddā hi abyabhicāritasambandhā.
For the words ‘yaṃ’ and ‘taṃ’ have an unvarying connection.
Vì các từ yaṃ và taṃ có mối liên hệ không thể tách rời.
Tesaṃ dhammānaṃ paccayā etissāti tappaccayā, tassā bhāvo tappaccayattaṃ, tappaccayattena pavatto vohāro tappaccayattavohāro, taṃ kammapaccayabhāvādivohāranti attho.
Those phenomena are conditions for this (generation), hence ‘tappaccayā’; the state of that is ‘tappaccayattaṃ’; the convention that operates by being conditioned thus is tappaccayattavohāro; that is, the convention of being kamma-conditioned and so forth.
Các duyên của các pháp đó thuộc về nó, nên gọi là tappaccayā; trạng thái của nó là tappaccayattaṃ; cách gọi diễn ra do tappaccayatta ấy là tappaccayattavohāro, có nghĩa là cách gọi về trạng thái do nghiệp làm duyên v.v.
Abhinibbattisammutinti abhinibbattati jāyatīti evaṃ abhinibbattivasena pavattasammutiṃ.
“Designation of manifestation (abhinibbattisammutiṃ)” means the convention that operates in the sense of “it manifests, it arises” as manifestation.
Abhinibbattisammutinti: quy ước diễn ra theo cách hình thành, rằng “nó hình thành, nó sinh khởi”.
Kammādisambhavanti kammādicatupaccayasamuṭṭhānaṃ.
“Origin from kamma and so forth (kammādisambhavaṃ)” means arising from the four conditions beginning with kamma.
Kammādisambhavanti: sự sinh khởi do bốn duyên là nghiệp v.v.
Janakānaṃ paccayānaṃ ānubhāvakkhaṇuppāde abhāvatoti sambandho.
The connection is due to the non-existence of ripening and breaking up at the moment of the functional efficacy (ānubhāvakkhaṇa) of the generative conditions.
Do không có sự chín muồi và tan vỡ trong sát-na sinh khởi của năng lực các duyên tạo sinh—đây là sự liên kết.
Ayaṃ panettha attho – ye te rūpānaṃ janakapaccayā, tesaṃ taduppādanaṃ pati anuparatabyāpārānaṃ yo so paccayūpalakkhaṇiyo kiccānubhāvakkhaṇo, tadā jāyamānānaṃ dhammānaṃ vikārabhāvena labbhamānataṃ sandhāya vineyyapuggalavasena jātiyā paccayato jātattaṃ anuññātaṃ tato pure, pacchā ca anupalabbhamānattā, evañca katvā vuttaṃ ‘‘jātiyā pana labbhatī’’ti.
The meaning here is this: Those generative conditions of materiality, whose operation is ceaseless with respect to the generation of those (materialities), at that moment of the functional efficacy of the condition, which is characterized by the performance of its function—at that time, the obtaining of phenomena that are arising in the state of modification is referred to, and for the sake of the disciple-to-be, generation is permitted as having arisen from a condition, because it is not observed before or after that. And having done so, it is said: “But it is obtained by generation.”
Đây là ý nghĩa ở đây: các duyên tạo sinh của sắc, trong khi chúng vẫn đang hoạt động để tạo ra sắc, sát-na của năng lực và công năng được đặc trưng bởi duyên đó, vào lúc đó, việc các pháp đang sinh có thể được nhận biết qua trạng thái biến đổi của chúng, do đó, tùy theo căn cơ của chúng sinh, việc sự sinh được sinh ra từ duyên đã được chấp nhận, vì nó không thể được nhận biết trước và sau đó. Do đó, câu “jātiyā pana labbhatī” đã được nói.
Jarābhaṅgānaṃ pana paccayānubhāvakkhaṇato uttari ṭhitibhaṅgakkhaṇesu labbhamānattā na evaṃ anuññātuṃ sakkāti, jātiyā pana labbhati so vohāroti adhippāyo.
However, for ageing and dissolution, because they are obtained in the moments of persistence and dissolution that come after the moment of the functional efficacy of the conditions, it is not possible to permit them in this way.The connection is that the convention is obtained by generation.
Nhưng đối với sự già và sự diệt, vì chúng có thể được nhận biết trong các sát-na trụ và diệt sau sát-na năng lực của duyên, nên không thể chấp nhận như vậy. Ý nghĩa là, cách gọi đó chỉ có thể có đối với sự sinh.
Tappaccayattavohārantiādigāthādvayaṃ nigamanavasena vuttaṃ.
The two verses beginning with “the convention of being its condition” are stated by way of conclusion.
Hai câu kệ bắt đầu bằng tappaccayattavohāranti được nói theo cách kết luận.
718-9. Atha kiṃ imāya gīvākaṇḍūyāya, nanu vuttaṃ bhagavatā suttante ‘‘jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppanna’’nti (saṃ. ni. 2.20), tasmā kathametaṃ vuccati, jaratā aniccatā ceva na kehici samuṭṭhitāti yo vadeyya, tassa vitakkaṃ dassetvā paṭikkhipituṃ ‘‘anicca’’ntiādi vuttaṃ.
Now, what is the point of this throat-clearing? Has it not been said by the Blessed One in the Suttas, “Ageing and death, monks, are impermanent, conditioned, dependently arisen”? Therefore, how can this be said, that ageing and impermanence are not arisen from any cause? To show the thought of one who would say this and to refute it, the phrase “impermanent” and so forth was stated.
718-9. Vậy thì, có ích gì với sự ngứa cổ họng này? Chẳng phải Đức Thế Tôn đã nói trong kinh rằng: “Này các Tỳ-kheo, già và chết là vô thường, là pháp hữu vi, do duyên sinh” sao? Vậy tại sao lại nói rằng sự già và vô thường không do bất cứ gì làm khởi sinh? Để trình bày và bác bỏ suy nghĩ của người có thể nói như vậy, câu bắt đầu bằng “anicca” đã được nói đến.
Kasmā na vattabbanti āha ‘‘sā hi pariyāyadesanā’’ti.
Why should it not be said? In response, it is said: “For that is a conventional teaching.”
Tại sao không nên nói như vậy? Ngài trả lời: “sā hi pariyāyadesanā” (Vì đó là lời dạy theo nghĩa bóng).
Pariyāyadesanattameva vibhāvetuṃ ‘‘aniccāna’’ntiādi vuttaṃ.
To explain the very nature of a conventional teaching, the phrase “of the impermanent” and so forth was stated.
Để làm rõ tính chất của lời dạy theo nghĩa bóng, câu bắt đầu bằng “aniccāna” đã được nói đến.
Tathā-saddena ‘‘saṅkhatāna’’nti saṅgaṇhāti.
By the word “tathā” (likewise), it includes the word “of the conditioned” (saṅkhatānaṃ).
Bằng từ tathā, Ngài bao gồm cả “saṅkhatānaṃ” (của các pháp hữu vi).
720-3. Aniccaṃ saṅkhatañcāti ca-saddena ‘‘paṭiccasamuppanna’’nti saṅgaṇhāti.
In “impermanent and conditioned”, the word ‘ca’ (and) includes “dependently arisen” (paṭiccasamuppannaṃ).
720-3. Aniccaṃ saṅkhatañcāti: bằng từ ca, Ngài bao gồm cả “paṭiccasamuppannaṃ” (do duyên sinh).
Ayañhettha adhippāyo – aniccasaṅkhatadhammānaṃ jarāmaraṇattā tesu santesu hoti, asantesu na hoti.
This is the intention here—due to the aging and death of impermanent conditioned phenomena, these occur when those phenomena exist, and do not occur when they do not exist.
Đây là ý nghĩa ở đây – do bản chất già và chết của các pháp hữu vi vô thường, khi chúng hiện hữu thì (già và chết) có, khi chúng không hiện hữu thì không có.
Na hi ajātaṃ paripaccati, bhijjati vā, tasmā taṃ jātipaccayataṃ sandhāya ‘‘jarāmaraṇaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, tatoyeva ca anicca’’nti pariyāyena sutte āgataṃ.
For that which is unborn does not ripen or break up; therefore, with reference to its conditionality on birth, it is stated in the Sutta by way of analogy: "Aging and death are conditioned, dependently arisen, and for that very reason, impermanent."
Bởi vì cái chưa sanh thì không chín muồi hay tan rã, do đó, liên quan đến việc có sanh làm duyên, trong kinh điển đã được trình bày một cách gián tiếp rằng: “Già và chết là pháp hữu vi, là pháp duyên sanh, và chính vì vậy nên là vô thường”.
Yathā viññattiādīnaṃ nippariyāyato cittasamuṭṭhānatābhāvepi cittajānaṃ vikārattā cittasamuṭṭhānabhāvoti.
Just as, even though volitions (viññatti) and so forth are not directly mind-originated, their state of being mind-originated is desired due to their being modifications of mind-born phenomena.
Giống như mặc dù các pháp như viññatti (biểu tri) không phải là do tâm sanh một cách trực tiếp, nhưng vì chúng là sự biến đổi của các pháp do tâm sanh, nên chúng được chấp nhận là do tâm sanh.
Viññattiyo viyāti ca nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ lahutādīnampi cittajādibhāvassa pariyāyeneva icchitattā.
And the phrase ‘Like volitions (viññatti)’ should be understood as a mere example, because lightness (lahutā) and so forth are also desired to be mind-born and so forth only by way of analogy.
Và câu “như các viññatti” nên được hiểu chỉ là một ví dụ, vì ngay cả các pháp như lahutā (nhẹ nhàng) cũng được chấp nhận là do tâm sanh v.v. một cách gián tiếp.
Nippariyāyena aṭṭhāraseva nipphannarūpāni kammādisamuṭṭhānānīti.
Eighteen accomplished rūpas alone are karmically and otherwise originated directly.
Một cách trực tiếp, chỉ có mười tám loại sắc thành tựu (nipphanna-rūpa) là do nghiệp v.v. làm sanh y.
Tayanti jātijarābhaṅgasaṅkhātānaṃ lakkhaṇarūpattayaṃ.
‘The three’ refers to the three characteristic rūpas known as birth, aging, and dissolution.
Bộ ba tức là bộ ba sắc tướng trạng, được gọi là sanh, già và hoại.
Khaṃpupphaṃvāti ākāsakusumaṃ viya.
‘Like a sky-flower’ means like a flower in the sky (ākāsakusuma).
Như hoa trong hư không nghĩa là như đóa hoa trên trời.
Yathā ākāsakusumaṃ sabbaso ajātattā natthi, evamidampi natthīti attho.
The meaning is: just as a sky-flower does not exist because it is completely unborn, so too these do not exist.
Ý nghĩa là: giống như hoa trên trời hoàn toàn không có vì chưa từng sanh khởi, bộ ba này cũng không có như vậy.
Niccaṃ vāsaṅkhataṃ viyāti yathā asaṅkhataṃ nibbānaṃ kenaci asaṅkhatattā niccaṃ dhuvaṃ, evamidampi kenaci asaṅkhatattā niccaṃ sassataṃ vāti attho.
‘Or like the permanent unconditioned’ means: just as the unconditioned Nibbāna is eternal and everlasting because it is unconditioned by anything, so too these three characteristic rūpas are eternal and perpetual because they are unconditioned by anything.
Hay như pháp vô vi thường hằng nghĩa là: giống như Nibbāna, pháp vô vi, là thường hằng, bền vững vì không bị bất cứ gì tạo tác, bộ ba này cũng là thường hằng, vĩnh cửu vì không bị bất cứ gì tạo tác.
Nobhayaṃ panidanti idaṃ pana ubhayampi khaṃpupphaṃ viya no natthi, na ca nibbānaṃ viya asaṅkhataṃ vāti attho.
‘But these are neither’ means: these (three characteristic rūpas), however, neither do not exist like a sky-flower, nor are they unconditioned like Nibbāna.
Nhưng không phải cả hai nghĩa là: nhưng cả hai điều này đều không đúng, nó không phải là không có như hoa trong hư không, và cũng không phải là pháp vô vi như Nibbāna.
Nissayāyattavuttitoti jāyamānaparipaccamānabhijjamānānaṃ jātiādimattabhāvena jāyamānādinissayapaṭibaddhavuttittā.
‘Because their occurrence is dependent on a basis’ means: because their occurrence, as mere states of birth and so forth, is dependent on the basis of being born, ripening, and disintegrating phenomena.
Vì sự hiện hữu của chúng phụ thuộc vào nơi nương tựa nghĩa là: bởi vì sự hiện hữu của chúng bị ràng buộc vào nơi nương tựa là các pháp đang sanh, đang chín muồi, đang tan rã, chỉ với tư cách là sanh v.v.
Tameva nissayāyattavuttitaṃ samatthetuṃ ‘‘bhāve pathaviyādīna’’ntiādi vuttaṃ.
To establish that very dependent occurrence, the phrase ‘in the existence of earth elements and so forth’ was stated.
Để chứng minh chính sự hiện hữu phụ thuộc vào nơi nương tựa đó, câu “khi có sự hiện hữu của địa đại v.v.” đã được nói đến.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – pathavīādīnaṃ nissayānaṃ bhāve jātiādittayaṃ paññāyati, tasmā no natthi, yasmā ca tesaṃ abhāve na paññāyati, tasmā na niccanti imameva ca abhinivesaṃ nisedhetuṃ bhagavatā jātiyā catujattaṃ, jarāmaraṇassa ca aniccādipariyāyo vuttoti daṭṭhabbaṃ.
Here is the brief meaning: the three characteristics of birth and so forth are discernible in the presence of their bases such as the earth element, and therefore ‘they are not non-existent’; and because they are not discernible in the absence of those bases, ‘they are not permanent’. It should be understood that the Blessed One stated the fourfold origin of birth and the analogical impermanence of aging and death to refute this very strong conviction.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây – khi có sự hiện hữu của các nơi nương tựa là địa đại v.v., bộ ba sanh v.v. được nhận biết, do đó chúng không phải là không có; và bởi vì khi không có chúng (các nơi nương tựa) thì chúng (sanh v.v.) không được nhận biết, do đó chúng không phải là thường hằng. Và nên hiểu rằng, chính để phủ nhận sự chấp thủ này, Đức Thế Tôn đã nói về bốn nguyên nhân của sanh, và cách trình bày gián tiếp về sự vô thường v.v. của già và chết.
Sesakā anipphannāti sutvā paro aniṭṭhaṃ āpādento āha ‘‘yadi hontī’’tiādi.
Upon hearing "The rest are non-established," another questioner, wishing to cause an unwelcome conclusion, said "If they are (so)" and so forth.
Nghe câu “các pháp còn lại là bất thành tựu”, một người khác đưa ra một kết luận không mong muốn và nói “nếu chúng là” v.v.
‘‘Tesamevā’’tiādinā pana taṃ paṭikkhipati.
But with "Of those very (established rūpas)" and so forth, he refutes that (objection).
Tuy nhiên, tác giả bác bỏ điều đó bằng câu “chính của chúng” v.v.
Kāyavikāro kāyaviññatti nāma, vacīvikāro vacīviññatti nāma, chiddaṃ vivaraṃ ākāsadhātu nāma, lahubhāvo lahutā nāma, mudubhāvo mudutā nāma, kammaññabhāvo kammaññatā nāma, nibbatti upacayo nāma, pavatti santati nāma, jīraṇākāro jaratā nāma, hutvā abhāvākāro aniccatā nāmāti evaṃ tesaṃyeva aṭṭhārasannaṃ nipphannarūpānaṃ vikārabhūtattā nipphannā ceva saṅkhatā ca, tesaṃyeva ca rūpānaṃ vikārattā te asaṅkhatā nāma kathaṃ bhaveyyuṃ, nipphannā ceva saṅkhatāti sambandhaṃ katvā yadi anipphannarūpānaṃ nissayabhūtā nipphannarūpā saṅkhatā, tesaṃ pana vikārabhūtā kathaṃ asaṅkhatā nāma hontīti atthaṃ vaṇṇenti.
A bodily modification is called kāyaviññatti (bodily intimation), a verbal modification is called vacīviññatti (verbal intimation), a gap or opening is called ākāsadhātu (space element), the state of lightness is called lahutā (lightness), the state of softness is called mudutā (softness), the state of wieldiness is called kammaññatā (wieldiness), inception is called upacaya (growth), continuity is called santati (continuation), the state of aging is called jaratā (aging), the state of non-existence after having been is called aniccatā (impermanence). Thus, since these are modifications of those very eighteen established rūpas, they are both established and conditioned; and since they are modifications of those very rūpas, how could they be unconditioned? Connecting "they are established and conditioned," they explain the meaning: if the established rūpas, which are the bases of the non-established rūpas, are conditioned, then how could their modifications be unconditioned?
Sự biến đổi của thân được gọi là thân biểu tri, sự biến đổi của lời nói được gọi là khẩu biểu tri, khoảng trống, lỗ hổng được gọi là hư không giới, trạng thái nhẹ nhàng được gọi là khinh khoái, trạng thái mềm mại được gọi là nhu nhuyến, trạng thái thích ứng được gọi là thích nghiệp, sự phát sinh được gọi là tích tập, sự tiếp diễn được gọi là tương tục, trạng thái già cỗi được gọi là lão hóa, trạng thái không còn sau khi đã có được gọi là vô thường. Như vậy, vì chúng là sự biến đổi của chính mười tám loại sắc thành tựu đó, nên chúng vừa là thành tựu vừa là hữu vi. Và vì chúng là sự biến đổi của chính các sắc đó, làm sao chúng có thể được gọi là vô vi? Một số người giải thích ý nghĩa bằng cách thiết lập mối liên hệ: “chúng là thành tựu và hữu vi”, rằng nếu các sắc thành tựu, là nơi nương tựa của các sắc bất thành tựu, là hữu vi, thì làm sao các pháp là sự biến đổi của chúng lại có thể được gọi là vô vi?
Tesaṃ adhippāyena nipphannā cevāti va-kāro āgamasiddhoti daṭṭhabbaṃ.
According to their intention, the particle "va" in "nipphannā ceva" should be understood as being established by Agama (traditional grammar).
Theo quan điểm của họ, nên hiểu rằng trong câu “nipphannā ceva” (vừa là thành tựu), chữ ‘va’ là do quy tắc ngữ pháp āgama.
726-7. Itthibhāvo…pe… vaṇṇitāti phalaṭhapanaṃ.
726-7. ‘Femininity…pe… described’ is the enumeration of the results.
726-7. Nữ tánh…đã được giải thích là phần trình bày kết quả.
‘‘Evaṃ sante’’tiādi codanā.
‘If that is the case…’ and so forth is the objection.
“Nếu vậy” v.v. là phần chất vấn.
‘‘Aññaṃ panā’’tiādi parihāro.
‘But something else…’ and so forth is the refutation.
“Nhưng cái khác” v.v. là phần giải đáp.
Tattha cakkhukāyapasādānaṃ, ekattaṃ upapajjatīti cakkhupasāde kāyapasādabhāvassa, kāyapasāde cakkhupasādabhāvassa sabbhāvato purimassa phoṭṭhabbāvabhāsanaṃ, itarassa ca rūpāvabhāsanaṃ hotīti cakkhukāyapasādānaṃ ekībhāvo bhaveyyāti attho.
Here, ‘unity would arise for the eye-sensitivity and body-sensitivity’ means: because the state of body-sensitivity exists in eye-sensitivity and the state of eye-sensitivity exists in body-sensitivity, the former would illuminate tangibles and the latter would illuminate visible objects, meaning there would be a unity of eye-sensitivity and body-sensitivity.
Trong đó, sự đồng nhất của nhãn tịnh sắc và thân tịnh sắc sẽ xảy ra nghĩa là: vì có sự hiện hữu của thân tịnh sắc trong nhãn tịnh sắc, và sự hiện hữu của nhãn tịnh sắc trong thân tịnh sắc, nên cái trước sẽ có sự biểu hiện của xúc cảnh và cái sau sẽ có sự biểu hiện của sắc cảnh, do đó sự hợp nhất của nhãn tịnh sắc và thân tịnh sắc sẽ xảy ra.
Nidassanamattañcetaṃ.
And this is just an example.
Và đây chỉ là một ví dụ.
Sotakāyapasādādīnampi hi vuttanayena ekattaṃyevāti.
For ear-sensitivity and body-sensitivity and so forth, too, there would be unity according to the stated method.
Bởi vì ngay cả nhĩ tịnh sắc và thân tịnh sắc v.v. cũng sẽ có sự đồng nhất theo cách đã nói.
728-30. Aññaṃ pana aññasmiṃ na catthīti ṭhapetvā aññamaññāvinibbhogavasena pavattiṃ aññaṃ rūpaṃ aññasmiṃ rūpe paramatthato nevatthi bhinnanissayabhāvena kalāpantaragatattā.
728-30. ‘And one is not in another’ means: leaving aside the occurrence by way of mutual inseparability, one rūpa is truly not in another rūpa, due to being in different aggregates with distinct bases.
728-30. Nhưng cái khác không có trong cái khác nghĩa là: ngoại trừ sự hiện hữu theo cách bất khả phân ly lẫn nhau, một sắc này về mặt chân đế không hề có trong một sắc khác, vì chúng thuộc về các kalāpa khác nhau do có nơi nương tựa khác nhau.
Cakkhupasādo hi daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhitabhūtanissito, kāyapasādo phusitukāmatānidānakammajabhūtanissito.
For eye-sensitivity relies on the fundamental elements generated by karma motivated by the desire to see, and body-sensitivity relies on the fundamental elements generated by karma motivated by the desire to touch.
Bởi vì nhãn tịnh sắc nương vào các đại do nghiệp sanh mà nghiệp này có nhân duyên từ ý muốn thấy, còn thân tịnh sắc nương vào các đại do nghiệp sanh mà nghiệp này có nhân duyên từ ý muốn xúc chạm.
Asaṅkaranti asaṃkiṇṇaṃ.
‘Non-mingling’ means unmixed.
Không pha trộn nghĩa là không lẫn lộn.
Yadi evaṃ, na sabbattha kāyāyatanādikanti?
If that is so, is it not that the body-ayatana and so forth are not everywhere?
Nếu vậy, chẳng phải thân xứ v.v. không có ở khắp mọi nơi sao?
Tampi natthi paramatthato.
That is also not the case in ultimate reality.
Điều đó cũng không đúng về mặt chân đế.
Vinibbhujitvā hi nesaṃ nānākaraṇaṃ paññāpetuṃ na sakkā, taṃ dassetuṃ ‘‘aññamaññāvinibbhogavasenā’’tiādi vuttaṃ.
Indeed, it is not possible to distinguish and define their differences; to show this, ‘by way of mutual inseparability’ and so forth was stated.
Bởi vì không thể chỉ ra sự khác biệt của chúng bằng cách tách chúng ra. Để chỉ ra điều đó, câu “theo cách bất khả phân ly lẫn nhau” v.v. đã được nói.
Aññamaññā…pe… pavattitoti aññamaññaṃ santānato avinibbhujjanavasena avisaṃsaṭṭhavasena pavattanato.
‘Mutual…pe… occurrence’ means occurring by way of not being separated from each other in continuity, by way of not being mixed.
Vì sự hiện hữu…bất khả phân ly lẫn nhau nghĩa là: vì chúng hiện hữu theo cách không thể tách rời khỏi dòng tương tục của nhau, theo cách không pha trộn.
Avinibbhogarūpavasenāti pana attho na hoti.
But it does not mean by way of inseparable rūpas.
Tuy nhiên, ý nghĩa không phải là “theo cách của sắc bất khả phân ly”.
Na hi cakkhukāyapasādānaṃ ekakalāpagataavinibbhogarūpā ṭhānantaraṃ vattuṃ sakkāti.
For it is not possible to state distinct locations for eye-sensitivity and body-sensitivity as inseparable rūpas existing in a single kalāpa.
Bởi vì không thể nói về một vị trí khác cho nhãn tịnh sắc và thân tịnh sắc, vốn là các sắc bất khả phân ly thuộc cùng một kalāpa.
Yathā rūparasādīnaṃ vivecetuṃ asakkuṇeyyatāya aññamaññabyāpitā vuccati, na ca paramatthato rūpe raso atthi.
Just as the mutual pervasiveness of visible object and taste and so forth is spoken of because they cannot be separated, yet truly, taste is not in visible object.
Giống như sự lan tỏa lẫn nhau của sắc, vị v.v. được nói đến do không thể phân biệt chúng, nhưng về mặt chân đế, vị không có trong sắc.
Yadi siyā, rūpaggahaṇeneva rasaggahaṇaṃ gaccheyya.
If it were, grasping the visible object would imply grasping the taste.
Nếu có, thì việc nhận biết vị sẽ xảy ra cùng với việc nhận biết sắc.
Evaṃ kāyāyatanādīnampi paramatthato na sabbattha atthitā, ‘‘idaṃ ettha, idaṃ etthā’’ti ṭhānantaraṃ pana samayaññunā kenaci na sakkā vattunti.
Similarly, in ultimate reality, the body-ayatana and so forth are not everywhere; but no one who understands the true nature of things can say "this is here, this is there" in terms of distinct locations.
Tương tự, về mặt chân đế, thân xứ v.v. cũng không có ở khắp mọi nơi, nhưng không một người hiểu biết quy ước nào có thể nói “cái này ở đây, cái kia ở kia” về một vị trí khác.
Atthi kāyapasādotīti itisaddo ‘‘tasmā’’ti imassa atthe.
‘There is body-sensitivity’—the word ‘iti’ (thus) is in the sense of ‘therefore’.
Có thân tịnh sắc từ ‘iti’ ở đây có nghĩa là “do đó”.
Tenāha ‘‘tasmā’’ti.
Therefore, he said, “tasmā” (therefore).
Vì vậy, ngài nói “tasmā” (do đó).
Evamudīritanti sabbaṭṭhānikanti evamudīritaṃ.
‘Thus declared’ means thus declared as ubiquitous.
Được nói như vậy nghĩa là được nói là có ở khắp nơi.
731-2. Lakkhaṇādivasenāpīti yathāvuttalakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasenāpi.
731-2. ‘Also by way of characteristics and so forth’ means also by way of the characteristics, functions, manifestations, and proximate causes as stated.
731-2. Cũng theo phương diện đặc tính v.v. nghĩa là cũng theo phương diện đặc tính, phận sự, sự hiện khởi và nhân gần đã được nói đến.
Dhajānaṃ …pe… gatāti pañcavaṇṇānaṃ nīlādipañcavaṇṇasuttamayānaṃ ekamekassa vā ekekavaṇṇavasena dhajānaṃ chāyā tesaṃ upamataṃ upamābhāvaṃ gatā sampattāti attho.
‘Of banners…pe… attained’ means the shadow of five-colored banners made of blue and other five-colored threads, or of each banner by its specific color, has attained their similarity, their state of likeness.
Bóng của những lá cờ…đã trở thành nghĩa là: bóng của những lá cờ được làm bằng sợi chỉ năm màu, tức là năm màu xanh v.v., hoặc của mỗi lá cờ theo từng màu riêng, đã trở thành, đã đạt đến trạng thái ví dụ của chúng, tức là trở thành sự ví dụ.
Keci pana ‘‘chāyā upamā etesanti chāyāupamā, chāyāupamānaṃ bhāvo chāyāupamatā, taṃ gatā ete dhammā’’ti vadanti.
Some, however, say, “That which has the shadow as its simile is chāyopamā; the state of chāyopamā is chāyopamatā; these phenomena have attained that (chāyopamatā).”
Tuy nhiên, một số người nói: “Bóng là ví dụ của chúng, nên chúng là chāyāupamā (có bóng làm ví dụ); trạng thái của những chāyāupamā là chāyāupamatā; những pháp này đã đạt đến trạng thái đó”.
Taṃ pana tehi ‘‘chāyāupamataṃ gatā’’ti ettha bahubbīhivaseneva rassattanti maññamānehi vuttaṃ bhaveyya.
But they might have said that, thinking that the shortening in “chāyāupamataṃ gatā” is by way of a Bahubbīhi compound.
Nhưng điều đó có lẽ đã được họ nói ra vì cho rằng trong câu “chāyāupamataṃ gatā”, sự rút ngắn nguyên âm là do quy tắc của hợp từ bahubbīhi.
Gāthābandhatthaṃ pana rassattanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood, however, that the shortening is for the sake of the metrical composition.
Tuy nhiên, nên hiểu rằng sự rút ngắn nguyên âm là để phù hợp với thể thơ kệ.
‘‘Catutthadū’’tiādīsu hi vibhattilopampi katvā dassento ācariyo na īdisesu ṭhānesu byañjane ādaraṃ janeti.
Indeed, the teacher, by showing even the elision of case endings in “catutthadū” and so forth, does not show regard for phonetics in such places.
Bởi vì trong các trường hợp như “catutthadū” v.v., vị Ācariya, khi trình bày ngay cả bằng cách lược bỏ biến cách, cũng không chú trọng đến hình thức văn tự ở những chỗ như vậy.
Yaṃ pana ‘‘tesa’’nti heṭṭhāpadaṃ, ‘‘dhammāna’’nti uparipadaṃ vā sambandhituṃ anicchantehi vuccati tattha ‘‘nānattaṃ samupāgata’’nti.
But what is said by those who do not wish to connect the word ‘their’ below or the word ‘phenomena’ above to ‘have attained difference’.
Nhưng điều được những người không muốn liên kết từ “tesaṃ” ở dưới hoặc từ “dhammānaṃ” ở trên nói ra, ở đó có câu “đã đạt đến sự khác biệt”.
Taṃ ettha akāmāpi sambandhitabbameva.
Even unwillingly, that must be connected here.
Ở đây, dù không muốn, cũng phải liên kết.
Na hi nānattaṃ samupāgataṃ tesanti nāpekkhatīti.
For it does not disregard “their having attained difference.”
Bởi vì không thể nói rằng câu “sự khác biệt của chúng đã được đạt đến” không đòi hỏi (một từ chỉ sở hữu).
Athāpi tattha ‘‘nānattaṃ samupāgatā’’ti pāṭhaṃ parikappeyyuṃ, hotu tāva potthakesu adissamānampi pāṭhaṃ parikappetvā tesaṃ tuṭṭhi.
Even if they were to postulate the reading "nānattaṃ samupāgatā" there, let their satisfaction be by postulating a reading not found in the texts.
Và nếu như ở đó, họ có thể tưởng tượng ra bản văn là “nānattaṃ samupāgatā”, thì cứ để cho họ được hài lòng với việc tưởng tượng ra một bản văn dù không thấy trong các sách vở.
Ayaṃ panettha adhippāyo – yathā pañcavaṇṇānaṃ dhajānaṃ ekato katvā ussāpitānaṃ kiñcāpi chāyā ekābaddhā viya hoti, aññamaññaṃ pana asammissāva, evameva ime sabbaṭṭhānikarūpā kiñcāpi ekābaddhā viya honti, lakkhaṇato pana aññamaññaṃ bhinnasabhāvā asammissāyeva.
Here is the meaning: just as the shadow of five-coloured banners, when raised together, appears as if unified, yet they are unmixed with each other, so too, these rūpas, which are found everywhere, appear as if unified, yet in terms of their characteristics, they are distinct in nature and unmixed with each other.
Đây là ý nghĩa ở đây – Giống như bóng của những lá cờ năm màu được kết lại với nhau và dựng lên, mặc dù trông như thể dính liền làm một, nhưng thực ra chúng không hề trộn lẫn vào nhau; cũng vậy, các sắc pháp có mặt ở khắp nơi này, mặc dù trông như thể dính liền làm một, nhưng về phương diện đặc tính, chúng có bản chất khác nhau và không hề trộn lẫn.
Ekakalāpaṭṭhāpi hi lakkhaṇato bhinnasabhāvā, kiṃ pana nānākalāpaṭṭhāti.
Indeed, even those rūpas located in a single kalāpa are distinct in nature by their characteristics; how much more so those located in different kalāpas!
Ngay cả những sắc pháp cùng tồn tại trong một kalāpa cũng có bản chất khác nhau về phương diện đặc tính, huống chi là những sắc pháp tồn tại trong các kalāpa khác nhau.
733. Attano paccayehi loke niyuttaṃ, viditanti vā lokikaṃ, tassa bhāvo lokikattaṃ.
733. That which is connected to the world by its own conditions, or is known as worldly, its state is lokikattaṃ (worldliness).
733. Được gắn kết trong thế gian bởi các duyên của chính nó, hoặc được biết đến, nên gọi là lokikaṃ (thuộc về thế gian); trạng thái của nó là lokikattaṃ (tính thế gian).
Hinoti patiṭṭhahati sampayuttadhammarāsi etenāti hetu, mūlaṭṭhena upakārako lobhādiko ca alobhādiko ca, tādiso hetu na hotīti nahetu.
That by which the aggregate of conjoined phenomena stands or is established is a hetu (root/condition). It is a beneficial cause in the sense of being a basis, such as greed (lobha) and non-greed (alobha); since such a hetu is not present, it is nahetu (non-root-conditioned).
Tập hợp các pháp tương ưng được thiết lập bởi pháp này, nên gọi là hetu (nhân); do có vai trò là cội rễ, nó là pháp hỗ trợ, bao gồm tham, v.v. và vô tham, v.v.; pháp ấy không phải là nhân như vậy, nên gọi là nahetu (không phải nhân).
Attano paccayehi saṅkhataṃ abhisaṅkhatanti saṅkhataṃ.
That which is conditioned, created by its own conditions, is saṅkhataṃ (conditioned).
Được tạo tác, được cấu thành bởi các duyên của chính nó, nên gọi là saṅkhataṃ (pháp hữu vi).
Ābhavaggā, āgotrabhu vā savantīti āsavā, saha āsavehīti sāsavaṃ, āsavehi ālambitabbanti attho.
That which flows or originates up to the apex of existence, or up to gotrabhu, are āsavas (cankers); that which is with the āsavas is sāsavaṃ (with cankers), meaning that which is objectified by the āsavas.
Chúng chảy tràn cho đến cõi Hữu Đảnh, hoặc cho đến Gotrabhū, nên gọi là āsavā (lậu hoặc); cùng với các lậu hoặc, nên gọi là sāsavaṃ (có lậu hoặc); nghĩa là được các lậu hoặc làm đối tượng.
Paccayāyattavuttitoti attano attano paccayādhīnappavattitāya sappaccayattāti vuttaṃ hoti.
Paccayāyattavuttito means that, due to its own occurrence being dependent on its respective conditions, it is said to be sappaccaya (with conditions).
Paccayāyattavuttito (do sự vận hành tùy thuộc vào duyên) có nghĩa là được gọi là có duyên do sự vận hành của chúng tùy thuộc vào các duyên của chính mình.
Nidassanamattametaṃ.
This is merely an illustration.
Đây chỉ là một ví dụ.
Kāmāvacarattā ahetukattā hetuvippayuttattā saṃyojaniyattā ganthaniyattā upādāniyattā oghaniyattā yoganiyattā nīvaraṇiyattā saṃkilesikattā parāmaṭṭhattā acetasikattā cittavippayuttattā na rūpāvacarattā na arūpāvacarattā na apariyāpannattā aniyyānikattā aniccattāti evamādināpi kāraṇena ekavidhamevāti.
Due to being in the kāma-sphere, non-root-conditioned, disconnected from roots, conjoined with defilements, conjoined with fetters, conjoined with attachments, conjoined with floods, conjoined with yokes, conjoined with hindrances, conjoined with corruptions, grasped by craving and wrong views, non-mental factors, disconnected from consciousness, not in the rūpa-sphere, not in the arūpa-sphere, not supra-mundane, not leading to liberation, impermanent—for such reasons also, it is all of a single kind (ekavidha).
Cũng có thể hiểu là chỉ có một loại do các lý do như: thuộc Dục giới, vô nhân, không tương ưng với nhân, là đối tượng của kiết sử, là đối tượng của triền, là đối tượng của thủ, là đối tượng của bộc, là đối tượng của phược, là đối tượng của triền cái, là đối tượng của phiền não, bị chấp thủ, không phải là tâm sở, không tương ưng với tâm, không thuộc Sắc giới, không thuộc Vô sắc giới, không phải là pháp siêu thế, không đưa đến giải thoát, vô thường, v.v.
734-8. Evaṃ ekavidhanayaṃ dassetvā idāni ādi-saddena saṅgahitaduvidhatādinayaṃ dassetuṃ ‘‘ajjhattikabahiddhā’’tiādinā ajjhattikadukādayo āraddhā.
734-8. Having thus shown the way of the single kind (ekavidha-naya), now, to show the way of duality and so forth, which is included by the term "ādi" (etc.), the dyads of the internal (ajjhattika) and so forth have been commenced with "ajjhattika-bahiddhā" (internal and external).
734-8. Sau khi trình bày phương pháp một loại như vậy, bây giờ để trình bày phương pháp hai loại, v.v. được bao hàm bởi từ ādi (v.v.), các pháp nhị đề như ajjhattikaduka (nhị đề nội) được bắt đầu bằng câu “ajjhattikabahiddhā” (nội và ngoại), v.v.
Tattha ajjhattikaduke tāva āhito ahaṃ māno etthāti attā, attabhāvo, taṃ attānaṃ adhikicca uddissa pavattattā ajjhattā, indriyabaddhadhammā, tesu bhavāni, attani vā bhavāni ajjhattikāni.
Among these, in the ajjhattika-duka (dyad of internal), "atta" refers to the attabhāva (personal existence) in which the conceit of "I am" is placed; and since they arise based on this atta, or are designated with respect to this atta, they are called ajjhattā, referring to the phenomena bound to the sense faculties. Those that exist in these (sense faculties) or exist in oneself are ajjhattikāni (internal).
Trong đó, trước hết, trong nhị đề nội, ngã mạn “ta” được đặt vào đây, nên gọi là attā (tự ngã), tức là tự thân; do diễn tiến liên quan đến, nhắm đến tự thân đó, nên gọi là ajjhattā (nội), tức là các pháp liên quan đến quyền; những gì sinh khởi trong chúng, hoặc sinh khởi trong tự thân, là ajjhattikāni (thuộc về nội).
Kāmaṃ aññepi ajjhattasambhūtā atthi, ruḷhīvasena pana cakkhādīneva ‘‘ajjhattikānī’’ti vuccanti.
Though there are other things originating internally, by convention, only the eye and so forth are called "ajjhattikāni."
Mặc dù có những pháp khác cũng sinh khởi bên trong, nhưng theo cách dùng thông thường, chỉ có nhãn, v.v. mới được gọi là “ajjhattikāni” (thuộc về nội).
Atha vā ‘‘yadi mayaṃ na homa, tvaṃ kaṭṭhakaliṅgarūpamo bhavissasī’’ti vadantā viya attabhāvassa sātisayaṃ upakārakānīti tāneva visesato ajjhattikanāmaṃ labhanti.
Or, as if saying, "If we did not exist, you would be like a piece of wood or a husk," these (sense faculties) are of extraordinary benefit to one's own existence; therefore, they specifically receive the name "ajjhattika."
Hoặc, chúng được gọi đặc biệt là ajjhattika (nội) vì chúng hỗ trợ một cách đặc biệt cho tự thân, như thể đang nói rằng: “Nếu chúng tôi không có mặt, ngươi sẽ trở thành một hình hài như khúc gỗ”.
Indriyānindriyāti ādhipaccaṭṭhena indriyāni, sesaṃ tadabhāvato anindriyaṃ.
Indriyānindriyā means indriyāni (sense faculties) in the sense of domination, and the rest are anindriyaṃ (non-faculties) due to the absence of that domination.
Indriyānindriyā (quyền và phi quyền): do có vai trò làm chủ, chúng là indriyāni (quyền); phần còn lại, do không có vai trò đó, là anindriyaṃ (phi quyền).
Tattha cakkhādīnaṃ pañcannaṃ cakkhuviññāṇādīsu adhipateyyaṃ tesaṃ paṭumandabhāvādianuvattanato, itthindriyapurisindriyadvayassa itthiliṅgādihetubhāve, jīvitindriyassa ca sahajarūpānupālaneti daṭṭhabbaṃ.
Here, the eye and the other five (sense faculties) exercise dominance over eye-consciousness and so forth, as they govern the sharpness or dullness of these (consciousnesses). The two faculties of femininity (itthindriya) and masculinity (purisindriya) function as causes for feminine and masculine characteristics. The life faculty (jīvitindriya) sustains co-arisen rūpas; this should be understood.
Trong đó, cần hiểu rằng năm quyền như nhãn, v.v. có vai trò làm chủ đối với nhãn thức, v.v. vì chúng tuân theo trạng thái sắc bén hay mờ nhạt của các quyền đó; hai quyền nữ và nam có vai trò làm nhân cho nữ tính, v.v.; và mạng quyền có vai trò bảo tồn các sắc đồng sinh.
Visayavisayībhāvato ghaṭṭanavasena gahetabbattā oḷārikaṃ, tabbiparītattā sukhumaṃ.
It is oḷārikaṃ (gross) because it is to be grasped by contact, in the manner of object and subject. Being contrary to this, it is sukhumaṃ (subtle).
Do có thể được nắm bắt bằng cách va chạm, theo mối quan hệ đối tượng và chủ thể, nên gọi là oḷārikaṃ (thô); do trái ngược với điều đó, nên gọi là sukhumaṃ (tế).
Upādinnanti kammunā gahitaṃ.
Upādinnaṃ means grasped by kamma.
Upādinnaṃ (được chấp thủ) là được nghiệp nắm giữ.
Kammanibbattañhi ‘‘mametaṃ phala’’nti tena kammunā gahitaṃ viya hoti.
Indeed, that which is produced by kamma is as if grasped by that kamma, thinking, "This is my fruit."
Bởi vì sắc do nghiệp tạo ra giống như được nghiệp đó nắm giữ với ý nghĩ “đây là quả của ta”.
Ekādasa…pe… sappaṭighanti cakkhuviññāṇāviññeyyattā sanidassanattābhāvato anidassanaṃ, aññamaññaṃ patanavasena pana paṭighasabbhāvato sappaṭighaṃ, ubhayapaṭikkhepena anidassanaappaṭighaṃ.
Ekādasa... pe... sappaṭighaṃ (eleven... and so on... with resistance) means anidassanaṃ (non-appearance) because it is not to be known by eye-consciousness and lacks visibility; but it is sappaṭighaṃ (with resistance) because of the presence of mutual impingement. By negating both (visibility and resistance), it is anidassanaappaṭighaṃ (non-apparent and without resistance).
Ekādasa…pe… sappaṭigha (mười một… đến… có đối ngại): do không thể được nhận biết bởi nhãn thức, nên không có tính chất có thể thấy được, do đó là anidassana (vô kiến); nhưng do có sự va chạm với nhau, nên là sappaṭigha (hữu đối ngại); do phủ định cả hai, nên gọi là anidassanaappaṭighaṃ (vô kiến vô đối ngại).
Kammato jātanti ettha yaṃ ekantato kammasamuṭṭhānaṃ aṭṭhindriyāni, vatthu cāti navavidhaṃ rūpaṃ.
In kammato jātaṃ (born of kamma), there are the nine kinds of rūpa that are exclusively kamma-born: the eight indriyas and the heart-basis (vatthu).
Kammato jāta (sinh từ nghiệp): ở đây, chín loại sắc hoàn toàn do nghiệp tạo ra là tám quyền và vật.
Yañca ekādasavidhe catusamuṭṭhāne kammasamuṭṭhānaṃ ekādasavidhameva rūpanti evaṃ vīsatividhampi kammato uppajjanato kammajaṃ.
And the eleven kinds of rūpa which are kamma-born among the eleven kinds of rūpa that arise from four causes (catu-samuṭṭhāna)—thus, all twenty kinds of rūpa, because they arise from kamma, are kammajaṃ (kamma-born).
Và trong mười một loại sắc do bốn nguồn tạo ra, phần do nghiệp tạo ra cũng chính là mười một loại sắc đó; như vậy, cả hai mươi loại sắc này đều được gọi là kammajaṃ (do nghiệp sinh) vì chúng sinh khởi từ nghiệp.
Yañhi jātaṃ, yañca jāyati, yañca jāyissati, taṃ sabbampi ‘‘kammaja’’nti vuccati yathā ‘‘duddha’’nti.
Indeed, all that has arisen, all that is arising, and all that will arise is called "kammaja," just as "milk."
Bởi vì những gì đã sinh, đang sinh, và sẽ sinh, tất cả đều được gọi là “kammaja” (do nghiệp sinh), giống như từ “duddha” (sữa).
Kammato aññaṃ akammaṃ, akammato jātaṃ akammajaṃ.
That which is other than kamma is akamma (non-kamma); that which is born of akamma is akammajaṃ (non-kamma-born).
Khác với nghiệp là akamma (phi nghiệp); sinh từ phi nghiệp là akammajaṃ (do phi nghiệp sinh).
Aññatthe hi ayaṃ a-kāro.
Indeed, this prefix "a" here signifies "other than."
Ở đây, chữ a- này có nghĩa là “khác”.
Tenāha ‘‘tadaññapaccayājāta’’nti.
Therefore, it is said "tadaññapaccayājāta" (born of other conditions).
Vì vậy, ngài nói “tadaññapaccayājāta” (sinh từ duyên khác với nghiệp đó).
Kammato aññapaccayato jātaṃ, utucittāhārajanti attho.
It means born of conditions other than kamma, i.e., born of temperature, consciousness, and nutriment.
Nghĩa là, sinh từ duyên khác với nghiệp, tức là do thời tiết, tâm, và vật thực sinh.
Cittajattikādīni vuttānusārena yojetuṃ sakkāti na dassitāni.
The cittaja (mind-born) and other classifications can be connected according to what has been said, so they are not shown here.
Các tam đề như cittajattika (tam đề tâm sinh), v.v. có thể được áp dụng theo cách đã nói, nên không được trình bày.
Diṭṭhacatukke daṭṭhabbanti diṭṭhaṃ.
In the tetrad of the seen (diṭṭha-catukka), that which is to be seen is diṭṭhaṃ (seen).
Trong tứ đề diṭṭha (đã thấy), cái có thể được thấy là diṭṭhaṃ.
Yaṃ rūpāyatanaṃ adakkhi, yañca dakkhissati, yañca dakkhati, yañca passeyya, taṃ sabbaṃ diṭṭhaṃ nāma taṃsabhāvānativattanato yathā ‘‘iṭṭha’’nti.
Any rūpa-āyatana (visible object) that was seen, that will be seen, or that might be seen, all of that is called diṭṭhaṃ, because it does not transcend its nature, just as in the case of "iṭṭhaṃ" (desirable).
Sắc xứ nào đã thấy, sẽ thấy, đang thấy, và có thể thấy, tất cả đều được gọi là diṭṭhaṃ (đã thấy) vì không vượt qua bản chất đó, giống như từ “iṭṭha” (được ưa thích).
Esa nayo sutādīsupi.
The same method applies to sutā (heard) and so forth.
Phương pháp này cũng áp dụng cho sutā (đã nghe), v.v.
Diṭṭhaṃ nāma rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇaviññeyyattā.
Rūpa-āyatanaṃ is called diṭṭhaṃ (seen) because it is knowable by eye-consciousness.
Diṭṭhaṃ nāma rūpāyatanaṃ (sắc xứ được gọi là đã thấy) vì nó là đối tượng của nhãn thức.
Sutaṃ nāma saddāyatanaṃ sotaviññāṇaviññeyyattā.
Saddāyatanaṃ (sound object) is called sutaṃ (heard) because it is knowable by ear-consciousness.
Sutaṃ nāma saddāyatanaṃ (thinh xứ được gọi là đã nghe) vì nó là đối tượng của nhĩ thức.
Mutaṃ nāma gandharasaphoṭṭhabbāyatanattayaṃ mutvā patvā gahetabbato, pasādena saha sambandhanato vā.
The triad of gandha-rasa-phoṭṭhabbāyatanas (smell, taste, touch objects) is called mutaṃ (perceived) because it is to be grasped by smelling or contacting, or because it is connected with the sensitive material qualities.
Mutaṃ nāma gandharasaphoṭṭhabbāyatanattayaṃ (ba xứ là hương, vị, xúc được gọi là đã cảm nhận) vì chúng được nắm bắt sau khi tiếp xúc, hoặc vì chúng liên quan đến giác quan.
Tathā hetaṃ sampattaggāhakavisayaṃ vuttaṃ.
Indeed, these are stated to be objects grasped upon contact.
Vì vậy, nó được gọi là đối tượng được nắm bắt khi tiếp cận.
Viññātaṃ nāma avasesaṃ kevalaṃ manoviññāṇaviññeyyattā.
The remaining (objects) are called viññātaṃ (known) because they are knowable exclusively by mind-consciousness.
Viññātaṃ nāma avasesaṃ (phần còn lại được gọi là đã biết) vì nó chỉ là đối tượng của ý thức.
Dvārañceva vatthu cāti attanissitānaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ, aññanissitānaṃ sampaṭicchanādīnañca pavattimukhabhāvato dvārañceva attanissitānaṃ ādhārabhāvato vatthu ca.
Dvārañceva vatthu cāti (both door and basis): it is both a door, being the channel of occurrence for eye-consciousness and so forth which are dependent on oneself, and for saṃpaṭicchana-cittas and so forth which are dependent on others; and it is a basis, being the support for those dependent on oneself.
Dvārañceva vatthu cā (vừa là môn vừa là vật): vừa là môn vì là cửa ngõ cho sự diễn tiến của nhãn thức, v.v. nương tựa vào chính nó, và của tiếp thâu, v.v. nương tựa vào nơi khác; vừa là vật vì là nơi nương tựa cho các pháp nương tựa vào chính nó.
Dvārameva hutvā na vatthūti kevalaṃ kammadvārabhāvato dvārameva, tannissitassa cittuppādassa abhāvato na vatthu.
Dvārameva hutvā na vatthūti (only a door, not a basis) means it is only a door because it is merely a kamma-door, but not a basis because there is no cittuppāda (arising of consciousness) dependent on it.
Dvārameva hutvā na vatthū (chỉ là môn mà không phải là vật): chỉ là môn vì chỉ là cửa ngõ của nghiệp, không phải là vật vì không có sự sinh khởi của tâm nương tựa vào nó.
Vatthumeva hutvā na dvāranti manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ nissayabhāvato vatthumeva, cakkhādayo viya saparanissitānaṃ pavattidvārābhāvato na dvāraṃ.
Vatthumeva hutvā na dvāranti (only a basis, not a door) means it is only a basis, being the support for mano-dhātu and mano-viññāṇa-dhātu, but not a door because it is not an occurrence-door for consciousnesses dependent on oneself or others, like the eye and so forth.
Vatthumeva hutvā na dvāra (chỉ là vật mà không phải là môn): chỉ là vật vì là nơi nương tựa của ý giới và ý thức giới, không phải là môn vì không phải là cửa ngõ cho sự diễn tiến của các pháp nương tựa vào chính nó và nơi khác như nhãn, v.v.
Sesaṃ ekavīsatividhaṃ rūpaṃ vuttavipariyāyato neva dvāraṃ na vatthu ca.
The remaining twenty-one kinds of rūpa, being the opposite of what has been stated, are neva dvāraṃ na vatthu ca (neither a door nor a basis).
Hai mươi mốt loại sắc còn lại, do ngược lại với những gì đã nói, neva dvāraṃ na vatthu ca (không phải môn cũng không phải vật).
Catutthacatukketi vatthucatukke.
Catutthacatukke refers to the vatthu-catukka (tetrad of bases).
Catutthacatukke (trong tứ đề thứ tư) là trong tứ đề vật.
Tatiyapadanti ‘‘vatthumeva hutvā nevindriya’’nti padaṃ.
Tatiyapadanti refers to the phrase "vatthumeva hutvā nevindriyaṃ" (only a basis, not an indriya).
Tatiyapada (pháp thứ ba) là pháp “vatthumeva hutvā nevindriya” (chỉ là vật mà không phải là quyền).
Cakkhuviññāṇaviññeyyaṃ rūpāyatanaṃ tena gahetabbato, na pana cakkhuviññāṇeneva viññeyyato.
The rūpa-āyatana (visible object) is knowable by eye-consciousness (cakkhuviññāṇa-viññeyya) because it can be grasped by it, not because it can be known only by eye-consciousness.
Sắc xứ, đối tượng của nhãn thức, được gọi như vậy vì nó được nhãn thức nắm bắt, chứ không phải vì nó chỉ được nhận biết bởi nhãn thức.
Tathā hetaṃ āvajjanādīhi ceva manodvārikajavanehi ca viññāyatīti.
Indeed, it is known by āvajjanā (adverting) and so forth, and by javana-consciousnesses (impulsive consciousnesses) in the mind-door.
Bởi vì nó cũng được nhận biết bởi các tâm như hướng tâm, v.v. và bởi các tốc hành tâm thuộc ý môn.
Esa nayo sotaviññeyyādīsupi.
The same method applies to what is knowable by ear (sotaviññeyya) and so forth.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các đối tượng của nhĩ thức, v.v.
Manoviññāṇaviññeyyaṃ pana kevalaṃ manoviññāṇeneva viññātabbaṃ.
However, what is knowable by mind-consciousness (manoviññāṇa-viññeyya) is to be known exclusively by mind-consciousness.
Tuy nhiên, đối tượng của ý thức chỉ có thể được nhận biết bởi ý thức mà thôi.
Na hi rūpādito aññattha cakkhuviññāṇādīni pavattanti.
Indeed, eye-consciousness and so forth do not occur anywhere other than in visible objects (rūpa) and the like.
Bởi vì nhãn thức, v.v. không diễn tiến đối với các đối tượng khác ngoài sắc, v.v.
743-5. Arūpabhave rūpuppattiyā abhāvato, asaññībhavassa ca rūpabhavapariyāpannattā vuttaṃ ‘‘kāmarūpabhavadvaye’’ti.
743-5. Since there is no arising of rūpa in the arūpa-bhava (formless existence), and since the asaññī-bhava (non-percipient existence) is included in the rūpa-bhava (form existence), it is said, "kāmarūpabhavadvaye" (in the two existences of kāma and rūpa).
743-5. Do không có sự sinh khởi của sắc trong cõi Vô sắc, và do cõi Vô tưởng được bao gồm trong cõi Sắc, nên được nói là “kāmarūpabhavadvaye” (trong hai cõi Dục và Sắc).
Bhummavajjesūti bhummadevānaṃ vajjanaṃ yonivibhāgaṃ patvā tesaṃ manussasadisattā.
Bhummavajjesu means excluding the terrestrial deities, because having attained the classification of wombs, their existence is similar to that of humans.
Bhummavajjesūti có nghĩa là, việc loại trừ các vị địa thiên là vì khi xét đến sự phân chia về sanh y, họ có bản chất tương tự như loài người.
Purimā tissoti aṇḍajajalābujasaṃsedajayoniyo.
Purimā tisso refers to the egg-born, womb-born, and moisture-born wombs.
Purimā tissoti có nghĩa là ba loại sanh y: noãn sanh, thai sanh, và thấp sanh.
Tā hi yathāvuttappabhedesu na labbhanti, tāsañca paṭikkhepena pacchimā opapātikayoni anuññātāti atthato āpannameva hotīti.
Indeed, these three, namely, the aforementioned distinctions, are not found in the realms mentioned; and by their exclusion, the last, the spontaneous birth (opapātika) womb, is implied as being permitted.
Quả thật, ba loại sanh y ấy không được tìm thấy trong các cảnh giới đã được đề cập; và bằng cách loại trừ chúng, loại sanh y cuối cùng là hóa sanh (opapātika) được chấp nhận. Như vậy, về mặt ý nghĩa, điều này đã được bao hàm.
Tattha nirayeti ussadānampi gahaṇato avīcimahāniraye kīṭapāṇakānampi sarīraṃ pacchā vaḍḍhanakaṃ hutvāva nibbattati, nijjhāmataṇhikapetānaṃ niccāturatāya kāmassa abhāvato gabbhaggahaṇaṃ na hoti, tasmā aṇḍajajalābujayoniyo tattha na santi, ādittattā kucchiyaṃ gabbhaṃ na patiṭṭhātīti keci.
In that regard, by the term "niraye" (in hell), including the Ussada Hells, even the bodies of worms and insects in the Avīci Great Hell are born in a way that later grows. For the hungry ghosts tormented by thirst (nijjhāmataṇhika petā), due to their constant suffering and absence of sense pleasures, conception does not occur. Therefore, the egg-born and womb-born wombs are not found there. Some say that due to the burning heat, a fetus cannot establish itself in the womb.
Ở đây, niraye (trong địa ngục) cũng bao gồm cả các địa ngục phụ (ussada). Ngay cả thân thể của các loài côn trùng trong đại địa ngục Avīci cũng chỉ phát triển sau khi đã sanh ra. Đối với các ngạ quỷ Nijjhāmataṇhika, do luôn bị giày vò bởi cơn đói khát, họ không có dục vọng, nên không thể thụ thai. Vì vậy, các loại sanh y noãn sanh và thai sanh không tồn tại ở đó. Một số người cho rằng do cõi ấy luôn rực cháy nên bào thai không thể trụ trong bụng mẹ.
Nibbattamānānañca pāpakammānubhāvena mahādukkhassa pattabbatāya mahanteneva sarīrena bhavitabbanti saṃsedajayonipi tesaṃ na hoti, aggijālāya santappamānasarīrattā tesaṃ nibbattakāle allaṭṭhāne pupphādīsu sambhavābhāvato saṃsedajatā natthevātipi vadanti.
And because those being born are destined for great suffering due to the results of their evil deeds, their bodies must be large. Hence, the moisture-born womb (saṃsedajayoni) is also not found among them. Others say that since their bodies are tormented by flames, at the time of their birth, there is no possibility of them originating in moist places or flowers, and thus, moisture-born existence is utterly absent for them.
Hơn nữa, do năng lực của ác nghiệp, chúng sanh sanh ra ở đó phải chịu đựng khổ đau tột cùng, nên thân thể phải to lớn. Vì vậy, họ cũng không có loại sanh y thấp sanh. Có người nói rằng, do thân thể của họ luôn bị thiêu đốt bởi ngọn lửa, nên vào lúc tái sanh, không có nơi ẩm ướt như hoa sen v.v... để sanh ra, do đó, không thể là thấp sanh.
Tena tesaṃ opapātikāva yonīti āha ‘‘nijjhāmataṇhike’’ti.
Therefore, for them, the spontaneous (opapātika) womb alone exists. Thus it is said: "nijjhāmataṇhike".
Vì thế, sanh y của họ chỉ có thể là hóa sanh, nên đã nói ‘‘nijjhāmataṇhike’’.
Atha saṃsedajaopapātikayonīnaṃ ko visesoti?
Then, what is the distinction between moisture-born and spontaneous wombs?
Vậy, sự khác biệt giữa sanh y thấp sanh và hóa sanh là gì?
Saṃsedajo tāva khuddakasarīro hutvā padumagabbhādiṃ nissāya nibbatto kamena vaḍḍhati.
A moisture-born being, in the first place, is born with a small body, dependent on a lotus womb and so forth, and gradually grows.
Chúng sanh thấp sanh (saṃsedaja) trước hết có thân thể nhỏ bé, sanh ra nương vào trong lòng hoa sen v.v..., rồi dần dần lớn lên.
Itaro pana yattha yattha nibbattati, tattha tattha paricchinnappamāṇasarīrova soḷasavassuddesiko viya paripuṇṇaṅgapaccaṅgo pāturahosi.
The other (spontaneous-born), however, wherever it is born, appears with a body of a fixed size, like one sixteen years of age, with all limbs and minor parts complete.
Còn chúng sanh hóa sanh (opapātika), bất kể sanh ra ở đâu, đều hiện ra với thân thể có kích thước nhất định, các chi phần lớn nhỏ đều đầy đủ, giống như một người mười sáu tuổi.
Sese gatittayeti ṭhapetvā devagatiṃ, nirayagatiñca avasesamanussapetatiracchānasaññite gatittaye.
"Sese gatittaye" means in the remaining three destinations, excluding the divine destination and the hellish destination, namely, the human, ghost, and animal destinations.
Sese gatittayeti có nghĩa là trong ba cõi còn lại, tức là cõi người, cõi ngạ quỷ, và cõi súc sanh, ngoại trừ cõi trời và cõi địa ngục.
Manussesu hi keci aṇḍajāpi honti kuntaputtadvebhātikattherā viya, keci saṃsedajāpi honti padumagabbhe nibbattapokkharasātibrāhmaṇādayo viya, keci opapātikāpi honti ambapāligaṇikādayo viya.
Among humans, some are egg-born, like the two brother elders, Kuntaputta Tissa. Some are moisture-born, like the brahmin Pokkharasāti, who was born in a lotus womb, and others. Some are spontaneously born, like Ambapāli the courtesan and others.
Trong loài người, có một số là noãn sanh, như hai anh em trưởng lão Kuntaputtatissa; có một số là thấp sanh, như bà-la-môn Pokkharasāti sanh ra trong lòng hoa sen; có một số là hóa sanh, như kỹ nữ Ambapāli.
Nijjhāmataṇhikāvasesapetā pana sabbacatuppadapakkhijātidīghajātiādayo sabbepi tiracchānā ca catuyonikāvāti.
But the remaining ghosts, apart from the nijjhamataṇhika, and all animals, including all four-legged creatures, birds, and snakes, are of the four types of wombs.
Còn các ngạ quỷ khác ngoài loài Nijjhāmataṇhika, và tất cả các loài súc sanh như các loài bốn chân, loài chim, loài bò sát v.v... đều có đủ cả bốn loại sanh y.
746-7. Gabbhe mātukucchiyaṃ setīti gabbhaseyyako, soyeva rūpādīsu sattatāya gabbhaseyyakasatto.
One who lies in the womb, in the mother's belly, is a "gabbhaseyyaka". That very being, due to its attachment to material forms and so forth, is called a gabbhaseyyaka being.
746-7. Nằm trong thai, trong bụng mẹ, được gọi là gabbhaseyyako. Chúng sanh ấy, do dính mắc vào sắc v.v..., được gọi là gabbhaseyyakasatto.
Tassa gabbhaseyyakasattassa.
For that gabbhaseyyaka being.
gabbhaseyyakasattassa (của chúng sanh thai sanh ấy).
Tiṃsa rūpānīti kāyabhāvavatthudasakavasena samatiṃsa kammajarūpāniyeva.
Thirty rūpas means exactly thirty kamma-born rūpas (material qualities) in the manner of the body-decad, gender-decad, and base-decad.
Tiṃsa rūpāni (ba mươi sắc pháp) có nghĩa là đúng ba mươi sắc pháp do nghiệp sanh, theo cách tính của các thập pháp thân, tính và vật.
Tadā hi neva cittajarūpamatthi paṭisandhicittassa rūpasamuṭṭhāpakattābhāvato, nāpi utujaṃ purimuppannautuno abhāvā.
At that time, there are no mind-born rūpas because the paṭisandhi-citta (relinking consciousness) does not generate rūpa, nor are there temperature-born rūpas due to the absence of previously arisen temperature.
Vì vào lúc đó, không có sắc do tâm sanh, vì tâm tái tục không có khả năng tạo ra sắc; cũng không có sắc do thời tiết sanh, vì chưa có thời tiết sanh ra trước đó.
Utu hi ṭhānappattaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti, na ca āhārajaṃ tasmiṃ kāye ajjhohaṭassa abhāvato, tasmā kammasamuṭṭhānāniyeva tiṃsa rūpāni paṭisandhikkhaṇe nibbattanti, yānī ‘‘kalalarūpa’’nti pavuccanti, paripiṇḍitāni ca tāni jātiuṇṇāya ekassa aṃsuno pasannatilatele pakkhipitvā uddhaṭassa paggharitvā agge ṭhitabindumattāni acchāni vippasannāni pasannatelabindusamānāni honti.
Indeed, temperature generates rūpa that has reached its full state. Nor are there nutriment-born rūpas, due to the absence of ingested food in that body at that time. Therefore, only thirty kamma-generated rūpas arise at the moment of relinking, which are called "kalala-rūpa". When aggregated, they are pure, very clear, and resemble a drop of clear sesame oil, like a single hair from a jāti-uṇṇā creature, dipped in clear sesame oil and then withdrawn, with a dripping drop at its tip.
Thời tiết chỉ tạo ra sắc khi đã đạt đến trạng thái trụ. Cũng không có sắc do vật thực sanh, vì trong thân thể lúc đó chưa có vật thực được tiêu thụ. Do đó, chỉ có ba mươi sắc pháp do nghiệp tạo ra sanh khởi vào sát-na tái tục, được gọi là "sắc kalala". Khi chúng tụ lại, chúng trong suốt, rất thanh tịnh, giống như một giọt dầu mè tinh khiết, có kích thước bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu một sợi lông cừu sau khi nhúng vào dầu mè tinh khiết rồi nhấc ra và để ráo.
Yathāhu –
As it is said:
Như có câu nói rằng –
Sabhāvassevāti avadhāraṇena abhāvakassa bhāvadasakābhāvato tiṃsarūpānaṃ asambhavaṃ dīpeti.
"Sabhāvasseva" (only for the one with gender) indicates, by means of the emphasizing particle 'eva', the impossibility of thirty rūpas for a being without gender (abhāvaka), due to the absence of the gender-decad.
Sabhāvassevāti, từ nhấn mạnh "eva" cho thấy rằng đối với chúng sanh không có tính, vì không có thập pháp tính, nên không thể có ba mươi sắc pháp.
Tenāha ‘‘abhāva…pe… kāyavatthuvasena tū’’ti.
Thus it is said, "abhāva…pe… but in terms of body and base".
Do đó, ngài đã nói ‘‘abhāva…pe… kāyavatthuvasena tū’’ti.
Abhāvagabbhaseyyānanti iminā abhāvaopapātikānaṃ na evanti dassetīti keci.
Some say that "abhāvagabbhaseyyānaṃ" (for those without gender and womb-born) indicates that this is not so for spontaneously-born beings without gender.
Một số người cho rằng, với câu ‘‘abhāvagabbhaseyyānaṃ’’, ngài chỉ ra rằng điều này không xảy ra đối với chúng sanh hóa sanh không có tính.
Pubbe sabhāvakagabbhaseyyakassa pana vatvā tato nivattanatthaṃ ‘‘abhāvagabbhaseyyakasattāna’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that having previously spoken of the gabbhaseyyaka with gender, the phrase "abhāvagabbhaseyyakasattānaṃ" (for gabbhaseyyaka beings without gender) is stated to differentiate from that.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng, sau khi đã nói về chúng sanh thai sanh có tính ở phần trước, câu "abhāvagabbhaseyyakasattānaṃ" được nói ra để loại trừ trường hợp đó.
Pubbe gabbhaseyyaka-ggahaṇena aṇḍajānampi gahaṇe idha visuṃ vacanaṃ gobalībaddañāyavasenāti daṭṭhabbaṃ, na pana tesaṃ abhāvakabhāvanivattanatthanti.
It should be understood that if egg-born beings are also included by the previous mention of gabbhaseyyaka, then the separate mention here is according to the principle of "gobalībaddhañāya" (the ox and rope analogy), and not for the purpose of removing their state of being without gender.
Cần hiểu rằng, mặc dù từ "gabbhaseyyaka" ở phần trước cũng bao hàm cả chúng sanh noãn sanh, việc đề cập riêng ở đây là theo phương pháp gobalībadda (lặp lại để nhấn mạnh), chứ không phải để loại trừ khả năng không có tính của chúng.
Itarathā hi vīsatirūpānaṃ vacanaṃ virujjhati.
Otherwise, the statement of twenty rūpas would be contradictory.
Nếu không, việc đề cập đến hai mươi sắc pháp sẽ mâu thuẫn.
Abhāvakabhāvo panettha aṇḍajānaṃ pakaraṇato daṭṭhabbo.
Here, the state of being without gender for egg-born beings should be understood from the context.
Ở đây, cần hiểu việc không có tính của chúng sanh noãn sanh theo ngữ cảnh của chương này.
Na hi gabbhaseyyaka-saddena samāsabhūtaṃ abhāva-saddaṃ idha ānetuṃ sakkāti.
Indeed, it is not possible to bring the word "abhāva" (without gender) which is compounded with the word "gabbhaseyyaka" (womb-born) here.
Vì không thể mang từ "abhāva" đã được kết hợp trong hợp từ "gabbhaseyyaka-sadda" vào đây được.
748. Gahitāgahaṇenettha, ekādasa bhavanti teti ekasmiṃ kalāpe gahitarūpānaṃ aparakalāpe aggahaṇavasena suddhaṭṭhakaṃ, jīvitaṃ, kāyapasādo, vatthurūpanti abhāvakassa paṭisandhikkhaṇe ekādasa rūpāni bhavanti, sabhāvakassa pana dvīsu bhāvesu ekena saha dvādasa rūpāni honti.
"Gahitāgahaṇenettha, ekādasa bhavanti te" (Here, by including what was not taken, there are eleven of them) means that for a being without gender, at the moment of relinking, there are eleven rūpas: the pure eightfold (suddhaṭṭhaka), life (jīvita), body-sensitivity (kāyappasāda), and heart-base (vatthurūpa), due to the non-inclusion of rūpas already taken in one kalāpa (group) within another kalāpa. For a being with gender, however, there are twelve rūpas, along with one of the two genders.
748. Gahitāgahaṇenettha, ekādasa bhavanti teti, theo phương pháp không tính lại các sắc pháp đã được tính trong một kalāpa này vào một kalāpa khác, thì đối với chúng sanh không có tính, vào sát-na tái tục có mười một sắc pháp: bát pháp thuần túy, mạng quyền, thân tịnh sắc và sắc vật. Còn đối với chúng sanh có tính, cùng với một trong hai tính, có mười hai sắc pháp.
Eseva ca nayoti vuttesu, vakkhamānesu ca paṭisandhikkhaṇikakalāpesu aggahitaggahaṇena rūpaggahaṇe nayo eseva ñeyyo.
"Eseva ca nayo" (and this is the same method) means that this method of taking rūpas by including what was not previously taken should be understood for the kalāpas occurring at the moment of relinking, both those mentioned and those to be mentioned.
Eseva ca nayoti, trong việc tính các sắc pháp theo cách tính những gì chưa được tính, đối với các kalāpa vào sát-na tái tục đã được đề cập và sẽ được đề cập, phương pháp này cần được hiểu tương tự.
749. Nanu ca ‘‘sabbesu dasakesū’’ti vuttaṃ, kathaṃ pana te dasakā jānitabbāti āha ‘‘jīvitenā’’tiādi.
It was surely stated, "in all decad-groups". But how are these decad-groups to be known? Thus, to that question, he says "jīvitena" (by life) and so on.
749. Có người hỏi: "Đã nói rằng 'trong tất cả các thập pháp', vậy làm thế nào để biết được các thập pháp đó?" Để trả lời, ngài đã nói ‘‘jīvitenā’’tiādi.
Suddhakamaṭṭhakanti cattāri mahābhūtāni, tannissitā ca vaṇṇagandharasaojāti idaṃ jīvitādinā asammissaṃ suddhaṭṭhakaṃ.
"Suddhakamaṭṭhaka" (the pure eightfold group) refers to the four great primaries (mahābhūtas) and the color, smell, taste, and nutritive essence (oja) dependent on them. This pure eightfold group is unmixed with life and so on.
Suddhakamaṭṭhakanti, bốn đại chủng và bốn sắc y sinh là sắc, hương, vị, dưỡng chất. Tám pháp này, không lẫn với mạng quyền v.v..., được gọi là bát pháp thuần túy.
Imāniyeva hi aṭṭha katthaci avinibbhogavasenapi pavattito avinibbhogarūpāni avakaṃsato eko kalāpoti ca vuccati.
Indeed, these eight are also called avinibbhoga-rūpas (inseparable rūpas) because they occur inseparably in some instances, and also referred to as "one kalāpa" (group) by way of minimization.
Chính tám sắc pháp này, vì luôn sanh khởi cùng nhau không thể tách rời ở một nơi nào đó, nên được gọi là các sắc bất ly (avinibbhogarūpāni), và ở mức tối thiểu, chúng được gọi là một kalāpa.
Ācariyajotipālattherena pana ‘‘nipphannānipphannavasena dasa rūpāni avinibbhogavuttikāni eko kalāpo’’ti vatvā puna taṃsamatthanatthaṃ idaṃ vuttaṃ –
However, Acariya Jotipalatthera, having stated, "ten rūpas, both produced and unproduced, which are of inseparable occurrence, form one kalāpa," further said this to support that statement:
Tuy nhiên, Trưởng lão Ācariyajotipāla đã nói rằng "Mười sắc pháp, bao gồm cả sắc thành tựu và sắc phi thành tựu, luôn sanh khởi không thể tách rời, là một kalāpa", và để củng cố cho quan điểm đó, ngài đã nói như sau –
752-3. Kāmāvacaradevesu sabbakālaṃ paṭisandhipavattīsu sattatiyā rūpānaṃ labbhanato vuttaṃ ‘‘niccaṃ rūpāni sattatī’’ti.
It is said "niccaṃ rūpāni sattati" (always seventy rūpas) because in the Kāma-loka deities, seventy rūpas are always obtained, both at the moment of relinking and during their existence.
752-3. Đối với các vị trời ở cõi Dục, vì bảy mươi sắc pháp luôn có thể tìm thấy trong cả thời kỳ tái tục và thời kỳ bình nhật, nên đã nói ‘‘niccaṃ rūpāni sattatī’’ (luôn có bảy mươi sắc pháp).
Na hi te kadācipi vikalindriyā, abhāvakā vā honti.
For they are never imperfect in their faculties, nor are they without gender.
Vì họ không bao giờ có các căn bị khiếm khuyết hay không có tính.
‘‘Manussesu opapātikasattāna’’nti avisesena vuttepi ādikappikānaṃ bhāvadasakassa paṭisandhikkhaṇe abhāvato tesaṃ saṭṭhi rūpānīti veditabbaṃ.
Although it is generally stated "for spontaneously-born beings among humans," it should be understood that for the primordial beings (ādikappikā), there are sixty rūpas due to the absence of the gender-decad at the moment of relinking for them.
Mặc dù đã nói chung chung rằng "đối với chúng sanh hóa sanh trong loài người", cần hiểu rằng đối với những người ở thời kỳ đầu của kiếp (ādikappika), do không có thập pháp tính vào sát-na tái tục, nên họ chỉ có sáu mươi sắc pháp.
Jīvitanavakampi opapātikānaṃ, saṃsedajānañca kāmāvacarasattānaṃ pavatteyeva hoti tassa pācakagginā sahavuttittā, tassa ca ajjhohaṭāhārasannissayena sambhavato.
The life-ennead (jīvitanavaka) also exists only during the continuity of existence for spontaneously-born and moisture-born beings in the Kāma-loka, because it co-exists with the digestive fire, and that digestive fire arises dependent on ingested food.
Cửu pháp mạng quyền (jīvitanavaka) chỉ sanh khởi trong thời kỳ bình nhật đối với các chúng sanh hóa sanh và thấp sanh ở cõi Dục, vì nó sanh khởi cùng với lửa tiêu hóa (pācakaggi), và lửa này lại sanh khởi dựa vào vật thực đã được tiêu thụ.
Saṃsedajānampi paripuṇṇaṅgapaccaṅgānaṃ nibbattanato opapātikehi viseso natthīti tesaṃ visuṃ aggahaṇaṃ.
And because moisture-born beings also arise with complete limbs and minor parts, there is no distinction from spontaneously-born beings. Therefore, they are not mentioned separately.
Đối với chúng sanh thấp sanh, vì họ sanh ra với các chi phần lớn nhỏ đã đầy đủ, nên không có sự khác biệt so với chúng sanh hóa sanh, do đó không được đề cập riêng.
Vibhaṅgepi hi –
Indeed, in the Vibhaṅga too:
Quả thật, ngay cả trong Vibhaṅga cũng nói rằng –
Imassa niddese ‘‘opapātikasattāna’’ntiādinā opapātika-ggahaṇameva kataṃ, na saṃsedaja-ggahaṇaṃ.
In the designation of this, only the term for spontaneous rebirth (opapātika) is used, by saying “of beings of spontaneous rebirth (opapātikasattānaṃ)” and so forth, not the term for moisture-born (saṃsedaja).
Trong phần giải thích này, chỉ có sự đề cập đến các chúng sinh opapātika (hóa sinh) qua cụm từ "opapātikasattānaṃ" v.v., chứ không đề cập đến các chúng sinh saṃsedaja (thai sinh).
Tañca paripuṇṇāyatanānaṃ saṃsedajānaṃ opapātikesu saṅgaṇhanato.
That is because, on account of their having complete sense-bases, the moisture-born beings are included among the spontaneously arisen.
Điều đó là do việc bao gồm các chúng sinh saṃsedaja có đầy đủ các xứ (āyatana) vào loại opapātika.
Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘saṃsedajayonikā paripuṇṇāyatanabhāvena opapātikasaṅgahaṃ katvā vuttā’’ti.
For it is stated in the commentary: “Beings born from moisture are stated by being included among the spontaneously arisen on account of their having complete sense-bases.”
Quả thật, như đã nói trong Aṭṭhakathā: “Những chúng sinh sinh ra từ thai (saṃsedajayonikā), do có đầy đủ các xứ (āyatana), được bao gồm trong loại hóa sinh (opapātikasaṅgahaṃ) mà được nói đến.”
Padhānāya vā yoniyā sabbaparipuṇṇāyatanayoniṃ dassetuṃ ‘‘opapātikasattāna’’nti vuttaṃ.
Or, the term “spontaneously arisen beings” is stated to show the kind of birth with all complete sense-bases as the principal birth.
Hoặc, để chỉ ra sự sinh đầy đủ tất cả các xứ (sabbaparipuṇṇāyatanayoniṃ) bằng sự sinh chủ yếu (padhānāya yoniyā), nên đã nói "opapātikasattānaṃ".
754-5. Cakkhusotavatthuvasāti cakkhudasakasotadasakavatthudasakavasā.
Through the eye-base and ear-base means through the eye-decuplet, ear-decuplet, and base-decuplet.
754-5. Cakkhusotavatthuvasā có nghĩa là do sức của cakkhudasaka (mười pháp nhãn), sotadasaka (mười pháp nhĩ) và vatthudasaka (mười pháp nền tảng).
Ānandācariyo panettha ‘‘rūpadhātuyaṃ paṭisandhiviññāṇena saha cakkhusotavatthusattakānaṃ jīvitachakkassāti catunnaṃ kalāpānaṃ vasena sattavīsati rūpāni uppajjanti, tattha gandharasāhārānaṃ paṭikkhittattā’’ti vatvā puna taṃ samatthento ‘‘pāḷiyañhi ‘rūpadhātuyā upapattikkhaṇe ṭhapetvā asaññasattānaṃ devānaṃ pañcāyatanāni pātubhavanti, pañca dhātuyo pātubhavantī’ti (vibha. 1015) vuttaṃ.
Here, Acariya Ānanda states, “In the Rūpa-loka, along with the rebirth-consciousness, twenty-seven rūpas arise by way of the eye-septad, ear-septad, and mind-base-septad, and the life-septad of those four kalāpas, because smells, tastes, and edibles are rejected there.” Then, confirming this, he says: “For in the Pāḷi it is stated: ‘At the moment of rebirth in the Rūpa-loka, excluding the non-percipient beings, five sense-bases appear to the devas, five elements appear.’
Ở đây, Đại sư Ānanda nói: “Trong cõi sắc (rūpadhātu), hai mươi bảy sắc pháp (sattavīsati rūpāni) khởi lên cùng với paṭisandhiviññāṇa (thức tái tục), do sức của cakkhusotavatthusattaka (bảy pháp nhãn, bảy pháp nhĩ, bảy pháp nền tảng) và jīvitachakka (sáu pháp sinh mạng), bởi vì hương, vị và vật thực đã bị loại bỏ ở đó.” Sau đó, để củng cố điều này, ngài nói: “Trong Pāḷi đã nói: ‘Vào khoảnh khắc tái tục trong cõi sắc, ngoại trừ chư thiên vô tưởng (asaññasattānaṃ devānaṃ), năm xứ (pañcāyatanāni) và năm giới (pañca dhātuyo) khởi lên’ (Vibh. 1015).
Tathā ‘rūpadhātuyā cha āyatanāni nava dhātuyo’ti (vibha. 994) sabbasaṅgāhakavasena tattha vijjamānāyatanadhātuyo dassetuṃ vuttaṃ.
Likewise, ‘six sense-bases and nine elements appear in the Rūpa-loka’ is stated to show the existing sense-bases and elements there by way of comprehensive inclusion in the moments of rebirth and existence.
Cũng vậy, ‘sáu xứ và chín giới trong cõi sắc’ (Vibh. 994) đã được nói để chỉ ra các xứ và giới hiện hữu ở đó theo cách bao quát tất cả.
Kathāvatthumhi ca ghānāyatanādīnaṃ viya gandhāyatanādīnañca tattha bhāvo paṭikkhitto ‘atthi tattha ghānāyatananti?
And in the Kathāvatthu, the existence of smell-bases, etc., and taste-bases, etc., there is rejected, just as that of nose-bases, etc., with statements like: ‘Is there a nose-base there? Yes. Is there a smell-base there? It should not be said so.’
Trong Kathāvatthu, sự hiện hữu của các xứ hương (ghānāyatana) v.v. và các xứ vị (gandhāyatana) v.v. ở đó đã bị bác bỏ bằng cách nói: ‘Có xứ hương ở đó không?
Atthi tattha gandhāyatananti?
Is there a smell-base there?
Có xứ vị ở đó không?
Na hevaṃ vattabbe’tiādinā (kathā. 520).
No, it should not be said so.
Không nên nói như vậy’ v.v. (Kathā. 520).
Na ca aphoṭṭhabbāyatanānaṃ pathavīdhātuādīnaṃ viya agandharasāyatanānaṃ gandharasānaṃ tattha bhāvo sakkā vattuṃ phusituṃ sakkuṇeyyatāvinimuttassa pathavīādisabhāvassa viya gandharasāyatanabhāvavinimuttassa gandharasabhāvassa abhāvā.
And the existence of smells and tastes as non-smell-bases and non-taste-bases cannot be asserted there, just as the existence of the earth-element, etc., apart from the characteristic of being contactable, cannot be asserted as the existence of smells and tastes, apart from their being smell-bases and taste-bases.
Và không thể nói rằng hương và vị, vốn không phải là xứ hương và xứ vị, hiện hữu ở đó, giống như không thể nói về tính chất của đất v.v. mà không có khả năng xúc chạm, bởi vì không có tính chất của hương và vị mà không có tính chất của xứ hương và xứ vị.
Yadi ca ghānasamphassādīnaṃ kāraṇabhāvo natthīti tāni āyatanānīti na vucceyyuṃ, dhātusaddo pana nissattanijjīvavibhāvakoti gandhadhāturasadhātūti avacane kāraṇaṃ natthi.
If it were said that they are not sense-bases because there is no cause for nose-contact, etc., then there would be no reason not to speak of a smell-element and taste-element, for the word ‘element’ denotes non-sentient and non-living things.
Nếu không nói rằng chúng là các xứ (āyatana) vì chúng không phải là nguyên nhân của xúc chạm mũi (ghānasamphassa) v.v., thì không có lý do gì để không nói gandhadhātu (hương giới) và rasadhātu (vị giới) vì từ dhātu (giới) chỉ ra sự vô sinh và vô sinh mạng.
Dhammasabhāvo ca nesaṃ ekantena icchitabbo sabhāvadhāraṇādilakkhaṇato aññassa abhāvā.
And their nature as phenomena must be unequivocally accepted, because there is no other ultimate reality apart from their characteristics of sustaining their own nature.
Và tính chất pháp (dhammasabhāva) của chúng nhất định phải được chấp nhận vì không có cái gì khác ngoài đặc tính của sự duy trì bản chất v.v.
Dhammānañca āyatanabhāvo ekantato yamake vutto ‘dhammo āyatananti?
And the nature of phenomena as sense-bases is unequivocally stated in the Yamaka as: ‘Is a phenomenon a sense-base? Yes.’
Và tính chất xứ (āyatanabhāva) của các pháp (dhamma) đã được nói một cách dứt khoát trong Yamaka: ‘Pháp có phải là xứ không?
Āmantā’ti (yama. 1.āyatanayamaka.13), tasmā tesaṃ gandharasāyatanabhāvābhāvepi koci āyatanabhāvo vattabbo.
Therefore, even if they are not smell-bases and taste-bases, some kind of sense-base nature must be asserted for them.
Thưa có’ (Yama. 1.āyatanayamaka.13). Do đó, ngay cả khi chúng không có tính chất xứ hương và xứ vị, thì một tính chất xứ nào đó vẫn phải được nói đến.
Yadi ca phoṭṭhabbabhāvato añño pathavīādibhāvo viya gandharasabhāvato añño tesaṃ koci sabhāvo siyā, tesaṃ dhammāyatanasaṅgaho.
If there were some nature of smells and tastes other than their nature as tangibles, just as the nature of earth, etc., is other than their nature as tangibles, then they would be included in the dhamma-sense-base.
Và nếu có một tính chất nào đó của chúng khác với tính chất của hương và vị, giống như tính chất của đất v.v. khác với tính chất của xúc chạm, thì chúng được bao gồm trong xứ pháp (dhammāyatana).
Gandharasabhāve, pana āyatanabhāve ca sati gandho ca so āyatanañca gandhāyatanaṃ, raso ca so āyatanañca rasāyatananti idamāpannamevāti gandharasāyatanabhāvo ca na sakkā nivāretuṃ, ‘tayo āhārā’ti (vibha. 1015) vacanato kabaḷīkārāhārassa tattha abhāvo viññāyati, tasmā yathā pāḷiyā avirodho hoti, tathā gandharasojā hitvā rūpagaṇanā kātabbā.
However, if there is both the nature of smell/taste and the nature of a sense-base, then it follows that ‘it is smell and it is a sense-base, therefore a smell-sense-base,’ and ‘it is taste and it is a sense-base, therefore a taste-sense-base,’ so the nature of smell-sense-base and taste-sense-base cannot be denied. And from the saying ‘three kinds of nutriment’, the absence of physical nutriment (kabaḷīkārāhāra) there is understood. Therefore, the counting of rūpas should be done by excluding smells, tastes, and edibles, so that there is no contradiction with the Pāḷi.
Tuy nhiên, khi có tính chất của hương và vị, và tính chất của xứ, thì hương là hương và nó cũng là xứ, nên gọi là xứ hương (gandhāyatana); vị là vị và nó cũng là xứ, nên gọi là xứ vị (rasāyatana) – điều này là hiển nhiên, và không thể bác bỏ tính chất xứ hương và xứ vị. Từ lời nói ‘ba loại vật thực’ (Vibh. 1015), có thể hiểu rằng vật thực thô (kabaḷīkārāhāra) không hiện hữu ở đó. Do đó, cần phải tính toán sắc pháp bằng cách bỏ qua hương, vị và chất dinh dưỡng (ojā) sao cho không mâu thuẫn với Pāḷi.
Evañhi dhammatā na vilomatā hotī’’ti vadati.
Thus, there would be no anomaly in reality.”
Như vậy, tính chất tự nhiên (dhammatā) sẽ không bị đảo lộn.”
Ācariyajotipāladhammapālattherā pana taṃ paṭikkhipanti.
However, Acariya Jotipāla and the Elder Dhammapāla reject that.
Tuy nhiên, các trưởng lão Ācariya Jotipaladhammapāla đã bác bỏ điều đó.
Tathā ca vuttaṃ tehi ‘‘rūpāvacarasattānaṃ ghānajivhāyatanābhāvato vijjamānāpi gandharasā āyatanakiccaṃ na karontī’’ti, te anāmasitvā pāḷiyaṃ ‘‘pañcāyatanāni pātubhavantī’’ti ‘‘cha āyatanānī’’ti (vibha. 993-994) ca ādi vuttaṃ.
And so they say: “For the rūpa-world beings, due to the absence of nose-bases and tongue-bases, even existing smells and tastes do not perform the function of sense-bases.” Without referring to these, the Pāḷi states “five sense-bases appear,” and “six sense-bases,” and so on.
Và họ đã nói: “Đối với chúng sinh trong cõi sắc, do không có xứ hương (ghānāyatana) và xứ vị (jivhāyatana), nên dù hương và vị hiện hữu, chúng không thực hiện chức năng của xứ (āyatana).” Họ không đề cập đến những điều đó, mà trong Pāḷi đã nói: “năm xứ khởi lên” và “sáu xứ” v.v. (Vibh. 993-994).
‘‘Tayo āhārā’’ti ca ajjhoharitabbassa āhārassa abhāvena ojaṭṭhamakarūpasamuṭṭhāpanasaṅkhātassa āhārakiccassa akaraṇato, na sabbena sabbaṃ gandharasānaṃ, ojāya ca abhāvato.
And the statement “three kinds of nutriment” is made due to the absence of physical nutriment to be ingested, and the non-performance of the function of nutriment, which is said to be the generation of rūpa with oja (nutritive essence) as the eighth factor. It is not due to the complete absence of smells, tastes, and oja.
Và “ba loại vật thực” được nói đến là do không có vật thực cần được nuốt (ajjhoharitabbassa āhārassa), và do không thực hiện chức năng vật thực (āhārakicca) là sự phát sinh sắc pháp có chất dinh dưỡng (ojā) là thứ tám, chứ không phải hoàn toàn không có hương, vị và chất dinh dưỡng.
Iti visayino kiccassa abhāvena visayo kiccabhāvadhammo na vutto.
Thus, due to the absence of the faculty’s function, the object is not mentioned as having the nature of a function.
Như vậy, do không có chức năng của chủ thể nhận thức (visayī), đối tượng nhận thức (visaya) không được nói đến như là một pháp có chức năng.
Yasmiñhi bhave visayī natthi, tasmiṃ taṃhetuko nippariyāyena visayassa āyatanabhāvo natthīti vijjamānassāpi avacanaṃ, yathā tattheva rūpabhave pathavītejovāyodhātūnaṃ phoṭṭhabbāyatanabhāvena.
For indeed, in any existence where there is no faculty, there is no sense-base nature of the object as directly caused by that faculty. Thus, even if it exists, it is not mentioned, just as the earth, fire, and air elements are not mentioned as tangible sense-bases in that same rūpa-existence.
Quả thật, trong cõi nào không có chủ thể nhận thức, trong cõi đó, tính chất xứ của đối tượng nhận thức không có một cách tuyệt đối do nguyên nhân của chủ thể nhận thức đó. Do đó, ngay cả khi nó hiện hữu, nó không được nói đến, giống như trong cõi sắc đó, các địa đại (paṭhavīdhātu), hỏa đại (tejodhātu) và phong đại (vāyodhātu) không được nói đến như là xứ xúc chạm (phoṭṭhabbāyatana).
Yassa pana yattha vacanaṃ, tassa tattha visayīsabbhāvahetuko nippariyāyena āyatanabhāvo vutto, yathā tattheva rūpāyatanassa.
But where something is mentioned, its sense-base nature is stated as directly caused by the existence of the faculty there, just as with the form-sense-base in that same existence.
Còn đối với cái nào được nói đến ở đâu, thì tính chất xứ của nó được nói đến một cách tuyệt đối do nguyên nhân của sự hiện hữu của chủ thể nhận thức ở đó, giống như xứ sắc (rūpāyatana) ở đó.
Yadi visayīsabbhāvahetuko visayassa nippariyāyena āyatanabhāvo, kathamasaññasattānaṃ dve āyatanāni pātubhavanti.
If the sense-base nature of an object is directly caused by the existence of a faculty, how is it that two sense-bases appear for non-percipient beings?
Nếu tính chất xứ của đối tượng nhận thức là tuyệt đối do sự hiện hữu của chủ thể nhận thức, thì tại sao hai xứ lại khởi lên đối với chúng sinh vô tưởng (asaññasattānaṃ)?
Asaññasattānañhi cakkhāyatanaṃ natthi.
For non-percipient beings, there is no eye-base.
Vì chúng sinh vô tưởng không có xứ nhãn (cakkhāyatana).
Atha tadabhāvena rūpāyatanaṃ aññesaṃ avisayoti?
Is it then that due to its absence, the form-sense-base is not an object for others?
Vậy xứ sắc (rūpāyatana) không phải là đối tượng của các xứ khác do sự không hiện hữu của xứ nhãn sao?
Nāyaṃ virodho.
This is no contradiction.
Đây không phải là một sự mâu thuẫn.
Yena adhippāyena rūpadhātuyaṃ saññīnaṃ gandhāyatanādīnaṃ avacanaṃ, tena na rūpāyatanassāpi avacananti asaññīnaṃ ekaṃ āyatanaṃ na vattabbaṃ.
The intention by which the smell-base, etc., are not mentioned for percipient beings in the Rūpa-loka is not such that the form-sense-base also should not be mentioned. Hence, one sense-base should not be stated for non-percipient beings.
Với ý định mà xứ hương (gandhāyatana) v.v. không được nói đến đối với chúng sinh hữu tưởng (saññīnaṃ) trong cõi sắc (rūpadhātu), thì xứ sắc (rūpāyatana) cũng không được nói đến. Do đó, không nên nói rằng chúng sinh vô tưởng chỉ có một xứ.
Yathāsakañhi indriyagocarabhāvāpekkhāya yesaṃ nippariyāyena āyatanabhāvo atthi, tesu niddisiyamānesu tadabhāvato rūpadhātuyaṃ saññīnaṃ gandhādike visuṃ āyatanabhāvena avatvā dhammasabhāvānativattanato, manoviññāṇassa ca visayabhāvūpagamanato dhammāyatanantogadhe katvā ‘‘pañcāyatanānī’’ti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
Indeed, considering the nature of each as the sphere of its respective faculty, when those which have the direct nature of a sense-base are enumerated, because of the absence of such a state, the smell, etc., for percipient beings in the Rūpa-loka are not individually stated as sense-bases. Instead, due to the non-transgression of the nature of phenomena, and due to mind-consciousness taking them as its object, they are included within the dhamma-sense-base and thus the Pāḷi states “five sense-bases.”
Quả thật, khi chỉ ra những pháp có tính chất xứ một cách tuyệt đối tùy theo phạm vi cảm quan của mỗi căn (indriyagocarabhāvāpekkhāya), thì do sự không hiện hữu của chúng, các pháp như hương v.v. không được nói đến như là các xứ riêng biệt đối với chúng sinh hữu tưởng trong cõi sắc, và do không vượt quá bản chất của pháp, và do tâm thức (manoviññāṇa) trở thành đối tượng, nên chúng được bao gồm trong xứ pháp (dhammāyatana) và Pāḷi đã nói “năm xứ”.
Etadatthañhi dhammāyatananti sāmaññato nāmakaraṇaṃ piṭṭhivaṭṭakāni vā tāni katvā ‘‘pañcāyatanānī’’ti vuttaṃ.
For this very reason, the general naming as ‘dhammāyatana’ is done, or these are set aside (as secondary) and “five sense-bases” are stated.
Việc đặt tên chung là xứ pháp (dhammāyatana) là vì mục đích này, hoặc là do chúng được xem là phụ thuộc mà nói “năm xứ”.
Yena ca pana adhippāyena asaññīnaṃ rūpāyatanaṃ vuttaṃ, tena saññīnaṃ, asaññīnampi gandhāyatanādīnaṃ visuṃ gahaṇaṃ kātabbanti imassa nayassa dassanatthaṃ ‘‘asaññasattānaṃ devānaṃ dve āyatanāni pātubhavantī’’ti (vibha. 1017) vuttaṃ.
And by the intention by which the form-sense-base is stated for non-percipient beings, to show that by that same intention, the individual mention of smell-bases, etc., for both percipient and non-percipient beings should be made, it is stated that “for the devas of the non-percipient realm, two sense-bases appear.”
Và với ý định mà xứ sắc (rūpāyatana) được nói đến đối với chúng sinh vô tưởng, thì việc thâu tóm riêng biệt các xứ hương (gandhāyatana) v.v. cũng phải được thực hiện đối với chúng sinh hữu tưởng và vô tưởng. Để chỉ ra phương pháp này, đã nói: “hai xứ khởi lên đối với chư thiên vô tưởng” (Vibh. 1017).
Asatipi hi tattha attano indriyesu rūpassa vaṇṇāyatanasabhāvātikkamo natthevāti taṃ rūpāyatanantveva vuccati.
For even in the absence of its own faculty there, there is no transgression of the nature of the form as a color-sense-base, so that form is indeed called the form-sense-base.
Quả thật, ngay cả khi không có căn của chính mình ở đó, sự vượt quá bản chất của xứ sắc (vaṇṇāyatanasabhāva) của sắc pháp (rūpa) không hề có. Do đó, nó vẫn được gọi là xứ sắc (rūpāyatana).
Iminā ca nayadassanena gandhādīni tīṇi pakkhipitvā saññīnaṃ aṭṭha āyatanāni, asaññīnaṃ pañcāti ayamattho dassito hoti.
And by showing this method, the meaning is conveyed that, by including the three (smells, tastes, and oja), there are eight sense-bases for percipient beings, and five for non-percipient beings.
Với sự chỉ ra phương pháp này, ý nghĩa rằng chúng sinh hữu tưởng có tám xứ và chúng sinh vô tưởng có năm xứ, bằng cách thêm ba xứ hương v.v., đã được trình bày.
Evañcetaṃ sampaṭicchitabbaṃ, aññathā rūpaloke phusituṃ asakkuṇeyyatāya pathavīādīnaṃ brahmūnaṃ vacīghoso eva ca na siyā.
And this should be accepted, otherwise, due to the inability of earth, etc., to be contacted in the Rūpa-loka, there would be no vocal sound for the Brahmās.
Và điều này phải được chấp nhận như vậy, nếu không, do không thể xúc chạm trong cõi sắc, thì ngay cả tiếng nói của chư Phạm thiên cũng sẽ không thể có.
Na hi paṭighaṭṭananighaṃsanamantarena saddappavatti atthi, na ca phusanasabhāvānaṃ katthaci aphusanasabhāvatā sakkā viññātuṃ, phoṭṭhabbāyatanassa ca bhūtattayassa abhāve rūpabhave rūpāyatanādīnampi sambhavo eva na siyā, tasmā phusituṃ sakkuṇeyyatāyapi pathavīādīnaṃ tattha kāyindriyābhāvena tesaṃ phoṭṭhabbabhāvo na vutto.
For there is no production of sound without collision and friction, nor can the nature of non-contact be understood anywhere for things having the nature of contact. And in the absence of the tangible sense-base, which consists of the three primary elements, even the form-sense-base, etc., would not be possible in the Rūpa-loka. Therefore, even though earth, etc., have the capability of being contacted, their tangible nature is not stated there due to the absence of the body-faculty.
Quả thật, không có sự phát sinh âm thanh nếu không có sự va chạm và cọ xát. Và không thể hiểu được tính chất không xúc chạm của những pháp có tính chất xúc chạm ở bất cứ đâu. Và nếu không có xứ xúc chạm (phoṭṭhabbāyatana) là ba đại chủng (bhūtattaya), thì ngay cả xứ sắc (rūpāyatana) v.v. cũng sẽ không thể hiện hữu trong cõi sắc. Do đó, ngay cả khi các địa đại v.v. có khả năng xúc chạm, tính chất xúc chạm của chúng không được nói đến ở đó do không có căn thân (kāyindriya).
Evañca katvā rūpadhātuyaṃ tesaṃ sappaṭighatāvacanañca samatthitaṃ hoti.
And having done so, their nature of being impinged upon in the Rūpa-loka is also established.
Và bằng cách làm như vậy, lời nói về tính chất có va chạm (sappaṭighatāvacana) của chúng trong cõi sắc cũng được củng cố.
Vuttañhi ‘‘asaññasattānaṃ anidassanasappaṭighaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca…pe… dve mahābhūtā’’tiādi.
For it is stated: “For non-percipient beings, having impingement, indiscernible, depending on one great element… and two great elements…”
Quả thật, đã nói: “Đối với chúng sinh vô tưởng, một đại chủng vô thị, hữu đối (anidassanasappaṭighaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ) nương vào… hai đại chủng khởi lên” v.v.
Paṭigho ca nāma bhūtattayassa kāyapasādaṃ pati tannissayabhūtaghaṭṭanaṃ dvārena abhimukhabhāvo, idha pana taṃsabhāvatā, so ca phusituṃ asakkuṇeyyabhāvo ghaṭṭanāya abhāvato natthi.
Paṭigha is the state of being face to face with the body-sensitivity of the aggregate of the three primary elements, by means of the impingement of the elements that are the support of that body-sensitivity. However, in this context, that nature of impingement and that state of being face to face are absent, due to the absence of impingement, since there is merely an inability to make contact.
Paṭigha là sự đối diện với kāyapasāda (tịnh sắc thân) của ba bhūta (đại hiển sắc), thông qua sự va chạm của bhūta là nơi nương tựa của kāyapasāda ấy. Tuy nhiên, ở đây, sự va chạm và sự đối diện ấy không có, vì không có khả năng xúc chạm (do không có sự va chạm của ba đại hiển sắc không thể xúc chạm).
Yadi tattha asatipi visayimhi rūpāyatanampi gahetvā ‘‘dve āyatanānī’’ti vuttaṃ, atha kasmā gandhāyatanādīni gahetvā ‘‘pañcāyatanānī’’ti na vuttanti?
If, even though the faculty of visual consciousness is absent there (in the asaññī realm), the sense-sphere of visible form was also taken, and it was said, “two sense-spheres,” then why were the sense-spheres of smell and so on not taken, and it was not said, “five sense-spheres”?
Nếu ở đó, dù không có chủ thể (cảm quan), rūpāyatana (sắc xứ) cũng được bao gồm và nói là “hai xứ”, vậy tại sao gandhāyatana (hương xứ) và các xứ khác không được bao gồm và nói là “năm xứ”?
Nayadassanavasena desanā pavattāti vuttovāyamattho.
This matter has already been stated, that the teaching proceeds by way of showing the method.
Ý nghĩa này đã được nói rằng giáo pháp được trình bày theo cách chỉ ra phương pháp.
Atha vā tattha rūpāyatanasseva vacanaṃ kadāci aññabhūmikānaṃ pasādassa visayabhāvaṃ sandhāya, na pana itaresaṃ abhāvato, nāpi pariyāyena gandhāyatanādīnaṃ āyatanabhāvābhāvato.
Alternatively, the mention of only the sense-sphere of visible form there is sometimes with reference to the sense-object nature of the sensitivities of beings in other realms, not due to the absence of the others (smell, taste, etc.), nor due to the absence of the sense-sphere nature of the sense-spheres of smell and so on, even indirectly.
Hoặc, việc chỉ nói đến rūpāyatana ở đó đôi khi là để chỉ đến đối tượng của pasāda (tịnh sắc) của chư thiên ở các cõi khác, chứ không phải vì các sắc khác không có, cũng không phải vì gandhāyatana và các xứ khác không phải là xứ theo cách gián tiếp.
Asaññīnañhi rūpāyatanaṃ samānatalavāsīnaṃ vehapphalānaṃ, uparibhūmikānañca suddhāvāsānaṃ pasādassa visayabhāvaṃ gacchati, na pana gandharasāti tesaṃyeva tattha avacanaṃ yuttaṃ.
For indeed, the sense-sphere of visible form is an object of the sensitivities of the Asaññī beings, the Vehapphala beings residing on the same plane, and the Suddhāvāsa beings residing in higher realms; but odours and tastes do not become objects of their sensitivities. Therefore, not mentioning them there is appropriate.
Vì rūpāyatana của các chúng sinh vô tưởng (asaññī) trở thành đối tượng của pasāda của chư thiên cõi Vehapphala (Quảng Quả) cùng cấp và chư thiên cõi Suddhāvāsa (Tịnh Cư Thiên) ở các cõi trên, nhưng gandha (hương) và rasa (vị) thì không. Do đó, việc không nói đến chúng ở đó là hợp lý.
Kathāvatthumhi ca nippariyāyena gandhāyatanādīnaṃ atthibhāvaṃ parijānantaṃ sandhāya paṭisedho kato.
And in the Kathāvatthu, a refutation was made with reference to one who directly acknowledges the existence of the sense-spheres of smell and so on.
Và trong Kathāvatthu, sự bác bỏ được đưa ra nhằm vào người thừa nhận sự tồn tại trực tiếp của gandhāyatana và các xứ khác.
Yadipi cetaṃ vacanaṃ tattha gandhāyatanādīnaṃ abhāvavibhāvanaṃ na hoti, atthibhāvadīpanampi pana aññavacanaṃ natthevāti?
Even if this statement there does not clarify the non-existence of the sense-spheres of smell and so on, is there no other statement that elucidates their existence?
Dù lời nói đó ở đó không phải là sự giải thích về sự không tồn tại của gandhāyatana và các xứ khác, nhưng cũng không có lời nói nào khác chỉ ra sự tồn tại của chúng, phải không?
Nayidamevaṃ aṭṭhakathāsu tattha tesaṃ atthibhāvassa niddhāretvā vuttattā.
No, this is not so, because in the commentaries, their existence in that realm is asserted and stated definitively.
Không phải vậy, vì trong các bản Chú giải, sự tồn tại của chúng ở đó đã được xác định và trình bày.
Yañhi aṭṭhakathāvacanaṃ pāḷiyā na virujjhati, taṃ pāḷi viya pamāṇabhūtaṃ avigarahitāya ācariyaparamparāya yāvajjatanā āgatattā.
For indeed, a commentarial statement that does not contradict the Pāḷi is considered authoritative like the Pāḷi, having been transmitted down to the present day through an unblemished lineage of teachers.
Vì lời nói trong Chú giải nào không mâu thuẫn với Pāḷi thì lời nói đó có giá trị như Pāḷi, do được truyền lại qua một truyền thống sư trưởng không bị chỉ trích cho đến ngày nay.
Tattha siyā ‘‘yaṃ pāḷiyā na virujjhati aṭṭhakathāvacanaṃ, taṃ pamāṇaṃ, idaṃ pana virujjhatī’’ti?
In that regard, it might be argued: "A commentarial statement that does not contradict the Pāḷi is authoritative, but this one contradicts it."
Ở đây có thể có người hỏi: “Lời nói trong Chú giải nào không mâu thuẫn với Pāḷi thì lời nói đó có giá trị, nhưng lời nói này lại mâu thuẫn (với Pāḷi), phải không?”
Nayidamevaṃ, yathā na virujjhati, tathā paṭipāditattā.
No, this is not so, because it has been explained in such a way that there is no contradiction.
Không phải vậy, vì nó đã được trình bày theo cách không mâu thuẫn.
Cakkhādīnaṃ āyatanānaṃ, tannissayānañca viññāṇānaṃ sattasuññatāsandassanatthaṃ bhagavato dhātudesanāti āyatanabhāvena vuttānaṃyeva dhātubhāvadīpanato dhātubhāvassāpi tesaṃ avacanaṃ yujjati eva, tasmā yathā pāḷiyā avirodho hoti, tathā cakkhudasakādivasena idha rūpagaṇanā katāti na ettha dhammatāvilomanāsaṅkāya okāsoti veditabbanti.
The teaching on elements by the Blessed One is for the purpose of demonstrating the voidness of a self in the sense-spheres like eye and so on, and the consciousnesses that depend on them. Therefore, the non-mention of their elemental nature is also appropriate, as it is an elucidation of the elemental nature of those very phenomena already described as sense-spheres. Hence, it should be understood that the enumeration of material phenomena here, by way of the eye-decad and so on, is done in such a way that there is no contradiction with the Pāḷi, and thus there is no room for doubt about a violation of the natural order.
Giáo pháp về các dhātu (giới) của Đức Thế Tôn được thuyết giảng nhằm chỉ ra sự trống rỗng về chúng sinh (sattasuññatā) của các āyatana (xứ) như cakkhu (nhãn) và các viññāṇa (thức) nương tựa vào chúng. Vì vậy, việc không nói đến các dhātu của chúng (gandhāyatana, v.v.) cũng hợp lý, do chúng đã được nói đến dưới dạng āyatana và dhātu. Do đó, việc tính toán rūpa ở đây theo cách cakkhudasaka (thập sắc nhãn) và các nhóm khác được thực hiện sao cho không có sự mâu thuẫn với Pāḷi. Vì vậy, cần phải hiểu rằng ở đây không có chỗ cho sự nghi ngờ về việc trái với quy luật tự nhiên.
756. Jaccandhabadhirāti chandānurakkhaṇatthaṃ dīghakaraṇaṃ.
756. In Jaccandhabadhirā, the lengthening of the vowel is for metrical preservation.
756. Jaccandhabadhirā (người mù bẩm sinh và điếc bẩm sinh): Việc kéo dài nguyên âm ở đây là để bảo toàn thể thơ (chandānurakkhaṇa).
Na hi jaccandhabadhiraaghānarahite napuṃsake vatthukāyajivhādasakavasena idha tiṃsāti yujjati, idañca ‘‘opapātikassa jaccandhabadhiraghānarahite napuṃsake jivhākāyavatthudasakānaṃ vasena tiṃsa rūpāni uppajjantī’’ti aṭṭhakathāvādaṃ gahetvā vuttaṃ.
Indeed, it is not fitting here to say "thirty" material phenomena by way of the vatthu-kāya-jivhā decads in the case of congenital blind, deaf, anosmic, and hermaphrodite individuals, and this statement was made taking the commentarial view that "thirty material phenomena arise for an opapātika being who is congenitally blind, deaf, anosmic, and hermaphrodite, by way of the jivhā-, kāya-, and vatthu-decads."
Vì ở đây, trong trường hợp người mù bẩm sinh, điếc bẩm sinh, không có mũi (aghāṇarahite) và người lưỡng tính (napuṃsake), việc nói tiṃsa (ba mươi) theo cách vatthukāyajivhā (thập sắc y xứ, thập sắc thân, thập sắc thiệt) là không hợp lý. Điều này được nói dựa trên quan điểm của Chú giải rằng “ba mươi rūpa (sắc) phát sinh ở chúng sinh hóa sinh (opapātika) mù bẩm sinh, điếc bẩm sinh, không có mũi và người lưỡng tính, theo cách thập sắc thiệt, thập sắc thân và thập sắc y xứ”.
Ānandācariyo pana taṃ ‘‘pāḷiyā na sametī’’ti vatvā paṭikkhipati.
However, Ānandācariya rejects it, saying, "That does not agree with the Pāḷi."
Tuy nhiên, Ānandācariya bác bỏ điều đó, nói rằng “điều này không phù hợp với Pāḷi”.
Tathā cāha ‘‘netaṃ pāḷiyā sametī’’ti.
Thus, he said, "That does not agree with the Pāḷi."
Và ngài nói: “Điều này không phù hợp với Pāḷi”.
Na hi pāḷiyaṃ kāmāvacarānaṃ saṃsedajopapātikānaṃ aghānakānaṃ uppatti vuttā.
For indeed, the Pāḷi does not state the arising of anosmic saṃsedaja and opapātika beings in the sense-sphere realm.
Vì trong Pāḷi, sự tái sinh của những chúng sinh kāma-avacara (thuộc cõi Dục) sinh từ ẩm ướt (saṃsedaja) và hóa sinh (opapātika) không có mũi (aghāṇaka) không được nói đến.
Vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘aṭṭhāyatanāni pātubhavantī’’ti.
It is stated, but it is not stated, "eight sense-spheres appear."
Đã được nói, nhưng không nói “tám xứ xuất hiện”.
Yadi hi aghānakassāpi upapatti siyā, tikkhattuṃ ‘‘dasāyatanāni pātubhavantī’’ti vattabbaṃ siyā, tikkhattuñca ‘‘navāyatanāni pātubhavantī’’ti, na cetaṃ vuttaṃ.
For if there were rebirth of an anosmic being, it would have to be stated "ten sense-spheres appear" thrice, and "nine sense-spheres appear" thrice, but this is not stated.
Nếu sự tái sinh của người không có mũi cũng có thể xảy ra, thì đáng lẽ phải nói “mười xứ xuất hiện” ba lần, và “chín xứ xuất hiện” ba lần, nhưng điều này không được nói đến.
Yamake ca ghānajivhānaṃ sahappavatti vuttāti taṃ upaparikkhitvā gahetabbanti.
And in the Yamaka, the simultaneous occurrence of the nose and tongue faculties is stated, so that should be examined and understood.
Và trong Yamaka, sự đồng thời phát sinh của ghāna (mũi) và jivhā (lưỡi) được nói đến, vì vậy cần phải xem xét kỹ lưỡng điều đó mà chấp nhận.
Ayañhettha ācariyassa adhippāyo – dhammahadayavibhaṅgapāḷiyañhi ‘‘ekādasā’’ti paripuṇṇāyatanassa saddāyatanavajjāni ekādasāyatanāni vuttāni, ‘‘kassaci dasāyatanānī’’ti andhassa cakkhāyatanavajjāni, ‘‘aparāni dasāyatanānī’’ti badhirassa sotāyatanavajjāni, ‘‘navāyatanānī’’ti andhabadhirassa cakkhusotavajjāni, ‘‘sattāyatanānī’’ti gabbhaseyyakassa rūpagandharasakāyaphoṭṭhabbamanadhammāyatanavasena vuttaṃ.
Indeed, this is the intention of the teacher here: in the Dhammāhadayavibhaṅga Pāḷi, "eleven" refers to the eleven sense-spheres, excluding the sound sense-sphere, for a being with complete faculties; "for some, ten sense-spheres" refers to the ten sense-spheres for a blind person, excluding the eye sense-sphere; "for some others, ten sense-spheres" refers to the ten sense-spheres for a deaf person, excluding the ear sense-sphere; "nine sense-spheres" refers to the nine sense-spheres for a blind and deaf person, excluding the eye and ear sense-spheres; and "seven sense-spheres" is stated for a womb-born being by way of the sense-spheres of visible form, smell, taste, touch, mind, and mental objects.
Đây là ý định của vị thầy ở đây: trong Dhammāhadayavibhaṅgapāḷi, “mười một xứ” được nói đến là mười một xứ, trừ âm thanh xứ (saddāyatana), đối với người có đầy đủ các xứ; “mười xứ đối với một số” được nói đến là mười xứ, trừ nhãn xứ (cakkhāyatana), đối với người mù; “mười xứ khác” được nói đến là mười xứ, trừ nhĩ xứ (sotāyatana), đối với người điếc; “chín xứ” được nói đến là chín xứ, trừ nhãn xứ và nhĩ xứ, đối với người mù và điếc; “bảy xứ” được nói đến là rūpāyatana (sắc xứ), gandhāyatana (hương xứ), rasāyatana (vị xứ), kāyāyatana (thân xứ), phoṭṭhabbāyatana (xúc xứ), manāyatana (ý xứ) và dhammāyatana (pháp xứ), đối với chúng sinh trong bào thai.
Yadi cakkhusotaghānavikalopi uppajjeyya, tassa aṭṭhevāyatanāni vattabbāni siyuṃ, na ca vuttaṃ ‘‘aṭṭhāyatanāni pātubhavantī’’ti, tasmā nattheva cakkhusotaghānavikalo.
If a being deficient in eye, ear, and nose were to arise, eight sense-spheres would have to be stated for them, but "eight sense-spheres appear" is not stated; therefore, there is no being deficient in eye, ear, and nose.
Nếu một người khiếm khuyết mắt, tai và mũi cũng có thể tái sinh, thì đáng lẽ phải nói là chỉ có tám xứ, nhưng “tám xứ xuất hiện” không được nói đến. Do đó, không có người khiếm khuyết mắt, tai và mũi.
Sati aghānakaupapattiyaṃ punapi ‘‘kassaci aparāni dasāyatanāni pātubhavantī’’ti vattabbaṃ siyā.
If there were the arising of an anosmic being, it would again have to be stated, "for some others, ten sense-spheres appear."
Và nếu có sự tái sinh của người không có mũi, thì đáng lẽ phải nói lại “mười xứ khác xuất hiện đối với một số”.
Tathā ca sati yathā andhabadhirassa vasena ‘‘kassaci navāyatanāni pātubhavantī’’ti ekavāraṃ vuttaṃ, evaṃ andhāghānakassa, badhirāghānakassa ca vasena ‘‘kassaci aparāni navāyatanāni, kassaci aparāni navāyatanānī’’ti vattabbaṃ siyā.
And if that were the case, just as "for some, nine sense-spheres appear" is stated once for a blind and deaf person, so too it would have to be stated, "for some others, nine sense-spheres; for some others, nine sense-spheres," for a blind-anosmic person and a deaf-anosmic person respectively.
Và nếu vậy, giống như việc “chín xứ xuất hiện đối với một số” được nói đến một lần đối với người mù và điếc, thì đáng lẽ phải nói “chín xứ khác đối với một số, chín xứ khác đối với một số” đối với người mù không mũi và người điếc không mũi.
Kāmabhave ajivhassa sattassābhāvato, ghānajivhāyatanānaṃ sahappavattivacanato ca tattheva kāmadhātuyaṃ aghānakassāsambhavoti.
Due to the absence of tongue-less beings in the Kāma-existence, and due to the statement of the simultaneous occurrence of the nose and tongue sense-spheres, the arising of an anosmic being is impossible in that very Kāma-sphere.
Vì không có chúng sinh không lưỡi trong cõi Dục, và vì sự đồng thời phát sinh của ghānāyatana và jivhāyatana được nói đến, nên sự không thể có người không mũi trong chính cõi Dục.
Jotipālattherādayo pana ‘‘saṃsedajassa jaccandhabadhiraaghānakanapuṃsakassa jivhākāyavatthudasakānaṃ vasena tiṃsarūpāni uppajjantīti vuttaṃ, na opapātikassa.
However, Jotipāla Thera and others say: "It is stated that thirty material phenomena arise for a saṃsedaja being who is congenitally blind, deaf, anosmic, and hermaphrodite, by way of the jivhā-, kāya-, and vatthu-decads, not for an opapātika being.
Tuy nhiên, các vị trưởng lão Jotipāla và những vị khác nói rằng: “Đã nói rằng ba mươi rūpa phát sinh ở người sinh từ ẩm ướt, mù bẩm sinh, điếc bẩm sinh, không có mũi và người lưỡng tính, theo cách thập sắc thiệt, thập sắc thân và thập sắc y xứ, chứ không phải ở chúng sinh hóa sinh.
Dhammahadayavibhaṅgapāḷiyañca ‘upapattikkhaṇe’ti vuttattā opapātikasseva vasena nayo nīto.
And in the Dhammāhadayavibhaṅga Pāḷi, since 'at the moment of rebirth' is stated, the method refers to opapātika beings.
Và trong Dhammāhadayavibhaṅgapāḷi, phương pháp được đưa ra là theo cách của chúng sinh hóa sinh, vì đã nói ‘vào khoảnh khắc tái sinh’.
Yamakaṭṭhakathāyañca vuttaṃ ‘kāmadhātuyaṃ aghānako opapātiko natthi.
And in the Yamaka Commentary, it is stated, 'There is no anosmic opapātika being in the Kāma-sphere.
Và trong Yamakaṭṭhakathā cũng nói rằng ‘không có chúng sinh hóa sinh không mũi trong cõi Dục.
Yadi bhaveyya, kassaci aṭṭhāyatanāni pātubhavantīti vadeyyā’ti, yampi dhammahadayavibhaṅge ‘kāmadhātuyā upapattikkhaṇe kassaci ekādasāyatanāni pātubhavantī’tiādīnaṃ niddese ‘opapātikānaṃ petāna’ntiādinā opapātika-ggahaṇameva kataṃ, na pana saṃsedaja-ggahaṇaṃ, taṃ paripuṇṇāyatanānaṃyeva saṃsedajānaṃ opapātikesu saṅgahavasena vuttanti veditabbaṃ.
If there were, it would have been stated, "for some, eight sense-spheres appear." And regarding what is said in the Dhammāhadayavibhaṅga, in the exposition of 'at the moment of rebirth in the Kāma-sphere, for some, eleven sense-spheres appear,' and so on, only the term 'opapātika' is used, as in 'opapātika ghosts,' etc., and not the term 'saṃsedaja.' That should be understood as referring to saṃsedaja beings with complete faculties, included among opapātika beings by way of inclusion.
Nếu có, thì đáng lẽ phải nói rằng tám xứ xuất hiện đối với một số’. Và việc trong Dhammāhadayavibhaṅga, trong phần giải thích các câu như ‘trong cõi Dục, vào khoảnh khắc tái sinh, mười một xứ xuất hiện đối với một số’, chỉ có sự đề cập đến chúng sinh hóa sinh (opapātika) như ‘đối với các loài ngạ quỷ hóa sinh’, mà không có sự đề cập đến chúng sinh sinh từ ẩm ướt (saṃsedaja), điều đó cần được hiểu là các chúng sinh sinh từ ẩm ướt có đầy đủ các xứ đã được bao gồm trong nhóm chúng sinh hóa sinh.
Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘saṃsedajayonikā paripuṇṇāyatanabhāvena opapātikasaṅgahaṃ katvā vuttā’ti, padhānāya vā yoniyā sabbaṃ paripuṇṇāyatanaṃ yoniṃ saṅgahetvā dassetuṃ ‘opapātikāna’nti vuttanti ca, tasmā na koci pāḷivirodho’’ti vadanti.
Thus, it is stated in the Commentary, 'Saṃsedaja beings with complete origins are stated by including them among opapātika beings by way of having complete faculties,' or it is said, 'The term "opapātika" is used to encompass all origins with complete faculties through the principal origin,' and therefore there is no contradiction with the Pāḷi." So they say.
Thật vậy, trong Aṭṭhakathā đã nói rằng ‘các chúng sinh sinh từ ẩm ướt đã được nói đến bằng cách bao gồm chúng trong nhóm chúng sinh hóa sinh do có đầy đủ các xứ’, hoặc ‘đã nói ‘opapātika’ để chỉ ra tất cả các loại tái sinh có đầy đủ các xứ bằng cách bao gồm chúng trong loại tái sinh chính’. Do đó, không có sự mâu thuẫn nào với Pāḷi.”
Apare panāhu – ‘‘kāmadhātuyaṃ aghānako opapātiko natthi.
Others, however, say: "There is no anosmic opapātika being in the Kāma-sphere.
Các vị khác lại nói: “Không có chúng sinh hóa sinh không mũi trong cõi Dục.
Yadi bhaveyya, kassaci aṭṭhāyatanāni pātubhavantīti vadeyyāti idaṃ manussesu saṃsedajopapātikānaṃ vasena vuttaṃ, te paripuṇṇāyatanāva.
If there were, it would have been stated, 'for some, eight sense-spheres appear.' This statement is made with reference to saṃsedaja and opapātika humans, and they are always endowed with complete faculties.
Nếu có, thì đáng lẽ phải nói rằng tám xứ xuất hiện đối với một số. Lời nói này được nói đến theo cách của chúng sinh sinh từ ẩm ướt và hóa sinh trong loài người, và những chúng sinh đó đều có đầy đủ các xứ.
Kesañci pana aghānakakīṭānaṃ atthibhāvato apāyesu saṃsedajopapātike sandhāyetaṃ vutta’’nti vadanti.
However, due to the existence of some anosmic insects, this statement is made with reference to saṃsedaja and opapātika beings in the woeful states," so they say.
Tuy nhiên, vì có sự tồn tại của một số loài côn trùng không mũi, nên điều này được nói đến để chỉ các chúng sinh sinh từ ẩm ướt và hóa sinh trong các cõi đọa lạc.”
Taṃ ānandācariyādīnaṃ matena paṭikkhepārahamevāti.
That (view) is to be rejected according to the opinion of Ānandācariya and others.
Quan điểm đó cần phải bị bác bỏ theo ý kiến của Ānandācariya và những vị khác.
759-60. Evaṃ tīsu bhavesu paṭisandhiyaṃ rūpappavattiṃ dassetvā idāni pavattiyaṃ dassetuṃ ‘‘sattavīsati rūpānī’’tiādi vuttaṃ.
759-60. Having thus shown the arising of rūpas at the moment of rebirth (paṭisandhi) in the three planes of existence, it is now stated, “twenty-seven rūpas,” and so on, to show their occurrence in the course of life (pavatti).
759-60. Sau khi đã trình bày sự diễn tiến của sắc pháp trong thời kỳ tái tục ở ba cõi như vậy, bây giờ để trình bày (sự diễn tiến của sắc pháp) trong thời kỳ bình nhật, câu "sattavīsati rūpāni" (hai mươi bảy sắc pháp) v.v... đã được nói đến.
Kāmāvacarasattassa hi paripuṇṇāyatanassa asati andhabadhirādipasādavighāte yāva maraṇacittassa heṭṭhā sattarasamacittaṃ, tāva sattavīsati rūpāni pavattanti.
Indeed, for a being in the kāma-loka with complete sense faculties, when there is no impairment of the sense-faculties such as blindness or deafness, twenty-seven rūpas arise from the seventeenth citta before the death-citta until then.
Thật vậy, đối với chúng sanh cõi Dục có căn đầy đủ, nếu không có sự khiếm khuyết về các căn như mù, điếc, v.v..., thì hai mươi bảy sắc pháp diễn tiến cho đến sát-na tâm thứ mười bảy tính ngược từ tâm tử.
Aparipuṇṇāyatanassa pana jaccandhādikassa heṭṭhā vuttanayena rūpānaṃ hāyanavaḍḍhanāni veditabbāni.
However, for a being with incomplete sense faculties, such as one born blind, the increase and decrease of rūpas should be understood in the manner stated previously.
Còn đối với chúng sanh có căn không đầy đủ như người mù bẩm sinh, v.v..., cần phải hiểu sự tăng giảm của các sắc pháp theo phương pháp đã được nói ở trên.
Nanu aṭṭhavīsatiyeva rūpāni kāmabhave pavattantīti āha ‘‘appavattanato’’tiādi.
If it is asked whether only twenty-eight rūpas occur in the kāma-bhava, the answer is given with “due to non-occurrence,” and so on.
Chẳng phải có đến hai mươi tám sắc pháp diễn tiến trong cõi Dục sao? Để trả lời, Ngài nói "appavattanato" (do không diễn tiến) v.v...
Ghānaṃ…pe… na vijjareti kāmavirāgabhāvanāvasena gandhādiggāhakesu pasādesu virattā hontīti ghānādittayaṃ natthi.
The nose…and so on…are not present because, by means of the development of detachment from sense-pleasures (kāmavirāgabhāvanā), those faculties (pasāda) that grasp odors and so on become detached; hence, the triad of nose and so on do not exist.
Ghānaṃ…pe… na vijjare có nghĩa là: do năng lực của sự tu tập ly tham trong cõi Dục, họ trở nên nhàm chán đối với các sắc thần kinh có chức năng tiếp nhận hương, v.v..., cho nên ba loại (sắc thần kinh) là tỷ, thiệt, thân không có.
Cakkhusotesu pana anuttaradassanādiatthaṃ virattā na hontīti tāni tesaṃ uppajjanti.
However, the eye and ear faculties are not detached for the sake of seeing the unsurpassed (Buddha) and so on, thus they arise for them.
Tuy nhiên, đối với nhãn và nhĩ, họ không nhàm chán vì mục đích thấy được những điều vô thượng, v.v..., cho nên chúng vẫn sanh khởi nơi họ.
Bhāvadvayaṃ kāmarāgūpanissayattā na uppajjati.
The two bhavas (sex-rūpas) do not arise because they are dependent on kāma-rāga (sensual lust).
Hai sắc tính không sanh khởi vì chúng là nhân cận y của dục ái.
Keci pana ‘‘lahutādittayampi rūpabhave natthi dandhattakarādidhātukkhobhābhāvato.
Some say, “The triad of lightness (lahutā) and so on also do not exist in the rūpa-bhava, due to the absence of disturbance of elements (dhātu-kkhobha) that cause sluggishness and so on.
Tuy nhiên, một số vị cho rằng: "Ba sắc khinh khoái, v.v... cũng không có trong cõi Sắc, vì không có sự xáo trộn của các đại chủng gây ra sự trì trệ, v.v...
Sati hi tādise dhātukkhobhe tappaṭipakkhehi lahutādīhi bhavitabba’’nti vadanti, taṃ akāraṇaṃ.
For if such disturbance of elements were present, then their antidotes, lightness and so on, would have to exist.” That is not a valid reason.
Vì nếu có sự xáo trộn của các đại chủng như vậy, thì phải có các sắc khinh khoái, v.v... đối lập với chúng". Quan điểm đó không có lý do.
Na hi vūpasametabbapaccanīkāpekkho tabbirodhidhammuppādo.
For the arising of a phenomenon that opposes something is not dependent on an adversary that must be suppressed.
Bởi vì sự sanh khởi của một pháp đối trị không phụ thuộc vào sự có mặt của pháp đối nghịch cần được dập tắt.
Tathā sati sahetukakiriyacittuppādesu kāyalahutādīnaṃ abhāvo eva siyā, tasmā pañceva rūpāni saññībrahmānaṃ na uppajjanti, avasesāni tevīsati rūpāni uppajjanti.
If that were the case, then the lightness of the body and so on would not exist in wholesome functional mind-moments (sahetukakiriyacittuppāda); therefore, only five rūpas do not arise for Saññī-brahmās, and the remaining twenty-three rūpas arise.
Nếu vậy, trong các tâm hành tương ưng hữu nhân, sẽ không có các pháp như thân khinh khoái, v.v... Do đó, chỉ có năm sắc pháp không sanh khởi đối với các vị Phạm thiên hữu tưởng, còn hai mươi ba sắc pháp còn lại vẫn sanh khởi.
Asaññībrahmānaṃ pana pañca pasādarūpāni, bhāvadvayaṃ, hadayavatthu, viññattidvayaṃ, lahutādittayanti terasa rūpāni vajjetvā avasesāni pannarasa uppajjanti.
For Asaññī-brahmās, however, fifteen rūpas arise, excluding the five sensitive rūpas (pasāda-rūpas), the two sex-rūpas (bhāva-dvaya), heart-base (hadaya-vatthu), the two modes of communication (viññatti-dvaya), and the triad of lightness and so on, which are thirteen rūpas.
Còn đối với các vị Phạm thiên vô tưởng, trừ mười ba sắc pháp là: năm sắc thần kinh, hai sắc tính, sắc ý vật, hai sắc biểu tri, ba sắc khinh khoái, v.v..., mười lăm sắc pháp còn lại vẫn sanh khởi.
762-4. Evaṃ paṭisandhipavattīsu rūpānaṃ gaṇanaparicchedaṃ vatvā idāni tattha nesaṃ uppattikkamaṃ dassetuṃ ‘‘rūpaṃ nibbattamāna’’ntiādi vuttaṃ.
762-4. Having thus described the classification of rūpas by number at the moments of rebirth (paṭisandhi) and in the course of life (pavatti), it is now stated, “when rūpas arise,” and so on, to show their order of arising in those contexts.
762-4. Sau khi đã nói về sự phân định số lượng các sắc pháp trong thời kỳ tái tục và bình nhật như vậy, bây giờ để trình bày về thứ tự sanh khởi của chúng trong các thời kỳ đó, câu "rūpaṃ nibbattamānaṃ" (sắc đang sanh khởi) v.v... đã được nói đến.
Sabbesanti kāmarūpabhavikānaṃ sabbasattānaṃ.
For all means for all beings in the kāma-bhava and rūpa-bhava.
Sabbesaṃ (của tất cả) có nghĩa là của tất cả chúng sanh sanh trong cõi Dục và cõi Sắc.
Paṭisandhikkhaṇe panāti ettha dasakattayaṃ hotīti pāṭhaseso.
At the moment of paṭisandhi, however, implies that three decads arise, which is a remaining portion of the text.
Paṭisandhikkhaṇe pana (còn trong sát-na tái tục), ở đây phần còn thiếu của câu văn là "có ba thập pháp".
Tenāha ‘‘yathevā’’tiādi.
That is why it is said, “just as,” and so on.
Do đó, Ngài nói "yathevā" (cũng như vậy) v.v...
Paṭisandhikkhaṇe dasakattayaṃ heṭṭhā vuttampi ‘‘tañca kho sandhicittassā’’tiādikaṃ visesaṃ dassetuṃ puna vuttaṃ.
Although it was stated below that three decads arise at the moment of paṭisandhi, it is stated again to show a specific point, such as “and indeed, of the paṭisandhi-citta.”
Mặc dù ba thập pháp trong sát-na tái tục đã được nói đến ở trên, nhưng nó được nói lại để trình bày điểm đặc biệt là "tañca kho sandhicittassā" (và điều đó, của tâm tái tục) v.v...
Cittassa tīsu khaṇesu kammajarūpānaṃ samuppattito āha ‘‘tathevā’’tiādi.
Because kamma-born rūpas arise during the three moments of citta, it is stated, “just as,” and so on.
Do sự sanh khởi của các sắc do nghiệp sanh trong ba sát-na của tâm, Ngài nói "tathevā" (cũng như vậy) v.v...
Tiṃsa tiṃsevāti tiṃsa tiṃseva kammajarūpāni.
Thirty, thirty indeed refers to thirty, thirty kamma-born rūpas.
Tiṃsa tiṃsevā (ba mươi, ba mươi) có nghĩa là ba mươi, ba mươi sắc do nghiệp sanh.
Ānandācariyo pana ‘‘cittassa ṭhitikkhaṇameva natthi, bhaṅgakkhaṇe ca rūpuppādo natthīti catusamuṭṭhānikānipi rūpāni cittassa uppādakkhaṇeyeva hontī’’ti āha.
However, Acariya Ānanda says, “There is no duration moment (ṭhiti-kkhana) for citta, and no arising of rūpa at the dissolution moment (bhaṅga-kkhana); therefore, all rūpas arising from the four causes occur only at the arising moment (uppāda-kkhana) of citta.”
Tuy nhiên, trưởng lão Ānanda nói rằng: "Tâm không có sát-na trụ, và sự sanh khởi của sắc không xảy ra trong sát-na diệt, do đó, ngay cả các sắc pháp do bốn nguồn sanh cũng chỉ sanh khởi trong sát-na sanh của tâm".
Vuttañhi tena – yo cettha cittassa ṭhitikkhaṇo vutto, so ca atthi natthīti vicāretabbo.
For he stated: “As for the duration moment of citta mentioned here, it should be investigated whether it exists or not.”
Thật vậy, Ngài đã nói: "Sát-na trụ của tâm được nói ở đây cần được xem xét là có hay không.
Cittayamake hi ‘‘uppannaṃ uppajjamāna’’nti (yama. 2.cittayamaka.81) etassa vibhaṅge ‘‘bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ no ca uppajjamāna’’nti (yama. 2.cittayamaka.81) ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe cā’’ti.
Indeed, in the Citta Yamaka, in the analysis of "that which has arisen and is arising," only this much is stated: "That which has arisen at the dissolution moment is not arising," and it is not stated, "at the duration moment and at the dissolution moment."
Vì trong Cittayamaka (Song Đối Tâm), khi phân tích câu "đã sanh, đang sanh", chỉ nói rằng "trong sát-na diệt, (tâm) đã sanh nhưng không đang sanh", chứ không nói "trong sát-na trụ và sát-na diệt".
Tathā’’na uppajjamānaṃ na uppanna’’nti ettha ‘‘bhaṅgakkhaṇe na uppajjamānaṃ no ca na uppanna’’nti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe cā’’ti.
Similarly, concerning "that which is not arising and has not arisen," only this much is stated: "At the dissolution moment, it is not arising, and it is not that it has not arisen," and it is not stated, "at the duration moment and at the dissolution moment."
Tương tự, trong câu "không đang sanh, không đã sanh", chỉ nói rằng "trong sát-na diệt, (tâm) không đang sanh nhưng không phải là không đã sanh", chứ không nói "trong sát-na trụ và sát-na diệt".
Evaṃ ‘‘na niruddhaṃ na nirujjhamāna’’nti etesaṃ paripuṇṇavissajjane ‘‘uppādakkhaṇe anāgatañcā’’ti vatvā ‘‘ṭhitikkhaṇe’’ti avacanaṃ, atikkantakālavāre ca ‘‘bhaṅgakkhaṇe cittaṃ uppādakkhaṇaṃ vītikkanta’’nti (yama. 2.cittayamaka.83) vatvā ‘‘ṭhitikkhaṇe’’ti avacanaṃ ṭhitikkhaṇābhāvaṃ cittassa dīpeti.
Thus, the non-mention of "at the duration moment" in the complete answer for "that which has not ceased and is not ceasing," after saying "at the arising moment and in the future," and the non-mention of "at the duration moment" in the past-tense section, after saying "at the dissolution moment, the citta has passed the arising moment," indicates the non-existence of a duration moment for citta.
Tương tự như vậy, trong phần giải đáp đầy đủ cho các câu "không đã diệt, không đang diệt", việc nói "trong sát-na sanh và vị lai" mà không đề cập đến "sát-na trụ", và trong phần về thời quá khứ, việc nói "trong sát-na diệt, tâm đã vượt qua sát-na sanh" mà không đề cập đến "sát-na trụ", đều cho thấy rằng tâm không có sát-na trụ.
Suttepi hi ‘‘ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47) tasseva ekassa aññathattābhāvato yassā aññathattaṃ paññāyati, sā santatiṭṭhitīti na na sakkā vattuṃ.
Even in the Suttas, it is stated, “The alteration of what is existing is perceived”; as there is no alteration of that one thing, it cannot be said that the stability (ṭhiti) of the continuity (santati) is that whose alteration is perceived.
Vì trong Kinh tạng cũng có câu "sự biến đổi của cái đang trụ được nhận biết", do không có sự biến đổi trong cùng một thực thể duy nhất, nên không thể không nói rằng cái mà sự biến đổi của nó được nhận biết chính là sự trụ của dòng tương tục.
Vijjamānaṃ taṃkhaṇadvayasamaṅgī ṭhitanti.
Existence is that which is endowed with the two moments (arising and dissolution).
Sự trụ là sự hiện hữu của hai sát-na đó.
Yo cettha cittassa nirodhakkhaṇe rūpuppādo vutto, so ca vicāretabbo.
And the arising of rūpa at the dissolution moment of citta, which is mentioned here, should also be investigated.
Và sự sanh khởi của sắc trong sát-na diệt của tâm được nói ở đây cũng cần được xem xét.
‘‘Yassa vā pana samudayasaccaṃ nirujjhati, tassa dukkhasaccaṃ uppajjatīti?
Because it is stated, “Does the dukkha-sacca (suffering truth) arise for one for whom the samudaya-sacca (origin of suffering truth) ceases? No.”
Vì có câu hỏi: "Đối với người nào mà Tập đế đang diệt, thì Khổ đế đang sanh phải không?
No’’ti (yama. 1.saccayamaka.136) vuttanti, na ca cittasamuṭṭhānarūpameva sandhāya paṭikkhepo katoti sakkā viññātuṃ cittasamuṭṭhānarūpādhikārassa abhāvāti.
It cannot be understood that the rejection was made solely with reference to citta-born rūpa, because there is no context of citta-born rūpa.
Không", và không thể biết rằng sự phủ định này được thực hiện chỉ liên quan đến sắc do tâm sanh, vì không có bối cảnh nói về sắc do tâm sanh.
Ācariyassa hi ayamadhippāyo – uppannauppajjamānavārādīsu ‘‘ṭhitikkhaṇe’’ti avacanaṃ ‘‘cittassa ṭhitikkhaṇaṃ nāma natthī’’ti imamatthaṃ dīpeti.
Indeed, this is the intention of Acariya Ānanda: the non-mention of "at the duration moment" in sections like "that which has arisen and is arising," and so on, indicates that there is no such thing as a duration moment for citta.
Thật vậy, chủ ý của vị trưởng lão là: trong các phần về "đã sanh, đang sanh", v.v..., việc không đề cập đến "sát-na trụ" cho thấy rằng "tâm không có cái gọi là sát-na trụ".
Na hi yathādhammasāsane abhidhamme labbhamānassa avacane kāraṇaṃ dissati.
For no reason is apparent for the non-mention of something that should be found in the Abhidhamma, which is the teaching in accordance with reality.
Thật vậy, không có lý do nào được thấy cho việc không đề cập đến một điều có thể tìm thấy trong Abhidhamma, giáo pháp như thật.
Na kevalaṃ abhidhamme avacanameva cittassa ṭhitikkhaṇabhāvajotakaṃ, apica kho ‘‘ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti evamāgatā suttantapāḷipi.
Not only is the non-mention in the Abhidhamma an indicator of the non-existence of the duration moment of citta, but also the Sutta-pāḷi which states, “The alteration of what is existing is perceived,” and so on.
Không chỉ việc không đề cập trong Abhidhamma cho thấy tâm không có sát-na trụ, mà cả đoạn kinh văn "sự biến đổi của cái đang trụ được nhận biết" cũng vậy.
Aññathattaṃ nāma pubbāparaviseso.
Alteration (aññathatta) means a distinction between before and after.
Sự biến đổi có nghĩa là sự khác biệt giữa trước và sau.
Apica yathā bhūto dhammo uppajjati, kiṃ tathā bhūtova bhijjati, udāhu aññathā bhūto.
Furthermore, when a phenomenon arises in a certain way, does it dissolve in that very same way, or in a different way?
Hơn nữa, một pháp sanh khởi như thế nào, nó hoại diệt y như vậy hay hoại diệt một cách khác?
Yadi tathā bhūtova bhijjati, na jaratāya sambhavo.
If it dissolves in the very same way, then there would be no possibility of aging (jaratā).
Nếu nó hoại diệt y như vậy, thì không thể có sự già.
Aññathā bhūto, añño eva soti sabbathāpi ṭhitikkhaṇassa abhāvoyeva.
If it dissolves in a different way, then it is a different phenomenon altogether; thus, in every respect, there is no duration moment.
Nếu nó (hoại diệt) một cách khác, thì nó là một pháp khác. Do đó, trong mọi trường hợp, đều không có sát-na trụ.
Yadi ca cittassa bhaṅgakkhaṇe rūpaṃ uppajjeyya, taṃ dukkhasaccanti katvā ‘‘no’’ti vattuṃ na sakkā, vuttañca, tasmā viññāyati ‘‘cittassa nirodhakkhaṇe rūpuppādo natthī’’ti.
And if rūpa were to arise at the dissolution moment of citta, it would be called dukkha-sacca; therefore, it cannot be stated “no” (as it is stated), hence it is understood that there is no arising of rūpa at the dissolution moment of citta.
Và nếu sắc sanh khởi trong sát-na diệt của tâm, thì nó được xem là Khổ đế, và không thể nói "không". Nhưng điều đó đã được nói. Do đó, có thể hiểu rằng "không có sự sanh khởi của sắc trong sát-na diệt của tâm".
Ācariyajotipāladhammapālattherānaṃ panetaṃ nakkhamati.
However, this is not agreeable to Acariya Jotipaāla and Dhammappaāla Theras.
Tuy nhiên, các trưởng lão Ācariya Jotipāla và Dhammapāla không chấp nhận quan điểm này.
Tehi ‘‘ekadhammādhārabhāvepi uppādanirodhānaṃ añño uppādakkhaṇo, añño nirodhakkhaṇo.
They say that even when there is a common basis for a single phenomenon, the arising moment is distinct from the dissolution moment, and the dissolution moment is distinct from the arising moment.
Các ngài cho rằng: "Mặc dù cùng một pháp làm nền tảng, nhưng trong số sanh và diệt, sát-na sanh là khác, và sát-na diệt là khác.
Uppādāvatthañhi upādāya uppādakkhaṇo, nirodhāvatthaṃ upādāya nirodhakkhaṇo.
For the arising moment is determined by the state of arising, and the dissolution moment is determined by the state of dissolution.
Thật vậy, sát-na sanh là dựa vào trạng thái đang sanh, và sát-na diệt là dựa vào trạng thái đang diệt.
Uppādāvatthāya ca bhinnā nirodhāvatthāti ekasmiṃyeva ca sabhāvadhamme yathā icchitabbā, aññathā aññoyeva dhammo uppajjati, añño nirujjhatīti āpajjeyya, evaṃ nirodhāvatthāya viya nirodhābhimukhāvatthāyapi bhavitabbaṃ, sā ṭhiti jaratā cā’’ti sampaṭicchitabbametaṃ.
And the state of cessation is distinct from the state of arising. Thus, in the same inherent phenomenon, it should be desired that the state of arising is distinct from the state of cessation. Otherwise, it would imply that one phenomenon arises and another ceases. Likewise, just as there is a state of cessation, there should also be a state approaching cessation, and this should be accepted as ṭhiti (duration) and jaratā (decay).
Và trạng thái diệt thì khác với trạng thái sanh, và trong cùng một pháp hữu vi, nên mong muốn như vậy, nếu không, sẽ dẫn đến việc pháp này sanh, pháp khác diệt, như vậy, giống như trạng thái diệt, cũng phải có trạng thái hướng đến diệt, đó là trạng thái trụ và trạng thái già, điều này cần được chấp nhận.
Yadi evaṃ, kasmā pāḷiyaṃ ṭhitikkhaṇo na vuttoti?
If so, why is the moment of duration (ṭhitikkhaṇa) not mentioned in the Pāḷi?
Nếu vậy, tại sao trong Pāḷi lại không nói đến sát-na trụ?
Vineyyajjhāsayānurodhena nayadassanavasena pāḷigatīti veditabbāti.
It should be understood that the Pāḷi text proceeds according to the disposition of the trainees and by way of showing method.
Nên biết rằng Pāḷi được trình bày theo khuynh hướng của chúng sanh cần được giáo hóa, theo cách chỉ bày phương pháp.
Abhidhammadesanāpi hi kadāci vineyyajjhāsayānurodhena pavattati, yathā rūpassa uppādo ‘‘upacayo santatī’’ti bhinditvā desito.
Indeed, Abhidhamma teaching sometimes occurs in accordance with the disposition of the trainees, just as the arising of materiality is taught by distinguishing it into "accumulation" (upacaya) and "continuity" (santati).
Thật vậy, đôi khi pháp thoại Abhidhamma cũng diễn tiến theo khuynh hướng của chúng sanh cần được giáo hóa, như sự sanh của sắc được phân tích và thuyết giảng là "upacayo santati".
Hetusampayuttadukādidesanā cettha nidassitabbā.
Here, the teaching of the hetusampayutta-duka (dyads associated with roots) and so forth should be illustrated.
Ở đây, cần chỉ ra pháp thoại về hetusampayuttaduka và các pháp khác.
‘‘Yassa vā panā’’tiādipucchāya vissajjane ca arūpalokaṃ cittasamuṭṭhānarūpaṃ vā sandhāya ‘‘no’’ti sakkā vattuṃ.
And in answering the question beginning "Or if...", it is possible to say "no" with reference to the Arupa-world or citta-born materiality.
Và trong câu trả lời cho câu hỏi "Yassa vā panā"tiādi, có thể nói "không" khi đề cập đến cõi vô sắc hoặc sắc do tâm sanh.
Ayañhi yamakadesanāya pakati, yadidaṃ yathāsambhavayojanāti.
Indeed, this is the nature of the Yamaka teaching, namely, the suitable connection.
Đây chính là bản chất của pháp thoại Yamaka, tức là sự kết hợp tùy theo khả năng.
Atha vā paccāsattiñāyena yaṃ samudayasaccaṃ nirujjhati, tena yaṃ dukkhasaccaṃ uppādetabbaṃ cittacetasikatappaṭibaddharūpasaṅkhātaṃ, tassa tadā uppatti natthīti ‘‘no’’ti vissajjanaṃ, na sabbassa vacanato, tasmā na sakkā cittassa ṭhitikkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe ca rūpuppādanaṃ paṭikkhipitunti vadanti.
Alternatively, by the principle of proximity, when that truth of suffering, which is the truth of origin (samudaya sacca) that ceases, is to be produced, in the form of mind (citta), mental factors (cetasika), and materiality associated with them, its arising does not occur at that time. Therefore, the answer "no" is given, not to deny everything. For this reason, they say it is not possible to refute the arising of materiality during the ṭhiti-kṣaṇa (duration moment) and bhanga-kṣaṇa (dissolution moment) of consciousness.
Hoặc theo phương pháp gần gũi, khi Samudayasacca đang diệt, thì Dukkhasacca do nó sanh ra, được gọi là sắc liên quan đến tâm và sở hữu tâm, lúc đó không có sự sanh khởi, nên câu trả lời là "không", chứ không phải theo nghĩa của tất cả, do đó, họ nói rằng không thể bác bỏ sự sanh khởi của sắc trong sát-na trụ và sát-na diệt của tâm.
Utujarūpāni pana paṭisandhicittassa ṭhitikkhaṇato paṭṭhāya aṭṭhakanavakavasena uppajjanti.
However, season-born material phenomena arise from the ṭhitikkhaṇa of the relinking consciousness in groups of eight or nine.
Còn sắc do thời tiết sanh thì sanh khởi theo nhóm tám và chín, bắt đầu từ sát-na trụ của tâm tái tục.
Paṭisandhikkhaṇe hi uppannānaṃ kammajarūpānaṃ abbhantare sahuppādaekanirodhatejodhātu ṭhānaṃ patvā tassa ṭhitikkhaṇe aṭṭha rūpāni samuṭṭhāpeti, tattha uppannā tejodhātu paṭisandhicittassa bhaṅgakkhaṇe, tattha uppannā paṭhamabhavaṅgassa uppādakkhaṇeti evamādinā aṭṭhakaṃ, kadāci saddapātubhāvakāle tena saha saddanavakañca uppajjati.
For indeed, within the kamma-born material phenomena that arose at the moment of relinking, the earth-element (pathavī-dhātu) and other great elements, having reached the moment of duration (ṭhāna), give rise to eight material phenomena at its ṭhitikkhaṇa. The fire-element that arose there gives rise to eight material phenomena at the bhaṅgakkhaṇa of the relinking consciousness, and the fire-element that arose there gives rise to eight material phenomena at the uppādakkhaṇa of the first bhavaṅga. And so on, in this manner, an aṭṭhaka (group of eight) arises, and sometimes, at the time of the manifestation of sound, a saddanavaka (group of nine including sound) also arises along with it.
Thật vậy, trong các sắc do nghiệp sanh khởi vào sát-na tái tục, tejo-dhātu đồng sanh đồng diệt bên trong, khi đến trạng thái trụ, nó tạo ra tám sắc trong sát-na trụ của nó, tejo-dhātu sanh khởi ở đó tạo ra tám sắc trong sát-na diệt của tâm tái tục, tejo-dhātu sanh khởi ở đó tạo ra tám sắc trong sát-na sanh của tâm hữu phần đầu tiên, cứ như vậy, nhóm tám sanh khởi, và đôi khi vào lúc âm thanh xuất hiện, cùng với nó, nhóm chín âm thanh cũng sanh khởi.
Cittajarūpāni ca paṭisandhito anantaraṃ paṭhamabhavaṅgato paṭṭhāya rūpajanakacittānaṃ uppādakkhaṇe aṭṭhakavasena, saddapātubhāvādikāle saddanavakādivasena ca pavattanti.
Mind-born material phenomena, immediately after relinking, from the first bhavaṅga onwards, appear at the uppādakkhaṇa of the mind-generating consciousness as groups of eight, and at the time of the manifestation of sound etc., as groups of nine including sound etc.
Và sắc do tâm sanh, bắt đầu từ tâm hữu phần đầu tiên ngay sau khi tái tục, diễn tiến theo nhóm tám trong sát-na sanh của các tâm tạo sắc, và theo nhóm chín âm thanh v.v... vào lúc âm thanh xuất hiện v.v...
Āhārajāni pana ekassa, dvinnaṃ vā sattāhānaṃ atikkamena nibbattanti.
Nutriment-born material phenomena, however, are produced after the lapse of one or two weeks.
Còn sắc do vật thực sanh thì phát sinh sau khi một hoặc hai tuần trôi qua.
Nanu ca ajjhohaṭāhārapaccayena āhāro rūpaṃ samuṭṭhāpeti, gabbhe sayantassa ca kuto ajjhoharaṇāhāroti?
But does nutriment not produce materiality by means of ingested food? And from where does the one dwelling in the womb obtain ingested food?
Chẳng phải vật thực tạo ra sắc do duyên là vật thực đã ăn vào sao, và đối với người nằm trong bụng mẹ, làm sao có vật thực đã ăn vào?
Samātito.
From its mother.
Là từ mẹ.
Mātarā hi bhuttaṃ kucchigatassa sarīre abbhañjanaṃ viya āhārakiccaṃ karoti.
Indeed, the food eaten by the mother acts as nourishment for the body of the one in the womb, like an anointing oil.
Thật vậy, thức ăn mẹ ăn vào thực hiện chức năng vật thực cho người trong bụng mẹ, giống như dầu thoa lên cơ thể.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Do đó, các bậc cổ nhân đã nói –
Opapātikānampi paṭisandhicittassa uppādakkhaṇe kammasamuṭṭhānāni sattati rūpāni uppajjanti, tathevassa ṭhitikkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe ca sattati sattatītiādinā vuttanayena ukkaṃsāvakaṃsato kāmabhavikasattānaṃ, rūpībrahmānañca yathāvuttanayeneva yathānurūpaṃ kammasamuṭṭhānānaṃ, utusamuṭṭhānānañca pavatti veditabbā.
For the spontaneously arisen (opapātika) beings too, seventy material phenomena arisen from kamma occur at the uppādakkhaṇa of the relinking consciousness. In the same way, at its ṭhitikkhaṇa and bhaṅgakkhaṇa, seventy, seventy (material phenomena) arise. Thus, it should be understood that the arising of kamma-born and season-born material phenomena occurs for beings in the sensuous sphere and for fine-material Brahmās, appropriately according to the method described above, in terms of higher and lower degrees.
Đối với chúng sanh hóa sanh cũng vậy, vào sát-na sanh của tâm tái tục, bảy mươi sắc do nghiệp sanh khởi, cũng vậy, vào sát-na trụ và sát-na diệt của nó, bảy mươi, bảy mươi sắc sanh khởi, theo phương pháp đã nói, nên biết sự diễn tiến của các sắc do nghiệp sanh và do thời tiết sanh tùy theo mức độ cao thấp, theo cách đã nói, đối với các chúng sanh trong cõi Dục và các Phạm thiên cõi Sắc.
Āhārajarūpaṃ pana kāmāvacarānaṃ sabbapaṭhamaṃ attano mukhagatakheḷaṃ ajjhoharaṇakāle uppajjati.
As for nutriment-born materiality, for beings of the sensuous sphere, it first arises when they swallow the saliva in their mouths.
Còn sắc do vật thực sanh, đối với chúng sanh cõi Dục, lần đầu tiên sanh khởi khi nuốt nước bọt trong miệng của mình.
Saññībrahmānaṃ taṃ sabbena sabbaṃ natthi.
For conscious Brahmās (saññībrahmā), it is entirely absent.
Đối với các Phạm thiên hữu tưởng, sắc đó hoàn toàn không có.
Asaññīnañca cittajāhārajāni natthevāti ayaṃ viseso.
And for unconscious beings (asaññī), mind-born and nutriment-born material phenomena are completely absent—this is the distinction.
Còn đối với chúng sanh vô tưởng, sắc do tâm và sắc do vật thực sanh cũng không có, đây là điểm khác biệt.
Evaṃ uppajjamānesu ca panetesu rūpesu yaṃ cittassa uppādakkhaṇe uppannaṃ, taṃ attanā sahuppannacittaṃ ādiṃ katvā sattarasamacittassa nirodhakkhaṇe nirujjhati, ṭhitikkhaṇe uppannaṃ aṭṭhārasamassa uppādakkhaṇe nirujjhati, bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ imassa ṭhitikkhaṇe nirujjhatīti evaṃ uppajjantaṃ, nirujjhantañca yāva maraṇacittassa heṭṭhā sattarasamacittaṃ, tāva yathārahaṃ catusantatiādivasena pavattatīti.
Among these material phenomena that thus arise, that which arises at the uppādakkhaṇa of a consciousness ceases at the nirodhakkhaṇa of the seventeenth consciousness, starting with the consciousness that arose simultaneously with it. That which arises at the ṭhitikkhaṇa ceases at the uppādakkhaṇa of the eighteenth consciousness. That which arises at the bhaṅgakkhaṇa ceases at the ṭhitikkhaṇa of this (eighteenth consciousness). Thus, arising and ceasing, it continues up to the seventeenth consciousness below the death-consciousness, as appropriate, in terms of catusantati (four continuities) and so on.
Và trong số các sắc đang sanh khởi như vậy, sắc nào sanh vào sát-na sanh của tâm, sắc đó sẽ diệt vào sát-na diệt của tâm thứ mười bảy, tính từ tâm đồng sanh với nó làm khởi điểm; sắc sanh vào sát-na trụ sẽ diệt vào sát-na sanh của tâm thứ mười tám; sắc sanh vào sát-na diệt sẽ diệt vào sát-na trụ của tâm này; cứ như vậy, sự sanh và diệt diễn tiến theo bốn dòng tương tục v.v... tùy theo trường hợp, cho đến tâm thứ mười bảy trước tâm tử.
Āsannamaraṇassa pana cutito sattarasamacittassa ṭhitikkhaṇamādiṃ katvā kammajarūpaṃ na samuṭṭhāti.
However, for one approaching death, kamma-born material phenomena do not arise, starting from the ṭhitikkhaṇa of the seventeenth consciousness before death.
Còn đối với người sắp chết, kể từ sát-na trụ của tâm thứ mười bảy trước tâm tử, sắc do nghiệp không còn sanh khởi.
Yadi samuṭṭhāti, maraṇaṃ na siyā anupacchinnattā kammajarūpānaṃ.
If they were to arise, there would be no death, because kamma-born material phenomena would not be cut off.
Nếu nó sanh khởi, cái chết sẽ không xảy ra, vì sắc do nghiệp không bị gián đoạn.
Kammajarūpasamucchede hi ‘‘mato’’ti vuccati.
Indeed, it is when kamma-born material phenomena cease that one is said to be "dead."
Thật vậy, khi sắc do nghiệp chấm dứt, người ta được gọi là "đã chết".
Vuttañhi –
For it has been said:
Đã được nói rằng –
Sattarasamena saha uppannañca taṃ cuticittena saha nirujjhati, aparañca na uppajjati.
then it lies discarded, like a useless log.”
Và sắc sanh cùng với tâm thứ mười bảy cũng diệt cùng với tâm tử, và không có sắc nào khác sanh khởi.
Āyukkhayā, kammakkhayā, ubhayakkhayā, upakkamena vā kassacīti evaṃ kammajarūpasseva hi maraṇaṃ hoti satipi āhāraje, aṭṭhakathāmatena cittaje ca.
And that kamma-born materiality that arose with the seventeenth consciousness ceases with the death-consciousness, and no other arises. Whether by exhaustion of life-span, exhaustion of kamma, exhaustion of both, or by some effort (upakkama) of someone—in such ways, death occurs only for k kamma-born materiality, even if nutriment-born and, according to the Commentaries, mind-born material phenomena are still present.
Cái chết của một người nào đó xảy ra do hết tuổi thọ, do hết nghiệp, do hết cả hai, hoặc do bị sát hại; như vậy, cái chết chỉ xảy ra đối với sắc do nghiệp, mặc dù vẫn còn sắc do vật thực, và theo quan điểm của Chú giải, cả sắc do tâm sanh.
Tampi apagatajīvassa na uppajjati.
Even those do not arise for a being whose life has departed.
Sắc đó cũng không sanh khởi đối với người đã mất mạng.
Utujarūpaṃ pana pavattati eva.
However, season-born materiality continues to exist.
Tuy nhiên, sắc do thời tiết sanh vẫn tiếp tục diễn tiến.
Tathā saṃsedajānaṃ, opapātikānaṃ pana sarīranikkhepābhāvato tampi na pavattati.
Similarly, for moisture-born beings. But for spontaneously arisen beings (opapātika), due to the absence of the discarding of the body, even that does not continue.
Tương tự đối với chúng sanh thấp sanh, nhưng đối với chúng sanh hóa sanh, do không có việc vứt bỏ thân xác, nên sắc đó cũng không diễn tiến.
765-6. Uppādavayavantatāya nicco dhuvo na hotīti anicco, niccakhaṇikatāya vā na icco sassatādivasena anupagantabboti anicco.
Because it has an end in arising and ceasing, or because it has arising and ceasing, it is not permanent (nicca) or stable (dhuva); therefore, it is impermanent (anicca). Or, because of its momentary nature, it is not to be embraced as eternal and so on; therefore, it is impermanent (anicca).
Vì có sự sanh và diệt nên không thường hằng, không bền vững, gọi là anicco (vô thường); hoặc vì không nên tiếp cận theo cách thường hằng v.v... do tính chất nhất thời, nên gọi là anicco.
Ayañhi vināso janakapaccayato aññahetunirapekkhatāya niccakhaṇikova hoti.
This destruction is indeed momentary, being independent of any cause other than the generative condition.
Thật vậy, sự hoại diệt này là nhất thời vì nó không phụ thuộc vào nguyên nhân nào khác ngoài duyên tạo ra nó.
Dhuvasāravirahitattā addhuvo.
It is unstable (addhuva) because it is devoid of any permanent essence.
Vì không có cốt lõi bền vững nên là addhuvo (không bền vững).
Avasavattanaṭṭhena anattā.
It is non-self (anattā) in the sense of not being subject to control.
Vì không tuân theo ý muốn nên là anattā (vô ngã).
Udayavayapaṭipīḷanena, dukkhavatthutāya ca dukkhānaṃ khandho samūhoti dukkhakkhandho.
It is a mass of suffering (dukkhakkhandho) because it is oppressed by arising and ceasing, and because it is the basis of suffering.
Vì bị sự sanh diệt áp bức, và vì là cơ sở của khổ, nên là một khối, một tập hợp các khổ, gọi là dukkhakkhandho (khổ uẩn).
Evaṃvidho pana sukhehi asammissoyevāti āha ‘‘kevalo’’ti.
Such a mass of suffering is indeed unmixed with pleasure, thus it is called "pure" (kevalo).
Và một khổ uẩn như vậy hoàn toàn không pha trộn với các lạc, nên nói là "kevalo" (thuần túy).
Kassacipi vā rūpassa sukhasabhāvassa abhāvato sakalopi dukkhakkhandhoti vuttaṃ ‘‘dukkhakkhandho ca kevalo’’ti.
Alternatively, because there is no materiality that is intrinsically pleasant, all of it is a mass of suffering, hence it is said, "and a pure mass of suffering."
Hoặc vì không có sắc nào có bản chất là lạc, nên toàn bộ được gọi là khổ uẩn, như đã nói "dukkhakkhandho ca kevalo".
Paccayayāpaniyatāya ca rogamūlatāya ca rogato.
It is like sickness (rogato) because it needs to be sustained by conditions and because it is the root of disease.
Vì phải được duy trì bởi các duyên và là gốc rễ của bệnh tật, nên là rogato (như bệnh).
So hi yathārahaṃ paccayehi yāpetabbatāya yāpyarogo viyāti rogato daṭṭhabbo.
Indeed, it should be seen as sickness because it is to be sustained by conditions as appropriate, like a manageable illness.
Thật vậy, nó phải được xem như bệnh vì nó cần được duy trì bởi các duyên thích hợp, giống như một căn bệnh mãn tính.
Yāpyabyādhi hi rogo, itaro ābādho, mūlabyādhi viya cesa anubaddhabyādhīnaṃ kilesarogādīnaṃ mūlabhāvato rogato daṭṭhabbo.
A manageable illness is a "sickness" (roga), while a severe illness is an "affliction" (ābādha). And this (materiality) should be seen as a sickness because it is the root of consecutive diseases like defilement-sicknesses, just as a root disease.
Bệnh mãn tính được gọi là roga, bệnh khác là ābādha; và nó phải được xem như bệnh vì nó là gốc rễ của các bệnh đi kèm như bệnh phiền não v.v..., giống như một căn bệnh gốc.
Dukkhatāsūlayogitāya, kilesāsucipaggharaṇatāya, uppādajarābhaṅgehi uddhumātaparipakkapabhinnatāya ca gaṇḍato.
It is like a boil (gaṇḍato) because it is associated with the pain of suffering, because it oozes the impurity of defilements, and because it is bloated, ripened, and burst by arising, decay, and dissolution.
Vì có sự liên kết với gai nhọn của khổ, vì là nơi rỉ ra các bất tịnh phiền não, và vì bị sưng phồng, chín muồi và vỡ ra bởi sự sanh, già, diệt, nên là gaṇḍato (như ung nhọt).
So hi dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatāti tividhadukkhatāsaṅkhātena rujjanena yuttatāya, yathārahamārammaṇavasena ca samannāgamavasena ca rāgādikilesāsucivissandanato, ahutvā sambhavanato, uppattiyā uddhumātattā jarābhaṅgehi ca yathākkamaṃ paripakkapabhinnabhāvato gaṇḍasadisoti gaṇḍato daṭṭhabbo.
For it should be seen as a boil, being endowed with the affliction designated as the three kinds of suffering – suffering of suffering (dukkha-dukkhata), suffering of formations (saṅkhāra-dukkhata), and suffering of change (vipariṇāma-dukkhata) – and because of its oozing of impure defilements like lust by way of objective support and by way of accompaniment, and because of its coming into being without having been, and because of its swelling up at origination, and because of its becoming ripe and bursting in due course through old age and dissolution.
Bởi vì sắc uẩn ấy liên quan đến sự đau đớn được gọi là ba loại khổ tánh, tức là khổ khổ tánh, hành khổ tánh, và hoại khổ tánh; và vì nó tiết ra sự bất tịnh của các phiền não như tham ái v.v., tùy theo đối tượng và sự thành tựu; vì nó phát sinh sau khi chưa từng tồn tại; vì nó phồng lên khi sinh khởi, và lần lượt chín muồi rồi vỡ ra do già và hoại diệt, nên nó giống như một khối u, do đó cần được xem là một khối u.
Avasavattanatāya, avidheyyatāya ca parato.
And due to not being subject to control, and due to not being amenable, it is as another.
Vì không tuân theo ý muốn và không thể điều khiển được, nên nó là vô ngã (parato).
Yathā hi paro patanto parassa vasaṃ na gacchati, evametaṃ subhasukhādibhāvena vase vattetuṃ asakkuṇeyyatāya avasavattanato ‘‘mā jīratha, mā marathā’’tiādinā vidhātuṃ asakkuṇeyyatāya avidheyyabhāvato parato daṭṭhabbaṃ.
Just as another falling person does not go under the control of another, so too this (form) should be seen as another due to its not being subject to control, being unable to be kept under control in the state of beauty and happiness and so forth, and due to its not being amenable, being unable to be commanded with such words as “May you not age, may you not die!”
Giống như người khác không đi theo ý muốn của người khác, sắc này cũng vậy, vì không thể làm cho nó tuân theo ý muốn về phương diện tốt đẹp, an lạc v.v., nên nó không tuân theo ý muốn; và vì không thể ra lệnh "đừng già, đừng chết" v.v., nên nó không thể điều khiển được, do đó cần được xem là vô ngã.
Byādhijarāmaraṇehi palujjanato, ābyāsanato ca palokato.
Due to its being excessively destroyed by sickness, old age, and death, and due to its being harmed, it is as a destruction.
Vì bị hoại diệt và đau khổ bởi bệnh, già, và chết, nên nó là hủy hoại (palokato).
Idaṃ byādhiādīhi pakārehi bhijjanato, vinassanato, etehi eva vā ābyāsanato byasanatthassa loka-saddassa pavisiṭṭhassa ābyāsanatthatāya palokato daṭṭhabbaṃ.
This (form) should be seen as a destruction due to its being broken and ruined by ways such as sickness, or indeed due to its being harmed by these same kinds of affliction, by the meaning of harm being distinctly entered into the word loka.
Sắc này, vì bị tan vỡ và hủy diệt bởi các loại bệnh tật v.v., hoặc vì bị đau khổ bởi chính những điều này, và vì từ "loka" với tiền tố "pa" có nghĩa là đau khổ, nên nó cần được xem là hủy hoại.
Chandanti rajjanavasena pavattaṃ chandaṃ.
Desire means the desire that arises by way of attachment.
Chanda có nghĩa là dục khởi lên do sự tham đắm.